WYDZIA MECHANICZNY ENERGETYKI I LOTNICTWA

Materiay uzupeniajce do wykadu

profesora Jacka Stupnickiego w dniu inauguracji roku akademickiego 2000/2001

Warszawa, 2000

Spis treci

1. Wprowadzenie ............................................................................................ 3

2. Pocztki ksztacenia w kierunkach technicznych na ziemiach polskich ..................................................................................................... 5

3. Moliwoci ksztacenia w latach okupacji hitlerowskiej ......................... 18

4. Wydziay mechaniczne Politechniki Warszawskiej po II wojnie wiatowej .................................................................................................. 20

5. Wydzia Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa ......................................... 29

6. Wybrane przykady osigni Zespow Wydziau MEiL........................ 43

7. Sylwetki dziekanw .................................................................................. 52

8. Rektorzy Politechniki Warszawskiej wywodzcy si z Wydziau MEiL.. 64

9. Czonkowie PAN profesorowie Wydz. MEiL ........................................... 66

10. Doktorat honorowy Politechniki Warszawskiej nadany w 1999 r. profesorowi Januszowi Przemienieckiemu ............................................... 67

11. Migawki ze Zjazdu Absolwentw Wydziau MEiL w roku 1985............. 68

12. Literatura ................................................................................................... 71

2

1. WPROWADZENIE Wyczerpujce informacje na temat Politechniki Warszawskiej, wszystkich wydziaw i instytutw znajd zainteresowani w Internecie pod adresem http//www.pw.edu.pl. Tam przedstawiono organizacj uczelni, informacje o moliwoci studiw, o badaniach naukowych, o usugach uczelni wzgldem gospodarki narodowej, o wsppracy midzynarodowej. Tam te reklamowany jest miesicznik Politechniki Warszawskiej opisujcy aktualnoci PW.

Osoby zainteresowane Wydziaem MEiL znajd na odpowiednich stronach Internetu informacje o wydziale, o aktualnie istniejcych kierunkach ksztace-nia, tj. mechanice i budowie maszyn, automatyce i robotyce i ochronie rodo-wiska. W ramach najbardziej rozbudowanego kierunku mechanika i budowa maszyn kultywowane s specjalnoci lotnictwo, technika cieplna, technika jdrowa, inynieria chemiczna, mechanika stosowana i biomechanika. Podane s programy ksztacenia oraz liczby godzin zaj i rygory konieczne do uzys-kania dyplomu wybranego kierunku. Podane s rwnie informacje o studiach podyplomowych oraz studiach doktoranckich.

Na stronach Internetu znale mona rwnie informacje o obydwu insty-tutach tworzcych MEiL, a wic o Instytucie Techniki Lotniczej i Mechaniki stosowanej oraz Instytucie Techniki Cieplnej. Podane s nazwy zakadw dydaktycznych, ich obsada kadrowa, stopnie naukowe, tytuy, publikacje, nagrody i odznaczenia. Przedstawiona jest rwnie dziaalno badawcza, wsppraca midzynarodowa.

Dane podane w Internecie s bardzo obszerne i atwo dostpne. Myl, e nie ma potrzeby aby w tym krtkim wykadzie powica czas na omwienie aktualnego stanu Wydziau MEiL. Korzystajc z okazji obecnego jubileuszu Wydziau MEiL przedstawi pokrtce drog, jak przeszo ksztacenie inynie-rw mechanikw w Warszawie na przestrzeni zaledwie 100 lat, w ktrych ostatnie 50 lat przebiegao z udziaem naszych sawnych i zasuonych nauczy-cieli, z czego 40 lat z naszym udziaem tj. kadry nauczajcej Wydziau MEiL.

3

Dziekani w obecnej kadencji:

DziekanWydziau MEiL, prof. dr hab. in. Tadeusz. Rychter Prodziekani:

prof. dr hab. in. prof. nzw. dr hab. in. dr in. Zdobysaw Goraj Piotr Furmaski Zbigniew Walczak Prodziekan ds. Nauki Prodziekan ds. Nauczania Prodziekan ds. Studenckich

4

2. POCZTKI KSZTACENIA W KIERUNKACH

TECHNICZNYCH NA ZIEMIACH POLSKICH W XIX wieku na ziemiach polskich nie byo popularne ksztacenie w kierun-kach technicznych, wiksze uznanie miay studia uniwersyteckie, o kierunkach humanistycznych lub prawniczych, dajce dostp do suby pastwowej. Do-piero procesy industrializacji a take stopniowa modernizacja rolnictwa wpy-ny na odrzucenie tradycyjnego systemu wartoci. Rozwj techniki podway monopol uniwersytetw w dziedzinie ksztacenia wyszego, zaczy pojawia si szkoy wysze rolnicze, lene, grnicze, budowlane a wreszcie politechniki.

W Polsce zasady uytecznoci nauki byy gwnym przesaniem Stanisawa Staszica, inspiratora i jednego z twrcw Szkoy Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego. Stanisaw Staszic wspominajc swoje wystpienia do mo-dziey pisa: nabyte nauki s najwikszym i najpewniejszym jej dobrem, prze-strzegaem zarazem, e w nabywaniu nauk na samej teorii poprzestawa nie naley, owszem by zosta uytecznym spoeczestwa czonkiem trzeba usiowa i umie nabyte nauki i umiejtnoci zastosowa do potrzeb krajowych, do wy-nalazkw, kunsztw, do uytku publicznego i dalej Uczony tylko teoretyk moe by prniakiem i jeszcze tylko spoeczestwa ciarem [1].

Szkoa Przygotowawcza do Instytutu Politechnicznego otwarta w 1826 r. istniaa jedynie pi lat, zostaa zamknita 19 listopada 1831 r., gdy modzie i modsi profesorowie przystpili do Powstania Listopadowego. W nastpstwie tego trzy pokolenia Polakw nie miay moliwoci ksztacenia si w zakresie nauk technicznych w kraju. Dopiero w 1895 r. powstaa Szkoa Mechaniczno-Techniczna im. Hipolita Wawelberga i Stanisawa Rotwanda, a w trzy lata pniej w roku 1898 Warszawski Instytut Politechniczny im. Mikoaja II z ro-syjskim jzykiem wykadowym. Po burzliwych wystpieniach antyrosyjskich w 1905 r. Instytut zamknito. Ponownie otwarty w 1908 r. przetrwa zaledwie siedem lat, gdy przed wkroczeniem wojsk niemieckich w 1915 r. w czasie I wojny wiatowej Instytut wraz z czci kadr i wyposaeniem ewakuowano w gb Rosji.

W czasie I wojny wiatowej pod okupacj niemieck, dziaania polityczne majce na celu zdobycie przychylnoci spoeczestwa polskiego doprowadziy do otwarcia Politechniki pod protektoratem wadz okupacyjnych 15 listopada 1915 r. Kuratorem ze strony wadz by pukownik Bogdan Hutten-Czapski arystokrata z Prus o polskim pochodzeniu.

5

W nowo otwartej Politechnice utworzono cztery wydziay i powoano dzie-kanw. Struktur Politechniki w chwili jej utworzenia przedstawia Tabela 1.

Tabela 1

Politechnika Warszawska, 1915 rok rektorem mianowanym zosta in. Zygmunt Straszewicz, prorektorem prof. Julius von Braun

Wydz. Inynierii Bu-dowlanej i Inynierii Rolnej dziekan: in. Henryk Czopowski

Wydz. Architektury dziekan: arch. Jzef Dziekoski

Wydz. Chemiczny dziekan: dr Tadeusz Miobdzki

Wydz. Budowy Ma-szyn i Elektrotech-niczny dziekan: in. Stanisaw Patschke

Ograniczajc nasze zainteresowania do ewolucji wydziaw mechanicznych, z ktrych tradycji MEiL korzysta, wspomnijmy, e w 1916 r. po roku istnienia, Wydzia Budowy Maszyn i Elektrotechniczny zosta przemianowany na Wy-dzia Budowy Maszyn i Elektrotechniki. Dziekanem zosta in. Czesaw Wito-szyski, ktry obowizki te peni do roku 1920. Wydzia w roku 1916 liczy 273 studentw, co stanowio blisko 45% wszystkich studentw Politechniki.

Pierwszy dziekan Wydziau Mechanicznego in. Stanisaw Patschke zosta rektorem PW, co wiadczy o pozycji mechanikw i uznaniu w spoecznoci akademickiej.

W roku akademickim 1918/19 zajcia trway jedynie dwa miesice, gdy w listopadzie zostay zawieszone aby modzie moga wstpi do wojska, trwaa bowiem wojna polsko-bolszewicka.

W pierwszym prowadzonym w warunkach pokojowych, roku akademickim 1920/21 liczba studentw PW przekroczya 3 tysice. Nastpio oddzielenie od Wydziau Mechanicznego katedr zwizanych z kierunkiem elektrycznym, zo-staa zmieniona nazwa: powsta Wydzia Mechaniczny, ktry w owym czasie mia blisko 1000 studentw.

Rzeczpospolita zaraz po wojnie i kilka lat po odzyskaniu niepodlegoci miaa ograniczone moliwoci a bardzo wiele potrzeb, rozwj Politechniki w tym czasie wymaga ogromnych nakadw.

wczesne opracowania mwi: Dziki zapobiegliwoci i wkadowi pracy profesorw i innych pracownikw, dziki prowadzeniu prac dla przemysu i innych dziaw gospodarki narodowej oraz wojska, trudna sytuacja mate-rialna PW ulega poprawie i w kolejnych latach wznoszono nowe gmachy i uzupeniano wyposaenie.

6

W tym czasie Politechnika, a rwnie Wydzia Mechaniczny zaczyna przy-ciga wybitnych profesorw polskiego pochodzenia rozsianych po caym wiecie, majcych wiedz i dowiadczenie zdobyte w Austrii, Francji, Niem-czech, Rosji, Stanach Zjednoczonych, a rwnie w kraju na Politechnice we Lwowie. Skad profesorw Wydziau Mechanicznego Politechniki Warszaw-skiej na pocztku lat dwudziestych by nastpujcy: Micha Broszko (kon-struktor turbin wodnych i ich teoretyk, twrca nowej teorii przepywu cieczy lepkich), Wiesaw Chrzanowski (autor wielu prac z dziedziny silnikw toko-wych, znany konstruktor turbin parowych), Stanisaw Garlicki (matematyk, autor prac z dziedziny rachunku wektorowego, autor oryginalnych metod z geometrii wykrelnej), Wacaw Suchowiak (ceniony konstruktor dwignic), Maksymilian Tytus Huber (znakomity uczony, twrca oryginalnej teorii wy-trzymaoci materiaw), Henryk Mierzejewski (konstruktor obrabiarek i autor wybitnych prac z zakresu teorii skrawania i mechaniki plastycznoci), Witold Pogorzelski (wybitny matematyk, autor licznych prac naukowych), Bohdan Stefanowski (termodynamik, organizator i twrca nowoczesnego dowiadczal-nictwa termoenergetycznego w Polsce), Zygmunt Straszewicz (mechanik teo-retyk, autor podstawowego dziau mechaniki oglnej, ekonomista i pierwszy rektor politechniki Warszawskiej), Karol Taylor (znany konstruktor silnikw spalinowych), Bolesaw Tooczko (konstruktor i teoretyk kotw parowych), Czesaw Witoszyski (wiatowej sawy aerodynamik), Stanisaw Zwierzchow-ski (konstruktor najwikszych w wiecie turbin wodnych).

Z tej grupy tylko niektrzy reprezentowali nauki podstawowe: Witold Pogo-rzelski, Micha Broszko, Stanisaw Garlicki, Maksymilian Tytus Huber, Zugmunt Straszewicz, Czesaw Witoszyski. Wikszo kadry nauczajcej miaa bogate dowiadczenia przemysowe lub dowiadczenia z pracy na uczel-niach zagranicznych.

Wrd profesorw Wydziau byy bardzo rne pogldy na sposb ksztace-nia, sposb egzekwowania wiadomoci, zawartoci programw studiw. Profe-sorowie, ktrzy przybyli ze szk rosyjskich, austriackich i francuskich kadli nacisk na nauczanie matematyki i przedmiotw podstawowych, grupa profeso-rw ze szk niemieckich kada nacisk na przedmioty specjalistyczne, nauk rysunku technicznego, poznanie czci i zespow maszyn, wiedz o technolo-gii, o procesach obrbki. Drugi kierunek przeway, przyjto system zbliony do systemu niemieckiego, powodujc, e absolwenci Wydziau Mechanicznego byli dobrze przygotowani do pracy na stanowiskach konstruktorw maszyn i urzdze niezbdnych dla szybko rozwijajcego si przemysu.

Uwagi o specjalnoci i pozycji naukowej profesorw podano za wypowiedzi Mieczys-awa Arkuszewskiego w [8], str. 306.

7

W tym czasie sformuowana zostaje fundamentalna dla Wydziau Mecha-nicznego zasada ksztacenia. Przyjto, e Politechnika musi dy do rozwoju si twrczych studentw. Profesor Bohdan Stefanowski w swoim wystpieniu w 1919 roku stwierdzi: przygotowanie do twrczego czynu stawia naley na pierwszym miejscu przy ksztaceniu inynierw [2], a w roku 1933 prof. Cz. Witoszyski pisa: Politechnika nie moe ksztaci specjalistw (...) nato-miast mona na przykadach zaczerpnitych z rnych dziedzin nauczy stu-denta samodzielnie technicznie myle, a zatem przysposobi go do samodziel-nej pracy technicznej [3].

Ze wzgldu na wyksztacenie i dowiadczenia kadry, najbardziej istotny etap procesu nauczania odbywa si w krelarniach, tam wykonywano liczne prace konstrukcyjne, przejciowe i dyplomowe, udzia w konsultacjach i oce-nach profesorw o wiatowych nazwiskach, zespoowa wymiana informacji, stanowiy jeden z gwnych czynnikw skutecznego ksztacenia.

