MMARIN TESSAT EL KTABI

BLM 1- MMAR-TESSAT LKLER1.1. TESSAT TASARIMINDA MMAR-TESSAT LKLER

1.1.2. n Proje

1.2. MMARIN TESSAT PROJE BROSUNU VE TESSAT

PROJE BROSUNUN MMAR BROYU

BLGLENDRME FORMU

1.3. MMAR BRO,TESSAT PROJE BROSU LKLER

DETAY BLGLER

1.3.1. Istma Tesisat Mimari Proje likileri

1.3.2. Shhi Tesisat - Mimari Proje likileri

1.3.3. Kazan Dairesi Mimari Proje likileri

1.3.4. Yksek Yaplarda Tesisat Mimari likileri

1.3.5. antiye Kuruluundaki Tesisat leri in

Bilgi Alma Formu

1.3.6. Teknik Notlar

1.1. TESSAT TASARIMINDA MMAR - TESSATLKLER1.1.1. Proje RaporuBir yapnn mimari tasarmnda yer alacak tesisat elemanla-rnn saptanabilmesinin ilk etab, proje n raporudur. Mima-ri n proje (kat planlar, kat adedi vs.) hazrlandktan sonratesisat tasarmcsnn yapda uygulanabilecek tesisat sistem-lerini irdeleyen, sonuta bu tip yapda ne tr bir sistem uy-gulanmasnn doru olduunu belirten gerekelerin vemmknse oransal maliyetlerin belirtildii bir n rapor ha-zrlamas gerekir. Bu rapor mimar ve yatrmc (mal sahibi)ile tartlp, yapda uygulanacak sistem kesinletirilmelidir.

1.1.2. n Projen Raporun onayndan sonra, yapnn cinsine ve kullanmamacna gre tasarm artlar (k/yaz, i/d scaklklar, havadeiim katsaylar, birim alana verilecek d hava miktarla-r, hacimlerdeki insan younluu, egzost miktar, gerekiyor-sa nem kontrolu, aydnlatma yk vs.) tespit edilmelidir. Birim m2 esasyla yapnn:a. Is Kayb (kcal/h veya kW)b. Is Kazanc (kcal/h veya kW)c. Taze Hava Miktar (m3/h - litre/saniye)d. Sirkle Edilecek Hava Miktar (m3/h - litre/saniye)e. Egzost Edilecek Hava Miktar (m3/h - litre/saniye)f. Toplam Soutma ve Istma Yk (kcal/h - kW)g. Scak Su htiyac (lt/h, m3/gn)gibi ana deerlerinin hesab yaplmaldr. Bu deerler elde edil-dikten sonra, yapda tesisat iin gerekli tesisat hacimleri, aftlarve bu elemanlarn mimari proje zerindeki yerleri ve katlar(mimari tasarm yetkilisi ile mutabk kalnarak) saptanmaldr.Kat YksekliiTrkiyede imar durumu genel olarak yaplarn st kotunu ta-yin edecek ekilde verildiinden, izin verilen kota olabildiinceok kat yerletirebilmek iin kat yksekliini minimize etmekgenel bir tutumdur. Oysa kat yksekliinin yapnn cinsine, uy-gulanacak tesisat sistemine gre tespit edilmesi arttr. Herhan-gi bir asma tavann, herhangi bir ykseltilmi demenin szkonusu olmad yaplarda (yalnzca stma sisteminin uygulan-d konut bloklar gibi) demeden demeye metrelik birkat ykseklii yeterli olabilir. Oysa kat alan ok byk olma-mak artyla, hava kanall bir sistemin uygulanaca yaplarda,gerekli asma tavan boluu yaklak 60 cm.dir. Bu deere 10cm., kaplama ve deme kot hatas, 5 cm. asma tavan kalnl,50 cm. deme kalnl ilave edildiinde, 2,60 metre net katykseklii iin istenen kat ykseklii 3,85 metre olarak ortayakar. Sprinkler ve gmme aydnlatma armatrnn sz konu-su olduu ofis yaplarnda, demeden demeye 4 metre katyksekliine ihtiya olabilir. Bu deer ancak plaka deme/as-molen/kaset deme gibi kiri yksekliini azaltan sistemlerleve daha alak yaam mahalleri kabulyle aa ekilerek, de-meden demeye 3,6 metre kat yksekliine ulalabilir.

Asma Tavan YksekliiYaplarda braklan asma tavan ykseklikleri aft konumla-rna ve uygulanan sisteme baldr. Yaklak 600 m2 kat ala-nna sahip ofis binalarnda,a. Statik stmal VAV sistemi kullanlyorsa net asma tavan

ii ykseklii 50-60 cm. arasnda olmaldr.b. Primer devreli, tavan tipi fan coil sistemlerinde ise asma

tavan net ykseklii 50 cm. olmaldr.c. Amerikan sistem klima (Goodman kanal tipi split kli-

ma+radyatr) sisteminde ise 35-40 cm. asma tavan yk-seklii olmaldr.

d. Otellerde yatak katlarnn altndaki katn (yatak katlar-nn tesisat datma ve toplamalarnn yaplabilmesiiin) asma tavan boluu daha yksek braklr. Bu du-rumda; zellikle pis su tesisatndan gelen ses, temiz suve pis su kaaklar, tkanan tesisatlarn servis ihtiyala-r nedeniyle; yatak katlarnn sorunlar alttaki kat rahat-sz eder. Bunun yerine ilk yatak kat altnda tesisat da-tm ve toplamasnn yaplabilmesi iin galeri kat ya-plmas iletme asndan daha dorudur.

Kazan DaireleriKazan daireleri kazan (veya kazanlar) dolam pompalar,gidi/dn kollektrleri, genleme depolar, yakc ve yaktdonanmnn yer ald hacimlerdir. Merkezi scak su reti-mi yaplacaksa ve scak su reticileri de bu hacimde yer ala-caksa, bu merkezde scak su reticilerinin (boylerlerin) deyer alaca dnlmelidir. zel durumlarda pis suyun di-rekt olarak kanalizasyona verilmesi kabil deilse, bu hacim-de bir pis su ukuru ile bu ukura konacak dalg pis supompalar, yine gerekiyorsa kazan suyu hazrlama sistemide yer almaldr.Kazan imalat boyutlar kazann cinsine (dkm/elik vs.),montaj tipine (duvar tipi, deme tipi vs.) ve imalat firma-ya gre deimekle beraber deme tipi kazanlar iin u kri-terler verilebilir:a. Kazan Says

Tesis ekonomisi ve arza ihtimali gittike azaltlan gelimikazan teknolojilerine gvenilerek, kazann bir sre devre-den kmasnn ciddi, hayati bir problem yaratmayaca te-sislerde tek kazan kullanmak tercih edilecek bir zmdr.Toplam sl kapasitenin 750 kW deerini at sistemler-de kazan saysn ikiye kartmak doru olabilir. Bu b-yklklerde, tesis yalnzca gndzleri alan bir yapysa(bro, ar vs.) kazanlar stmann yansra d havannstlmasna hizmet veriyorsa 1/2+1/2 kapasiteli iki kazankonulmas yeterlidir. Geceleri hizmet veren yaplarda iseiki kazann 2/3+2/3 kapasitede seilmesi uygun olacaktr.Hastahane gibi hizmetin srekli ve hayati olduu durum-larda 1+1 kapasiteli iki kazan konulmaldr.Toplam sl kapasitesinin 2.000 kW deerini amas ha-linde kazan konulmal ve bu kazanlar 1/3+1/3+1/3kapasitede seilmelidir. Yine hizmetin srekliliininnemli olduu tesislerde bu blnmenin 1/2+1/2+1/2eklinde yaplmas daha uygundur.

9

1. MMAR - TESSAT LKLER

oziIINDEKILERE DN

b. Kazan Dairesi BoyutlarKazan dairesine konulacak kazan says ve birim kapasi-te tayin edildikten sonra kazan dairesi boyutlandrlmasyle yaplabilir:Kazan dairelerinin asgari ykseklii kiri alt net 3 met-re civarnda olmaldr. Kazan yksekliinin 1,5 metreyiamas halinde kazan dairesi kiri alt mesafesinin kazanyksekliinin iki kat olarak dnlmesi pratik bir kri-ter olarak ileri srlebilir.Kazan dairesi minimum eni kazan uzunluunu iki ilearpp 1 metre ilave edilerek tayin edilmelidir: (2LK+1)metre Bu kriter kollektr ve pompa sistemlerinin kazanveya kazanlarn kar duvarnda olmayp yanlarnda ol-mas artyla dorudur. Kollektr ve pompa grubu kazandairesinin kar duvarna, kazanlarn nne konulacak-sa; istenilecek kazan dairesi eni in-line pompa sistemle-rinde 2LK+2 metre, demeye oturan dik tip santrfjpompa kullanlacaksa 2LK+3 metre alnmaldr.Kazan dairesi boyu kollektr-pompa grubunun kar du-varda olmas halinde kazanlarn arasnda ve iki yan tara-fnda birer metre boluk braklarak tayin edilmelidir.Kollektr ve pompa grubunun iki yanda veya bir yandatoplanaca sistemlerde ise kazan dairesi boyu kazanlararasnda ve kenarlarnda birer metre braklarak bulunantoplam kazan igal mesafesinin iki kat olmaldr.

c. BacalarKazan veya kazanlar ve bina ykseklii belli olduunagre, kullanlacak yakt cinsine gre baca veya bacalarnkesitleri tayin edilir. Her kazan iin ayr bir baca dnl-melidir. Tecrit ve montaj iin baca apnn drt tarafnda(veya bacalarn arasnda ve dier ynnde) minimum20 cm. boluk kalacak ekilde bir baca aft ls sap-

tanr. Kazan dairesinde baca aftnn ideal yeri; kazanla-rn duman klarnn bakt duvarda kazann aks veyakazanlarn orta izgisidir. Baca aft kazanlarn duman -knn bakt duvarda planlanamamas halinde, zorunluhallerde, bu duvara dik yan duvarlardan birine alnabilir.aft iinde bacalar mutlaka tek dizi halinde, yan yana d-nlmelidir. Yan duvardan kan aftlarda baca dizisiekseni bu yan duvara paralel olacak ekilde yerletirilme-lidir. Baca aft mutlaka bir i duvara yaslanmal, mecburkalnmadka d duvarda planlanmamaldr.Seilen aft yerinin betonarme bir kirile daratlmad, stkatlarda kap, i pencere gibi yerlere gelip gelmedii, her-hangi bir hacmin duvar yerine, hacmin ortasnda kalp kal-mad mimari avan proje kat planlarna baklarak kontroledilmelidir. Bu tr akmalardan kurtulmann en kolayyolu kabilse baca aftlarn merdiven kovasnn yan yz-ne veya asansr kovasnn bir yanna yerletirmektir. Baca-lar d duvardan olabildiince ieri doru karlabilirse,meyilli atlarda at stndeki blm daha ksa bir gr-nm tekil eder; ayrca binann siluetinde de ciddi bir g-rnt bozukluu yaratmaz. Baca aftlarnn, herhangi birkatta deplasman yapmadan, kazan dairesinden atya di-rekt olarak, ayn deyde kmasna zen gsterilmelidir.

d. Akaryakt TanklarAkaryaktl sistemlerde, kazan dairesinin mmknse ka-zan montaj eksenine paralel duvarna bitiik, bir yakt tan-k odas planlanmaldr. Bu hacim kazan dairesinden yan-gna mukavim bir blme ile ayrlmal ve bu hacmin kap-s, kazan dairesine almamal; kazan dairesi koridorunaalmaldr. Yakt tank sistemin 20 gnlk, tercihen 30gnlk ihtiyacn karlayacak ekilde hesaplanmaldr.Hesaplanan tank boyutlarna gre tankn tarafnda mi-

10

ekil 1. KAZAN DARES LLER

KAZAN DARES BOYU

KAZAN DARES EN

oziIINDEKILERE DN

nimum 60 cm.; n ksmnda, kap tarafnda minimum 150cm. boluk kalacak ekilde bir yakt tank odas planlan-maldr. Yakt tank odas kaps da alr kanatl bir de-mir kap olmal ve betonarme bir eik zerine monte edil-melidir. Eik ykseklii eiin st kotunun altnda kalanoda hacmi tank hacminden byk olacak ekilde seilme-lidir. Yakt tank taban brlr ekseninden minimum 20-30cm. yukarda kalacak ekilde betonarme ayaklar zerinemonte edilmelidir. Yakt tanklar, sonradan yerine sokula-bilmesi imkan varsa yatk silindirik olarak dnlmeli;bu mmkn deilse paralar halinde getirilip, yerindekaynak yaplmas yoluna gidilmelidir.Yakt tank doldurma ve havalk borularnn zemin kat-ta, tanker yanamna imkan veren bir noktaya kartl-mas, kabilse elik kapakl bir doldurma rgarnda bra-klmas konusu gz nnde bulundurulmaldr.

Teknik Hacimlera. Yaplarda kullanlan teknik hacimlerin alan yapnn top-

lam alannn %4-8i arasnda deimektedir. Bu deerleryapnn yksekliine veya yaygnlna gre deiir. Fan coil + taze hava sistemlerinde %4,5-5Tek kanall VAV sistemlerinde %6-8Amerikan sistem (Goodman kanall split+radyatr) %2-4

b. Istma ve soutma merkezi kat ykseklii minimum 3metre (byk sistemlerde min. 5 metre, ara kat yksek-likleri de 4-4,5 metre) net olmaldr.

