4- صادقي مقدم...1390 نﺎﺘﺴﻣز و ﺰﻴﻳﺎﭘ ،7 هرﺎﻤﺷ ،3 هرود ،ﯽ L á À ﺪ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

دانشكده مديريت دانشگاه تهران ی د

7، شماره 3دوره 1390 و زمستان پاييز

55-76صص

اجتماعي مسائل حل براي SSM و SD تركيبي رويكرد از استفاده غيرساختاريافته

3رباني يوسف، 2 آبادي فيروز خاتمي علي، 1 مقدم صادقي اصغر علي

هـاي ديدگاه مختلف نفعانذي و بوده ساختاري پيچيدگي داراي كه مسائلي با مواجهه :چكيده حـل در SSMيـا نرم سيستم متدولوژي كارگيريبه افزايش موجب دارند، آن به نسبت متفاوتي شناسـايي و مدلسـازي فـاز در رويكـرد ايـن نـواقص ديگر سوي از. است شده مديريتي مسائل رويكـرد و CM ايـ شـناختي نقشـه از گيـري بهره براي ايانگيزه پذير،امكان و مطلوب تغييرات رويكـرد از گيـري بهـره بـا پـژوهش ايـن در. اسـت نمـوده ايجـاد SDسيسـتم شناسي پويايي برطـرف مسـئله سـازي مـدل فـاز در را مدل هر منفرد كارگيريبه نواقص SSM و SDتركيبي كـه مخـدر مـواد قاچـاق كنترل سيستم بهتر هرچه مدلسازي به افزاييهم يك ايجاد با و نموده

تلفيقي مدل رويكرد با پژوهش اين. است نموده كمك است ساختاريافته غير و پيچيده سيستمي تصـميمات اتخـاذ در سيسـتم شناسـي پويايي و شناختينگاشت سازيشبيه تكنيك از استفاده و

نموده بينيپيش زمان طول در را مدل گوناگون متغيرهاي رفتار و نموده مؤثري كمك راهبردي .است

ساختاريافته، غير مسائل نرم، سيستم متدولوژي سيستم، شناسي پويايي :هاي كليدي واژه .شناختي نگاشت سازي،شبيه

، تهران، ايرانطباطبايي عالمه دانشگاه ،صنعتي مديريت ارشد كارشناسي دانشجوي. 1 ، تهران، ايرانصنعتي مديريت گروه ،طباطبايي عالمه دانشگاه استاديار. 2 صنايع مهندسي گروه ،هرمزگان دانشگاه استاديار. 3

16/03/1390: مقاله افتيدر خيتار 28/6/1390: مقالهيي نها رشيپذ خيتار

مقدم صادقي اصغر علي: مقاله مسئول سندهينوE-mail: [email protected]

ی ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ 56 1390 و زمستان ، پاييز7 شماره ،3 دوره ،د

مقدمه است؛ ساختاريافته غير و استراتژيك تصميمات گرفتن به مربوط مديريتي دغدغه بيشتر امروزه مشكالت با مواجه در هاانسان. ]12[ دارد وجود زيادي هايبحران و هاتناقض زمينه اين در زيرا

ناشي مسئله همين از1نرم تفكر بحث. است نبوده بينيپيش قابل هاآن رفتار و داشته تغييرپذيري طيف سر يك در بگيريم، نظر در طيف يك سر دو در ساختاري لحاظ به را مسائل اگر. شودمي

صورتبه را آنها توانمي هستند، ساختاريافته كه مسائلي عنيي دارند؛ وجود 2سخت مسائل دارند وجود مسائلي طيف ديگر سر در اما افت،ي آنها با متناسب حلي راه و نمود فرموله خالصه

. اندگرفته نام 3نرم مسائل مسائل، اين شوند،نمي فرموله راحتيبه و داشته بيشتري ابعاد كه كمك آنها هدف كه هستند مشاركتي مدلسازي هايروش ،4مسائل ساختاربندي رويكردهاي

متعدد، بازيگران توسط پيچيده هايموقعيت. است زامسئله موقعيت پيچيدگي كاهش به نمودن شناخته قطعيت عدم و ناملموس هايحساسيت ناسازگار، و متضاد منافع چندگانه، هايديدگاه

را هاييوضعيت چنين به پرداختن در جزء ترينپرتوجه و ترينسخت معمول، طوربه. ]9[شوندمي ساختاربندي جهت جديد رويكردهاي از كيي .]1[كرد بيان مسئله، تعريف و دهيشكل توانمي

. است SSM يا نرم سيستم متدلوژي پيچيده مسائل

پژوهش يپيشينه رويكرد ،SD، SSM حوزه 3 در گرفته صورت هايپژوهش مطالعه مورد موضوع به توجه با

.است شده بيان خالصه طور به SSM وSD تركيبي

SDرويكرد. الف و سازيشبيه شناسيروش يك عنوانبه را سيستم شناسي پويايي ،1960 يدهه اوايل در فارستر

