“คลงเปด” จดหมายเหต (Open Archives): การสงคนสมบตวฒนธรรมดวยใจทเคารพ๑

คมเบอรล ครสเตน : เขยน / ชวสทธ บณยเกยรต : แปลและเรยบเรยง

บทคดยอ

ในชวงยสบปทผานไป สถาบนทจดเกบคลงเอกสารจ านวนไมนอยไดรบการกระตนเตอนโดยนกรณรงคทเปนชนพนเมอง ในการการจดการคลงเอกสารและความรทค านงถงภมปญญาและผคนในทองถนทมสวนในเนอหาของเอกสารเหลานน สนามการจดการคลงสมบตวฒนธรรมในรปแบบดจทลเอง น ามาสความเปนไปไดในการรวมท างานและปญหาใหกบชนพนเมอง ทงในกระบวนการจดการ การคนคน การแลกเปลยนหมนเวยน และการสรางมรดกวฒนธรรมใหม ทงน สนามดงกลาวอยในอาณาบรเวณทซบซอน อนประกอบดวยประวตศาสตรอาณานคมหรอหลงอาณานคม และขอถกเถยงเกยวกบสทธของสาธาธารณชนในการเขาถงความรดงกลาวในโลกยคดจทล ในขณะทเทคโนโลยดจทลเออใหเอกสารตางๆ ไดรบการสงคนอยางรวดเรว แลกเปลยรหมนเวยนในวงกวาง และกอใหเกดความเหนตางๆ ไดอยางไมจบสน แตขณะเดยวกน ดวยเทคโนโลยดงกลาวนเองททาทายใหชมชนพนเมอง ปรารถนาใหเสยงของตนเองทรลกในเรองราวของตน ไดเปนสวนหนงของคลงเอกสารสาธารณะ และใชเทคโนโลยดงกลาวอกเชนกนในการก าหนดมาตรการทใสใจกบรบททางวฒธรรม ในการชม การแลกเปลยนหมนเวยน และการผลตซ าวสดบางประเภท กรณศกษาทจะหยบยกมาอภปรายในบทความแสดงใหเหนโครงการจดการเอกสารจดหมายเหต ทมงหวงใหเกดการสงคนมรดกวฒนธรรมในรปแบบดจทล และด าเนนไปดวยความเคารพซงกนระหวางเจาของวฒนธรรม สาธารณะ และสถาบนทดแลคลงเอกสาร ของชนเผาตางๆ ในภมภาคตะวนตกเฉยงเหนอของแปซฟค

ผเขยนกลายเปนนกจดหมายเหตดวยความบงเอญ เนองดวยการท างานเปนนกมานษยวทยาและนกชาตพนธวรรณนา

ทศกษาชมชนพนเมองวารมนก (Warumungu) ในตอนกลางของออสเตรเลย และอกหลายชนชาตอเมรกนพนเมองในภมภาคตะวนตกเฉยงเหนอของแปซฟคในประเทศสหรฐอเมรกน งานของผเขยนใหความสนใจกบการบรณาการวตถในรปแบบดจทลในกระบวนการสงคนสมบตวฒนธรรม เขาสการปฏบตของชมชน ขนบธรรมเนยม และการสรางสรรคทางวฒนธรรมรวมสมย โดยอาศยคลงจดหมายเหตดจทล ตวอยางเชน หลงจากทมสอบนทกดจทลจากนกวจย คร และหมอสอนศาสนาทไหลบามาสศนยศลปะและวฒนธรรมนยนคกานยนย (Nyinkka Nyunyu Art and Culture) ผเขยนจะตองท างานรวมกบเจาหนาทชาววารมนกในการจดการสอดจทลใหมเหลานน๒ โดยเฉพาะอยางยง หลงจากกบผลตภณฑเชงการพาณชยทหาไดงายตามทองตลาด เรากลบพบจดบอดในระบบการจดการเนอหาหลายจด อนไดแก ระบบดงกลาวไมไดก าหนดระดบของการเขาถงขอมลทแยกยอยตามประเภทของผใชงาน และไมมการปรบแตงมาตรการ (protocol) ในการเขาขอมลทค านงถงเงอนไขทางวฒนธรรมของแตละกลม ผน าชมชนของชาวนยนคกานยนย (Nyinkka Nyunyu) มความประสงคในการสรางจดหมายเหตดจทลทเออตอการจดการเนอหา ตามมาตรการทางวฒนธรรมทมพลวตอยเนองๆ ทงการควบคมการเขาชม, การแลกเปลยนขอล และการผลตซ าวสดทางวฒนธรรมและความร เมอ ค.ศ. ๒๐๐๗ หลงจากการท างานรวมกบ

๑ บทความนแปลและเรยบเรยงจาก Christen, Kimberly. “Opening Archives: Respectful Repatriation,” The American Archivist, Vol. 74, 2011, pp. 185-210.

๒ โปรด Nyinkka Nyunyu Art and Culture Centre, http://www.nyinkkanyunyu.com.au, accessed 26 September 2010. และโปรดด Kimberly Christen,

“Following the Nyinkka: Relations of Respect and Obligations to Act in the Collaborative Work of Aboriginal Cultural Centres,” Museum Anthropology 30, no. 2 (2007): 101-24.

ผออกแบบโปรแกรม เราเรมใชโปรแกรมใหม “Mukurtu Wumpurrarni-kari Archive”๓ คลงจดหมายเหตดงกลาวเอใหคนวารมนก (Warumungu) ก าหนดเงอไขการเขาถงและการใชประโยชนวสดทางวฒนธรรมของพวกเขา ดวยการสรางระบบการจดการเอกสารในระดบยอย ทเชอมตอระหวางสมาชกชมชนแตละคน ดวยอาศยการก าหนดลกษณะของผใชทแตกตางกน และกระบวนการน าเอกสารขนสระบบการจดเกบทมการก าหนดสทธตามขนตอน ตวอยางเชน ชดเนอหาบางสวนอนญาตใหเฉพาะผใชทเปนเพศหญงสามารถเขาถง หรอภาพของกลมชายในพธแรกรบ (initiation ceremony) ซงไดรบมอบจากพพธภณฑสถานแหงชาต อาจจะเออใหกบผใชทเปนเพศชายเทานน permutation ประเภทของการเขาถงไมตายตว เปลยนแปลงได และสามารถน ากลบมาอภปรายไดเสมอ เวนเสยแตวา วสดนนไมไดน าขนใหบรการกบสาธารณชนทวไป๔ ภายในคลงจดหมายเหต กระบวนการก าหนดการเขาถงเอกสารเปนรายชนตามมาตรการทางวฒนธรรม ยงผลใหสมาชกแตละคนของชมชนม “คลงเอกสารยอสวน” (“mini-archive”) เอกสารจากหอจดหมายเหตแหงชาต เอกสารชมชนในระดบทองถน และภาพถายครอบครวซงเปนสมบตสวนบคคล กลายเปนวสดทผสมผสานในคลงเอกสารจดหมาย “Mukurtu Wumpurrarni-kari Archive” และเปดใหเฉพาะสมาชกของชมชนใชบรการทศนยศลปะและวฒนธรรมนยนคกานยนย แตไมไดใหบรการออนไลนทวไป โครงการอยางคลงเอกสารฯ เออใหชมชนพนเมองแสดงบทบาทในการการสงคนสมบตทางวฒนธรรม ความตองการทหลากหลายของสมาชกชมชน บรบททางประวตศาสตรและสถานการณรวมสมย เงอนไขทางเทคนคและทางวฒนธรรมทแตกตางกนของแตละชมชน และลกษณะเฉพาะของกลมวตถ ทงหมดนเออใหเกดโครงกาอนรกษและการฟนฟภาษา การสรางรปแบบการจดการใหมๆ การผลตวสดภณฑทงทเปนประโยชนในเชงการคารวมสมยหรอมใชเพอการพาณชย การฟนฟแบบแผนและการไหลเวยนของการปฏบตและการแสดง๕ ทงโครงการ ความตองการ และผลผลตทหลากหลายเหลาน แสดงใหเหนสนามของการสงคนมรดกดจทล (digital repatriation) ทตดขามศาสตรจดหมายเหต ระบบการจดการขอมลของชนพนเมอง มาตรฐานจดหมายเหต และมโนทศนทแตกตางระหวางการเขาถงและความเปนสวนตว

การสงคนมรดกดจทล: การเขาถงและการใหความส าคญกบรายละเอยด

เทคโนโลยดจทลเสนอทางเลอกในการสงคนมรดกวฒนธรรมสชมชนตนทาง ดวยเปนวธการจดการทใชสอกลางตนทนต า ในขณะทนกวชาการจากหลายสาขาวชาใหความส าคญกบการด าเนนการทางจรยธรรม กฎหมาย และการเมอง ในการสงคนสมบตวฒนธรรมในทางกายภาพ หรอรปแบบอนๆ ของการสงคนมรดกวฒนธรรมมกไดรบการพจารณาวาเปนสวนเพมเตมจากการสงคนทางกายภาพ หรอในอกทางหนง คอไมใสใจใดๆ เลย อยางไรกตาม ลกษณะเฉพาะของแหลงทรพยากรในรปแบบดจทล ทงความสะดวกในการส าเนา การเผยแพร และการแกไขเปลยนแปลง หรอจะเปนการเออใหวสดดจทลปรากฏหลายแหงในคราวเดยวกน และลกษณะทชวคราวของสอดจทล ท าใหมรดกวฒนธรรมในรปแบบดจทลเหลานมคณลกษณะทตางจากสมบตวฒนธรรมประเภทอน นกวชาการสามรถขบคดถงวธการทหลากหลายในการผลตสราง

๓ ส าหรบประวตของโครงการและการทดลองใชงาน โปรดดเวบไซตของโครงการท http://www.mukurtuarive.org, accessed 24 August 2010, และสามารถอานรายละเอยดเกยวกบลกษณะการจดท าคลงจดหมายเหตและเปาหมายไดท Kimberly Chirsten, “Archival Challenges and Digital Solutions in Aboriginal Australia,” SAA Archaeological Recorder 8, no. 2 (2008): 21-24. ๔ หากตองการท าความรจกเกยวกบมาตรการทางวฒนธรรมของวารมนกและขนตอนในการเจรจาตางๆ มากขน โดยสมพนธกบการแลกเปลยนขอมลและความร สามารถดไดท Kimberly Christen, “Tracking Properness: Repacking Culture in a Remote Australian Town,” Cultural Anthropology 21, no. 3 (2006): 416-46. ๕ โปรดด Joshua Bell, “Looking to See: Reflections on Visual Repatriation in the Purari Delta Guilf Province, Papua New Guinea,” ใน Museums and

Sources Communities: A Routledge Reader, ed. Laura Peers and Alison Brown (London: Routledge, 2003), 111-22; Aron Crowell, “Sharing Knowledge in Alaska: Smithsonian Collections Come Home,” paper presented at the American Anthropological Association, Philadelphia, Penn. 4 December 2009: Haidy Geismar, “Photography Changes Who Gets to See Images of Us,” Click! Photography Changes Everything, Smithsonian Photography Initiative (2009), http://click.si.edu/Story.aspx?story=530, accessed 10 December 2009; Kate Hennessy, “Virtual Repatriation and Digital Technologies and Contested Ideologies: The Tagish First Voices Project,” American Indian Quarterly 30. Nos. 1 and 2 (2006): 119-37; และ Ruth Philips, “Replacing Objects: Historical Practices for the Second Museum Age,” Canadian Historical Review 86, no. 1 (2005): 83-110.

ทางวฒนธรรมและวถทางในการแลกเปลยนและหมนเวยนความร การสงคนสมบตวฒนธรรมในรปแบบดจทลกลายเปนนยามทสรางความสบสนไดงายๆ หากใครกตามมองถงความสมพนธระหวางมรดกวฒนธรรมทเปนดจทลและทเปนกายภาพอยางตรงไปตรงมา และพจารณาวามรดกวฒนธรรมในรปแบบดจทลสามารถแทนทมรดกวฒนธรรมในเชงกายภาพ แลวน ามาสการสงคนวสดทางประวตศาสตรและวฒนธรรมในรปแบบดจทลโดยสถาบน ปจเจกบคคล หรอกลมชมชนทองถน ใหกบชมชนพนเมองกเพยงพอแลว แตในความเปนจรงแลว มรดกวฒนธรรมในรปแบบดจทลไมมวตถประสงคในการทดแทนมรดกในรปแบบทางกายภาพ ในทางตรงขาม วสดวฒนธรรมในรปแบบดจทล (หรอทไดรบการแปลงรปแบบใหเปนดจทล) เปนเพยงทางเลอกและสะทอนชวตพลวตของวตถทางกายภาพ วสดทไดรบการแปลงสภาพเปนดจทลและทสงคนใหกบชมชนอาจน ามาสการฟนฟทางวฒนธรรมและภาษา หรออาจจะน ามาสความตงเครยดหรอความไมลงรอย หรอน ามาสการสรางสรรครปแบบทางวฒนธรรมใหมทไดรบความนยม หรอกอใหเกดความรวมมอใหมๆ และหรอกลายเปนการประดษฐการแสดงหรอศลปกรรมประเภทใหมไดเชนกน แตในทกกรณ วสดเหลานมกเกยวของกบความเขาใจทซอนทบระหวางการเขาถงและการสงวนรกษาไวทงนน

โดยเฉพาะอยางยง นกจดหมายเหตเองควรพจารณาและท าความเขาใจกบความคลมเครอของเอกสารจดหมายเหต เพราะตนเองพยายามจดสรรใหแหลงขอมลเออกบสาธารณะทมกมความประสงคในการใชงานในลกษณะแตกตางกน ประเดนของการเขาถงนบเปนเรองส าคญอยางยงส าหรบนกจดหมายเหต ทตองการใหคลงเอกสารของตนสามารถใหบรการไดทงในรปแบบทเปนกายภาพและทเปนดจทล ตอเมอการเขาถงกลายเปนหวใจของการท างาน โดยเฉพาะอยางยงในชวงหาปทผานไป นกจดหมายเหตอเมรกนวนเวยนอยกบการปฏบตตาม “มาตรการการจดการเอกสารจดหมายเหตอเมรกนพนเมอง” (Protocols for Native American Archival Materials) เอกสารดงกลาวกระตนเตอนใหสถาบนทมคลงสะสมและองคกรตวแทนตางๆ ใสใจกบคนอเมรกนพนเมอง เพราะพวกเขาสมพนธกบคลงเอกสาร การส าเนา และการจดการและการเขาถงวสดทางวฒนธรรมทไดอยในการครอบครองของสถาบนของรฐและเอกชน๖ มาตรการทก าหนดไวเปนเพยงแนวทางการท างาน ไมใชกฎหรอระเบยบ ซงขนอยกบวานกจดหมายเหตเลอกประยกตใชหรอไม และหากเลอกใช การท างานจะเปนทางเลอกของการสรางความสมพนธกบชมชนพนเมองและกบวสดทอยในการครอบครอง ฉะนน มาตรการเปดใหนกจดหมายเหตทบทวนมมมองพนฐานและฐานรากของสนามการท างานของตนเอง

