Komunitetet Rome, Ashkali dhe Egjiptase, nga të cilët 70% jetojnë nën kufirin

kombëtar të varfërisë, janë veçanërisht të pambrojtur ndaj shpenzimeve të

kujdesit shëndetësor në Kosovë.

HYRJE

1 http://www.unfpakos.org/wp-content/uploads/2012/04/HFAreporteng.pdf

”Që nga viti 1999, kushtet e komuniteteve Rome,

Ashkali dhe Egjiptase të Plemetinës janë përkeqësuar

shumë. Ne e kemi vërejtur një rritje të sëmundjes së

hepatitit, sëmundjeve kardiovaskulare, anemisë,

tuberkulozit dhe sheqerit në gjak. Shumë fëmijë këtu

vuajnë nga anemia për shkak të ushqimit të dobët .”

Ramiz Berisha

Teknik laboratori

Shtëpia e Shëndetit Plemetinë

Studimi tregoi përhapje të madhe të sëmundjeve

të zemrës (30% të anketuarve), astmës (20%) dhe 2të diabetit (13.3%) . Në mënyrë të ngjashme, një

studim i vitit 2010 në Serbi konstatoi një përhapje

më të madhe të diabetit në mesin e Romëve.

POLICY BRIEF 2

PËRHAPJA E SËMUNDJEVE NË KOMUNITETET

ROME, ASHKALI DHE EGJIPTASE

Solidar Suisse së bashku me partnerin Balkan Sunflowers Kosovë ndërmori aksion për adresimin e mungesës së njohurive duke e kryer një anketë shëndetësore në mesin e tri komuniteteve në vitin 2014. Rezultatet e plota si dhe metodologjia do të raportohen në një publikim të veçantë.

Sëmundjet kronike ishin një fokus i veçantë pasi që diagnostikimi dhe trajtimi i këtyre sëmundjeve shpenzon një pjesë të madhe të fondeve të kujdesit shëndetësor. Rezultatet paraprake treguan për një numër të madh të sëmurëve. Për shembull, një anketë jo e rastësishme e familjeve në vitin 2010 nga ana e “Health for All” në komunën e Fushë Kosovës/Kosovo Polje konstaton se 64% nga 100 të anketuarit vuanin

1nga një sëmundje .

Qëllimi kryesor i Projektit KOSANA është përmirësimi i sigurisë shën-detësore dhe sociale të popullatës së Kosovës nëpërmjet mbështetjes të pjesëmarrjes aktive nga shoqëria civile në zhvillimin dhe implemen-timin e një sistemi të sigurimit shën-detësor në vend.

Projekti KOSANA i fuqizon SHC-të që i përfaqësojnë qytetarët dhe pacientët të krijojnë pozita të avokimit të bazuara në fakte, informata, dhe nevoja të njerëzve. Ky proces kërkon një përpjekje afatgjatë dhe për-kushtim nga organizatat që i përfaqë-sojnë interesat e qytetarëve.

2 Ibid, p. 8

NË

NT

OR

20

15

Prej 1592 personave të përfshirë në anketën tonë, një total prej 494 personave ishin duke vuajtur nga një sëmundje gjatë 12 muajve të fundit. Nga të anketuarit, 95.4% ishin të prekur nga ndonjë sëmundje e kishin diagnostikuar gjendjen e tyre nga ana e një mjeku. Nga ata me një sëmundje të diagnostikuar, 89.7% janë aktualisht duke marrë medikamente apo trajtime tjera.

Sëmundjet që më së shpeshti paraqiten, siç janë dhënë në përmbledhjen në Tabelën 1, janë: hipertensioni (26% të anketuarve janë të prekur nga sëmundja), sëmundjet kardiovaskulare (17%), çrregullimet skeletore (11%), diabeti (10%), dhe sëmundjet e veshkave, kryesisht gurë në veshka (8%).