مطرح صنعتي مديريت پوياي مسائل بلندمدت هايگيريتصميم و تحليل براي مدلسازي پوياي هايپيچيدگي يادگيري براي سيستم، شناسي پويايي هايمدل كمك به سازيكردشبيه بهبود براي و موجود هايسيستم در بهينه هايسياست شناسايي براي. است مفيد بسيار هاسيستم مفيد بسيار ابزاري ساختاري تغييرات همچنين و آن پارامترهاي در تغيير طريق از سيستم رفتار

1. Soft thinking 2. Hard problem 3. Soft problem 4. Problem structuring methods(PSMs)

57 ــــــــــــــــــــــــ... ...اجتماعي مسائل حل براي SSM و SD تركيبي رويكرد از استفاده

هااكوسيستم تا توزيع -توليد هايسيستم مديريت از متنوعي هايحوزه در رويكرد اين. است كه شود بهينه بايد سيستمي اگر كه كرده مطرح گونهاين استرمن .]14[ است شده گرفته كار به

در كه]18[ است سازيبهينه استفاده قابل تكنيك بهترين باشد نداشته بازخورد و است ايستا زمينه در گذاريسياست چون. خوردمي چشمبه كمتر شرايطي چنين مديريت تصميمات يحيطه تكنيك سيستم پويايي مدلسازي است بازخورد با همراه و پويا تصميم كي مخدر مواد با مبارزه

:است ذيل صورتبه خالصه طوربه SDمدلسازي فرآيند. است مسئله اين حل براي مناسبي ؛مسئله تعريف -1 ؛پويا فرضيه تنظيم -2 ؛جريان و علي مدل ايجاد -3 ؛مدل اعتبار تست -4 ا؛سناريوه ارزيابي -5 .]17[سناريوها اجراي -6

SSMنرم سيستم رويكرد. ب لنـد چـك نـرم هايسيستم متدولوژي ،Soft OR هايروش از روش ترينمتداول و مشهورترين

يـادگيري ايجـاد موجـب مسـئله شرايط در پژوهش با كه است پژوهي اقدام روشي SSM. است توسعه مختلف، منافع و هاديدگاه تنوع با برخورد و درك براي ابزاري عنوانبه SSM .]2[شود مي مسـائل مـورد در گيريتصميم كنوني، هايسازمان هايچالش ترينمهم از يكي. است شده داده چنـين در. ]12[هسـتند مواجـه بسـياري هـاي تعـارض با مسائلي چنين حل در مديران. است نرم

تحليلگران ميان در نيافته مسائل حل براي چارچوب كي عنوانبه SSM از استفاده هاييوضعيت ايـن . اسـت مناسـب پيچيـده بسـيار هايوضعيت حل براي SSM رويكرد. است افزايش حال در

فرآينـد يك از رويكرد اين .]23[است شده كسب 1هاپژوهي اقدام از بسياري از كه است ايتجربه نشان را انساني هايسيستم در مرتبط هايفعاليت تا كندمي استفاده مفهومي مدل در ايمرحله 7

.دهد

1. Action research


سيستم رويكرد مراحل. 1 نمودار

SSM با SD تركيبي رويكرد. ج از هاشناسيروش و هاروش فنون، دادن پيوند و تلفيق يشيوه به كه است نامي 1چندگانه رويكرد

كارهــاي بــه تــوانمــي كــه اســت، شــده داده متفــاوت، يــا هماننــد سيســتمي تفكــر الگوهــاي .كرد اشاره ديگران ميان از را) 1997،1999(جكسون ،)1996(بروكلسبي و مينگرز ،)1997(مينگرز تلفيـق را نرم - سخت سيستم رويكردهاي طيف سرتاسر از را هاييروش كه ايچندگانه رويكرد

بروكلسـبي ،)1995(بروكلسبي ،)2002(مينگرز و مورانو ،)1997(مينگرز كارهاي ميان در كند، مي و هادغدغه اخير، هايسال طول در همچنين. شودمي ديده) 1994(اوليوا و لين ،)1997(كامينگز و

شناسـي پويـايي پيونـدهاي مورد در سيستم شناسي پويايي يجامعه اعضاي ميان در هايي بحث-نظريه در آن فلسفي اصول و نقش موقعيت، درباره و سيستمي رويكردهاي روش ساير با سيستم ،)SSDM( نـرم سيسـتم هـاي پويـايي رويكـرد .]22[است داشته وجود ترگسترده اجتماعي هاي

سيسـتمي تفكـر الگـوي دو از سيستمي، رويكرد دو تلفيق از سيستمي شناسي روش يك حاصل بعضي تلفيق با. است ،)SSM( نرم هاي سيستم رويكرد و) SD(سيستمي شناسيپويايي مختلف،

عقالنـي، چارچوب در) SSM( نرم هايسيستم رويكرد و) SD(سيستمي شناسيپويايي مراحل از ايـن كـه شـده فراهم اجتماعي يپيچيده و سازمسئله شرايط با مقابله براي سنرژتيك رويكردي