Santrallara. Santral Bykl

Klima santral seimlerinde; yer kayb, kat ykseklii havakanal datm, servis kolayl, ses-konfor vb. nedenlerletek santralda 25000 m3/h debinin zerine klmamaldr.Konfor sistemlerinde kullanlacak hava santrallarndakesit, 2,5 m/s hava hz kabul ile tayin edilir (endstri-yel sistemlerde bu deer 2,8 metreye kabilir). O haldehava debisi V (m3/h), olan bir santraln kesiti:

F = V / 3600 x 2,5 , F = V / 9000 (m2) eklinde hesaplanp, santraln kare kesitli olaca kabulile santral genilii (ve ykseklii)

a = (F)1/2 (m)hesaplanan kesitin kare kk eklinde ortaya kar. Bazimalatlarda santral kesitinin bask diktrtgen eklinde ol-mas ve yine yukardaki hesapta ihmal edilen santral cidarkalnl bu safhada ihmal edilebilir. Santral uzunluu filtrecinsine, susturucu bulunup bulunmadna gre deimek-le beraber, santral eninin 3-3,5 mislidir. Sulu nemlendiricibulunmas halinde bu deere 1 metre ilave edilmelidir. Yu-kardaki ekilde boyutlar tahmin edilen santraln konulaca- hacmin (tesisat odasnn) boyutlar yle tayin edilebili-nir: Santraln bir tarafnda stcnn karlabilmesi iinsantral eninden daha byk bir boluk braklmaldr. Dier yannda ise, santral kontrol kapaklarnn stciin braklan tarafta olduu kabul edilerek 0,50 - 0,60metre civarnda bir servis koridoru braklmaldr. Sonu olarak santral odasnn eni, santral eninin mis-

li alnmaldr: B=3xa Santral odasnn boyu ise, sant-ral eninin be kat civarnda olmaldr: L=5a

b. Santral ZonlamasSantral zonlamas, yapnn mimari kurgusuna, seilensisteme, santral odalarna vs. bal olmakla beraber ukriterler konabilir: Santral odasnn kiri alt kat ykseklii 3,50 metre ise,k dirsei ve kanal iin 1,50 metre civarnda bir me-safe braklarak, santral yksekliinin 2 metre civarndaolaca ortaya kar. 2x2=4 m2 kesitindeki bir santraldan2,5 m/s hava hz ile alnabilinecek santral debisi:

V = 3.600 x 4 x 2,5 , V = 36.000 m3/hbulunur. zel, byk kat yksekliklerine sahip hacimle-re monte edebilmek imkan bir yana braklrsa, konfortesislerinde kullanlacak santral debisinin 25.000 m3/hdeerini gememesi uygun olur. Her zona bir santrallahizmet verildii kabul ile bu byklkte bir santralnhizmet verecei zon bykl:Havalandrma (taze hava) santrallarnda temiz kat yk-seklii 2,80 metre; ortalama hava deiim katsays 3 de-iim/h kabul edilerek:

V = 3 x 2,80 x F , F = V / 3 x 2,80 , F = V / 8,4bulunur ki, bu deeri yuvarlatarak unu syleyebiliriz: Seilen santral, debisinin (m3/h) sekizde biri (m2) bykl-nde bir alana hizmet verilir, veya tersinden okursak, F m2bir zona hizmet verecek havalandrma santralnn debisi8.F (m3/h) olacaktr. Tam haval sistemlerde ise hava dei-iminin brt 6-8 de./h civarnda olaca kabul edilebilir.Tam haval sistemlerde seilen bir debinin (V m3/h) hizmetverebilecei zon alan (F m2) bu debinin onaltda biridir ve-ya F m2 zona hizmet verecek santral debisi 16.F (m3/h) ola-caktr. Baa dnersek; en byk unite olarak seilen santraldebisini 20.000 m3/h olduunu kabul ettiimizde bu santra-ln, tek santral olarak hizmet verecei zon alan:Havalandrma Santral : 20.000/8 2500 m2/zonKlima Santral : 20.000/16 1250 m2/zonolarak ifade edilebilinir.Kat byklne, kat saysna gre zonlamada aadarneklenen zmler uygulanabilinir:1. Alt katlar / st katlar eklinde zonlama2. Her iki / veya drt kata hizmet veren bir santral ko-nularak zonlama3. Her kata bir santral konularak zonlamaSantral odalar olabildiince zon alanlarnn ortasnda d-nlmeli; hava kanallarnn btn kat bir utan bir uca git-mesi yerine ortadan saa sola ayrlarak beslenmelidir; by-lece daha kk kanal kesiti ve daha ksa kanal boyu sebe-biyle daha kk fan basma ykseklikleri ortaya kacaktr.Santral odalarnn seiminde santraln d hava teminigznnde tutulmaldr. Santral odas atda deilse ve-ya bir d duvara yaslanmyorsa, bir taze hava (d hava)aft unutulmamaldr. %100 d hava ile alan santral-larda d hava menfezi alan 2,5 m/s hava hz kabulu ile,santral kesit alanna eittir. Taze hava aft tesis edile-

11

oziIINDEKILERE DN

cekse, aft alan, 5 m/s hava hz kabulu ile santral kesi-tinin yars mertebesinde alnmaldr.

Tesisat aftlara. Islak Hacim aftlar

Islak hacimler iin temiz ve pis su borularnn yer alaca- aft asgari 25-30 cm. derinliinde 50 cm. boyunda se-ilmelidir. Kabilse aftn geni kenar, kat yksekliindebir aft kapa ile donatlmaldr. Bu kapan hacim iin-de kalmas yerine komu koridor veya antrede planlan-mas, kapan seramik kaplanmas vs. gibi detay prob-lemlerini ortadan kaldracaktr. Islak hacimlerin egzostudey bir sistemle toplanyorsa aft genilii asgari 40cm. olmal ve boyu 90-100 cm.e kartlmaldr.

b. Hava Kanal aftlarYapnn zonlamasndan sonra seilen santral hacmininbir duvarna, eer santral zonun ortasna yerletirilmisemmknse iki duvarna hava kanal aftlar konulabilirveya katn ortasnda bir merdiven kovas olmas halindemerdiven kovasnn d duvara dik iki duvar boyuncaaft planlamas yaplabilir. aftlarn debi deeri ve 6 m/shava hz kabul ile bulunan kesiti, tecrit/ara bo-luk/konsollama gz nnde tutularak, iki misli alnmal-dr. aftn katlara k yapaca uzun kenarnn betonar-me perde ile kapatlmamas konusunda statik proje m-hendisinin dikkati ekilmelidir.

c. Istma-Soutma Borular in aftlarSisteme gre deiir. Fan coil iin gerekli aft boyutu enaz 25 x 50 cm. olmaldr.

d. Ana tesisat aftlarna iine girilebilir kaplar yaplmas veaft iinde tesisat almalarn emniyetli ekilde yapabil-mek iin platform yapmaya uygun nlemler alnmas ge-reklidir. Elektrik tesisat iin ayr aftlar oluturulmaldr.

1.2. MMARIN TESSAT PROJE BROSUNU VE TESSAT PROJE BROSUNUN MMAR BROYU BLGLENDRME FORMUMimarn tesisat proje brosuna verecei bilgiler M-T, Tesisat projecisinin mimari broya verecei bilgiler T-M

KONU M-T T-MAVAN PROJE AAMASI1. Binann vaziyet plan

- Yn durumu l- Komu binalarn konumu l- Bina evre dzeni (yollar, yeil alanlar vs.) l- Rakm l

2. Mimari ve statik projeler- Mimari planlar, kesitler, grnler l- Kalp planlar l- Mahal listeleri (deme kaplamas,

asma tavan tipi, duvar kaplamas) l3. Bina kullanm (fonksiyon) plan

- nsan saylar l- alma sreleri (vardiya sistemi,

gece-gndz almas vs.) l- Ksa sreli pik kullanm mahalleri

(yemekhaneler, toplant salonlar,seans odalar vs. saptanmas) l

- Klimatize edilecek mahallerin tespiti stma/soutma/havalandrma/direkt egzost nemlendirme/kurutma (nem alma) vs. l l

4. Yangn ka plan- Yangn merdivenleri l- Yangn k koridorlar ve kaplar l- Yangn zonlamas ve zonlar aras

yangna dayanm snfnn tespiti l- Yangn blmeleri/kompartmanlar l- Duman tahliye sistemi

(varsa atrium dizayn) l l5. Yap elemanlar

- D duvarlar (cinsi, izolasyon detay) l- Cephe kaplamas (cinsi, yapm detay) l- at, teras (cinsi, izolasyon detay) l- Toprakla temas eden demeler

(cinsi, izolasyon detay) l- Ara blmeler ve demeler

(cinsi, yapm detay) l- D kaplar

(cinsi, izolasyon ve yapm detay) l- Pencereler

(cinsi, izolasyon ve yapm detay) l- Glgeleme elemanlar (d glgeleme ve

i glgeleme elemanlar cins, yapm detay) l- Is yaltm projesi (yaplmas ve

izolasyon detaylarnn teyidi) l l6. Tesisat rezervasyonlar

- Kazan ve makine dairelerinin konumu l- Kazan ve makine dairelerinin yaklak

bykl l- Tesisat aftlarnn ve bacalarn konumu l- Tesisat aftlarnn ve bacalarn

yaklak bykl l- Su deposu konumu l- Su deposunun bykl l- Kullanlacak yakt cinsine gre

1. Yakt deposunun konumu l l2. LPG deposunun konumu l l3. Doal gaz balant kutusunun ve/veya

basn drme istasyonunun konumu l l- Tesisat galerilerinin ve/veya d boru

kprlerinin gzergah l- Tesisat galerilerinin ve/veya d boru

kprlerinin yaklak lleri l- Binada tesisat [temiz su, pis su,

yamur suyu, klima tesisat borular(stma, soutma vs.) doal gaz veyaLPG borular] giri ve k yerlerinin

12

oziIINDEKILERE DN

konumu ve bykl l l7. Uygulama projesi ncesinde mimar bro koordinasyo-

nunda dier disiplinlerden alnacak/verilecek bilgiler- Aydnlatma planlamas

(armatr tipi, aydnlatma yk) l- Mutfak planlamas l- Bahe sulama (evre dzenlemesi) l- Yapda kullanlacak su kaynann

analizi l- Yapda kullanlacak retim ve

i makine ile cihazlarnn listesi,yerleim plan, zellikleri l

- Mekanik tesisat ekipmanlar toplamelektriksel kurulu g ihtiyac (yaklak) l

- Mekanik tesisat ekipmanlar jeneratr ve/veya UPS ihtiyac l

- Makine ve kazan daireleri kesin lleri l- Tesisat aftlar kesin konum ve lleri l- Asma tavan boluklar kesin lleri l- Delik rezervasyon plan l- Ekipman kaide plan ve detaylar l- Mekanik tesisatn binaya getirdii ykler

Cihaz ve ekipmanlar statik vedinamik ykler lBoru ve kanallardan tespit noktalarnagelen ykler l

- Makine ve kazan daireleri akustikyaltm detaylar l

UYGULAMA PROJES AAMASI1. Asma tavan speroze koordinasyon

planlar (menfez, anemostad, aydnlatmaarmatr duman dedektrleri, springlerbal anons ve mzik sistemelemanlar, vs. yerleimleri) l

2. Dekorasyon planlar l3. Islak mahaller 1/20 detay projeleri l4. Varsa fan coil, radyatr, konvektr gibi

grnr elemanlarn konumlarve byklkleri l

5. Kaj detaylar l6. aft ve asma tavanlardaki kontrol

kapaklar konumlar ve byklkleri l7. Mekanik tesisat elektriksel g tablosu l

- Kurulu g kapasitesi- Jeneratr gc- Yangn konumu elektriksel gc

8. Yangn sndrme senaryosu l9. Otomasyon senaryosu l10. Mekanik tesisat ilk kurulu maliyeti (bte) l11. Mekanik tesisat k iletme maliyeti (bte) l12. Mekanik tesisat yaz iletme maliyeti (bte) l13. Mekanik tesisat keif zeti l14. Mekanik tesisat idari ve teknik artnamesi l

1.3. MMAR BRO, TESSAT PROJE BROSULKLER DETAY BLGLER1.3.1. Istma Tesisat - Mimari Proje likileri1. Her odann kullanma amac mimari proje zerinde yaz-

l olmaldr.2. Yapya ilikin bilgiler

a. Binann bulunduu ehir ve semt :b. Binann yn durumu :c. Binann evresindeki binalarn uzakl :d. Binaya bitiik bina var m? :

Hangi cephelerde? :Kanc kata kadar? :

e. Bina ka kat olarak tasarlanmaktadr? :f. Toprak seviyesi (binann n-arka ve

yan taraflarnda) :g. Istlmamas istenen blgeler var m? :

3. Yap elemanlarna ilikin bilgilera. Pencereler

Tek caml ( ) ift caml ( )Ahap ereve ( ) Metal ereve ( )Parapet ykseklikleri ve pencere boyutlar :

b. D duvarlarDuvar cinsi ve kalnl :D duvarda izolasyon varsadetay ve kalnl :

c. duvarlarDuvar cinsi ve kalnl :

d. Toprak temasl duvarlarDuvar cinsi ve kalnl :zolasyon cinsi ve kalnl :

e. DemelerToprak temasl demeler iin,izolasyon detay ve kalnl :Kaplama detay :Deme detay :Not: Topraktan deme kaplamasna kadar olan kesitverilmelidir.Ara demeler iin :Kaplama detay : Deme kalnl : kma demeler iin :zolasyon detay ve kalnl :

f. atlarat detay : at izolasyonu varsa detay ve kalnl :Not: Kiremit atlarda kiremitin altna youn ziftli r-berotin (ekler suyu aaya aktacak ekilde) monteedilmesi yararl olacaktr.

g. Teras atlarIs izolasyonu varsa detay ve kalnl :

4. Bacaya ilikin bilgiler a. Baca cinsi : b. Her kazan iin ayr baca yeri :c. Baca kesiti (duman borusu ap +

13

oziIINDEKILERE DN

hava boluu + tula duvar boyutlarve kalnl) :

d. Baca izoleli mi? :e. Baca kazan balant kanal yeri ve detay : f. Bacann mahyadan ykseklii : g. Baca temizleme kapa : h. Doal gaz bacalarnda su drenaj :

Kmrl kazan bacalarnda kl alma yeri :5. Istma sistemi seimi

Klasik radyatrl sistem ( ) Yerden stma ( )Scak hava apareyi ( ) Dier ( )

6. Radyatrler ve tesisat seimleriRadyatr tipi (dkm, elik, panel,alminyum panel, alminyum) :

7. Istma tesisat ile ilgili bilgiler Radyatr yerleri :Kalorifer tesisat iin kolon gei yerleri : Parapet alt ykseklii :Banyo ve mutfakta radyatr yeri (banyo kalorifer borusu slak demeden gememeli) : Merdiven girii stmas iin radyatr yeri :Merdiven boluunun d duvar ile temasveya cam varsa orta katlar da stlacak m? :Havalklar at arasnda m toplanacak? :Datm :a. Dey kolon sistemi ile ( )b. Deme altndan polipropilen borularla ( )

8. Genleme deposuGenleme deposu ak m kapal m? :Genleme deposu yeri :Emniyet borular aft : Ak genleme deposu en yksek radyatrlerden 2 met-re daha yksek olmaldr.