นกจดหมายเหตจะตองขบคดและถกเถยงถงการเปดใหบรการเอกสารในคลงทตนเองรบผดชอบกบสาธารณชนทวไป และโครงการสงคนสมบตวฒนธรรมในรปแบบดจทลทมลกษณะเฉพาะ ในการอภปรายดงกลาวน นกจดหมายเหตควรเปดใจและสรางการมสวนรวมกบของชมชนพนเมองในประเดนทเกยวของกบการจดมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม นกจดหมายเหตควรท างานกบแตละชมชนในแตละโครงการดวยเงอนไขการท างานทแตกตางกน ทงการเขาถงและการมสวนรวมในการจดการ อยางไรกด การใสใจกบมาตรฐานทางวชาชพทเกยวกบขอบเขตและการจ ากดสทธการเขาถงภายใน “ขอบขายสาธารณะ” (public domain) องคประกอบพนฐาน “การเขาถงทไมจ ากดสทธ” (open access) ส าหรบสาธารณะ และคณคาและเงอนไข “ความรเฉพาะทาง” ในการนยามคลงเอกสาร ทบอยครงฉดรงความเปลยนแปลง ทงหมดนเปนสงจะเปนทจะตองน ามาค านงถงเชนกน๗

๖ โปรดดรายละเอยดเกยวกบมาตรการการจดการเอกสารจดหมายเหตอเมรกนพนเมอง (Protocols for Native American Archival Materials), http://www2.nau.edu/libnap-p/protocols.html, accessed 1 September 2010. ๗ องคกรทางวชาชพหลายแหงก าลงพฒนามาตรฐานการจดการเอกสารเกยวกบชนพนเมอง รฐบญญตในการปกปองสสานของอเมรกนพนเมองและการสงคนสมบต

วฒนธรรม ค.ศ. ๑๙๙๙ ในสหรฐอเมรกา เปนชวงเวลาทมกฎหมายตระหนกถงบทบาทของชนพนเมอง ในการควบคมวสดทางวฒนธรรมทอยในความดแลของของสถาบนตางๆ และน ามาสประเดนของการจดประเภทการเขาถง โปรดดมาตรการจดการเอกสารจดหมายเหตชนพนเมอง (Protocols for Native American Archival Materials); “Charge for the Society of American Archivists Working Group Cultural Property, “ http://www.archivists.org/council/Council0809/0809-1-II-E-CulturalPropWG.pdf; และเวบไซตของสมาคมหองสมดอเมรกน (American Library Association) วาดวยการแสดงออกทางวฒนธรรมแบบประเพณ (Traditional Cultural Expressions และหองสมดใน “Librarianship and Traditional Cultural Expressions: Nurturing Understanding and Respect,” http://wo.ala.org/tce/; all accessed 1 September 2010. นอกจากนยงมการประชมนานาชาตเชนการประชมทจดโดยองคการยเนสโก (UNESCO) และองคกรทรพยสนทางปญญาโลก (WIPO) ทผลกดนนยามใหม ขอก าหนดทางกฎหมาย และแนวทางในการจดการมรดกวฒนธรรมของชนพนเมอง. โปรดด Monika Dommann, “Lost in Tradition? Reconsidering

ความเขาใจของสาธารณชนทวไปทเหนวาการเขาถงวสดตางๆ ในขอบขายสาธารณะโดยสมบรณเปนเรองทพงปฏบต และความเขาใจดงกลาว กลบท าใหสถาบนทมคลงสะสมวตถและเอกสารทางวฒนธรรม ไมไดพจารณาถงระบบการจดการและการแลกเปลยนขอมลทไมใชสงคมตะวนตก เพราะความเขาใจเกยวกบ “สาธารณะ” “สวนตว” และอนๆ กลบมนยทตางออกไป ตวอยางเชนในกรณของคลงจดหมายเหต “Mukurtu Wumpurrarni-kari Archive” ของชมชนวารมนก การเขาถงวสดทางวฒนธรรมบางสวน (รวมทงความรทประกอบกบเอกสารดงกลาว) อาศยการพจารณาความเหมาะสมของอาย เพศ วย สถานภาพทางศาสนา ครอบครว และความสมพนธกบสถานท (และระบบดงกลาวสามารถทบทวนหรอปรบเปลยน) ทงหมดนเพอก าหนดการเขาถงวสดในระหวางสมาชกในชมชน และแจงใหเหนทมาทไปของขอก าหนดในการเผยแพร ท าซ า และสรางสรรคความร ทงในรปแบบทเปนวสดทางกายภาพและภมปญญา ภายในระบบดงกลาว กลมผคนทเกยวของหมนทบทวน ตรวจสอบ และก าหนดลกษณะการเขาถงโดยค านงจากระบบทางสงคมและชดของมาตรการทางวฒนธรรม เพอใหระบบดงกลาวสะทอนใหเหนความรบผดชอบและเปนทยอมรบรวมกนในชมชน ระบบวารมนกเปนเพยงระบบทตอบสนองการใชงานของชนพนเมองแบบหนง ทชใหเราเหนถงขอวพากษและความเขาใจทลมลกมากขนในเรองสาธารณะและการเขาถงขอมล การใสใจกบระบบเหลานท าใหตองขบคดนยของ “สาธารณะ” มากยงขน (ในฐานะทเปนประเภทของการเผยแพรขอมล) หรอ “การเขาถงแบบเปด” (open access) (ในฐานะทเปนเปาหมายของการปฏบตแบบสากล) ฉะนน การเนนรปแบบการท างานของระบบเหลาน สะทอนใหเหนถงเครอขายการท างานทสมพนธกบสงตางๆ และการอ านวยใหคนเขามาเกยวของกบการดและวสดวฒนธรรมและความรทอยบนฐานของความเปนเครอญาตในชมชน ระบบการสราง การเผยแพร และการเขาถงความรของชนพนเมอง ไมไดสอดคลองกบความคดเสรในการเขาถงความรทเปนสากลทเปดใหผคนทวไปเขาถงขอบขายสาธารณะ ในทางตรงขามระบบเหลานท าใหเราจะตองขยายความคดเกยวกบ “สาธารณะ” และเราควรจนตนาการอยางไรกบมโนทศนดงกลาว๘

ในความเปนจรงแลว ขอบขายสาธารณะไมไดครอบคลมแบบแผนของการสรางและการเผยแพรความรของชนพนเมอง พาเมลา แซมมวลสน (Pamela Samuelson) นกวชาการดานกฎหมายแสดงย าความเขาใจอยางถองแทเกยวกบขอบขายสาธารณะ “ขอประโยชนส าคญของการพจารณาขอบขายสาธารณะเชงซอน นนคอการมองเหนชดคณคาทางสงคมหลากหลายชดในขอบขายสาธารณะเหลานน และมแนวทางจ านวนมากมายทจะรกษาขอบขายสาธารณะเหลานน พรอมกนกบคณคาทขอบขายสาธารณะเหลานด ารงไว๙ โดยเฉพาะอยางยง แซมมวลสนเองระบถงระบบความรภมปญญาในฐานะของชดคณคาทมกถกละเลยหรออยชายขอบของขอบขายสาธารณะ ระบบความรภมปญญาของชนพนเมอง รวมถงวถของการเผยแพรและการเขาถงความร น ามาสค าถามเกยวกบความคดเชงมาตรฐานทมกมองขอบขายสาธารณะทเขามา

the History of Folklore and its Legal Protection Since 1800,” in Intellectual Property and Traditional Cultural Expressions in a Digital Environment. (Chelten, U.K.: Edward Elger Press, 2008), 3-16; และ Wend Wendland, “It’s a Small World (After All): Some Reflections on Intellectual Property and Traditional Cultural Expressions.” ใน Intellectual Property and Traditional Cultural Expressions in a Digital Environment. (Chelten, U.K.: Edward Elger Press, 2008), 150-81. ๘ โปรดด Kimberly Christen, “Gone Digital: Aboriginal Remix and the Cultural Commons,” International Journal of Cultural Property 12 no.3 (2005): 315-

45; Rosemary Coombe, “Fear, Hope and Longing for the Future of Authorship and a Revitalized Public Domain in Global Regimes of Intellectual Property,” De Paul Law Review 52 (2003): 117-91; James Leach, “Modes of Creativity and the Register of Ownership,” in CODE: Collaborative Ownership and the Digital Economy, ed. Rishab Aiyer Ghosh (Cambridge, Mass.: MIT Press, 2005), 29-44; Fred Myers, “some Properties of Culture and Persons,” in CODE, 45-60; Anthony Seeger, “Who Got Left Out of the Property Grab Again: Oral Traditions, Indigenous Rights, and Valuable Old Knowledge,” in CODE: 75-84. ๙ เนนโดยผเขยน. Pamela Samuelson, “Enriching Discourse on Public Domains,” Duke Law Journal 55 (2006): 104, Social Science Network,

http://ssrn.com/abstract=925052, accessed 19 February 2010. One of the thirteen conceptions of the public domain she outlines is the “Romantic or Imperialist Public Domain” (p.138) แสดงใหเหนวาขอบขายสาธารณะทไมครอบคลมความรภมปญญา และกลาวถงการสรางแนวคดทางเลอกในการกลาวถงทรพยสนและการเขาถงสมบตวฒนธรรม (pp. 140-41). โปรดด Brad Sherman and Leanne Wisemann, “Toward an Indigenous Public Domain?,” in The Future of the Public Domain, ed. Luice Guibault and Bernt Hugenholtz (Kluwer Law International, 2006), 259-77 และ Anupam Chander and Madhavi Sunder, “The Romance of the Public Domain,” California Law Review 92 (2004), Social Science Research Network, http://ssrn.com/abstract=562301, accessed 1 February 2010.

แกปญหาการเลอกปฏบตและความอยตธรรม อยางไรกด เฉดสของสงทเรยกวาขอบขายสาธารณะนน กลายเปนเรองทเขาใจกนนอยเตมท หรอกลายเปนจนตนาการทเพอฝน ความรภมปญญามกไมไดรบการคดถงในแงของทางเลอกของขอบขายสาธารณะ ซงเออใหมการก าหนดแนวทางการสรางและเผยแพรสมบตวฒนธรรมอยางตอเนอง๑๐

ไมวาจะเปนนกจดหมายเหต บรรณารกษ และนกพพธภณฑ ผทเหนชอบในหลกการทวาระบบความรพนเมองและมาตรการทางวฒนธรรมละเลกวธคดเกยวกบสาธารณะทมองเหนความเปนกลมคนขนาดใหญทไมแตกตางกน พวกเขาเองกลบมองไมเหนแนวทางทจะน ามาสการปฏบตในการ “เปด” คลงเอกสารส “สาธารณะ” ดวยการยดหลกการดงกลาว อนทจรง หากสถาบนใดยดเอาหลกการทเปดคลงเอกสารสสาธารณะอยางทวถง ยากนกทจะเขาใจถงการเรยกรองของคนพนเมองกบการจดประเภทหรอระดบทแตกตางของการเขาถงคลงความร บอยครงในสถานการณเหลาน ระบบการจดการขอมลของชนพนเมองมกไดรบการนยามวาเปน “คณคาทางวฒนธรรม” หรอ “ธรรมเนยม” สวนในอกหลายกรณ สถาบนทครอบครองเอกสารมทาททยนดหรอเขาใจกบระบบของชนพนเมองอยบาง แตกลบมองชดความคดหรอแบบแผนการปฏบตดงกลาวดวยสายตาหรอทาททแตกตางจากการอางองกบหลกสากล ทยดเอาประเภทของการเขาถงสาธารณะเปนทตง เพยงรปแบบเดยว พอล เดารช (Paul Dourish) และโจฮนนา บรวเออร (Johanna Brewer) เสนอใหพจารณาวา การมองขอมลในฐานะ “ประเภทโดยก าเนด” (natural category) มากกวาการมองขอมลแบบ “ประเภทวฒนธรรม” (cultural category) กลบจ ากดความสามารถของคนในการมองกระบวนการและความสมพนธ ซงเปนพนฐานของระบบขอมลทอยในวธคดทางวฒนธรรมทใหญกวาและเหตการณทางประวตศาสตรทเกยวของ๑๑ การพจารณาขอมลวาเปนสงสากลเทากบเปนการเพงเฉยตอระบบคดของชนพนเมอง และยอมรบรปแบบการจดการของโลกตะวนตกไปโดยปรยาย ในขณะเดยวกน ความคดเกยวกบการยบยงและการตรวจสอบกบการเผยแพรขอมล ยงท าใหผคนทท างานในโลกของการจดการขอมลเสรยากจะยอมรบวธคดตอการจดการขอมลในแบบอนๆ ฉะนน เมอการเขาถงมคาเทากบการเปด (openness) ยงท าใหมองวาสาธารณะประโยชนเปนเรองทมอยและจะตองไดรบการปฏบตตาม และการจดการขอมลทจ ากดสทธในการเขาถง กลบกลายเปนการจดการทคานกบความคดเรองสาธารณะประโยชนดงกลาว ดวยเหตน วธคดถงการเขาถงทใหความส าคญกบเสรภาพของขอมลขาวสารอยทปลายดานหนง และระเบยบหรอระบบการเมองทขดขนกบวธคดดงกลาวอยอกทปลายขางหนง การจ ากดการเขาถงขอมลกลายเปนเรองเชงลบเสมอนการยบยงหรอการตรวจสอบ (censorship) อเลกซ ไบรน (Alex Byrne) กลาวไววา “การดแลอยางเหมาะสมไมไดหมายถงการยบยงหรอการตรวจสอบเสมอไป หากแตหมายถงการใสใจตอบรบทของสอกลางของขอมลท าหนาทอย ขอบเขตสอกลางขอมทท าหนาทสอสาร และลกษณะของชมชนทขอมลไหลเวยนอยภายใน๑๒ หรอในอกทางหนง การย าซ าๆ ถงการยบยงหรอการตรวจสอบเปนสงทปฏบตกนในขอบเขตทางการเมองประเภทหนง เพอจะชวยใหเราเขาใจไดวา ไมใชวา “การไมเหน” ในบางขณะ กลายเปนเรองของการใชอ านาจอยางลนเหลอเสมอไป หากแตเปนการจดการขอมลตามมาตรการทางวฒนธรรม โดยมาตรการดงกลาวก าหนดความรบางประเภทส าหรบคนบางกลมตามความแตกตางของมนษย ตวอยางเชนในคลงจดหมายเหตมกรต การก าหนดการเขาถงขอมลเจาะลกลงไปถงระดบชนของเอกสาร โดยจ ากดและอนญาตการใชงานทพจารณาตามเพศสภาพ สถานภาพทางพธกรรม ความสมพนธกบสถานท และอนๆ อยางไรกด นไมใชระบบการเลอกปฏบตในความหมายของการตอตานกบความคดนยมเสร เพราะภายในระบบวฒนธรรมของชนวารมนก ความรเกยวกบสถานท บรรพบรษ และพธกรรมเปนทแพรหลายในชมชน แตไมมใครไมวาจะเปนบคคลหรอกลมทจะยดครองความรทงหมดไว ในทางตรงขาม นเปนระบบทเสรมหรอเพมพนใหกลมเครอญาตทหลากหลาย ตองเขามาพบปะเพอน ามาสการแลกเปลยน การแบงปน และการเผยแพร

