30
Gírámà Ìpìl Yorùbá (Gramática Básica Yorubá) José Benedito de Barros Limeira-SP-2012 http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

Embed Size (px)

Citation preview

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 1/29

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá(Gramática Básica Yorubá)

José Benedito de Barros

Limeira-SP-2012

http://www.profjosebenedito.blogspot.com 

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 2/29

P á g i n a  | 2

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá

(Gramática Básica Yorubá)_____________________________________________________________________

BARROS, José Benedito de. Gírámà Ìpìlẹ  Yorùbá (Gramática Básica Yorubá). Limeira-SP, 2012. 29 p.

1.  Cultura afro-brasileira. 2. Idiomas africanos. 3. Idioma Yorùbá. 4.Gramática Yorùbá.

_____________________________________________________________________

 Agradecimentos. À minha esposa querida, Márcia; à minha mãe, Cida; à minha afilhada Thainá;em memória de meu querido pai; a toda minha querida família; aos meusalunos do curso de língua yorubá; a todos os meus verdadeiros amigos; atodos os leitores deste trabalho.

Contatos: [email protected]; [email protected]: http://www.ieglimeira.blogspot.com; http://profjosebenedito.blogspot.com

Facebook: http://facebook.com.br/olukojosebeneditoTwitter: @jobenedito

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 3/29

P á g i n a  | 3

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

Sumário

1. Apresentação ................................................................... 04.

2. Escrita e pronúncia da língua yorùbá .............................. 05.

3. Pronomes Pessoais e Conjugação Verbal ...................... 06.

4. Pronomes (interrogativos, possessivos, demonstrativos) ......... 12.

5. Substantivos, Adjetivos e Gêneros ................................. 18.

6. Números, meses, dias, ano. ....................................... 19.7. Conjunções, preposições e advérbios ............................. 21.

8. Vocabulário Português / Yorùbá ..................................... 23.

9. Bibliografia. ..................................................................... 29.

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 4/29

P á g i n a  | 4

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

1.  Apresentação

Meu nome é José Benedito de Barros, também conhecido comoOlùkọ  José Benedito. Sou Mestre em Educação (Unesp, RioClaro-SP), Especialista e Bacharel em Direito e Licenciado emFilosofia. Sou estudioso das culturas tradicionais africanas,principalmente, das religiões e dos idiomas. Tenho me dedicadonos últimos anos à educação para as relações etnorraciais paraque respeitem e valorizem a diversidade cultural que reina emnosso Brasil.

Quanto às minhas atividades em Limeira-SP e região, souPresidente do Conselho Municipal dos Interesses do CidadãoNegro de Limeira (Comicin – Gestão 2012-2014), membro doInstituto Educacional Ginga (IEG), membro da Associação dosConselheiros Espirituais de Limeira (ACEL), membro do Grupo

de Estudos de Cultura e Línguas Africanas (Gelafrica) de Limeira-SP. Considero-me umeducador, alguém que aprende ensinando e ensina aprendendo.

O presente trabalho, Gírámà Ìpìlẹ   Yorùbá   (Gramática Básica Yorubá),  é uma modestacontribuição para todos aqueles que cultivam as raízes africanas no Brasil, principalmente dacivilização e da língua yorùbá. Não se pretende, aqui, esgotar o assunto que é muito vasto.

Trata-se de algo sucinto. O leitor deste trabalho poderá aprofundar seus conhecidosacessando as obras citadas na bibliografia.

O yorùbá é uma língua falada no sudoeste da Nigéria. Há também grupos de falantes dessalíngua, no Benin, no Togo, em Gana, nos EUA, em Cuba, no Brasil e em outros paísesatingidos pela cultura yorùbá. Segundo Sàlámì (1991), são mais de 25 milhões de falantesna África. Napoleão (2010) afirma que a língua yorùbá tem mais de 24 variações, conformea diversidade de nações que se autodenominam yorubá. Dessa forma, apenas com muitoestudo e treinamento conseguiremos ser bons leitores, bons escritores e bons falantes doidioma yorùbá.

No Brasil, a língua yorùbá é utilizada principalmente por comunidades religiosas de origemyorubá. Mas cresce o número de falantes fora do meio religioso.Trata-se de uma língua tonal. São três tons: o àmì òkè  (tom alto), correspondente à notamusical “mi”; o àmì àárìn  (tom médio), correspondente à nota musical “ré”; e o àmì ìsàlẹ  (tom baixo), correspondente à nota musical “dó”. O tom alto é marcado com o sinal gráfico(´); o tom médio não tem sinal gráfico; e o tom baixo, pelo sinal gráfico (`).

Para facilitar a pronúncia e a utilização do tom correto das sílabas, algumas gravaçõesacompanharão o presente texto.

Espero que todos aproveitem bem o presente trabalho em seus estudos.

Limeira, setembro de 2.012.José Benedito de Barros

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 5/29

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 6/29

P á g i n a  | 6

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

3. 

Pronomes Pessoais e Conjugação Verbal(Áudio nº 2)

3.1 - Cante ou leia o orin (hino, cantiga, música) Mo nbọ ṣẹ iṣẹ..

Mo nbọ  ṣẹ iṣẹ l’oko.Mo nbọ  yà.Mo nbọ  yà.

Mo nbọ  ṣẹ iṣẹ l’oko.

Mo nbọ  yà.Mo nbọ  yà . 

(Texto tradicional Yorùbá)

3.2 - Tradução e Análise gramatical.

Mo  Eu (pronome pessoal, primeira pessoa singular).Nbọ  Vindo (verbo conjugado no gerúndio. Bọ  = vir, chegar; N = marca de

gerúndio; a ação está acontecendo agora).Ṣẹ  Fazer, realizar (verbo no infinitivo).Iṣẹ    Trabalho, emprego (substantivo).L’oko Na fazenda (preposição + substantivo. L’ = Ní = no, na; Oko =

fazenda, sítio). Yà  Com licença, com permissão (conjunção subentendida + substantivo).

 Yà = Yàgo = Com licença, dar licença (verbo).

3.3 - Conjugação do verbo Bọ (vir).

3.3.1 - Frases afirmativas no presente.

Mo bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu venho trabalhar na fazenda).O bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você vem trabalhar na fazenda).Ó bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) vem trabalhar na fazenda).

 A bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós vimos trabalhar na fazenda).Ẹ bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês vêm trabalhar na fazenda).Wọn bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eles/elas vêm trabalhar na fazenda).

3.3.2 - Frases negativas no presente.

N kò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu não venho trabalhar na fazenda).O kò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você não vem trabalhar na fazenda).

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 7/29

P á g i n a  | 7

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

Kò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) não vem trabalhar na fazenda). A kò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós não vimos trabalhar na fazenda).Ẹ kò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês não vêm trabalhar na fazenda).Wọn kò nbọ ṣẹ iṣẹ

l’oko

(Eles/elas não vêm trabalhar na fazenda).