W pocztku lat trzydziestych ze skadek zbieranych przez Lig Obrony Po-wietrznej Pastwa powsta u zbiegu ulic Nowowiejskiej i Topolowej (obecnie Al. Niepodlegoci) Instytut Aerodynamiczny. Tam przeniosa si Sekcja Lot-nicza Wydziau Mechanicznego. W roku 1935 wyposaenie Instytutu Aerody-namicznego tworzyy tunele aerodynamiczne: pierwszy o rednicy pomiarowej 1 m i trzy nastpne o rednicach przestrzeni pomiarowej 2,5 m. W Instytucie Aerodynamicznym wykonywane byy prace dla potrzeb szybko rozwijajcego si przemysu.

Rysunek1 przedstawia zdjcie Instytutu Aerodynamicznego od strony ul. Nowowiejskiej z roku 1935.

Znaczenia powstania Instytutu Aerodynamicznego dla rozwoju lotnictwa w Polsce w latach midzywojennych trudno przeceni. Na Wydziale prowa-dzono badania na poziomie wiatowym, prace naukowe M.T. Hubera, W. Mo-szyskiego, Cz. Witoszyskiego prezentowane byy na midzynarodowych konferencjach i publikowane w czasopismach o zasigu midzynarodowym.

Pierwsza praca doktorska na Wydziale Mechanicznym wykonana zostaa przez Bolesawa Szczeniowskiego pod kierunkiem prof. Bohdana Stefanow-skiego. Dr B. Szczeniowski nastpnie przygotowa rozpraw habilitacyjn dotyczc waciwoci paliw wieloskadnikowych. (Profesor Szczeniowski w czasie wojny znalaz si poza krajem i zosta profesorem na uniwersytecie w Montrealu).

Pierwszy doktorat w dziedzinie aerodynamiki uzyska w 1930 r. in. Stefan Neumark za prac Profile lotnicze o staym rodku parcia, nastpnym by in. Julian Bonder. Obydwaj potem uzyskali stopnie doktorw habilitowanych. Dalsze stopnie habilitacyjne w zakresie budowy patowcw uzyskali in. Jerzy Bukowski i in. Stanisaw Rogalski. W oparciu o przepis ustawy zezwalajcy

8

Rys. 1. Widok gmachu Instytutu Aerodynamicznego od strony ul. Nowowiejskiej. Zdjcie wykonane prawdopodobnie w roku 1934 (ze zbiorw A. Szyszkowskiego).

na habilitacj bez doktoratu osb, ktre osigny wybitne rezultaty w twrczej pracy zawodowej.

W roku akademickim 1938/39 dziekanem Wydz. Mechanicznego zosta prof. dr Witold Pogorzelski. Wydzia liczy wwczas 1281 studentw, w tym 20 kobiet.

Wybuch wojny w 1939 roku zasta Wydzia Mechaniczny w trakcie rozbu-dowy i w trakcie aktywnej dziaalnoci dydaktycznej.

Jak wspomniano powyej, Wydzia Mechaniczny Politechniki Warszawskiej powsta i zosta uformowany w wyniku cierania si pogldw na sposb ksztacenia, zakres przekazywanej wiedzy, sposb egzekwowania wiadomoci profesorw przybyych do Warszawy z przemysu i rnych uczelni zagranicznych.

Posta Wydziau Mechanicznego bya efektem uzgodnionego stanowiska wczesnej Rady Wydziau, ktra miaa w tym zakresie cakowit autonomi.

Z perspektywy 60 lat moemy obecnie oceni jak suszne byy te decyzje, jak przydatni dla gospodarki narodowej w latach midzywojennych i w okresie powojennym byli absolwenci Wydziau Mechanicznego.

9

Kady z czonkw Rady Wydziau mia swj udzia w tych dyskusjach, jed-nake wydaje si, e dziki autorytetowi, pozycji naukowej, dowiadczeniu, opinie kilku osb miay decydujce znaczenie i byy brane pod uwag.

Osoby, ktre miay wpyw na posta Wydziau Mechanicznego na jego po-zycj w PW i ktrzy nadali mu midzynarodow saw to wybitni profesoro-wie: Czesaw Witoszyski, Bohdan Stefanowski, Maksymilian Tytus Huber, Wacaw Moszyski.

Cytujc za opracowaniem prof. Zdzisawa Rytla Wydzia Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa [7] przypomnijmy sylwetki tych profesorw.

CZESAW WITOSZYSKI (Maciej Czesaw Piecewicz-Witoszyski) uro-dzi si 24 lutego 1875 r. w Horoszkach na Podlasiu. W 1893 r. C. Witoszyski wstpi na Wydzia Matematyczny Uniwersytetu Petersburskiego, ktry uko-czy w 1897 r. W tyme roku uda si na studia techniczne do Belgii, gdzie po dwch latach zdoby z odznaczeniem dyplom inyniera mechanika na uniwer-sytecie w Leodium.

Po powrocie do kraju zacz pracowa w fabryce maszyn i konstrukcji stalowych Borman i Szwede.

Rys. 2. Prof. Czesaw Witoszyski

Kontakty ze szkolnictwem technicznym in. Czesaw Witoszyski nawiza ju w okresie swej pracy w przemyle; w 1910 r. rozpocz wykady w szkole H. Wawel-berga i S. Rotwanda. W 1915 r. by jednym ze wsporganizatorw Politechniki War-szawskiej, na ktrej prowadzi nastpnie wykady z czci maszyn i hydrauliki, oraz piastowa przez kilka lat stanowisko dzie-kana Wydziau Budowy Maszyn i Elektro-techniki.

W roku 1920/21 podj prof. C. Wito-szyski zorganizowanie studiw lotniczych na Wydziale Mechanicznym. W ten sposb, w r. ak. 1922/23 powstaa w Politechnice Warszawskiej Sekcja Lotnicza.

Od tego czasu powici prof. C. Witoszyski wszystkie swoje siy studiom lotniczym oraz rozwojowi bada naukowych w dziedzinie lotnictwa, a take zabiegom o rozwj produkcji lotniczej opartej na polskich konstrukcjach. Podj budow maego laboratorium aerodynamicznego w gmachu mechaniki. Miaa to by przede wszystkim prbna instalacja tunelowa o rednicy strumie-

10

nia powietrza w przestrzeni pomiarowej 1m, przeznaczona do wicze labora-toryjnych. Dalsze starania doprowadzio do zbudowania Instytutu Aerodyna-micznego, ktry w decydujcy sposb przyczyni si do rozwoju lotnictwa. Dziki swej wytrwaej dziaalnoci na tym polu zasuy sobie prof. C. Wito-szyski na miano ojca lotnictwa polskiego.

Prof. C. Witoszyski opublikowa szereg prac teoretycznych m.in. z zakresu profili lotniczych, wentylatorw i migie. Szeroki rozgos i zainteresowanie wywoaa jego modyfikacja teorii ukowskiego powstawania siy nonej.

Prof. Czesaw Witoszyski wypromowa wielu wietnych naukowcw jak Julian Bonder, Stefan Neumark, Jerzy Bukowski i wielu innych.

Prof. C. Witoszyski by czonkiem wielu towarzystw naukowych zarwno krajowych, jak i zagranicznych. Zjednywa sobie trwa sympati nie tylko jako uczony, lecz rwnie jako wybitny pedagog i wielki przyjaciel modziey.

Podczas okupacji niemieckiej w latach II wojny wiatowej udao mu si kontynuowa swoje prace naukowe w Instytucie Aerodynamicznym. Po wojnie, wraz z grup profesorw Wydziau Mechanicznego dziaa w Politechnice dzkiej, gdzie prowadzi dziaalno dydaktyczn, naukow i popiera poczy-nania modych konstruktorw lotniczych.

Choroba uniemoliwia planowany powrt Profesora do Warszawy. Zmar w odzi 13 wrzenia 1948 r.; pochowany zosta w Warszawie na cmentarzu Powzkowskim.

Na krtko przed mierci Politechnika Gdaska nadaa prof. C. Witoszy-skiemu tytu doktora honoris causa. MAKSYMILIAN TYTUS HUBER, urodzony 4 stycznia 1872 r. w Krocien-ku, po ukoczeniu w 1894 r. studiw na Wydziale Inynierii Szkoy Politech-nicznej we Lwowie, uzupeni swoje wyksztacenie matematyczne w uniwersyte-cie w Berlinie. Od 1898 r. zacz pracowa jako asystent w Szkole Politech-nicznej we Lwowie, skd na krtko prze-nis si do Krakowa, by w 1906 r. wrci do rodzimej uczelni jako wykadajcy, a od 1908 r. jako profesor mechaniki tech-nicznej. Lata te cechuje szczeglnie owocna i twrcza praca naukowa w dzie-dzinie teorii sprystoci i wytrzymaoci materiaw. W tej ostatniej dziedzinie sformuowa w 1904 r. kryterium wyte-nia, zwane kryterium Hubera-Misesa, ktre po dzi dzie stanowi podstaw teorii

Rys. 3. Prof. Maksymilian Tytus Huber

11

plastycznoci i ktre przynioso mu wiatowe uznanie. W latach 1910-1912 prof. dr M.T. Huber by dziekanem Wydziau Inynierii,

a w 1914 r. zosta wybrany rektorem lwowskiej uczelni. W wyniku dziaa wojennych dosta si w r. 1915 do niewoli rosyjskiej,

z ktrej wrci w 1918 r. Lata pobytu w Rosji, pomimo trudnych warunkw, wypenione byy aktywn dziaalnoci naukow i dydaktyczn. Lata 1918-1922 powici M.T. Huber intensywnej dziaalnoci w organizacji krajowego szkolnictwa technicznego i kierowaniu Politechnik Lwowsk na stanowisku rektora. Po okresie lat 1922-1927 wypenionych twrcz prac naukow w rnych dziaach wytrzymaoci, a w szczeglnoci w dziedzinie pyt anizo-tropowych, przenis si prof. dr M.T. Huber z Politechniki Lwowskiej do Politechniki Warszawskiej, gdzie obj Katedr Mechaniki Technicznej II Wy-dziau Mechanicznego.

W okresie okupacji M.T. Huber uczestniczy w tajnym nauczaniu Politech-niki Warszawskiej. Rysunek 4 przedstawia kopi zawiadczenia zdania egza-minu ze statyki lotniczej, wydanego studentowi Ryszardowi Lewandowskiemu w dniu 17 marca 1940 roku.

Rys. 4. Zawiadczenie o zdaniu egzaminu ze statyki lotniczej wydane przez prof. Tytusa Hubera w czasie okupacji niemieckiej. ( ze zbiorw R. Lewandowskiego).

W 1945 r. obj kierownictwo Katedry Wytrzymaoci Materiaw w Poli-

technice Gdaskiej oraz kierownictwo Instytutu Wytrzymaoci. Po trzyletniej pracy w tym orodku, prof. dr M.T. Huber przenis si w 1948 r. do Akademii

12

Grniczo-Hutniczej w Krakowie, w ktrej jako kierownik stworzonej dla niego ad personam Katedry, prowadzi wykady teorii sprystoci nieomal a do sa-mej mierci w dniu 9 grudnia 1950 r.

Rwnolegle do dziaalnoci naukowej i pedagogicznej w obrbie uczelni, prof. dr M.T. Huber by niezmiernie aktywny w yciu technicznym kraju, midzy innymi jako kierownik prac naukowo-badawczych w dziedzinie lotnictwa, czonek Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, czonek rady do spraw bada naukowych w Ministerstwie Spraw Wojskowych.

Dziaalno naukowa prof. dr. M.T. Hubera obejmowaa swym zasigiem ca prawie dziedzin mechaniki, gdy sigaa w mechanik cia staych od-ksztacalnych, a dorywczo nawet w dziedzinie mechaniki pynw. jej czciowy obraz daje liczba 17 ksiek i okoo 230 opublikowanych artykuw. Wiele jego prac, a w szczeglnoci wspomniane ju prace w dziedziny teorii sprystoci, pyt anizotropowych oraz z dziedziny wytenia, stanowi trway dorobek w na-uce wiatowej. Wykadajc przez ponad 50 lat wytrzymao materiaw, a w pewnym okresie rwnie i mechanik ogln, prof. dr M.T. Huber by wy-chowawc caych pokole rnych specjalnoci inynierw, ktrym zaszczepi zarwno umiejtno cisego traktowania zagadnie, jak i umiowanie wiedzy. Z grona jego suchaczy rekrutuje si dua cz obecnych pracownikw na-ukowych, w ktrych prof. dr M.T. Huber umia wzbudzi zainteresowanie pro-blematyk mechaniki poparte zawsze du osobist yczliwoci i uczynnoci. Zadowalajcy obecnie stan mechaniki w Polsce zawdziczamy w duej mierze tej dziaalnoci Profesora jako pedagoga i wychowawcy i z tego tytuu moe on by bez przesady uwaany za duchowego twrc polskiej szkoy mechaniki.

BOHDAN STEFANOWSKI urodzi si w 1883 r. w Lublinie. Po ukoczeniu studiw na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, nastpnie po stu-diach w Politechnice w Drenie i w Charlottenburgu oraz odbyciu praktyk fabrycznych w kraju i za granic, pracowa jako inynier w latach 1905-1908 w Zakadach Przemysowych Mllera (Hirschfelde-Lichtenberg) oraz Krima, po czym obj przy Katedrze Teorii Silnikw Cieplnych w Politechnice Lwow-skiej stanowisko asystenta, a nastpnie adiunkta.

Na tym stanowisku zapocztkowa organizacj i urzdzenie laboratorium maszyn, w ktrym prowadzi prace studentw, obejmujc w zwizku z tym w 1912 r. nowo utworzon docentur pomiarw maszyn. Jednoczenie opraco-wa projekt nowego gmachu laboratorium maszyn, ktrego realizacj rozpo-czto, jednak wybuch wojny w 1914 r. przerwa roboty budowlane.

W czerwcu 1914 r. B. Stefanowski uzyska na Politechnice Lwowskiej dy-plom doktora nauk technicznych i w tyme roku zosta powoany przez wadze

13

Politechniki na stanowisko profesora na Katedr Pomiarw Maszyn po zamia-nie docentury na katedr.

