Upload
mariberflor
View
230
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
1/46
2º
2008Bats'i k'op, Chiapas • Tsotsil de Chiapas
Stalel xkuxlejal k’usitik chich’an pasel ta bats’i k’opVivencias y sucesos cercanos en lengua tsotsil
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
2/46
Bats'i k'op, Chiapas • Tsotsil de Chiapas
Stalel xkuxlejal k’usitik chich’an pasel ta bats’i k’opVivencias y sucesos cercanos en lengua tsotsil
2º
2008
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
3/46
Stalel xkuxlejal k’usitik chich’an pasel ta bats’i k’op (Vivencias y sucesos cercanos en lengua tsotsil), fue elaborado por la Dirección
General de Educación Indígena, perteneciente a la Subsecretaría de Educación Básica de la Secretaría de Educación
Pública.
La agradece la participación de los responsables de educación indígena en las entidades, jefes de departamento, jefes
de zona, supervisores escolares, integrantes de mesas técnicas y de comisiones dictaminadoras; de directores, docentes y
autoridades administrativas; y, especialmente, de los padres y las madres de los niños y las niñas indígenas, a quienes va
dirigido este libro.
Secretaria de Educación Pública Josefina Vázquez Mota
Subsecretario de Educación Básica José Fernando González Sánchez
Directora General de Educación IndígenaRosalinda Morales Garza
EdiciónDirección de Apoyos Educativos
Coordinación editorialMarco Julio Linares
Guadalupe Ambriz Rivera
Cuidado de la ediciónLaura Espinosa Carsolio
Diagramación
Vicente Enrique Quezada
Texto de la presentación en españolAlejandro Torrecillas G.
Dirección de Educación Indígena del Estado de Chiapas José Lázaro Porras Paniagua
Departamento para el fortalecimiento delas Lenguas IndígenasDiego Ruíz Sánchez
Jefatura de Zona de Supervisión 710Rafael Entzin Gómez
Coordinador del Proyecto en el Estado de ChiapasSebastián Pérez González
Apoyo del Proyecto en el Estado de Chiapas Juan Jiménez Gómez
RecopiladoresMiguel Méndez Guzmán
José Vázquez López
Reconocimiento especial al trabajo de Gerardo Vaca, quien con sus ilustraciones para portada e interiores pintó color a laspalabras de las niñas y los niños, quienes son los autores del presente libro.
: En trámitePrimera edición, 2008
Impreso en México
Distribución gratuita/ Prohibida su venta.
D.R. © Secretaría de Educación Pública, 2008
Argentina núm. 28, Centro,
06020, México, D.F.
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
4/46
Yalobil sk’oplal ..........................................................5
Presentación .............................................................. 7
Nichimal k’op / PoesíaCh’ul balamil ............................................................9
Ch’o och yakan ta kalon ......................................... 9
Tentsun ....................................................................10
Pepenetik ..................................................................11
Chenek’ ....................................................................11
Nichimetik ...............................................................12
T’an nuk’ kaxlan .................................................... 12Xp’ajtal k’anal ........................................................13
Uni mutetik .............................................................13
Loiletik .....................................................................14
Ta Jujun so’m xchu’uk ta Jujun batk’ak’al ......... 14
Cha’vo’ keremetik ..................................................15
Yaxinal te’ ...............................................................16
Ya’lel sat tok ...........................................................17
Jchanu’mtasvanej ................................................... 18
K’ejimol / CanciónSlaje’m chanjun ......................................................19
Uni mimi’ ................................................................19
Snopel ku’si ja’ / Adivinanza ................................. 20
Mantalil lo’il / Refrán ..............................................23
Smaklajan k’op / Trabalenguas .............................24
Lo’il maxil / CuentoSlumal sat te’etik ....................................................26
Oxkot vichetik ........................................................27
Chonbolometik .......................................................28
Muk’ta bolom xchi’uk vuro ...................................28
Lo’il / NarraciónJkots .........................................................................29
Ni’ts’i’ton.................................................................29
T’ul xchi’uk chon ....................................................30
Jxi’el kerem ..............................................................30
J- alux xchi’uk stot ..................................................31
Jsi’mtasvanej ...........................................................31
Me’ Suyul ................................................................32
Maruch ....................................................................32
Pech’ xchi’uk chitom ...............................................33T’ul xchi’uk ok’il .....................................................33
Cha’vo’ tsebetik ...................................................... 34
Ts’i’ xchi’uk bolom ..................................................34
Ants .............. ............... ............... .............. ............... . 35
Keremto....................................................................35
Sa’obil ts’libetikÍndice
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
5/46
J-ik’al ........................................................................ 36
J- ik’aletik .................................................................36 Jve’el t’ul ..................................................................37
Cha’vo’ antsetik jpas ul ......................................... 38
Lo’il maxil / LeyendaJnaklej ta te’tik .......................................................39
Va y jme’tik .............. ............... ............... ............... ... 40
Va yijel ............... ............... .............. ............... ........... 40
P’ijil vinik .................................................................41
Yalobil k’op / Glosario ..............................................42
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
6/46
5
Yalobil sk’oplal
Li k’ak’ale oy xojobal xk’ixnaj ti osile, k’alal mi och ak’obale xyametxchi’uk siket no’ox alak’ sbaik ta jk’eltik, ja’ jech koolsba xchi’uk
jk’optike, jecha k’ucha’al jtotik, jme’tik xhi’uk muk’totik, jmuk’ta
me’tik xchi’uk skotol jchi’iltaktik xchi’uk vu’utik, jech x-elan k’alal mi
ta jtso’mtik jk’optik stsatsum batel.
