THALES'TEN BR T b iri Thales'e sorar: "Sana gre dnyada biricik devaml olan ey nedir?" "mit..." diye cevap verir dnr; "zira bizi en jSpn brakan budur." "Peki, yleyse en kolay olan ey nedir?" diye soru"Bakasna nasihat vermek" diye karlk verir. - h Thales'ten bu ksa anekdot pek ok eyi anlat- lHiktadr. Bunun zerine bir eyler yazmak ne kadar olur bilemem. Biz bir babayz, bir anneyiz, bir >#Wmciyiz veya bir toplum nderiyiz; kendimiz yap- mz halde bakalarna tler veririz. Aslnda Thales'in dedii, dnyada en kolay ey deil; bu, hayatn en zor tarafdr. Onun syledikleri zerine bir ey yazmann doru olmayacana inanyordum. Ancak bir dostum bana, "En azndan bylesi bir almay yap- mandaki amacn, hedefini, hedef kitleni, neden byle bir alma yaptn ve bunun nemini ortaya koymalsn" diye bir uyarda bulundu. Ben itiraz ederek "Bu bir bilimsel alma deil, sadece bilgelik yolculuudur" desem de, sonunda dostum beni ikna etti ve kendimi bu satrlarn arasnda bulmama sebep oldu. Bu satrlar benimle kelime kelime, cmle cmle peimden izleyen bir dostum daha oldu: brahim Kan. Ona da iten bir teekkr borcum var. Efendimiz (a.s.)'in, "Hikmet, m'minin yitik maldr; onu nerede bulursa ahr" kymetli sznden hareketle, bunca yllk "felsefe yolunda olan" biri olarak hikmetin evrenselliine inanan biriyim. Kimden gelirse gelsin, eer sylenen sz veya ortaya konulan bir davrann ucu hikmete kyorsa, Gazzl'nin de belirttii gibi, o sz alnmal ve gerei yerine getirilmelidir. Her hikmetli sz ve davran, her ne kadar sahibine gre deerlendirilmesi gerekirse de, aslnda asl sahibine yani Hakk'a gre deerlendirilmelidir. Bazen bir hikmetli sz, insann hayatn, dnce ufkunu, zihniyetini ve her eyini alt st edecek gte ok tesiri yapar. yle ki insan sanki, binlerce voltluk gte elektrie arplmtr. nk her hikmetli sz ve her hikmetli i, kaynan Yce Hikmetler Sahibi'nden alr. te hikmetin evresellii de burada yatar. Bu eseri derlememdeki birinci ncelikli amacm, benim zihnimde imekler akan szleri, elektrik arpma benzeyen etkileri, olaylar, hatralar, hikyeleri veya fabl tr kurgular sizlerle paylamaktr. Siz de pek ok hikye veya bu tr anekdotlar okumu, grm veya yaamsnzdr. Gerekten gnmzde yazl veya grsel basnda bu konuda pek ok malzemeye rastlamak mmkndr. Ancak biz burada, filozoflarn hayatlarndan kesitler sunarak onlarn sz ve davranlarnda, onlar filozof yapan zelliklerini n palana karan hikmetin evrenselliini vurgulamak istedik. Bunun yan sra hayatmzn olmazsa olmazlar arasnda yer alan; ancak bir taraf trplenmi veya bir taraf unutulmaya yz tutmu, bilgeliin unsurlar da diyebileceimiz baar, mutluluk, sevgi ve pozitif bak as gibi nemli kavramlar tekrar gndeme getirmeye ve pek ok ynyle tekrar hayatmzla, onun bir kenarndan kesinden buluturmaya altk.

Bilindii gibi, Dou'nun dnce dnyasndaki anlatm tarz, sembolik ve dolayldr. Bat'da ise, bunun tersi bir durum yani dz ve dorudan anlatm tarz hkimdir. Bu nedenle biz, karmzdakine dorudan sylediimizde rencide etme ihtimalimiz olan durumlarda, sylemek istediklerimizi dolayl yoldan, ya bir darb meselle, ya bir hikye ile ya bir anekdotla anlatmaya alr, deyim yerindeyse karmzdakini incitmemeye zen gstererek laf gediine koyarz. Bu nedenle bu tr bir anlatm tarz, filozoflardan bilim adamna, din adamndan iadamna toplumun her katmalnda yaygndr. Yani "Kzm sana sylyorum, gelinim sen iit." Genel geer bir kanat olarak toplumumuzda yer etmi olan "felsefenin bir ie yaramazl" fikrini bir neb- zecik olsun ykmak, yerine felsefeyi sevdirmek ve felsefe zerinden insanlarn hayata baklarndaki kara bulutlar datp negatif sulardan pozitif limanlara tamak istedik. Kaynaklarmz, hikmet merkezli felsef dnceyi sevdirmek maksadyla dar bir alana aklp kalmadan, ilk adan gnmze, geni bir zaman, a, corafya ve kltr dilimindeki kesitlerden ksa veya fazla uzun olmayan anekdotlardan setik. Konular alt balklara ayrarak sunmu olsak da grnte bir karklk gze arpacaktr. Ancak bu karkln altnda bir i dzenin varln kendi kendinize sezeceksiniz. Bata yetime andaki genlerimiz, eitimcilerimiz ve felsefeye ilgi duyan, gen yal herkes bu almann hedef kitlesidir. zellikle ksa olmasna dikkat edip skc olmasndan zenle kandmz bu hikyelerin, unutulmaya yz tutmu deerlerimizin tekrar ye- ertilmesine katk salayacana inanmaktayz. Bu sahada kendisini sorumlu hissedenler, dnen, tahlil eden, kafa yoran, eletiren, tez ve anti tez reterek bir senteze varmaya aba harcayanlar, bu almamzda kendine ait pek ok ey bulacaktr. Belki bildiimiz eyler olacaktr iinde, belki her gn karlatnz anekdotlar bulunacaktr; ama tekrarn gzellii ve i acl zihin dnyamza tekrar tekrar yeniden yansyacaktr. Sadece filozoflar arasnda seyahat etmeyeceksiniz. Onlarn szlerinden, tlerinden veya hayatlarndan kesitler okurken, aslnda kendi duygularnzn, tecrbelerinizin ve inanlarnzn arasnda bulacaksnz kendinizi. Belki Efendimiz (a.s.) sylemiti de onlara mal etmiler bu szleri diyeceksiniz zaman zaman. Mutasavvflar sizinle beraber yolculuk edecektir bu hikmet yolunda. Bilgelii kefedeceksiniz, baarnn srlarna vakf olacaksnz. Sevginin, mutluluun nemini ve tadn kavrayacaksnz bu satrlar arasnda gezerken. Belki tabiattan deiik cansz veya canl varlklarla zde hissedeceksiniz kendinizi bir anda. Tarihte kalan, ama tekerrrne ihtiya duyduumuz birka tarihi olay da bizimle beraber bu gezintiye kacaktr. Belki (belkisi de fazla), "Ben de byle biri olabilirim, neden olmasn ki?" diyeceksiniz, zaman zaman gzya- larnz gz kapaklarnzn altnda saklayamayacak derecede duygusallaarak. Hayatnzn kodlarn bak asnn nemi zerinde tekrar kodlayacaksnz. Ama her eyden nce ve her eyden te, felsefe diyarndan hikmet yurduna bilgelik rehberliinde seyahat ederken, hayatnzda pek ok eyin bu kesitlerle beraber akp gittiini greceksiniz. Tekrar oturup dneceksiniz ve diyeceksiniz ki; Demek ki felsefe hayatmzn tam ortasndaym....

Demek ki felsefe hayatn ta kendisiymi... Cevdet KILI Elaz 2008

YED BLGE VE TLER g erek anlamda bilimin douu, Hz. sa'dan nce yedinci ve altnc yzyllara rastlar. Hatta bu iki yzyl Bilimin Altn a olarak kabul edilir. Eski insanlar, o alarn en akll yedi kiisini semi ve bunlara "Yedi Bilge" demilerdi. Ayn zamanda "Yedi JHakm" denen bu nc insanlar, yaadklar koskoca aa adlarn vermiler. Bu dnemde kutsal bir say olarak kabul edilen ve yediler eklinde anlan bilgelerin ahlk zerine syledikleri zl szlere gelmeden nce, yedi bilgenin isimlerini sralayalm. Miletli Thales, Prieneli Bias, Lesboslu Pittakos, Lindoslu Kleobulos, : ; Atinal Solon, Spartal Khilon Korintoslu Periandros. "Yedi Bilge"den hemen hibirinin hayat kesin olarak bilinmemekle beraber, tesbit edildii kadaryla "Yedi Bilge"nin hikyelerini ve dncelerini yanstmaya alalm. Gzle grlen bireysel varlklarn ve deimelerin oluturduu kaosun ve okluun gerisinde, aklla anlalabilir, kalc ve srekli bir gereklik vardr. THALES