W 1918 r. po powrocie z Rosji, zosta powoany na stanowisko wykadaj-cego termodynamik techniczn na wydziaach mechanicznym, a nastpnie

Elektrycznym Politechniki Warszaw-skiej, za w 1919 r. zosta profesorem tego przedmiotu oraz kierownikiem zor-ganizowanego przez siebie Laborato-rium Maszyn i katedry Termodynamiki Technicznej. W 1923 r. by mianowany profesorem zwyczajnym. W tym samym roku zosta czonkiem-korespondentem Akademii Nauk Technicznych, za w 1937 r. jej czonkiem zwyczajnym.

W okresie II wojny wiatowej zajmo-wa si nauczaniem studentw na taj-nych kursach oraz w pastwowej Wy-szej Szkole Technicznej w Warszawie. po zakoczeniu wojny otrzyma w 1945 r. zadanie utworzenia Politechniki w o-dzi, ktrej zosta pierwszym rektorem. W 1948 r. powrci do Warszawy, gdzie obj kierownictwo Katedry Teorii Ma-szyn Cieplnych i odbudowa zniszczone pracownie przedwojennego laborato-rium, a nastpnie zaprojektowa i zreali-zowa budow gmachu Instytutu Tech-

niki Cieplnej wraz z kompletnym wyposaeniem laboratoryjnym. Na stanowisku kierownika Katedry pozostawa do momentu przejcia na emerytur w 1960 r. jest autorem kilkudziesiciu publikacji naukowych, kilkunastu podrcznikw i monografii.

Rys. 5. Prof. Bohdan Stefanowski

Prof. dr B. Stefanowski zosta wybrany w 1949 r. czonkiem Warszawskiego Towarzystwa Naukowego, w 1952 r. za czonkiem zwyczajnym PAN. W latach 1954-1959 by take kierownikiem Zakadu Termoenergetyki PAN.

W 1949 r. Politechnika dzka, a w 1960 r. Politechnika Warszawska na-day mu tytu doktora honoris causa.

Prof. dr B. Stefanowski otrzyma liczne wysokie odznaczenia pastwowe oraz dwukrotnie nagrod pastwow za dziaalno dydaktyczn i naukow.

14

Decyzj Senatu Politechniki Warszawskiej Gmach Instytutu Techniki Cieplnej zosta nazwany jego imieniem, na wniosek Rady Wydziau MEiL.

Rys. 6. Gmach Instytutu Techniki Cieplnej im. Bohdana Stefanowskiego

WACAW MOSZYSKI urodzi si w 1892 r. w Warszawie. Studia odbywa w Instytucie Elektrotechniki i Mechaniki Stosowanej w Nancy w latach 1911-1915, gdzie uzyska w 1914 r. dyplom inyniera elektryka, a w 1915 r. dyplom inyniera mechanika z wynikiem bardzo dobrym, stanowicym wyrnienie. Prac zawodow rozpocz w 1918 r. jako asystent kopalniany w Borysawiu w wiertnictwie ropy naftowej, w latach 1924-1930 pracowa w Pastwowej Wy-szej szkole Budowy Maszyn w Poznaniu jako nauczyciel obrbki metali i kierow-nik warsztatw szkolnych. W latach 1930-1932 pracowa na stanowisku kierownika technicznego Pastwowej Wytwrni Apa-ratw Telegraficznych i Telefonicznych w Warszawie, a pniej przy projektowa-niu przebudowy warszawskiego wza telekomunikacyjnego. Od 1932 r. by kie-rownikiem wydziau technicznego Insty-

15

Rys. 7. Prof. Wacaw Moszyski

tutu Technicznego Uzbrojenia, gdzie pracowa do 1938 roku, tj. do chwili objcia kierownictwa Katedry Czci Maszyn Politechniki Warszawskiej.

W 1931 r. in. W. Moszyski uzyska nostryfikacj dyplomu inyniera mechanika na Politechnice Warszawskiej. W 1933 r. zoy prac doktorsk pt. Zasady tolerancji (geometria tolerancji) i w 1936 r. uzyska stopie doktora nauk technicznych z odznaczeniem. W 1937 r. dr W. Moszyski zosta czonkiem korespondentem Akademii Nauk Technicznych w Warszawie, a kilka lat wczeniej czonkiem zwyczajnym Instytutu Naukowego Organizacji i Kierownictwa w Warszawie.

W r. 1937/38 dr W. Moszyski obj wykady i wiczenia zlecone z czci maszyn na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej, a nastpnie w 1938 r. zosta mianowany profesorem zwyczajnym i kierownikiem Katedry Czci Maszyn.

Podczas II wojny wiatowej w okresie od 1939 do 1941 roku prof. W. Mo-szyski pracowa jako wykadowca obrbki i czci maszyn w Pastwowym Liceum Technicznym w Wilnie. W 1941 r. wrci do Warszawy i pracowa jako wykadowca czci maszyn na Kursach Rysunku Technicznego S. Leniew-skiego, a od 1942 r. rwnie w Pastwowej Wyszej Szkole Technicznej (do 1944 r.).

W 1945 r. profesor bra udzia w pracach zwizanych z uruchomieniem Po-litechniki Warszawskiej, a nastpnie w r. 1945/46 w organizowaniu Politech-niki dzkiej. W 1946 r. wrci do Warszawy i kierowa Katedr Czci Maszyn a do mierci, tj. do 18 padziernika 1953 r.

Prof. dr W. Moszyski opublikowa okoo 85 prac o duym znaczeniu na-ukowym bd dydaktycznym, z czego 25 prac przypada na okres powojenny. Wrd prac powojennych naley wymieni czterotomowy Wykad elementw maszyn, oraz dzieo: Wytrzymao zmczeniowa. Profesor przygotowa materiay do ksiki Podstawy budowy Maszyn, ale niestety przedwczesna mier nie pozwolia na ukoczenie pracy.

We wspomnieniu o prof. W. Moszyskim prof. Zdzisaw Rytel napisa: Dziaalno naukowa Profesora Wacawa Moszyskiego stanowi chlubn kart w dziejach Polskiej Nauki i Techniki.

Zakres Jego zainteresowa naukowych by olbrzymi. Obejmowa bowiem podstawy budowy maszyn, a w szczeglnoci konstrukcj, wytrzymao i nor-malizacj elementw maszyn oraz zagadnienia obrbki czci maszynowych, a wic metody obrbki, narzdzia i obrabiarki do metali.

W tych dziedzinach, w ktrych dziaalno naukowa Profesora miaa cha-rakter zdobywczy, prekursorski, niezwyke cechy Jego umysu przejawiay si w jasnoci i logicznoci rozumowania, oryginalnoci i gbi ujcia zagadnie oraz wyjtkowej oszczdnoci sowa i zwartoci wykadu.

16

Umiowan dziedzin pracy Profesora Moszyskiego bya normalizacja w budowie maszyn. I tak zagadnieniu tolerancyj rednic i pasowa w budowie maszyn powici szereg artykuw w prasie technicznej, przygotowujc pod-oe do dyskusji nad projektami polskiego ukadu tolerancyj rednic i polskiego ukadu pasowa, ktrego by autorem (1927 r.). Profesorowi Moszyskiemu zawdziczamy rwnie opracowanie teoretycznych podstaw tolerancyj wymia-rw na zasadzie wymiennoci (1935 r.) i opracowanie zasad wymiarowania i tolerowania rysunkw czci maszynowych (1938 r.).

Cakowity dorobek wieloletniej wsppracy Profesora Moszyskiego z Pol-skim Komitetem Normalizacyjnym obejmuje ponadto setki projektw norm, ktre walnie przyczyniy si do rozwoju polskiego przemysu budowy maszyn.

Profesor Moszyski by rwnie wybitnym znawc jzyka polskiego. Wprawdzie nie opracowa wasnej teorii tworzenia wyrazw naukowych, jed-nake zarwno w swym dziele pt. Wykad elementw maszyn jak i w artyku-ach ogaszanych na amach czasopism technicznych by zdecydowanym zwo-lennikiem oparcia twrczoci w tej dziedzinie o kryterium zgodnoci sownic-twa z zasadami logiki.

17

3. MOLIWOCI KSZTACENIA W LATACH OKUPACJI HITLEROWSKIEJ

Dzieje uczelni w okresie okupacji byy cile zwizane z losami Warszawy. Oblenie Warszawy w 1939 r. spowodowao powane zniszczenia. W poowie listopada 1939 r. wadze okupacyjne zarzdziy zamknicie wszystkich szk wyszych w Warszawie. W nastpnych miesicach rne komisje rzeczoznaw-cw, w towarzystwie wadz okupacyjnych odwiedzay laboratoria Politechnik konfiskujc co bardziej cenne urzdzenia.

Pomimo istnienia nakazu zamknicia wszystkich uczelni na pocztku 1940 r. wadze Politechniki uzyskay zgod na przeprowadzenie egzaminw dyplomowych dla studentw, ktrzy przed rozpoczciem wojny uzyskali ab-solutorium. Zgoda zostaa cofnita w maju 1940 r. nakazem przerwania wszel-kich prac dydaktycznych, natomiast wyraono zgod na utworzenie 9 zaka-dw badawczych dla celw praktycznych dla odbudowy gospodarki miasta.

We wrzeniu 1940 r. cz uczelni zostaa udostpniona trzem dwuletnim szkoom zawodowym o kierunkach: elektrycznym, metaloznawczo-odlewni-czym, budowlanym. Szkoy te dziaay do lata 1944 r. Wadze okupacyjne zwracay baczn uwag aby do szk tych nie uczszczali byli studenci PW.

W padzierniku 1941 r. wadze Generalnej Guberni postanowiy na miejsce zakadw badawczych powoa szkol techniczn typu wyszego ni redni, nadajc stopie inyniera. Szkoa zostaa otwarta w kwietniu 1942 r., jej dy-rektorem zosta profesor Alfred Gttinger z Norymbergii. Zastepc dyrektora (do spraw dydaktycznych) by profesor Kazimierz Drewnowski (byy rektor PW), a po jego aresztowaniu i wywiezieniu do Dachau, jego obowizki przej w grudniu 1942 r. prof. B. Tooczko.

Wadze Polski Podziemnej wyraziy zgod na udzia pracownikw PW w tworzeniu PWST i prowadzenie zaj dydaktycznych, majc na uwadze ko-nieczno ksztacenia modziey oraz przewidujc moliwo dziki utworze-niu PWST rozszerzenia konspiracyjnej dziaalnoci dydaktycznej.

Na Wydziale Budowy Maszyn PWST studiowao niejawnie 255 byych stu-dentw PW. Dziekanem Wydziau Mechanicznego by prof. B. Tooczko, kie-rownikiem Zakadu Badawczego Techniki Cieplnej prof. Bohdan Stefanowski. Wielu profesorw Politechniki prowadzio dziaalno dydaktyczn w konspi-racji, prowadzono wykady, seminaria, egzaminy i prace dyplomowe. Bya to

Pastwowa Wysza Szkoa Techniczna (PWST).

18

dziaalno niesychanie niebezpieczna zarwno dla modziey studiujcej jak i kadry nauczajcej, jednak suya susznej sprawie. W latach 193944 wy-dano 55 dyplomw inynierskich Politechniki Warszawskiej, na innych wy-dziaach prowadzono rwnie prace doktorskie i habilitacyjne. Po ukoczeniu wojny osoby, ktre ukoczyy studia, lub zdobyy stopnie naukowe zasiliy kadry PW.

Instytut Aerodynamiczny nie zosta wczony do PWST, zosta podporzd-kowany Herman Gring Werke z siedzib w Brunszwiku. Pozostawanie pod zarzdem w Brunszwiku dawao pewnego rodzaju zabezpieczenie przed zbyt-ni ingerencj wadz okupacyjnych. Za zgod i poparciem prof. C. Witoszy-skiego w Instytucie powstaa baza grupy Armii Krajowej Dural uznawanej przez komend Gwn za zalek przyszego Instytut Technicznego Lotnictwa [4]. W skad grupy wchodzili in. Romuald Romicki, in. Zbigniew Brzoska, in. Stanisaw Madejski, in. Jan Paczoski, in. Zdzisaw Brodzki, in. Ryszard Lewandowski, w przyszoci profesorowie Wydz. Lotniczego i MEiLu oraz pracownicy Instytutu Lotnictwa.

19

4. WYDZIAY MECHANICZNE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ PO II WOJNIE WIATOWEJ

Zniszczenie gmachw Politechniki Warszawskiej (jak szacowano w 70%) oraz rozproszenie kadry uniemoliwio natychmiastowe reaktywowanie wszystkich wydziaw PW. Od grudnia 1944 r. przyjto, e tymczasow siedzib PW bdzie Lublin, a po nastaniu odpowiednich warunkw uczelnia bdzie przenie-siona na teren Warszawy bd jej najbliszych okolic. Obowizki dziekana Wydz. Elektryczno-Mechanicznego peni dr Pawe Szulkin, dla obsadzenia etatw brakowao 85% kadry.

Rys. 7. Gmach Gwny Politechniki w roku 1945

20

Ministerstwo Owiaty podzielone w tym czasie pomidzy trzy miasta Lu-blin, Krakw i Warszaw miao trudnoci z podjciem decyzji, ktre warszaw-skie uczelnie reaktywowa, a ktre przenie do innych miast. Uruchomienie dziaalnoci SGGW i SGH przekrelio ostatecznie propozycj ministerstwa utworzenia w Warszawie jednej uczelni pod nazw Szkoy Gwnej. Przedsta-wiciele uczelni warszawskich optowali za odbudow szkolnictwa wyszego w Warszawie w postaci przedwojennej zarwno dla dobra nauki, modziey studiujcej jak i pastwa, gdy jak twierdzili, konieczne jest istnienie w stolicy gremiw pracownikw nauki przydatnych przy podejmowaniu decyzji w spra-wach gospodarczych i politycznych.