Ja’ yu’un li chkak’boxuk li livroe ts’ibabil ta jk’optik, k’ucha’al xkaltik
k’ak’al, vo’, ik’ jchi’uk jme’tik. Lie chaktal xojobal sk’ixnal, sikil xkuxet
no’ox. Li Dirección General de Educación Indígena. La smeltsan li livroe,
ja’ ti laj apasiktal ats’ibike xchi’uk achi’iltak, avajchanumtasvanej,
vinik ants tey bu nakalote, jk’ankutik ak’o xa k’opon xchi’uk achi’iltak
xchi’uk avuts-avalal; vaun ta jk’anboxuk ts’ibaik k’usitixk snaik atot
ame’ik yu’un pasoik alo’ilik ti k’usi slo’iltaik tey bu nakalote, ja’
jech chojtikin batel achi’iltak k’usitik ana’oje. Xchi’uk ti ava’mtelike
ak’bunkutik tal yu’un jpastikxa yan livro pasbil ta ak’ope, jna’tik
jujutos k’opetik ta jujun lum ta skotol mejiko, jech x-elan ta alel
k’usitik x-a yan. K’usi xkaltik k’alal, muxa yoxuk te’etik, muxa tsojuk
ch’ich’eltik mi mu’yukxa oy sbonile, skotolxa ko’ol ta k’elele, ja jech ta
k’elel mi ch’a y batel ti jk’optike, ta sjunul mejiko, sjunul balumile.
Ja’ yu’un pasbil li livroe, ep sbonil, lok’ometik xchi’uk ep lo’il a’yej ta ak’ope, xkuxetuk avo’ton ta sk’elel yaiel skotol ti ak’ope, yu’un mu
xch’a y batel sna’el sts’i’mtael, xchi’uk jbel k’op jechuk kuxuluk batel
osil xchi’uk xchanel ku’untik k’usi ta alel skotol k’opetik ta Mejikoe,
yu’un xtun ku’untik k’usitik sbonil ta jujutos xlok’ x-a yane.
Ja’ yu’un lajmeltsantik jujutos lo’il li oy ta livroe ta bats’i’ k’op, ta sk’op
jujun lum, vu’utik mejikanoutike.
Ta jk’anboxuk vokol k’oponik k’elik li uni livroe, pasbil skotol
ontonal, sk’op totil me’il vo’ne, ta slo’iltael jch’uljtotik, jna’tik batel
xchanumtasel kuts’ kalaltik ti chk’opojik ta yan k’opetik ta mejikoe,
jk’eltik mi stak’ xijlo’laj xchi’uk ch’ul k’ak’al, jchuljme’tik, jech jchantik
batel li’ ta livroe xchi’uk jchi’iltik sjunul mejiko.
Oy k’opetik muxa vai k’usi chale, sa’o ta slajebal livroe.
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
7/46
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
8/46
7
Presentación
Cómo se dice “día” en tu lengua Cómo se dice “noche” en tu idioma
No has sentido que cuando lo dices en tu propia lengua el día es msbrillante y las noches ms calmadas y bonitas Esto pasa porque si loexpresas en tu propia lengua es como si tus paps y sus paps, y losabuelos de sus abuelos, y todos tus amigos lo dijeran junto contigo, yentonces es como si sus voces se juntaran con la tuya y las palabras seoyeran ms fuertes y ms claras…
Por eso hemos querido que tengas este libro, que est escrito con laspalabras que se usan en tu lengua para llamar “sol” al sol, “agua” al
agua, “aire” al aire y “luna” a la luna, para que esos astros brillen ms,el agua refresque ms y el aire sea ms claro.
En la Dirección General de Educación Indígena hemos elaborado estelibro, en el que participaste tú, también tus compañeros, tus profesores,tus paps y las personas de tu comunidad; deseamos que lo leas y lodisfrutes con tus amigos y tu familia; al mismo tiempo, te invitamosa recopilar los saberes de tus ma yores, a crear tus propias narraciones, a que nos cuentes lo que haces en tu comunidad y a compartir tus sueños.
Con ese ma
teria
l nos gusta
ría
poder entrega
rte otro libro pensa
do yescrito en tu propio idioma, porque creemos que cada lengua que sehabla en cada región de México es como un color distinto, que no existeen ninguna otra lengua, para nombrar las cosas. Te imaginas que depronto ya no existiera el verde O el rojo O el azul De qué coloresserían el pasto, los rboles, la sangre, las sandías o el agua del mar
Te imaginas si de pronto no existieran los colores y todo se viera igual,
sin color ¡Pues algo así es lo que pasaría si se olvida cualquiera de laslenguas que se hablan en México y en el mundo!
Por eso hemos hecho este libro, lleno del color de los dibujos y mslleno del color de las palabras de tu lengua, para que los disfrutes yte llenes los ojos y los oídos con los matices que ha y en tu idioma; para que no se pierdan, para que no se olviden los sonidos y los colores quesabe pintar cuando alguien lo habla… En una palabra, para que siganvivos y podamos enseñarnos, unos a otros como hermanos, cómo se
dicen las cosas en cada lengua de México; porque todos necesitamossaber cul es el azul ms fresco y cul es el azul ms verdoso, y cul elazul ms caribeño.
Por eso hemos recogido muchos relatos en este librito, escritos con laspalabras de tu lengua, el idioma de tu región, que también, por ser todosmexicanos, son nuestro idioma y nuestra región.
Te invitamos a que leas y disfrutes este librito, que fue hecho con
mucho ca
riño, y est
escrito con la
s misma
s vieja
s pa
la
bra
s con la
sque tus abuelos le platicaban al sol, para que las recuerdes, y para quenos las enseñes a nosotros tus hermanos, que hablamos otras lenguasmexicanas, a ver si así también aprendemos a platicar con la luna y conel sol… Para aprender cómo se dice “libro”…, y cómo se dice “amigo”,en todas las lenguas de México.
