69
T-1 1 2 Sabbath School Lesson wD;wdefcsif;bmom yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol OD;zkef;Edkif (00354) refae*sm uif;apmifhyHkESdyfwdkuf 206 a&Topömvrf;? &efuif;NrKdUe,f &efukefNrKdU xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol OD;apmxDrao (00589) OuúX jrefrmjynfowåraeYOykoftoif;awmf 68 OD;0dpm&vrf;? &efukefNrKdU tkyfa& - 1200 "r®'ge yxrtBudrf KHAN KHAN KHAN KHAN KHAN GCIN GCIN GCIN GCIN GCIN G S G S G S G S G S ABB ABB ABB ABB ABB A A A TH SC TH SC TH SC TH SC TH SC HOOL HOOL HOOL HOOL HOOL LAISIANGTHO SIN LAISIANGTHO SIN LAISIANGTHO SIN LAISIANGTHO SIN LAISIANGTHO SIN NA NA NA NA NA Laisiangtho Koici Khiat Ding Laisiangtho Koici Khiat Ding Laisiangtho Koici Khiat Ding Laisiangtho Koici Khiat Ding Laisiangtho Koici Khiat Ding Frank and Micheal Hasel Frank and Micheal Hasel Frank and Micheal Hasel Frank and Micheal Hasel Frank and Micheal Hasel a&;om;aom a&;om;aom a&;om;aom a&;om;aom a&;om;aom Laisiangtho Koici Khiat ding Laisiangtho Koici Khiat ding Laisiangtho Koici Khiat ding Laisiangtho Koici Khiat ding Laisiangtho Koici Khiat ding pmtkyftm; pmtkyftm; pmtkyftm; pmtkyftm; pmtkyftm; od u© mawmf &"r® q&mOD ;rd k ;ck d if id k ac:eef rS wD ;wd ef csif ;jyef qd k onf / od u© mawmf &"r® q&mOD ;rd k ;ck d if id k ac:eef rS wD ;wd ef csif ;jyef qd k onf / od u© mawmf &"r® q&mOD ;rd k ;ck d if id k ac:eef rS wD ;wd ef csif ;jyef qd k onf / od u© mawmf &"r® q&mOD ;rd k ;ck d if id k ac:eef rS wD ;wd ef csif ;jyef qd k onf / od u© mawmf &"r® q&mOD ;rd k ;ck d if id k ac:eef rS wD ;wd ef csif ;jyef qd k onf / April, May, June 2020

2.20 Tedim - adventistmm.org

  • Upload
    others

  • View
    7

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: 2.20 Tedim - adventistmm.org

T-1

1 2

Sabbath School Lesson

wD;wdefcsif;bmom

yHkES dyfolyHkES dyfolyHkES dyfolyHkES dyfolyHkES dyfolOD;zkef;Edkif (00354)

refae*smuif;apmifhyHkESdyfwdkuf

206 a&Topömvrf;? &efuif;NrKdUe,f&efukefNrKdU

xkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olOD;apmxDrao (00589)

OuúXjrefrmjynfowåraeYOykoftoif;awmf

68 OD;0dpm&vrf;?&efukefNrKdU

tkyfa& - 1200

"r®'ge

yxrtBudrf

KHANKHANKHANKHANKHANGCINGCINGCINGCINGCING SG SG SG SG SABBABBABBABBABBAAAAATH SCTH SCTH SCTH SCTH SCHOOLHOOLHOOLHOOLHOOLLAISIANGTHO SINLAISIANGTHO SINLAISIANGTHO SINLAISIANGTHO SINLAISIANGTHO SINNANANANANA

Laisiangtho Koici Khiat DingLaisiangtho Koici Khiat DingLaisiangtho Koici Khiat DingLaisiangtho Koici Khiat DingLaisiangtho Koici Khiat Ding

Frank and Micheal HaselFrank and Micheal HaselFrank and Micheal HaselFrank and Micheal HaselFrank and Micheal Hasela&;om;aoma&;om;aoma&;om;aoma&;om;aoma&;om;aom

Laisiangtho Koici Khiat dingLaisiangtho Koici Khiat dingLaisiangtho Koici Khiat dingLaisiangtho Koici Khiat dingLaisiangtho Koici Khiat dingpmtkyftm;pmtkyftm;pmtkyftm;pmtkyftm;pmtkyftm;

odu©mawmf&"r®q&mOD;rdk;ckdifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/odu©mawmf&"r®q&mOD;rdk;ckdifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/odu©mawmf&"r®q&mOD;rdk;ckdifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/odu©mawmf&"r®q&mOD;rdk;ckdifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/odu©mawmf&"r®q&mOD;rdk;ckdifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/

April, May, June

2020

Page 2: 2.20 Tedim - adventistmm.org

3 4

LAISIANGTHO KOICI KHIAT DING

Ei Seventh-day Adventists tepen, Protestants a kici,Laisiangtho bekmah khuavak ci a, upna tawphahpi a neiteih hihi. Hun nunung a ding EGWhite genna ah “Laisiangthobulkip in len a, upna thukhunpi leh kipuahphatna zungpidingin a kemcing mipawlkhat nei hi” The Great Controversy,p. 595, cihi. Laisiangtho bekmah bulphuh a kicikeeiProtestant khempeuh zong i kibang keilailai hi. Ni sagihSabbath khawng Sunday tawh laih, Kha sitheilo a citawh,hell kuang den a citawh, Zeisu in a mite a simtham in latoaci tawh om ngeingai hi.

Laisiangthobu omgige napi, upna maanlo tampitak,Laisiangtho bulphuhmah in hong pokhia ziazua ahihmanin, Laisiangtho khiatdaan i theih mahmah kulta hi.Tua ahih manin, tu quar ter Khangham laisinna pen,“Laisiangtho Koici Khiat ding” ci hihang. Akipatna ah,Pasian’ kam mal in “a puktheilo Ama’ deihna” leh;”gamtatnathubulpi, upna thukhunpi, leh Tangthu sungah a muanhuaiPasian nasepna” ci in honglak hi—Seventh-day AdventistsBelieve. . (2nd Ed.) (Nampa: Idaho: Pacific Press ® PublishingAssociation, 2005), p. 11.

Tomgen leng, Laisiangtho pen leitungah itangko ding thuman thutak bulpi ahihi. “Pasian lamlahnatawh hong kipia hi a, thuman thutak hilhna ding, a khialtetaaina ding, a manlote aman a puahna ding thuhilhnadingin manpha mahmah” (2Tim. 3:16) cihi. Laisiangtho buppia cih nungsang, a buppi mah hipah a, eigam eilei ei ngeinakhawngtawh a kituak ding kammal zatzong maan theituanlo hi.

Hihpan kipan in, Laisiangtho khiatdaan, ama honghilhdante ensuksuk leng, Science lam, philosophy lam lehtangthulam i etma in, Laisiangtho sungteek panin thuman

Asung A Om Thute

1. Tehpih Omla Laisiangtho (March 28-April 3) ....... 6

2. Laisiangtho Bulpi Leh Pianzia

April 4- 10 ......................................................... 16

3. Laisiangtho - Zeisu Leh Nungzuite’ Mudan

April 11-17 ........................................................ 26

4. Laisiangtho- Biaknathu KLhempeuh Bulpi

April 18-24 ........................................................ 36

5. Laisiangtho Bekmah (April 25-May 1) ................ 46

6. Banghang Letkhiat Kul? (May 2-8) .................... 56

7. Kampau, Athu, Leh A kizoppih Thute

May 9-15 ........................................................... 66

8. Piansakna: Piancil a Tawphah, Khen 1 .................

May 16-22 ......................................................... 77

9. Piansakna: Piancil a Tawphah, Khen 2 .................

May 23 - 29 ....................................................... 88

10. Laisiangtho in Tangthu Hi

May 30 - June 5 ................................................ 99

11. Laisiangtho Leh Genkholhna .......................... 106

June 6 - 12 ...........................................................

12. A Haksa Laimaite (June 13 - 19) ..................... 121

13. Pasian’ Kammal tawh Nungta ...............................

June 20-26 ..................................................... 132

Page 3: 2.20 Tedim - adventistmm.org

5 6

i zong masa ding hi. “Pasian’ misiangthote in Khasiangthohumuapna tawh” (2 Peter 1:21) ci hi. Hih “Pasian’misiangthote Khasiangtho humuapna” in eite teltheihnading hong huh ding hi.

Gentehna, Paul leh a dang lungdamthu gelhte’nlaisiangtholui bangci khiat uh? Amau lai gelhte Pasianhumuam ahihleh, amau simdan khiatdan in, amautawhkibangthei dingin hong huh thei ding hi. Zeisu’n zongLaisiangtho koici khiat hiam cihte sangin a hoihzaw ettehdingdang mu tuanlo ding hihang.

Tua kawmin, eite ngaihsutdan, muhdan eimakammal, ngeina leh tangthute tawh sinleng teltuam dinghihang. Thu gentehnate, genkholhnate, tangthute,hanthotna, phatna late, mangmuhna leh mangteLaisiangtho sungah omngeingai uhhi. Hihte bek hilo, hell-thu Sunday thu cihte zong kihel lai ding hi. Koici khiatding cih kisin nimaw.

Frank M. Hasel, Ph.D., General Conference of Seventh-day Adventists,Biblical Research Institute (BRI) ah AssociateDirector hi a;Michael G. Hasel, Ph.D., in, Southern AdventistUniversity ah Director of the Institute of Archaeology; Lynn H.Wood Archaeological Museum., ah Professor of Religion ahihi.

LESSON 1 *March 28–April 3

TEHPIH OMLO LAISIANGTHO

SABBATH NITAKLAM March 28

TUKALSUNG SINGDING: Thuhilhkikna 32:45–47; Pian. 49:8–12; Isa. 53:3–7; 1 Cor. 15:3–5, 51–55;Romte. 12:2.

KAMNGAH: “Nangma thupen lam honglak ding meivakhi a, kapaina lampi ah Khuavak a hihi” Late119:105.

Laibu 66 kigawmtuah, kum 1,500 sungteng Asia,Africa leh Europe sungtengpan, mi 40 val in a gawmtuahuh hi napi, tehpih omlo Laisiangtho ahihi. Kibatpih biaknalaibu dang ompeuh mahlo hi. Pasian kammal ahihhangahihi. Khazih hunkhit kum zalom lina khawngpan kipan,lailom 24,600 bang omhi. Plato lailom 7, Herodotus lailom8, Homer’s Iliadbel 263 bang omlai sam hi. Tua inlaisiangthothak pen a dangte sang thupi kisazaw veve cihnahi.

Laisiangtho bu in, a ki letkhia masapen laibu, setpitawh a kipeikhia masapen laibu, kam namtuamtuam tawha kihawmkhia masapen, leitungmi 95% in a sim laibuahihi. Tehpih neilo Pasian’ hong gupkhiatna nasep lehtangthute tawh kidim hi. Tangthu tungtawnin, Pasianinleitung paizia leh, Ama’ tawntunggam phuhdingthu genkholhi. (2Tim. 3:16, 17) Khasiangtho humuap a hih mahbangin,a nungta Pasian’kammal hi a, tua thuman in, a simtelamlak tawntung hi (John 14: 16, 17; John 15:26; John 16:13).

Page 4: 2.20 Tedim - adventistmm.org

7 8

SUNDAY March 29A NUNGTA PASIAN’ KAMMAL

Mikhat in a sihkuan a kam thupite vaikhak theizel hi. Laisiangtho kipatna lamlaibu-nga gelhpa Moses in,a sihkuan in, mipite lakhat a sak hi (Thuhilhkikna 31:30–32:43).

Thuhilhkikna 32:45–47 simin. Moses in, Pasian’kammal vangliatna tawh, Hebrewte kamciamgam a tutpihtheihna koici gen hiam?

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

Moses’ kam vaikhakte lakah hanthotna khauhomhi. Pasian in amah Moses tungtawnin a vaikhaksakhempeuh, lungsim sungah tengsak in, nuntakpih dingdeih hi. Tate tuute kihilhsawn in Pasian hotkhiatnakamciam lenkip ding deihsak hi. Kammal khatpeuhtengkhia ding hilozaw a, “thukhamna khempeuh” mang dingdeih hi (Thuhilhkik 32:46).

Leitung hunbeikuan nangawnin, Pasian in, Ama’kammal tungah a citak a, thukhamte a lenkip, Zeisu’ tecipanna a nei mipawl nei ding hi (Mang 12:17). Laisiangthotungah thuman ding uh a, leitung hauhna lel ahilo, Zeisuhong bawlkholsak innpi luah dingte ahi uhhi (John 14: 1-3).

John 1:1–5, 14; John 14:6 simin. Zeisu lehtawntung nuntakna vai bang hong hilh hiam? Thu in cileh sa hong suak cih leh, Laisiangtho humuapna koicikizop hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangtho buppi mungtuppi in Zeisu hi. Messiahin ci leh sa tawh hongpaisuk napen, Laisiangtholuikamciam a tangtunna ahihi. Amah nungta, si, nungtakikahihna Laisiangtho in tel tak in hong gen banah, a hoihzawtawntung nuntakna zong hong kamciampah hi.

Thuhilhkikna 32:47 simkik lai in. Pasian’thunamanh manin, “na guaksuak lohna” bangpeuh om a,Pasian upna leh a thumanna in banghang in mawkmawkhetlo hiam?

MONDAY March 30KUA’N LAISIANGTHO GELH, KOI AH?

Laikungpute, teenmun, amau dinmun kibanglo, atuamtuam hi a, leitung kilamdanna ngeina kibanglo tampiommah leh, Pasianin, a mipite tungah thupuak puakdinginzangthei veve hi.

A nuai a munte’n Laikungpute leh amau dinmuntuamtuamte bangci in hong lak hiam?(Paikhiat. 2:10, Amos7:14, Jer. 1:1–6, Dan. 6:1–5, Matt. 9:9, Phil. 3:3–6, Mang. 1:9).

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

Laisiangtho pen, ngeina omna kibanglo mi atuamtuamte gelh ahihi. Pawlkhat kumpi inn pan, pawlkhatthongsungpan, pawlkhat hawlkhiat gampan lehPasian’nasem vak kawikawite ahi uhhi. Pilna a tuamtuamleh tuucing nasep semte ahi uhhi. Khangno, khanghamzong om uhhi. Tua bangte gen vet omlo in, ki thutuakna

Page 5: 2.20 Tedim - adventistmm.org

9 10

khat nei uhhi: Pasian in samuh a, Khasiangtho humuapnatawh mipite ading thupuak a puaktek uhhi.Laikungpu pawlkhat te’n amau mitmuh lian a ciamteh uhahihi. Pawlkhatte leuleu, thupen hoihtak kantel sitset in,mantaktak hi acih uh ciangin (Joshua 10:13; Luka 1:1-3)ciamteh pan uhhi. Ahihhang, avekpi in, humuapna tawh(2Tim. 3:16) ahihi. Tua ahih manin Paul in “eite hilh nading,eite’n lam-etna nei in ih thuakzawh nading, i thahattheihna ding a kigelh ahihi” cihi (Rome 15:4).Mihingkammal apiangsakpa in tua kammal a zang mimalmuanhuaite teelkhia in ki zopna hong neithei hi.

“Ama’ aaiawh mimah tawh hong kizoplel pen Pasianlungkim mahmah ahih manin, Kha siangtho tawhkidimsak in na semsak hi. Amau lungsim suangvuahmakaih in, gen ding leh gelh dingte hilh hi. Leitung mitemah hi napi, vantungnate bangin zangthei lel hi.” Ellen G.White, Selected Messages, book 1, p. 26.

Laikungpu tuamtuam leh, kampau namtuamtuamte lakah, Pasian khatbek in lak hi. Hih thumanin Pasian’ kammal mantaktak ahihna hong bangci lakhiam?

TUESDAY March 31LAISIANGTHO IN GENKHOLHNA

I Laisiangtho bu sungah 100 ah 30% pen genkholhnavive ahih manin, biakna laibu dang tetawh tehpih theihlohin ding hi. Genkholhte leh a tangtunnate ki ciamtehkhawm a hih manin, Pasian in tangthu sungah gamtangbekthamlo, a piangding thute zong genkhol hi (Amos 3:7).Laisiangtho in a nungta kammal, tangthu kammal lehgenkholhna kammal ahihi.

A nuai a Laisiangtho munte in Messiah hong paiding koibang in genkhol hiam?

Piancil 49:8–12………………………………………………………………………………….

Late 22:12–18 …………………………………………………………………………………

Isaiah 53:3–7………………………………………………………………………………….

Daniel 9:2–27………………………………………………………………………………….

Micah 5:2………………………………………………………………………………….

Malachi 3:1………………………………………………………………………………….

Zechariah 9:9………………………………………………………………………………….

Laisiangtholui sungah Messiah hongpai dingthu 65vei bang kipulaak a, limciingte tawh simkhawm lailengtampi phalai ding hi(sagawh biakpiaknate).Hihgenkholhnate pen “kumpi ciangkhut len tawntung ding hi”(Pian. 49:10) a cihbang leh Judah gam Bethlehem ah suakding hi (Micah 5:2); “amah ki simmawh in kinial ding hi”thumanlo in kisat ding a, ama’ kidaal na’ng kamkaa lo dinghi (Isa. 53:3-7); a khut a khete kiliamsak ding a, ama’ puantea kimhawm dinguh hi (Late 22:12-18).

Page 6: 2.20 Tedim - adventistmm.org

11 12

Laisiangtholui genkholh thute in, Zeisu’ nuntak, sihleh thawhkikna sungah tangtung gai a hihmanin thumaanahihi. Amah’n ama’ cihbang in a piangpa ahihi. A sih leh athawkikna ah lai- siangtholui kamsangte cihbang lianintangtun hi ((Luka 9:21, 22; Mate 17:22, 23), Jerusalemkisiatna (Mate 24:1, 2), leh nihveina hongpai ding(John 14:1–3). Hong sunglutna, a sihna leh a thawhkik ding Laisiangthogenkholh bangin tangtun hi.

Zeisu leh asihna sungah nong hopsawn theih dingbang upna nanei hiam? Khaan sungah hawmsawn inla,bangin hong tawsawn cihzong genin?

WEDNESDAY April 1LAISIANGTHO IN TANGTHU

Laisiangtho in tangthu ahih manin, a dang“siangtho” laibu tetawh tehpihtheih hilo hi. Mi khatpeuhngaihsutna (Buddha leh Confucius) hiziau lo a, mungtuplianpi tawh, tangthu sungah Pasian’ nasepna ahihi. Tuamungtupte (1) Kamciam Messiah (2) Zeisu nihveinakumkikna cihte a hihi. Tanglai Judea tepan tuhunChristiante upna thugui in, tanglai Egyptbiaknalui pantuhun nisuahna lamgamte biakna khawngtawh tehtheihhihetlo hi.

1 Corinthians 15:3–5, 51–55; Romans 8:11; leh 1Thessalonians 4:14 simin. Zeisu’ thawhkikna pen tangthusungbek hilo a, eite mimal ading khiatna nei cih bangcilak hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Lungdamthu bu 4 leh Paul’ laibute in, Zeisu si a,kiphum leh pumpi mahtawh thokik, mi tampite mai ah

kilaak cihi. Hansungah a sial ngiatte leh a thawhkikmitmuhte teci panna ahihi. Ama pumpi a lawngngiat leh aannekpih ngiatte ahi uhhi. Mary Magdalene, Mary (Zeisu’nu) leh midang tampite in Zeisu thokik mu uhhi. Emmauslampi tungah nungzui nihtawh kiho uhhi. Lungdamthupuak sawlna zong pia hi. Laisiangtho tecite akinialleh eite upna zong “a mawkna” ci hi (1Corinth 15:14). Laikhiadangte in “awngthawl, hawm” (REB) leh “manneilo” (NIV) ciuhhi. A nungzuite’n “I Topa thokik takpi hi” (Luka 24:34) ciuhhi. Greek laimal ontos in thupiang takpi a cihna ahihi.Tua kammal pen “taktak” “mantak” “thudik” ci in kikhiahi. Nungzuite in “I Topa tho kik taktak hi” ci uhhi.

Khazihpen misite lakpan “gah masa” (1 Cor.15:20)kici hi. Tangthu sungah Zeisu sihna pan pumpitaktak tawh thokik cihthu in, Amah bangin eite zong thokikding cihna ahihi. Misiang thote in “Khazih sungah nungtading” (1Corinth 15:22) hi. Hih kammalte in “Khazih’ mite” athuman citakte “hong kumsuk niciang” (1Corinth15:23)”pengkul nunung gin ciang” in kithak bawl ding cihthuhong hilh hi.

Eite upna sungah, misite ihmu uh ahih manun,thawhkik nathu in banghangin thulaigil hithei hiam?Tuathu lo in i upna in, banghangin “mawkna” hithei dinghiam?

THURSDAY April 2THU IN PUAHPHATNA VANGLIAN NEI

2 Kumpi 22:3–20 simin. Banghangin kumpi Josiahin a puan balkeek hiam?Amuh khiatthu in, Amah bekhilo, minambup koibangin kheelzo thei hiam?

……………………………………………………………………………………………………..

Page 7: 2.20 Tedim - adventistmm.org

13 14

BC 621 kumin, Josiah kum 25 pha a, SiampiHilkiah in “thukhamna Laibu” Moseslaibu masa 5 teng,mukhia hi. Adiak in Thuhilhkikna bu simpha diak uhhi. Apa Amon leh a Pu kumpi ginalopenpa Manasseh maanhunsungin, Baal, Asherah leh “vantungnate” (2Kumpi 21:3-9) biakna kawmkal ah tua laizialte mangthang hi. Josiahin, thuciamte a zakciangin, Pasian taktak biaknapan a mitegamlapi tungkhin cih a muh ciangin dahna tawh a puanbalkeek hi. Gamsung buppi munsangnate khiasuk in,milim khempeuh susia a, puahphatna hong kipan pahhi.Tuateng a zawh khit ciangin, biakpiakna munkhatbek:Jerusalem ah Pasian biakinnpi sung bekah biakna piauhhi. Tua a kimukhia Pasian kammalte in mipite lungsimzo, puahpha, kisikkik in kikheelsak hi. Tua kikheelnaJosiah pankipan in Judah gambup kilawhgawp hi.

Laisiangtho in eite nuntakdan hong kheelzo a,hotkhiatna lampi honglak cih koibangin hong telsakhiam?John 16:13, John 17:17, Hebrews 4:12, and Romans12:2.

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangtho vangliatna teci lianpen in, nuntakdanhong kikheelsakna ahihi. Mihing’ mawh na leh gitnatlohnateng hong lakkhiatsak leh gumpa i kisapna hong telsaktua laisiangtho kammal mah hi.

Tehpihbei Laisiangtho in, tangthu lah hi,genkholhna lah hi, nuntakdan zong kheelzo a hih manin,khiatdan zong tehpih omtheilo hi. Laibu dangte banginkikhia theilo hi. A nungta Pasian’ thu hi a, a nungta Khazihin “thumaan” ah hong makaih ding (John 16:13) aKhasiangtho hong sawl hi.Pasian humuam a kipiakhia ahih

manin, a khiatdan dingzong a sungmahah thukhun omkhinzo hi. Tua thukhunte pen, laikungpute in, Laisiangtho maha nazatsawn bangin khiat ding a hihi.

FRIDAY April 3Ngaihsutbeh Ding: EGWhite, “Laisiangtho Kidalna Lum,”pp. 593–602,Kidona Lianpi; leh “Note Lungkham kei un,”pp. 662–680 The Desire of Ages simin.

“A thusungah Pasianin hotkhiatna i kisaplam honghilhkhinhi. Laisiangtho pen, apuktheilo Pasian’ deihnapulaakna ahihi. Nuntakzia, upna thukhun leh a khialtheiloki sittelna a hihi” EGWhite, The Great Controversy, p. 9.

Mi tampi in Pasian’thumaan letkipna sihpihlianguhhi. Dr. Rowland Taylor kici, biakna makaipa khatin, kumpinu Mary hun in, Catholic biakpiakna mass penmanlo hi ci in nial ahih man in, a pawlpi panin, amahkihawlkhia hi. Tua khit in Winchester bishop kiang lehgam makaite kiangah thuumna pulak hi napi, amah kimanin thong kiden, bek thamlo a nunungpen in, tausang tungahthahlup dingin kikahsak hi. AD 1555 kum hi a, a sihmadiak in hihbangin kam vaikhak hi: “Mihoihte aw,Laisiangtho Pasian’ kammal lobuang thudang konghilhngeikei a, konghilh sate Pasian kammal vive a hihi.Tuatekhempeuh, tuni in ka sisan tawh ciamteh tading kahihi”John Foxe, The New Foxe’s Book of Martyrs,Harold J.Chadwick (North Brunswick, NJ: Bridge-Logos Publishers,1997) p. 193; in gelhpha kik hi. Dr. Taylor in, Late 51sutsuksuk kawmin, a nuntakna bei hi.

KIKUPDING DOTNATE:1. Genkholhnate in, Laisiangtho’bulpi Pasian ahihnahong bangci lak hiam? A tangtung genkholhnate in eiteupna hong koici khauhsak hiam?

Page 8: 2.20 Tedim - adventistmm.org

15 16

2. Tuesday sinna tawpna ah dotna ombangin, ZeisuMessiah ahihna bangin thukipsak hiam?

3. Zeisu leh nungzuite in, Laisiangtho a muanhuainakiptak in hong lakkhinzo hi. Zeisu in Laisiangtho cihamah ahihna bang tanvei gen a, tuate koicitangtunghiam? (Mate 26:54, 56; Maku 14:49; Luka 4:21; John13:18; John 17:12)cihte enin. Tua mahbangin laisiangtholuithute amah kisuan leh, genkholhthute phadiak bangtangtung khinzo a hih manin, Laisiangtho i koici muhtammaw?

LESSON 2 *April 4–10

LAISIANGTHO’ BULPI LEH PIANZIA

Sabbath Nitaklam April 4TUKALSUNG SIMDING: 2 Peter 1:19–21;2 Timothy 3:16, 17;

Thuhilhkik 18:18; Paikhiatna 17:14;Joh 1:14; Hebrew 11:3, 6.

KAMNGAH: “Note kiangah Pasian thu ka hong genuhciangin no thu um mite sungah ama’ thutawhkisai in, Pasian in na hongsem ahih manin,kote’ thugente pen, Pasian’ thu taktak ahihmahbangin, kote thungetna nazak uhciangin, mihing’thu bangin ngaihsun loin,Pasian’thu taktak mahin hong sang na hihmanun, hihthu hangin Pasian tungah, kalungdamna uh ka ko uhhi.” 1 Thessalonians2:13.

Laisiangtho’bulpi leh pianzia i teldandan in, i pawlpileh ei mimal nundan hong piangsak hi. I Laisiangthokhiatdan leh i teldante pen, Pasian hongpiak dan lehhumuapdan i tel bangbang in piang ahihi. Diktak mantakini tel nopleh, Laisiangtho daikaihte i tel masa ding hi. Minuntak dan leh mipi omzia kihello in Mathematic akisinthei kei hi. Tangthu theilo pi in zong physics zongkisinthei tuanlo hi. Tua mahbangin, Pasian omlo cih upnathukhunte tellopi khawngin, Laisiangtho zong kisintheituanlo hi. Pasian-Mihingpa’thu tellopi in, Laisiangtho zongkikhia theilo hi. Diktak in khiattheihna’ng in, umlogiauguau leh muangphalo mialmual khawng sanginupnakip tawh khiat kisamzaw hi.

Page 9: 2.20 Tedim - adventistmm.org

17 18

T-2

Tukal sungtengin Laisiangtho’bulpi leh pianzia i sinding a, i khiattheihna ding leh teltheih nading tampi honghuhthei ding hi.

SUNDAY April 5PASIAN’ THUPULAAKNA LAISIANGTHO

2 Peter 1:19–21 simin. Peter in ama’ thupuakkammalte’bulpi koipan ci hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangthobu in laibu dangte tawh kibang hiallo hi.Sawltak Peter in, Khasiangtho in kamsangte zangin, Pasiankiangpan thupuakte ngahuh cihi. Phuaktawm hetlo uhhi.“Phuaktawm thu” (2Peter 1:16) hihetlo, Pasian kiangpanhongpai, thukip muanhuaite ahihi. “Khasiangtho’sawlnatawh Pasian’ misiangthote in gen hi” (2Peter 1:21) ci hi.Pasian in ama deihmi teelkhia in, Ama’ thu pulaaksak hi.Pasian tawh maitang kimu kihona a omloh phamawhlianhi. Tua ahih manin, Laisiangtho pen, Pasian’thuneihna hia, i khiatna ah zong, Pasian’ deihnamah zuih a kul hi.Laikungpupi pen Pasian ahih manin “Laisiangtho” (Rom.1:2; 2Tim. 3:15) kici hi.