9. Yap i scaklklarBina i scaklklar artnamelere gre aada verilmitir. zel olarak istenilen mahal scaklklar varsa iaretlen-melidir.a. Konutlar

Salonlar 22CYatak odas 20CAntre, hela, mutfak 18C Du 22CBanyo 26CMerdiven 15C

b. yerleriDkkanlar 20CLokanta, otel odas 20CAtlye (oturarak alma) 20C Ar i yapan atlye 15CHafif i yapan atlye 18CBrolar 22C Ariv 18CToplant salonu 20CKoridor, hela 15C

10. Yakt cinsiDoal gaz ( ) Motorin ( ) Fuel oil ( ) Kmr/LPG ( )

1.3.2. Shhi Tesisat - Mimari Proje likileri1. Lavabo cinsi :

40x50 ayakl, asma ayakl, tezgah tipi(tezgah alt, tezgah st) :

2. Klozet cinsi :Duvar tipi rezervuarl (plastik) :Kendinden rezervuarl :Asma klozet :Gmme rezervuarl :

3. Bulak makinas :Yeri, musluu, pis su gideri :

4. amar makinas, ofben, termosifon yeri :5. Banyo aspiratr nereye balanacak? :6. Mutfak aspiratr egzostu

a. Balkona verilecek :b. nt baca yaplacak :

7. p bacas ve p odas (p odas havalanacak) :

8. Bina temiz su giri yeri :Temiz su ve pis su aftlar yerleri :

9. Temiz su borular cinsia. Galvaniz boru :b. Polipropilen boru :

10. Kullanma scak suyu teminia. Merkezi boylerden :b. Mnferit ofben veya termosifonla :

11. Merkezi scak su iin her daire giriinescak su sayac isteniyor mu? :

12. Kullanma scak su sirklasyon hatt son armatre kadar gidecek mi? :

13. Temiz su borular gzergahnnbelirlenmesi (mutfak banyo aras demealtndan, duvardan tavandan) :

14. Pis su k yeri kanalizasyon borusukotu ve yeri :Pis su kanalizasyonu yoksa foseptik yeri :Pis su ikinci havalk tesisat yaplacak m? :

15. Pis su borularnn bodrum katta inilerdergar yerleri :

16. Pis su borular iin dk deme,asma tavan, arka duvardan toplama alternatiflerinden hangisi isteniyor? :

17. Yamur borusu kanalizasyonabalanacak m? :atda yamur suyu toplama yerleri, detay :Yamur borularnn aa ini yerleri : (Kn terlemeye kar) yamur borusu bina iinden ini-yorsa, s izolasyonu yaplmaldr.

18. Balkon szgelerinin yeri ve toplanmas :19. Yangn tesisat

14

oziIINDEKILERE DN

Sprinkler sistemi gerekli mi? :Yangn dolab yeri :Yangn borusu yeri :Yangn hidrantlar yeri :Yangn merdiveni yeri :Yangndan ka koridoru ve havalandrma tesisat var m? :Yangn perde duvarnn yeri :Yangn merdiveni basnlandrmas : Yangn ihbar sistemi isteniyor mu? :

20. Doal gaz tesisatDoal gaz bina girii ve reglatr yeri :Doal gaz kolon yeri :Doal gaz sayalar yeri :Daire iin doal gaz boru gzergah :

1.3.3. Kazan Dairesi - Mimari Proje likileri1. Kalorifer kazan

Yeri ve adedi :Yedek isteniyor mu? :Bacaya olan uzakl :zerinde yeterli ykseklik kalyor mu? :n tarafnda servis boluu var m? :

2. Yakt deposuYeri ve adedi :Ka gnlk yakt depolanacak : Tip (Silindirik - prizmatik) :Depo hacmi : Fuel oil kullanlacak ise stcsnn karsnda yeterli boluk var m? :Etrafnda 40 - 50 cm. servis boluu kalyor mu? (boya vs. iin) :Yakt dolum (2) ve havalk (1 1/2) borular darya nasl kacak? :Kuranglez yaplacak m? :Yakt deposu havalandrmas nasl olacak? :Sac kap (yakt deposu hacmi iin) ve yakt deposu hac-mi alt havuz oluum detay verilmeli. Hazr depo gele-cekse, ieriye almak iin rezervasyon braklmal. Yaktdeposu-brlrler arasndaki yakt kanal en ksa mesafe-de olmal ve zerine zgara yaplmal. Yakt deposuna taban stcs isteniyor mu?:

3. Kazan dairesi havalandrmas Havalandrma bacas boyutu (tavan seviyesinden atya kadar) : Taze hava giri pencere yeri ve kesiti :Kazan dairesine yapay havalandrma yaplacaksa vanti-latr kapasitesi brlr fanlarnn toplam kapasitesindenen az %10 byk olmaldr (egzost doal ekili ise).Hava kanallar ile borularn geiine dikkat edilmelidir.Souk blgelerde kazan dairesinde donma riskine karnlem alnmaldr. Kazan dairesine vantilatr ile hava ve-rilecek ve emilecek ise saatte 5-6 hava deiimi alnabilir.

4. Su deposu hacmi (insan bana 500 lt veya

daha fazla hesaplanmal) : Merkezi sistem su depolar iki blmeli olmal. Su deposu i yzeyleri fayans yaplacak m? :Su deposu bina altnda ise tavanna s yaltm yaplacak m? :(st kat demesinde kondenzasyonu nlemek iin)Temizleme kapa yeri :Su dolum borusu girii : Flatrler temizleme kapana yakn m? :Ulayor mu? :Boaltma borusu yeri : Su nereye boalacak? : (Rgara boalacak ise rgar k kotu veya pis su pom-pas flatr kotu depo boaltma alt seviyesinden en az 30cm. aada olmaldr.) Su k borusu (altnda 10 m3e kadar olan depolarda 10 cm. daha byk depolarda 20 cm. ykseklikte tortu hacmi kalyor mu?) :Su k borusu zerinde 1/2 seviye gstergesi balantmanonu konmaldr. Yangn rezervi mi braklacak yoksa ayr yangn deposu mu yaplacak? :at katna da su deposu veya yangn suyu deposu isteniyor mu? :

5. Pis su ukuru :Kazan dairesi szgeleri kanalizasyon kotunun stnde kalyor mu? :(Pis su ukuru yaplacaksa 1 asl, 1 yedek pompa kulla-nlmaldr. Elektriin sk kesildii yerlerde yedek pompael pompas tipinde seilebilir.)Kazan dairesi evresine yaplacak 20x20 evre kanal ve yakt kanal szgeci pis su ukuruna balanabiliyor mu? :Pis su hangi kattan dar atlacak? :st katlarn pis suyu bodrum tavanndan mtoplanp darya atlacak? :(Temizleme kapaklar ve atallarda temizleme azlar-na dikkat edilmelidir.)

6. Hidrofor : Tip (Kademeli pompal membranl sistem, pistonlu, sanayi tipi) : Kapasite : Yangn hidroforu ve bahe sulama hidroforu ayr m olacak? :Yedek isteniyor mu? :Souk su kollektr yeri :

7. Boyler :Tip (Serpantinli veya ift cidarl) :Isnma sresi :Bina iine alabilmek iin rezervasyon brakld m? :Karsnda serpantinlerin sklebilecei,etrafnda servis iin izolasyondan sonra50 cm. boluk var m? :

15

oziIINDEKILERE DN

Scak su kollektr yeri :Scak su sirklasyon borular kollektr yeri : 3 yollu vana yeri : Boyler stma pompalar yeri : Boyler kullanma suyu sirklasyon pompalar yeri : Not : Birden fazla sayda boyler kullanlyorsa souk sukollektr boylerin sanda, scak su kollektr de solunda(veya tersi) yaplmal ki, boylerden geen su eit olabilsin.

8. Genel :kinci ka kaps yeri :(Kazan dairesi kaplar yangna dayankl olmal. ift ci-darl satan yaplmal ve darya almaldr.)Cihazlarn giri k yeri : Doal aydnlatma yaplacak m? : Bina dna yaplan kazan dairelerinde kalorifer kazanla-rnn karsnda braklan servis boluunun zerine s-klebilir doal aydnlatma feneri yaplmas pratiktir.(Hem doal aydnlatma hem de cihazlarn giri kiin kullanlabilir.) Kazan dairesi duvarlarnn beyaz fayans yaplmasnneririz. (Temiz bir kazan dairesinde alan teknisyen-lerin servis kalitesi daha iyi olabilir.) Elektrik panosu yeri :Jeneratr yeri : Jeneratr hava giri k yeri :Jeneratr egzost bacas yeri :Jeneratr yakt deposu yeri : Jeneratr hangi cihazlar besleyecek : Kazan dairesi aydnlatma armatrleri : Teknisyen odas var m? :Teknisyen iin wc-du hacmi var m? :

9. Doal gazl kazan dairelerinde : Lambalar kiri altndan 50 cm. aaya monte edilmeli-dir. Floresan lamba kullanlmamaldr (ideali exprooflamba kullanmaktr). Lamba anahtar kazan dairesi d-na alnmaldr. Kontaktrlerin olduu tablolar kazan da-iresinin dnda olmaldr. Ana elektrik alteri ve doalgaz kesme vanas kazan dairesi dnda olmaldr.

1.3.4. Yksek Yaplarda Tesisat Mimari likileriGaleri kat yaplacak m? : Kompansatr yerleri :Sabit nokta yerleri : Eanjr dairesi planlamas : Elektrik tesisat :Elektrik aft yeri :Elektrik panosu yeri :

1.3.5. antiye Kuruluundaki Tesisat leri in Bilgi Alma Formu1. STENECEK GENEL BLG VE PLANLAR1.1. Vaziyet plan1.2. Arazideki yaklak kotlar

1.3. Kullanma suyu kuyudan alnacaksa analizi1.4. Hidrofor ve su deposunun yerleri1.5. Boyler yerleri1.6. Kalorifer kazanlar ve buhar kazan yerleri1.7. Mimari projeler1.8. Tavan detaylar1.9. at kaplamas detaylar1.10. Kap detaylar1.11. Pis su klarna rgar yerleri1.12. Foseptik ve kanalizasyon balant yerleri1.13. Mutfakta LPG tpleri yeri2. GENEL SORULAR2.1. Kullanma suyu temini

[ ] ebekeden [ ] Kuyudan [ ] Tankerle2.2. Su basnlandrma

[ ] Basnl su ebekesi var[ ] Mevcut depolar ve hidroforlar var[ ] Mevcut depolar var[ ] Ofis beton santral ile ortak hidrofor kullanlacak[ ] Ayr hidroforlar olacak[ ] Bahe sulama vb. mahallere de hidrofordan su verilecek

2.3. Pis su[ ] Alt yap var [ ] Foseptik yaplacak

2.4. Eski antiyelerden gelen kullanlm malzemeler[ ] Radyatr cinsi, dilim adedi[ ] Boru cinsi, aplar ve uzunluklar[ ] Vana cinsi ve adediDierleri[ ] Kazan adedi, cinsi, kapasitesi[ ] Brlr adedi, cinsi, kapasitesi[ ] Boyler adedi, cinsi, kapasitesi[ ] Hidrofor adedi, cinsi, kapasitesi[ ] Dier malzeme (adet ve cinsi aklaynz)

2.5. Beton santrali ve prekast atlyesia. Beton santralinin su ihtiyac [m3/gn] =

saatteki max. su ihtiyac [m3/h] =b. Kn souk gnlerde beton dklecek mi?[ ] Hayr[ ] Evetgerekli scak su scakl [C] =gerekli scak su miktar [m3/h] =c. Prekast atlyesi iin buhar ihtiyac var m?[ ] Hayr [ ] EvetMasa altndaki serpantinlere verilecek buhar miktar [kg/h] = Branda altna verilecek ak buhar miktar [kg/h] = d. Scak su temini[ ] Buhar kullanlarak eanjrle[ ] Buhar kullanarak boylerle[ ] Buhar kullanmadane. Toplam buhar ihtiyac

2.6. i koular, ofis ve tantm binalar mimarisii Koular Ofis Binas

16

oziIINDEKILERE DN

Cam cinsi : [ ] Tek cam [ ] Tek cam[ ] ift cam [ ] ift cam

Cam boyutlar : x m, x m,Dorama cinsi: [ ] Ahap [ ] Ahap

[ ] Alminyum [ ] Alminyum[ ] PVC [ ] PVC

Kat ykseklii : m, m,Parapet ykseklii : m, m,D duvar ykseklii : m, m,Deme cinsi :Yn :

2.7. i koular, ofis ve tantm binalar shhi tesisata. Yemekhanede ka kiiye yemek kacak?:b. Du yapacak ii says :c. ilere amar ykama yeri yaplacak m?:d. Scak su istenen yerler[ ] Yemekhanede scak su evyesi [ ] Dular[ ] ilere amar ykama yeri [ ] ay ofisi[ ] Kou lavabolar [ ] Ofis lavabolare. Koularda yalak eklinde yaplacak gereler[ ] Lavabolar [ ] Pisuvarlarf. Alaturka klozetler[ ] ten ykamal [ ] Jet tipi [ ] Dierg. Prefabrik antiye binalarnda kullanma suyu WC veay ofisinde bina dndan[ ] Kanallarla balanacak[ ] Topraa gml boru ile balanacak

2.8. Proje mdr odas veya baka hacimlere paket klimave havalandrma isteniyor mu?[ ] Hayr [ ] EvetKlima istenen hacimler =Havalandrma istenen hacimler =

2.9. Depolarn stlmas[ ] Depolar stlmayacak.[ ] Depolarn stlmas rutubet etkisinde kar paket cihazla nem kontroll olarak yaplacak[ ] Merkezi sisteme bal olarak stlacak[ ] Sadece depocu odas stlacak

3. UZMAN KARARI GEREKTREN TEKNK SORULAR3.1. Buhar ve kalorifer kazanlarnda kullanlacak yakt cinsi

[ ] Mazot [ ] Fuel oil [ ] Kmr [ ] LPG [ ] Doal gaz

3.2. Buhar kazan devresinde a. Buhar kazanna souk suyun girmesinin sakncal ol-duunu gz nne alarak kondens deposu stlacak m? [ ] Evet [ ] Hayrb. Buhar kazan ile kazan besi pompas arasna n stmaeanjr monte edilecek mi?[ ] Evet [ ] Hayrc. Su analizi sonularna gre su yumuatma cihazna ih-tiya var m?[ ] Evet [ ] Hayrd. Prekast atlyesinin kapal ksm[ ] Var stlacak

[ ] Var stlmayacak [ ] Yoke. Prekast atlyesinde gerekli yakt deposu hacmi =

3.3. i koular kalorifer sistemi [ ] Ofis binalar ile ayn merkezden beslenecek[ ] Ayr bir merkezden beslenecek

3.4. i koular ofis ve tantm binalar kalorifer tesisata. Boru datm [ ] Sprgelik zerinden [ ] Tavandan[ ] Deme alt kanaldanb. Radyatr cinsi [ ] Panel [ ] Dkm [ ] Alminyum[ ] elik c. Genleme deposu cinsi [ ] Ak [ ] Kapal d. Genleme deposu yeri:e. D hava scakl kompanzasyonlu otomatik kontrolpaneli isteniyor mu?[ ] Evet [ ] Hayr

3.5. Shhi tesisata. Kullanma scak suyu boyleri varsa tipi [ ] Yatk [ ] Dikb. Kullanma scak suyu sirklasyonu isteniyor mu?[ ] Evet [ ] Hayrc. Mutfak davlumbazlarnda fan ile havalandrma isteni-yor mu?[ ] Evet [ ] Hayrd. Souk havada mutfak LPG tplerini stma imkan is-teniyor mu?[ ] Evet [ ] Hayre. WClerde egzost aspiratr isteniyor mu?[ ] Evet [ ] Hayr

1.3.6. Teknik Notlar1. Istma merkezindeki bir kresel vanay kapatp, kou-

larn alma saatleri iinde stlmas salanabilir.2. Koulardan biri revir gibi kullanlabilir.3. Koularn vanas kapatldnda, mutfak ve revire ayr-

ca kumanda etmek imkan olmal ve buralar stlmayadevam etmelidir.