MLETL THALES b ilimle felsefenin doduu yer, Bat Anadolu'da bir lyonya ehri olan Milet'tir. Felsefe ve bilimi MUet'te balatan da Thales'tir. Onun sayesindedir ki ilhamlar, bilginin pratik faydas iin deil, sadece gerek urunda bir yn sorularla boumulard. i,. Thales'in kafasndaki ilk soru, dnyaya dairdi. "Dnyann ana maddesi neydi; bu dzen nasl kurul- flpujjjtu; nasl korunuyordu ve dnya nereye gidiyordu?" .C*ti&u sorular, Thales'ten gnmze kadar btn filo- zihnini yormutur. phesiz bugn ilim ve fikir Thales'in teorilerinin ok stne kmtr, nclk erefine glge drmez. Thales yalnzca karanlklara gmlm, bilimsel yapan insan deildi. Gerektiinde zeksn yarar iin de kullanmasn bilmitir. Nitekim t piramitlerinin boyunu ilk kez len odur. Msr'a

gidip, piramitlerin yannda durmu. Kendi glgesi boyu kadar olunca piramitlerin glgesini ltrm ve bylece piramitlerin yzlerce yl llemeyen boylarn lmt. Yine, filozoflarn paraya pula itibar etmemelerine ramen, bir filozofun, akln para kazanmaya odakladnda kolayca zengin olabileceini gstermek iin Mi- let'in yahanelerini kiralam ve gerekten de ok para kazanmt. Sonra da hemerilerine "Srf sizin, istesem bile para kazanamayacam sylemenizden dolay bu ie giritim" diyerek, kazand paray fakir fukaraya datmt. Bu tavryla ayn zamanda, filozoflarn tutkularnn dnyalk olmadn da gstermi oluyordu. nl bilgin her eyin temel maddesi olarak suyu alyor ve onda, Tanrca yaratma gcnn, mknatstaki ekme gc gibi hayat gcnn bulunduunu dnyordu. Bata Herakleitos olmak zere, kendisinden sonra gelen feylesoflar temel madde olarak atei dnmlerdir. Thales'e gre depremler, zerinde yeryznn gemi gibi yzd suyun kmldamasyla olmaktadr. Thales, ayn zamanda bir astronomdur. Lidya Kral Alyattes ile Med hkmdar Siyaksares (Cyaxares) arasndaki savan en hareketli annda (Hz. s'dan nce 585 ylnn 28 Mays) gne tutulmu ve Herodo- tos'un deyimiyle gn geceye dnmt. ki taraf da bunu tanrlarn bir iareti sayarak sava braktlar. Oysa Miletli Thales, bunu tam bir yl nceden hesaplayarak yonyallara duyurmutu. Miletlinin gkyz bilgi' sini geni lde Msr'dan aldn syleyenler vardrAtta o, o zamana kadar Anadolu'da birikmi bilgilerle Msr'da grdklerini kafasnda yourarak, a iin inanlmas zor bulular ortaya koymutu. Thales ayn zamanda byk bir matematiki ve geometriciydi. Bir dairenin apla iki eit paraya ayrldn ilk olarak o sylemitir, ikizkenar gende taban alarnn eit olduklarn ilk olarak o gstermitir. Birbirini kesen iki doruda, ters alarn eit olduu teorisini bulan odur. Denizdeki gemiler arasndaki uzakl kydan len de yine Thales'tir. Szleri Kefeletin yolda felkettir, i*/ Kt yoldan zengin olma. ,, Babadan kt ey kapma! Ana babana ne gibi yardmlarda bulunmusan, ^ijkndnda kendin de ylelerini bekle. Ifsiz gszlk acnacak bir durumdur. ^Mll ol. li celb etmemek iin saadetini gizle, y celb etmeyecek ekilde hareket et. ^^dine hkim olamama zararl bir eydir, '?fejbk gzetmeksizin herkese gvenmekten ekin. iiyorsan kendi kendini idare et. rada olsun veya olmasnlar dostlarn hatrla. |lh gzelletirme, ne trl yayorsan onunla [elisin. Sana yeminle balanm olanlara szlerinle menfur olmaktan ekin. yilii bilmek gtr. En byk honutluk, istenileni elde etmektir. Arlk bir ktlktr.

Chillik ar bir yktr. En ok layk olan ren ve ret. Eli boluktan kan, zengin olsan bile. PRIENE'L BAS edi bilgenin ikincisi yine bir Anadolulu, Priene'li Bias'tr. Bias hakknda bildiklerimiz olduka az- Onu daha ok, kendisinden sonra yaayan Efesli litos'un szlerinden tanyoruz. Heraklitos, onun iin "logos'u (akl) tekilerden daha byktr" der. Bias, Thales'ten ksa bir sre sonra yaamtr. Bi- faaii gibi, Thales'in yaad Milet, bugnk Ske 0*aH*mn aa yukar ortasndadr. Bias ise, bu ovann 6Weyinde, Mikale (Samson) Da'nn gney etekle- Priene'de domutur. Babasnn adnn, Teuta- ^J|)olduunu biliyoruz. ' Pias. antik dnyann en bayndr ehirlerinden bi- Priene'de politika ile urayordu. adalar inden geni lde faydalanm ve ona byk gstermilerdir. s, kendisinden sonra gelen bilginleri de geni s etkilemitir. Szleri Bir aynaya bakmalsn, kendini gzel bulursan namusluca hareket et, irkin bulursan tabiatn yetkinsiz- liini hareket hattnn drstlyle dzelt. Bir ie girimek iin ardan al. Fakat o ie baladnda da sk sk sarl. Yanlmamak iin abuk konumaktan nefret et; ardndan pimanlk gelir. Acele etmekten ve gevezelikten kan. Bylece hatalar nlemi olursun. nk bu hatalara zlmekten gecikmezsin. Ne ahmak ol, ne de kt. Yaptn ey zerinde dn. ok dinle, yerinde konu. kna ederek al, zorlayarak deil. yi bir ey yapmsan Tanr'dan bil, kendinden deil. Tedbiri sev, tedbirsizlik yapma. Nazik bir dinleyici ol. Kendini genken ie, ihtiyarken hikmete ver; iinde hafza, karakterinde aslet, cehdlerinde itidal, korkularnda diynet sahibi ol; szlerinde doruluk, sktunda mueret, hkmlerinde hakkaniyet, atlganca teebbslerinde erkeke bir cesaret, fiillerinde kudret, an ve erefte otorite, tabiatnda aslet gstereceksin.

LESBOSLU PITTAKOS Ktakos, Lesbos tiran (hkmdar) idi. Kendisine Lesboslularn gdcs deniyordu. Hz. Is'dan 650-569 yllar arasnda yaad biliniyor. penellikle ahlk ve aslete nem veriyordu. iCi olmak gtr. (Asletin deerini belirtiyor.) JL. i ho grmediini kendin yapma. (Eti- lk) temeli saylmtr.) flygun zaman kolla, istediini syleme, baaramazsan glerler. tstzlar ayplama, onlar tanrlarn gazabna u- tr. t? 'a gvenilir, denize gvenilmez. Sana uyan kazan. Kazan doymak bilmez. Balamak, almaktan gldr. Bir kimseyi balayan onun stne ykselir; ondan alan, onun seviyesine iner. Bilgiyi, itidali, tedbiri, hakikati, iyi niyeti, tecrbeyi, feraseti, bakasnn arkadaln, doruluu, evin bakmnda almay, sanat ve diyneti sev. LNDOSLU KLEOBULOS edi bilgenin drdncs Kleobulos, Anadolu yaknlarndaki Rodos'un Lindos ehrinde yaamt. lu'yla yakndan ilgisi olduu dncelerinden bellidir. Onun, "Dinlemeyi sevmeli, gevezelii de- *az, kendisinden ksa bir sre nce yaam olan :'li Bias'n, "ok dinle, yerinde konu" szne ror. i en iyi ey. ana babasna sayg gstermelidir. ence ve ruha iyi olmaya zenmek gerek. szlktan irenmek faziletin zellii, ktl- ldr. ynetten ayrlma. Dilini tut. nsan bakasnn yannda ne karsyla kavga etmeli, ne de onunla oynamal. Birinci hal en ktsdr; ikincisi ise, ihtiraslar celb edebilir. Yurttalara en iyi tleri ver. Zorla hibir ey yapmamal. ocuklar eitmeli. Halka ihanet edene kar dman gzyle bakmal. Kii dengiyle evlenmeli; daha yksei efendin olur, akraban deil. Dinlemeyi sevmeli, gevezelii deil.