Observação: Na terceira pessoa do singular, no caso de frase negativa, não se usa opronome “Ó”.

3.3.3 – Frases afirmativas no presente. A ação está acontecendo agora.

Mo nbọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu estou vindo trabalhar na fazenda).O nbọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você está vindo trabalhar na fazenda).

Ó nbọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) está vindo trabalhar na fazenda). A nbọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós estamos vindo trabalhar na fazenda).Ẹ nbọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês estão vindo trabalhar na fazenda).Wọn nbọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eles/elas estão vindo trabalhar na fazenda).

3.3.4. Frases negativas no presente. A ação não está acontecendo agora.

N kò nbọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu não estou vindo trabalhar na fazenda).O kò nbọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você não está vindo trabalhar na fazenda).Kò nbọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) não está vindo trabalhar na fazenda).

 A kò nbọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós não estamos vindo trabalhar na fazenda).Ẹ kò nbọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês não estão vindo trabalhar na fazenda).Wọn kò nbọ ṣẹ iṣẹl’oko

(Eles/elas não estão vindo trabalhar na fazenda).

3.3.5. Frases afirmativas no pretérito (passado).

 A conjugação de verbos no pretérito é idêntica à conjugação do presente. Paradistinção entre um e outro, deve-se observar o contexto.

Mo bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu vim trabalhar na fazenda).O bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você veio trabalhar na fazenda).Ó bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) veio trabalhar na fazenda).

 A bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós viemos trabalhar na fazenda).Ẹ bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês vieram trabalhar na fazenda).Wọn bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eles/elas vieram trabalhar na fazenda).

3.3.6 - Frases negativas no pretérito (passado)

N kò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu não vim trabalhar na fazenda).O kò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você não vim trabalhar na fazenda).

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 8/29

P á g i n a  | 8

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

Kò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) não veio trabalhar na fazenda). A kò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós não viemos trabalhar na fazenda).Ẹ kò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês não vieram trabalhar na fazenda).Wọn kò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eles/elas não vieram trabalhar na fazenda).

3.3.7 - Frases afirmativas no pretérito;Utilizando o advérbio “ti”.

Mo ti bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu já vim trabalhar na fazenda).O ti bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você já veio trabalhar na fazenda).Ó ti bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) já veio trabalhar na fazenda).

 A ti bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós já viemos trabalhar na fazenda).Ẹ ti bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês já vieram trabalhar na fazenda).Wọn ti bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eles/elas já vieram trabalhar na fazenda).

3.3.8 – Frases afirmativas no pretérito:Utilizando o advérbio “àná ou l’àná).

Mo bọ ṣẹ iṣẹ l’okol’àná

(Eu vim trabalhar na fazenda no dia de ontem).

O bọ ṣẹ iṣẹ l’oko l’àná (Você veio trabalhar na fazenda no dia de ontem).Ó bọ ṣẹ iṣẹ l’oko l’àná (Ele (ela) veio trabalhar na fazenda no dia de

ontem).

 A bọ ṣẹ iṣẹ l’oko l’àná (Nós viemos trabalhar na fazenda no dia deontem).Ẹ bọ ṣẹ iṣẹ l’oko l’àná (Vocês vieram trabalhar na fazenda no dia de

ontem).Wọn bọ ṣẹ iṣẹ l’okol’àná

(Eles/elas vieram trabalhar na fazenda no dia deontem).

Observação: Àná = ontem. Pronuncia-se “anón”L’àná = ní àná = no dia de ontem. Pronuncía-se “Lanón”

3.3.9. Frases negativas no pretérito

N kò bọ ṣẹ iṣẹ l’okol’àná

(Eu não vim trabalhar na fazenda no dia deontem).

O kò bọ ṣẹ iṣẹ l’okol’àná

(Você não veio trabalhar na fazenda no dia deontem).

Kó bọ ṣẹ iṣẹ l’okol’àná

(Ele (ela) não veio trabalhar na fazenda no dia deontem).

 A kò bọ ṣẹ iṣẹ l’okol’àná

(Nós não viemos trabalhar na fazenda no dia deontem).

Ẹ kò bọ ṣẹ iṣẹ l’okol’àná

(Vocês não vieram trabalhar na fazenda no dia deontem).

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 9/29

P á g i n a  | 9

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

Wọn kò bọ ṣẹ iṣẹ l’okol’àná

(Eles/elas não vieram trabalhar na fazenda no diade ontem).

3.3.10 - Frases afirmativas no futuro (versão 1).

Mo máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu virei trabalhar na fazenda).O máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você virá trabalhar na fazenda).Ó máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) virá trabalhar na fazenda).

 A máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós viremos trabalhar na fazenda).Ẹ máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês virão trabalhar na fazenda).Wọn máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eles/elas virão trabalhar na fazenda).

3.3.11 - Frases afirmativas no futuro (versão 2 ).

Mà á bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu virei trabalhar na fazenda).Wà á bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você virá trabalhar na fazenda).

 Á á bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) virá trabalhar na fazenda). À á bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós viremos trabalhar na fazenda).Ẹ   ẹ bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês virão trabalhar na fazenda).Wọn á bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eles/elas virão trabalhar na fazenda).

3.3.12 - Frases afirmativas no futuro (versão 3).

Èmí á bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu virei trabalhar na fazenda).Ìwọ á bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você virá trabalhar na fazenda).Òun á bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) virá trabalhar na fazenda).

 Àwá á bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós viremos trabalhar na fazenda).Ẹyin á bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês virão trabalhar na fazenda).

 Àwọn á bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eles/elas virão trabalhar na fazenda).

3.3.13 - Frases afirmativas no futuro (versão 4).

Èmí yíò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu virei trabalhar na fazenda).Ìwọ yíò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você virá trabalhar na fazenda).Òun yíò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) virá trabalhar na fazenda).

 Àwá yíò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós viremos trabalhar na fazenda).Ẹyin yíò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês virão trabalhar na fazenda).

 Àwọn yíò bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eles/elas virão trabalhar na fazenda).

3.3.14 - Frases negativas no futuro.

N kí í bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu não virei trabalhar na fazenda).O kí í bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você não virá trabalhar na fazenda).Kí í bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) não virá trabalhar na fazenda).

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 10/29

P á g i n a  | 10

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

 A kí í bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós não viremos trabalhar na fazenda).Ẹ kí í bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês não virão trabalhar na fazenda).Wọn kí í bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eles/elas não virão trabalhar na fazenda).

3.3.15 - Conjugação verbal para expressar uma ação constante, costumeira (versão1) – Frase afirmativa.

