Tp ch Khoa hc HQGHN, Khoa hc X hi v Nhn vn, Tp 29, S 3 (2013) 10-18

10

S hi lng v cuc sng ca ngi Vit Nam hin nay xt trn gc ngh nghip, vic lm v mc sng

Nguyn Th Vn Hnh* Trng i hc Khoa hc X hi v Nhn vn, HQG TPHCM, Vit Nam

Nhn ngy 25 thng 5 nm 2013 Chnh sa ngy 12 thng 7 nm 2013; Chp nhn ng ngy 25 thng 8 nm 2013

Tm tt: o lng mc hi lng l s o lng kh ch quan nhng li l mt php o hu ch, cung cp nhng nh gi mang tnh c nhn v cc kha cnh c bn ca cuc sng. Ngy cng c nhiu nghin cu v s hi lng trong cuc sng, mi nghin cu, s hi lng c th c nhn nhn di nhng gc khc nhau v o bng nhng thang o khc nhau. Di gc x hi hc, qu trnh x hi ha, mi trng vn ha v cc c trng nhn khu ca c nhn s l nhng yu t mang tnh quyt nh em li cho c nhn h thng tiu chun t nh gi v rt ra mc hi lng vi cuc sng. Bi vit ny phn tch s hi lng v cuc sng i vi 2 kha cnh l vic lm v mc sng, da trn s liu thuc n S hi lng v cuc sng ca HQG HN 2011. D liu thu c cho thy thi ch quan v mc sng cng v ngh nghip ca ngi Vit Nam hin nay c nh gi mc tng i hi lng, vi kh t nhng nh gi tiu cc.

1. S hi lng v cuc sng - mt hng nghin cu a chiu*

o lng mc hi lng dng nh l s o lng kh ch quan nhng li l mt php o hu ch, cung cp nhng nh gi mang tnh c nhn v cc kha cnh c bn ca cuc sng.

Cng ngy cng c nhiu nghin cu v s hi lng trong cuc sng, mi cuc nghin cu, s hi lng c th c nhn nhn di nhng gc khc nhau v o c bng nhng tiu ch, thang o khc nhau.

S hi lng v cuc sng l mt qu trnh nh gi nhn thc ch quan, n c th c nh ngha l mt s nh gi tng th v cht _______

* T: 84 - 933948008

Email: hanhxhh@gmail.com

lng cuc sng ca mt c nhn da trn nhng tiu chun ca chnh anh ta [1]. Qu trnh nh gi v s hi lng da vo s so snh gia thc trng i sng ca c nhn vi nhng g m c nhn la chn lm tiu chun nh gi, n hon ton mang tnh c nhn ch quan. V vic cc c nhn hi lng hay khng hi lng vi cuc sng ca mnh l da vo s so snh ca h trn c s cc chun mc c th ch khng phi trn cc gi tr. Bi cc c nhn c th chia s mt h thng gi tr cng nhau (nh cng hng n nhng mong i v sc khe, s giu c, s thnh t) nhng quan nim hay chun mc ring ca cc c nhn v tng gi tr ny li khng ging nhau (chng hn vi anh, s hu mt ti sn tr gi 1 t ng c xem l giu c nhng

N.T.V. Hnh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Khoa hc X hi v Nhn vn, Tp 29, S 3 (2013) 10-18 11

vi ti th phi gp 20 ln s ti mi thy hi lng; hoc vi anh, lm n chc trng phng c th xem l thnh t, nhng vi ti, phi l chc gim c hoc cao hn).

C tc gi phn nh s hi lng 4 kha cnh, mc khc nhau:

(1) Cm gic d chu, tha mn: Tn ti cm gic tha mn nht thi vi nhng kha cnh nht nh ca cuc sng, c th v nhng kha cnh vt cht nh nh gi mt mn n ngon, hay kha cnh tinh thn nh tham d mt cuc i chi vui v. Tinh thn ca ci gi l ch ngha khoi lc chnh l quan nim v s gia tng ti a nhng cm gic tha mn dng ny.

