๑ ซอถกขายแพง (ซอถกขายแปง - ทาการคาแลวไดกาไร)

๒ กนแหนงเมอไปคา (กนแหนงเมยไปกา - ทาการคาแลวใหรสกเสยดาย)

๓ ไถขาออกเปนไท (ไถขาออกเปนไท - ไถขาทาสใหเปนอสระ)

๔ หนผาไหลแลนทม (หนผาไหลแลนถม - ถกหนผาไหลมากระแทก)

๕ คาเตมลมเกดกบถง (คาเตมหลมเกดกบถง - ในถงมทองคาทงแทงเกดขนเอง)

๖ ชาตาลงคะคน (จาตาลงคะคน - ชาตาตกลงเรอยๆ)

๗ ไปหมนไดมาแถม (ไปหมนไดมาแถม – ยงออกเรอบอย ยงไดทรพยเพม)

๘ เรอแชมลมเมอจอด (เฮยแจมหลมเมยจอด – เรอยากจนลมเมอจอด)

๙ ไปรอดแลวมาด (ไปฮอดแลวมาด - ไปกลบทกครงโดยสวสดภาพ)

๑๐ เศรษฐรไร (เสดถฮไฮ - แมเปนเศรษฐกยงตกยาก)

๑๑ ไปหมนไดขมคา (ไปหมนไดขมคา – ถาออกเรอบอยๆ จะไดพบหลมทอง)

๑๒ เปนคาบรเมยน (เปนกาบฮเมยน - เปนถอยเปนความไมรจบ)

วธวดโฉลกเรอ

ใหวดความกวางของเรอชวงทกวางทสด เมอไดแลวใหถอเปน ๑ ชวงความยาว

จากนนจงนาชวงความยาวนไปทาบกบความยาวของตวเรอ โดยนบวนไปเรอยๆ

จาก ๑ จนถง ๑๒ ถานบถง ๑๒ แลวยงไมสดลากใหเรมตนนบ ๑ ใหมจนกระทง

สดลาเรอ ถาตรงกบลาดบท ๑, ๓, ๕, ๗, ๙, ๑๑ ถอวาด ถาตรงกบลาดบท ๒, ๔, ๖, ๘, ๑๐, ๑๒

ถอวาไมด แตโดยมากชางขดเรอมกจะพยายามใหไดตรงกบลาดบท ๕ ซงถอวาดทสด

โฉลกเรอฉบบเมองนานพอเหลยม สมฤทธ บานมวงตด อ. ภเพยง

ขอขอบพระคณ

พระครสรนนทวทย รองเจาคณะอาเภอเมองนาน วดดอนมล ต. ดใต

พระมหาสรยนต ธมมานนโท วดนาหวาย ต. บอแกว อ. นาหมน จ. นาน

อาจารยราเชนทร กาบคา ผอานวยการวทยาลยการอาชพปว อ. ปว จ. นาน

อาจารยเดช ปนแกว ประธานสภาวฒนธรรมอาเภอภเพยง

อาจารยสงา อนยา รองประธานสภาวฒนธรรมอาเภอทาวงผา

คณญาณ สองเมองแกน ผทรงคณวฒดานวฒนธรรม

อาจารยวนย ปราบรป หอศลปรมนาน

อาจารยทกษณา ธรรมสถตย วทยาลยเทคนคนาน

อาจารยสทธศกด ธงเงนโรงเรยนสามคควทยาคาร (เทศบาลบานพระเนตร)

คณวรศรา บญซอ สานกงานวฒนธรรมจงหวดนาน

คณอมพนธ แสงสทธวาส สนหนองขอยทม

พอเหลยม สมฤทธ บานมวงตด ต. มวงตด อ. ภเพยง จ. นาน

ทายาทของพอหนานสม ศรสขคา บานหวนา ต. ทานาว อ. ภเพยง จ. นาน

พพธภณฑสถานแหงชาต นานหอจดหมายเหตมหาวทยาลยพายพเจาของภาพทกภาพทใชประกอบในหนงสอ

ทปรกษา

พระศรธรพงศ รองเจาคณะจงหวดนาน วดพญาภ พระอารามหลวง

พระครพศาลนนทคณ เจาอาวาสวดนาลด ต. นาปง อ. ภเพยง จ. นาน

พระพนส ทพพเมธ วดนาลด

นายแพทยบญยงค วงศรกมตร ประธานมลนธพระครพทธมนตโชตคณ

วาทรอยตรสมเดช อภชยกล ผทรงคณวฒทางดานวฒนธรรม

คณวฒชย โลหะโชต ศนยประสานงานประชาคม โรงพยาบาลนาน

พมพครงท ๑๕ ตลาคม ๒๕๕๒

จานวน ๑,๐๐๐ เลม

ผเรยบเรยง

ยทธพร นาคสข

จดพมพโดย

มลนธพระครพทธมนตโชตคณ

ISBN 978-974-235-447-3

ผลตสงพมพ

พมพทหจก. กลมธรกจแมกซ(MaxxPRINTINGTM - แมกซปรนตง)๑๔ ซ.สายนาผง ถ.ศรมงคลาจารยต.สเทพ อ.เมอง จ.เชยงใหม ๕๐๒๐๐Hotline : ๐๘๖ ๖๕๔๗๓๗๖, ๐๕๓ ๒๒๑๐๙๗Website : http://moradoklanna.com

ประวตเรอแขงเมองนานประวตเรอแขงเมองนานจากเอกสาร ตานาน และเรองเลาจากเอกสาร ตานาน และเรองเลา

ผลตสงพมพ

ขาพเจากเปนเหมอนคนเมองนานสวนใหญทคลงไคลการแขงเรอเปนชวตจตใจ เคยตงใจวาจะเขยนหนงสอเกยวกบการแขงเรอเมองนานสกเลม แตจนแลวจนรอดกไมมเวลาและโอกาส ถงกระนนกไดเกบขอมลมาเรอยๆ และดวยทขาพเจาเรยนมาทางสายภาษาศาสตร จงสนใจประวตเรอแขงทปรากฏในเอกสารโบราณมากเปนพเศษ ครงนไดโอกาสดจงลงมอเขยนเปนหนงสอเลมเลกๆ เสยเลมหนงกอน โดยจะกลาวถงเฉพาะประวตความเปนมาของเรอแขงเปนสาคญ เดมทคดจะเขยนใหอานสบายๆ ไมอยากเนนวชาการหรออางองใหรกรงรง แตเมอพจารณาดอกทกเหนวาสงทขาพเจาเขยนในหนงสอเลมน หลายๆ เรองเปนสงทยงไมเคยมใครพดถงมากอน ครนจะไมอางองแหลงทมา กเกรงวาผอานอาจจะเกดความกงขาในขอมลทขาพเจานาเสนอได สดทายกเลยออกแนววชาการไปหนอย อยางไรกดขาพเจากไดพยายามเขยนใหอานงายทสด ขอมลสวนใหญทใชในการเรยบเรยงหนงสอเลมนไดรบความกรณาจากพระพนส ทพพเมธ เอกสารทมคณคาหลายชนเปนสมบตสวนตวของทานเอง และเมอใดทขาพเจาตองการขอมลเพมเตม ทานกจะรบคนหาใหทนท บางครงถงกบไปสมภาษณผรแทนขาพเจาซงไมไดอยในพนท จงขอขอบพระคณทานมา ณ ทน หนงสอเลมนสาเรจไดกดวยความชวยเหลอจากบคคลหลายทานและหลายหนวยงาน ทงจากการไปขอสมภาษณ การอางองหนงสอหรอเอกสารททานเรยบเรยงหรอเกบรกษาเอาไว ทงการใหการสนบสนนและใหกาลงใจขาพเจาเสมอมา จงขอขอบพระคณทกทานทปรากฏชอในหนงสอเลมน เหนอสงอนใดขาพเจาตองขอกราบขอบพระคณนายแพทยบญยงค วงศรกมตร ประธานมลนธพระครพทธมนตโชตคณ ทกรณาใหการสนบสนนการจดพมพหนงสอทงหมด ทงยงกรณาเขยนคานยมใหอกดวย ขาพเจารสกซาบซงในความเมตตาของทานเปนทสด สดทายขอกราบขอบพระคณบรรพชนชาวนานทไดสงสมภมปญญาการแขงเรอไวใหลกหลาน ทาใหพวกเราไดมกจกรรมสงเสรมความรกสามคคกนภายในเมองนานบานเราอยางทเปนอยในปจจบน ขอยกคณความดทงหมดทหนงสอเลมนพอจะมอยบางแดบรรพชนชาวนานทงหลาย ยทธพร นาคสข

yuyut3@gmail.comบานบญนาค เวยงสา

๗ ตลาคม ๒๕๕๒

ขาพเจากเปนเหมอนคนเมองนานสวนใหญทคลงไคลการแขงเรอเปนชวตจตใจ

y y gบานบญนาค เวยงสา

๗ ตลาคม ๒๕๕๒

คานา

ประวตเรอแขงเมองนาน จากเอกสาร ตานาน และเรองเลา .....................................๖

ความผกพนของคนเมองนานกบสายนานาน .........................................................๗

เมองนานกบความเชอเรองพญานาค .....................................................................๘

วถชวตของคนเมองนานกบเรอ .......................................................................... ๑๒

ศพทและสานวนของคนเมองนานทเกยวกบเรอ ....................................................๑๓

ประเพณแขงเรอเมองนานมมาตงแตเมอใด .........................................................๑๗

ตานานกาเนดเรอแขงของเมองนาน ....................................................................๒๓

เรอทายหลาตาทองมกลาแน ............................................................................. ๒๖

“ทายหลา” แทจรงแลวกเปนชอเรอโบราณประเภทหนง ...................................... ๒๖

“ตาทอง” ทปรากฏในเอกสารคอตาไม ...............................................................๓๐

ประวตการแขงเรอเมองนานทจดโดยทางราชการและองคกรปกครองสวนทองถน ...๓๑

บทสรปเกยวกบประวตเรอแขงเมองนาน ..............................................................๓๓

บรรณานกรม ................................................................................................... ๓๔

สารบญ

สนบสนนการจดพมพโดยมลนธพระครพทธมนตโชตคณมลนธพระครพทธมนตโชตคณ

ประวตเรอแขงเมองนานประวตเรอแขงเมองนานจากเอกสาร จากเอกสาร

ตานาน และเรองเลาตานาน และเรองเลา

เอกสารลาดบท ๔เอกสารลาดบท ๔โครงการจดพมพหนงสอและผลงานปรวรรตเอกสารลานนาโครงการจดพมพหนงสอและผลงานปรวรรตเอกสารลานนา

