347

(PAGE 293)

Isang aklat ng magagandang kuwento ang Mga Hukom para sa atin: sina Debora, Gideon,Samson, Delila, si Yefte at ang kanyang anak na babae, at huwag nating kalimutan sa hulingbahagi ang babaeng pinagputol-putol, ang paring bumawi sa pamamagitan ng mga diyus-diyusan ng kanyang tagapagtaguyod. Ang mga salaysay na ito na ipinasa bilang mga popularna kuwento ay nagsisilbing isinalarawang kasaysayan ng isang panahon na bagamat mahalagaay hindi tanyag. Paano nanirahan bilang mga simpleng magsasaka ang mga lagalag na Hebreongpumasok sa Palestina pagkamatay ni Moises? At paano nila naingatan ang kanilang pag-kakakilanlan bilang bayang hinirang ng Diyos?

Talagang kaakit-akit ang mayayamang kapatagan ng lupain ng Kanaan; gayundin angrelihiyon nito – malapit sa kalikasan at panatag na tinatanggap ang kalayaang sekswal. Madalingnakibagay ang mga dayuhan sa kanilang bagong kapaligiran sa lupain. Anong nangyayari sa di-nakikipagkompromisong relihiyon ng di-nakikitang Diyos? Panahon ito ng kadiliman kahitpaano tingnan, na maipapalagay na ang apoy ng Bundok Sinai ay tuluyang namatay.

Ang mga Tagapagpalaya

Ang nagliligtas sa kinabukasan ng mga tribu ng Israel, una sa lahat, ay ang pananalakay ngmarami sa kanila (nasa isip natin ang tribu ng Efraim na ang mga kabayanihan nito ayisinasalaysay sa aklat ni Josue); ang isa pang dahilan ay ang panganib na malimit nilanghinaharap sa kamay ng mga mandarambong at iba pang mga lagalag mula sa disyerto na gustongumagaw sa kanilang puwesto. Nananatili silang tapat kay Yawe, sa pagdanas nila sa maramingpagkakataon ng kanyang pagliligtas.

Sa kanilang mga kahirapan, ang mga Israelitang di-organisado at nahahati sa magkakaribalna kampo, ay nagkakasama-sama sa pamumuno ng mga hukom ng mga tribu o ng mga lumilitawna mga pinunong-likas ng bayan, mga simpleng magbubukid kung minsan pero maykakayahang umani ng malalaking tagumpay (tingnan ang mga kabanata 4 at 5).

Tinawag nilang Sofetim ang mga taong ito, salitang nangangahulugan ng pinuno at hukom.Kaya nakagawian nang tawaging Mga Hukom ang mga pinunong ito na kailanma’y hindi nauposa hukuman. Pero dapat sigurong intindihin ang salitang “hukom” sa ibang kahulugan: ang mgataong ito ang naging mga instrumento ng katarungan ng Diyos.

MGAHUKOM

348

Hindi mga santo ang mga Hukom sa kahulugang ibinibigay natin sa salitang santo. Perokinilala sila ng Israel bilang mga tagapagligtas na bigay sa kanila ni Yawe sa kanyang awa. Hindinga napakarelihiyosong gawain ang patayin ang pinuno ng mga kaaway o ang ilang Pilisteo.Ngunit kung isasaalang-alang natin ang kapanahunang ginagalawan ng mga taong ito,nagpamalas sila ng tapang at pananampalataya sa gitna ng kaduwagan ng lahat. Sapagtatagumpay nila sa pagwawalang-bahala ng kanilang mga kapatid, naihanda nila ang isangbagong yugto sa kanilang kasaysayan.

Mga baga sa ilalim ng abo

Sa pagbasa sa aklat na ito, hindi tayo magkakaroon ng mataas na idea ng antas na moral atpanrelihiyon ng Israel sa panahong ito na ang mga tradisyunal na balangkas ng pamilya attribung lagalag ay nawawalan ng halaga. Gayunpaman, nagsimula na ang isang malalim napagbabago. Dalawang salita ang pumapasok sa bokabularyong panrelihiyon: pamana atsantuwaryo.

Pamana: may lupa na ngayon ang lagalag. Kailangan niyang makita ito bilang regalo ngDiyos, sakahin ito, at ipasa sa kanyang mga anak. Ang buong relihiyon niya’y nakakawing salupang ibinigay ng Diyos sa kanya at iingatan niya ito sa sukat ng kanyang katapatan.

Santuwaryo: Nadidiskubre ng mga Israelitang hindi nagkaroon ng Templo sa disyerto, angmga lugar ng pagsamba ng mga Kananeo. Sila rin ay unti-unting nagsama-sama sa pagsambaat papapanatilihing buhay naman ng mga Levita at pari ang mga sagradong tradisyon at aral niMoises. Para sa atin na nabubuhay sa panahon na gumuguho ang lahat ng balangkas ngmoralidad at relihiyon na isinabuhay ng ating mga magulang, talagang kaakit-akit anghalimbawang ito ng panahon na lahat ay muling madidiskubre. Posibleng sa likod ngnananagumpay na materyalismo, maraming bagay ang sumusuloy, naghahanda ng panibagongpagsilang ng kristiyanismo na mas may kamalayan sa sarili sa isang lipunang edukado,pandaigdig, napagdaanan na ang industriya.

• 1 Pagkamatay ni Josue, sinangguni ngmga Israelita si Yawe: “Sino sa amin ang

unang sasalakay sa mga Kananeo?” Sumagot siYawe: 2 “Unang sasalakay ang tribu ng Juda, atibibigay ko sa kanilang mga kamay ang lupain.”3 Kaya sinabi ng mga taga-Juda sa kanilangmga kapatid mula sa tribu ng Simeon: “Tulun-gan ninyo kaming sakupin ang bahagi nglupaing nauukol sa amin, at pagkatapos,magkasama nating sasakupin iyong nauukol sainyo.” Kaya magkasama nilang sinimulan angpakikidigma.

4 Nang salakayin ng tribu ng Juda ang mgaKananeo at Perezeo, ibinigay ni Yawe ang mgaito sa kanilang mga kamay; sampung libongkawal ang nilupig nila sa Bezek.

5 Nakaharap nila dito ang Panginoon ngBezek at sinagupa nila ito. 6 Tumakas ang Pangi-noon ng Bezek, ngunit tinugis nila ito. Nahuli nilaito at pinutol ang mga hinlalaki ng mga kamayat paa nito. 7 At sinabi ng panginoon ng Bezek:“Pitumpung hari na pinutulan ko ng hinlalaki sa

kamay at paa ang dating namumulot ng mumosa ilalim ng aking hapag-kainan; ngayon,ginawa sa akin ng Diyos ang ginawa ko noon.”Dinala nila ito sa Jerusalem at doon ito namatay.

8 Sinalakay ng tribu ng Juda ang lunsod ngJerusalem, at pagkatapos patayin ang mganakatira doon, sinunog nila ang lunsod. 9 Lumu-song sila mula sa Jerusalem upang salakayinang mga Kananeong naninirahan sa kaburulan,sa Negeb at sa kapatagan. 10 Sinalakay din nilaang mga Kananeong nasa Hebron (tinatawagdin noong Kiryat-arba ang Hebron), at nilupignila ang Sesai, Ahiman at Talmai. 11 Mula roon,sinalakay nila ang mga taga-Debir, isang bayanna tinatawag ding Kiryat-sefer. 12 At nangako siKaleb: “Ipakakasal ko ang aking anak nadalagang si Aksa sa sinumang makasasakop saKiryat-sefer.” 13 Si Otoniel ang nakasakop sabayan; anak siya ni Kenaz, na nakababatangkapatid na lalaki ni Kaleb, at ipinakasal nga sakanya ni Kaleb ang anak niyang si Aksa.

14 Isang araw, lumapit si Aksa kay Otoniel at

MGA HUKOM 1

1

349hinimok itong humingi ng bukirin sa kanyangama. Bumaba si Aksa sa kanyang asno, attinanong siya ni Kaleb: “Ano’ng ibig mo?” 15 Su-magot siya: “Napakainam na regalo ang ilangng Negeb! Bigyan mo rin ako ng mga bukal ngtubig!” At ibinigay sa kanya ni Kaleb ang mgaBukal sa Itaas at sa Ibaba.

16 Sumama na rin sa mga taga-Juda ang mgaKineo na mga inapo ng biyenan ni Moises mulasa lunsod ng mga Palmera hanggang sa bahaging Disyerto ng Juda sa hangganan ng Negeb namalapit sa Arad, at doon na sila nanirahangmagkakasama.

17 Sinalakay ng mga taga-Juda at ng kani-lang mga kapatid mula sa tribu ng Simeon angmga Kananeo na naninirahan sa Sefat; winasaknila ito at inihandog sa karangalan ni Yawe.Kaya pinangalanang “Anatema” ang lunsod naito. 18 Sinakop din ng Juda ang buong lupain ngGaza, Askalon at Ekron at ang kani-kanilangnasasakupan.

19 Bagamat nasakop nila ang mga bulubun-dukin sa tulong ni Yawe, hindi nila naitaboy angmga naninirahan sa kapatagan sapagkat lu-maban ang mga ito sa pamamagitan ng mgakarwaheng bakal. 20 Ayon sa utos ni Moises,ibinigay nila ang lunsod ng Hebron kay Kaleb nasiyang nagpalayas mula roon sa tatlong anak nalalaki ni Anac. 21 Ngunit hindi nagtagumpay angtribu ng Benjamin sa pagtataboy sa mgaJebuseo na naninirahan sa Jerusalem; nasaJerusalem pa rin ang mga Jebuseo hanggang sapanahong ito.

22 Sumalakay ang mga taga-Jose laban saBetel, sa tulong ni Yawe. 23 Nagsugo sila ng mgaespiya sa Betel, na dating tinatawag na Luz, 24 nanakasalubong ng isang lalaking palabas salunsod. Sinabi nila sa lalaki: “Sabihin mo saamin kung paano kami makapapasok sa lun-sod, at hindi ka namin papatayin.” 25 Itinuro nganiya ito. Pumasok sila at pinatay ang mga taga-roon, ngunit pinalaya nila ang lalaki, kasama

ang buong pamilya nito. 26 Pumunta ang lalakisa lupain ng mga Heteo at doon nagtayo ngisang lunsod na pinangalanan niyang Luz nasiya pa ring pangalan nito hanggang ngayon.

27 Gayunman, hindi pinalayas ng tribu ngManases ang mga taga-Bet-sean at Taanac, atang mga taga-Dor, Ibleam at Megiddo. Nag-pumilit ang mga Kananeo na manatili sa mgalunsod na ito at sa mga bayang umaasa rito, atnanatiling kanila ang mga lupain nila. 28 Ngunitnang lumakas na ang mga Israelita, pinapag-buwis nila ang mga Kananeong nanatili sa ka-nilang lugar. 29 Hindi pinalayas ng tribu ngEfraim ang mga Kananeong naninirahan saGezer, at 30 hindi rin pinalayas ng tribu ngZabulon ang mga mamamayan ng Kitron atNahalol. Kasama nilang namuhay ang mgaKananeong ito ngunit pinapagbuwis nila.

31 Hindi rin pinalayas ng tribu ng Aser angmga taga-Acco, Sidon o Alab, Acsib, Helba,Afik at Rehob.

32 Kinailangang manirahan sa piling ng mgaKananeong sumakop sa kanilang lupain angtribu ng Aser. 33 Gayundin ang nangyari sa tribung Neftali: hindi nila nagawang palayasin angmga taga Bet-sames at Bet-anat. Nanirahansilang kasama ang mga Kananeong nanatili salupain. Ngunit nagbayad ng buwis sa kanila.

34 Hindi pinahintulutan ng mga Amorreo angmga taga-Dan na lumusong sa kapatagan,kayat napilitan ang mga iyon na manirahan samataas na lupain. 35 Nanatili rin ang mga Amor-reo sa Har-heres, Ayalon at Selebin, ngunit nangmas lumakas pa ang tribu ng Jose, pinilit nitoang mga Amorreo na bumuwis. 36 Nasasaklawng lupain ng mga Amorreo magmula sa tabingbundok ng Akrabim, at magmula sa Sela, pa-itaas.

• 1 Umahon ang Anghel ni Yawe mula saGilgal pa-Bokim at sinabi sa mga Israeli-

tang nagtipon doon: “Inilabas ko kayo sa Ehipto

Paghambingin ang mga bersikulo 8 at 21: hinditalaga tiyak ang mga ito.

• 2.1 Umahon pa-Betel ang “Anghel ni Yawe”mula sa Gilgal na unang santuwaryo ng mga Israelita saPalestina, sa tabi ng Jordan. Alam natin na angekspresyong “Anghel ni Yawe” ay isang paraan ngpagtukoy kay Yawe mismo, dahil alam ng sumulat nahindi makikita ang Diyos kundi isang paglalarawanlamang sa kanya.

Nasa hindi pagwasak sa kultura at relihiyon ng mgaKananeo ang kasalanan. Isipin natin ang mgasimulang ito: ang tunay na pananampalataya ay nasaiilang tribu lamang na walang pinuno ni organisasyon,

• 1.1 Ang unang kabanata ay nagbibigay ngkaunting liwanag tungkol sa pananakop. Hindi itomatagumpay gaya ng lumilitaw sa libro ni Josue, kundidahan-dahan at mahirap. Hindi sinunod ng mgaIsraelita ang utos na puksain ang mga pagano, at saganito’y naingatan sana nila ang kanilang pananam-palataya sa kaisa-isahang Diyos. Ukol dito, kalimutanna natin ang ating makabagong pananaw tungkol sapagrespeto sa ibang bansa. Sa daigdig ng Israel,kailangan ng karahasan para mabuhay, at bukod dito,ang buong kinabukasan ng pagbubunyag ng Diyos samundo ay nasa mga kamay ng mga sinaunang lagalagna patuloy na binabantaan ng pagkawasak sa isangpaganong kapaligiran.

MGA HUKOM 2

2

350at dinala sa lupaing ipinangako ko sa inyongmga ninuno. Sinabi ko sa kanila: ‘Hindi kosisirain kailanman ang aking tipan sa inyo,2 ngunit hindi kayo gagawa ng anumang tipan samga Kananeo; sa halip wawasakin ninyo angkanilang mga altar.’ Ngunit hindi ninyo akosinunod. Bakit ninyo ginawa ito? 3 Kaya ngayon,hindi ko na sila palalayasin sa harapan ninyo.Aapihin nila kayo at magiging patibong para sainyo ang kanilang mga diyos.”

4 Pagkasalita ng Anghel ni Yawe, nagsimu-lang manangis at umiyak ang lahat ng Israelita.5 Kaya tinawag nilang Bokim ang lugar na ’yon,na ang ibig sabihi’y “silang tumatangis”, at nag-alay sila ng mga handog kay Yawe.

6 Nang paalisin ni Josue ang mga Israelita,pinuntahan ng bawat isa ang kani-kanyangminanang lupain upang sakupin ito. 7 Pinag-lingkuran ng bayan si Yawe sa panahon ni Josueat ng mga pinunong huling namatay kaysakanya na nakasaksi sa lahat ng kadakilaangginawa ni Yawe para sa Israel. 8 Namatay siJosueng anak ni Nun at lingkod ni Moises sagulang na sandaa’t sampung taon. 9 Inilibingsiya sa hangganan ng kanyang minanang lupainsa Timnas-Heres, sa kaburulan ng Efraim, sahilaga ng Bundok Gaas. 10 Namatay ang buonglahing iyon at sumipot ang isang bagong salin-lahi, na hindi kilala si Yawe at hindi alam kungano ang ginawa niya para sa Israel.

Aral ng Aklat• 11 Kaya ginawa ng mga Israelita ang

hindi tama sa paningin ni Yawe, at pinag-lingkuran nila ang mga Baal. 12 Itinakwil

nila si Yaweng Diyos ng kanilang mganinuno, na naglabas sa kanila sa Ehipto,at naglingkod sila sa ibang diyos, sa mgadiyos ng mga karatig-bayan. Yumuko silasa mga diyos na iyon at ginalit si Yawe.

13 Nang makita ni Yawe na itinakwil nasiya ng mga ito upang maglingkod samga Baal at Astarot, 14 napoot siya saIsrael, kayat ibinigay niya ito sa kamay ngmga mandarambong na lubhang nagpa-hirap dito. Siya mismo ang nagbili sakanila sa kanilang mga kaaway sa paligidnila at hindi na nila nakayang lumaban.15 Tuwing makikidigma sila, kinakalabansila ni Yawe at pinadadalhan ng kapaha-makan tulad ng kanyang banta at sumpasa kanila. At lubos nilang ipinagdalamhatiito.

16 Naglagay si Yawe ng mga “hukom”(o tagapagpalaya) na nagligtas sa mgaIsraelita sa mga mandarambong. 17 Ngu-nit hindi rin nila sinunod ang mga“hukom” na ito kundi ipinagpatuloy nilaang pagbibili ng sarili sa ibang mga diyosat sinamba ang mga ito. Kaagad silanglumihis sa landas ng kanilang mga ninu-nong sumunod sa mga utos ni Yawe; hindisila tumulad sa mga ito.

18 Tuwing maglalagay si Yawe ng isanghukom sa kanyang bayan, sumasakanya

at napapaligiran ng mas mayaman pero paganongkabihasnan. Itinuturo sa atin ng kasaysayan na sasandaling magbago ng pamumuhay ang isang bayan,nagbabago rin ang relihiyon nito.

Sapat nang makita ang nangyayari ngayon samalaking bahagi ng sangkatauhan na nagiging pan-siyudad at industriyalisado ang dati nilang pambukid attradisyunal na kabihasnan. Naroon ang tukso ngpagsamba sa mga diyus-diyusan. Kaakit-akit ang relihi-yon ng mga magsasakang Kananeo sa pagdaraos nitong mga puwersa ng buhay at pagkapalaanak. Nag-tipon-tipon sila para sa mga pista sa bukid sa mgasagradong gubat at doon nagsagawa ng sagradongprostitusyon para makahingi ng ulan at masaganangani sa kanilang mga diyos na mga Baal. Nahirapan angmga Israelitang hindi sanay sa gayong mga kalayaanna huwag sumali sa mga pagdiriwang na ito ng mgapaganong kasalamuha nila.

Ito ang dahilan ng paninindigan ng sumulat: dapatwasakin ang lahat ng paganong kulturang ito: tingnanang tungkol sa paksang ito na nakasisindak sa atinngayon, sa paliwanag ng Josue 6.

• 11. Nagsisimula ang isa pang introduksyon saAklat ng Mga Hukom, kung saan matapos alalahaninang kamatayan ni Josue ay ibinibigay naman ang mgatunay na sanhi ng mga magaganap na pangyayari.(Tingnan ang Jos 24:31.)

Ang unang sanhi ng kapahamakan ng Israel nanghindi nila magawang alisin ang mga Kananeo ay angkataksilan nila kay Yawe. Sasabihin ng buong Biblia napara sa atin din, ang unang sanhi ng kapahamakan ngating lipunan ay ang kataksilan natin sa Diyos, bagamathindi ito masasabi nang hindi pinagtatawanan magingng mga mananampalataya.