1. Multi-methodology

تكرار

دنياي واقعي

دنياي تفكر سيستمي

59 ـــــ

مؤسسـه در نـرم م تركيـب ه

شـرايط هيئت و

كمك

و SD ي و 1 هاي مرحلـه در CM از ي مختلـف ي

1 . Rodrig

ـــــــــــــــ

در 1اولـوآ -گـز سيستم هاييايي

زمينـه در گرفته

SD و SSM

بهبـود جهت در) تو مديران ميان رض

1[. )Mendoza (كبه

تركيبـي رويكـرد هگام از نخست ،د مخـدر مواد قمفهـومي مـدل

هـايديدگاه يب

SSM

guez - Ulloa

ــــــ... ...ماعي

رودريگ مدت نيپويا رويكرد سميگصورت هايش

تركيب زمينه در

است مشغول فوالدتعار همچون يريت5[ است شده رفتهمندوزا ايالت در ص

ر از مخـدر مـوادمسئله، ختاربندي

قاچاق پوياي و دهايجـاد جهـت ش

تركي امكان كيبي

M مدلسازي در ف

اجتم مسائل حل ي

طوال پژوهي دامرس ظهور با و ع

پژوهش از ايالصه

شده انجام هاي SSDMكردف صنعت تجارت درمدي داخلي مسائل وگر كاربه مديران ف

خصوصبه و رژانتين

م قاچـاق كنترلساخ جهت كيبيپيچيد مسئله هيپـژوهش ايـن ر

تركي رويكرد اين

مختلف هايديدگاه

SD و SSM براي

اقد كارهاي اسشرو 1992 سال

خال ذيل در .]16 .ست

هپژوهش از ايصهرويك

د كه( Tubos انيو مشتريان رضايتيمختلف سطوح ميانآر در شهروندان ت .]16[ت

ك پيچيده مسئلهترك رويكرد ايندهيشكل از پسد. شودمي رسيما. است شده فاده .آوردمي

د گيري كارهب .2ر

D تركيبي رويكرد

اسا بر عمده طورس در كه است ند6[رسيد اوج به 1

اس شده ارائه كرد

خالص.1جدول

بازرگا شركت در ردنار رقابت، كمبود ي

در غيررسمي روابطامنيت عدم احساس است شده بررسي رد

وهشحل جهت هشدر. شودمي فاده

.شودمي ستفادهتر سيستم هومي

Cognitiv (استفم فراهم را مسئله

نمودار

ر از استفاده

طبه رويكردآن سيستمي

1999 سالرويك دو اين

رويكر اينزاي مسئلهر و مديره

مشكالترويكر اين

پژو روشپژوه اين در

SSM استف2 SSM اسمفه مدل 3)ve Map

م نفعانذي


بـا آن كـردن برطرف نحوه و SSM و SDرويكردهاي از يك هر ضعف نقاط ذيل جدول در .است شده داده نشان تركيبي رويكرد از استفاده

تركيبي رويكرد كمك به آن نمودن برطرف نحوه و SSMو SD هايمحدوديت .2جدول

SSM محدوديت SD محدوديت كمك به نمودن برطرف نحوه

تركيبي رويكرد مسئلهتعريف مشكل -1 در سيسـتم كه كندمي فرض رويكرد اين 1-1

كننـده مشـاهده ذهن در نه است واقعي دنياي حقـايق طريـق از توانـد مي مسئله متعاقباً پس

وضـعيت در كننـده مشـاهده هر كه مشخصي .كرد تعريف نمايد،مي تفسير سازمسئله مشابه

بـه سـازي سـاده نگـاه با رويكرد اين در 1-2 بــا راآن واقعــي، دنيــاي پيچيــده وضــعيت .نمايدميبيان »مسئله«اصطالح

دو گـرفتن نظـر دربارويكرد اين در 1-1 واقعــي دنيــاي و سيســتمي تفكــر دنيــاي .شودمي حل مسئله تعريف مشكل

ــن 1-2 ــرد اي ــاي رويك ــئله« بج از »مس بيـان بـراي »زا مسئله وضعيت« اصطالح و كندمي استفاده زا مسئله پيچيده وضعيت

غني تصوير اي،ريشه تعاريف از استفاده با .كندمي برطرف را مشكل اين شده

-مسـئلهوضعيتمدلسازي مشكل -2 ساز

اسـاس بـر كه ديدگاهي نبودن مشخص 1-2 .شودمي ساخته علي مدل آن بـه اوليـه مدل به SD هايحلقه افزودن 2-2

مـدل بـا ، SD جـامع مدل دهيشكل منظور تمامي نمودن تجربه و ديدن طريق از كه كلي

نخواهـد برابر آيد،مي دستبه زامسئله وضعيت .بود

بـر كـه ديـدگاهي نمـودن مشخص 1-2 .شودمي ساخته مفهومي مدل آن اساس

زامسئله وضعيت به جامع ديد داشتن 2-2 مدلسازي مراحل تمامي در

سياستاجراي مشكل -3ــناريوهاي 1-3 ــنهادي س ــن پيش ــت ممك اس

نباشد پذيرامكان و مطلوب

و مطلوب تغييرات شناسايي طريق از 1-3 ــذير،امكــان ــه ســناريوهايي پ لحــاظ از ك را اسـت پـذير امكـان و مطلـوب فرهنگي .كندمي شناسايي