Zatpah theihding ngiimna zong hongpia hi. “Thumanthutak hilhna ding, a khialte taaina ding, a manlote amanin puahna ding, aman in nuntak theihna dingthuhilhna ding” (2Tim. 3:16, 17) cihi. Pasianin hong pulaktenuntakpih theihna dingin, Khasangtho’panpihna zong ikisamlai hi.Peter in, Pasian hongpiak thute, eimangaihsutdan khawng a mawkkhiat ding hihetlo a, thumanthutak i teltheihna dingin Khasiangtho in khentel siamnahongpia ding hi cihi.

Amos in zong “Topa Pasian in, ama nasemkamsangte tungah ama’ geelna theisak masa lopi in,bangmah hihhetlo hi” (Amos 3:7) cihi.Laisiangtho kammal“pulaak” cihpen, a kiseelcip khat a siin hongkhia, kimusakcihna a hihi. Mawhnei mihing i hih manin, Pasian tawhki gamla i hihmanin, Ama’ deihna i teltheihna dingin, hongpulaakkhiat kul hi.

Pasian hongpiak hiphial mahleh, Laisiangtho penupding haksakhop lel hi. Tuate um nawnlo in Pasianliatna khawng awlmawh kei leng bang i suakthei dinghiam?

MONDAY April 6A Ki Humuap Daan

Pasianin, ama’ deihna pulaakna dingin kampauzang ahih manin, laibu inzong kigelhthei pah hi. Theihsamahbangin, Laisiangtho cihpen, Pasian’thumaanKhasiangtho in honglakna hi a, mihingte mah zangin hongpulaakkhia hi. Tua ahih manin, Piancil pan Mangmuhnadongmah, thu bulpi kipumkhat sitset hi (etpak ding Piancil3:14, 15 leh Mangmuhna 12:17).

2 Peter 1:21, 2 Timothy 3:16, leh Deuteronomy18:18 cihte simin. Laisiangtho ki humuapna tungtangbang gen hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangtho buppi Pasian humuap hi a, tulaihuntawh a kituak nawnlo khawng omphial mahleh (gtna,

Page 10: 2.20 Tedim - adventistmm.org

19 20

Hebrewte pawihun tulai kizang nawnlo) Pasian humuapsamah hiveve hi. Bangbang hitaleh, tulaihun zat nawnlohtehiphial lehzong, i teltheih dingin sinngiat kul hi.Laisiangtho buppi Pasian in, maitang kimu in a piak zonghikhin khollo hi. Khatveivei, laikungpute in kantawmsaklelthei hi (Joshua 10:13 leh Luka 1:1-3) enpah in.

Avekpi in humuap hiphotphot hi (2Tim. 3:16). Tuamanin Paul in a “kigelh” khempeuh eite hong thuhilh na’nghi a, “hong thahatsak leh lametna hongpia” hi (Rom. 15:4).Laisiangtho in a laikungpu Pasian a hihlam pulaakhimahleh, a gelhtaktak pen mihing’khut mah hiveve hi.Laibu tuamtuamte in laikungpu tuamtuamte omdantuamtuam honglak hi. Tua thuman khempeuh “Pasianhumuamsa”(2Tim. 3:16) hi napi; mihing’ kammal mahtawhkiciamteh hi. EGWhite, Kidona Lianpi p. 7.

Tuni tuhun ciangin, Laisiangtho sung aPasian’liatna khawng a nial zong omuh hi: a thupimahmah piansakna, paikhiatna leh thawhkikna cihtenialmai uhhi. Tuate tawh kisai kongpi honsak leng hoihlodiam? Pasian’thukhenna peuh i thuak kha diai maw?

TUESDAY April 7A KIGELH PASIAN KAMMAL

Topa’n Moses kiangah, “hih thute gelhin. Hihthute tawh kizui in nangleh Israel tawh thuciamna khatkabawlzo hi” (Paikhiat 34:27).Topa in, mipite kiangahgenziau dingbek cilo in gelhsukteek ding banghanginsawl hiam? Akigelh kammal in bang hamphatna omhiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Thu a gen Pasianin, mihing’kampau a piangsakpaahih manin, Amahtawh a kizomthei, ama’ thumaan apulaakthei ding mimuanhuai teelkhia hi. Tua ahih manin,Laisiangtho laikungpute khempeuh in Pasian kiangmahahki aap masasak uhhi.

Anuai a munte’n a kigelh Mangmuhna tawh kisaibang gen uhhiam?

Paikhiat. 17:14; 24:4……………………………………………………………………………

Joshua 24:26……………………………………………………………………………

Jeremiah 30:2……………………………………………………………………………

Mang.1:11,19;21:5;22:18,19…………………………………… .. ..

Pasianin, banghangin Mangmuhna gelhsuk dinginsawl hiam?Mangngilh paklohna ding ci pakni. Pasianin,Ama’deih bangin eite hong makaih tawntung ahihna,Laisiangtho kammalte in honglak hi. Kammal 100 tawhgen sangin, lai malkhat tawh ciaptehna in kipkho zaw hi.Kamtawh ki gensawn sangin, laitawh ki teisawn lehmuibun zaw hi. Kamtawh ahihleh, hunkhat munkhat amimal ciangtanhsa in khatvei kigen thei sam hi. Lai tawhhileh, leitung gamtuamtuam ah simzawh loh mitampi te’nciangtanh omlo in laisimthei a, khangsawnte zong insimsuksuk theilai hi. Amau teekin simthei keiphial lehzong, mi sim ngaithei lailai uhhi.

Page 11: 2.20 Tedim - adventistmm.org

21 22

WEDNESDAY April 8KHAZIH LEH LAISIANGTHO KITHUTUAK

John 1:14; John 2:22; John 8:31, 32; leh John17:17 simin. Ci leh Sa hong suak Pasian’thu - Zeisu leh,a kigelh Laisiangtho Pasian’thu a ki thutuakna bangnamu hiam?

…………………………………………………………………………………………………….

Ci leh sa hongsuak Pasian’thu-Zeisu leh, a kigelhLaisiangtho-Pasian’thu a ki thutuakna khat; Zeisu penKhasiangtho in numei gaisak in, mihing in hong piangsaka, Laisiangtho zong Khasiangtho mah in mihing tungtawninhong piak ahihi.

Zeisu in hunkhat munkhat ah mihing in hongpiangin hong teeng hi. Tua in a Pasian dinmun mansuah sakloa, khangthu ah zong beh leh phung khensak tuanlohi.Vannuai leitungbup honkhia ding amah bekmah a hihi(Sawltak 4:12). Tua mahbangin, a kigelh Laisiangtho-Pasian’thu zong, hunkhat leh mihing ngeina khatsungahhong kipia ahihi. Zeisu mah bangin, Laisiangtho zong hunzui a kikheel hilo hi. Hunkhat, munkhat ah hong kipia hinapi, leitung khang tawntung daih dingin hong piak ahihi.

Pasianin mihing’ dinmunah hong tuaksuk in hongkilaak hi. Zeisu’ mihing dinmun in, ei mihing’dinmun adimin pua hi. Piancilpan kum 4000 sung a kiamsuksamihing’dinmun lianmah hong omhi. Aih hang mawhnaneituanlo hi. Tua mahbangin Laisiangtho zong, mihing’kam mah hi a, “mikhengval” kam, mi telzawhloh hituanlohi.Kam khatpeuh pen, ciangtanh omlua ahih manin, kam

piangsakpa Pasian in, a muanhuai theiding lampi zonginhong makaih hi. Tehpihna khempeuh in ciangtanh neiuhhi. Zeisu leh Laisiangtho zong ki zakimlo hi. Laisiangthopen, Pasian hong sunglut hihetlo hi. Pasian in laibu hilohi. Pasian in Zeisu sungah mihing hongsuak hibek hi.Gumpa in, ama’thu Laisiangtho sungah hong pulaak ahihmanin, tua Laisiangtho i it hi.

Laisiangtho pen Pasian-Mihing kipumkhat ahihi.EGWhite in zong: “Pasian hongpiak thu maan Laisiangthopen mihing’kammal mah zangin, mihing-Pasiankipumkhatna thu hong gen hi. Tua kipumkhatna inKhazih’pianzia hi a, Pasian’Tapa, mihing’tapa ahihi.Laisiangtho in zong Khazih pen “Thu mihing hongsuak a,eite lakah hong teeng” (John 1:14)cihi. –Ellen G. White,Kidona Lianpi, laimai 8.

Banghangin, Laisiangtho in eite upna tawphahhiding hiam? Amah omkei leh, koiteng khawng i tungtammaw?

THURSDAY April 9UPNA SUNGAH LAISIANGTHO TELTHEI

Hebrews 11:3, 6 simin. Banghangin, Pasian lehA’thu teltheihna’ng upna kisam thei hiam? Banghanginupnalo tawh Pasian ki lungdamsak theilo hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Pilna mantaktak upna sungah ombek hi. Nu leh Patungtawn a pilna thak a sinden taneute in a nu leh pa amuanbang hipah hi. Taneute’n, Nu leh Pa muangtak in,

Page 12: 2.20 Tedim - adventistmm.org

23 24

nuntakzia leh itna a bulsin mahmah bang ahihi. Pilna lehtheihnate zong ki itna leh kimuanna pan hong khangkhiaahihi.

Tua mahbangin, tumging tumpa khat in zong, atumging tum siammahmah phial mahleh, a la, a phuakpaleh a van a it ciangbekin tumpan hi. Tuatawh kibangin, eite’nzong laisiangthopen ummel losa khawng, muanlahnakhawngpeuh tawh i sim sangin, itna leh upna tawh simleng,kitel zawtham hi. Paul in “Upna lotawh kuamahin Pasian kilungkimsak zolo hi” (Heb. 11:6) cihi. Upna lo peuhmah inLaisiangtho kineek theilo a, mihing’laibu mawkmawkhihetlo, mihing khengval laibu hi cih upna tawh simkul hi.

Seventh-day Adventistste in, pawlpi upna laibusungah: “Laisiangtholui leh thak anihmah in, a kigelhPasian’thu hi a, Pasian humuapna pan hi cihi.Laikungputein, Khasiangtho sawlna bangin paukhia in laigelh uhhi.Hihthu sungahhotkhiatna ding a kisam bangbang pilnatheihna hongpia hi. Tua Laisiangtho in ukzawhnavanglianpen nei a, a puktheilo Pasian deihna honglak hi.Eite nuntaksung etteh ding, thuman upna leh tangthusungah Pasian thumanna cihte ciaptehna a hihi(Late119:105; Paunak 30:5, 6; Isaiah 8:20; John 17:17; 1 Thess.2:13; 2 Tim. 3:16, 17; Hebrew 4:12; 2 Peter 1:20, 21.)”

Mite in upna lopi tawh Laisiangtho a simuhciangin bangsung a kisam omhiam? Hih upna inbanghangin mittawlo hiam? Upna neite hamphatna lehLaisiangtho thuman thutak teltheih nading in,banghangin upna kisam sese hiam?

FRIDAY April 10NGAIHSUTBEH DING: Anuai a teng zon na’ng mun “Methodsof Bible Study”: “Presuppositions Arising fromthe Claims ofScripture”) Authority. “Methods of Bible Study” omna

munwww.adventistbiblicalresearch.org/materials/bible-interpretationhermeneutics/methods-bible-study).

Eite upna sungah Laisiangtho kul ahih mahbangin,Khasiangtho’humuapna omkei zenleh, simsuk simtohhangin khalam hamphatna bangmah i ngah tuankei dinghi.

“Athu sungah, Pasian in hong hotkhiatna’ngtheihding a kisamteng hong guan hi. Laisiangthopenukzawhna nei, a puktheiloPasian’deihna hi cih umin.Nuntakzia, upna leh pilna theihna ah etteh ding dinmunahihi.Pasian’deihna mihing tungah hong ki pulaak himahleh, Khasiangtho makaihna kisamlo theilo hi.Khasiangtho in, Gumpa’n hong hilhsa khempeuh hongphawkkik sak ding hong kamciam hi.Pasian’ Khasiangthoin Laisiangtho humuap ahih mah bangin, khasiangtho mahin hong hilhloh in kitel zolo hi”—Ellen G. White, The GreatControversy, p. 9.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Banghangin Pasianin a deihna honglak hiam?Banghangin Mangmuhna kisam?

2. Pasianin hong koici kilak hiam? Lampi tuamtuamzangin hong kilak hi. Piansak nate peuh zanglel a,mang khawngzong hong zang hi (Dan. 7:1);mangmuhna (Gen. 15:1);lim (1 Kings 18:24, 38); lehZeisu Khazih (Heb. 1:1, 2). Nang mimaltungah Pasian hong kilakngei hiam? Ki hawmsawndih vou.

3. Laisiangthosiam pawlkhat in, phuaktawm tangthumaimai hi ci uhhi. Piancilna tangthu Adamleh Eve,

Page 13: 2.20 Tedim - adventistmm.org

25 26

paikhiatna tangthu leh Daniel’tangthute bangpen,khalam hatna dingin a kiphuaktawm hi ci uhhi.Mihingte’n Pasian’thu tungah hihbangin thukhenziau lel uhhi. Bangzah in lauhuai nasa hiam?

4. Pasian in Ama’ deihna, Laisiangtho sungahkhauhtakin hong pulaak hi. Zeisu Khazih tungtawnbekin hotkhiatna ngahlam zong pulak ding deihlaihi. Mite’n nanggamtatna hong et-ciangin, koibangPasian a mu uhtam maw?

LESSON 3 *April 11–17

LAISIANGTHO- ZEISU LEH NUNGZUITE MUHDAN

Sabbath Nitaklam April 11

TUKALSUNG SIMDING: Mate 4:1–11;Mate22:37–40; Luka24:13–35, 44, 45; Luka 4:25–27;Sawltak 4:24–26.

KAMNGAH: “Zeisu in, ‘Laisiangtho sungah, Anlumbektawh mite nungta lo a, Pasian genkhiat thutetawh nungta zaw hi,’ ci in a dawng hi” Matthew4:4.

Tuhun ciangin, laisiangthopen ngaihsutdan,muhdan tuamtuam tawh kiletkhia ngeingai a, a humuapnabulpi leh a deihna bulpi zong sukha nawnlo hi. Laisiangthocihhang, tuhun a eitheih bang a leitungthu a thei zolotengaihsutna hilelhi ci uhhi. Mihing khengval thute hemkhiaziau uh a, Pasian in mihing a muhdan panin, mihing inPasian a muhdan hisak zawta uhhi. Mi tampitakte in,Darwin ngaihsutna lamah taimang uh a, laisiangthopenuptaak sanawnlo ta uhhi.

E’n bel tua dinmun nialpah hihang. Laisiangthothaksung a Zeisu leh nungzuite’n, tualai in a neihsunlaisiangtholui a teldante muding hihang.Mite, munte lehthupiangte bangci hih uhhiam? Amau upmawhthu khawngtawh a khiatdaan koidaan hiam? Pasian humuap ahi khollo,mihingte’ upmawhthu khawngtawh, Pasian muanlohnakhawngdong hong tunthei khiatdaante sangin, Zeisu lehnungzuite’ muhdaan khiatdaante zuizaw ding hihang.

Page 14: 2.20 Tedim - adventistmm.org

27 28

SUNDAY April 12A KIGELH HI

Tuiphum John kiangah Zeisu a kituiphumnapankipan a nasep hong kipan hi. Judean gampa lakahKhasiangtho in paipih a, leimi’ dinmunah a thanempenlaitakin – Satan in zia-et hi.

Matthew 4:1–11 simin. Tua gampa lakah Satan’zia-etnapan, Zeisu in Amah leh amah koici kidaal hiam?Hihthu tawh kisai in Laisiangthopan bang pilna peuhihngah hiam?

……………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………..

Gawltawh a ki zia-etna ah, Zeisu in “Anlumbek tawhmihing nungtalo a, Pasian genkhiat thute tawh nungtazawhi ci in Laisiangtho sungah ‘Kigelh hi’” a ci hi (Mate 4:4).Zeisu in laisiang tho sungpan Pasian’ kammal kipsak hi.Leitungbup ukna tawh a zia-et ciangin zong “Na Topa Pasianbekmah bia in, Ama’na bekmah nasem ding hi, Laisiangthoin cihi” (Mate 4:10; Luka 4:8) ci in dawng leuleu hi.Biakpiakna peuhmah Pasian lobuang kuamadang tungahsuanlo ding a, Ama’thu ah ki aapna in biakpiakna taktakahihlam pulaak hi.A tawpna ah siamna lakding leh uplahding lamah zia-et leuleu a, “Na Topa Pasian, na zia-et keiding hi, Laisiangtho in cihi” ci in dawng hi (Mate 4:7; Luka4:12).

Thumvei zia-etnate, “Akigelh hi” (Laisiangtho in cihi)ci in dawnghi. Satan’khemnopna khempeuh, Pasian’kammal bekmah tawh dawngkik hi. Eite’adingin, pilna

vanglian mahmah hi a, Laisiangtho bekmah eite’upnathulaigil hi dinghi. Galpa galbawlnate, Zeisu in Laisiangthokammal bekmah tawh kidal hi. Amah Pasian hi napi,Satan’galpan, Pasian’kammal tawh kidal hi.

Eima ngaihsutna, eima gelsiamna, hoihtak kigingsitset a nialna, khatpeuh muhdah man a pumnialnacihbang hihetlo: Laisiangtho kamthuk zangziau hi. Zeisuadingin, Laisiangtho in vang lianpen hi. Anasep kipat dingciangin, Laisiangtho kammal muanhuaina tungahkibulphuh masa hi.

Koibangin, Pasian kammal tungah ki aap in, ikinga thei ding hiam?

MONDAY April 13ZEISU LEH THUKHAM

Mate 5:17–20; Mate 22:29; leh Mate 23:2, 3. Zeisuin bang a gennuam hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Zeisu in a nungzuite, Pasian’kammal leh thukhammang ding hilh hi. Laisiangtho muanlah na’ng peuhmahgenngeilo hi. Pasian’thupiak ahihlam phawksak den hi.Sadduceeste tungah Zeisu in, “no mawhneite aw,Pasian’kammal leh a vangliatna natheikei uh hi”(Mate22;29)cihi.Lungsim pilna’ng lel a Laisiangtho kihilhna in,thuman thutak ahi Topa leh a thuman thutak tel taktaknacingzolo hi.

Mate 22:37–40 ah, Zeisu in Moses thukhamna amuhdan bang genhiam?

Page 15: 2.20 Tedim - adventistmm.org

29 30

………………………………………………………………………………………………………

Thukham hilhpa kiangah Zeisu in, tumakum 1500 lai aMoses kiang a kipia thukham sawm te tomkaih hi. Zeisuin Laisiangtholui thukham mah pahtawipen hi cih honglakhi. Christian tampi takte in, laisiangtholui thukham pen,laisiangthothak lungdamthu tawh kilaih khin ci in umkhialuhhi. Himah taleh, Zeisu’thuhilhna ah laisiangtholuithukhammah siksan hi. Zeisu in, i telzawh loh thute honghonkhiatsak a, hih “thukham nihgel” (thukham sawmtomlak, amasa li teng Pasian itna, a zom gukteng mihingitna) panin “kamsangte thuhilhna khempeuh hongmengkhia” ci hi (Mate 22:40). Zeisu in “thukham lehkamsangte” ci in, thukham, kamsangte leh a laigelhtepahtawi in thugen hi.

“Khazih in, Laisiangtho pen dotna veng vangliatnanei a hihna gen hi. Laisiangtho in vang lian Pasian’kammalhi a, upna khempeuh bulpi ahihi”—Ellen G. White, Christ’sObject Lessons, pp. 39, 40.

Pasian’kammal sangin a ki liansakzaw nuam ahi,innkuan, ngaihsutna leh ngeina khatpeuh a omdiam?

TUESDAY April 14ZEISU LEH LAISIANGTHO KHEMPEUH

Luka 24:13–35, 44, leh 45 simin. Zeisu in, anungzuite lungdamthu ahilhna dingin Laisiangtho koicizat hiam?

……………………………………………………………………………………………………..

Zeisu a sihmawk ciangin nungzuite lungkham uhhi.Hithei dingmaw? Bang a cihnopna? Luka 24 sungah, Zeisu

in, Emmaus lampi ah minih kiang, leh midangte kiangahkhatvei, gawm nihvei hong kilaak hi.A kibanglo thupiang-nih tungtawn in, Zeisu in, Laisiangtholui genkholhtetangtung ahihna honglak hi: “Moses’laibu akipan,kamsangte’laibu khempeuh a khiatna a gen hi” (Luka 24:27)cihi.Luka 24:44, 45 sungah zong “Moses’thukham laibusung, kamsangte laibu sung leh Late sung a kigelhthukhempeuh a tungding a hihi” Zeisu in cihi. TuabanginZeisu in “a lungsimte uh honsak hi”

Luka 24:27 zong kician mahmah hi: “Laisiangthokhempeuh” ci in, “Moses’thukham, kam sangte leh Late”(Luke 24:44)cih kammal pulaak kikna ahihi. Tua in, Thupan cileh sa asuak Zeisu (John 1:1–3, 14)cihna hipahliana, tuama kum zalom pawlkhat lai a genkholhsa ahihi.Laisiangtho picinna genkawmin Zeisu in nungzuite ettehding limlak hi. Lungdamthu a tangko kawmun, mi thakthu-umthakte vangliatna tha guanzel uhhi.

Mate 28:18-20 sungah, nungzuite tungtawnin eitezong “leitungah ahi a, vantungah ahi zongin vangliatnakhempeuh keitungah hong kipia khinzo hi” cihi. Hihvangliatna pen Pasian ahih keileh zong, thumgawm Pasiantungbekmah ah omhi. Tua ahih manin, “note pai unla,midang khempeuh Keima’nungzui suaksak in, Pa’min,Tapa’min leh Khasiangtho’mintawh tuiphumun” acihkhitteh, “note tungah ka hong gensa thute khempeuhazuihna dingun nahilhun” cilai hi. Zeisu in bang hong hilhhiam? Hong thuhilhte Laisiangtho bulphuh hi. Laisiangthogenkholhsa khem peuh bangin, Zeisu hong paisuk in aPa’deihna bangin a kipiakna tawh tangtungsak hi.

Zeisu in Laisiangtho pom ahih leh eizong e leh?Laisiangtho vangliatna khempeuh pom hi leng, tunituhun ading a kisamnawnlo zong omlai cileng bangcihding? Kikum dih vou leh?

Page 16: 2.20 Tedim - adventistmm.org

31 32

WEDNESDAY April 15ZEISU LEH LAISIANGTHO’BULPI LEH TANGTHU

Zeisu in laisiangtho’ kammalte’n khiatna namnihthumneiphial mah taleh, Pasian’kammal a hihna honghilh hi. A bulpi in Pasian a hih manin, mikhempeuh tungahvanglian hi. Pasian in Ama’ deihnate tangthu tawh honglak hi. Gentehna in, Mate 19:4, 5 sungah Moses’kammal“A ki patcil in a Piangsakpa in …hihthu hangin, Pasalin anu a pa nusia in” a cihteh, “laisiangtho in” ci zawlo in “Akipatcil in Piangsakpa in ci hi” acihciangin, Piancil laibusung a Piangsakpa’kammal a pahtawi ahihi. Hih kammaltepen Pasian’kammal Moses ciaptehna bang a hihi.

Anuai ate simin. Zeisu in tangthu sung a mite lehLaisiangtho thupiangte bangzah tel naci hiam?

Mate 12:3, 4……………………………………………………………………………………...

Maku 10:6–8……………………………………………………………………………………...

Luka 4:25–27……………………………………………………………………………………...

Luka 11:51……………………………………………………………………………………...

Mate 24:38……………………………………………………………………………………...

Zeisu in laisiangtholui mite, munte leh thupiangtepeuhmah tangthu thumaan in pom hi. Piancil 1 leh 2,

Piancil 4na ah Abel, David in anlum siangtho a neekna,Elisha’tangthu cihte thupi sak mahmah hi. Tanglaikamsangte thuakna ci in gentawntung hi(Mate 5:12; 13:57;23:34–36, Maku 6:4).Hilhkholna khatah, Noah hunlai ci:“Noah in, tembaw sung a tumni ciangdong, mite in, an-nezu-ne in omuh a, mo kipi mo kikha in nuntak ngeina banginomuh a, tuiciin hong tungin, tui in mikhempeuh a tupciphun ciangdong, kuamahin bangmah atheihloh mahbangin,Mihing’ Tapa hongpai ciangin zong kuamahin thei kholloding hi”(Mate 24:38, 39). Tangthu sungah, a lianmahmahPasian’thukhennate, Zeisu in honglak zel hi.

Hih tangthu sunga mite Zeisu in thumaan thutakci ahihleh, tuni tuhun a Christian a kicite in, tuabangthute omngeikei ci in, Satan’khemna a um mite in nialthei uhhi. Tua thaangsungah banghangin ki awklodinghiam?

THURSDAY April 16SAWLTAKTE LEH LAISIANGTHO

Laisiangtho thak gelh laikungpute’n zong Zeisumahbangin pom uhhi. Upna thukhunte, mi’gamtatdaan lehgenkholhte tangtunna tungtawnin, Laisiangtholui penPasian’kammal hi ci uh hi. Laisiangtho thak inlaisiangtholui bupen maanlo hi a cihna omhetlo hi.

Anuai a Laisiangtho munte in, Pasian’kammalnungzuite teldaan koibangin honglak hiam?

Sawl. 4:24-26……………………………………………………………………………………...

Sawl. 13:32-36 …………………………………………………………

Page 17: 2.20 Tedim - adventistmm.org

33 34

T-3

Rome 9:17……………………………………………………………………………………...

Galati 3:8……………………………………………………………………………………...

Laisiangtho kammalte pen, Pasian’aw teektawhapau cihzong phawkkul hi. Sawltak 4, Khasiangtho tawh akidim madiak un, nungzuite’n, Peter leh John suahtaknadingin, Pasian’min phat uhhi. Phatna’awte sangsak uh a,David’kammal zangin Pasianpen piangsakpa ahihna pulakuhhi. David’kammal tepen Pasian’kammal hi. Sawltak13:32-36, David’kammal Paul in a genkik na-ah “Pasian inipu ipa tetung a ciamthu” ci hi.

Rome 9:17, Pasian a cihnopna in Paul in“Laisiangtho” ci hi: “Laisiangtho in Pharoah kiang ah” (NKJV)a cihteh “Pasian in Pharoah kiangah ci hi” a cihnopna hia, “Pasian” a cihna mun ah “Laisiangtho” a ci hilel a, Pasianleh a kammal kizom ahihna honglak hi.

Amantakin, laisiangthothak laikungpute in,laisiangtholui Pasian’ kammal bulphuh mah mah uhhi.Laisiangtho thaksungah laisiangtholui kammal tampitakkizangkik hi.Laisiangtho siam mikhat in a muhna ah 2,688veibang kizangkik a, Isaiah pan 400, Late pan 370,Paikhiatna pan 220 cihbangin mukhia hi. Hihte lakah, akihemlaakte, thulupite, kammal hoih nonote behlap lengtammahmah ding hi. “A kigelh hi” cihbangpen, (Mate 2:5,Maku 1:2, 7:6, Luka 2:23, 3:4, Rom. 3:4, 8:36, 9:33, 1 Corinth.1:19, Gal. 4:27, 1 Peter 1:16)Laisiangtho luisungpan alaakkik vive ahihi. Zeisu leh nungzuite thuhilhtekhempeuhpen, Laisiangtho luisung vive bulphuh in a hilhuhhi.

Hih thute khempeuh in, Laisiangtho uplahnamuanlahna bangzah in lauhuai hi ci in hong theisakuhhiam?

FRIDAY April 17NGAIHSUTBEH DING: Ellen G. White laibu The Desire ofAges sungpan”As a Child” pp. 68–74, leh “The Temptation,”pp. 114–123 cihte simin.

“Mite in Pasian leh a kammalte sangin kipilsak zawuhhi; Pasian’ kammal tungah bulkiptakin kiphuh dingsangin, Pasian’kammal pen, amau pilna leitung pilnatetawh tok mang uh a, amau pilna tawh aki tuakphat keileh,muanhuailo leh zathuailo ci in hemkhia uhhi” — Ellen G.White, Signs of the Times, March 27, 1884, p. 1.

“Pasian’ deihna a kammalsung ombang tawh akizomte, lungsim thahat uh a, Zeisu ading nasem muibuntesuak uh: Zeisu in zong amite thuman thutak pia a,leitungah tangko sak hi. Tua thuman thutak lo peuhmahtawh siangthona omtheilo hi. Tua ahih manin mikhempeuh in tuathu a telloh bangzah phamawh hiam?” —Ellen G. White, Fundamentals of Christian Education, p. 432.

KIKUPDING DOTNATE:

1. Zeisu, lungdamthu laikungpute leh Paul in,laisiangtholui pen Pasian’kammal hi a cihleh,tulaihun muhdaan tampite khialmahmah ahihnakoibangin hong theisak a, amaute kuamah’n hilhloahihleh eite lutungah hong tu hi lohiam?