Ang manunulat na nagsama-sama ng mga kuwen-tong ito sa iisang aklat ay nakakita ng humahabingsangkap na nagbibigay-liwanag sa mga pagkaantala ngpananakop at sa mga yugto ng paglaya. Pinansin niyaitong pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari:

– tinalikdan ng mga Israelita si Yawe at sumamba silasa mga diyus-diyusan;

– dahil dito, ipinaubaya sila ni Yawe sa kamay ngkanilang mga kaaway;

MGA HUKOM 2

351

si Yawe at inililigtas niya ito sa mga ka-away. Tumagal iyon habang nabubuhayang hukom, sapagkat nahabag si Yawedahil sa panaghoy ng kanyang bayangpinahihirapan at pinag-uusig. 19 Ngunitpagkamatay ng hukom, muli silang na-giging mas masama pa kaysa kanilangmga ninuno – sa pagsamba at pagliling-kod sa ibang diyos. Ayaw nilang talikuranang mga gawaing pagano at katigasan ngulo.

20 Napoot si Yawe at sinabi: “Sinira ngmga taong ito ang pakikipagtipan ko sakanilang mga ninuno at ayaw nilang sumu-nod sa akin. 21 Kaya hindi ko na paaalisinsa harap nila ang alinman sa nalabingbansa pagkamatay ni Josue. 22 At susu-bukin ko ang mga Israelita sa pamamagi-tan ng mga bansang ito, upang malamanko kung susunod rin sila sa akin, sa dakonghuli, tulad ng kanilang mga ninuno.”

23 Kaya hinayaan ni Yawe ang mgabansang ito na manatili sa mga lupaingkinaroroonan nila at hindi kaagad binawi

sa kanila ang mga lupain. Ito rin angdahilan kung bakit hindi sila inihulog niYawe sa mga kamay ni Josue.

1 Ito ang mga bansang hinayaan ni Yawengmabuhay upang subukin sa pamamagitan

nila ang Israel – ang lahat ng hindi nakidigma saKanaan. 2 Ginawa niya ito upang matutonglumaban ang salinlahi ng mga anak ng Israel nahindi pa nakakaranas ng digmaan. 3 Ang mgabayang ito ay ang limang panginoon ng mgaPilisteo at lahat ng Kananeo, Sidonio at Heveong Bundok ng Lebanon, mula sa bundok ngBaal-Hermon hanggang sa pasukan ng Hamat.

4 Nanatili sila upang subukin ang Israel kungsusundin ang mga utos ni Yawe na itinakda samga ninuno ng mga ito, sa pamamagitan niMoises. 5 Kaya namuhay ang mga Israelita nakasalamuha ng mga Kananeo, Heteo, Amorreo,Perezeo, Heveo at Jebuseo. 6 Pinakasalan ngmga Israelita ang mga anak na babae ng mgaito, ipinakasal ang kanilang mga anak na babaesa mga anak na lalaki ng mga ito, at pinag-lingkuran ang mga diyus-diyusan ng mga ito.

Otoniel, Ehud at Samgar• 7 Masama sa paningin ni Yawe ang

Inilalahad naman sa kabanata 3 ang tatlo sa MgaHukom na ito.

• 3.7 Nilimot nila si Yawe at pinaglingkuranang mga Baal… at ipinaubaya sila ni Yawe sa mgakamay ng hari ng Aram. Laging pinaglalaruan ngBiblia ang salitang ito: ang naglilingkod sa huwad nadiyos sa sarili niyang kalooban ay magiging alipin labansa sarili niyang kalooban. Ihambing sa 1 S 7:3.

Nakay Otoniel ang espiritu ni Yawe. Tingnan angpaliwanag sa 11:1.

Habang nakikipaglaban sina Otoniel at Ehud samga Edomita, Moabita at Amorita, mga man-darambong mula sa kabilang ibayo ng Jordan, hina-rap ni Samgar ang mga Pilisteo. Dumating mula sadagat ang mga ito sa dalampasigan ng Palestinakasabay ng mga Israelita na galing naman sa disyerto.Bayang may mas magaling na kabihasnan, masnasasandatahan at organisado, sinakop ng mga Pilis-teo ang “Limang Departamento” na ibig sabihi’y anglimang siyudad ng Gat, Asdod, Askalon, Ekron atGaza kasama ang kanilang mga karatig na teritoryo.

Sila ang nakapangyayari sa mayamang kapatagangnasa hangganan ng Dagat Mediterraneo, at paulit-ulitna nililigalig ng kanilang mga sundalo ang mgaIsraelitang namamayan sa kabundukan. Si HaringDavid lamang ang ganap na makalulupig sa kanila, attanging pangalan lamang nila ang natitira sa kanila:Palestina, na siyang pangalan ng lupain ng Israel nagaling sa Pilisteo o Palesteo.

– inamin ng mga Israelita ang kanilang mga pagka-kamali at tinawag si Yawe;

– at saka nagpalitaw si Yawe ng isang tagapagligtas.Pero sa oras na makamit ang tagumpay at magka-

roon ng kapayapaan, muling tatalikdan ng bayan angkanilang misyon. Sa mundong ito ngayon, walangpangwakas na paglaya.

Inilalahad sa atin ng tekstong ito ang aral mula sabuong libro at ang natunghayan na natin sa Dt 4:1-31.

Laging kumikilos ang Diyos bilang tagapagturo.Dahil napakaprimitibo pang bayan ang Israel at walangnaiintindihan liban sa kanilang nakikita at nadarama,inakay ng Diyos ang kanyang bayan sa pamamagitanng mga materyal na gantimpala at parusa.

Tinalikuran nila si Yawe para maglingkod kayBaal. Baal (o Panginoon) ang anumang diyos naKananeo, lalo na ang nagpapaulan. Mga diyosanaman ang mga Astarte, na mga diyosa ng lupa at ngpagiging palaanak.

Kaya nagpalitaw si Yawe ng mga tagapagpalaya.Tinawag na “mga hukom” ang mga pinuno o lider napansamantalang nasa kapangyarihan. Dahil nangpanahong iyon, pareho ang ibig sabihin ng mag-hukom sa bayan at mamuno rito (tingnan ang Intro-duksyon). Sa pagsasaling ito, malimit nating gagamitinang salitang pinuno dahil sa mas eksakto ang sinasabinito tungkol sa kung ano talaga ang “mga hukom” naiyon.

MGA HUKOM 3

3

352

ginawa ng mga Israelita; kinalimutan nilasi Yaweng Diyos nila at pinaglingkuranang mga Baal at Asera. 8 Dahil dito, nag-alab ang poot ni Yawe laban sa Israel atinihulog niya ito sa mga kamay ni KusanRisataim, hari ng Aram, na sumakop samga Israelita nang walong taon.

9 Subalit nang dumaing ang mga Is-raelita kay Yawe, naglagay si Yawe sakanila ng isang tagapagpalaya; naligtassila sa pamamagitan ni Otoniel na anak niKenaz, na nakababatang kapatid namanni Kaleb. 10 Sumakanya si Yawe at na-muno siya sa Israel. Nang makidigma siOtoniel, inihulog ni Yawe sa kanyang mgakamay si Kusan Risataim na hari ngAram. 11 Nagapi ni Otoniel ang hari atapatnapung taong nagkaroon ng kapaya-paan sa lupain. At namatay si Otoniel naanak ni Kenaz.

12 Muling ginawa ng mga Israelita angmasama sa paningin ni Yawe, at pinalakasniya si Eglon, hari ng Moab, upang sala-kayin ang mga Israelita.

13 Inianib ni Eglon ang mga Amonita atAmalekita; at magkakasama nilang sina-lakay ang Israel at nilupig iyon, at sinakopang Lunsod ng mga Palmera. 14 Labing-walong taong sumailalim ang mga Is-raelita kay Eglong hari ng Moab. 15 Subalittumawag silang muli kay Yawe kayatbinigyan sila nito ng isang tagapagligtas –si Ehud, isang kaliweteng anak ni Gera,mula sa tribu ng Benjamin.

Nagpadala sa kanya ang mga Israelitang isang regalong ibibigay kay Eglonghari ng Moab. 16 Gumawa si Ehud ng isangbalaraw na magkabila ang talim, na isangtalampakan at kalahati ang haba at itinaliiyon sa kanyang kanang hita, sa ilalim ngkanyang damit. 17 At ibinigay niya angregalo kay Eglong hari ng Moab. Napaka-taba pala nito. 18 Matapos maibigay niEhud ang regalo, pinaalis na niya angmga taong nagdala nito. 19 Nang nasalugar na sila ng mga Diyus-diyusan,malapit sa Gilgal, nagbalik siya sa hari at

sinabi kay Eglon: “May sikreto akongsasabihin sa inyo, O Hari.” At sinabi niEglong hari ng Moab: “Bayaan ninyoakong mapag-isa!” Kaya umalis ang lahatng nasa silid.

20 At nilapitan siya ni Ehud, habangmag-isa siyang nakaupo sa kanyang pan-sariling kuwarto sa tuktok ng palasyo.Presko roon. Sinabi ni Ehud: “Panginoon,may pasabi ang Diyos para sa inyo.”Tumindig ang hari mula sa kinauupuan.21 At kinuha ni Ehud ng kaliwang kamayang balaraw sa kanyang kanang hita atitinarak sa tiyan ng hari. 22 Bumaon patiang puluhan kasama ng talim na natak-pan na ng taba dahil hindi na hinugot niEhud ang balaraw sa tiyan ng hari. 23 Lu-mundag si Ehud mula sa bintana pagka-kandado niya ng mga pinto ng kuwarto.

24 Pagkaalis niya, dumating ang mgautusan at nakitang nakakandado ang mgapinto sa kuwarto sa itaas. Naisip nila:“Marahil, nagbabawas siya sa preskongkuwarto.” 25 Matagal din silang naghintay,ngunit nanatiling sarado ang kuwarto saitaas. Sa wakas kinuha na nila ang mgasusi at binuksan ang mga pinto: patay nanakahandusay sa sahig ang kanilangpanginoon!

26 Nakatakas na si Ehud habang nag-hihintay sila; sa lugar ng mga Diyus-diyusan siya dumaan at nakarating saisang ligtas na pook sa Seira. 27 Pagdatingniya, hinipan niya ang tambuli sa ka-burulan ng Efraim, at lumusong mula sakaburulan ang mga Israelita. 28 Tumayosiya sa harapan nila at sinabi: “Sumunodkayo sa akin, sapagkat inihulog na niYawe sa inyong mga kamay ang mgaMoabitang ating kaaway.” Lumusongkasunod niya ang mga Israelita, hina-rangan nila ang mga tawiran sa Jordanpatungo sa Moab at walang pinadaangsinuman.

29 Nilupig nila ang Moab sa pagkaka-taong iyon, at sampung libong malalakasat matatapang na lalaki ang kanilang

MGA HUKOM 3

353

pinatay. Walang natirang buhay. 30 Kayatnang araw na iyon, sumailalim sa Israelang Moab. Walumpung taong nanatili angkapayapaan sa lupain.

31 Pagkatapos nito, sumunod si Samgarna anak ni Anat; animnaraang Pilisteo angpinatay niya sa pamamagitan ng tungkodna pantaboy ng baka. Iniligtas din niyaang Israel.

Sina Debora at Barak• 1 Pagkamatay ni Ehud, muling gi-nawa ng mga Israelita ang masama

sa paningin ni Yawe, 2 kayat ipinailalimsila sa kapangyarihan ni Yabing hari ngKanaan. Naghari si Yabin sa Hasor, at saHaroset-ha-goyim naman naninirahan siSisara na heneral ng kanyang hukbo.

3 At tumawag kay Yawe ang mga Is-raelita, sapagkat siyamnaraan ang kar-waheng-pandigma ni Yabin at dalawam-pung taon silang pinahirapan nito.

4 Nang panahong iyon naging hukom siDeborang isang propeta at maybahay niLapidot. 5 Karaniwan siyang nakaupo sailalim ng tinatawag na Palmera ni Debora,sa pagitan ng Rama at Betel, sa lupain ngEfraim. Doon niya nilulutas ang mga rek-lamong inihaharap sa kanya ng mgaIsraelita. 6 At ipinatawag niya si Barak, naanak ni Abinoam, na taga-Kades ngNeftali. Sinabi niya rito: “Ito ang utos sa iyoni Yaweng hari ng Israel: ‘Humayo ka saBundok ng Tabor at magsama ka ngsampung libong lalaki mula sa mga tribung Neftali at Zabulon, 7 sapagkat papu-puntahin ko sa iyo si Sisara sa Ilog Kison,kasama ang mga karwahe at kawal niya,at ihuhulog ko siya sa iyong mga kamay’.”

8 Sumagot si Barak: “Pupunta ako kungpupunta ka; ngunit kung hindi ka pu-punta, hindi ako pupunta.” 9 Sinabi namanni Debora: “Sasama ako sa iyo, ngunit saparaan mong ito, hindi mapapasaiyo angkarangalan ng tagumpay; isa ngang ba-bae ang papatay kay Sisara.”

At sumama si Debora kay Barak pa-Kades.

10 Tinawag ni Barak ang mga tribu ngZabulon at Neftali at sampung libongkawal ang sumunod sa kanya. Umahonding kasama niya si Debora. 12 Nang ma-laman ni Sisara na umahon si Barak saBundok ng Tabor, 13 tinipon niya angkanyang mga karwahe – siyamnaraanlahat – at lahat ng kanyang kawal atumalis sila sa Haroset-ha-goyim patungosa Ilog Kison.

14 At sinabi ni Debora kay Barak:“Bumangon ka, sapagkat ngayon angaraw na ihuhulog ni Yawe sa iyong mgakamay si Sisara. Sa araw na ito, nasaunahan mo na si Yawe.”

Kaya lumusong mula sa Bundok ngTabor si Barak, kasama ang kanyangsampung libong kawal. 15 Pinapagta-gumpay siya ni Yawe laban kay Sisara atsa mga karwahe at buong hukbo nito.Bumaba si Sisara sa kanyang karwahe attumakas, 16 samantalang tinugis naman niBarak ang mga karwahe at ang hukbohanggang sa Haroset-ha-goyim. Nalipolang buong hukbo ni Sisara. Walang na-tirang buhay.

11 Nang mga sandaling iyon, nag-kampo si Heber na Sineo, sa tabi ngpunong-ensina ng Za-anamin, malapit saKades, matapos bumukod sa iba pang

• 4.1 Si Yabin na hari ng Kanaan, sa totoo’y haring kapatagan sa hilagang Kanaan, na tinatawag naJezrael. Doon nagkaroon ng malaking tagumpay sapanahon ng Mga Hukom.

Si Debora na isang babae ang Hukom ng Israel, naibig sabihi’y naggagawad ng katarungan sa ngalan niYawe. Isang natatanging kaso ito sa isang bayang nasakalalakihan ang lahat ng responsabilidad sa lipunan atrelihiyon. Ipinatawag niya si Barak mula sa hilaga.

Pero ayaw nitong umalis na mag-isa; nais niya angkooperasyon ng mga tribu ng Efraim at Benjamin kungsaan nakatira si Debora.

Si Barak ay magiging “teknisyan” lamang ng tagum-pay at wala nang iba, dahil hindi sapat ang salita ngDiyos para ilaan niya nang lubos ang kanyang sarili. Atmas pinahalagahan ng Biblia si Debora na nagbigay-inspirasyon sa pag-aalsa.

MGA HUKOM 4

4

354

inapo ni Hobab, na biyenan ni Moises.17 Doon nagtago si Sisara, at patakbongpumunta sa tolda ni Yael, na maybahay niHeber. Nagkaroon ng kapayapaan sapagitan ng mga Kenita at ng lipi ng mgaKananeo ni Yabing hari ng Hazor.

18 Lumabas si Yael upang salubungin siSisara at sinabi: “Halikayo, aking pangi-noon, huwag kayong matakot.” Pumasoksi Sisara at itinago siya ni Yael sa ilalim ngisang kumot. 19 Humingi ng tubig si Sisaraupang pawiin ang kanyang uhaw. Nagbu-kas ng isang lalagyan ng gatas ang babaeat pinainom si Sisara, at muling tinakpanng kumot. 20 At sinabi ni Sisara: “Tumayoka sa pintuan; at kung may darating atmagtatanong, sabihin mong wala kangkasama rito.” 21 Hapung-hapo si Sisara,kayat nakatulog siya. At kumuha angbabae ng isang martilyo at tulos ng tolda,tahimik na lumapit kay Sisara at ipinukpokang tulos sa sentido ni Sisara hanggangbumaon sa lupa. 22 Pagdating ni Barak,lumabas si Yael at sumalubong at sinabi:“Tuloy ka at ituturo ko sa iyo ang lalakinghinahanap mo.” Pumasok si Barak at na-kita si Sisarang patay na, at may naka-tusok na tulos ng tolda sa sentido.

23 Sa araw na iyon, hinamak ni Yawe siYabin sa harap ng mga Israelita. Hinditinantanan ng mga Israelita ang mgaKananeo hanggang sa malipol nila angmga ito.

Awit ni Debora

• 1 Sa araw na iyon, inawit ito nina Deboraat Barak na anak ni Abinoam:

2 “Sa Israel, buong-giting na lumaban angmga kawal; sa Israel kusang-loob nilang inialayang sarili. Purihin si Yawe!

3 Dinggin ninyo, O mga hari; makinig kayo, Omga prinsipe. Kay Yawe ako aawit; kay YawengDiyos ng Israel ako mag-aalay ng papuri.

4 Lumabas ka mula sa Seir, O Yawe; pag-

sugod mo mula sa lupain ng Edom, nayanig anglupa; umikot ang langit at natunaw ang mgaulap. 5 Nanginig ang bundok sa harapan niYaweng Diyos ng Israel.

6 Sa panahon ni Samgar na anak ni Anat, sapanahon ni Yael, walang naglalakbay sa mgalansangan kundi sa mga makikitid na landas.7 Walang namumuno sa Israel hanggang ako – siDebora – ay nagising at nagbangon bilang ina ngIsrael.

8 Pumili sila ng mga bagong diyos, at dinat-nan sila ng digmaan. At halos walang kalasag nisibat ang apatnapung libong kawal sa Israel!

9 Kasama ang aking puso ng mga pinuno ngIsrael, ng mga taong may kusang-loob. Purihinsi Yawe!

10 Kayong mga nakasakay sa mga putingasno, kayong mga nakaupo sa mamahalingalpombra; kayong mga naglalakad sa lansa-ngan, magnilay kayo! 11 Pakinggan ninyo angtinig ng mga naghahati-hati ng nasamsam samalapit sa painuman; inaawit nila ang mgakaloob ng Diyos sa Israel nang lumusong samga pintuan ang bayan ni Yawe.

12 Gumising ka, Debora, gumising ka! Gumis-ing ka, gumising ka at magsimulang umawit.Bumangon ka, Barak! At dalhin ang iyong mgaawit, anak ni Abinoam.

13 Manaig ang mga nalabi ng bayan sa mganang-aapi sa kanila! Sumaakin nawa si Yawe,mas malakas kaysa magigiting! 14 Nasa lambakka, O Efraim, at nasa likuran mo, kasama ngiyong hukbo ang kapatid mong si Benjamin.Mula sa Makir lumusong ang mga pinuno; mulasa Zabulon ang mga namumunong may dalangtungkod na tanso.

15 Kasama ni Debora ang mga pinuno ngIsacar, kasama naman ni Barak ang Isacar;sumugod ang mga mamamayan kasunod nilasa kapatagan.

Ngunit nagtatalu-talo ang mga angkan niRuben.

16 Bakit kayo nanatili sa inyong mga kawannang tumunog ang plawta? Walang napagka-yarian ang mga angkan ni Ruben.

17 Nanatili ang Galaad sa kabilang pampangng Jordan, at bakit nanatili ang mga taga-Dan sakanilang mga barko? Nanatili ang Aser sa mgapampangin ng dagat; nananahimik sila sakanilang mga pantalan.

