Libri - Katrdhjet hadithe mbi moralin

1. Morali i lart

Transmeton Abdullah ibn Amr ibn Asi, radijall-llahu anhu, i cili thot: Nuk ka qen Pejgamberi,

sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i pamoralshm e as i degjeneruar. Ai do her thoshte: M t mirt prej

jush jan ata q kan moral m t lart (Muttefekun alejhi)

Allahu, subhanehu ve teala, thot: ata t cilt e prmbjan zemrimin dhe ata t cilt e falin njri

tjetrin, vrtet Allahu i do shum mirpunuesit (Ali Imran 134)

Kurtubiu thot: Morali sht tuf cilsish te njeriu q prcaktojn sjelljen dhe veprimtarin e tij ndaj t

tjerve. Ato mund t jen cilsi t mira apo t kqia. Cilsi t mira sipas kutpimit t prgjithshm jan: t

ndiesh obligim n vete pr t tjert, kurse kuptimi i shtjelluar: falja e gabimit, butsia, bujaria, durimi,

mshira, prdllimi, ndihmesa, dashuria e ndrsjellt, zemrbutsia e tjer.

Cilsi t kqia jan e kundrta e asaj q u prmend m lart. (Fethul Bari 1/456)

Transmetohet nga Abdullah ibn Mubareku, rahimehull-llah, i cili e ka prshkruar moralin e lart me

fjalt: t jesh fytyrelur, t bsh pun t mira dhe t pengosh t keqen. (Tirmidhi 4/363)

Morali i lart z vend t rrndsishm n Islam. Nj prej synymeve kryesore te fes islame sht

plotsimi i vlerave morale

Jam drguar q ti prkryej vlerat morale (Ibn Ebi Dunja dhe Hakimi i cili thot se hadithi sht sahih).

Pr kt shkak Allahu,subhanehu ve teala, e bri moralin e lart:

- mas pr mirsin si thot Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem: M t mirt prej jush jan ata q

kan moral m t lart (Muttefekun alejhi),

- plotsim t besimit : Besim m t plot kan ata q kan moral m t lart. (Tirmidhi hadithi sht

hasen sahih)

- vepr m t rnd n peshore ditn e Kijametit Nuk ka di m t rnd n peshore Ditn e Kijametit

se morali i lart

((Tirmidhi hadithi sht hasen sahih)

- Pronari i moralit t lart arrin gradn e atij q falet dhe agjron (Tirmidhi hadithi sht garib me

kt sened)

- morali i lart sht prej shkaqeve m t shumta pr t hyr n Xhennet. sht pyetur Muhamedi,

sal-lallahu alejhi ve sel-lem, pr veprn e cila m s teprmi e fut njeriun n Xhennet, ka thn

devotshmria dhe morali i lart ((Tirmidhi hadithi sht hasen sahih)

Mbi gjith tr kt, me moral t lart arrihet dashuria ndaj Pejgamberit a.s., afrsia ndaj tij Ditn e

Kijametit e ky sht synim madhshtor M i dashuri tek un dhe m afr meje Ditn e Kijametit sht

ai q ka moral m t lart, kurse m i urrejtur tek un dhe m larg meje Ditn e Kijametit jan llafazant,

mburracakt q me gojn plot flasin fjal q nuk i kuptojne njerzit dhe dashalavdt kryelart

((Tirmidhi hadithi sht hasen garib)

Dije se nuk ka vyrtyt e as vepr t mir q nuk ia ka prshkruar Allahu, subhanehu ve teala, fes.

(Mekarimul ahlak fq.9)

Transmeton Ibn Ebi Dunja nga Humejd ibn Hilali i cili thot: udhtova pr ne Kufe dhe atje vizitova

Rebi ibn Hajthemin i cili m tha: o vllai im!

T porosis q ti prvetsosh cilsit e larta morale. Vepro n baz t tyre, bhu shoqrues i pandar i

tyre dhe dije se Ai q i ka krijuar vlerat morale nuk ka urdhruar n to gjersa i ka dashur ato vlera dhe i ka

br t dashura tek ata q i posedojn. (Mekarimul ahlak 11-12)

Seid ibn Asi thot: o biri im, po t kishin qen vlerat morale t lehta do tju kishin parapri t

pamoralshmit, mirpo ato jan t vshtira, nuk bn durim n to prpos atij q e di vlern e tyre dhe

shpreson shprblimin e tyre. (Mekarimul ahlak fq. 12)

Fudajl ibn Ijadi thot: nse shoqrohesh me ndoknd ather zgjedhe at q ka moral t lart sepse ai

nuk t shpien prve se ne mirsi, ai jeton i lumtur. T m shoqroj nj mkatar i moralshm sht m

e dashur pr mua se sa t m shoqroj nj i dhnur pas adhurimit e q ka moral t ult sepse mkatari

nse ka moral t mir jeton me logjikn e tij, sht i leht pr njerzit dhe i dashur pr ta, kurse

adhuruesi nse ka moral t ult sht i vshtir pr njerzit dhe i urrejtur tek ata. (Reudatul ukala fq. 64)

Esmeiu nj rrast tha: gjyshi im Alij ibn Esmeijj n prag t vdekjes i mblodhi bijt e tij dhe u tha: o bijt e

mij, silluni me njerzit ashtu q nse ndaheni prej tyre tju gjakojn me gjith zemr e nse vdisni t

qajn pr ju. (Mekarimul ahlak fq. 1)

Ibn Kirijju thot: bhuni t edukuar se nse jeni mbretr fitoni lumturi, nse jeni mesatar bheni t

famshm e nse jeni t varfur pasuroheni. (Edebul mexhalise fq.105)

Gjja m e mir q ia l prindi trashgim fmiut sht sjellja e mir. Rndsin e ksaj e kuptojm n

tregimin e Hidrit me Musain, alejhis-selam. Ata kur arritn n nj qytet, e krkuan prej banorve t tij

pr t ngrn, por ata nuk pranuan q ti mirpresin. Pastaj ata t dy gjetn aty nj mur q ishte gati

duke u rrzuar, ndrsa Hidri e rindrtoi at. Musai, alejhis-selam, i thot Hidrit: po t kishe dashur do tju

kishe marr pages pr t! Hidri m pas i sqaroi Musait, alejhis-selam, se muri ishte pron e dy

bonjakve babai i t cilve kisht qen njeri i mir dhe ai e ngriti murin pr hir t babait t tyre. Allahu,

subhanehu ve teala, thot: Prsa i prket murit ai ishte i dy djelmoshave jetim t atij qyteti e nn t ata

kishin nj thesar (ari) dhe babai i tyre ka qen njeri i mir, e Zoti yt dshiroi q ata dy (jetim) t arrijn

pjekurin e vet dhe ta nxjerrin ata vet thesarin e tyre. Kjo ishte mshir e Zotit tnd (ndaj tyre). (Kehf

82)

Disa njerz t urt kan thn: trashgimi m i mir q ia ln baballart fmijve t tyre sht sjellja e

mir, edukata e dobishme dhe vllezrit e drejt. (Edebul mexhalise fq.106)Lus Allahun, subhanehu ve

teala, q t na udhzoj neve dhe juve drejt moralit t lart, n fjal dhe vepra, t na mundsoj

prfundim t mir n kt bot, vrtet bujaria e Tij sht e pakufishme.

Ahmed Muadh Hakkij

2. Burimi i moralit t lart

Nevas ibn Seman Elensarij, radiall-llahu anhu, thot: e pyeta Pejgamberin, sal-lallahu alejhi ve sel-lem,

pr mirsin dhe mkatin dhe m tha: bamirsi sht morali i lart kurse mkat sht ajo q t bren

n zemr dhe urren q ta shohin njerzit. (Transmeton Muslimi)Allahu, subhanehu ve teala, thot:

Pasha njeriun dhe At q e prsosi at. Pastaj ia tregoi.

Atij far sht e gabuar dhe far sht e drejt pr t. (Shems 7,8)

Poashtu thot: A nuk i bm Ne pr t dy sy? Dhe nj gjuh dhe dy buz? Dhe ia treguam atij dy rrugt

(t drejtn dhe t gabuarn)? (Beled 8,9,10)

Dijetart thon: bamirsia ka kuptim t gjr, ajo ka kuptimin e: lidhjes farefisnore, butsis,

shoqrin e sinqert, sjelljes t mir, rrespektit, t gjitha kto cilsi jan prmbledhje e normave t

moralit t lart. (Elminhaxh sherh sahihil Muslim ibn Haxhaxh 4/1980)

Nga hadithi i lartprmendur bhet e qart se burimi i moralit t lart sht natyrshmria e pastr e

njeriut. Kurani famlart sqaron faktin se shpirti i njeriut sht depo i nj sistemi ligjor moral q sht

rregulluar q prej krijimit t ndjenjs pr t mirn dhe t keqen, si thot Allahu:Pasha njeriun dhe At

q e prsosi at. Pastaj ia tregoi Atij far sht e gabuar dhe far sht e drejt pr t. (Shems 7,8)

Njeriu sht udhzuar q t dalloj moralin (nderin) nga amorali (pandersin) nprmjet shikimit (dijes)

t iltr q e posedon, Allahu, subhanehu ve teala, thot: A nuk i bm Ne pr t dy sy? Dhe nj gjuh

dhe dy buz? Dhe ia treguam atij dy rrugt (t drejtn dhe t gabuarn)? (Beled 8,9,10), poashtu n nj

ajet tjetr kuranor thot: Ne e udhzuam at n rrug t drejt e ai do t jet mirnjohs ose

prbuzs. (Insan 3)

Pra njeriu posedon ndjenj t brendshme me t ciln dallon t mirn prej t keqes. Allahu [subhanehu

ve teala] thot: Njeriu sht dshmitar i vetvetes. Edhe pse ai i paraqet arsyetimet e veta. (Kijame

14,15) ..Megjithkt, shohim se kt drit t mbjellur n shpirtin e njeriut e shuajn zakonet shoqrore

t trashguara prej gjenerate n gjenerat ashtu si e shuan rrethi shoqror. Pejgamberi[sal-lallahu alejhi

ve sel-lem] duke transmetuar nga Allahu, subhanehu ve teala, thot:Un i krijova robrit e mi t gjIth

n fe t drejt, mirpo djajt u erdhn atyre dhe i larguan nga feja e tyre dhe ua ndaluan atyre at q

Un ua pata lejuar. (Transmeton Muslimi). Nj-ashtu Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, thot:

do fmij lindet n fen e pastr, pastaj prindrit e tij e bjn hebrej, t krishter apo adhurues t

zjarrit, aTshu sikur kafsha e cila lind viin pa t meta, a mund t shihni n t ndonj mangsi?

(Transmeton Buhariu).Dritn e paraqitur n ndjenj t brendshme te njeriu, pr t dalluar t mirn prej

t keqes e shuajn edhe intereset personale dhe epshet. Mirpo, edhe nse nuk jan prezente t

gjithakto pengesa t natyrshmris s pastr prsri ajo mbetet e mangt n aspektin moral nse

mbshtetemi vetm n t. Pr kt shkak urtsia e Allahut, subhanehu ve teala, ishte q ta plotsoj

kt drit me shpallje hyjnore: Drit prmbi drit (Nur 35)

...Ahmed Muadh Hakkij

4. Sinqeriteti dhe prania e nijetit gjat kryerjes s veprave

Transmetohet nga Omer ibn Hattabi, radiall-llahu anhu, i cili thot: kam dgjuar Pejgamberin,sal-lallahu

alejhi ve sel-lem, duke thn: Veprat vlersohen sipas nijetit dhe donjri shperblehet n saj t nijetit

t tij. Ai q ka br hixhret (emigrim) pr shkak ksaj bote do t fitoj at q ka patur pr qllim, ose pr

shkak t ndonj gruaje arrin t martohet me te,hixhreti i tij vlersohet sipas qllimit q ka patur.

(Buhariu dhe Muslimi) All-llahu, subhanehu ve teala, thot: ata nuk ishin t urdhruar me tjetr, pos q

ta adhuronin All-llahun me nj adhurim t sinqert ndaj Tij, q t largohen prej do besimi t kot, ta

falin namazin, t japin zeqatin, se ajo sht feja e drejt. (Bejjine 5) Poashtu thot: Tek

All-llahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre, por te Ai arrin bindja e juaj. (Haxh 37)

Imam Neveviu thot: nijeti sht qllimi q shpreh vendosshmrin e zemrs. (Fet-h elbari 1/13)

Hadithi i siprprmendur na bn t ditur se nuk ka vepra t sakta pa nijet. N Librin e Allllahut sht

theksuar trthorrazi ky realitet. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Nuk sht ndonj mkat juaji ajo

pr ka keni gabuar, por (sht mkat) ajo q zemrat tuaja e bjn q-fllimisht. (Ahzab 5), dhe fjala e

All-llahut, subhanehu ve teala, Tek All-llahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre, por te Ai arrin bindja e

juaj. (Haxh 37)

Ibn Abbasi r.a pr kuptimin e ktij ajeti thot: mirpo tek Ai arrijn nijetet e juaja (Bustanul Arifin 23)

..T gjith muslimant njmendsisht pohojn vendin e lart q ze ky hadith, dobit e shumta q nxirren

nga ai dhe autenticitetin e tij. Imam Shafiu dhe dijetart tjer thon: Ky hadith paraqet nj t tretn e

Islamit. sht argument pr shtatdhejt kaptina t fikhut.