วดนาลด ต. นาปง อ. ภเพยง จ. นานวดนาลด ต. นาปง อ. ภเพยง จ. นาน

ยทธพร นาคสขยทธพร นาคสข

๗

จากประวตศาสตรยคแรกของเมองนานในสมยของพระญาภคา (พระญาพฅา) เชอสายของคนนานซงเปนคนไทกลมหนงคอ “ชาวกาว” หรอ “กาวไทย” กไดตงถนฐานอยตามลมแมนาแลว คอ ลานายาง บรเวณเมองยาง เขต อ. ทาวงผาในปจจบน ตอมาในราว พ.ศ. ๑๙๐๒ พระญาครานเมอง ผทรงพระนามทมความหมายวา “ผทเปนทงความดและความงามของบานเมอง” หรอ “ผทมอานาจคบพระราชอาณาจกร”๑ ไดทรงยายเมองจากเมองวรนคร บรเวณ อ. ปว ลงมาตงทเวยงภเพยง (เวยงพเพยง) อนเปนบรเวณทพระองคไดทรงสรางพระธาตเจาภเพยงกอนหนานนแลว ๒ – ๓ ป การยายเมองครงนนทาใหเกดตานานของ “ซอลองนาน” วาระหวางทมการขนยายผคนจากเมองวรนครลงมาตามลานานานนน ปรากฏวามศลปน ๒ คน คอ “ปคามากบยาคาบ” ไดผลดเปลยนกนขบขานพรรณนาความรสกหวงหาอาลยบานเกดเมองนอนทตวเองจากมา ตอมาจงเรยกการขบขานเชนนนวา “ทานองซอลองนาน” ตอมานาเตยนและนาลง ลานาสาขาของแมนานานทหลอเลยงผคนในเวยงภเพยงไดแหงขอดลง เพราะแมนานานเกดเปลยนเสนทาง ในป พ.ศ. ๑๙๑๑ พระญาผากองราชบตรของพระญาครานเมองจงไดยายเมองมาตงทบรเวณฝงตะวนตกของแมนานาน ณ บานหวยไคร อนเปนทตงของเมองนานในปจจบน และเมองกไดตงชอวา “เมองนาน” หรอ “เวยงนาน” ตามชอแมนาสายหลกนนเอง สวนเวยงภเพยงทเกดความแหงแลงนนกเลยไดชอวา “เวยงภเพยงแชแหง” และ “พระธาตเจาภเพยง” กจงไดชอวา “พระธาตแชแหง” แตบดนน คาวา “แช” เปนคาไทโบราณหมายถง “เมอง” ทมขนาดไมใหญมากนก นาจะใกลเคยงกบขนาดของ “เวยง” เชน แชสก แชพราน แชชาง แชหมอ แชเลยง แชหม เนองจากคาวา “แช” น ออกเสยงตามแบบคนลานนาวา “แจ” ดงนนจงมผเขยนตามเสยงดวยเชน “แจหม” (แชหม หมายถง “เมองลม” ตามตานานทเลาขานวาชาวเมองกนปลาไหลเผอกทาใหเกดอาเพศถงกบเมองลม)๒ สวนคนไทอาหมกเรยกเมองวา “เจ” เชน เจหง เจมวน เจรายดอย เปนตน เราควรสานกในบญคณของแมนานานทเปนแรงบนดาลใจใหบรรพชนชาวนานนบตงแตอดตจนถงปจจบนไดรงสรรคศลปวฒนธรรมแขนงตางๆ ไวใหแกลกหลาน เชน ซอลองนาน วงกลองลองนาน ฟอนลองนาน การตกลองปชาระบาลองนาน เพลงแนลองนาน เพลงลาวลองนาน ผาลายนาไหล และโดยเฉพาะอยางยงการแขงเรอของเมองนาน และสมควรยกยองบรรพบรษคนเมองนานทมองการณไกลทไดตงชอศาสตรและศลปเหลานตามชอ “แมนานาน” หรอตามชอของ “เมองนาน” จงทาใหทราบไดวาเปนภมปญญาทคนเมองนานคดขน จงไมเกดปญหาเรองการแยงชงวา “ใครเปนคนคดคนแรก” ไมเหมอนกบวฒนธรรมหลายๆ แขนงทตางฝายตางกอางกรรมสทธกนอย เชน กฬาตะกรอ เพลงลาวดวงเดอน เปนตน

ความผกพนของคนเมองนานกบสายนานาน

๑อานรายละเอยดเพมเตมไดใน สทธศกด ธงเงน, เมองนาน...อดตทคณอาจไมเคยร (แพร : เมองแพรการพมพ, ๒๕๔๘), ๕ – ๖. ๒อานรายละเอยดเพมเตมไดใน อดม รงเรองศร, “เมอง เชยง เวยง แช : แหลงใหญทอาศยของคนเมอง,” ใน ลานนาอนอดม, ทรงศกด ปรางควฒนากล, บรรณาธการ (เชยงใหม : ภาควชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๙), ๑ – ๙.

๘

นกทองเทยวมกจะพดเปนเสยงเดยวกน เมอไปตามวดตางๆ ในเมองนานวา

พญานาคของเมองนานดนากลวนาเกรงขามกวาทเคยเหนจากทอนๆ พญานาคทสรางโดย

ชางเมองนานในสมยกอนจะไมไดมลาตวกลมเปนตนตาลอยางทเหนกนดาษดน

ในปจจบน หากแตจะมลาตวอวนใหญ กงกลมกงแบน มกรยาประดจวาจะเลอยไดจรง

แยกเขยว หนาด ตาโปน ดขงขง อยางเชนพญานาคทวดภมนทร วดพระธาตแชแหง

ทฐานชกชพระประธานวดหวขวง หรอทคนทวยวหารหลวงวดพระธาตชางคา เปนตน

นอยคนนกทจะทราบวาเมองนานถอกบกาเนดมาพรอมกบ “นาคนาม”

ตามระบบภมทกษา ซงกาหนดใหดาวพระเคราะหทง ๘ องค มนามเปนชอสตวตางๆ

จานวน ๘ ชอ และใชอกษรนามตามรปแบบอกษรในภาษาบาล ดงน

วนอาทตย เปนครฑนาม ไดแก อกษร อ อา อ อ อ อ

วนจนทร เปนพยคฆนาม ไดแก อกษร ก ข ค ฆ ง

วนองคาร เปนสหนาม ไดแก อกษร จ ฉ ช ฌ ญ

วนพธ เปนโสณนาม ไดแก อกษร ฏ ฐ ฑ ฒ ณ

วนเสาร เปนนาคนาม ไดแก อกษร ต ถ ท ธ น

วนพฤหสบด เปนมสกนาม ไดแก อกษร ป ผ พ ภ ม

วนราห (วนพธกลางคน) เปนคชนาม ไดแก อกษร ย ร ล ว

วนศกร เปนอชนาม ไดแก อกษร ส ห ฬ๓

เมองนานมชอขนตนดวยอกษร “น” จงตรงกบ “นาคนาม” พอด จะเปนดวยเหตนหรอไมททาใหนกปราชญในอดตไดเรยกเมองนานวาเมอง “นาเคนทร” ซงหมายถง เมองแหงพญานาค แตทงนกอาจจะแปลวาเมองแหงพญาชางไดดวย ในประเดนน

ยงไมทราบทมาของชออยางชดแจง คงตองมการศกษาเพมเตมกนตอไป

เมองนานกบความเชอเรองพญานาค

๓กองแกว วระประจกษ, “ทนนาม : การตงชอ,” ใน เรองตงเจาพระยาในกรงรตนโกสนทร, สมศร เอยมธรรมและคนอนๆ, บรรณาธการ (กรงเทพฯ : กรมศลปากร, ๒๕๔๕), ๓๑๗.

๙

ภาพท ๑ ภมทกษาของเมองนานจากพบสาของครบามหายศ วดทาวงพราว อ. สนปาตอง จ. เชยงใหม อานไดวา “เกณฑ ๗ อาย ๑๐ ทสา ๑๙ อกขระ ๓ นามนาค เมองนาน”ทมา : เกรก อครชโนเรศ

ภาพท ๒ แผนท ป ระว ต ศ าสตร ไทย แสดงอาณาจ กรส โขท ยย คพ อขนรามค าแหงมหาราช พ.ศ. ๑๘๒๒ – ๑๘๔๓ ซงเรยกเมองนานวา “นาเคนทร”ทมา : ดดแปลงจาก องคการบรหารสวนจงหวดแพร, ประวตศาสตรเมองแพร (ฉบบ พ.ศ. ๒๕๕๐) (แพร : เมองแพรการพมพ, ๒๕๕๐), ๒๖.

๑๐

หากดจากตานานท เกยวกบการกาเนดแมนานานในเอกสารของทางลานนาแลว ไมปรากฏวามฉบบใดกลาวถงไวเลย แตกลบพบทภาคอสานคอ “ตานานวงนาคนทรคาชะโนด” หรอเมองชะโนด ตงอยท อ. บานดง จ. อดรธาน อยางไรกตามตานานนกแสดงใหเหนถงความสมพนธอนแนบแนนระหวางคนเมองนานกบคนลานชางเมอครงอดต จนถงขนมการผกเรองราวเปนตานานเขาไวดวยกน ตามตานานเลาไววาพญานาคสองตนคอสทโธนาคกบสวรรณนาคตางกเปนเจาปกครองเมองหนองกระแสหรอหนองแสตนละครง ทงสองปกครองบานเมองรวมกนอยางสงบสขมาเปนเวลานาน โดยมขอตกลงกนวาเวลาออกไปหาอาหารจะไมออกไปพรอมกน เนองจากเกรงจะกระทบกระทงกน และทกครงทลาสตวหรอหาอาหารมาไดนนกจะตองแบงกนคนละครง วนหนงสวรรณนาคไดออกไปหาอาหารและไดเนอชางกลบมา จงนาไปแบงใหกบสทโธนาคเหมอนทกครง พรอมกบไดนาขนของชางไปยนยนดวยวาเปนเนอชางจรงๆ ผานไปอกไมนานสวรรณนาคกไดออกไปหาอาหารอก คราวนไดเนอเมนกลบมา สวรรณนาคกยงคงทาตามทไดตกลงกบสหายไวเชนเดม คอไดแบงเนอเมนใหครงหนงพรอมกบนาขนของเมนไปยนยนดวยเชนเคย แตสทโธนาคกลบไมพอใจ เพราะเมอเทยบระหวางขนของเมนกบขนของชางแลวขนของเมนใหญกวามาก แตเหตใดจงไดเนอนอยกวา สทโธนาคพาลคดไปวาสวรรณนาคไมซอสตย ทาผดขอตกลงทเคยใหแกกน แมสวรรณนาคจะพยายามอธบายอยางไรกไมเปนผล ในทสดจงเกดสงครามระหวางนาคทงสองตนกนเวลาถง ๗ ป ยงความเดอดรอนแกสรรพสตวนานา จนเรองเขาถงหพระอนทร พระองคจงคดหาทางทจะใหพญานาคทงสองยตสงคราม จงเสนอใหนาคทงสองสรางแมนาแขงกน หากใครสรางถงทะเลกอน พระอนทรจะประทานปลาบกใหอยในแมนานน สทโธนาคจงไดสรางแมนามงไปทางทศตะวนออกของหนองกระแส ดวยความทเปนพญานาคใจรอนมทะล เมอพบเจอภเขากนขวางกจะเลยงหลบโคงไปโคงมาจงเกดเปน “แมนาโคง” หรอ “แมนาโขง” ฝายสวรรณนาคไดสรางแมนาขนทางทศใตของหนองกระแส ดวยความเปนนาคทมความละเอยดและใจเยน จงคอยๆ บรรจงสรางดวยความประณต แมนาทสรางขนจงมความตรงกวาแมนาทกสายซงกคอ “แมนานาน” ในการแขงขนครงนนสทโธนาคไดสรางแมนาโขงเสรจกอน พระอนทรจงไดประทานปลาบกใหตามขอตกลง ดงนนในแมนาโขงจงมปลาบกอาศยอยดงทเหนกนอยในปจจบน สทโธนาคยงไดขอทางขน - ลง ระหวางเมองบาดาลกบเมองมนษยไวอก ๓ แหงคอ ๑. พระธาตหลวงนครเวยงจนทน ๒. หนองคนแท ๓. พรหมประกายโลก (คาชะโนด)

๑๑

พรหมประกายโลกเชอกนวาคอสถานททพรหมลงมากนงวนดนจนหมดฤทธกลายเปนมนษย พระอนทรไดใหสทโธนาคหรอพญาศรสทโธนาคไปครอบครองอยทนน และใหมตนชะโนดขนเปนสญลกษณ ลกษณะของตนชะโนดเหมอนตนไมสามชนดผสมกน คอ ตนมะพราว ตนหมาก และตนตาล๔

๔สรปความจาก Chuthatip, กาเนดแมนาโขง [online], accessed 29 September 2009. Available from http://www.amulet.in.th/forums/view_topic.php?t=877&sid=1b3bd49045c0ac099decbfd660476506 และ Chetawan, ประชาชน : ตานาน “แมนาโขง” เรองเลาในวาระ “อโมงคผนนา” รฐบาล “ขเหร” [online], accessed 29 September 2009. Available from http://chetawan.multiply.com/journal/item/29/29 ๕ ปฏพฒน พมพงษแพทย, ภมหลงเมองนาน (มปท., ๒๕๔๙), ๑๐.