4. Borularn depolanmasnda, deponun kapal olmas vezeminin salam olmas gerekir.

5. Kvetlerin depolanmasnda aadaki nlemler alnr. a. Arka yzeyler antipas ile boyanr.b. Aralarna ondle karton konarak dik durumda korunur.6. Slyen, antipas, karpit ve asetilen gibi yanc malzeme-

ler mmkn olduu kadar az miktarda depolanmaldr.Bu malzemeler mmknse ayr bir depoda veya yancolmayan malzemelerle birlikte depolanmaldr.

7. antiye depolar yapldktan sonra yamur yamadan vedeponun su alp almad kontrol edilmeden malzemekonulmamaldr. Rutubetten etkilenebilecek (ofben, as-piratr, cam yn vb.) malzemeler stlan depolara ko-nulmaldr.

17

oziIINDEKILERE DN

MMARIN TESSAT EL KTABI

BLM 2 - MEKANK TESSAT LERNDE PRATK NOTLAR2.1. TEMZ SOUK SU TESSATI

2.2. TEMZ SICAK SU TESSATI

2.3. ISI VE NEM ZOLASYONU

2.4. SIHH TESSAT GERELER

2.5. ISITMA TESSATI

2.6. LPG VE DOAL GAZ TESSATI

2.7. SICAK SU KAZANLARI, KOMBLER, BRLRLER

2.8. KAZAN DARELER VE TESSAT MERKEZLER

2.9. BACALAR

2.10. HAVALANDIRMA TESSATI

2.11. HAVA KANALLARI

2.12. KLMA TESSATI

2.13. VAV SSTEMLER

2.14. SPLIT KLMA

2.15. KLMA SANTRALLARI

2.16. SOUTMA GRUPLARI, SOUTMA KULELER

2.17. FAN COIL

2.18. POMPALAR

2.1. TEMZ SOUK SU TESSATI1. Duvar iinde kalan souk su borular zerine s izolas-

yonu yaplmaldr. Terlemeye kar izole edilen borulardaha uzun mrl olur.

2. Temiz su tesisat dz olmal ve yatay gidilerde havatahliyesi iin gidi ynnde hafif bir eim verilmelidir.Hava tahliyesi iin en st noktada havalk, sistemin bo-altlmas iin en alt seviyede boaltma musluu bulun-maldr.

3. st ste yatay boru demetlerinde yzeyde youan su-yun alttaki borulara zarar vermemesi iin souk su boru-su en altta olmaldr.

4. Hidrofor varsa hidrofordan sonra, yoksa su saatindensonra bir basn reglatr konulmas tavsiye edilir.Bylece su kullanma yerlerinde basn deimeyecek vegereksiz su tketimi nlenecektir. Eer btn kat girile-rinde reglatr varsa buna gerek duyulmayabilir.

5. Datm hatt ve kolon hatlar aktan gemeli, kolonlarmmknse tek tek sistemden ayrlabilir olmal (kolonvanas ile) ve yine her kolon bamsz olarak boaltla-bilir olmaldr.

6. Her kattaki kat datm hatt (veya her daire) bamszolarak sistemden ayrlabilmelidir. Bunun dnda merke-zi scak kullanma suyu tesisat da souk su sistemindenbamsz olmaldr.

7. Bas rezervuar hattn ayrmal veya oteller gibi uygula-malarda her WC grubu su giriine basn drc veok absorber konulmaldr.

8. Yatay kat datmnda borular banyo ve mutfak duvarla-rna denmelidir. Kesinlikle deme ve tavandan borugeirilmemelidir. Tavandan giden borular akta kalaca- iin istenmeyecek, demeden ekilen borular ise k-sa srede ryecektir.

9. Banyo aftlar iinde kalacak scak su sirklasyon ve so-uk su borularnn izolasyonu aftlar kapanmadan yapl-maldr.

10. Galvanizli boruyu sabitlemek iin kireli har kullan-maktan kesinlikle kanmal, ankastre galvanizli borularzift, koruyucu bant vs. malzeme ile korunmaldr.

11. zellikle banyodan mutfaa yerden ekilen borular mut-laka korunmaldr.

12. Banyo - WC - Mutfak iin ekilen galvanizli borular stkotlardan monte edilmeli, branmanlar aa doru bra-klmaldr ki, boru ucundan girebilecek har, ta, vb.paralar ana boruyu tkamasn.

13. Temiz su borular souk blgelerde d duvar iindengeirilmemelidir. Temiz su borularnda terlemeye karizolasyon yaplmaldr. Bu izolasyonun buhar kesici ileyaplmas ve kelepe, konsol detaylarnda soutulmusu tesisatlarndaki detaylarn kullanlmas gerekir.

14. Helalar yalnz rezervuar aracl ile temiz su tesisatnabalanmaldr. Bideler, bamsz su tesisat olmad s-rece kullanlmamaldr.

15. Galvaniz, boruyu havaya kar korur. Deme iindengeirilen galvaniz borular zamanla delinir. Deme iin-de galvanizin koruma zellii yoktur.

16. Tnel kalp sistemlerinde banyo tesisat borularn asmatavan iinden geirip, perde iinde dey monte etmekpratik olmaktadr.

17. Galvanizli borularn fayans altnda kalacak u ksmlar1/2 krtapa ile kapatlmaktadr. Fayans yapldktan son-ra bu kr tapalarn bir ksm fayans altnda kalacak, sk-lrken fayanslar krlacaktr. 1/2 artm boru paralar-nn bir ucuna di alarak, dier taraflar ezilip kaynatla-rak (10 cm. boyunda) kr tapa yerine kullanlmaldr.

18. Villa temiz su tesisatnda masajl du kullanlyor ise bo-ru ap en az 1 olmaldr. Bu durumda hidrofor basncarttrlmal, alt basn 30 mSS, st basn 40 mSS olmal-dr. Normal dulu villalarda alt basn 15 mSS alnabilir.

19. Villalarda su debisi belirlenirken, bahe sulama gz n-ne alnmaldr. Bahe sulama yokken debi 1,5 m3/h, var-ken en az 3 m3/h alnmaldr. Bahe sulama tesisatnplanlayan firmann da bahe sulama iin gerekli su debi-si ve basncn renip, hidrofor kapasitesini semesi da-ha doru olacaktr.

20. Temiz su tesisatnda oluan sesin ana nedeni su basnc-nn fazla olmasdr. Yksek basntaki su, kesitin daral-d noktalarda su hzn 2 m/s deerinin zerine karr.Buna zm hidrofor basncnn ayarlanmas, hidroforkna basn sabitleyici montaj, sistemdeki basn ka-demelerinin doru dzenlenmesi ve daire girilerine ba-sn drc montajdr.

21. Suyun az olduu yerlerde artmadan alnan su, bahe su-lamada ve rezervuar iin kullanlabilir. Artmadaki hata-lara kar,a. Rezervuar iin hidrofor dahil ayr bir hat yaplmaldr.b. Bas rezervuar kullanlmas daha uygundur. Bylece

su depolanmad iin daha salkldr.

2.2. TEMZ SICAK SU TESSATI1. Duvar iinde kalan kullanma scak su ve sirklasyon bo-

rular zerine s yaltm yaplmaldr. Is kayb azalr,yazn bina iine s kazanc olmaz.

2. yi bir boylerde aranmas gerekli zellikler:a. Yksek scak su retim kapasitesib. Hijyenc. Lejyoner hastalna kar termik dezenfeksiyon im-kan

3. Boylerli binalara ayrca ofben veya termosifon monteedildiinde scak su souk suya, souk su da scak suyakarmaktadr.a. Dairelerin scak ve souk su girilerine ek valf mon-taj teorik olarak sorunu zmekle birlikte, pratik olarakek valf kard iin sorun devam etmektedir.

16

2. MEKANK TESSAT LERNDEPRATK NOTLAR

oziICINDEKILERE DON

b. Scak su tesisat boru balants mimaride zm sa-lamak art ile, aadaki gibi yaplmaldr.

4. Boyler ile kullanma noktas arasndaki mesafe 12 met-reyi geerse Hollanda normlarna gre, kullanma suyusirklasyon pompas koymak gerekir.

5. Mimari planlamada boyler banyolarn altna yerletirilir-se sirklasyon pompasna ihtiya olmayabilir.

6. Boylerlerde kapal genleme deposu kullanlmas neri-lir. Aksi halde emniyet ventilinden dar su atlacaktr.

7. Kullanma suyu sirklasyon pompasnn alma sre-cinde kaybedilen s maliyeti yksektir. zm, kullan-ma suyu sirklasyon pompasnn ekomatik panelin za-man saatinden kumanda almasdr. rnein konutlardabu pompa gece 11 ile sabah 6 arasnda durmaldr.Mstakil evlerde ve iyerlerinde, kullanlmayan gn-dz saatlerinde bile, kullanma suyu sirklasyon pom-pas altrlmamaldr.

8. Youmal kazanlarn drenajn pis su borusuna direktbalamayn. Kanalizasyondan gelebilecek metan gazpatlamaya neden olabilir. Bunun iin;a. 40 cm. ykseklikte sifon yaplmaldr.b. Sifon st ucu serbest olmal, conta kullanmamal vedrenaj suyu bir huni ile sifona akmaldr.

9. Bakr borular ak dorultusunda elik borudan sonrayerletirilmelidir. Aksi halde elik boru nndeki bakrboru su ile znerek, elik zerine ker ve buralardelinir.

10. ek valfler kapannca ses yapmayacak cinsten olmaldr.Bunun iin disk tipi contal ek valfler tavsiye edilir.

11. Uzun ve dz scak su ve sirklasyon hatlarna kompan-satr taklmaldr. Yksek yaplarda bu borulara her 10katta bir kompansatr konulmaldr.

12. Boyler kullanma suyu devresinde galvanizli boru ve pi-rin iber vana kullanlmaldr. Siyah boru kesinliklekullanlmamaldr.

2.3. ISI VE NEM ZOLASYONU1. Is yaltm nemi bilinen bir konudur. Enerji ekonomisi

yannda d duvarlarn i yzey scaklklarn artrdn-dan, i ortamn radyasyon scakl artar, yani souk ci-dar etkisi azalr. Bu, konforu artrd gibi i ortam s-caklklarn azaltma imkan da verir. Bylece ilave biryakt tasarrufu imkan yaratr. Burada zellikle s yalt-mnn iten veya dtan yaplmasnn fayda ve mahzurla-r zerinde durulacak ve dinamik olarak hesap yapld-

nda ayn yaltm deerine sahip olan duvarlarn itenve dtan yaltlmalarna bal olarak s ykne katkla-rnn farkl olaca vurgulanacaktr.- Is yaltm iten olduunda en nemli saknca kat be-tonlarnn oluturduu s kprleridir. Bu kprler hems kaybna neden olurken, hem de d duvar-deme bir-leme noktalarnda youmaya neden olabilmektedirler.- Buna karlk iten yaltm d duvarn sl atalet etki-sini (yani s depolamasn) geni lde engeller. Dola-ys ile kesintili allan yerlerde, rnein hafta sonu ev-lerinde nemli bir avantaj salar.- Dtan yaltmn en nemli dezavantaj uygulanmas-nn zorluudur. Yaltm d etkilere ak olarak d taraf-ta oluturmak mmkn deildir. Yaltm tabakasn koru-yucu bir tabaka oluturmak ve ayn zamanda yaltmuygun bir biimde tatbik etmek bugnk zmlerdeok zordur. Aslnda en iyi zm yaltmn hem itenhem de dtan uygulanmasdr ki, bugn iin pahal birzmdr. Ancak bu durumda hem ortam scakln d-rmek ve hem de konforu artrmak mmkndr. Is ya-ltmnn ieriden ve/veya dardan yaplmas farklavantaj ve dezavantajlara sahiptir.

2. Panjur yuvalar gibi s kprlerine dikkat edilmelidir.Panjur yuvalar hem s yaltmn zayflatrlar ve skprs olutururlar, hem de hava kaana neden olur-lar. Yaplarda bir baka youn s kayb blgesi ise rad-yatr arkalarndaki d duvar alanlar olmaktadr. Bualanlarn zellikle yaltlmas gereklidir.

3. Iscam (ift cam) kullanlmas s kaybn azaltt gibidardaki sesin ieriye gemesini (veya tersini) de nler.Ancak ift cam uygulamasnda iki camn kalnlklarnnfarkl seilmesi (farkl frekanstaki seslerin gemesininledii iin) ses iletimini azaltacaktr. Cam kalnlklar-nn (herbirinin farkl kalnlkta olmas kaydyla) arttrl-mas geen sesi azaltacaktr.

4. ten yaltlm betonarme binalarda; s yaltmnn ya-plmad i perde betonlarda s kprs olutuu iin,d duvara yakn yerlerinde youma olmaktadr. Beto-narme perdenin cepheden balayarak stanbulda 30cm., Ankarada 50 cm., Erzurumda 70 cm.lik bl-mnde s yaltm yaplmaldr. Is yaltm iin 5 mm.kalnlkta mantar dahi youmay nlemek iin yeterliolacaktr.