Disa t tjer thon: ky hadith paraqet nj t katrtn e Islamit. Abdurahman ibn Mehdij thot: Ai q

mendon t shkruaj ndonj libr duhet q t prmend kt hadith n fillim t librit pr tia trhequr

vrejten krkuesit t dituris q t prmirsoj nijetin e tij. (Sahihul Muslim sherh enneveveij, 13/53)

Nijeti sht nj nga elementet kryesore t moralit ngaq do lvizje apo moslvizje vullnetare nuk kryhet

pa tre gjra: pa dije, dshir dhe vepr.

Veprat ndahen n tre grupe:

1 - vepra t mira (ta-at): vrtetsia e ktyre veprave dhe shumfishimi i tyre sht e lidhur ngusht me

nijetin.

2 - vepra q nuk qortohen e as lavdrohen (mubahat): gjithashtu kto vepra jan t lidhura ngusht

me nijetin, ato mund t bhen vepra t mira apo t kqia varsisht prej nijetit. 62.Pejgamberi,

sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: kali pr njeriun mund t jet shprblim, pr dikend tjetr

prmbushje e nevojs kurse pr dikend mkat. (Buhariu)

3 - vepra t kqia (measi): kto vepra nuk ndrrojn prmbajtjen e tyre pr shkak nijetit. Nuk lejohet q

ndonj injorant t kuptoj nga hadithi Veprat vlersohen sipas nijetit se punt e kqia (mkatet)

shndrrohen n pun t mira sipas nijetit, sikur ai q prgojon ndonjrin duke rrespektuar tjetrin, apo ai

i cili ushqen nj t varfr nga pasuria e huaj.

Nijeti ka fazat e tij, e ato jan:

1 Ndrmendi apo pshprrima n vete: kt njeriu nuk mund ta largoj nga vetvetja e tij.

Allahu, subhanehu ve teala, me mshirn dhe bujarin e tij ia fal ktij ummeti gjrat q u bien

ndrmend apo pshprrimn e shpritit nse ato nuk zn vend tek ai duke u bazuar n hadithin e

Pejgamberit a.s.: Allahu ia fal ummetit tim at q u pshprin shpritat nse ata nuk e shprehin apo

veprojn. (Buhariu)

2 Synimi pr t vepruar: n kt faz nse njeriu synon t bj nj vepr t mir, ai shprblehet edhe

nse nuk e vepron, e nse e vepron shprblehet me dhjet t mira ose m tepr. Sa i prket veprave t

kqia, aty gjejm dallim. Ai i cili synon t bj nj t keqe dhe nuk e bn, atij nuk i rregjistrohet asnj

mkat, e nse e braktis synimin e tij pr hir t Allahut,ka nj shprblim. Nse e vepron at t keqe, i

rregjistrohet nj mkat. Tr kjo shtnga mshira e All-llahut ndaj robrve t tij. Pejgamberi,

sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot:All-llahu thot: Kur robi im synon t bj nj t keqe, mos e

rregjistroni deri sa ta veproj.Kur ta veproj rregjitroni aq sa ka br. Nse e braktis pr hir Timin,

rregjistroni pr t nj t mir. Kur robi Im synon t bj nj t mir mirpo nuk e vepron, rregjistroni pr

t nj t mir, e nse e vepron rregjistroni pr t dhjet t mira deri n shtatqind. (Buhariu)

3 Vendosmria dhe ngulmimi pr t vepruar: n kt faz All-llahu e di m s miri shprblehet

njeriu vetm nse paraqiten para tij pengesa objektive, jasht dshirs dhe fuqis s tij dhe nuk kursen

aspak mundin e tij pr t vepruar at t mir. Pejgmaberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, n nj rast duke

udhtuar pr n Tebuk tha: Njmend disa njerz q kan mbetur pas nesh n Medine, nuk kemi kaluar

ngushtic as lugin, e t mos jen me ne.Ata i ka frenuar arsyeja. Kurse n nj transmetim tjetr

qndron: na kan shoqruar n shprblim (Buhariu) Lusim All-llahun e Madhruar, Zotin e Arshit t

nderuar q ta na i pastroj nijetet tona, tna i bj vetm pr hir t Tij dhe punt tona t prkojn me

Ligjin e tij t drejt.

5. Dashuria ndaj All-llahut

Transmeton Enesi, radijall-llahu anhu, nga Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, i cili thot: Kush

posedon tre gjra, do t shijoj mblsin e imanit: ta don All-llahun dhe Pejgamberin m shum se

doknd, ta don vllaun e tij vetm pr hir t All-llahut dhe t urrej kthimin n kufr (mosbesim) pasi q

All-llahu e ka shptuar, ashtu si urren hyrjen n zjarr.(Buhariu dhe Muslimi)

All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Thuaj: Nse e doni All-llahun, ather ejani pas meje q All-llahu t

ju doj. (Ali Imran 31), poashtu thot: dashuria e atyre q besuan Allllahun sht shum m e fort

(Bekare 165) Ky sht nj hadith madhshtor, sht themel perj themeleve te Islamit. Dijetart

(rahimehumull-llah)thon: kuptimi i fjals mblsia e imanit sht knaqsia q ndjen besimtari gjat

bindjes s tij ndaj All-llahut dhe prballimit t vshtirsive pr t qen All-llahu, subhanehu ve teala, dhe

Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, t pajtuar me t duke i dhn gjith ksaj prparsi ndaj t

mirave t ksaj bote. Dashuria e robit ndaj All-llahut, subhanehu ve teala, realizohet duke aplikuar

urdhrat dhe duke braktisur ndalesat e Tij, n t njejtn mnyr realizohet edhe dashuria ndaj

Muhamedit a.s.. Kadi Ijadi thot: ky hadith ka t njjtin kuptim sikur hadithi: Ka shijuar imanin ai i cili

sht i knaqur q zot i tij t jet All-llahu, fe e tij Islami dhe i drguar i tij Muhamedi pr arsye se nuk

ka dashuri t realt ndaj All-llahut,subhanehu ve teala, dhe Pejgamberit a.s., as ndaj muslimanit pr hir

t All-llahut si nuk ka urrejtje t vrtet t kthimit n kufr (mosbesim) prve tek ai q krahas imanit t

tij i forcohet edhe bindja, i qetsohet shpirti, i zgjrohet zemra, e imani przihet me mishin dhe gjakune

tij. Ky sht ai i cili shijon mblsin e imanit. (Sahihul Muslim-sherh Ennevevij 2/13-14) . Nse

njeriu mendon thell, vren se t gjitha dhuntit q i posedon jan nga All-llahu, Ai sht Mirbrsi dhe

Dhuruesi i tij i Cili e krijoi nga asgjja, ia dhuroi dgjimin, shikimin, forcn,diturin, pasurin dhe

autoritetin. Ai sht Zoti i Gjithmshirshm, Hyji Bujar, Furnizuesi i Urt i cili ka cilsi t prsosura dhe t

larta. Tr kjo obligon dashurin e plot dhe t pastr ndaj All-llahut, derisa ta doj tr at q e don

All-llahu dhe ta urrej at q e uren All-llahu.All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Pr Zotin tnd jo, ata

nuk jan besimtar (t asaj q t zbriti ty as t asaj para teje) derisa t mos zgjedhin ty pr t gjykuar n

at konflikt mes tyre,e pastaj (pas gjykimit tnd) t mos ndiejn paknaqsi nga gjykimi yt dhe (derisa) t

mos binden sinqerisht. [Nisa 65], kurse Pejgamberi , salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: Asnjri nuk

ka besuar n at me t ciln jam drguar prderisa pason epshin e tij. (Transmeton Begaviu n Sherh

esSune, kurse Ibn Rexhebi gjrsisht ka studiur kt hadith n libirin e tij Xhamiul ulumi vel hikem).

Ather kur dashuria rrnjoset n zemr, trupi lviz n prputhje me at dashuri dhe urrejtje. 62

Dashuria ndaj All-llahut ndahet n dy pjes: farz (obligim i patjetrsueshm) dhe mustehab Dashuria e

patjetrsuar sht ajo dashuri e cila shkakton zbatimin e urdhrave t All-llahut,mos rnien n mkate

dhe pajtimin me kaderin (paracaktimin) e All-llahut. Ai i cili bie n mkat bn nj vepr t ndaluar apo len

pas dore ndonj obligim, ai e ka t cunguar dashurin e tij ndaj All-llahut, subhanehu ve teala, pr arsye

se i jep prparsi epshit t tij. Mangsimi i imanit ndonjher sht rezultat i lshimit t shfrenuar n

gjrat e lejuara (mubah) e cila trashgon jovigjilencn dhe kjo e fundit bhet shkak pr rritjen e shpress

n mshirn e All-llahut dhe m pas msyerjen e mkateve dhe rnien n to. Pr kt t fundit aludon

hadithi i Pejgamberit a.s.: nuk sht besimtar laviri n kohn kur bn kurvri (transmeton Ibn Maxhe)

...Dashuria e preferuar sht frekuentimi i veprave vullnetare dhe largimi nga dyshimet. Ata t cilt kan

kt cilsi, zakonisht jan t rrall. (Fet-hul Bari 1/61) Thniet pejgamberike vrtetojn se dashuria ndaj

All-llahut sht faktor i mjaftueshm pr t arritur shptimin. Nj njeri e pyeti Pejgamberin a.s.: kur do

t ndodh kijameti o Drguar i All-llahut? Pejgamberi a.s. tha: ke prgatitur pr at dit? Ai u prgjigj:

nuk kam prgatitur namaz t shumt, as agjrim e as lmsoh, mirpo un e dua All-llahun dhe t

Drguarin e tij. Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, tha: ti n botn tjetr do t jsh me at q e ke

dashur (Buhariu)

Prej shenjave t dashuris ndaj All-llahut, subhanehu ve teala, sht zbatimi i urdhrave t All-llahut dhe

largimi nga ndalesat e Tij. Sa i takon asaj q pretendojn disa mkatar gjoja se e duan All-llahun e nga

ana tjetr bjn mkate, ajo sht gnjeshtr dhe shpifje e tyre. Allllahu, subhanehu ve teala, thot:

Thuaj: Nse e doni All-llahun, ather ejani pas meje q Allllahu t ju doj (Ali Imran 31) Imam Shafiu

nj rrast thurri kto vargje:Kundrshton Zotin e pastaj pretendon dashurin ndaj Tij?!Kjo sht

absurditet i qart pr at q logjikon.Sikur dashuria yte t isht e sinqert, do ti bindeshe Atij!Sepse ai

q don ndonjrin edhe e dgjon!Ebu Jakub Ennehrexhurij thot: donjri i cili pretendon se e don

All-llahun, subhanehu ve teala, dhe punt e tij nuk prkojn me urdhrat e All-llahut, pretendimi i tij

sht i kot. donjri q mendon se e don All-llahun dhe nuk i frikohet Atij, ai sht i mashtruar.Jahja

ibn Muadhi thot: nuk sht i sinqert ai q pretendon se e don All-llahun dhe nuk i rrespekton kufinjt

e Tij.Ruvejmi nj her kur u pyet pr dashurin ndaj All-llahut, tha: dashuria sht prputhshmria n t

gjitha shtjet. O All-llah, bre dashurin ndaj teje m t dashur pr ne se vetvetet tona, familjet,

pasurin dhe fmijt ton. Bre dashurin ndaj Teje m t dashur pr ne se sa uji i ftoht kur jemi t

etur!

O All-llah, pastroi zemrat tona nga varshmria e ndokujt tjetr prve Teje dhe na bn prj atyre q i don

dhe t duan!

6. Dashuria ndaj Pejgamberit

Transmeton Enesi, radijall-llahu anhu, nga Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, i cili thot: Asnjri

nuk ka besuar prderisa t mos jem m i dashur tek ai se babai i tij, fmija,vetvetja dhe njerzit n

prgjithsi. (Buhariu dhe Muslimi) All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Thuaj (o i drguar): N qoft

se etrit tuaj, djemt tuaj, vllezrit tuaj, bashkshortet tuaja, farefisi juaj, pasuria q e fituat, tregtia q

frikoheni se do t dshtoj, vendbanimet me t cilat jeni t knaqur, (t gjitha kto) jan m t dashura

pr ju se All-llahu, se i drguari i Tij dhe se lufta pr n rrugn e Tij, ather, pritni derisa All-llahu t

sjell vendimin e Tij. All-llahu nuk v n rrugn e drejt njerzit e prishur.Kuptimi i fjals s Pejgamberit,

salall-llahu alejhi ve sel-lem, n hadithin e lartprmendur Asnjri nuk ka besuar sht: asnjri nuk e

ka plotsuar besimin (imanin) e tij.Dije vlla musliman, ti q do kt Pejgamber bujar, se dashuria ndaj tij

sht e ndrlidhur me dashurin ndaj All-llahut, subhanehu ve teala, dhe sht fryt i saj. do musliman

obligohet q ti jep prparsi dashuris n Pejgamberin, salall-llahu alejhi ve sel-lem, ndaj vetvetes s tij,

pasuris, prindit, fmijs dhe tr njerzve n prgjithsi. Omer ibn Hattabi, radijall-llahuanhu, nj rrast

i tha Pejgamberit, salall-llahu alejhi ve sel-lem: O i Drguar i All-llahut, vrtet ti je m i dashur tek un se

do gj prve vetes time! Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sellem,tha: jo, pasha At n dorn e t Cilit

sht shpirti im, derisa t jem m i dashur se vetvetja yte. Omeri, radijall-llahu anhu, m pas tha: tash,

pasha All-llahun, je m i dashur pr mua se vetvetja ime. Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, tha:

tani po o Omer. (Buhariu)

Njeriu e don nj tjetr ose pr shkak vyrtyteve me t cilat stoliset ai ose pr shkak ndonj t mire q ia ka

br. Pr Pejgamberin, salall-llahu alejhi ve sel-lem, All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Vrtet, ti je n

nj shkall t lart morali! (Kalem 4). Nse njeriu mediton rreth dobis q ka prfituar nga

Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, i cili e nxori at prej errsirave t kufrit n dritn e imanit,

drejtprsdrejti apo me shkak, do t kuptoj gjithashtu se Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, sht

shkaktar pr qndrimin e tij t prjetshm n begatit e Xhennetit, do t kuptoj se kjo sht dobia m e

madhe n t gjitha aspektet dhe pr kt arsye Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, meriton q

dashuria ndaj tij t jet m e madhe se dashuria ndaj tjerve, sepse dobia e cila sht shkak pr t

dashur at sht m e madhe se dobit tjera, mirpo njerzit dallojn nga kjo pikpamje varsisht prej

kjelltsis apo jovigjilencs s tyre. Nuk ka dyshim se Sahabt (shokt e Pejgamberit, salallllahu alejhi ve

sel-lem) radijall-llahu anhum, n mnyr m t plot e kan kuptuar kt sepse ky sht fryti i kuptimit,

kurse ata m mir e kuptuan kt gj.Kurtubiu thot: donjri i cili beson me besim t vrtet n

Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, nuk mund q t mos gjej n veten e tij dika prej ksaj

dashurie q i kalon t 75 gjitha dashurit, vetm q ata dallojn mes tyre. Ndonjri e gjen kt dashuri

t prmbushur,e tjetri tepr t mangt sikur ai i cili sht fundosur n lezatime, i mpir nga jovigjilenca

n kohn m t madhe, mirpo shum prej tyre kur prmendet Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem,

prmallohen dhe dshiron ta sheh at, e mbivlerson ndaj familjes, fmijs, pasuris dhe prindit t tij, e

vndon veten n rrezik. N veten e tij gjen nj nxits q nuk ka mdyshje n t. (Fethul Bari/1-59) Prej

shenjave t ksaj dashurie sht t kapurit pr sunnetin e Pejgamberit, salall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe

zbatimi i urdhrave t tij. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Kur Allllahu ka vendosur pr nj shtje,

ose i drguari i Tij, nuk i takon (nuk i lejohet) asnj besimtari dhe asnj besimtareje q n at shtje t

tyre personale t bjn ndonj zgjidhje tjetrfare.

(Ahzab 36)

Prej shenjave t ksaj dashurie sht t ndriuarit me dritn e Pejgamberit, salall-llahu alejhi ve sel-lem,

si dhe t udhzuarit me udhzimin e tij, All-llahu, subhanehu ve teala, thot Juve ju erdhi nga All-llahu

drit, dhe libr i qart. (Maide 15), Thuaj: Nse e doni Allllahun,ather ejani pas meje q All-llahu t

ju doj (Ali Imran 31). Prej shenjave t ksaj dashurie sht t stolisurit me moralin e Pejgamberit,

salall-llahu alejhi ve sel-lem , All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Ju keni shembullin m t lart n t

drguarin e All-llahut (Ahzab 21)

O All-llah i yn! Ndrioi zemrat tona me dashurin ndaj Teje, ndaj Pejgamberit, salall-llahu alejhi ve

sel-lem, dhe ndaj atyre q juve ju duan!

(pjes nga libri: katrdhjet hadithe mbi moralin)

7. Dashuria pr hir t All-llahullahut, subhanehu ve teala

Transmeton Ebu Hurerja, radijall-llahu anhu, i cili thot: Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot:

Pasha At n dorn e t Cilit sht shpirti im! Nuk do t hyni n Xhennet prderisa t besoni, e nuk keni

besuar prderisa ta doni njri tjetrin. A doni q tju tregoj nj fshehtsi t ciln po e vepruat do ta doni

njri tjetrin? Prhapni selamin mes jush! [Muslimi]

Allahu, subhanehu ve teala, thot: Edhe ata t cilt para tyre patn shtpit e tyre (n Medine) dhe

pranuan Besimin, - i duan ata q u shprnguln tek ata [Hashr 9] Dashuria pr hir t All-llahut sht

fryt i dashuris ndaj All-llahut, subhanehu ve teala, , ajo shtt begati hyjnore, shklqim perendie dhe

drit q All-llahu e hudh n zemrat e besimtarve, All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Edhe sikur ta

shpenzoshe gjith at q sht n tok, nuk do t mund t'i bashkoje zemrat e tyre, por All-llahu bri

bashkimin e tyre, pse Ai sht i Gjithfuqishm, i Urt. [Enfal 63]

Merrudhij thot: sht pyetur Ebu Abdullah Ahmed ibn Hanbeli: sht dashuria pr hir t

All-llahut? Ai tha: t mos e duash ndokend pr ndonj t mir t ksaj bote q e posedon ai.

[Transmeton Muslimi]

Kjo dashuri jep fryte n kt bot dhe botn tjetr. Nga ato fryte veojm: - besimtari ndien mblsin e

imanit, Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: Kush posedon tre gjra, do t shijoj mblsin

e imanit: ta don All-llahun dhe Pejgamberin m shum se doknd, ta don vllain e tij vetm pr hir t

All-llahut - ata q duan njri tjetrin pr hir t All-llahut do t jen nn hijen e Arshit, Pejgamberi,

salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: All-llahu, subhanehu ve teala, Ditn e Kijametit thot: ku jan ata t

cilt kan dashur njri tjetrin pr hir Madhris Time? Sot do t jen nn hijen Time, n kt kur nuk ka

hije tjetr pos hijes Time. [Muslimi]

- n kt dit t vshtir (Ditn e Kijametit) ata do t jen t siguruar n podiume t drits, t cilve ua

kan lakmi madje edhe pejgambert dhe shehidt, Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot:

Allahu thot: ata q duan njri tjetrin pr hir t madhris Time, ata kan podiume t drits dhe ua

kan lakmi pejgambert dhe shehidt. [Tirmidhiu) -mbi t gjitha, ata fitojn dashurin e All-llahut

ndaj tyre. Ah sa i lumtur q sht ai q fiton dashurin e All-llahut! Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve

sel-lem, thot: nj njri vendosi t vizitoj vllain e tij (pr nga feja, sh.p.) n nj qytet tjetr. All-llahu ia

caktoi nj melek n rrug. Kur iu afrua meleku e pyeti: pr ku je nisur? Kam nj vlla n kt qytet dhe

desha q ta vizitoj, tha ai. Meleku e pyeti prsri: a mos t ka borxh ndonj pasuri dhe shpreson ta

prvetsosh? Ai tha: jo, vetm un e dua pr hir t All-llahut. Meleku tha: un jam i drguar prej

All-llahut te ti pr t t lajmruar se All-llahu t don sikur q e deshe vllain tnd pr hir t Tij. [Muslimi]

Sikur dashuria pr hir t All-llahaut t mos kishte fryt tjetr prv ktij do t majftonte. At t cilin e do

All-llahu ai sht njeri i Zotit, Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sellem, thot: Allahu thot: kur ta dua

ndonjrin, bhem dgjimi i tij me t cilin dgjon, shikimi 62 me t cilin shikon, dora me t ciln prek dhe

kmba m t ciln ec. Nse m krkon dika Un ia jap, nse m lut q ta mbroj Un e mbroj at.

[Buhariu] --prej gjrave t pakontestuara sht se at q e don All-llahu e duan edhe banort e

qiellit dhe toks, Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: Kur e don All-llahu nj rob, thrret

Xhibrilin: All-llahu e don filanin, pra duaje edhe ti, dhe Xhibrili e don. Pastaj Xhibrili thrret banort e

qiellit: All-llahu e don filanin, pra duajeni edhe ju, dhe banort e qiellit (melekt) e duan, pastaj All-llahu

bn q njerzit t pranojn prej tij. [Buhariu]

- prej fryteve t dashuris pr hir t All-llahut sht fitimi i Xhennetit, Pejgamberi, salallllahu alejhi ve

sel-lem, thot: Kush viziton nj t smur apo ndonj vlla t tij, pr hir t Allllahut,thrret nj thirrs:

T lumt dhe lum pr ecjen tnde, ke prgatitur n Xhennet nj shtpi! [Tirmidhiu]

- dashuria pr hir t All-llahut, subhanehu ve teala, sht e pakputur n kt dunja dhe ne Ahiret,

All-llahu, subhanehu ve teala, thot: At dit shokt e ngusht do t jen armiq t njeri-tjetrit, prve

atyre q ishin t sinqert n miqsi. [Zuhruf 67] N kt koh ku zotron matrealizmi dhe mirsia

matet me peshoret e saj, kemi nevoj t madhe q t njohim mnyrat e thellimit dhe prforcimit t ksaj

dashurie, po prmendim m t rrndsishmet:

- prhapja e selamit sikur q u prmend n hadithin e par t ktij kapitulli: A doni q tju tregoj nj

fshehtsi t ciln po e vepruat do ta doni njri tjetrin? Prhapeni selamin mes jush! [Muslimi]

- kur t takoj vllai vllan le t buzqesh, Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: mos prmo

asgj nga punt e mira, madje as buzqeshjen kur ta takosh vllain tnd.[Muslimi]

- kur vllai t ndahet prej vllait t tij le t krkoj q t lutet pr t duke qen n vetmi.Transmetohet

nga Ibn Omeri, radijall-llahu anhu, se Omeri, radijall-llahu anhu, mori leje prej Pejgamberit, salall-llahu

alejhi ve sel-lem, pr t br nj Umre. Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, e lejoi dhe i tha: o vlla,

mos na haro gjat lutjes tnde. Disa t tjer nga Medineja i than: vlla! Na shoqro n lutjet e tua.

Omeri, radijall-llahu anhu, tha: nuk ka qen pr mua di m e dashur se fjala e tij o vlla. (Transmeton

Ahmedi n Musnedin e tij, Tirmidhiu n Xhami dhe thot: hadithi sht hasen sahih)

- nse ndonjri don vllain e tij, le ta informoj at se e don. [Ebu Davudi]

- ti ofroj vllaut t tij hedije, Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: jepni njri tjetrit dhurata

q t duheni [Imam Maliku n Muvetta]

M bft All-llahu mua dhe juve prej atyre q duan njri tjetrin pr hir t Tij dhe q fitojn dashurin dhe

pajtimin e Tij.

(pjes nga libri: katrdhjet hadithe mbi moralin)

8. Bamirsia ndaj prindrve

Ebu Hurerja, radijall-llahu anhu, thot: Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot:

sht i mrishm, sht i mrishm, sht i mrishm! Than: kush o i Drguar i Allahut?

Tha: ai q arrin prindrit e tij duke qen ata t vjetr, njrin apo q t dy, dhe nuk hyn n xhennet.

(Muslimi) Allahu, subhanehu ve teala, thot: Ne e kemi obliguar njeriun me pun t mira ndaj prindrve

t vet. (Ankebut 8), poashtu thot: Zoti yt ka dhn urdhr t prer q t mos adhuroni tjetr pos Tij,

q t silleni n mnyr bamirse ndaj prindrve. Nse njrin prej tyre, ose q t dy, i ka kapur pleqria

pran kujdesit tnd, ather mos u thuaj atyre as of - oh, as mos u b i vrazhd ndaj tyre, po atyre

thuaju fjal t mira (t buta respektuese). Dhe n shenj mshire shtrije pran tyre krahun pruls e

respektues dhe thuaj: Zoti im! mshiroi ata t dy, sikurse m edukuan mua kur isha i vogl. Rreth ksaj

teme ka shum hadithe t verteta dhe t njohura t cilat nxisin mirbrsin ndaj prindrve dhe

sqarojn shprblimin e madh pr kt vepr. Kto hadithe na msojn se bamirsia ndaj prindrve duke

iu shrbyer atyre, duke shpenzuar pr mirqenien e tyre dhe t tjera, jan shkak pr hyrjen n Xhennet. Ai

i cili le pas dore kt obligim nuk arrin kt shprblim dhe Allahu, subhanehu ve teala, e merr mri.

Bamirsia ndaj prindrve sht prej punve m t dashura tek Allahu, subhanehu ve teala, pas namazit

n koh t tij. Abdullah ibn Mesudi, radijall-llahu anhu, thot: e pyeta Pejgamberin, salall-llahu alejhi ve

sel-lem: cila sht puna m e dashur tek Allahu i Madhruar? Tha: namazi n koh t tij. Mpastaj pyeta:

pas ksaj, cila? Tha: bamirsia ndaj prindrve. Prsri pyeta: pas ksaj? Tha: xhihadi n rrug t Tij.

(Buhariu) Bamirsia ndaj prindrve sht shkak pr pranimin e duas (lutjes) si qndron n rrfimin e

tre personave t cilt u strehuan n nj shpell, pastaj rrokulliset nj shkmb dhe e mbyll hyrjen e

shpells. Pas ksaj i thon njri tjetrit: shikoni cilat pun t mira i keni br pr hir t Allahut dhe luteni

me to, ndoshta gjjm shtegdalje. Njri prej tyre tha: O Allah i im! un i kam pasur prindrit pleq t

thinjur dhe asnjher para tyre nuk ju kam dhn t han e as t pijn fmijve t mi e as mallit tim

(shrbtorve). Nj dit m hutoi krkimi i kulloss m t mir pr kopen time, e nuk ju erdha me koh

dhe ata kishin fjetur. Un e mola qumshtin n en dhe ua solla por i gjeta duke fjetur. M erdhi keq t'i

trazoj, por edhe q t'i ushqej para tyre familjen dhe shrbtort, andaj kam pritur me en n dor dhe

kam shikuar kur do t zgjohen, e kjo pritje ka zgjatur deri n agim. Fmijt e mi aty te kmbt e mia

klithnin t uritur, t cilve u kam dhn qumsht pasi jan zgjuar prindrit dhe e kan pir qumshtin t

cilin ua kisha sjellur. O Zoti im! Nse kt e kam br vetm pr Ty, e pr asknd tjetr, ather na e

largo kt shkmb nga hyrja e ksaj shpelle n t ciln gjendemi! Allahu ua lvizi shkmbin aq sa t

shohin qiellin (Buhariu)

Prindrit jan ata q m denjsisht meritojn sjelljen e mir. Ebu Hurerja, radijall-llahu anhu, thot:

erdhi te Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, nj njeri dhe e pyeti: kush m tepr meriton sjelljen

time t mir? Tha: nna yte. Tha: pastaj cili? Tha: nna yte. Tha pastaj cili? Tha: nna yte. Tha pastaj cili?