Mo máa n bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu tenho o hábito de vir trabalhar nafazenda).

O máa n bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você tem o hábito de vir trabalhar nafazenda).

Ó máa n bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) tem o hábito de vir trabalhar nafazenda).

 A máa n bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós temos o hábito de vir trabalhar nafazenda).Ẹ máa n bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês têm o hábito de vir trabalhar na

fazenda).Wọn máa n bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eles/elas têm o hábito de vir trabalhar na

fazenda).

3.3.16 - Conjugação verbal para expressar uma ação constante, costumeira (versão2) – Frase afirmativa.

Mo a máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu tenho o hábito de vir trabalhar nafazenda).

O a máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você tem o hábito de vir trabalhar nafazenda).

Ó a máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) tem o hábito de vir trabalhar nafazenda).

 A a máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós temos o hábito de vir trabalhar nafazenda).

Ẹ a máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês têm o hábito de vir trabalhar na

fazenda).Wọn a máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eles/elas têm o hábito de vir trabalhar nafazenda).

3.3.17 - Conjugação verbal para expressar uma ação constante, costumeira (versão3). Frase negativa.

N kò máa n bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu não tenho o hábito de vir trabalhar nafazenda).

O kò máa n bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você não tem o hábito de vir trabalhar nafazenda).

Kò máa n bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) não tem o hábito de vir trabalhar na

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 11/29

P á g i n a  | 11

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

fazenda). A kò máa n bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós não temos o hábito de vir trabalhar na

fazenda).Ẹ kò máa n bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês não têm o hábito de vir trabalhar na

fazenda).Wọn kò máa n bọ ṣẹ iṣẹ l’oko

(Eles/elas não têm o hábito de vir trabalhar nafazenda).

3.3.18 - Conjugação verbal para expressar uma ação constante, costumeira (versão4). Frase negativa.

N kò a máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Eu não tenho o hábito de vir trabalhar nafazenda).

O kò a máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Você não tem o hábito de vir trabalhar nafazenda).Kò a máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Ele (ela) não tem o hábito de vir trabalhar na

fazenda). A kò a máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Nós não temos o hábito de vir trabalhar na

fazenda).Ẹ kò a máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko (Vocês não têm o hábito de vir trabalhar na

fazenda).Wọn kò a máa bọ ṣẹ iṣẹ l’oko

(Eles/elas não têm o hábito de vir trabalhar nafazenda).

3.3.19 - Conjugação verbal utilizando auxiliar do condicional (ìbá = teria).

Èmi ìbá mọ ọ  (Eu teria conhecido ela).Èmi ìbá rà (Eu teria comprado / eu compraria).

3.3.20 - Conjugação verbal utilizando auxiliar do condicional (bí ... bá = se ...).

Bi èmi ba ri (Se eu visse).Bi ó bá fẹẹ ké, fún ní waràrẹ

(Se ela quiser chorar, dê leite a ela).

Sugestão de atividades.

Utilize os conhecimentos adquiridos até aqui e construa frases com os seguintes verbos:

 jẹun (comer), mu (beber), jó (dançar), k ọrin (cantar), ṣiṣẹ (trabalhar), rò (pensar), rà

(comprar), f ẹ (amar).

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 12/29

P á g i n a  | 12

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

4. 

Pronomes (interrogativos, possessivos,demonstrativos...) (Áudio nº 3).

4.1. Orin Òṣùmàrè

Taní yọ lójú ọrun?

Òṣùmàrè yọ lójú ọrun.

Òṣùmàrè yọ lójú ọrun

Kini yọ lójú ọrun?

 Awó yọ lójú ọrun.

(Texto sagrado yorùbá)

4.2 - Tradução e Análise gramatical.

Orin: hino, cantiga, música (substantivo).Òṣùmàrè: Arco-iris, Orixá ou energia da natureza que representa as águas da

chuva, a diversidade.Taní : quem é, quem está: pronome interrogativo “ta” para designar pessoas

+ verbo ní (ser, estar). Yọ: aparecer; apareceu (verbo).Lójú ọrun: no céu, no firmamento (preposição L’ = ní + substantivo composto ójú

ọrun).Kini: o que é, qual é, o que está? (pronome interrogativo “ki” para designarcoisas + verbo ní).

 Awó: segredo (substantivo).

4.3 - Frases utilizando o pronome interrogativo Tani.

Tani o:  (Quem é você)?Mo ní olùkọ:  (Eu sou o professor).Taní yọ lójú ọrun:  (Quem apareceu no céu)?

Òṣùmàrè yọ lójú ọrun:  (Oxumarê apareceu no céu).

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 13/29

P á g i n a  | 13

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

4.4 - Frases utilizando o pronome interrogativo Kini e os pronomes possessivos rẹ,rẹ.

Kini orúkọ rẹ (Qual é seu nome)?

Orúkọ mi ní José ( Meu nome é José). 

Kini orúkọ rẹ  (Qual é o nome dela)? Orúkọ rẹ ní Maria (O nome dela é Maria). 

Kini orúkọ rẹ  (Qual é o nome dele)?Orúkọ rẹ ní Pedro (O nome dele é Pedro).

4.5. Frases utilizando o pronome interrogativo Èwo.

Èwo João ti jẹun ọsán, João da silva tàbí João de Souza?(Qual João já almoçou, o João da Silva ou o João de Souza?)

João da Silva ti jẹun ọsán.(O João da Silva já almoçou.)

Èwo aṣọ ní aṣọ mi, aṣọ àlà tàbí aṣọ aró?(Qual roupa é a minha, a roupa branca ou a roupa azul?)

 Aṣọ mi ní aṣọ aró.

(A roupa minha é a de cor azul.)4.6. Frases utilizando o pronome interrogativo “Mélòó ni” e “Èló ni”.

Ìwé mélòó ni Kúnlé ní   (Quantos livros tem Kunlé)?Kúnlé ní ìwé kan  (Kunlé tem um livro).

 Ajá mélòó ni Túnjí ní   (Quantos cachorros tem Tunjí)?Túnjí ní ajá mẹjọ  (Túnjí tem oito cachorros).

Èló ni  (Quanto custa)?Èló ni o Ra àga yìí   (Por quanto você comprou esta cadeira)?

4.7. Frases utilizando o pronome interrogativo Báwo.

Báwo ni  (Como está)?Dáadáa ni  (Bem).

Báwo ní nǹǹǹǹkan  (Como estão as coisas)?Dáadáa ní (Bem).

Báwo ni o  (Como está você)?Dáadáa ní   (Bem).

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 14/29

P á g i n a  | 14

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

4.8. Frases utilizando o pronome interrogativo Ṣé.

Ṣé o ti jẹun  (Você já comeu)?