๑๐ โปรดด Kathy Bowery and Jane Anderson, “The Politics of Global Information Sharing: Whose Cultural Agendas Are Being Advanced?,” Social and

Legal Studies 18, no.4 (2009): 1-26; Chander and Sunder, “The Romance of the Public Domain;” Christen, “Gone Digital,” 315-44; and Rosemary Coombe, “The Expanding Purview of Cultural Properties and Their Politics,” Annual Review of Law and Social Sciences 5 (2009): 393-412. ๑๑ Johanna Brewer and Paul Dourich, “Storied Spaces: Cultural Accounts of Mobility, Technology, and Environmental Knowing,” International of

Human-Computer Studies (2008). ๑๒ Alex Byrne, quoted in Elizabeth Edwards, “Talking Visual Histories: Introduction,” in Museums and Sources Communities, 83-99, quote at p. 95.

ความร ดวยเกรงวา ไมวนใดกวนหนง ความรนนๆ กลบไมมผใชงานหรอไมตายในทสด (เมอไมมผเขาถงความรนนๆ เปนระยะเวลายาวนานในชวงหลายชวอายของคน)๑๓

นกจดหมายเหตจ านวนมากรวมมอกบชมชนคนพนเมองและสถาบนทเกยวของ โดยอาศยระบบการท างานทพจารณาเปนกรณๆ ไป โดยหลกเลยงการจดท ามาตรฐานเดยวทประยกตใชกบระบบตางๆ๑๔ ในความเปนจรง รปแบบของการสรางความรวมมอและสรางเวทในการตอรองกบชมชนคนพนเมองทนาสนใจ พบไดในขนตอนและการปฏบตในการสงคนมรดกวฒนธรรมในรปแบบดจทล ในชวงยสบปทผานไป สถาบนทมคลงสะสม ไมวาจะเปนพพธภณฑ หองสมด และหอจดหมายเหต เอาใจใสกบขอเรยกรองของกลมคนพนเมองในการประยกตการจดการและความรของคนพนเมองเขากบกระแสการท างานของพพธภณฑและจดหมายเหต ตงแตขนตอนงานทะเบยนจนถงการจดแสดง๑๕ ดวยการเตบโตของเทคโนโลยดจทล นกจดหมายเหต ผคนทท างานในพพธภณฑ และชมชนพนเมองรวมมอในการสรางรปแบบการท างานใหมๆ ในการสรางสรรค เผยแพรขอมล และการสรางความรและวสดวฒนธรรม หนงในการพฒนานนไดแก Web 2.0 ซงเปนเทคโนโลยทอาศยผใชเปนสรางเนอหาและนทรรศการทพฒนาจากรากฐาน รวมทงรปแบบการน าเสนอไดกลายเปนเวทของการแบงปนวสด เวทของการแบงปนรปภาพโดยอาศยการท างานของเวบ เชน Flikr และในการพฒนาลาสดไดแก Omeka ทเชอเชญใหผคนใชเทคโนโลยตนทนต าหรอไมมตนทนเลยในการสรางการจดแสดงและแผยแพรวตถกายภาพในรปแบบทเปนดจทล๑๖

อาณาบรเวณทใชเทคโนโลยดจทลทนาสนใจใหมๆ เหลาน สรางทงโอกาสและปญหาใหกบคนพนเมอง ในการจดการ การฟนฟ การเผยแพร และการสรางสรรควสดมรดกวฒนธรรมใหมและภาพตวแทนของตนเอง ในขณะทเทคโนโลยดจทลอ านวยใหวสดไดรบการสงคนกลบอยางรวดเรว เผยแพรไดกวางขวางยงขน และใหขอมลหรอแสดงความเหนไดอยางไมรจบ แตเทคโนโลยเหลานกอใหเกดขอทาทายกบชมชนคนพนเมองทตองการรกษาขนบธรรมเนยมทางวฒนธรรมในการชม การเผยแพร และการผลคซ าวสดวฒนธรรมทดนาตนตาตนใจเหลาน ชมชนคนพนเมองจ านวนมากตองการควบคมการเผยแพรขอมลหรอวสดวฒนธรรมบางประเภท โดยองกบระบบวฒนธรรมของตนเอง และขณะเดยวกนเปดโอกาสใหกบเสยงของคนทมความรเฉพาะทางและเรองราวตางๆ ใหกบเอกสารทเปนสาธารณะเหลาน๑๗ การท างานทตอบสนองทงการจดการคลงเอกสารของตนเอง และทเปนการจดการคลงสาธารณะและเอกชนของสถาบน สงผลใหคนพนเมองจ านวนมาก ๑๓ Kimberly Christen, Aboriginal Business: Alliances in a Remote Australian Town (Santa Fe: School of Advanced Research Press, 2009) and Fred

Myers, “Ontologies of the Image and Economics of Exchange,” American Ethnologists 31, no.1 (2004): 5-20. ๑๔ ตวอยางเชน โปรดด Ramesh Srinivasan, Jim Enote, Katherine M. Becvar, and Robin Boast, “Critical and Reflective Uses of New Media Technologies

in Tribal Museum,” Museum Management and Curatorship, forthcoming; Michael Brown, Who Owns Native Culture? (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 2003); Timothy Powell, “A Drum Speaks: A Partnership to Create a Digital Archive Based on Traditional Ojibwe Systems of Knowledge,” RBM: A Journal of Rare Books, Manuscripts and Cultural Heritage (2007): 167-79. ๑๕ โปรดด Jane Anderson, “Access and Control of Indigenous Knowledge in Libraries and Archives: Ownership and Future Use,” paper presented at

Correcting Course: Rebalancing Copyrights for Libraries in the National and International Arena, 5-7 May 2005, Columbia University, N.Y., http://correctingcourse.columbia.edu/program.html, accessed 1 March 2010; Christen, “Archival Challenges and Digital Solutions in Aboriginal Australia,” 21-24; Edwards, “Talking Visual Histories,” 83-99; Geismar, “Photography Changes Who Gets to See Images of Us”; และ Ruth Philips, “Replacing Objects: Historical Practices for the Second Museum Age,” Canadian Historical Review 86, no. 1 (2005): 83-110. ๑๖ Flickr (http://www.flickr.com, accessed 20 September 2010) เปนเวบไซตทอ านวยใหผใชสามารถน าภาพสวนบคคลขน ใหรายละเอยด ใหความเหน และเปดให

ผคนเขาถงคลงภาพดงกลาว Omeka (http://www.omeka.org, accessed 20 September 2010) เปนเครองมอของการสรางนทรรศการ ทเชอเชญใหบคคลและสถาบนใชรปแบบพนฐาน (template-based sets) ในการสรางสรรคนทรรศการออนไลน. ๑๗

โปรดด Kimberly Christen, “Access and Accountability: The Ecology of Information Sharing in the Digital Age,” Anthropology News (Apr il 2009) 4–5; Kate Hennessy, “Virtual Repatriation and Digital Cultural Heritage,” Anthropology News (April 2009): 5–6; Jane Hunter, Ronald Schroeter, Bevan Koopman, and Michael Henderson, “Using the Semantic Grid to Build Bridges between Museum Communities and Indigenous Communities,” presented at Global Grid Forum: Semantic Grid Applications Workshop, Honolulu, Hawaii, 6–10 June 2004, University of Queensland UQeSpace, http://espace.library.uq.edu.au/view/UQ:7929, accessed 1 February 2010; Heidi Johnson, “Graded Access to Sensitive Materials at the Archive of the Indigenous Languages of Latin America,” Proceedings of the Joint Conference on Digital Libraries (Washington, D.C.: IEEE Computer Society, 2003), 176–78; Powell, “A Drum Speaks, 167–79; and Karen J. Underhill, “Protocols for Native American Archival Materials,” RBM: A Journal of Rare Books, Manuscripts, and Cultural Heritage 7, no. 2 (2006): 134–45.

ตองการพฒนาคลงเอกสารและจดหมายเหตทเขาสามารถใหขอมลและการใหรายะเอยดดวยตนเอง ดงทปเตอร โทเนอร กลาววา

สงทสงเกตไดอยางชดเจน ประเภทของเมตาดาตา (metadata schemes) เชน ดบบลน คอร (Dublin Core) อยบนฐานคดของการจดการความรแบบตะวนตก ในเมอทกวนนการท างานจดหมายเหตอาศยการท างานรวมกบชมชนพนเมองมากขน ดวยวตถประสงคส าคญทอาศยการจดความรทองถน ฉะนน เราจะตองขยายประเภทของเมตาดาตาทรวมเอารปแบบและประเภทของความรทสามารถสะทอนคณคาทางวฒนธรรม๑๘

งานของโทเนอรสงเสรมใหสถาบนทจดเกบเอกสารจะตองประเมนคณของเอกสารทครอบครอง และเปดระบบ

มาตราฐานทตนเองใชในการจดการความสการเรยกรอง ประวตศาสตร และระบบความรของคนอน ขอแนะน านไมมวตถประสงคในการตอตานกบสงทเปนมาตรฐาน หรอความจ าเปนระบบมาตรฐานกบสถนามของการท างานและมาตรฐานเพอผใชทกประเภท แตเปนการเสนอใหขยายขอบเขตประเภทของความร หรอรจกปรบตวกบรปแบบการจดการขอมลทหลากหลายมากยงขน

เทคโนโลยดจทลและอนเตอรเนตสรางชองทางใหกบชนพนเมองสามารถเขาถงคลงเอกสาร พอๆ กบการสรางแรงกดดนใหกบชมชนส าหรบผคนทตองการควบคมการจดประเภท และมาตรการทางวฒนธรรมในการเผยแพรขอมล สงทผเขยนจะไดกลาวตอไป คอการฉายใหเหนความรวมมอในการผลกดนใหโปรแกรมมกรตสามารถท างานรวมกบหนาเวบของ พลาโต พเพล (Plateau Peoples’ Web Portal) [กลมเอกสารทมเนอหากลมทอาศยอยบนทราบสง – ผแปล] ใหเปนคลงจดหมายเหตออนไลนและเครองมอในการจดการเนอหา โปรแกรมทท างานผานเวบไซตอ านวยใหคนบนทราบสงเขาถงและสามารถรวมจดการวสดทอยในคลงเอกสารทไดรบการดแลไวทมหาวทยาลยวอชงตน สเตทในพลแมน วอชงตน๑๙ โครงการดงกลาวนก าหนดขนตอนและกลมมาตรฐานใหม ดวยการขยายและผลเพมชดความรทสมพนธกบคลงเอกสารของชนบนทราบสงใหสอดคลองกบความรของชนเผา และมน าหนกเทยบเทากบเมตาดาตา (metadata) ทใชจดการเอกสารของสถาบน ฉะนนแลวค าวา “การจดการซงกนและกน” (reciprocal curation) คอชดปฏบตการทเปดใหทงผคนชนเผาและนกวชาการเขามาใหขอมลกบเอกสารในระดบรายชน ส าหรบกลมเอกสารเฉพาะดวยวตถประสงคในการสรางคคชดความรทรมรวย มชวงชนในการเขาถง และเปนพลวต ดวยการเนนถงความสมพนธทเปนความรวมมมอแลละระบบการจดการเนอหาไดเราไดสรางขน ผเขยนตองย าถงความเปนไปไดททงสถาบนและชมชนตางๆ ไดใชโอกาสของเทคโนโลยดจทล ในการจดการเอกสาร การจดแสดง และการผลตซ าวสดทเปนมรดกวฒนธรรม

ยดมน “ในความไวใจ”: โครงสรางส าหรบการสรางคลงจดหมายเหตบนความรวมมอ

เมอ ค.ศ. ๒๐๐๕ เปนปทผเขยนเรมท างานกบคลงเอกสารมกรต วมเพอรรารน-คาร (Mukurtu Wumpurrarni-kari Archive) และเปนปเดยวกบทผเขยนเขารบต าแหนงทมหาวทยาลยวอชงตน สเตท (Washington State University) ในฐานะทเปนสมาชกของภาควชาทางดานชาตพนธศกษาแบบสหวทยาการ ผขยนสรางความรวมมมอกบศนยพลาโตเพออเมรกนอนเดยนศกษา (Plateau Centre for American Indian Studies) ทอยในวทยาเขตทผเขยนปฏบตงาน เนองดวย

๑๘ Peter Toner, “History, Memory and Music: The Repatriation of Digital Audio to Yolngu Communities, or, Memory as Metadata,” in Researchers,

Communities, Institutions, Sound Recordings, ed. Linda Barwick, Allan Marett, Jane Simpson, and Amanda Harris (Sydney, Aus.: University of Sydney, 2003), 14. ๑๙ โปรดเขาชมไดท http://plateauportal.wsulibs.wsu.edu/html/ppp/, and the portal’s informational website at

http://libarts.wsu.edu/plateaucenter/portalproject/, both accessed 23 September 2010.