Tha: babai yt. (Buhariu)

Prej bamirsis ndaj prindit sht rrespektimi i dashamirve t tij, Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve

sel-lem, thot: Bamirsi m e mir sht q njeriu t mbaj lidhje me dashamirin e babait t vet.

(Tirmidhiu sahih)

Mosdgjimi i prindrve sht prej mkateve m t mdha. Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, iu

tha shokve t tij: A doni t'ju njoftoj pr mkatet m t mdha? Ne i tham: Gjithsesi, o i Drguari i

All-llahut! Tha: All-llahut nse i prshkruhet shok (shirk) dhe mosdgjimi i prindrve. Ishte (ulur) i

mbshtetur, pastaj u drejtua dhe tha: Veni re, edhe fjala e kot, edhe dshmia e rrejshme, dhe

vazhdimisht e prsriti kt saq thash: Ah, sikur t heshtte! (Buhariu)

Hasan Basriu u pyet pr bamirsin ndaj prindrve dhe tha: t shpenzosh pr ta at q posedon, ti

rrespektosh n at q t urdhrojn nse urdhri i tyre nuk sht mkat, argument pr kt sht fjala e

Allahut, subhanehu ve teala: E nse ata t dy tentojn q ti t m prshkruash Mua shok, pr ka ti nuk

ke kurrfar fakti, ather mos i respekto ata, po n shtjet e jets s ksaj bote t kesh mirkuptim

ndaj tyre. (Lukma 15) I sht thn Ali ibn Husejnit, rahimehull-llah: ti je bamirsi m i madh ndaj

nns tnde mirpo nuk t shohim duke ngrn s bashku m te! Ai tha: kam frik t mos i paraprij n

ndonj gj q syri i saj e ka dashur dhe me kt t bhem mosrrespektues ndaj saj. I sht thn Omer

ibn Dherrit pasi q vdiq i biri i tij: si ishte bamirsia e tij ndaj teje? Ai tha: kur ecnim s bashku gjat

dits doher ecte pas meje, e kur ecnim gjat nats doher ecte para meje. Asnjher nuk sht ulur

n ndonj vend m t lart se sa vendi q ulesha un. (pjes nga libri: katrdhjet

hadithe mbi moralin)

9. Lidhja farefisnore

Transmeton Ebu Hurerja, radijall-llahu anhu, i cili thot: kam dgjuar Pejgmaberin, salall-llahu alejhi ve

sel-lem, duke thn: kush dshiron ti shtohet rizku (furnizimi) dhe ti zgjatet jeta le t mbaj lidhjet

farefisnore. (Buhariu dhe Muslimi)

Allahu, subhanehu ve teala, thot: Dhe keni frik All-llahun q me emrin e Tij prbetoheni, dhe ruajeni

farefisin (akraballkun) (Nisa 1) N nj ajet tjetr thot: Dhe ata q e mbajn lidhjen pr t ciln

All-llahu ka urdhruar t mbahet, q friksohen nga Zoti i tyre dhe nga llogaria e rnd e prgjegjsis.

(Rad 21) Farefisi nnkupton t afrmit t cilt i lidh prejardhja, pa marr parasysh a trashgojn

njri tjetrin apo jo, sht mahrem (person me t cilin ndalohet martesa me t) apo nuk sht. Disa

dijetar mendojn se farefis jan vetm ata q nuk mund t martohen ndrmjet tyre, mirpo mendimi i

par sht m i sakt sepse sipas t dytit patjetrson nxjerrjen e fmijve t axhs, halls, dajs dhe

tezes nga farefisi e q nuk sht e sakt. (Fet-hul Bari 10/414) Kadi Ijadi thot: nuk ka dallim n

mendime rreth asaj se mbajtja e lidhjes farefisnore sht vaxhib (obligim) n prgjithsi dhe se

ndrprerja e saj sht mkat i madh mirpo kjo lidhje sht n grad dhe disa grad jan m t larta se

t tjerat. M e ulta sht mos heqja dor plotsisht dhe mbajtja e lidhjes me fjal madje edhe vetm me

selam. E tr kjo dallon sipas dallimit t mundsis dhe nevojs. Ndonjher mbajtja e lidhjes farefisnore

sht vaxhib e ndonjher mustehab (vepr e preferuar). Nse ndokush mban lidhjet farefisnore mirpo

jo n mnyr t plot, nuk konsiderohet se ka ndrprer kt lidhje, e nse duke patur mundsi bn

lshime rreth ktij obligimi, nuk konsiderohet se i mban lidhjet farefisnore. (Sahihul Muslim, sherh

Ennevevij 16/113)

Nga hadithi i lartprmendur kuptojm se shtimi i rizkut dhe bereqetit t tij, zgjatja e jets dhe bereqetit

t saj dhe udhzimi pr t br vepra t mira jan fryt i mbajtjes s lidhjeve farefisnore.Pasi q Allahu,

subhanehu ve teala, i krijoi t gjitha krijesat lidhja farefisnore tha: kjo sht pozita q krkon strehim

prej teje nga kputja e lidhjes farefisnore. Tha: po, a nuk dshiron q t mbaj lidhje me at q mban

lidhje me ty dhe ti ndrpres me at q i ndrpret me ty? Ajo tha: po, si jo o Zoti im. Tha: ajo sht pr ty.

Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, tha:lexoni nse dshironi: A pritet prej jush (hipokritve) q

nse merrni sundimin (ose zbrapseni prej fes islame) t bni trazira n tok dhe t ndrpreni lidhjet e

akraballkut? (Muhamed 22) (Transmeton Buhariu)

Mbajtja lidhjeve farefisnore sht shkak pr t hyr n Xhennet. Ebu Ejjub Ensarij thot: 63 Nj njeri i tha

Pejgamberit, salall-llahu alejhi ve sel-lem,: m trego ndonj pun e cila m fut n Xhennet! Pejgamberi,

salall-llahu alejhi ve sel-lem, tha: sa i mpreht q sht! Pastaj tha: ta adhurosh Allahun dhe askend mos

tia shoqrosh Atij, ta falish namazin, t japsh zekatin dhe ti mbash lidhjet farefisnore. (Buhariu)

Gjithashtu transmetohet nga Abdull-llah ibn Amr ibn el-'As, radijallahu anhu, se Pejgamberi,

salall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Nuk mban lidhjet farefisnore ai q kthen (vizitat) por sht ai q

kur i ndrpritet farefisnia i rivendos lidhjet (me ta). (Buhariu) Erdhi nj njeri te Pejgamberi, salall-llahu

alejhi ve sel-lem, dhe i tha atij: o i Drguar i Allahut! Un kam disa t afrm me t cilt mbaj lidhje

farefisnore kurse ata nuk mbajn me mua, u bj mir kurse at m bjn keq dhe sillem but me ta

kurse ata sillen me arroganc ndaj meje. Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, tha: nse vrtet sht

ashtu si thua ather sht njsoj sikur ti ushqesh ata me hi t nxeht, dhe vazhdimisht do t jet me ty

nj ndihms i Allahut kundr tyre, prderisa je n kt gjendje. (Buhariu) Poashtu Pejgamberi,

alejhis-selam, thot: nuk hyn n Xhennet ai i cili kput lidhjet farefisnore. (Buhariu)

10. Obligimi ndaj fqiut dhe porosia (hyjnore) ndaj tij

Transmeton Aishja, radijall-llahu anha, nga Pejgamberi, alejhis-selam, e cili tha: "Xhibrili vazhdimisht m

porosiste pr fqiun derisa mendova se do ta bn trashgimtar timin." (Buhariu dhe Muslimi) Allahu,

subhanehu ve teala, thot: "Adhuroni All-llahun e mos i shoqroni Atij asnj send, sillnu mir ndaj

prindrve, ndaj t afrmve, ndaj jetimve, ndaj t varfrve, ndaj fqiut t afrt, ndaj fqiut t largt, ndaj

shokut pran vetes, ndaj udhtarit t largt dhe ndaj robrve. Allllahu nuk e do at q sht kryelart

dhe at q lavdrohet." (Nisa 36) Dijetart jan ndar n mendime rreth kuptimit t fjals s

Muhamedit, alejhis-selam, "trashgimtar timin". Disa prej tyre e komentuan si "pjesmarrs n pasurin e

tij duke ia dhn nj pjes t caktuar ashtu si iu jipet antarve tjer t familjes. T tjert menduan se

kjo shprehje ka pr qllim q fqiu t trajtohet sikur trashgimtar n raportet me t. Mendimi i par sht

m i qlluar sepse kuptimi i dyt ka mbetur kurse i pari nuk ka ndodhur si mund t kuptojm nga

hadithi. Nocioni "fqi" prfshin muslimanin dhe kafirin, ibadetxhiun (adhuruesin) dhe mkatarin,

ardhacakun dhe vendasin, t afrmin (e familjes) dhe t largtin, ai q sht afr me shtpi dhe ai q

sht larg. T gjith kto jan n grad, m e larta sht ajo q i plotson atributet e para, pastaj ai q

vjen me radh derisa t mbetet nj atribut, dhe e kundrta - grada m e ult sht ajo n t ciln

mbeldhen cilsit e fundit. Obligimi ndaj fqiut sht aq m i madh varsisht prej grads s tij.

Porosia mbi fqiun prmbushet duke drejtuar kah ai llojet e bamirsis sipas mundsis ikur: dhurata,

selami, buzqeshja gjat takimit me t, interesimi pr gjendjen e tij, ofrimi i ndihms kur ka nevoj dhe

t tjera. Pejgamberi, alejhis-selam, iu drejtua Ebu Dherrit: "O Ebu Dherr, kur t prgatisish salc me lng

mishi shtoi m tepr uj dhe gostiti fqinjt." (Muslimi) Pejgamberi, alejhis-selam, na ka urdhruar q t

mos pengojm fqiun, ai na ka porositur:

"Kush beson Allahun dhe Ditn e Ahiretit le t mos pengoj fqiun e tij." (Buhariu). Ai e mohoi imanin nga

njeriu i cili fqiu i tij nuk sht i qet "Pasha Allahun nuk ka besuar, pasha Allahun nuk ka besuar, pasha

Allahun nuk ka besuar! E pyetn: cili o i drguar i Allahut? Ai q fqiu i tij nuk sht i qet nga pengesat

e tij, u prgjigj ai." (Buhariu) Bamirsin ndaj fqiut e bri kusht pr t qenurit i mir me at, ai ,

alejhis-selam, tha: "shok m i mir tek Allahu sht ai i cili sht m i mir pr shokun e vet, kurse fqiu

m i mir ai i cili sht m i mir pr fqiun e vet." (Tirmidhiu i cili kt hadith vlerson si: hasen garib)

Rreth ksaj teme transmetohet se Ahnef ibn Kajsi kishte hypur mbi shtpin e tij dhe kishte par fqiun

nga lart, kjo e shtyri t brit: turp m qoft, turp m qoft, hyra n shtpin e fqiut pa lejen e tij, mos

hypsha mbi shtpin time asnjher! Ebu Hanife, rahimehullah, kisht nj fqi kpuctar i cili punont

shum gjat nats dhe doher recitonte disa vargje ku shprehte pikllimin e tij ndaj njerzve dhe

thoshte se e kishin ln pas dore dhe gjra tjera. Ebu Hanifeja, rahimehullah, kur zgjohej pr t faluar

namaz nate dgjonte zrin e tij duke rrecituar vargje mallngjyese. Dy net me rradh m nuk e d- gjoi

dhe filloi t interesohej pr kpuctarin. Pasi q pyeti fqinjt pr t dhe kuptoi se sulltani kishte burgosur

menjher shkoi tek valiu pr t ndrmjetsuar. Ai iu drejtua valiut: patrulla juaj ka burgosur fqiun tim

kurse un kam obligim ndaj tij. Valiu pyeti: si quhet ai? Ebu Hanifeja u prgjigj: nuk e di emrin e tij mirpo

e dij se sht kpuctar. Valiu urdhroi q t lirohen t gjith q ishin burgosur at nat pr t gjetur Ebu

Hanifeja fqiun e tij. Pasi q e takoi, kpuctari iu drejtua Ebu Hanifes me falenderime t przemrta kurse

ai i tha: "O djalosh! Nuk t kemi ln pas dore.

11. T dshirosh pr vllain tnd at q dshiron pr vete

Transmeton Enesi, radijallahu anhu, se Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "

Nuk ka besuar askush prej jush prderisa t dshiron pr vllain e tij at q dshiron pr vete" (Buhariu

dhe Muslimi)

Allahu, subhanehu ve teala, thot: "S'ka dyshim se besimtart jan vllezr, pra bni pajtim ndrmjet

vllezrve tuaj dhe keni frik All-llahun, q t jeni t mshiruar (nga Zoti). (Huxhurat 10)

Qllimi i hadithit sht se prej trsis s degve t imanit t obliguara sht q njeriu t dshiron pr

vllain e tij at q dshiron pr vete. Ky rregull i pjesrishm islam prkufizohet me rregullin themelor e

q nnkupton: t dshirosh pr vllain tnd t mirn ashtu si e dshiron pr vete, ashtu si sht

prmendur n nj transmetim tjetr " prderisa t dshiron pr vllain e tij at t mir (hajr) q e

dshiron pr vete" ( Transmeton Nesaiu) Fjala "hajr" prmbledh t gjitha veprat fetare (taat) dhe veprat

e lejuara t ksaj bote (mubahat) dhe Bots tjetr prpos ndalesave, sepse ato nuk jan mirsi (hajr) dhe

nuk prfshihen.