TË GJETURAT KYÇE

Intervistat cilësore me profesionistët e kujdesit shëndetësor i mbështesin të gjeturat e studimit: shumica e informatorëve e shprehën shqetësimin e tyre lidhur me hipertensionin, diabetin dhe sëmundjet kardiovaskulare në komunitetet Rome, Ashkali dhe Egjiptase. Intervistat kualitative gjithashtu ofruan informata plotësuese në lidhje me përhapjen e sëmundjeve që në Kosovë janë të stigmatizuara. Për shembull, sipas Dr. Skender Marollit nga Fushë Kosova, sëmundja e hepatitit në këtë komunë është e zakonshme në këto komunitete. Në mënyrë të ngjashme, Doktor Slavisa Radosavljevic nga Obiliqi është i bren-gosur për paraqitjen e sëmundjeve të tran-smetueshme seksuale në tri komunitetet.

Kur shikojmë përhapjen e sëmundjeve të ndryshme, duhet të marrim parasysh se grupi i personave të anketuar paraqet vetëm rastet e diagnostikuara nga mjeku. Përhapja reale mund të jetë dukshëm më e

lartë se sa sugjerohet nga anketa. Për shembull, studimi i vitit 2010 në komunitetet e Romëve të Serbisë konstatoi numrin e rasteve të padiagnostikuara të diabetit pothuajse aq të

3larta sa numri i rasteve të diagnostikuara . Studimi tjetër, i kryer në mesin e popullatës së përgjithshme të Serbisë në vitin 2012, tregon se mbi 40% të atyre me hipertension nuk janë plotësisht në dijeni se ata vuajnë nga kjo

4sëmundje . Këto shifra nga Serbia sugjerojnë se përhapja e hipertensionit, sëmundjeve të zemrës dhe diabetit në mesin e Romëve, Ashkalive dhe Egjiptasve të Kosovës është dukshëm më i lartë se sa raportohet nga gjetjet e anketës tonë.

Kohëzgjatja e sëmundjeve

Gjatë 12 muajve të kaluar nga sëmundjet kronike (3 muaj ose më gjatë) janë prekur 330 persona. Kjo është 20.7% nga grupi i përgjithshëm i të anketuarve dhe 66.8% nga ata të prekur nga ndonjë sëmundje gjatë 12 muajve të fundit. Përveç kësaj, 305 të anketuar (19.1% nga grupi i përgjithshëm dhe 61.7% të atyre të prekur nga një sëmundje) kanë vuajtur nga një sëmundje kronike për një periudhë prej një viti apo më gjatë. Siç është paraqitur në Figurën 3, sëmundjet kronike zakonisht zgjasin nga një deri në dhjetë vite. Në mostrën tonë, kohëzgjatja mesatare e një sëmundje kronike është 7.9 vite.

4 Grujiæ Vera, Dragniæ Nataša, Kvrgiæ Svetlana, Šušnjeviæ Sonja, Grujiæ Jasmina, Travar Sonja. (2012) “Epidemiologjia e Hipertensionit në Serbi: Rezulatët nga Hulumtimi Kombëtarë”. Gazeta mbi Epidemiologjinë 22(3), 261-266.

3 Zivkovic et al, 2010.

Tabela 1: Sëmundjet më të përhapura në mesin e komuniteteve Rome, Ashkali dhe Egjiptase

Sëmundja Të anketuarit e prekur në %

Hipertensioni

Kardiovaskulare

Skeletore

Diabeti

Sëmundje të veshkëve

Gastrointestinale

Reumatizëm

Respiratore

26

17

11

10

8

7

5

5

Figura 1: Kohëzgjatja e sëmundjeve në vite

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 700

10

20

30

40

50

Pë

rqin

dja

e f

rek

ue

ncë

s

Kohëzgjatja në vjet

02Faktorët e mjedisit si ndotja e ajrit dhe ujit apo mungesa e kanalizimit të ujërave të zeza ndikojnë në shfaqjen e sëmundjes. Anketa ka hulumtuar nëse ka ndonjë lokalitet-ndryshime specifike në përhapjen e sëmundjes.