(2) S hi lng mang tnh b phn: vic tri qua nhng s hi lng (mang tnh n nh) i vi tng giai on, tng lnh vc ca cuc sng, v nh hi lng v cng vic, v hn nhn.

(3) Kinh nghim nh cao: s hi lng thong qua v ton b cuc sng khi nhng nh gi tch cc tn ti nhiu kha cnh vi mc cao ti cng mt thi im.

(4) S hi lng vi cuc sng: cm gic tha mn, hi lng tn ti lu di v cuc sng ca mt c nhn [2].

Trong 4 mc c cp trn, mc 4 chnh l khi nim s hi lng v cuc sng (gn ngha vi khi nim v hnh phc ch quan) m chng ti s dng trin khai phn tch trong bo co ny.

gc l thuyt, c th c nhng gc nhn khc nhau v s hi lng vi cuc sng ca mt c nhn. Theo Jussi Suikkanen [3], tn ti 3 cch l gii mang tnh l thuyt khc nhau v s hi lng trong cuc sng.

C quan im cho rng mt c nhn no ch c th cm thy hi lng vi cuc sng ca h ti mt thi im khi m h c nhng suy ngh, nhn thc, hnh dung hay thm ch k

hoch c th v cuc i h cho ti thi im v h cm nhn c rng cuc sng thc t ca h v c bn hoc hon ton ph hp vi nhng hnh dung hay mong i hoc k hoch ca bn thn h. Quan im ny c gi l nhng quan im thuc l thuyt nhn thc v s hi lng vi cuc sng.

Mt s nh khoa hc cho rng quan im mang tnh nhn thc ny qu cng nhc v i hi c nhn phi xem xt cuc sng ca mnh mt cch l tr. i vi h, cm gic hi lng ca c nhn c th ch bt ngun t cm xc ht sc ch quan ca c nhn m khng bao hm s i chiu hay so snh vi i sng thc t. y l quan im c gi l nhng l thuyt xc cm v s hi lng vi cuc sng. Quan im ny cho rng mt c nhn s cm thy hi lng vi cuc sng ca h khi ti thi im a ra nh gi h c nhng cm xc tch cc v tha mn vi nhng g m h v ang c.

Bn cnh , tn ti dng quan im mang tnh tch hp v s hi lng i vi cuc sng ca c nhn. Theo , ti mt thi im nht nh, c nhn c nhn thc, hnh dung, mong i hay k hoch cho cuc i ca mnh v bn thn h cm thy hi lng, tha mn vi nhng g m h c, so snh i chiu vi nhng g m h mong i (cho d thc t n c thc s p ng hay ging hon ton hay khng).

Nh vy, c th ni nghin cu v s hi lng l mt hng nghin cu a chiu, nhiu cnh, v d kha cnh no th hng nghin cu ny hin nay cng ang dn tr nn ph bin do tnh nhn vn v ngha quan trng ca n i vi i sng ca con ngi.

Nh ni trn, s hi lng vi cuc sng bt ngun t s so snh gia thc t i sng vi nhng tiu chun nh gi do c nhn la chn. Vn l nhng tiu chun ny xut

N.T.V. Hnh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Khoa hc X hi v Nhn vn, Tp 29, S 3 (2013) 10-18

12

pht t u? Di gc x hi hc, thng qua qu trnh x hi ha c nhn, t s tc ng ca cc thit ch xung quanh m cc c nhn hc hi cc vai tr, nh hnh h thng cc gi tr v chun mc ca mnh. Do vy, c th ni, qu trnh x hi ha, mi trng vn ha v cc c trng nhn khu ca c nhn s l nhng yu t mang tnh quyt nh em li cho cc c nhn h thng tiu chun t nh gi v rt ra mc hi lng vi cuc sng ca mnh.