Lidhur me hadithin e lartprmendur dijetari Ebu Amr ibn Salah thot: "e tr kjo mund t kuptohet

si vepr e rrnd dhe e parealizuar, mirpo nuk sht ashtu sepse kuptimi i hadithit sht: nuk

plotsohet imani i asnjrit prej jush prderisa t mos dshiron pr vllain e tijmusliman at q dshiron

pr vete. Ai kt mund ta realizoj duke dashur pr t arritjen e t mirave duke mos iu paksuar t mirat e

tij. E kjo sht e leht pr zemrn e shndosh kurse e vshtir pr zemrn e smur, Allahu na

mbroft neve dhe t gjith vllezrit tan.

12. Vlera e zuhdit n kt bot

Transmeton Abdullah ibn Omeri, radijallahu anhu, i cili thot: Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, m

vndoi dorn mbi supin tim dhe m tha: "Jeto n kt bot sikur t jesh i huaj ose si nj kalimtar rruge".

Ibn Omeri gjithnj thoshte: kur t ngrysesh mos prit agimin e kur t gdhihesh mos e prit muzgun e

mbrmjes. Merr nga shndeti yt pr smundjen tnde dhe nga jeta yte pr vdekjen tnde. Transmeton

Buhariu. Allahu, subhanehu ve teala, thot: "E ti (Muhammed) paraqitjau

atyre shembullin e ksaj bote qsh si nj uj (shi) q Ne e lshojm nga qielli, e prej tij bima e toks

zhvillohet e shpeshtohet sa q przihet mes vete, e pas pak ajo bhet byk (pas tharjes) q e

shprndajn errat. All-llahu ka fuqi pr do send. Pasuria dhe fmijt jan stoli e ksaj bote, kurse

veprat e mira (frtyi i t cilave sht i prjetshm) jan shprblimi m i mir te Zoti yt dhe jan shpresa

m e mir." (El-Kehf -45, 46)

T jesh asket n nj gj don t thot t'ia kthesh shpinn asaj gjje dhe ta vlersosh si t vogl, t pavler

q nuk prkon me ambiciet e larta.Selefi (gjeneratat e para t muslimanve) dhe ata q kan ardhur pas

tyre kan spjeguar domethnien e zuhdit n kt bot. N nj hadith tjetr Pejgamberi, salallahu alejhi

ve sel-lem, ka thn: "t jesh asket ndaj ksaj bote nuk do t thot t ndalosh t lejuarn apo t

shkatrrosh pasurin porse t jesh asket do t thot q shpresa yte t mos jet m e fort n at q e ke

ne dorn tnde nga ajo q sht n dor t Allahut dhe t dshirosh q nse t godet ndonj fatkeqsi

t mos lirohesh nga ajo 0e qllim q t fitosh shprblime." (Transmeton Tirmidhiu i cili dhot: hadithi

sht garib dhe nuk e njohim vetm n baz t ktij senedi).

Vehb ibn Virdi lidhur me zuhdin ka thn: zuhdi ndaj ksaj bote sht: t mos ndiesh keqardhje nga ajo

q t ka ikur dhe t mos gzohesh me at q e fiton prej t mirave t ksaj bote. Zuhriu kur u pyet pr

zuhdin tha: ai q harami i tij nuk ia tejkalon sabrin dhe hallalli nuk e pengon nga ibadeti . Ahmed ibn

Havarij, rahimehull-llah, e ka pyetur Sufjan ibn Ujejnen: cili sht asket (zahid) n kt bot? Ai sht

prgjigjur: ai i cili falendron pr begatit e nse sprovohet duron. Ai prsri i ka thn: o Ebu Muhamed,

ai i cili kur i vijn bgatit falendron Allahun kurse kur sprovohet bn durim dhe ndahet nga ato begati

si mund t jet asket? Ai i tha: hesht! At q s'e pengojn begatit pr t falenderuar Allahun e as

fatkeqsit pr t duruar, ai sht asket i vrtet. Rebia ibn Hajthem ka thn: kulmi i asketizmit sht

mbledhja e gjrva me t drejt dhe vnia e tyr n vendet prkatse me t drejt.

Sufjan Etheuriu ka thn: asketizmi ndaj ksaj bote sht shpresa afatshkurte, nuk sht ushqimi i

paplqyer e as veshja e dobt. Pastaj tha: prej lutjeve q bjn ata jan: o Zot na bn asket n kt bot

dhe na jep prej t mirave t saj, mos na privo nga ato q t mos lakmojm. Imam Ahmedi tha: asketizmi

ndaj ksaj bote sht shpresa afatshkurte, kurse n nj rrast tjetr tha: shpresa afatshkurte dhe most

lakmosh at qe sht n duar t huaja. Pr kuptimin e hadithit t prmendur n fillim t kapitullit kan

thn: mos u fundos n t mirat e ksaj bote dhe mos e bn at vatan tndin, mos i pshprit vetes

pr qndrim t gjat n t e as pr prkujdesjen ndaj saj. Mos u lidh pr t si, bn gurbetxhiu me vendin

e huaj dhe mos u merr ne t me at q nuk do t merrej nj gurbetxhi ne vendin e huaj i cili mendon q

t kthehet n vendin e tij. Sa i prket fjals s Ibn Omerit .." kur t ngrysesh mos prit agimin e kur t

gdhihesh mos e prit muzgun e mbrmjes" sht nj nxitje prej tij q besimtari gjithmon t jet i

prgatitur pr vdekje, kurse prgatitja pr vdekje bhet me pun t mira, ashtu si mund t kuptojm

nga hadithi nxitje pr t qen dshirat tona afatshkurte, pra t mos i vonojm punt e nats deri n

mngjes e kur t gdhihemi t mos i pshprsim vetes pr mbrmjen dhe t'i vonojm punt e dits deri

n mbrmje. Fjala "Merr nga shndeti yt pr smundjen tnde" sht nxitje pr t shfrytzuar

shndetin, t derdhim mundin gjat kohs kur jemi t shndosh me frik q t mos na godet ndonj

smundje e t paaftsohemi pr pun. Njashtu edhe fjala e tij " dhe nga jeta yte pr vdekjen tnde"

sht nxitje pr shfrytzimin e ditve t jets sepse ai i cili vdes i ndpritet mundsia e t vepruarit, i

kputet shpresa dhe i rritet ngashria. Ta dij ky njeri se do t'i vij nj koh e gjat e ai do t gjendet nn

dhe, dhe nuk do t ket mundsi t vepron.Hadithet q flasin pr vlern e zuhdit ndaj ksaj bote jan t

shumta, prej tyre: nj njeri i that t Drguarit t Allahut: m udhzo n ndonj pun t ciln nse e bj

do t m doj Allahu dhe do t m duan njerzit! Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, i tha: "bhu

asket ndaj ksaj bote t don Allahu dhe bhu asaket ndaj asaj q e posedojn njerzit t duan njerzit"

(Tranmeton Ibn Maxheja dhe Tirmidhiu i cili thot se hadithi sht hasen) Poashtu hadithi "ka shptuar

ai i cili ka pranuar Islamin, ai q rrizku (q ia ka caktuar Allahu) i tij i mjafton dhe sht i kanaqur me t."

(Transmeton Tirmidhiu)

Ibrahim Ed-hemi ka thn: zuhdi sht tre lloje: obligativ, vullnetar dhe shptues. Zuhdi obligativ sht

t prmbajturit nga harami (e ndaluara), zuhdi vullnetar sht mosthellimi n gjra t lejuara kurse ai

shptues sht t prmbajturit nga dyshimet. Vlla i nderuar musliman! Dije se zuhdi m i mir sht ai i

Pejgamberit, salallahu alejhi ve sel-lem, dhe shokve t tij t zgjedhur. Librat e kodifikimit t sunnetit

jan prplot shembuj ku tregohet zuhdi dhe durimi i tyre, mund t prmendim fjaln e Omerit r.a.: kam

par Pejgamberin, salallahu alejhi ve sel-lem, t cilit i kalonte tr dita e ai krrusej ngaq nuk gjente as

hurmn e llojit m t dobt pr t'u ushqyer" (Transmeton Muslimi)

Aishja, radijallahu anha, thot: "nuk sht ngopur familja e Muhamedit me buk thekri dy dit njra pas

tjetrs deri sa ka ndrruar jet Pejgamberi." (Transmeton Muslimi)

Ebu Hurerja, radijallahu anhu, thot: "nuk sht ngopur i Drguari i Allahut dhe familja e tij tre dit me

rradh me buk gruri deri sa u nda prej ksaj bote." (Transmeton Muslimi)

Nj njeri hyri n shtpin e Ebu Dherrit dhe pasi rrotulloi shikimin rreth e prqark tha: o Ebu Dherr! Ku i

ke plakat e shtpis? Ai tha: ne kemi nj shtpi tjetr kah e cila shpresojm (ka pr qllim xhennetin

sh.p.) ai prsri iu drejtua: patjetr t kesh plaka prderisa jeton n kt vend! Ebu Dherri ia ktheu:

pronari i shtpis nuk na lejon q t mbetemi ktu.

Omer ibn Abdulazizi n nj hutbe (ligjrim) t tij tha: kjo bot nuk sht vendbanimi i prherhsm i

juaji, Allahu ka caktuar pr te zhdukjen kurse pr banort e saj udhtimin. Sa prej begative t mdha

jan shkatrruar shum shpejt dhe sa prej banorve t lumtur prej saj kan udhtuar!

Hasen el Basriu, rahimehull-llah, ka thn: nnmoeni dunjan se pasha Allahun m t lumtur jeni kur

nnmoni dunjan.

13. Durimi

Transmeton Ebu Seid S'ad ibn Malik ibn Sinan El Hudriu, radijallahu anhu, se disa njerz prej Ensarve

krkuan di prej Pejgamberit, salallahu alejhi ve sel-lem, e ai iu dha, ata prsri krkuan dhe ai prsri iu

dha derisa u harxhua gjith ajo q pati, pastaj Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, iu tha: t gjitha t

mirat q i posedoj nuk do t'i magazinoj pr t'iu privuar nga ato, mirpo ai i cili prmbahet (nga lypja)

Allahu e bn t prmbajtur, atij q i majfton ajo q e posedon Allahu e pasuron, ai i cili sodit thell

Allahu ia ndrion mendimin kurse asnjrit nuk i sht dhn ndonj gj m e mir se sabri (durimi).

(Transmeton Buhariu dhe Muslimi) Allahu, subhanehu ve teala, thot:" O ju besimtar, bni durim,

bhuni t qndrueshm kundr armikut,rrini t prgaditur dhe, q t shptoni, ruajuni dnimit t

All-llahut. (Ali Imran-200), " Thuaj: O robrit e Mi q keni besuar, keni frik ndaj Zotit tuaj. Ata q bn

mir n kt jet, kan t mir t madhe, e Toka e All-llahut sht e gjr, ndrsa t durueshmive u

jepet shprblimi i tyre pa mas! (Zumer-10)

Erragib thot: sabri etimologjikisht d.m.th. t prmbajturit n vshtirsi kurse ne terminologji do t

thot: prmbyllja e vetes brenda vijave q i ka caktuar logjika dhe sheriati.

Ibn Haxheri gjat definimit t sabrit thot: sabri sht mbyllja dhe pengimi i vetes fjalve apo veprave

- nga hakmarrja n rraste dmtimi. Ndonjher prdoret edhe me kuptimin "butsi" (hilm).

Disa dijetar kan thn: durimi gjat mundimeve sht xhihad ndaj egos. Allahu, subhanehu ve teala, e

ka br natyrn e shpirtit (egos) q t ndiej dhimbje e ngashri nse dmtohet me fjal ose vepra, pr

kt arsye Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, e gjeti veten n gjendje shum t rnd kur ia

mveshn atij padrejtsin gjat ndarjes s plaks s lufts, mirpo ai u sjell me butsi ndaj akuzuesit dhe

bri durim sepse e dinte shprblimin e madh q fitojn durimtart dhe se Allahu, subhanehu ve teala, u

jep t mira t panumrta. Durimtari ka shprblim m t madh se ai q shpenzon pasurin e tij n rrug

t Allahut, sepse shprblimi i t dytit shumfishohet deri n shtatqind her edhepse e mira ne esenc

shprblehet me dhjet t ngjashme prve nse Allahu dshiron q ta shumfishoj.

N hadithin e siprprmendur vihet n pah vlera e madhe e sabrit si dhe nxitja n t. Sabri sht cilsi e

lavdruar, virtyt i dshiruar, moral i rrall, prfundimin e ka t lakmuar, pasojat e knaqshme, sht

dobiprurs i madh, shans pr t menduar n at q t sjell dobi, t ngadalson n marrjen e

qndrimeve derisa dobia t jet e vrtetuar dhe rezultati i siguruar.