ภาพท ๓ นาคทใชลากพระศพของพระเจาสรยพงษผรตเดชฯทมา : หอจดหมายเหตมหาวทยาลยพายพ

จากทกลาวมาจะเหนไดวาเมองนานมความผกพนกบพญานาคเปนอยางมาก บางคนกเชอวา “ขนนน” และ “ขนฟอง” ราชบตรบญธรรมของพระญาภคากถอกาเนดมาจากไขพญานาค จงมการกลาววาราชบตรทงคม “เชอสายมาจากนาคเปนปฐม”๕ ดวยเหตนจงไมนาแปลกใจทจะพบรปพญานาคอยทวไปในเมองนาน และไมแปลกทหวเรอและหางเรอของเมองนานจะสรางเปนรปพญานาค แตทยงเขาใจผดกนอยเกยวกบเมองนานกบพญานาคกคอ มกมการอางชอของเมองนานจากพนเมองนาน ฉบบวดพระเกดต. เวยงเหนอ อ. เมองนาน วา “เทพพบร สรศรสวสด นคคราชไชยบร ศรนครนาน” โดยใหความหมายของคาวา “นคคราช” วาหมายถง นาคราช นน นาจะเปนความเขาใจผด แทจรงแลวถาหากไปดเอกสารตนฉบบทานเขยนเปน “เทพพบร สรสวตต นคครราชชยนนทบร” คาวา “นคครราช” (ไมใชนคคราช) กเปนคาเดยวกบ “นคร” หรอ “นครา” ซงหมายถง เมอง นนเอง หากแตเปนการออกเสยงตามความนยมของคนทองถน และถาดจากบรบทกจะพบคาวา บร และ นคร ซงหมายถง เมอง เชนกน

๑๒

ในอดตคนเมองนานใชเรอเปนพาหนะสาคญในการเดนทาง ถงกบมการตรากฎหมายทวาดวยเรอเอาไวอยางละเอยดลออ ดงปรากฏใน “อาณาจกรหลกคา” กฎหมายโบราณของเมองนานวา ถาผใดขโมยเรอของผอนไปหากถกจบไดจะตองเสยคาปรบ ๑๑๐ นาผา (นาจะเปนมาตราเงนสมยโบราณ) แตถาเรอทขโมยไปเกดความเสยหายกใหจายคาเสยหายตามราคาจรงของเรอและถกปรบอก ๑๑๐ นาผา ถามความจาเปนตองใชเรอจรงๆ กใหเชาหรอยมจากเจาของใหถกตองเสยกอน ในกฎหมายยงบญญตอกวาถาหากเรอของผใดหลดไหลไปตามนา ถามผเกบไดจะตองใหรางวลแกผนนตามระยะทางทเรอไหลไป เชน ถาเรอไหลจากทาเวยงไปถงเมองสาใหจาย ๕๐ ธอก (มาตราเงนสมยโบราณ) ถาผเกบไดหมายจะครอบครองไวเสยเอง ถารภายหลงกจะตองเสยเงนใหแกเจาของเรอ ๒๒๐ นาผา แตถาเจาของเรอไปเอาโดยพลการโดยไมแจงผเกบไดเสยกอน เจาของเรอกตองเสยคาปรบใหแกผเกบได ๕๒ นาผา๖ จะเหนไดวาอาณาจกรหลกคาไดใหความเปนธรรมแกราษฎรอยางเสมอหนา ตามประวตศาสตรของเมองนาน พบวากษตรยนานไดใชเรอเปนพาหนะในการหลบหนราชภยหลายครงหลายครา เชน ในสมยพระญาอนทะแกนทาวไดถกนองชายคอทาวแพงและทาวเหาะชงราชบลลงก ภายหลงไดหลบหนไปขอความชวยเหลอจากสงฆปาละผาขาว ทานกไดชวยเหลอพระญาอนทะแกนทาวโดยการ “ลกเจาเอาเขาใสเรอทมด ฟายลองไปเมองใตรอดแชเลยงไปทเพงสวสสด”๗คอ ชวยโดยการเอาใสในเรอทปกปดอยางด จนถงเมองแชเลยง (เมองเชลยง) โดยสวสดภาพ ในระดบโลกตตรธรรม คนเมองนานมความเชอวาความสขสงสดและเปนนรนดรกคอความสขทไดพบกบพระนพพานหรอเนรพาน โดยเชอวา “เวยงแกวยอดเนรพาน” เปนเมองทอยกลางมหานททตองวายขามไป บางครงกอาจตองไปดวย “เรอ” หรอ “สาเภา(สะเพา)” แตผทจะขามไปไดนนจะตองหมนรกษาศล เจรญภาวนาทาบญทาทานในปจจบนชาตใหจงหนก แลวกศลผลบญทไดกระทาจะสงผลใหไดพบกบพระนพพานสมดงคาอธษฐานทวา “จงจกหอบงเกดเปนยานเรอสาเภาคาลาใหญกวางนาตนตวผขาทงหลายหอไดตามหนา คอเมองฟาและเนรพานแทดหล ”๘

ดวยเหตนเวลาทมการบรรจพระบรมสารรกธาตไวในพระธาตเจดย คนสมยกอนจงนยมสรางเรอททาจากเงนหรอทองคาพรอมเขยนคาอธษฐานบรรจเอาไวดวย

วถชวตของคนเมองนานกบเรอ

๖สรปความจาก สรสวด อองสกล, หลกฐานทางประวตศาสตรลานนาจากเอกสารคมภรใบลานและพบหนงสา (เชยงใหม : ภาควชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๓๔), ๗๗ – ๗๘. ๗ สรสวด อองสกล, พนเมองนานฉบบวดพระเกด (กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จากด (มหาชน), ๒๕๓๙), ๑๓. ๘ จารกวดนาทะนง ต. นาทะนง อ. นาหมน จ. นาน จารกเมอ พ.ศ. ๒๔๗๓ บรรทดท ๓๒ - ๓๓.

ภาพท ๔ เรอเงนรปลกษณคลายเรอแขงเมองนานทคนในสมยกอนสรางถวายไวกบพระธาตทมา : พพธภณฑสถานแหงชาต นาน

จากทไดกลาวไปแลววาคนเมองนานมวถชวตผกพนอยกบแมนาและเรอ

จงมศพทและสานวนทเกยวของกบเรออยจานวนหนง บางสานวนกเหมอนกบสานวน

ทคนภมภาคอนใชกน เชน แขงเรอแขงแพแขงได แขงบญแขงวาสนาแขงบได (แขงเรอ

แขงแพแขงได แขงบญแขงวาสนาแขงไมได) เรอลมเมอจอด ตาบอดเมอเถา (เรอลมเมอจอด

ตาบอดเมอแก) จะไปกะหลดเรอกลางนาเชยว (นาเชยวอยางขวางเรอ) บางสานวนกเปน

สานวนทมใชเฉพาะเมองนาน โดยเฉพาะอยางยงในวงซอ ในทนขอยกศพทสานวน

เทาทรวบรวมไดดงน

แมทายเรอหยอน (แมตายเฮยหยอน) ในบทซอหรอคาซออนเปนการขบขานของคนลานนาไมวาจงหวดใดกมกจะมคาทใชเรยกแทนผหญงเหมอนๆ กน โดยมากมกจะเปนคาทแสดงถงความงามของธรรมชาตหรอวตถสงของ หรอกลาวอางวาไดรบการเสกสรรปนแตงจากเทวดา เชน แมสรอยดอกไม แมสรอยคอหงส (แถบขนคออนสวยงามของหงส) แมตองพนยา (ใบตองทเรยบสวยสาหรบใชมวนบหร) แมแพรเมองจน แมอนทรลงเหลา ฯลฯ แตในวงซอเมองนานกมคาอยจานวนหนงทใชไมเหมอนทอน อนเนองมาจากเอกลกษณทางวฒนธรรมทมเฉพาะเมองนาน หนงในนนคอคาวา “แมทายเรอหยอน” ทมาจากประเพณการแขงเรอ คนเมองนานเหนวาทายของเรอทเชดสงขนและมหางคลอยตาลงเปนความงามอยางยง ทงนรวมไปถงหางเรอทมพหรอผาหลากสหอยยาวลงมาจนแทบจะสมผสกบนากนบเปนความงามเชนกน ดวยเหตนชางซอจงไดนาความงามของทายเรอลกษณะดงกลาว

ไปเปรยบกบหญงงาม

ศพทและสานวนของคนเมองนานทเกยวกบเรอ

งามอยยยางยงง นากนนบบเปนนณะดงกกลาวว

๑๓

พรองจงขนหาด พรองยาดลงวง (พองจงขนหาด พองญาดลงวง) หาด หมายถงบรเวณตางระดบกลางแมนา ซงนามกไหลเชยวแรงและเตมไปดวยกอนหนนอยใหญ เมอเรอไปถงบรเวณดงกลาวบางทไปตอไมได ผโดยสารจะตองลงมาลากจงเพอใหพนจากหาดนน สวน วง หมายถง หวงนาทเปนแองกวางและลกบางครงกมนาวนดวย นบวาเปนอนตรายอยางยงตอการสญจรโดยทางเรอ สานวนทวา “พรองจงขนหาด พรองยาดลงวง” เปนการสอนใหเลอกคบเพอนฝง เพอนบางคนอาจนาพาเราไปในทางทดเหมอนคนทจงเรอขนหาดเพอใหเดนทางตอไปไดโดยสวสดภาพ แตเพอนบางคนกอาจนาพาเราไปสความหายนะเหมอนกบการกระชากหรอ

“ยาด” เรอใหจมดงลงวงนาวน ยอมไมมทางทจะพบความเจรญได

ภาพท ๕ ชาวบานกาลงจงเรอบรเวณ หาดกลางแมนานานทมา : หอจดหมายเหตมหาวทยาลย พายพ

คนพยองหวนองหนวยองทายคอยดงคอยวายขนวงลองวง (กนปยองหว นองหนวยองตาย กอยดงกอยหวาย ขนวงลองวง)

คนเมองนานและคนไทยถนอนๆ กคดเหน

ตรงกนวาคนทอาศยอยรวมกนหรอทางานรวมกน

กเปรยบเสมอน “ลงเรอลาเดยวกน” ตางกสมควร

ตองทาตามหนาทของตนใหดทสด สานวนทวา

“คนพยองหว นองหนวยองทาย คอยดงคอยวาย

ขนวงลองวง” น แปลความไดวา ถาหากพพายอย

หวเรอ นองกพรอมจะชวยคดทายเรอให แมบางครง

ตองประสบพบเจอวงนาลกกจะชวยกนพายตอไป

อยางไมยอทอ กลาวโดยสรปแลวกคอจะยอมรวมหว

จมทายกนนนเอง

หนรายดรายเหมอนทายเรอขวาง หนพบงามวาไหนวาโปน

(หนฮายดฮายเหมยนตายเฮยขวาง หนปบงามวาไหนวาโปน)