W memoriale do Ministerstwa Owiaty odpowiadajc na argument o braku w Warszawie bazy materialnej pisano Uczelni nie stanowi pikne mury lecz ludzie... Jeli Politechnika Warszawska zemrze, zesp ludzi stanowicy tre istotn rozproszy si, ... czas i siy ywotne tych ludzi zostan w wielkim stopniu zmarnowane.

Po zaniechaniu reaktywowania PW w Lublinie powstaa koncepcja przenie-sienia PW do odzi. W marcu 1945 r. minister owiaty mianowa in. Wa-dysawa Kuczewskiego, byego wykadowcy AGH, penomocnikiem dla utwo-rzenia PW w odzi z kompetencjami rektora i senatu.

Nie bez znaczenia dla tych dziaa bya nieufno wadzy ludowej do profesury uczelni warszawskich majcej powizania w okresie okupacji i taj-nego nauczania z podziemiem Armii Krajowej oraz Delegatur rzdu lon-dyskiego.

Zdecydowana postawa rodowisk akademickich spowodowaa powoanie w maju 1945 r. Komisji Odbudowy Uczelni pod przewodnictwem byego rektora prof. Edwarda Warchaowskiego, ktry w sierpniu tego roku zosta wybrany rektorem PW na kadencj 19451947.

W pocztku padziernika 1945 r. zajcia uruchomi Wydzia Inynierii w pomieszczeniach szkoy im. T. Rejtana na Rakowieckiej, Wydzia Elek-tryczny w sali Poczty Gwnej przy ul. Nowogrodzkiej. Na reaktywowanie Wydziau Mechanicznego nie byo szans. Pracownicy Wydziau Mechanicz-nego wraz z prof. Bohdanem Stefanowskim zostali oddelegowani w celu orga-nizacji Politechniki Warszawskiej w odzi.

Spoeczno odzi i wadze miasta miay ambicje aby w odzi powstaa Politechnika dzka. By to okres gdy pewne krgi optoway za przeniesieniem stolicy do odzi, ktra miaa w tym czasie wiele nie zniszczonych paacw i budynkw mieszkalnych.

W roku 1945 niezalenie od oficjalnych zarzdze Ministerstwa Owiaty, delegowani do odzi profesorowie byego Wydziau Mechanicznego zorga-nizowali tam Rad Wydziau z prof. Bolesawem Tooczko jako dziekanem

21

i rozpoczli dziaalno, prowadzc przerwane prace dyplomowe i przyznajc przedwojennym studentom Wydziau Mechanicznego dyplomy PW.

Dziaania spoecznoci akademickiej PW w 1945 roku przebiegay w opar-ciu o przepisy Ustawy o szkoach Akademickich w jej brzmieniu z 1937 r., co oznaczao obieralno rektora i dziekanw oraz moliwo powrotu do dawnej struktury organizacyjnej uczelni. Ustaw t zastpi Dekret o organizacji nauki i szkolnictwa wyszego z 28.10.1947 r., ktry wprowadza ograniczenie samo-rzdnoci uczelni, gdy zgodnie z treci Dekretu rektorzy, prorektorzy, dzie-kani i prodziekani winni by mianowani przez ministra. Dekret ten, w grudniu 1951 r., zosta zastpiony Ustaw o szkolnictwie wyszym i o pracownikach nauki, ktra dawaa jeszcze wiksze uprawnienia ministrowi dotyczce we-wntrznej organizacji uczelni oraz dawaa wiksze uprawnienia mianowanym przez ministra rektorom.

Starania o wznowienie zaj Wydziau Mechanicznego w Warszawie za-koczyy si sukcesem w grudniu 1945 r. Dziekanem zosta wybrany przybyy na wiosn 46 roku z Anglii, prof. Stanisaw Puaski. Przyjto przedwojenny czteroletni program studiw z kierunkami: energetyczno-konstrukcyjnym, ko-munikacyjnym, lotniczym, technologicznym i uzbrojenia.

W skad Rady Wydziau Mechanicznego PW w r. ak. 1946/47 weszli mi-dzy innymi prof. Wacaw Moszyski, prof. Witold Pogorzelski, prof. Bolesaw Tooczko, doc. Jerzy Bukowski. W nastpnych latach z odzi powrcili prof. Bohdan Stefanowski i prof. Kazimierz Zembrzuski. Wykady w charakterze zastpcw profesorw podjli Wadysaw Fiszdon, Franciszek Misztal, Zdzisaw Rytel, Kornel Wesoowski.

Niestety trzej wybitni profesorowie Wydziau Mechanicznego: Maksymilian Tytus Huber, Micha Broszko, Karol Taylor przenieli si do Politechniki Gdaskiej, gdzie warunki ycia i pracy byy znacznie lepsze ni w zrujnowanej Warszawie, a budowa Politechniki Gdaskiej te bya wanym wyzwaniem.

W roku 1948/49 zosta wprowadzony dwustopniowy system studiw, trzy lub trzy i p letni kurs inynierski plus proczna praktyka przeddyplomowa, drugi stopie kurs magisterski by dostpny dla koczcych studia inynier-skie z wynikiem dobrym. Od roku 1954 nastpowao stopniowe przechodzenie na jednostopniowy system ksztacenia. Na Wydziale Lotniczym kurs magister-ski trwa 5,5 roku.

W 1951 r. podjta zostaa decyzja o poczeniu kilku wydziaw Politech-niki Warszawskiej z odpowiednimi wydziaami Szkoy Inynierskiej im. H. Wawelberga i S. Rotwanda. Szkoa ta o dugiej tradycji gdy powstaa w 1895 r. z funduszu utworzonego przez Hipolita Wawelberga i Stanisawa Rotwanda dla uczczenia pamici ich ojca i tecia Henryka Wawelberga, dziki pozycji redniej szkoy mechaniczno-technicznej miaa szczcie do nieprzer-

22

wanej dziaalnoci nawet w okresie okupacji, skupia grono wietnych wyka-dowcw i reprezentowaa wysoki poziom.

Wedug wypowiedzi prof. Jerzego Bukowskiego [6] w kierownictwach obydwu szk nie byo jednomylnoci co do celowoci poczenia. Rektor PW prof. Warchaowski by zdecydowanym rzecznikiem poczenia, rektor Szkoy Wawelberga, prof. Ludwik Uzarowicz by zdecydowanie przeciwny... . Po 56 latach nieprzerwanej dziaalnoci szkoa bya waciwym modelem wyszej technicznej szkoy zawodowej ... Profesura PW bya raczej przeciwna po-czeniu, wrd modych pracownikw szkoy Wawelberga istniay tendencje do jej rozwoju w drug Politechnik.

Argumenty za poczeniem byy wakie, istniay luki kadrowe i braki wypo-saenia w wielu specjalnociach mechanicznych i elektrycznych obydwu szk, dublowanie inwestycji byo niecelowe. Abstrahujc od wzgldw politycznych, ktre wwczas odgryway istotna rol, byo wiele czynnikw merytorycznych, ktre skoniy Ministerstwo Szkolnictwa Wyszego i Nauki do podjcia decyzji o poczeniu.

... Kilkudziesicioosobowe grono wykadowcw Szkoy Inynierskiej zasi-lio wydziay mechaniczne i elektryczne PW ... . CKK zaaprobowaa wik-szo wnioskw (profesorskich), do liczne jednak byy wypadki powoa tylko na stanowiska docentw... Takie obnienie tytuw do wnioskw miao miej-sce nie tylko wobec profesorw kontraktowych powoanych spord kadry Szkoy Wawelberga, uleg mu rwnie niejeden wniosek Politechniki dotyczcy wasnych pracownikw.

Komisja powoana do spraw poczenia obu uczelni pracujca pod prze-wodnictwem prof. J. Bukowskiego zaproponowaa powstanie w Politechnice Warszawskiej piciu wydziaw mechanicznych: Mechaniczno-Konstrukcyj-nego, Lotniczego, Mechaniczno-Technologiczno-Konstrukcyjnego, Mecha-niczno-Technologicznego i Agromechanicznego.

Na interesujcych nas wydziaach Mechanicznym Konstrukcyjnym i Lotni-czym utworzono nastpujce Katedry. Na Wydziale Mechanicznym Konstruk-cyjnym: Matematyki, Czci Maszyn, Teorii Maszyn Cieplnych, Dwignic, Kotw Parowych, Turbin Cieplnych, Silnikw Spalinowych, Budowy Loko-motyw, Maszyn Budowlanych i Drogowych, Chodnictwa, Silnikw Wodnych i Pomp, Teorii Mechanizmw oraz Urzdze i Aparatury Przemysowej.

Na Wydziale Lotniczym utworzono Katedry: Mechaniki Lotu, Aero-dynamiki, Wytrzymaoci Konstrukcji Lotniczych, Technologii Lotniczej, Budowy Samolotw, Wytwarzania Silnikw Lotniczych, Silnikw Lotniczych i Osprztu Lotniczego.

23

Nowe wydziay rozpoczy rekrutacj na pierwszy rok studiw w roku 1951, starsze roczniki koczyy studia wedug starych programw. Rysunek 8 przed

Dziekanami wydziaw w okresie od 1951 do 1960 r. byli: Kadencja Wydzia Mechaniczny-Konstrukcyjny Lotniczy 51/52 prof. Ignacy Brach doc. Leon Niemand 52/54 prof. Zdzisaw Rytel doc. Leon Niemand 54/56 doc. Mieczysaw Arkuszewski prof. Franciszek Misztal 56/58 prof. Zdzisaw Rytel prof. Zbigniew Brzoska 58/60 prof. Stanisaw Krl prof. Zbigniew Brzoska

stawia grup profesorw Wydziau Mechanicznego Konstrukcyjnego wraz z absolwentami z roku 1952.

W okresie 1951-53 wybudowano dwa wane dla Wydziau gmachy: Gmach Nowy Lotniczy i Gmach Techniki Cieplnej. Poza wasn rekrutacj w latach 1952-54 na Wydzia Lotniczy PW przesza znaczna liczba studentw drugiego i trzeciego roku w zwizku z likwidacj studiw lotniczych na Politechnice Wrocawskiej a wczeniej na Politechnice dzkiej i w AGH.

W okresie od roku 1951 do 1960 wydziay mechaniczne PW podlegay rnym przemianom. Schemat tych przemian przedstawia rys. 9.

Osob, ktra odegraa decydujc rol w przemianach wydziaw Mecha-nicznych Politechniki Warszawskiej i ktra przez wiele lat wpywaa na losy Politechniki i przyszego Wydziau MEiL by profesor Jerzy Bukowski. Wsp-pracownik Czesawa Witoszyskiego po wojnie aktywnie uczestniczy w odbu-dowie Instytutu Aerodynamicznego, jako rektor PW mia swj udzia w two-rzeniu bazy dydaktycznej i badawczej Wydziau Lotniczego.

JERZY BUKOWSKI ur 23.11.1902 r. w Bugaju (woj., kieleckie) rozpocz studia na Wydz. Mechanicznym PW w padzierniku 1921 r., w r. 1925 zosta asystentem w Katedrze Aerodynamiki kierowanej przez prof. Czesawa Wito-szyskiego. W latach 1934-35 kierowa rozbudow Instytutu Aerodynamiczne-go. W padzierniku 1935 r. rozpocz prac jako konstruktor i kierownik tech-niczny jedynej w kraju Fabryki migie W. Szomaski i Sp.. W latach 1936-39 prowadzi w oddziale lotniczym Wydz. Mechanicznego PW wykad projek-towania migie oraz wykada aerodynamik w szkole oficerw lotnictwa w Warszawie.

W 1938 r. Wydz. Mechaniczny przeprowadza przewd habilitacyjny in. Bu-kowskiego w oparciu o przepis ustawy zezwalajcy na habilitacj bez doktoratu osb, ktre maj wybitne osignicia twrcze w pracy zawodowej.

24

Przed wojn Jerzy Bukowski opublikowa ksik Technika laboratoryjna pomiarw aerodynamicznych oraz skrypt Projekt miga. Nie ukaza si, niestety, bdcy w sierpniu 1939 r. w drukarni Zeszyt prac Instytutu Aerody-namicznego zawierajcy opis instalacji do pomiarw migie.

25

Rys

.8. G

rupa

pro

feso

rw

Wyd

zia

u M

echa

nicz

nego

Kon

stru

kcyj

nego

wra

z z

abso

lwen

tam

i z r

oku

1952

. Od

praw

ej s

iedz

pr

ofes

orow

ie:

W. S

zym

anow

ski,

Z. B

rzos

ka,

K.

Wes

oow

ski,

F. M

iszt

al,

E. O

ska,

B.

Stef

anow

ski,

Z. R

ytel

, J.

Buk

owsk

i, J.

Bra

ch,

A.

Pilc

h,S.

Szc

zaw

isk

i

26

27

W czasie wojny pracowa (z przy-

musu) w fabryce migie (d. fabryka Szomaskiego). W czasie ewakuacji fabryki wywieziony do Niemiec. Od czerwca 1945 r. wykada aerodyna-mik i organizacj pracy na Wydzia-le Elektro-mechanicznym Politechniki Warszawskiej z siedzib w Lublinie. W 1946 r. wykada mechanik lotu na Wydziale Mechanicznym Politechniki dzkiej; niezalenie od tego zostaje kierownikiem Katedry Aerodynamiki w Warszawie i czonkiem Rady Wy-dziau Mechanicznego PW. W tym cza-sie z wielk energi przystpuje do odbudowy Instytutu Aerodynamicz-nego. W latach 1950/51 i 51/52 peni funkcj dziekana Wydziau Mechanicz-nego i w maju 1951 r. zostaje powoany przez Ministra na penomocnika ds. przygotowania poczenia Szkoy im. H. Wawelberga i S. Rotwanda z niekt-rymi wydziaami PW.