Di y, bi vit s i vo m t v phn tch s hi lng v cuc sng i vi 2 kha cnh c th l ngh nghip, vic lm v mc sng. Cc s liu nh lng c ly t cuc kho st 2400 i din h gia nh ti 4 tnh thnh ph H Ni, Thnh ph H Ch Minh, Hi Dng, Bnh Dng trong khun kh n ca i hc Quc gia H Ni v S hi lng v cuc sng c thc hin nm 2011 (tc gi bi bo c tham gia nhm nghin cu).

2. S hi lng v ngh nghip, vic lm

Ngh nghip, cng vic ca mi c nhn l mt yu t ht sc quan trng trong cuc sng ca h, n nh hng mnh m, thm ch l mang tnh quyt nh i vi li sng, mc sng v cc mi quan h x hi ca cc c nhn. Ngi ta c tnh con ngi dng khong gn mt phn ba thi gian trong cuc i ca mnh dnh cho cng vic, ngh nghip ca chng ta cng em li cho chng ta thu nhp duy tr v ci thin cuc sng, a v x hi v cc mi quan h x hi - nhng th m mi c nhn u phi p ng mt mc nht nh tn ti v pht trin. Tt c nhng iu ny cho thy tm quan trng ca ngh nghip v gip chng ta xc nh rng s hi lng ca c nhn v ngh nghip ca h s

l mt trong nhng yu t quyt nh s hi lng chung v cuc sng.

S hi lng v ngh nghip c hiu l cm xc ch quan ca cc c nhn i vi ngh nghip, vic lm ca h. N l cm gic tha mn hay khng tha mn, thoi mi hay khng thoi mi vi mt s yu t c bn xoay quanh vic lm ca c nhn, l phn ng, l thi ca c nhn i vi vic lm ca h. S hi lng v ngh nghip bao gm c yu t cm xc, nim tin cng nh thi , hnh vi.

V mt lch s, mt trong nhng nghin cu ln nht thng c nhc ti trong lnh vc s hi lng v cng vic, ngh nghip l nhng nghin cu Hawthorn trong khoa hc qun l c thc hin bi Elton Mayo vo nhng nm 20-30 ca th k 19. Nghin cu ny tp trung vo vic tm hiu tc ng ca s hi lng trong cng vic ti hiu qu cng vic v nng sut lao ng ca cng nhn, n tm ra mt kt lun m ngi ta gi l hiu ng Hawthorn rng nhng thay i v iu kin lm vic s tc ng trc tip, tch cc n nng sut lao ng.

L thuyt Nhu cu vi nn tng l thp nhu cu ca A. Maslow cng c xem l mt l thuyt v ng c to nn tng cho nhng nghin cu v s hi lng trong cng vic ni ring v s hi lng v cuc sng ni chung. Da trn cc thang bc t c bn n phc tp ca i sng, cc c nhn s c nhng mc hi lng khc nhau khi nhu cu c p ng nhng mc khc nhau.

L thuyt tc ng ca E. Lock cng l mt trong nhng m hnh ni ting trong nghin cu v s hi lng i vi ngh nghip. im nhn ca thuyt ny l s hi lng trong cng vic ca c nhn c quyt nh bi s ging v khc nhau gia nhng g c nhn mong i v nhng g h nhn c trong

N.T.V. Hnh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Khoa hc X hi v Nhn vn, Tp 29, S 3 (2013) 10-18 13

cng vic. Khi mt c nhn cao gi tr v mt kha cnh c th no trong cng vic m h trng i (v d thu nhp, s linh hot v thi gian, mc v kh nng thng tin) th s hi lng i vi cng vic ca h s b quyt nh v chi phi mnh hn theo hng tch cc (khi k vng c p ng) v theo hng tiu cc (khi k vng khng c p ng).

Mt quan im tng t l thuyt tc ng l l thuyt so snh, vi ht nhn ni dung l s hi lng ca c nhn vi cuc sng c quyt nh bi s so snh ca c nhn vi nhng tiu ch do h la chn nh so snh vi nhng ngi xung quanh, vi qu kh ca chnh h hay vi nhng g m h cho l h ng c, nhng g m h k vng hay trng i.