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
9/46
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
10/46
9
Ch’ul balamilCh’ul balamil,Jk’anojkotik jkotolkotik,vo’ot jme’kotik,vo’ot jkuxlejalkotik,ti ch’abalukote muxí-kuxinkotik.
Eddy Ricardo Vázquez López
Flavio A. Paniagua
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
Ch’o och yakan ta kalon
Li ch’oe och yakan ta kalonkakal ikom yakanta yut kalonchuk komel yakante ok’ yu’un ta kalonx-ok’ no’ox yu’un yakan.
Sebastián Pérez GonzálezSan Cristóbal de las Casas, Chiapas
Nichimal k’opPoesía
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
11/46
10
Tentsun
Ta yaxaltik tey xve’ tentsun
tey ta yaxaltike oy ep jobelxchi’uk sna’ xch’i tentsun
yu’un stak’ skuchel batel jo’ ta Jobel,k’alal ta xich’ chonel li tentsune,ja’ ti toyol ta stojik tey ta Jobele.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
12/46
11
Chenek’
Oy jun tse’m la sman smoch yu’un ta stul xchenek’,ta schon li xchenek’e ta boch.
Oy ik’al tsajal xchi’uk k’anal chenek’jujutos li chenek’e nojel ta mochjujutos li chenek’e yantik stojol ta juju boch,sventa jun litro li moche.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
Pepenetik
Xkuxet no’ox yo’on yu’unla la sta sakil tak’in, ja’no’ox yu’un mu sna’ stunesel, ja’ no’ox sk’anik yu’un taxtil ta jmek li tak’ine. Li mol ch’o e sna’ skotol k’usi stunesanja’ no’ox yu’un toj ep li pepenetike mu ko’ol snopel yu’unik,ja’ jech mu’yuk k’usi stunesik li sakil tek’ine.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
13/46
12
T’an nuk’ kaxlan
Oyla jun velta te ik’ot pukujil ok’il tasna kaxlanetik, yu’un la sk’an te sti’ epalkaxlanetike te oyik ta snail, ti ok’ ile epla sti’ me’ kaxlanetik. Ti buch’utik oyto ikolikkomele, la jla ta tulbel komal sk’uk’umal ta snuk’ja’ yu’un ali’e oy kaxlanetik t’an t’an snuk’ikskoj ti mu pukujil ok’ile.
Juana Jiménez Pérez
Romerillo, Chamula, Chiapas
Nichimetik
Li Xune oy ep yu’un nichimla jyich’ batel ta chanomjun.
Oy ep ta tos yu’un li nichimela sk’elanbe xchiiltak ta chanomjun.
Toj k’upilsba li nichimeko’ol x-elanik xchi’uk li chanomjune.
José Vázquez López
Elambo, Zinacantán, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
14/46
13
Xp’ajtal k’anal
Ta yaxal vinajel lek xkiltik li k’analetike,oyla jun ak’obal p’ajtalel jp’ej k’anal ja’
sbi tso’ k’anal xojoban p’aj talel.Ta sakubel osil ba sa’ik bu k’otti tso’ k’anale, sk’an sk’elik k’ux-elane.
Mu’yuk bu istaik, ja’ no’ox oy p’aj tonk’ak’em x-elan ti tone. Jech-un ti k’anale jechx-elan k’ucha’al jp’ej ton, jech-un li vinajele
ja’ jp’ej ton.Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
Uni mutetik
Uni mutetik te oy ta te’tikta xk’ejinik alak’sba sk’eojik,k’alal k’epel osil ta xvilikta sa’ sve’elik.
K’alal ta xtal jo’e ta xluchiikta te’tik, te stsobetik ta vilel
jech xtok ta stsom sbaik ta k’eoj.
Juan Gómez Sántiz
Teresa Gómez López
Ochuc, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
15/46
14
Loiletik
K’ux la xch’ut jkot t’ul yu’unla ep laj yuch’ ul
ba
tla
ta
jobel yu’unla task’an julel.
Ta muk’ta k’inta xchonik p’inlek bik’it xchikin
k’ucha’al jkot ichin.
Paso jutuk vajpaso jutuk pituvil
yo’mo xvinajli jun moltotil.
José Vázquez López
Elambo, Zinacantán, Chiapas
Ta Jujun so’m xchu’uk ta Jujun batk’ak’al
Skotol k’ak’al, chibat ta chano’mvunta jujun so’m, ta jchan yaptael jun
ta jujun so’m ta jchan sts’ibael jun xchu’ukskotol k’ak’al, ep k’utik ta jchan.
Skotol k’ak’al, chisut batel ta jnata jujun batk’ak’al, ta spas jts’i’mta jujun batk’ak’al, ta jkolta jme’, xchi’ukskotol k’ak’al, ta xi tajin.
José Vázquez López
Elambo, Zinacantán, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
16/46
15
Cha’vo’ keremetik
Me’e k’uyu’un jakomesun k’alal bik’ituntoe.k’uyu’un mu la jabalbun bu la bat,jelavxa ep k’ak’al ak’ubalchkat ko’on mu jna bu chibal xkai.
Oy sik, oy vi’nal, oy k’ok’,
k’alal la jule mu’yuk bu ve’emun,mu xtal jva yel, mu jk’an xibat ta va yelk’alal xa sutale chameyun chak’ejintaun.
K’upil aba me’ k’uyu’un mu xa sutaltoj xkat ko’on. Me’e jk’anbot vokol mi oyli ilin ta tojol,
jk’anbot vokol mu xa ch’a yun ta vo’ntonla chi’nun.
Andrés Gómez Sántiz
Chamula, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
17/46
16
Yaxinal te’
Muk’ta tulan te’la ch’i tey ta yaxaltik
oyxa
sk’a
k’a
liloyxa yorailmuxa bu x-ech’jk’elot, ja’ yu’un ta orak’ajom xa chkiltakin xa achumaniltuch’bilxa
a bek’ tal.Muxa bu xkai xk’ejinti mutetikemuxa bu x-axinaj krixanoe,jun vinik la smilotja’ xa no’ox komenachumanil.