2. Tulai Laisiangtho siamte in, uplohna mun tampitakmah nei neunau khin uh a, tua munte mipite

Page 18: 2.20 Tedim - adventistmm.org

35 36

theihsakna in: piansakhun niguk nial, kumtultampi hunla a hong piang cih um. Leitung puukmain Adam mawhbanglo cih nial. Leitungbup tuiliimcihzong nial. Pawlkhatin Abraham omtakpina nial.Pawlkhat in Paikhiatna zong nial. Pawlkhat inZeisu’na lamdangbawlte leh a thawhkikna zong nial.Pawlkhatin kum tampi lai a, kamsangtegenkholhnate zong nial.

Mite in Laisiangtho hong upnawnloh uhciangin, ih thukhupna in bang hong hilh hiam?Mite’n thuman thutak a theihna dingun bangcilampi tawh i huhthei ding hiam?

3. Tuesdayni dotna i dawn ciangin, Laisiangtho a kihumuapzia, tulai huntawh a kituak nawnlo a cihtenangawn i teldaan kikum dih vou.

LESSON 4 *April 18–24

LAISIANGTHO—BIAKNATHU KHEMPEUH BULPI

Sabbath Nitaklam April 18

TUKALSUNG SIMDING: Maku 7:1–13;Rome 2:4;1 John 2:15–17;2 Corinth 10:5, 6; John 5:46, 47;John 7:38.

KAMNGAH: “Thukham leh teici panna bangin Amaute’na genkei uhleh, amau’sungah khuavak omloahihi” Isaiah 8:20.

Upna thubulphuh dingin Laisiangtho a zangloChristian pawlpi omlo hi. Tua kawmkal mah ah, pawlpite’Pasian thuzuihdaan kibanglo veve hi. Laisiangthozatdaanpen pawlpi khat leh khat kibang keeilo hi. Tua banga Laisiangtho khiatdaan kibatloh theihna thubul nga ending hihang: taangh upna, phutkhakthu, minam ngeina,ngaihsutna leh Laisiangtho mahmah ahi uhhi.

Hihte in pawlpi simin Pasian’thu saandaan huzapmahmah hi. I taangh upna leh minam ngeinate i nei ciatuhhi.Phutkhakthu tampite leh ngaihsutdaan, theihdaantuamtuamte zong i neilai hi. A khaikhin theidingin lungsimzong nei hihang. Laisiangtho zong nei in, Pasian’thu i telsemsem nadingin simciat hihang.

I Laisiangtho khiatna ah, a tunga teng lakpan koipenin hong huzaappen hiam? I neih masak huzaapnate in, iLaisiangtho khiatdaan leh i Pasian’thu zuihdaante ah hongmakaihpen hi.

Page 19: 2.20 Tedim - adventistmm.org

37 38

SUNDAY April 19TAANGH UPNA

Taangh upna zong sia samlo hi. Thu beisate kizomtothei in, mantakin nakisem hiathiat thei hi. I bulpi tawhhong kizomkipsak hi. Hih taangh upna in, biakna sungaha thupi mahmah khat hi napi, lauhuaina zong pawlkhatomlai hi.

Maku 7:1–13 ah Zeisu in leitung taangh upnatebangcidaan in genhiam?

………………………………………………………………………………………………………

Zeisu’n a phutkhak taangh upnapi pen Jew mitelakah a khangkhang in Siate pan sangnaupangte tungahkihilhsawn uhhi. Zeisu’hunlai in, Laisiangtho tawh kiminomsak uhhi. Tua taangh upnate in hun sawtpi la in, thu-nengnono tampitakmah Laisiangtho ahuh dingin behlaplapuhhi. Hih mihing’ ngeina lelte, biakna makaipite “upate”in pibawl mahmah taleh (Maku 7:3, 5), Pasian’ thukhamtawh ki zakim theivetlo hi (Maku 7:8, 9). Mihing’ taanghupna ngeina hipeuh a, “Pasian’ thu pampaih uhhi” (Maku7:13) cilel hi.

1 Corinthians 11:2 leh 2 Thessalonians 3:6 simin.Pasian’kammal leh Mihing’taangh ngeina koibanginkhentel thei ding hiam? Tuabang khentel ding banghangthupi hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Anungta Pasian’kammal in, amah zahtak theihnaleh cihtakna hong guan hi. Hih cihtakna in ngeina khatinkipsuak hi. Eite’ cihtakna in, a kammalte tungtawnin adeihna hong pulaak den, a nungta Pasian tungah thumaanding deih hi. Mihing’ ngeinate khempeuh tungah,Laisiangtho in makaih tawntung hi. Taangh upna ngeinahoihpente tungsiahah Laisiangtho omlai hi. Pasian’ kammal hang a hong piangkhia taangh upna ngeinate nangawn,Laisiangtho tawh taihphot lai ding kisam hi.

“Taangh upna” cih thulunuai ah, pawlpi’ septheihding bangteng a omtam maw? Laisiangtho leh ngeinakhentel theihding banghangin thupi kici thei hiam?

Monday April 20PHUTKHAK

Romans 2:4 leh Titus 3:4, 5 simin. Hoihna,thuakzawhna, mawhmaisakna, migitna leh Pasian itnakoici neihtheih ding ihi hiam? I upna pen, muhtheihlohlungsim pilna maimai hilozaw in, ihphutkhak taktak ahihding banghang thupi hiam? I phutkhak thute inLaisiangtho tawh a kituak khollo in, i upna khawng honglampialsak theihdaan gen in.

………………………………………………………………………………………………

Mihing i hih phot nakleh phutkhak neih dingmahahihi. I ngaihsutna leh lungsim sukha mahmah hi. Pasianin eite hong piansakcil limlim in, Amah tawh kizom dingleh, phutkhak sate hangin i omziate piang ding ahihi.

Pasianin, mikhat leh khat kizop ding, la lehtumgingte, piansaknate’ hoihna leh Ama’thu sungah

Page 20: 2.20 Tedim - adventistmm.org

39 40

suahtak lungnopna ngahding in hong deihsak hi. Eitebiakna leh upna in thukhunte leh khensatnate sanginthupizaw hi. I phutkhakte in, Pasian imuhdan leh a kammali teltheih na’ng hong huh hi. Pasian’deihna i theih ciangin,eite’muhna kiciangtanhlua leh cingtaaklo lua ahihna itelsemsem ding hi.

2 Corinthian 11:1–3 sungah bang vauna omhiam?Eite’theihna ciang lellel a muan takcinlohna bang honghilh hiam?

……………………………………………………………………………………………………..

Ei’theihna ciang lellel muanhuai vetlo hi. Theihnacihzong a munmun tawh kisai hi. Laisiangtho tawh taihphatdending a hihi. Khatveivei teh, Pasian’thutawh a kituaklopikhawng ki thei gawpgawp nuam hi. Ei’theihna leh ei’ deihnakhengin, Pasian’kammal muanzawk kisinhuai hi. Ei’phutkhak leh theihna pen, Laisiangtho kammal tawh akikingkalh lohna ding in, i kikep siam mahmah kul hi.

Pasian itna leh mihing itna(Maku 12:28–31) cihtegelin thukham kitomlakna hi a, thupi mahmah hi. Tuaahih manin, eite’ phutkhakthu leh theihthute,Pasian’kammal tawh taihden ding banghangin thupihiam?

TUESDAY April 21MINAM’ NGEINA

Ngeina khatpeuhpeuh sungah i kihelciat hi. Ingeina in hong huzaap mahmah hi. Kuamah suaktalohihang. Laisiangtholui hun Israel zong akimkot aminamte’ngeinate in huzaap in kisia uhhi. Tulaitak in eite

kikheel a, i hoihzawkna banghang hiam?Pasian’kammaltepen, mihing’ ngeina namkhatsung khawng a kipia hinapi, hi ngeina hiding cih ciangtanh bel omtuanlo hi.A kipelhtheilo ngeina’ huzaapna in, i Laisiangtho teldaan zonghong huzaap hi. Laisiangtho in, leitung minamte, gamlianteleh mihing’kizopna cihte khempeuh hong piankhiatna bulpihi cihzong i phawk zel dinghi.Laisiangtho in, mihing’ngeinakhengval ahih manin, tua ngeinate’lakah a om mawhnatepuahphat sakthei hi.

1 John 2:15-17 simin. John in, leitung nateitluatloh ding a cihteh, bang a cihnopna hiam? Leitungmahah tengnapi hangin, koibangin, leitung lungsim ineilo thei ding hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Hong piansaklai a, Pasian deih ngeina pen mawhnain susia hi. Tuapen, Pasian thukhenna nuai ah omlel hi. Ingeina pawlkhatbel i upna tawh kituak bilbel hi napi,hoihtak khentelsiam mahmah kul hi.Laisiangtho upnatawh a kituaklo ngeinate hangin, a kituak ngeina khawngbawl tawm kulkha ding hi. Tunglampan hong tuaksukpenmah i letkip keileh, i gei a omkhatpeuh i lenkha ding hi.

EGWhite in zong anuai a bangin hong hilh hi:“Khazih’nungzuite in leitungte thukhun leh

lunglutte pial ding a, ahih hang, tuam ompah ding zong hituanlo hi. Hong Gumpa in, mite lakah vakihel hi napi,Pasian’deihna peuhmah neusak hetlo in, pahtawi denzawhi.”—EGWhite, Counsel to Parents, Teachers, and StudentsRegarding Christian Education,p. 323.

Page 21: 2.20 Tedim - adventistmm.org

41 42

Na ngeinate uh koibang tengin laisiangthotawhkitukalh hiam? I upna hong suksiat sakthei tua ngeinatelangkhatah, bangci bangin kiptakin dingtang thei dinghiam?

WEDNESDAY April 22THU NGAIHSUN

2 Corinth 10:5, 6; Paunak 1:7; leh9:10 simin. Ilungsimsung ah Zeisu’thu manhna banghangin thupihiam? Banghangin Pasian kihtakna in pilna kipatnahithei hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Pasian in thu-ngaihsut theihna hong guanngiat hi.Ihek i tatna i biakna vaite, ngaihsutna tawh thukhup dinghong deih hi. I upnate zong ngaihsut zawhlohthu hi tuanlohi. Kum zalom 18 hunsungin, biakna khanlawhnahongpiang a, leitung nitumnalam phadiakah, ngaihsutnathak hong ngah uh hi napi, thukhupna hoihtawh hongkhupthei uhhi.

Theihna peuhmahpen mite’n a phutkhakthu tepanhong piang cih upna om a, mite’ ngaih-sutna in pilna bulpihi aci zong omuh hi. Hih muhdanpen, ngaihsut bang a piangacite hi a, thumaan pen ngaihsuttawm theih hivetlo,pilnapen ngaihsuttawm theih ci uhhi. Thumaan in omgigea, ngaihsutna tawh i pomding kisam hi. Hihthu inmihing’ngaihsutna pen thumaan tehna suaksakhi.Pawlpi’thuneihna leh Pasian’kammal Laisiangtho’mai ahkuunma in, mihing’ngaihsutna mai ah kuunmasakdingdaan hihtuak hi. Mihing’ngaihsutna sungah a kicianmello peuhmah kipaikhia lianlian hi. Tuabangin

laisiangthomun tampi maiming saklel uhhi. Pasian’nalamdang bawlteng, Zeisu a pumpi mahtawh thokikcihkhawng, nungak siangtho sungpan hongpianna,niguksung bek ah piansakna leh a dang tampite uphuaisanawnlo ta uhhi.

Amantakin, mihing’ngaihsutna limlim mawhna insusia khinzo a, Zeisu i ki uksak ding kisam cih i phawkding kisam hi. Mihing limlim i theihna mialbikbek a, Pasiantawh kigamla hi (Ephet 4:18). Pasian kammalpan khuavaki kisam hi. Pasian in, eite hong bawllai in, i ngaihsutnamahmah zong Pasian tawh kizomlo liangin suakta luadingin hong bawllo hi. “Topa kihtakna in pilna kipatna hi”(Paunak 9:10; 1:7) ci zawsop hi.Pasianin hong hilhkholtesang a, Ama’kammal sungah omin, Laisiangtho sung akigelhte zuihnopna in, ngaihsutna maantaktak hongpia hi.

Kum zalom pawlkhatlai in,American PresidentThomas Jefferson in, laisiangthothak ama’ deihbanginbawltawm a, ama’ muhna ah tulai huntawh kituakasaklohte paikhia lian lian hi.Zeisu’ nalamdang bawltengbeita, a thawhkikna zong beisak. Hihbangthu in, mihingngaihsutna peuhmah ciangtanh omlua cih hong bangcilak hiam?

THURSDAY April 23LAISIANGTHO

Eite Laisiangtho hong muam honglak Khasiangthoin, Pasian kammalpan lampial dingin cikmah hunin hongmakaih ngeilo hi. Seventh-day Adventistte a dingin,Laisiangtho sangin a lian zaw taangh upna, phutkhakna,ngaihsutna leh ngeina khatzong omlo hi. Laisiangthobekmah in na khempeuh hong tehsak thei hi.

Page 22: 2.20 Tedim - adventistmm.org

43 44

John 5:46, 47; leh John 7:38 simin. Zeisu bekmah,Khalam dotna hong vengsakthei hi. Zeisu in Messiahahihna Laisiangtho in bangci gen hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Mi pawlkhatin Khasiangtho kiangpan a tuamvilvelin “genkholhna” ngahdaan in ki um uh a, ahih hangLaisiangtho tawh ki tukalhgawp hi. Khasiangthokhawngpen Pasian kammal sangin liansakzaw pongmawkuhhi. Pasian’kammal thupisaklo, a thupuakte khawng apelhte in, Khasiang -tho makaihna nuaipan pialkhin uh a,lauhuai mahmah hi.I kha’galmuanna in Laisiangtho a hihi.Upna leh tatna hekna khempeuh ah i dinsan ding ahihi.

“Laisiangtho tungtawnin Khasiangtho in i lungsimsungah thuman thutak hong guan hi.Thukhial pholak inlungsim sungpan hong nilkhiatsak hi. ThumanKhasiangtho in, Pasian’kammal tungtawnin nahongsem a,Khazih inzong mite ama lamah kaai hi”—EGWhite, TheDesire of Ages, p. 671.

Pasian’kammalpen Khasiangtho khawngtawhmawkkhek keini. Amah’n Laisiangtho tungtawn in Zeisulamah eite hongzol in, Khalam dinmun pen Laisiangthobekmah cih hong hilh hi. Laisiangtho in thuman upnahi(1Tim. 4:6) a, Pasian’kammal in muantakcing, santakcinghi. Laisiangtho tungkhawngah thu-mawkkhenkeini.Pasian’thu in eite’ngaihsutna hong ukin, thukhenthei hi. Pasian’kammal a kigelh ahihi.

Thudang a kician mello, upmawhthukhawng sangin, Laisiangtho mah a lungmuanhuainabang omhiam? I thuhilhnate leh khalam thute ah

Laisiangtho dinsanin i neihlohna bang lauhuainapiangthei hiam? I khalam thute ah mimal thusuak peuhtawh kalsuan mawk leng, bangzah in lauhuai ding hiam?

FRIDAY April 24NGAIHSUTBEH DING: EGWhite, “The Scriptures aSafeguard” laimai 593–602, The Great Controversysungpansimin.

Taangh upna, phutkhakthu, ngeina, ngaihsutna lehLaisiangtho cihte in Pasian’thute tungah hong huzaapmahmah hi. Zuau thudotna khatah: Hih atung atenglakpan, i biakna sungah, koipen in huzaap neipen hiam?Laisiangtho hi i cihpah ding hi a, Khasiangtho na sepnahangin, Laisiangtho in i nuntakzia kheelsak ding hihang.

“Mihingte hotkhiatna ding a kisam bangbangin,Pasian in Laisiangtho hongpia hi. Tua Laisiangtho penvangliatna tawh a kidim leh, a khialtheilo Pasian’deihnaahihi. I zia i tong ding hi a, upna thukhun ding leh, iphutkhakte ettel nading ahihi.”—Ellen G. White, the GreatControversy, p. 9.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Pasian’thukham khawng nuntakpih ding, lungsimkhempeuhtawh Pasian it ding leh, vengte eimahbangin itding sangin, mihing taangh upna khawngnuntakpih, banghang in baihzaw hiam? (Mate 22:37–40).

2. Sundayni dotna nunungpen kikum kik dihun. Taanghupna in pawlsungah bang dinmun la hiam? Biaknataangngeina sungah, thupha leh tona koi tengahkimu hiam?

Page 23: 2.20 Tedim - adventistmm.org

45 46

3. Taang upna in bangzah in hoihmahleh, tuate inPasian’kammal khengin vangliatna a neihloh na’ngbangci hih ding hiam?

4. Mikhat in, Topa genkholhna sang a mangman in,laisiangthothak hun a ding Sundayni in, tawlngaknimantaktak hi cih kilak leh, tua mipa thugente nabangci dawn ding a, Pasian kammal bekmah tawhkiteh ding cih na koici hilh ding hiam?

5. Na pawlpi ki tuiphumzia kikum dih unla: tua ngeinain naupna bangzah huzaap hiam? Taanglai pawlpitangthu i leh-etkik ciangin, ngeina thupisaklua uha hih manun, a lum a let suak uhhi. Tuabangkhialhna i bawl khakloh na’ng, eite bang pilnahongpia naci hiam?

LESSON 5 *April 25–May 1

LAISIANGTHO BEKMAH

Sabbath Nitaklam April 25

TUKALSUNG SIMDING: 1 Corinth 4:1–6;Titus 1:9; 2 Timothy1:13;Maku 12:10, 26; Luka 24:27,44, 45; Isaiah 8:20.

KAMNGAH: “Pasian thu-nungta in a gamtaang hi a,langnih a hiam namsau sangin hiam zawlaihi. Kha leh lungsim, guhleh tang kituahna,guhleh guhngeek dongin khenkhia thei hi.Mihingte’lungsim ngiimna leh ngaihsutnatezong theithei hi” Hebrew 4:12.

Protestantte in “laisiangthobek” ci in, a upna uhLaisiangtho bek bulphuh uhhi. Roman Catholic upna inLaisiangtho leh taangh upna ngeinate gawmkhawm uh hinapi, Protestantte in, upna lamsang peuhmah“laisiangthobek” bulphuh uhhi.

Protestantte ki puahphatna leh, kumtampithumanlo ahilhhilh Rome a langdo ngamna thubulpi inLaisiangtho mah ahihi. Laisiangtho letkhia a kineihna,khiatna kibanglo khawng omsak gawp uh hi napi;Protestant biakna puahphate in, gramma leh tangthuentelphot in, kuhkal takin, khiatna maantaktakhongneisak uhhi.

Tukal sungtengin sola Scripturaa cihuhlaisiangthobekcih i sin ding uhhi.Laisiangtho bek i cihteh,Laisiangtho bul-et mahmah a, Pasian’kammal i teltheih

Page 24: 2.20 Tedim - adventistmm.org

47 48

na’ng a kisam phadiakte i sin ding uhhi. Protestant i hihnatawh, i upnate peuhmah Laisiangtho bekmah bulphuhtentan ding hihang.

SUNDAY April 26LAISIANGTHO IN KI UKNA DINSAN

Seventh-day Adventists tepen, acilpan kipan,laibu’mite, Laisiangtho umngiat Christiante ci in kithei hi.Laisiangthobek i cih takmahin, Laisiangtho bekmah ipahtawi hi. I upna leh biakna vai khempeuhah Laisiangthobekmah i dinsan ahihi. Biakna ah phutkhakthu,mi’ngaisutdan, taangh upna cihtepen, tua Laisiangtho nuaiah dinsanneute ahi uhhi. Pawlpi in, Laisiangtho pualam panupna tuamtuam leh khiatdan tuamtuamte a omlohna dingin,Laisiangtho bekmah dansanpi in a kipahtawi hi.

1 Corinth. 4:1–6 sim inla, adiakin 6na, Paul in“akigelhna khengval” in pailo ding hi hang.Hihthu in iupna adingin banghang thupilua hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………A kigelhzah khengval pailo ding cihteh, munluite

tokik a thupiangsate theihkikna kihel lo hi. Tua bangtein, i Laisiangtho kammalte khuavak hongtaan in, hongtelsak zawsop hi. Khanglui kammal laibu, dictionarybu,Laisiangtho thulu zon-olnabu leh Laisiangtho khiatna laibutezong a khengvalte lakah kihello hi.Tu a i laisiangthobu aletkhiate’n zong, muhdan tuamtuam, science lamkhawngleh thudang tuamtuam tepan huhna la uhhi. Tuahuhna tuamtuamte zong, Laisiangtho dinsan tawh a kituakhiam cih sittel phot kullai hi.

Laisiangtho bekmah upna in kiplet leng, upna lamahbuaina khatpeuh a om ciangin, thuman Laisiangtho lehmihing’ taangh upnate khentel i siam ding hi. Laisiangthosung kigelhte khengval peuhmah paise dah lelni. Christianmantaktak hihna leh, lungdamthu tawh mite i zawh theihna’ng in, Laisiangtho bekmah kiplet ding hihang.

“Laisiangtho in leitungah upna leh lai kigelh dangkhempeuh ii bulpi taktak a hihi.”—Martin Luther, Luther’sWorks, vol. 32: Career of the Reformer II, ed. Jaroslav JanPelikan, Hilton C. Oswald, and Helmut T. Lehmann, vol. 32[Philadelphia: Fortress Press, 1999], pp. 11, 12.

Sawltak 17:10, 11 simin.Atung a i gengente tawhkisai, hih Laisiangtho munin bang peuh gennei hiam?

MONDAY April 27LAISIANTHO A KIPUMKHATNA

Laisiangtho in amahleh amah “Pasian humuap” kicihi(2 Tim. 3:16).”Kamsangte’ deihdan a kiletkhiamawkmawk hihetlo a, Pasian in Khasiangtho tungtawnina piak bangbang hi zaw hi”(2 Pet. 1:20, 21). Pasian inlaisiangthobu laikungpu hi nacihnak leh, tua Laisiangthosung omthu tuamtuamte a bultaktakah kipumkhatna neia hihlam naphawk dinghy.

Titus 1:9 leh 2Timothy 1:13 simin. Eite’ upnaadingin Laisiangtho kipumkhatna in banghangin thupisese hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Page 25: 2.20 Tedim - adventistmm.org

49 50

T-4

A piapa Pasian ahih manin, asungtawng mahmahkipumkhat ngiat hi.Laisiangtho in ki pumkhatna neikeimawkleh, i upna zong ki pumkhat theilo dinghi. Laisiangthoki pumkhat keileh, pawlpi inzong thuman leh thuzuau akhentel siamna’ng haksa ding hi. Ki ukna bulkip neitheiloding a, Pasian’thupan a pialkhiate puahphatna neitheilo dinghi. A gualzawhna thabei in suahtakna vanglian neilo ding hi.

Zeisu leh Laisiangtho laikungpute in, Laisiangtho kipumkhatna leh Pasian’piak ahihna genpha mahmah uhhi.Tua tawh kisai in, laisiangtholui kammalte a zatkikna uhih en dinghi (Rom. 3:10-18 sungah, Paul in, Laisiangtho kammalci in, Thuhilhsia 7:20; Late 14:2, 3; 5:9; 10:7; leh Isaiah 59:7, 8)cihte zang hi.

Laisiangtho laikungpu khempeuh in, tualaitekhentuamtheih ahihlohna, anung amai akilem dimdiamthuthupite vive ahihna honglak uhhi. Laisiangtho lui lehthak kikalah, ki thutuaklohna ompeuhmah lo hi.Laisiangtho thak in lungdamna thudang leh biaknathakkhawng hong hilhlo hi. Laisiangtho luipen Laisiangtho thakin telkheh a, Laisiangtho thakin Laisiangtho lui tungahkilam hi. Tuabangin anih tuakun kipanpih in khuavakkipiatuak uhhi.Laisiangtho sungthu khat peuhpeuh i sinding ciangin, a ki pumkhatna phawkin, bulneilo thudangtekhawng bulphuh lozaw ding hi hang.

Laisiangtho munkhawng a ki kingkalh dankhawng hong omteh, bang i cih diam? Koibangin ilemtuah thei diam?

TUESDAY April 28LAISIANGTHO THU KICIAN

Laisiangtho’thu kician mello hileh, laisiangthobekcih ding zong thangahhuai mello hi.

Mate 21:42; 12:3, 5; 19:4; 22:31; Maku 12:10, 26;Luka 6:3; Mate 24:15; leh Maku 13:14 cihte simin. Zeisuin laisiangtho’thute kicianmahmah ahihna,banggenphapha hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangtho’tecipante kician mahmah: kicingtakkiciantak in hong hilh hi. Mun tamzawte ah, naupangteleh picingte’n zong a kikim in, tua Laisiangtho hilhnatekitelzo hi. A thukzaw pilna leh theihna neihtheihna’ng zongtampi omhi. Laisiangtho khiatna khawngpen biakna tawhakituak ding phalna cihbang kullo hi. Thu ummikhempeuhin a teltheih ding thupizaw hi. Laisiangtho khiading khawng siampi tawmno teelkhiat sangin, thu-umkhempeuhin khiazawleh hoihzaw hi.Tua a hihmanin,eimau mimalin, Pasian’thupuak i teltheih na’ngin,Laisiangtho kantel ding i kihan- thawn zaw hi.

Laisiangtho laikungpute in, “a kiptawntunglaisiangtho’thute peuhmah in, lim kiciankhat honglaktuam a hihkei nakleh, laimal ombang, laigual ombanglianlian a khiat ding hilel hi. Asung tawngah akiseelkhinkhian, amuu, athuthuk, telzawh lohthute pulaaknadingin a hawng khehtawm cihbang khawng omlo hi.”—Handbook of Seventh-day Adventist Theology [Hagerstown, MD:Review and Herald Publishing Association, 2000], p.65.Laisiangtho kiciatnapen akampau, a deihna lehalaimalte mahmah tawh kizom a, laikungpu te’nzong amaudeihbang, acing akem omlo a, mawtgelh hetlo uhhi.

Khatveivei ciang, ei’lungsimin a batzawhloh lehtelzawhloh khawngzong omkha sop ding hi. Pasian’kammal

Page 26: 2.20 Tedim - adventistmm.org

51 52

hi a, eilah a puuksa mihing i hilel hi. Eite theihlohphamawh mahmahte, a diak in hotkhiatna tawh kisailimlim bangpen kician kitel mahmah lelhi.

Na telloh khawng a omhunte ngaihsunkik inla,nungtelkik sawmin. Nang phutkhak thute hangin,nangmahbang a tello midangte koibangin nahuhtheidiam?

WEDNESDAY April 29LAISIANGTHO IN LAISIANGTHO LETKHIA

Abulpi tawphah kipumkhat ahih manin, amah lehamah kiletkhia thei hizaw hi. Tuabang ki pumkhatnalotawh, ama’khiatna amah’n khia theilo ding hi. Munkhatii khiatnate, mundangkhat ah kipulaak a hihmanin, akitelzaw dingin amah leh amah kikhia thei kici hi.

Luka 24:27, 44, 45 simin. Zeisu in, Amah kua kahici in Laisiangtho sungpan genkhia hiam? I Laisiangthozatdan ding bang hong hilh naci hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangtho amah leh amah kiletkhiatna lehLaisiangtho hoihna hong musak hi.Tuabangin Laisiangthomunte deidan hetlo in, ei’khiatdante thuman cih laknadingin khuikhawm zel ding hihang. Laisiangtho kammaltehoihtak ngaihsunpha zaw in. Munkhatpeuh khiatnalapaklo in, tua kammal omna laibu zong i ngaihsut kul hi.Paul in (Rome 15:4) sungah”Laisiangtho sung thu-omkhempeuhpen eite thuhilhna ding” tuate khempeuh isimphat nading a hihi.

“Laisiangtho sungah Thu akim dildel in kigelh a,laisiangtho leh laisiangtho mah tehkaak ding ahihi. Tuakammalte a huamin en-ding a, a kizopnate zong i en-dinghi.Pasian in leitung a ding a ngiimna bulpi, kidona lianpingiimna leh hotkhiatna ngiimnate khempeuh i sin dinghi” —Ellen G. White, Education, p. 190.

Laisiangtho leh laisiangthomah i tehkaak dingteh,laisiangthomah hoihtak sim masa in. A hihtheihleh, alaibubulpi ahi Hebrew leh Greek encian leng hoihpen hi.Laisiangtho telsem nading in laibu bulpi kisam lianglo hinapi, phattuamna omtaktak thei hi.Ahihkei lehzong,thungetna, kiniamkhiatna leh ki-aapna taktawhlaisiangtho i sim leh gahpha gah takpi ding hi.

Upna thukhunkhat lungngai in, misite omziacihbang, laisiangtho mun pawlkhat teelkhia lecin, adangnateellohte hangin paikhialhna omthei hi.Thulukhattawh kisai mun ombangbang kaikhawm in simnabanghangin thupi mahmah hiam?