• 5.1 Ang “Awit ni Debora” ay isa sa mga pinaka-matandang bahagi ng panitikang Hebreo. Ginawa itopagkatapos ng mga pangyayari: isa itong awit ngparangal kay Yaweng manlulupig. Binibigyang-pansin

MGA HUKOM 4

ng tulang ito ang pagkakanya-kanya ng mga tribu:tatatlo lamang sa kanila ang nagkaisa para harapin angmga Kananeo.

5

35518 Binale-wala naman ng Zabulon ang kama-

tayan, pati ang Neftali sa mataas na lupain.19 Dumating ang mga hari upang makipag-laban; nakipaghamok ang mga hari ng Kanaansa Tanak, malapit sa mga balon ng Megiddo,ngunit wala silang nakuhang pilak.

20 Mula sa kalangitan nakipaglaban ang mgatala, nilabanan ng mga ito si Sisara mula sakanilang ligiran. 21 Tinangay sila ng Ilog Kison,ang matandang ilog, ang Ilog Kison. Sumugodkang walang takot, aking kaluluwa!

22 Niyayanig ang lupa ng mga yabag ng ka-bayo: sa pagsugod ng kanyang mga kabayo.23 ‘Sumpain ang Meros,’ sabi ng anghel ni Yawe,‘sumpain ninyo, sumpain ang mga taga-roon,sapagkat hindi sila tumulong kay Yawe, kasamang mga bayani.’

24 Pagpalain sa kababaihan si Yael, mayba-hay ni Heber na Kenita; pagpalain ka sa mgababaeng nakatira sa tolda! 25 Humingi ito ngtubig, binigyan niya ng gatas; naghain siya ngnata sa sarong marangal.

26 Hinawakan niya ang tulos at kinuha ngkanang kamay ang maso. Pinukpok niya siSisara, dinurog ang ulo, tinusok at binasag angsentido nito. 27 Nahandusay ito sa kanyangpaanan, at doon bumagsak. Wala nang buhay.

28 Nanungaw sa bintana ang ina ni Sisara atsumigaw sa likod ng tabing. Bakit hindi padumarating ang kanyang karwahe? Bakit itonaaantala? 29 Sumagot ang pinakamautak sakanyang mga alalay na babae. 30 ‘Tiyak napinaghahatian na nila ang kanilang nadambong– isa, dalawang dalaga sa bawat kawal; maku-kulay na tela para kay Sisara; makukulay natelang may burda para gawing isang bandana.

31 Malipol sana nang ganito ang lahat ngiyong kaaway, O Yawe, at matulad sana sa ma-ningning na araw ang iyong mga kaibigan.

At apatnapung taong naghari ang kapaya-paan sa lupain.

1 Ginawa ng mga Israelita ang masamasa paningin ni Yawe at inihulog sila ni Yawe

sa mga kamay ng mga Madianita nang pitongtaon, 2 at naging mabigat sa kanila ang kamayng mga Madianita.

Dahil sa mga Madianita, gumawa ang mgaIsraelita ng mga taguan, yungib at kanlungan samga burol. 3 Pagkatapos makapagpunla angmga Israelita, darating ang mga Madianita nakasama ang mga Amalekita at ang mga taga-Silangan. 4 Sasalakayin nila ang mga Israelita,magkakampo sa lupain ng mga ito at wawasa-kin ang lahat ng taniman hanggang sa pasukansa Gaza. Wala silang iiwang makakain, ni tupa,ni baka, ni asno, 5 sapagkat aahon silang kasin-dami ng mga balang, na hakot ang kanilangmga hayop at mga tolda. Napakarami nila at ngkanilang kamelyo at sinalakay at inagaw anglupain. 6 Sa ganitong paraan, pinapaghirap nanghusto ng mga Madianita ang Israel, kayat tu-mawag kay Yawe ang mga Israelita.

7 Nang manawagan ang mga Israelita kayYawe dahil sa mga Madianita, 8 nagsugo si Yawesa kanila ng isang propeta na nagsabi: “Ito angsabi ni Yaweng Diyos ng Israel: ‘Inilabas ko kayosa Ehipto, ang bahay ng pagkaalipin. 9 Pinalayako kayo sa mga kamay ng mga Ehipsiyo at salahat ng sumisiil sa inyo. Pinalayas ko sa harapninyo ang mga naninirahan sa lupaing ito atipinagkaloob ko sa inyo ang kanilang lupain,10 at sinabi ko sa inyo, Ako si Yaweng inyongDiyos. Huwag ninyong pansinin ang mga diyosng mga Amorreo, na ang lupain ay tinitirhanninyo ngayon. Ngunit hindi ninyo ako pina-kinggan.’”

Ang pagtawag kay Gideon

• 11 Dumating ang anghel ni Yawe atnaupo sa ilalim ng banal na punungkahoysa Ofra, na ari-arian ni Yoas, ng angkan ni

• 6.11 Tungkol naman kay Gideon at sa kanyanganak na si Abimelek ang mga kabanata 6-9. Ang unaay tinawag ni Yawe at kumilos bilang “Hukom.”

Sa dalawa niyang pakikipaglaban, pinagtibay niyaang kalayaan ng kanyang bayan. Sumunod naman sakanya si Abimelek na ginamit ang pangalan ng kan-yang ama para sa hangarin niyang maging hari.

Napakita kay Gideon sa anyong tao ang Anghel niYawe. Ipinaaalaala sa atin ng Ebanghelyo ni Lucas angtalatang ito: Lucas 1:26-38.

Dumarating si Yawe para magpalitaw ng isangtagapagligtas kung saan at kung kailan wala nang pag-asa. Naniniwala si Gideon kay Yawe pero kulang siyang pananalig: tiyak ngang kaya ng Diyos ang lahat

noong araw, pero hindi siya nakikita ni Gideon nakumikilos sa kasalukuyan.

6:15. Matatagpuan natin ang saloobing ito niGideon na malimit na inuulit sa Biblia. Ang misyongipinagkakatiwala sa atin ng Diyos ay laging lampas saating kakayahan bilang mga tao (Ex 3:11; Jer 1:6).

Nagbibigay-pag-asa si Yawe sa pagbibigay niya ngtungkuling dapat gampanan. Hindi niya ipinanganga-kong siya ang gagawa para sa atin, kundi inaan-yayahan niya tayong kumilos: Sa iyong kagitingan,ililigtas mo ang Israel sa mga Madianita. Kayaumaasa si Yawe sa taong kanyang pinipili. At sakanadidiskubre ng talubatang magsasakang si Gideonang kanyang sarili sa pagtawag na ito at alam na niyangisasakatuparan niya nito.

MGA HUKOM 6

6

356

Abiezer. Si Gideon na anak ni Yoas aygumigiik ng trigo sa pisaan ng ubas upangmaikubli ito sa mga Madianita.

12 Napakita sa kanya ang anghel niYawe at nagsabi: “Sumaiyo si Yawe,magiting na mandirigma.” 13 Sumagot siGideon: “Ipagpaumanhin mo, ginoo, ngu-nit kung sumasaamin si Yawe, bakitnangyayari ang lahat ng ito sa amin? Na-saan ang mga kababalaghang isinasa-laysay sa amin ng aming mga ninuno?Hindi ba sinabi nilang inilabas sila ni Yawemula sa Ehipto? Bakit niya kami pina-bayaan ngayon at ibinigay sa mga kamayng mga Madianita?”

14 Bumaling sa kanya si Yawe at sinabi:“Humayo ka, at iligtas ang Israel sa mgaMadianita sa pamamagitan ng iyong ka-tapangan. Ako ang nagsusugo sa iyo.”15 Sumagot si Gideon: “Patawarin mo ako,Panginoon, ngunit paano ko maililigtasang Israel? Ang aking pamilya ang pina-kahamak sa aking tribu at ako ang pina-kahuli sa pamilya ng aking ama.”

16 Sinabi sa kanya ni Yawe: “Sasaiyoako at lulupigin mo ang mga Madianita saisang hampas.” 17 Sinabi ni Gideon: “Paki-bigyan mo ako ng palatandaan na ikawnga ang nagsasalita. 18 Huwag ka sanangumalis hanggang makabalik ako at ma-kapag-alay ng handog sa iyo.” Sumagotsi Yawe: “Hihintayin kita rito.”

19 Umalis si Gideon at naghanda ngisang batang kambing, kumuha ng isangtakal na arina at hinurnong tinapay nawalang lebadura. Inilagay niya ang sabawsa isang palayok at ang karne sa isangbilao, at inialay sa Anghel sa ilalim ngpunungkahoy. 20 At sinabi ng Anghel ngDiyos: “Kunin mo ang karne at tinapay;

ilagay mo sa ibabaw ng batong ito atibuhos dito ang sabaw.” Ginawa iyon niGideon. 21 Nang mga sandaling iyon,inilabas ng Anghel ng Diyos ang tungkodna hawak at idinait sa karne at tinapay.Kapagdaka’y may sumiklab na apoy sabato. Tinupok ng apoy ang karne at tina-pay, at nawala ang Anghel ni Yawe.

22 Noon naunawaan ni Gideon na iyonnga ang Anghel ni Yawe at sinabi: “Sa-wimpalad ako, O Panginoong Yawe! Na-kita ko na nang harapan ang Anghel niYawe.” 23 Ngunit sinabi sa kanya ni Yawe:“Sumaiyo ang kapayapaan. Huwag kangmatakot. Hindi ka mamamatay.” 24 Nag-tayo ng altar si Gideon para kay Yawe sapook na iyon at tinawag niyang Yawe-Kapayapaan. Hanggang ngayo’y naroonpa rin iyon sa Ofra ng Abiezer.

25 Nang gabi ring iyon, sinabi ni Yawekay Gideon: “Isama mo ang sampu sautusan ng iyong ama at isang torongpitong taong gulang. Wasakin mo ang al-tar na ginawa ng iyong ama para kay Baalat putulin mo ang banal na haligi sa tabiniyon. 26 At maingat kang magtayo ngisang altar para kay Yawe sa burol na ito atihandog mo sa akin ang toro; sunugin moiyon sa pamamagitan ng kahoy ng banalna haligi.”

27 At ginawa nga ni Gideon – sa tulongng kanyang sampung utusan – angipinag-utos ni Yawe. Ngunit sa gabi niyaito ginawa sapagkat natatakot siya sakanyang pamilya pati na rin sa mga taum-bayan.

28 Kinabukasan, nakita ng mga taum-bayan na dinurog ang altar ni Baal atibinuwal din ang banal na haligi. Nakita rinnila ang sinunog na toro sa bagong altar.29 Kayat sila’y nagtanungan at nagsiyasat,

Ganap na pinagsasama ng talata 25-31 ang misyonng pagpapalaya na ipinagkatiwala kay Gideon at angpampublikong pagpapahayag niya ng kanyangpananampalataya kay Yawe: sa ganito’y naging ma-rapat siyang pangakuan ng Diyos.

Payag si Gideon na italaga ang kanyang sarili, pero

gusto niyang matiyak kung si Yawe nga ang nag-sasalita. Kaya humingi siya ng isang tanda na ibinigaynaman sa kanya ni Yawe. Hindi katulad si Gideon ngiba na humihingi ng mga tanda para lamang mag-karoon ng panahon dahil nagdududa sila o ayaw nilangmakumbinsi (tingnan ang Mc 8:11 at Lc 1:18).

MGA HUKOM 6

357

at natuklasang si Gideon ang gumawaniyon. 30 At sinabi ng mga taumbayan kayYoas: “Ibigay mo sa amin ang iyong anakupang patayin; siya ang nagwasak ng al-tar ni Baal at pumutol sa banal na haligi.”31 Ngunit sinabi ni Yoas sa nagagalit napulutong: “Ipagtatanggol ba ninyo si Baalat ililigtas? Kung siya’y diyos, bayaan ni-nyong ipagtanggol niya ang kanyangsarili ngayong may nagwasak ng kanyangaltar.”

32 Nang araw na iyon, pinangalanan si Gideonna Yerubaal, na nangangahulugang “Bayaangipagtanggol ni Baal ang sarili laban sa kanya,sapagkat winasak niya ang altar ni Baal.”

33 Nagkaisang tumawid sa Jordan angbuong Madian, Amalek at ang mga tao ngSilangan at nagkampo sa mga kapataganng Jezrael. 34 Kaya sumakay Gideon angespiritu ni Yawe, hinipan niya ang trum-peta at nagkaisa sa kanya ang mga taga-Abiezer. 35 Nagpadala siya ng mga sugosa buong lupain ng Manases at sinalubongsiya ng mga tagaroon. Sumalubong dinang mga taga-Aser, Zabulon at Neftali.

36 Sinabi ni Gideon sa Diyos: “Kungtalagang ililigtas mo ang Israel sa tulongng aking kamay, tulad ng iyong sinabi,bayaan mong gawin ko ito. 37 Lalataganko ng balahibong lana ang giikan. Kapagsa balahibo lamang pumatak ang hamogat nanatiling tuyo ang lupa, malalamankong ililigtas mo nga ang Israel sa tulongng aking kamay, tulad ng iyong ipina-ngako.”

38 Gayon nga ang nangyari. Kinabu-kasan, maagang bumangon si Gideon,piniga ang lana at tumulo ang hamog, atnapuno ang isang baso. 39 Nagsalitangmuli si Gideon sa Diyos at sinabi niya:“Huwag kang magagalit kung muli kitangkausapin. Bayaan mong gumawa ako ngisa pang pagsubok sa balahibong lana:

gawin mong tuyo ang lana at basa anglupa sa paligid.” 40 Nang gabing iyon, ga-yon nga ang ginawa ni Yawe. Nanatilingtuyo ang lana at basang-basa naman nghamog ang lupa.

1 Maagang nagbangon si Yerubaal, osi Gideon, gayundin ang lahat ng

mga taong kasama niya at nagkampo silasa tabi ng bukal ng Harod. Nasa dakonghilaga naman nila ang kampo ng mgaMadianita at sinaklaw nito mula sa burolng More hanggang sa mga kapatagan.

2 At sinabi ni Yawe kay Gideon: “Na-pakarami mong kasama. Kung ilalagayko ang mga Madianita sa inyong mgakamay, iisipin ng mga Israelita na nag-tagumpay sila dahil sa sariling lakas.3 Kayat ipatawag mo ang iyong mga ta-uhan at sabihin sa kanila na sinumangnatatakot ay makakauwi na.” Kayat da-lawampu’t dalawang libong kawal angnagsiuwi at sampung libo lamang angnaiwan.

• 4 Sinabi ni Yawe kay Gideon: “Na-pakarami pa rin. Isama mo sila sa batis atkikilatisin ko sila para sa iyo. Ang sabihinkong: ‘Sasama siya sa iyo’, isasama mo.At ang sabihin kong: ‘Hindi siya,’ hindisasama.” 5 Dinala nga sila ni Gideon sabatis at doon sinabi ni Yawe: “Papupun-tahin mo sa isang panig ang mga hihimodng tubig na parang aso. At ang mga lu-luhod naman upang uminom ay papu-puntahin mo sa kabilang panig.”

6 Tatlundaan ang humimod ng tubig, atang iba naman ay lumuhod para uminom.7 At sinabi ni Yawe kay Gideon: “Ililigtas kokayo sa pamamagitan ng tatlundaang itona humimod ng tubig at ibibigay ko samga kamay mo ang mga Madianita.Pauwiin mo na ang iba.” Kinuha ng tatlun-daan ang mga banga at tambuli ng iba at

• 7.4 Napakarami ng kasama mo. Tulong sa atin ang salitang ito ni Yawe para pag-isipan at paniwalaanna ang maliit na minorya ng mga taong mulat at nakikibaka ang naghahanda at nagsasagawa ng mga tunay narebolusyon.

MGA HUKOM 7

7

358

pinauwi na ni Gideon ang mga ito. Attinapatan na ni Gideon at ng tatlundaangtauhan ang kampo ng mga Madianita nanasa ibaba ng lambak.

9 Nang gabing iyon, sinabi ni Yawe sa kanya:“Bumangon ka at lumusong ka sa kamposapagkat ibinigay ko na iyon sa iyong mgakamay. 10 Ngunit kung natatakot kang lumu-song na mag-isa, magpunta ka sa kampo nakasama ang utusan mong si Pura, 11 at paking-gan kung ano ang sinasabi nila roon. Palalakasinka niyon at malulusob mo na ang kampo.” Atlumusong nga siya kasama ang kanyangutusang si Pura sa hangganan ng kampo.

12 Nasa lambak sina Madian at Amalek atlahat ng taga-Silangan, singkapal ng mga ba-lang at di mabilang ang kanilang mga kamelyo,tulad ng buhangin sa pampang. 13 Paglapit niGideon, tamang-tama namang isinasalaysay ngisang lalaki sa kanyang kasama ang kanyangpanaginip. Narinig ni Gideon, “Nanaginip akona isang malaking tinapay na sebada ang gu-mulong papunta sa kampo ng mga Madianita,hanggang makarating sa isang tolda, bu-mangga doon at ibinuwal ang tolda.” 14 Sumagotang kasama ng lalaki: “Walang maipapaka-hulugan doon maliban sa tabak ni Gideong anakni Yoas na Israelita. Ibinigay na ng Diyos angmga Madianita at ang buong kampo sa kanyangmga kamay.” 15 Nang marinig ni Gideon angsalaysay ng panaginip at ang pakahulugan nito,lumuhod siya, nagbalik sa kampo ng Israel atsinabi: “Magsibangon kayo sapagkat ibinigayna ni Yawe sa inyong mga kamay ang kampo ngmga Madianita.”

16 Hinati ni Gideon sa tatlong pangkatang tatlundaan. At binigyan niya angbawat isa ng trumpeta at mga bangangwalang laman na nilagyan sa loob ngsulong may sindi. 17 Sinabi niya sa mgakawal: “Tingnan ninyo ako, at gawin anggagawin ko. Pagdating ko sa hanggananng kampo, gayahin n’yo ako. 18 Kapaghinipan ko at ng aking mga kasama angtrumpeta, hipan din ninyo ang inyongtrumpeta sa paligid ng kampo, at sumi-gaw, ‘Para kina Yawe at Gideon!’”

19 Kasama ang sandaang kawal, duma-ting si Gideon sa kampo ng mga Madia-nita samantalang nagrerelyebo ang mga

tanod sa simula ng pagbabantay sa ha-tinggabi. 20 At binasag ng mga Israelitaang mga banga, hinawakan sa isangkamay ang sulo at hinipan ang trumpetana hawak ng kabilang kamay. Mataposhipan ang mga trumpeta, sumigaw angtatlong pangkat, “Para kina Yawe atGideon!” 21 Nanatili sa kani-kanyang pu-westo ang bawat isa sa paligid ng kamposamantalang nagtatakbuhan ang mgaMadianita, at nagsisigawan habang nag-sisitakas. 22 Samantalang patuloy angtatlundaang Israelita sa pag-ihip sa trum-peta, pinapangyari ni Yaweng magpata-yan ang mga Madianitang nasa kampo.Ang mga nakatakas ay nakarating sa Bet-sita, patungo sa Sereda, at umabot pa sahangganan ng Abel Mehola, sa kabila ngTabata.