Francisco Shilón Gómez
Chamula, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
18/46
17
Ya’lel sat tok
Ch’ul toketikli ya’lel asatike
xkuch yu’un ta
unuba
letikxch’i yu’un epal yanaltak. Ch’ul toketikli ya’lel asatikechyaxu’m yu’un li ts’ileletikexch’ian yu’un.
Ch’ul toketik
li ak’inubalechnichin yu’un li nichimetiketa satin yu’un li te’etike. Ch’ul toketik
li ya’lel asatike,xcha’kuxi yu’un jch’ich’ellekilal jkuxlejal.
José Vázquez LópezElambo, Zinacantán, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
19/46
18
Jchanu’mtasvanejXambalil jchanu’mtasvanej, chabat ta avutsilal, alekilalta skotol balumilal, ich’bilot ta muk’ yajval snopel,xchapel, jokol iyal jtotik, yak’oj bot ep ap’ijil, ta kuxlejal.
Jech ava’mtel, ak’anoj avak’oj ta avo’on li ololetike
yu’un sp’ijumtasel.
Ti k’usi smakoj be ja’ ti masna’ ti jchi’iltake, ja’ no’oxchkak’bot skotol ti ko’ntone, yu’un mo xa toj ku’un ti k’usichapase, ta stojol ach’ulel sk’anobil yuts’ilal avo’ntone.
Ti avajchanvunetike ta sk’an xchanik k’uchalote, k’alal
me kuch yu’unik ti xchanel sk’oplale, vokol iyal jtotik.
Antonio Dilmar Ballinas Solís
Pantelhó, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
20/46
19
Slaje’m chanjun
K’upil ololetikcha batikxacha kux a vo’ontonik
cha k’otik xchi’uk ame’ikcha k’otik xchi’uk a totik.
K’upil ololetik chk’u avalikme’e li talxa, tote li talxalubenun tal ta chanjun.
Albina Sántiz GómezEneida Gómez Sántiz
Juliana López Hernández
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
K’ejimolCanción
Uni mimi’Kuni mimi’ li xtal ta jtojoltik,xkuxet ko’ontik keremutik.
P’it, p’itkutik xchi’uk kuni mimi’xchi’uk kuni mimi’ jun, chi’m, oxi’m
chani’m, jo’om xchi’uk vaki’m.
Xkuxet ko’ontik yu’un chijbatxajk’opon jbatik ok’om ta so’mjk’opon jbatik ok’om ta so’m.P’it, p’itkutik xchi’uk kuni mimi’,jun, chi’m, oxi’m, chani’m, jo’om
xchi’uk vaki’m.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
21/46
20
K’usi ja’ta stsakutik muxkiltik.
K’usi ja’Oy ku’untikta jkotoltik.
K’usi ja’chukul ta xbat
kolem ta xkom.
Miguel Méndez Guzmán
Majosik, Tenejapa, Chiapas
Snopel ku’si ja’ Adivinanza
Oy cha’p’ej sbek’ jsatoy cha’lik jxiktakmujna’ xi vilnakalon ta yut vo’.
Buch’uon
K’alal ta xi ta’ajek’onk’on jba,
mauk lobolunxu’ xa cho’un.
Buch’uon
José Vázquez LópezElambo, Zinacantán, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
22/46
21
Vo’on ta jtak batel anak’ubalta male’m k’ak’al ta jujun so’b,
ta mal k’ak’ale ta jtak batel talok’em k’ak’al.
Buch’uon
Oy kunen pixol
nat jbek’taloy jni, josbiljna xi laj.
Buch’uon
Oy jch’ixpatChani’m kakan,Mauk mexaunJa’ stak’ xa choti tajba.
K’usi jbi
José Vázquez López
Elambo, Zinacantán, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
23/46
22
Ta kuninal yoxunta jyijil tsojun
pukujun k’ucha
’a
l jkot va
ka
x.
K’usi ja’
Ta xi k’opoj mu’yuk keta xi xanav mu’yuk kakanta xi vil mu’yuk jxik’.
K’usi taje
Adolfo López Hernández
Tenejapa, Chiapas
Ta yeloval oy xojobalta spati ik’ no’ox x-elan
ta
tun yu’unik yu’unsk’el sbaik.
K’usi taje
Ta stunesikun ta yorail vo’tikXchi’uk ta k’epel osiljech xtox ta xambal.
Buch’uon
Miguel Méndez Guzmán
Majosik, Tenejapa, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
24/46
23
K’usi chak’ane, paso jechmi mu xa k’an chapasemu xk’ot ta pasel.
Mi oy k’usi mu la j-ana spaselemu xa vak’be smulin achi’il,xa jak’be aba k’uyu’un mu xa na’spasele.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
Mantalil lo’ilRefrán
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
25/46
24
Bik’it bikil bichil bikil bitsil bikil,bichil bikil bik’it bikil bitsil bikil,bitsil bikil bichil bikil bik’it bikil.
José Vázquez López
Elambo, Zinacantán, Chiapas
Smaklajan k’opTrabalenguas
Maruch milo uch, uch milo Maruchuch milo Maruch, Maruch milo uchmilo uch Maruch, Maruch uch miloMaruch milo uch, uch milo Maruch.
Peto potov Petulpetul peto potovpotov peto Petul,petul potov petopetul peto potovpotov peto Petul.
José Vázquez López
Elambo, Zinacantán, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
26/46
25
Ik’al ich’akil ik’al ch’akil ik’al ich’akil,ik’al ch’akil ik’al ich’akil ik’al ch’akil.