Mt cch l gii ph bin na trong cc nghin cu v s hi lng i vi ngh nghip l da vo l thuyt v tnh cch. Theo , cc nh nghin cu cho rng con ngi c nhng c im tnh cch bm sinh khin h c xu hng tha mn nhng mc nht nh, khng ph thuc vo ngh nghip m h nm gi. Bn yu t c bn c xc nh nh nhng nhn t mang tnh quyt nh i vi thi v cng vic ca cc c nhn l lng t trng, s t tin, kh nng kim ch v mc nhy cm.

Ngoi ra, cn nhiu cch tip cn khc l gii cho nhng phn tch thc t v s hi lng trong cng vic nh l thuyt v qu trnh i lp, l thuyt v tnh hp l hay l thuyt v s khc bit.

Trong cuc kho st ny, s hi lng i vi ngh nghip c chng ti o lng theo hai kha cnh: (1) kha cnh ngh nghip - vi ng s hi lng v ngh m c nhn la chn v (2) kha cnh vic lm - vi ng v vic lm c th m c nhn ang s hu.

i vi yu t ngh nghip ni chung, khong gn 1/3 s ngi c hi cho l ngh

nghip h chn p ng mc trung bnh i vi k vng ca h, hn mt na cho l ngh nghip ca h p ng mc cao hoc hon ton p ng, s cn li (chim 15,6%) khng hi lng vi ngh nghip ca mnh.

Mt ngh nghip ph hp phi c xem xt di nhiu kha cnh, bao gm nng lc ca bn thn, s thch, sc khe, iu kin gia nh, iu kin cng vic, nhu cu x hiNu nhng yu t c bn ny khng c p ng mt mc nht nh th s hi lng ca c nhn i vi ngh nghip s b gim st. Tuy nhin, trong khi chn ngh, cc c nhn hin nay li xem xt nhng yu t ny t hn so vi vic b tc ng bi nhng yu t khc nh nh hng ca gia nh, ngi thn, nh hng ca bn b, th hiu x hi (t lin quan n nhu cu thc) hay ch chn trng, chn ngnh hc m cha xc nh ngh nghip tng lai.

Xt v mi lin h gia ngh nghip hin ti v s hi lng i vi ngh nghip, c s khc bit nht nh gia cc c nhn s hu nhng ngh nghip khc nhau. Theo , nhm lm ngh y dc v lao ng t do l nhm c s hi lng mc thp hn c, v nhm cng chc, vin chc l nhm th hin s hi lng cao nht i vi ngh nghip ca mnh. Vic l gii cho mi lin h ny c th c p dng t l thuyt v tnh cch nh nu trn. L thuyt ny cung cp nhng bng chng cho thy s hi lng v cng vic c xu hng n nh qua thi gian v n nh theo ngnh ngh. S l gii ca l thuyt ny l ch nhng ngi c cng thin hng ph hp vi mt s ngnh ngh, cng thm s tc ng cng chiu ca mi trng lm vic khin cho h dn c thi nh gi nh nhau v cng vic ca mnh v c s tha mn, hi lng mc c bn ging nhau.

N.T.V. Hnh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Khoa hc X hi v Nhn vn, Tp 29, S 3 (2013) 10-18

14

Trnh hc vn cng c tc ng ng k ti s hi lng trong ngh nghip la chn ca c nhn. Trnh hc vn cng cao, c nhn cng c xu hng hi lng vi ngh nghip ca mnh hn. iu ny c th c l gii n gin l vi trnh hc vn cng cao th cc c nhn cng nng lc cn nhc, suy xt, tm kim mt cng vic ph hp, cng nh vi trnh hc vn cao, c nhn mi c iu kin c th c quyn la chn nhng cng vic m mnh yu thch hay p ng tt nht k vng ca mnh.