23 At dumating ang mga Israelita mulasa tribu ng Neftali, Aser at ang buongManases, at hinabol nila ang mga Madia-nita. 24 Nagpadala rin ng mga sugo siGideon sa buong kabundukan ng Efraimupang sabihin: “Lumusong at labanan angmga Madianita, at harangan ang mgalagusan hanggang sa Bet-bara at sa ka-habaan ng Jordan.” Kayat nagsilabasang lahat ng kalalakihan ng Efraim atsinakop ang mga sapa hanggang Betharaat ang kahabaan ng Jordan. 25 Binihagnila ang dalawang pinuno ng mga Ma-dianita, sina Oreb at Zeeb. Pinatay nila siOreb sa bato ni Oreb, at si Zeeb, sa pisaanng ubas ni Zeeb. Hinabol nila ang mgaMadianita at dinala ang mga ulo nina Orebat Zeeb kay Gideon sa kabilang pampangng Jordan.Ikalawang kampanya ni Gideon

1 Sinabi ng mga taga-Efraim kay Gideon:“Bakit hindi mo kami tinawag nang suma-

lakay ka sa mga Madianita?” Mahigpit angkanilang pakikipagtalo sa kanya. 2 Sinabi niGideon: “Ano ba ang ginawa ko kung ihaham-bing sa ginawa ninyo? Di ba’t mas mahalagaang bungkos ng Efraim kaysa buong ani ngAbiezer? 3 Ibinigay ni Yawe ang mga pinuno ngMadianita – sina Oreb at Zeeb – sa inyong mga

MGA HUKOM 7

8

359kamay. Ano ang nagawa ko na maihahambingsa inyong ginawa?” Nang marinig nila ito,humupa ang kanilang galit.

4 Narating ni Gideon at ng kanyang tatlun-daang kawal ang Jordan at tinawid iyon. Na-hapo sila at nagutom. 5 Kayat sinabi ni Gideon samga taga-Sukot: “Pakibigyan ng tinapay anghukbong kasunod ko, sapagkat nahahapo atnagugutom sila, at hinahabol ko pa rin sina Zebaat Zalmuna, ang mga hari ng Madianita.”

6 Ngunit sumagot ang mga pinuno ng Sukot:“Natalian mo na ba ang mga kamay nina Zebaat Zalmuna? Hindi kami puwedeng magbigay ngtinapay sa iyong hukbo” 7 Sumagot si Gideon:“A, ganoon! Sa sandaling ibigay ni Yawe saaking mga kamay sina Zeba at Zalmuna, baba-latan ko kayo sa pamamagitan ng mga sanga ngmatinik na halaman ng disyerto.”

8 Mula roon, pumunta siya sa Penuel at ga-noon din ang hiniling niya sa mga tagaroon.Ngunit katulad din ng tugon ng mga taga-Sukotang kanilang sagot. 9 Kayat sinabi ni Gideon: “Samatagumpay kong pagbabalik, paguguhuin koang toreng ito.”

10 Nasa Karkor sina Zeba at Zalmuna, ka-sama ang kanilang hukbong mga labinlimanglibong kawal, na tanging nalabi sa mga taga-Silangan; sandaa’t dalawampung libong man-dirigma ang namatay! 11 Umahon si Gideon sadaan ng mga nomada, sa silangan ng Noba atYogbea, at binigla ang di-nakakamalay nahukbo nina Zeba at Zalmuna. 12 Tumakas sinaZeba at Zalmuna. Hinabol ni Gideon ang dalawaat binihag, at winatak-watak niya ang kanilangbuong hukbo.

13 Pagkatapos ng labanan, nagbalik si Gi-deong anak ni Yoas, at sa tabing bundok ngHeres siya dumaan. 14 Nakadakip siya ng isangbinatilyong taga-Sukot at inusisa ito. Isinulat ng

binatilyo ang mga pangalan ng pitumpu’t pitongpinuno at matatanda ng Sukot. 15 Pinuntahan niGideon ang mga taga-Sukot at sinabi sa mga ito:“Narito sina Zeba at Zalmuna na ginamit ninyopara libakin ako nang sabihin ninyo: ‘Natalianmo na ba ang mga kamay nina Zeba at Zalmunaupang bigyan namin ng tinapay ang nagugutommong mga kawal?’”

16 Kayat dinakip niya ang mga pinuno ngbayan at pinarusahan ang mga taga-Sukot sapamamagitan ng mga sanga ng matinik nahalaman ng disyerto.

17 Iginuho niya ang tore ng Penuel at pinatayang mga tagaroon. 18 At sinabi niya kina Zeba atZalmuna: “Ano’ng itsura ng mga lalaking pi-natay ninyo sa Tabor?” Sumagot ang mga ito:“Kapareho mo sila, mukhang mga anak nghari.” 19 Sumagot si Gideon: “Mga kapatid kosila, mga anak ng aking ina. Buhay si Yawe,kaya kung hinayaan sana ninyo silang mabuhayay hindi ko kayo papatayin.”

20 Sinabi niya sa kanyang panganay na lala-king si Yeter: “Maging matapang ka, patayin mosila!” Ngunit hindi binunot ng binatilyo angkanyang tabak; hindi siya nangahas sapagkatnapakabata pa niya. 21 Kayat sinabi nina Zeba atZalmuna: “Tumayo ka at ikaw ang pumatay saamin, sapagkat kung ano ang pagkalalaki moay siya ring tapang mo.” Tumindig si Gideon atpinatay ang dalawa, at kinuha niya ang mgapalamuting nasa leeg ng mga kamelyo ng mgaito.

Pagkakamali ni Gideon• 22 Sinabi ng mga Israelita kay Gideon: “Ikaw

ang nagligtas sa amin sa mga Madianita, kayaikaw ang maging hari namin, at pagkatapos moay ang iyong mga anak at ang kanila pangmagiging anak.

23 Ngunit sumagot si Gideon: “Hindi ako

• 8.22 Kailangang bumuo ng isang bansa angmga Israelita, at maghahatid ang yugtong ito ngmalaking pag-unlad pagkatapos ng kaguluhan ng mgatribung watak-watak at kanya-kanya. Sa kauna-unahang pagkakataon sa Biblia, mahihiwatigan natinsa 8:22-31 ang pagnanais na magkaroon ng hari.

Sobra sigurong panloloko ang ginawa ng mgapinuno sa mga nag-edit ng librong ito sa hulingdantaon ng mga hari ng Jerusalem kayat pinangarapnila ang lumipas na panahon nang wala pa silang mgahari ni tagapamahala. Naisip nila na bilang bayan ngDiyos, hindi kailangan ng Israel na magkaroon ng mgapermanenteng pinuno gaya ng ibang mga bayan. Atmas naging mabuti siguro kung nabuhay na lamang silasa araw-araw, sa pananalig kay Yawe na magpapa-litaw ng isang tagapagpalaya kung kailan kinakaila-ngan.

Kaya binibigyang-pansin ng Aklat ng Mga Hukomang pagtanggi ni Gideon na maging hari: Si Yawe angdapat na maging hari ninyo. Sa kasamaampalad,humingi naman si Gideon ng ginto sa halip na kapang-yarihan, at sa ganito sinira ng bayani ang lahat ngginawa niya para sa kanyang bayan.

Malaking kabiguan ang lahat ng tagapagligtas na ito:sina Gideon, Barak, Yefte, Samson… at dito’y walasilang gaanong ipinag-iba sa marami sa mga kasalu-kuyang naghahangad palayain ang mga inaapi. Anongaral ngayon ang mapupulot natin sa mapapait na mgakaranasang ito na inilalahad ng Banal na Aklat? Nawalang silbi ang pagkilos sa pulitika kaya mabuti pangpanalangin at katesismo na lamang ang pag-ukulannatin ng pansin? Ipauubaya na lang ba natin sa iba angpakikibaka para sa katarungan? Pero nakasulat angkatarungan sa bawat pahina ng Biblia.

MGA HUKOM 8

360maghahari sa Israel, ni ang aking anak, sapag-kat si Yawe ang maghahari sa inyo!” 24 At id-inugtong ni Gideon: “May hihilingin lamang akosa inyo. Bawat isa sa inyo ay magbigay sa akinng hikaw mula sa inyong nasamsam.” Sinabiiyon ni Gideon sapagkat nagsusuot ng hikaw naginto ang mga Madianita, tulad ng lahat ngIsmaelita. 25 Sinagot siya nila: “Buong-galaknaming gagawin iyon.” Kaya inilatag ni Gideonang kanyang balabal at bawat isa ay naghagisng isang hikaw mula sa nasamsam ng mga ito.26 Umabot sa sanlibo’t pitundaang pirasongginto ang halaga ng mga hikaw na ginto; bukodpa ang hindi mabilang na mga alpiler, sinsing atmga mamahaling kasuotan ng mga hari ng mgaMadianita, at ang kolyar ng mga kamelyo. 27 Sapamamagitan ng salaping ito, gumawa ngdiyus-diyusan si Gideon at inilagay sa kanyangbayan na Ofra. Nagsimulang magpunta sa pookna iyon ang mga tao mula sa lahat ng dakong Israel, at tinalikuran nila si Yawe. Iyon angpatibong na kinahulugan ni Gideon at ng kan-yang angkan.

28 Sa kabila nito, ganap nang nagapi ang mgaMadianita kayat naghari na ang kapayapaan saIsrael na tumagal nang apatnapung taon habangnabubuhay si Gideon. 29 Nagbalik sa Ofra siGideon at nanatili sa kanyang bahay. 30 Nagka-roon siya ng pitumpung anak sapagkat maramisiyang asawa. 31 Nagkaanak din siya ng lalaki,na pinangalanan niyang Abimelek, sa isangbabaeng taga-Sikem.

32 Si Gideong anak ni Yoas ay maligayangnamatay sa kanyang katandaan, at inilagay salibingan ni Yoas na kanyang ama, sa Ofra ngAbiezer.

33 Pagkamatay ni Gideon, muling nagbili ngkanilang sarili ang mga Israelita sa mga Baal atginawang diyos si Baal-Berit. 34 Hindi na nagu-nita ng mga Israelita si Yaweng kanilang Diyos,na nagligtas sa kanila mula sa mga kamay ngmga kaaway na nakapaligid sa kanila. 35 Hindirin sila tumanaw ng utang na loob sa angkan niYerubaal-Gideon sa lahat ng kabutihang ginawanito sa Israel.

Abimelek1 Pumunta si Abimelek na anak ni Yerubaal sa Sikem, na kinaroroonan ng mga

kapatid na lalaki ng kanyang ina, at sinabi niya samga ito at sa lahat ng kamag-anak sa ama ngkanyang ina: 2 “Itanong ninyo ito sa lahat ngpinuno ng Sikem: ‘Alin ang mas mabuti para sainyo, ang pamahalaan kayo ng lahat ng pitum-pung anak na lalaki ni Yerubaal, o ng isang taolamang?’ Alalahanin ninyong kadugo ninyoako.”

3 Ipinadala ng mga kapatid ng kanyang inaang pahatid na ito sa lahat ng pinuno ng Sikem.Pumanig kay Abimelek ang mga pinuno ngSikem, at sinabi: “Kapatid namin siya.” 4 Kayatbinigyan ng mga ito si Abimelek ng pitumpungpirasong pilak mula sa templo ni Baal-Berit, at sapamamagitan niyon ay umupa si Abimelek ngmga bayarang mandarambong at isinama niya.5 Kasama ang mga iyon, nagpunta si Abimeleksa bahay ng kanyang ama sa Ofra, at pinatayniya sa ibabaw ng isang bato ang lahat ng kan-yang kapatid, ang pitumpung anak ni Yerubaal.Tanging si Yoatam, ang bunsong anak ni Yeru-baal, ang nakatakas sapagkat nakapagtago. 6 Atnagtipon ang mga pinuno ng Sikem at ang buongkonseho sa dako ng ensina sa haligi sa Sikem, atitinalagang hari si Abimelek.

7 Pagkabalita nito kay Yoatam, umahon siyasa tuktok ng Bundok ng Gerizim. Doon niyaisinigaw: “Pakinggan ninyo ako, mga pinuno ngSikem, upang pakinggan kayo ng Diyos!

• 8 Minsa’y naghanap ang mga punungkahoyng isang papahiran nilang hari. Sinabi nila sapuno ng olibo: ‘Maging hari ka namin.’ 9 Suma-got ang puno ng olibo: ‘Itatapon ko ba ang langisna nagagamit – salamat sa akin – upang para-ngalan ang mga diyos at tao, nang makapa-mahala ako sa mga punungkahoy?’

10 Sinabi ng mga punungkahoy sa puno ngigos: ‘Halika’t ikaw ang maghari sa amin.’11 Sumagot ang puno ng igos: ‘Iiwanan ko ba angaking katamisan at masarap na bunga upangmakapamahala sa mga punungkahoy?’

Sa katunayan, pag pinag-uusapan ang pulitika,kapangyarihan ang pinag-uusapan. At pinasasama ngkapangyarihan ang mga tao na ang konsiyensya ayhindi matatag ang pagkahubog. Maliit ang maaasahansa pulitika kung hindi maagang nahubog ang konsi-yensya sa malusog na pamilya kung saan nadidiskubreng bata ang pag-ibig at katapatan ng kanyang mgamagulang (dalawang katangiang hindi kailanmanpinaghihiwalay sa Biblia), at hindi nahubog ang mgamagulang na handang gamitin ang kanilang awtoridadpara pigilan ang kanyang mga kapritso.

Kaya nga darating ang panahon na bibigyan ngDiyos ng pangunahing kahalagahan ang paghubog ngpagkatao sa pamilya para sa mga mananampalataya:ang panahon ng mga aklat ng Karunungan at ng pag-tupad sa Batas.

• 9.8 Isang matandang pabula ang isiningit sa 9:8-15 at inilagay sa bibig ni Yotam sa mahigpit napagpuna sa kapangyarihan ng mga hari. Maliwanagang aral: ang mga pinakawalang silbi ang pumapayagmaghari.

MGA HUKOM 8

9

36112 Sinabi ng mga punungkahoy sa baging:

‘Halika’t ikaw ang maging hari namin.’ 13 Suma-got ang baging: ‘Tatalikuran ko ba ang akingkatas na nagpapasaya sa mga diyos at taoupang makapaghari sa mga punungkahoy?’

14 At sinabi ng mga punungkahoy sa dawag:‘Halika, maghari ka sa amin.’ 15 Sinagot ngdawag ang mga punungkahoy: ‘Kung naparitokayo nang buong-katapatan upang pahiranakong hari ninyo, lumapit kayo at sumilong saaking lilim; ngunit kung hindi, magsiklab sanasa dawag ang apoy na tutupok maging sa mgasedro ng Lebanon.’

16 At ngayon, sabihin ninyo sa akin, nagingtapat ba kayo at makatotohanan nang piliinninyong hari si Abimelek? Mabuti ba ang ginawaninyong pakikitungo kay Yerubaal at sa kan-yang pamilya at ibinalik ba ninyo sa kanya angnararapat niyang tanggapin ayon sa kanyangkabutihan?

17 Sapagkat ipinakipaglaban kayo ng akingama, itinaya ang kanyang buhay mailigtaslamang kayo sa mga kamay ng mga Madianita.18 At ngayo’y naghihimagsik kayo laban sapamilya ng aking ama. Pinatay ninyo ang lahatng pitumpu niyang anak sa ibabaw ng isangbato, at itinalaga ninyo si Abimelek na anak ngkanyang alipin, na maghari sa mga pinuno ngSikem sapagkat kapatid ninyo siya. 19 Kungnaging makatarungan at tapat kayo kay Yeru-baal at sa kanyang pamilya ngayon, magingmaligaya sana si Abimelek sa inyo at kayo, sakanya. 20 Ngunit kung hindi, magbuga sana ngapoy si Abimelek upang lamunin ang lahat ngpinuno ng Sikem, at ang kanilang konseho; atmagbuga rin sana ng apoy ang kanilang kon-seho upang lamunin naman si Abimelek.”

21 Tumakas sa Beer si Yoatam upang malig-tas at doon siya nanirahang malayo sa kanyangkapatid na si Abimelek.

22 Naghari si Abimelek sa Israel nang tatlongtaon. 23 Ngunit nagsugo si Yawe ng isang espiritung hindi pagkakaunawaan kay Abimelek at samga pinuno ng Sikem; at pinagtaksilan ng mgapinuno ng Sikem si Abimelek. 24 Ginawa ito niYawe upang maipaghiganti ang pitumpunganak ni Yerubaal. Pinapanagot si Abimelek sadugo ng mga kapatid niyang kanyang pinatay,gayundin ang mga pinuno ng Sikem natumulong sa kanya upang patayin ang kanyangmga kapatid.

25 Upang pinsalain si Abimelek, nanambangang mga pinuno ng Sikem sa kabundukan atdinambong ang sinumang magdaan. Ipinag-bigay-alam ito kay Abimelek.

26 At dumating si Gaal na anak ni Ebed, ka-

sama ang kanyang mga kapatid, at natamo angpagtitiwala ng mga pinuno ng Sikem. 27 Isangaraw, nagpunta sila sa bukid, namitas ng ubas atpinisa iyon. At nagkaroon sila ng handaan satemplo ng kanilang diyos. Isinumpa nila si Abi-melek habang nagkakainan at nag-iinuman.28 At sinabi ni Gaal na anak ni Ebed: “Sino ba siAbimelek sa mga taga-Sikem upang pagling-kuran natin siya? Anak lamang naman siya niYerubaal at tenyente lamang niya si Zebul. Pag-lingkuran natin ang tauhan ni Hamor na ama niSikem. Bakit natin paglilingkuran si Abimelek?

29 Kung hawak ko lamang ang bayang ito,patatalsikin ko si Abimelek at sasabihin ko sakanya: ‘Palakasin mo ang iyong hukbo, luma-bas ka rito at lumaban!’”

30 Galit na galit si Zebul na gobernador nglunsod nang mabalitaan ang balak ni Gaal naanak ni Ebed. 31 Lihim siyang nagpadala ng mgasugo kay Abimelek at sinabi: “Dapat mongmalaman na si Gaal na anak ni Ebed ay duma-ting na kasama ang kanyang mga kapatid saSikem at pinapaghihimagsik niya ang lunsodlaban sa iyo. 32 Kayat tumayo ka, isama mo angiyong mga tauhan at manambang sa bukid.33 Bukas ng umaga, sa pamimitak ng araw,salakayin mo ang lunsod. Kapag hinarap ka niGaal, na kasama ang kanyang mga tauhan,gawin mo sa kanya ang gusto mo.”

34 Lumakad kinagabihan si Abimelek, ka-sama ang lahat niyang tauhan at apat na pang-kat silang nanambang sa Sikem. 35 Nang luma-bas si Gaal na anak ni Ebed at tumindig sabungad ng lunsod, lumabas naman si Abimelekat ang mga kawal mula sa kanilang pinag-tataguan.

36 Nakita ni Gaal ang mga kawal at sinabi kayZebul: “Tingnan mo, may mga taong bumababamula sa tuktok ng kabundukan.” Ngunit su-magot si Zebul: “Anino ng bundok ang nakikitamo. Akala mo lamang ay mga tao.” 37 Sinabingmuli ni Gaal: “Tingnan mo, may mga taongbumababa mula sa dakong gitna ng lupain, atmay isang pangkat pang nanggagaling namanmula sa Puno ng mga Manghuhula.” 38 At sinabini Zebul: “Di ba’t sinabi mo: ‘Sino si Abimelekupang paglingkuran natin siya?’ Di ba’t ang mgataong iyan ang kinamumuhian mo? Harapin mosila ngayon at labanan.”