ศนยดงกลาวเพงไดรบการจดตง ศนยพลาโตจงจดเสวนารวมกบชนเผาตางๆ เพอเปนเวทในการรวมก าหนดเปาหมายในระยะยาวและในระยะสนในการด าเนนงาน๒๐ ชนเผาจ านวนไมนอยตองการใหคลงเอกสารในหอสมดของมหาวทยาลยสามารถเขาถงได โดยเฉพาะสมาชกของเผาทอาศยอยในเขตสงวน (reservation lands) และในขณะเดยวกน ชนเผาไดเรยกรองใหน าสงทไดจากเวทการเสวนารวบรวมไวเปนสวนหนงของวสดเหลานน ในยามนน การใชบรการเอกสารทเกยวของกบชนบนทราบสงไมใชเรองงายนก แตมเสยงเรยกรองในการจดการ การเลาเรอง และการใหรายละเอยดกบวสดเหลานน ดวยวธคดเชนน ชนเผาตางๆ สะทอนความคดในการเขาถงเอกสารทควรไดรบการมองในมมอนๆ ดวย เมอทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบการจดการจดหมายเหต มาเยย เคราส (Majia Krause) และอลซาเบธ เยเกล (Elizabeth Yakel) พบวา “ความคดเกยวกบการเขาถงไปเกนกวาการเขาถงเอกสารจดหมายเหตเชงกายภาพ และยงรวมถงการสงเสรมใหการใชเอกสารเปนไปอยางมความหมาย ดวยการสรางสงอ านวยการสบคนเพอสงเสรมการเขาถง๒๑ อนทจรงแลว โครงการจดหมายดจทลหลายโครงการเอออ านวยใหกบผใชหลากกลม อยางไรกตามโครงการเวบพลาโตใหความส าคญกบขอเรยกรองของชนชาตตางๆ ในอนดบตน เพราะ ๑) เรองราวทกลมชนเผามกถกกดกนและกดทบ ๒) สถานภาพของชนชาตตางๆ กบความสมพนธระหวางรฐบาลในสหรฐอเมรกา และ ๓) โลกทศนทแตกตาง๒๒ การอภปราย เกยวกบการเขาถงและการเผยแพรโดยชนชาตตางๆ ท าใหเหนอยางชดเจนถงความตองการของกลมชนในการท างานรวมกบมหาวทยาลยวอชงตน สเตท เพอใหอธปไตยทางการเมอง (political sovereignty) ปรากฏอยในปฏบตการทางวฒนธรรม

ค าวา “อธปไตย” เปนศพททางการเมองทมนยทหลากหลาย ภายในชมชนชาวพนเมอง เรองราวทหลากหลายเกยวกบชวงอาณานคมและหลงอาณานคมและสถานการณรวมสมย สงผลใหความเขาใจเกยวกบองคอธปตยแบบใดแบบหนงมใชเรองทฟงขนอกตอไป ในความเปนจรง โจแอนน เบรเกอร (Joanne Barker) แสดงความเหนวา ตงแตหลงสงครามโลกครงท ๒ อธปไตยกลายเปนประเดนในทางการเมองเกยวกบชนพนเมองในเวทนานาชาต เมอ “ค าวาอธปไตยกลายเปนค าทอยในกรอบคดของชนพนเมอง เพอใหความหมายกบชดของสทธทางสงคมและกฏหมายทเกยวของกบการก าหนดชะตากรรมของตนเองในทางการเมอง เศรษฐกจ และวฒนธรรม”๒๓ ในท านองเดยวกน เทรสซา เบอรแมน (Tressa Berman) กลาววา “อธปไตยในฐานะสทธทางวฒนธรรมในเชงการเมองและปรชญา สมพนธกบการเรยกรองหลกฐานทแสดงสทธของชนพนเมอง ไมวาจะเปนทดน ทรพยสนทางวฒนธรรม หรอรปแบบทางศลปกรรม”๒๔ การยนยนถงอธปไตยในดนแดนของกลมคนทเคลอนยายเขามาตงถนฐาน ดงในกรณของประเทศคานาดาและสหรฐอเมรกามกมจดมงหมายในการสนบสนนหรอการสรางความชอบธรรมใหกบอ านาจทางการเมองภายในรฐชาต ในกรณของสหรฐอเมรกา ความสมพนธอยางเปนทางการระหวางรฐบาลสหรฐฯ กบชนชาตตางๆ ทอาศย “ความไววางใจ” กลบไมไดรบความเปนธรรม สญญาถกฉกทงนกตอนก และชมชนชนตางๆ ถกผลกไสและกลายเปนสงคมชายขอบของประเทศ ตอเมอการเคลอนไหวเรยกรองสทธของชนพนเมองเปนปรากฎการณทเปนกระแสในระดบโลกตงแตครสตทศวรรษ ๑๙๗๐ อธปไตยคอหลกหมายทมรวมกน และค าดงกลาวสะทอนจดยนส าหรบการเมองในการก าหนดชะตากรรมของตนเอง การเรยกรองสทธดงกลาวกอตวบนการ

๒๐ เมอ ค.ศ. ๑๙๙๗ มหาวทยาลยวชงตน สเตท ลงนามในบนทกความเขาใจกบชนชาตหลายกลมในการ “กระชบความสมพนธระหวางมหาวทยาลยและชนเผาทเปน

คสญญาในระดบทสงทสด และเพอเพมจ านวนชนอเมรกนพนเมองและความส าเรจของผทเขาเรยนในมหาวทยาลยวอชงตนสเตท ผอานสามารถดส าเนาบนทกขอตกลงไดท http://www.washington.edu/diversity/summit/2008/wsu_MOU.pdf, accessed 20 September 2010. ๒๑ Magia Ghetu Krause and Elizabeth Yakel, “Interaction in Virtual Archives: The Polar Bear Expedition Digital Collections Next Generation Finding

Aid,” American Archivist 70 (Fall/Winter 2007): 288. ๒๒

โปรดด Michael Brown, Who Owns Native Culture? (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 2004); Mary Riley, ed., Indigenous Intellectual Property Rights: Legal Obstacles and Innovative Solutions (Walnut Creek, Calif.: AltaMira Press, 2004). ๒๓

Joanne Barker, Introduction, in Sovereignty Matters: Locations of Contestation and Possibility in Indigenous Struggles for Self-Determination (Lincoln: University of Nebraska Press, 2005), 1. See also Jessica Cattelino’s notion of “relational sovereignty” in High Stakes: Florida Seminole Gaming and Sovereignty (Durham, N.C.: Duke University Press, 2008). ๒๔

Tressa Berman, “As Long as the Grass Grows,” in Indigenous Intellectual Property Rights.

เรยกรองสทธเหนอทดน การเรยกรองสทธของชมชนในขอบเขตของรฐชาต รวมถงการอาศยกฏหมายในการเรยกรองวสดมรดกวฒนธรรม๒๕

เนองดวยฉากหลงของบรบทเชนน ชนเผาตางๆ ทอยบนทราบสงไดรวมตวกนและหารอเพอสรางความชดเจนในมมมอง ประวตเรองราว และความร เพอไมใหสงเหลานไมไดรบการบนทกหรอเปนเพยงเรองชายขอบของบนทกจดหมายเหต หรอในกระบวนการจดการเอกสารและวสดทบอกเลาวฒนธรรม เราวางเปาหมายในการสรางโครงการเพออ านวยใหการกอรางสรางฐานความรทงทางวฒนธรรมและทางการเมอง ขนตอนการท างานของเราอาศยการผสมผสานแรวทางการท างานทก าหนดไวใน “มาตรการส าหรบการจดการเอกสารจดหมายเหตของอเมรกนพนเมอง” (Protocols for Native American Archival Materials” ทงน เนอหาหลกของขอแนะน าดงกลาวประกอบดวย

๑) พยายามพฒนาใหคลงเอกสารทอยในความดแลของสถาบน มความครบถวยสมบรณยงขน และสะทอนใหเหนมมมองตางๆ ทสมพนธกบชนอเมรกนพนเมอง ตองพยายามจดหาทรพยากรทสรางสรรคโดยชนพนเมอง ไมใชเฉพาะทรพยากรทกลาวถงชนพนเมองเทานน

๒) ใหความเคารพและแสดงออกตอชนอเมรกนพนเมองและแนวทางการท างานตามมมมอง “ตะวนตก” ในการดแลคลงเอกสารจดหมายเหต ระบบความรดงเดมมคณคาและควรบรรจไวเปนสวนหนงของการดแลคลงเอกสาร กจกรรมและนโยบายส าหรบการสงวนรกษา การเขาถง และการใช ทอาศยมมมองของชนอเมรกนพนเมองในบางกรณตองไดรบการพจารณาเปนอนดบตน ซงจะตองมาจากการปรกษาหารอกบชมชนเจาของวฒนธรม

๓) ปรกษากบตวแทนของชมชนทสมพนธกบเนอหาทางวฒนธรรมทปรากฏในเอกสาร เพอระบวาวสดนนๆ มความออนไหวทางวฒนธรรมหรอไม หากใช ควรพฒนาขอก าหนดในการเขาถงและการใชวสดเหลานน

ภาพ ๑ ตวแทนชนเผาเลอกภาพแมน าโคลมเบยเปนหนาหลกของเวบไซตพอรทลในฐานะของเครองหมายทรวมเอากลมชนตางๆ ทตดขามความเปนรฐและเสนแบงความเปนทองถน แตละเผามภาพหนงและขอความรวมทงเสยงทแสดงการตอนรบ ทงในภาษาองกฤษและภาษาถน เพอแสดงความแตกตาง และลกษณะทไมเฉพาะเจาะจงของความเปนชนเผา

๒๕

โปรดด Michael Brown, “Sovereignty’s Betrayals,” in Indigenous Experience Today, ed. Marisol de la Cadena and Orin Starn (Oxford, U.K.: Berg, 2007), 171–96; Cattelino, High Stakes; Clifford James, “Varieties of Indigenous Experience: Diasporas, Homelands, Sovereignties,” in Indigenous Experience Today, 197–224; Richard Falk, The Right of Self-Determination under International Law: The Coherence of Doctrine versus the Incoherence of Experience. In Self-Determination and Self-Administration: A Sourcebook (Boulder, Colo.: Lynne Rienner, 1997), 47–63; and Duncan Ivison, Paul Patton, and Will Sanders, “Introduction,” in Political Theory and the Rights of Indigenous Peoples, ed. Duncan Ivison, Paul Patton, and Will Sanders, (Cambridge: Cambridge University Press, 2000), 1–24.

ดวยกระบวนการท างานทใสใจกบบรบททางวฒนธรรมและมาตรการจดการเอกสาร การสรางเวบไซตทเปนระบบบรหารจดการรวมกบชมชนพนเมองเปนกจกรรมอนดบตนทเชอมโยงระหวางสถาบนกบชมชนในทราบสง การประชมปรกษาทส าคญๆ และด าเนนการอยางตอเนอง ทงการออกแบบ การคดเลอกเนอหา และการปรบใหขอมลทนสมยอยเสมอ นอกจากน ยงตองใหความเคารพกบมาตรการทางวฒนธรรมทเกยวของกบความออนไหวทางวฒนธรรม และการสนใจกบขอความเหนทมาจากชมชน กระทงขนตอนของการตดสนใจรวมกน การเรมท างานทไดรบทนตงแต ค.ศ. ๒๐๐๘ ผเขยนไดรวมมอกบศนยพลาโตส าหรบอเมรกนอนเดยนศกษา ชนชาตอนเดยนยากามา (Yakama Indian Nation) สหพนธชนเผาในเขตสงวนยมาทลลา (Confederated Tribes of Umatilla Reservation) ชนเผาเกอร ดาลน (Coeur d’Aerene) กลมเอกสารพเศษ จดหมายเหต และตนฉบบลายมอ ซงเปนหนวยงานของหอสมดมหาวทยาลยวอชงตนสเตท (Washington State Library’s Manuscripts, Archives, and Special Collection) และสถาบนตางๆ ในระดบภมภาคและระดบชาตทจดเกบเอกสาร (รวมถงสถาบนสมธโซเนยน) รวมกนในการสรางเวบไซตพลาโต พเพล (Plateau Peoples’ Web Portal) [เวบไซตคลงออนไลนเพอกลมชนในทราบสง – ผแปล] เพอใหบรรลพนธกจทไดตงไวน (โปรดดภาพประกอบ ๑)๒๖

หนงในการประชมครงแรกๆ เกยวกบการสรางเวบเพจ เราไดอภปรายประเดนการเขาถงทมหาวทยาลยวอชงตนสเตท โดยการเขาถงดงกลาวสมพนธกบสทธเหนอทรพยสนทางปญญาหลายๆ ประเภท พรอมกบการตอบสนองพนธกจในการจดสรรใหคลงเอกสารเพอสาธารณะของหอสมดมหาวทยาลยวอชงตนสเตท การอภปรายโดยตวแทนของเผาตางๆ ก าหนดความแตกตางในการเขาถงระหวางการเขาถงและการควบคมวสดประเภทเพอใหบรการส าหรบบคคลภายนอกและภายใน ตวแทนจากกลมตางๆ เขาใจเปนอยางดเกยวกบระบบทมหาวทยาลยใชเพอใหคลงเอกสารบรการสสาธารณะ (ซงสอดคลองกบกฏหมายของสหรฐอเมรกา) และการเปดใหใครๆ สามารถเขาไปใชคลงจดหมายเหตและคนควาหาเอกสารทตองการ เราเขาใจเปนอยางดถงเงอนไขทางประวตศาสตรทก าหนดใหมการจดประเภทวสดทแตกตาง ดงทเรสตา (Resta) และอนๆ แนะน า

“วสดทางวฒนธรรมและประวตศาสตรหลายอยางของชวตชนพนเมอง ปรากฏอยทวไปในคลงของพพธภณฑและการถอครองสวนบคคล การถอครองเชนนนปรากฏทงในตามสถานทและยงมากขนในลกษณะอเลคทรอนกสในรปแบบของพพธภณฑเสมอนจรงและฐานขอมลออนไลน อยางไรกด ชนพนเมองจ านวนมากไมสามารถเขาถงมรดกวฒนธรรมทเปนของตนเอง และอาจถกกดกนจากการตความวตถเหลานน เมอไดรบการจดแสดงสสาธารณะ”๒๗