THURSDAY April 30LAISIANGTHO BEKMAH LEH ELLEN G. WHITE

Isaiah 8:20 simin. Laisiangtho pen “thukham lehteci panna” ci in pahtawi dending banghang thupi hiam?Laisiangtho a suaklo kamsang pawlkhatte banghanghiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangthobek i cih ciangin, SDA te’n, Pasian’humuapna mahtawh hun nunung a beibaang pawlpi ading

Page 27: 2.20 Tedim - adventistmm.org

53 54

thupuak apuaknu, Ellen G. White tawh kisai dotna omdenhi. Ama’ laigelh teleh laisiangtho koici kizop hiam?Ama’laibute apuathambek simpak lecin zong, laisiang-thomah siksanin, bulphuh tangtang hi. Laisiangtho mahinthukhunpi, upna leh gamtatna khempeuh bulpi hi ci ingentangtang hi (Kidona Lianpi, p. 595).Tua banahProtestantte in laisiangtho bekmah pah-tawi ahihna zongpulak tawntung hi (Kidona Lianpi, p. 9).

EGWhite in amah leh amah akigenna ah,ama’laibute pen “khuavakneu hi a, khuavak lian ah hongmakaih ding” (The Advent Review and Sabbath Herald,January 20, 1903)cihi. Ama’ laite in laisiangtho munkheekngeilo ding hi. Amah’n “note in laisiangtho natelcian keiuhhi. Pasian’ kam-mal hoihtak simin, Christian picinnalunggulh hi le uhcin, Pawlpi Thulamlak nakisamkei dinguhhi. Note in, Pasian’kammalte awlmawh bawllo nahihmanun, Pasian in Pawlpi thulamlak hong pia ahihi.—EllenG. White, Testimonies for the Church, vol. 2, p. 605.

Tuabangin ama’ laigelhte i pakta ding hi.Laisiangtho laikungpute mahbangin Pasian’ hu muapnamahtawh a saan ahihi. Ama’laigelh tepen laisiangthobehlapna in nei mawkmawk lozaw in, laisiangthokihilhcianna hizaw hi. Laisiangtho kheek sawmngei hetlohi; upna leh gamtatna a ding thubulpi in laisiangtho hi citawntung zaw hi.

EGWhite nasepnate sungah, genzawhlohhamphatna lianpi i nei hi. Laisiangthobu Amah’n a laptohmahmah laitakin, eite’n zong, ama’kiangpan bangkhuavak lamdang i ngah thei ding hiam?

FRIDAY May 1NGAIHSUTBEH DING: The Handbook of Seventh-day AdventistTheology, laibu sung laisiangtho khiatna acihna ah,

“laisiangtho in amahleh amah kiletkhia” ci hi. Laisiangthokammalte a ki thutuakna leh a kiciat mahmahna, pp. 64–66. Chapter 20 sim lecin, “laisiangtho hilhna leh kisinna,”Education, pp. 185–192; “laisiangtho kammal thupipen”Selected Messages, book 3, pp. 29–33.

“Laisiangtho sang naupang limlim, laisin nopnalungsim guanngiat ding hi. Laimai simin enngiatngiat dinga, ei ngaihsutna kiptheih na’ng peuh hilozaw in, Pasianinbang gen hiam cih theih na’ng hizaw hi.HongpiapaKhasiangtho panpihna bekin laisiangtho hong teltaktak sakding hi. Tua theihtelna ngah in nuntakpih ngiat in. Pasianhongsawl khempeuh i mang ding hi. Laisiangtho naksimlecin, hanciamtak a Pasian’na sepna leh lungduaina hongguan ding hi. Suangtote in, leisung kham a tawh uhmahbangin, lungsimtakpi leh lungkialo in Pasian’ kammalthuthukte izong ding hi.”—Ellen G. White, Education, p. 189.

“Laisiangtho, anleh tui in nei in, tatna hekna ahbulphuh lecin, Pasian kiangpanin ngaihsutna hoihkhatpeuh nangah khading hi. Tua kammalte, note’maiahtuni in, kapahtawi hi. Kei kammalte ciinkiikna lel ‘SisterWhite in hi cih, Sister White in hia cih’ cikei unla, Israel’Pasianin bangci a bangthu hongpia cih zongzaw un.”—EllenG. White, Selected Messages, book 3, p. 33.

KIKUPDING DOTNATE:

1. Mi tampi in, Laisiangtho buppi in abangci hilozawin, teeltuam pawlkhatpeuh simlel uh ahih manun,bang upkhialhna peuh neithei uhhiam?

2. Matthew 11:11 simin.Zeisu in tuiphum Johnvai agenna ah: “Leitungmi khempeuh sungpantuiphumpa John a lianpen a hihi. Ahi zongin vantung

Page 28: 2.20 Tedim - adventistmm.org

55 56

ki ukna sungah aneupen i cihte nangawn Johnsangin lianzaw lai hi” ci hi. Laisiangtho a gelh hetlokamsangkhat Zeisu in hong pulaak hi.Laisiangthosung laibu khatzong a neilo pa in, kamsangtaktakmah hithei veve cihthu koibangin hongtheisak hiam? Hihthu panin SDA te’n bang thupuaki ngahkha hiam?

3. Laisiangtho bekmah a ci, ei SDA bek i hi hetkei hi.Pawlpi dangte in zong citek uhhi. Hi napi, pawlpidangte in laisiangtho sungpan mahin, doctrinetuamtuamte koi bangin mukhia thei hiding uh hiam?

LESSON 6 *May 2–8

BANGHANG LETKHIAT KUL?

Sabbath Nitaklam May 2

TUKALSUNG SIMDING: Luka 24:36–45;1 Cor. 12:10, 1 Cor.14:26;Sawl. 17:16–32; John 12:42,43.

KAMNGAH: “Upna lotawh kuamahin Pasian lungkimsakzolo hi. Pasian kiang a zuanmi peuhmah in,Pasian a omtakpi a hihna thuleh, Amahazongte Pasianin thaman pia hi, ci in aupding kisam hi” Hebrews 11:6.

Laisiangtho i sim ciangin aletkhia zong hipah hi.Bangci dan in mawle? Bang thukhun peuh zang ihihiam?Laikungpu tuamtuamte laigelhte ibangci muhhiam? Etpaktheih dingin, gentehna khatpeuh, genkholhnalimpua mang khatpeuh leh tangthu omtaktak cihbanginomhi.Tua bangte khentel siamna in, laisiangtho letkhiatnanamkhatmah a hihi.

Khatveivei, mipawlkhat in Pasian’kammal ci in:laibu leemziau in, amau thangah theihna ding munkhatpeuh simsuk ziau uhhi. Tuabanglel in munkhatpeuhsimziauna in, thukhupna tuampi khawng hong tunthei hi.Pasal khatin a zi nusia in zidang a neihsat ciangin, a zimasain thalakna dingin, Piancil 3:15 simin “nangleh numei kikalah kilangneihna ka omsak ding hi” cihbang tawh, kapasalleh a zikik sawtkip loding cih upna tawh tha lapongmawkhi.

Page 29: 2.20 Tedim - adventistmm.org

57 58

Thu kizopna neimello khawngte in, mikhatpeuhupkhialhna piangsak thei hi. Laisiangtho peuhmah mawksim hetlo in a cihnopna ngaihsut ngiatding thupi mahmahhi.

Sunday May 3UPMAWH THU

Luke 24:36–45 simin. Laisiangtho tawh kinaimahmah, Pasian’kammal tel mahmah leh genkholhthupiang dingte nangawn amau muhtang mahin atangtung nungzuite, bangin amai uh khaak hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Kuamahin khuak-hawmsa in laisiangtho simngeilouh a, a sim sangnaupangte in, tangthu khatpeuh lehphutkhak khatpeuh neikhinuh ahihmanun, tua alaisiangtho telna uh huzaapsak mahmah hi. Nungzuite’nzong amau lam-etna tungtawnin, Messiah pen kuahi cih amuhdan uh neikim uh hi. Amau’muhdanciat hangin,laisiangtho a kicianzaw in telzolo a, Zeisu’nuntakdan, asihna leh a thawhkikna thute telkhial tawntung ahihmanun hilhcianzel kul hi.

Hih leitung pianzia leh Pasian tungtang thute, updantampi i nei a, eimau upmawh thuthu in, laisiangthokhawngzong i letkhia mawkmawk thei hi. Kuamah inlungsim hawmsa tawh tua laisiangtho simngeilo uhhi.Etpak theih dingin, mikhat’leitung ngaihsutna in, Pasianomzia a theihna huzaap ahih manin, tuapa in laisiangtho

tangthute sung a Pasian’nasepnate thuman in sang zolo a,leitung ngeina khengval nalamdang cih a umte tawh asaandan kibanglo pahhi.

Laisiangtho letkhiate peuhmah in, abeisa amaunungthu neilo kuamah omlo uh a, amau phutkhak thute,a ngaihsutnate, leh a luahsuk upna leh ngaihsutnatepansuakta theilo uhhi. Lai laklawh omna, pumnialna cihte ingualzo ngeilo hi. Laisiangtho sinna leh biaknalamthute in,Pasian’omzia leh leitung omzia upmawh genna tawhkilehbulh mahmah hi.

Himah taleh, Khasiangtho in, eite lungsim honghonsak in, lungsim takpi tawh lungsim kihongsa inlaisiangtho i sim nakleh, upmawh thutepan eite’lungsimhong puahphatsak hi. Minam tuamtuamte khempeuh in,Pasian’kammal a teltheihna dingun, Khasiangtho in“thukhempeuh aman in” (John 16:13) hong makaih dingcih laisiangtho in hong kamciam phamahmah hi.

Leitung tawh kisai nang upmawhthu bangpeuhnanei hiam? Pasian’ kammal in laisiangtho honghilhnabangin, nang hong puahphatkik theihna dingin bangcidanin, ki-aap thei ding nahi hiam?

MONDAY May 4KAMPHENNA LEH LETKHIATNA

Laisiangthopen taanghpau tawh kigelh a:laisiangtholui pen Hebrew pau leh tawmnocik khat Aramaicpau in kigelh a, Laisiangtho thakpen Koine Greek pau inkigelh hi. Tuni leitungmi a tamzawte in tua paute zangnawnlo uh a hihmanin, laisiangthobu pen tuhunzat pau inphenkhiat hong kul hi.

Page 30: 2.20 Tedim - adventistmm.org

59 60

Kamphen siamte’n a theihsa mah bangin, kamphensimin letkhiat zong kulzel hi. Kammal pawlkhatte in,midangte pau sungah kibatpih neilo peuh omzanzan hi.Laisiangtho kamphen leh a khiatna letkhiat siamte pen“hermeneutics” kici hi.

1 Corinth 12:10, 1 Corinth 14:26, John 1:41, 9:7,Sawltak 9:36, leh Luka 24:27 cihte simin. Atung a muntekhempeuh sungah, kamphenna leh letkhiatna omhi.Luka 24:27 sung ah, Zeisu in, laisiangtho khiatnanungzuite kiangah hilh hi. Zeisu in akhiatna letkhiatbangzah thupisak hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Greek kammal hermeneuo, paninhermeneutics(laisiangtho letkhia), tuapen Greek pasian Hermes panhongpiang ahihi. Hermes pen pasiante’ thukanpa lehthupuakpa ci in um uh a, Pasian’ kammal phen ding cianginzong ama’min kilo suksuk hi. Hermeneutics tawh kisaiin, laibu bulpi i simkhak keileh, a phenkhiate phenciangbek i theilel ding hi. Kamphen mitampi takin, khiatnahoihmahmah in phenuh ahihmanun, i kampha cihlel dingahihi.Akam bulpipen theiphial mahleng zong, thumanthutak ihtelna dingin, tua kambulpi zong kisam khollo zawbilbel hi.

Cihtei hang, Luka 24:27 sung ombangin, kamphensiammahmah leh khiatsiam mahmah zong i kisam vevehi. Tua in hermeneutics deihna bulpi hi a: laisiangthomunkhat peuhpeuh in, ei bang hong hilhnuam cih

kiciantak in ih theihna ding ahihi. Zeisu in a nungzuiteading ahihsakthu Luka in hong theisak hi. Zeisu tektekinnang adingin laisiangtho hong khiatsak cihlam in nangaih-sun in.

Mi tampitakin kam tuamtuam in simkha mahleh,tampitak mahin simkhalo uhhi. Bangbangin kiphen taleh,thungetna tawh simin, hong hilhthute man dingbanghangin thupi naci hiam?

TUESDAY May 5LAISIANGTHO LEH NGEINA

Sawltak 17:16–32 simin. Sawltak 17 sungah, Paulin, lungdamna thupen thudang tawh hong zopsak hi: Greekngeina upna tawh zom hi.Tua ngeina tuamtuamte in, ingaihsutdan tuamtuamte koibangin huzaap thei hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Tua nisuahnalam gamte’ngeina theihna in,laisiangtho hong telsaktuam mahmah hi. Etpak dingin,“Hebrew ngeina ah, mikhat in, ama’ lungkimna tawh a hilogamtatna khat peuhpeuh pen, ama’ phalnamah tawh a hihmanin, mawhpuak nei veve hi.Humuapna tawh laisiangthogelhte in, Pasian’nasepna hizaw hi ci uh a, tuapen nitumnalamgamte in, ama’n phal, aihkeileh khaamlo hi, gentehna,‘Pharoah’lungsim khauhsakna’, ci uhhi”—”Methods of BibleStudy,” section 4.p.

Ngeina sungmah ah laisiangtho letkhiatzia dotnapiangsak hi. Laisiangtho pen ngeina ki bulphuh hiam, tuangeinatawh kizomte bekin sangthei ding hiam? Pasianin

Page 31: 2.20 Tedim - adventistmm.org

61 62

ngeina namkhat tungah a piak thupuakpen, tua ngeinakhengin mikhempeuh tungah thugen thei ding hiam?Minamkhat’ ngeina bulphuh in, eite letkhiatna dingin akikheel ziauziau thei hiding hiam?

Sawltak 17:26 sungah, Paul in, a thupi mahmahkhat hongpia hi napi, mite’n tuathu a sim uhhang, thupisehmello uhhi. Pasian in sisan khatsungah hongbawl hi cihi.Eite bel ngeina tuamtek sungahkilamdang himahleng,laisiangtho in, tua mite khempeuh Pasian bawlsa ci inkizopna lianpi khat hongpia hi. Mawhnei i hihna leh hotkhiati kisapna pen ngeina tawh ciangtanh omlo hi. Zeisu sihna lehthawhkikna tungtawnin hotkhiatna i kisam ciat hi.

Pasian in minamkhat tungah gen himahleh, tuaminam khangsawnte in, Pasian’ kammalte simin, amauhuamsungbek ahilo, a pualamah zong paikhia lai ding cihPasian in mukhol hi.Tua tawh a kibang, Algebra pen ADkum zalom 9na sungin, Iraq gam Baghdad khuapi ahkiphuankhia ahihi. Tua ahihteh, Algebra lam peuhmahtualai munbek mahah kizang ding hiam? Hi tuanlohi.Pasian’thuman zong tuabanglian hi. Laisiangtho pentaanglai ngeina tuamdang khat hun a kigelh himahleh, asungom thumantepen, amaubek hihetlo in, eite zong honghuamlai hi.

WEDNESDAY May 6Mawhnei a Puuksa Eite’ Dinmun

John 9:39–41 leh John 12:42, 43 simin.Laisiangtho thuman saantheihna dingpan banginmipite’maidaal hiam? Hih thupiangte panin, eimauadingin, bang hilhkholna peuh omthei hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Simmawhna leh zahpihna tawh Zeisu anial biaknaMakaite’thu kiciantakin i theikhin hi. Ama’kammalte tawhkisai in tuate tawh a kinai mahmah gamtatna i neihlohna’ng kidawm ciatni. Eite leh Pasian kizopnapen, mawhnain hong suksiatsakzo a, kizopna kitatkhinzo cih theihihang. Mawhna in mihing dinmun hong susia hi.Laisiangtho i telzia zong hong suksiatsak hi. I lungsimngaihsutnate mawhna lamah paipahpah bek thamlo, ilungsim mahmah mawhna in susiakhin a hihmanin,Pasian’thuman ah ciahkik ding hihang. Anuai a siatnatekhawng i lungsim sungah hong piangkha ding hi:kiphatsakna, ei leh ei kikhemna, lunghianna,kigamlaatna leh thumanlohna.

Mikiphasak khatin Pasian leh a kammalte sangin,amah ki liansakzaw hi. Kiphatsakna in, kiliatsakna lamah,lailetpa lungsim makaih a, laisiangtho thuman sanginkiliansakzaw hi. Pawlkhat leuleu in, Pasian’deihna tawhkituakkei phial lehzong, amau lungsim a lawpsak zotebekmah ngainuam uhhi. Pasianin ei leh ei ih kikhemlohding hong hilhphapha hi (Mang. 3:170. Mawhna inlunghianna piangsak a, Pasian’kammal muanzawhloh dinglamah hong kaai hi. Mikhat peuhin uplahnahong neihciangin, thumantak a laisiangtho khiat zong hong omnawnlohi. Tua a umlahpa in laisiangtho tawh kituaklo liangdongin,amah hong kilaamsang ta hi. Tua dinmun pen lauhuaimahmah hi.

Tua sangin, upna leh ki-aapna tawh laisiangthozuankik in, mawhzonna leh uplahna paai ding hihang.Kiphatsakna, eileh ei kikhemna, uplahna cihte in, Pasian

Page 32: 2.20 Tedim - adventistmm.org

63 64

tawh hong kigamlasak a, laisiangtho thumanloh lamahhong paipih in, Pasian’deihna hong zuinuamlo sakthei hi.

Laisiangtho sung a nasimsimsa thuman khatpeuhnalangdo khangei hiam? Hih ding a cihkhat hihlo zaw ina dangkhat nahihnuam zawkha hiam? Bang thupiang a,bang pilna peuh ngah nakisa hiam?

THURSDAY May 7LETKHIATNA BANGHANG THUPI

Nehemiah 8:1–3, 8 simin. Amimal bek hilo inpawlpi mahmah in laisiangtho telphat ding banghanginthupi hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangtho sungah a thupipen dotna in, hotkhiatnaleh, koibangin hong honkhia cih ahihi. Zeisu in eite adinga hoihpen banghi ci hiam? Leitung khempeuh ngah in,ihkha mansuah leng bang phattuamna omding hiam (Mate16:26)?

Hotkhiatna tawh kisai laisiangtho hilhna teltheihnadingin, letkhiatdaan thupi hi. Thumanlo takin laisiangthoi simleh, hotkhiatnathu bek ahilo, thudang tampitak zongtelkhial gawp ding hi hang. Nungzuite hunlai in zong, upnamanlote pawlpi sungah hong lutsim hi. Tuapen, laisiangtholetkhiatna manlote hang ahihi.

2 Peter 3:15, 16 simin. Hihmunin, laisiangthothumantawh i sim ding aphatmawhna bang hong genhiam?

………………………………………………………………………………………………………

Laibu’mite i hih takpi leh, laisiangtho bekmah tawhi nungta ding a, tualo adang taangh upna, pawlpi’thukhunleh pawlpi thupiakna tawh laisiangtho letkhiatna cihte izangkei hi. Eite tat leh hekzia ding hong hilh laisiangthonei i hhih manin,thuman takin laisiangtho khiat theihding thupi mahmah hi.

I pawlpi thu-upna leh nasepna peuhmah, laisiangtholetkhiatdan manmahmah in huzaap mahmah hi.Letkhiatdan mankei leh, upna thukhun leh hilhnate, pawlpileh pawl nasepnate zong kipumkhat theilo hi. Akisia leh avakvai upnate in, akisia a vakvai pawlpi piangsak hi.Leitungah i piakding thupuak neigige napi, a khiatnatelmello khawng i hihleh, tua thute leitung buppi zuakdingin bangci gentheih ding i hhi hiam?

Mangmuhna 14:6-12 sungah vantungmi thumtethupuakte simin.Upna tawh kisai bang thupi om a, tuatetelcianna in i mission a ding bang thupi omhiam?

FRIDAY May 8Ngaihsutbeh Ding: EGWhite laigelh, “What to Do withDoubt,” pp. 105–113, Steps to Christ, leh”Methods of BibleStudy” Khenhpi 1: “Bible Study: Presuppositions, Principles,and Methods”, Khenhpi 2: “Presuppositions Arising from theClaims of Scripture” lehKhenhpi 3: “Principles forApproaching the Interpretation of Scripture.” Cihtesimsuksuk in.

“Laisiangtho nasim ciangin, nangma ngaihsutnamasate, naluahsuk leh nazontawm lungsimte kantelnakongpi ah nusia in. Laisiangtho kammalte in nangmangaihsutdante zawp sak sawmlel nahihleh, thuman namuzokei ding hi. Tuate kongbiangah nusia lel inla, lungsimkitamzan in tum inla, Topa hong gen thute ngai in. Lungsim

Page 33: 2.20 Tedim - adventistmm.org

65 66

T-5

niamkhiatna tawh thuman a zongte in, Khazih khebulahtu in, ama kiangpan thusin uhhi. A kipilsak luazawte, Topain lungsim niamkhiat in hotkhiatna pilna hong kisinunhong ci hi.”

“Pasian kammal zangkhai sim hetkei un;nalungsim uh, hazatna beisak in thungen in zongun. Nasimnak vualeh, kikheelna omding, nang ngaihsutnate lehPasian’kammal ki tontheilo cih zong muding hiteh. Nangaihsutna leh Pasian’thu kituaksak in. Abeisa hun a nangupna, tatleh heknate in, natheihna uksak ke’n. Na lungsimmitte hak inla, nalamdang piangte musak in. Bang kigelhhiam zong inla, tawntung Suang siksan in.”—EGWhite,Messages to Young People, p. 260.

Discussion Questions:1. Leitung mi’ muhdan, i pilna leh i ngeinate in,

laisiangtho i letkhiatdan koibangin huzaap hiam?Laisiangtho i letkhiat dantepen, a pualma huzaaptuamtuamte’n a zawhloh na’ng kikepdingbanghangin thupi naci hiam?

2. Eite mawhna kidim cihbel nialthei kei hang. Imawhna in i laisiangtho simna bangci khoihtheihiam? Mawhna in laisiangtho letkhiatdan bangcisusia thei hiam? Gentehna in, i bawlnop khatlaisiangtho in hoihlo a cihleh, laisiangtho zong alehabulh in hong letkhia gawpsak hiam? Mawhna in ilaisiangtho khiatdan koibangin hong Makaih theihiam?

3. Laisiangtho hunlai ngeina omte theihtelna in, ilaisiangtho teltuam na’ng hong bangci huhtheihiam? Lim pawlkhat pia in.

LESSON 7 *May 9–15

KAMPAU, ATHU LEH A KIZOPPIH THUTE

Sabbath Nitaklam May 9

TUKALSUNG SIMDING: Thuhilhkik 32:46, 47;1 Kumpi3:6;Gamlak. 6:24–26;Pian. 1:26,27; Pian. 2:15–23;15:1–5.

KAMNGAH: “Hih thukham laibu la unla, note langkhatahteci dingin a omtheih nadingin Topa naPasian uh thuciamna singkuang geiah koihun.” Thuhilhkikna 31:26.

Leitung mi billion tampi te’n kampau nam 6000valkinei hi. Laisangtho bukimpen kampau nam 600val,laisiangthothak bekleh khentuamtuamte kampau 2500valtawh kiphenkhia khin hi. Kampau nam tamkhin mahmahnapi, a langzong khinzo nailo lai hi.

Billion khat leh alang (1.5billion - 1,500,000,000)bangin laisiangtho a kici limlim amau kampau inkiphensak nailo hi. Nasep ding tampi omlai hi mahleh,Bible society hanciamna tawh,mihing billion 6(6,000,000,000) bangin laisiangtho simthei ta uhhi.

Amau kampau ngiat a laisiangtho neite bangzahinhampha uhhiam! Eite’n hamphatlam vive in i ngaihsuthangin, taanghlai Europe gamah hih laisiangthobu penmipite muhloh dingin kikeemcip liangcih i mangngilh denhi. Laikhetna setpite tungah leh Biakna Puahphate tungah

Page 34: 2.20 Tedim - adventistmm.org

67 68

i lungdamna lian hi. Laisiangthobu anei taktak eite’n,Khasiangtho panpihna tawh simin, Topa leh ama’ honghilhna laimaite hoihtakin i sin ding hi.

SUNDAY May 10LAISIANGTHO TELCIANNA

2 Timothy 3:16, 17 simin. Bang deihna inlaisiangtho hong kipia hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Tangthu sungah Pasian nasepnate’teci dinginlaisiangtho kigelh hi a, a puuk mihing a hotkhiat na’ng,thuman lampi ah hong makaih na’ng a hihi.Mihing’kampau mah, mihing’kammal mah in, Topa’deihnapulaak in muhtheih ding a deihna a hihi.Egypt pan Israeltea hotkhiatlai in, Ama’ thupuak pua ding minam in a teelahihi. Amau Hebrew kampau (Aramaic tawm kihel) mahzangin, Amah tawh kizop ding aphal hi.

Greek ngeina hong piang a, khantohna zong ompahhi. Tua hunlai in leitung phellang Greekte ukna sungkhempeuh ah a kizang, Greekpau in Laisiangtho kisimtheihi. (Laisiangtholui zong Greekpau in phenkhin hihtuak hi.)Hih“leitungbup huam” kampau in, nungzuite leh, pawlpi masaading, Zeisu sihkhit a lungdamna thupha a zeelsaknathahatsak hi.

Tua khit, Sawltak John in “Pasian’thuman leh, ZeisuKhazih tecipanna” (Mangmuhna 1:2) cihi.Hibangin,laisiangtho in, a kipatna pan a tawpna dongmahPasian“thuman” leh Zeisu “teci panna” ahihna hong theisak hi.

Thuhilhkikna 32:46, 47 simin. Israelte in,“thukhamsung a kammal khempeuh” (Thuhilhkikna

32:46), leh thukham laibute aihkeileh “lamlaknate”thua manding banghangin thupi thei hiam? Pasian’kammalin eite’ni koibangin sausak hiam? Tuni i sinna tawh koicikizop hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Mi tampitakte adingin amau kampau a laisiangthonei hibeklo in, version tuamtuamin neih beh lailai uhhi.Version khatbek a nei zong omveve uhhi. Na neihbangbangpen, Pasian’kammal hi, thupipen hi, hong hilhnabang mang ding hi’ng nacihding hibek hi.

Pasian’thu mangin, naupangte hilhsawn dingpen,banghangin “thu-neu” (Thuhilhkik 32: 47)hilothei hiam?

MONDAY May 11KAMMALTE LEH AKHIATNA

Kampau khatsimin, khiatna thuk, haksa aneikammal omciat a, paudang tawh kicingtakin phenkhiat dinghaksa mahmah hi. Tuabang kammalte tawh kisai, amauzatdan leh a khiatna zaidan hoihtakin zonphot kul hi.

1 Kumpi 3:6, Late 57:3, Late 66:20, Late 143:8,leh Micah 7:20. Pasian’hehpihna leh hoihna in, apiansaksa mite tungah koibangin hong kipia hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Hebrew kammal chesed (hehpihna) pen laisiang-tholui sungah kitamzat mahmah hi. Pasian’ itna, hoihna,hehpihna leh a thuciamte cihnopna ahihi.Kumpi Davidtungah, “a lian itnakip nalak zohi” (1Kumpi 3:6) cihi.”Amaitnakip leh a thumaanna honglak ding hi” (Late 57:3). Israel

Page 35: 2.20 Tedim - adventistmm.org

69 70

tawh kisai in, “Jacob tungah nacihtakna leh Abrahamtungah itnakip nonglak ding hi” (Micah 7:20). Laibu buppiphialmah Pasian hehpihna leh itna pulaakna in chesedvive zang hi.

Gamlak 6:24–26; Job 3:26;Late 29:11, Isa. 9:6, lehIsa. 32:17 cihte simin. Hihte sungah, “kilemna”(peace)shalom acihpen abang a cihnopna hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Hebrew pau in shalom pen “kilemna” in kiphen zelhi mahleh, a khiatna taktakin thukzaw zaizaw lai hi.“Pumbit, picing leh ommuang” cihte zong kici thei hi.Pasian’thupha leh hehpihna in, hong shalom sak a, tuapenPasian hong piak hi (Gamlak 6:24-26). Job in a thuaksiatnahangin “ommuanglo” aihkeh “gamdailo” shalom kisamcihi. Azawm dikdek ih leitungah, Sabbathni in deihtakin ikimuak dingdan pen, Shabbat shalomi kicih ding hi a,Pasian tawh i kikhawlh manin a sangpen lungnop kilemnahong pia hi.

Bangkampau pau in sim taleng–hih kammal’khiatna theikei phial lengzong – ei telna ciangciangahhihte’n bang cinuam cih i ngaihsun thei diam?