39 Lumabas si Gaal at namuno sa mga taga-Sikem upang labanan si Abimelek. 40 Tumakassi Gaal ngunit hinabol ni Abimelek, at maramiang napatay bago nakarating sa mga pintuan.41 Nagbalik si Abimelek sa Aruma, at itinaboy niZebul si Gaal at ang mga kapatid nito at hindiniya pinayagang manirahan sa Sikem.

MGA HUKOM 9

362Pagkawasak ng Sikem

42 Kinabukasan, pumunta sa bukid ang mgataong-bayan. Ipinaalam ito kay Abimelek,43 kayat tinawag niya ang kanyang tauhan,hinati sa tatlong pangkat at nanambang sabukid. Nang makita niya ang mga tao na pala-bas sa lunsod, sinalakay niya ang mga ito atnilupig. 44 Sumalakay muli ang pangkat nakasama ni Abimelek at kinubkob ang lagusan samga pintuan ng lunsod; sinalakay naman ngibang pangkat ang mga nasa bukirin. 45 Magha-pong sinalakay ni Abimelek ang lunsod. Kinub-kob niya ang lunsod at pinatay ang lahat ngtagaroon. Iginuho niya ang lunsod at binudburaniyon ng asin.

46 Nang mabalitaan ito ng mga naninirahansa Tore ng Sikem, nagpunta sila sa silid sa ilalimng lupa ng templo ng El-Berot. 47 May nagsabikay Abimelek na magkakasama ang mga nan-inirahan sa Tore ng Sikem, 48 kayat umakyatsiya sa Bundok ng Zalmon, kasama ang lahat ngkanyang kawal. Kumuha siya ng isang palakol,pumutol ng sanga ng isang punungkahoy atpinasan iyon. Pagkatapos ay sinabi niya sa mgakasama niyang kawal: “Nakita na ninyo angginawa ko, kayat gawin din ninyo.” 49 Kayatpumutol ng mga sanga ang lahat ng kanyangkawal, at sumunod sa kanya. Tinipon nila angmga sanga sa ibabaw ng silid na nasa ilalim nglupa at sinilaban iyon sa ibabaw ng mga taongnasa loob. Kayat ang lahat ng naninirahan saTore ng Sikem – mga sanlibong lalaki at babae– ay namatay.

Kamatayan ni Abimelek50 Nilabanan din ni Abimelek ang Tebes,

sinalakay iyon at sinakop. 51 Ngunit may isangmatibay na tore sa loob ng lunsod at doonnagtago ang lahat ng lalaki’t babae, lahat ngtaga-lunsod. Ipininid nila iyon sa loob at nagsi-tuloy sa bubungan ng tore. 52 Dumating si Abi-melek sa tore upang sumalakay, at lumapit siyasa pinto, na ang balak ay sunugin iyon. 53 Ngunitisang babae ang nagbagsak ng isang gilingang-bato sa kanyang ulo at nabasag ang kanyang

bungo. 54 Tinawag niya kapagdaka ang kanyangtagapagdala ng sandata at sinabi rito: “Hugutinmo ang iyong tabak at patayin mo ako para hindinila masabing ‘Isang babae ang pumatay sakanya!’” Kayat sinaksak siya ng kanyangtagapagdala ng sandata, at namatay. 55 Nangmakita ng mga Israelita na patay na si Abimelek,umuwi na ang bawat isa.

56 Sa gayon, ibinalik ng Diyos kay Abimelekang kasamaang ginawa niya sa kanyang amanang patayin niya ang kanyang pitumpungkapatid. 57 Pinapagbayad din ng Diyos ang mgataga-Sikem sa lahat nilang kasamaan. Sagayon, natupad ang sumpa ni Yotam, na anak niYerubaal.

Tola, Yair at Yefte• 1 Pagkamatay ni Abimelek, si Tolana anak ni Pua na anak naman ni

Dodo, ang nakapagligtas sa Israel. Ka-bilang siya sa tribu ng Isacar at naninira-han sa Semir, sa kabundukan ng Efraim.2 Naging hukom siya ng Israel nang dala-wampu’t tatlong taon, at nang mamataysiya ay inilibing sa Samir.

3 Pagkatapos niya, si Yair ng Galaadang namuno sa Israel nang dalawampu’tdalawang taon. 4 Tatlumpu ang kanyanganak na lalaki na nakasakay sa tatlum-pung asno, at may tatlumpung bayan nahanggang sa panahong ito ay tinatawagna mga bayan ni Yair, sa lupain ng Galaad.5 Nang mamatay si Yair, inilibing siya saKamon.

6 Minsan pa, ginawa ng mga Israelitaang masama sa paningin ni Yawe; pinag-lingkuran nila ang mga Baal at angAstarot, ang mga diyos ng Aram at Sidon;ang mga diyos ng Moab, ang mga diyosng mga Amonita at ang mga diyos ngmga Pilisteo. Pinabayaan nila si Yawe at

• 10.1 May kanya-kanyang mga problema angbawat tribu. Nagkaroon ng mga tagapagligtas sa iba’tibang lugar, na pagkatapos ng isang tagumpay aypinarangalan bilang mga “Hukom” sa buong buhaynila: si Gideong taga-Manases, si Tolang taga-Isacar; siYair na taga-Galaad.

Isinasalaysay mula 10:6 hanggang 12:7 ang istoryani Yefte. Binibigyang-diin sa introduksyon, 10:6-18,ang kahalagahan ng mga pangyayaring ito.

Mapapansin ang walang-sawang pag-ibig ni Yawena laging nagpapatawad. Sa pagdami ng mga ka-salanan, sinasabi ni Yawe: “Hindi ko na kayo ililigtasuli”; ngunit katulad ng dati, hindi matitiis ng Diyosang paghihirap ng Israel. Kung inirereklamo natinang pagsasawalang-kibo ng Diyos sa harap ng kasa-lukuyang pang-aapi at kawalang-katarungan, ito’ysapagkat hindi natin makita na kapwa nakikibahagi saresponsabilidad at sa kasalanan ang mang-aapi at anginaapi.

MGA HUKOM 9

10

363

hindi na nila pinaglingkuran. 7 Nag-alablaban sa Israel ang poot ni Yawe, kayatibinigay niya ang mga ito sa kamay ngmga Pilisteo at mga Amonita.

8 Sa loob ng labingwalong taon, nili-galig at siniil ng mga ito ang lahat ngIsraelitang naninirahan sa kabilang ibayong Jordan sa lupaing Amorreo ng Galaad.9 Tumawid din ang mga Amonita sa Jor-dan upang salakayin ang Juda, ang Ben-jamin at ang mga taga-Efraim. Hirap nahirap ang Israel.

10 Nang panahong iyon, tumawag angmga Israelita kay Yawe: “Nagkasala kamisa iyo, sapagkat itinakwil namin si Ya-weng aming Diyos, upang maglingkod samga Baal.” 11 Sinabi naman ni Yawe samga Israelita: “Nang pinahirapan kayo ngmga Ehipsiyo, Amorreo, Amonita, Pi-listeo, 12 ng mga Sidonio, Amalekita atMadianita, at tumawag kayo sa akin, diba’t iniligtas ko kayo sa kanilang mgakamay? 13 Ngunit sa kabila nito, pinaba-yaan ninyo ako at naglingkod kayo saibang mga diyos. Kayat hindi ko na kayoililigtas pang muli. 14 Sulong, at tumawagkayo sa mga diyos na pinili ninyo. Bakamaililigtas nila kayo sa panahon ng in-yong kagipitan.”

15 Sinagot ng mga Israelita si Yawe:“Nagkasala kami. Gawin mo na sa aminang gusto mo, iligtas mo lamang kamingayon.” 16 At inalis nila ang mga dayu-hang diyus-diyusan at pinaglingkuran siYawe. At hindi na niya matiis pa ang pag-hihirap ng Israel.

17 Nagtipun-tipon ang mga Amonita atnagkampo sa Galaad. Nagtipun-tipondin ang mga Israelita at nagkampo saMizpa. 18 Doon nagtanungan ang mga ta-umbayan at ang mga pinuno ng Galaad:“Sino’ng mamumuno sa ating lahat sapakikipaglaban sa mga Amonita? Sinu-man siya, gagawin natin siyang pinuno nglahat ng taga-Galaad.”

• 1 Magiting na mandirigma siYefteng taga-Galaad. Babaeng

bayaran ang kanyang ina, at si Galaadnaman ang kanyang ama. 2 Ngunit nag-kaanak din ng mga lalaki ang asawa niGalaad, at nang magsilaki sila ay pina-layas nila si Yefte at sinabi: “Wala kangkaparte ni anumang mamanahin sa sam-bahayan ng aming ama, sapagkat anakka ng ibang babae.” 3 Tumakas si Yeftesa kanyang mga kapatid at pumunta salupain ng Tob. Sumama siya doon saisang pangkat ng mga bayarang mandir-igma na nakasama niya sa panloloob.4 Sumapit ang sandaling dinigma na ngmga Amonita ang Israel. 5 Kayat nagpuntakay Yefte ang mga matatanda ng Galaadsa lupain ng Tob, 6 at sinabi sa kanya:“Sumama ka sa amin at pamunuan moang aming mga tao sa paglaban sa mgaAmonita.”

7 Sumagot si Yefte sa mga matatandang Galaad: “Di ba’t kayo ang nagpalayassa akin sa bahay ng aking ama sapagkatkinamumuhian ninyo ako? Bakit ninyoako nilalapitan ngayong nagigipit kayo?”

taong relihiyoso, sa mga propeta o mga pari kumikilosang Espiritu ni Yawe. Kumikilos ito sa “pagbabago samukha ng sangkalupaan” (Salmo 104) sa pamamagi-tan ng mga taong biniyayaan ng lakas at kapangyari-han para sa mga makasaysayang gawain na magsu-sulong sa Kaharian ng Diyos. Kung minsa’y itinuturingnatin kahit mali na parang mga santo ang mgatagapagpalaya sa ating panahon, gayong hindi namannila laging isinasabuhay ang pananampalataya o kini-kilala si Kristo. Mas magiging wasto sana kung sa mga“hukom” natin sila ikukumpara, na sa kabila ng ka-nilang mga limitasyon ay pinaglingkuran pa rin angmga plano ng Diyos, “sa pagbubunsod ng Espiritu niYawe.”

• 11.1 Isa sa mga mas kontrobersyal na tagapag-ligtas sa Biblia si Yefte. Puno siya ng sama ng loob sakanyang mga kapatid na humamak sa kanya. Walangbuting dulot sa bayan ng Israel ang pakikidigma niya satribu ng Efraim. At sa dakong huli, ang kanyangpanatang isakripisyo ang sinuman sa kanyang pamilyaay naaayon sa kaugalian ng mga paganong Kananeona bale-wala kung isakripisyo ang kanilang mga anak.Ngunit mababasa pa rin natin: Nakay Yefte angEspiritu ni Yawe.

Nang panahong iyon, ang lakas ni Yawe na higit salakas ng tao ang ibig sabihin ng Espiritu na siyangnagbubunsod sa tao sa paggawa ng kabayanihan.Hindi lamang sa mga relihiyosong seremonya o sa mga

MGA HUKOM 11

11

3648 Sinagot siya ng mga matatanda ngGalaad: “Pinuntahan ka nga namin upangikaw ang mamuno sa amin sa paglabansa mga Amonita. Ikaw ang gusto namingmamuno sa buong Galaad.” 9 Sumagot siYefte: “Kapag hiniling ninyo sa aking bu-malik upang kalabanin ang mga Amonitaat ipinagkaloob sa akin ni Yawe ang ta-gumpay, ako na ang mamumuno sa in-yong lahat.” 10 At sinabi sa kanya ng mgamatatanda: “Dinggin sana kami ni Yawe!Sumpain kami kapag hindi namin tinupadang aming sinabi!”

11 Kayat sumama si Yefte sa mga mata-tanda ng Galaad at ginawa siyang pinunoat heneral ng bayan, at inulit ni Yefte saharapan ni Yawe sa Mizpa ang lahat ngkanyang hinihingi.

12 Nagpadala ng mga sugo si Yefte sa hari ngmga Amonita upang sabihin: “Ano’ng gustomong palabasin at sinalakay mo ako sa sarilikong lupain?” 13 Sumagot ang hari sa mga sugo:“Nang umahon ang mga Israelita mula saEhipto, sinakop nila ang aking bansa, mula saArnon hanggang sa Yabok at sa Jordan. Kayatkusang-loob mo nang ibalik ito.”

14 Muling nagpadala ng mga sugo si Yefte sahari ng mga Amonita 15 at sinabi: “Ito ang sabi niYefte: ‘Hindi inagaw ng Israel ang lupain ngMoab o ang lupain ng mga Amonita. 16 Nangumahon sila mula sa Ehipto, dumaan ang mgaIsraelita sa disyerto hanggang sa Dagat ngTambo at sumapit sa Kades. 17 At nagpadala ngmga sugo ang Israel sa hari ng Edom, at sinabi:‘Padaanin mo kami sa iyong lupain.’ Ngunithindi sila pinansin ng hari ng Edom. Nagpasabirin sila sa hari ng Moab, at tumanggi rin ito.Kayat nanatili sa Kades ang mga Israelita.18 Dumaan sila sa disyerto, niligid ang lupain ngEdom at Moab, at sinapit ang silangan ng lupainng Moab. Nagkampo sila sa kabilang ibayo ngArnon, sapagkat ang Arnon ang hangganan ngMoab. 19 At nagpadala ng mga sugo ang Israelkay Sihong hari ng mga Amorreo na nama-mahala sa Hesbon, at sinabi: ‘Padaanin mo kamisa iyong lupain papunta sa amin.’ 20 Ngunitwalang tiwala si Sihon sa Israel at di niya sila

payagang makiraan; tinipon niya ang lahat ngkanyang tauhan at nagkampo sa Yahaz at sina-lakay ang Israel. 21 Si Sihon at ang lahat ngkanyang tauhan ay ibinigay ni Yaweng Diyos ngIsrael sa kamay ng mga Israelita. Ginapi sila ngIsrael at sinakop ang buong lupain ng mgaAmorreong naninirahan doon. 22 Kayat nasakopnila ang buong lupain ng mga Amorreo mula saArnon hanggang sa Yabok, at mula sa disyertohanggang sa Jordan.

23 Kayat si Yaweng Diyos ng Israel ang nag-palayas sa mga Amorreo para sa kanyangbayang Israel, at ngayo’y ikaw ang magpa-palayas sa amin? 24 Di ba’t hawak na ninyo anglahat ng ibinigay sa inyo ng inyong diyos na siKamos? Kayat hahawakan din namin ang lahatng ibinigay sa amin ni Yaweng aming Diyos.25 Madadaig mo pa ba si Balak na anak ni Ziporna hari ng Moab? Nasalakay ba niya ang Israel?26 Tatlundaang taong naninirahan ang mga Is-raelita sa Hesbon at sa mga lunsod na umaasaroon. Nanirahan din sila sa Aroer at sa mgabayan at sa lahat ng mga lunsod sa magkabilangpampang ng Jordan. Bakit hindi mo binawi angmga ito noon? 27 Wala akong ginawang masamasa iyo, ngunit masama ang ginagawa mongpagsalakay. Magpasiya sa araw na ito si YawengHukom sa mga anak ng Israel at sa mga anak ngAmmon.”

28 Ngunit hindi pinansin ng hari ng mgaAmonita ang pahatid ni Yefte.

Ang anak na babae ni Yefte

• 29 Pinuspos si Yefte ng Espiritu niYawe. Pumunta siya sa Galaad at tumuloysa Manases, dumaan sa Mizpa ng Galaadat pumasok sa lupain ng mga Amonita.

30 Gumawa ng panata si Yefte kay Yawe:“Kapag pinapagtagumpay mo ako, 31 iha-handog ko sa iyo ang unang lalabas saaking bahay upang salubungin ako mulasa pakikidigma. Ito’y para kay Yawe atiaalay ko ito sa pamamagitan ng apoy.”

32 Tumawid si Yefte sa lupain ng mgaAmonita upang labanan ang mga ito, atibinigay sila ni Yawe sa kanyang kamay.33 Hinabol niya ang mga ito mula sa Aroer

• 29. Isinasalaysay ng Biblia nang walang anumang paliwanag ang panata ni Yefte. Nakikita natin dito angpagkakamaling pagsisisihan ng isang bayani.

MGA HUKOM 11

365

hanggang sa Minit at Abel Keramim, atsinakop ang dalawampung bayan. Napa-kadakila ng panalong iyon at sinakop ngIsrael ang mga Amonita.

34 Nang magbalik si Yefte sa kanyangtahanan sa Mizpa, sinalubong siya ngkanyang anak na babae. Sa galak nito namakita ang ama, sumayaw ang kanyanganak sa saliw ng tamburin nito. Tanginganak ito; walang ibang anak si Yefte, lalakiman o babae.

35 Nang makita ni Yefte ang anak, wina-rak niya ang kanyang damit at napahi-mutok siya: “Anak ko, winasak mo angbuhay ko; binigyan mo ako ng masamangkapalaran. Sapagkat nakagawa ako kayYawe ng isang panata ng kahangalan, atngayon, hindi ko na mababawi pa.” 36 Su-magot ito: “Ama, nakagawa man kayo ngpanata ng kahangalan, kailangang gawinmo sa akin ang ayon sa iyong ipinangako,sapagkat ipinaghiganti ka ni Yawe saiyong mga kaaway. 37 Ang hiling ko la-mang ay bayaan mong mabuhay pa akong dalawang buwan, kasama ang akingmga kaibigan sa kabundukan. Doon akomananaghoy sapagkat hindi na akomakapag-aasawa pa.” 38 Sinabi ni Yefte saanak: “Sige, humayo ka.” At pinabayaanni Yefte na makalayo ang anak nangdalawang buwan. Nagpunta ang dalaga atang mga kasamahan sa kabundukan atdoon nanangis sapagkat hindi na siyamakapag-aasawa pa.

39 Makaraan ang dalawang buwan, nag-balik ang dalaga sa ama, at tinupad ni Yefteang kanyang panata. Hindi nakakilalakailanman ng lalaki ang dalaga. Dito nag-simula ang isang kaugaliang Israelita 40 naang mga anak na dalaga ng Israel ay apatna araw na nagluluksa taun-taon upanggunitain ang anak na dalaga ni Yefteng taga-Galaad.

1 Nagtipun-tipon ang mga kalalakihan ngEfraim, tumawid sa Jordan pahilaga at

sinabi kay Yefte: “Bakit ka sumalakay sa mga

Amonita nang hindi man lamang kami ipinag-sama? Susunugin ka namin sa iyong bahay.”2 Sumagot si Yefte: “Kami ng aking bayan at angmga Amonita ay nagkaroon ng matinding ali-tan. Hiningan ko kayo ng tulong, ngunit hindininyo ako sinagip sa kanilang mga kamay.3 Nang makita kong walang tutulong sa akin,isinuong ko sa panganib ang aking buhay atlumaban ako sa mga Amonita, at ibinigay sila niYawe sa aking mga kamay. Kaya bakit kayoumahon para kalabanin ako ngayon?”

4 At tinipon ni Yefte ang lahat ng kalalakihanng Galaad at sinalakay ang Efraim. Nilupig ngmga taga-Galaad ang mga taga-Efraim, nanagsabi: “Kayong mga taga-Galaad ay mgatakas na tumawid mula sa Efraim at Manases.”5 Sinakop ng mga taga-Galaad ang mga ma-babaw na bahagi ng Jordan at hinarangan angdaan. Tuwing may takas mula sa Efraim nanagsabi: “Padaanin mo ako,” tinatanong siya ngmga taga-Galaad: “Taga-Efraim ka ba?” Kapagsumagot: “Hindi po,” 6 idurugtong ng mga taga-Galaad: “Kung gayon, sabihin mo, ‘Shibolet.’”