Sabri sht tre llojesh:

1. Sabri ndaj vshtirsive q hasim gjat kryerjes se obligimeve fetare.

2. Sabri ndaj asaj q sht e ndaluar n fen e Allahut duke ln pas shpine mkatet, knaqsit e

ndaluara, si dhe prpjekja q t mos iu afrohemi atyre, nnshtrimi i epshit dhe frenimi i tij pr t mos

rn n amoralitete. Allahu, subhanehu ve teala, thot: E kush iu friksua paraqitjes para Zotit t vet dhe

ndaloi veten prej epsheve, Xhenneti sht vendi i tij." (Naziat 40, 41)

3. Sabri n fatkeqsit e dhimbshme, tragjedit befasuese dhe n sprovimet kado q t jen

shkaqet.Muslimani sht i obliguar q t bj durim n kryerjen e obligimeve fetare dhe n t kapurit

pr fen e Allahut, Allahu, subhanehu ve teala, thot: "O ju q keni besuar, krkoni ndihm me durim e

me t falur, se vrtet All-llahu sht me durimtart." (Bekare-153), "O ju q besuat, kur t

konfrontoheni me ndonj grup, prqndrohuni dhe prmendni do her All-llahun q t arrini fitoren e

dshiruar." (Enfal-45) Sabri ndaj peripetive n rrugn e da'ves (thirrjes islame) sht prej virtytetve t

Pejgamberve alejhim selam, lidhur m kt Allahu, subhanehu ve teala, thot: "Ti (Muahamed) duro,

ashtu sikurse duruan t drguarit e vendosur" (Ahkaf-35), sepse me sabr dhe bindje arrihet grada m e

lart n fe "prija" imamllku, si thot Allahu, subhanehu ve teala, "Dhe prej tyre Ne bm prijs q me

urdhrin Ton udhzojm, pasiq ata (q i bm prijsa) ishin t durueshm dhe ndaj argumenteve Tona

ishin t bindur." (Sexhde-45)

Kshillimi i njri tjetrit pr t br sabr sht prej karakteristikave t shoqris islame,

Allahu,subhanehu ve teala, thot: "E pastaj t bhej prej atyre q besuan, q kshilluan njri-tjetrin pr

durim dhe q kshilluan pr mshir (pr ndihm)." (Beled-17)

Thn n prgjithsi ai i cili bn sabr duke krkuar me kt Fytyrn e Allahut, subhanehu ve teala]

prfundimi i tij sht Xhenneti, Allahu, subhanehu ve teala, thot: "Edhe ata q patn durim (ndaj t

kqiave) pr t fituar knaqsin e Zotit t tyre dhe q e faln namazin, dhe nga ajo me ka Ne i

furnizuam ata kan dhn fshehtas e haptas dhe me t mir e largojn t keqen. T tillt kan prfundim

m t mir. (prfundimi i mir sht) Xhennete t Adnit (vende t prjetshme) ku do t hyjn ata, edhe

prindrit, grat dhe fmijt e tyre t cilt kan qen veprmir ata do t'i vizitojn engjjt duke hyr n

seciln der. (u thon) Selamun alejkum, me durimin tuaj gjett shptimin; sa prfundim i lavdishm

sht ky vend." (RR'ad-23, 23, 24)

Dije se njerzit q m s teprmi sprovohen jan "pejgambert, pastaj ata m t ngjashmit e m t

ngjashmit. donjri sprovohet sipas t kapurit t tij pr fen, nse t kapurit t tij sht i fort sprovimi

sht m i fort, nse n t kapurit e tij pr fen ka dobsi ather sprovohet sipas asaj

dobsie.Vazhdimisht njeriu do t sprovohet derisa t ec mbi tok pa asnj mkat." (Transmeton

Tirmidhiu i cili thot: hadithi sht hasen sahih) Shembujt q flasin pr sabrin e pejgamberv jan t

shumt. Ibrahim dhe Ismaili alejhima sela pranuan urdhrin e Allahut me zemrgjrsi dhe sabr derisa

Allahu ia lehtsoi Ismailit duke i dhn nj kurban. Nuhu, salallahu alejhi ve sel-lem, prjetoi nga populli i

tij shum pengime dhe mosprfillje mirpo duroi e Allahu, subhanehu ve teala, i fundosi n ujin e

vrshuar t gjith prve atyre q besuan at.Poashtu Jakubi, Jusufi,, Ejjubi, Musai, Zekerijjau, Jahja, Isai

alejhim selam u sprovuan dhe duruan.Zotriu i t gjith njerzve, Muhamed ibn Abdullahu, salallahu

alejhi ve sel-lem, prjetoi peripeti dhe vshtirsi t mdha nga populli i Taifit. Mendjelehtit, fmijt dhe

robrit e ktij populli e gjuajtn m gurr derisa ia prgjakosn kmbt, si dhe para ksaj dhe pas ai

prjetoi mundime t shumta nga kurejshitt pabesimtar, m pastaj n Medine bri sabr dhe luftoi

derisa vuri themelet e shtetit m t madh q e njohi njerzimi dhe themelet e shoqris m t mir q e

pa njerzimi.

Shejhul Islam Ibn Tejmijje, rahimehullah, thot: Allahu, subhanehu ve teala, ka prmendur n Kur'an

braktisjen e bukur (hexhr), faljen e bukur t gabimeve dhe durimin e bukur dhe n lidhje me kto sht

thn: braktisje e bukur sht ajo q bhet pa cenim, falje e bukur kur ajo bhet pa qortim kurse sabr i

bukur kur nuk ka ankime te krijesat. Ahmed ibn Hanbelit duke qen n shtrat t vdekjes i sht lexuar

se Tavusi ka urrejtur klthitjet e vdekjes dhe ka thn: t klithish don t thot t ankohesh te njerzit,

pas ksaj ai (Ahmedi) nuk ka klthit deri sa ka vdekur. Sa i takon ankimeve te Krijuesi kjo gj nuk e

mohon sabrin e bukur si tregon Allahu, subhanehu ve teala, fjalt e Jakubit, salallahu alejhi ve sel-lem,

n Kur'an: "Ai (Jakubi) tha: Jo, shtjen ua lehtsoi epshi juaj. (mua nuk m ka mbetur tjetr) Durim i

mir, sht shpres q All-llahu do t m'i sjell t gjith; Ai sht m i dijshmi, m i urti!, "Ai (Jakubi)

tha: Un hidhrimin tim dhe pikllimin tim, ia parashtroj All-llahut, e un di pr All-llahun at q ju nuk

dini. (Jusuf-83, 86)

Abdulaziz ibn Revvad ka thn: tre gjra jan prej thesarit t Xhennetit: fshehja e

fatkeqsis,smundjes dhe lmoshs"

Abdullah ibn Muhamed elHerevij ka thn: prej margaritarve t mirsis sht fshehja e fatkeqsis.

Aun ibn Abdullahu ka thn: mirsia n t ciln nuk ka aspak t keqe sht falenderimi Allahun duke

qen rehat dhe sabri gjat fatkeqsis.

14. Turpi dhe vlera e tij

Transmeton Imran ibn Husejni, radijall-llahu anhu, i cili thot: Pejgamberi, sal-lall-llahu

alejhi ve sel-lem, tha: "turpi nuk sjell vetm se mirsi" n transmetimin e Muslimit qndron: "turpi sht

mirsi n trsi". (Transmeton Buhariu dhe Muslimi) Neveviu thot: dijetart thon se realiteti i turpit

sht: moral i cili ndikon n lnien e t shmtuars dhe pengon mosdhnien e t drejts donjrit q i

takon nj e drejt. Na kan transmetuar se Ebul Kasim Elxhunejd, rahimehull-llah, pr kuptimin e turpit

ka thn: t pamuri e begative dhe t pamurit e mangsive, nga kto t dyja lind nj gjendje e cila quhet

turp. (Rijadus-salihin fq. 246)Ijadi thot: sa i prket asaj se i tr turpi sht mirsi apo nuk sjell vetm se

mirsi, sht paksa problematike prgjithsimi i ktij kuptimi sepse dikush mund ta shfrytzoj kt

kuptim pr lnien e ballafaqimit me mkatarin apo e shfrytzon kt kuptim pr lnien e disa

obligimeve.Prgjigjja pr kt sht se me fjaln turp n kto hadithe nnkuptohet turpi ligjor i sheriatit.

Turpi nga i cili rezulton lnia e disa obligimeve nuk sht turp t cilin e miraton sheriati porse ai sht

paaftsi dhe nnmim. Ai sht quajtur "turp" pr arsye se i prngjet turpit t ligjshm i cili nnkupton

lnien e gjrave t shmtuara. Ibn Haxheri duke spjeguar hadithin e lartprmendur thot: mund q

Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka dhn shenj se ai q turpin e ka moral t tij n t shumtn

e rrasteve mirsia sht n t dhe nse nodh ndonjher e kundrta ajo konsiderohet si e paqen n

krahasim me t mirat e tij apo mund t thuhet se turpi sht br zakon i tij dhe pjes e pandar e

moralit t tij dhe me kt trheq t mirn dhe mirsia ndodh prej vet atij dhe shkakut (turpit). (Fethul

Bari 10/552)

Turpi sht dy lloje:

- turprimi nga Allahu, subhanehu ve teala, kur dshiron t bj ndonj gj (t turpshme)apo kur i bie

ndrmend - turprimi nga krijesat gjat kryerjes s veprave apo fjalve t cilat jan t neveritshme. T dy

llojet e siprthna jan t lavdruara, vetm se, njri sht obligativ kurse tjetri vullnetar. Turpi gjat

largimit nga haramet sht obligativ kurse gjat lnies s gjrave t urrejtura nga njerzit sht

vullnetar. Muslimani obligohet q t stoliset me kt virtyt pr shkak se kjo veti paraqet tr fen. Ajo

sht deg e imanit (besimit), moral i Islamit si sht thn "do fe ka moralin e saj kurse morali i

Islamit sht turpi" (Transmeton Ibn Maxhe). Turpi sht els i do t mire, me forcn e tij shtohet

mirsia, dobsohet e keqja kurse m dobsin e tij dobsohet mirsia dhe shtohet veprimi i t keqes

sepse turpi sht penges ndrmjet njeriut dhe ndalesave (harameve). Ibn Ebi Dunja transmeton se

Vehb ibn Munebih ka thn: imani sht i zhveshur e rrobet e tij jan devotshmria, stolia e tij sht

turpi, pasuria e tij sht nderi, pastaj tha: kam dgjuar nj beduin duke recituar:

Jo, pasha babn tnd nuk ka mirsi n kt jet

As q ka dunja kur turpi s'ekziston

Njeriu jeton derisa n t turpi ka mbet

E druri pa lvore nuk mund t gjallron.

Muslimani obligohet q t turprohet nga Allahu, subhanehu ve teala, ashtu si duhet, t mos

shfrytzoj begatit e Allahut duke i br mkat Atij, t mos e gjej veten n vende t ndaluara, t shkon

n vende q e ka urdhruar Allahu. Transmeton Abdullah ibn Mes'udi, radijall-llahu anhu, se

Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nj dit u tha disa njerzve prej shokve t tij: "turprohuni

nga Allahu ashtu si meriton Ai! Ata than: o i Drguar i Allahut ne turprohemi fal Allahut. Pejgamberi,

sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, prsri tha: jo kshtu porse turprimi i vrtet ndaj Allahut sht ta ruash

kokn dhe at q sht n t (mendjen), barkun dhe at q mban n t, t prkujtosh vdekjen dhe

sprovn. Ai i cili dshiron Ahiretin braktis zbukurimet e ksaj bote, e ai i cili i bn kto sht turpruar

nga Allahu ashtu si meriton." (Transmeton Tirmidhiu)

Aliu, radijall-llahu anhu, ka thn: kush i mbshtjell rrobet e tij me turp nuk ia shohin njer- zit t metat.

Ebu Musa elEsh'arij ka thn: un hy n shtpin time t errt pr t'u pastruar dhe krrusem ngaq

turprohem nga Zoti im. (Elmustetraf)

15. Bujaria

Transmeton Ebu Hurerja, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka

thn:"Allahu i Lrtmadhruar thot: shpenzo q t shpenzoj pr ty, pastaj tha: Dora e Allahut sht

prplot, nuk e pakson shpenzimi i prhershm, natn dhe ditn. M pas vazhdoi (Pejgamberi): a e

shihni shpenzimin e Tij q prej krijimit t qiellit dhe toks, nuk sht paksuar ajo q sht n Dorn e

Tij. Arshi i Tij sht mbi uj dhe n Dorn e Tij sht peshorja e ul at dhe e ngrit" Allahu, subhanehu ve

teala, thot: "kado q t'u jepni t tjerve nga pasuria, ajo do t'u kompensohet n mnyr t plot duke

mos u dmtuar ju." Poashtu thot: "Pra kado q t jepni nga pasuria, s'ka dyshim se at All-llahu e di

shum mir." Dije, Allahu m mshiroft mua dhe ty, se donjri i cili ka udhhequr n periudhn e

injorancs apo t Islamit, derisa sht br i njohur me fam t lart, i jan nnshtruar njerzit, kan

marr udhn pr tek ai i afrti dhe i largti, fama e tij nuk sht arritur vetm se, duke i ushqyer njerzit

dhe duke i nderuar mysafirt. T gjith njerzit me pervoj prgjat historis, fetart e dashamirt e t

bukurs jan t nj mendimi se gjja m e mir q njeriu mund ta siguroj pr veten n kt bot dhe

gjja m madhshtore q mund ta l pas vete sht bujaria, shoqrimi me bujart sepse bujaria rezulton

prmendjen pr t mir dhe t ngrit famn. Ai i cili shpenzon, obligohet q me kt vepr t krkon

knaqsin e Allahut "kado q t jepni nga pasuria, e keni pr veten tuaj, po mos jepni pr tjetrk, por

vetm pr hir t All-llahut" kurse sa i prket shpenzimit pr t'u mburur, kjo nuk sht bujaria q

lvdohet, madje mund t jet edhe mkat nse bhet me mendjemadhsi ndaj robrve t Allahut.