เปนทยอมรบกนวาเรอทลองไปตามลานาโดยเฉพาะอยางยงถาเรอแขงลายาวๆ แลว ไมวาจะแลนเรวหรอชากดองอาจนาดชมยง แตถาเมอใดทเรอกาลงกลบลากลางสายนา ทายเรอขวางลานาอย อยางเมอตอนทเรอเขาเสนชยแลวกาลงจะกลบขนไปยงตนทางอกครงหนงนน กใหนกประดกประเดด เกๆ กงๆ คนนนพายท คนนพายท เปนภาพทไมเจรญหเจรญตาเทาใดนก คนโบราณจงเปรยบเทยบเรอทขวางลานาอยกบ

เปแแลว ไไมวาจสสายนนา ทาสสายนนา ทาตตนทาาางอกคเเปนภภาาพทไ

๑๔

๙“เงอก” ในวรรณกรรมของลานนา หมายถง จระเข ดงในโคลงมงทรารบเชยงใหมกลาวถงคเมองเชยงใหมในอดตวาม “’งเงอกจะเขเฝา ไขวขวางขางเวยง” คอมการเลยงบรรดาสตวนาทดรายประเภทจะเขเตมคเมองไปหมด เพอไมใหศตรสามารถบกเขาเมองไดโดยงาย

คนทอบจนรปสมบต สานวนทวา “หนรายดรายเหมอนทายเรอขวาง หนพบงามวาไหนวาโปน” เปนการตดพอคนทมองอะไรแตเพยงรปลกษณภายนอก เหนวาอกฝายหนงรปชวตวดา กดหมนถนแคลนและมองขามจนไมเหลอใจทจะมองเหนความดของบคคลผนน

เหมอนเรอเหมอนแพบมไมถอจา ลอยไปวนคาบรหนรวน (เหมยนเฮยเหมยนแปบมไมถอจา ลอยไปวนคาบฮหนฮวน) สานวนขางตนแปลความไดวาเรอหรอแพทไมมไมพายหรอไมถอคอยควบคม (ไมมคนพายหรอถอ) กยอมไหลลอยไปโดยไรทศทาง เปรยบเสมอนคนทไมมหลกหรอไมมเปาหมายในชวต กยอมใชชวตไปอยางไรจดหมายแบบอยไปวนๆ เทานนเอง

อยปากวางอยากลาวอางหาเสอ อยแพเรออยาไดทาเงอก (อยปากวางอยากาวอางหาเสย อยแปอยเฮยอยาไดตาเงยก) สานวนขางตนแปลความไดวา ถาอยในปาอยาถามถงเสอ ถาอยบนแพหรอบนเรอกอยาทาทายจระเข๙ ซงคนลานนาถอวาเปนลางไมด อาจจะไดรบอนตรายถงชวตจากสตวทงสองชนดนเขาจรงๆ เพราะในปาเสอยอมเปนสตวทอนตรายทสด เชนเดยวกบในแมนาทจระเขกเปนสตวทมอนตรายมากทสดเชนกน สานวนนสอนวาเมอเราอยในถนของผมอานาจบารมกอยาไดทาทายอานาจบารมของผนน ควรจะสงบเสงยมเจยมตวจงจะเอาตวรอดได

ชางซออยทางเหนอ ชางเรออยทางใต (จางซออยตางเหนย จางเฮยอยตางใต) คนเมองนานมความเชอและพดตอๆ กนมาวา ชางซออยทางเหนอ ชางเรออยทางใต หมายถง ชางซอทเกงและมชอเสยงมกจะอยทางทศเหนอของเมองนาน เชน อ. ปว อ. ทาวงผา สวนผทมความชานาญในการขดเรอมกจะอยทางทศใตของเมองนาน เชน อ. เมอง อ. ภเพยง อ. เวยงสา ถาหากลองวเคราะหจากตานาน ประวตศาสตร และวฒนธรรม กเชอไดวาคงจะมสวนจรงอยบาง ในเรอง “ชางซออยทางเหนอ” ถาหากตานานการกาเนดซอลองนานไมเลอนลอยถงขนาดทวาไมมสวนจรงเอาเสยเลยนน กพอจะอนมานไดวาศลปนแถบเมองปวหรอวรนครนนกนาจะมความชานาญในการขบขานซอมาแตโบราณกาล และชางซอทเปนขวญใจมหาชนในสมยนนคงจะหนไมพน “ปคามากบยาคาบ” นนเอง เพราะชางซอเมองนานทงหลายถงกบยกยองใหเปน “ปฐมบรมคร” ของตนเลยทเดยว

คเมองเชชชยงใหมมมองไปหหมมด เพออ

๑๕

ถาหากมองวาตานานไรสาระเกนกวาจะเชอถอได กลองไปดพธกรรมและความเชอของคนเมองนานและเมองปวกนบาง นนคอ การเลยงผอารกษพระญาปวหรอพระญาผานอง (ปของพระญาครานเมอง) คนเมองนานถอวาในบรรดาผทงหลายทอยในอาณาเขตของเมองนานจะขนตรงกบอารกษพระญาปวทงสน โดยมวญญาณอดตกษตรยนานอก ๑๑ ตน๑๐เปนบรวารทาหนาทคมพนนาตางๆ๑๑ ทาวพระญาผจะขนครองเมองนานจะตองมาทาพธบวงสรวงอารกษพระญาปวกอนจงจะเขาเมองได ในพธบวงสรวงหรอทเรยกวาการ “แกมอารกษ” นน สงทขาดไมไดกคอ “การสรงเสพ” คอ ตองมงานฉลองสมโภช ในพนเมองนานกลาววาประกอบดวย “ชางฆอง ชางกลอง ชางป ชางยง ชางเสพ” ซงชางป ชางยง ชางเสพ กนาจะเปนคนทอยในวงซอนนเอง เพราะเมอกอนคนเมองนานกซอโดยใชปเหมอนทอนๆ การทอารกษพระญาปวไดรบความเคารพอยางสง และมการบวงสรวงกนเปนประจาทกป บางทปละหลายครง๑๒ จงทาใหอาชพชางซอไดรบการอปถมภเปนอยางด และเนองจากเปนพธทเกยวของกบกษตรยยอมเปนธรรมดาทการใชศพทสานวนของชางซอทางสายเหนอจะตองพถพถนในการสรรคาใชมากกวาชางซอในพนทอน อนงยงมความเชอสบทอดกนมาจนกระทงปจจบนวา ในพธบวงสรวงดวงพระวญญาณอารกษพระญาปว ถาหากไมมซอโดยเฉพาะอยางยงถาไมมซอทานองดาดเมองนานแลว ดวงพระวญญาณของพระองคจะไมลงประทบรางทรงเปนอนขาด๑๓ สวนเรอง “ชางเรออยทางใต” นนคงไมแปลก เพราะทางใตของเมองนานเปนทราบกวางใหญ มผคนอาศยอยมาก ทงยงเปนทตงของคมหลวง ยอมจะมชางฝมอแขนงตางๆ รวมกนอยทน เครองไมเครองมอทใชในการขดเรอกยอมจะหาไดงายกวาแหลงอน ชางขดเรอทมชอเสยงของเมองนานในอดตกมกจะอาศยอยแถบน เชน ครบาคนธา อดตเจาอาวาสวดนาปว สลาแสน อนตะ อดตนายบานบานนาปวต. นาปว พระครประสทธวรคณ อดตเจาอาวาสวดปาสก ต. ตาลชม สลาจนทร มสข บานดอนไชย ต. กลางเวยง หนานศรวงศ บานหวยแกว ต. นาปว สลาเขยน บานบญเรอง ต. ไหลนาน อ. เวยงสา นายเหลยม สมฤทธ บานมวงตด อ. ภเพยง ฯลฯ แมแตปจจบนชางผแกะหวเรอและหางเรอทมชอเสยงกอยแถบ อ. เวยงสา เปนสวนใหญ เชน พระครจกรธรรมสนทร ทปรกษาเจาคณะอาเภอเวยงสา ชางประเสรฐ วงศสสม บานปากลวย ต. กลางเวยง ชางเสวยน วงศสสม บานสาน ต. สาน ชางวทยา สมนก บานนาปว ต. นาปว อ.เวยงสา เปนตน

๑๐ทนบเปน ๑๑ ตน นาจะนบพระญาอนทะแกนทาว ๒ ครง เพราะทรงขนครองเมอง ๒ ครง ทจรงแลวคงมเพยง ๑๐ ตนเทานน ไดแก ทาวสรจนทะ พระญาเถร พระญาอนเมอง พระญาหง พระญาพเขง ทาวพน (ไมใชชอทาวพนตน) พระญาสารผาสม พระญาอนทะแกนทาว (ครงท ๑) พระญาแพง พระญาอนทะแกนทาว (ครงท ๒) และพระญาผาแสง ๑๑สรสวด อองสกล, พนเมองนานฉบบวดพระเกด, ๖๕. ๑๒หออารกษพระญาปวตงอยทบานแกม ต. ปว อ. ปว จ. นาน จะมพธบวงสรวงในวนมหาสงกรานตหรอทคนเมองนานเรยกวา “วนสงกรานตลองหรอสงขานตลอง” ของทกป แตถามเหตเฉพาะกจอนใด เชน มผมาบนบานศาลกลาวแลวสมหวงดงทตงใจกสามารถจดพธบวงสรวงไดอกเปนคราวๆ ไป ๑๓สมภาษณ คมสนต ขนทะสอน, คร คศ. ๑ โรงเรยนปว อ. ปว จ. นาน, ๒๕ กมภาพนธ ๒๕๕๐.