Ngunit sasabihin naman: “Sibolet”, sapagkathindi ito mabigkas nang wasto ng mga taga-Efraim. Kayat bibihagin ito at gigilitan ng lala-munan sa mababaw na bahagi ng Ilog Jordan.Apatnapu’t dalawang libong taga-Efraim angnapatay nang panahong iyon.

7 Anim na taong naging hukom ng Israel siYefte. Namatay siya at inilibing sa kanyangsariling lunsod ng Mizpa sa Galaad.

8 Pagkatapos niya namuno sa Israel si Ibzanng Betlehem. 9 May tatlumpu siyang anak nalalaki at tatlumpung babae. Ang tatlumpuniyang anak na dalaga ay ipinakasal niya samga lalaking hindi kabilang sa kanilang lipi, atnagdala naman siya ng tatlumpung babainghindi rin kalipi para sa kanyang mga anak nalalaki. Hukom siya ng Israel nang pitong taon.10 Pagkamatay ni Ibzan ay inilibing siya saBetlehem.

11 Pagkatapos, si Elon na taga-Zabulon angnamuno sa Israel. Sampung taon siyang nama-hala sa Israel. 12 At namatay siya at inilibing saAyalon sa lupain ng Zabulon.

13 Pagkatapos ni Elon, si Abdon na anak niHillel ng Piraton ang namuno sa Israel. 14 Apat-napu ang anak na lalaki ni Abdon at tatlumpuang apong lalaki na sumakay sa pitumpungasno. Hukom siya ng Israel nang walong taon.15 At namatay siya at inilibing sa Piraton, sakabundukan ng Efraim, sa bundok ng mgaAmorreo.

MGA HUKOM 12

12

366Ang pagsilang ni Samson

• 1 Muling gumawa ng masamaang mga Israelita kay Yawe, kayat

inilagay sila sa mga kamay ng mgaPilisteo nang apatnapung taon.

2 May isang lalaking taga-Sora sa ang-kan ng Dan na ang pangalan ay Manoa.Hindi nagkaanak ang kanyang asawangbaog. 3 Nagpakita sa babae ang Anghelni Yawe at sinabi sa kanya: “Baog ka athindi makapagsisilang, ngunit maglilihika at magsisilang ng isang anak na lalaki.4 Kaya’t mula ngayon ingatan mong hu-wag uminom ng alak o anumang inumingnakalalasing, o kumain ng di-malinis napagkain, 5 sapagkat isisilang mo angisang anak na lalaki. Huwag gugupitin angkanyang buhok sapagkat siya’y nazir, naitinalaga kay Yawe mula sa sinapupunanng kanyang ina. Siya ang magsisimulangmagligtas ng mga Israelita sa mga Pilis-teo.”

6 Lumapit ang babae sa kanyang asawaat sinabi: “Isang sugo ng Diyos ang lu-mapit sa akin. Tulad ng isang anghel ngDiyos sa karilagan ang kanyang mukha.Hindi ko siya tinanong kung saan siyananggaling at hindi rin niya sinabi angkanyang pangalan. 7 Ngunit sinabi niya:‘Maglilihi at magsisilang ka ng isang anakna lalaki. Huwag kang iinom ng alak oinuming nakalalasing mula ngayon, athuwag kakain ng di-malinis na pagkain,sapagkat ang iyong anak ay magigingNazir ni Yawe mula sa sinapupunan ngkanyang ina hanggang sa araw ng kan-yang kamatayan’.”

8 Sumamo si Manoa kay Yawe at sinabi:“Hinihiling ko, aking Panginoon, na muling pa-puntahin sa amin ang lingkod ng Diyos na

isinugo mo upang maituro sa amin ang dapatnaming gawin sa batang isisilang.” 9 Dininig niYawe si Manoa at muling dumating ang Anghelni Yawe sa babae habang nakaupo siya sa bukidat hindi rin kasama si Manoa.

10 Tumakbo kapagdaka ang babae sa kan-yang asawa at sinabi: “Tingnan mo’t nagpakitasa akin ang lalaking dumating sa akin noongisang araw.” 11 Tumindig si Manoa at sumunodsa kanyang maybahay. Nilapitan niya ang lalakiat sinabi: “Ikaw ba ang lalaking nakipag-usap sababaing ito?”

Sumagot siya: “Ako nga.” 12 Sinabi sa kanyani Manoa: “Kapag natupad ang sinabi mo,anong kautusan at panuntunan ang kailangangsundin ukol sa bata?”

13 Sinabi ng Anghel ni Yawe kay Manoa:“Iwasan ng babae ang lahat ng tinukoy ko sakanya. 14 Huwag siyang titikim ng anumanggaling sa ubas, o iinom ng alak o anumanginuming nakalalasing, huwag siyang kakain nganumang di-malinis na pagkain, at gagawinniya ang lahat ng iniuutos ko sa kanya.”

15 At sinabi ni Manoa sa Anghel ni Yawe:“Bayaan mong pigilin ka namin at maghahandakami ng isang batang kambing para sa iyo.”(Hindi alam ni Manoa na Anghel siya ni Yawe.)16 Ngunit sinabi ng Anghel ni Yawe kay Manoa:“Papigil man ako, hindi ko rin titikman anginyong pagkain. Ngunit kung gusto ninyongmag-alay ng sinunog na handog, ialay ninyoiyon kay Yawe.” 17 Kayat tinanong ni Manoa angAnghel ni Yawe: “Ano’ng pangalan mo, at nangmaparangalan ka naman namin kapag nagka-totoo ang sinabi mo?” 18 Sumagot ang Anghel niYawe: “Bakit mo itinatanong ang aking pa-ngalan? Ito’y Kahanga-hanga.” 19 At kinuha niManoa ang isang batang kambing at butil atinialay sa bato bilang sinunog na handog kayYawe na gumagawa ng mga kahanga-hangangbagay.

20 At samantalang nakamasid si Manoa atang kanyang maybahay, may apoy na biglangnag-alab mula sa altar patungo sa kalangitan, atpumaitaas ang Anghel ni Yawe sa gitna ng liyab.

Pagkakita niyon ni Manoa at ng kanyangmaybahay, nagpatirapa sila sa lupa. 21 Nawala

MGA HUKOM 13

• 13.1 Narito ang apat na kabanata sa mga“istorya” tungkol kay Samson. Isa lamang siyangtagabukid na may medyo ekstraordinaryong lakas nanakipaglaban sa mga Pilisteo para sa sariling kapaka-nan. Alamat na lamang ang marami niyang kabayani-han.

Sinasabing himala ang pagsilang ni Samson. Ipinan-ganak siya ng mag-asawang baog, ayon sa gawi ng

Diyos na nakita na natin sa anak ni Abraham (Gen 18)at siya ring ilalahad pagdating kay Samuel (1 S 1), atpati kay Juan Bautista (Lc 1:5).

Kailangang maging Nazireo ang bata, ibig sabihi’ynakatalaga sa Diyos ayon sa napakatandang seremo-nya sa Biblia (Blg 6:1). Ang pagtatalagang ito sa Diyosang magiging bukal ng kanyang lakas.

13

367ang Anghel ni Yawe sa paningin ni Manoa at ngkanyang maybahay, at nabatid ni Manoa na iyonang Anghel ni Yawe. 22 At sinabi niya sa kanyangmaybahay: “Tiyak na mamamatay tayo sapag-kat nakita na natin ang Diyos.” 23 Sumagot angbabae: “Kung hinahangad ni Yaweng patayintayo, hindi sana niya tinanggap ang sinunog nahandog o ang alay mula sa ating kamay; hindisana niya ipinakita ang lahat ng ito, at hindi sananiya sinabi ang ating narinig.”

24 Nagsilang ng isang anak na lalaki angbabae at pinangalanan itong Samson. Lumakiang bata at binasbasan ni Yawe. 25 At sinimulanng Espiritu ni Yawe na pakilusin ang bata nangito ay nasa Mahane Dan sa pagitan ng Zora atEstaol.

Ang kasaysayan ni Samson

1 Lumusong si Samson sa Timna at naka-kita ng isang babaeng Pilistea. 2 Nagbalik

siya sa kanyang ama at ina at sinabi: “Nakakitaako ng isang Pilistea sa Timna; kunin ninyo siyaupang maging maybahay ko.” 3 Sinabi ng kan-yang ama at ina: “Wala ka bang mapili sa mgaanak na babae ng iyong mga kapatid at kaba-bayan at kukuha ka pa ng asawa mula sa mgaPilisteong di tuli?”

Sinabi ni Samson sa kanyang ama: “Kuninmo siya sapagkat siya ang kasiya-siya sa akin.”4 Hindi alam ng ama at ng ina na galing ito kayYawe na makakalaban sa mga Pilisteo; sapag-kat nasasakop ng mga Pilisteo ang Israel nangpanahong iyon.

5 At lumusong si Samson sa Timna. Nangsumapit siya sa mga ubasan sa Timna, isangumaangil na batang leon ang sumugod sakanya. 6 Nilukuban ng Espiritu ni Yawe si Sam-son at niluray niyang parang bisirong kambingang leon sa pamamagitan ng kanyang mgakamay. 7 Ngunit hindi niya isinalaysay sa kan-yang ama o ina ang kanyang ginawa. At paglu-song niya kinausap ang babaeng nagustuhanniya.

8 Hindi nagtagal, pagbalik niya upang kuninito, lumiko siya upang tingnan muna ang bang-kay ng leon. At may kawan ng pukyutan sa loobnito. 9 Kinayod ni Samson ng kamay ang pulot-pukyutan at kinain iyon habang lumalakad.

Nang makabalik siya sa kanyang mga ma-gulang, binigyan niya ang mga ito ng pulot-pukyutan at kinain din iyon. Ngunit hindi niyaipinagtapat na kinuha niya ang pulot-pukyutansa bangkay ng leon. 10 At lumusong ang ama niSamson sa babae. Naghandog si Samson ngmalaking handaan, na nakaugalian ng mga

kabataan. 11 Nang makita siya ng mga Pilisteo,binigyan siya ng mga ito ng tatlumpung kala-lakihan para maging abay niya sa kasalan.

12 Sinabi ni Samson sa mga kalalakihan:“Bibigyan ko kayo ng isang bugtong. Kungmalutas ninyo ito sa loob ng pitong araw nghandaan, bibigyan ko kayo ng tatlumpungtuniko at tatlumpung kasuotang lino. 13 Ngunitkung hindi ninyo malutas, ako ang bibigyanninyo ng tatlumpung tuniko at tatlumpungkasuotang lino.” Sumagot sila: “Sabihin mo angiyong bugtong; nakikinig kami.”

14 Sinabi ni Samson: “Mula sa kumakain aynanggaling ang pagkain; at mula sa malakas,matamis ay lumabas.” 15 Tatlong araw na angnakaraan at hindi pa nahuhulaan ang bugtong.Kayat sa ikapat na araw, sinabi nila sa may-bahay ni Samson: “Akitin mo ang iyong asawana ipaliwanag sa amin ang bugtong, kung hindiay susunugin ka namin, pati ang pamilya ngiyong ama. Inanyayahan ba ninyo kami upangbawian?”

16 Nagsimulang manangis ang maybahay niSamson at nagpatirapa sa kanya, at sinabi:“Ayaw mo sa akin, hindi mo na ako mahal.Binigyan mo ng bugtong ang mga kabataanglalaki ng aking bayan, ngunit hindi mo ipina-liwanag sa akin.” Sinabi ni Samson: “Kung hindiko ipinaliwanag iyan sa aking mga magulang, saiyo pa kaya?” 17 Pitong araw na umiyak angbabae habang may handaan. Sa ikapitong araw,ipinaliwanag na ni Samson ang bugtong sa-pagkat nababagot na siya sa kanya. At ipina-liwanag naman ito ng babae sa kanyang mgakababayan.

18 Sa ikapitong araw, bago siya pumasok sakanilang silid, sinabi ng mga taumbayan kaySamson: “May tatamis pa ba kaysa pulot-puk-yutan? May lalakas pa ba kaysa leon?” Sinabinaman ni Samson: “Kung hindi ninyo ipinang-araro ang aking baka ay hindi pa ninyo mahuhu-laan ang aking bugtong.”

19 At nilukuban siya ng Espiritu ni Yawe.Lumusong siya sa Askalon, at pagkapatay satatlumpung lalaki, hinubaran sila at ibinigay angmga damit sa mga nagpaliwanag ng bugtong. Atgalit na galit siyang umahon sa bahay ngkanyang ama 20 kaya napabigay ang asawa niSamson sa isa sa kanyang abay.

1 Hindi nagtagal, sa panahon ng pag-aaning trigo, dinalaw ni Samson ang kanyang

maybahay. May dala siyang bisirong kambing,at sinabi niya: “Gusto kong makasarilinan angaking asawa sa aming silid.” Ngunit hindi siya

MGA HUKOM 15

14

15

368pinapasok ng ama ng babae, 2 at sinabi: “Akalako’y ayaw mo na sa kanya kayat ibinigay ko siyasa abay mo. Hindi ba mas mabuti ang kanyangnakababatang kapatid na babae? Kaya kuninmo ito sa halip niya.” 3 Sumagot si Samson:“Ngayo’y wala na akong magiging utang sa mgaPilisteo, pinsalain ko man sila.”

4 Lumabas si Samson at humuli ng tatlun-daang asong-gubat, kumuha ng mga sulo atitinali nang dala-dalawa sa buntot ang mgahayop. At kinabitan niya ng sulo ang pagitan ngbawat dalawang pinagbuhol na buntot, 5 sinin-dihan ang mga sulo at pinawalan ang mgaasong-gubat sa mga bukirin ng trigo ng mgaPilisteo. Kayat nasunog niya ang mga naani naat ang hindi pa naaani, gayundin ang mgaubasan at taniman ng olibo.

6 Tinanong ng mga Pilisteo: “Sino ang maykagagawan nito?” At sumagot ang ilan: “SiSamson, ang manugang ng lalaking taga-Timna, sapagkat kinuha ng matanda ang kan-yang asawa at ibinigay sa abay niya.” Kayatpinuntahan ng mga Pilisteo ang babae at sinu-nog siya at ang kanyang pamilya. 7 Sinabi niSamson sa mga Pilisteo: “Sa ginawa ninyong ito,hindi ako titigil hangga’t hindi ako nakapag-hihiganti.” 8 Natalo niya ang mga ito at walangawang pinagpapatay. At lumusong siya sa isangyungib sa batuhan ng Etam at doon nanirahan.

9 Umahon naman ang mga Pilisteo sa kabun-dukan ng Juda at sinalakay ang Lehi. 10 Tina-nong sila ng mga kalalakihan ng Juda: “Bakitkayo naparito’t sinalakay kami?” Sumagot angmga Pilisteo: “Naparito kami upang bihagin siSamson, at gawin sa kanya ang ginawa niya saamin.”

11 Tatlong libong kalalakihan ng Juda anglumusong sa yungib sa batuhan ng Etam atsinabi kay Samson: “Hindi mo ba alam na angmga Pilisteo ang naghahari sa atin? Ano itongginawa mo sa amin?” Sumagot siya: “Ginawa kolamang sa kanila ang ginawa nila sa akin.”12 Sinabi ng kalalakihan: “Naparito kami upangigapos ka at ibigay sa mga Pilisteo.” Sinabi niSamson: “Isumpa ninyo sa akin na hindi kayoang papatay sa akin.” 13 Sinagot siya: “Igagaposka lamang namin at ibibigay sa kanila, ngunithindi ka namin papatayin.” Iginapos nga siya sa

dalawang bagong lubid at inilabas mula sabatuhan. 14 Pagdating nila sa Lehi, sinalubongsiya ng mga Pilisteo, na naghihiyawan sa kani-lang tagumpay. Ngunit nilukuban si Samson ngEspiritu ni Yawe. Ang mga lubid na nakatali sakanya ay natulad sa mga hibla ng lino na nasu-nog, at lumuwag ang mga gapos sa kanyangmga bisig. 15 Nakakita siya ng sariwa pang pangang isang asno, dinampot niya iyon at ginamit sapagpatay sa sanlibong tao. 16 At sinabi ni Sam-son: “Pininsala sila ng panga ng asno, binugbogko ang sanlibo ng panga ng asno.”

17 Pagkasabi nito, itinapon niya ang panga;kaya tinawag na Ramat-Lehi ang lugar na iyon.18 At nakaramdam siya ng masidhing uhaw.Tumawag siya kay Yawe, at sinabi: “Malakingtagumpay ang ibinigay mo sa iyong lingkod.Ngayo’y mamamatay na lamang ba ako sauhaw at mahuhulog sa mga kamay ng mga di-tuli?”

19 Kayat biniyak ni Yawe ang kuweba sa Lehiat tumulo mula roon ang tubig. Uminom siSamson; nanumbalik ang kanyang lakas at mulisiyang sumigla. Dahil dito, tinawag na En-hakoro ang bukal na naroon pa rin sa Lehi.

20 Naging hukom ng Israel si Samson sa loobng dalawampung taon, sa panahon ng mgaPilisteo.

1 Nang magpunta si Samson sa Gaza,nakakita siya ng isang babaeng bayaran

at pumasok siya sa tinitirhan nito. 2 Nang ma-pasabihan ang mga kalalakihan ng Gaza nadumating si Samson, nagronda sila at tinam-bangan si Samson sa pintuan ng lunsod. Mag-damag silang nanahimik, at nag-isip: “Hihin-tayin natin ang madaling-araw upang patayinsiya.” 3 Ngunit hanggang hatinggabi lamangnatulog si Samson. Nang maghatinggabi, bu-mangon siya at tinanggal ang mga pinto ngpintuang-lunsod kasama ang trangka. Pinasanniya ang mga iyon at dinala sa ituktok ng burolna katapat ng Hebron.

Samson at Delila

• 4 At umibig si Samson sa isang baba-eng nasa lambak ng Sorec; ang pangalan

Kahinaan ng mga bayani. Ipinagkatiwala ni Sam-son ang kanyang sarili, kaluluwa’t katawan sa isangbabaeng hindi naman nagmamahal sa kanya.

Mababasa natin sa iba pang lugar sa Biblia: “Mabu-ting sarilinin na lamang ang lihim ng Hari” at “Huwagmong ihagis ang iyong mga perlas sa mga baboy kunghindi’y tatapakan lamang nila ang mga iyon at hihi-gan.”

• 16.4 Matapos ipakilala si Samson bilang “super-man” na laging nananalo sa mga Pilisteo, ipinapakitanaman ngayon ng istorya na natalo siya ng isangbabae.

Sinabi ni Samson kay Delila ang kanyang pagka-katalaga sa Diyos bilang Nazireo. Sa kanya’y mayparteng nakareserba kay Yawe na siyang bukal ngkanyang di-pangkaraniwang lakas.

MGA HUKOM 15

16

369

nito’y Delila. 5 Umahon ang mga pinunong Pilisteo at nagsabi sa kanya: “Akitinmo siya at tuklasin kung saan niya kinu-kuha ang kanyang lakas at nang magapinamin siya at maigapos. Kung magkaka-gayon magbibigay kami sa iyo ng san-libo’t isandaang pirasong pilak.”

6 Kayat tinanong ni Delila si Samson:“Pakisabi mo nga sa akin kung saan ga-ling ang iyong lakas at paano kang mai-gagapos ng iba at magagapi?” 7 Sinagotsiya ni Samson: “Kapag tinalian ako ngpitong bago at hindi pa natutuyong ku-werdas, magiging mahina ako tulad ngsinuman.”