5. deal izolasyon kalnl iin k dizayn artlarnda dduvarda i yzey scaklnn 17C olmas yeterlidir. Buart salayacak ekilde izole edilen d duvar, yazn so-utma halinde de yeterli yaltm deerine sahiptir.

6. Hafta sonu evlerini iten, srekli yaanan binalar dtanizole etmek daha iyidir. ten izolasyon halinde rejimegirme hzl olur. Ancak youma ve s kprleri proble-minin tam zm dtan izolasyonla mmkndr. D-tan izolasyon binay dtan bohalamaldr. Bu ilem sra-snda binann at parapetleri, ats (veya teras) ve hattatoprak altndaki d perdeleri dtan bohalanmaldr.

17

oziICINDEKILERE DON

Her ikisini birletiren mkemmel zm hafta sonu evle-rin hem iten, hem de dtan izolasyonudur.

7. Klima tesisat yaplan binalarda nem izolasyonu gerekli-dir. Bu nedenle s yaltmnn nne ve arkasna mutla-ka nem izolasyonu gereklidir.

8. Binalarda s yaltm iin iki duvar arasna monte edilen(veya zeri al ile svanan) strapor ve dier polistren ti-pi malzemeler, yangn annda zehirli gaz karttklariin lme neden olmaktadr. Ayrca belirli bir sre son-ra malzeme, zelliini yitirmektedir. Bina i yzeyindeyaplacak s yaltmnda camyn, kayayn gibi mal-zemelerin kullanlmasn neririz.

2.4. SIHH TESSAT GERELER1. Dkm kvetler depoda dik durumda, aralarna karton

konulmu halde depolanmaldr. Yatay olarak st stedepolanan kvetlerde emaye kaplama patlayabilir.

2. Kvetler yerine monte edilince, izilmeyi nlemek iinkapatlp al ile svanmaldr. erisine odun tala dol-durulmal veya alt contal sunta plak ile kapak yaplma-ldr. Fayans kaplama srasnda har dklrse emayeyeyapr ve kvet kaplamas bozulur.

3. Lavabolara batarya montaj iin gerekli delikler fabrika-da alm gelirse; fire azalr, kalite artar, iilik azalr vezaman kazanlr.

4. Aynalar montaj sras gelmeden satn alnmamaldr.antiyeye gelen aynalar en fazla 1 ay ierisinde monteedilmelidir. Aksi halde nemden bozulabilir.

5. antiye depolar yapldktan sonra yamur yamadanmalzeme konulmamaldr. Nemden etkilenecek malze-meler (ofben, aspiratr, camyn vs.) rutubetsiz ve s-tlan depolara konulmaldr.

6. Vitrifiye malzeme hijyeniktir. atlak, srlar erimi klo-zet ve lavabolar deitirilmelidir.

7. Armatrler iyi kalite olmaldr. zellikle su maliyeti yk-sek olan yerlerde damlayan musluk, karan rezervuar ne-deniyle maddi kayp ok nemli mertebelere ulaabilir.

8. Kromajl malzemelerin (banyo ve lavabo bataryalar,kromajl musluklar, rozetler vs.) montajnda ve bakmn-da dikkat edilecek hususlar:a. Yeni binalarda montajdan nce tesisatta bulunabilecekyabanc maddeler temizlenmeli ve tesisata su verilip bo-rular mutlaka ykanmaldr (binay su basmayacak ekil-de nlem alarak).b. Armatrlerin krom kaplamasn bozmamak iin plakanahtar kesinlikle kullanlmamaldr. Lastik kapl anah-tar kullanlmaldr.c. Kromajl malzemelerin temizlii iin deterjan, klorieren ve izebilen temizlik tozu kullanlmas kaplama-ya zarar verir.d. Kromajl armatrler sabunlu su ile temizlendiktensonra bir kuma paras ile kurulanmaldr.e. Alt ayda bir defa gaz ya ile nemlendirilmi bir kumaparas ile parlatlmas kromajn gzelliin srekli klar.

9. Klozet seerken estetik dnda aadaki bilgileri de is-temek gerekir.- Rezervuar su hacmi- Bir defadaki temizleme kapasitesi- %93 temizlii ka boaltma ile yapyor (iyi bir temiz-lik iin su tketim miktar)- Klozet i yzeyinin tamam ykanyor mu?- Rezervuar i takm kalitesi (rezervuar i takmnndzgn almas iin retici ka sene garanti veriliyor?)- Ankastre taharet borulu tip mi?- Pis su balant borusu ekseninin duvardan mesafesi(veya asma klozet ise yerden ykseklii)

10. Asma klozet kullanlmas halinde yer daha kolay siline-cei iin, yer temizlii (hijyen) daha iyi salanabilir.

11. Lavabolarn ayakl tip seilmesi halinde asma ayakl tiplertercih edilmelidir. Yere basan ayan etraf iyi temizlenme-dii iin pislik yuvas olmaktadr. Asma ayakl tip lavabo-larn ayaklar yere basmad iin daha kullanldr.

12. Kvet emayelerinin atmamas iin, dkm malzemeninve emayenin genleme katsaylar ayn olmaldr. Bu ne-denle retimde ok iyi kalitede emaye frit kullanm tav-siye edilir. Emayeleme ileminde kvet 800C scaklastlr ve emaye bu scaklkta uygulanr. Sonra birliktesoutulurlar.

13. Kvetleri monte etmeden nce arka yzlerini antipas veyalboya ile boyamal veya arkasna pistole ile astaremaye atlmaldr (bu ilemi retici yapsa daha iyidir).

14. Bas rezervuarl klozetlere, ayn temiz su borusu ekil-melidir. Bas rezervuarn kullanm annda, (ani ve fazlamiktar su ekildii iin) boru ebekesindeki basn dei-ebilir. Bu durumda du yapan bir kiinin scak su ilehalanma tehlikesi bile oluabilir. Bas rezervuar hattnnap zel olarak hesaplanmaldr (daha byk apl bo-ruya ihtiya vardr). Klozetlere ayr boru ekilmesi, ka-litesiz su (geri kazanlm su) kullanm imkan da getirir.

15. Takm klozetlerde rezervuar hacmi ok nemlidir. Klozetseerken rezervuar su hacmi en az olan klozet tercih edil-melidir. Ayrca yzeyin tam olarak ykanabilmesi ve te-mizleme kapasitesi de nemlidir. Trkiye artlarnda an-kastre taharet borulu klozet kullanmak daha avantajldr.

16. Bide bataryalar havalandrcl tip seilmelidir. Aksihalde fskiyeden girecek pis su, temiz su tesisatna kar-r. Bu ok tehlikelidir.

17. Banyo szgeleri ncelikle kvet (veya du) ile klozetarasnda olmaldr.

18. Bulak makinas iin amar musluu ve pis su gideribraklmaldr.

19. amar kurutma makinalar iin ise, drenaj balant a-z ve havalandrma bacas dnlmelidir.

20. Evyelerin bataryas ahap tezgah zerine monte edilme-melidir. Batarya volanndan ve rakorundan meydana ge-lecek su kaaklar tezgahn rmesine neden olur.

21. Mix (kartrmal) batarya kullanlan noktalarda, souksu scak suya karmaktadr. Bu tip bataryalarn kullanl-

18

oziICINDEKILERE DON

masndan mmkn olduunca kanlmaldr. 22. Banyo ve tuvaletlerde havalandrma cam yerine al-

minyum eloksall, panjurlu, sinek telli menfezlerin kul-lanlmas daha yararldr.

23. Kvet sifonlarnn temizlenebilmesi iin n duvardan30x30 cm. llerinde temizleme kapa braklmasyararldr.

24. Banyo, lavabo ve eviye bataryalarnn duvarlara uygunmontajn salamak iin boru tesisatnn denmesi sra-snda montaj ablonu kullannz.

2.5. ISITMA TESSATI 1. Dorama kalitesi arttka hava sznts azalmaktadr.

Gnmzde dorama malzemeleri ve elemanlar gide-rek iyilemekte ve buna bal olarak ise enfiltrasyonlaolan s kayplar azalmaktadr. Bu s tasarrufu bak-mndan istenilen bir durumdur. Buna karlk sznt ileolan hava deiiminin azalmas i ortamlarda i havakalitesi problemini ortaya karmaktadr. Dolays ile stasarrufu amac ile hava szntlar azaltlrken i me-kanlarn havasz kalmas tehlikesi de gzard edilme-melidir. Bu amala s geri kazanmal cebri havalandr-ma sistemlerinin konutlarda kullanm giderek yaygn-lk kazanmaktadr.

2. Oda scakln 20C deerinin zerinde 1C artrmak,stanbul artlarnda yakt tketimini yaklak %10 mer-tebesinde artrmaktadr. oda scakl 20C alnrsa,stanbul iin ortalama k d scaklk deeri 10C oldu-una gre, 1Clik bir art 1/10= %10 deerine kargelmektedir. Ayrca oda scaklklarnn artrlmas odahavasnn daha fazla kurumasna ve grip gibi enfeksi-yonlara yakalanma riskinin artmasna neden olur.

3. Scak hava ile stma yapldnda fleme scakl min26C olmaldr. Bir baka anlatla, fleme havas ileoda havas scaklklar arasnda en az 4-6C fark olmal-dr. Aksi halde hava hareketlerine bal olarak insanlarzerinde me hissi yaratlmaktadr.

4. Termostatik vana kullanm gnmz scak su tesisatla-rnda ekonomik alma ve konforun en nemli eleman-larndan biridir. Yaplar tek zon olarak almak ve stmasistemini buna gre altrmak nemli bir konfor eksik-lii yaratr. Is kazanc olan odalarda i scaklklar tasar-lanan deerlerin zerine kacaktr. Bu hem konfor ek-siklii, hem de yakt savurganl anlamna gelir. teyandan s kaybnn fazla olduu odalarda ise insanlaryecektir. Yaplarda farkl zonlar olumasna etki edenen nemli faktrler:a. Gne etkisib. Rzgar etkisic. Merdiven etkisiolarak saylabilir.

5. Radyatr girilerine termostatik vana monte edildiin-de, oda i scakl ayarlanan scaklk deerine kncatermostatik vana ksmaya balayacak ve su geiini s-

nrlandracaktr. Termostatik vanann duyar elemankendi zerindedir. Bu nedenle vanann yerleimine dik-kat edilmelidir. Uygun yerleim imkan olmayan hal-lerde duyar eleman uzakta olan cins vanalar da kulla-nlabilir. Termostatik vana zerinde genellikle 1den5e kadar numaralar ve bu numaralar arasnda blmeizgileri vardr. Normal olarak her bir izgi 1C scak-lk deiimini ifade eder. Her bir rakam ise aadakiscaklklara karlk gelir:1- 12C2- 16C3- 20C4- 24C5- 28C Genellikle vanalar 2-4 numara arasnda ayarlanr. rne-in 3 numaraya ayarlanm bir vana oda scakln20Cde sabit tutacaktr. Termostatik vanalar iin yapla-cak ilave yatrm fazla deildir ve kendini yaplan hesap-lara gre yaklak iki yl iinde amorti etmektedir.

6. Blge stmas (tek merkezden ok sayda apartman ve-ya kasaba stmas), bir termik santraln atk enerjisininkzgn su veya buhar sistemi ile konut stmasnda kulla-nlmas sz konusu ise, iletmede daha ekonomik ola-caktr. Trkiyede bugn termik santrallarn atk enerji-leri ile (Ambarl termik santral rneinde olduu gibi)deniz ve atmosfer stlmaktadr. Bu enerji konut stma-snda mutlaka kullanlmaldr.

7. Akmerkez gibi byk alveri merkezlerinde elektrik+ su + doal gaz tketimi toplam sistem harcamalar-nn %33ne ulamaktadr. te yandan enerji skntsve kstlamas olduunda, binada enerji tketimi yk-sek olduundan, gerekli generatr gleri de ar b-yk olmaktadr.

8. Cam yzeyde saatteki s kayb bir metre uzunluktakiyzeyde (cam+duvar toplam s kayb) 250 Watt/m de-erini geiyorsa, cam altna stc serpantin, radyatr vb.stc monte edilmelidir. rnein ykseklii 2.7 metreolan ift caml bir yzey iin Antalyada cam n st-mas zorunlu olmad halde, Erzurumda mutlaka camnnde stma yaplmaldr.

9. Villalarda katlar arasndaki ak merdivenlerin olutur-duu baca etkisi ile s yukarya kamaktadr. Sonutast katta merdiven etrafnda ok snan, alt katta ise da-ha az snan bir ortam olumaktadr. Hesaplanan s kay-bna gre 2-3 katl evlerde alt kata %15-20 daha fazlaradyatr monte edip, st kat %10 azaltmak pratik olarakbu dengesizlii nleyebilir. Doaldr ki merdiven bacaetkisi ka kat ktna baldr.

10. Hafta sonu evlerine gidildiinde ortamdaki hava, duvar-lar, eyalar ksaca her eyin souk olmas binann snmasresini geciktirmektedir. Zaman programl sistem kul-lanmakla birlikte, radyatr miktarn ve kazan kapasite-sini de %10-15 arttrmak daha pratik olabilir.

11. Blge stmasnda (ok sayda binann bir merkezden

19

oziICINDEKILERE DON

stlmas halinde) tesisat eit diren yntemi ile yapl-maldr. Yani kalorifer kazanndan gidi borusu tm bi-nalara datm yapmal, dn borusu ise birinci binadantoplamaya balayp, en son binann dnn aldktansonra kazan dairesine dnmelidir. Sonuta birinci bina-nn gidi borusu uzun, dn borusu ksa olacaktr. Tmbinalarn gidi dn borularnn toplam uzunluu ve di-renci eit olacaktr.

12. Termal blgelerde scak su, ift eanjr (zel imalat pas-lanmaz vb.) kullanmak kayd ile,a. Kullanma suyu n stcs,b. Klima santral primer hava stcs,c. Bina stma vb. amalar ile kullanlabilir.

13. Gne kollektrleriyle hafta sonu evlerinde yardmcstma yaplmas halinde evdeki rutubet azalacak, boya-lar ve eyalar bozulmayacaktr.

14. Banyolarda radyatrleri yukar asmak radyatrlerden ye-terince yararlanlmamasna neden olmaktadr. Bu durum-da radyatr verimleri dmektedir. Banyoda yer kazan-mak iin radyatrlerin yukar aslmas doru deildir.