شـده ارائـههـايحلراهاغلب-4 و كلـي واقعـي دنياي در اجرا براي .هستند مبهم

SSM اصـوالً كه است آن امر اين دليل و كنـد مـي اسـتفاده كالمـي زبـان يك از

.نداردتغييراتگيرياندازهبرايابزاري

امكـان و SD رويكـرد از استفاده با 4 -1 هـاي حـل راه آينده، در تغييرات بيني پيش

. دهدمي ارائه منطقي

از اسـتفاده بـا مخـدر مواد قاچاق كنترل مسئله بررسي: تركيبي رويكرد سازيپياده SSM و SD تركيبي رويكرد دخالت آن در متعددي نفعانذي و است غيرساختاريافته و پيچيده مسائل جز مخدر مواد قاچاق مسئله مواد قاچاق مسئله پيچيدگي به توجه با. نمايند مي تعريف خاصي جنبه از را را مسئله هركدام و دارند


هاييمقاله در البته. نمود حل و مدلسازي Hard OR هايتكنيك كمك به را آن تواننمي مخدر جهت اما شده استفاده هابازي تئوري مثل Hard ORهايتكنيك از مخدر مواد قاچاق مسئله براي

قاچاق مسئله سيستمي حل جهت. ]21[ است شده گرفته صورت سازيساده مسئله، اين مدلسازي زير صورتبه تركيبي رويكرد هايگام. شودمي استفاده SSM و SD تركيبي رويكرد از مخدر مواد : است

2و1 مرحله شرايط خصوص در اوليه اطالعات خبرگان، با مصاحبه و مستندات مطالعه طريق از مرحله اين در

يا افراد نفعانذي. شوندمي تحليل و بررسي مسئله نفعانذي بخش اين در. آيدمي دستبه زامسئله. شودمي مرتبط آنها انتظارات و خواسته با مسئله مورد در گيريتصميم هرگونه كه هستند هاييگروه 3نمودار در كه شدند شناسايي مسئله نفعانذي عنوانبه هاگروه اين گرفته صورت هايمصاحبه از پس .است شده داده نشان

مخدر مواد قاچاق كنترل مسئله نفعانذي .3نمودار


سيسـتم از شـده غنـي تصـوير و شـود مي شناخته سيستم هاي W مرحله، اين پايان از پس .است شده داده نمايش 4 نمودار در مسئله از شده غني تصوير. آيدمي دست به

مخدر مواد قاچاق كنترل به مربوط شده غني تصوير. 4نمودار

سيستم به مربوط ايريشه تعاريف استخراج: 3 مرحله ايريشـه تعـاريف استخراج به دارد وجود مسئله مورد در كه مختلفي هاينگرش استخراج از پس بايـد ايريشه تعريف. رودمي كاربه 2 و 1 مراحل هاييافته اساس بر ايريشه تعريف. پردازيممي خصوصيات نمودن مشخص براي. گيرد بر در هاسؤال در را سيستم كي ضروري مشخصات تمام

در گـذاري سياسـت مـورد در. ]19[ نماييم سازيپياده را CATWOE روش تا است نياز ضروري از سيسـتم تعريـف كـه دارد وجود متمايز و كلي نگرش 3 مخدر مواد قاچاق كنترل سيستم مورد :است زير قرار به ديدگاه هر نظرنقطه

بـردن بـاال دنبالبه مخدر مواد قاچاق كنترل سيستم ):قضايي قانوني ديدگاه(1 ايريشه تعريف از مخدر مواد قاچاق جرم با متناسب هايمجازات برقراري و مجرمان براي شدن دستگير ريسك .است قوانين سازيپياده و تدوين طريق طريـق از مخـدر مـواد قاچـاق كنترل سيستم ):تكنولوژيكي انتظامي ديدگاه( 2 ايريشه تعريف

...) و پيشـرفته فيزيكي موانع مرز، هوشمند كنترل( تكنولوژيكي ابزارهاي و انتظامي سازوكارهاي و توليـد از جلوگيري و كشور به مخدر مواد گونه هر ورود از ممانعت براي شرايطي ايجاد دنبالبه

.است كشور داخل در مخدر مواد توزيع


دنبـال به مخدر مواد قاچاق كنترل سيستم): درماني آموزشي فرهنگي ديدگاه( 3 ايريشه تعريف مـواد قاچـاق خطـر معرض در افراد همچنين و اعتياد خطر معرض در افراد آسيب نمودن حداقل .است مخدر مواد قاچاقچيان اصالح و معتادان بازپروري و درمان و مخدر