8 Nagpadala ang mga pinuno ng Pi-listeo kay Delila ng pitong bagong ku-werdas na hindi pa pinatutuyo, at itinali niDelila si Samson. 9 May mga lalaking na-katago sa tirahan ni Delila, at sumigawsiya: “Samson, may dumarating na mgaPilisteo!” Nilagot ni Samson ang mga ku-werdas na tulad sa sinunog na sinulid. Athindi natuklasan kung saan nanggagalingang lakas ni Samson.

10 At sinabi ni Delila kay Samson: “Gi-nawa mo akong tanga, at nagsinungalingka sa akin. Sabihin mo na sa akin, paanoka nila maigagapos?” 11 Sinagot siya niSamson: “Kapag ginapos ako ng pitongbagong-tirintas na lubid na hindi pa naga-gamit, magiging mahina ako tulad ngsinuman.” 12 Kayat ginapos nga siya niDelila ng pitong bagong-tinirintas na lu-bid. Ngunit nang sumigaw si Delila na:“Heto na ang mga Pilisteo!” muling nilagotni Samson ang mga lubid na nakagapossa kanyang mga bisig na tila sinulid la-mang. 13 Kayat sinabi ni Delila: “Hang-gang kailan mo ako lolokohin at pagsi-sinungalingan? Sabihin mo na sa akinkung paano ka mapipigilan.” Sumagot siSamson: “Kapag hinabi mo ang pitongtirintas ng aking buhok sa habihan at hi-nigpitan ng isang aspili, magiging mahinaako tulad ng sinuman.” 14 Pinatulog niDelila si Samson at hinabi nila ang pitong

tirintas ng buhok ni Samson sa habihan atnilagyan ng aspili. At sumigaw si Delila:“May dumarating na mga Pilisteo!” Nagi-sing si Samson at hinatak niya ang habi-han sa pamamagitan ng kanyang tirintas.At hindi rin nalaman ni Delila kung saannanggagaling ang lakas ni Samson.

15 Kaya sinabi ni Delila: “Sabi mo, mahalmo ako, ngunit wala sa akin ang iyongpuso. Tatlong ulit mo na akong nililinlang.Hindi mo pa sinasabi sa akin kung ano angpinanggagalingan ng iyong di-karaniwanglakas.” 16 Naging mapilit si Delila at inu-ukilkil araw-araw ng mga katanungan siSamson, hanggang mapagod siya at pa-rang mamamatay. 17 Kayat ipinagtapatna niya ang katotohanan: “Kailanman ayhindi nagugupit ang aking buhok sapagkatako ay isang Nazir na itinalaga na sa Diyosmula pa sa sinapupunan ng aking ina.Kapag ginupit ang aking buhok ay ma-wawala na ang aking lakas at magigingmahina ako tulad ng sinuman.”

18 Naunawaan ni Delila na ipinagtapatna sa kanya ni Samson ang lahat, kayattinawag niya ang mga pinuno ng Pilisteoat sinabi: “Halikayo, sapagkat ipinagtapatna sa akin ni Samson ang lahat.” Kayadumating sa kanya ang mga pinuno nadala ang salapi. 19 Pinatulog ni Delila siSamson sa kanyang kandungan at tina-wag niya ang isang lalaki upang gupitinang pitong tirintas ng buhok nito. Kaagadniyang nasupil ito: nawala nga ang kan-yang lakas.

20 Nang sumigaw si Delila: “Samson,may mga Pilisteo!” nagising si Samson atakala niya’y maililigtas niya ang kanyangsarili, tulad nang dati. Hindi niya alam nalumayo sa kanya si Yawe. 21 Kayat nahulisiya ng mga Pilisteo, dinukit ang kanyangmga mata at iniahon siya sa Gaza. Doonsiya iginapos ng dalawang kadenangtanso at pinapag-ikot ng gilingan sa bi-langguan. 22 Subalit kaagad na nagsimu-lang tumubo ang buhok ni Samson pag-kagupit dito.

MGA HUKOM 16

370Ang kamatayan ni Samson

23 Nagtipun-tipon ang mga pinuno ngPilisteo upang mag-alay ng isang dak-ilang handog sa kanilang diyos na Dagon,at nagkaroon sila ng malaking handaan,at sinabi: “Inilagay ng aming diyos saaming mga kamay ang aming kaaway nasi Samson!” 24 Nakita nga siya ng mga tao,at nagpuri sila sa kanilang diyos: “Inilagayng aming diyos sa aming mga kamay angaming kaaway na si Samson na nagwasaksa aming lupain at pumatay sa marami saamin.”

25 Nang nagsasaya na ang lahat, sinabinila: “Ilabas si Samson upang aliwinkami!” Tinawag si Samson sa bilangguan,at inaliw sila.

Noon nila siya inilagay sa pagitan ngmga haligi. 26 At sinabi ni Samson sa ba-tang lalaking umaakay sa kanya: “Dalhinmo ako sa dakong mahihipo ko ang mgahaligi ng bahay na ito, at nang makasan-dal naman ako sa mga iyon.” 27 Ang ba-hay ay puno ng mga lalaki at babae. Na-roon din ang mga pinuno ng mga Pilisteo,at naroon rin sa bubungan ang mga tat-long libong lalaki at babae na natutuwangmanood sa palabas ni Samson.

28 Tumawag si Samson kay Yawe atsumigaw: “Yawe, aking Panginoon, ala-lahanin mo naman ako at ibalik mo angaking lakas kahit sa pagkakataong itolamang upang maipaghiganti ko angaking mga mata sa mga Pilisteo.”

29 Kinapa ni Samson ang dalawangpanggitnang haligi na kinasasalalayan ngbahay, itinukod ang kanang bisig sa isanghaligi at ang kaliwa naman ay sa kabila,

30 at sumigaw: “Bayaan mong mamatayakong kasama ng mga Pilisteo!” Ubos-lakas siyang tumulak at bumagsak angbahay sa mga pinuno at mga taong nag-tipun-tipon doon. Higit na marami angmga isinama niya sa kanyang kamatayankaysa napatay niya sa buong buhay niya.

31 Lumusong ang kanyang mga kapatidat ang sambahayan ng kanyang amaupang kunin ang kanyang bangkay. Ini-lagay siya sa libingan ng kanyang amangsi Manoa, sa pagitan ng Zora at Estaol.Naging hukom siya ng Israel nang dala-wampung taon.

Ang kasaysayan ni Mikaya• 1 May isang lalaking nagngangalangMikaya sa kabundukan ng Efraim na

2 nagsabi sa kanyang ina: “Ang sanlibo’t isan-daang pirasong pilak na nawala sa iyo at isi-numpa mo ang nagnakaw ay ako talaga angkumuha. At ngayon nga, isinasauli ko sa iyo.”3 Sumagot ang kanyang ina: “Basbasan nawa niYawe ang aking anak!” At isinauli ni Mikaya angsanlibo’t isandaang pirasong pilak sa kanyangina.

Ngunit sinabi ng kanyang ina sa kanya: “Ini-handog ko na ang salaping ito kay Yawe, upangmakagawa ang aking anak ng isang imahengyari sa metal. Kayat ibinabalik ko sa iyo angpilak na ito.”

4 Gayunman, ibinalik ni Mikaya ang pilak sakanyang ina at itinabi niya ang dalawandaangpiraso para sa platero, na siyang gumawa ngimaheng yari sa metal. At inilagay ito sa bahayni Mikaya. 5 Kayat nagkaroon si Mikaya ngBahay ng Diyos. Gumawa rin siya ng efodupang makasangguni kay Yawe, at mga diyus-diyusan, at itinalaga niya ang isa sa kanyangmga anak na lalaki bilang kanyang pari. 6 Nangpanahong iyon, wala pang hari sa Israel kayatsumunod ang bawat isa sa sariling palagay.

• 17.1 Nagtatapos ang Aklat ng Mga Hukom sadalawang karaniwang istorya tungkol sa buhay ngIsrael nang panahong iyon. Matapos purihin ng sumu-lat ang nagdaang panahon na hindi kinakailangan angmga hari (tingnan ang 8:22), kinikilala naman niya angmga kasamaang hatid ng pagkakagulo.

Sa mga kabanata 17-18, dahil sa kawalan ng namu-muno sa relihiyon, ginagawa ng mga pari ang kanilangmaibigan. Alalahanin natin na nang panahong iyon,

ang mga lalaki ng tribu ng Levi ang nakatalaga sapaglilingkod kay Yawe (tingnan ang Blg 3).

Isa sa mga lugar sa Biblia ang 18:27 na nagbibigay-pansin sa ipinapakitang kawalang-pakialam sa harapng matinding masaker. Hindi pa alam ng mga Israelitanoon ang pagpapahalaga sa buhay ng tao, magingkaaway man nila o kasamahan. Bale-wala ang sinu-man, ang kabuuan lamang bilang bayan ang maha-laga. Para lamang pagsunog ng isang gubat angpagpuksa sa isang bayang banyaga.

MGA HUKOM 16

17

3717 Isang binatilyong Levita na taga-Betlehem

sa Juda ang naninirahan doon bilang dayuhan.8 Nilisan niya ang Betlehem isang araw at nag-hanap ng pook na maaari niyang tirahan bilangpanauhin. Nakarating siya sa bahay ni Mikayasa kabundukan ng Efraim, 9 at tinanong siya niMikaya: “Taga-saan ka?” Sumagot siya: “Ako’yisang Levitang galing sa Betlehem; naghahanapako ng matutuluyan bilang dayuhan.” 10 Sinabisa kanya ni Mikaya: “Dito ka na tumira sa bahayko at tumayo kang ama at pari ko. Bibigyan kitang sampung pirasong pilak taun-taon, damit atpagkain.” Kayat tumuloy sa bahay ni Mikayaang Levita.

11 Pumayag ang Levitang tumira sa bahay niMikaya at itinuring siyang tunay na anak. 12 Iti-nalaga ni Mikaya ang Levita bilang pari atnanatili ito sa kanyang bahay. 13 At sinabi niMikaya: “Ngayon ay natitiyak kong pagpa-palain ako ni Yawe sapagkat pari ko na angLevitang ito.”

1 Walang hari ang Israel nang panahongiyon. Naghahanap ng lugar na matitira-

han ang tribu ng Dan, sapagkat hanggang nangaraw na iyon, hindi pa sila tumatanggap ngpamana sa mga tribu ng Israel. 2 Kayat pumilisila sa kanilang tribu ng limang magigiting nalalaki mula sa Zora at Estaol upang maniktik salupain. Sinabi nila sa mga ito: “Humayo kayo atmaniktik sa lupain.” Nakarating ang mga lala-king ito sa kabundukan ng Efraim, sa malapitsa bahay ni Mikaya at doon sila nagpalipas nggabi.

3 Dahil malapit sila sa bahay, nakilala nila angtinig ng binatilyong Levita, kayat pumasok sila.Tinanong nila ang Levita: “Sino ang nagsama saiyo rito? Ano ang ginagawa mo sa lugar na ito?Bakit ka narito?” 4 Sumagot ang Levita: “Ga-nito’t ganoon ang ginawa para sa akin ni Mikaya.Inupahan niya ako at pari ako para sa kanya.”5 Sinabi nila sa Levita: “Isangguni mo sa Diyoskung magiging matagumpay o hindi ang amingpaglalakbay.” 6 Sumagot ang pari: “Humayokayong mapayapa, pinapatnubayan kayo niYawe sa inyong paglalakbay.”

7 Umalis ang limang lalaki at nagpunta saLais. Nakita nila na ligtas na naninirahan angmga tao sa lugar na iyon ayon sa kaugalian ngmga Sidonio – mga tahimik at mapagtiwalangmga tao – at walang sinumang nanggugulo.Malayo sila sa mga Sidonio at walang pakiki-pag-ugnayan kaninuman.

8 Pagbalik nila sa Zora at Estaol, tinanong silang kanilang mga kapatid: “Ano ang dala nin-yong balita?” 9 Sumagot sila: “Halikayo’t lusubin

natin sila sapagkat napakainam na lugar angaming nakita. O, bakit wala kayong imik? Hu-wag kayong mag-atubiling sakupin ang lupaingiyon. 10 Pagdating ninyo roon, matatagpuanninyo roon ang isang tahimik na bayan. Mala-wak ang lupain at ibinigay na ng Diyos sa atingmga kamay ang lugar na ito na sagana sa lahatng bagay.”

11 Kayat animnaraang nasasandatahang ka-lalakihan ng tribu ng Dan ang lumabas mula saZora at Estaol; 12 umahon sila at nagkampo saKiryat-yearim sa Juda. Dahil dito, tinatawag naKampo ni Dan ang lugar na iyon hanggang sapanahong ito; nasa likuran iyon ng Kiryat-yearim. 13 Mula roon nila binagtas ang kabun-dukan ng Efraim at nakarating sa bahay niMikaya.

14 At kinausap ng limang lalaking naniktik salupain ang kanilang mga kapatid at sinabi:“Hindi ba ninyo alam na sa isa sa mga bahay naito ay may efod para pansangguni kay Yawe,mga maliit na diyus-diyusan at isang imahengyari sa metal? Ngayo’y alam na ninyo ang dapatninyong gawin.”

15 Pumaroon sila at pumasok sa bahay ngbinatilyong Levita, na siya ring bahay ni Mikaya.Binati nila ito 16 samantalang nakatayo sa maytarangkahan ang animnaraang nasasanda-tahang Daneong kasama nila. 17 Pumanhik anglimang lalaking unang naniktik sa lupain atpumasok sa bahay ni Mikaya, 18 at kinuha nilaang imahen, ang efod at ang mga maliit nadiyus-diyusan, samantalang nakatayong ka-sama ng mga nasasandatahang kawal ang parisa tarangkahan. Tinanong sila ng pari: “Ano angginagawa ninyo?” 19 Sumagot ang mga ito: “Tu-mahimik ka! Tutupin mo ng palad mo ang bibigmo at sumama ka sa amin. Magiging ama at parika namin. Mas mabuti bang maging pari sabahay ng iisang tao o pari ng isang tribu ngIsrael?”

20 Nasiyahan ang pari, kayat kinuha niya angefod, ang mga maliliit na diyus-diyusan at angimahen, at sumama sa mga kawal.

21 Nagpatuloy sila sa kanilang paglalakbay,at nasa unahan nila ang mga kababaihan, bata,mga kawan at mahahalagang bagay. 22 Malayona sila sa bahay ni Mikaya nang magsimulangmagsigawan ang mga tao sa mga kalapit-bahayat hinabol sila. 23 Ngunit binalingan ng mga taga-Dan si Mikaya at sinabi: “Ano ang nangyayari atnagsisisigaw ka?” 24 Sumagot si Mikaya: “Ki-nuha na ninyo ang mga diyus-diyusan na gi-nawa ko, sumama pa sa inyo ang aking pari.Ano pa ang maiiwan sa akin? At ako pa ngayonang tatanungin ninyo: ‘Ano ang nangyayari sa

MGA HUKOM 18

18

372iyo?’” 25 Sumagot ang mga taga-Dan: “Mabutipang tumahimik ka na lamang at baka dalu-hungin ka ng mga mainit ang ulo at patayin kaat ang iyong sambahayan.” 26 Nagpatuloy angmga taga-Dan, at umuwi naman si Mikaya, nangmakitang higit na malakas kaysa kanya angmga ito.

27 Dala na ng mga taga-Dan ang mga diyus-diyusang ginawa ni Mikaya, at ang pari nito, atsinalakay nila ang Lais, isang bayang tahimik atmapagtiwala. Pinatay nila sa saksak ang mgatagaroon at sinunog ang bayan. 28 Walang tumu-long sa mga ito sapagkat malayo ang mga ito saSidon, at walang pakikipag-ugnayan kaninu-man. Ang bayang ito ay nasa lambak na huma-hangga sa Bet-rehob.

29 Itinayong muli ng mga taga-Dan ang bayanat doon na sila nanirahan, at pinangalanan nilaiyong Dan, bilang alaala sa kanilang ninunong siDan, na anak ni Israel, bagamat ang bayan aydating tinatawag na Lais. 30 Naglaan sila ngisang lugar para sa imahen, at naging pari ngtribu ng Dan si Yonatang inapo ni Gersom naanak ni Moises, at ang kanyang mga anakhanggang itaboy sila sa lupain. 31 Inilagay nilaroon ang imaheng ginawa ni Mikaya at nanatiliito roon habang nasa Silo naman ang Bahay ngDiyos.

Ang krimen sa Gibea• 1 Nang panahong iyon, wala pang harisa Israel, may isang Levitang naninira-

han sa hangganan ng kabundukan ng Efraim nakumuha ng isang asawang alipin mula sa Betle-hem sa Juda. 2 Nagtaksil sa kanya ang babaengito at nagbalik sa bahay ng ama sa Betlehem saJuda. Nanatili roon ang babae nang apat nabuwan. 3 Pinuntahan siya ng kanyang asawaupang dalawin at pakiusapan na magbalik sakanilang tahanan. Nagsama ang lalaki ng isangkatulong at dalawang asno.

Pinatuloy ang lalaki ng kanyang asawa sabahay ng ama nito; nagagalak ang ama nangmakita ang kanyang manugang 4 at hinimok

siya na manatili roon kaya tumigil siya nangtatlong araw. Kumain at uminom sila at doonnagpalipas ng gabi. 5 Sa ikapat na araw, gumi-sing sila nang maaga at naghanda na ang Levitasa pag-alis. Ngunit sinabi ng ama ng babae sakanyang manugang: “Kumain ka muna ngtinapay upang manumbalik ang iyong lakas, atpagkatapos makalalakad ka na.”

6 Naupo ang dalawa at nagsimulang kumainat uminom. At sinabi ng biyenan: “Dito ka namagpalipas ng gabi at mag-aliw.” 7 Ngunit tu-mindig din ang Levita upang umalis. Nagpilitang kanyang biyenan, kayat doon na rin siyanagpalipas ng gabi.

8 Sa ikalimang araw, maaga na namansiyang gumising upang umalis, ngunit sinabi sakanya ng ama ng babae: “Magpaubaya ka na atdumito hanggang gabi.” Kayat muli silangnagsalo sa pagkain. 9 Ngunit nang tumindig anglalaki, ang babae at ang katulong upang umalis,sinabi ng biyenan sa manugang: “Tingnan mo,tanghali na. Dito na kayo magpalipas ng gabi atmagpakasaya. Bukas ng umaga na kayo umalisat nang makauwi.” 10 Ngunit tumanggi ang Levi-ta na doon palipasin uli ang gabi, kayat tumayosiya, umalis at nagpunta sa tapat ng Yebus oJerusalem. Isinama niya ang kanyang dalawangasno, ang babae at ang katulong.

11 Gumagabi na nang makarating sila sa ma-lapit sa Yebus. Kayat sinabi ng katulong sakanyang panginoon: “Huwag na tayong magtu-loy pa, sa halip ay magpunta tayo sa bayan ngmga Yebuseo at doon na tayo magpalipas nggabi.” 12 Sumagot ang lalaki: “Huwag tayongmagtuloy sa isang banyagang lunsod na walangIsraelita; sa Gibea tayo pupunta.” At idinugtongniya: 13 “Halika, lumapit tayo sa isa sa mgabayan doon. Sa Gibea o sa Rama tayo magpa-palipas ng gabi.” 14 Nagpatuloy sila sa pagla-lakbay, at palubog na ang araw nang dumatingsila sa tapat ng Gibea ng Benjamin. 15 Tumabisila at nagpalipas ng gabi doon. Nagpunta angLevita sa liwasang-bayan, ngunit walang sinu-mang nagpatuloy sa kanila. 16 At may isang

MGA HUKOM 18

• 19.1 Katulad na katulad ang krimeng ito sanasa Gen 19. Mahalaga rin para dito ang sinasabi sapaliwanag doon tungkol sa sagot ng may-ari ng bahay.Ang mga bersikulo 24-25 at 27-28 ay kakila-kilabot napatotoo sa daan-daang dantaon nang pagtingin ngmga lalaki sa mga babae: ganap na iresponsabilidad atpaghamak.