Rys. 10. Prof. Jerzy Bukowski

W roku 1951/52 zostaje mianowany prorektorem ds. dydaktyki a od 1 wrze-nia 1952 r. rektorem PW na miejsce rektora Warchaowskiego. Jako Rektor PW staje na czele Zespou Gwnego PW dla rozbudowy Politechniki. Od 1952 r. dziaa w Radzie Gwnej Szkolnictwa Wyszego, do 1958 r jako prze-wodniczcy Sekcji Technicznej, do 1961 roku jako sekretarz Rady, a do 1968 roku jako czonek Prezydium Rady.

W 1957 r. zostaje wybrany posem na Sejm PRL, jako kandydat wysunity przez Politechnik Warszawsk i NOT. Mandat piastuje przez cztery kadencje do 1969 r. Ponownie posem na Sejm PRL zostaje w 1972 r. W maju 1959 r. zostaje ponownie wybrany Rektorem PW i funkcj t peni dwie trzyletnie ka-dencje do 1965 r. Jako Rektor, mediujc pomidzy wadzami a samorzdem studentw wielokrotnie przyczyni si do rozadowania napi w trakcie straj-kw i wiecw, ktre w tym czasie czsto miay miejsce w Warszawie z aktyw-nym udziaem studentw PW.

Poza obowizkami Rektora, prof. J. Bukowski dziaa w Gwnej Komisji Kwalifikacyjnej przy PAN, w Komitecie Nagrd Pastwowych, by czonkiem jury konkursu Mistrza Techniki, w Komitecie Budowy Maszyn PAN, w Komite-cie Historii Nauki i Techniki przy Wydz. I PAN. Dziaa rwnie w Midzyna-rodowej Unii Historii i Filozofii Nauki, bdc przewodniczcym Komitetu

28

Mikoaja Kopernika i przygotowujc obchody 500-lecia wielkiego astronoma. By dziaaczem ruchu PUGWASH gromadzcego intelektualistw propaguj-cych idee rozbrojenia i wsppracy midzynarodowej.

Prof. Jerzy Bukowski by dziaaczem NOT; uczestniczy w organizacji Kon-gresw Technikw Polskich, w latach 1964-71 peni funkcj Przewodnicz-cego Rady NOT, a od 1971 r. Prezesa Zarzdu Gwnego NOT. Dziaalno polityczna, spoeczna i organizacyjna w Politechnice i organizacjach naukowo-technicznych nie uniemoliwia mu dziaalnoci naukowo-dydaktycznej w PW. Jako kierownik Katedry dba o jej rozwj, w roku 1959 wyda obszerny pod-rcznik Mechanika pynw, a nastpnie Kurs mechaniki pynw (wsp-autorem by dr P.Kijkowski). Profesor J.Bukowski by promotorem 8 doktora-tw i recenzentem stu kilkudziesiciu prac doktorskich, prac habilitacyjnych i wnioskw awansowych. W Instytucie Aerodynamicznym, z ktrym by stale zwizany rwnie po przejciu na emeryturw roku 1973, skupi grono zdol-nych wsppracownikw naukowych, ktrzy oddziaywali na rozwj mechaniki cieczy i gazw w Polsce. Prof. Jerzy Bukowski zmar 1.06.1982 r. W okresie swojej wieloletniej dziaalnoci uzyska szereg nagrd i odznacze, a pomiert-nie otrzyma najwysze odznaczenie owego okresu, tj. medal Budowniczy Polski Ludowej.

29

5. WYDZIA MECHANICZNY ENERGETYKI I LOTNICTWA

Na jesieni 1960 roku nastpio poczenie wydziaw: Mechanicznego Kon-strukcyjnego i Lotniczego. Powsta Wydzia Mechaniczny Energetyki i Lot-nictwa, ktrego 40-lecie wanie obchodzimy.

Stan obydwu wydziaw przed poczeniem i struktur nowoutworzonego Wydz. MEiL opisuje prof. Zdzisaw Rytel w [7]. W opisie tym zawarto wiele szczegowych informacji, podano: nazwy katedr i zakadw, kto nimi kiero-wa i jak prowadziy dziaalno dydaktyczn i naukow. Tutaj ogranicz si do wymienienia nazw katedr i tworzcych je zakadw, podania nazwisk ich kierownikw i skadu kadry dydaktycznej wg stanu w 1965 r. oraz bardzo skrtowych informacji.

Katedra Matematyki

kierownik: prof. Witold Pogorzelski, a po jego mierci (3 stycznia 1963 r.) prof. Janina Wolska-Bochenek. Pracownikami dydaktycznymi Katedry byli: dr Andrzej Borzymowski, mgr Jerzy Chmaj, mgr Teodozja Dubrawska, : mgr in. Jan Pkalski, mgr Romuald Staczyk, dr Magdalena Tryjarska, mgr Genowefa Warowna.

Katedra Mechaniki (z trzema zakadami: Mechaniki Oglnej, Mechaniki Lotu i Geometrii Wykrelnej) kierownik: prof. Wadysaw Fiszdon. Pracownikami dydaktycznymi Katedry byli: dr Rocisaw Aleksandrowicz, mgr in. Maciej Bossak, mgr in. Jan Fredro, mgr in. Ludomir Laudaski, dr in Wiesaw ucjanek, mgr in. Wiesawa Makaruk, mgr in. Jerzy Maryniak, mgr in. Wacaw Mierzejewski, mgr in. Eugeniusz Mzyk, mgr in. Miron Nowak, mgr in. Romuald Romicki, mgr in. Tomasz Jan Szuster. Katedra czerpaa z przedwojennych dowiadcze Katedr Mechaniki I i II, w ktrej wykadali prof. M. Broszko i prof. Maksymilian Tytus Huber, a w zakresie Mechaniki Lotu prof. Gustaw Mokszycki.

Katedra Wytrzymaoci Materiaw i Konstrukcji kierownik: prof. Zbigniew Brzoska. Pracownikami dydaktycznymi Katedry byli: mgr in. Leon Adamiec, mgr in Marek Bijak, dr in Andrzej Jaworski, mgr in. Robert Jedrzejczyk, dr in. Jacek Kapkowski, dr in. Stanisaw ukasiewicz, dr in. Jarosaw Sobieszczaski, dr in. Jacek Stupnicki, dr in Zdzisaw Tereszkowski.

30

Katedra korzystaa z wielkiego dorobku prof. Maksymiliana Tytusa Hubera, jego wsppracownikw profesorw Rejnolda Kurowskiego i Jerzego Leyko.

Katedra Materiaoznawstwa kierownik: prof. dr Micha miaowski, p.o. kier. doc. Jerzy obzowski, od 1965 r. prof.dr Stanisaw Jawiski. Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: mgr in. Jacek Baszkiewicz, dr in. Jerzy Gazka, dr in. Ludomir Kalinowski, mgr in. Jerzy Linkowski, mgr in. Cecylia Ma-licka-Pieniek, mgr in. Jerzy Peka, doc. dr hab. Zdzisaw Poniewierski, mgr in. Ta-deusz Radomski, dr in. Andrzej Szummer.

Katedra Teorii Maszyn i Mechanizmw (z dwoma zakadami: Teorii Me-chanizmw i Maszyn oraz Miernictwa Wielkoci Mechanicznych) kierownik: prof. dr Jan Oderfeld Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: dr in. Marek Dietrich, dr in. Jan Goliski, mgr in. Krzysztof Kdzior, mgr in. Tadeusz Kopyt, doc. dr in. Adam Morecki, mgr in. Kazimierz Nazarczuk, dr in. Andrzej Oldzki, mgr in. Wodzimierz Ozimowski, mgr in. Zbigniew Walczak. Nauczanie w tej dziedzinie w Politechnice Warszawskiej zainicjowa prof. dr Wacaw Moszyski.

Katedra Aerodynamiki (z dwoma zakadami: Aerodynamiki i Dynamiki Ga-zw) oraz z Instytutem Aerodynamicznym kierownik: prof. Jerzy Bukowski. Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: mgr in. Czesaw Gobiewski, dr in. Wiktor Jungowski, mgr in. Piotr Kijkowski, mgr in. Maria Klonowska, mgr in. Eu-geniusz uczywek, dr in. Jerzy Ostrowski, prof. dr Wodzimierz Prosnak, mgr in. Andrzej Szumowski, mgr in. Aleksander Szyszkowski, mgr in. Antoni Tarnogrodzki, mgr in. Jan Wojciechowski. Katedra czerpaa z bogatych dowiadcze prof. Czesawa Witoszyskiego, zwanego ojcem lotnictwa polskiego za zasugi w zakresie aerodynamiki. Utworzony przez niego Instytut Aerodynamiczny wywar wpyw na rozwj lotnictwa w Polsce i mia swj udzia w dwukrotnym zwycistwie w Chal-langach w latach 1932 i 1934. Wsppracownikami Witoszyskiego byli dr S. Neumark, dr J. Bonder.

Katedra Teorii Maszyn Cieplnych (z dwoma zakadami: Termoenergetyki i Ukadw Energetycznych) Kierownik: prof. Bohdan Stefanowski, po jego odejciu w 1963 r. kierowni-kiem zosta doc. dr hab. Bogumi Staniszewski. Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: mgr in. Bogusaw Abramowski, mgr in. Jacek Bzowski, mgr in. Andrzej Chmielowski, mgr in. Stanisaw Chrociel, dr in. Bogusaw Ferens, mgr in. Jerzy Gsiorowski, mgr in. Elbieta Gog, dr in.

31

Wiesaw Gog, dr in. Witold Kierkus, mgr in. Jerzy Klauznicer, mgr in. Andrzej Kopocki, mgr in. Leszek Mikoajkw, mgr in. Wiesaw Rybka, mgr in. Wojciech Saajczyk, mgr in. Tadeusz Szolc, dr in. Tomasz Wartanowicz, dr in. Piotr Wjcik, mgr in. Jzef Zagrski, dr in. Maciej Zgorzelski. Katedra bya kontynuatork osigni wspaniaych prekursorw, prof. Sta-nisawa Patschke, dziaajcego w okresie powstawania wydziaw mecha-nicznych w PW, prof. Bohdana Stefanowskiego uznanego twrcy Politech-niki dzkiej i budowniczego Instytutu Techniki Cieplnej, ktry kierowa Katedr przez blisko 40 lat.

Katedra Technologii Mechanicznej Oglnej i Lotniczej (z zakadami Tech-nologii Mechanicznej Oglnej i Technologii Lotniczej) kierownik: prof. Stanisaw Szulc od roku 1965 prof. Marian Wakalski Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: , mgr in. Tadeusz Bednarski, dr in. Jerzy Bu, mgr in. Ryszard Filipowski, mgr in. Marek Jasiski, dr in. Jezef Jezierski, mgr in. Jerzy Kozak, mgr in. Tadeusz Kurcyk, mgr in. Mieczysaw Marciniak, mgr in. Jerzy Nowicki, mgr in. Jan Peroczyk, dr in. Andrzej Uzarowicz, mgr in. Czesaw Woko, mgr in. Stanisaw Zitarski.

Katedra Czci Maszyn kierownik: doc. mgr in. Edward ysakowski. Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: mgr in. Wacaw Gontarz, mgr in. Tadeusz Koacin, mgr in. Bohdan Korytkowski, mgr in. Karol Krzemiski, mgr in. Eugeniusz Lachowski, mgr in. Jerzy Stahl, mgr in. Tadeusz Szopa, mgr in. Tadeusz Urban, mgr in. Jan Witkowski. Katedra korzystaa z bogatych tradycji w tym zakresie jakie istniay na Wy-dziale Mechanicznym. Pierwsze wykady z Czci Maszyn dla studentw wydziaw Budowy Maszyn i Elektrotechnicznego prowadzi prof. Czesaw Witoszyski. W latach 20-tych prof. Micha Broszko, w nastpnym okresie zajcia dydaktyczne w tym zakresie byy prowadzone przez prof. Bolesawa Tooczk i prof. Wacawa Suchowiaka. W okresie 1937-39 i 1946-53 kie-rownikiem Katedry Czci Maszyn by prof. Wacaw Moszyski.

Katedra Kotw Turbin i Pomp (z trzema zakadami Turbin Cieplnych, Kotw Parowych i Maszyn Hydraulicznych) kierownik: prof. Piotr Orowski. Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: mgr in. Mieczysaw Arkuszewski, mgr in. Wacaw Dobrzaski, doc. dr in. Kazimierz Jackowski, mgr in. Andrzej Miller, mgr in. Zdzisaw Przybylski, mgr in. Bolesaw Sychowicz, prof. Alekszander Uklaski, mgr in. Leon Witwicki, mgr in. Ryszard Zikowski. Katedra czerpaa z bogatych dowiadcze i dorobku profesorw: Wiesawa Chrzanowskiego, Bolesawa Tooczko, Stanisawa Zwierzchowskiego.

32

Katedra Silnikw Spalinowych, Przemysowych i Lotniczych (z trzema za-kadami: Cieplnych Maszyn Tokowych, Turbin Spalinowych i Teorii Spalania) kierownik: prof. Zdzisaw Rytel. Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: mgr in. Jan Andrzejewski, mgr in. Cezary Bocheski, mgr in. Janusz Klammer, mgr in. Tadeusz Litwin, prof. nzw. Leon Niemand, mgr in. Jarosaw Pakleza, mgr in. Leszek Piechowski, mgr in. Jerzy Pintera, mgr in. Henryk Rkawek, prof. Dionizy Smoleski, dr in. Stanisaw Wjcicki. Katedra czerpaa z dorobku prof. Karola Taylora, a w okresie powojennym z dorobku Katedry na Wydziale Lotniczym PW, kierowanej przez prof. Jana Oderfelda. Tematyk zwizan ze spalaniem rozwin prof. Dionizy Smo-leski.

Katedra Urzdze i Aparatury Przemysowej kierownik: prof. Jan Dyduszyski. Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: dr in. Kazimierz Brodowicz, mgr in. Andrzej Kubasiewicz, mgr in. Jerzy Stefaski.