พพระญาสสารผาส๑๑ส๑๒ห

หหรอทคคนนเมองนบบนบานนศาลกลา

๑๓ส

๑๖

๑๗

ประเพณแขงเรอเมองนานมมาตงแตเมอใด

ประเพณแขงเรอของเมองนานคงเหมอนกบประเพณอนๆ ทไมอาจบอกไดวาเรมมาตงแตเมอใด แตพอจะกาหนดคราวๆ ไดวานาจะมมาไมตากวา ๒๐๐ ปแลว ดงมหลกฐานทยงหลงเหลออยไดแกเรอโบราณของหมบานตางๆ ทมการจดบนทกปทสรางหรอเลาสบๆ ตอกนมา เรอทเกาทสดในเมองนานคอ เรอเสอเฒาทาลอ ขดเมอ พ.ศ. ๒๓๕๙ ถานบจนถงปจจบนกมอายเกอบ ๒๐๐ ปแลว นอกจากนยงมหลกฐานอนๆ ทแสดงใหเหนถงความเคลอนไหวของประเพณแขงเรอเมองนาน ซงในทนขอยกมาเฉพาะหลกฐานทสาคญและนาสนใจดงน

ลาดบหลกฐานเกยวกบ

เรอแขงอาย (ป)

(นบถงป ๒๕๕๒)รายละเอยด

๑ เรอเสอเฒาทาลอ ๑๙๓ ขดเมอป พ.ศ. ๒๓๕๙ ปจจบนเกบรกษาไวทบานทาลอ ต. ฝายแกว อ. ภเพยง จ. นาน

๒ เรอจกแตนบานหนองบว ๑๘๖ ขดเมอป พ.ศ. ๒๓๖๖ ปจจบนเกบรกษาไวทบานหนองบว ต. ปาคา อ. ทาวงผา จ. นาน

๓ เรอเสอเฒาบญเรอง ๑๗๒ ขดเมอป พ.ศ. ๒๓๘๐ ปจจบนเกบรกษาไวทบานบญเรอง ต. ไหลนาน อ. เวยงสา จ. นาน

๔ เรอคาแดงเทว ๑๖๒ ขดเมอป พ.ศ. ๒๓๙๐ ปจจบนเกบรกษาไวทบานนาเตา ต. รม อ. ทาวงผา จ. นาน

๕ เรอคาปว (แมคาปว) ๑๕๒ ขดเมอป พ.ศ. ๒๔๐๐ ปจจบนเกบรกษาไวทบานเชยงแล ต. รม อ. ทาวงผา จ. นาน แตตวเรอชารดมาก ไมสามารถใชทาการแขงขนไดแลว

๑๘

ลาดบหลกฐานเกยวกบ

เรอแขงอาย (ป)

(นบถงป ๒๕๕๒)รายละเอยด

๖ คาสขวญเรอฉบบใบลานในความครอบครองของพระพนส ทพพเมธ วดนาลด ต. นาปง อ. ภเพยง จ. นาน

๑๕๑ เนอหาในคมภรใบลานผกนประกอบไปดวย หนงสอสขวญขาว สขวญชาง สขวญเรอ สขวญท (พระสงฆ) และธรรมดาสอนโลก ในทายเรองธรรมดาสอนโลกบนทกไววา “หนงสอหนานกณณการแตมไวยามเมอศกราชได ๑๒๒๐ (พ.ศ. ๒๔๐๑) ตว ปเปกสะงา เดอนย ออกคา ๑ วน ๗ ( เสาร) ปรปณณะแลวแล” การทมคาสขวญเรอเมอ ๑๕๑ ปมาแลวนน ยอมแสดงใหเหนวาพธการสขวญเรอและประเพณแขงเรอตองมมากอนหนานนแลว เพราะคาสขวญเรอฉบบนคงเปนเพยงฉบบคดลอกอกทอดหนงเทานน

๗ ภาพจตรกรรมทวดภมนทร ประมาณ ๑๓๕๑๔

แมภายในวหารของวดภมนทรจะไมมภาพเรอแขงปรากฏใหเหน แตจากการสมภาษณอาจารยดวงเดอน ธนสนธ ทราบวาเมอครงททานยงเรยนในระดบชนประถมศกษาทโรงเรยนจมปวนดาภรณเมอหาสบปกอนนน ทานตองมาเรยนทศาลารายรอบวดภมนทร เพราะหองเรยนไมเพยงพอ ทานเลาวาศาลารายรอบวหารวดภมนทรมภาพเขยนทง ๔ ดาน เขยนดวยชางคนเดยวกบทเขยนในวหาร และมภาพเรอแขงเมองนานอยดวย

๑๔มผสนนษฐานวาจตรกรรมวดภมนทรนาจะวาดแลวเสรจระหวาง ป พ.ศ. ๒๔๔๓ – ๒๔๔๖ แตจากนราศเมองหลวงพระบางของนายรอยเอกหลวงทวยหาญรกษา (เพม) ทแตงไวเมอป พ.ศ. ๒๔๒๘ กพบวามภาพจตรกรรมอยกอนแลว ดงนนผเขยนจงสนนษฐานวาภาพจตรกรรมฝาผนงวดภมนทรนาจะเขยนแลวเสรจในป พ.ศ. ๒๔๑๗ อนเปนปทบรณะวหารครงใหญแลวเสรจเชนกน ดงกลอนในนราศ กลาววา (สะกดการนตตามตนฉบบ) เขาในโบถบงพระพทธวสทธศร อญชลลานจตตพสมย ยลรปเขยนเพยนภาพใหปลาบใจ ยกษอะไรนงสนจนตะนา จงแจงจตตคดเหนเปนกาหนด ภาพทงหมดหมายงามตามภาษา ภาพจนจามพราหมณฝรงแขกลงกา ลายเรขาคงเปนเชนตระกล

๑๙

ลาดบหลกฐานเกยวกบ

เรอแขงอาย (ป)

(นบถงป ๒๕๕๒)รายละเอยด

โดยกลาววาฝพายนง “เคดมาม” ตามแบบชายชาวนานในอดต สอดคลองกบการใหสมภาษณของพระครพศาลนนทคณ เจาอาวาสวดนาลด ต. นาปง อ. ภเพยง ทเลาวาเมอครงททานจาพรรษาอยทวดภมนทรสมยเปนสามเณรเมอ ๓๐ กวาปมาแลวนน ทศาลารายดานทศตะวนตกเฉยงใตกมภาพเขยนเรอแขง ในสมยนนภาพเขยนไดถกปนขาวทาทบไปหมดแลว แตยงคงเหนภาพไดลางๆ บางแหงเปนภาพหางเรอ ไมพาย และฝพาย บางแหงกเปนภาพคนกาลงแหบงไฟ ในนราศเมองหลวงพระบางไดกลาวถงศาลารายทวดภมนทรหรอท ในนราศเรยกวา “กาแพงแกว” ไวดงน (สะกดการนตตามตนฉบบ)

เหนวดหนงจงพนจพศวง ดมนคงขอบโขดโบถวหาร กาแพงแกวแถวกนเปนชนชาน แลละลานเอกสาอางกลางนคร บนไดนาคหลากลาทาสดง เปนคนคงคดคเชดชหงอน เกลดระบายลายขนดดชดชอน ดงนาคนอนแนบทางขางบรรได๑๕

ตอมาในป พ.ศ. ๒๕๓๖ ทางวดจงไดรอศาลารายทงสดานออกไป

๑๕กรมศลปากร, เมองนาน (กรงเทพฯ : ฝายงานเผยแพร, ๒๕๓๐. หนงสอนาชมในวโรกาสทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจพระราชดาเนนทรงเปดพพธภณฑสถานแหงชาต นาน จงหวดนาน ๑๔ สงหาคม ๒๕๓๐), ๗๖.

๒๐

ลาดบหลกฐานเกยวกบ

เรอแขงอาย (ป)

(นบถงป ๒๕๕๒)รายละเอยด

๘ ภาพจตรกรรมทวดตามอน(จตรกรรมเวยงตา)

ประมาณ ๑๓๐ ป จตรกรรมวดตามอน เดมอยภายในวหารไมของวดตามอน ต. เวยงตา อ. ลอง จ. แพร ตอมาไดผาตกรรมไปอยทไรแมฟาหลวง จ. เชยงราย ภาพในจตรกรรมวดตามอนนมรปเรอแขงเมองนานอยดวย จากการวเคราะหดวยศาสตรทางศลปะของ อ. วนย ปราบรป ผอานวยการหอศลปรมนาน และจากการวเคราะหทางดานอกษรและอกขรวธของผเขยน เหนไปในทางเดยวกนวา ผวาดภาพจตรกรรมเว ยงต าน าจะ เปนช า งกลมเดยวกบชางท วาดภาพจตรกรรมทวดหนองบวและวดภมนทร (แตคงวาดหลงสองวดแรก) จงไดสอดแทรกวฒนธรรมของทางเมองนานลงไปในภาพดวย

๙ ภาพถ าย เจ ามหาพรหมสรธาดาฯ ฟอนบนเรอแขง

๙๒ ภาพถายนนบวาเปนหลกฐานสาคญเกยวกบการแขงเรอเมองนานอกชนหนง ถายเมอ พ .ศ . ๒๔๖๐ เมอคร งทสมเดจเจาฟากรมพระนครสวรรควรพนต เสดจมาตรวจราชการทเมองนาน พระเจาสรยพงษผรตเดชฯ เปนเจาผครองนครนานและขาราชการประจาเมองไดจดใหมการแขงขนเรอใหทอดพระเนตร สวนเจามหาพรหมสรธาดาฯ เจาผครองนครนานองคสดทาย ขณะนนดารงตาแหนง เจาอปราชและเจานายฝายเหนอไดลงไปฟอนในเรอลาทชนะเลศเพอเปนการถวายการตอนรบ

๑๐ ไมแกะสลกทหอพระไตรปฎกวดหวขวง ต. ในเวยง อ.เมอง

๗๙ หอพระไตรปฎกวดหวขวงน เจามหาพรหมสรธาดาฯ โปรดใหสรางขนเมอประมาณ พ.ศ. ๒๔๗๓ บรเวณขอบประตดานลางท งซ ายและขวาทางดานทศใตของหอพระไตรปฎกมไมแกะสลกรปหวเรอแขงประดบอยดวย นบเปนไมแกะสลกทมคณคาและงดงามตามแบบศลปะพนเมองนาน

ภาพท ๖ เรอเสอเฒาทาลอ บานทาลอ ต. ฝายแกว อ. ภเพยง อาย ๑๙๓ ป (นบถงป พ.ศ. ๒๕๕๒)ทมา : http://www.nan2day.com/forum/index.php?topic=1702.0

ภาพท ๗ เรอคาแดงเทว บานนาเตา ต. รม อ. ทาวงผา อาย ๑๖๒ ป (นบถงป พ.ศ. ๒๕๕๒)ทมา : สงา อนยา

ภาพท ๘ วหารวดภมนทรถายเมอป พ.ศ. ๒๕๓๐ จะเหนศาลารายกอนถกรอถอนทางขวาของภาพทมา : กรมศลปากร, เมองนาน (กรงเทพฯ : ฝายงานเผยแพร, ๒๕๓๐), ๕๔.

าพ

๒๑

ภาพท ๙ เจามหาพรหมสรธาดาฯ ฟอนบนเรอแขงทชนะเลศ เมอป พ.ศ. ๒๔๖๐ทมา : http://www.lannaworld.com/cgi/lannaboard/reply_topic.php?id=1097

ภาพท ๑๐ หอพระไตรปฎกวดหวขวงและไมแกะสลกรปหวเรอแขงทขอบประตดานทศใตทมา : วรศรา บญซอภาพท ๑๐ หอทมา : วร