Xikit xik’xik xik’xikit xik xik xikit xik’,xit xikit xik xik’ xikit xik xik xik’ xikit.
José Vázquez López
Elambo, Zinacantán, Chiapas
Xon xonobil xon xonjolil xon xokonil,xon xonjolil xon xokonil xon xonobil.
José Vázquez López
Elambo, Zinacantán, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
27/46
Slumal sat te’etik
Te ta jun muk’ta slumal lobolal sat te’etik, oy jun p’ij kerem Turasnu sbi,tala sk’an xnupun xchi’uk mantsana, li yan lobolal sat te’etike mu snaikbuch’u xnupun xchi’uk ti turasnue, sk’an snaik buch’u ti tsebe, ja’ smalojikmi sta yorail ti k’ine. K’alal sta yorail ti jnupunele te ik’otik; isak’, potovalaxa, ermunix, petok, pelex, ts’usu’m, ti ch’ultotile ja’ k’evex, ch’ulme’ile
ja’ lima, toj lek ach’ sk’u’ spok’ik talemik ta spas k’in, ak’otajik, ja’ jech yutsil ispasik k’ìn ti jnupunele xchi’uk yuts’yalal, te la stso’m sbaik ta slumal sat lobolal te’etike.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
Lo’il maxilCuento
26
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
28/46
Oxkot vichetik
Oy la oxkot vichetik lok’ik batel ta te’tik, muk’la xalbe komel sme’, teistaik jkot me’ vakax xchi’uk yalamtak, li vichetike jelavik ta anil, vaunja’o te la staik jkot tot vakax te ik’elatik, li vichetike xiik no’oxla jelavikta anil, vaun te istaik jkot uni ts’i’ te iti’van, jatavik li vichetike muk’xa sk’elik spatik ta anil, te no’ox la staik jkot bolom, ch’uch’ xchi’uk ts’unun
toj xkuxet yo’ntonik la sk’oponik, mu’yuk buch’u itak’av, te ilban li me’kaxlane ba sta’ ti yole.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
27
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
29/46
28
Chonbolometik
Tey ta jna oy ep chonbolometik ku’un; oy okots, chil, saben, p’ilix, chuch,om, jex. Li chonbolometike sna’ik xk’ejinik jujutos, li chonbolome k’upilsba xk’ejinik, jo’one xkuxet ko’onton yu’un manchuk me mu’yuk ku’unjlario x-ech’ k’ak’al yu’un lek sna’ xk’ejinik ti jchonbolome, oy chonbolomxk’ejin ta k’ak’altik xchi’uk oy chonbolom ta xk’ejin ta ak’ubaltik, toj lekno’ox ti k’eoje.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
Muk’ta bolom xchi’uk vuro
Li muk’ta bolom xchi’uk vuroe, la xchapik sk’opik ba sa’ sve’elik, li muk’ta bolome, oy ep yip yan li vuroe sna’ xtek’van.
K’alal la staik ti sve’elike la jyal li muk’ta bolome, ta jch’aktik ta oxk’os
xi, ja’ yu’un ti muk’une ta xchibal jati ko’ol jk’optike, ta yoxibal ja’ lekbatan mi mo’oje cha jti’ot ja’ lek chapa k’opik buch’u xavojtikine mimo’oje cha yuts’intaot buch’u p’ije.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
30/46
29
Ni’ts’i’ton
Jun paraje ta slumal jobel oy p’ej ton xko’laj k’ucha’alsni’ts’i. K’alal ba naklijuk ti krixchanoetike mi ta xjak’bat bu nakalot, ti krixchanoe ta xal nakalunta ni’ts’i’ton. Ti jkaxlanetike mu sk’anik xalik tinits’i’tone, te la sts’i’mta komel Mitsiton, ta ora lie ta xalik Mitsiton.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
Lo’il Narración Jkots
oyla jun velta jkot kots ta la xvi’naj ba sa’ ixim sve’,ja’o ch’abalxa ti ixime, sk’el ta spat xokon na, ja’toxil te busul uni sakil tonetik, li kotse ba sk’ux skuyojta ixim, bat ta anil naka sbik’el yu’un, la sbik’ skotolti tone. K’alal sutbatel ta sva yebe muxala xu’ xanav
yu’un yalal ti xch’ute, ja’ ti noj ta uni tonetike, te la ispuch’an sba yu’un muxa xu’ xanav.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
31/46
30
Jxi’el kerem
Oy la jun kerem bat ta atimol ta uk’um, te k’osta jkot
mol tot vakax ta xluchban, li kereme jatav ta anilmuk’xa sk’el spat komej, ja’ jech inamaj batel, k’alallube sk’el spat ch’abalxa ti vakaxe, ja’ no’ox yu’unmuxa sna’ k’ucha’al tsutbatel ta sna, k’alal yai texti’van jkot ts’i’ xchi’uk x-ok jkot ka’ ilok’batel ta anilte k’u sta jun vinik kajal ta ska’, bu chabat kerem livinike, li kereme la stak’ chibat ta jna ja’ no’ox yu’un
mu jna’ bu ti jnae, muyan ta jka’ kik’ot batel x-ute. Ja’jech ik’ot ta sna li kereme.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
T’ul xchi’uk chon
Oy la jkot t’ul ba la sa’ sve’el ta yaxaltik, ja’o la talvo’, vaun ba la sa’ bu xet’es ti jo’e, sta la jun ch’en teoch batel ba yaxintas ti jo’e, ta yut ch’ene te ochemjkot chon te iyalbe t’ul k’usi chapas li ta jnae lok’an mimo’oje ta me jtiot, li t’ule la stak’be muxa ti’un chon ja’no’ox xkaxintas joe mi ech’e chibat, k’alal iech’ ti jo’ejech te ilok’batel li t’ule, ja’ jech ikol ta ti’el li t’ule.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
32/46
31
J-alux xchi’uk stot
Jun belta j-alux batik xchi’uk stot ta xnail poxil tey ta paraje yu’un la k’as sk’o’m, ip’aj ta karo. Li J-aluxe teyla ik’opoi ta bebetik xchi’uk yantik krixchano, k’alalik’otik ta snail poxile ti j-ak’ poxile, oy to ya’mtel te
isma
la
, ja
’o te ik’ot la
stse’m ti j-a
k’ poxile, lo’ila
jikmula sna’ xk’opoj ta bats’i k’op, lajla yalbe mi xana’bats’i k’op, mu jna’ xi ti tsebe, mi chak’an chachan lik’ope xila te jal ilo’lajik, tela isk’upin tse’m ti J-aluxe,ch’a y ta yo’nton ti xk’uxul ti xk’obe.Jech no’oxtok ch’a y ta yo’on ti stote k’alal la yich’ik’el yu’un jpoxtavaneje muyuk xa k’usi k’ux cha’a y,
yu’un ja’ bat ta yo’on ti tsebe.Miguel Méndez Guzmán
Majosik, Tenejapa, Chiapas
Jsi’mtasvanej
Ta sk’an ta spasba ta jsi’mtasvanej yu’un ta si’mtasxchiiltak sk’an sk’el mi stseinik mi ta x-ilinik, k’alalmi xiike.