Hangga’t walang namumuno sa lahat o isang haring“maghuhukom,” nadarama ng bawat pamilya at bawattribu na obligado silang ipagtanggol at ipaghiganti angkanilang mga kalahi. Wala nang iba pang paraan paraipagtanggol ang sinuman sa isang bayang walang

namumuno. Sa ganitong sitwasyon, ang isang krimenay maaaring mauwi sa pagdidigmaan ng mga tribu,gaya ng nangyari sa halimbawang isinasalaysay rito.Lubos na binibigyang-diin ng salaysay ang digmaan atpagkawasak ng Benjamin (hindi natin kailangangpaniwalaan talaga ang mga bilang).

Isang aral lamang ang gustong ibigay sa atin dito: sakabila ng lahat ng kasalanan at pagkakamali ng Ben-jamin, hindi ito maglalaho ni isa man sa labindalawangtribu na pamana ni Yawe. Sa kabila ng mga pagsubokna sila rin ang may gawa, lagi pa ring may ililigtas namalalabi.

19

373matandang lalaking dumating mula sa paggawasa bukid. Sa kabundukan ng Efraim siya nang-galing at naninirahan bilang panauhin sa Gibea,taga-Benjamin nga ang mga tagarito. 17 Pag-lingon ng matanda, napansin niya ang dayuhansa liwasang-bayan at sinabi niya: “Tagasaan kaba at saan ka papunta?” 18 At sumagot ito:“Nagdaraan lamang kami, sapagkat galingkami sa Betlehem ng Juda at papunta kami sahangganan ng kabundukan ng Efraim na tini-tirhan ko. Nagpunta ako sa Betlehem ng Juda atngayon ay pauwi na ako. Ngunit dito, walangsinumang nagpatuloy sa akin. 19 Gayunman,mayroon kaming dayami at damo para saaming mga asno, at tinapay at alak para sa akin,sa aking maybahay at sa kasama naming bina-tilyo. Wala na kaming kailangan pa.”

20 Sinabi ng matandang lalaki: “Sumaiyo angkapayapaan. Ibibigay ko ang lahat ng inyongkailangan, huwag ka lamang magpalipas nggabi rito sa liwasang-bayan.” 21 Isinama ng ma-tandang lalaki ang mga panauhin sa kanyangbahay at binigyan ng damo ang mga asno. Nag-hugas ng paa ang mga manlalakbay, at nag-sikain at nagsiinom sila.

22 Habang nag-aaliw sila, pinaligiran ng mgabuhong na kalalakihan ng lunsod ang bahay,pumukpok sa pinto at sinabi sa matandanglalaking may-ari ng bahay: “Ilabas mo anglalaking tumuloy sa iyong bahay at nang ma-halay namin siya.” 23 Lumabas ang may-ari ngbahay, hinarap sila at nagsabi: “Huwag, mgakapatid ko, huwag ninyo siyang gawan ng ma-sama. Tumuloy dito sa bahay ko ang lalaking ito,kayat huwag ninyo siyang gagawan ng masama.24 Narito ang aking anak na dalaga pa at angasawang alipin niya. Ilalabas ko sila at gahasainninyo sila at gawin na ninyo ang makasisiya sainyo, ngunit huwag ninyong gawin sa lalakingito.” 25 Ngunit hindi pinakinggan ng mga lalakiang matanda, kayat inilabas ng panauhin angasawang alipin. Magdamag nila itong ginahasaat hinalay. Madaling-araw na nang iwan ito.

26 Nang mag-uumaga na, dumating ang ba-bae at napahandusay sa pintuan ng bahay ngmatanda, na kinaroroonan ng kanyang asawa.Nanatili siya roon hanggang bukan-liwayway.27 Bumangon ang kanyang asawa nang uma-gang iyon, binuksan ang pinto ng bahay atlumabas upang umalis. At nakita niya ang ba-baeng nakahandusay sa bungad ng bahay atang mga kamay ay nakakapit pa sa pintuan.28 Sinabi niya sa babae: “Bumangon ka at aalisna tayo.” Ngunit walang naging tugon. Kayatisinakay ito ng lalaki sa kanyang asno at umuwina sila.

29 Pagdating niya sa bahay, kumuha siya ngisang kutsilyo at hinawakan ang kanyangasawa, at hiniwa-hiwa niya sa mga kasu-kasuanat hinati sa labindalawang piraso na ikinalat sabuong lupain ng Israel. 30 Iniutos niya sa kan-yang mga sugo: “Sabihin ninyo ito sa mgaIsraelita: ‘Hanggang sa araw na ito, nakakita naba kayo ng tulad nito mula nang lumabas angmga Israelita sa lupain ng Ehipto? Pag-isipanninyo ito. Sumangguni kayo at magpasya.’”Lahat ng nakasaksi dito ay nagsabi: “Hanggangsa araw na ito, wala pang nangyayaring tuladnito o may nakita na kaming tulad nito mulanang umalis ang mga Israelita sa lupain ngEhipto.”

1 Kayat nagtipun-tipon sa harapan niYawe sa Mizpa, na tila iisang tao, ang

lahat ng anak ng Israel, ang buong pamayananmula sa Dan hanggang Beer-seba, kabilang anglupain ng Galaad. 2 Dumalo sa kapulungan ngbayan ng Diyos ang lahat ng pinuno ng lahat ngbayan at tribu ng Israel: apatnaraang libongkalalakihang nagsilakad, at lahat ay may dalangtabak.

3 Nalaman na rin ng mga pinuno ng tribu ngBenjamin na umahon na sa Mizpa ang mgaIsraelita.

Sinabi ng mga Israelita: “Sabihin ninyo saamin kung paano nangyari ang krimeng ito.”4 Nagsalita ang Levitang asawa ng babaengpinatay: “Dumating ako sa Gibea ng Benjamin,kasama ang aking asawang-alipin upang doonmagpalipas ng gabi. 5 Nang gumabi, dumatingang mga taga-Gibea at pinaligiran ang bahay sapagtatangkang saktan kami. Talagang gustonila akong patayin, at ginahasa ang akingasawang-alipin hanggang mamatay siya. 6 Atkinuha ko ang aking asawa, pinagputul-putol, atipinadala ang bawat piraso sa bawat lupain ngIsrael, sapagkat isang matinding kahihiyan saIsrael ang ginawa nila. 7 Ngayong narito kayonglahat, mga anak ng Israel, pag-usapan ninyo atmagpasya.”

8 Tila iisang taong tumindig ang lahat atsinabi: “Walang sinuman sa atin ang babalik sakanyang tolda o sa kanyang bahay. 9 Ganito anggagawin natin sa mga taga-Gibea: magpapala-bunutan tayo 10 at kukuha tayo sa bawat tribu ngIsrael ng sampung lalaki mula sa bawat san-daan, sandaan sa bawat sanlibo, at sanlibo sabawat sampung libo. Mangangalap sila ng mgakakailanganin ng hukbo upang parusahan angGibea sa Benjamin dahil sa kahihiyan sa Israelna ginawa ng mga tagaroon.” 11 Kayat nagkaisaang lahat ng taga-Israel laban sa lunsod.

MGA HUKOM 20

20

37412 Nagpadala ang mga tribu ng Israel ng mga

sugo sa buong tribu ng Benjamin at sinabi sakanila: “Anong krimen itong ginawa ninyo?13 Ibigay ninyo sa amin ang mga buhong nakalalakihan ng Gibea upang mapatay namin atnang mapalis ang kasamaan sa Israel.” Ngunithindi pinansin ng mga Benjaminita ang kanilangmga kapatid na Israelita.

14 Samantala, nilisan din ng mga Benjaminitaang kanilang mga bayan at nagtipon sa Gibeaupang harapin ang mga Israelita. 15 Nang arawna iyon, natipon ang mga Benjaminita na du-mating mula sa iba-ibang lunsod: dalawampu’tanim na libong kawal na may tabak, bukod paang mga taga-Gibea. 16 Kabilang sa kanila angpitundaang magigiting na lalaking pawang ka-liwete, na walang paltos na nakapagpapatamang bato mula sa tirador sa isang hibla ng buhok.

17 Binilang din ng mga taga-Israel ang kani-lang tauhan. Hindi kabilang ang Benjamin,nakatipon sila ng apatnaraang libong kawal, napawang mandirigmang bihasang humawak ngtabak. 18 Kayat nagpunta sila sa Betel at doon aytinanong ang Diyos: “Sino sa amin ang unangaahon upang makipaglaban sa mga Benja-minita?” At sumagot si Yawe: “Unang aahon angJuda.”

19 Maagang gumising ang mga Israelita atnagkampo sa tapat ng Gibea. 20 Lumisan silaupang kalabanin ang Benjamin at humanaylaban sa Gibea. 21 Ngunit lumabas ang mgaBenjaminita mula sa Gibea at pinatay ang dala-wampu’t dalawang libong Israelita.

22 At umahon ang mga Israelita at nanangiskay Yawe hanggang gabi, at tinanong si Yawe:“Lulusubin ba naming muli ang aming mgakapatid na Benjaminita?” Sumagot si Yawe:“Salakayin ninyo sila.”

23 Kayat nanumbalik ang lakas ng loob ngbayan, ang mga taga-Israel at humanay silamuli. 24 Kinabukasan, sinalakay ng mga taga-Israel ang mga Benjaminita. 25 Ngunit nang arawding iyon, lumabas ang mga Benjaminita atlumaban sa kanila at napatay ang labingwalonglibong Israelitang may tabak.

26 At nagpunta sa Betel ang lahat ng Israelita.Doon sila naupo at nanangis sa harapan niYawe. Nag-ayuno sila sa buong maghaponhanggang gumabi at nag-alay ng mga sinunogna handog at hain ng mabuting pagsasama kayYawe. 27 Sumangguni kay Yawe ang mga anakng Israel sapagkat naroon ang Kaban ng Tipan,28 sa pag-iingat ni Pinhas na anak ni Eleazar naanak naman ni Aaron. Tinanong nila: “Sasa-

lakayin ba naming muli at lalabanan ang amingmga kapatid na Benjaminita o hindi na?” Su-magot si Yawe: “Sumalakay kayo bukas atibibigay ko sila sa inyong mga kamay.”

29 Naghanda ng pananambang ang mga Is-raelita sa paligid ng Gibea. 30 Sa ikatlong araw,nagpunta ang mga Israelita sa Gibea at huma-nay, tulad sa mga nakaraang pagkakataon.31 Hinarap sila ng mga Benjaminita, ngunit na-harangan ng mga Israelita ang daan pabalik salunsod. Tulad nang dati, lumaban ang mgaBenjaminita at nakapatay ng tatlumpung kawalsa dalawang daang umaahon sa Betel at Gibea.32 Kayat inisip ng mga Benjaminita: “Nalupig nanaman natin sila.”

Ngunit nagpasya na ang mga Israelita sakanilang sarili: “Umurong tayo at saka hahad-langan natin ang daan sa lunsod.” 33 Kaya umu-rong ang mga taga-Israel at pumuwesto sa Baal-Tamar, samantalang dumating ang mga na-nanambang sa kanluran ng Gibea. 34 Kayatsampung libong kawal na pinili sa buong Israelang sumalakay sa Gibea. Mahigpitan ang na-ging labanan at hindi napansin ng mga Ben-jaminita ang malaking sakunang darating sakanila. 35 Nilupig ni Yawe ang Benjamin sa harapng Israel, at nang araw na iyon, napatay ng mgaIsraelita ang dalawampu’t limang libong Ben-jaminita na pawang kawal na may tabak.

36 Akala ng mga Benjaminita na nanalo sila,ngunit umurong ang mga Israelita sapagkatumasa sila sa pananambang sa Gibea. 37 Big-lang naglabasan ang mga nananambang, ku-malat at sinalakay ang Gibea at pinatay sasaksak ang lahat ng nasa lunsod. 38 Kaalam ngmga Israelita ang mga nananambang na mag-kakaroon ng maitim na usok mula sa lunsodbilang hudyat. Sa hudyat na ito, babalik angmga Israelita upang lumaban.

39 Kayat nagbalik ang mga Israelita na nag-kunwaring tumakas nang makapatay ang mgaBenjaminita ng tatlumpung kalalakihan at nag-palagay: “Natalo na naman natin sila, tulad saunang labanan.” 40 Tumataas na ang palatan-daang usok mula sa lunsod at paglingon ng mgaBenjaminita nakita nilang nasusunog ang buonglunsod, at tumataas ang apoy sa kalangitan.41 Nang harapin sila ng mga Israelita, nangatalang mga Benjaminita sa harap ng dumaratingna kasawian. 42 Umurong sila at tumakas pa-tungo sa disyerto. Ngunit inabutan sila ng mgaIsraelita na lumabas mula sa lunsod at pinataysila. 43 Pinaligiran ng mga Israelita ang mgaBenjaminita at walang-humpay na hinabol angmga ito at pinatay sa tapat ng Gibea sa silangan.

MGA HUKOM 20

375 MGA HUKOM 2144 Labingwalong libong Benjaminita ang na-

patay, na pawang magigiting na kawal. 45 Umu-rong ang mga naiwan at tumakas patungo sailang ng Bundok ng Rimon. Gayunman, limanglibo rin ang napatay sa mga daan. Hinabol silang mga Israelita hanggang sa Gideon at naka-patay sila ng dalawang libo.

46 Nang araw na iyon, namatay ang dala-wampu’t limang libong kawal na Benjaminita,pawang magigiting na kawal na may tabak. 47 Samga tumakas sa ilang ng Bundok ng Rimon,animnaraan ang nakaligtas. Nanatili sila roonnang apat na buwan. 48 Sumalakay ang mgakawal ng Israel sa mga bayan ng Benjamin atpinatay ang lahat ng naroon, hindi lamang angmga taong-bayan kundi pati na rin ang mgahayop at lahat ng makita nila. Sinunog din nilaang lahat ng bayan na matagpuan nila.

1 Sumumpa ang mga Israelita sa Mizpa:“Walang sinuman sa ating magpapa-

kasal ng kanyang anak na dalaga sa isangBenjaminita.”

2 Nagpunta ang bayan sa Betel. Naupo sila saharapan ni Yawe hanggang gumabi, tinawagsiya at nanangis nang buong-lumbay.

3 Sinabi nila: “Yawe, Diyos ng Israel, bakitnangyari sa Israel ang ganitong kasawian, nanalipol ang isa sa mga tribu sa araw na ito?”4 Kinabukasan, maagang gumising ang mga taoat gumawa sila ng altar doon at nag-alay ng mgasinunog na handog at mga hain ng mabutingpagsasama. 5 At tinanong ng mga Israelita:“Sino sa mga tribu ng Israel ang hindi dumalo sakapulungan ni Yawe?” Sapagkat mataimtimnilang isinumpa na mamamatay ang sinumanghindi dumating sa Mizpa sa harapan ni Yawe.

6 Nahabag ang mga Israelita sa kanilang mgakapatid na Benjaminita at sinabi: “Sa araw na itonaputol ang isang tribu ng Israel. 7 Ano ang atinggagawin upang magkaroon ng asawa ang mganatira, sapagkat isinumpa natin kay Yawe nahindi natin ipakakasal ang ating mga anak nadalaga sa kanila?”

8 Kayat tinanong nila: “May tribu ba ng Israelna hindi dumating sa Mizpa sa harapan niYawe?” At natuklasan nilang walang sinuman saYabes ng Galaad ang dumating sa kampongpinagdausan ng kapulungan. 9 Gumawa sila ngsenso at napatunayang walang dumalo mula saYabes ng Galaad.

10 At nagpadala ang pamayanan ng labin-dalawang libong matatapang na kawal na ina-tasan: “Salakayin ninyo ang mga taga-Yabes sa

Galaad, at patayin sila sa saksak, pati ang mgababae at bata. 11 Ito ang inyong gagawin: patayinang bawat lalaki at bawat babae na nagkaroonng pakikipag-ugnayan sa lalaki, ngunit bayaangmabuhay ang mga dalaga.” 12 At gayon nga angkanilang ginawa. Nakakita sila ng apatnaraangdalaga sa mga taga-Yabes ng Galaad (na hindipa nagkakaroon ng kaugnayan sa lalaki), atdinala ang mga iyon sa kampo sa Silo sa lupainng Kanaan.

13 At nagpadala ng mga sugo ang kapulu-ngan sa mga Benjaminitang nasa Bundok ngRimon upang makipagkasundo, 14 at nagbalikang mga Benjaminita. Ibinigay sa kanila ng mgaIsraelita ang mga babae ng Yabes ng Galaad nahindi pinatay, ngunit kulang ang mga ito para sakanilang lahat.

15 Nahabag ang bayan sa mga Benjaminitasapagkat pinabayaan ni Yawe na malipol ang isasa tribu ng Israel. 16 Kayat sinabi ng mgamatatanda sa pamayanan: “Ano’ng magagawanatin upang mabigyan ng asawa ang mganatira, sapagkat pinatay din ang mga kaba-baihan ng Benjamin?” 17 At idinagdag nila:“Paano maililigtas ang isang nalabi sa Benjaminupang hindi malipol ang alinmang tribu ng Is-rael? Hindi natin maibibigay sa kanila ang atingmga anak na dalaga sapagkat nagsabi tayo:‘Sumpain ang sinumang magbigay ng asawa saisang Benjaminita!’”

19 Ngunit sinabi nila: “Ngayon ang kapis-tahan ni Yawe na ipinagdiriwang taun-taon saSilo, sa hilaga ng Betel, sa silangan ng daangpatungo sa Sikem, at timog ng Lebona.” 20 Kayatpinayuhan nila ang mga Benjaminita: “Humayokayo at manambang sa mga ubasan. 21 Maginghanda kayo at kapag dumating na sumasayawat pangkat-pangkat ang mga dalaga ng Silo,magsisilabas kayo at aagawin ng bawat isa angisang mapapangasawa at tatakas kayo salupain ng Benjamin.

22 Kapag dumating ang kanilang mga ama okapatid na lalaki upang tumutol, sasabihinnamin sa kanila: ‘Unawain naman ninyo sila;nakita naman ninyo na pagkatapos ng digmaan,wala nang paraan pa upang mabigyan angbawat isa sa kanila ng asawa. Hindi naman kayoang nagbigay sa kanila ng kanilang asawa,kayat hindi ninyo sinira ang inyong panata.’”

23 Kayat tinangay nga ng mga Benjaminitaang mga dalagang kailangan nila. At umalis nasila at bumalik sa lupaing kanilang namana,muling itinayo ang kanilang mga bayan at nani-rahan doon.

21

376MGA HUKOM 2124 Umalis ang mga Israelita at umuwi ang

bawat isa sa kanyang bahay, sa kanyang tribu atpamilya. Nagbalik sila sa sariling pamana.

25 Nang panahong iyon, walang hari sa Israelat ginawa ng bawat isa ang sa palagay niya’ymabuti.