Bujaria ka shum dobi, prej tyre:

- Allahu, subhanehu ve teala, ia kompenson shpenzuesit "e kado q t'u jepni t tjerve nga pasuria, ajo

do t'u kompensohet n mnyr t plot duke mos u dmtuar ju." , si sht prmenduar edhe n

hadithin e lartprmenduar: "Shpenzo q t shpenzoj pr ty". Poashtu Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve

sel-lem, thot: "derisa nj njeri ecte ne nj hapsir, dgjoi nj z q vinte nga nj re: ujite kopshtin e

filanit, pastaj ajo re lvizi derisa lshoi ujin mbi nj tok t djegur nga nxehtsia dhe ja, kur pash ujin t

mbledhur n nj grop. Ky njeri prcolli ren dhe kur arriti te vendi n t cilin ishte lshuar uji pa nj

njeri i cili po mundohej t depozitoj ujin dhe i tha: o rob i Allahut, si e ke emrin? Ai ia prmendi t njejtin

emr q e kishte dgjuar prej res, pastaj i tha: prse m pyet pr emrin tim? Iu prgjigj: un dgjova nj

z n ren e cila e lshoi ujin q thoshte: ujite kopshtin e filanit duke prmenduar emrin tnd, pr kt

dshiroj t dij se 'vepron me kt kopsht? U prgjigj: pra, pasi e krkove kt gj po t tregoj se

prodhmin q fitoj nga kjo tok, nj t tretn e saj e jap lmosh, me nj t tretn ushqehem un dhe

familja ime kurse nj t tretn e kthej prsri n kt tok." - Allahu, subhanehu ve teala, ia shumfishon

pasurin shpenzuesit " Shembulli i pasuris s atyre q e japin n rrugn e All-llahut sht si nj kokrr

prej t cils mbijn shtat kallinj, ndrsa n secilin kalli ka nga njqind kokrra. All-llahu ia shumfishon

(shprblimin) atij q dshiron, All-llahu sht Bujar i Madh, i di qllimet." - Shpenzuesi shpreh frikn e tij

prej zjarrit t Xhehennemit "Frikojuni prej zjarrit qoft edhe me gjysm hurme" (Transmeton Buhariu)

- Gjja m e mir m t ciln njeriu mjekohet sht lmosha "mjekoni t smuarit tuaj me lmosh"

- Shpenzimi i pasuris sht mbrotje e saj "mbroni pasurit tuaja me zekat" 71

- Bujaria sht prej cilsive t lavdruara tek Allahu, subhanehu ve teala, "Allahu sht i Mir dhe e do t

mirn, i Pastr dhe e do pastrtin, Bujar dhe e do bujarin"

- Dora e cila jep sht m e mir se dora e cila merr "Dora e lart sht m e mir se dora e poshtme"

- Bujaria i mbulon shum t meta njeriut, thot Imam Shafiju, rahimehull-llah: mbulohu me bujari sepse

si sht thn do t met e mbulon bujaria. do musliman duhet t stoliset m kt cilsi e n veanti

davetxhinjt (thirrsit islam) pr shkak efektit q ka kjo cilsi pr t pranuar njerzit Islamin. Enesi,

radijall-llahu anhu, thot: "nuk ka lypur ndonjri prej Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dika

vetm se ia ka dhn. Njher i erdhi nj njeri, e Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i dha nj tuf

t madhe dhensh sa mund t zinte hapsira mes dy kodrave, e pastaj kthehet te populli i tij dhe iu thot: o

njerz! Pranoeni Islamin sepse Muhamedi jep sikur ai i cili nuk i frikohet skamjes. Enesi, radijall-llahu

anhu, thot: edhepse njeriu prononte Islamin pr shkaqe t dunjas, nuk kalonte prve nj kohs s

shkurtr dhe Islami bhej m i dashur pr t se sa tr dunjaja dhe ajo q sht n t." Transmeton Ibn

Abbasi, radijall-llahu anhu, i cili thot: "Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka qen njriu m

bujar. Bujaria edhe m tepr i shtohej n muajin e Ramazanit kur takonte Xhibrilin. Xhibrili takohej me t

do nat t Ramazanit dhe ia dgjonte leximin e Kur'anit, pra Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem,

ishte m bujar se era e leht " Ibn Ebi Hatimi me sened t tij transmeton se Alij ibn Ebi Talibi,

radijall-llahu anhu, ka thn: Atij q Allahu i ka dhn pasuri le ta shfytzoj at pr mbajtjen e lidhjeve

farefisnore, pr mikpritje t mir, pr ti ndihmuar nevojtarit, robit, udhtarit, t mjerit, t varfrit,

muxhahidit dhe le t jet durimtar n fatkeqsi sepse me kto cilsi fitohet bujaria n kt dunja dhe

fama n Ahiret; sht pyetur Haseni, radijall-llahu anhu: cili sht bujar? sht prgjigjur: ai i cili po t

posedonte tr dunjan do ta shpenzonte at dhe do t mendonte se edhe m tej ka obligime.

Transmetohet se Hudhejfe elAdevij ka thn: ditn kur ngjau beteja e Jermukut u nisa pr t krkuar

djalin e axhs tim n mesin e t vrarve. Me vete kisha pakz uj dhe mendoja q nse akoma ka

frymmarje do t'i jap nga uji q kisha me vete. Kur e gjeta n mesin e viktimave, iu afrova dhe i thash: t

t jap uj? Ai m dha shenj pozitive. Ndrkoh dgjuam nj klthitje dhe djali i axhs m dha shenj q

t shkoj te personi q klthiste dhe ujin q kisha t'ia jap atij. Kur arrita tek ai e pash se ishte Hisham ibn

Asi t cilin e pyeta: dshiron uj? Ai m dha shenj pozitive mirpo n kt moment dgjuam nj

klthitje tjetr dhe Hishami m dha shenj q t shkoj tek i treti dhe ujin q kisha t'ia jap atij. Kur shkova,

ai ve m kishte vdekur. U ktheva te Hishami mirpo e gjeta t vdekur. U ktheva edhe te djali i axhs tim

mirpo edhe ai kishte vdekur. Nj njeri prej fisit Kurjesh ishte nisur n udh. Duke udhtuar takoi nj

udhtar n mes t rrugs t cilin e kishte lodhur udha dhe e kishte molisur smundja. I smuri i tha

kurejshitit: zotri m ndihmo! Kurejshiti urdhroi djalin e tij q pasuria q i kishte mbetur ta shpenzoj

pr kt udhtar t smur dhe djali i lshoi n prehr katr mij dirhem. I smuri deshi q t ngritet

n kmb mirpo nuk mundi pr shkak dobsis dhe filloi t qaj. Kurejshiti i tha: pse qan, nuk mundesh

t pamvarsoshesh me at q ta dham? Ai ia ktheu: jo pr Zotin, por m'u kujtua dobia q ka toka nga

bujaria yte dhe kjo m bri t qaj. Kur Kajs ibn S'ad ibn Ibaden e kaploi smundja, shum pak prej

vllezrve t tij musliman e vizituan. Pasi q pyeti pr kt i than: ata turprohen t t vizitojn pr

shkak borxheve q t kan marr. Kajsi tha: Allahu e poshtroft pasurin e cila i pengon vllezrit t m

vizitojn, pastaj urdhroi nj tellall q t thrret: t gjith ata q i kan borxh Kajsit e kan t falur. N

mbrmje gati q nuk i thehet pragu i ders nga vizita e madhe e njerzve.

16. Prdllimi

Aishja, radijall-llahu anha, thot: Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: "Allahu

sht Prdllimtar (er-Refiik) dhe e don prdllimin (er-rifk), jep pr prdllimin at q nuk

e jep pr egrsin dhe at q nuk jep pr asgj tjetr".(trans. Muslim)

Allahu, subhanheu ve teala, thot: "Ti (Muhammed) merre t lehtn, urdhro pr t mir

dhe hiqu prej t padijshmve". (Araf-199)

Nga hadithi i lartprmenduar msojm vlern e prdllimit, butsis dhe nxitjen pr t'u

stolisur me kt virtyt, si kuptojm qortimin e egrsis dhe se prdllimi sht shkak i do

mirsie.

Kuptimi i pjess s hadithit "jep pr prdllimin at q nuk e jep pr egrsin" sht: s

bashku me prdllimin rezultojn vepra t cilat nuk vijn me t kundrtn e tij (prdllimit).

Disa mendojn se kuptimi sht: Allahu shprblen prdllimin me at q nuk shprblen

cilsit tjera. Hafidh ibn Haxheri e konsideron mendimin e par m t sakt derisa Neveviu

saktson mendimin e par.

Muslimani duhet q t stoliset me kt virtyt t lart, sepse Allahu, subhanheu ve teala, e

don kt virtyt dhe e ka br shkak pr shum mirsi. Ai i cili privohet nga ky virtyt n realitet

sht privuar nga mirsia, Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: "Kush privohet

nga prdllimi sht privuar nga mirsia. (trans. Muslim)

do gj sht e bukur nse aty ka prdllim dhe do gj sht e shmtuar nse nuk ka

prdllim, Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: "Prdllimi nse sht n nj gj

ajo sht e bukur e nse hiqet nga ajo ather shmtohet". Ai i cili e ka kt cilsi nuk hyn n

zjarr, Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: "a doni t'ju tregoj pr at q sht i

ndaluar pr zjarrin dhe zjarri sht i ndaluar pr t? donjri i cili sht i afrt, i but dhe i

leht pr njerzit".(trans. Tirmidhi)

Prdllimi nuk krkohet vetm ndrmjet njerzve porse Islami thrret q t jemi t but

edhe me kafsht, si thot Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, "Allahu, subhanheu ve

teala, e ka obliguar mirsin pr do gj, kur t vritni lehtsoni vrasjen, kur t therrni

lehtsoni therjen, mprehni thikat dhe rehatoni kafshn" (trans. Muslim)

Transmetohet se nj beduin hyri n xhami e Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ishte

ulur. Beduini bri nj lutje: o Zot! M fal mua dhe Muhamedin dhe mos e fal asknd tjetr

prpos neve! Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, qeshi dhe tha: e ngushtove t gjrn.

M pas beduini shkoi n nj knd t xhamis dhe prmjerri. Nj koh m von pasi q beduini

kishte kuptuar gabimin tha: kur m pa Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, m'u afrua,

nuk m qortoi as q m shau por m tha: kjo sht xhami dhe nuk prmirret n t, sht

ndrtuar pr t'u prmenduar Allahu dhe pr t'u falur. M pas Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi 60

ve sel-lem, urdhroi q t hidhet nj en me uj pr t pastruar vendin." (trans. Ibn Maxhe)

Enesi, radijall-llahu anhu, thot se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, shkoi te grat

e tij t cilave iu printe gjat udhtimit i quajturi Enshexhe. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve

sel-lem, tha: mjer pr ty o Enshexhe, me qelqin sillu me kujdes"

Ahmed Muadh Hakkij

Prktheu: Agim Bekiri

(pjes nga libri: katrdhjet hadithe mbi moralin)

Libri - Katrdhjet hadithe mbi moralin

17. Butsia

Transmeton Ibn Abbasi, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i ka thn

Eshexh

ibn Abdulkajsit: "ti i posedon dy cilsi t cilat i don Allahu, subhanehu ve teala: sjellja e but dhe

maturia."

(transmeton Muslim)

Allahu, subhanehu ve teala, thot: "Ata q e frenojn mllefin, q u falin (t keqen) njerzve, e All-llahu i

do

bamirsit" (Ali Imran: 134). Dhe: "Ti (Muhammed) merre t lehtn, urdhro pr t mir dhe hiqu prej t

padijshmve". (Araf: 199)

sht thn se sjellja e but (el-hilm) sht gllabrimi i mllefit. Gjithashtu sjellja e but sht definuar si:

frenimi i vetes n rraste kur kritikohet apo sulmohet, pr t mos rn n at q s'sht e dshiruar.

Sjellja e

but prfshin njohjen e drejt, durimin, maturin, prmbajtjen kurse nuk sht bashkuar nj gj me nj

tjetr

m bukur se sa falja e gabimit me mundsin pr hakmarrje.

N nj fjal t urt thuhet: nuk sht i but ai q kur i bhet padrejtsi sillet me butsi e kur t'i jepet

mundsia

hakmirret por i but sht ai i cili kur i bhet padrejtsi sillet me butsi kurse kur i jepet mundsia pr t'u

hakmarr ia fal.

Dijetari Damre ka thn: sjellja e but (el-hilm) sht shkall m e lart s mendja (logjika) sepse Allahu,

subhanehu

ve teala, sht quajtur me kt emr (El Halim) dhe kjo e bn m t lart, pastaj nuk sht quajtur

me kt emr n Kur'an prve Ibrahimit dhe Ismailit, alejhima selam, Allahu, subhanehu ve teala, thot:

"S'ka

dyshim, Ibrahimi ishte shum i ndieshm dhe i but". (Teube: 114), gjithashtu pr Ismailin, alejhi selam,

thot:

"Ne e gzuam at (Ibrahimin) me nj djal q do t jet i but (i sjllshm). (Saffat: 101)

Njeriu me sjellje t but sht me pozit t lart, i lavdruar dhe veprat e tij jan t plqyera. Sjellja e

but

sht m e bukur se doher ather kur rrjedh nga ai q ka mundsi pr t'u hakmarr. Q kndej,

konkludojm se sjellje t but e t mir ka ai i cili Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e merr

shembulltyr, prijs n do cilsi t moralit, stoliset me to, ec rrugs s tij dhe me kt Allahu,

subhanehu ve

teala, i jep t mira t shumta kurse n botn tjetr shprblime t panumrta.