TUESDAY May 12CIPHAKIK, KAMMAL HOIH LEH KHIATNA

Hebrewte lungsimah, laikhiatdan, ngaihdankhawng pulaktheih na’ng lam tampi omhi ci’n umuhhi.Europe te’pautawh kibanglo in, Hebrew taangpau inlaimal khenna neimello ahih manin, laitawh kizopna abawlna dingun laigualhdan puahphat kul hi.

Piancil 1:26, 27; leh Isa. 6:1–3 simin. Hihtengahbang kampeuh kipau phapha hiam? Hih a kipauphakikkammalte in bang cihnopna tuampeuh nei uh a,kipauphakik hiding hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Hebrew laikungpu te’n, Pasian’omzia khat a bulgennop uhciangin, thumvei a kizomin pau phakikuhhi.Piansak nasepna ah, Pasian sepsa asangpen in,mihing a piansakna ahihi. “Bawl” cihpen ‘bara’ hi a,Pasianbek tawh kisai hi. Bangmahmah a omnailo panin, adeihna khat piangsak tawmthei pen Pasian bek hi. Mihinga piansakzia a genna ah: “Pasian in, ama’ limbangin mihingpiangsak in, Pasian’lim bangin amah a piangsak hi. Amahin pasal leh numei a piangsak hi” (Pian. 1:27). “Piangsak”thumvei a cih i muhtang hi. Moses in, mihingpen Pasianin Ama’lim bangin a bawl ahihna gentel nuamlua hi. Tuathuman a gentel a hihi.

Isaiah mangsungah, seraphimte’n “Siangtho,siangtho, siangtho, Vanglian Topa”(Isa. 6:3) ci uhhi.Acihnopna bulpipen, Pasian’sianthona in biakinnpi dimacinuam ahihi. Isaiah in, Pasian’ maiah dingin “Gimngahpahita ing, a mawknapi ka hihi” (Isa. 6:5) ci inPasian’siangthona hong musak hi. Kamsangpipi Isaiahnangawn in, Pasian’siangthona hangin, ama’ ginatlohnaphawkin patau mahmah hi. Paul in zong (Rom. 1-3) sungahmihing mawhneihna leh honkhiapa i kisap zia hong pulaka, Laisiangtho in mihoih i cih Isaiah nangawn a puuksamihingmah hivevecih hong theisak hi.

Page 36: 2.20 Tedim - adventistmm.org

71 72

Daniel 3na ah, “Nebuchadnezzar’ milimpi’ thu”tamveipi genkikkik hi (Dan. 3: 1, 2, 3, 5, 7, 12, 14, 15, 18).Nebuchadnezzar in, nakpi takin Pasian a langdona ahihmanin, gendantuam tawh hihthu mah (Dan. 2:31-45)sungtengah, 10vei banggenphapha hi. Daniel’deihna bulpiin, Pasian bekmah biaktakcing hi napi, biaktak acing zolopasian khatpeuh, mihing in bawltawmtawm cih hong musaknuam hi.

WEDNESDAY MAY 13ATHU LEH AKIZOPPIH THUTE

Laisiangtho thute in kizoppih nei diudeu hi. Amauguak in dinglo hi. Kammal khat in, a omna laigual sungahkizoppih nei a, tua akizoppihte tawh telkhop masak kul hi.Tua laigual in zong, ama’omna mun, a thucingzaw omlailaihi. Tuapen laikungpu laigelh khenkhat hi a, tuapankhenhpi (chapter)leh khenhpite in omsawnlai hi. Tua ahihmanin, thukhatpeuh i telkhialh lohna dingin, kizoppih thuteleh laigualte i telphat mahmah kul hi.

Pian. 1:27 with Pian. 2:7 enkaak in. Tua khitciangPian. 2:15–23 simin. Hebrew te’n “mihing” acihna Adampen, a kizoppih thukhempeuh tawh koibangin teltheiding hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Piancil 1:27 ah mihing a piansakna pahtawina in,baracih kammal kigenphapha mukhin hihang.Mihing zonga kizoppih kammal “pasal leh numei” cih omleuleu hi.

Hebrew pau in adam cihpen, hiteng lianah, mihing i hihnaci in telkul limlim hi. Piancil 2:7 ah adam laimalpen “leivui”pan Adam a piansakna (Hebrew pau in adamah) kawk hi.Tualai in Eve piangnailo ahih manin pasal Adam bekmaha cihna ahihi.Chapter 2 a kizopna ah zong adam “mihing”(Pian. 1:27) leh pasalpa Adam(Pian. 2:7) ci in kilamdanghi.Adam pen nungsang ciangin, khanggui kisuutna ah,(Pian. 5:1-5; 1Khangtangthu 1:1; Luka 3:38) sungtengah Zeisuacihna hi a, “Adam nihna” (Rome 5:12-14) hongsuak hi.

Laimal Adam muntuamkhat ah a ombangin,Adamleh Eve ki piansakna zong, a zaizaw in Piancil 1-2sungah kiciamteh hi. A kicingzaw i cihcih pen ahihi. Tuasungah kamphenpa in ngiim na, ngaihdaan lehkhantohdaan khawng zong helsuk hi. Piancil 2: 4-25sungtengpen piansak nathu ciaptehna nihna peuh kici in,a ngiimna taktakbel kitumdang a, maikal ah ihsin ding hi.A ciapteh na munnihtuak ah mihing kipatdaan hilhciannaomtuak uhhi.

Pasal leh numei tegel pen Pasian khutngiat tawhkibawl cih i thei khinzo hi.Tulai “leitung pilna” in, ei lehei amawkpian a cih pongmawk, a haihuaina bang hongtheisak hiam? (1Corinth 1:20).

THURSDAY May 14LAIBUTE LEH A THUPUAK

Pasian’thu tawhkisai a tampen in laisiangtho buahihi. Laisiangthobute pen muntuamtuam pan,thutuamtuam tawh kigelh ahihi. Pawlkhatpen genkholhna;pawlkhat pen kigawmtawm, Late bang e. Tangthu buzong 1leh 2 Kumpite, leh pawlpi tuamtuamte tungah Paul’laikhakte cihbangin om ngeingai hi.

Page 37: 2.20 Tedim - adventistmm.org

73 74

Laibu’ khiatna leh thupuak i teltheih nadingin,laikungpu leh a gelhdaanpan kipan sinkul hi. Tampitakmahlaikungpu kithei hi. Laisiangtholui ah bumasa nga tengbangMoses gelh ahihi (Josh. 8:31, 32; 1 Kumpi 2:3; 2 Kumpi 14:6;21:8; Ezra 6:18; Neh. 13:1; Dan. 9:11-13; Mal. 4:4). Zeisu lehSawltakte’n zong kipsak hi (Maku 12:26; John 5:46, 47; 7:19)(Sawl. 3:22, Rom. 10:5). Laisiangtho laikungpu pawlkhat kipulaklo lel hi. Esther, Ruth leh Samuel laibuteKhangtangthu cihte laikungpu kitel mello hi.

Piancil 15:1–5 lehPiancil 22:17, 18 simin. Mosesin Piancilbu laikungpu ahihna thu kician bang omhiam?

………………………………………………………………………………………………………

Paikhiatna pan Thuhilhkikna dong laikungpuMoses hi a, paikhit khitin agelh ahihi. Piancil laibu pen,Pasian’ piansakna tangthu hi a, Piancil hunpanbehmakaite hun ciangdong hi a, Paikhiat mapek in a gelhhihtuak hi.

“Moses in kumtampi tuu a cinkawmin, amahbekomin, amite ki nenniamna ngaihsunsun a, Pasian in apuapate tungah a kamciamte phawkin, asun azan in Israeladingthungen hi. Vanmite’n zong Moses khuavakpia uh a,Khasiangtho humuamna tawh Piancil laibu gelh hi”EGWhite, Patriarchs and Prophets, p. 251.

Piancil laibu in, hotkhiatna ngiimna teng leh,Pasian in a puuksa mihingte a tatkikna ding teng hongpulak hi. Abraham suante minamlian suaksak ding cihthuciam a bawl ciangin kician semsem hi. “Nasuan lehkhakte van a aksi leh tuipigei a sehnel bangin tampi kaphasak ding hi” (Piancil 22:17) ci hi

Thuman dang ei theihkhakloh, bang khawngpeuh,Piancilbu in hong hilh hiam? Pasian’kammalte in, eiteupna a dingin bangzah thupi hiam?

FRIDAY May 15NGAIHSUTBEH DING: Kidona lianpisungah Ellen G. Whitegelh, “John Wycliffe,” pp. 79–96; “Luther before the Diet,”pp. 145–170; “Methods of Bible Study,” sungpanzong khenh4. a – j dong anuai a linkpan simin: www. adventistbiblical-research.org/materials/bible-interpretation-hermeneutics/methods-bible-study.

“Pasianin eite hotkhiat na’ng a kisam thute a thubusungah hong pia khinzo hi.Tua Pasian’kammal tepeuhmahvanglian leh puktheilo cih saantheih kul hi. I gamtatziading, upna thuguipi leh theihna khantohna ding ahihi. Akisamlo peuhmah hong mawklahlo leh Khasiangthomakaihna lopeuhmah in honglaklo hi. Thukhat panin,Honpa in ama thute leh ama hong hilhsate hong telphasakdingin, Khasiangtho hongsawl ding hong kamciam hi.Laisiangthobu pen Khasiangtho’humuap a hih nungsang,laisiangtho a langdo thudang hong hilhlo ding hi.”—Ellen G.White, the Great Controversy, p. 9.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Nang’pau in laisiangtho phendaan tuamtuam omphialtaleh, nang neihsunsun tawh nabangci kalsuanhiam? Pasian’kammalcih umtakpi in zuihsawm innakoici hanciam hiam?

2. Pasian in Piansaklai nigukni in mihing bawl cihPasian’kammal leh, leitung mipilte’n “science” pilnatawh mihing hong pianna ding kum awn tampisung

Page 38: 2.20 Tedim - adventistmm.org

75 76

kikhelkhel cih thuhilhna ngaihsunkaak in.Hihzah akigamla thunih i -et ciangin, eite laisiangtho i letkipding a phatmawhzia leh, Pasian’thu in kiciantak inhong hilhsate pan puapialna bangzah lauhuai cihhong hilh hiam?

3. Laisiangtho nateltheih semsem nading, bang vanzatpeuh nanei hiam? Bangmah vanzat neikeiphiallengzong, tukalsung ih thusinna in laisiangthokhiatdaan bangzah hong teltuam sak hiam?

4. Israeltepen atuu atate peuhmah thuman hilh ding,amau nuntaksung vua Pasian’ makaihnate hilhsawnding cih kivaikhak ngiat uhhi(Thuhilhkik. 4:9). Upnaki hawp sawn bel genliang kei inla, Pasian hongmakaihna i genkhiat ciangin i upna hong khangsakzo hiam? Midang tungah Pasian hong makaihnahawpsawnna in eima a ding bang phattuamna hongpia thei ding hiam?

LESSON 8 *May 16–22

PIANSAKNA: PIANCIL LAIBU IN A BULPI, Khen 1

Sabbath Nitaklam May 16

TUKALSUNG SIMDING: John 1:1–3, Pian. 1:3–5, Paikhiat.20:8–11,Mang. 14:7, Mate. 19:3–6,Rome. 5:12.

KAMNGAH: “A kipatcil in Thu a omhi, tuathu in Pasiantawh a omkhawm hi, tuathu in Pasian a hihi.Amahin a kipatpan kipan Pasian tawh aomkhawm hi. Amah in nakhempeuh a bawl hi,amahlo peuhmah tawh bangmah kibawllo hi.Ama sungah nuntakna om a, tua nuntakna inmihing adingin khuavak ahihi.” John 1:1–4.

Piancil laibu khaanlian masate in laisiangtho buppibulpi a hihi. Laisiangtho buppi upna thukhun khempeuhin hihmunte siksan uhhi. Hihtengah Pasianin, Pa, Tapain (John 1:1-3; Hebrew 1:1, 2), leh Khasiangtho(Piancil 1:2)innasem uh a, leitungleh asung a omte khempeuh a bawl a,anasepna sangpen ahi mihing a bawl hi (Piancil 1:26-28).Piancilbu in Sabbath zong hong hilh (Pian.2:1-3), siatna bulpi(Piancil 3), Messiah leh hotkhiatna ngiimna(Piancil 3:15),leitung buppi tuiliim (Piancil 6-9), thuciamna (Pian. 1:28;2:2, 3, 15–17; 9:9–17; Pian. 15), kam tuamtuam hong kaatna(Piancil 10, 11) leh, Piancil pan kipan Abraham dongkhanggui hong theisak hi (Piancil 5 leh 11).

Anunung penin, Pasian’kammal vanglian (Piancil1:3; 2Tim 3:16; John 17:17), mihing pianzia (Piancil 1:26-28),

Page 39: 2.20 Tedim - adventistmm.org

77 78

Pasian’omzia(Mate 10:29, 30), numei leh pasal kiteenna(Pian. 1:27, 28; Pian. 2:18, 21-25), leitung leh a sung omtekepcinna (Pian. 1:26; 2:15, 19),puahphat kikding lam-etna(Isa. 65:17, 66:22, Mang. 21:1)cihte khempeuh in, tukal lehmaikal a i sin ding Piancil chapter masate siksan uhhi.

SUNDAY May 17A KIPATCILIN . . . .

Piancil 1:1 simin. Hihmunah bang thumanthuthuk hong kilak hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangtho in, a sangpen, athukpen, alianpen leha baihpen kammal, a simte a ding tehpih omlo thuthuk ahihi.Ei kuate ihhi a, hihtengah banghangin ki omthei a, koibanginpiang i hiam cih dotna teng hong dawnsak hi. Hunkhatlai inPasian hongbawl manin i omthei hi. Bangmahlo pan piangmawkmawk i hi kei hi; eima kamthu, ngiimna omlo, leitungmipilte hilhbang khawngin piangmawk zong i hi kei hi.Charles Darwinin piangmawkmawk a cihte pen laisiangthotawh ki lehbulh mahmah a, pawlkhatin laisiangtho tawhkituak in koihnuam uhhi.

“Akipatcil” lai in Pasian in eite hong piangsak hi.Tua a kipatcil mapek in, Pasian omkhin zo thampek cihnaahihi. Hunte a kipiansakma Ni, kha, kum leh “nitak lehzingsang” a pianma in Pasian omkhin hi.Hih kipatcilna pen,laisiangtho mundangte’n zong panpih uh a, Pasian’ nasepnaci in sang uhhi (John 1:1-3).

John 1:1–3 leh Hebrews 1:1, 2 simin. Piangsakpakua hiam?Singlamtehtung a sihna in bang khiatna neihiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangthoin, Zeisu pen piangsakpa hi a, “nakhempeuhamah tawh kipiangsak in, amahlo tawh kipangsak khatzongomlo” (John 1:3) ci in gen hi. Zeisu tungtawnin “Leitung abawl hi” (Heb. 1:1, 2). Na khempeuh in Zeisu bulkip nei uha, Zeisu inzong Alpha leh Omega, a kipatna leh a tawpna ahih manin, ama patsa nakhat, a tawpdongin tangtut dinghi” (Mang.1:8; Mang. 22:13).Pasian hong piansak a hihlam nakitheihna in bang honglamdangsak hiam? Na upkei lehzong ngaisunpha in. Nangleh nang nahi a, midang ahi zongin nakoici muh hiam,bang hang hiam?

Monday May 18Piansakna Nite

A sawtlua nailo lai in, piansakna nite in, a taktak hihetlo,gentehna limpua leh, phuahtawm thubang liangin kigenhi. Evolution kici kikhelkhel cih upna hong laanpan kipanin,leitung a pianna dingin hun kumtampi beisak ci in umuhhi. Hihthu tawh kisai laisiangtho in bang hong hilh hiam?Piancil sung a, piansakna nite pen, banghang in nipen nimahin simding kul hiam?

Piancil 1:3–5 leh Paikhiatna 20:8–11 simin.Hihtengah “ni” pen bangtawh kizomin zang hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Page 40: 2.20 Tedim - adventistmm.org

79 80

Hebrew pau in yom a kici “ni” pen piansaklai hunkhempeuhah Ni taktak mahin kizang hi.Piancilbu sungahpiansakna thute in nisim Ni lobuang nidang khatpeuhgenhetlo hi. Laisiangtho a siamte pawlkhatin nitaktakinummello a, laikungpu in nitaktak dingin a cihmawkmawkhi ci uhhi. Pasianin, huna piansak cillai panin tuamin(Pian. 1: 5)a kipsaksa ahihi. Yom kici Nipen “zingsang khitteh nitak” (Piancil. 1:5, 8). A laimal limlim a tamhilo,khattungbekah zanghi.

Tua ahihteh, piansaknani sagihte pen, nitaktakmah hi a, akizom diudeu in simsuk echad (“khatna”) lehnihna thumna leh li nate in zomsuk diudeu in nisagihnidong omsuk hi. Ni kizomsuk diudeu in nisagihni omsakhi. Hihnite kikalah huntampi omcihna peuhmah kilaklohi. Nisagihsung piansakna pen nisagih taktak mah hilelhi.Pasian in thukham nambat lina a gelhlai in, nisagihniSabbathni pen, piansakna nisagih lak ah khatmah hilelcihthu zong nagelh hi.

Piancilbu sung piansakna bek piansakna hihetlohi. Zeisu hong kumsukni ciangin, “pengkul nunung hongging ding a, mitphiatkal sungin” sih theihna pan sihtheihnawnlohna ah i kikheel ding hi (1 Cor. 15:52).Apuahphatkikna ding hun tomno bekmah hilel ahihleh a bawlcillaiin, evolutionte upna bangin, kum billion simin lakkulsese ding hiam?

TUESDAY May 19SABBATH LEHPIANSAKNA

Tulaihun ciangin, nisagih Sabbath nipen leitungmite leh biakna mite’n nakpi takin do uhhi. Leitungkipawlnate’ hungelna sungah ki telcian mahmah hi; Europelamgamte in Monday nikhatni hisak in, Sunday nisagihni

suaksak uhhi; Sawt nailo deuh khat in, leitungkhualumtawh kisai papal thuthansak khat ah, nisagihSabbath pen “Jew mite’ Sabbath” hi a, leitung khualumkiamsak na dingin, tuani tawlngak ding hanthawn hi(PopeFrancis, Laudato Si’, Vatican City: Vatican Press, 2015,pp.172, 173).

Piancil 2:1–3, Paikhiatna 20:8–11, Maku 2:27,lehMang. 14:7 cihte simin. Piansakna hun nipikaal lehthukham 4na akizopna nakoici tel hiam? Vantungmithumte thupuak tawh koici kizop naci hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangtho in, “Ni sagihni in Pasianin a nasepkhempeuh zokhinta” (Pian. 2:2)cihi. Pian sakna ummi tampiin, Pasian in piansak nasepna ah, a nigukni in piansaknasep khawlnailo cih phawk khalo uhhi. Sabbath a piansakkhitciangin anasep azo hi. Tua ahih manin Zeisu in“Sabbath nipen mihingte’ading kibawl a, mihing penSabbathni ading kibawl hilozaw hi” (Maku 2:27) cihi.Zeisuamahtekin Sabbathni Pasian leh amite thuciamna seal inbawl ahih manin, atung a thupiak a pia hi. Sabbath inHebrewte bek hilo in, mihing khempeuh ading ahihi.

Piancil laibu sungah Zeisu in Sabbath a bawlkhittehthuthum hong hilhlai hi. Amasa, Amah “tawlnga” (Pian. 2:2)in eite zong tawlngak ding lim honglak hi.Anihna, anisagihni “thupha pia”(Pian. 2:3) hi.Piansaklai in ganhingtethuphapia (Pian. 1:22) a, Adam leh Eve gelzong thuphapia(Pian. 1:28) in, thupha apiak Ni pen nisagihni bekmah ahihi.

Page 41: 2.20 Tedim - adventistmm.org

81 82

T-6

Athumna, Pasianin “siangthosak” (Pian. 2:3) hi. Hihthuthumte a ngah nidang peuhmah omlo hi.Pasianin akhutmee tawh thukhamte gelh in Sabbath a bawlna leh atunga thuthumteng thukham 4na sungah helkik hi(Paikhiat 20:11).

Mangmuhna 14:7 leh Paikhiatna 20:11 sim lecin,Sabbath thukham in, piangsakpa direct a biakpiakna ahihi. Sabbath tawh direct a kizopnate in koibangin,hunbei dong kizomsuak ding hiam?

WEDNESDAY May 20PIANSAKNA LEH KITEENNA

Hun nunung kum zalom pawlkhat sungin, mite lehkumpite mahmah in kiteenna tawh kisai thutampi takmahlumlet uhhi. Gam tampitakte in, vanneih kibang kiteennatawh, Pasian in pasal khatleh numei khat innkuansuakding cih thukhampen lumletgawp hi. Kiu tuamtuampan in ngeina tawh a kitukalh thukhat hi a, kiteenna tawhkisai, pawlpi leh gam, innkuanvai tawh kisai in dotna tampitakmah omsak hi.

Piancil 1:26–28; lehPiancil 2:18, 21–24 simin.Kiteenna tawh kisai, Pasian in eite etteh ding bang limhong hilh hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Nigukni in Pasianin, piansakna tungnungpen,mihing a piangsak hi. Pasian in mitamna lak in thugenhi. “Eima’lim eimah hong sun in mihing bawlni” (Piancil

1:26 )cihi. Thumgawm Pasian sung a om amimal simin kiitna takpi tawh, Pasian piak leitung kiteenna piangsak hi.

“Pasian in ama’limbangin mihing piangsakin,Pasian’limbangin amah a piangsak hi” (Pian. 1:27). Adamin, “hihpen keima’guh leh keima sate ahihi” (Pian. 2:23)cia, Adam in amah “numei” a cihi. Kiteen manin, “pasal in anu leh apa nusia in a zi tawh kigawm a, amaute gelpumkhat ahi uhhi” (Pian. 2:24) cihi.

Nu leh pa sungpan a piangkhia ngiat numei lehpasal in, tuabang dinmun ah omding cihteh laisiangtho zongtelhaksa veve hi. Leitungah i nuleh pa masate gel tungahhihthu kihilh masa pen pah a: “Pasianin, amau thuphapiaa, ‘cipha in tampipha unla, leitung dimin zo un.’”(Pian.1:28)a ci hi. Thukham 5na sungahtate tuute in Nu leh Pazahtak ding (Paikhiatna 20:12) a cihpen zong, vanneihkibanglo kitenna lobuang tawh tangtung thei hetlo hi.

Mate 19:3-6 sung Zeisu’kammalte simin.Hihmunte in, kitenna dinmunleh sianthona bangpeuhhong theisak hiam? Zeisu’kammal khuavak sungah,Pasianin mawhnei mihing khempeuh hong itnaphawkden in, laisiangtho bulphuh kitenna sungahkoibangin dingkip thei ding i hi hiam?

THURSDAY May 21PIANSAKNA, PUUKNA, LEH SINGLAMTEH

Laisiangtho in, a picing Piansakna, puukna,kamciam Messiah, leh a nunung Hotkhiatna cihte’ kizopnakip hong lakzo hi. Hih thuphamawhte in mihinghotkhiatna’ng ngiimnate’ thubulpi hong suak hi.

Piancil 1:31, Piancil 2:15–17, leh Piancil 3:1–7simin. Pasian bawlsa a picing piansakna tungah

bangpiang hiam?

Page 42: 2.20 Tedim - adventistmm.org

83 84

………………………………………………………………………………………………………

Pasianin a piansaksate “hoihlua” (Pian. 1:31) ci hi.“Piansakna ki zo sitset ta… Eden zong leitungah palh zihziahhi. Adam leh Eve tegel in suakta takin nuntakna singkungzangthei uhhi.Tua apicing piansakna tungah, sihna lehmawhna peuhmah themzong bangvetlo hi” —Ellen G. White,Patriarchs and Prophets, p. 47. Pasianin, Adam leh Eve tungah“tuathukham singkungpan nanek peuhmah uhleh, nasitakpi ding uhhi” (Pian. 2:15–17) ci hi.Gulpi in, ama’ khemnapen Pasian’kammal tawh aki tukalh dotna khattawh kipana “nasi takpi kei ding uhhi” (Pian. 3:4) cihi.Satan in Pasiantawh kibatna pilna sangmahmah kamciam hi. Eve inumziau lel hi.

Paul in, Piancil 2:15-17 sung a Pasian’kammalkoibangin kipsakkik hiam? Rome 5:12 leh Rome 6:23simin. Hihte in, Pasian upna leh, kikhelkhel a piannaupna koibangin kizomsak hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangtho sungah, laikungpute in, laisiangthothute thuman ahihna teci panguh a muhna zaizaw zonghong musak hi. Rome 5-8 sungah, Paul in mawhna lehhotkhiatnathu pulak hi: “Mi khat hangin leitungah mawhnahong-om a,tua mawhna hangin sihna hong piang hi” (Rome5:12).Kikhelkhel a pianna upna in mihing pianma in kumawntampi paikhin ci in um uhhi.Hibang upna in, mawhnabulpi leh Zeisu eite mawhna hangin hong sihna lehhotkhiatna thute lumlet gawp hi. Mawhna leh sihnakizomkei leh, mawhna thaman zong sihna hihetlo ding (Rom6:23) a,Zeisu zong eite a ding hongsihsak kullo ding hi. Tua

hi a, Piansakna, Puukna leh Singlamteh cihte in, kiptakinkizom dimdiam uhhi. Adam masa in Adam nunung(1Corinth15:45, 47) tawh kizom hi. Kikhelkhel a piannaDarwin’upna in, Pasian’thu um mite pawlkhat sungah honglutleh, a Christian upna mahmah suksiatsak ding hi.

FRIDAY May 22

NGAIHSUTBEH DING: EGWhite, Patriarchs and Prophetssungpan “The Creation,” pp. 44–51; “The Literal Week,” pp.111–116, in

Thupiangte’n kipsakzel, etkaakpih dingte tawh,laikung laidal tawh, kampau leh thu dangtuamtuamte inbehlaplap in, Piancil 1na sung a yômpen nai 24 asawtbek‘Ni’ taktak mah hilel cih kipsak hi. “Piancil 1na laikungpuin, ‘ni’ khattaktak mah hilel cih ding zong bangmahnaphawkkha tuanlo hi”Gerhard F. Hasel, “The ‘Days’ ofCreation in Genesis 1: Literal ‘Days’ or Figurative “Epochs’ ofTime?” Origins 21/1 [1994], pp. 30, 31.

“Lungsim pilpen nangawn, Pasian’thu makaihnaomlo in leitung pilna leh genkholh thute a sinnop hangin alungziinglel ding hi. Piangsakpa leh ama’nasepte pen,mihing’pilna galkhatlam pekah omlai a: leitung ngeinatein hilhcian zolo ahih manin, Laisiangtho thute penmuanhuailo hong cihsakziau uhhi.”EGWhite, 8T p. 258.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Atung a Ellen G. White kammalte simin. Tulai huninei Christainte’n zong, ama cihbang lianin,laisiangtho sangin leitung pilnapeuh pahtawizaw in,Laisiangtho thute muanhuai a salo peuh i omkhahiam?

Page 43: 2.20 Tedim - adventistmm.org

85 86

2. Kikhelkhel in piangcih upna a laanmahmah laitakin,laisiangtho i pahtawi ding bangzah thupi hiam?Christian sungah tuabang upna neimi a omleh (Rom.5) sung a Paul cihbangin, Zeisu’Singlamteh lehAdam’puukna a kizopzia genpihlo ding nahi hiam?

3. Laisiangtho in Pasian genkholhna ahihleh, thu-ummite’upna leh mitte kihongin, laisiangtho gen alianzaw thute mu ding uhhilo hiam? Tua ahihlehPasian’ thuman thutak amu Christiante khawng“lungsim kihonglo” peuh banghangin hong kici theihiam? Amantakin cileng, Pasian umlote lehleitungna bek itte muhna in, Christiante’ muhnasangin toizaw thampek hi.

4. Thu-umte in Pasian’thu sungah kiptak a din laitakun,numei pasal thupeuh tawh a buaibuaite koibangin ihuhthei ding hiam? Nulehpa mawhna tawh a kimannumei nu’geiah suangtum tawi temtamte bang i hihlohna’ng bangci kidop ding hiam?

LESSON 9 *May 23–29

PIANSAKNA: PIANCIL LAIBU IN A BULPI, Khen 2

Sabbath Nitaklam May 23

TUKALSUNG SIMDING: Job 26:7–10;Piancil 1–2; 5; 11; 1Khang. 1:18–27; Mate 19:4, 5; John1:1–3.

KAMNGAH: “Vantungin Pasian’minthanna gen a, vanpiin ama’nasepna tangko hi.” Late 19:1.

Thu ngaihsunmi tampi in laisiangtho tungtawninPasian bawlsa leitung’thu kantel ding a kithawi uh ciangin,leitung pilna (Science)hongpiang hi. Johan Kepler, IsaacNewton, John Ray, Robert Boyle leh mipil tampitakin, amaunasepte pen Pasian’nasepte sang thukzawlai ci uhhi.