CATWOE تحليل و تجزيه .3جدول ايريشهتعاريف

CATWOE تحليل

RD1 RD2 RD3

C )مشتريان(

بالفعل و بالقوه قاچاقچيان

ــدگان قاچاقچيان،توليدكننـ كننــدگان توزيــع و داخلــي

مخدر مواد

و اعتيــاد خطــر معــرض در افــرادــاق ــواد قاچ ــدر، م ــادان، مخ معت

مخدر مواد قاچاقچيان

A )بازيگران( و مقننه قوه(قانونگذار نهادهاي

قــانون مجــري نهادهــاي و...) ...) و قضائي و مجريه قواي(

جمهـوري انتظـامي نيروي )ناجا(ايران اسالمي

ــان ــان متوليـ ــازپروري و درمـ بـ)NGO،هــا،زنــدان ســازمان هــا

.... )و بهزيستي

T )تبديل(

دسـتگيري ريسـك رفتن باال تناسـب ايجاد و مجرمان براي جنايت و جرم بين

مبــادي نظامنــد كنتــرل مراكز و مخدر مواد ورودي مخدر مواد توزيع و توليد

در افــراد آســيب نمــودن حــداقل مـواد قاچاق و اعتياد خطر معرض معتادان بازپروري و درمان مخدر،

قاچاقچيان اصالح و

W)درماني آموزشي فرهنگي تكنولوژيكي انتظامي قضايي قانوني )نگرش

O)مخدر مواد با مبارزه ستاد مخدر مواد با مبارزه ستاد مخدر مواد با مبارزه ستاد )مالك سيستم E

محيط سيستم و ( )هاي ناشي آن محدوديت

تصـويب فرآيند بودن طوالني كشور در قوانين

مرزهــاي وســيع گســترگي بـا همسـايگي و جغرافيايي

و افغانســـتان كشـــورهاي مشكالت وجود و پاكستان

تكنولوژي به يابيدست در

در رگذاريتأث هاي حوزه گستردگي مخـدر، مواد قاچاق و اعتياد زمينه متوليان وجود مالي، بودجه كمبود و درمـان و اصالح حوزه در متعدد آنها ميان در هماهنگي عدم

مفهومي هايمدل استخراج :4 مرحله نخسـت گام در. دهيم مي تشكيل مفهومي مدل كي ايريشه تعريف هر با مطابق مرحله اين در

حـوزه، هـر خبرگـان بـا جلسه طي و شده شناسايي اصلي مفاهيم شناختي، نقشه استخراج جهت بـا جلسات طي در زباني متغيرهاي با روابط شدت. است شده استخراج ديدگاه هر علي هاينقشه

تهيـه ديـدگاه هر شناختي نقشه با معادل ايپرسشنامه منظور بدين. است شده مشخص خبرگان نقشـه . اسـت شده داده نسبت ]1و5[ بازه در عددي مقادير به پرسشنامه در زباني مقادير كه شده

نموده شناختي نگاشت به مربوط كامپيوتري افزارنرم وارد را روابط شدت و شده استخراج شناختي .است شده ترسيم خبرگان از يك هر علّي نقشه و


نمودار5.

نقشه

شناختي

تجميعي

سهديدگاه


مقايسه مدل مفهومي با دنياي واقعي: 5مرحله هاييشاخص( است مهم نظر مورد متغيرها پذيري كنترل ميزان سيستم شناسي پويايي روش در

وابسـته و كنتـرل متغيرهاي خبرگان با مصاحبه با پس)دارند را آنها دادن تغيير قابليت مديران كه كنتـرل تحـت كـه هسـتند متغيرهايي شده مشخص وابسته متغيرهاي. است شده مشخص مدل

وضـعيت دادن تغيير با پژوهشگر. پذيرندمي ريتأث كنترلي متغيرهاي از و نبوده عرصه اين مديران روي بـر تغييرات اين نتايج بررسي به پايين و متوسط باال، هاي حالت در كنترلي متغيرهاي فعلي

.است پرداخته وابسته متغيرهاي

پذير و انجام يك اقدامشناسايي تغييرات مطلوب و امكان: 7و 6مرحله يـا سيسـتم شناسي پويايي رويكرد از پذيرامكان و مطلوب تغييرات شناسايي جهت مرحله اين در

SD آينـده در متغييـر رفتـار بينـي پيش قابليت با سيستم شناسي پويايي رويكرد. شودمي استفاده غالـب بـودن محرمانه به توجه با. آوردمي فراهم را پذيرامكان و مطلوب تغييرات شناسايي امكان محرمـانگي بـر پژوهشگر تعهد و قبل مرحله استخراجي علي مدل متغيرهاي به مربوط هايداده مـواد قاچـاق كنتـرل با مربوط نهادهاي خبرگان و مديران با كه توافقي پي در پژوهش هايداده