Katedra Budowy Samolotw (z dwoma zakadami Konstrukcji Samolotw i Technologii Patowcw) kierownik: prof. Franciszek Misztal. Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: mgr in. Witold Baewicz, prof. Leszek Dulba, mgr in. Bohdan Jancelewicz, mgr in. Jerzy Kapuciski, mgr in. Roman witkiewicz, mgr in. Tadeusz Wilicki. Katedra czerpaa z dorobku pierwszych Katedr Budowy Patowcw i Me-chaniki Lotu, prowadzonych przez Gustawa Andrzeja Mokrzyckiego, w skad jej pracownikw wchodzili przed wojn Stanisaw Rogalski i Sta-nisaw Wigura. W okresie powojennym swoje dowiadczenia studentom przekazywa prof. Leszek Dulba.

Katedra Osprztu Lotniczego kierownik: prof. Kazimierz Gbicki. Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: mgr in. Jerzy Krcisz, mgr in. Jerzy Madler, dr in. Zbigniew Smlski, mgr in. Wadysaw Stpniewski, mgr in. Mirosaw Stola.

Katedra Energetyki Jdrowej, we wrzeniu 1963 r. przemianowana na Ka-tedr Techniki Jdrowej (z dwoma zakadami Miernictwa Radioaktywnego i Zastosowania Izotopw oraz Reaktorw Jdrowych) kierownik: prof. Jan Pawe Nowacki. Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: mgr in. Janusz Adamski, mgr in. Edward Detyna, dr in. Ryszard Gajewski, dr in. Jerzy Gierak, mgr in. Jerzy Gogolewski, mgr

33

in. Marian Kiekiewicz, mgr in. Karol Makowski, mgr in. Ra Pachowska, mgr in. Andrzej Wieczorkowski.

Katedra Siowni i Gospodarki Energetycznej (z zakadami: Siowni oraz Gospodarki Energetycznej) kierownik: prof. Stanisaw Andrzejewski. Pracownikami dydaktycznymi katedry byli: mgr in. Pawe Hempowicz, prof. Czesaw Mejro, mgr in. Jzef Portacha, mgr in. Andrzej Wsowski, mgr in. Wiesaw u-rawski.

Katedra Ekonomii Politycznej (z zakadami Ekonomii Politycznej i Socjo-logii Przemysu) kierownik: doc.dr hab. Stanisaw Szefler. Pracownikami dydaktycznymi byli: mgr Witold Ancuta, mgr Marian Bogacz, dr Zdzi-saw Bombera, dr Nikos Burnias, mgr Irena Chociowska-Krogulec, dr Romuald Chwieduk, dr Maria Ciechociska, mgr Magorzata Dbrowa, doc. dr hab. Henryk Dunajewski, dr Janina Dusik-Chajtman, mgr Hanna Glinicka, dr Leszek Guzicki, dr ywia Kaczmarek, dr Zenona Kluza-Woosiewicz, mgr Juliusz Latomski, dr Zofia Lewandowska, mgr Danuta obocka, dr Stafan Marciniak, mgr Alina Motycka, doc. dr hab. Jzef Nowicki, dr Andrzej Pawowski, mgr Ryszard Pluta, dr Rudolf Pomerski, dr Anna Preiss-Zajdowa, dr Jerzy Ruszkiewicz, mgr Czesaw Waluk, doc. dr hab. Stanisaw Widerszpil, mgr Witold Wudel. Przed poczeniem obydwu wydziaw Wydzia Mechaniczny Konstruk-

cyjny by bardzo mocny, mia swoje bogate tradycje, wysoko kwalifikowan kadr profesorw o powanym dorobku naukowym i o ugruntowanej pozycji w kraju i za granic, mia te kilka unikatowych specjalnoci.

Wydzia Lotniczy by wydziaem modym, czerpa z dorobku Instytutu Aerodynamicznego, mia w swym skadzie profesorw Sekcji Lotniczej Wy-dziau Mechanicznego PW i zebra grup profesorw i docentw ze Szkoy Wawelberga i Rotwanda. Mia stosunkowo mod kadr, nowoczesn przey-wajc burzliwy rozwj specjalno . W kraju przeznaczano w tym czasie due nakady na rozwj przemysu lotniczego. Zainteresowanie ze strony spoecze-stwa, zapewniao dopyw na studia zdolnej modziey, wynikao z przedwojen-nej tradycji i ze wspomnie o roli lotnictwa w II wojnie wiatowej.

Powsta Wydzia MEiL czcy dobre tradycje i nowoczesno, nauki pod-stawowe i stosowane. Na pozr dwie rne dziedziny nauki i techniki miay teraz tworzy wsplny organizm i realizowa wsplny program ksztacenia studentw. Energetyka cieplna i jdrowa, ktrej produkty wa setki ton i lot-nictwo, gdzie konieczno zwikszenia masy elementw samolotu o kilogram powoduje bl gowy konstruktora.

34

Trudno obecnie, po 40 latach dociec, kto by inspiratorem tego poczenia, Pomijajc wzgldy polityczne, a majc na uwadze wzgldy merytoryczne, mona uzna e za poczeniem optowaa grupa profesorw o szerokich pogl-dach, ktra uznaa, e nowy wydzia ma grupowa specjalnoci wymagajce zaawansowanych technologii, zaawansowanych metod modelowania matema-tycznego, podejcia systemowego, procesw optymalizacyjnych, zaawansowa-nych metod eksperymentalnych.

Absolwenci maj by dobrze przygotowani do konstruowania maszyn i urzdze o duej niezawodnoci i wysokim poziomie bezpieczestwa, gdy ewentualne niesprawnoci lub awarie w obydwu dziedzinach mog prowadzi do katastrof. Ponadto uznano, e wydzia powinien ksztaci przyszych adep-tw nauki i techniki.

Zamiar powid si i z perspektywy 40 lat moemy z satysfakcj odnotowa kariery absolwentw w rnych dziedzinach gospodarki, poczynajc od ener-getyki i lotnictwa, astronautyki, przemysu zbrojeniowego, handlu zagranicz-nego, bankowoci. Absolwenci MEiLu zajmuj obecnie stanowiska profesorw na rnych wyszych uczelniach w Polsce i za granic, instytutach PAN i in-stytutach przemysowych.

Studenci Wydz. MEiL i absolwenci tego wydziau mieli i maj poczucie bycia elit wrd studentw i inynierw. Atmosfera wydziau elitarnego po-maga studentom akceptowa naprawd trudne obowizki.

Studenci innych wydziaw Politechniki, moe nie pracujcy tak ciko jak nasi studenci, wymylili powiedzenie: absolwenci Wydziau MEiL to poMELecy. Ale dyplom Wydziau MEiL otwiera drogi do karier.

* * *

Na posta Wydziau MEiL wpynli twrcy tego wydziau profesorowie Wydziau Mechanicznego Konstrukcyjnego i Wydziau Lotniczego.

Nie sposb wymieni w tym krtkim opracowaniu wszystkich, ktrzy byli w tym okresie aktywni. Do najbardziej zasuonych zalicz profesorw (w po-rzdku alfabetycznym) Jerzego Bukowskiego, Zbigniewa Brzosk, Wadysawa Fiszdona, Franciszka Misztala, Jana Oderfelda, Piotra Orowskiego, Witolda Pogorzelskiego, Zdzisaw Rytla, Dionizego Smoleskiego i Bohdana Stefa-nowskiego.

Dane biograficzne i osignicia kilku z nich bd (z koniecznoci bardzo skrtowo) omwione w rozdziale przedstawiajcym sylwetki dziekanw Wydz. MEiL. Dokonania prof. Bohdana Stefanowskiego zostay przedstawione w roz-dziale omawiajcym proces formowania si Wydziau Mechanicznego PW

35

w okresie przedwojennym. Sylwetk i dokonania profesora Jerzego Bukow-skiego przedstawiono w rozdziale omawiajcym proces tworzenia si wydzia-w mechanicznych po II wojnie wiatowej.

Mam nadziej, e znajdzie si osoba, ktra pracowicie wertujc dokumenty i protokoy Rad Wydziau, dane profesorw i absolwentw, napisze histori Wydziau Mechanicznego i Lotnictwa.

Autor tego opracowania nie czuje si na siach dotarcia do wielu wanych dokumentw i krtki czas wykadu nie pozwala na omwienie wszystkiego, co wane i warte odnotowania.

Pierwszym dziekanem nowoutworzonego Wydziau MEiL by prof. Wa-dysaw Fiszdon i jemu Wydzia na pewno wiele zawdzicza. By on zwolenni-kiem ksztacenia magistrw inynierw z gbszym przygotowaniem w zakre-sie przedmiotw podstawowych a ograniczenia przedmiotw technologicznych. Myl ta zostaa zrealizowana dopiero w latach siedemdziesitych, gdy z wydziau MEiL odeszy zespoy zwizane z inynieri materiaow i techno-logi mechaniczn.

W kadencji 1963-65 dziekanem Wydziau MEiL zosta prof. Zbigniew Brzoska. Moe to subiektywne odczucie, gdy zaliczam si do jego wycho-wankw, wsppracownikw a mog chyba powiedzie przyjaci, uwaam e mia ogromny wpyw na posta Wydziau MEiL, odcisn swoje bardzo po-zytywne pitno na wsppracownikach i by guru dla wielu studentw i ab-solwentw.

W roku 1951, majc zaledwie 34 lata zosta powoany na stanowisko za-stpcy profesora i kierownika Katedry Wytrzymaoci Materiaw i Konstruk-cji. W tym czasie nadzorowa budow Gmachu Nowego Lotniczego, w latach 1956-60 by dziekanem Wydziau Lotniczego.

Powoaniem Profesora bya praca nauczyciela akademickiego. By wiet-nym wykadowc, wykada wszystkie przedmioty wywodzce si z Wytrzy-maoci Materiaw i Konstrukcji, a wic statyk i stateczno konstrukcji cienkociennych, teori sprystoci i plastycznoci, mechanik pkania; mia wspania pami, by do wykadu zawsze wietnie przygotowany. Wykady prowadzi bez notatek (da tego rwnie od swoich wsppracownikw), a twarze, imiona i nazwiska swoich studentw zna ju na drugim spotkaniu, czym zaskakiwa suchaczy.

Jego koncepcj dydaktyczn byo przechodzenie od prostych przypadkw do uoglnie a kady wywd by poparty praktycznym przykadem. Swoje pogldy w tym zakresie konsekwentnie zrealizowa w dwch podstawowych podrcznikach Wytrzymao Materiaw i Statyka i Stateczno Konstruk-cji Prtowych i Cienkociennych.

36

Rewolucja naukowa i wprowadzenie metod numerycznych, a w szczeglno-ci metody elementw skoczonych, spowodowaa zmniejszenie atrakcyjnoci tych podrcznikw, ale nadal kady polski inynier zajmujcy si analiz na-pre w konstrukcjach cienkociennych ma w bibliotece te ksiki i s one niezbdne nie tylko do analizy ale w szczeglnoci do syntezy poprawnie zbu-dowanych konstrukcji.

By bardzo wymagajcy; zdanie egzaminu u Brzochy byo osigniciem dugo wspominanym. Nawet ci, ktrym si na egzaminie nie powiodo, na og darzyli go podziwem i szacunkiem.

Mia wiele kontaktw z absolwentami, inynierami i specjalistami z prze-mysu, ktrzy przyjedali na konsultacje, zawsze witani kordialnie po imieniu nawet po wielu latach. Profesor by niewyczerpanym rdem nowych pomys-w, rozwiza konstrukcyjnych, koncepcji technicznych , ktre rozdawa i cie-szy si, jeli kto je podejmowa. Nigdy nie da wymieniania lub dopisywa-nia jego nazwiska na projektach, ktre konsultowa lub w publikacjach, w kt-rych zawarte byy jego pomysy lub istotne ulepszenia.

Wsppraca z przemysem polegaa na tworzeniu koncepcji nowych konstrukcji cienkociennych, powszechnie stosowanych w budowie samolotw a bardzo nowatorskich, w budowie nadwozi autobusw, cystern samochodo-wych, kolejowych, wglarek lub wagonw kolejowych do przewozu granula-tw, dwigw budowlanych i okrtowych. Wikszo tych koncepcji, dopro-wadzona do projektw technicznych przez biura konstrukcyjne wytwrni znalaza si w produkcji.

Pracowa bardzo duo, szybko i wydajnie. Uwaa, e odpowied dana z in-yniersk dokadnoci ale w krtkim czasie jest wicej warta ni wynik mudnych oblicze dany zbyt pno. By bardzo sprawnym analitykiem, ale docenia badania eksperymentalne twierdzc Nullum argumentum contra experimentum lub, e jedno dowiadczenie jest wicej warte ni funt obli-cze. Zasad t (niezbyt popularn) udao mu si wpoi wsppracownikom i wychowankom. Wydzia MEiL i Politechnik uwaa za swoje miejsce pracy ale rwnie sposb na ycie. Mieszka na terenie PW wic praktycznie w Kate-drze, a potem w Zakadzie przebywa od 8-ej rano do 22 wieczorem rwnie w soboty i dni wolne, pomimo e w pitek wieczorem wybierajc si do domu powtarza wierszyk tak mijaj dni i dzionki a sobota dla maonki.

Patrzy krytycznie i widzia saboci Wydziau i Politechniki. Angaowa si w dziaania Rady Wydziau i gdy przesta by dziekanem by delegatem Rady Wydziau do Senatu PW. Dziaa w komisjach programowych, by Przewodni-czcym Komisji Programw dla wydziaw mechanicznych w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyszego i Techniki. Programy realizowane na wikszo-ci Politechnik w Polsce byy jego autorstwa. By realist, respektowa warunki

37

i moliwoci dziaania, ocenia fakty i ludzi bez uprzedze. Swoim wychowan-kom wpaja zasady: uczy si i pracowa rzetelnie, y uczciwie i zachowywa godnie. Jego dewiza nobles oblige (szlachectwo zobowizuje) rozumielimy, e s rzeczy, ktrych robi po prostu nie wypada.

Najbardziej palcym problemem w latach szedziesitych by rozwj mo-dej kadry. Co roku przyjmowano kilku absolwentw na stanowiska asystentw i wadze wydziau dbay o ich rozwj. Wedug [9] w latach 1960-70 stopnie doktora nauk technicznych uzyskao 21 modych pracownikw MEiL (co sta-nowio okoo 20% oglnej liczby stopni doktorskich nadanych w tym czasie przez Rad Wydziau).

