Süle

yman

YA

ZIC

I

1

CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME

7. SINIFKonu ÖzetiÜNİTE 6

fenburada.com

A. İNSANDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME Erkek Üreme Yapı ve Organları

Testis: Sperm hücrelerinin üretildiği kısımdır.

Salgı Bezleri: Spermin hareketini kolaylaştı-

ran salgının üretildiği kısımdır.

Sperm Kanalı: Spermi testislerden penise ta-

şıyan kanaldır.

Penis: Spermin ve idrarın erkek vücudundan

dışarı atılmasını sağlar.

Bebeğin Oluşum Evreleri

• Sperm ve yumurta hücrelerinin bir araya

gelmesine döllenme denir.

• Döllenme sonucunda zigot oluşur.

• Zigotun art arda mitoz bölünmeler geçi-

rerek gelişmesi sonucu embriyo oluşur.

• Embriyo döl yatağına tutunarak gelişir ve

ikinci aydan sonra fetüs adını alır.

• Yaklaşık kırk hafta sonra bebek dünyaya

gelir.

Embriyonun Sağlığı İçin Anne Adayının

Dikkat Etmesi Gerekenler

• Yeterli ve dengeli beslenmeli.

• Doktor kontrolü dışında ilaç kullanmamalı.

Canlıların kendilerine benzer yeni canlılar

oluşturmasına üreme denir.

İnsan eşeyli üremeyle çoğalır. Eşeyli üre-

me, eşey hücrelerinin(sperm ve yumurta)

birleşmesiyle gerçekleşir. Dişi üreme hücresi

yumurtanın çekirdeği ile erkek üreme hücresi

spermin çekirdeğinin birleşmesi olayına döl-

lenme denir.

İnsanlarda ergenlikten itibaren, mayoz bö-

lünme sonucunda üreme hücreleri oluşur.

Dişi Üreme Yapı ve Organları

Yumurtalık: Dişi üreme hücresi olan yumurta-

nın üretildiği kısımdır.

Yumurta Kanalı: Yumurta hücrelerini döl ya-

tağına taşıyan kısımdır. Döllenme olayı bura-

da gerçekleşir.

Döl Yatağı(rahim): Döllenmiş yumurta, gelişi-

mini döl yatağında tamamlar.

Vajina(döl yolu): Döl yatağının dışarıya açıl-

dığı esnek yapıdır.

Sperm

• Çok sayıda üretilir.

• Küçük ve hareketlidir.

Yumurta

• Az sayıda üretilir.

• Büyük ve hareketsizdir.

Vajina

Döl yatağı

Yumurtalık

Yumurta kanalı

Penis

Testis

Sperm kanalı

Salgı bezleri

Süle

yman

YA

ZIC

I

2

• Uyku düzenine dikkat etmeli.

• Sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıklardan

uzak durmalı.

• Yürüyüş gibi fiziksel aktiviteler yapmalı.

Canlılarda üreme eşeysiz ve eşeyli olmak

üzere ikiye ayrılır.

1. Eşeysiz Üreme

• Tek hücreli canlıların tamamında ve çok

hücreli canlıların bazılarında görülür.

• Tek canlıdan yeni canlılar meydana gelir.

• Yeni oluşan canlılar ile ata canlı aynı kalıt-

sal yapıya sahiptir.

• Döllenme görülmez, yani dişi ve erkek

üreme hücreleri görev almaz.

• Mitoz bölünme ile gerçekleşir.

Bölünerek, tomurcuklanarak, rejenerasyon-

la ve vejetatif üreme olmak üzere dört farklı

eşeysiz üreme çeşidi vardır.

a. Bölünerek Üreme

Amip, bakteri, öglena, paramesyum ve ma-

vi-yeşil alg gibi tek hücreli canlılarda görülür.

Belli bir olgunluğa erişmiş canlı ortadan ikiye

bölünür.

b. Tomurcuklanarak Üreme

Ana canlının vücudunda bir çıkıntı(tomur-

cuk) oluşur. Oluşan tomurcuk gelişimini ta-

mamlayarak yeni canlı oluşur. Bira mayası,

denizanası, sünger, mercan ve hidra gibi can-

lılarda görülür.

c. Rejenerasyon(Yenilenme) İle Üreme

Canlıdan kopan parçanın kendini tamamla-

yarak yeni bir yavru birey meydana getirme-

sidir. Toprak solucanı, yassı solucan(planarya)

ve deniz yıldızında rejenerasyonla üreme gö-

rülür.

B. BİTKİ VE HAYVANLARDA ÜREME,

BÜYÜME VE GELİŞME

Kertenkelenin kopan kuyruğunun zamanla

tamamlanması ve karaciğerde zarar gören kı-

sımların kendini onarması yenilenmedir, fakat

yenilenme ile üreme değildir.

d. Vejetatif Üreme

Bitkilerin kök, gövde ve yapraklarından

yeni bitki oluşturmasıdır. Asma, gül, söğüt,

kavak, muz, çilek ve menekşe vejetatif üreme

ile çoğalabilirler.