Nuk është gjetur ndonjë devijim domethënës nga përhapja normale e hipertensionit, sëmundjeve kardiovaskulare apo diabetit. Në të kundërtën, nga 55 raste të sëmundjeve të frymëmarrjes, 25.5% janë paraqitur në komunën e Obiliqit, pasi që kjo komunë përbën vetëm 7.1% të grupit të përgjithshëm. Shihet qartë lidhja e ndotjes së ajrit që shkaktohet nga termocentrali dhe miniera.

Ne i kemi identifikuar 37 raste të sëmundjeve gjenitourinare, kryesisht gurë në veshka, pothu-ajse gjysma e tyre (48.9%) janë në komunën e Gjakovës, përsëri, në mënyrë disproporcionale të larta pasi që 19.1% të anketuarve ishin nga

5Gjakova. Sipas Strategjisë të Gjakovës avokati Fridon Lala, prevalenca e sëmundjeve geni-tourinare mund të ndërlidhet me cilësinë e dobët të ujit të pijshëm në disa lagje të Romëve,

6Ashkalive dhe Egjiptasve . Për më tepër, 30.3% nga 33 rastet e sëmundjeve të sistemit të tretjes janë të vendosura në Gjakovë.

Lokaliteti-paraqitja specifike e sëmundjeve

“Shëndeti është një gjendje e plotë fizike, mendore dhe e mirëqenies sociale e jo thjesht

7mungesa e sëmundjes apo dobësisë .”Ne gjith-ashtu e kemi hulumtuar ndikimin e sëmundjeve në aktivitetin njerëzor, kufizimet që shkaktojnë këto sëmundje në aktivitetet e përditshme të njerëzve. Anketa kërkoi të mësojë nga të anketuarit se për shkak të një sëmundje sa të kufizuar ndihen ata në aktivitetet e tyre të përditshme.

Kufizimet e tilla nënkuptojnë se njerëzit e prekur nuk janë në gjendje të gëzojnë “mirëqenien e plotë fizike, mendore dhe sociale”. Kufizimet e tilla gjithashtu nënkuptojnë kapacitetin e zvogë-luar të punës, që do të thotë varësi më të madhe nga ndihma sociale dhe financiare nga anëtarët tjerë të familjes. Prandaj, ne ishim veçanërisht të interesuar të hulumtojmë nivelet e kufizimeve, në

Ndikimi i sëmundjeve në aktivitetet ditore

mesin e popullatës të moshës punuese (individët ndërmjet moshës 18-65 vjeçe).

Nga grupi i përgjithshëm i personave, duke i përfshirë edhe ata të anketuarit që nuk janë prekur nga një sëmundje gjatë 12 muajve të fundit, 25% deklarojnë veten e tyre si të “ kufizuar” apo “shumë të kufizuar” në akti-vitetet e tyre të përditshme. Përqindja për-katëse është 27.9% në mesin e popullatës të moshës punuese.

Kufizimet në aktivitetet ditore në mesin e grupmoshave të ndryshme janë ilustruar në Figurën 2. Mund të vërejmë se kufizimet janë më të përhapura në mesin e grupmoshave mbi 40 vjeçe. Për shembull, në grupmoshën prej 50-64 vjeçe, një total prej 77 individëve (34.1% të grupmoshës) janë të “kufizuar” në aktivitetet e tyre të përditshme, ndërsa 50 persona (33.6%) e konsiderojnë veten si “shumë të kufizuar”. Për grupmoshën 40-49 vjeçare, shifrat përkatëse janë 62 individë (24.7%) të “kufizuar” dhe 39 individ të cilët janë (15.5%) “shumë të kufizuar”.

5 Avokmi është pjesë e programit të Balkan Sunflowers Kosova që promovon implementimin në nivelin komunal të Strategjisë për integrimin e komuniteteve Rome, Ashkali dhe Egjiptase në Kosovë.