Khu vc th, c bit l cc thnh ph ln, lun l ni c nhiu c hi vic lm hn so vi khu vc nng thn. Tuy nhin, theo kt qu kho st, xt v a bn c tr, c dn sinh sng ti nng thn hay th u c nhng nh gi nhng mc tng ng nhau v ngh nghip (mc ngha 0,17 cng cho thy khng c bng chng cho thy tn ti mi lin h gia khu vc c tr vi nh gi ca ngi dn v s hi lng trong ngh nghip). C th hn i vi tng tnh thnh, mc hi lng i vi ngh nghip ca ngi dn 4 tnh thnh v c bn l ging nhau, ch tn ti mt khc bit nh l t l hon ton khng hi lng ca ngi dn H Ni l thp nht (2,8%) v t l ny Bnh Dng l cao nht (6,3%).

Nu s hi lng v ngh nghip c xem xt mt cch chung nht v s ph hp vi nng lc, s thch, iu kin ca cc c nhn th s hi lng v vic lm phi tnh n nhng p ng c th nh thu nhp, iu kin thng tin, mi trng lm vic, cc mi quan h vi cp trn v ng nghip, tnh n nh ca cng vic, thi gian lm vic Vi nhng nh gi c th ny, cc c nhn c th hi lng hay khng hi lng vi ngh nghip m mnh chn nhng li c nh gi tng phn v vic lm c th m h m nhn (v d, ti hi lng v mnh l mt bc s nhng cha hi lng vi

nhng i ng v iu kin lm vic ca bnh vin ni ti cng tc; hoc ti khng thc s thy mnh ph hp vi ngh nghip l mt doanh nhn, nhng cng vic kinh doanh m ti ang lm li lm ti thy hi lng v n cho ti thu nhp cao v thi gian lm vic linh hot).

Tuy nhin, nhng s liu thu c cho thy khng tn ti nhng khc bit ng k trong nh gi ca nhng ngi c hi v ngh nghip cng nh vic lm c th ca h, t l cc mc nh gi v s hi lng cho yu t ngh nghip v vic lm ca cc c nhn u c xu hng tng ng nhau.

3. S hi lng v mc sng

Nh ni, ngh nghip, vic lm ca mi c nhn c th tc ng, thm ch quyt nh nhiu kha cnh khc trong cuc sng ca h, trong c kha cnh mc sng.

Mc sng l mt khi nim, lin quan n s pht trin v tha mn nhu cu ca x hi ni chung v nhu cu ca con ngi ni ring. y l mt khi nim nhn c s quan tm ca nhiu ngnh khoa hc, ch yu l kinh t hc v x hi hc. C nhiu nh ngha khc nhau v mc sng v i vi mi ngnh khoa hc, mi ti nghin cu, c th c nhng h thng tiu ch khc nhau o lng mc sng ca c nhn hay h gia nh nhng thi im nht nh. Nhng tiu ch c bn thng gp l thu nhp, chi tiu, chi tiu bnh qun u ngi, tin nghi sinh hot, nh , gio dc, y t. Trong phm vi cuc kho st v bi vit ny, chng ti khng tin hnh o c mc sng c th m ch nh gi s hi lng chung ca ngi dn v mc sng ca h trn 3 tiu ch nh l thu nhp, chi tiu v tin nghi gia nh.

N.T.V. Hnh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Khoa hc X hi v Nhn vn, Tp 29, S 3 (2013) 10-18 15

Xt v tng th, cc s liu thu c cho thy s hi lng ca ngi dn v cc tiu ch o c mc sng ch mc trung bnh. Trong 3 tiu ch thu nhp, chi tiu v tin nghi sinh hot, tiu ch cui cng nhn c s hi lng cao nht t ngi dn, 2 tiu ch cn li c mc hi lng ngang nhau.

Mc hi lng v thu nhp c lin quan nhng khc bit vi mc hi lng v ngh nghip, vic lm (n c th l mt kha cnh ca s hi lng v cng vic nhng cng c th bao gm nhng yu t khc khi thu nhp ca mt c nhn hay h gia nh khng hon ton ch xut pht t ngh nghip, vic lm ca h). S hi lng v thu nhp cng khng hon ton trng khp vi khi nim s hi lng v lng bi lng, trong nhiu trng hp, ch phn nh mt phn thu nhp ca c nhn.