Piancit gam kipuahphatkhit, kum zalom 19 lai inpilna khangin, Pasian omlo cih upna pan, leitungnatepahtawina leh, Pasian nasepte thupi saklohna hong khanghi. Hihbang upna pen, thu ngaihsun Charles DarwinupnatheOrigin of Species(1859) hong theihkhiat ahihi. Tuahun pankipan, pilna pen laisiangtho tawh a kigamla theithei in hongkhang a, Piancil thute zong sutphapha pongmawk uhhi.

Laisiangtho in leitung pilna tawh akituaklotanglaithu peuh hong hilh hiam? Laisiangtho in i kimkotmilimbiate pilna peuh kawmmawkmawk hiam?Laisiangtho pen amun leh ahunzui lelin aki bawltawmtawmhiam?

Page 44: 2.20 Tedim - adventistmm.org

87 88

SUNDAY MAY 24LEITUNG PEEK MAW?

Tanglai mitampi in leitung peekding in umziau leluhhi. Tampite mahin, thutuamtuam mah tawh beem cihum uhhi. Tuhun in zong pawlkhat in, laisiangtho sungahpeek cihi ci uhhi.

Mangmuhna 7:1 leh 20:7, 8 simin. Hihmunte koicikizop hiam?Adiak in leitung peek cihthu a gen hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Laikungpu John in, hunnunung genkholna ahvantungmi li “lei kiulia dingin, huih lite len” (Mang. 7:1)cihi. “Li” cih kammal vanmi, leikiu leh huih ci in thumveisutkikkik hi.

Atom in, “nitum, nisuahna lampan ni hongsuak” icih dan in limtawh hong lahna a hihi. A khiatna diktakkhiattheih na’ngin, a kizoppih thute in, saklam, khanglam,nisuahna lam, nitumna lam cih ding hilel a, leitung peekhi cih honghilh hihetlo hi. Zeisu in zong, “lungsim paninmithah nopna, mi’zi tawh mawhnopna, nungak tawhmawhnopna, guktakna zuaugenna, mi gensiatna lehngaihsutna hoihlo tuamtuam hong piangkhia hi” (Mate 15:19).Mihing’pumpi pianzia honghilh hilo a, mihing’ lungsimomzia honghilh hizaw hi.

Job 26:7–10; leh Isaiah 40:21, 22 simin. Leitungomzia bangpeuh hong hilh hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Job 26:7 sungah, leitungpen mun awngthawl sunga kikhai bangin gen hi: “Pasianin, mun awngtungah vanpihong zalkhia a, bangmahin lenlopi in leitung a khai linglenghi” cihi.Leitung pen “a peekbeem” khat (Job 26: 10). Isaiah40: 22 sungah, “Leitung kimkot a tupa amah hi a, leitung atengmite kauphe tawh kibanglel hi” cihi.

Nangmah kumtul tampi a nungta in kingaihsunin.Leitung paipai a hihna bang teci nanei hiam?Omhithiat cihlam khawng nakipsakzaw hiam? Peekmaw,bem maw cihte bang cimuh nahiam?

MONDAY May 25TANGLAI LAIGELHTE SUNGAH PIANSAKNA

Leisung tokikte in, tanglai Egypt thuciapteh lehnisuahna gamte thuciaptehte sungpan, piansakna lehtuiciinthu mukik uhhi. Hihthu panin mipawlkhat inPiancilbu ciaptehnate pen, hihlai khawngpan a kikawmahihleh, laisiangtho zong teci hoihkhat hi bilbel ci uhhi. Ahithei takpi diam?

Piancil 1–2:4, nasimkhit tehAtra-*asis tangthubusimlai in: “mihingte aiawh in a pasianin na asepsak leh,gimlua a hihmanin, ‘nusian in, ta leh tu hongsiam henla,pasian nasepte mihingin semzaw tahen!’ ci hi.Pilnanei,Geshtu-epasian,amau mahin that uhhi. Nintuintua pasian’ si leh sate buantawh helgawp hi.”—StephanieDalley, Myths from Mesopotamia: Creation, the Flood,Gilgamesh, and Others (New York: Oxford UniversityPress, 1989), pp. 9, 14, 15. Bang kilamdanna namu hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Page 45: 2.20 Tedim - adventistmm.org

89 90

Hih tangthute kizawitawn pian napi (mi masatebuantawh kibawl), a kilamdanna kician mahmah hi.

(1) Atra-*asistangthu sungah pasian tawldam na’ngmihingin nasem cihi. Piancil sungah Pasianin leitung lehasung ah omkhempeuh leh a thupipen in mihing bawl a,amau tawh tawlnga khawm hi. Piancil sungah Atra-*asissungbang hilozaw a, huankhat sungah Pasian in koihin, a bawlsate khempeuh kemcingsak hi.

(2) Atra-*asistangthu sungah, pasianneu khatkithat in, a si a sate buantawhhel uh a, pasal sagih, numeisagih bawl uh hi. Piancilbu sungah, Pasian in Adam penitna tawh “bawl” in, ama nuntakna hu muam a, anungciangin, numei “bawl” in amah a “huhdingin” piahi.Pasian in Adam leh Eve tegelpen, pasianneu peuh thatinbawl mawkmawklo hi.

(3) Piancil thuciaptehna sungah, theAtra-*asistangthu sungbangin kidonabangmah omlo hi.Laisiangthosungah vanglianpen Pasian in a picing leitungahvangneitakin omthei dingin hong koih hi. Hihkilamdannate in laisiangtho sinte ading in a kibang vetlothute ahihna lak hi.

Mi pawlkhatin, piansakna leh tuiciin tangthutepen, a khang a khang a kigen suksuk tangthu hi a,ahunzui in tawmtawm kipelhzo hi ci uhhi. Alangkhat ahMoses in, Khasiangtho humuapna tawh, apiangtakpithute a kiciamteh hi cihi.Moses in, milimbiate tangthupan a kawmtawm hi cihsangin, atung a telkhehna inbangzahin kitelthei zaw hiam?

Tuesday May 26PIANSAKNA LANGKHAT AH MILIMBIAKNA

Tanglai milimbiate tangthu tawh kibang hetlo in,Piancilbu pen tua tangthu manlote Pasian’ nasepnate tawhdawnna bang keekin kigelh hi.

Piancil 1:14–19 simin. Ni lini in bang a thukicianmahmah bangteng hong kilangh hiam? Tuate in bangtengsemthei hiam?

………………………………………………………………………………………………………

“Ni” leh “Kha” cih kammalte zong, Hebrew’pau hi a,nisuahna lamgamte leh Egyptte’ni pasian leh khapasian’minte peuh hilel hi.”Khuavak lianzaw” leh “khuavakneuzaw” cih kammal tepen, piancil lai in a kizangkammalte hi a, “sun leh zan khen dingin,vantungahkhuavakte omhen la, pawihun, khuahun, nil eh kumtekhen hen” (Piancil 1:14, 15).Hih munte in Ni leh kha tepen,pasian peuh hi mawkmawk lo a, piansaksa nate hilelbekcih hong hilh hi.

Piancil 2:7, 18–24 simin. Adam leh Eve tawhbangzah kinaitakin omin, bawl hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Nisuahna lamgamte taangh upna ah, nasep gimluapasiante tawldamtheih nadingin mihing kipiangsak hiziaulel hi. Laisiangtho in, Pasian aiawh in leitung ukding acihtawh kilehbulh lua hi. Mihing bawl ding khawng nunggeltawmtawm hihetlohi. Laisiangtho in, piansakte sungpan a

Page 46: 2.20 Tedim - adventistmm.org

91 92

sang pen a cihleh, milimbiate’ updaanpen ki naklamdanlualiang hi. Piancil laibu in taangh upna a dikloh zia honglak sitset hi. Moses kammal zatte pen, tua taangh upnatetawh a kizawitawn vetlo vive hi zaw hi. Hihte khempeuhzong, Piansaklai a Pasian’ ngiimna bulpi leh thuman taktaka genziau hi lel hi.

Tunung kumtul tampi lai in, laisiangthothuciaptehte pen, leitungmite ngeina tawh ki tukalhgawplel hi.Tuni in zong, laisiangtho thuciaptehte,leitungmite ngeina tawh ki tukalh veve hi. Banghanginlamdang salo i hi hiam?

WEDNESDAY May 27PIANSAKNA LEH HUN

Piancil 5 leh 11 simin. Laisiangtho sungah Adampan Noah dong leh, Noah pan Abraham dong khang tangthukoici ki suut hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Hih khang tangthute a picingsak thukhat bel omhi:“Khang-gui” a cih mahbangin hun nei sitset hi.A khangguileh a hun gualkhawm suk lianlian hi. “Tuapa kum tuazahnungta a, ta nihnei. Tua a tapa in, kum tuazah nungta,tanu tapa tuazah nei ci in ciamteh suk diudeu hi.” Piancil5na in “tuapa nuntak hunsung kum tuazah” cihbangingensuk leuleu hi. Tuabangin a ciapteh manin, a kikalkhawngah khatpeuh guanbeh ding, paihkhiat dinglemtheilo hi.Piancil 5 leh 11te in, Khang tangthu masa 1:18-27 sung a khanggui ciaptehna tawh kibang sitset a

hihmanin, a kibehlap, a mang cihkhawng omvetlo hi.Hibangdanin laisiangtho in thuman ahihna amahleh amahhong kilak hi.

Kum tulnih sungphial, Jewte leh Christiante in,tuiciin tunhun leh leitung kumphakzah zong thapai uhhi.Piancilbu 1-2 sungtengah piansakhun nisagih panin panngiatngiat uhhi. Asawt nailo deuhkhat in, leitung mipilkisate’n, Piancilbu 5 leh 11 letkhiatphat nading in, taanghlaimunte topha kik uhhi. Tua ciangin Laisiangtho in thumanthutak leh muanhuai a hihna theihlawh uhhi.

Pasian’hun zeekdan in apai tua tangthu telphamahmah leng, piancilbu 5 leh 11 tegelpen, “tangthutawhahi a, Pasian’thutawh ahi zongin,Adamleh ei a suan akhakkhempeuh tawh i ki zopna hong telsak mahmah hi.Piancilbu 5 leh 11:10-26 sung thuteng in, Pasian’miteleh,niguk sungteng a piansak nakhempeuh tung a tuangmihingpa kizopna hong lak hi.”—Gerhard F. Hazel, “TheMeaning of the Chrono genealogies of Genesis 5 and 11,”Origins 7/2 [1980], p. 69.

Laisiangtholui ciaptehnate thuhoih mahmah vivehimahleh, Paul in 1Timothy 1:4 leh Titus 3:9 sungah akidop huaithu bang hong gen hiam?

THURSDAY May 28LAISIANGTHO SUNGAH PIANSAKNA

Anuai a laisiangtho munte siminla, laikungpute’nPiancilbu 1 pan 11 sungteng a bulphuhzia gelhsuk in.

Mate 19:4, 5………………………………………………………………………………………..

Maku 10:6–9………………………………………………………………………………………..

Page 47: 2.20 Tedim - adventistmm.org

93 94

Luka 11:50, 51………………………………………………………………………………………..

John 1:1–3………………………………………………………………………………………..

Sawltak 14:15………………………………………………………………………………………..

Rome 1:20………………………………………………………………………………………..

2 Cor. 4:6………………………………………………………………………………………..

Ephet 3:9………………………………………………………………………………………..

1 Tim. 2:12–15………………………………………………………………………………………..

James 3:9………………………………………………………………………………………..1 Peter 3:20………………………………………………………………………………………..Jude 11, 14………………………………………………………………………………………..Mang 2:7; 3:14; 22:2, 3 ……………………………………………………...................................

Zeisu leh thuciamthak laikungpu khempeuh in,Piancilbu 1-11 sungteng bulphuh mahmah uhhi. Zeisu in,laikungpu Moses kammalte ahi, piancil lai a numei leh

pasalte’thu genkik hi (Mate 19:4). Paul in zong a laikhaktethuman ahihna dingin, piansakna thuciaptehnabulphuhkik hi. Athen mipilte kiangah “Tua Pasianpenleitung buppi leh atung a omkhempeuh piangsakpa hi a,van leh lei a ukpa ahih manin, mihingte lamsa biakinnsungah tenglo hi” (Sawl. 17:24) cihi. Tua bangin,thuciamthak laikungpute in, a laibu a simding khangthakmite a ding thukip thukho a hih theihna dingin, piansaknatangthute bulphuh ngiatngiat hi. Rome 5 simpak lecin,Adam pan Zeisu dong kizopna tamveipi omhi (Rom. 5:12,14-19). Tangthu sungah Adam omtaktak ahihna pulak a,kikhelkhel a piang cih upna in nasia takin langdo hi.

Laisiangthothak laikungpute Khasiangtho inhumuam a, Zeisu mahmah in, thuman thutak hi acihnakleh: banghangin ei adingin haihuai thei ding hiam?

FRIDAY May 29NGAIHSUT BEHDING: Gerald A. Klingbeil gelh, The GenesisCreation Account and Its Reverberations in the Old Testament(Berrien Springs, MI: Andrews University Press, 2015) simin.

“Laisiangtho pen, a kicing mahmah leh thuhilhnahoihpen a hihi. Tawntung thuman tuinakpan hongluangsuk a, Pasian’khut siangtho in kem tawntung hi.Mihing’ kiphatsakna in a suksiat zawhloh i khangtangthute zong hong ciaptehsak hi.”—EGWhite, Testimoniesfor the Church, vol. 5, p. 25.

“Kei hong kilakna ah, Laisiangtho tangthu lopeuhmah, leitungthu dangte in bangmah kician mello hi.Leisung sumte in, nakhempeuh pen tanglai leh tuhunkibanglo cih honglak hi mahleh, tuate leisungah bangtanveiomkhinzo cih zong laisiangtho tungtawn bekin ki theikhiahi. Laisiangtho tangthu kumzah sang tamzaw ding upnate

Page 48: 2.20 Tedim - adventistmm.org

95 96

zong, tua laisiangtho mahtawh kituak peuhleh khiallo lelhi. Mite in laisiangtho piancil thute pampaih in, leitungpilna tawh a kician mello thu tampitak omsak pong mawkuhhi. Pasian in niguk sungtengin piansakna zo sitset hi.Tua piansakna tangthute pen eite ngaihsut phakloh thutevive a hihi.”—Ellen G. White, Spiritual Gifts, book 3, p. 93.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Mipilte in tuhun’thu a gen uh ciangun,—lawntheih,muhtheih, zaktheihte mah entel phapha uh a, tuathute mah kikum, kinial in, mihingte cihbangin kumawntampitak phading in, banghangin umzaw thei uhhiam?

2. Tulai pilnate in Pasian’ thute nilzaw in, upmawhthupeuh umzaw uhhi. Kialtung khawng dawi in samsiapeuh I ci mawkmawk theikei hi. Piancil tangthutawhetkaak the bangzah ciangtanh omcih namu hiam?Piancil tangthu in mihing sepzawhlohthu vive ahihi.Piansakna tangthu in mihing sepzawhloh cih nasaantheihleh, thudangte banghangin khialmah hi nacithei ding hiam?

LESSON 10 *May 30–June 5

LAISIANGTHO IN TANGTHU HI

Sabbath Nitaklam May 30

TUKALSUNG SIMDING: 1 Samuel 17; Isa. 36:1–3, Isa. 37:14–38;Daniel 1, 5; Mate 26:57–67; Heb.11:1–40.

KAMNGAH: “Keimahin, salsuahna panin note a hongpaikhiatpih Topa naPasian uh ka h i h i ”Paikhiatna 20:2 (Thuhilhkikna 5:6).

Laisiangtho sungah tangthu dim hi. Laisiangthotangthu in, piancil lai Pasian’piansakna leh a ngiimnate,nihvei kumkik ciang puahphat kik ding thute kizomsuksuk hi.

Tangthutawh a kizop diudeuna in, biakna dangtelaibute tawh a kilamdanna a hihi. Laisiang tho in tangthusungah Pasian nasepte hel a: a omlam teci lakna zong hisaktuanlo hi. A kipatcil in Pasian in kampauna tawh piangsakhi (Pian. 1:1-31).Chaldee mite lakpan Abram samkhia hi.A mite zong Egypt saltanna pan suahtak hi. A khutme tawhsuangpeek tungah thukham sawm gelh hi (Paikhiat 31:18).Amah’n kamsangte sawl hi. Amah’n thukhen hi. Gamdangmite kiangah Ama’ thukhamnate hilh dingin mite hongsamhi. A tawpna ah, a Tapa Zeisu hong sawlsuk hi.

Tukal sungtengin, laisiangtho tangthu sungahomthute, leisung tokikte’ muhna tawh tehkaak kikin, tecii lak ding hi.

Page 49: 2.20 Tedim - adventistmm.org

97 98

T-7

SUNDAY May 31DAVID, SOLOMON, LEH A KUMPI KHANG

David leh Solomon kumpi sephun pen Israeladingin khamhun hoih ahihi. David leh Solomon omkeizenleh bang aci tam? Laisiangtho genbangin amau’gamomkei leh? David omkei zenleh, a khuapi Jerusalemomloding hi (2 Sam. 5:6–10). David omkei peuhmah leh, a tapaSolomon lamsa biakinnpi omlo ding hi(1 Kumpite 8:17–20).Atawpna ah David lotawh, hong kamciapsa, a suan akhak Messiah zong omtheilo hi (Jer. 23:5, 6; Mang. 22:16).Israel tangthu a thak in gelhphatkik kul ding hi. Tuatangthu in, Israel leh pawlpi adingin nasep lianpi hong guanzaw hi.

1 Samuel 17 simin. A kician mahmah galzawhnakhat Pasian in, kua zangin, koi ah ngahsak hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

1 Samuel 17:1–3 sung a gal kidona munte leikiatdana tomin enpha in.Khirbet Qeiyafamun bangpen,Israelte’giahphual satna mualtung a hihi. Tuhun leisungtokikte muhna ah, kulh nasia takin kibawl a, Saul hunpankipan David hunsung zong, khuapi cing galkapte in,mualnuai zangkuam teng a etsukna uh a hihi. A tokiktein, kongpi nih mukhia uhhi.Israelte’ taangkhuapite inkongpi khatbekmah nei uh himahleh, hihthu in(1 Sam.17:52)sung a Hebrew pau “Shaaraim” a cih “kongpi nih”cihna kipsak hi. Laisiangtho sung a khuapi khat tangthua tel hipah hang. 2008 leh 2013 kumte in, Hebrew laigelhkhanghampen dingin a ki um, suang a kikuui laigelhnih

mukhia uhhi. Tua a kikuuilai nihna in, Eshbaal cihminkhat gen a, Saul’tapa khat mintawh kibang hi(1Khangtangthu 9:39).

1993 kumin, saklam khuapi Teldankitokik a,Damascus kumpiHazael in, “Israel kumpi David’innkuan”tungah a galzawhna ciaptehna laigelh ki mukhiahi.Laisiangtho sungah David kicipa omtaktak a hihna,hihthu ciaptehna te’n teci pang hi.

Pawlkhatin,Kumpi David omtakpi lohi a cihbanguh hileh, eite’ upna bang a ci tam maw?

MONDAY June 1Isaiah, Hezekiah, leh Sennacherib

Isaiah 36:1–3 leh Isaiah 37:14–38 simin. Assyrianmihonpi in, Judah dodinghong kuanlai in, Pasianin,Amite koici suahtak hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

BC 701 kumin, Judah dodingin Sennacherib hongkuan cih laisiangtho in gen hi. Amah Sennacharib tektekinzong ciamteh hi. Atangthu laibute Nineveh khua ah kimukik a, “Hezekiah’ khuapi sawmli leh guk leh simzawhlohkhuaneu tampi takmah ka zogawp hi” cihi.Sennacherib’kumpi inndei laizang kawmtungah, Judea khuapi Lachisha zawhna thute zong kimukhia hi.

Lachish a kitawhkikna panin, Sennacherib haltumkhit a neng a tawngte zong kimu hi. Tua lai in,Jerusalemkhua suakta hiuhiau ahih manin Sennacherib in, “Judean

Page 50: 2.20 Tedim - adventistmm.org

99 100

Kumpipa Hezekiah zong ama’ khuapi sungah, vasakhumbangin kakhumcip hi” cihi. Jerusalem a kisuksiatna lehsalmatna ciapteh ding bangmah omlo hi.

Jerusalem ki kim-uum mah a, ahih hang in,vantungmi in, Jerusalem honkhia ahih manin nikhatbekkim-uum man hi. Isaiah in “hih khuapi ah amah hong pailoding a, thaltang zong lawnlo ding hi. Lum tawh hong pailoding a, galsim nading panmun zong hong bawllo ding hi.Hong kuan na lampi mahah amah ciahkik ding a, hihkhuapi sungah hong pailo ding hi. Banghanghiam cihlehKa nasempa David kakhualna in, hih khuapi a suahtaknading ka huding hi” (Isa. 37:33–35)cihi.

Nineveh ah, Lachish tangthu bekmah omhi.Jerusalem’tangthu kumpi inn kawmtungah ki gelhlo hi.Sennacherib in Lachish a zawhna thubekmah kisialhpihthei hi. Assyrian pasiante leh vantung Pasianin a mite ahotkhiatna honglak hi. Pasianin Assyriate hong galsimnamu a, Hezekiah thungetna zong za hi. TangthusungahPasianin nasem hi.

Tuni tuhunin nathungetna Pasianpen, hualai peka Israelte a honkhiapa Pasian mah ahihlam naphawktheiding hiam?

TUESDAY JUNE 2DANIEL, NEBUCHADNEZZAR, LEH BABYLON

2007 kum July kha in,Vienna Universitypanlaisiam khatin, British Museumkici taanghvan kepnamunah, Babylon kumpi Nebuchadnezzar hunlai pek a kigelhsuangpeeklai khat a simphatuh ciangin, Jeremiah 39:3 aha kigelh “Nebusarsekim” cih Babylon ulian khat’min muuhhi. Tua Nebusarsekim cihpen, Daniel leh Nebuchanezzar

hunlai akumpite leh uliante khempeuh lakah, leisungtawhkiknapan a ki mukik khat ahihi.

Daniel 1 leh 5 simin. Taanglai pekpanin Pasianinkamsangin azat Daniel in, sangdingin a khensatnate in,tuhun mihing awn tampitakte, koibangin hong huzaapzothei hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Daniel in annek leh thungetna tawh Pasian tungahcitak dingin “a lungsim khensat hi” Dan. 1:8.Hihbang gamtathoihtawh kipan ahih manin, anuntaksung khempeuh ettehtakcingpa hi den hi. Tua hangin lungsim ciimna, pilna lehtheihtelna Pasian in pia hi. Tuate Nebuchadnezzar leh atupa Belshazzar in zong kipsak uh a, pahtawina zong piauhhi. Tua sang a thupi zawlai in, Kumpi Nebuchadnezzarmahmah kikheelsak zozen hi (Dan. 4:34-37).

Nebuchadnezzar pen Nabopolassar tapa ahihi.A pataun a khuapi minthang lamkhawm uh hi(Dan. 4:30). Babylonkhuapi sungah taattung biakinn 300 valbang om a, kulhthuapnih pi 12 pan 22 dongbang a sah tawh a ki uum, kumpiinn hoihluamai khat omhi. A kulhpite ah kongpi giat kihonga, kongpi khatsimin Babylon pasiante min khatciat kivawhhi. A minthangpenpen Ishtar kongpi hi a, Germany leisungtote in mukhia uh a, Berlin khuapi Pergamom Museumahkoih uhhi.

Daniel 7:4 ah, Babylon pen kha nei humpinelkaitawh limpuasak hi. Ishtar kongpi lamzuat nading lampi ahhumpinelkai lim 120 omhi. Mihing khat a bawhlian dingdanhumpinelkai limkhat zong leisung tote’n mukhia uh a,tunidongmah khua pualam ah omgige hi. Hihte in a

Page 51: 2.20 Tedim - adventistmm.org

101 102

lianmahmah Babylon pen humpinelkai tawh kigenteh cihteci hi a, laisiangtho tangthute thuman thutak ahihna honglak hi.

Daniel 1:8 sungah “Danielin a lungsim khensathi” cihi.Bang a cihnopna hiam? Hih ding hihloh dingna“lungsim khensat ding” bang peuh a omdiam?

WEDNESDAY June 3TANGTHU SUNGAH ZEISU

Mate 26:57–67, John 11:45–53, leh John 18:29–31 simin. Caiaphas in kua hi a, Zeisu’ sihding tungtangbang thunei hiam? Pontius Pilate kua hi a,ama’khensatna in, Sanhedrinte’ ngiimna picinsak na’ngkoibangin thupipen thei hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Caiaphas pen siampilianpa hi a, Zeisu’sihna’ng nakvaihawm mahmah hi. Ama’omthupen Jew tangthupuJosephus in Romete’ tangthu a ciaptehna ah nagelh hi.“Joseph zong a kici, siampi lianpa Caiaphas pen siampilianpanin khawlsak in, a semmasapa, Ananus’ tapa Jonathan insiampi lian semsak hi”—Josephus Complete Works (GrandRapids, MI: Kregel Publications, 1969), book 18, chapter 4, p. 381.

1990 kumin, Jerusalem khanglamah, innkuankhathanpanin, misiguh kuang 12 kimu hi.A sumtangte lehbeelte etciangin kum zalom masa laizang khawng hihtuakhi. A kizempha mahmah guhbeel khatsungah guhlom tampiom a, “Caiaphas tapa Joseph” ci in minkhat omhi.Laisiamte’n hihpen Zeisu sihna dingthu a piapa

Siampilianpa Caiaphas’han hiding in um uhhi. 1961kumin, Caesarea Maritima tualpi ah, Kumpi Tiberius huna Judea gam ukpipa Pontius Pilatemin a kigelh suangpeekkhatzong kimu hi. Hihthute i etciangin, khatveilai in Zeisuhong si takpi ahihna hong tellak mahmah hi.

Leitung tangthupute in, kum zalom masa nihtesungteng Zeisu’thu nakgen mahmah uhhi.Rome tangthupuTacitus in, Kumpi Tiberius hunsungin, Pontius Pilate inZeisu athahthu ciamteh hi. Rome ukpi khat ahi PlinyKhangnopa in zong, AD 112-113 sungin, Christiante abawlding dan Kumpi Trajan tungah dong hi.Ama genna ah,Christiante in, khuavakma in, pasian khat tungah lasa inkikhopna bawl uhhi cihi. Hihbang a tokik a muhnate lehtangthute in, laisiangtho a hilo, a pualampan in Zeisuomtakpi a, ama sihkhit kum 50 sungbang amah kibiatangtang hi cihi.Lungdam thute zongpen, Zeisu omtakpi cihthubulkip khat hi a, Zeisu leh ama nuntakzia teltheihnadingin nakpi takin i simzaw ding hi.

Leisung tawhkikna tungtawn in thuman teci kimuhimah naven,tuate tungbekah ih upna ingakloh dingkoibangin i kisin thei ding hiam?

THURSDAY June 4UPNA LEH TAANGHTHU

Eite in a hawmpi i hi tuankei a, eite’teelna in eibekhilo, midang zong huzaap hi.Tuamah bangin, khangluiPasian’mi tampite in, khangthak mitampi huzaap zo uhhi.Hebrew 11 pen “upna” kici a, khangluite upna i muthei hi.

Hebrews 11:1–40 simin. Hih khangluite nuntakziapan bang pilna nangah hiam?

Page 52: 2.20 Tedim - adventistmm.org

103 104

Enoch……………………………………………………………………………………

Noah……………………………………………………………………………………

Abraham……………………………………………………………………………………

Sarah……………………………………………………………………………………

Joseph……………………………………………………………………………………

Moses……………………………………………………………………………………

Rahab……………………………………………………………………………………

Samson……………………………………………………………………………………

Upna cihbel um pongmawk hilo a; i upbangingamtatna ahihi. Upna in gamtatna tawh kizom a, tuagamtatna pen dikna in kiciamteh hi. Upna tawh gamtatnain tangthute kheelzo hi. Tua gamtatnate in Pasian’kammaltungah kinga uhhi.Noah in upna tawh tembaw lam a,Pasian’thu bekmah muang hi.Guahzong zungei peuhmahlokhawng, tuiliim dihdih ding cihbang ngaihsuthakmahmah hi. Tuapi mah Noah in Pasian’thu mang veve a,suakta uhhi.Abram kici Abraham in, tualaihun in

akhangto mahmah Ur khua nusia in, Pasian makaihbangin theih ngeiloh gamah hong pai hi. Pasian kammalbangin gamta hi.Moses in,gamlianpen Egypt ah kumpisuah ding sangin, Pasian’mite kamciamgam zuatpih dinginmakaih nuamzaw hi. Sawlbawklak meikuangpan Pasiansapna aw muanglel hi. Rahab in zong, thukan tegel thupuakmuangin, thukan nihgel honkhia a, Zeisu’pii hong suakhi. Eite’khensatna in, simzawhloh mitampite bek thamlo,khangkikkikte zong sukha thei ahihlam i theihnatawmtaktak hi.