Hazza hkmetmeli. SPARTALI KHLON hilon, yedi bilge arasnda yer alan Yunanistanldan biridir. Onun da hayat efsnelere karm- . Is'dan nce 6. yzylda yaadn, halkn ken^tanrlatrdn biliyoruz. ekten de Khilon, adalarn geni lde Jti. Sparta'nn yaylma ve genilemesinde rol oynayarak, lkesini politik tehlikelerden U olmEis, yurttalarndan byk sayg gr- l^lamtr. ^kadar ki, onun "Kendini bil!" sz, Delfi'deki i Tapna'nn medhaline yazlmt. Platon ve sonra gelen teki dnrler, bu szden |;japta ilham almlardr. Platon, Khilon'un bil!" szn, "Sadece bir insan olduunu bil!" dindirir. itton'un, "lmleri bahtl diye v" sz de, S- Ptn savaln etkilemitir. Szleri Dostlarnn ziyafetlerine yava git, felketlerine koa koa. Dnleri sade yap. Kendinden yaly say. Bakalar hakknda kt syleme, yoksa sen de hoa gitmeyecek szler iitirsin. Byklerine sayg gster. Bakalarnn ileriyle saygszca uraanlardan iren. Bir kayp, yz kzartc kazantan daha iyidir; birinci halde bir defa zleceksin, ikincisinde her zaman. Zavalllara glme. Gl kuvvetli isen sakin ol, bakalar senden korkmaktan ok sana sayg gstereceklerdir. Dilinden nce akln kullan. Kanunlara uy, htiraslarna hkim ol. Kendi evini iyi idare et. Hakszla urarsan bar, hakarete urarsan al. ATNALI SOLON tina'mn en byk politikac ve dnr olan Solon, Hz. Is'dan nce 640-558 yllar arasnda tr. Kk yalardayken ticaret amacyla bata olmak zere eitli yon ehirlerini gezdii bilini- gezileri srasnda Anadolu'da gelien uygarlk :i grp bundan faydalanmtr. Fakir fakat aris- bir ailenin olu olan Solon, Atina'ya dnn- yurtsever ve akll insan olarak sayg grmeye . Bir yandan da kendisini yetitirdi. lk dnce- ticaret erbab ve kk arazi sahipleri tara- ok beenildi. ylnda, Atina'nn hayatn dzenleyecek ka- yapmakla grevlendirildi. Solon Kanunlar, ge- ilere yol at. Bu yasalarla, snflar arasndaki , bor yznden hapse girmeyi kaldryor, ba- n satma ve olunu ldrme gibi yetkilerini Politik ve ekonomik alanda baar iin de li kurallar koyuyordu. Ayrca, fakirlere top- m kolaylatracak tedbirleri ngryordu.

Solon, nl kanunlarn yaptktan sonra uzun bir geziye kt. Bazlar bu geziye, kanunlarnn uyandrd tepkiyi sebep olarak gsterir. Bazlar ise Solon'un (ne olursa olsun kanunlarn deitirmemek hususundaki) andndan dnmeye zorlanmamak iin yurt dna ktn sylerler. yle ya da byle, Solon 10 yl sonra Atina'ya dnd ve yurttalarn yeniden yanl yollara sapm buldu. Buna zlerek Kbrs'a gittii ve orada ld sanlr. Szleri Solon'un sz ve dncelerinde, Anadolu etkileri apak bellidir. Nitekim onun nl, "Hibir eyde ar olma!" sz ok mehurdur. Dier szlerinden bazlar unlardr: Keder douran hazdan ka. Yalan syleme doruyu syle, iyi olan eye kendini ver. Yurttalara en hoa gideni deil, en iyiyi tavsiye et. abuk dost edinme; edindiklerini de abuk gznden drme. Bakalarnn sana hesap vermesinin iyi olduunu dnyorsan, kendin de hesap vermeye raz ol. Kendini kibirli gsterme. Ktlerle dp kalkma. Dostlarna sayg gster. Anan baban say. Akl klavuz al. Bildiin ne olursa olsun susmay tercih et. Ailen iin halim ol. Hkmedilmeyi renerek hkmetmeyi bileceksin- y KORNTOSLU PERANDROS tiran (hkmdar) olan Periandros, Hz. nce 627-525 yllan arasnda yaamtr. Korent'in dilini zen adam denir. Gerek- i yapt baz ilerle Korent'in adn, zamann duyurmutur. , Korent'te Bacchiades aristokrasisini alaa- os'tur. aaros'un idaresinde Korent, en parlak an T. Ticaret ve sanat tevik eden Periandros sHjlni yasaklam; Korent'i sava, ticaret ve Sndan gelitirmitir. Lfellge arasna giren Periandros, rnek insan Shrtakla birlikte sinirli ve kavgacyd. Nite- ieformlara giriirken bir yandan da olu PVUri kin ve huysuzluklaryla savayordu. Szleri Tahsil her eyi kucaklar. Utandrc bir kazan, tabiatmz iin bir sulandrma tekil eder. Demokrasi istibdada tercih edilir. Zevkler gelip geici, faziletler ebeddir. Saadette ll ol, hasmlkta tedbirli. htiya iinde yaamaktansa, tutum iinde lmek daha iyidir. Bahtllkta ll ol, bahtszlkta dnceli. Ana babana layk olduunu gster, mrn boyunca seni vmelerine ve lmnden sonra da mesut olduunu sylemelerine al.

Dostlarna kar bahtllklarnda naslsan, bahtszlklarnda da yle kal. Kendine ramen yklendiin kt taahhtleri tutma. Gizli konumalar herkese yayma Tenkit edecein insanlar, az zaman sonra onlarla dost olabileceini dnerek tenkit et. Yasalarn eskilerini, yiyeceklerinin tazelerini kullan. Sulular sadece cezalandrma, su ilemekten de alkoy. Dmanlarn sevindirmemek iin felketlerin1 gizle.

Sorgulanmam bir hayat sren insanlarn hayat kendi ellerinde ya da kendi kontrollerinde deildir; onlarn denetimi dardan gelmektedir. Sokrates Insanm, nasl yaamas gerektii sorusu zerinde dnmemesi, onun deersiz ve dolaysyla mutsuz iw hayat srmesiyle e anlamldr. Sokrates BLEY TAI ;ve asleti bir eref alameti olarak grme- tes'e biri sorar: kese konuma sanatn retiyorsun da iyi bir hatip deilsin?" yok" der Sokrates, "bileyi talar da kendi nezler, fakat kaba demirleri keskin yaEn az eye ihtiyac olan kii, Tanr'ya en yakn olandr. BURASI BENM SYLEYECEKLERMN YER DEL Kbrs Kral Nikokreon'un sofrasnda Sokrates, hi konumadan oturur dururmu. Neden byle sessizce oturduunu soracak olmular. yle demi filozof: "Buras benim syleyeceklerimin yeri deil; burada sylenmesi gerekenleri de ben bilmiyorum; o yzden susuyorum." SOKRATES'N SUU Sokrates idama mahkm edilince kars alayarak dedi ki: - Ah Sokrates! Haksz yere ldrlyorsun. O da glerek sordu: - Ne o? dedi, yoksa sen benim hakl yere mi ld' rlmemi isterdin? Acl arkadalarna lmeden nce yle sylemi ti: "Neelenin ve yalnzca bedenimi gmdnz sy leyin." Doru dn insan doru davrana gtrr. SOKRATES'N HANIMI Sokrat, vcut yaps olarak ok irkin ve zayf bir yapya sahiptir. Kel kafal, soan burunluydu. Hanm Xanthippe ise gzel bir kadndr. Sokrat' filozof yapan e nemli sebebin, hanm olduu rivayet edilmekte- una karlk u cevab verir: jw bilgelii hava kadar istediin zaman, d GJJJL FLTRE DERS > tandk Sokrates'e rastlad ve dedi ki: 1 - Arkadanla ilgili ne duyduumu biliyor mu. sun? - Bir dakika bekle diye cevap verdi Sokrates. Ba. na bir ey sylemeden evvel, senin kk bir testten gemeni istiyorum. Buna l Filtre Testi deniyor. - l Filtre? - Doru diye devam etti Sokrat. Benimle arkada- n hakknda konumaya balamadan nce, bir sre du. rup ne syleyeceini filtre etmek iyi bir fikir olabilir Bu ona l filtre dememin sebebi. Birinci filtre, gerek filtresi: Bana birazdan syleyecein eyin tam olarak ger ek olduundan emin misin? - Hayr! dedi adam. Aslnda bunu sadece duydum - Tamam dedi Sokrat. yleyse, sen bunun gerek ten doru olup olmadn bilmiyorsun. imdi ikinci ft reyi deneyelim; iyilik filtresini. Arkadan hakknda ban sylemek istediin ey iyi bir ey mi? - Hayr, tam tersi. - yleyse onun hakknda bana kt bir ey syle mek istiyorsun ve bunun doru olduunda emin deil sin. Fakat yine de testi geebilirsin, nk geriye birffc re daha kald; ie yararllk filtresi. Bana arkadan hat ? knda syleyecein ey benim iime yarar m? - Hayr! Gerekten deil! - iyi, diye tamamlad Sokrat. Eer bana syleye^ in ey doru olmayp ie yarar faydal bir ey deil- bana niye syleyesin ki! Y KONUMAK Filanca kii senin aleyhine konuuyor diyenlere Sokrates u cevab vermi: "O zaten iyi konumasn hibir zaman renememijtir TRAZ Gevezenin biri, konuma sanatn renmek iin Sqfctes'in okuluna kaydolmak ister. Fakat Sokrat, di- lara gre iki kat para isteyince, adam itiraz et- lar. Sokrat

adamn szn keserek yle der: bir deil, iki ey reteceim. Birincisi koli ikincisi ise susmay!.. Bu yzden iki kat para RUHU BATIRMAMAK N at'm hayranlarndan zengin bir tccar, btn bir uval altn kendisine balamtr. p lmne kadar altnlardan hibirine dokun- iayan Sokrat, tccar ldkten sonra, bu bir Btti, bir kaya ykletip, denizin ortasna gt' : teker denize atar. Atarken de; r! te sizi denize atarak batnyorum ki be' i kirletmeyesiniz ve batrmayasnz!" der. YOLCULUK s'e bir dostu, "Dertliyim, yolculua ktm ' demi. Sokrates, "Kendini de birlikte g52 FELSEFE DYARINDAN HKMET YURDUNA BLGELK HKYELER trmsndr de, ondan" diye cevaplam. ADALET Sokrates'e, "Bu dnyay ayakta tutan ey nedir?" diye sorarlar. Sokrates, "Bu dnya adaletle ayakta durur. Zulm geldii zaman o devletin varl dnlemez" diye cevap vermitir.