Ta jk’an jk’el k’usi spasik k’alal mi la jyojtikinune,mi ta stseinik van, mi sta yorail chik’ataj ta
jsi’mtasveneje vu’un bankil jsi’mtasvanejun.Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
33/46
32
Me’ Suyul
Jk’os svinkelel ants jk’os svinkelel choy k’usi van time’ suyul, oy me’ suyul ta la xchoti ta baton tey ta muk’ta na’m, ta la stus sjol ta la slo’latal ti jtsakchoyetike.
Li me Suyule toj k’upil sba, ja’ jech k’ucha’al jun ants.
Ja’ la te oyik ta jun na’b ti bu kuxule.Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
Maruch
Oyla jun tse’m sna’ lek sk’opon sjun skotol k’ak’al,chba sk’opon sjun ta yolon jpets te’, tey ta sk’oponti sjune jalij ta sk’oponel tey itsakat ta va yel, te la ijelav jkot mol t’ul ach’ no’ox sk’u’ spok’ slapoj, jechla iyal komel Maruch likanme k’opono ta june, julav ta anil ti Xmaruche, k’alal iyile jkot mol t’ul ba snuts ta anil, li t’ule och batel ta te’tik, jech-uk ti Xmarucheochbatel ta te’tik ba sa’ ti t’ule, muk’xa xil bu ibat lit’ule. Te isut tal xcha’k’opon ti sjune, ja’ jech skotol
k’a
k’a
l spa
s li Xma
ruche sna
’ lek sk’opon li sjune.Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
34/46
33
Pech’ xchi’uk chitom
Oy jun velta jo’kot uni pech’ te la x-atinik ta pampamjo’ te la xnuxubaj. Te ik’ot kot chitom tojep yik’obal balomsba ta ach’el, k’alal iyil li uni pech’e
la
jya
lbe mi cha
k’a
n ta
jchi’in jba
tik xi ti chitome, muk’an toj oy avik’obal, ja’ mi chak’ane ochantal ta jo’atinan xi ti pech’e, li chitome jech la stak’ mujk’anmu nopenukun ta atimol, batan chae mujk’anchajchi’inot, te la snop ti chitome, lek oy chae chiatin xi, och ta pampamjo’ ti chitome, ja’ no’ox yu’unmu sna’ nux te la sjik’jo, te xala xcham-o, li pech’e
las lok’es ta anil ja‘ jech ikol-o ti chitome.Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
T’ul xchi’uk ok’il
Jun belta li t’ule te la sta jkot ok’il, t’ul chi vi’naj jo’otchajti’ot xchi ti ok’ile, ti t’ule muxa ti’un la’ koltaunjyalestik jpelota li’ kajal ta te’e, jo’ot muk’ote muyan
ba
tel ta
te’, ti pelota
chka
le ja
’ jp’eja
kov, li ok’ilemuy batel ta te’ ba sk’ok tal ti ak’ove, k’alal la sk’okelok’tal xchanul laj ta ti’el li ok’ile, li t’ule, jatav batel,k’alal kol komel li ok’ile ba sa’ li t’ule, ja’ no’ox yu’unli t’ule muy ta te’, te luchul ikom, k’alal ijelav ok’ilesk’el muyel ta vinajel ja’ chal mi oy muyem tee,ja’
yu’un jech mi oy chavil ta stoy sat ta vinajele , yu’un
ja jech ikom ti vo’nee.Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
35/46
34
Ts’i’ xchi’uk bolom
Voneje xk’opojik to’ox la li chonbolometike, jun k’ak’alte xlo’ilajik jkot ts’i’ xchi’uk bolom ko’ol yo’tonik ta xambal, ta ve’el, jun velta li ts’i’e, la lo’la ta k’op li
bolome tey la
ya
lbe, jo’ot ti xa
na
’ xa
muy ta
te’e, ba
tulotal jp’ejuk li mantsanae, li bolome tey la stak’ lekoy xi, te iskomtsan li sve’ele muy batel ta te’, yan lits’i’e, sve’be sve’el li bolome.
K’alal iyaltale, ja’to xil ch’abalxe sve’el te iilin k’ucha’alla j ave’bun li jve’ele, li’i ta me jkontra jbatik che’e
xi ti bolome, ja’ yu’un tana li’i skontro spaik bolomxchi-uk li ts’i’e.