ตวแทนของชนเผาตางๆ บนทราบสงตองการเพมเอกสารและเขาถงกบใชวสดทอยโครงการของพวกเขา ประเดนหนงทอภปรายเปนอยางมาและคงเปนแรงตงในการสนทนาหลายครงในการเขาถงและการจดท าทะเบยนวสดชนอเมรกน

๒๖

เวบไซตพลาโตพเพล (Plateau Peoples’ Web Portal) ไดรบการสนบสนนทางการเงนจาก สหภาพวชาการคอมพวเตอรตะวนตกเฉยงเหนอ (Northwest Academic Computing Consortium) “เหนพองในการสนบสนน” (๒๐๐๘–๒๐๐๙) และสภาอเมรกนของการสนบสนนนวตกรรมดจทลเพอการเรยนรทางสงคม (American Council of Learned Societies Digital Innovation Fllowship) (๒๐๐๙–๒๐๑๐). ตวแทนของชนเผาท างานในโครงการประกอบดวย มาลสสา มนทอน วนคส (Malissa Minthorn Wink) แรนดล เมลตน (Randall Melton) และดลลส ดกค (Dallas Dick) จากสถาบนวฒนธรรมทามสทสลคต สหพนธชนเผาในพนทสงวนยมาทลลา (Tamastslikt Cultural Institute Confederated Tribes of the Umatilla Indian Reservation) วเวยน อมส (Vivian Adams) และโยเลนา ทลลควทส (Jolena Tillequots) จากหองสมดชนชาตยากามา (Yakama Nation library) คม มาเธอสน (Kim Matheson) จากกรมภาษาเกอคดาเลน (Coeur d’Alene Language Department) ชนเผาเกอดาเลน (Coeur d’Alene Tribe) เกนา พโอน (Gena Peone) และมารชา เวนคป (Marsha Wynecoop) เผาอนเดยนสโปเคน (Spokane Tribe of Indians) และกามย เพลเซนตส (Camille Pleasants) กย โมรา (Guy Moura) และอามล แมคคลง (Amelia McClung) จากสหพนธชนเผาในเขตโคลวลล (Confederated Tribes of the Colville Reservation) เมอเดอนกรกฎาคม ๒๐๑๐ ชนเผาอนเดยนสโปเคน (Spokane Tribe of Indians) และสหพนธชนเผาในเขตสงวนโคลวลลรวมพฒนาโครงการเวบเพจเชนกน. ๒๗

Paul Resta, Loriene Roy, Marty Kreipe de Montaño, and Mark Christal, “Digital Repatriation: Virtual Museum Partnerships with Indigenous Peoples,” Proceedings of the International Conference on Computers in Education 2002, 1482.

พนเมอง นนคอ คลงเอกสารมดมสถานภาพใหบรการแกสาธารณะ (ซงเปนทเขากนถงนยามของขอบเขตสาธารณะ หรอ public domain และความคดเกยวกบ “สาธารณชนทวไป” เปนไปตามความคดประชาธปไตยและตลาดทนของโลกตะวนตก) อยางไรกด เนอหาของวสดจ านวนไมนอยมลกษณะเปนสวนตว (ซงไดรบการจดมาตรการในการเขาชม) ส าหรบชนอเมรกนพนเมอง ผคนและชมชนทปรากฏในภาพถาย ภาพยนตร และเอกสาร ปรากฏสทธในทางกฎหมายในการก าหนดลกษณะของการเผยแพรเอกสาร และพวกเขาเองอาจถกปฏเสธในการเขาถงเอกสารเรองจากเงอนไขของผบรจาค มาตรฐานของสถาบนมกเกยวของกบเรองราวของความรนแรงหรอสงทตงขอกงขาของคลงเอกสาร แตกลบไมมผใดมองเหนเนองจากวสดบางอยางเปน “มรดกของมนษยชาต” (และกลบไมไดรบการปกปองจากสทธทรพยสนทางปญญานานาชาต)๒๘ ตวแทนของชนเผาสรางความชดเจน พวกเขาตองการใหความรของตนเองไดรบการบนทกในลกษณะทมใชเรองราวและเรองเลาทอยชายขอบ หรอลดทอนความซบซอนของประโยชนและสวนไดสวนเสยทเกยวของกบคลงเอกสาร

นกจดหมายเหตและนกวชาการพพธภณฑทาทายกบการแบงแยกของความคดเหนของชนพนเมองและผเชยวชาญเชนน อลซาเบธ เอดเวรดส (Elizabeth Edwards) กลาววา “...ภาพถายและการจดเกบไดรบการด าเนนการและควบคมตามสถานทตางๆ ในโลกของการสะสม ทงหอจดหมายเหต พพธภณฑ และมหาวทยาลย โดยมจดมงหมายในการจดการ การจดแสดง และการเผยแพร จนสรางระบอบของความจรงในการกดกนคนอน”๒๙ เปาหมายของโครงการคอ การประยกตปฏบตการชดมาตรฐานทยนยอมใหความเหนหลากหลาย บรบทในแตละชน รปแบบหลากหลายของเมตาดาตา และการเพมเสรมเอกสารจดหมายเหต ปเตอร โทนเนอรสะทอนความตองการดงกลาวในงานของเขากบกลมชนพนเมองอะบอรจนในออสเตรเลย

“ในมมมองของขาพเจา ความทรงจ าของชนโยลนก (Yolngu) เปนขอมลส าคญส าหรบการจดระบบเอกสาร ไมเฉพาะการใสใจกบรปแบบการจดการขอมลแบบดบบลนคอร (Dublin Core) แตยงสามารถขยายความคดในการจดการขอมลดวยเมตาดาตาแบบอน ซงสามารถแสดงใหเหนชนความคดเหนของเจาของวฒนธรรมเกยวกบนยของบนทคกในบรบทวฒนธรรมในปจจบน”๓๐

ทงเอดเวรดและโทเนอรชถงจดเปลยนของปฏบตการจดหมายเหตและการจดการคลง ซงอ านาจและความคดเหนของผเชยวชาญถกทาทาย แตไมถงขนาดทอ านาจและความเหนของผเชยวชาญหมดความส าคญอยางสนเชง

การออกแบบส าหรบการโตตอบ: เวบไซตพเพลพลาโต (Plateau People’s Web Portal)

ในโครงการ ตวแทนของทกชนเผา รวมทงนกจดหมายเหตและบรรณารกษ เหนพองตองกนวา เปาหมายมใชการลบลางความเหนทางวชาการ แตเปนการเพมวธคดของชนพนเมองใหมคณคาเทยบเทากบบนทกทางวชาการ ความกาวหนาลาสดของเทคโนโลยดจทลเออใหเราสามารถปรบเปลยนวธการท างานเพอบรรลเปาหมาย ซงแตกตางจากเมอสบกวาปทแลว ดเปนเรองยากยงในการสรางระบบทยดหยน๓๑ เมอโครงสรางฐานขอมลมกรตและระบบระดบการอนญาต เจาหนาททางเทคนค สรางชนการจดการระดบทสอง ดวยการสรางชดเครองมอในการบรหารทสามารถปรบเปลยนและมลกษณะท

๒๘

โปรดด Colin McCarthy, Exhibiting Maori: A History of Colonial Cultures of Display (Oxford, U.K.: Berg Publishers, 2007); Dommann , “Lost in Tradition?”; Jason Baird Jackson, “Boasian Ethnography and Contemporary Intellectual Property Debates,” Proceedings of the American Philosophical Society 154, no. 1 (2010): 40–49; Barbara Kirshenblatt-Gimblett, “Exhibitionary Complexes,” in Museum Frictions: Public Cultures/Global Transformations (Durham, N.C.: Duke University Press, 2006), 35–45; and Phillips, “Replacing Objects,” 83–110. ๒๙

Edwards, “Talking Visual Histories,” 83. ๓๐ Toner, “History, Memory and Music,” 8.

๓๑ มรดกจากระบบการจดการคลงดจทลรนแรกในการรองรบระบบการจดการของชนพนเมอง.

ตอบโตส าหรบผดแลเวบไซตของชนเผา ระดบการจดการอกชนหนงเพมความปลอดภยใหกบขอมลเนองดวยเวบใหบรการออนไลน และระบบการน าเขาและสงออกขอมลส าหรบรบเขาเนอหาจากมหาวทยาลยวอชงตนสเตทและจากชนเผา๓๒ เพอใหเปนคลงเอกสารจดหมายเหตออนไลนท “พรอมสรรพ” ส าหรบวสดทบรรจเนอหาเกยวกบคนบนทราบสง เวบไซตพอรทลไดรบการออกแบบใหรวบรวมเนอหาเชงสถาบน เนอหาจากชนเผา และเมตาดาตา ทอ านวยใหพรอมส าหรบระบบการจดการทแตกตางของชนเผา และหรอนกวชาการหรอสถาบนอนๆ ทเกยวของ อยางไรกดเวบไซตยงคงมหนาเวบส าหรบใหบรการ แตจะมจดในการเขาถงขอมลในระดบทแตกตางกน ทงนขนอยกบความสมพนธระหวางผใชงานกบเวบไซต ชนเผา นกวชาการ และสถาบนทเกยวของสามารถน าขอมลขนออนไลน เพมเมตาดาตา เนอหาทแสดงแผนท และเพมเตมเรองราว ฉะนนแตละคนจงสามารถเลอกวธการการจดการวสด แตส าหรบมหาวทยาลยวอชงตวสเตท เนองจากเราเปนมหาวทยาลยของรฐ เราจงไมสามารถก าหนดการเขาถงขอมลทแตกตางภายในเวบไซตพอรทลได ในขณะทชนกลมตางๆ และนกวชาการทน าเอกสารขนออนไลน (หรอใครกตามทเปนผถอครองลขสทธ) อาจเลอกก าหนดชด “มาตรการรวม” เพอก าหนดวธการเขาถง ในขนตอนการน าวสดขนออนไลน ขนตอนทสอนญาตใหผทน าขอมลขนสามารถก าหนดการเขาถง โดยองกบเผาทตนเองสงกด (หรอระดบยอยภายใน) สถานภาพของความศกดสทธและหรอเพศสภาพ (โปรดดภาพ ๒) มหาวทยาลยวอชงตนสเตทหรอสถาบนอนทเกยวของ ชนเผา หรอนกวชาการทไดน าขอมลมาแบงปนไวบนเวบไซต ยงคงถอครองลขสทธของทรพยสนเหนอวสดและควบคมการก าหนดเมตาดาตาและเงอนไขในการเขาถง เครองมอตางๆ ทบรรจไวในการสรางโปรแกรมอนญาตใหสถาบนแตละแหง ชนเผา และหรอนกวชาการควบคมวสดและเมตาดาตาในระดบพนฐาน ระบบไมอนญาตใหแตละกลมเขาถงขอมลโดยขามกลมของตนเอง อยางไรกตาม ผเขาใชสามารถเขาถงเอกสารหลายๆ ชนทเกยวของในหนาของเอกสารหรอกลมเอกสาร ตวอยางเชน เมอชมเอกสารหนงอย ผใชอาจพบเอกสารทอยในระบบทะเบยนของมหาวทยาลยวอชลตนสเตท ความรของชนเผา และหรอความเหนทอยในรปของเสยงทใหความเหนโดยชนเผา เวบไซตพอทล จงเออใหมเสยงในการเลาเรองทแตกตางกนทก ากบเอกสารชนหนงๆ เรยกไดวาเปนพนทของเสยง “ผเชยวชาญ” อยางไรกด เพอใหมระบบตอเนองในเวบไซต เราตดสนใจสรางชนประเภทพนฐานส าหรบการเลอกดขอมล (browsing) และการก าหนดประเภทวสดนอกเหนอ (และเพอเตมใหกบ) ระบบการใหหวเรองของไลบราล ออฟ คอนเกรส (Library of Congress)

ภาพ ๒ ตวแทนของชนเผาเลอกมาตรการส าหรบการน าวสดแบงปน โดยตดขามชนเผาและภายในเผากนเอง เพอแสดงใหเหนประโยชนทมรวมกนและความเขาใจเกยวกบการสรางความร โดยการก าหนดประเภทดงกลาวมพลวตและปรบใหทนสมยไดอยทกเมอ

๓๒

โปรแกรมเปนระบบจดการทรพยสนทปรบไดตามผใช โดยพฒนาบนกองซอนของ LAMP หรอ WAMP สภาพแวดลอมในการผลตและการพฒนาใช CentOS 5.x Linux Server Operating System, Apache Web server, MySQL ในฐานะฐานขอมลและ PHP ในฐานะภาษาพฒนาหลก สวนการพฒนาอนเตอรเฟสทเพมขนใช jQuery.