N kò ì tí ì jẹun  (Eu não comi ainda).

Ṣé dáadáa l’o jí (Você acordou bem)?Dáadáa, a dúpẹ  (Bem, obrigado).

4.9. Frases utilizando o pronome interrogativo nkọ.

Bàbá rẹ nkọ  (Seu pai, onde está?/ Seu pai, como está)? Àbúrò obìnrin rẹ nkọ (Sua irmã mais nova, onde está / Sua irmã mais nova,

como está)?

4.10. Frases utilizando o pronome interrogativo njẹ.

Njẹ o mu omi èsokéso  (Você toma suco de frutas)?Njẹ o ní àwọn ọrẹ  (Você tem amigos)?

4.11. Frases utilizando o pronome interrogativo níbo.

Níbo ní o bá aṣọ yìí (Onde você encontrou esta roupa)?

Níbo ní ẹgbọn obìnrin mi wà  (Onde está minha irmã mais velha)?4.12. Frases utilizando o pronome interrogativo síbo.

Síbo ní o nlọ = Síbo lo nlọ  (Para onde você está indo)?Síbo ní o nsare  (Para onde você está correndo)?

4.13. Frases utilizando o pronome interrogativo titani.

Titani ajá ìyẹn (De quem é aquele cachorro)?Titani aṣọ tábìlì èyí   (De quem é esta toalha de mesa)?

4.14. Frases utilizando o pronome interrogativo nígbàwo.

Nígbàwo ni bàbá padá dé  (Quando o pai retornará)? Àiyé kan láìsí ìwà-ìbàjẹ, nígbàwo  (Um mundo sem corrupção, quando)?

4.15. Frases utilizando o pronome interrogativo Wo ni.

Irù ẹjá wo ni o fẹ  (Qual tipo de peixe você deseja)?Irù onjẹ wo ni yìí   (Qual o tipo desta comida)?

4.16. Frases utilizando o pronome interrogativo Nípa kíni.

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 15/29

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 16/29

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 17/29

P á g i n a  | 17

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

Orùkọ: nome (substantivo).Rẹ: seu (pronome possessivo).

4. 

Nítòótọ, bi mọ tilẹ nrìn láàrín àfonífòjì òjijì ikú èmi ki yíò bẹru ibi kan; nítorí tiÌwọ pẹlú mi; ọgọ rẹ ati ọpa rẹ nwọn ntù mi nínú. (Ainda que eu atravesse ovale escuro, nada temerei, pois estais comigo. Vosso bordão e vosso báculosão o meu amparo)Nítòótọ (Nítòótọ): verdadeiramente, corretamente (advérbio).Bi: Se, ainda que (preposição).Mọ: fazer desaparecer, sumir (verbo).Tilẹ: De fato, entretanto, embora (conjunção pré-verbal).Nrìn: andando (verbo).Láàrín (lààrin = ní ààrin): no meio, no centro (preposição+substantivo).

 Àfonífòjì: vale, planície (substantivo).Òjijì (òjìji): sombra (substantivo).Ikú: morte.Èmi: Eu (pronome pessoal).Ki: não (advérbio).

 Yíò: partícula preverbial para formar o futuro.Bẹru: ter medo, amedrontar (verbo).

 Yíò bẹru: terei medo (verbo no futuro).Ibi: lugar.Kan: um, uma (numeral e artigo.Ibi kan(ibikan): algum lugar, lugar.

Nítorí : porque, por causa de, pois (conjunção).Ti: ser próximo (verbo).Ìwọ: você.Pẹlú: com (conjunção).Mi: comigo (pronome pessoal).Ọgọ: bordão (substantivo).Rẹ: seu (pronome possessivo).

 Àti: e (conjunção).Nwọn: Eles (pronome pessoal).Ntù: acalmando, tranqüilizando, aliviando uma dor, acariciando (verbo no

gerúndio).Nínú: dentro, no interior de (preposição).Ntù mi nínú: confortando-me, amparando-me (locução verbal).

5. Ìwọ tẹ tábìlì oúnjẹ silẹ níwájú mi ní ojú àwọn ọtá mi; ìwọ dà oróró si mi ní orí;aago mi si kún akúnwọsilẹ.(Preparais para mim a mesa à vista de meus inimigos; derramais o perfumesobre minha cabeça; transborda a minha taça).Ìwọ: você (pronome pessoal).Tẹ: colocar, estender (esteira, toalha), arrumar (verbo).

Tábìlì: mesa (substantivo).Oúnjẹ: comida, alimento (substantivo).

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 18/29

P á g i n a  | 18

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

Tábìlì oúnjẹ: mesa com alimentos (substantivo).Silẹ: fixar-se, estabelecer-se, colocar embaixo (verbo); da altura do chão parabaixo (advérbio).Níwájú: em frente, na frente (advérbio).

Mi: meu(s), minha(s) (pronome possessivo).Ní : em, no, na (preposição).Ojú: vista, olho (substantivo).

 Àwọn ọtá: inimigos (substantivo plural).Dà: derramar, despejar (verbo).Oróró: perfume, óleo (substantivo).Si mi ní orí : em minha direção, sobre a cabeça (preposição, pronomepossessivo, preposição e substantivo).

 Aago: Taça (substantivo).Si: para, em direção a (preposição).

Kún: cheio, estar cheio (verbo). Akúnwọsilẹ: transbordante (substantivo).

4.22. Pronomes possessivos (mi, rẹ, rẹ, wa, yin, wọn).

Bàbá mi (meu pai). Iyá rẹ (sua mãe). Ilé rẹ (casa dele/dela). Ìdílé wa (nossacasa). Ìjà yin (luta de vocês). Ọmọ wọn (filho deles).

4.23. Pronomes demonstrativos (Èyí, Ìyẹn).

Èyí ni mo fẹ (É este que eu quero).Kílèyí  (O que é isto)?Irú aṣọ wo ni yìí  (Que tipo de roupa é esta)?Ó mu díẹ ọtí yẹn (Ela bebeu um pouco daquela bebida).Ìyẹn ni ilé mi (Aquela é a minha casa).

4.24. Pronome reflexivo (ara).

 Ara mi (eu mesmo), Ara rẹ (você mesmo), Ara rẹ (ele mesmo), Ara wa (nósmesmos), Ara yin (vocês mesmos), Ara wọn (eles mesmos).

5. Substantivos, Adjetivos e Gêneros(Áudio nº 5).

5.1. Substativos: Ilé, Ìdílé, Ọmọ, Ìlera. Ilé: casa. Òun ti lọ silé (Ele foi para casa).Ìdílé: família, clã. Dára pẹlú àwọn ìdílé yin (Seja bom com sues familiares).Ọmọ: filho, filha. Ọmọ mi nàá (Meu filho é aquele).Odò: rio, riacho. Ó nwẹ lodo (Ele (ela) está tomando banho no rio).Ìlera: saúde. Tábà kò rere sí ìlera (O cigarro não faz bem à saúde).