GLGE ETME, BAKA HSN STEMEM en, skender'e ayaa kalkmad. Hi istifini Stad. Binlerce insan, skender geliyor diye ki- forken o, yerinden kmldamad bile. "Sen ne n, gelenin kim olduunu bilmiyor musun?" tartakladlar. k pder: "Durun, dokunmayn!... Grmyor mu- Mer geliyor, diye insanlar yerlere yatp kalki' Itt yoksa skender'i tanmyor musun?" dedi. B "Tanyorum, iyi tanyorum ve sizi de iyi iye cevap verdi. "O halde syle! Kimim, ben?" 5 "Bendemin bendesisin (esirimin esiri' skender sarsld. Yerinde duramad ve atndan indi. "Ne demek bu?" dedi. Diyojen: "Sen, toprak iin insan ldryorsun. Dnya benim esirim, klem. Sen de benim kleme kle olmusun. Kim kime ayaa kalkacak?" dedi. iskender bunu kabullendi. Diyojen'in byk bir fi- lozof olduunu anlad ve dedi ki: "Dile benden ne dilersen!" Diyojen: "Glge etme baka ihsan istemem."1 EYALAR OLMADAN DA YAAYABLMEK Diyojen, bandan byk belalar gemi, hatta esir olarak satlm bir filozoftur. ok fakir olmasna ramen, yannda sadece bir torbas, bir ana, bir de sopasnn dndaki tm eyasn datmtr. Diyojen bir gn eli ile su ien bir ocuu grnce, bu da ge- reksizmi diyerek elindeki ana da atar. Bylece ey& olmadan da yaanabileceini gstermi olur inCDD EYLER

^^S^ojen bir gn ahali arasnda ciddi meseleler- tH^ahsetmek istedi. Fakat kimse dinlemeyince, ku balad. Bu sefer herkes pr dikkat kesilDiyojen ahaliye dnerek: "Demek siz cid- deil de, ancak byle gayri ciddi eylerden ho- der. 9IL OLSA ALT ST OLACAK ifa gre koleradan, bazlarna gre ise nefe- ^'kendi kendini boduu rivayet edilen ve I konusunda tam bir bilgiye sahip olmad- ! bir arkada sorar: zaman, seni nasl gmelim?" Dedi ki: gmn; nk yaknda nasl olsa her ey KEMK FARK kender, Diyojen'i st ste ylm insan l&hda bir ey ararken grr. "Ne aryor- t. "Babanzn kemiklerini" diye cevaplar hangisinin klelere, hangisinin babanza |jttr trl ayrt edemiyorum." BEN EKLRM Dnya nimetlerine ehemmiyet vermeyen yaay ve felsefesiyle nl filozof Diyojen, bir gn ok dar bit sokakta, zenginliinden baka zellii olmayan kibirli bir adamla karlar. kisinden biri kenara ekilmedike gemek mmkn deildir... Marur zengin, hor grd filozofa, "Ben bir serserinin nnden kenara ekilmem" der. Diyojen, kenara ekilerek gayet sakince u karl verir: "Ben ekilirim!!" NSANIN KIYMET Yunan-Pers savalar sonunda Pers (ran) askerleri esir edilip Atina meydannda satla karlrlar, iranl esir askerlerin zerindeki gz kamatrc elbise- . lerin bir rpda satlmasna karlk, esirlere alc k-. mamas zerine; orada bulunan Diyojen, dnceli df f nceli: "nsan ne garip mahlk! Arz meziyetler zeri sklp atlnca, kendisi be para bile etmiyor" der. DEER M? Diyojen, halkn dnya iin sabahtan akama dar uratklarn, byk binalar yaptklarn, ektik! ri zahmet ve meakkatleri grdke, "insanlar, y& sene deil, yedi yz sene yaasalard, acaba neler yap lard ki?!" dermi. YARI 'Diyojen, yaland iin kendini yormamasn 'SSNfcat etmesini isteyenlere u cevab vermi: "Eer bir yana katlm olsaydnz, hedefinize yakla- '' i yavalar mydnz?" TSUflr K KULAK BR AIZ zof Diyojen'e sormular: 'm! Niin iki kulamz, ama bir tek azmz jen; (umuahm, ama ok dinleyelim diye" demi. KALPAZANLIK isinin vaktiyle kalpazanlkla uratn have

I" : "Evet, bir zamanlar sizlere benzemem icab ' at imdi, siz benim bulunduum konuma siniz" diye cevap vermitir. KORKU ryadan rkenlere Diyojen, "Size hayret "Uyank iken adm ba grdnz dn etmediiniz halde, uykuda grd- -ylerden korkuyorsunuz." osofiyojen haksz deilmi; nk Kalisten, skender'imi tanrlk taslamasn tenkit ettii iin, idam edilDYOJEN VE MERCMEK ORBASI i, bir gn kendine orba yapmak iin e- Ijnda mercimek ayklyormu. Onu gren, avukluuyla mehur Kalisten, Diyojen'in ya- ; alayl bir tavrla ne yaptn sorar. DijTktlfini bozmadan, kendine orba yapmak iin f aykladn syler. "Sen de benim gibi krala n, mercimek ayklamak zorunda kalmazdn" Jj^Efiyojen hi lafn esirgemeden cevap verir: t byle mercimek orbasna kanaat etmesini be- hi, krala dalkavukluk etmek zorunda kalmaz^ DYOJEN'N NTKAMI lj,JWtnda tad keresteyi nl filozof Di- ta arptktan sonra "Dikkat!.", diye ba- o gn hi sesini karmadan akam et- > eline geirdii bir sopayla, sokakta rast- rv kafasna vurduktan sonra, "Dikkat!.." i yoluna devam etmi. DYARINDAN HKMET YURDUNA BLGELK HKYELER SERVET YOLU Dyojen'e bir gn servet dkn biri, insan servete kavuturan yolun hangi yol olduunu sormu. 0 da yzn ekiterek yle cevap vermi: "Ayn zamanda hem sadan gidersin, hem soldan gj. dersin, hem btn yollardan birden gidersin: ite o zaman hedefine ularsn." HAYVANLARDAN EN DDETL ISIRAN Diyojen'e, "Hayvanlardan en iddetli sran han J gisidir?" diye sorarlar. "Vahi hayvanlardan, insann gyabnda konuan lar; ehli hayvanlardan ise, dalkavuklar" diye cevap verit DYOJEN VE KALSTEN Mehur Yunan filozofu Aristo'nun yeeni Kaliste de filozoftur ve Byk skender'in maiyetinde bulunj mutur. Bir gn Diyojen'e, dostlarndan biri ondan y| bahsetmi: "Ne mutlu bana, ne bahtiyar adamm Kail ten! skender'in maiyetinde bulunduu iin, kralm f yafetlerinde de nemli yeri vardr." Diyojen yzn ekitir ve "Aksine ne mu adamm demelisin; nk kendi karn ackt zarf deil, iskender'in can istedii zaman yemek yiye^ yor" der. ^ SADAKA Horarlar: DYOJEN'DEN . 63