6 Intervistë, 2015.

7 Kushtetuta e Organizatës Botërore të Shëndëtsisë, Publikimi 45 (2006) http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf

Figure 2: Limitations in daily activities by age

17 or less

18-29 30-39 40-49 50-64 65 ormore

Grupi i moshës

0.0%

20.0%

40.0%

60.0%

80.0%

100.0%

Pë

rqin

dja

Limitimi i aktiviteteve ditore

Shumë të limituara Pjesërisht të limituara

Aspak të limituara

03

Prej 1592 personave të përfshirë në anketën tonë, një total prej 494 personave ishin duke vuajtur nga një sëmundje gjatë 12 muajve të fundit. Nga të anketuarit, 95.4% ishin të prekur nga ndonjë sëmundje e kishin diagnostikuar gjendjen e tyre nga ana e një mjeku. Nga ata me një sëmundje të diagnostikuar, 89.7% janë aktualisht duke marrë medikamente apo trajtime tjera.

Sëmundjet që më së shpeshti paraqiten, siç janë dhënë në përmbledhjen në Tabelën 1, janë: hipertensioni (26% të anketuarve janë të prekur nga sëmundja), sëmundjet kardiovaskulare (17%), çrregullimet skeletore (11%), diabeti (10%), dhe sëmundjet e veshkave, kryesisht gurë në veshka (8%).

TË GJETURAT KYÇE

Intervistat cilësore me profesionistët e kujdesit shëndetësor i mbështesin të gjeturat e studimit: shumica e informatorëve e shprehën shqetësimin e tyre lidhur me hipertensionin, diabetin dhe sëmundjet kardiovaskulare në komunitetet Rome, Ashkali dhe Egjiptase. Intervistat kualitative gjithashtu ofruan informata plotësuese në lidhje me përhapjen e sëmundjeve që në Kosovë janë të stigmatizuara. Për shembull, sipas Dr. Skender Marollit nga Fushë Kosova, sëmundja e hepatitit në këtë komunë është e zakonshme në këto komunitete. Në mënyrë të ngjashme, Doktor Slavisa Radosavljevic nga Obiliqi është i bren-gosur për paraqitjen e sëmundjeve të tran-smetueshme seksuale në tri komunitetet.

Kur shikojmë përhapjen e sëmundjeve të ndryshme, duhet të marrim parasysh se grupi i personave të anketuar paraqet vetëm rastet e diagnostikuara nga mjeku. Përhapja reale mund të jetë dukshëm më e

lartë se sa sugjerohet nga anketa. Për shembull, studimi i vitit 2010 në komunitetet e Romëve të Serbisë konstatoi numrin e rasteve të padiagnostikuara të diabetit pothuajse aq të

3larta sa numri i rasteve të diagnostikuara . Studimi tjetër, i kryer në mesin e popullatës së përgjithshme të Serbisë në vitin 2012, tregon se mbi 40% të atyre me hipertension nuk janë plotësisht në dijeni se ata vuajnë nga kjo

4sëmundje . Këto shifra nga Serbia sugjerojnë se përhapja e hipertensionit, sëmundjeve të zemrës dhe diabetit në mesin e Romëve, Ashkalive dhe Egjiptasve të Kosovës është dukshëm më i lartë se sa raportohet nga gjetjet e anketës tonë.

Kohëzgjatja e sëmundjeve

Gjatë 12 muajve të kaluar nga sëmundjet kronike (3 muaj ose më gjatë) janë prekur 330 persona. Kjo është 20.7% nga grupi i përgjithshëm i të anketuarve dhe 66.8% nga ata të prekur nga ndonjë sëmundje gjatë 12 muajve të fundit. Përveç kësaj, 305 të anketuar (19.1% nga grupi i përgjithshëm dhe 61.7% të atyre të prekur nga një sëmundje) kanë vuajtur nga një sëmundje kronike për një periudhë prej një viti apo më gjatë. Siç është paraqitur në Figurën 3, sëmundjet kronike zakonisht zgjasin nga një deri në dhjetë vite. Në mostrën tonë, kohëzgjatja mesatare e një sëmundje kronike është 7.9 vite.

4 Grujiæ Vera, Dragniæ Nataša, Kvrgiæ Svetlana, Šušnjeviæ Sonja, Grujiæ Jasmina, Travar Sonja. (2012) “Epidemiologjia e Hipertensionit në Serbi: Rezulatët nga Hulumtimi Kombëtarë”. Gazeta mbi Epidemiologjinë 22(3), 261-266.