Theo l thuyt nhu cu, thu nhp ca c nhn c th gip h p ng nhng nhu cu vt cht bc thp nh thc phm, ni , qun o nhng cng l mt yu t c nh hng ln ti vic p ng nhng nhu cu bc cao nh nhu cu t hon thin, t khng nh, c tn trng. Do vy, khi thu nhp cng gia tng, c nhn cng c iu kin c p ng cc nhu cu ca mnh th cng c kh nng tim cn ti s hi lng chung trong cuc sng.

Theo s liu kho st, mt s lng ln ngi c hi (41%) cho l thu nhp ca h p ng k vng mc trung bnh, s lng nhng ngi cho l thu nhp ca h c bn cha th p ng hay hon ton khng p ng tng ng vi s ngi cho l thu nhp ca h v c bn p ng k vng (22,5% v 22,7%), v s ngi th hin s hi lng hon ton vi thu nhp ca mnh cng chim mt con s khng nh l 13,9%.

Cng theo s liu kho st, c ti 9,3% ngi c hi cho rng thu nhp ca h v

gia nh d tha so vi nhu cu c bn v 73,2% ngi cho rng thu nhp ca h va p ng nhng nhu cu c bn (n, mc, ). Nhng con s ny cng gp phn khng nh thm kt qu kho st v s hi lng ca ngi dn i vi thu nhp ca h. V vi 34% ngi dn d on thu nhp ca gia nh h s gia tng trong 5 nm ti, c th k vng vo s gia tng nhm nhng ngi hi lng vi thu nhp ca mnh v gia nh.

S hi lng v thu nhp khng nht thit phi bt ngun t vic thu nhp c gip c nhn p ng c cc nhu cu trong cuc sng ca h hay khng, bi nhu cu ca con ngi khng phi l yu t bt bin, m tri li, lun thay i theo thi gian, khng gian v di s tc ng ca cc yu t khc trong cuc sng. S hi lng v thu nhp ca c nhn y c th c l gii theo l thuyt so snh, theo , c nhn s c xu hng hi lng hay khng hi lng vi thu nhp ca mnh khi so snh mc thu nhp vi nhng ngi xung quanh, vi cng sc lao ng m h b ra, vi thu nhp ca chnh h trong qu kh hay vi k vng mc thu nhp m chnh h xc nh cho bn thn.

Yu t thu nhp lun lin quan cht ch ti hot ng chi tiu, c l v vy m s khc bit trong mc hi lng i vi hai tiu ch ny l khng ng k. Nhu cu ca con ngi lun thay i, pht trin, khi c p ng mc ny, h s nhanh chng pht sinh nhu cu nhng mc cao hn cn c tha mn. i vi hai yu t thu nhp v chi tiu, nhn nh ny cng th hin r rt. Tuy nhin, vic tn ti s lng khng nh ngi c hi thy hi lng hoc thm ch hon ton hi lng vi thu nhp v chi tiu ca mnh, li mt ln na, c th c soi ri di quan im ca l thuyt so snh. Theo , khi so snh vi thu nhp v chi tiu ca mnh v

N.T.V. Hnh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Khoa hc X hi v Nhn vn, Tp 29, S 3 (2013) 10-18

16

gia nh trong qu kh, con ngi trong x hi hin nay d c xu hng hi lng v s pht trin nhanh v mnh ca nn kinh t v mc sng trn bnh din chung l mt du hiu d nhn thy nhiu ni. Thm vo , khi so snh vi nhng ngi xung quanh, s ngang bng hoc nhnh hn trong thu nhp v chi tiu ca mnh v h gia nh cng c th em li cho c nhn cm gic tha mn, hi lng.