عبـارت بـه يا و است شده استفاده همجنس متغيرهاي بنديبلوك روش از پذيرفت صورت مخدر يك با شوند،مي متأثر اندازه يك به) تقريبي طوربه( آنها تمامي مشخص عامل يك تغيير با ديگر متغيرهـاي مسـئله، ايـن پويـاي مـدل در. ايـم نموده بنديبلوكه را آنها و داده نمايش واحد متغير سـادگي اهميـت دليلبه ديگر، سوي از. اندگرفته قرار مطالعه مورد نسبي طوربه شده بنديبلوك قـرار بلوك يك در هستند مشخص علتي معلول كه متغيرهايي سيستم، شناسي پويايي هايمدل مخـدر مواد قاچاق كنترل سيستم علي مدل مفهومي مدل متغيرهاي بنديبلوك از پس. اندگرفته

بـا مطـابق علـي، مـدل ترسيم از پس. اند شده ترسيم 5شكل با مطابق ونسيم افزارنرم كمك به . است شده ترسيم مخدر مواد قاچاق كنترل سيستم جريان مدل 6 نمودار


نمودار 6

مدل

جريان

سيستم

كنترل

قاچاق

مواد

مخد


نمودار 7.

مدل

جريان

سيستم

كنترل

قاچاق

مواد

مخدر


مدل تست-داده انجـام مدل بهبود و نواقص رفع منظور به را هاتست از وسيعي دامنه پويا سيستم مدلسازان

و 1990 ،1989 بارالس ،1980 سال در سنج و فارستر ،1973 سال در فارستر مثال، عنوانبه. اند ”Buisiness Dynamics“ كتـاب در را پويـا سيسـتم مـدل ارزيـابي هايتست استرمن. 1996 تسـت ،2پارامترهـا ارزيـابي ابعـادي، سـازگاري ،1ساختار تأييد تست: است نموده بيان گونه بدين

حساسـيت آزمون ، 6انگيز شگفت ،رفتار 5رفتاري ناهنجاري تست ،4اختالط خطاي ،3حدي شرايط ارزيـابي مـورد مخدر مواد قاچاق كنترل مدل اعتبار موارد تمامي در.8سيستم بهبود تست و 7رفتار .شد تأييد آن اعتبار نهايت در كه گرفت قرار

سناريوها سازيشبيه سـازي شـبيه نتـايج كـه نمـوده سناريوسـازي بـه اقـدام بعـد مرحلـه در مدل اعتبار تأييد از پس

.زيراست صورتبه پيشنهادي) هايسياست( سناريوهاي

اول سناريوي تعريف دامنه به توجه با خود، ميزان حداكثر در را مدل زايدرون متغيرهاي تمامي سناريو، اين در

خـود كه صنعتي و سنتي مواد به مربوط كنترلي عواملي كه معناست بدان اين. ايمداده قرار شده، و دارد قـرار خـود ميـزان حداكثر در است... و كنترلي قوانين بودجه، مباحث چون مواردي شامل اين در. دارند قرار خود مطلوب شرايط در نيز... و آموزش تحصيالت، ميزان چون هاشاخص ديگر

دارد؛ دنبـال بـه كاهشـي روندي مخدر مواد معتادان ميزان شودمي بينيپيش كه همانطور شرايط،مـي كـاهش تقاضا كاهش علتبه جامعه در موجود ميزان و يابدمي كاهش نيز آن توليد نيبنابرا .شودمي مخدر مواد قيمت كاهش باعث ديگر سوي از عرضه فزوني يابد،

1. Structure assessment 2. Parameter assessment 3. Extreme condition analysis 4. Integration error 5. Behavior Anomaly 6. Surprise behavior 7. Sensitivity analysis 8. System improvement


جدول4.

نتايجشبيه

سازيسناريو

و12


دوم سناريوي. دارنـد قرار خود حداقل حالت در زادرون متغيرهاي تمامي اول، سناريوي برخالف سناريو، اين در سـوي از است، مخدر مواد توزيع و توليد خصوص در كنترل ميزان حداقل معناي به وضعيت اين نـامطلوب شرايط در آموزش و تحصيالت سطح جون اجتماعي عوامل كه است شده فرض ديگر توليد ميزان خصوص در. هستيم روروبه مخدر مواد معتادين ميزان افزايش با حالت، اين در. است توليـد ميـزان در نوسان با عرضه، و توليد كنترل قابل و كم فاصله به توجه با صنعتي، مخدر مواد .كندمي پيدا نزول ثابتي مقدار به زمان گذشت با به كه شويممي روروبه

سوم سناريوي و شـده نظرگرفتـه در مطلـوب حالت در سنتي مخدر مواد مورد در كنترلي عوامل سناريو، اين در

كه شودمي ديده حالت اين در. است متوسط حالت در صنعتي مخدر مواد به مربوط كنترلي عوامل مخدر مواد خصوص در ولي هستيم روروبه سنتي مخدر مواد توليد ميزان كاهش در ثابتي روند با

ي گفتن.كندمي ميل ثابتي ميزان به نهايت در كه است روروبه مختلفي تغييرات با روند اين صنعتي متمـايز هم از مختلف هايجرم تخصيص با مختلف عوامل مدل، ايجاد در آنكه به توجه با است، بـا يكسـاني رفتـار داراي توانـد مـي مختلـف عوامل تغييرات كه كرد بينيپيش توانمي اند، شده .باشد متفاوت هايشيب