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 19/29

P á g i n a  | 19

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

5.2. Adjetivos. Àìdójú: indestrutível, forte. Ẹwù yìí àìdójú (Esta roupa é indestrutível).Gígùn: longo, extenso, cumprido. Ẹmí gígùn fún ọ (Vida longa para você).

Láìnípẹ: sem escamas. Àwa kò jẹ ẹjá láìnípẹ (Nós não comemos peixe semescamas).Gánní : frente a frente, de cara com. Ó fójú gánní mi (Ele ficou frente a frentecomigo).

5.3. Gêneros.

 Abo: fêmea. Abo ajá: cadela. Adìẹ: galinha.

 Akọ: macho. Akọ ajá: cão. Àkùkọ: galo. Aya: esposa.Ọkọ: marido.

Ọkùnrin: homem.

Obìnrin: mulher.Ọrẹ ọkùnrin: namorado.Ọrẹ obìnrin: namorada.

6. Números, meses, dias, ano.(Áudio nº 6).

6.1. Texto 1: Tradução e análise gramaticalỌjọ kẹrin oṣù keje ní àjọdún òmìnira ní orilẹ-èdè Amẹrikà.(Dia quatro de julho, festa comemorativa da Independência dos Estados Unidos da América)

Ọjọ: dia (substantivo).kẹrin: quarto (numeral ordinal).Oṣù: mês (substantivo).Keje: sétimo (numeral ordinal).Ní : no, na (preposição).

 Àjọdún: festa anual para celebrar um aniversário (substantivo).Òmìnira: liberdade, independência (substantivo).Orilẹ: Nome que denota um grupo de origem ou clã (substantivo).Èdè: idioma (substantivo).

6.2. Texto 2: Tradução.Èmi máa jí aago márùn àárọ (Eu costumo acordar às 5 horas).Ó fún mi ní ọkan (Ele me deu um).

Ó fún mi ní aṣọ kan (Ele me deu uma roupa).Ó fi owó ẹyọ mẹrìndílógún dífá (Ele usou 16 búzios e consultou Ifá).

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 20/29

P á g i n a  | 20

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

6.3. Texto 3: Tradução.Ọdún dé (O ano chegou).Ọdún olówó (Ano rico, próspero).

Ọdún olọmọ (Ano protetor das crianças).

6.4. Números (àwọn nọńbà) cardinais e ordinais(Áudio nº 7).

Cardinal Cardinal Yorùbá OrdinalPortuguês

Ordinal Yorùbá

0 Òdo - - - -

1 Ọkan Ení, Mení Primeiro Èkinní Kinní2 Éjì Méjì Segundo Ékejì Kejì3 Ẹtà Mẹtà Terceiro Ẹkẹta Kẹta4 Ẹrin Mẹrin Quarto Ẹkẹrin Kẹrin5 Árun Márun Quinto Ẹkarun Karun6 Ẹfà Mẹfà Sexto Ẹkẹfà Kẹfà7 Èje Mèje Sétimo Èkeje Keje8 Ẹ jọ Mẹ jọ Oitavo Ẹkẹjọ Kẹjọ9 Ẹsàn Mẹsàn Nono Ẹkẹsan Kẹsan10 Ẹwà Mẹwà Décimo Ẹkẹwà Kẹwà11 Ọkànlá Mọkanlá Décimo primeiro Ìkọkanlá Kọkanlá12 Èjìlá Mèjìlá Décimo segundo Èkejìlá Kejìlá

13 Ẹtàlà Mẹtàlà Décimo terceiro Ẹkẹtàlá Kẹtàlá14 Ẹrinlá Mẹrinlá Décimo quarto Ẹkẹrinlá Kẹrinlá15 Ẹẹdógun Mẹẹdógun Décimo quinto Ẹkẹẹdógun Kẹẹdógun16 Ẹrìndilógún Mẹrìndilógún Décimo sexto Ẹkẹrìndilógún Kẹrìndilógún17 Ẹtàdílógún Mẹtàdílógún Décimo sétimo Ẹkẹtàdílógún Kẹtàdílógún18 Éjìdílogún Méjìdílogún Décimo oitavo Èkejìdínlógún Kejìdínlógún19 Ọkàndílogún Mọkàndílogún Décimo novo Ìkọkàndínlogún Kọkàndínlogún20 Ogún Ogún Vigésimo Ogún Ógun30 Ọgbọn Ọgbọn Trigésimo Ọgbọn Ọgbọn40 Ogójì Ogójì Quadragésimo Ogójì Ogójì50 Àádọta Àádọta Quinquagésimo Àádọta Àádọta60 Ọgọta Ọgọta Sexagésimo Ọgọta Ọgọta70 Àádọrin Àádọrin Septuagésimo Àádọrin Àádọrin80 Ọgọrin Ọgọrin Octagésimo Ọgọrin Ọgọrin90 Àádọrùn Àádọrùn Nonagésimo Àádọrùn Àádọrùn100 Ọgọrun Ọgọrun Centésimo Ọgọrun Ọgọrun

6.5. Meses do ano (Àwọn oṣù ti ọdún)

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 21/29

P á g i n a  | 21

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

(Áudio nº 8)

Português Yorùbá Português Yorùbá

Janeiro Oṣù kini ọdún Julho Oṣù keje ọdúnFevereiro Oṣù kejì ọdún Agosto Oṣù kẹjọ ọdúnMarço Oṣù kẹta ọdún Setembro Oṣù kẹsan ọdún

 Abril Oṣù kẹrin ọdún Outubro Oṣù kẹwá ọdúnMaio Oṣù kárùn ọdún Novembro Oṣù kọkanlá ọdúnJunho Oṣù Kẹfà ọdún Dezembro Oṣù kejìlá ọdún

6.6. Dias da Semana (Àwọn ti ọsẹ)(Áudio nº 9)

Português Yorùbá Português YorùbáDomingo Ọjọ kini ọsẹ  Quinta-

feiraỌjọ kárùn ọsẹ 

Segunda-feira

Ọjọ kejì ọsẹ  Sexta-feira Ọjọ kẹfà ọsẹ 

Terça-feira Ọjọ kẹta ọsẹ  Sábado Ọjọ keje ọsẹ Quarta-feira Ọjọ kẹrin ọsẹ 

7. Conjunções, preposições e advérbios

7.1. Frases com conjunções

(Áudio nº 10)Èmi àti ìwọ (Eu e você). A conjunção “àti” liga nomes, pronomes, substantivos eadvérbios.Ó rà ata ó sì rà iyọ (Ele (ela) comprou pimenta e sal. A conjunção “sì” liga verbos.Ó wọlé, èmi sì jade. Ó jẹun, ó sì sùn (Ele entrou em casa, e eu saí. Ele comeu edormiu). A conjunção “sì” liga sentenças.Kò sí ọba kan àfi Ọlọrun (Não há outro rei, somente Deus). Àfi = somente.Mi ò ní owó, àmọ ní ayọ (Eu não tenho dinheiro, porém tenho felicidade). Àmọ  =mas, porém.