Stopnie doktora habilitowanego uzyskao 6 osb na ogln liczb 16 nada-nych przez Rad Wydziau i zatwierdzonych przez CKK.

Drugim wanym problemem byy programy studiw, ich zawarto, kolej-no wprowadzania poszczeglnych przedmiotw, liczba godzin zaj, liczba tzw. rygorw tj. zalicze i egzaminw, oglna liczba godzin pracy studentw podczas tygodnia pracy. Dono do ograniczenia liczby godzin zaj dydak-tycznych w tygodniu z 48 do 36 bez obniania wymaga. Komisja pracujca pod kierunkiem prof. Z. Brzoski opracowaa program, ktry obowizywa przez wiele lat na Wydziale MEiL dla kierunkw budowa maszyn i podsta-wowe problemy techniki.

Niepokoje w rodowisku studenckim w marcu 1968 r. wstrzsny Politech-nik. Na szczcie dziki mediacjom Rektora PW obyo si bez strat, jednak wadze uznay konieczno zmiany struktury uczelni. W maju 1968 r. powo-ano w trybie wyjtkowym kilkudziesiciu adiunktw na stanowiska docentw, tzw. docentw marcowych. Posunicie to spotkao si z niechci ze strony profesorw i pozostaych adiunktw, od ktrych dla uzyskania awansw nadal wymagano spenienia rygorw Ustawy. Patrzc z perspektywy czasu awanso-wanie tych adiunktw i naoenie na nich obowizkw organizacyjnych przy-czynio si w wielu przypadkach do podcicia ich karier naukowych.

Dalszy cig zmian organizacyjnych przeywa Wydzia MEiL, wraz z caym szkolnictwem wyszym w latach 69/70, gdy wadze PRL postanowiy zlikwi-dowa struktur katedraln uczelni, w ktrej kierownicy Katedr cieszyli si du niezalenoci. Wprowadzono w uczelniach struktur instytutow, w kt-rej decyzje o sprawach kadrowych i finansowych naleay do dyrektorw in-stytutw zarzdzajcych zespoami dydaktycznymi lub zakadami. Kierownicy zespow lub zakadw mieli w swej gestii jedynie sprawy zwizane z dydak-tyk. Ograniczona bya rwnie rola dziekana, gdy mianowani dyrektorzy in-stytutw mieli bezporednio podlega rektorowi uczelni.

W Politechnice Warszawskiej powstay due midzywydziaowe instytuty, co spowodowao odczenie od Wydziau katedr jednoimiennych, np. mate-

38

matyki, nauk spoecznych itp. Przed reorganizacj Wydz. MEiL mia w swoim skadzie poza katedrami zwizanymi cile z kierunkiem ksztacenia rwnie Katedr Matematyki, Katedr Technologii Mechanicznej Oglnej i Lotniczej, Katedr Ekonomii Politycznej. W wyniku zmian organizacyjnych w latach 1969-70 Katedra Matematyki wesza w skad Instytutu Matematyki, Katedra Ekonomii Politycznej do Instytutu Nauk Ekonomiczno Spoecznych, Katedra Technologii Mechanicznej Oglnej i Lotniczej do Instytutu Technologii Me-chanicznej Wydziau Mechanicznego Technologicznego.

Na Wydziale MEiL powstay trzy instytuty: Instytut Techniki Cieplnej (istniejcy od 1962 r.), ktrego pierwszym dyrek-

torem by prof. Stanisaw Andrzejewski, a w 1970 r. dyrektorem zosta prof. Bogumi Staniszewski;

Instytut Mechaniki Stosowanej, ktrego dyrektorem zosta doc. dr hab. in. Roman Gutowski, a od 1973 r. doc. dr hab. in. Marek Dietrich;

Instytut Inynierii Materiaowej, ktrego dyrektorem zosta prof. Stanisaw Jawiski.

Poza zmianami statutowymi nadajcymi nowe uprawnienia dyrektorom in-stytutw, na Wydziale MEiL zasza zmiana wynikajca z zamierze wadz centralnych likwidacji przemysu lotniczego w Polsce. Pomimo wielu prote-stw ze strony wadz uczelni a take krgw przemysu lotniczego zabroniono ksztacenia w specjalnoci lotnictwo, zmieniono nazw wydziau MEiL na Wydzia Mechaniczny Energetyki Cieplnej (MEC), formalnie zlikwidowano zakady lotnicze, tj. Zakad Automatyki i Osprztu i Zakad Samolotw i mi-gowcw. Cz kadry zwizan z tematyk urzdze nawigacyjnych i giro-skopowych pierwszego z zakadw przeniesiono na Wydzia Mechaniki Precy-zyjnej, a kadr Zakadu Samolotw i migowcw do Zakadu Wytrzymaoci Materiaw i Konstrukcji. W zwizku z likwidacj ksztacenia lotniczego odszed z PW prof. Wadysaw Fiszdon; kierownikiem zakadu Mechaniki zosta doc. dr hab. in. Roman Gutowski.

Szczliwie w maju 1971 r. zarzdzenie o likwidacji specjalnoci lotniczej odwoano, wydzia wrci do starej nazwy MEiL a z zakadw Aerodynamiki, Samolotw i migowcw oraz Osprztu utworzono Instytut Techniki Lotni-czej i Hydrodynamiki, ktrego dyrektorem zosta prof. L. Dulba, a w kadencji 1973-75 doc. dr B. Jancelewicz. Po trzech latach, w roku 1975 obydwa insty-tuty (ITLiH i IMS) poczono i utworzono Instytut Techniki Lotniczej i Me-chaniki Stosowanej. Dyrektorem ITLiMS zosta mianowany doc. dr hab. in. Marek Dietrich. Wrcia te cz dawnej kadry z Instytutu Przyrzdw Precy-zyjnych i Optycznych Wydz. Mechaniki Precyzyjnej.

Poza wspomnianymi powyej, bolesnymi zmianami likwidujcymi formal-nie ksztacenie na specjalnoci lotniczej (ktre praktycznie byo prowadzone,

39

bo rozpoczte prace byy kontynuowane) i poza nowymi uprawnieniami dy-rektorw, dawna struktura Katedr Wydziau MEiL znalaza swoje odwzorowa-nie w strukturze zakadowej. Dawni kierownicy Katedr zostali kierownikami Zakadw, jednak z pewnymi wyjtkami.

Utworzono duy Zakad Podstaw Konstrukcji z dawnej Katedry Czci Ma-szyn A, uzupeniajc go kilkoma pracownikami Katedry Teorii Maszyn i Mechanizmw (dr hab. in. M. Dietrich, mgr in. T. Kopyt, mgr in. W. Ozi-mowski, mgr in. Z. Walczak), Katedry Wytrzymaoci Materiaw i Kon-strukcji (dr in. J. Stupnicki) oraz Katedry Mechaniki Lotu (mgr in. J. Fredro, mgr in. W. Mierzejewski). Kierownikiem Zakadu Podstaw Konstrukcji, ktry znacznie rozszerzy zakres swych zainteresowa poza dawne Czci Maszyn, zosta doc. dr hab. in. Marek Dietrich.

Schemat przeksztace Wydziaw Mechanicznych PW na przestrzeni 40 lat od roku 1960 do roku 2000 oraz zmiany struktury zakadw nalecych do Wydziau MEiL przedstawiaj rys. 11 oraz 12.

Pomimo wielu burzliwych wydarze, ktre co kilka lat wstrzsay PRL-em, Wydzia MEiL rozwija si w miar posiadanych moliwoci dziki wysikom i zaangaowaniu kadry nauczajcej.

Myl, e trzeba odnotowa powstanie moliwoci ksztacenia studentw na Wydziale MEiL w nowych kierunkach lub na nowych specjalnociach.

Dziki staraniom profesora Adama Moreckiego istnieje moliwo kszta-cenia na kierunku Automatyka i Robotyka. Ten nowoczesny kierunek ksztace-nia o zwikszonym zakresie przedmiotw podstawowych i konstrukcyjnych znalaz wielu chtnych kandydatw na studia.

Dziki staraniom profesora Janusza Lewandowskiego istnieje nowy kieru-nek ksztacenia Inynieria rodowiska, na ktrym studenci mog wybra spec-jalno Ekologiczne Problemy Techniki Cieplnej. Program studiw na tej specjalnoci jest odpowiedzi na nowe potrzeby energetyki poszukujcej spe-cjalistw znajcych problemy biologii rodowiska, hydrologii i procesw zanieczyszczenia rodowiska i odnawialnych rde energii.

Zostao rozwinite ksztacenie studentw w kierunku biomechanika. Zainte-resowania naukowe profesorw M. Dietricha, K. Kdziora, A. Moreckiego i modszych pracownikw dr hab. T. Zagrajka, dr. M. Matyjewskiego, zaowo-coway tym, e rokrocznie kilku studentw wykonuje prace dyplomowe w za-kresie biomechaniki i inynierii biomedycznej. Absolwenci tej specjalnoci s poszukiwani w medycynie, sporcie i ochronie i bezpieczestwie pracy.

Pocztkowo pod kierunkiem prof. B. Staniszewskiego, a obecnie prof. Ro-mana Domaskiego, rozwija si Laboratorium Magazynowania Energii Ciepl-nej. Prowadzone na szerok skal badania eksperymentalne i teoretyczne doty-

40

czce magazynowania energii z wykorzystaniem przemian fazowych ciao stae ciecz umoliwiy powstanie takiego unikatowego laboratorium.

Starania prof. T. Szopy doprowadziy do rozwinicia nowej wanej specjal-no Inynieria Bezpieczestwa, ktra cieszy si coraz wikszym zaintereso-waniem studentw studiw dziennych jak i podyplomowych. Celem studiw jest wyksztacenie specjalistw przygotowanych do prowadzenie racjonalnych dziaa na rzecz bezpieczestwa ludzi i przyrody. Absolwent tej specjalnoci dysponuje wiedz o metodach i sposobach zapobiegania bdom obsugi, uszkodzeniom obiektw technicznych lub minimalizacji skutkw kataklizmw.

Kontynuujc badania swojego poprzednika, prof. Dionizego Smoleskiego (Rektora Politechniki Warszawskiej w kadencji 1965-69), prof. Piotr Wolaski zbudowa laboratorium do bada procesw spalania i wybuchowoci pyw. Zapocztkowane przez niego Midzynarodowe Kolokwia Wybuchw Pyw s obecnie z jego udziaem organizowane w wielu krajach.

Rozmiary tego opracowania nie pozwalaj na szczegowe omwienie syl-wetek wszystkich zasugujcych na uwag i szacunek profesorw, ich osig-ni naukowych, ksiek, publikacji, opracowa dla przemysu. Nie zdoam zaprezentowa sylwetek absolwentw, wypromowanych doktorw, doktorw habilitowanych, ktrzy osignli znaczce sukcesy w yciu zawodowym.

Z koniecznoci ogranicz si do podania suchych liczb, ktre jednak wiad-cz o aktywnoci kadry nauczajcej Wydz. MEiL.

W okresie 40 lat istnienia Wydziau MEiL studia na Wydziale MEiL ukoczyo przeszo 5000 osb, uzyskujc

stopnie magistra inyniera lub inyniera stopnie doktora nauk technicznych uzyskao 490 osb, stopnie doktora habilitowanego uzyskao 81 osb. Zespoy naukowo-badawcze wykonay wiele opracowa dla przemysu, dla

gospodarki narodowej, prace naukowe w ramach tzw. Centralnych Projektw Bada Rozwojowych (CPBR) czy projektw finansowanych z funduszw Ko-mitetu Bada Naukowych.

41

Rys. 11. Przeksztacenia wydziaw mechanicznych w okresie 19602000 W roku 2000 istnieje sze wydziaw, ktre powstay w wyniku ewolucji

trzech wydziaw mechanicznych Politechniki Warszawskiej z roku 1960. Wy-dzia MEiL poza wymuszon w roku 1970 zmian nazwy zachowa przez cay okres sw integralno

42

43

6. WYBRANE PRZYKADY OSIGNI ZESPOW WYDZIAU MEiL

Wydzia MEiL skupiajcy grono wyksztaconych specjalistw i nie skrpo-wany ograniczeniami struktur biurokratycznych instytutw resortowych ani biur konstrukcyjnych, ma wiele osigni naukowo-technicznych i naukowych, ktre uzyskay wysokie oceny, weszy do produkcji, przynosz korzyci gospo-darce narodowej lub firmom zlecajcym.

Aby omwi efekt 40 lat pracy Wydziay trzeba by urzdzi kilkudniow konferencj i umoliwi wystpienia autorom opracowa.

W jednym krtkim wystpieniu mona wspomnie jedynie kilka osigni, ktre wskazuj na potencja kadry Wydziau. Przy tych ograniczeniach przyj-em bardzo wyrane kryterium; przedstawi jedynie cztery opracowania, ktre uzyskay midzynarodowe nagrody i byy na pierwszych stronach gazet. Program ULS opracowanie i wdroenie rodziny szybowcw kompozyto-

wych, ktrych ukoronowaniem by szybowiec klasy wiatowej PW5 Smyk, zwycizca konkursu FAI z 1993 r. Zesp pracujcy pod kierunkiem dr. Romana witkiewicza.

Opracowanie i wdroenie Kompleksowego Systemu Nadzoru Blokw Ener-getycznych, nagrodzonego nagrod Siemensa w r. 1996. Zesp pracujcy pod kierunkiem prof. J. Lewandowskiego.

Opracowanie i wdroenie konstrukcji Parapodium PW, urzdzenia umoli-wiajcego chodzenie osobom niepenosprawnym ruchowo: nagrody Brus-sels Eureka 1997, zoty medal IMPEX Show w Pittsburgu 1998, zoty medal JENA 98 w Norymberdze, I Nagroda Prezesa Rady Ministrw 1999, Znak Motyla 2000. Gwny konstruktor: prof. dr hab. in. Andrzej Oldzki.