Andrés González Hernández
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
Cha’vo’ tsebetik
Ti vo’nee oyla jun tse’m ja sbi Jxunka’, li ch’in tsebemu sna k’usi sbi, jech tok mu sna’be abi stot sme’. Litsebe xanav batel ta bebetik namaj batel, jech muxa
sna
’ bu ikom li sna
e, la
sta
jun vinik la
yich’ sja
k’belbu chabat tse’m xi ti vinike, li tsebe chibat ta jna ja’no’ox mu jna’ bu xkom ti jnae, mu jna k’usi sbi jtotjme’ xi, li vinike la jyik’ batel ta sna te la avan, mi oybuch’u ch’a yem a tsebike la’ ik’ik batel li oy ta jna.Ja’ jech la me jchanbetik sbi jtot jme’tik xchi’uk bunakalutik, yu’un mu xijch’a y.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
36/46
35
Keremto
Oyla jun vinik keremto mula xch’unbe smantal stot,
jun k’a
k’a
l la
jla
yich’ utel yu’un stot li kereme, tela
ilinstsakla batel ska’ la skajlbin batel, te ta be tela ista junolol kerem te la x-ok’, li kerem vinike la jla sjak’be k’usichapas li’i k’uyu’un chaok’e, ch’abal jtot jme’ xi, muanta jka’ ibatik ta jna xiti muk’ta kereme, k’alal isk’el liolol kereme ja’tola xil toj ep tsotsil sk’om, sat. Li keremvinike, toj x’iel la sjip yalel li olol kereme, te isut batel
ta sna k’uyalbe stot, ja jech kerem vinike, muxa bu ilinxchi’uk stote ta xch’umbexa smantal ti stote.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
Ants
Oy la jun ants te la nakal ta jun kolonya, li antse anilno’ox icham, ti yuts’ yalale k’a lal iyilike chamenxala,vaun te la ixchapan sbaik yu’un smukel, smanik kajonti uts’ alalile, sta yorail chba smukik chkuchik xa batel,ja’ to yilik cha’kuxtal ti antse, ti jk’elbanejetike toj
xi’elik k’a
la
l yilik ti kuxta
l tia
nima
e.
Li antse sk’el spat xokon sk’el ti kajon tee, te isjak’ k’usichapasik li’i, tal jk’elot yu’un la jka’a y ti la chamxae ja’
yu’un li’i tsobolunkutike chbaxa jmukot kutik komel ta kamposanto, jo’ote k’uyu’un ti lacham batele, li antsela stak’ ti bu li a ytale la jk’opon jun vinik te yalbun ti
muto sta yorail ti chibate ja’ yu’un ti li sut tale, toj lekti bu li a ytale jk’an chibal yan velta kai.
Agustín Díaz López
San Andrés Larrainzar, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
37/46
36
J- ik’aletik
Oy la jkot t’ul te la stijilan svo’m, k’otik epalchonbolometik te ochik ta ak’ot xkuxet xala yo’onik,
ja
’ tola
xil te ik’ot jkot poy, jch’a
muntika
a
vo’bet’ul xchila ti poye, mu xkak’ ja’ ti muxa xa sutese xi,jna’xa, kiloj avo’on xi ti t’ule, jech istak’ ti poye, ta jsutesbot muxa xi’, jech te la jyak’ ta ch’om, li poyejatav batel ta anil xchi’uk ti svobe, te ilu’m ta be,xchotan sba muk’ xil me oy sna xinich ichoti tey , lixiniche la sti’ li poye, jatav ta anil te ikom ti vo’be, ja’
jech ista sutil svo’m li t’ule.Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
J-ik’al
Ti vo’nee laj la yil ep svokolik ti antsetike xchi’ukti aloletike, lajla staik ilvajinel yu’un j-ik’aletik. Tij-ik’ale, ja’no’ox ta si’mtas antsetik xchi’uk ololetik,ja’la jech jun ak’ubal, ti j-ik’ale, lajla sta ta tsakal jun
olol, yikla
ba
tel ta
xch’en yu’un la
tey ba
-sti’.
Ja’no’ox jech noxtok lok’la ta paxal jun ants ta ak’ubal, kuchat batel yu’un ti j-ik’ale, ta yoxibalak’ubal ep xa lok’tal yoltak, toj chopol skuxlejal tij-ik’ale, jatavla sutel ta sna ti antse, muxala jal k’uxiti ants k’alal sutbatel ta snae, chamla ta yoxibal
k’ak’al.Eddy Ricardo Vázquez López
Flavio A. Paniagua
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
38/46
37
Jve’el t’ul
Oyla jun velta un vinik oy sts’unoj striko, k’alal ba sk’ele lajemla ta ve’el,li vinike te lajyal buch’u la sve’ li trikoe xi ba jchabi ta ak’obaltik yu’un ta smil buch’u sve’ li trikoe, muyukla bu k’ot ti ve’ trikoe.
Te la snop ta jpas jun jxutax ta cha’m, vaun la spas te isva’an ta o’loltrikotik isnak’sba ti vinike, sta o’lol ak’obal te k’ot jkot t’ul k’u sk’oponli vinik pasbil ta chabe, mi lioyot, mi lioyot mula xtak’av li vinike, mimuxa tak’ave cha jmajot xila ti t’ule smaj ta sk’o’m te pak’al ik’om tisk’obe, slombe tek’el tela pak’al ikom ti yakane, te pak’al ikom xchibalsk’om xchi’uk xchibal yakan, te ilok’tal ti yajval trikoe, li chacham la t’ul
k’ucha’al cha ve’ li trikoe, ja’ jech icham-o ti t’ule.Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
39/46
38
Cha’vo’ antsetik jpas ul
Oyla jun velta cha’vo’ antsetik ta la spasik pajal ul k’alal yorail ajane,jun me’il Xunka’ sbi xchi’uk jun stse’m X-antona, li me’ile so’m no’ox ta xlik yu’un spuk’ li yule, likanme X-antona cha koltaun ta spuk’el ul xi time’ile, li X-antonae jech la stak mu jk’an xilik yu’un mu jna’ xkuch’ li ule.La sta vak’im ora sakubel osil bat ta a’mtel ta xcho’m ti me’ile, li tse’m X-antona sbie, lik ta anil ba yuch’ ti ule ja’ no’ox yu’un li ule toj k’ok’ ja jech
ik’a
k’ snuk’ , lok’ jun xema
na
, k’a
’ xa
ti snuk’e xchi’uk tuimxa
, li me’ile la
jyik’ batel ta stojol j-ak’ poxil, muyuk’xa bu ichop snuk’ li tsebe te ichamskoj yu’un muk’ sk’el sba ta yuch’el li k’ak’al ule.