2. Eşeyli Üreme

Mayoz bölünme sonucunda üreme hücre-

leri(sperm ve yumurta) meydana gelir. Üreme

hücreleri ile meydana gelen üremeye eşeyli

üreme denir. Eşeyli üreme sonucunda kalıtsal

çeşitlilik görülür.

a. Hayvanlarda Eşeyli Üreme

Kuş, balık, kurbağa, böcek ve sürüngenler

yumurta ile; insanlar ve diğer memeliler do-

ğurarak çoğalır. Eşeyli üreme sonucunda olu-

şan canlılar arasında çeşitlilik görülür.

Başkalaşım

Kelebek, kurbağa ve ipek böceği gibi bazı

canlılar gelişimini tamamlayamadan dünyaya

gelir. Canlının dünyaya geldikten sonra yapı-

sal değişikliklere uğrayarak ana canlıya ben-

zer hâle gelmesine başkalaşım denir.

Amip

Mecan

Çıkıntı

Deniz yıldızı

Süle

yman

YA

ZIC

I

3

b. Bitkilerde Üreme Büyüme ve Gelişme

Bitkiler çiçekli ve çiçeksiz olmak üzere iki

grupta incelenir.

Çiçekli Bitkilerde Eşeyli Üreme

• Çiçekli bir bitkide üreme organı çiçektir.

Çiçek Sapı: Çiçeği bitkinin gövdesine bağlar.

Çiçek Tablası: Çiçeğin diğer kısımlarını üze-

rinde taşıyan yapıdır.

Çanak Yaprak: Tomurcuk hâlindeyken çiçeği

dış etkilerden koruyan, yeşil renkli ve fotosen-

tez yaparak besin üretebilen yapraklardır.

Taç Yaprak: Çiçeğin renkli, kokulu ve güzel

görünen kısmıdır. Bu özellikleri ile birçok bö-

ceği çiçeğe çeker ve tozlaşmaya yardımcı

olur.

Erkek Organ: Sapçık ve başçık olmak üzere

iki kısımdan oluşur. Sapçık başçığı taşır. Baş-

çıkta ise çiçek tozları(polenler) bulunur. Po-

lenler ise erkek üreme hücrelerini içerir.

Dişi Organ: Dişicik tepesi, dişicik borusu ve

yumurtalık olmak üzere üç kısımdan oluşur.

• Dişicik tepesi, polenlerin dişi üreme orga-

nına yerleştiği ilk kısımdır.

• Dişicik borusu, polenlerin tepecikten yu-

murtalığa taşındığı borudur.

• Yumurtalıkta ise tohum taslağı bulunur.

Tohum taslağının içinde dişi üreme hücre-

si olan yumurta üretilir. Tohum taslağı yumur-

tanın içinde tohumun oluştuğu yapıdır.

Çiçekli Bitkilerde Tozlaşma ve Döllenme

Polenlerin rüzgâr, su, böcek ve insan ara-

cılığıyla dişi organın tepeciğine taşınmasına

tozlaşma denir. Polenlerin içindeki erkek üre-

me hücrelerinin yumurtalıkta yumurta hücre-

si ile birleşmesine döllenme denir. Döllenme

sonucunda zigot oluşur. Zigot gelişerek emb-

riyoyu oluşturur. Besin ve embriyonun bir ka-

bukla sarılmasıyla oluşan yapıya tohum denir.

Tohum, çimlenme için uygun şartlar oluncaya

kadar uyku hâlindedir. Yumurtalığın döllen-

meden sonra değişime uğraması ile oluşan

tohumun etrafındaki etli ve sulu kısıma mey-

ve denir.

Tohumun çimlenebilmesi için su, oksijen

ve uygun sıcaklık gereklidir.

Hayvanlarda Büyüme ve Gelişme

Hücreden meydana gelen tüm canlıların

büyüme, gelişme, üreme ve ölmelerini içine

alan sürece hayat döngüsü denir. Hayat dön-

güsü üreme ile başlar.

Hayvanlar omurgalı ve omurgasız olmak

üzere iki temel grupta incelenir. Omurgasız

hayvanlarda eşeyli ve eşeysiz üreme görülür.

Omurgalı hayvanlarda ise eşeyli üreme görü-

lür.

Omurgalı hayvanları beş grupta inceleyebili-

riz.

Doğurarak

Çoğalma

Yumurtayla

Çoğalma

Yavru

Bakımı

Memeliler

Kuşlar

Sürüngenler

Kurbağalar

Balıklar

FasulyeYaşamDöngüsü

ÇanakYaprak

TaçYaprak

Sapçık

Başçık

DişicikTepesi

DişicikBorusu

Yumurtalık

fenburada.ogretmen İnstagram sayfasındanbilgi kartlarını takip edebilirsiniz.