Opracowanie i zbudowanie modeli samolotw zdalnie sterowanych przez zespoy studentw MEiL, ktre zdobyy I nagrody na konkursach AERODESIGN w latach 1999 i 2000.

44

Program ULS od szybowca ULS PW do PW-6 Dr in. Roman witkiewicz Kierownik Zespou Lotniczych Konstrukcji Kompozytowych

Zesp Lotniczych Konstrukcji Kompozytowych Instytutu Techniki Lotni-

czej i Mechaniki Stosowanej, wraz ze studentami Wydziau MEiL, w ramach edukacyjnego Programu ULS (ultralekkie szybowce i motoszybowce), za-projektowa i zbudowa w latach 1978-2000 sze konstrukcji kompozytowych: 5 typw szybowcw i 1 motoszybowiec.

Istota edukacyjnego Programu ULS polega na rozwizywaniu zada w penym cyklu, obejmujcym: projekt, konstrukcj i technologi, budow prototypu, badania, certyfikacj oraz uytkowanie. Celem tych dziaa jest stworzenie warunkw umoliwiajcych ksztatowanie cech umysowoci iny-niera u studentw ju podczas studiw w szkole wyszej. Na plan pierwszy wysuwane jest tu zagadnienie postrzegania i rozwizywania problemw tech-nicznych w sposb kompleksowy, z uwzgldnieniem caej ich zoonoci oraz wykazanie, e w technice nie ma rzeczy, ktrych nie mona by zrobi lepiej. A std, e konieczna i moliwa jest rywalizacja z zespoami inynierw w kra-ju i za granic.

W trakcie dotychczasowej realizacji Programu ULS powstay nastpujce konstrukcje: Ultralekki jednomiejscowy szybowiec ULS-PW zaprojektowany jako

konstrukcja eksperymentalna o masie wasnej zaledwie 60 kg. Zbudowano 1 prototyp, oblatany w 1981 r., ktry by nastpnie eksploatowany w Biel-sku-Biaej i na arze.

Jednomiejscowy szybowiec PW-2 Gapa stanowi rozwinicie szybowca ULS PW w konstrukcj uytkow, przeznaczon do szkolenia podstawo-wego i treningu (masa wasna szybowca 110 kg). Prototyp Gapy oblatano w 1985 r., a po uzyskaniu certyfikatu typu w Dowiadczalnych Warsztatach Lotniczych Konstrukcji Kompozytowych wyprodukowano seri 16 szy-bowcw w wikszoci na eksport, m.in. do USA i Japonii.

Dwumiejscowy szybowiec PW-3 Bakcyl zaprojektowany specjalnie do startu z lin gumowych, charakteryzuje si niewielk mas wasn (poniej 240 kg) i prdkoci minimaln 50 km/h. Prototyp oblatano w 1988 r. i od tego czasu jest intensywnie eksploatowany na szybowisku grskim w Bez-miechowej.

Dwumiejscowy motoszybowiec PW-4 Pelikan by pierwsz konstrukcj Zespou LKK posiadajc napd. Zaoono maksymaln unifikacj kon-strukcji motoszybowca z szybowcem PW-3 std miejsca w kabinie jedno za drugim i silnik w ukadzie pchajcym. Prototyp PW-4 oblatano

45

w 1990 r. i od tego czasu jest eksploatowany przez pilotw zwizanych ze rodowiskiem akademickim Wydziau MEiL.

Jednomiejscowy szybowiec PW-5 Smyk zwycizca konkursu FAI na monotyp szybowca w nowo utworzonej Klasie wiatowej. Szybowiec za-projektowano i zbudowano wedug przepisw JAR-22 oraz specjalnych wymaga FAI, precyzujcych minimalne osigi i wymagane waciwoci uytkowe dla szybowca Klasy wiatowej. Prototyp konkursowy PW-5 zbu-dowany zosta w latach 1991-92 przez pracownikw Zespou LKK i grup studentw Wydziau MEiL przy wsppracy WSK PZL widnik S.A. oraz przy znaczcym finansowym wsparciu Ministerstwa Edukacji Naro-dowej, a nastpnie Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej.

Oficjalne ogoszenie wynikw konkursu FAI nastpio w marcu 1993 r.,

a rok pniej szybowiec PW-5 uzyska certyfikat typu. Zgodnie z regulaminem konkursu, przez co najmniej 15 lat od uzyskania certyfikatu zwyciska konstrukcja pozostanie niezmienion, co gwarantuje stabilno producentom i uytkownikom. Dotychczasowym producentem szybowcw PW-5 jest PZL widnik, ktry wyprodukowa ponad 250 egzemplarzy, w wikszoci na eksport.

Idea monotypu szybowca zostaa praktycznie potwierdzona w 1997 r., w czasie I wiatowych Igrzysk Lotniczych w Turcji, podczas ktrych konku-rencje szybowcowe rozgrywano w Klasie wiatowej tylko na polskich szybow-cach PW-5 Smyk.

Dwumiejscowy szybowiec PW-6 stanowi szkolno-treningow wersj szybowca PW-5. Charakteryzuje si podobnymi waciwociami lotno-pilota-owymi i uytkowymi jak jednomiejscowy Smyk (m.in. ergonomia przedniej kabiny w PW-6 jest identyczna jak w PW-5).

Program PW-6 realizowany by w latach 1995-2000 w ramach projektu celowego finansowanego przez Komitet Bada Naukowych. Wykonawc pro-jektu by PZL widnik S.A., a realizatorem prac badawczorozwojowych Zesp LKK we wsppracy z DWLKK. Prototyp szybowca PW-6 oblatany zosta w 1998 r. Obecnie trwaj kocowe prace zwizane z certyfikatem typu i pod-jciem produkcji seryjnej w PZL widnik. Szybowiec PW-6 ju obecnie wzbu-dza due zainteresowanie na wiatowym rynku szybowcowym, m.in. dlatego, e jest pierwsz od ponad 20 lat now konstrukcj w grupie dwumiejscowych szybowcw szkolno-treningowych.

W cigu 22 lat istnienia Zespou LKK w jego pracach uczestniczyo cznie

ponad 150 studentw, w tym wykonano 42 prace przejciowe i 12 prac dyplo-mowych.

46

Rys. 13. Szybowiec klasy wiatowej PW-5 i jego dwumiejscowa wersja PW-6 we wspl-nym locie

47

Opracowanie i wdroenie Kompleksowego Systemu Nadzoru Eksploatacji Blokw Energetycznych.

Od pocztku lat 70 tych w Instytucie Techniki Cieplnej prowadzono prace nad metodyk matematycznego modelowania maszyn i urzdze energetycz-nych. Prace te w pierwszym okresie miay gwnie poznawczy charakter. Ta sytuacja zmienia si radykalnie po wprowadzeniu w latach 90 tych do elek-trowni i elektrociepowni cyfrowych ukadw sterowania (DCS). Otworzyo to nowe moliwoci dla wykorzystania w praktyce opracowanych wczeniej me-tod modelowania. Powstaa koncepcja Kompleksowego Systemu Nadzoru Eksploatacji Blokw Energetycznych (KSNE). Najwaniejszym jej elementem, otwierajcym nowe moliwoci obliczeniowe i usuwajcym ograniczony do-stp do informacji procesowych zawartych w DCS, bya integracja systemu sterowania z biurow sieci informatyczn. Pozwolio to w efekcie na wprowa-dzenie do KSNE rnorodnych moduw obliczeniowych monitorujcych stan napre w elementach instalacji, optymalizujcych parametry procesu i roz-kad obcie, symulatorw itp. Opracowany przez zesp pod kierunkiem prof. J. Lewandowskiego system zosta w roku 1996 nagrodzony Nagroda Sie-mensa za najlepsza prac badawcza wdroon w przemyle. Jego elementy zo-stay wdroone w elektrowniach i elektrociepowniach: Siekierki, Kozienice, Poaniec, PKN Orlen S.A., arnowiec, Ostroka.

Kompleksowy System Nadzoru Eksploatacji Blokw Energetycznych

48

Parapodium PW urzdzenie umoliwiajce chd osobom niepenosprawnym ruchowo. Gwnym konstruktorem Parapodium PW by prof. dr hab. in. Andrzej Oldzki

Prezentowane urzdzenie zostao skon-

struowane z myl o osobach dotknitych poraeniem koczyn dolnych. Moe by uywane niemale od pocztku procesu le-czenia, podczas rehabilitacji i w dalszym, samodzielnym yciu chorego. Parapodium PW jest napdzane si sprawnych mini koczyn grnych uytkownika. Wejcie w urzdzenie (wprost z wzka inwalidz-kiego), wyjcie z niego, stanie i chodzenie w nim nie wymaga niczyjej pomocy. Chory stojc moe swobodnie posugiwa si r-koma wykonujc rne czynnoci. Aparat gwarantuje zachowanie statecznoci pozycji stojcej zarwno podczas stania, jak i cho-dzenia rwnie w przypadku zasabnicia (omdlenia) osoby korzystajcej z niego. Samodzielno i poczucie bezpieczestwa jakie zapewnia Parapodium PW s bardzo wane w psychicznej rehabilitacji chorych.

Ogromn przewag korzystania z Para-podium PW w stosunku do obecnie uywa-

49

nych metod pionizacji statycznej (pionizatory, ka pionizacyjne) jest mobil-no pacjenta, oraz to e od pierwszych chwil pionizacji moe on porusza si, chodzc. Zapobiega to powstaniu poczucia unieruchomienia w ku szpi-talnym i doywotniego skazania na wzek inwalidzki i stymuluje powrt wiary w moliwo uoenia sobie dalszego ycia.

W organizmie czowieka nie ma organu, czy ukadu, ktry nie byby nara-ony na dolegliwoci na skutek dugotrwaego braku przyjmowania pozycji stojcej. Moliwo wczesnej pionizacji i zapewnienie pacjentowi ruchu, po-zwala na uniknicie ich. W efekcie mona si spodziewa nie tylko polepszenia stanu zdrowia osoby uywajcej Parapodium PW, ale take przeduenia jej ycia.

Od pocztku 1998 roku aparat jest produkowany seryjnie w Polsce. Najwaniejsze nagrody jakie uzyskao Parapodium PW: W grudniu 1996 Parapodium uzyskao wyrnienie w Konkursie im. prof.

Wiktora Degi na najlepsze rozwizanie dla osb niepenosprawnych, orga-nizowanym przez PFRON;

W listopadzie 1997 podczas 46 wiatowego Salonu Wynalazkw, Bada i Nowych Technologii BRUSSELS EUREKA 97 w Brukseli, urzdzenie uzyskao trzy nagrody: Zoty medal z wyrnieniem w kategorii Nauki Medyczne i Zdrowie Nagrod Specjaln Stowarzyszenia Wynalazcw Szwecji i Finlandii

Arctic Inventors Network Nagrod Specjaln za najlepsze rozwizanie uatwiajce ycie inwalidom

ufundowan przez Bank PROMSTROJBANK z Moskwy; W tym samym miesicu urzdzenie otrzymao wyrnienie podczas V Tar-

gw Sprztu Rehabilitacyjnego oraz Sprztu Dla Osb Niepenosprawnych REHABILITACJA 97 w odzi;

W maju 1998 Parapodium PW zostao uhonorowane zotym medalem wiatowej Wystawy Wynalazkw IMPEX Show w Pittsburgu (USA);

W padzierniku 1998 Parapodium PW zdobyo zoty medal w kategorii me-dycyna podczas midzynarodowej wystawy wynalazkw Ideen Erfindun-gen Neuheiten IENA 98 w Norymberdze;

W listopadzie 1999 twrca Parapodium PW - prof. Andrzej Oldzki, zosta uhonorowany I Nagrod Prezesa Rady Ministrw "Za Osignicie Nauko-wo-Techniczne";

W maju 2000, z rk Pani Jolanty Kwaniewskiej, twrcy Parapodium PW otrzymali prestiow nagrod Znak Motyla doroczn nagrod Fundacji Porozumienie bez Barier.

Szczegowych informacji o Parapodium PW udziela dr in. Bogdan Szymczak tel. 660-77-90, e-mail: bszym@meil.pw.edu.pl

50

Pierwsze miejsce w zawodach AERODESIGN

Zesp studentw MEiL po raz drugi wygra konkurs AERODESIGN. Konkurs odby si w USA, polega na zaprojektowaniu, zbudowaniu oraz zaprezentowa-niu w locie bezpilotowego samolotu. Zawody odbywaj si w Delan na Flory-dzie, a organizatorem jest Society of Automative Engineers. Studencki klub SAE powsta na Politechnice Warszawskiej w 1991 roku, jego opiekunem jest dziekan Wydz. MEiL, prof. Tadeusz Rychter.

Po raz pierwszy ekipa z Wydziau MEiL startowaa w konkursie w 1991 r., w kolejnych latach nasi reprezentanci zajmowali coraz lepsze lokaty. W roku 1999, zesp studentw MEiL zaj pierwsze miejsce, naszymi reprezentantami byli: Jan Amborski (kapitan zespou), Maciej Kuliski, Artur Szymaczyk, Marcin Szender.

W roku 2000, gdy zesp MEiL wygra konkurs po raz drugi, naszymi reprezentantami byli: Maciej Kuliski (kapitan zespou), Sawomir Kolasa, Bartomiej Tomaszewski, Robert Ruciski, Agnieszka Brodzka, Artur Gajdziski, Pawe Furman i ju mgr in. Jan Amborski. Ekipa bya wiksza, gdy do konkursu zgoszono dwa samoloty.

W trakcie konkursu oceniana jest prezentacja projektu samolotu, loty kwa-lifikacyjne oraz lot, w ktrym samolot musi wykaza si najwikszym udwi-giem.

Wygrana w konkursie Aerodesign w Stanach Zjednoczonych, w ktrym startuj ekipy kilkudziesiciu uniwersytetw, stanowi nobilitacj i podnosi pre-sti uczelni. W jury zasia