Di gc x hi hc, th v nng thn l hai khi nim v mt ni dung c hng lot c im c tnh i lp nhau. Cc nh x hi hc a ra rt nhiu c s khc nhau phn bit th v nng thn. S phn chia c th da trn c s cc lnh vc hot ng sng ca x hi nh lnh vc cng nghip, nng nghip, th cng nghip, thng nghip, giao thng, vn ti, dch v,... hoc da trn cc thit ch ch yu ca x hi nh thit ch kinh t, vn ha, gio dc, chnh tr, gia nh,... hoc theo cc nhm, cc giai cp, tng lp x hi, hay theo bnh din lnh th. Thu nhp v chi tiu lun l nhng yu t tn ti s khc bit khch quan v ng k gia hai khu vc nng thn v th.

S liu ca cuc kho st cho thy mt xu hng r nt l ngi dn khu vc nng thn th hin s hi lng cao hn v thu nhp v chi tiu, trong khi nhm c dn th c mc nh gi tch cc thp hn. Mc d thu nhp trung bnh ca ngi dn khu vc nng thn lun thp hn khu vc th nhng mc sng, gi c ti khu vc ny cng thp hn rt nhiu, to t p lc cho ngi dn sinh sng ti v l l do chnh khin ngi dn ti khu vc nng thn d hi lng vi thu nhp v chi tiu ca mnh hn so vi ngi dn ti khu vc th. Xt trn bnh din a bn c tr c th vi 4 tnh thnh kho st, xu hng khc bit nu trn vn c duy tr, ngi dn ti cc thnh ph ln l H Ni v thnh ph H Ch Minh

c xu hng th hin s km hi lng hn so vi ngi dn ti Bnh Dng v Hi Dng, tuy nhin, xu hng ny khng qu r nt nh trong so snh gia hai khu vc nng thn v th.

Cuc sng hin i ca con ngi ngy cng nhn c nhiu s h tr t s pht trin ca khoa hc cng ngh, nhng tin nghi sinh hot trong gia nh xut hin ngy cng nhiu v lm cho cuc sng gia nh thoi mi hn, tin nghi hn. S liu iu tra cho thy t l cc h gia nh s hu cc vt dng, phng tin hin i phc v tin nghi sinh hot gia nh hin nay l tng i cao. Ch 6,4% s h khng c xe my, 1,6% s h khng c tivi, 18,3% khng c t lnh, ch 7,4% ngi c hi sng trong nhng gia nh khng c in thoi di dng, hay s c mt ca nhng vt dng vn c xem l xa x khc nh iu ha nhit l 22,3%, my vi tnh l 38,1% v bnh nng lnh l 29,5%. Tin nghi sinh hot gia nh ph thuc nhiu vo thu nhp v chi tiu ca h gia nh, vi mt mc thu nhp kh v cch thc chi tiu c hng n vic s hu v s dng nhng phng tin, cng ngh phc v cuc sng gia nh, cc c nhn v gia nh s c xu hng nh gi mc p ng ca tin nghi sinh hot trong gia nh tng i cao.

Ni tm li, vi ba tiu ch nh gi v s hi lng l thu nhp, chi tiu v tin nghi sinh hot gia nh, chng ta c th thy s hi lng chung ca ngi dn v mc sng hin ti ang mc trung bnh. iu ny ph hp vi mt con s kho st khc l 71,2% ngi c hi t nh gi mc sng ca gia nh h thuc nhm trung bnh.

S hi lng v thu nhp, hay rng hn na l chi tiu v mc sng, l nhng nhn t nh hng mnh m ti s hi lng v cuc sng ni chung. Tuy nhin, mi quan h gia cc