Sfcs:62 FELSEFE DYARINDAN HKMET YURDUNA BLGELK HKYELER

"insanlar niye dilencilere sadaka verir de, filozof, lara vermez?" Diyojen, "nk bir gn topal ya da kr olabile. eklerini dnrler, ama filozof olabilecekleri aklla. rndan gemezler de, ondan" der. BO EV Yakkl ve iyi giyimli bir genle tanan Diyo jen, bu gencin son derece ahmaka szler sylediin grr. Kendisine bu gen hakkndaki fikrini soranlara 5 j cevab verir: ^ "Muhteem bir ev. Fakat iinde kimse yok, ya j bombo." DNYADA EN FENA HAL Diyojen'e, "Dnyada en fena hal nedir?" diye rarlar. "Hem ihtiyar, hem fakir olmaktr" diye cevap v NE VAKT EVLENMEL? Birisi Diyojen'e, "Adam ne vakit evlenmeli?" sorar. "Gen ise, henz evlenme zaman gelmemitir- tiyar ise, vakti gemitir" der. ACEMNN NANCILII tfSht gurup acemi gen, diktikleri hedefe doru ok ^Mftfeere talim yapmaya hazrlanrken, Diyojen ko- ve hedefin nne oturur. yapyorsun?" diye sorduklarnda, "Beni vurur- ^Ifae korktum. En gvenilir yerin buras olduunu U|g||jhl" diye cevabn verir. AKILLI ADAMLAR Ht'e, Yunanistan'n hangi tarafnda akll dn sorarlar. O da, "sparta'da pek ok im, fakat hibir yerde adam grmedim." der. }KTEN NE ZAMAN GELDN? sminden sz eden bir adama, Diyojen, t/mum geldin7" diye sorar. KANUNLARA DZEN nn uzun uzadya saza dzen vermelerin- ?nmayan Diyojen, "Bir kere akllarnn kaince ona dzen vermeye baksnlar" derdi. FAZLET YOLU evaml srette, "Birtakm ehemmiyetsiz ferin, birbirlerinin nne gemeye alan fakat fazilet yolunda ne gemeye gay- timyor." derdi. ADAMLAR!... Diyojen her zaman olduu gibi yine bir defa, sokal ortasnda, "Hey! Adamlar! Adamlar!" diye haykrma, ya balar. Bir ksm insanlar etrafna toplanr. Diyojen, "Ben namuslu adamlar aryorum!" di ye, sopas ile onlar etrafndan kovalar. TEMZLENMEK N

Diyojen bir gn hamama ykanmak iin gider. Su yun temiz olmadn grnce, "Burada ykandktat sonra, temizlenmek iin nereye gitmeli?" diye sorar. , DENGESZ ARZULAR "Bir zamanlar ben sizlere benziyordum. Ama sizle^. rin bana benzeyeceiniz bir zaman hi gelmeyecekti diyen Diyojen; "Dengesiz arzular, insanlar perian e felketlerin kaynadr. Terbiye dairesinde sylenmi sz, baldan rlm bir a gibidir." derdi. HR OLMAK "Yeryznde en iyi ey nedir?" diye sorarlar Diy jen'e. O da, "Hr olmak" diye cevap verir. TANRI'YA NANIR MISIN? Diyojen'e biri, "Tanr'ya inanr msn?" diye sorm Diyojen, "Senin gibi Tanr dman birini gr ce, inanmaz olur muyum hi?" diye cevap vermitir' FAZLETN RENG yz kzaran bir delikanlya Diyojen sti: "Aferin, ite faziletin rengi budur!" ALTININ RENG run rengi neden sardr?" diye sorduklarnda, oktur da ondan" der. FAZLETTEN DEM VURANLAR sinde Diyojen, srekli faziletten dem vurup hibirini yapmayanlar hakknda unlar "Onlar, ok gzel sesler kardklar halde, Etmeyen musik aletlerine benzerler..." - AVA IKACAK CESARET svj srd hayat pek oklarnn beendii- pek aznn kendisini taklide koyuldukii. "Pek itibarl bir kpeim ben!" diyoriti beenenlerden hibirisinde benimle ava cesaret yok." GNE IINLARI nayan yerlerde oturduu iin, kendisine enlere Diyojen u cevab verir: | nlaryla daha da izbe yerlere girer, ama kbozulmaz." FAKR OLDUU N Bir ekya, fakir olduu iin ona hakaret eder. Diyojen hi kzmaz ve sadece, "Bir adama, faki olduu iin hakaret edildiini hayatmda hi grme, dim;, ama pek ok insann hrszlklarndan tr asl. dklarn grdm." der. YEMEK YEMENN ZAMANI Adamn biri Diyojen'e "Ne zaman yemek yemeli yim?" diye sorar. Diyojen, "Zengin isen, cannn istedii zaman; fj kir isen, bulduun zaman ye!" der. BYK VE KK HIRSIZLAR Bir gn Diyojen, sokakta giderken hkimle devlet hazinesinden kk ie alm bir adama c vermek zere gtrdklerini grdnde; "te!" d "byk hrszlar bir kk hrsz yakalam gt yorlar." LKA

LOZOFLARINDAN

KONFYS DER K... larn dokuz dncesi vardr, nda berrak grmeyi dnrler. Herinde, iyi duymay dnrler. ileri bakmndan scak olmay dnrglarnda saygl olmay dnrler. larnda doru olmay dnrler, e ciddi olmay dnrler. dtklerinde sorular nasl soracakla- ttiklerinde, sorunlar dnrler, rdklerinde, adleti dnrler. LKA FLOZOFLARINDAN 71 70 FELSEFE DYARINDAN HKMET YURDUNA BLGELK HKYELER

BR YUMURTA K BLG Konfys bir arkadana yle der: "Senin bir yumurtan var, benim bir yumurtam var. Sen yumurtam bana versen, ben de yumurtam sana versem, yine se. nin bir yumurtan benim de bir yumurtam olmu olut, Ama senin bir bilgin var, benim de bir bilgim var. Ser, bilgini bana versen, benim bilgimle birlikte iki bilgim- olmu olur. Ben de bilgimi sana versem senin bilginle birlikte iki tane bilgin olmu olur." YILDIZLARI GZLEMLERKEN Thales, ban gkyzne evirmi, yldzlan gzl- lemleme esnasnda nndeki kuyuya der. Bunu g ren nktedan ve zeki bir Trakyal kz onunla yle ala eder: Bj "Gkte ne olduunu anlamak istedi, ama nndB ve ayaklarnn altndaki ukuru gremedi. H (nndeki kuyuyu gremeyen adam, gkte tfl olup bittiini anlamaya alyor.)" I LM LE HAYAT ARASINDAK FARK Thales dedi ki: "Hayat ile lm arasnda hibir fark yoktur." "O halde niin lmyorsun?" dediler. Dedi ki: "Hayat ile lm arasnda bir fark olmad iin-" FALEROS'LU DEMETROS'UN GENLERE NASHAT eros'lu Demetrios, genlere u nasihatte bulu\ kimseye mutlaka saygl olunuz: 'endi evnizdeyken, ailenize; itayken, gelip geenlere; mzken, kendinize." HAYAT l yazar Kazancakis, bir ihtiyara, "Neye ba- V diye sorduunda, ihtiyar adam gzlerini ijjan ayrmadan u cevab verir: Btma evladm, akp giden hayatma..." |i: LM NEDR?

^ it'e, "Niin az konuuyorsunuz?" diye : U cevab vermi: ibol bol gevezelik edesiniz diye..." ?belerinden biri Konfys'e, "lm nedir?" Kuunda, Konfys'n cevab u olmu: Sjakkmda ne biliyorsun ki, sana lmden ita." KISA CEVAP sor72 FELSEFE DYARINDAN HKMET YURDUNA BLGELK HKYELER Y YZME BLMEK alml bir eda ile herkesten daha iyi yzdn iddia eden birine, filozof Aristippus unlar sylemi: "En kk balklarn bile sahip olduu bir meziyet, ten dolay kendine bir pay, bir eref mi kartyorsun?" TANRI BLRSE Yedi Bilgeden biri olan Bias, baz inansz kimse. lerle deniz yolculuu yapmaktayd. Aniden iddetli bj frtna kt. nansz yolcular Tanr'ya yalvarmaa ba$ j ladlar. Bunun zerine Bias: "Susun yahu!" dedi. "Ta> ^ r sizlerin bu gemide bulunduunuzu fark ederse hali. miz ne olur?" KULAKLARI AYAKLARINDA Cyreanic okulun ba olan Aristippus, meru b iinin grlmesi iin kraln huzuruna kmt. Fak kral, Arisdppus'un iiyle ilgili hibir ey yapmak ist) meyince, Aristippus onun ayaklarna kapanr ve tekti yalvarr. Onun bu hareketini ayplayanlara kar Ari tippus yle der: "Kabahat bende deil kralda. nl onun kulaklar banda deil, ayaklarnda." FLOZOF OLMAK STEYEN Epiktetos'a sorarlar: "Filozof olmak zere al$ bir kiinin ilk ii nedir?" Epiktetos, "Kendini be^ milik ve bencillikten kurtulmak" diye cevap ve*j "nk bir ey renmeye balayan birinin, ona 0$ peyleri daha nceden bildiini iddia etmesi [ deildir" der. FLOZOFUN SNRLER etos birine, "Sana filozofun sinirlerini gste- tr der. "Hayal krklna uramam bir arzu, Jen kanm bir vicdan, her gn egzersize ttu bedensel bir kuvvet, itina ile seilmi ni- isabetli kararlar" der. UYKU VE KARDE s'm hayatnn sonlarna doru, bedeninde lk olmu ve evinde yatyormu. dan biri hal hatr sormak iin yanma olduunu sorduunda, uyku ile lmn yakn olduunu ima ederek u cevab beni uyku, kardeine (lme) teslim etmeye RKN EYLER AISINDA KORKAKLK li Lasos, Ksenophanes ile zar oyunu oy- Dnr bu oyunu oynamak istemeyince, ^"korkaklkla sulam. Bu ithama dnr ! verir:

Brkam. irkin eyler karsnda pek kor- sizim." HEKMLER VE HASTALARI Pas demiri nasl kemirirse, hrs da insan yle( kemirir diyen Kinikler okulu filozoflarndan Antistj}, nes'in, ayaktakm insanlarla dp kalkmas, dostlg tarafndan tenkit edilmi. Filozof dostlarnn bu sz[ rini dinledikten sonra u cevab vermi: "Hekimler de hastalarla dp kalkyor." ZENGNLERN SAHP OLMADIKLARI EYLER Filozof Aristippus ile Kral Denys arasnda yle konuma geer: - Niin filozoflar zenginleri ziyaret eder de zeng41 ler hi filozoflar ziyaret etmezler. - nk filozoflar neye sahip olmadklarn bili ama zenginler neye sahip olmadklarn bilmezler. FLOZOFLARIN EKS Aristippus, Kral Denys'ten para istemeye gitra' Kral: - Hani sen filozoflarn hibir eksii yok demi - Sen paray ver dedi Aristippus, sonra konu bu konuyu. Bunun zerine kral, ona istediini verdi. Af pus dedi ki: - Bak grdn m? Demek ki hibir eye ihtiy yokmu.

YTLK alarda Sparta Krall yapan Agesilaus'a sor- Jtaljg, "Doruluk mu daha byk meziyettir, yiitlik silaus cevap vermi: insanlar doru olsayd, yiitlie ne lzum BLv GZYAI N GZYAI a'nn mehur kanun koyucusu Solon, gnn I lnce, pek tabi olarak alamaya balam; t biri de kendisini teskin iin yle demi: tiiz bu gzyalarrzn hibir faydas yok' Kt da yle karlk vermi: ! ite onun iin alyorum." VCDAN s gaddar hkmdarlardan biri, bir filozofa, i derler?" diye sormu. enin bilmediin ve sana lazm olmayan 'demi. ^ZELLK LE GEREK goras'a sorar: "Gzellik ile gerek ara- prnak durumunda kalsaydn, hangisi tert etmeden gzellii" der filozof; "n- : asl gerekten daha yksek ve daha derin bir gerek bulunduuna inanrm." NYARGI Bir tand hakknda Anaksagoras'a, "O kendisi, nin hibir nyargs olmadn syleyip duruyor, siz nt dersiniz?" diye sorduklarnda, "Halbuki bu iddias bil( ok byk bir nyargdr" diye cevap verir. NAMUSLU OLMANIN YOLU Antisthenes'e, "Namuslu olmann yolu nedir?" d: ye sorduklarnda u cevab verir: "Seni yakndan tanyanlara, ne gibi hatalarn olduunu sormaktr."

GEREK STNLK Atinal Solon'a, "Senin bilginin dier insani sahip olduu bilgilere stnl nedir?" diye sorduk rnda; "Sahip olduum bilginin ok az olduunu memdir" diye cevap verir. SEYAHAT Biri Anaksagoras'a, "Seyahat etmek, bulundu nuz yerden baka bir yere gitmek midir?" diye sorar Filozof, "Seyahat etmek, dncelerinizi dei$ mek, nyarglarnzdan kurtulmaktr." der. BTN KZLER KORKUDAN TTREYECEK goras, kendi adyla n kazanm olan teoremi sonra, sevincinden yz boa kurban eder. -rilerinden biri bunun zerine; "Yeni bir bulununca, btn kzler korkudan titreyecek- ' ini eker. BARI VE DRLK NDE NASIL YAANIR? kleitos'a Efesliler, bar ve dirlik ierisinde anabilecei hakknda dncelerini sorarlar ve kp anlatmasn isterler. Dnr krsye - ;rdak su alp zerine arpa unu serer ve bir p- ! p ier. Sonra da krsden iner ve gider. vranyla Herakleitos'un, sze bavurma- clik olarak bar hakknda sylemek istedii ~':dzde bulunanla kanaat edin. steklerinizi deil, .40 n planda tutarsam?, kendinizi ve kentinizi ierisinde yaatabilirsiniz." ' ET YNETMEKTEN DAHA Y leitos, Artemis Tapna'na ekilerek etrafm ocuklarla oyun oynarken, Efeslilerin a- " a kar yle der: iiyorsunuz? Sizinle birlikte devleti ynet- .:' ocuklarla oyun oynamak daha iyi deil TEK DNYAYA GDEN YOLLARIN UZUNLUU Aslen Anadolulu olup 40 yalarnda Atina'ya ge. len ve burada felsef dnceyi harekete geiren bir fj. lozof olarak bilinen Anaksagoras, retisi nedeniyl, tanrtanmazlkla sulanp idamla yarglanr. Bu n. denle Atina'y terk eden dnr, hayatnn geri kal^ ksmn srgnde geirir. Gurbette lme dncesi' kendisine ok dokunan Anaksagoras, bir dostuna y, le der: "teki dnyaya giden yollarn uzunluu her yerde a ndr." LML BR Anaksagoras'n bir ocuu dnyaya gelir. Bir s" yaadktan sonra lr. Olunun lm haberini ken sine bildirdiklerinde dnr, "Sulbmden lml rinin dnyaya geldiini biliyordum" der. EN BYK FELKET Byk iskender'e dnyann en byk felketi ne olduu sorulmu, o da yle cevaplam: "yi adamn kt adama muhta olmasndan daha yk bir felket yoktur." ADALET M CESARET M? Byk skender, hocas Aristoteles'e sorar: "L1 iin adalet mi daha mhimdir, yoksa cesaret mi?" stoteles, "Adalet olduu zaman, cesarete gerek t" diye cevap verir.

HKMET SAHB ozof Empedokles, bir sohbet srasnda, "Hikmet fjiir insan bulmakta zorlanyorum" deyince; filo- ophanes, "Normaldir efendim" cevabn ver- k bir hikmet sahibini, ancak hikmet sahip- abilir." h NSANLIK Jlk bir adama acd iin kendisini knayan- teles, u cevab vermi: "Ona ahlksz oldu- eil, insan olduu iin acyorum." M ? EFLTUN'A K SORU Hr zaman kahkaha ile gld grlmemi, | ktlklerinden ve naho hallerinden ka- Kbne dstur edinmi olan Efltun'a iki soru cisi; "insanolunun sizi en ok artan iki dav- r?" ja tek tek sralam: kluktan sklrlar ve bymek iin acele ^ var ki sonra ocukluklarn zlerler. mak iin salklarn yitirirler. Ama Men almak iin de para derler. Yarnlarndan endie ederken bugn unuturlar. Sonuta, ne bugn, ne de yarn yaarlar. Hi lmeyecek gibi yaarlar. Ancak hi yaama, m gibi lrler..." Sra gelmi ikinci soruya; "Peki sen ne neriyor. sun?" Bilge yine sralam: "Kimseye kendinizi sevdirmeye kalkmayn! Yapl, mas gereken tek ey, sadece kendinizi sevilmeye brak, maktr. Ve nemli olan; hayatta, en ok eye sahip o (ma) deil, en az eye ihtiya duymaktr..." KAYBETTN ZAMANA ACIYORUM Bir gn Efltun, talebelerinden birini kumar o narken yakalam ve iddetle azarlam. Talebesi: "tyi ama, ben ok az bir parasna oynuyordum" ye itiraz edecek olmu ki Efltun cevap vermi: "Ben seni kaybettiin para iin deil, kaybetti"' zaman iin azarlyorum." YA ADIN YA AHLKIN Byk skender, ahlknn ktlyle meh ancak adnn ok gzel manas olan bir adam huzu na ararak yle demi: "Ya adn deitir, ya ahlkn." jgt FLOZOF VE PARA pikler okulu filozoflarndan Crates, btn serdir tccara emanet etmi ve u vasiyette bulundan ldkten sonra, ayet ocuklarm bydk- jpp herkes gibi olurlarsa, bu paralar onlara ver. apaof olurlarsa, bunlar muhta olanlara datn, ijpcuklarmn bu paraya ihtiyac olmayacaktr." SmCLD VE GEOMETRYE GDEN K KRAL YOLU K mi, alar boyu yalnz matematik dnyasnn ?fetematikle yakndan ilgilenen hemen herke- Ime zenilen bir rnekti. klid, M.O. 300 s- Pyazd 13 ciltlik eseriyle mehurdur. Isken- pfldiyet Enstits'nde dnemin en saygn -