15. Scak su 90/70 stma sistemi yerine gnmze 70/55dk scaklk stmas tercih edilmektedir. Dk scak-lk stmas ile konfor ve yakt ekonomisi elde edilir. Buamala kazan olarak Thermostream dk scaklk ka-zanlar kullanlmaldr.

16. Gml tesisatn, su ve hava ile temas kesilmeli, bununiin de borular bitm kaplanmal veya bitm esasl bo-ya ile (asi boyas) tamamen boyanmaldr. Ayrca boru-lar yksek dozlu imento ile boluk kalmayacak ekilde2-3 cm. kalnlnda bir tabaka ile kaplanmaldr.

17. Borular kat, ziftli kat gibi su tutan malzemeler ile sa-rlmamal, antipas veya su geiren herhangi bir boya ileboyanmamaldr.

18. Beton ierisine kartrlan donmay hzlandrc madde-ler, su geiren ya da emen kt izolasyon malzemeleri,al gibi dk asitli yap malzemeleri kullanlmamal,hava boluklar braklmamaldr.

19. Toprak iine denen borularda korozyon direnci toprakcinsine gre deiir. Genellikle alkali etkisi olan toprak-larda korozyon hz dktr. ndirgeyici tip topraklardakorozyon fazladr. Bu nedenle, topran nitelii bilinmi-yorsa veya hat zerinde her yerde ayn deilse kesinlik-le bitm esasl bir madde ile izole edilmesi gerekir.

20. Galvanizleme elii atmosferik artlarda yani atmosfereak halde korur. Gml elik borular iin galvanizinkoruyucu etkisi yoktur. Deiik atmosferik artlarda in-ko mr 10-50 yl arasnda deiir.

21. Sva altndaki scak su ve souk su borular ve kaloriferkolonlarnn zerine ok iyi s izolasyonu yaplmaldr.zellikle sva altndaki borular izole etme alkanlolmadndan, s kayb olumakta ve korozyon nede-niyle boru abuk delinmektedir. neri: Sva altndakigalvaniz borularn doal gaz borularnda kullanlan ko-ruyucu band ile sarlp, zerine 6 mm. kalnlkta flex t-

r malzeme ile s yaltm yaplmasdr.22. Borularn demeden geirilerek gizlendii sistemlerde

radyatrler hava yapmaktadr. Bunun nne gemek iinkapal genleme depolar kullanlmaldr. Bu durumdasistemin havas ktktan sonra tekrar hava emme imkanolmadndan problem zlr. Ayn ekilde at s mer-kezlerinde de kapal genleme deposu kullanlmaldr.

23. Kapal genleme depolarnda su ile gaz ayran birmembran bile olsa, bu membran difzyonla gaz geire-bilmektedir bu nedenle kapal genleme depolarndaazot gibi ntr bir gaz kullanlmaldr.

24. Plastik borularn i aplar kktr. zellikle 1/2 ve3/4 parmak karl plastik borularda 1 mm. dahi oknemlidir.

25. Plastik borulardan kopan paralar bir sre sonra sistem-deki pislik ayrclar tkamaktadr. Plastik boru kullan-m halinde pislik ayrclarn temizlenmesine ve temizle-nebilir ekilde monte edilmelerine dikkat edilmelidir.

2.6. LPG VE DOAL GAZ TESSATI1. LPG havadan ardr, demeye ker, nce burada ya-

ylr ve daha alak yerlerde (kuyu, kanalizasyon, bod-rum) toplanr. Gaz tanktaki, tpteki, boru hattndaki, ar-matrdeki, cihazdaki herhangi bir szdran noktadan ka-abileceinden dolay oda iyice havalandrlmaldr. Busebepten dolay tanklarn bodruma, merdiven bolukla-rna, kanal girilerinin yaknna ve benzeri yerlere yer-letirilmesi iddetle yasaklanmtr. Havadan hafif ol-duklarndan ykseldiklerinden dolay, doalgaz ve kokgaznda byle bir tehlike yoktur.

2. DIN 51622ye gre evde, sanayide ve endstride ticariamala kullanlan svlatrlm gazlar, fark edilebilirbir kokuya sahip olmaldrlar. Byle bir kokuya sahipdeillerse doal gazda olduu gibi kokulandrlmaldr.Koku veren maddelerin ilavesi svlatrlm gazlarnyanma zelliklerini etkilemez.

3. Kritik konumda gazn borularda svlamamas iin miksgaz buharlama scaklnn 10-15C zerinde stlmal-dr. Aksi takdirde gaz yolda souyarak svlaabilir. Mixgaz kullanlacaksa kazan, kombi vb. cihaz girilerine ay-rca bir toplama kab yerletirilmelidir. Likit toplama ka-b kullanma uygun, brlre yakn bir yere monte edil-melidir. D atmosfere uygun yerden tahliye borusu e-kilmelidir. Tahliye borusunun kt yerde elektrikli ci-haz olmamaldr. Bu yer ukur olmamaldr.

4. Yeni yaplan bacalarn kuru olduu belirlenmelidir. Ba-ca slaksa, stlp havalandrlarak kurutulmaldr. Neti-cede yeni baca kuru, temiz ve statik olarak doru olma-ldr. Yksek yap mutfaklarnda doal gaz ve LPG yeri-ne elektrikli ocak kullanlmas yangn riskini azaltmabakmndan daha dorudur.

5. Gaz yaktlar temiz yaktlardr. zellikle doal gaz nor-mal hallerde kurum oluturmaz. Ancak kazan daireleritozlu olduunda brlr yakma havas ile birlikte tozlar

20

oziICINDEKILERE DON

da emmektedir. Bu durumda yanmann kalitesi bozul-makta ve krmz bir alev ve kurum olumaktadr. Bununnlenmesi iin kazan daireleri temiz tutulmal ve kazankaidesi yksek tutularak brlrn yerden toz emii en-gellenmelidir.

6. LPG tpleri dik konumda kullanlmal ve depolanmal-dr. Kesin olarak yatrlm durumda kullanlmamaldr. Doal gaz ve LPG brlrleri iin gaz hattndaki arma-trlerin ap ve kalitesi projeci tarafndan belirlenme-lidir. Genellikle bu armatrler brlrle birlikte veril-mekte ve hesap edilmeden kullanlmaktadr. Eer k-k apl (dolays ile ucuz) armatrler kullanlm isegaz hattnda gereinden fazla basn dmne nedenolacaklarndan brlr srekli arzaya geer ve tehlikeoluturur.Gaz basnc dtnde, brlr devreye girerken pofla-ma yapmakta ve kurum olumaktadr.

7. Doal gaz veya gaz yakt kullanmna geildiinde n-celikle baca temizlenmeli, kazan montaj ve baca ba-lants daha sonra yaplmaldr.

8. LPG depolar stok hacmi villalar iin ylda 2-3 dolum,apartmanlarda ayda bir dolum yaplacak ekilde seil-melidir.

9. LPG tanklar %20 doluluk orannn altna indirilmeme-lidir. Bu seviyeye gelmeden yeni dolum yaplmaldr.

10. Kazan ve frn girilerine mutlaka yangn emniyet kesmevanas konulmaldr.

11. Kot alt kazan dairelerinde bina giriinde kumandasn birgaz alarm cihazndan alan selonoid vana konulmaldr.

12. Gaz alarm cihaz demeye yakn monte edilmelidir.Havalandrma muhakkak uygun havalandrma menfez-leri ile salanmal, menfezlerin yeterli olmad durum-larda alt havalandrmaya exproof fan taklmaldr. Pratikbir yaklam olarak LPG tesisatnda havalandrma kesit-lerinin, doal gaz havalandrma kesitlerinden %35 dahabyk olmas ngrlmektedir.

13. Kazan altlarndaki kaide mmknse 30 cm. mertebesin-de yksek olarak dklmelidir. Bylece altta toplanabi-lecek LPGnin risksiz tahliyesi mmkn olabilir. Ayrca,kazan dairesi lambalar dardan alp kapatlmaldr.Gaz kaa alarm sensr yerden 10 cm. yukarda mon-te edilmelidir.

14. Doal gaz kullanlacak ise kalorifer kazann her binannaltna (veya atsna) monte etmek daha dorudur.a. Doal gaz, merkezi stmann avantajlarn binayakadar getirir.b. Blge stmasndaki evre kirliliini azaltmak yk-sek verim, iletme ve bakm kolayl, otomatik kontrolgibi avantajlar doal gaz kullanldnda binalarn ayrayr stlmas alternatifinde de salanr.c. Blge stmasnda kanal (veya galerilerdeki) boru skayplar, arza olmas halinde tm sistemin sk sk ke-sintiye uramas gibi dezavantajlar, her binay doalgaz ile ayr stma sisteminde sz konusu deildir.

15. LPG yeralt tanklarn 2 m3 hacme kadar kullanmakmmkndr.Bylece doal gaz olmayan yerlerde gaz yakt kullanmaimkan domaktadr. Bu tanklar binadan 3 m uzakta yer-letirilmelidir. Korozyona kar korunmaldr. Tanklarnalt ve yanlar kum ile doldurulur.

16. Doal gaz tesisatnda keten kullanlacak ise, keten mut-laka kuru olmaldr. antiyede rutubetli yerde beklemiketen, doal gaz kullanlmas ile birlikte kuruyacak,hacmi klecei iin gaz kaana neden olabilecektir.

2.7. SICAK SU KAZANLARI, KOMBLER, BRLRLER1. Doal gaz kullanlan kalorifer tesisatlarnda, kazan

olarak atmosferik brlrl kazan seilmesi tavsiye edi-lir. Bu kazanlar sessiz olmalar, ekonomik olmalar, ba-cada youma problemlerinin en az olmas, bakm ge-rektirmemesi gibi stn zelliklere sahiptir. Doal gaz-da flemeli brlrler ancak byk kapasitelerde tercihedilmelidir.

2. Sv yaktl kalorifer sistemlerinde fuel oil kullanm,evre koruma nlemleri nedeniyle giderek azalacaktr.Batda olduu gibi, konut stmasnda ancak sv yaktolarak mazot kullanlabilecektir. Ancak normal brlrdemazot kullanm halinde bile, sk evre koruma limitle-rine inmek ve CO ve NOx deerlerini salamak mmkndeildir. Bu amala mavi alevli brlrler gelitirilmitir.Bu brlrler mazotu gaz gibi yakarak, btn limitlerisalayan dk CO ve NOx deerlerine ularlar ve ku-rumsuz, issiz bir yanma olutururlar. Bylece mazottadoal gaz temizlii ve kolaylna ulalr.

3. Hermetik kombi cihazlarda yanma havas temini ve yan-ma rnlerinin atlmas i ie iki kanaldan oluan bir tekboru ile salanr. Bu hava alma ve duman gazlarnn d-a atm ilemi genellikle bir fanla salanr. Bu hermetikboru uzunluu 2,5 metre deerini gememelidir. Gerekbasn dm ve gerekse havann fazla snmas nede-niyle fan durabilir ve yanma bozulur. Fan durmasa bilehavann fazla snmas fan kapasitesini ve dolays ileyanmay etkilemektedir.

4. Brlrlerdeki mekanik ses seviyesi (motor, fan vb.) ka-liteli brlrlerde ok azald halde, yanma sesi artm-tr. nk yanma ne kadar kaliteli ise, yanma sesi deflemeli brlrlerde o kadar fazla olmaktadr. Ses sevi-yesi atmosferik tip brlrlerde en dk seviyededir.(42 dBA)

5. Almanyada, hermetik kombilerin egzostlarnn cephe-den bina dna verilebilmesi, 11 kW (9500 kcal/h) kapa-site ile snrlandrlmtr. Daha byk kapasitelerdekombiler, yazn da kullanma scak suyu retimi iin a-ltklar dnlrse, btn bir yl st katlar rahatszeden nemli bir emisyon kayna haline gelmektedirler.

6. Dtan bohalanarak izole edilen bir binada kazan kapa-sitesi iin m2 kullanm alan bana 70 kcal/h alnabilir.

21

oziICINDEKILERE DON

ift duvar aras izolasyon uygulanan ve scam kullan-lan bir binada ise bu deer 50 kcal/h mertebesindedir.

2.8. KAZAN DARELER VE TESSATMERKEZLER1. Kazan dairelerini fayans kaplamak lks gibi grnse

de pratik yararlar salamaktadr (servis kalitesinin art-mas, yneticilerin kazan daireleriyle ilgilenmeleri gi-bi). Ancak kalorifer kazan, pompa vb. cihazlarn betonkaidelerinin st kesinlikle fayans-seramik gibi malze-me ile kaplanmamaldr (beton daha salam bir zeminoluturur).

2. Kazan dairesi, makine dairesi (bodrumda, arka katta, a-t katnda vb.) gibi hacimlerde ses ve titreim ile ilgilinlemler konfor tesislerinde nem kazanmaktadr.a. Cihaz seerken ses seviyesi dk cihazlar seilmeli-dir (kaliteli marka, dk devirli motor, gaz yaktta at-mosferik brlr vb.).b. Oluan sesin binaya iletilmemesi iin nlemler aln-maldr (cihazlarn konaca yerin seilmesi, duvarlarnkaln ve dolu malzeme ile, tavann asmolen yaplmas,ift cidarl sac kap kullanlmas vb.).c. Akustik nlemler alnmaldr (makine dairesine akus-tik tavan yaplmas, pompa ve cihazlarn altna mantarlkaide yaplmas klima cihazlar kna susturucu veakustik izolasyon yaplmas).

3. LPG kullanlan kazan dairelerinde;a. Kazan kaidesini yerden 30 cm. ykseltmek gerekir.b. Lambay dardan ap kapamak imkan yaratlmaldr.c. Gaz alarm hissedicisini yerden 10 cm. yukar monteetmek gerekir.d. eride kontaktr, hidrofor vb. bulunmamas tavsiyeolunur.

4. Kazan dairesine klima santral ve aspiratr monte edil-memelidir. Vakum etkisi ile kalorifer kazanndaki yanmabozulur.

5. Yakt depolar duvar ile evrili ayr bir blme monte edil-meli ve bu hacim iin doal havalandrma salanmaldr.

2.9. BACALAR 1. Baca tepmesi yapabilecek blgelerdeki Buderus atmos-

ferik kazanlarda kullanlmak zere baca tepme modlgelitirilmitir. lave aksesuar olarak emniyetiniz iinkullanabilirsiniz. Baca tepmesi annda, modl brlrdurduracaktr.