Namai ah bang khensat ding thupi peuh aomhiam? Koibangin nakhensat hiam? Banghang hiam?

FRIDAY June 5

Ngaihsut Behding: EGWhite, “David and Goliath” p. 643-648; Patriarchs and Prophets;”Hezekiah” pp. 331-339;“Deliverance from Assyria” pp. 349-366Prophets and Kings;section 4.k., leh “Methods of Bible Study” cihte simin. http://www.adventistbiblicalresearch.org/materials/bible-interpretation-hermeneutics/methods-bible-study.

“Laisiangtho in mihing te’ading a khanghampen leha kicingpen tangthubu a hihi. Thuman tuinakpanhongluangsuk a, khang tawntungin Pasianin siangthosakkilkel hi.Mi te’na zonzon a beisa tangthu tampite zong hongmusak hi. Leitung bulkip kiphuhna leh vanpi a kizaaknate,Pasian’kammal sungbekah ki ciamteh lai hi. Minamtekipatna bulpi zong tuasung bekah kimu hi. Mihingte’kiliatsakna in a batphakloh tangthu tuasung bekah omhi”—Ellen G. White, Education, p. 173.

“Pasian leh Ama’thu a theitel mite in laisiangthosungah upna nei uhhi. Laisiangtho khawng mihing’pilnatawh sinphot tuanlo hi. A khialtheilo thuman ahihlam thei

Page 53: 2.20 Tedim - adventistmm.org

105 106

a, thuman in amah leh amah ki tukalh theilo; leitungmihing’pilna in Pasian’thuman tukalh in mihingngaihsutna maimai ci uhhi. Apil taktak te’adingin, sciencein ngaihsutna zai leh thak tampi hong musak hi”—Ellen G.White, Testimonies for the Church, vol. 8, p. 325.

KIKUPDING DOTNATE:

1. Wednesdayni a dotna nunungzaw hoihtak ngaihsunin.Leisung tawhkikna in laisiangtho thute thumancih kipsak mah hi. Ahih hang leisungpanin muhkiktelaisiangtho tawh kitukalh in i khiat cianginbangpiang hiam? Leisung tawhkikna panmuhkhiatte leh mipilte muhna peuh sangin,Pasian’kammal muanzawk theihna dingin bang honghilh hiam?

2. Laisiangtho genkholh a tangtung sate leh a tangtunglaite lungngai in.Daniel 2 leh 7 sungah kumpitengaihsunin. Tangthu sungah a tangtungsa hih thuteleh, a tangtung laiding thute tungtawnin, Topa imuantheihna ding koibangin i kisinthei ding hiam?

LESSON 11 *June 6–12

LAISIANGTHOLEHGENKHOLHNA

Sabbath Nitaklam June 6

TUKALSUNG SIMDING: Daniel 2:27–45,John 14:29, Gamlak14:34,Daniel 7:1–25, Daniel 8:14,1Cor. 10:1–13.

KAMNGAH: “Amah in, zingsang leh nitak biakpiaknatulnih leh zathumvei a cinkhit ciang in,biakinnpi kipuahkik ding hi, a cihi” Daniel8:14.

Laisiangtho genkholhna pen i nasepna leh eimaading thupi hi. Tua genkholhnate in, Pasian thuman kicianmahmah ahihna hong musak hi. Zeisu in zong (John 14:29;leh John 13:19) sungte ah “Athu hongpian taktak cianginka thugente na-uptheih nadingun, a pianma in honggenkhol ka hihi” cihi. Dotna thupi khat: genkholhna khattangtung takpi cih i theihna dingin, tua genkholhnakoibangin kikhia hiam?

Biakna puahphat hunlai in, puahphate intangthupute hihdan zui uhhi. Tua hihdan in Daniel lehJohn tegel amau a tuak a khiatdan hipah lel hi.Tangthupute in, genkholhna peuhmah tangthu sungahkhantohna tawh picing in, Pasian’tawntung gamdonghongtun hi ci uhhi.

Tukalsung, tangthupute in genkholhnate a khiatdani sin ding hi. “Genkholh thute a tangtun kawmintangthusuak cih i mu ding hi.Genkholh thute tangtunna

Page 54: 2.20 Tedim - adventistmm.org

107 108

tangthu sung i muh banah, biakna puahphatna sungahPasian ompihna i sin ding a, kidona lianpi tawpdong Pasianhong makaihna zong kimu ding hi”—Ellen G. White,Testimonies for the Church, vol. 8, p. 307.

SUNDAY June 7TANGTHU BULPHUHNA LEH GENKHOLHNA

Seventh-day Adventist pawlpi in, genkholhnapeuhmah tangthu bulphuh in sin uh hi. Laisiangthokamsangpite in, tangthu tawh kizui in, a beisa, tuhun lehmailam a piangdingte en in zuihna ahihi. Sangah tangthunasin uhmahbang hilel hi. Laisiangtho in ama genkholhthute hih dan mahin letkhia ahihmanin eite’n zong i zuilelhi.

Daniel 2:27–45 simin. Amangsungah, tangthukoisan tengin, a kizomsuak, sukbuaina a thuakloukzawhna honglak hiam? Laisiangtho in hun nununggenkholhna,amahleh amah a kikhiatzia ding koibanginhong hilh hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Nebuchadnezzar gamin kham lutang cih theilelhang. Daniel in Babylon pen gamsasa pen cipah hi (Dan.2:38).A kizomin “Nang khit ciangin, nang kumpigam sanga neuzaw, kumpigam dangkhat hongpiang ding a, tuakhitciangin sumngo ahi kumpigam thumna”(Daniel 2:39)tua khit ciangin a liina (Dan. 2:40)hong piang ding hi.Hihgamte kikal awng hetlo in kizui sukpah diudeu hi. Tuakumpite khempeuh in, milimpi’lu pan khemee donginlimlasuk diudeu pah hi. Tangthu a kizop mahbangin, tuatezong kizomsuk pahlel hi.

Daniel 7 leh 8 sungah milim hinawnlo, sapi limtezang leuleu hi taleh, athu a kibang hilel hi. Daniel 8 sungahkumpi lii kizomsuk diudeu hi. Taanghlai pekpan kipan a,tuhun leh mailam hun, Pasian’tawntunggam hongtun dongtatsatlo in gam leh kumpi kizom suksuk hi. Tua banginDaniel 2 leh 7, 8 te in, tangthu a bulphuh Protestantte,adiak in, Seventh-day Adventistte adingin tuni dongmahbulkip in omngeungau hi.

John 14:29 simin. Genkholhnate i telsemsemtheih nadingin Zeisu in bang gen hiam?

………………………………………………………………………………………………………Tangthu leh genkholna tangtung tampi takte a

theitel eite in, taanghlai Babylon hun a mite sangin,bangzahin i hamphazaw tham hiam?

MONDAY June 8KUM-NI THUKHUN

I letkhiat ding danah, kum-ni thukhun theihhuaihi. Laisiam tampi takte’n zong hih thukhun pen, Danielleh Mangmuhnalai tungtangah zangmah uhhi.Laisiangthomun pawlkhat leh a kizop pih pawlkhat tungpantua thukhun namu uhhi.

Gamlak. 14:34 leh Ezekiel 4:6 simin. Hih kum-nithukhun pen, hih laisiangtho mun tegel ah, Pasianinkoibangin hong lak hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Hihmun tepan kum-ni thukhun teltakin i mutheihi. Daniel 7:25, lehDaniel 8:14, a kizoppih Mangmuhna 11:2,3; 12: 6, 14; leh13:5 cihtehih thukhun tawh koibangin

Page 55: 2.20 Tedim - adventistmm.org

109 110

kizomsak thei ding i hihiam? Daniel leh Mangmuhna sungkum-ni thukhun a kipsak namthum: limciinna, hun sauleh a khiatna hong genpahna cihte ahi uhhi.

Amasa in, sapi leh kiite in kumpite acihmah bangin,a hunte zong amau khanhunmah hi sukpah lel hi. Sapileh kiite pen a kammal banglian in kikhia theilo hi. Amauin limpuak nei sese uhhi. Adang genkholhna te’n limpuaknei uh ahihleh, banghangin akammal ombangin letkhiasese ding hiam? Limpua mahin khia ding hihang.

Anihna, genkholhna sungah kumpi tampite in kumzalom tampi huam uh a, tuate bangpen a kammal ombanglianlianin khia leng hithei hetlo hi. Kum-ni thukhunmahtawh khiatciang bekin, a hitheilo ding thukhat pen ahithei thukhat hongsuak hi.

Anunung pen, hun a kipiate nangawn zong limpuahun vive ahi uhhi.Daniel 8:14 sungah “Zingsang leh nitak2300 vei” acih ciangin zong, a kammal ombang lianhinawnlo a, limpua mah hipah hi.

Daniel 9: 24 -27 sung a kal 70 genkholhna sim in.“Jerusalem lamkikna dingthu a kipiak hun a kipan,sathau kinilhpa hongpai dong” (Daniel 9:25), a laimal inkal 69 hi a, kum khat kha li leh kalkhat ahihi. Tuabanglian hipah leh tua genkholhthu kitelthei vetlo hi.Bang hang? Kum-ni thukhuntawh i bulh ciangin, kal 70pen kum 490 hong phathei pan hi.

TUESDAY June 9KINEU ZONGKHIA

Biakna puahphate in, kum zalom tampi sungmah,Daniel 7 leh 8 sung a kineu pen Rome pawlpi ngawh uhhi.Banghang hiam?

Daniel 7:1–25 leh 8:1–13 simin. A munnih mahunkineu’thu bangpeuh genkhawm tuak uh hiam? Eite’nzong kineu koici muhkhiat thei ding i hi hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Daniel 7 leh 8 sungah kineu in aneihtuak omziasagih nei hi: (1) kii hikhawmtuak uh; (2) bawlsiatnavanglian neikhawm uh (Dan. 7:21, 25; 8:10, 24); (3) kiphasakkhawm in Pasian’min gensia khawm uh (Dan. 7:8, 20, 25;8:10, 11, 25); (4) Pasian’mite ngiimkhawm uh (Dan. 7:25,8:24); (5) genkholh hunte tawh kituakkhawm uh (Dan. 7:25;8:13, 14); (6) hunbei dong omsuak khawm uh (Dan. 7:25,26; 8:17, 19); (7) Pasian in susia khawm ding uh (Dan. 7:11,26; 8:25).

Tangthu in, kumpi masapen Babylon(Dan. 2:38) cia, a nihna Media-Persia(Dan. 8:20), a thumna Greece(Dan.8:21) cihi. Hih kumpite khitteh Rome hong piang keilehtangthu manlo hipah hi. Dan. 2 sungah, sik in Rome hi a,sik leh buan kihel khepeek tawh hunbei dongmahkizomsuk pah hi.Daniel 7 ah kiineu in sapi lina pan hongpokhia a, lina ading khenkhat mah hi paisuak hi.

Dan. 7:25 sung a kum 1260 sung gamvai lehbiaknavai a helzau, Rome sungpan in bang ukzawhna hongpiangkhia hiam? Tangthu leh genkholhna bangin papacymahtawh kituak bek hi. Gamsung mi namsawmte lakpan,papacy hong piangkhia in, minam thum lawnkhia hi (Dan.7:24). Papacy pen, adangte tawh etkaak ciangin “a omsatetawh kilamdang mahmah” Dan. 7:24 cihi.Amah in “alianpenPasian langpangin thugen” (Dan. 7:25) a, “vantung galkapmangpa bangin kiliansak” (Dan. 8:11) in, Zeisu dinmun tenglaksakin pope kici uhhi.Papacy in zong “Sangpenpa’misiangthote” (Dan. 7:25)a bawlsiat ding zong picingsak, leh

Page 56: 2.20 Tedim - adventistmm.org

111 112

“vantung galkapte do” (Dan 8:10)puahphatna do inProtestantte that hi. Papacy in thukham nihna paikhia a,Sabbath pen Sunday tawh khek in, “hun leh thukhamkhelsawm” (Dan. 7:25) ding hi.

Daniel 7 leh 8 sungah, Greece khitciangin, adangkhat hong khangin a tawpdong in omsuak ding hi.Rome lo kuadang omthei ding hiam, papal in e? Gamvaitawh etciang diklo phial mahleh, vantungmi thumthupuakte in, a thupi mahmah tulai a ding thumankoibangin hithei hiam?

Wednesday June 10DAWPKHOLH THUKHENNA

Biakna kipuahphat pankipan, protestanttesungmah ah tangthu kante’n kipsakna hong neihpih uhhi.Hi mahleh, Miller leh a pawllte’n 1800 lai a, kum 2300 lehdawpkholh thukhenna vai a etphatkik uh ciang hipan hi.Anuai a bangin ensuk in.

Daniel 7 Daniel 8Babylon (Humpinelkai) ———Media-Persia (Vom) Media-Persia (Tuutal)Greece (Kamkei) Greece (Keltal)Milimbia Rome (Sapi Lina) Milimbia Rome (Tungdian)Papal Rome (Kiineu) Papal Rome (Pheidian)

Daniel 7:9–14; 8:14, 26 simin. Hih thute pianlaitakin vantungah bang piang hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Hun laizang hunin bawlsiatna pen, 1798 kum,General Berthier in pope a mat ciangin khawl a(Rev. 13:3),Daniel 7 leh 8 in thukhenna a genpen hipah hi. Thukhenhkipanta ding a hih manin “thukhen zumah tu hi” (Dan.7:10), “mihingtawh a kibang mikhat, meitungtuangin”“Tanghkumpu kiangah hong pai” (Dan. 7:13) cihi. HihthupenZeisu hong kumsukma, 1798 kum in apiang thukhenna ahihi.

Daniel 7 sungah hih thukhenna penin, Daniel 8:14sungah biakbuk siansuahna acihpen hi pah hi. A kibangthukhat genkhawm hilel hi. Daniel 8:14 sungbangin,“biakbuk siansuahna” a cih pen, kilemna bawlni (Day ofAtonement) cihpen hi a, Ni 2300 khit ahihi. Kum-Ni thukhunpan a hihi.

Daniel 9:24 sunga kum 2300 kipat hun hong lak a,kal 70 (kum 490) genkholhna in chatak a cih, kum 2300pan “ki lakhia”(Dan. 9:24)cihpen ahihi. Laisiam tampite inDaniel 8:14 sunga Ni 2300 acihpen leh, Daniel 9:24-27 sungakal 70 (kum 490) tegelpen genkholhna khat, khennihkisuah ci in teltakin mu uhhi.Daniel 9:25 ah kal 70genkholhna akipat hun hongpia a, “Jerusalem lamkiknadingthu a kipiak hunpan kipan” cihi.Tuani pen “kumpiArtaxerxesmaan kumsagih cin kum”(Ezra 7:7) ci a, BC 457kum ahihi. Tua kumpan kum 2300 simto pahleng, 1844kum, Zeisu hong kumsukma 1798 kum in cing hi.Tuakumin Zeisu in, Siangthopen munah lut in, eite adingPalai nasep a kipan hi. Friday sinna zong ento lai in.

Thursday June 11LIMPUAKNA INGENKHOLHNA

Daniel leh Mangmuhna sung a hun nununggenkholhna ah, limpuate munkhatah tangtung khawm

Page 57: 2.20 Tedim - adventistmm.org

113 114

T-8

uhhi. Gentehna’n, keltal limpuak in Greece hi a, Daniel8:21 sung kumpi khat ahihi. A lai siangtho munmahin amin honglawh nungsang, kicianlua lel hi. Limpuate in zong,laisiangtholui hunlai mikhatpeuh, thupiang khatpeuh lehkipawlna khatpeuh bulphuh phot a, tuapan mailamah apicing zawlai thukhatpeuh kawksawnlai hi. Limpuakna panletkhiatna pen Zeisu leh laisiangtho thak laikungputehihdan hi a, tua banah Laisiangtholui sungah zong tuamahbang veve hi. Limpua leh limpua ahihloh khentel theihnadingin, laisiangtho gelhte’n a genbangbang hizaw dinghi.

1 Corinthians 10:1–13 simin. Paul in Corinthpawlpi mite a hatthotna ah, bangthu piangkhat zanghiam? Eite tawh koibangin kisai thei ding hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Paul in Paikhiatlai a thupiang taktakte gen a,Hebrewte in gamlakah a phutkhak thute pen khangthakteading limpua ahihna lak hi. Pasian in Moses humuap in,ciamtehsak a, “eite adingin hilhkholhna hisak” (1 Cor.10:6), hun nunung khalam Israelte’n mawhzolna azawhzawh nading hanthotna in zang hi.

Anuai a munte sim inla Zeisu leh laisiangthothakgelhte in limpua sakmaw puasaklo cih khensuk in.

Mate 12:40………………………………………………………………………………………………

John 19:36………………………………………………………………………………………………

John 3:14, 15………………………………………………………………………………………………

Rome 5:14………………………………………………………………………………………………

John 1:29………………………………………………………………………………………………

Munkhat simin, Zeisu leh laisiangtho thak gelhtein, limpua leh pualo khentel theih dingin gelhkhin hi. Apicingzaw thute pianglai ding cih hong laksawnlai hi.

Leitung biakbuk nasepnate ngaihsun lecin, eitehong kihotkhiat dingzia hong hilh hi. Biakbuk nasepnateeite ading a thupitna bangteng hong hilh hiam?

Friday June 12

NGAIHSUTBEH DING: Clifford Goldstein, 1844 Made Simple(Boise, ID: Pacific Press, 1988) simin la, 1844madesimple.org lutin simin.

Anuai a’te kisin in:

Daniel 7 Daniel 8Babylon (Humpinelkai) ——————Media-Persia (Vom) Media-Persia (Tuutal)Greece(Kamkei) Greece(Keltal)Pagan Rome (Sapi lina) Milimbia Rome (Kii - pheidian)Papal Rome (Kiineu) Papal Rome (Kii - tungdian)Vantungah Thukhenna Vantungbiakbuk siansuahna

Page 58: 2.20 Tedim - adventistmm.org

115 116

Athupipen i theihdingin, Daniel 7 sungahthukhenna hi a, bawlsiat hun kum 1260 khitcianghongtung (Dan. 7:25) in, (Dan. 8:14) sung a vantung biakbuksiansuahna tawh a kibang ahihi. Hih thukhenna i cihpen,a puksa leitungah beisak in, tawntung Pasian’gam kiptaka phut cihna ahihi. Daniel 8:14 sungthu tawh kisai,laisiangtho sungah teci kipkho i nei lel hi.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Daniel 2 simkik in. Tangthu kante muhnabangzahin kicianlel hiam: leitung kumpite tatsatloin kizomsuk diudeu,taangtawngpan a kipan,tawntung Pasian’gam dong tatsatlo hi.Hihgenkholhnate letkhiat dingdan Pasianin hongpiaziau hi. Tulai Christian leitung in, banghangin tuatangthute kanlo in, omthei uh hiam? Tuhun leitungadingin Adventist thupuak kipsakna dinginbanghangin hong huhthei hiam?

2. Daniel 8:14 sung a 2300 genkholhthu bangzahnatelthei hiam? Na telkei khakleh, hunla inkisinpah loding nahi uh hiam?Tua genkholh thute,eite’ khiatdan pen bulkip mahmah ahihlam theilecin, lamdang saliang niteh.

3. Daniel 7: 18, 21, 22, 25, 27 simin.Misiangtho tetungthupiang a bulphuh naphawk kha maw! Kiineu inamau tungah bang hihtheihna nei hiam?Alangkhatpan Topa’n amau ading bang hihsakhiam? Thukhenna tawh kisai in misiangte adingbang thupha omci hiam? Thukhenna in, amau, bangpia hiam?

LESSON 12 *June 13–19

A HAKSA LAIMAITE

Sabbath Nitaklam June 13

TUKALSUNG SIMDING: 2 Tim. 2:10–15,1Khang. 29:17, James4:6–10, Gal. 6:9, Sawl. 17:11.

KAMNGAH: “I sanggam Paul in Pasian’piak pilna zanginnote kiangah lai ahong gelhnate sungah agen mahbangin, note khempeuh inhotkhiatna nangah theihna dinguh hunhongpiakna in, Topa ziakai ahihnathunaphawk un. Lai ahong gelhna sungah athugente tu-ate mah a gennuam ahihi. Alaigelhna sungah a telhakthu tampitak oma, theihna kicinglo in lungsim kiplomipawlkhat in, laisiangthothu a utut un, akawihei uh bangin, Paul thugente zongamanlopi in khia uh ahih manin siatna atuahlawh uhhi.” 2 Peter 3:15, 16.

Sawltak Paul’ laikhakte kikup ciangin,Peter bekthamlo, laisiangtho mundangah zong “a telhakthu tampitakomhi” 2 Peter 3:16 cihi.”Theihna kicinglo in lungsimkipneilote”(2 Pet. 3:16)in kawihei uh a siatna tuahlawh uh cihi.Peter in avekpi in telhak hi cilianglo a, tampitak cibek hi.

Eite’n zong telhak sahilo i hi hiam? Thumantakinlaisiangtho sim i hih manin, a telhakna mun kantanlo beki hihi. Mun khatkhatte ah tua bangin telhak mahmah hi.

Page 59: 2.20 Tedim - adventistmm.org

117 118

Tukal sungteng tua a telhak munte leh a sung akihel thute isin ding a, aih hangin tona pawlkhat mudinghang a, Pasian’thuman thutak zong i hih manin, khawlloding hihang. Atawpna ah, tua tonate in, vantunglambangmah hongpialo ding hi. Tuamah bangin laisiangthosung a tam zaw haksalo lel a, tua a telhak tawmnote in,Pasian’thu i muanna hong thanemsak zolo ding hi.

SUNDAY June 14A KILEHBULH THUTEA OMTHEIHZIA

2 Timothy 2:10–15 simin. Paulin Timothy, kuhkaldingin a hanthotna ah”thuman thutak a mantakinkhentel in” cihi.Ei ading a thupi bang thupuak hongpuakhiam?

………………………………………………………………………………………………………

Mi kicianlo leh ginalote bek in laisiangtho sungaha telhakthu a omna nial ding uhhi. Tuate tawh eitekibuaisak kei ni. Haksatna bel a omding mah ahihi.Akicingtaklo mihingte vive i hih man in, laisiangtho buppi itelzo tuankei hi. Pasian bekin thei hi. Ciangtanh neimihingte in, Pasian’thu a telnopuh hangin, haksatnamahin hong hen hi. Tuabangin laisiangtho a telhaksatnain, laisiangtho thute thumanlo cihna hituanlo hi.

Pasian humuam ahihlam a theilote in, tua atelhaksa tepen, Pasian’deihna tawh kituaklo leh thumanhilo cimai uhhi. Amau adingin laisiangtho pen mihing gelhmaimai ahih manin kicinlohna leh khialhna zong omlelthei ding ci uhhi.Tuabang lungsimpuak neisa in,Laisiangthopen Pasian humuap a hihna, amuanhuainacihte thupiseh selo in, daikhiat mahmah lel uhhi.

Laisiangthobu a laimai masapen piansakna tangthupankipansuk ngiatin uplahna leh dotna a ompahleh, a dangtekhempeuh zong theician mello ding uhhi.

Nung leh mai kituaklohna khatpeuh a omleh zong,a letkhiate’ khialhna peuh hi ding hi. EGWhite in zong:“Pawlkhat te’n hong mawhsak uh a, ‘lai letkhia te’n khialtheilo ding san ahi uhhiam?’ hong ci uhhi. Hithei mah e,lungsim kawcik takin, tuabang themneng peuh a buaipihtein, lungsim thanemte ahih manun, Pasian’ngiimna telzolouh a, a pukdingin a omsa ahi uhhi. A kician leh a hoihmahmah, thukip thukho leh limna tawh a kidimPasian’thupen, mihing’lungsim tawh ngaihsun a hihunmanun a pukding mahuh ahihi.Tua khialhna neuter in khakhatpeuh lung khamsak, khe khatpeuh palkhasak cihbangomngeilo ding hi. Thuman thutak peuhmah subuai zolo dinghi”—Ellen G. White, Selected Messages, book 1, p. 16.

Lungsim kiniamkhiatin ki aapna tawh laisiangthoi simding banghangin thupi naci hiam?

MONDAY June 15THUMANTAK LEH KIDAWMTAKIN HAKSATNA PHU

Laisiangtho mun natelzawhloh khawng a omngeihiam? A dangte tawh kizawitot sakding khawng a haksathei hiam? Khatveivei, leh mailam ah phukha thei dinghiteh. Kidot ding inah, Koi bangin nadawng a, mailam ah,nakoici dawnlai ding hiam?

1 Khang 29:17, Paunak 2:7, 1 Timothy 4:16 simin.Hih laimai haksate dawntheih nadingin, hih munte’nbangpeuh gen hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Page 60: 2.20 Tedim - adventistmm.org

119 120

Thumanna bekmah tawh haksatnate i nawkzobekding hi.Thumaanna in, haksatna tawh hong kipelhsaktuanlo a, hong kemcingzaw hi. Sittelna taktak hongomciang, nathumanna in, kineihna omsaklo ding hi.Pasianin thumaanna leh cihtakna deih hi. I laisiangthosimna ahzong, amah sun ding hong deih hi.

Mi thumante peuhmah in, a telhak munte a tunteh,a kisailopi khawng tawh thuman melh gawplo uh a, midanglampialtheih nading bawllo uhhi. Akician mello thukhatpeuhphuaktawm in dawn mawkmawk sangin, a kipkho dawnnangakleng hoihzaw tham hi. Laisiangtho khiatna ah ithumanna in, muanna piangsak a, tua muanna in mi kizopnacidamsak hi. Upmawh dawnna sangin mi huupzo zaw hi. Ahihetlo khatpeuh tawh nadawn mawk sangin, theitel lianke’ng ci lecin hoih zaw thampek hi.

Mi kuhkal takpi te’n, Pasian’thuman telnuam takpia hihmanun, lopthop bawl hetlo in, a thuman a theih masiahhanciam in ngak uhhi. Tuabang mi kuhkalte in, a thupikhat khawng kantan kha nuamlo uhhi. Kinluat in neilozaw in, a kizoppih theih ding mun tuamtuamte zong kicingtakin simpha mahmah uhhi.

Na telphatloh leh, nang pilna in a batphatloh thutea omciangin, nabangcih zel a, mailamah zong nabangcihlai ding hiam?

TUESDAY June 16HAKSATNATE KI NIAMKHIATTAK IN PHU

James 4:6–10; 2 Khang 7:14; leh Zephaniah 3:12simin. Laisiangtho a tel haksate lungduai takin simdingbanghangin kisam hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Mi tampitakte in, amauthu in bangmah hihzoloahihna, a pualam panpihna khatpeuh kisam a hihlam uhkiniamkhiat takin phawkthei uhhi.Na khempeuh theikimzolo ahihlam phawk uhhi. Hih mite’n, amaubek thumankici tentanlo in, thuman manpha sakzaw banah, thumancihpen amau bawltawmtheih a hihlohzia tel uhhi. Amauteltheih thuman lianpenpen in, a thumantheih uh tawmmahmah cih a theihna uh hizaw hi. Paul in “Dal limlangsungpan etbang” (1Cor. 13:1) nacihi.

Tuabang lungsim kiniamkhiatna in thupha tam hi:kiniamkhiat takin zonna in pilna khanna hi a,suakta takina kihilhpilthei lungsim piangsak hi. A kiniamkhiattekhialbaih zaw tuanlo uh a, lungsim kikhelbaihinlungsimkip neilo cihbang zong hi tuanlo uhhi. Laisiangthothuman sangthei cihna hiziau lelbek hi.Amau pilnabangciang omcih tel uh a, mi kiphasakte’ neihtheih ngeiloh,Pasian’thu lamah khantohna neithei uhhi.

“Kiniamkhiat takleh, deihna taktawh Pasian’thulamlahna a zong mite in hotkhiat nathu, laisiangtho sungahombangin teltaktak ding uhhi.Ahihhang tuabang lungsimneilo a, thuman zong peuhmah, tua thuman amau kiangpanki lakhia ding hi. Lungsim takpitawh a zonglote Topa’nhopihlo hi. Zahtakna neilo lungsim hoihlote a ding Topa inhun mawk beisaklo hi.Dawimangpa deihnabang zui a,Pasian’thukham a thupisaklo mite, dawimangpa in lamhilhtawntung hi. I lungsim ki niamkhiat in, deihtakpina lehzahtakna tawh Nuntakna Thu zong ciatni; a ki niamkhiatleh a kitamzaan lungsim bekin khuavak mu hi”—The AdventReview and Sabbath Herald, August 22, 1907.

Kiniamkhiatna leh thutaktak nakoici khaikhinthei ding hiam?Mi khatpeuh in, No Seventh-day

Page 61: 2.20 Tedim - adventistmm.org

121 122

Adventistte, Na Sabbath uh thuman taktak hi a,midangte khempeuh khial uh cih koibangin lakthei dingNa hi uh hiam ci in hong dotleh nakoici dawn diam?