๒๒

ตานานท ๑ ในอดตกาล เจาเมองนานไดสงใหนาไมตะเคยนทองขนาดยกษมาขดเปนเรอ ไมตะเคยนทองตนนนใหญมากวากนวาสามารถวางสารบขาว (โกะขาว) ไดถง ๑๐๐ สารบ และดวยความใหญโตของไมทอนนน ถงขนาดททาใหรอยลากไดกลายเปนรองนาสมนในปจจบน (แมนาสมน มตนกาเนดในเทอกเขาดอยผาจ อ. บานหลวง ไหลผาน ต. สะเนยน ต. ถมตอง ต.ไชยสถาน ต. ดใต ลงสแมนานานทบานสมน ต. ดใต อ. เมองนาน) จากนนเจาเมองจงสงใหผาครงไมนนทอนนน เพอขดเปนเรอ ๒ ลา เรอลาแรกไดชอวาเรอทายหลา (อานวา เฮยตายหลา) อกลาหนงชอวาเรอตาทอง (อานวา เฮยตาตอง) เรอทงสองมอทธปาฏหารยอยางยงยวด อนเนองมาจากอานาจของ “ผเรอ” ทสงสถตอยนน บางครงเรอจะแอบหนจากโรงเกบไปเลนนาโดยไมมคนพาย จนชาวบานชาวเมองตองตามจบกนหลายครงหลายครา ครงหนงชาวบานชวยกน “นาว” หรอฉดเรอทงคไว เปนเหตใหหางของเรอทายหลาหกหลดไป สถานทนนจงไดชอวา “ทานาว” (ปจจบนคอบานทานาว ต. ทานาว อ. ภเพยง) สดทายเรอทายหลาและเรอตาทองกไดจมลงสวงนาตรงปากสบสมน และคอยแสดงอทธฤทธรบกวนผคนทอาศยอยแถบนนดวยการ “ทกรอง” เอาเครองเซนสงเวย บางทกจะปรากฏตวใหผคนเหน เมอถงวนพระวนโกนชาวบานทอาศยอยตดแมนานานกจะไดยนเสยง ฆอง กลอง และพาน (ปาน) ดงแววมาแตไกล เชอกนวาเปนการออกมาเลนของเรอทายหลาและเรอตาทอง จนทาใหชาวบานหวาดผวาไปทว รอนถงอารกษพระญาปวหรอพระญาผานอง อดตกษตรยนานอดรนทนไมได จงปลอมตวเปน “พระหนอย” หรอสามเณรมาปราบ โดยใชกาบปลเปนพาหนะ เรอทงคสไมไดจงยอมสยบ และหลบไปอยทวงคาเปนการถาวร (วงคา คอ วงนาหนงในลานาแหง ปจจบนอยในเขต ต. สาน อ. เวยงสา) กอนลงไปอยใตวงคานน เรอทายหลาและเรอตาทองไดฝากฆองทตดมากบเรอใหกบอารกษตนหนง พรอมสงวา ถาหากตองการใหตนปรากฏกายเมอใด จงตฆองขน แลวทงคจะมาทนท ตอมาอารกษตนนนไดชอวา “เจาอย” เพราะเปนผคอยตฆองเสยงดง “อย” เพอเรยกเรอทงสองนนเอง๑๖

๑๖สรปความจาก ราเชนทร กาบคาและสมชาย จนาเกต, ตานานเรอแขงเมองนาน (นาน : องคการบรหารสวนจงหวดนาน, ๒๕๔๗), ๑ – ๓๑.

ตานานกาเนดเรอแขงของเมองนาน

นาน : อองคการร

๒๓

ภาพท ๑๑ ลานาสมนในอดต ถาสงเกตใหดจะเหนเรอขนาดยาวจอดอยในลานาดวยทมา : หอจดหมายเหตมหาวทยาลยพายพ

ตานานท ๒ ในอดตกาล เจาเมองนานไดสงใหขาราชบรพารไปตดไมทขนนาสมนเพอขดเปนเรอแขง ไมตนนนมขนาดใหญมาก กลาวกนวาตอไมตนนนสามารถตงสารบขาว (โกะขาว) ไดถง ๑๐ สารบ ตวเรอสามารถบรรทกผคนไดถง ๑๐๐ คน เรอดงกลาวไดชอวา “เรอทายหลาตาทอง” เมอขดแลวเสรจเจาเมองนานกเสดจเขาไปทขนนาสมนเพอนาเรอออกมาจากปาดวยพระองคเอง แตปรากฏวาเมอเรอมาถงสบนาสมนกไดเกดลมลง ทาใหเจาเมอง เสนาอามาตย และนางสนมทมาในเรอจมนาเสยชวตทงหมด เหลอแตเพยงสามเณรนอยรปหนงทสามารถเกาะทายเรอเอาไวได เรอไดลอยไปตามกระแสนาเรอยๆ จนถงหนองนาแหงหนง เรอทายหลาตาทองกไดมาหยดนงอยบรเวณนนขณะหนง ซงคนทองถนเรยกอาการเชนนนวา “ขาบ” ผคนจงเรยกหนองนานนวา “หนองขาบ” มาจนกระทงปจจบน (หนองขาบอยในพนทบานดอนมล หมท ๑๓ ต. ดใต อ. เมองนาน) จากนนเรอกไหลไปถงหมบานแหงหนง ชาวบานเหนสามเณรเกาะอยตรงทายเรอจงรบชวยฉดหรอ “นาว” ทายเรอขนสฝง ตอมาหมบานนนจงไดชอวาบาน “ทายนาว” ตอมาเพยนเปน “บานทานาว” สดทายเรอทายหลาตาทองกไดไหลไปจนถง “วงคา” อนเปนวงนาลก เขต ต. สาน อ. เวยงสา เรอกไดจมลงทนน โดยตวเรอตะแคงไปทางทศเหนอ ชาวบานยงกลาวขานอกวากราบเรอ (แผนเฮย) ทงสองดานทตะแคงอยนนมความสงมาก ถงขนาดทคนเออมจากกราบหนงไปหาอกกราบหนงแทบไมถง ยอนกลาวถงนางสนมทจมนาตายทสบสมนนน ศพของนางกไดขนอดและลอยไปตดททานาบรเวณบานหนองแดง (บานหนองแดง ต. ทานาว อ. ภเพยง) บงเอญมชายผหนงไปพบศพเขา และเกดความโลภอยากจะไดกาไลทแขนของศพ จงไดตดขอมอศพเพอเอากาไลนนไป ตอมาชายผนนเกดมาอกชาตหนงปรากฏวามแตแขนไมมมอจงไดชอวา “ปปนกด” (อานวา ปปนกด) ซงถาไปสอบถามชอของชายผนจากผเฒาผแกแถบบานหนองแดงและหมบานใกลเคยงกไดความวาเปนบคคลทมตวตนอยจรงเมอราว ๘๐ ปกอน๑๗

๑๗สมภาษณ เมอง ธงเงน, อดตผใหญบานนาลด ต. นาปง อ. ภเพยง จ. นาน, ๓๐ กนยายน ๒๕๕๒.

ไไมมมมอจงไจจากผเเฒาผออยจรรงงเมอรออยจรรงงเมอร

๑๗ส

๒๔

๒๕

ตานานท ๓ กาลครงหนงนานมาแลวยงมชายทคคตะเขญใจผหนงอาศยอยนอกเมอง ชายผนมภรรยางามเลศกวาหญงใดในเมองนนเลยทเดยว ความลวงรถงหของพระญาเจาเมอง พระญาเจาเมองจงมความปรารถนาทจะไดภรรยาของชายทคคตะผนไปเปนสนม เลยออกอบายใหชายทคคตะไปหาเรอมาแขงกบเรอของตนในวนรงขน โดยมกตกาวาถาเรอของชายผนแพจะตองยกเมยใหเปนสนมของพระองค แตถาเรอของพระญาเจาเมองแพพระองคกจะมอบทรพยสมบตมคาใหเตมลาเรอ แมชายทคคตะจะขอรองออนวอนวาตนยากจนขนาดขาวยงไมมจะกนจะมปญญาหาเรอจากไหนมาแขงขนได พระญาเจาเมองกไมฟง ชายทคคตะกบภรรยาไมรจะทาอยางไรไดแตพากนรองไหคราครวญจนเดนไปถงปากถาภเขาหลวงแหงหนง ทงคเลยไหววอนตอเจาปาเขาหลวง เจาปาเขาหลวงกปรากฏกายและถามวารองไหดวยเหตอนใด ทงสองสามภรรยาจงเลาเรองราวทงหมดใหฟง เจาปาเขาหลวงเกดความสงสาร จงบอกแกคนทงสองวาวนรงขนใหกลบมาทเดมตนจะผกเรอเตรยมไวให วนรงขนทงสองสามภรรยากมาตามคาสง แตแทนทจะพบเรอแขงกลบเหนวามพญานาคตนหนงถกลามเอาไวทรมตลง เจาปาเขาหลวงกไดเนรมตใหพญานาคกลายเปนเรอพรอมทงไดบอกวา “ใหเมยอยหว ใหผวอยทาย” ทงสองกชวยกนพายไปยงสนามแขงขนทพระญาเจาเมองไดนดหมายไว คนทงหลายเหนวาเรอของชายทคคตะพายมาแคสองคน จะสเรอของพระญาเจาเมองทมคนพายนบหลายสบคนไดอยางไร เหนทจะตองเสยภรรยาใหแกพระญาเจาเมองเปนแน จากนนเรอทงสองลากทาการแขงขนกน เมอเรอพายไปจนไกลลบตาผคน เรอของชายทคคตะกแปลงเปนพญานาคดงเดม พรอมกบใชหางฟาดเรอของพระญาเจาเมองจนลมไป เรอของชายทคคตะเปนฝายชนะ พระญาเจาเมองจงตองมอบทรพยสนเงนทองอนมคาทงหลายใหตามสญญา ชายทคคตะจงกลายเปนเศรษฐไมตองอดอยากยากจนอกตอไป การทพญานาคมาชวยเหลอทงสองสามภรรยาใหรอดพนจากความอยตธรรมในครงนน จงเปนเหตใหคนรนหลงสานกในบญคณ จงทาการขดเรอเปนรปพญานาคดงทเหนมาจนถงปจจบน๑๘

๑๘ถอดความจากการเสวนาเรอแขงทขวงเมองนาน โดย พอครคาผาย นปง, ศลปนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๘, ๑๓ ตลาคม ๒๕๕๐.

๒๖

จากตานานกาเนดเรอแขงของเมองนานตานานท ๑ และตานานท ๒ ทกลาวถงเรอทายหลาตาทองนน จะเหนวามความขดแยงกนอย ในตานานท ๑ กลาววาเปนเรอ ๒ ลาคอเรอทายหลาลาหนง และเรอตาทองลาหนง สวนตานานท ๒ กลาววาเปนเรอเพยงลาเดยวเทานน จากการทผเขยนไดไปสมภาษณผร เชน พอครญาณ สองเมองแกน นายเหลยม สมฤทธ นายสาราญ มาล๑๙ตางกกลาวตรงกนวาเรอทายหลาตาทองเปนเรอเพยงลาเดยว ทงยงกลาววาเหตทจากเดมเปนเรอเพยงลาเดยวแลวไดกลายมาเปน ๒ ลานน คงเปนเรองปกตของตานานทยอมมการเสรมแตงใหพสดารขนเรอยๆ ผเขยนกมความเหนเชนเดยวกบผรทงสามทาน เหตเพราะภายหลงคนไมทราบความหมายทแทจรงของ “เรอทายหลา” และ “ตาทอง” แลว จงพลอยคดไปวาเปนชอเรอ ๒ ลา

“ทายหลา” แทจรงแลวกเปนชอเรอโบราณประเภทหนง หลายคนคงคดเรอ “ทายหลา” เปนเพยงเรองในจนตนาการหรอเปนเพยงเรองในตานานเทานน แตถาหากอานเอกสารโบราณทโดยมากมกเขยนดวยอกษรธรรมลานนาใหมากสกหนอย อานหรอฟงแบบพนจพเคราะหสกนดแลว กจะพบวามการบนทกไวเปนลายลกษณอกษรเชนกน เทาทผเขยนไดสารวจมามกพบคาวา “ทายหลา” ปรากฏอยในคาสขวญเรอและคาสขวญยาหมอนง๒๐ซงถาใครเคยไดเขารวมพธสขวญเรอมาแลวกอาจจะเคยผานหมาบาง เพยงแตอาจไมไดเฉลยวใจเทานน คาวา “ทายหลา” บางทเขยนเปน “ทายหลา” จากเอกสารโบราณทบนทกคาสขวญเรอและคาสขวญยาหมอนง พบวา “ทายหลา” หรอ “ทายหลา” เปนชอของเรอประเภทหนง เพอใหเหนจรงขอเสนอขอมลจากเอกสารดงตอไปน