3 Zivkovic et al, 2010.

Tabela 1: Sëmundjet më të përhapura në mesin e komuniteteve Rome, Ashkali dhe Egjiptase

Sëmundja Të anketuarit e prekur në %

Hipertensioni

Kardiovaskulare

Skeletore

Diabeti

Sëmundje të veshkëve

Gastrointestinale

Reumatizëm

Respiratore

26

17

11

10

8

7

5

5

Figura 1: Kohëzgjatja e sëmundjeve në vite

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 700

10

20

30

40

50

Pë

rqin

dja

e f

rek

ue

ncë

s

Kohëzgjatja në vjet

02Faktorët e mjedisit si ndotja e ajrit dhe ujit apo mungesa e kanalizimit të ujërave të zeza ndikojnë në shfaqjen e sëmundjes. Anketa ka hulumtuar nëse ka ndonjë lokalitet-ndryshime specifike në përhapjen e sëmundjes.

Nuk është gjetur ndonjë devijim domethënës nga përhapja normale e hipertensionit, sëmundjeve kardiovaskulare apo diabetit. Në të kundërtën, nga 55 raste të sëmundjeve të frymëmarrjes, 25.5% janë paraqitur në komunën e Obiliqit, pasi që kjo komunë përbën vetëm 7.1% të grupit të përgjithshëm. Shihet qartë lidhja e ndotjes së ajrit që shkaktohet nga termocentrali dhe miniera.

Ne i kemi identifikuar 37 raste të sëmundjeve gjenitourinare, kryesisht gurë në veshka, pothu-ajse gjysma e tyre (48.9%) janë në komunën e Gjakovës, përsëri, në mënyrë disproporcionale të larta pasi që 19.1% të anketuarve ishin nga

5Gjakova. Sipas Strategjisë të Gjakovës avokati Fridon Lala, prevalenca e sëmundjeve geni-tourinare mund të ndërlidhet me cilësinë e dobët të ujit të pijshëm në disa lagje të Romëve,

6Ashkalive dhe Egjiptasve . Për më tepër, 30.3% nga 33 rastet e sëmundjeve të sistemit të tretjes janë të vendosura në Gjakovë.

Lokaliteti-paraqitja specifike e sëmundjeve

“Shëndeti është një gjendje e plotë fizike, mendore dhe e mirëqenies sociale e jo thjesht

7mungesa e sëmundjes apo dobësisë .”Ne gjith-ashtu e kemi hulumtuar ndikimin e sëmundjeve në aktivitetin njerëzor, kufizimet që shkaktojnë këto sëmundje në aktivitetet e përditshme të njerëzve. Anketa kërkoi të mësojë nga të anketuarit se për shkak të një sëmundje sa të kufizuar ndihen ata në aktivitetet e tyre të përditshme.

Kufizimet e tilla nënkuptojnë se njerëzit e prekur nuk janë në gjendje të gëzojnë “mirëqenien e plotë fizike, mendore dhe sociale”. Kufizimet e tilla gjithashtu nënkuptojnë kapacitetin e zvogë-luar të punës, që do të thotë varësi më të madhe nga ndihma sociale dhe financiare nga anëtarët tjerë të familjes. Prandaj, ne ishim veçanërisht të interesuar të hulumtojmë nivelet e kufizimeve, në

Ndikimi i sëmundjeve në aktivitetet ditore

mesin e popullatës të moshës punuese (individët ndërmjet moshës 18-65 vjeçe).

Nga grupi i përgjithshëm i personave, duke i përfshirë edhe ata të anketuarit që nuk janë prekur nga një sëmundje gjatë 12 muajve të fundit, 25% deklarojnë veten e tyre si të “ kufizuar” apo “shumë të kufizuar” në akti-vitetet e tyre të përditshme. Përqindja për-katëse është 27.9% në mesin e popullatës të moshës punuese.