N.T.V. Hnh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Khoa hc X hi v Nhn vn, Tp 29, S 3 (2013) 10-18 17

bin s ny din tin theo nhng chiu hng phc tp ch khng mt chiu n gin. Ngi ta c xu hng cho rng thu nhp cng cao th s hi lng vi cuc sng ca s gia tng, tuy nhin, nghch l Easterlin cho thy mi quan h gia hai bin s ny phc tp hn nhiu. Nghch l ny xut pht t kt qu iu tra thu nhp v s hi lng vi cuc sng ca ngi dn M t nm 1974 n nm 2000. Theo , trong khong thi gian k trn, thu nhp ca ngi dn M tng gn gp i, nhng mc hi lng v cuc sng ca h th khng th hin mt mc gia tng ng k no [4]. Hay mt nghin cu khc c cng b trn Tp ch Nghin cu v Hnh phc cho thy trong vng 1 thp k t 1990 n 2000, thu nhp ca ngi dn Trung Quc gia tng ht sc ng k ( khu vc nng thn tng gp 3 ln v khu vc thnh th tng gp 4 ln) nhng mc hi lng ca ngi dn th li gim st (nm 1990, 73% ngi dn hi lng vi cuc sng ca mnh, n nm 2000, t l ny ch cn l 65%) [5]. iu ny cho thy mi lin h phc tp gia thu nhp hay vn ti chnh v hanh phc, cm nhn hi lng v cuc sng, m theo nh cc nh tm l hc nh gi l ng tin c nh hng tch cc ln i vi nhng ngi ngho, v n c th gip h p ng nhng nhu cu c bn, cn i vi nhng ngi khng phi lo toan cho nhng nhu cu c bn th tin t c tc ng tch cc hn. T quan im x hi hc, c th gii thch mi lin h phc tp ny vi khi

nim v s lch chun hay v chun. Theo , khi x hi ngy mt pht trin v bin i, con ngi ngy mt st gim kh nng kim sot nhng g din ra xung quanh h th h cng c xu hng st gim cm gic hi lng hay tha mn, hnh phc vi cuc sng.

Ni tm li, thi , cm nhn ch quan v mc sng (thng qua nhng tiu ch c th l thu nhp, chi tiu v tin nghi gia nh) cng vi thi v ngh nghip, vic lm ca ngi dn Vit Nam hin nay c nh gi mc tng i hi lng, vi kh t nhng nh gi tiu cc.

Ti liu tham kho

[1] Ed Diener et al, The satisfaction with life scale, Journal of Personality Assessment, Vol 49. 1985

[2] Ruut Veenhoven, How do we assess how happy we are?, Paper presented at conference on New directions in the study of happiness: United States and International perspectives. University of Notre Dame, USA, 2006

[3] Jussi Suikkanen (2011), An improved whole life satisfaction theory of happiness. International Journal of Wellbeing, 1(1), 149-166. doi:10.5502/ijw.v1i1.6

[4] Eugenio Proto and Aldo Rustichini. 2011. Life satisfaction, income and personality theory, http://www.iza.org/conference_files/Welf2011/proto_e5899.pdf

[5] Brockmann, H., Delhey, J., Welzel, C., Hao, Y. (In Press). The China Puzzle: Falling Happiness in a Rising Economy. Journal of Happiness Studies.

N.T.V. Hnh / Tp ch Khoa hc HQGHN, Khoa hc X hi v Nhn vn, Tp 29, S 3 (2013) 10-18

18

The Vietnamese Peoples Satisfaction with Life from the Angle of Occupations, Jobs and Living Standard

Nguyn Th Vn Hnh School of Social Sciences and Humanities,

Vietnam National University in HCMC, Vietnam

Abstract: Measuring the degree of satisfaction seems to be a quite subjective measure, but it is a very useful one providing personal assessments concerning the fundamental aspects of life. There are more and more studies on satisfaction with life, and in each of these studies, satisfaction can be seen from different angles and measured by different scales.

From the sociological angle, the process of socialization, cultural environment and demographic nature of individuals will be the factors of decisive character to bring to individuals the system of standards for self-judgment and withdraw the degree of satisfaction with life.

This paper analyzes the satisfaction with life in two aspects: it is the occupation and living standard based on the Hanoi VNUs 2011 project entitled Satisfaction with life. The collected data show that the subjective attitude of the Vietnamese people on occupation and living standard is at the relative satisfaction level with less negative judgments.