Olú ti gbéìyáwó ṣùgbọn kòì ti ìbí ọmọ (Olú se casou, mas não teve filhos).Ṣùgbọn = mas, porém.

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 22/29

P á g i n a  | 22

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

Ọkùnrin ni tàbí obìnrin ni? (É homem ou e mulher?) Tàbí = ou.Bíótijẹpé òjò nrọ , èmi yíò lọ (Apesar de estar chovendo, eu irei). Bíótijẹpé = Apesar de, embora.Nítorí ilẹ ṣú púpọ a kò lè rí ọ (Porque estava muito escuro nós não pudemos ver

você). Nítorí = porque.Mo wá nítorípé mo fẹràn rẹ (Eu voltei porque gosto dela). Nítorípé = porque.

7.2. Frases com preposições (Áudio nº 11)

Ẹ bá mi lọ (Venha comigo). Bá = com.Pẹlú gbogbo ìdùn mi (Com todo o meu prazer). Pẹlú = com.Ìwà pẹlú ẹwà dára púpọ (aráter e beleza são boas qualidades). Pẹlú = e. Essaconjunção é utilizada para ligar substantivos.Ó fi ìlẹkẹ ní ọrùn (Ele colocou o colar no pescoço). Ní = em, no, na.

Ó lọ sílé (Ele foi para casa). Sílé = Sí ilé. Sí = para, em direção a.

7.3. Frases com advérbios (Áudio nº 12)

Ó ṣú biribiri (Está intensamente escuro). Biribiri = intensamente.Ó kún bámú-bámú (Ele está muito cheio). Bámú-bámú = completamente.Ó tètè dé (Ele chegou rapidamente). Tètè = cedo, logo, rapidamente.Bàbá tilẹ wa (Papai de fato nos viu). Tilẹ = de fato, entretanto.

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 23/29

P á g i n a  | 23

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

8. 

 Vocabulário Português / Yorùbá.

 Abaixar: Rẹ sílẹ  Abençoar: Yin. Abraçar: Gbàmọra; dìmọ. Abraço: Àdìmọ. Abrir: Ṣí ṣílẹ. Acabar: Parí; ṣe-tán. Aceitar: Gbà. Acender: Tàn. Achar: Wá rí.

 Aconselhamento: Ìmọràn Aconselhar: Kọ. Acordar: Jí. Acreditar: Gbà-gbọ. Adiantar: Lọ-síwájú. Advogado: Amòfin; lọyà. Administrador (1):Alábòójúto. Administrador (2): Alákòóso. Administrar: Ṣe ìpínfúnni. Adorar (1): Júbà; yìn lóògo.

 Adorar (2): (a Deus): Sìn. Aeroporto (1): Pápá bàlúù. Aeroporto (2): Pápá ọkọ; Aeroporto (3): Òfúrufú. Afilhada: Ọmọ ìsàmì obìnrin Afilhado: Ọmọ ìsàmì Ọkùnrin Afirmar: Tẹnumọ. Agradecer: Dúpẹ. Água: Omi. Ajuntar: Kójọ.

 Alegrar: Láyọ. Alegria: Áyọ. Alface: Irú ẹfọ kan. Amarelo: Yẹlò. Alma: Ẹmí; Ọkàn. Almoçar: Jẹun ọsán. Alto: Gùn; giga. Amar: Fẹ; ní ìfẹ. Amigo (a): Ọrẹ. Amor: Ìfẹ.

 Andar: Rìn; fi ẹsẹ rìn. Animal: Ẹran.

 Ano: Ọdún; méjìlá. Aprender: Kọ ẹkọ; gba ìmọ. Apreender: Dì mu.  Apresentar: Fi fún. Arrepender: Ronúpìwàdà.  Arroz: Ìrẹsì. Árvore: Igi. Ascender: Gòkè; dìde. Assegurar: Ṣe ẹrí.

 Assembleia: Àpéjọ. Assinar: Sàmìsí; fi orúkọ si. Assobiar: Súfèé. Assoprar: Mí kíkan; fẹ bí afẹfẹ. Atingir: Dé; na. Atirar: So; ta-ìbọn. Avaliar: Ṣàgbéyẹwò. Avançar: Mú sàn; mú dára. Avenida: Ọnà gbòòrò. Avião: Bàlúù; ọkọ òfúrufú.

 Avisar: Kìlọ fún. Aviso: Ìkìlọ.  Azul (1): Aro; òféfe. Azul (2) Àwọ ojú òrun.Bairro: Àgbègbè; sàkání.Baixo: Tí ó rẹlẹ.Banana: Ọgẹdẹ.Barriga: Ikùn.Bater: Lù.Beber: Mu.

Beijar: Konu.Beleza: Ẹwà.Bem: Ohun rere; kọnga.Bem vindo: Káàbọ.Biblioteca: Ilé ìkàwé. Bicicleta: Kẹkẹ.Boa noite: Káàlẹ.Boa tarde: Káàsán.Boca: Ẹnu.Boas maneiras: Ìwá rere.

Boi:Malúù.Bola: Ìṣù; bọọlù.

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 24/29

P á g i n a  | 24

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

Bom dia: Káàrọ.Bondade: Inú rere.Branco: Funfun.Braço: Àpá.

Brincar: Mire.Brincadeira: Ire; ìṣiré.Cabeça: Orí.Cabelo: Irun orí.Cabra: Abo òbúkọ.Cabrito: Akọ òbúkọCachorro: Ajà.Cadeira: Àga.Caderno: Ìwé ìfiyèsí.Cair: Bẹ sílẹ.Caju: Kajú.Calça: Ṣòkòtò.Calcular: Ṣírò.Caminho: Ọnà.Camisa: Àwọtẹlẹ.Caneta: Kálámù.Cansaço: Àárẹ.Cantar: Kọrin.Cantiga: Orin.Caráter: Ìwà.Caridade: Ìfẹni.Carne: Ẹran jíjẹ.Carpinteiro: AgbẹnàCarro: Mọtò.Casa: Ilé.Casamento: Ìgbéyàwó.Casar: Ìyàwó.Castigar: Jẹ níyà.Cerveja (1): Ọtí àgbàdo.