چهارم سناريوي كـاهش بـا اسـت شـده داده نشـان كـه همانطور و است سنتي مواد روي كنترل سناريو، اين در

عوامـل نگهداشـتن پـايين ديگـر طـرف از. هسـتيم مواجه سنتي، مواد توليد سنتي، مواد مصرف و مصـرف رشد و آن به گرايش افزايش به موجود صنعتي مخدر مواد مصرف خصوص در كنترلي .است شده آن توليد رشد آن متعاقب


ول جد

5. يج

نتا

بيهش

زي

سا

ريوسنا

4و3


پنجم سناريوي خروجـي . اسـت شده بررسي "مواد قيمت " و "جنايت و جرم ميزان" ميان رابطه سناريو، اين در

عوامـل افـزايش چـون عـواملي از ناشي خود كه مواد، قيمت افزايش با كه است آن بيانگر مدل .باشيم مي جنايت و جرم ميزان افزايش شاهد است، كنترلي

)جنايت و جرم ميزان(پنجم سناريو ارزيابي نتيجه .8نمودار

ششم سناريوي گرفتـه قرار بررسي مورد يك هر مصرف بر صنعتي و سنتي مواد قيمت تغيير ريتأث سناريو، اين در

صـنعتي مـواد مصرف ميل افزايش و آن مصرف كاهش به كه سنتي مواد قيمت افزايش با. است قيمت افزايش خصوص در رفتار اين. باشيممي صنعتي مواد مصرف افزايش شاهد شود،مي منجر كـاهش باعـث حـدي تـا صـنعتي مـواد قيمت افزايش كه معني بدين دهد؛نمي رخ صنعتي مواد

-بـه ايـن كند،مي ميل ثابتي مقدار به مدتي از پس كاهش اين ولي شودمي صنعتي مواد مصرف را سـنتي مـواد بـه مهـاجرت امكان آن كنندگان مصرف كه است صنعتي مواد ويژه خواص دليل

اين سناريو اين از.گذاردمي ريتأث جنايت و جرم افزايش در تنها قيمت افزايش اين ن،يبنابرا ندارند؛-به بايد بلكه شود واقع مؤثر تواند نمي عرضه با مقابله هايسياست تنها كه گرفت توانمي نتيجه . نمود توجه هم تقاضا طرف سياست به همراه

73 ـــــ

اما. خواهد ميزان دن صنعتي در

مي اهش. نيست تي بلكه بود بلندمدت

ـــــــــــــــ

سنتي ت

صنعتي قيمت

خ اثربخش مدتماند ثابت و سنتي

مخد مواد توليد كا ماليم شيب

صنعتي مخدر موادنخواهد ثربخش

در جنايت و جرم

ــــــ... ...ماعي

قيمت تدريجي يش )مت

تدريجي فزايش

بلندم و مدتوتاهس مخدر مواد ق

ميزان سوم اريوبا سنتي مخدرم توليد با مبارزهاث قاچاق با قابله

ج ميزان كنترلي

اجتم مسائل حل ي

افزايش با صنعتي دقيم افزايش نرخ و

اف با صنعتي مخدر

كو در يك ناريوقاچاق ميزان شديدسنا در. است دهمواد قاچاق زان

م براي مناسبيمق بعد به توجهك عوامل فزايش

SD و SSM براي

موا مصرف ميزاندو با(

م مواد مصرف ان

سن سناريوها، يشد افزايش وجب

شد متوسط حد رميز اما يابدمي ش

استراتژي مدتتنها كه گيريم

اف با زيرا نمود؛ ه

D تركيبي رويكرد

م .9نمودار

ميزا .10نمودار

يسازيشبيه نتايج مو مدتبلند در

در صنعتي مخدركاهش شدتبه بلند در چهارم و

مي نتيجه پنجمتوجه هم تقاضا

ر از استفاده

گيرنتيجهبه توجه با

دوم سناريوم مواد توليد

تلورانس باسناريو. يابدپن سناريو از

بعد به بايد


مخدر مواد براي جايگزيني سنتي مخدر مواد كه گيريممي نتيجه آخر سناريو از.يابدمي افزايش آن مصرف مدتكوتاه در صنعتي، مخدر مواد قيمت افزايش با و نيست بلندمدت در صنعتي روند اين بلندمدت در اما) اندكرده جايگزين را سنتي مخدر مواد معتادان احتماالً(يابدمي كاهش كنترل حوزه گذارانسياست.نمايدمي حفظ را خود روند صنعتي مخدر مواد مصرف و نبوده پايدار . گيرند كاربه اجرا مرحله در را خاصي سياست موجود شرايط به توجه با بايد مخدر مواد قاچاق

آتي هايپژوهش به پيشنهاد را پژوهش مسئله توانندمي آتي پژوهشگران مدل، متغيرهاي از بسياري نبودن قطعي به توجه با قوانين استخراج با توانندمي آتي پژوهشگران دهند، انجام فازي شناخت نگاشت روش استفاده با