WEDNESDAY June 17LUNGSIMKIP LEH THUAKZAWHNA

Galatians 6:9 simin. Paul in, midang tungah a hoihbawlnathu a gen bangin, a haksa dotnate zong tua lungsimmahtawh phut ding kisam hi. Thusia kileptuahna ahlungsimkip leh thuakzawhna,banghangin kisamtheihiam?

………………………………………………………………………………………………………

Gualzawhna dingin kipkhona kisam hi. Imawkngahte zong i thupisim keilel hi. Laisiang tho sungaha telhaksa thute in, i khuak nasemsak a, lungsimkip lehthuakzawhna tawh tuathute hong zongsak tentan in athupitna zong hong musak hi. Laisiangtho khiatna zonginnahunzatte pen hunhoih hunpha ahihi.Laisiangthothuman i zonhun sausemsem leh thupha liansemsem hi.I lung hong buaisak hong hehsakkhat peuh noptuam ingahleh ei ading a manphalua hipah hi.

Thubuai khatpeuh nalepzawh pakloh hangin kilemhzonawnlo ding hituanlo hi. Tuabang munte khenpahpah penngaihsuthuai mahmah hi.Laisiangtho sungah thuhaksakhatpeuh a tuakteh tawmkhawng ngaihsun pakin, apianmelloh ciangin khengsuakpah ziau, cihbang tawh kiteltuanlo ding hi. Pawlkhat leuleu in, laisiangtho muantak acing diam peuh ci uh. Mangngilhloh dingkhat, baihmahmahnapi’n, mihing’pilna aihke’h haina in muzolo thei hi.

Algebra i sin ciangin, nailang bang sawtta, bawltheihmahmahloh ciangin, kibawlthei nawn ke’nteh peuh kimawkcih thei hi. Laisiangtho simna ahzong tuabang lianahihi.

Na thaneihzah nakisin nangawn a kingahlohciangin, tawmvei khawlphot inla, Pasian in kiciantakinbang honglak cih enpha kik in. Khalam mitpilna peuhmahpen, Pasian lamlahna bang a sepna bekmah tawh kingahthei hi. Tua ahih manin kiptakin lungduaina tawhlaisiangtho simin. Thuakzawhna in hun nunungmi eite ading i manphatna ahihi (Mangmuhna 14: 12 simin).

Lungsim takpi leh lungduai takin laisiangtho asimte tungpan bang pilna i ngahthei diam? Thuman azong mite lungkiat lohna’ng koibangin tha i pia thei dinghiam? A telhak laisiangtho munte i phutkhak cianginbanghangin lauhuai lolel hiam?

THURSDAY June 18HAKSATNATE LAISIANGTHO LEH THUNGETNA TAWH PHU

Sawl. 17:11, Sawl. 8:35, leh Sawl. 15:15, 16 simin.Nungzuite leh pawlpimi masate in, dotna haksa a tuakuhciangin, bang hihuh hiam? Laisiangtho mahin tuate bulpia hihveve theihna banghang hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Laisiangtho thuhaksate a dawnna ding laisiangthosungmah ah omhi. Laisiangtho thubuai tepen munkhatbeksimlo in, mun dangdangte tawh simkaak lecin, tuate inhong telsak tuamthei hi. Laisiangthothu teltheih nading

Page 62: 2.20 Tedim - adventistmm.org

123 124

laisiangtho mahin hong huhthei ding hi. Laisiangthosungpan in a thupi mahmahte zonkhiat theihnapen i kisappenpen a hihi.

Munkhatpeuh natelloh a omciangin, a kinaipihmundang tuamtuam tepan khuavak la in. A kitelcianmahmahte zong masa lecin, a kitelcian lote tungahkhuavak hongtaan ding hi. A kitelcian mahmah muntekhawngpen, a telhak munte khawngtawhkhuamialsakke’n.Laisiangtho pualam khawngpan, mite ngaihsutnakhawng leh science khawngtawh laisiangtho khiatna izonsangin, tua laisiangtho sungmahah zong zaw dinghihang.

Haksatnate pen i khuktung tun peuhlengmuhdanthak tawh hong musak thei hi. Thungetna pen,laisiangtho teltheih na’ng Pasian’huhna kisam i hihnapulakna a hihi. Thungetna tawh, tua laisiangtho ahumuampa Khasiangtho mahin, i lungsim hong vaksak in,laikungpute laigelhte tel zawhna dingin hong huh ding hi.Thungetna sungah, suakta takin i telnop thute Pasiankiangah pulakthei lel hihang. Mitte hong honsakin,Ama’thu zuihnopna lungsim neitheih na’ng thunget dingphamawh mahmah hi. I thungetna hongdawngin, aKhasiangtho in hong makaih ciangin, ama’ kammal tawhki tukalhin bangmah hong hihlo hi. Pasian’nasepnapeuhmah laisiangtho tawh kituak sakden a, Laisiangtholaikungpute a humuapsa mahbangin kipsak tawntung hi.

Thungetna in, Pasian’thu i telsemsem nadingin,leh athu i mantheihna ding koibangin lungsimmanhongpia thei hiam?

FRIDAY June 19

NGAIHSUTBEH DING: Ellen G. White, Steps to Christlaimai105-113 “What to Do with Doubt?” simin.http://www.adventistbiblicalresearch.org/materials/Khen 8naah”Methods of Bible Study,” bible-interpretation-hermeneutics/methods-bible-studysungpan simin.

Laisiangtho sungah thuthuk tampi taktemihing’pilna in a batzawhloh haksa in a khiattheihloh muntampi omhi. Tuapen lungsim kiniamkhiat takin laisiangthoi simding kisam hi. A thungente ei langkhat ah omphialmahleh zong, laisiangtho tungah cihtakna i nei veve dinghi. Tua cihtakna in, a khiatna deihkaih gawpna khawngtawh hong kipelhsak ding hi.

“Thungetna leh zahtakna neilopi khawnginlaisiangtho i sim ciangin; lungsim leh ngaihsutna Pasiantungah a omloh ciangin, ama’deihna bang a hihloh ciangin;lungsimte uplahna tawh mial a, lungkaatna khangsakhi.Galpa in zong lingsimte ukpah lianin, a diklo khiatdantepiapah lian hi.Mihingin Pasian’thutawh kituak dingin zonnadeihna a neihkei nakleh, amau’khiatna in muanhuai theilohi.Ki lamdanna bek a zongdingin laisiangtho a simte inkha’mit neilo uhhi. A kitel mahmahte khawng, muhnahoihlo tawh lunghian na’ng leh uplah na’ng peuh piangsakthemthum lel ding uhhi”-EGWhite, Steps to Christ, pp.110,111.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Laisiangtho tungah i lungsim puakzia pen, banghangin tua laisiangtho i telna zah tungah kinga theihiam? Koibang ngaihsutzia in laisiangtho natelsemsem nadingin hong huhthei ding hiam?

Page 63: 2.20 Tedim - adventistmm.org

125 126

2. Laisiangtho sungah a telhaksa thute a ommaninpatauh luatding a hihlohna banghang hiam? Leitung natezong a telhaksa bangpeuh a omhiam? Tuhun ciangintuisung nangawn ah thuthukpi tampi omhi.

3. Adventist khat i hihna tawh, Luka 23:43 tawh kisaidotna koici dawn theih ding hiam?Zeisu in gutapakiangah vantungah nangtawh ka omkhawm ding hi acihtawh kisai in koici dawn ding hiam? Koici dawn leng ahoihpen tam? John 20:17, Thuhilhsia 9:5, and 1 Corinth15:16–20 cihbang laisiangtho munte in tua dotnatedawntheih nang hong koici huh hiam?

Lesson 13 *June 20–26

PASIAN’ KAMMAL TAWH NUNGTA

Sabbath Nitaklam June 20

TUKALSUNG SIMDING: Phil. 2:12–16;Luka 4:4, 8, 10–12; Late37:7; Late 46:10; Late 62:1, 2, 5;Col.3:16.

KAMNGAH: “Nomau kikhem tawmin thuzak bektawhmaisak kei unla, nazak bangun zui in semzawun” James 1:22.

Laisiangtho cihbangin nuntak i sawm tuankei leh,simdan hoihpen zong phattuamna bang mah omlo hi.Laipilna ading a dikpen in laisiangtho simna’ng inzongdikpen pahhi: simna zakna bek tawh hihetlo innuntakpihna in hong telsakpen hi. Tua thumanna in,Pasian’thupha kongpi hong honsaka, i nuntakzia hongkhelsak in, theihna pilna hong khangsak hi. Pasian’thusungah kibuallo a, i simsate a nuntakpih nuamlote khangtotheilo pah hi. I kampau leh i gamtat a kibatkei leh i tecipanna thanemsak hi.

Pasian’ kammal nuntakpih ding honglakpa’ honghehpihna leh pilna sungah i khangtoto hi. Etteh ding ahoihpen leh a vanglianpen Zeisu lobuang adang kuamahomlo hi. I zuihding lim hong lakkhinzo hi. Pasian’deihnatawh a kituak nuntakzia hong nungta khinzo hi.

Tuakal sungin, Pasian’kammal leh ama’ thuneihnanuaiah nuntakzia i sin ding hi.

Page 64: 2.20 Tedim - adventistmm.org

127 128

SUNDAY June 21A NUNGTA PASIAN’ THU LEH KHA SIANGTHO

Pasian’ thupen lampiman tawh simding thupimahmah hi. Thupi bek hilozaw in, i sim bang bangnuntakpih ngiat ding thupi semlai hi. Laisiangtho simnaah mungtuppi pen theihzauna ding bek hi lo hi. Pasian’thue’n makaihkeei ding hilozaw a, Pasian’thu in eimah hongmakaih ding a, i nuntakzia leh i ngaihsutzia hongpuahphatsak ding hizaw hi. Thuman i nuntakpih nopnalungsimin tua thuman sungah hong ki aapsak zaw hi.Eite’lungsim leh nuntakna a luahnuam vangliante tawh kido ihih manin, khatveivei haksapitakin kipeek kulthei hi. Atawpna ah panna ding panmun nih bek omhi.

Philippians 2:12–16 simin. I nuntakzia ding banghong gen hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Pasian eisung ah nasem a, Khasiangtho tawhhongsem in, tua Khasiangtho in laisiangtho teltheihnapilna hongpia hi.Mawhnei mihing i hihna in, Pasian’thumannalangdo theizel a, eima utthu khawngin Pasian’thukhawng kimanglo thei hi (Rom. 1:25; Eph. 4:17,18).Khasiangtho lo tawh Pasian’thu lainatna kinei theilohi. Lam-etna, muanna leh itthuk kikna cihte omtheilo hi.Tua Khasiangtho tungtawnin Pasian in, “note in utnalungsim leh ama deihna nazuihzawh nadingun Pasian innasem hi” (Phil. 2:13) cihi.

Khasiangtho pen, laisiangtho a thukzaw inteltheihna lam leh, Pasian’kammal sungah kibual theihnalamah hong makaih tawntung hi. Pasian’thu sungah lawpnaleh lunglutna hongpia a, muhnathak hong musak in,

Pasian’deihna bang mangding leh citak dingin hongpuahpha hi.

“Khasiangtho panpihna lotawh kuamah inlaisiangtho hilhcian zolo uhhi.A kiniamkhiat lungsim lehhilhna ngai lungsim tawh Pasian’thu nasim ciangbekin,vantungmite in, nagei panin, Pasian’thuman hong guanding hi”—Ellen G. White, Selected Messages, book 1, p. 411.Tuabang in, khalam thute khalamthu mah tawh letkhialeng (1 Cor. 2:13, 14),Pasian’deihna “zingsang simin” (Isa.50:4, 5) hong zuizo sak ding hi.

Philippi 2:16 sungah “nuntaknathu lenkip” dingcihi. Bang acihnopna ahi diam? I koici letkip tam?Thuhilhkikna 4:4 ah, tuatawh ki zawitawn thukhat omhi.Hihteng nakoici muh hiam?

MONDAY JUNE 22ZEISU KIANGPAN SINNA

Khazih sangin a hoihzaw etteh takcing i zuihdingkuamah omlo hi. Ama’n zong laisiangtho mah thupisak a,Pasian’kammalte tungah dingkip hi.

Luka 4:4, 8, 10–12 simin. Satan’ khemzolnatenanzawh na’ng in Zeisu in laisiangtho koici zat hiam?Mawhzolna i thuakciang phadiak in, laisiangtho bulphuhding a thupitna bangteng peuh hong gen hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Zeisu in laisiangtho tellua hi.Pasian’ kammalteama’lungsim sungah tengmahmah ahih manin, a kamtawhgenziau thei lel hi. Tuabangin Pasian kammal nuntakpih

Page 65: 2.20 Tedim - adventistmm.org

129 130

T-9

theih manin, Pasian tawh hunhoih hunnuam zangkhawmthei hi. Laisiangtho kammal zat bang linlian theikeikhaleh, dawi in khemnop samahmah ding hi. Dawinangawn in zong a mikhem nading laisiangtho kammalzang hi. Dawi in ama’deihna lamah a zatbangin zatlel tawhkicing zolo hi. Laisiangtho mundang khatpeuhin koici pulakhiam theileh a khiatna mantaktak theitheituam ding hi.Zeisu bangin Pasian’kammal i nuntakpihna bekphattuamna om a, Satan hong khemzolnate tungah honggualzo sakthei hi.

Zeisu in a nungzuite’lungsim honsak a hihmanin,“a kigelh bang” in telsak hi (Luka 24:45, 46; Mate 11:10;John 6:45).Laisiangtho a simte in “thukham sung a kigelhbang” in telthei ding hi.Bangthu nasim hiam? (Luka 10:26).Zeisu nuntakzia, laisiangtho sung a kigelhbang nuntakziauding hilel hi. John 7:38 sungah, Pasian’thu in sa hong suaka –a nungzuite tungah laisiangtho a ciahkik ding sawl hi.Zeisu in Messiah a hihlam laisiangtho bekin hong theisakhi. Laisiangtho in ama’thu teci pang hi (John 5:39). Zeisuteekmahin a kigelh bangbang in, laisiangtho beelding uthi. Amah tuabang hihnuam ahihleh, eite’n zong banghihdingin hongsawl hiam?

Mawhzolna tawh nakido ciangin, laisiangthosimding koibangin naphukha ngei hiam? Mawh hongkizol ciangin, laisiangtho nasim hiam? Bangpeuhhongpiang kha hiam?

TUESDAY June 23ZEISUMAW LAISIANGTHO?

John 5:45–47 simin. Zeisu in amahleh laisiangthoa kizopna bang hong gen hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Mi pawlkhatin, Zeisu’n a pau ciangin, a diakinlaisiangtholui tawh ki tukalh sitset in pau hi ci uhhi.Laisiangtho sangin Zeisu’kammalte sangzaw hi ci uhhi.Laisiangthothak sungah, Zeisu in, “tuabangin nazangeiuhhi, ke’n Kong cihin ah” (Mate 5:43, 44; leh Mate 5:21, 22,27, 28, 34, 38 leh 39) tetawh enkaak in. Zeisu in mualtungthuhilhna ah hihthu a genkhit ciangin, laisiangtholuikhawng, micihbangin mawkpaih ding cilo hi. Tuasangsikin, tualai hunin laisiangtho khiatdan,pauzangsehna khawngte, nagalte namudah in (Mate 5:43)cihkhawngte amah’n puahphatpen in neizaw hi.

Zeisu in, Laisiangtholui khawng neuseh zawlo,paikhia zawlo hi. Amah kuahi cihpen tua laisiangtholuimahin teci pangzaw hi. Pasian in, eite ading angiimnabangciang omcihpen, tua laibu mahin hong theisakzaw hi.Zeisu’kammalte tawh laisiangtho khawng niamkhiat in,humuap hilo cih ngaisutna khawngpen, Zeisu’minmahzangmawk ahih manin alauhuai penpen galpa’ pilna ahihi.Zeisu tektek mahin ama’hunlai in laisiangtholui bekmahompan a, tuamah vangpia ngiat cih zong laisiangthosungmahah i muhsa a hihi.Tuate sang ahoihzaw bang tecidang kisam nawntuan ding hiam?

Laisiangtho khawng a niamkhiat ding sangin, Zeisuin a muanhuai lamlak ci in pahtawi zawsop hi. A mualtungthuhilhna sungah zong: “Moses thukham lehkamsangte’thuhilhnate a phiat dingin hongpai hi ci in hongngaihsun kei unla, a kicingsak dingin hongpai ka hizawhi” (Mate 5: 17) cizaw hi. Tua banah “thukhamte lakpan aneupen khatbek nangawn zui khalo a, midangte zong azuihlohna dingin a genmite pen vantung ki ukna sungahaneupen hiding hi” (Matt. 5:19).

Page 66: 2.20 Tedim - adventistmm.org

131 132

Laisiangtholui sungah bulkip anei i upna thukhunbangpeuh a omhiam?Ngaihsun dihin. Piancil tangthu(Piancil 1–2)leh Mihing’pukna (Genesis 3). Laisiangthothaksungah Christiante’thuman zuihte, laisiangtholui sungahnamuhkhak a omdiam?

WEDNESDAY June 24PASIAN’KAMMAL TAWH GAMDAIH HUN

I nuntak hunte dipkua lungkham lungkia in i omhi.I sabuai tungah an a omtheih nadingin tawltakin nasepkulzel hi. I kisap vante neihzawh na’ngin suktai totai in ihuaiham zel hi.I lunggulh vante in lungnop hongpia dinginlamen thei hihang. Ahih hangin Solomon in Thuhilhsialaibu sung ah tuabangin piangdenlo cih hong hilhhi.

Bangthu bangthu in ei hong nakbuaisak mahmahtaleh, Pasian a dingin tuate nak baihlua lel hi. I uploh hangzong hi tuanlo a, laisiangtho simhun, thunget hun lehPasian kiang naih hun i lakloh hang hizaw a, “nanuntaknaama’khutsungah omhi” (Dan. 5:23).Pasian tawh i kikhawlhun dingte khawng nadang sepna in beisakthei hihang.Hong gumpa Zeisu tawh kimuh ding khawng i ki-uaikaisakzel leng, Khasiangtho in koibangin hong hopihthei dinghiam? Pasian’kammal simna tawh hunhoih la in,thungetna tawh kikhawl leng, i kha nungta ding hi.

Late 37:7; Late 46:10; lehLate 62:1, 2, 5simin.Pasian tawh hunsiangtho lakvai bang gen hiam?Pasian tawh hunsiangtho banghangin thupi hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Na itmahmah khat tawh huntuam lak nuamsamahmah lel hiteh. Pasian’kammal simna ding hun, kuamasukbuai theiloh hun telngiat in. A dipkuathuai i nuntaknapen, lungsim takpi tawh ki aapna huntawh laih in. Zingsangtungin tua ki-aapna hun lakding hoihpen hi. Nasep kipatmain tua bang hunlakna pen, tua ni sunthapai thupha sannahi a, amanpha nathu zakte in nang hong uapding hi. Kuamasukbuai theihloh dingin, Pasian tawh kikhawlh ding huntuamlak in. Laisiangtho hong piapa Pasian tawh thungetnatungtawnin kizom lecin nanuntakna nakpi takin honghoihzaw tham ding hi. Zeisu tawh hong kibangsak ding hi.

Pasian tawh huntuam ladingin bangzah nalawphiam?Tua hunte bangtawh kibang a, Pasian’ hong itna itelsemsem theihna ding koibangin hong huhthei hiam?

THURSDAY June 25CIAPTEHNA LEH LA

“Nangma tungah kongkhialhloh na’ngin kalungsim sungah Nangma’thu kakhol hi” Late 119:11.

Laisiangtho lotngahna in thupha khangsak hi.Pasian’kammal hoihte i lungsim sungah i kholkhit ciangin,tuate kamin genkhiakhia leng i nuntakzia hong khelzo theihi. Tuabangin i lung sim laisiangtho in huzaapsak leng ikhensatna, huzaap leh gamtat ziate hong huzaap ding hi.Lotngahna in laisiangtho hong nuntakpih sakthei hi. Bekthamlo in Pasian biakpiakna leh laisiangtho tungahthuman zawh na’ng hong huh hi.

Laisiangtho kammal a banban in ciamteh thei lengkhemna leh khiatkhialhna pan hong dalzo hi. Tuabanglotngah leng laisiangthobu omlohna ah zong etlohsa inkisim ziauziau thei hi. Mawhzolna lian mahmahte hongtun ciangin zong dozawh na’ng thahatna hongpia hi. Eima

Page 67: 2.20 Tedim - adventistmm.org

133 134

buaina peuh sangin, Pasian hong kamciam sate suutkikkikin, ama’ thusungah lungsim kipsak leng, lampi khat zong imuhloh laitakin Pasian in lampi tul bang neilai hi.

Ephet 5:19 leh Colossian 3:16 simin. Pasian’kammal La in sakna in koibangin i lungsim sungahPasian’thu kipsak thei hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Laisiantho kammalte la in sakna zong, laisiangthohong ciamtehsak tuam hi. La in sa-leng a kammalte kiciamteh baih hi. Laisiangtho kammalte pen la-aw khumtawh tonsak leng, i lungsim sungah kiptakin tengin,lungkhamnate beisakzo hi. Laisiangtho kammal teekmahla aw bulh leng naupang ulian khempeuh in lasa in lotngahleh baihmahmah hi. Leitung Christiante lakah thugen siamminthang, laphuak minthang tampi takte in laisiangthobulphuhpi in nei uhhi. Tua la kiphuak te-in i lungsimtePasian lamah hong laptohsakin, i nuntaksung thupha hongsangsak hi. “Musicin Pasian biakpiakna ah khenkhatmahhi a, Pasian phatna la i sakciangin, vantungchoirpawltetawh a kinaithei penpen in hong omsak hi”—Ellen G. White,Patriarchs and Prophets, p. 594.

FRIDAY June 26NGAIHSUTBEH DING: EGWhite,Steps to Christsungpan” ThePrivilege of Prayer,” pp. 93–104 simin.

“Pianpih mit in Khazih’hoihna muhsak zolo hi.Khasiangtho hong sunglut in, eite lam-etbeina honglak in,mawhna teng hong puaksak Khazih hong hehpihna lehpicinna lo peuhmah tawh eite kitasap lam hong hilh in,Ama’ hehpihna lian, tehpihbei hong itna leh a minthannahong phawksak hi” —Ellen G. White, theUpwardLook, p. 155.

“Laisiangtho khenpi khat cihbangin lotngah kisininla, Satan’mawhzolna hongpai ciangin tuate suutkikkikin. Satan in leitungvaite tawh hong mawhzol ciangin“laisiantho in ci hi” cih kammal in amah dozo penpen hi”—the Advent Review and Sabbath Herald, April 8, 1884.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Upna thumanna ding in deihteel khensatna inbangzah in thupi hiam? Thu tampitak mah ei ukzawhlohhi napi, a thupipen tawntung nuntakna ngah nadingineima khentatna in banghangin thupi sese hiam? Pasianhong piaksa deihteel theihna tawh bangpeuh nabawlhiam? Khalam teelna bangpeuh nabawl hiam?

2. Sabbath in Pasian tawh kikholhna hun hoihhongpia thei cih lungngai in. Pasian tawh kikholh laitakin nahih tuaklohte hihloh nadingin, Sabbath tanna inkoi bangin hong huhthei ding hiam? Sabbath in Khalamthupha tampi hong tunthei cih nakoici kisin ding hiam?

3. Nangbekmah thungetna sungah Pasian tawhnakimuh ciangin bangpeuh nakisin kha hiam? Tua innakhalam nuntakzia koici huzaap hiam? Na upna koicihuzaap tuak hiam? Na khansungah, nang aituamlaisimna thungetnate pan nangah thute pulak inla, tuatepan nalawmte in bang phattuamna a ngah thei ding uhhiam?

4. Na lunglutpen a nalotngah laisiangtho munbangteng hiam? Banghangin tuate lunglut sese nahiam?Tuate nalotngah manin bang thupha peuh hongtun hiam?

Page 68: 2.20 Tedim - adventistmm.org

135 136MORNING WATCH

April, 2020

1. Tlawngkai Nithum Revelation 19:11,162. Tlawngkai Nili 1 Peter 1:143. Tlawngkai Ninga 1 Peter 2:134. Sabat Psalm 99:3

5. Thawhsal Ni Luke 11:106. Tlawngkai Nikhat Matthew 24:137. Tlawngkai Nihnih 2 Thessalonians 3:58. Tlawngkai Nithum Revelation 22:99. Tlawngkai Nili Psalm 63:6

10. Tlawngkai Ninga 2 Corinthians 1:20 11. Sabat John 15:13

12. Thawhsal Ni Hebrews 6:18,19 13. Tlawngkai Nikhat Proverbs 24:20 14. Tlawngkai Nihnih Matthew 27:19 15. Tlawngkai Nithum Galatians 2:20 16. Tlawngkai Nili 1 Corinthians 6:20 17. Tlawngkai Ninga John 10:17 18. Sabat 1 Corinthians 15:17

19. Thawhsal Ni Mark 16:6 20. Tlawngkai Nikhat Psalm 27:14 21. Tlawngkai Nihnih 1 Thessalonians 5:18,19 22. Tlawngkai Nithum 2 Corinthians 10:12 23. Tlawngkai Nili Matthai 24:14 24. Tlawngkai Ninga John 14:9 25. Sabat John 14:9

26. Thawhsal Ni Titus 1:4 27. Tlawngkai Nikhat Acts 3:19 28. Tlawngkai Nihnih 1 John 1:9 29. Tlawngkai Nithum James 4:10 30. Tlawngkai Nili Hebrews 11:6

MORNING WATCHMay, 2020

1. Tlawngkai Ninga Matthew 22:37-392. Sabat Psalm 5:2,3

3. Thawhsal Ni 1 Corinthians 15:104. Tlawngkai Nikhat Psalm 27:145. Tlawngkai Nihnih Psalm 62:86. Tlawngkai Nithum Hebrews 11:67. Tlawngkai Nili Philippians 4:48. Tlawngkai Ninga Revelation 22:209. Sabat Philippians 1:21

10. Thawhsal Ni Ephesians 6:10 11. Tlawngkai Nikhat Matthew 7:17 12. Tlawngkai Nihnih Daniel 6:10 13. Tlawngkai Nithum Isaiah 43:1 14. Tlawngkai Nili Mark 8:38 15. Tlawngkai Ninga Revelation 2:10 16. Sabat Ezekiel 11:20

17. Thawhsal Ni John 15:10 18. Tlawngkai Nikhat 1 Timothy 2:19 19. Tlawngkai Nihnih Matthew 5:10 20. Tlawngkai Nithum Psalm 100:4,5 21. Tlawngkai Nili Acts 28:31 22. Tlawngkai Ninga Hebrews 11:1 23. Sabat Proverbs 16:18,19

24. Thawhsal Ni Acts 3:19 25. Tlawngkai Nikhat Zephaniah 2:3 26. Tlawngkai Nihnih 1 Peter 3:12 27. Tlawngkai Nithum 1 Corinthians 13:4 28. Tlawngkai Nili John 14:9 29. Tlawngkai Ninga Psalm 34:14 30. Sabat Romans 14:8

31. Thawhsal ni Luke 11:13

Page 69: 2.20 Tedim - adventistmm.org

137MORNING WATCH

June, 2020

1. Tlawngkai Nikhat Luke 8:162. Tlawngkai Nihnih Exodus 24:123. Tlawngkai Nithum John 14:154. Tlawngkai Nili John 15:105. Tlawngkai Ninga Ecclesiastes 7:96. Sabat Psalm 119:37

7. Thawhsal Ni Matthew 26:39 8. Tlawngkai Nikhat Genesis 5:2 9. Tlawngkai Nihnih John 8:44 10. Tlawngkai Nithum Hebrews 13:6 11. Tlawngkai Nili Romans 5:8 12. Tlawngkai Ninga 1 Corinthians 13:2 13. Sabat Revelation 14:12

14. Thawhsal Ni Matthew 6:9,10 15. Tlawngkai Nikhat Jude 20 16. Tlawngkai Nihnih Isaiah 61;10 17. Tlawngkai Nithum Psalm 62;10 18. Tlawngkai Nili Psalm 71:5 19. Tlawngkai Ninga Ephesians 4:4-6 20. Sabat Romans 12:2

21. Thawhsal Ni Revelation 21:1-4 22. Tlawngkai Nikhat 1 Peter 1:21 23. Tlawngkai Nihnih Psalm 107:1 24. Tlawngkai Nithum Psalm 69:30 25. Tlawngkai Nili 1 Samuel 15:22 26. Tlawngkai Ninga Acts 17:11 27. Sabat Ephesians 1:7

28. Thawhsal Ni Psalm 27:9 29. Tlawngkai Nikhat Psalm 50:15 30. Tlawngkai Nihnih Psalm 7:9