Cerveja (2): Ọtí òyìnbó.Cerveja (3): Ṣẹkẹtẹ.Cessar: Dáwọdúró; dádúró.Céu: Ọrun; ojú ọrun.Chamar: Pè.Chão: Ilẹ.Chapéu: Akẹtẹ; fìlà.Chefe (1): Aṣíwájú.Chefe (2) Olórí; alákòósoChegar: Dé.

Cheirar: Òórùn.Chinelo: Sálúbàtà.Chorar: Ké; Súnkún.

Chover: Òjò.Chuva: ÒjòCidade: Ìlú.Cinema (1): Nrìn.

Cinema (2):Ilé àwòrán tí nrìn.Cobrir: Bò.Colar (s): Ilẹkẹ ìkárùn.Colar (v): Lẹ; lẹ-pọ.Colher (v): Kójọ.Colher (s): Ṣíbí.Começar: Bẹrẹsí.Comer: Jẹ; jẹun.Comparar: Fiwé; fiwéra.Completar: Kún.Comprar: Rà.Compreender: Mọ; mòye.Computador (1): Ẹrọ olóye.Computador (2) Kọmpútà.Cumprir: Ṣe pari.Conceder: Gbà.Conduzir: Fọnàhàn.Conselho (g.): Àjọ ìgbìmọ.Conselho: Ìmọràn.Consentir: Gíigbà.Contar: Ka; Ṣírò.Convencer: Dá-ni lójú.Convidar: Pè; rò.Convite: Ipè; iro.Copiar: Ṣe àfarawéCopo: Ago.Coração: Ọkàn.Coragem: Ìláiyà.Correr: Sare.

Corrigir: Túnṣe.Cortar: Gé.Cortina: Aṣọ títa.Cozinha: Yàrá ìdáná.Cozinhar: Sè.Crer: Gbà-gbọ.Criança: Ọmọ; ọmọdé.Cultuar: Sìn.Cultura: Àṣà ìbílẹ.Cumprimentar (saudar): kí.

Cumprimentar (2): Bá-yọ.Curar: Wòsàn.Custar: Ná.

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 25/29

P á g i n a  | 25

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

Dança: Ijó.Dançar: Jó.Declarar: Wí; sọ.Dedo: Ìka ọwọ.

Deduzir: Mú-kúrò.Deitar-se: Dùbùlẹ.Dente: Ehín.Dentista: Oníṣègùn ehín.Descer: Lọ sàlẹ Descobrir: Wá-rí.Desejar: Fẹ;ìwù.Desprezar: Kẹ gàn.Dia: Ọjọ.Digerir: Da onjẹ.Dinheiro: Owó.Dirigir (carro): Tukọ.Diversão: Iré; ìṣiré.Divertir: Ṣe eré.Divorciar: Kọ sílẹ.Divórcio: Ìkọsílẹ.Dizer: Sọ; sọrọ.Dobrar: Ṣe ìṣẹpo mejì.Documentar: Ṣe ìwé ẹrí.Documento: Ìwé ẹrí.Doença: Àrùn.Dormir: Sùn.Dúdú: Preto.Duvidar: Ṣíyèméjì.Economia: Ìṣúnná.Educação: Ẹkọ; ìtọ ọmọdé.Educar: Kọ lẹkọọ.Embrulhar: Dì; bò.Empacotar: Di ẹrù.

Empregar: Gbà síṣẹ.Encontrar: Wá rí.Enganar: Tàn-jẹ.Enriquecer: so mọ ọrọ.Enrolar: Yí; ka.Entrar: Wọ Entristecer: Múṣẹ bínújẹ.Erva: Ewébẹ.Esconder: Fipamọ.Escola: Ilé ẹkọ.

Escrever: Kọ ìwé.Escritório: Ibi iṣẹ; ibiṣẹ.Escutar: Fetísí; gbọ.

Esfriar: Mú tutu.Esperar (1): Ní ìrètí.Esperar (2): Dúró.Esperança: Ìrètí.

Esposa: Aya; ìyàwó.Esquentar: Ṣe ìgbóná.Estrada: Ọnà.Explicar: Ṣe àlàyé.Esquecer: Gbàgbé.Estar: Wá; sí; ní.Estudar: Kọ ẹkọ; ka ìwé.Estudante: Akẹkọọ.Evitar: Yẹra fún.Exército: Ọmọ ogun.Existir: Wà.Faculdade (1): Ọgbọn orí.Faculdade (2): Ilé ẹkọ Gíga.Falar: Sọ; sọrọ.Família: ìdílé; ẹbí; ará.Fazenda: Oko.Fazendeiro: Àgbẹ; Olóko.Fazer: Ṣe.Fechar: Súnmọ.Feijão: Ẹwà.Felicidade: Inúdídùn; àláfíaà.Ferir: Ọgbẹ.Ferreiro: Àgbẹdẹ; Aágbẹdẹ.Filiar-se: Di ọmọ ẹgbẹ.Filho (a): Ọmọ.Finalidade: Èrò; èrèdí.Folha: Ewé.Fome: Ebi.Frio: Tutù.

Fugir: Sá.Fumar: Rú èéfí; mu taba.Galinha: Adìẹ.Galinha d’angola: Awó;ẹtù.Galo: Àkùkọ.Ganhar: Jèrè.Gato: Ológbò.Gordo: Tí ó ní ọrá.Gorro: Fìlà.Governar: Ṣàkóso.

Governo (1): Ìjọba.Governo (2): Àkóso ìlú.Governo (3): Alákòóso.

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 26/29

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 27/29

P á g i n a  | 27

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

Opinar: Ro; ròwò.Ouvir: Gbọ.Padrinho: Bàbá ìsàmì.Pagar: San-wó.

Pai: Bàbá.Palavra: Ọrọ.Papagaio: Ayékòtítọ.Parabenizar: Bá-yọ.Parente: Ará.Pássaro: Ẹiyẹ.Pato: Pẹpẹyẹ.Pé: Ẹsẹ.Pequeno: Kékeré; kéré; díẹ.Perna: Ẹsẹ Pedra: Òkúta.Peito: Ọmú.Peixe: Ẹja.Pênis: Okó.Pensamento: Ìrò.Pensar: Rò.Perdoar: Foríjì; dáríjì.Perguntar: Bérè.Pescoço: Ọrùn.Piorar: Di burújù.Planejamento: Wíwé iṣẹ.Planejar: Wé iṣẹ.Pobre: Aláìní.Pobreza: Àìní.Política: Ìṣèlú.Político (adj).: Nípa íṣèlú.Pombo: Ẹiyẹlẹ.Porco: Ẹlẹdẹ.Porta: Ìlẹkùn.

Príncipe: Ọmọ ọba.Princesa: Ọmọ-bìnrin ọba.Principiar: Bẹrẹsí.Procurar: Wá.Prometer: Ṣe ìlérí.Professor: Olùkọ.Prostrar-se no chão: Dọbálẹ.Pular: Fò.Quarto: YàráQuente: Gbígbóná.