เรอทายหลาตาทองมกลาแน

๑๙

นายสาราญ มาล อยบานบอแกว ต. บอแกว อ. นาหมน จ. นาน ทาหนาทเปนรางทรงของเจาหลวงเวยงสามานานหลายสบป บางคนมองวาเขามปญหาทางดานบคลกภาพ แตจากการทผเขยนไดสนทนากบเขาราว ๒ ชวโมง กรสกประหลาดใจเปนอยางมาก เพราะเขามความรในประวตศาสตรทองถนลกซงมากผหนง เชน เขาสามารถลาดบสาแหรกสายตระกลของแมเจาศรโสภา ชายาของเจามหาพรหมสรธาดาฯ เจาผครองนครนานองคสดทายไดอยางแมนยา ซงปจจบนแมแตลกหลานของแมเจาศรโสภาเองกไมมใครทราบรายละเอยดแลว ผเขยนจงลองถามกลบไปกลบมาหลายครง แตกปรากฏวาไดคาตอบตรงกนทกครงไป

๒๐ยาหมอนงบางทเรยกวายาดา เปนคาทคนลานนาพดเชงยกยองหมอทใชในการนงขาว วาเปนเสมอน

“ยา” หรอญาตผใหญทคอยผลตขาวนงเลยงชวตใหเตบใหญ และเชอกนวายาหมอนงมความศกดสทธ สามารถพยากรณเหตการณตางๆ และสามารถขจดปดเปาสงชวรายได เชน เมอเกดฝนรายตอนกลางคน ถาหากไดมาเลาใหยาหมอนงฟงในรงเชา เรองรายกจะกลายเปนด คนลานนายงเชอวายาหมอนงกมขวญเหมอนกบคน บางครงถาขวญเตลดไปกจะตองมการเรยกขวญใหกลบมา โดยกลาวอางถงความนาอย ความสมบรณพนสขของบานเรอนทเคยอาศย เพอเลาโลมโนมนาวใหขวญกลบมาโดยเรว

๒๗

๑. คาสขวญเรอ …เรอมงคลเหลมประเสรฐ จงจกเบกพระขวญ มทกอนพราพรอม มทงกลวยออยหมากพล มทงสราและขาวเปลอกขาวสาร เทกดงามมทงเทยนตามสองไว หอนางไมแมมาเสวย หอมาชมเชยของไขว ลวงกลมมสามไกว ลวงใหญกวางสามวา ลวงหนามพอคบ ลวงยาวสบเอดวา มทงเรอถกมอกตาหมาน มทงเรอเชยงครานทายหลา (เชยงคราน = สวยงาม)

มทงเรอซะหลาไฟมาแลกญญา มทงเรอแสนตาและเรอด สระพราพรอมมากเมามวล...๒๑

ภาพท ๑๒ ตวอยางสวนหนงของคาสขวญเรอทปรากฏคาวา “ทายหลา” หรอ “ทายหลา” (คาทขดเสนใต)ทมา : พระพนส ทพพเมธ

๒๑

“สขวญเรอ,” เอกสารในความครอบครองของพระพนส ทพพเมธ วดนาลด ต. นาปง อ. ภเพยง จ. นาน, ใบลานม ๔ เสนบรรทด, อกษรธรรมลานนา. ภาษาลานนา. พ.ศ. ๒๔๐๑ (จ. ศ. ๑๒๒๐), ลานใบท ๖. ๒๒ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ (กรงเทพฯ : นานมบคสพบลเคชนส, ๒๕๔๖), ๙๗๑.

จากคาสขวญเรอขางตนจะเหนวา คาวา “ทายหลา” หรอ “ทายหลา” รวมอยกบ เรอซะหลาหรอเรอชะลา เรอไฟมาหรอเรอพายมา เรอกญญา และเรอแสนตา ในบรรดาชอเหลานเปนททราบแนชดวาเรอซะหลา เรอไฟมา และเรอกญญา เปนชอประเภทของเรอทงสน (สวนเรอแสนตายงไมทราบวามลกษณะอยางไร) ดงมรายละเอยดของเรอทง ๓ ประเภทดงน เรอซะหลาหรอเรอชะลา คอ เรอขดชนดหนง ทองแบน หวเชดขนเลกนอย หวตดทายตดมขนาดยาวมาก๒๒ ในนราศเมองหลวงพระบาง ของนายรอยเอก หลวงทวยหาญรกษา (เพม) ไดกลาวถงสภาพวถชวตของชาวเมองนานในอดตทใชเรอชะลากนเปนสวนใหญ ดงกลอนในนราศตอนหนงวา

๒๘

เทยวแวดชมนคมเขตประเทศฐาน ปอมปราการกอตงเปนฝงฝา มเชงเทนเนนใสใบเสมา ทวาราเรอนยอดตลอดแล เปนดอนดอยลอยพนดรนเรยบ แตไมเทยบทาทางหางกระแส สกสเสนเหนไกลอาลยแล ใชเรอแตชะลาลวนควรระคาง๒๓

เรอไฟมาหรอเรอพายมา คอ เรอขดชนดหนง หวเรอและทายเรอเรยวงอนขนพองาม มไมหกระตายตดขวางอยทงหวเรอและทายเรอ ตรงกลางลาปองออกใชงานแถบภาคกลาง๒๔และพบวามใชในภาคเหนอดวย๒๕

ภาพท ๑๓ เรอชะลากลางแมนานานม หลงคาเพอกนแดดกนฝนทมา : หอจดหมายเหต มหาวทยาลยพายพ

๒. คาสขวญยาหมอนงสานวนท ๑ ...มทงมาวใสแขนมทงแหวนใสนว มทงฝายรวเขาสกขาวสาร

จกขวานมดพราขวานกลาสวช หงแหเรอแพทายหลา มพราพรอมตแตงนอมปงปน มทงพสสนกรรมผากลา...๒๗

๒๓กรมศลปากร, เมองนาน, ๗๖. ๒๔ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒, ๙๗๓. ๒๕ประจกษ สหราช. ฮตฮอยพธกาเฮอแขง กงอาเภอภเพยง จงหวดนาน, ๓๓. ๒๖ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒, ๙๗๐. ๒๗“คาสขวญยาหมอนง,” เอกสารในความครอบครองของพระมหาสรยนต ธมมานนโท วดนาหวาย ต. บอแกว อ. นาหมน จ. นาน, สมดฝรงม ๑๓ เสนบรรทด, ๒๒ หนา, อกษรธรรมลานนา, ภาษาลานนา, ไมทราบปทคดลอก, ๑๐.

เรอกญญา คอ เรอหลวงทจดตงเกงประกอบหลงคาทรงกญญา ใชเปนเรอประทบแรมหรอเรอพระประเทยบ๒๖ คาอธบายนเปนเรอกญญาของภาคกลาง แตยงไมทราบแนชดวาจะเหมอนเรอกญญาของภาคเหนอดงในคาสขวญเรอทยกมาหรอไม จากบรบทของคาสขวญเรอขางตนกจะเหนไดวาเรอ “ทายหลา” หรอ “ทายหลา” นนเปนเพยงชอเรอประเภทหนงเชนเดยวกบ เรอซะหลา เรอไฟมา เรอกญญา และเรอแสนตา หาใชเปนชอเฉพาะของเรอลาใดลาหนงไม

๒๙

๒๘“คาสขวญยาหมอนง,” เอกสารในความครอบครองของพระพนส ทพพเมธ วดนาลด ต. นาปง อ. ภเพยงจ. นาน, พบสาม ๕ เสนบรรทด, ๕๖ หนา, อกษรธรรมลานนา, ภาษาลานนา, ไมทราบปทคดลอก. ๒๙อดม รงเรองศร, ผรวบรวม. พจนานกรมลานนา – ไทย (เชยงใหม : ภาควชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๗), ๖๒๕.

ภาพท ๑๔ ตวอยางสวนหนงของคาสขวญยา หมอนงทปรากฏคาวา “ทายหลา” (คาทขดเสนใต)ทมา : พระพนส ทพพเมธ

จากคาสขวญยาหมอนงทงสองสานวนทยกมา เปนตอนทกาลงกลาวเชอเชญใหขวญของยาหมอนงกลบมาสบานเรอนทเคยอย โดยหวานลอมวามเครองใชไมสอยครบถวนบรบรณ ตระเตรยมไวสาหรบใหขวญของยาหมอนงมาใชสอยไดตามใจชอบ จะเหนวาชอของ “เรอทายหลา” รวมอยกบบรรดาขาวของเครองใชตางๆ เชน จก (จอบ) ขวาน มด พรา สว หง (สวง) แห ปนปกผม ฯลฯ จงเปนสงยนยนอกทางหนงวา “เรอทายหลา” เปนเพยงเรอประเภทหนงทคนเมองนานในอดตใชกนอยในวถชวตประจาวน ผเขยนสนนษฐานวา “เรอทายหลา” คงจะมลกษณะคลายเรอชะลา หวทายโคงงอนมากกวา และมกระทงเรอไวสาหรบนง หรอกลาวอยางงายๆ กคงจะเหมอนกบเรอแขงในปจจบนนนเอง สวนความหมายของคาวา “ทายหลา” นน คงเปนการยากทจะหาคาอธบายได เพราะแมแตคาวาเรอชะลา เรอไฟมา หรอเรอแสนตา เรากยงไมสามารถหาคาแปลไดเลย อนงจากตานานกาเนดเรอแขงของเมองนานตานานท ๑ ทกลาววาอารกษพระญาปวหรอพระญาผานองไดแปลงกายเปนสามเณรมาปราบเรอทายหลาตาทองโดยใชกาบปลเปนพาหนะนน บางทอาจจะไมใชกาบปลของตนกลวยอยางทเชอตามกนมากได เพราะ “กาบปล” กเปนชอเรออกประเภทหนง เปนเรอขนาดเลกทตอดวยไมลกษณะคลายกาบปลของกลวย๒๙ แตดวยความทเปนตานานซงเลาขานกนปากตอปาก จงอาจทาใหเนอเรองเกดการผดเพยน ตกหลน หรอแมกระทงเสรมแตงกนขนตางๆ นานา

๓. คาสขวญยาหมอนงสานวนท ๒ ...ดรายาหมอนงไมเทาเลากม หงแหเรอแพทายหลา ทงพรากลาสวเสยมช ขาวของเรามพอตอ

ตกแตงหอถวายปน มทงทอตนแลปนเกลา...๒๘

๓๐

ในคาสขวญเรอสานวนของพออยเตง ปนทา บานหนองเตา ต. มวงตด อ. ภเพยง จ. นาน ไดกลาวถงคาวา “ตาทอง” เอาไวดวย นบวามคณคาททาใหไดความกระจางเกยวกบ “เรอทายหลาตาทอง” มากยงขน คาสขวญสานวนนคดลอกมาจากคาสขวญเรอของทาง อ. ทาวงผา เขยนดวยอกษรไทย แมจะมบางคาทแตงเสรมเขามาในภายหลง เพราะบางคาไมมใชในภาษาลานนา เชน คาวา ชงชยไดชนะเลศ, แมยานาง เปนตน แตกมเพยงสวนนอยเทานน นอกนนยงรกษาภาษาเกาเอาไวไดเปนอยางด ในคาสขวญตอนหนงกลาวถงตาของไมทนามาขดเปนเรอไวดงน

ตาพระญาเปนเคานงอยเฝาทางหว มทงตาเพอนกลวเพอนอยานตานงเปนตาตอตานชอวาตาทอง ตานงนนเปนตาคนนงยองชอวาตาคาตาอยใตนานนเปนตาหนน ตานงนนเปนตาแกวตาคณชอวาตาพญานาคเปนตาเพอนขยาดเกรงขาม หกทะยานวงเลนกลางนา๓๐