Transmeton Abdullah ibn Mes'udi, radijall-llahu anhu, i cili thot: "Ditn kur Pejgamberi, sal-lall-llahu

alejhi ve

sel-lem, ndau plakn e lufts s Hunejnit, nj prej Ensarve tha: kjo ndarje nuk sht br pr hir t

Allahut.

Abdullah ibn Mes'udi thot: Shkova te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe pasi e lajmrova

pr

kt fjal iu ndrua fytyra e pastaj tha: Allahu e mshiroft Musain, sht dmtuar edhe m shum se

kjo

mirpo ka duruar". (Transmeton Buhariu) Mendo vlla i nderuar si ka br durim Pejgamberi,

sal-lall-llahu

alejhi ve sel-lem, dhe sht sjell but me kt njeri prej Ensarve.

Transmetohet se dy njerz vurn bast nse munden t zemrojn Ahnefin. Njri prej tyre shkoi te Ahnefi

dhe i

shprehi dshirn pr t'u fejuar me nnn e tij. Ahnefi tha: nuk po t refuzoj pr t t nnmuar e as pr

at

se s'dua t t bj dhndr, mirpo pr shkak se nna ime ka shum vjet kurse ti ke nevoj pr nj grua t

re

q dashuron dhe q lind, q mson nga morali yt dhe prfiton nga sjellja yte. Tash kthehu te shokt dhe

lajmroi se nuk m ke zemruar!

Nj njeri tjetr shkoi te Muaviju, radijall-llahu anhu, pr t krkuar prej tij q t fejohet me nnn e tij.

Muaviju,

radijall-llahu anhu, e pyeti: 't shtyri t interesohesh pr nnn time kur e di se ajo sht e shtyr n

mosh?

Ai tha: po, kam dgjuar se ajo sht e shtyr n mosh! Muaviju prsri i tha: ndoshta ke patur pr

qllim q

t zemrosh zotriun e fisit Temim (e ka pr qllim veteveten)? Ai u prgjigj: po, e Muaviju ia ktheu: shko

se

nuk mundesh!

Nj njeri e shau Ebu Dherrin, radijall-llahu anhu, e ai i tha: mos vazhdo t m shash dhe ler vend pr

pajtim sepse

ne nuk ia kthejm atyre q bjn mkate Allahut duke na shar, me m shum se sa t respektojm

Allahun.

Ahmed Muadh Hakkij Prktheu: Agim Bekiri (pjes nga libri: katrdhjet hadithe mbi moralin)

18. Falja e gabimeve

Transmeton Ebu Hurerja, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn:

"Asnj lmosh nuk e pakson pasurin, ai q i fal gabimet Allahu ia shton krenarin kurse ai q pr hir

t Allahut bhet modest Allahu e ngrit".( Transeton Muslimi) Allahu, subhanehu ve teala, thot:

"Le t'ua falin (gabimin) dhe mos t'ua zn pr t madhe. A nuk dshironi q All-llahu t'u fal. All-llahu

fal dhe mshiron shum." (Nur - 22) dhe:

"Ti (Muhammed) merre t lehtn, urdhro pr t mir dhe hiqu prej t padijshmve." (A'raf 199)

Dijetart rreth hadithit t lartprmendur kan dhn dy mendime:

-Mendimi i par: nga hadithi mirret kuptimi i par q na bie n sy e ai sht: dokush q njihet me falje

t gabimeve bhet prijs i njerzve, i madh n zemrat e tyre dhe me kt i shtohet krenaria dhe nderi.

-Mendimi i dyt: ai i cili i posedon ato cilsi shprblimin dhe krenarin e gjen n Ahiret.

Dije se knaqsia e flajes s gabimeve sht m e mir se knaqsia e hakmarrjes sepse knaqsin

e t pars e pason prfundimi i lavdruar kurse t dytn pikllimi i keqardhjes.

Omeri, radijall-llahu anhu, ka thn: falja m e mir sht kur ka mundsi pr hakmarrje kurse synimi

m i mir kur ka aftsi pr t kryer veprn.

Seid ibn Musejjebi, rahimehull-llah, ka thn: t gaboj gjykatsi e t fal gabimin sht m mir se t

gaboj e t dnoj veprn.

Transmetohet se Lukmani i ka thn birit t tij: ka gnjyer ai i cili thot se e keqja e shuan t keqen,

nse kjo sht e vrtet le t provoj zjarrin me zjarr, pastaj le t shikoj a e shuan njrin me tjetrin! E

vrteta sht se e mira e shuan t keqen sikur q uji e shuan zjarrin.

Transmetohet se nj njeri i ka thn halifes Mensur kur ai fitoi luftn n Sham banort e t cilit luftuan

kundr tij: o udhheqs i besimtarve! Hakmarrja sht drejtsi kurse falja vler e lart, e ne lusim

Allahun q udhheqsi yn t zgjedh pr vete gradn m t lart e t mos zgjedh gradn m t keqe.

N nj fjal t urt qndron: prparsi m t madhe pr falje ka ai q ka m tepr mundsi pr

hakmarrje kurse mendje m t mangt ka ai q i bn padrejtsi m t dobtit.

Halifja Me'mun ka thn: dshirova q kriminelt t dijn mendimin tim rreth faljes q t'ju rehatohen

zemrat.

Ia solln Me'munit nj njeri i cili kishte br gabim dhe i tha: a je ti ai i cili ka br kt e kt? Ai u

prgjigj: po, un jam o prijs i besimtarve! Un jam ai i cili e dmtova veteveten duke u mbshtetur n

zemrgjrsin (faljen) tnde. Me'muni pas ktyr fjalve ia fali gabimin.

Zoti yn! Sikur t mos ishte dshira yte pr t falur nuk do t ekzistonin ata q t kundrshtojn me

mkate, dhe sikur t mos ishte falja yte nuk do t hynte askush n Xhennet, na dhuro faljen dhe bujarin

tnde, o Dhurues i Madh!

Ahmed Muadh Hakkij

Prktheu: Agim Bekiri

(pjes nga libri: katrdhjet hadithe mbi moralin)

19. Modestia

Transmeton Ijad ibn Himari se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "Allahu

m shpalli mua: Bhuni modest, mos mburreni njri ndaj tjetrit as mos i bni padrejtsi njri

tjetrit".

Allahu, subhanehu ve teala, thot: "E t jesh modest ndaj besimtarve q t pranuan ty".

Dhe: "O ju q besuat! Kush largohet nga feja e vet (i bn dm vetes) s'ka dyshim se All-llahu

do t sjell nj popull q Ai e do at (popull) dhe ata e duan At (Zotin), (nj popull) q

sht modest e i but ndaj besimtarve, por i ashpr dhe i fort ndaj mohuesve".

N kt hadith nxitemi pr t qen modest dhe t largohemi nga mendjemadhsia. do i

menur obligohet q t jet modest dhe t largohet nga mendjemadhsia. Edhe sikur t mos

ishte e vrtet se me modesti ngritet njeriu prapseprap do t obligohej t stoliset me modesti.

Modestia sht dy lloje: njra sht e lavdruar kurse tjetra e qortuar. Modesti e lavdruar

sht: t mos fyesh robrit e Allahut dhe t mos nnvlersosh ata. Modestia e qortuar sht:

modestia ndaj t pasurve pr t arritur dika nga pasuria e tyre. I menuri duhet q t

largohet nga modestia e qortuar n t gjitha rrastet, dhe t shoqroj modestin e lavdruar

n t gjitha aspektet.

Njerzit m t mir jan ata q jan modest megjith famn e tyre, askett q kan pasuri,

t drejtit edhepse kan fuqi. Njeriu nuk e len modestin vetm nse mendjemadhsia sht

rrnjosur n t. donjri i cili shtirret mendjemadh ndaj njerzve sht i dashuruar n

vetevete, kurse plqimi i vetvetes sht zili ndaj mendjes se vet, nuk kam par asnj q

sht sill me mendjemadhsi ndaj m t dobtve prve se Allahu e ka nnmuar te m t

ngriturit.

Thot K'abi, radijall-llahu anhu: Allahu, subhanehu ve teala, kur ia jep robit t Tij nj dhunti

n kt bot e ai falenderon At dhe bhet modest, Allahu i jep edhe dobin e asaj dhuntie

n kt bot dhe ia ngrit gradt n botn tjetr, e nse i jep ndonj dhunti, e ai nuk

falendron Allahun e as q bhet modest Allahu e privon nga dobia e asaj dhuntie n kt

bot kurse n botn tjetr nse Allahu don e fut n nj shtres t Xhehennemit pr ta dnuar,

ose ia fal.

Ibrahim ibn Esh'ath e pyeti Fudajlin se 'sht modestia? Ai u prgjigj: Modesti sht ti

nnshtrohesh t vrtets dhe ti prkulesh asaj edhe nse e dgjon prej fmiut po edhe nse

e dgjon t vrtetn nga njeriu m injorant prsri duhet ta pranosh.

Abdullah ibn Mubareku ka thn: Kulmi i modestis sht t ulsh veten n pozit t

varfanjakut e t'ia bsh m dije se nuk je m me vler se ai pse je m i pasur dhe t ngritish

veten n pozit t pasanikut dhe t'ia bsh me dije se nuk sht m me vler se ti pse sht

m i pasur. 80

sht pyetur Abdulmeliku: Cili prej njerzve sht m i mir? Ka thn: Modesti edhe pse

ka pozit t lart, asketi edhepse ka pasuri, ai q nuk dshiron t ngritet mbi t tjert.

Ibn Semmaku hyri te Harun Rashidi dhe i tha: o prijs i besimtarve, pasha Allahun,

modestia yte megjith pozitn e lart q ke sht m e lart se sa vet pozita. Haruni i tha:

Shum fjal t bukur the! Ai prsri tha: O prijs i besimtarve! Njeriu t cilit Allahu,

subhanehu ve teala, i ka dhn bukuri, fam, pasuri dhe ruan nderin, u ndihmon t varfrve

dhe sht modest regjistrohet n Librin e Allahut prej njerzve t veant t Tij. Harun

Rashidi urdhroi ti sjellin ngjyr dhe flet e pastaj i rregjistroi kto fjal me dorn e tij.

Ahmed Muadh Hakkij

20. Heshtja dhe ruajtja e gjuhs

Transmeton Ebu Hurejra, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem,

ka thn: "Kush beson Allahun dhe Ditn e Ahiretit le t thot fjal t mira ose le t hesht.

Kush beson Allahun dhe Ditn e Ahiretit le t nderoj fqiun. Kush beson Allahun dhe Ditn e

Ahiretit le t nderoj mikun".

Allahu, subhanehu ve teala, thot: "Mos iu qas asaj pr t ciln nuk ke njohuri, pse t

dgjuarit, t pamt dhe zemra, pr t gjitha kto ka prgjegjsi".

Poashtu: "Q ai nuk hedh ndonj fjal e t mos jet pran tij prcjellsi i gatshm".

Fjala "kush beson Allahun dhe Ditn e Ahiretit" e ka kuptimin: kush beson me besim t plot

q t shpton prej dnimit t Allahut dhe q t shpien kah knaqsia e Tij. "Ose t thot fjal

t mira ose t hesht" sepse ai i cili beson me besim t vrtet frikohet prej krcnimit t

Allahut, shpreson shprblimin e Tij, mundohet t zbatoj urdhrat, t largohet prej ndalesave

dhe ajo q sht m e rndsishmja kontrollimi i gjymtyrve pr t cilat kujdeset dhe pr t

cilat do t pyetet, Allahu, subhanehu ve teala, thot:

"T dgjuarit, t pamt dhe zemra, pr t gjitha kto ka prgjegjsi". Dhe:

"Q ai nuk hedh ndonj fjal e t mos jet pran tij prcjellsi i gatshm". , kurse rrshqitjet

e gjuhs jan t shumta

Disa dijetar rreth kuptimit t hadithit kan thn: kur njeriu dshiron t flet, mendon: nse

ajo q do t flet sht mirsi e sigurt q shprblehet ather le t flet n t kundrtn duhet

t hesht pa marr parasysh a i bhet e qart se ajo fjal sht e ndaluar (haram) e urryer

(mekruh) apo as e lavdruar as e urretjur (mubah). N baz t ksaj prfundojm se fjalt q

vlersohen si "mubah" preferohet q t lihen e t mos shprehen nga frika q mos t trheq

fjala fjaln e t flet fjal t urryera ose t ndaluara, sepse kjo gj ka gjasa t mdha t

ndodh, "Q ai nuk hedh ndonj fjal e t mos jet pran tij prcjellsi i gatshm".

Neveviu thot: "Ky hadith qart na mson se njeriu nuk duhet t flet vetm nse fjala sht

e mir, mirsia e t cils sht e qart, e nse dyshon n mirsin e saj ather hesht.

Fjala "le t nderoj fqiun", "le t nderoj mikun" na jep t kuptojm obligimin ndaj fqiut dhe

mikut si dhe bamirsia ndaj tyre. I menuri obligohet q vazhdimisht t hesht derisa t folurit

nuk sht obligativ. Sa shum jan ata q pendohen pasi q flasin, kurse t pakt jan ata q

pendohen pse kan heshtur. Njerzit m t dshpruar dhe m t sprovuar jan ata q kan

gjuh llafazane dhe zemr t vulosur. Gjuha ka dhjet karakteristika dhe do i menur

obligohet q ti mson ato e t vndoj do karakteristik n vendin e saj: ajo sht mjet pr

sqarim, dshmitare q lajmron at gj q gjindet n zemr, flet pr t kthyer prgjigjen,

ndrmjetson pr t arritur