การก าหนดประเภทพนฐานในการเขาถง ซงผอนสามารถเลอกชมเอกสารจดหมายเหต และชนเผาสามารถก าหนดประเภทของวสดของพวกเขา นบเปนการสรางระบบอภธานศพทขามวฒนธรรม ในความเปนจรง การตดสนใจเกยวกบประเภทหลงในการก าหนดการเขาถงใชเวลาหลายเดอนในโครงการ ตวแทนของชนเผาและเจาหนาทของโครงการดานหองสมดและจดหมายเหต อยสภาวะตงเตรยดระหวางการใชศพทแสง ความคด และขอก าหนดของโลกตะวนตก ส าหรบการจดประเภทขอมลทเกยวของกบชนเผากบความตองการพฒนาระบบเพอใหเปนทยอมรบ ใชไดโดยงาย และเปนทเขาใจทวไป โดยตอบโจทยของผใชกลมตางๆ ทงคนจากชนเผา คนทไมใชชนเผา นกวชาการ และสาธารณะทวไป ในชวงเวลาหลายเดอนนน ผบรหารเวบไซตของชนเผา เจาหนาทหอสมด และผเขยน มโอกาสพดคยและโตตอบกนผานอเมล และรวมก าหนดประเภทของขอมลใหแคบลง เพอสะทอนความตองการของชนเผามากทสด ขอก าหนดทเพมขนในการจดประเภทมเพยงชนเผาสามกลมทรวมพจารณาเหนชอบ เราตองเลอกสรางประเภทการจดการขอมลทส าคญและสามารถน ามาสบนทกขอตกลงทเหนชอบรวมกนทกชนเผา หากชนเผานนเลอกทจะรวมโครงการ

แนวทางของเราในการก าหนดประเภทการจดการขอมลเรมตนดวยการพจารณาขอก าหนดทางกฎหมาย ในการพบปะครงแรกๆ เราไดแสดงใหเหนแนวทางทชนเผาสามารถก าหนดประเภทการจดการขอมลดวยตนเอง ผเขยนถามผบรหารเวบไซตทมาจากชนเผาใหใครครวญเงอนไขทเปนไปไดทกดานในการจดการเนอหาของเวบไซต และมองไปยงสงทก าลงตามมาในการท างานของเวบไซตพอรทล จากนน เราไดจดกลมประเภทของค าทใชจดการขอมลจากหวเรองใหญสหวเรองยอย เราเปดประเดนสขอยงยากเชงภาษาศาสตรในการใชภาษาองกฤษเพอเปนตวแทนของกลมเนอหาวฒนธรรมพนเมอง หรอกระทงการมเวบไซตทจะตอบโจทยกบชนเผาหลายกลม เราเองไมอาจหาทางออกทสวยหรไดนก อยางไรกด เราเลอกตวเลอก “ดอยนอยทสด” ในการเลอกค าภาษาองกฤษทแตละเผาสามารถใชในการก าหนดประเภทขอมล ดงนน ประเภทขอมลทเกยวของกบ “ทดน” สามารถก าหนดค าจากภาษาของแตละกลมชนเผา๓๓ นอกจากน เราสามารถเพมลกษณะทแยกยอยเพอตอบสนองการจดประเภทขอมลทเหมาะสมของแตละกลมใหเฉพาะเจาะจงถงเอกสารเปนรายชน

เมอเราท างานดวยการออกแบบและสถาปตยกรรมของฐานขอมล เราไมหยดอยเพยงการก าหนดสวน “ความเหน” ทมาจากกลมชนเผา เหมอนดงทหลายโครงการเกดขนกอนหนานน ในทางตรงขาม เราตองการใหน าความรเรานนมาใชเปนแนวทางก าหนดประเภทของมลหรอเมตาดาตา ซงเปดทางใหกบความรตามขนบธรรมเนยมมคณคาเทากบความรในทางวชาการ ฉะนน แทนทจะเปนการท างาน “คราวดชอรซง” (crowd sourcing) หรอการเปดโอกาสใหชมชนออนไลนรวมกนแบงปนความร ซงชใหเหนวาความรทแตละคนแสดงออกนนมคณคาอยางเทาเทยมกน เวบไซตพอรทลเนนความรทเปนของชนพนเมอง ทเคยงคกบความรทมาจากนกวชาการ ดวยเหตน ในเวบไซต เมตาดาตาทเปนดบลนคอรจดอยในประเภทหวเรอง “เอกสารการจดระบบทะเบยน” (catalogue record) ส าหรบแตละชนของเอกสาร เมอสถาบนทดแลคลงเอกสารใชการก าหนดประเภทขอมลดงกลาวจดการกบขอมลในเวบไซต จากนน เมอสงเกตภายใตเอกสารทะเบยน จะปรากฏทางเลอก “เอกสารการจดระบบทะเบยนแบบชนเผา” (tribal catalogue record) ทางเลอกดงกลาวมาจากการโตตอบในชวงหกเดอนแรกของโครงการทแตละชนเผาใหความเหนกบการจดการขอมลดวยกลมเมตาดาตาของสถาบน ประการแรก เราคดถงเอกสารการจดระบบทะเบยนแบบชนเผา จะน ามาใชกบเอกสารทชนเผาครอบครองและน าขนไวในเวบไซตพอรทล นนคอ หากชนเผาตดสนใจวาเขาตองการใหรวมภาพของตะกราทอยในพอรทล นนแปลวา เอกสารในระบบทะเบยนชนเผายอมหมายรวมถงเอกสารทอยในประเภทระบบทะเบยนทวไป ทไดรบการก าหนดขอมลดวยระบบดบลนคอร แมปฏบตการแนวทางนนจะชวยใหเหนทมาของเอกสาร แตท าใหชองทางในการน าเอกสารขนในเวบไซตไมชดเจนนกและหรอแกไขเอกสารทอยระบบทะเบยนของสถาบน ตวอยางเชน หากชอทอยในเอกสารของมหาวทยาลยไดรบการสะกดผด หรอมขอมลไมถกตอง และผทดแลเวบไซตของชนเผาจะเขามาแกไขไดอยางไร? เพราะไมสามารถแกไขขอมลระบบทะเบยนของเอกสารท

๓๓

ในขณะเดยวกน ผดแลเวบไซตของแตละกลมชนเผาสามารถเพมค าอธบายของค าทใชในการก าหนดประเภทขอมล เมอผดแลเสรจสนชนตอนดงกลาว ค าอธบายของค าส าคญทใชในการก าหนดขอมลจะปรากฏทหนาเลอกล าดบทสอง อนเปนทางเขาสขอมล.

เปนของมหาวทยาลยได ไมวาจะใหความเหน ขอเสนอแนะ กไมสามารถด าเนนการได วธแกปญหาคอการก าหนดใหเอกสารในระบบทะเบยนชนเผาท าหนาทสองประการ ส าหรบเอกสารทชนเผาครอบครอง ตองมการก าหนดระบบขอมลมาตรฐาน โดยผทดแลชนเผาท าหนาทในการปอนขอมลในระดบชนเอกสาร แตส าหรบเอกสารทมหาวทยาลยครอบครอง ชนเผาสามารถใหความเหนเพมเตม แตไมสามารถลบเนอหาททางมหาวทยาลยเปนผก าหนด นนคอเอกสารของสถาบน หากมความผดพลาดหรอความไมลงรอยในเนอหาของประเภทขอมลในชองใดชองหนงส าหรบเอกสารในระบบทะเบยนสถาบน ชนเผาสามารถใหรายละเอยดในชองเอกสารเดยวกนในระบบทะเบยนของชนเผา นเปนวธการท างานทสามารถเหนขอมลประกอบเอกสารทเปนของสถาบนและชนเผา การเหนขอคดเหนเพมเตมหรอการแกไขเปนสวนทสะทอนความรทววฒนไป นอกจากน ตวแทนของชนเผายงแนะน าถงการจดชนขอมลทแตกตางกนของแตละเผา ไมมใครตองการลบเอกสาร เราทกคนเขาใจตรงกนถงประโยชนในหลายดานทชนเผา นกวชาการ และผใชไดรบประโยชนจากเวบไซต ในการเหนขอมลทแลวเสรจ ยงไมแลวเสรจ และขอตอรองตลอดระยะเวลา แม “เอกสาร” ดเหมอนจะเปนทางการและไมอาจโตแยงได แตเอกสารสามารถปรบเปลยนและตงขอค าถามไดเมอเวลาเปลยนแปลง ระบบจดการเอกสารในปจจบนเนนพลวตของความร รวมทงเมตาดาตา

ภาพ ๓ ความรชนเผาเปนชดของการเลาเรองทเพมหรอเสรมโดยก าหนดใหเปนหวเรองยอย เพอแสดงใหเหนเนอหาตางๆ ทสมพนธกบวสด

นอกเหนอเมตาดาตาในระบบดบลนคอร ชนผาตองการเสนทางในการแสดงออกชดความรส าคญ ดงนน ชดเมตาดาตาทเพมเตมมาจากชนเผา หรอเรยกวา “ความรชนเผา” (tribal knowledge) สามารถไดรบการเพมเตมโดยผดแลเวบยไซต

ชนเผา (โปรดดภาพ ๓)๓๔ ดวยกระบวนการก าหนดประเภทในระบบการจดการ แตละประเภทสมพนธกบความรของชนเผา

ตวอยางเชนภายใตค าวา “ทดน” (lands) ตวแทนของชนเผาตดสนใจก าหนดหวเรอง โดยหวเรองดงกลาวสะทอนใหเหน ความรเกยวกบทดนไดแก “original territory” (เขตแดนดงเดม) “aboriginal territory” (เขตแดนชนพนเมอง) “ceded lands” (ผนดนทยดครอง) “treaty” (ผนดนพนธะสญญา) “reservations” (เขตสงวน) “allotment” (ทดนจดสรร) “lost places” (สถานทสญหาย) “ceremony” (สถานทประกอบพธกรรม) (โปรดดภาพ ๔) ตวแทนชนเผาผทดแลเวบไซตตดสนใจวาหวเรองใดเกยวของกบเอกสารตามทเขาเหนวาสอดคลองกบระบบความรชนเผาตามความเหมาะสม พวกเขายงสามารถเพมหรอเสรมหวเรองความรชนเผาใน “ระบบบรหารเวบไซต” ทจะเหนไดเฉพาะผทบรหารเวบไซตของสถาบนและชนเผา เราท าใหความรของชนเผาและการจดประเภทขอมลไมตองผกโยงกบระบบมาตรฐานของสถาบน ดวยการเชอมเนอหาเขากบประเภทขอมลเฉพาะหรอขอมลเชงซอน เราไดรกษาบรณภาพของเมตาดาตา รวมทงการเพมเมตาดาตาใหเหมาะสมกบความรเฉพาะของชนเผาทพฒนาเพมพน ดงนน สถาปตยกรรมของเวบไซตพอรทลจงมประเภทขอมลหลกสองลกษณะ ไดแก ประเภท (category) และชนเผา (tribe) ในการน าเอกสารขนในเวบไซตจงตองก าหนดประเภทขอมลทเชอมโยงเอกสารในประเภทใดประเภทหนง หรอทงสองประเภท ลกษณะทซบซอนของประเภทขอมลคอหวใจของระบบ นนคอแตละประเภทขอมลไมสามารถหมายรวมเอาความซบซอนของวสดมาไวในประเภทใดประเภทหนง แตความซบซอนของประเภทของขอมลจะแสดงใหเหนถงความเปลยนแปลงและความสมบรณของขอมลทขามกาลเวลา นอกจากน ขณะทโครงสรางฐานขอมลและระบบการจดการเนอหาอนญาตใหเอกสารแตะชนมาจากชมชนใดชมชนหนง แตระบบของเวบไซตพอรทลสามารถสรางสวนทบซอนของเรองราวระหวางชนเผากบวสดชนเผา โครงสรางดงกลาวอนญาตใหเราก าหนดประเภทการจดการขอมลของชนเผาเปนหลก และก าหนดใหเอกสารสะทอนใหเหนความสมพนธกบบคคล นนคอเนอหาจะไดรบการฝงความสมพนธทางสงคมและประวตศาสตรเชงซอน จงไมมเอกสารใดท “ปราศจากชนเผา” (tribe-less) หากแตสมพนธกบกลมชนเผาทหลากหลาย

ภาพ ๔ หนาบรหารจดการทสามารถถงไดเฉพาะผทบรหารจดการเวบไซตและผบรหารทเปนตวแทนของชนเผา ซงสามารถเพมและปรบเปลยนชองรายละเอยดขอมลทขยายจากหวเรองยอยส าหรบขอมลความรชนเผา

๓๔

ผดแลเวบไซตชนเผาหลายคนในแตละชนเผา ในฐานะสถาบน มหาวทยาลยวอชงตนสเตทและหรอศนยพลาโต (Plateau Center) ไมไดควบคมชนเผาในการตดสนใจวาใครคอผดแลเวบไซตทมาจากชนเผา ในฐานะชนชาตทมอธปไตย ชนเผาตางๆ มโครงสรางการบรหารของตนเองและมกลไกส าหรบก าหนดตวแทนในแตละโครงการ เราเรมโครงการกบตวแทนจากชนเผาทไดรบมอบหมายใหท างานกบศนยพลาโต จากจดนน แตละชนเผาตดสนใจดวยกระบวนการของตนเองในการเลอกวสด เลอกทรพยากรและตวแทน รวมทงการก าหนดความรของชนเผา และอนๆ.

เมอเราตกลงรวมกนเกยวกบโครงสรางฐานขอมล เราเนนการสรางกระบวนการท างานทจดการรวมกน ขนตอนของระบบเออใหปรบเปลยนไดทงระบบจดการของชนเผาและสถาบน โดยหลกเลยงการท าซ าและควบคมคณภาพในการรกษาความสม าเสมอในการท างาน ขนตอนในการน าขอมลเอกสารสถาบนขนในเวบไซตพอรทลประกอบดวย

๑) เลอกเอกสารทตองการ โดยตวแทนชนเผาผทบรหารเวบไซตจากรายนามของวสดของมหาวทยาลย ๒) คนคนขอมลจากต าแหนงเกบของคลงเอกสารมหาวทยาลย ๓) ก าหนดประเภทจดการขอมลของเวบไซตพอรทลจากขอก าหนดชนเผาบนหนากระดานหลก ๔) ตรวจสอบสถานภาพของลขสทธ

๕) สแกนเอกสารโดยปฏบตตามมาตรฐาน บซอาร (BCR standards and guidelines)๓๕

๖) สรางชอไฟลโดยใชระบบทใชรวมกนของเวบไซตพอรทล โดยการก าหนดชอไฟลเปนประกอบดวยอกษร ๑๒ ตว

ตวอยางเชน การตงชอไฟล 3wsumasc0010

ตวอกษรแรกหมายถง ความสมพนธกบชนเผา (tribal association) 0 คอวสดทเกยวของกบชนเผามากกวาหนง 1 คอกลมเกอร ดาลน (Coeur d’Alene) 2 คอกลมยมาทลลา (Umatilla) 3 คอกลมยากามา (Yakama)

ตวอกษรเจดตวระบแหลงจดเกบหรอแหลงทมา wsumasc (WSU, Manuscripts, Archives, and Special Collections) อนหมายถงกลมเอกสาร

พเศษ จดหมายเหต และเอกสารตนฉบบลายมอ wsuanth (WSU Museum of Anthropology) อนหมายถงพพธภณฑมานษยวทยาของมหาวทยาลย

วอชงตนสเตท umatppp (Confederated Tribes of the Umatilla Indian Reservation) อนหมายถงสหพนธเขตสงวน