2. Zorunlu hallerde ayn yakt kullanlan ve brlrleri ayntip olan kazanlar (farkl kapasitede de olsalar) ayn ba-caya balayabilirsiniz. Ancak bacaya balant farkl se-viyeden ~1 metre kot fark ile yaplmal ve direnlerineit olmasna zen gsterilmelidir. rnein doal gazkullanlan sistemde iki veya adet atmosferik tip kaza-n ayn bacaya balamak (zorunlu bir neden varsa)mmkndr. deal olan her zaman ayr baca yapmaktr.

3. Kalorifer bacalar mutlaka ift cidarl olmaldr. Baca

(boru + izolasyon + hava boluu + tula duvar veyakaplama)dan olumaldr. (s yaltm, brlr yanma se-sinin st katlardan duyulmamas, mr ve gvenlik ne-denleriyle)

4. Yatay duman kanallarn bacaya doru %5-%10 yksel-terek balaynz. Mmkn olduu kadar az dirsek kulla-nlmaldr. Dirsek gerekirse 45 dirsek ile balaynz.Dnlerde mutlaka 30x30 cm. temizleme kapa bra-klmaldr. Bu duman kanallar beyaz cam yn ile izoleedilip, zeri galvanizli sa veya alminyum folyo ilekaplanmaldr.

5. Yanl ve riskli bir uygulama olan tula bacalar ve tekcidarl bacalarn dier bir sorunu da kazandaki yanmasesini st katlara ok fazla iletmesidir. ift cidarl veyabaca borusu + hava boluu + 13,5 cm. tula duvar ileyaplan bacalarda brlr yanma sesi de st katlarda du-yulmayacaktr.

6. Baca aft lleri belirlenirken baca apna en az5+5=10 cm. cam yn izolasyon kalnl ilave edilme-lidir. Kazan ile baca arasndaki yatay duman balant ka-nal baca yksekliinin 1/3nden uzun olamaz. Buuzunluk hesaplanrken, her 90 dirsek iin 1,5 metre bo-ru mesafesi ilave edilmelidir.

7. Baca atnn en st noktasndan 80 cm. daha yksek ol-maldr.

2.10. HAVALANDIRMA TESSATI1. Booster fan kullanm mant ounlukla bilinmemek-

tedir. Birbirinden ok farkl direnlerde hava kanallartek fanla beslenmeye allmaktadr. Byle durumlardafan seimi kritik devreye gre yapldndan, gereindenbyk fanlar ortaya kmakta ve direnci az olan devre-lerde ksma suretiyle diren dengelenmesi yaplrkenenerji ziyan edilmektedir. Bunun yerine farkl direnler-deki paralel hava kanallar iinde en dk dirence sahipolana gre fan seildiinde ve yksek dirence sahip kol-larda fark diren booster fanlarla karlandnda byktasarruf imkan domakta ve sistem ok daha mkem-mel dengelenmektedir.

2. Garaj havalandrmas iin byk kapasiteli aspiratrlerve byk kesitli hava kanallar kullanlarak yerine; ku-ranglez yapp, bu kuranglezlere alt ve st kotlarda havabasan aksiyal fanlar; (herbiri 1000 - 2000 m3/h kapasite-li dk basnl fanlar) veya booster fanlar monte et-mek daha uygun bir zmdr.a. Kenarlara monte edilmi bile olsa hava kanallarnnaa sarkmas ve kullanm alanlarn daraltmas sz ko-nusudur. Kanallarn keskin kenarlar insanlarn banvurma riski yaratmaktadr.b. Kk kapasiteli ok sayda fan ile garaj egzostu ya-plmas kurulu maliyeti (%50 daha ucuz) ve bir fannarza yapmas halinde (veya servis srasnda) dierleri-nin almaya devam suretiyle alma gvencesi avan-tajlar vardr.

22

oziICINDEKILERE DON

c. Booster tip veya klasik aksiyal tip fanlar hz anahtarile birlikte monte edilirse, srekli max. kapasitede aspi-rasyon yerine, ihtiya orannda alacaklardr. Kapalortamlarn ortalama egzost havas miktar, ou zamankullanlan cihaz kapasitelerinin yaklak %10-%40arasnda kalmaktadr.

3. Banyolarda aspiratr kullanlmaldr. Kimse cam apbanyo yapmamaktadr. egzost menfezi kvet hacmi iin-den bataryann ters tarafndan yaplmaldr.

4. hava kalitesia. Kapal binalarda yorgunluk vs. gibi ikayetler olu-maktadr. Bunlarn %45i havalandrma ile ilgilidir.b. hava kalitesi: Yerden 1,83 mt. ykseklie kadar,yandan 60 cm. mesafe iinde kalan hacim iin aratrlr. c. Kanal sistemlerinin temizlii bat lkelerinde bir sana-yi haline gelmitir. d. Hava kanallarnda nem %30-%60 arasnda olmaldr.%70de mantarsal bakteriler remektedir.e. CO2 1000 ppmi geerse problem balar. 5000 ppmlme yol aabilir.

5. Yksek bloklarda camlar snrl lde alabilir. Ancakmekanik havalandrma esastr.

6. Katlar aspiratr havasa. Adana gibi scak blgelerde asansr, makine dairesineflenebilir (scaktan asansr termii atabiliyor).b. Teras kattaki soutma kulesinin veya haval konden-serin zerine flenebilir. Soutma kulesinin veya havasoutmal kondenserin verimi artacaktr. Teras kattakisoutma kuleleri kalorifer bacalarndan uzaa monteedilmeli ve baca kule seviyesinden 3 metre daha fazlaykseltilmelidir.

7. Atriumlarda direkt egzost iin rezervasyon braklmaldr.8. Tesisat aftlar yaplrken demelerin karsndaki per-

de duvarda beton knt olursa kalas konup allabilir.Yksek bloklarda alma gvenlii iin allan aftnalt kat da kalas ile kapatlp allmaldr (i gvenli-i iin).

9. Mutfak davlumbaz kanallar 2,5 mm. siyah sactan kay-nakl retilmeli ve izolasyonu yanmaz malzeme ile ya-plmaldr.

10. Snak hacimlerine stma ve havalandrma tesisat ya-plmaldr.

11. Ak odalar havalandrmas iin paslanmaz elik aspira-tr ve kanal olarak ise PVC boru kullanlmal, galvanizsac kullanlmamaldr.

12. Kapal yzme havuzlar egzost kanal ve egzost fan pas-lanmaz malzemeden yaplmaldr. Kanal iin rneinalminyum kullanlabilir.

13. Bro binalarnda katlarn egzost havas at arasna veri-lirse, kn at aras scakl ykselecek ve s ekonomi-si salanacaktr. Benzer ekonomi yaz klimas iin de ge-erlidir. Ancak,a. at aras ile katlar arasnn szdrmaz kap ile ayrl-mas gerekir.

b. Sadece bro hacimlerinin egzost havas kullanlmaldr.14. Yine bro, alveri merkezi vb. yaplardaki egzost ha-

valar kokusuz ve kirlenmemi olmalar art ile garajhavalandrmasnda kullanlabilir.

15. amarhanelerde, zerinde davlambuz olan tlerdedavlumbazda youma meydana gelmektedir. Youansu ise damlayp amarlarda leke oluturur. Bu nedenlesilindir t emileri, silindir iinden yaplmaldr.

16. Otellerde yatak odalar arasnda ses geiinin nlenmesiiin, ortak egzost kanallarnda nlem alnmaldr. Buamala egzost kanal branmanlarna ses yutucu yerle-tirilebilir veya her oda uzun bir branman ile ana kanalabalanr.

17. Servis bakm ve onarm iin aft kapaklar yerine aftkaplar braklmal.

18. atdaki veya uzaktaki aspiratrlerin ve tm motorlu ci-hazlarn elektrik tablolar atda aspiratr yannda (ci-hazlarn yaknnda) kumanda ve kontrollar ise kontrolve kumanda odasnda olmaldr.

19. Yangn ihbar ve otomasyon sistemleri seilirken baz ih-barlar otomasyon, bazlarn ise yangn ihbar aldn-dan; koordinasyonun daha iyi salanmas iin ayn fir-mann rn olmas yararl olacaktr.

20. Filtre kesitini imkan varsa 2-3 kez byk seereka. Filtre temizlii iin gerekli servis says azalacak, ay-da bir yerine ayda bir servis yaplacak.b. Filtre direnci azalacandan fan enerji tketimi azalacak.c. Scaklk kontrol yoksa, kirlenmeyle azalan hava de-bisine bal menfez ve anemostatlardaki youma orta-dan kalkacaktr.

2.11. HAVA KANALLARI1. Hava kanal uygulamalarnda uzun hatlarn tek kanal ile

beslenmesi ilk ve son menfez arasnda hava hz asn-dan byk farklar dourmakta ve hava ayar yaplama-maktadr. Bu durumda, kanalda zonlama yaplmal veuzun hatlar iin booster fan kullanlmaldr.

2. Statik basn kayplar asndan dengeli olmayan kanal-larda hava ayar teorik olarak kanal st damperlerin k-slmas ile yaplabilir, ancak pratikte ok kslnca sesolumaktadr. Bu nedenle cihaz kna uzak ve yaknolan kanallarn basn dengelenmesi damperlere gven-meden yaplmaldr. Dengeleme iin ksa kanaln ap,hava hzn kabul edilir deerlerin zerine karmadanbir veya iki ap kltlmelidir. lk menfezin hava dam-perinden yaklak 6 metre veya daha fazla uzakta olma-sna dikkat edilmelidir.

3. Hava dalm yaplrken, bro mahallerinde, 2,8metre kat yksekliinde anemostat bana yaklak7500 Btu/h kapasite alnabilir. Bir yerden 7500Btu/hden daha fazla souk hava flemesi halinde(duvar ve cam tipi klima cihazlarnda olduu gibi) or-tamda ciddi scaklk farkllklar ve istenmeyen havahareketleri olumaktadr. Kanall tip klima cihaz ye-

23

oziICINDEKILERE DON

rine salon tipi klima cihazlar ile soutma yapmak ve-ya ok byk miktarlardaki havay bir menfezden or-tama vermek stmada radyatr yerine sobann tercihedilmesine benzer.

4. Byk ve tek odalarn hava ile artlandrlmasnda d-n havasn odadan ayr bir kanalla toplamak yerine, as-ma tavan veya ykseltilmi demeyi plenum olarakkullanmak ve bu plenumdan tek noktadan emi yapmakuygun ve avantajl bir zmdr.

5. Asma tavann dn havas plenumu olarak kullanlma-s halinde kanal maliyetlerinde nemli bir tasarruf sala-nr. Buna karlk;a. Btn binada uygun hava dengelemesi zorlar.b. atlaklardan hava sznts olur ve bu noktalarda kir-lenmeye neden olur.c. Emie en yakn dn havas aklandndan dahafazla hava emilerek hava dalmn bozabilir ve seseneden olabilir. d. Ofis alanlar arasnda ses geiine neden olur.

6. Yksek basnl haval sistemlerde, kaaklar ok nem-lidir. Kaak oranlar %30 deerlerine ulaabilir. Bununiin bu sistemlerde mutlaka contal szdrmaz kanal kul-lanlmaldr. Yuvarlak kanallarda retim fabrikada yap-lr ve kanal szdrmazdr. Kanalda kenetle birleme yok-tur. Kanallarn birbirine eklenmesinde ise contal ve ge-meli szdrmaz balant kullanlr. Balantlar flanl de-ildir. Bylece hem kanal montaj hzl, hem de kanalsistemi szdrmazdr.

7. Havalandrma ve klima sistemlerinde hava kanallarmontaj yaplrken, inaat sresince ak kalacak olanmenfez azlar veya kanal ular naylon ile kapatlarak,yaptrc bantla dtan sarlmaldr. Aksi halde kanalla-rn ierisine dolan tozlar fanlarn ilk almasnda bitmidurumdaki binay kirletecektir. Hatta kanal iinde kala-cak baz paralar, hava hareketinde srekli grlt kay-na oluturmaktadr.

8. Dey aftlardaki hava kanallar dzenlenirken havadatmnda emi (egzost) kanalnn en st kata yerle-tirilen egzost santralna, besleme kanalnn da en altkata yerletirilen taze hava santralna balanmas ha-linde aft kesitinden tasarruf salanr. nk kanallar-da biri klrken dieri byr. aft boyunca toplamyer ihtiyac deimez.

9. Bir binada genel olarak ihtiya duyulan aftlar:a. Baca aftb. Kalorifer ve shhi tesisat borularc. Klima ve havalandrma kanallard. Elektrik aftlare. Mutfak aspiratr aftlarf. Pis su aftlar olarak saylabilir. aftlar bamsz olmaldr. rneinelektrik ve tesisat aft ayn olamaz. Kalorifer, shhi tesi-sat aftna hava kanal konulmaz.

10. Yangn damperlerinin manyetik anahtarl seilmesi yeri-

ne, ilk yatrm artrsa bile, elektronik kumandal seil-mesi ok uygundur. zellikle iletmeye alma dnemin-de antiye elektrii kullanrken, enerji kesilmesi nedeniile ciddi zorluklar yaanabilmektedir. Sonuta tekrarkurmakla baa klamayp telle balanarak sakncal birzme gidilmektedir.

2.12. KLMA TESSATI1. Mimarlara Notlar

a. merkezi planlamasnda katlar farkl firmalarca kul-lanlacaktr. Her katta UPS odas+aft+tesisat+ayr birsoutma grubu olmaldr.b. Taze hava emiinde hava alma az- Yerden yksekte,- Trafik aknn en az olduu blgede olmaldr. c. Klape ve damperler yerinde sklebilir tip olmaldr. d. Proje aamasnda test noktalarnn belirlenmi, mima-ri ve tesisat projelerine ilenmi olmalar gereklidir.

2. Ofis yaplarnda toplam elektro-mekanik tesisat iinyer ihtiyac inaat alannn %8 ile 10u arasndadr. Ti-pik ofis katlarnda evre niteleri inaat alannn %1 ile3 arasnda yer tutar. te yandan i aftlar %2 dahafazla alana gereksinim gsterirler. Bu nedenle kanallar,borular ve ekipmanlar her katta inaat alannn yaklak%3 ile 5i yer ihtiyac gsterirler. Elektrik ve shhi te-sisat iin her katta ilave %1 ile 3 orannda yere gerek-sinim vardr.