?min kral I. Ptolemy, okumakta glk ek- Kuler'in yazar klid'e, "Geometriyi kestirme- Mfienin yolu yok mu?" diye sorduunda, Ok- Htfa bakmayn, ama geometriye giden bir kral HPf" diye karlk verir. S GEOMETR NE E YARAR? t, bir gn dersini bitirdiinde rencilerin- dar: "Hocam, verdiiniz ispatlar ok gzel; bunlar neye yarar?" diye sorduunda, k- Hfekleyen klesini arr, "Bu delikanlya 5- vaktinin boa gitmediini grsn!" der. ? KLD VE DMANI Bir adam klid'e gelerek "Seni ldrmeden rahat edemeyeceim" der. klid de, "Ben de senin kalbinden bana kar olan kinini skp atmadan rahat etmeyeceim" der. K KLE ; Makedonya Kral Philip, bir gn olu iskender'in hocas olan Aristoteles'e kzar ve onu aalamak ii "Ne olacak sanki? Senin yerine bir kle tutar, onun lumla ilgilenmesini ve eitmesini salarm." Bu szler zerine nl dnr kendinden env bir ekilde krala, "Evet majesteleri, iyi fikir! O za ok gemeden iki kleniz olur" diye karlk verir. CEZA Byk iskender'e, "Falan kiiler sizin aleyhiniz konuuyorlar; onlara gerekli cezay verseniz de sust sanz olmaz m" dediklerde, kendisinden u cevab mlar: "O zaman onlar, syledikleri eylerde hakl ol lar." GEREK MUTLULUK M.. III. asrda yaam Yunan filozofu Me dem'e, sohbet esnasnda birisi, "insann istediini e' etmesi byk bir saadet" dedi. yto bu sze yle karlk verdi: "nsann elin- 4e yetinmesi daha byk bir saadettir." FLOZOFLARIN HKMDARLARI ZYARET ? Dionysios, Aristippos'a sorar: bedendir acaba? Her gn filozoflar hkmdarlar erler de, hibir hkmdar kalkp bir filozofu fe gitmez?" Kttippos, "Bunda aacak bir ey yok hkmda- j "Hekimler, yatandan kalkamayacak durumda- ird giderler. nk o hastalarn hekimlere gitme' deildir" YALNIZ DELM (Ezop) evinde alrken, bir asil kapy ieri girer ve kitaplarna eilmi filozofa, ayalruz nasl (Kurabiliyorsun?" der. ban kaldrr, "Ben yalnz falan deildim" i sen ieriye girdiin andan itibaren ne kadar yal- nu anladm." K K Crates (Zenon) bir rencisiyle konuuyor, o fencisi srekli onaylyormu. Filozofun sab- ! ve barm:

a?sa bir kere itiraz et, baka bir fikir syle de, umuzu anlayaym." EEN GLGES (ANLATILAN EYN KIYMET) Atina'da nemli bir tartma yaplrken krsye Demostenes kar; ancak dinleyiciler srekli kendi aralarnda konumakta, filozofu dinlememektedir. Demostenes, "Bir hikye anlatp ineceim" der ve anlatmaya balar: "Uzun zaman nceydi. Bir delikanl Atina'dan Megara'ya gitmek iin bir eek kiralamt. Eeini kiraya veren adamn da Megara~da ii vard, beraber yola dtler. Konua konua giderlerken le sca bastrd; biraz dinlenmek ve le yemei yemek iin b' subana ktler. Ama ortalkta hi glgelik yoktu v eein sahibi yemeini alp eeinin glgesine snd. Eei kiralayan gen buna ierledi; 'Sen ekil, gl gede ben oturacam' dedi. . Beriki itiraz etti; 'Ben oturacam, nk eek nim.' Delikanl, 'Ama ben eei kiraladm' deyince, e in sahibinden, 'Ben sana eei kiraladm, glgesi deil' cevabn ald ve aralarnda kavga kt." Hikyenin tam burasnda Demostenes krsd iner yrmeye balar. Dinleyiciler, "Sonunda ne oia Sonunu anlat" diye barmaya balaynca, Demos nes krsye dner: "Sizin iin ok nemli bir konuda bir eyler anla ya altm, dinlemediniz? imdi ise eein glgesini m ediyorsunuz. Ne fikrimi syleyeceim, ne de eein gl ne ne olduunu..." krsden iner ve yrr gider. ER TARAFINDAN YNETLMEK (TARTIMANIN SONUCU) halk, yneticilerinden fena halde ikyetiy- lan nasl gndereceklerini bir trl bilemiyor' malarn sonunda somut bir fikir kmyordu. Antisthenes krsye kt: hlar! Size bir teklifim var: Hemen bir ka- arp btn eeklerin at olduunu ilan edin. ra da eeklere eek demeyin, hep at deyin." rar: bunun bize ne faydas var?" Antisthenes enek ne faydas var? Yeni yneticiler konuaadnza gre, zm bulunana kadar rdan ynetilmek utancndan kurtulmu SANA KIRACAKSIN DEMEM MYDM? i, bugnk Pamukkale'de domu bir filo- 'da esir der. Efendisi olduka zalim biri. Epiktetos'un bacan bir ikence aletine rmaya ve bkmeye balar, sn!" der, Epiktetos. Kmeye ve sktrmaya devam eder. Epik- Jracaksn!" der. Adam ikencesine devam eder ve Epiktetos'un ha. ca at..! diye krlr. Hayat ve insanlarn halini ciddiye almamay, alan Epiktetos, acsna aldrmaz bir tarzda sznj syler: "Sana kracaksn dememi miydim1" GLERYZ Aristo ders esnasnda, rencilerinden birine meseleyi en ince ayrntsna kadar izah ettikten so der ki: - Anladn m?

- Evet der rencisi. Aristo: - Ama sende anladna dair bir iaret gremi" rum, der. - O iaret nedir? diye sorulduunda, - Gleryz evladm, gleryz. Anlam olsay sevinirdin, der. YALANCININ KAZANCI Aristo'ya sormular: - Yalan sylemekle ne kaybederiz? - Doruyu sylediiniz zaman bile, karnzda inandramamay. DEL LE CALNUS Bir gn doktorluk mesleinin kurucusu say talebelerine: "Bana falan ilac getirin iece- u rencileri itiraz ettiler: dim" dediler; "o ila deliler iindir. Halbuki isiniz." Calinus yle dedi: "n bir deli nce yzme bakt, sonra bana gz sonrada stm bam yrtt. O deli eer idine benzer bir yn bulmasayd, bana bunu Hi kimse kendi cinsinden olmayana musallat 'kii birbirine satat m aralarnda mutlaka bir : lazmdr." BEDEV LE FLOZOF ev, devesine budayla dolu byk iki u- , gtryordu. Kendisi de iki uvaln orta- tu. Yolda birisi onu sze tuttu. Bedevye ?l, onu konuturdu. Bu soruturma ile grledi, ho ifadelerde bulundu. Ondan snmedi ki: 'uvalda ne var, syle bakalm?" Bedev: birinde buday, brnde insann yiye- t kum var." dedi. Adam: ; kum ykledin?" deyince bedev: uval tek kalmasn, kum uval ona ye." cevabn verdi. Adam: ' etseydin de budayn yarsn bu uvala, uvala koysaydn daha iyi olmaz m 1 hafifleirdi, hem devenin yk azalrd" "Aferin ey akll ve hr fikirli filozof!" dedi. "By le ince dnce, byle gzel grn varken, sen nas^ oluyor da plak haldesin, yaya yoruluyorsun?" O iyj kalpli bedev, filozofa acd da onu devesine bindirme^ istedi. Tekrar ona dedi ki: "Ey ho szl filozof! Birazck kendi halinden bah set! Sende bu akl, bu dnce varken, sen ya vezirsi ya padiahsn. Kendini gizleme, doru syle..." Filoz "kisi de deilim" dedi. "Ben halktan biriyim; i halime ve elbiseme bak da ne olduumu anla..." Bede "Ka deven, ka kzn var?" diye sordu. Filozo "Ne bu, ne o vardr? Bizi deme, bu sorulan uzatma!.." dedi. "Br dkkanndaki eyan, varn youn nelerd: onlar syle!" dedi bedev. Filozof: "Bizde ne kan, ne de mekn var" dedi. Bedev: "yle ise paran pulunu soraym!" dedi. "Sen payalnz gidiyorsun, herkese ho nasihatlerde bulu yorsun. Herhalde dnyadaki bakrlar altn haline ge recek kimya sendedir. Akll, bilgili adamlarn incil yn yndr." Filozof: "Ey Arap kavminin efendisi! Vallahi btn va youm, bir akam yemeinin karl bile deildir, f ln ayak, ba plak koup duruyorum. Kim bir dil ekmek verirse, oraya gidiyorum. Bu fazlet, bu hik ve bu hnerden ancak hayl ve ba ars elde etti Bu szler zerine bedev, filozofa unlar syle