อนเดยนยมาทลลา yakappp (Yakama Nation) อนหมายถงชนชาตยากามา cdapppp (Coeur d’Alene Tribe) อนหมายถงชนเผาเกอรดาลน nwmacpp (Northwest Museum of Arts and Culture) อนหมายถงพพธภณฑศลปะและวฒนธรรม

ตะวนตกเฉยงเหนอ naapppp (Smithsonian Institution, National Anthropological Archives) อนหมายถงสถาบนสมธ

โซเนยน หอจดหมายเหตแหงชาต มานษยวทยา nmaippp (National Museum of the American Indian, Smithsonian Institution) อนหมายถง

พพธภณฑสถานแหงชาต อเมรกนอนเดยน * (นอกจากนในกรณจ าเปน เราสามารถเพมรหสแหลงทมาไดตามความเหมาะสม)

๓๕ระบบใชมาตรฐานนานาชาตดบลนคอร (Dublin Core metadata) (http://www.dublincore.org) และแนวทางการท างานคลงเปดจดหมายเหตเพอการจดเกบขอมล

(Open Archives Initiative, Protocol for Metadata Harvesting) โปรดดท http://www.openarchives.org) เพอใชปฏบตการรวมและการเผยแพร ระบบในปจจบนใชเมตาดาตาของสวนงานเอกสารพเศษ จดหมายเหต และตนฉบบลายมอ (WSU’s MASC department) ภาพทมาจากคลงเอกสารดงกลาวไดรบการแปลงรปแบบเปนดจทลทความละเอยด 400 dpi 16-bit grayscale, TIFF images; สวนผใชสามารถเขาถงส าเนาและการดภาพทชดภาพเลอก (thumbnails) ในเวบไซตพอรทลได มการจดเกบคลงภาพดจทลลงเทปดวยระบบอตโนมต (RAID 5) ทกสปดาห เทปบนทกไดรบการจดเกบหนวยเซรฟเวอรกลางของหนวยสารสนเทศของมหาวทยาลย เอกสารส าเนาสามชดไดรบการจดเกบแยกไวเพอเปนคลงส ารอง หอสมดของมหาวทยาลยใชระบบการท างานรวมกบศนยพลาโตเพออเมรกนอนเดยนศกษา (Plateau Center for American Indian Studies) ในการจดการเอกสารอยางสม าเสมอ.

ตวเลขทตอขางทาย แสดงเปนตวเลข ๔ ตว จาก “0001” ถง “9999” แสดงใหเหนจ านวนทเพมของคลงในเวบไซตพอรทล เชน 3WSUMASC0010 เปนเอกสารล าดบทสบ

๗) การน าไฟลภาพ JPEGs ขนในเวบไซตพอรทล ทงในลกษณะทเปนรายชนหรอรายชด a. การเขาสระบบตามแตละชนเผา b. การเลอกประเภท c. การใสขอมลไฟล ประกอบดวย ชอ ประเภทสอ วนท d. การน าเขาเมตาดาตาของบนทกทะเบยน e. การน าเขาค าอธบายสนขนาดหนงบรรทดในชอง “ค าอธบาย” f. การก าหนดใหเอกสารเปน “สาธารณะ” g. การกด “เขาสคลงจดหมายเหต” h. การสรางเอกสารทะเบยน เพมชนเอกสารสทะเบยนพอรทล

ผบรหารเวบไซตทเปนตวแทนชนเผาสามารถด าเนนการดวยขนตอนเดยวกน โดยการเขาสระบบการจดเกบทเปนความรและการน าเอกสารขนในทะเบยนเอกสารชนเผา และเปดใหเลอกวาเอกสารนนๆ สามารถเปดสสาธารณะไดหรอไมหรอจะมการก าหนดเงอนไข “choose sharing protocols” (โปรดดภาพ ๕)

ภาพ ๕ มาตรการแบงปนเอกสารอนญาตใหชนเผาก าหนดขอจ ากดทางวฒนธรรมในการเผยแพรความรทพวกเขาเปนเจาของและน าวสดขนไวในเวบไซตพอรทล จนถง ณ ปจจบน มวสดทเปนของชนเผาทแบงปนไวในเวบไซตจ านวนนอยกวา ๒% ทจ ากดการเขาถง

ขนตอนส าหรบแตละกลมชนเผา ใหปฏบตตามขนตอนพนฐานในสวนทเกยวของกบวสดของมหาวทยาลยวอชงตนสเตท ตวแทนของชนเผาไดรบการคดเลอกโดยชนเผาหลงจากทมการตดตอเบองตนโดยศนยพลาโตเพออเมรกนอนเดยนศกษา และเรมท างานรวมกนทมหาวทยาลยวอชงตนสเตท วทยาขตพลลแมน (เมอ ค.ศ. ๒๐๐๙-๒๐๑๐ เราไดรบเงนสนบสนนในการเดนทาง) เพอใหมาประชมรวมกนกบหนวยจดการเอกสารพเศษ จดหมายเหต และตนฉบบลายมอ ของหอสมดตางๆ ของมหาวทยาลย กอนการพบปะในครงนน คณะท างานเวบไซตพอรทลรวมกนสรางรายการ “ทางเขาหลก” (master

pass) ส าหรบวสดทเกบไวในคลงเอกสารของมหาวทยาลยในแตละวทยาเขต๓๖ ในแตละหอสมด ชนเผาสามารถเขาชม

เอกสารไดทงจากส าเนาเอกสารจากทางเขาหลก หรอการเขาชมตนฉบบไดทคลงเกบเอกสารของแตละวทยาเขต ในขนตอนดงกลาว เราไดท างานใกลชดกบชนเผาในการระบแหลงเอกสารอนๆ ทสามารถน าเขาสโครงการ แตละกลมชนเผาตดสนใจวาเอกสารใดทตองการแปลงสภาพเปนดจทลในลกษณะตางๆ บางกลมพยายามน าเนอหาเขาสทประชมผอาวโสของชนเผาทกวนองคารเพอการตดสนใจ บางชนเผาน าเอกสารไปปรกษากบ “คณะกรรมการวฒนธรรม” ขนตอนของการตดสนใจแตกตางกนในแตละกลม หลงจากทเอกสารของมหาวทยาลยไดรบการคดเลอกเพอการแปลงเปนรปแบบดจทล เจาหนาททดแลเวบไซตพอรทลของมหาวทยาลยเขาสระบบ น าเอกสารขนในเวบไซต และเพมเอกสารดงกลาวเขาสระบบทะเบยนและเพมเมตาดาตา เมอวสดน าเขาสเวบไซต ผทดแลเวบไซตทเปนตวแทนของชนเผาเขาสระบบโดยผานทาง “เนอหาทจดการโดยชนเผา” และเพมเนอหา โดยไมสามารถดดแปลงแกไขเอกสารและเมตาดาตาของสถาบน ในทางตรงขาม ผดแลเวบไซตตวแทนชนเผาสามารถเขาสระบบการบรหารเอกสารตามระบบทะเบยนของชนเผาและความรชนเผา และเพมเมตาดาตา

เรองราว และความเหนในรปแบบวดโอ๓๗

ระบบดงกลาวนเออใหบรณภาพของวสดทเปนของสถาบนยงคงอย ใน

ขณะเดยวกน ยงสามารถเพมขยายขอมลจากเมตาดาตา เรองราว และเนอหาใหมของชนเผา ทงในลกษณะทเปนชนเอกสาร

ชดเอกสาร หรอความเหนในรปแบบวดโอ๓๘

การออกแบบพอรทลเนนประวตของเอกสารแตละชนอยางเปนล าดบ โดยเชอมโยงกบเรองราวของการจดหาเอกสารและการตามเกบเอกสารทหลงเหลอและทปรบเปลยน อกทงการขยายขอบเขตของเอกสารประวตศาสตรและกลมความคดเหนของผเชยวชาญทแบงปนไวในเวบไซต ตวอยางเชน ชดภาพสไลดชาลคราฟต-พกเคอรง (Chalcraft-Pickering lantern slide collection) ทไดรบการแปลงสภาพใหเปนดจทลเปนเปนสวนหนงของการท างานในระยะแรกของโครงการทบรรจภาพจากโรงเรยนเชมาวาอนเดยน (Chemawa Indian School) ในโซเลม (Solem) รฐโอเรกกอน (Oregon) กลมภาพดงกลาวแสดงใหเหนความเกยวของกบกลมอเมรกนอนเดยนบนทราบสง และสะทอนเรองราวและการเผชญหนากบอาณานคมอเมรกนทางตะวนตกเฉยงเหนอ ภาพๆ หนงของการอบขนมกระตนใหเกดการใหความเหนโดยสมาชกของชนเผายากามาและลงคอกสองเรองจากสมาชกของชนเผายมาทลลา การเขาถงภาพถาย ผใชสามารถอานเกยวกบโรงเรยนประจ าและประวตของโรงเยน เหนทงทตงของโรงเรยนและไดยนเสยงของผอาวโสกลาวถงการใหบรการอาหารในโรงเรยน และไดอานเอกสารทะเบยน ดงนน ภาพหนงภาพในรปแบบดจทลทสงกลบไปชมชน เปดใหเหนชดวสดทางวฒนธรรมหลายประเภท ทงไฟลเสยงดจทล ไฟลบทความ และเมตาดาตาของชนเผา ในท านองเดยวกน ภาพของกลมชนยากามาทเปนสวนหนงของชดเอกสารแมควอรเตอรทจดเกบไวทมหาวทยาลย “แดนซเฮาส ออฟ ยากามาส” (Dancehouse of the Yagama) ปรากฏเรองเลาจากผดแลเวบเซตทเปนตวแทนของชนเผา และความรชนเผาอกหลายยอหนา วสดดงกลาวอยในเอกสารประเภทวถชวต ยงมเอกสารเพมในเวบไซต แนวโนมทเวบไซตเตบโตยงเทาทว เวบไซตพอรทลไมใชเพยงสถานทเพอจดเกบวสดทมอยในครองครอง แตเปดกวางสวสดใหมๆ ในแนวทางน เวบเซตพอรทลเปนเครองมอทกระตนใหเกดสงใหม ความรใหม วสดใหม และชดการโตตอบระหวางสาธารณชนประเภทตางๆ

สมาชกของชนเผา นกวชาการ นกเรยน และผใชอนเตอรเนตทวไปเหนชดเอกสารเดยวกน แตปฏสมพนธกบวสดเหลานน และการนยามสงเหลานนอยบนชดความรทแตกตาง ชนเผา นกวชาการ และเจาหนาททเกยวของสามารถน าเนอหาขนไวในเวบไซต และเพมเมตาดาตา เนอหาทเปนแผนท และเรองเลา ผเยยมชมเวบไซตสามารถเพมความเหนและค า

๓๖ ขนตอนนมฐานพฒนามาจากตวชวยคนหาในระดบคอลเลคชนทสรางขนโดยหนวยเอกสารพเศษ จดหมายเหต และตนฉบบลายมอ (MASC) ศนยพลาโต (Plateau

Center) และพพธภณฑมานษยวทยา เมอ ค.ศ. ๒๐๐๘ โปรดด WSU, Plateau Center for American Indian Studies, “Finding American Indian Collections at WSU,” http://nwda.wsulibs.wsu.edu:8080/plateau/projecthome.html, accessed 28 January 2010. ๓๗

ประเภทความรทเปนชนเผาและประเภทยอยสามารถปรบเปลยนและเพม โดยผบรหารเวบไซตทเปนตวแทนชนเผาแบบปจจบนทนดวน. ๓๘

ความเหนในรปแบบวดโอทเพมขนในเวบไซตตอเนองกบเอกสารทไดรบการแบงปนไวในเวบไซตแลว (ไมวาจะเปนเอกสารของชนเผาหรอเอกสารของสถาบน) จะกลายเปนสวนเนอหาของฐานขอมลเชนกน.

ส าคญ และสราง “กลมเอกสารของฉน” ส าหรบการวจยในอนาคต อยางไรกด ในพพธภณฑและหอจดหมายเหตอกหลายแหง ผเชยวชาญเปนผใหความร และสรางค าส าคญเพอการสบคนหรอความเหนทเสรมขนมากลบถกมองวาเปนเพยงความรปลกยอย แตในเวบไซตพอรทล เราสรางพนทเพอการสนทนาและเปดใหมมมองของชนพนเมองและขอมลเชงวชาการมความเทาเทยมกน เวบไซตพอรทลมวตถประสงคในการขยายความรทางจดหมายเหต โดยองกบเรองเลาทางประวตศาสตรและรวมสมยทหลากชด และความรแวดลอมวสดทางวฒนธรรม และสรางเวทส าหรบการสรางวสดและความรใหม

จนตนาการจดหมายเหต

มาตรฐานเปนค าทนยมส าหรบนกจดหมายเหต เพราะเปนฐานส าคญส าหรบการท างาน แตในฐานะของนกมานษยวทยาทมองระบบตางๆ มลกษณะทเชอมตอกบวฒนธรรมและการเมอง ผเขยนจงรสกยากยงนกในการรบเอามาตรฐานและระบบเขามาใชโดยไมสนใจกบความเปลยนแปลงทางประวตศาสตรและการเมอง โดยเฉพาะอยางยง เมอเรม

เหนนกจดหมายเหตปรบเปลยนวธการท างาน และปรบมาตรฐานเพอแสดงใหเหนสถานการณและบรบททเปลยนแปลง๓๙

หากผเขยนจะจนตนาการถงการเปลยนมมมองจาก ความเปนสวนตว (privacy) การเขาถงแบบเปด (open access) และสงทเรยกวา สาธารณะประโยชน ควรเปนไปในลกษณะใดในยามทการเมองเกยวกบชนพนเมองเรมเปลยนทศทาง? นกวชาการทางกฎหมายและนกเทคนคพจารณถงทศนคตสาธารณะทเปลยนแปลงในการแบงปนไฟลและการเผยแพร

เอกสารดจทล โดยเปนแรงเหวยงระหวางการเขาถงมากขน การรกษาสมดล หรอการควบคมยงขน๔๐ นกจดหมายเหต

สามารถด าเนนความสมพนธทแสดงความใสใจและเรองราวของคนพนเมองและคลงเอกสารของพวกเขา การเรยกรองโดยชนพนเมองมกกลาวถงสถานทจดเกบจดหมายเหต (สถาบนอนๆ ทท าหนาทท านองเดยวกน) ใหขยายการอภปรายเกยวกบขอบเขตสาธารณะ (public domain) พรอมๆ กบกระแสของการเรยกรองก าหนดชะตาชวตของตนเองและอธปไตยของ