Kufizimet në aktivitetet ditore në mesin e grupmoshave të ndryshme janë ilustruar në Figurën 2. Mund të vërejmë se kufizimet janë më të përhapura në mesin e grupmoshave mbi 40 vjeçe. Për shembull, në grupmoshën prej 50-64 vjeçe, një total prej 77 individëve (34.1% të grupmoshës) janë të “kufizuar” në aktivitetet e tyre të përditshme, ndërsa 50 persona (33.6%) e konsiderojnë veten si “shumë të kufizuar”. Për grupmoshën 40-49 vjeçare, shifrat përkatëse janë 62 individë (24.7%) të “kufizuar” dhe 39 individ të cilët janë (15.5%) “shumë të kufizuar”.

5 Avokmi është pjesë e programit të Balkan Sunflowers Kosova që promovon implementimin në nivelin komunal të Strategjisë për integrimin e komuniteteve Rome, Ashkali dhe Egjiptase në Kosovë.

6 Intervistë, 2015.

7 Kushtetuta e Organizatës Botërore të Shëndëtsisë, Publikimi 45 (2006) http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf

Figure 2: Limitations in daily activities by age

17 or less

18-29 30-39 40-49 50-64 65 ormore

Grupi i moshës

0.0%

20.0%

40.0%

60.0%

80.0%

100.0%

Pë

rqin

dja

Limitimi i aktiviteteve ditore

Shumë të limituara Pjesërisht të limituara

Aspak të limituara

03

Ky prezantim i sëmundjeve që më shpesh

paraqiten dhe nivelet e kufizimeve në aktivitetet

e përditshme në mesin e komuniteteve Rome

Ashkali dhe Egjiptase shkakton një shqetësim në

lidhje me përhapjen e madhe të sëmundjeve dhe

kufizimeve në mesin e popullatës të moshës

punuese. Ne jemi veçanërisht të brengosur për

prezencën e sëmundjeve kronike jo të tran-

smetueshme, veçanërisht të diabetit, hiperten-

sionit, sëmundjeve kardiovaskulare dhe çrregu-

llimeve të skeletit.

Këto sëmundje dhe kufizimet që pasojnë janë

duke shkaktuar probleme të konsiderueshme për

mirëqenien personale dhe të bashkësisë. Përveç

humbjes së kënaqësisë për një jetë të shëndoshë,

dhe barrën e mundshme për familjen e dikujt,

trajtimi i sëmundjeve paraqet një barrë të rëndë

financiare edhe për shoqërinë. Ndikimi financiar

është veçanërisht i rëndë nëse e kemi parasysh se

familjet Rome, Ashkali dhe Egjiptase jetojnë nën

vijën kombëtare të varfërisë.

Numri i madh i popullsisë të moshës punuese me

kufizime në aktivitetet e përditshme do të thotë

kapacitet i zvogëluar i punës dhe varësi të rritur

nga asistenca sociale dhe burimet e të ardhurave

joformale. Në anën tjetër, investimi në shëndetin

më të mirë në mesin e popullsisë të moshës

punuese do të ndihmonte në përmirësimin e

kapacitetit punues dhe në këtë mënyrë, zvogë-

limin e varësisë për asistencë sociale.

Zvogëlimi dhe përhapja e sëmundjeve në mesin e

komuniteteve Rome Ashkali dhe Egjiptase kërkon

veprimin e qeverisë kombëtare, qeverive lokale,

organizatave ndërkombëtare, organizatave

lokale joqeveritare dhe brenda dhe nga vet

komunitetet.

Qeveria e Kosovës duhet të:

? Vazhdojë drejt implementimit të sistemit të

sigurimit shëndetësorë publik;

? Financojë shërbimet preventive të kujdesit

shëndetësor, duke përfshirë skanimin e

sëmundjeve që paraqiten më së shpeshti.