از نمايند، اقدام 2فازي استنتاج سيستم ريزيطرح به نسبت اخير مدل از 1)آنگاه اگر(متعدد هايحوزه ساير در) SSM، CM، SD از تركيبي استفاده(اخير يشده داده توسعه متدولوژي با مخدر مواد قاچاق كنترل مسئله شود، استفاده اجتماعي -اقتصادي مسائل خصوصبه پژوهشي

ساير و هابازي تئوري احتمالي، پوياي ريزيبرنامه پويا، ريزيبرنامه همچون رويكردهايي انجام نماييد، مقايسه كنوني پژوهش با را آنها نتايج و نموده حل MCDM هاي تكنيك داشته ريتأث نظر مورد مسئله بر كه احتمالي ديگر هايحوزه ساير اينكه خصوص در هاي پژوهش . شود اضافه اخير مدل به و شناسايي

منابع1. Ackoff R. L (1993). Idealized design: creative corporate visioning.

Omeg; 21(4): 401-410 . 2. Checkland P, Holwell S (1998). Information, Systems and Information

Systems-making sense of the field: Wiley; 20(4): 100-120. 3. Connell N (2001). Evaluating soft OR: some reflections on an

apparentlyunsuccessful'implementation using a Soft Systems Methodology (SSM) based approach. Journal of the Operational Research Society; 52(2): 150-160 .

4. Ingram H (2000). Using soft systems methodology to manage hotels: a case study. Managing Service Quality; 10(1): 6-10 .

1. If then 2. Fuzzy inference system(FIS)


5. Jackson M. C (2001). Critical systems thinking and practice. European Journal of Operational Research; 128(2): 233-244 .

6. Mingers J (2000). An idea ahead of its time: the history and development of soft systems methodology. Systemic Practice and Action Research; 13(6): 733-755 .

7. Mingers J, Gill A (1997). Multimethodology: the Theory and Practice of Integrating Management Science Methodologies. Jonh Wiley & Son. Chichester. New York. USA; 26(4): 300-310 .

8. Mingers J, Rosenhead J (2001). Rational analysis for a problematic world revisited. John Wiley and Sons Ltd; 50(4): 554-680.

9. Mingers J, Rosenhead J (2004). Problem structuringmethods in action. European Journal of Operational Research; 152(3): 530-554 .

10. Mingers J, White L (2010). A review of the recent contribution of systems thinking to operational research and management science. European Journal of Operational Research; 207(3): 1147-1161.

11. Mirijamdotter A , Bergvall-Kareborn B (2006). An appreciative critique and refinement of Checkland’s soft systems methodology. In Search of an Integrative Vision for Technology; 200(5): 79-102 .

12. Montazemi A.R , Conrath D. W (1986 ).The use of cognitive mapping for information requirements analysis. MIS quarterly; 157(6) :45-56.

13. Munro I, Mingers J (2002). The use of multimethodology in practice-results of a survey of practitioners. Journal of the Operational Research Society; 207(3): 369-398.

14. Pfahl D, Lebsanft K (1999). Integration of system dynamics modelling withdescriptive process modelling and goal-oriented measurement. Journal of Systems and software; 46(2): 135-150.

15. Rodríguez-Ulloa R (2011). soft system dynamics methodology in action: A study of the problem of citizen insecurity in Argentinean province.system Pract Action Rsearch; 48(2), 140-167.


16. Rodriguez-Ulloa R, Paucar-Caceres A (2005). Soft system dynamics methodology (SSDM): combining soft systems methodology (SSM) and system dynamics (SD). Systemic Practice and Action Research; 18(3): 303-334.

17. Rodriguez-Ulloa R, Montbrun A, Martı´nez-Vicente S (2011). Soft System Dynamics Methodology in Action: A study of the Problem of Citizen Insecurityin an Argentinean Province. Systemic Practice and Action Research; 19(4): 260-300.

18. Rose J (2002). Interaction, transformation and information systems development–an extended application of Soft Systems Methodology. Information Technology & People; 15(3), 242-268 .

19. Siau K, Tan X (2005). Improving the quality of conceptual modeling using cognitive mapping techniques. Data & Knowledge Engineering; 55(3), 343- 365.

20. Sterman J. D (1991). A skeptic’s guide to computer models. Managing a nation: The microcomputer software catalog;16( 2): 209-229 .

21. kerb C. P, Costelloe M (2003). Drug control policy and smuggling innovation: A game- Theoretic analysis. Drug Issues; 33(1): 135-140 .

22. Lane D. C, Oliva R (1998). The greater whole: Towards a synthesis of system dynamics and soft systems methodology. European Journal of Operational Research; 107(1): 214-235 .

23. Wilson J (1998). Information systems provision: The contribution of soft systems methodology. Journal of the Operational Research Society; 49(3): 296-297.

Documents

4- صادقي مقدم...1390 نﺎﺘﺴﻣز و ﺰﻴﻳﺎﭘ ،7 هرﺎﻤﺷ ،3 هرود ،ﯽ L á À ﺪ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