Quebrar: Fọ. Querer: fẹ; nífẹ sí.Rainha: Ayaba; oba obìnrin.

Rasgar: Fàya.Realizar: Ṣe.Receber: Gbà pada.Recusar: Kọ.

Reembolsar: San padà fiágbaraRei: Ọba.Religião: Ìsìn.Remédio: Ògùn.Repetir: Tún sọ.Representante: Aṣoju.Responder: Dá-lóhùn.Resumir: Gé kúrú.Resumo: Ìgékúrú.Reunião: Ìpàdé; àpéjọ.Reunir: Tún so pọ lẹhìnìyànípa.Rezar: Gbàdúrà.Reza: Àdúrà.Rico: Ọlọrọ.Riqueza: Owó; Ọrọ.Rio: Odò.Rir: Rẹẹrín.Rosto: Ojú.Roubar: Jalè.Roupa: AṣọRua: Ọnà ìgboro ìlú.Saber: Mọ.Saia: Etí aṣọ; ẹwù obìnrin.Sair: Lọ fún lóde.Sala: Yàrá.Sapato: Bata.Saúde: Ìlera.Sede: Òrùngbẹ; òngbẹ.Sede (lugar): Ìjokòó; àga.Seguir: Tẹlé.Seios: Àwọn ọmú.Selar: Ohun àmì ìfìwé ránṣẹ.Semana: Ọsẹ.Sentar: Jokòó.Sentir: Mọ; fúnra si.Ser: Wá; si.Sexo: Ẹya abo àti akọ.

Sítio: Oko ẹran-ọsìn.Sociedade: Àwùjọ; ẹgbẹ.Sogra (1): Ìyá ọkọ.

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 28/29

P á g i n a  | 28

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

Olùkọ  José Benedito de Barros (Prof. Mestre)http://www.profjosebenedito.blogspot.com  

Sogra (2): Ìyá aya.Sogro (1): Bàbá ọkọ.Sogro (2): Bàbá aya.Sorrir: Rẹrìn.

Sonhar: Ní àlá.Sorte: Alábàpáàdé; oríre.Subir: Gòkè.Sujar: Di kún fún èérí.Suspirar: Fẹ bí afẹfẹ kẹlẹkẹlẹ.Tchau: O dàbọ.Televisão: Tẹlifíṣàn; tẹlifíṣọnnù.Telhado: Òrùlé. Templo: Ilé ìsìn ọlọrun tàbíòrìṣà.Ter: Ní.Terminar: Pinnu; parí.Texto: Ọrọ ìwé.Texto de louvação: Oríkì.Terra: Ayé; ilẹ.Tijolo: Tijolò.Tia (1): Arábìnrin bàbá.Tia (2): Arábìnrin ìyá.Tio (1): Arákùnrin bàbá.Tio (2): Arákùnrin ìyá.Tombar: Bẹ sílẹ.Touro: Akọ màlúù.Trabalhar: Ṣiṣẹ.

Trabalhador: Oníṣẹ; òṣìṣẹ Trabalho: Iṣẹ.Traduzir: Túnmọ.Transformar: Yípadà.

Transportar: Nílùú.Trazer: Mú-wá; gbé.Tremer: Miì; wàrìrì.Tristeza: Ìbànújẹ.Usar: Jèrè.Utilizar: Jèrè.

 Vaca: Màlúù. Vagina: Òbò; abẹ. Varrer: Gbálẹ. Ver: Rí. Verde: Ọbẹdò. Vermelho: Pupa. Vermelho (pó): Osùn.  Vestir: Fi aṣọ. Vestido: Aṣọ wíwọ. Viajar: Rin ìrìn ajo. Vida: Ìyè; ìgbésí ayé. Vinho: Ọtí òyìnbó; wáìn. Vir: Wá; dé; bọ. Virtude: Ìwá rere. Viver: Wà láàyè. Voltar: Bọ; túndé.

8/15/2019 230070372 Gram Tica b Sica Yor b Oluko Jose Bene Dito

http://slidepdf.com/reader/full/230070372-gram-tica-b-sica-yor-b-oluko-jose-bene-dito 29/29

P á g i n a  | 29

Gírámà Ìpìlẹ Yorùbá (Gramática Básica Yorubá)

9. 

Bibliografia

 AYOH'OMIDIRE, Félix. Àkògbádùn: Abc da língua, cultura e civilização iorubana.Salvador: Edufba/ Ceao, 2004.

BARROS, José Benedito de. Textos e aulas de língua yorùbá. Disponíveis em:http://www.profjosebenedito.blogspot.com – Postagens, 2011/2012.

BENISTE, José. Dicionário Yorubá. Rio de Janeiro: Bertrand Brasil, 2011.

http://ww.abeokuta.org/yoruba 

http://www.yorubaweb.com/NAPOLEÃO, Eduardo. Vocabulário Yorùbá: para entender a linguagem dos orixás.Rio de Janeiro, Pallas, 2010.

PORTUGAL, Fernandez. Yorubá: a língua dos orixás. 2ª ed. Rio de Janeiro: Pallas,1985.

SÀLÁMÌ, Síkírù. Cânticos dos orixás na África. São Paulo: Editora Oduduwa, 1991.

SCHLEICHER, Antonia Yetunde Folarin. Colloquial Yoruba: The Complete Coursefor Beginneers. London, Routledge T & F. Group: 2007.

SMITH, Pámela, ONAYEMI, Adebusola. Yorùbá Dictionary. Disponível emhttp://www.yorubadictionary.com/ - Acesso em novembro de 2011.

Imagem da capa: máscara yorùbá.http://pt.wikipedia.org/wiki/L%C3%ADngua_iorub%C3%A1

Imagem da página 6: Agricultura Indígena.

http://www.google.com.br/imgres?imgurl=http://4.bp.blogspot.com/-g0iycq1nTBs/T43P8loG8LI/AAAAAAAAADg/9EUN5bhHX3o/s1600/agricultura-familiar-1.jpg&imgrefurl=http://diversidadeeidentidade.blogspot.com/2012/04/agricultura-indigena-em-abril.html&h=268&w=400&sz=17&tbnid=GjnoKG4LAWycdM:&tbnh=66&tbnw=99&prev=/search%3Fq%3Dagricultura%26tbm%3Disch%26tbo%3Du&zoom=1&q=agricultura&usg=__wqT6gJfG4d31ShMVsVQi62fanuA=&hl=en-BR&sa=X&ei=NwRFUP7tOYfu9ATOnICADg&ved=0CC8Q9QEwBA)

Legenda: adj = adjetivo; s = substantivo; v = verbo; g = grupo; Anat. =anatomia.