"ekil yanmdan, benden uzakla da senin o un, uursuzluun benim de bama yamasn, rakmasn! O uursuz hikmetini benden uzak- lin szlerin zamane halkna om gelen szlerden o tarafa git, ya ben bu tarafa gideyim. Yahut yr, ben geri kalaym. r uvalmn kum, brnn buday dolu olma- hikmetinden daha iyidir. Benim ahmaklm, bir ahmaklktr. Gnlm ilh ltuflarla, malla doludur. Canmda da Allah'tan ekinme emirlerine uyma istei var. Sendeki ekyal- lln azalmasn istiyorsan; al abala da Lmet, felsef dnceler azalsn. Tabiattan doan hikmet, felsef dnceler; cell sa- 'n nrunun feyzinden doan hikmet deil- hikmeti, felsefe; zann, pheyi artrr. Fa- neti insan gklerin stne karr, telere (Mesnev'den)

GRDN BLMEK BLDN GRMEK in nde gelen mutasavvflarndan Eb Sa- ayr ile tbn Sn, bir eve ekilerek gn il- mnkaa ve mzkere ederler. antdan kan Eb Sad'e, "bn Sn'y nasl diye sorulunca u cevab verir: m kef ve ilhamla grdm o biliyor." sonra ayn soru bn Sn'ya sorulunca: 'm bildiimi o gryor" demitir. LAH KNATIN NERESNDE? bn Sn, Eb Sad Ebu'l-Hayr'a; "Allah :resinde?" diye bir soru sorar. ! 'e eyh, "Ey bn Sn! Sen hekimsin. Cann fteresinde olduunu syle, ben de sana Al lah'n kinatn neresinde olduunu syleyeyim." diye cevap verir. HAMAMDAK VAZO VE NEFS TEMZL bn Sn ile Eb Sad Ebu'l-Hayr bir hamamda bu. luurlar. Eb Sad; ar bir cismin yerin merkezine ula iin abaladnn doru olup olmadn sorar. bn S bunun tabi ki doru olduu cevabn verir. Bunun zerine Eb Sad, metal vazoyu havaya fit latr ve vazo yere dmesi gerekirken havada kalr. Eb Sad, "Burum sebebi nedir?" diye sorar. bn Sn, tabi olann vazonun yere dmesi old unu, fakat bir d gcn bu doal hareketi nledi' syler. Eb Sad, "Bu d g nedir?" diye sorar. bn Sn, "Ona etki eden, sizin nefsiniz" diye cev verir. Eb Sad, "O halde, sen de nefsini temizle ve a\'ns yapmaya muktedir ol!" diye ekler. PEYGAMBERLK VE TAAT

bn Sn'nm, yanndan hi ayrlmayan Behm yar adnda bir rencisi vard. Hocasn ok sever, 0 byk hayranlk duyard. bn Sn, bir gn tp dersi rasnda, "Gece yars vcudun ss der, kan dola1 azalr. ayet bir kimse, gece yars uykudan uyanp i ierse, akcierlerine kan hcum eder" der. Ge- hocasyla sohbet ederken Behmenyar, "Bu ka- uzk ve faziletinizle niin peygamberliinizi ilan et- XZ7-" der. tbn Sn, bu soruya cevap vermez; gerecektir, ama yerini ve zamann kollar. istirahate ekildikten bir sre sonra bn S- enyar' uyandrr, bir bardak souk su getiriten Scak yatandan kalkmak istemeyen ayar, hocasnn derste rettii, gece kalknca sinir ve damarlara olan zararndan bahse- a kendisinin de terli olduundan dolay da- hastalanacan belirtir. zerine bn Sn; "uru bil ki Peygamber [ nce gelmi ve gemi olduu halde, onun sz ive o srede tesir etmiti ki, bugn seher vaktin- minarenin stnde O'nun medh ve sityii m durumum ise, daha senin yannda hazr szmle sen bana bir yudum su vermiyorsun. nn bu kadarak bile tesiri olmuyor. u halde ^kuvvetle peygamberlik iddiasnda bulunabilirim," encisi olduu halde kendisine itaat etme- smdan gelecek topluluun da bulunama- jjylemeye alr. BN SN VE LM AKI ft'nn ilme verdii nem o kadar byk- harcanan zamana alayacak kadar ilime bir gn rencilerine ders anlatrken, f katlmamas zerine Behmenyar'a: "Grnen odur ki, sizin dinlenme gnnz bo$3 gemi." der. O da, izin gnnde gezdiini, alamadn sy. ler. Bu szler zerine bn Sn'nn gzleri yala dolar y, "Cambaz, her gn hile ileriyle megul olduundan akll insanlar bile batan karp, hayrete drebilir. Si^ niye aranzdan gerekten bilgili biri kmad ki, okuyup jt, renmeyi gezip tozmaktan stn tutsun." diye cevap verij AARAN SALAR Mesleine vakf bir hekime tbn Sn; "Samj aarmas nedendir?" diye sorar. Hekim de 'balgam'da dr, diye cevap verir. Bunun zerine tereddt etmeden bn Sn o zt "Sznde hata ettin. Balgamdan deil, belki 'gam'da dr" der. HZ. HSEYN HAKKINDA LER GER KONUAN ADAM Hz. Hseyin bir adamn kendisi hakknda hoM madii bir eyler konutuunu renir. Bunun zeri! Hz. Hseyin ii taze hurmalarla dolu bir tepsi haztfj yp adamn evine gelip kapy alar. Kapy aan adam, Hz. Hseyin'i bir tepsi hurma ile karsnda grnce hayret eder. "Ey Peyg ber torunu! Bu nedir?" diye sorar. Hz. Hseyin de; "Bunu al, sana getirdim. Ha da kt konuarak iyiliklerini bana hediye ettiini f : yaptn iyiliin karlksz kalmasn diye sana Um" der. BN ARAB'YE . NAMAZDAN SONRA LANET 3a, bn Arab'yi sevmeyenlerden biri, her na- jira bu byk velye on defa lanet okurdu. | {bn Arab'nin de haberi olur, ancak hi bir

\ sonra bn Arab'ye lanet eden adam lr. k,foibir ey olmam gibi adamn cenazesine azenn defninden sonra bir dostunun evine fye mteveccih bir ekilde oturur. Zikir ve {ul olmaya balar. Dostu yemek zaman yeli;, ancak bn Arab yerinden kalkmaz. Sa- i in yerinden kalkmakta ve yine kbleye |jp tebih ekmeye devam etmektedir. Bir z mtebessim ve iini sevin kaplam kalkarak dostuna, "Ben acktm, bana ye- J&n" der. Dostu merakla yemek hazrlamal neden yemediini sorduunda, bn Arab IPpt: "Ben, bana lanet okuyan adamn ruhuna P- tevhd okumaya ve o affeiUnceye kadar ?^Jfi evirmeyeceime yemin etmitim." L NSAN, KULAINDAN GREN NE GMEN NSANDIR lkenin hkmdarlar birbirleriyle sa- her frsatta birbirlerini rahatsz ederlerdi. Doum gnlerinde, bayramlar da birbirlerine ilgi armaanlar gndererek hediyeleirlerdi. Bylece bjt birlerine zek stnl gsterisi yapma gayreti iejj sinde oluyorlard. Hkmdarlardan biri, gnn birinde lkesinin nemli heykeltran huzuruna ard. stedii, bir kar yksekliinde, altndan, birbirinin tpatp ayn insan heykeli yapmasyd. Aralarnda bir fark olac ama bu fark sadece ikisi bilecekti. Heykeller hazrlan ve doum gnnde komu lke hkmdarna gnderi di. Heykellerin yanna bir de mektup konmutu. yle diyordu heykelleri yaptran hkmdar: " um gnn bu altn heykelle kutluyorum. Bu heykel birbirinin tpatp ayns gibi grnebilir. A ilerinden biri dier ikisinden ok daha deerlidir farkldr. O heykeli bulunca bana haber ver." Hediyeyi alan hkmdar, nce heykelleri tart d. altn heykel gramna kadar eitti. lkesinde nattan anlayan ne kadar insan varsa artt. Hepsi heykelleri byk bir dikkatle incelediler ama arala da bir fark gremediler. Gnler geti. Btn lke hkmdarn skmts duymutu ve kimse zm bulamyordu. Sonunda, kmdarn fazla isyankr olduu iin zindana attr bir gence haber gnderdi. yi okumu, akll ve olan bu gen, hkmdarn baz isteklerine kar k iin zindana atlmt. Baka aresi olmayan hkm bu genci artt. Gen, nce heykelleri sk sky3 celedi; sonra ok ince bir tel getirilmesini istedi- birinci heykelciin kulandan soktu, tel heykelin skt. kinci heykele de ayn ilemi yapt. Tel bu r kulaktan kt. nc heykelde tel kulaktan a bir yerden dar kmad. Ancak telin sa- bir kanal kalp hizasna kadar iniyor, oradan [itmiyordu. Hkmdar heykelleri gnderen lkmdara cevab yazd: dandan gireni azndan kartan (sr saklama- jp makbul deildir. Bir kulandan giren dier ku-