Solidar Suisse Kosovo main office in Pejë/Pec: Str. Isa Demaj 14, 30000 Pejë/Pec

Contact: +381 39 421-411Email: info@solidar-suisse-kos.orgwww.solidar-suisse-kos.org

DISKUTIM DHE REKOMANDIME

Organet komunale duhet të:

??Sigurojnë ofrimin e shërbimeve preventive

dhe të intervenimit të hershëm të kujdesit

shëndetësor;

??Rrisin qasjen në shërbimet komunale të

tilla si lidhjet e ujit dhe ujërave të zeza dhe

grumbullimit të mbeturinave të ngurta;

??Nëpërmjet institucioneve shëndetësore të

sigurojnë objekte, materiale dhe burime

njerëzore për edukimin shëndetësor dhe

rritjen e vetëdijësimit.

Organizatat ndërkombëtare duhet të:

??Sigurojnë burime financiare dhe ekspertë

duke i mbështetur strategjitë e para-

ndalimit dhe intervenimit të hershëm.

Organizatat e shoqërisë civile duhet të:

??Avokojnë për implementimin e reformave

të kujdesit shëndetësor;

??Ofrojnë edukimin shëndetësor, ndërmje-

tësim shëndetësor dhe rritjen e vetëdije-

simit në komunitetet e pambrojtura;

??Lehtësojnë komunikimin në mes të

implementuesve të komuniteteve për-

fituese.

?Aktorët e komunitetit duhet të:

??Punojnë në komunitetet e tyre përkatëse

për t'i vënë në dispozicion ndryshimet

ndikimit shëndetësor bile edhe nëse 8jetojnë në varfëri ;

??Marrin pjesë në planifikimin dhe për-

gatitjen e materialeve të fushatave, duke e

shikuar reagimin nga komuniteti dhe

mbledhjen dhe dërgimin e informatave

aktorëve të tjerë të implementimit.

8 Shih Policy Brief 3, Ushqyeshmëria dhe Mënyra e jetesës për trajtim më të hollësishëm të kësaj teme.

Foto

t n

ga

Ve

da

t X

hy

msh

iti

pë

r S

oli

da

r S

uis

se K

oso

va

20

14

04

Roma, Ashkali and Egyptian communities, of whom 70% live below the national

poverty line, are particularly vulnerable to the cost of health care in Kosovo.

Solidar Switzerland together with partner Bal-kan

Sunflowers Kosova took action to address the

knowledge gap by conducting a health sur-vey

among the three communities in 2014. The full

research findings and methodology will be 1

available in separate publication .

Chronic diseases were a particular focus as

diagnosing and treating these diseases consumes

a large proportion of health care funds. Pre-

liminary findings indicated high levels of

morbidity. For example, a non-randomized 2010

household survey by Health for All in Fushë

Kosova/Kosovo Polje municipality found that

64% of the 100 respondents were suffering from 2

a disease .

INTRODUCTION

The main aim of the KOSANA Project is improvement of the health and social security of the population of Kosovo through support of active participa-tion by civil society in the develop-ment and implementation of a health insurance system in the country.

The KOSANA Project empowers the CSO-s representing citizens and patients to create advocacy positions based on facts, information, and the needs of the people. This process requires a long-term effort and com-mitment by organizations that repre-sent citizens' interests.

POLICY BRIEF 2

PREVALENCE OF DISEASE IN THE ROMA,

ASHKALI AND EGYPTIAN COMMUNITIES

2 http://www.unfpakos.org/wp-content/uploads/2012/04/HFAreporteng.pdf

1 New National Health Insurance Will Save Lives: Life Expectancy and Health in Kosovo's Roma, Ashkali and Egyptian Communities

”Since 1999, the conditions of the Roma, Ashkali and

Egyptian communities of Plemetina have worsened a

lot. We have seen a high increase in hepatitis,

cardiovascular diseases, anemia, tuberculosis and

blood sugar. Many children here have anemia

because of poor nourishment.”

Ramiz Berisha

Laboratory Technician

Plemetina Health House

The study identified high prevalence of heart

diseases (30% of respondents), asthma (20%) 3

and diabetes (13.3%) . Similarly, a 2010 study in

Serbia found a considerably higher prevalence of

diabetes among the Roma.

3 Ibid, p. 8

NO

VE

MB

ER

20

15