ชมชนทอยชายขอบ๔๑ นกจดหมายเหตควรอยในแนวหนาในการเปลยนขวในการท างาน ไมใชการพจารณาจากมมมองเชง

จรรยาบรรณ แตตองคดถงความอยตธรรมทางประวตศาสตรและชมชนอกนบไมถวนทยงคงอยในกระบวนการกดกนทางสงคม

หอจดหมายเหตเปนสถานทททรงพลงในการสรางความสมานฉนทระหวางคนพนเมองกลมตางๆ ในชาตทกอตวมาจากผอพยพมาตงรกรากอยางสหรฐอเมรกา คานาดา และออสเตรเลย หอจดมายเหตแหงชาตเปนกญแจส าคญในการอางสทธเหนอทดน การสบสายตระกลในครอบครว และประวตศาสตรชมชน อยางไรกด หอจดหมายเหตอาจจดชนวนความรสกคลมเครอใหกบกลมชนตางๆ นนคอ การเตอนใหผคนระบบทกดขทท าใหบานแตกสาแหรกขาด และในขณะเดยวกน กลบเออใหชนพนเมองหาค าตอบทางประวตศาสตรและเรยกรองการชดเชยจากรฐ หอจดหมายเหตเปนสวนหนงของการสรางชาตเสมอมา และดวยการปฏบตเชนนน หอจดหมายเหตไดมองขามความจ าเปนในการกลาวถงกลมคนทมกไมไดรบการ

๓๙

ตวอยางเชน ความสนใจเกยวกบภาพแทนของชนกลมนอยหรอกลมชนทไมไดรบการกลาวถง หรอความสนใจเกยวกบขอกงขาทางจรยธรรมเกยวกบการฆามนษยและเผาพนธทยงคงปรากฏในเอกสารบางชน ความเปลยนแปลงในกลยทธการจดการเมอมการจดเกบในระบบอเลคทรอนกส “การคดกรอง” (precustodial intervention) (โปรดด Adrian Cunningham, “Waiting for the Ghost Train: Strategies for Managing Electronic Personal Records before It Is Too Late,” Archival Issues: Journal of the Midwest Archives Conference 24, no. 1 (1999): 55–64, http://www.mybestdocs.com/cunningham-waiting2.htm, accessed 30 September 2010 นอกจากน ยงมความตองการจดเกบเอกสารสวนบคคลในสอสงคมออนไลนและเทคโนโลยเวบ ๒.๐ นอกจากน เมอพจารณาขอพงพจารณาในสวนทเกยวของกบชนพนถน หอจดหมายเหตบางแหงในออสเตรเลยจ ากดการเขาชมบนทกภาคสนามและภาพ หากมเนอหาทออนไหวในทางวฒนธรรม โดยอาศยการปรกษากบตวแทนของชมชน. ๔๐ Jane Anderson and Grace Koch, “The Politics of Context: Issues for Law, Researchers and the Creation of Databases,” in Researchers,

Communities, Institutions, Sound Recordings; James Boyle, “The Second Enclosure Movement and the Construction of the Public Domain,” Law and Contemporary Problems 66, nos. 1–2 (2003): 33–74; Coombe, “Fear, Hope and Longing for the Future of Authorship;” Lawrence Lessig, Free Culture: How Big Media Uses Technology and the Law to Lock Down Culture and Control Creativity (New York: Penguin Press, 2004). ๔๑ โปรดด Martin Nakata and Marcia Langton, Introduction, in Australian Indigenous Knowledge and Libraries, ed. Martin Nakata and Marcia Langton

(Sydney: University of Technology Sydney Press, 2005), 3–7.

กลาวถง ในความเปนจรงแลว บนทกประวตศาสตรไมเคยมความโปรงใสอยางทใครบางคนประสงคใหเปนเชนนน อยางไรกด นไมใชเหตผลทควรหยดยงนกจดหมายเหต (และผปฏบตในสถาบนทพฒนาคลงเอกสาร) ในการท างานดวยระบบการจดการขอมลในแบบปจจบน และโครงสรางการจดการคลงเอกสารอยางทเปนอย รวมทงการใชระบบมาตรฐานทไมยดหยน (ไมเปนกลาง) และความคดเกยวกบเสรนยมในการรกษาความเปนสวนตว การเขาถง และความเปนสาธารณะทยงคงกดกนบางเรองออกไป ตงแตกลางครสตทศวรรษ ๑๙๙๐ พพธภณฑ หอจดหมายเหต หอสมด และมหาวทยาลยทไดรบการยกทดนใหเปนสาธารณะประโยชน (เชน มหาวทยาลยวอชงตนสเตท) ในสหรฐอเมรกาและทวโลก ตางรบรถงพลงของการออกไปท างานรวมและหมายรวมเอาชมชนคนทองถนไวในกระบวนการจดการตางๆ หอจดหมายเหตและพพธภณฑหลายแหงลงนามบนทกความเขาใจกบชมชนพนเมองในการเขาถงและการสนบสนนการคนคนวสด เทคโนโลยดจทลสามารถสนบสนนแนวทางใหมๆ ทกอใหเกดความรวมมอระหวางสถาบนทครอบครองคลงวสดและชมชนทองถน ไดสน (Dyson), เฮนดรกส (Hendricks) และแกรนท (Grant) ไดแนะน าไววา “ความสามารถของมลตมเดย ศกยภาพในการจดเกบ และเครองมอสอสารโดยเทคโนโลยสารสนเทศ เปดโอกาสใหมๆ ในการสงวนรกษาและการฟนฟวฒนธรรมและภาษาของคน

พนเมอง และการสงคนวสดจากสถาบนวฒนธรรมในระดบชาตกลบไปยงชมชน”๔๒

การใชเทคโนโลยดจทลเพอรวมชนของ

ความรทรายลอมชดเอกสารของหอจดหมายเหตและวตถของพพธภณฑ เปนฐานของการกรยทางสการสงคอนวตถ ภาพ และเอกสารในรปแบบดจทล อยางไรกดเทคโนโลยเปนเพยงสวนหนงของกระบวนการ ขณะทเทคโนโลยใหมเออในการผลตซ าและการเผยแพร แตเทคโนโลยกบไมสามารถสรางความมนใจถงกระบวนการท างานทใหความเคารพและเปนการท างานเออประโยชนระหวางกน ฉะนน จงตองอาศยการพบปะและพดคยอยางสม าเสมอและมงมนในการท างานจดหมายเหตทอาศยความรวมมออยางแทจรง

นกวชาการทท างานขามสาขาวชาบนทกถงความส าคญของการจดการของชนพนเมองกบคลงวตถในพพธภณฑและคลง

เอกสารในหอจดหมายเหต๔๓ อนง ไมมกระบวนการเรยกใดเรยกรองหนง หรอค าตอบเบดเสรจในการตอบค าถามดานงาน

จดหมายเหตใหกบชนพนเมองทตงขอกงขากบสถาบนทครอบครองมรดกวฒนธรรม ในทางตรงขาม เราตองเขาใจถงทศนะหลากหลายของความตองการ เรองราว การเมองวฒนธรรม และวาระทองถนและขามพรมแดนรฐชาต จนตนาการจดหมายเหตเชนนโนมน ามาสกระบวนการท างานทยดหยน การจดท าโครงการใหเหมาะสมกบแตละชมชน การขยายเมตาดาตา ฐานขอมลหลายประเภท เสยงหรอความเหนทหลากหลายของผเชยวชาญ และความยนดในการเปดประตรบชดความตองการทแตกตางของชมชนผมสวนไดสวนเสยไวเปนสวนหนงของโครงสรางเอกสารจดหมายเหตและการสงวนรกษา

เขาไวเปนสวนหนงของโครงสรางดงกลาว๔๔

ความตองการดงกลาวไมนบเปนการคกคามสนามของการท างานเฉพาะทาง

หรอการโจมตกระบวนการท างานดวยระบบมาตรฐาน หากแตหมายถงการทนกจดหมายเหตตองใชการฝกฝน การเขาถงมมมองในระดบลก และจนตนาการ ในการปรบมมองและความรดานงานจดหมายเหตใหเหมาะสมในแตละโครงการ

นกจดหมายเหต นกเทคนค นกวชาการ และชนพนเมองผทมสวนไดสวนเสย ไดเรมเขามาประสานงานความรวมมอในลกษณะตางๆ ทงในระดบทองถน ภมภาค ชาต นานาชาต เพอตอบโจทยการท างานจดหมายเหตทแกไขความอยตธรรมใน

ประวตศาสตรและการกดกนทางสงคมทยงด าเนนอยทกเมอเชอวน๔๕

ทางออกและจ านวนโครงการของการท างานไมไดเปน

สงทยนยนถงกระบวนการท างานในกรอบคดใหม มากกวาความยนดของนกจดหมายเหตทใชความคดสรางสรรคและ

๔๒

Laurel Evelyn Dyson, Max Hendriks, and Stephen Grant, Information Technology and Indigenous People (New Jersey: IGI Global Press, 2007), xvi. ๔๓

Joy Hendry, Reclaiming Culture: Indigenous People and Self-Representation (New York: Palgrave Macmillan, 2005); Christina Kreps, Liberating Culture: Cross-Cultural Perspectives on Museums, Curation, and Heritage Preservation (London: Routledge, 2003). ๔๔

โปรดด Thomas Nesmith, “Reopening Archives: Bringing New Contextualities into Archival Theory and Practice,” Archivaria 60 (2005); and Katie Shilton and Ramesh Srinivasan, “Preserving Empowered Representations: Using Archival Principles to Maintain Context for Cultural Heritage Materials,” Archivaria 63 (2007). ๔๕

โปรดด Randall Jimerson, Archives Power: Memory, Accountability and Social Justice (Chicago: Society of American Archivists), 2009.

จนตนาการทเขาไปสการท างานในชวตประจ าวน เมอเราสามารถมองทศทางการท างานดงกลาวน เปนสงทเพมหรอเสรมกบมาตรฐานการท างานทแขงตว เราจะเรมมองเหนอนาคตของจดหมายเหตทมชวต ทขนอยกบนวตกรรมใหมทออกแบบโดยนกจดหมายเหตทไดรบการฝกฝน และประยกตใชมมมองใหมในการท างาน การเปดมมมองรวมใหมๆ สความตองการทหลากหลายและความหวงใหมๆ ของคนพนเมอง สงผลตองานจดหมายเหตทมลกษณะพลวตและขยายขอบเขตการท างาน การฝกฝนมมมองของเราไมใหมสงใดตกหลนกบสงทเราไดเขยนหรอบนทกไว เปนงานททงนกจดหมายเหตและนกวชาการพงปฏบต การเพมระบบความรและระบบการจดการคลงจากมมมองของชนพนเมองชวยท าใหสสนของการท างานมความสดใสยงขน

กตตกรรมประการ

ผเขยนขอขอบคณเพอนรวมงานทพฒนาเวบไซตพอรทลของผคนบนทราบสง และตวแทนทรวมท างานอยางแขงขน

ไดแก วเวยน อดมส (Vivian Adams), โจลนา ทลเลกวตส (Jolena Tillequots), คม เมเธอสน (Kim Matheson), เม

ลสสา มธอน วกส (Malissa Minthorn Winks), ดลลส ดก (Dallas Dick), แรนดลล เมลตน (Randall Melton), กามย

เพลสนตส (Camille Pleasants), กย โมรา (Guy Moura), เกนา พออน (Gena Peone), และมารชา วนคป (Marsha

Wynecoop), อกทงสมาชกของกลมชนเผาทใชเวลาในการพฒนาเวบไซตพอรทลอยางตอเนอง เวบไซตพอรทลไดรบการ

สนบสนนทนจากเงนอดหนนของกลมสถาบนสนบสนนการคอมพวเตอรภมภาคตะวนตกเฉยงเหนอ (Northwest Computing

Consortium Proof of Concept Grant) และสภาอเมรกนเพอสงเสรมสงคมการเรยนรนวตกรรมดจทล (American

Council for Learned Societies Digital Innovation Fellowship) ขาพเจามความยนดยงทไดทงานรวมกบเจาหนาท

ของสวนงานคลงเอกสารพเศษ จดหมายเหต และตนฉบบลายมอของมหาวทยาลยวอชงตนสเตท (WSU’s Manuscripts,

Archives, and Special Collections) หากปราศจากการท างานอยางแขงขนของอเลกซ เมรรลล (Alex Merrill), เทร

เวอร บอนด (Trevor Bond), และเชอร กนเซลแมน (Cheryl Gunselman) โครงการนไมมทางส าเรจลงได บารบารา แอ

สตน (Barbara Aston) และแมร คอลลนส (Mary Collins) ชวยใหค าแนะน า ตดตาม และประสานงานกบการท างาน

รวมกบศนยพลาโตเพออเมรกนอนเดยนศกษาของมหาวทยาลยวอชงตนสเตท (Plateau Center for American Indian

Studies) หากปราศจากผชวยวจย ชอวน แลมบลล (Shawn LameBull) เอมมา มลเลอร (Emma Mueller) และ เอมเลย

แมคคลง (Amelia McClung) คงไมอาจมภาพดจทลหรอเมตาดาตาส าหรบการน าขนในเวบไซต รวมทงความรวมมอจาก

องคกรระดบชาต หอจดหมายเหตแหงชาต มานษยวทยาและพพธภณฑสถานแหงชาต อเมรกนอนเดยน ของสถาบนสมธโซ

เนยน ไมเพยงการแบงปนเนอหาในเวบไซตพอรทล แตรวมถงค าแนะน า ความชวยเหลอในการเขยนเอกสารสนบสนน และ

ก าลงใจสงใหแกกน โดยเฉพาะอยางยง เจนนเฟอร โอนล บากบนในสงเสรมใหโครงการกลายเปนทรบทราบกนในระดบ

ภมภาคและระดบชาต ซงสงผลอยางดเยยมกบโครงการ ในทายทสด ขอขอบคณรอบ ลโอโพลดดวยใจจรง รอบเปนผซง

อานรางบทความนหลายครงและรวมสนทนา เพอการแกไขและใหค าแนะน าเกยวกบจดหมายเหตและยยงใหผเขยนเขยน

บทความนขนมา.