Francisco Shilón Gómez
Chamula, Chiapas
Lo’il maxil
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
40/46
39
Lo il maxilLeyenda
Jnaklej ta te’tik
Ta ja’maltik oy jnaklej toj yan-o yakan joyp’ijem jech x-elan k’ucha’aljun vinik toj pim stsotsil svinkilel jomol xch’ut xvinaj sbikil mu la xchamta tuk’ sk’an la smilik ya yik, yu’un mu xak’ xjelav ta be ti krixanoe.
Oy la jun la j-ak’chamel ta la sk’an smil, la jyich’ batel smachita svo’bba sa’ ta xch’en, stij la ti svo’be te eyla lok’tal ti jnaklej ta te’tike stseinno’oxla och ta ak’ot, mok xil me oy boch’o te oy, ti j-ak’ chamele slok’essmachita stsebela ta sjol ja’ jech icham ti jnaklej te’tikal vinike.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
41/46
40
Vay jme’tik
Jun ak’ubal li jme’tike iva y, k’ucha’al iva ye, ja’ti jun ak’cobale mu’yukxa bu ilok’tal, skotolkrixchanoetike muxa bu ilok’ik ta xambal ta ak’obaltik yu’un toj ik’ ti ak’obale.
Jech ta
xa
lik k’a
la
l mi mu’yuk ilok’ta
l ti jme’tike yu’un iva y. Ja’ jech slo’il ti jtotik jme’tik ti vo’nee.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
Vayijel
Oy la ep chonbolometik k’atajem ta sva yijel krixchanoja’ ti ak’ chameletike. Oy xavile xanav stuk no’ox mimo’oje skuch batel jun tse’m, li j-ak’ chamel xu’ta sk’atejesba ta chon, ta ok’il, ta tsemen, kotom.
Juna
k’oba
l jun vinik ba
xcha
bi xcho’m yu’un ba
sk’elbuch’u chba sk’uxbe yajan, te ik’ot kotom ba sk’ux tiajane, li vinike la jyak’be tuk’ ja’ no’ox yu’un muk’xcham, k’alal isut batel ta snae, te albat yu’un sme’ lia y na’tik k’usi snak’obal ijelav te la jyalkomel albo a vole mu xi smilun, mu’yuk ep ta jk’uxbe yajan. Li’e ja’sva yijel jun j-ak’ chamel k’atajem ta chonbolom.
Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
42/46
41
P’ijil vinik
Ta slumal Tenejapa Oyla jun p’ijil mol vinik. Ta la xchotan sta ti’ na’m. Ep no’ox chk’otik krichanoetik ta sk’an be stak’in,
yixim xchenek’. –Jech xtok lek xalbe mantal ti krixchanoetike. Ti
lí mole oy xa ta jo’vinik sjabilal xchamel.Sebastián Pérez González
San Cristóbal de las Casas, Chiapas
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
43/46
42
Yalobil k’opGlosario
Almantalvun Carta
Ch’ipel ArrulloIxtolal lo’il ChisteJ-a’mtel osil vinik CampesinoJech chalik MitoK’ejimol CanciónKalon LataKuxlejal Biografía
Lak’lajeletik VecinosLo’il maxil CoplaLo’il maxil CuentoLo’il maxil FbulaLo’il maxil Leyenda, creencia y mitoLo’il NarraciónLo’ilal AnécdotaMantal InstructivoMantalil lo’il RefrnMimi’ BorreguitoNichimal k’op Poesía
Pa’io, chpamuk’tavan EspiarÍ
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
44/46
43
Sa’obil ÍndiceSk’oplal MonografíaSlo’iltael, k’ux-elan DescripciónSlo’itael k’usi chich’pasel Crónica
Snopel ku’si ja’ AdivinanzaSpasel RecetaSuyul SirenaSya ya’ AbuelitaTsavtsav votsan Se esponja (plumas)Unu baletik • ch-uninaj yanal te Primavera
Vo’ne lo’il Narración histórica
Xch’unel CreenciaXchanel Ensa yoXikit • xliklajan AcabadoXmaklajan k’op TrabalenguasXpa’ije, chpaichivan CeloX-uman, xk’un Pjaro correcaminosXyaket Sigue
Yak’obil ta k’elel Representación teatral Yech, jech Así Yolob, t’ilumte’ Arco Yotolal Pgina
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
45/46
Stalel xkuxlejal k’usitik chich’an pasel ta bats’i k’opVivencias y sucesos cercanos en lengua tsotsil
Bats'i k'op, Chiapas / Tsotsil de Chiapas2°
se imprimió por encargo de la
Comisión Na
ciona
l de Libros de Texto Gra
tuitos,en los talleres de xxxxxxxxCol. xxxxxxxx
Delegación xxxxxxxxxxC.P. xxxxx, México, D.F.,
en el mes de xxxxxx de 2008.
El tiro fue de xxxx ejemplaresms sobrantes para reposición.
8/17/2019 4126 Vivencias Y Sucesos Cercanos en Lengua Tsotsil. Segundo Grado.
46/46