3. Yazn i ortam scakl seilirken, insanlarn bu ortam-da kalma sreleri de dikkate alnmaldr. Sk girilip k-lan yerlerde i scakln, d hava scaklndan 6-8Cdaha dk olmas yeterlidir. Srekli oturulan ofis oda-lar gibi yerlerde ise bu fark daha fazla olmaldr. Byleyerlerde i scakl 24C ve bal nemi %59 almak iyibir tasarm hedefidir.

4. Klimadan insanlarn beklentileri kltr, eitim ve lke-lerin insan yaplarna gre deiik olmaktadr. rneingenelde Trk insannn klima anlay bir Amerikaldanok daha farkldr ve ardr. rnein souk hava ile duyapmak Trkiyede bir ok kii iin ideal soutmadr.Ayn ekilde kn ince bir giysi ile dolalabilecek birortam ideal kabul edilir. Halbuki ortam scaklnn 1Carttrlmas yakt tketimini %10 arttrr. Bu durum so-utmada da benzer ekilde geerlidir.

5. Klimatize edilen yer gne almamal, mmknse d-tan gne kesici eleman, panjur, jaluzi, gne kesici(reflektiv) camlar kullanlmaldr. Aksi halde jaluzikullanmamak kaloriferli evde kn cam ap oturma-ya benzer.

6. Yaplarn oturtulmas pasif olarak gne ve rzgardanyararlanma ve korunma asndan byk nem tar. Mi-marn pasif enerji tasarrufu nlemlerine dikkat etmesigerekir. Istmann belirleyici olduu blgelerde gneenerjisinden en fazla yararlanacak bina konumu gerekir.Kuzey cephe kr ve dar olmaldr. Buna karlk iklim-

24

oziICINDEKILERE DON

lendirme yaplan scak iklimlerde soutma ncelii var-sa, tam tersi bir dzenleme gerekir. Ayn ekilde hakimrzgar ynnde pencere yzeylerinin azaltlmas enfilt-rasyonu drr.

7. stanbul ve benzeri yerlerde k konfor klimasndanemlendirme sistemine Ankara, Erzurum gibi soukblgelere gre ok daha ksa srelerde ihtiya duyul-maktadr. Buna karn nemlendiricilerin getirdii ilet-me ve bakm zorluklar, kurulu ve iletme maliyetisistemi ekonomik olmaktan uzaklatrmaktadr. Ayrcanemlendirmenin su ile yaplmas nemlendirici havuzla-rnda durgun suda bakteri remesine ve bu bakterilerinhava ile bro hacimlerine iletilmesine neden olmakta-dr. Nemlendiricilerin tesis edilmemesi halinde aa-daki avantajlar salanacaktr. lk kurulu, maliyeti azaltacaktr.Su tasfiye cihaz kapasitesi azalacaktr.Nemlendirme pompalar ve armatrleri ile nemlendirmeotomatik kontrol sistemi tesis edilmeyecektir. Yer tasar-rufu salanacaktr. Su ve enerji gibi iletme giderleriazalacaktr (zellikle buharlama iin harcanacak enerjiiletmeye ok byk maliyetler getirmektedir).

8. Binalarn iletme giderleri iinde elektrik, yakt, su ge-nellikle ilk sralar almaktadr. te yandan byk bir imerkezinin elektrik tketim kalemleri ve bunun toplamiindeki yzdesi aadaki tabloda zetlenmitir:

9. deal konfor isteniyorsa;a. Bina s kayb statik stmayla (radyatr vs.) karlan-maldr. Cam nndeki stcdan ykselen hava camdangelen souk havay beraberinde srkler ve souk hava-nn demeye kmesini nler.b. Soutma ve havalandrma tavandaki difzrlerle sa-lanmaldr. flenen hava kn 18C, yazn 14C altnadmemelidir.c. Havalandrmada taze hava orannda cimri davranl-mamaldr. hava kalitesi nemlidir.

2.13. VAV SSTEMLER1. VAV sistemlerinde k iletmesinde; VAV santralndan

sabit scaklkta (16C mertebesinde) hava flenir. Ortamscakl yke bal olarak dtke VAV kutusu ortala-ma flenen havay ksmaya balar. Hava miktar %30mertebesine kadar kslr. Bu deerden sonra hava debi-si sabit kalr ve stc serpantin devreye girerek havaystmaya balar. Bylece stma ihtiyac doduunda,odaya sabit %30 debisinde scak hava flenir. Ters yn-deki gelimede; yani stmadan soutmaya geite ise,nce stc devreden kar, sonra souk hava miktar gi-derek arttrlr. Yaz iletmesinde ise fleme havas scak-l min. 14Cdir. Ortam scakl hava miktar azalt-lp-artrlarak kontrol edilir. %30 min. hava debisine ula-nca, havann daha fazla kslmas nerilmez.

2. VAV kutularndaki stclar orjinal elektrikli stclardr.Bu stclarn pek ok stn yanlar vardr. Trkiyede-ki uygulamada ise elektrikli stc yerine scak sulu ser-pantinler kullanlmaktadr. Elektrik enerjisi kullanma-mann getirdii kazanca karlk; ilave borular, kontrol-ler, servis ihtiyalar ile daha pahal ve iletimi zor birsisteme gidilerek bu denmektedir. Ayrca sulu batarya-larn selonoidleri sorun yaratmaktadr. VAV kutularnamonte edilecek stclar (zellikle byk arlarn dk-kanlarnda) elektrikli tip olmaldr. nk stma sresignde bir ka saati gememektedir. Sonu olarak VAVkutu klarna sulu tp stc monte edilerek, orijinalsistem, terim yerindeyse, sulandrlmtr.

3. VAV kutularnn zonlanmasnda dikkat edilecek husus-lar unlardr. Mahallerin kullanm amalar ve bunabal olarak insan younluklar farkl ise (mesela aysalonu gnn belli saatlerinde kullanlrken, lobi insansays deimeden gn boyunca kullanlr), byle yerle-ri farkl zonda almak hatta ayr bir klima santral monteetmek gerekir. Eer kullanm amac ayn olan blnmmahaller var ise bu durumda yn, belirleyici kriterdir.Ayn yne bakan odalarn bir arada zonlanmasna dik-kat edilmelidir.

4. VAV zmnde hava miktar yksek olduundan dnhavas asma tavan ierisinden toplanyor ise, tavanda b-raklacak hava gei kesitine dikkat edilmelidir.

5. VAV kutusu ile anemostat arasnda akustik izoleli havakanallar kullanlmaldr.

6. VAVdan sonraki tm kanallarda akustik izolasyon ol-maldr veya akustik izolasyon zellii olan zel flexiblekanal kullanlmaldr.

2.14. SPLIT KLMA1. Heat pump cihazlarn +7C deerinden dk d scak-

lklarda stma modunda almasnda, defrost nedeniyleperformansnda dmeler meydana gelir. Kullanlan ye-rin d scaklk deerlerine gre bu dm dikkate aln-mal ve heat pump tipi cihazlar ok dk scaklklardastmada kullanlmamaldr. Ayrca bu cihazlarn stma-

25

Kullanm Yeri

Aydnlatma

Ofisler

Koridorlar

Asansr Holleri

Park Yeri

Dierleri

ALT TOPLAM

Klima Sistemi

Chiller

Santral, Fan Coiller

Souksu Pompalar

Kondenser Pompalar

Soutma Kulesi

ALT TOPLAM

Asansrler

Dierleri

TOPLAM

Elektrik Tketimi

kWh/ay

3705

2140

7110

3040

310

16305

80900

37585

13840

10870

7225

150420

41370

95259

303354

Yzde

%

1.2

0.7

2.3

1.0

0.1

5.4

26.7

12.4

4.6

3.6

2.4

49.6

13.6

31.4

100

oziICINDEKILERE DON

da kullanlmasnda,a. Bina iyi izole edilmi olmal,b. Hava szntlar ok az olmal, c. D nite kn gne alan yere monte edilmelidir.

2. Kanal tipi split klima cihaz kullanlan binalarda egzosthavas (mutfak vb. hari) d nitelerin zerine flenerekverim artrlabilir, defrost says azaltlabilir.

2.15. KLMA SANTRALLARI1. Seilecek cihazn kalitesi ok nemlidir. Kaliteli cihaz

aradaki fark her zaman der. Bir taahhtmzde HiltonGreenhouseda mevcut 25.000 m3/h ve 16.000 m3/h ikisantral; etiket deeri olarak ayn hava kapasitesinde veayn stma/soutma kapasitesindeki iki adet iyi kaliteklima santral ile deitirildi. Sonuta ortaya kan so-utma ok farkl oldu ve ok konforlu bir ortam olutu.Btn ikayetler kalkt.

2. Taze hava santrallar yaz-k 22 C scaklkta hava fle-yecek ekilde seilmelidir. Trkiye koullarnda broplanlamas iyi yaplmyor. Kullanm maksad deiiyorve insan says daha fazla olabiliyor. Bu nedenle mutla-ka bir emniyet says gz nne alnmaldr.

3. Otomatik kontrol sudan korunamadndan ak alanaklima santral monte etmekten olabildiince kanlma-ldr. Ak havadan gelen (kurum, asit vs.) ar korozyonyaratmaktadr. Ayrca yksek blok atlarnda fazla rz-gar yk, donma riski gibi sakncalar vardr.

4. Bilgi ilem salonlar paket tip klima cihazlar ile klima-tize edilmelidir.

5. Sabit debili klima santrallarnda, ift devirli fan kullanl-mas byk ekonomi ve kolaylk salar. zellikle yaz-k hava debileri geileri ve sistemin ksmen altrl-mas hallerinde bu yarar kendini gsterir.

6. D hava miktarlar hesaplanrken, sigara iilen hacim-lerde 60 m3/kii deeri alnmaldr. Daha dk havalan-drma deerleri ile projelendirme yapldnda, havalan-drma uygulamada yetersiz kalmaktadr. ASHRAE dahadk bir deer vermektedir. Ancak Trkiyede yaayaninsanlarn sigara ime oran daha yksektir.

7. Zaman zaman ikiye blnp ayr ayr kullanlabilecekbyk toplant salonlarnn klima cihazlar 2 adet seil-melidir (Her toplant salonunun klima cihaz ve aspira-tr sistemi ayr olmaldr).

8. Fuayelerin bamsz klima cihazlar ile iklimlendirilme-si ve egzost tesisat yaplmas gerekir.

2.16. SOUTMA GRUPLARI, SOUTMA KULELER 1. Hava soutmal grup ve santrallarn serpantinleri Akde-

niz iklimine (tozlu iklim) uygun tip (kanat aralar geni)seilmelidir. Kaba filtre + torba filtre kullanlmaldr.

2. Kondenser kk olursa kondenzasyon basnc yksekolur. Verim der ve elektrik tketimi artar. Kompresrmr ksalr. Kompresr mr Avrupada 20-25 sene,bizde yaklak 4-5 sene mertebesindedir.

3. Amonyak sistemlerin, ilk yatrm dktr, bakr borukullanlamaz ancak elik boru kullanlabilir. Amonyakzehirlidir ve kanserojendir. U.S.A. standartlarndaamonyak kullanm toplu yerlerde yasaklanmtr.

4. stanbulda su problemi vardr. artlandrlm su okpahaldr. Hava soutmal soutma grubu semek dahauygundur.

5. Soutma kulesi kalorifer bacasndan uzaa monte edil-melidir (Korozyon sorunu).

6. Teraslardaki soutma kuleleri kalorifer bacalarna yaknise kn kulenin zerini naylon veya benzeri malzemeile kapatmak gerekir. Kalorifer bacasndan kan kurum-lar DKP sactan imal edilen soutma kulelerinde ar ko-rozyona neden olmaktadr. Paslanmaz elikten soutmakulesi imalat pahal olduu iin ancak ok zel durum-larda tercih edilmektedir. Soutma kulelerini kaloriferbacalarndan olabildiince uzaa monte etmeye kalori-fer bacasn ise daha yksek yapmaya almaldr.

2.17. FAN COIL1. Otellerde ve ofis binalarnda fan coil termostat kontrolu-

na ramen zon yaplmaldr. Mteri veya kullanc odatermostadn sonuna kadar amakta ve enerji kaybnaneden olmaktadr. 4 cephede 4 ayr eanjr ve zon siste-mi olmaldr.

2. Fan coil fanna oda termostad ile kumanda etmek fansesini kesikli duymak anlamna gelir. Srekli ses rahat-sz etmez. Fan devreye girip karken, ortaya kan ke-sikli ses rahatsz eder.

3. Kaj iine alnacak fan coiller gizli tip (galvanizli ve boyun-lu tip) seilmelidir. Otel odalar haricindeki binalarda tavantipi fan coil ve split cihaz kullanmaktan kanlmaldr. a. Filtre temizlii, bakm ve servisi glk yaratmaktadr.b. Asma tavanda servis elemannn parmak izleri kal-maktadr.c. Cihaz altndaki blgede istenilen konfor artlar sala-namamaktadr.

4. Tavan tipi fan coil kullanlan yerlerde (otel gibi) sout-ma devreye alnmadan nce fan coil altndaki ahap ka-paklar ak braklmaldr. a. Kontrol nedeniyle,b. Su damlarsa ahabn rmemesi iin.

5. Fan coil sistem tasarmnda taze havann fan coil arka-sndaki delik veya zgaradan (d ortamdan) alnmas ye-rine, taze hava santral, kanallar ve menfezle odaya ve-rilmesi daha dorudur. Fan coil taze havay delik veyazgara ile d ortamda olmas halinde aadaki saknca-lar oluur:a. Dardan ses ve grlt gelir.b. D hava alm nedeniyle filtreler abuk tkanr.c. Souk blgelerde (ok souk olan tatil gnlerinde s-tanbulda dahil) serpantinlerin donma riski vardr.d. Rzgarl havalarda, d hava kontrolsuz olarak ierigirerek konfor artlarn bozar.

26

oziICINDEKILERE DON

2.18. POMPALAR1. Tesisatn montaj almalar bittikten sonra, sirklasyon

pompalar, ok yollu vanalar, debi ve basn kontrol ar-matrleri gibi hassas ekipmanlar taklmadan nce tesisa-tn tamam basnl su ile ykanmal ve iyice temizlen-melidir. Sistemin ilk devreye alnmas dneminde herpompa giriine geici olarak bir kaba filtre (pislik tutucuyerletirilmesi faydal bir uygulamadr. Birka aylk biralmadan sonra kapal devrelerde szge kartlabilir.Ancak szge ileride olabilecek tevsi ilemlerinden son-ra tekrar kullanlmak zere muhafaza edilmelidir. al-mala