จากวรรคทวา “ตานงเปนตาตอตานชอวาตาทอง” นน ยงไมเปนทกระจางนกวาตาไมทกลาวถงเปนตาดหรอตาราย เพราะหากดตาอนๆ ทพรรณนาไว ลวนแตเปนตาไมทเปนคณทงสน แตโดยความหมายของคาวา “ตาตอตาน” กแฝงความหมายดานลบเอาไวอยในท เมอถามพออยเตง ปนทา เจาของสานวนสขวญเรอเอง ทานกตอบแบบไมแนใจวาอาจเปนตาไมทไมดเหมอน “ตงเหลกตงทอง” ทใชในงานศพ จะวาไปแลวคาอธบายของพออยกเขาเคาอย เพราะคาวา “ตาตอตาน” อาจจะสอดรบกบตานานเรอทายหลาตาทองทวาเรอลาดงกลาวเปนเรอทมฤทธเกงกลา ไมยอมสยบใหใคร แตสาหรบผเขยนเองยงจะไมดวนสรป ตองไปสอบถามจากผรเพมเตมอกหลายๆ ทานใหแนชดกวาน ในเบองตนจงใครขอสรปแตเพยงวา “ตาทอง” ทเปนสวนหนงของชอเรอในตานานคอ “เรอทายหลาตาทอง” นน นาจะมาจากชอของตาไมมากกวาจะเปนตาของเรอททามาจากทองเหลองดงทมผสนนษฐานไว (“ทอง” ในภาษาลานนาหมายถง ทองเหลองหรอทองแดง สวน “ทอง” ในภาษาไทยคนลานนาเรยกวา “คา”)

“ตาทอง” ทปรากฏในเอกสารคอตาไม

๓๐“สขวญเรอ (ฉบบคดลอก),” เอกสารในความครอบครองของนายเตง ปนทา บานหนองเตา ต. มวงตด อ. ภเพยง จ. นาน, สมดฝรงม ๑๓ เสนบรรทด, อกษรไทย, ภาษาลานนา, ไมทราบปทคดลอก.

๓๑

ประวตการแข ง เ รอเ มองนานทจดโดยทางราชการ และองคกรปกครองสวนทองถน การแขงเรอของเมองนานในอดตจะจดขนหลงจากออกพรรษาและจะตองมประเพณถวายทานสลากภตเทานน แตตอมากเรมมการจดการแขงขนเปนการเฉพาะกจ ดงเชนพระเจาสรยพงษ ผรตเดชฯ ไดโปรดใหมการแขงขนเรอขนในเดอนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๐ เมอครงทสมเดจเจาฟากรมพระนครสวรรควรพนต เสดจตรวจราชการทเมองนานดงทไดกลาวไปแลว หลงจากนนขาหลวงและขาราชการทมาประจาทเมองนานกไดสงเสรมประเพณแขงเรอของเมองนานมาโดยลาดบ ในทนจะขอกลาวถงประวตของการแขงเรอเมองนานทจดโดยทางราชการ และองคกรปกครองสวนทองถน ครงสาคญๆ ดงน พ.ศ. ๒๔๖๗ พระยาวรวชยวฒกร (เลอน สนธรตน) ปลดมณฑล ประจาจงหวดนาน ไดรเรมใหมการทอดกฐนสามคคขนอยางเปนทางการ นบเปนครงแรกของจงหวดนาน ในงานนไดจดใหมการแขงเรอประเพณเพอเปนการเฉลมฉลอง จงเปนประเพณสบตอกนมาทกป จนถงปจจบน พ.ศ. ๒๔๗๙ พระเกษตรสรรพกจ (นน วรรณโกมล) ขาหลวงประจาจงหวดนาน ไดจดใหมกฎกตกาการแขงขนเรอขนเปนครงแรก เปนกตกางายๆ เชนมจดปลอยและเสนชย สวนรางวลกมธง ( ชอ ) ปกหวเรอ มอบใหเรอทไดรบรางวลท ๑ เทานน เรอทไดรบรางวลในปนนคอ “เรอบวพาชมชน” หรอ “เรอบวระพาชมชน” ของบานนาปว อ. เวยงสา พ.ศ. ๒๔๙๘ นายมานต บรณพรรค ผวาราชการจงหวดนาน ไดจดใหองคการดรยางคนาฏศลป กรมศลปากร มาถายทาภาพยนตร สารคด เพอเปนหลกฐานทางดานมนษยชาต วฒนธรรม ประเพณพนบาน การแขงเรอประเพณในปนนจงจดอยางยงใหญ พ.ศ. ๒๕๐๓ หลวงอนมตราชกจ (อน อนมตราชกจ) ผวาราชการจงหวดนาน ไดขอพระราชทานผาพระกฐนพระราชทาน เรยกกนวา “กฐนหลวง” นาไปทอด ณ วดพระธาตชางคาวรวหาร การแขงเรอประเพณในปนนจงเปน การแขงเรอกฐนพระราชทาน พ.ศ. ๒๕๒๒ พท.นพ.อดม เพชรศร ผวาราชการจงหวดนาน ไดกาหนดใหมการแขงเรอประเพณนดเปดสนามในงานประเพณทานสลากภตของวดพระธาตชางคาวรวหาร ตรงกบวนขน ๑๕ คา เดอน ๑๒ นาน ประมาณเดอนกนยายน และใหมการแขงเรอประเพณนดปดสนามในงานทอดกฐนพระราชทาน ซงกาหนดในวนเสาร – อาทตย หลงออกพรรษาประมาณ ๑ - ๒ สปดาห ประมาณชวงเดอนตลาคม – พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๒๕ นายชยวฒน หตะเจรญ ผวาราชการจงหวดนาน ไดกราบบงคมทลขอพระราชทานถวยรางวลประเภทเรอใหญจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช เพอเปนรางวลใหกบเรอแขงทชนะเลศ ในป พ.ศ. ๒๕๒๖ เรอขนนาน บานศรบญเรอง อ. ภเพยง ไดรบพระราชทานถวยรางวลเปนปแรก

๓๒

๓๑ราเชนทร กาบคา, เรอแขงเมองนาน มรดกลาคา (นาน : องคการบรหารสวนจงหวดนาน, ๒๕๔๙), ๖ – ๘.

พ.ศ. ๒๕๒๖ นายประกอบ แพทยกล ผวาราชการจงหวดนาน ไดกราบบงคมทลขอพระราชทานถวยรางวลชนะเลศเรอกลางจากสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร และขอพระราชทานถวยรางวลชนะเลศเรอเลกจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร พ.ศ. ๒๕๒๗ สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร ไดเสดจพระราชดาเนน เปนองคประธานในพธปดการแขงขนเรอประเพณจงหวดนาน และไดพระราชทานถวยรางวลใหแกเรอแขงทชนะเลศในการแขงขน ดงน ประเภทเรอใหญ คอ เรอขนนาน บานศรบญเรอง อ. ภเพยง ประเภทเรอกลาง คอ เรอดาวทอง บานมวงตด อ. ภเพยง ประเภทเรอเลก คอ เรอศรนารายณ บานดอนแกว อ. เมอง พ.ศ. ๒๕๓๖ สานกงานเทศบาลเมองนาน ไดกราบบงคมทลขอพระราชทานถวยรางวลชนะเลศประเภทเรอสวยงามจากสมเดจพระเจาลกเธอ เจาฟาจฬาภรณวลยลกษณ อครราชกมาร ในปนวทยาลยสารพดชางนาน รวมกบ กศ.บป.ศนยนาน ไดครองถวยพระราชทาน พ.ศ. ๒๕๔๑ สานกงานเทศบาลเมองนาน ไดกราบบงคมทลขอประทานถวยรางวลชนะเลศกองเชยรจากพระเจาหลานเธอ พระองคเจาพชรกตตยาภา ในปนกองเชยรบานทาลอ อ. ภเพยงไดรบพระราชทานถวยรางวลเปนปแรก พ.ศ. ๒๕๔๗ องคการบรหารสวนจงหวดนานรวมกบสานกงานเทศบาลเมองนาน อ. ภเพยง และสภาวฒนธรรมจงหวดนาน ไดจดการแขงขนเรอเยาวชน อายไมเกน ๑๘ ป (ตอมาเปลยนเปนอายไมเกน ๒๐ ป) นบเปนแหงแรกของประเทศไทย ในปแรกนเรอเทพสวรรณของเยาวชนบานทาคา อ. ทาวงผา เปนผครองถวยรางวลชนะเลศ พ.ศ. ๒๕๕๑ เทศบาลตาบลเวยงสาไดกราบบงคมทลขอพระราชทานถวยรางวลชนะเลศเรอใหญจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ในปนเรอเพชรบญเรอง ๑ บานบญเรอง ต.ไหลนาน อ. เวยงสา ไดครองถวยพระราชทานไปเปนกรรมสทธ พ.ศ. ๒๕๕๒ เทศบาลตาบลเวยงสาไดกราบบงคมทลขอพระราชทานถวยรางวลชนะเลศเรอใหญ เรอกลาง และเรอเลก จากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารอกวาระหนง ซงกตกาใหมกาหนดวาเรอทจะไดครองถวยเปนกรรมสทธจะตองชนะเลศ ๓ ปตดตอกน ในปแรกนเรอทไดรบรางวลชนะเลศและไดครองถวยพระราชทานคอ เรอใหญไดแก เรอขนสยามแดนทอง บานนามวบ ต. นามวบ อ. เวยงสา เรอกลางไดแก เรอขนต คาย ม. พน ๑๕ อ. เมองนาน เรอเลกไดแก เรอแมคนงามนาลอม บานนาลอมและบานมหาโพธ ต. ในเวยง อ. เมองนาน

๓๓

พ.ศ. ๒๕๕๒ องคการบรหารสวนตาบลฝายแกว อ. ภเพยง ไดกราบบงคมทลขอประทานถวยรางวลชนะเลศเรอกลางและเรอเลก ในการแขงขนเรอเยาวชนจากพระองคเจาโสมสวลพระวรราชาทนดดามาต ในปนเรอทชนะเลศประเภทเรอกลางคอเรอเทพนรสงห ๒ บานแสงดาว ต. ฝายแกว อ. ภเพยง และเรอทชนะเลศประเภทเรอเลกคอเรอนานพลงสนต ศนยกฬสตาบล บอ อ. เมองนาน

บทสรปเกยวกบประวตเรอแขงเมองนาน การแขงเรอของเมองนานนาจะมมาไมตากวา ๒๐๐ ปแลว อนมานจากหลกฐานทเกาทสดทยงหลงเหลออยคอเรอเสอเฒาทาลอ บานทาลอ ทมอายถง ๑๙๓ ปแลว เรมแรกเรอแขงเมองนานนาจะเปนเรอทใชอยในวถชวตประจาวนทเรยกวา “เรอทายหลา” ดงในคาสขวญเรอและคาสขวญยาหมอนงไดกลาววาเปนเรอประเภทหนงซงรวมอยในประเภทขาวของเครองใชของคนในอดต ไมใชเปนชอเฉพาะของเรอลาใดลาหนง สวนตานานเรอ “ทายหลาตาทอง” ทคนเมองนานเลาขานกนสบตอๆ มานน ถาเปนเรองทมเคาความจรง กคงเปนเรอทายหลาทมลกษณะพเศษอยางใดอยางหนง ถงขนททาใหผคนในยคนนกลาวขานกนทวไป เชน อาจเปนทอนมขนาดใหญมหมาอยางทไมมใครเคยพบเคยเหนมากอน หรอไมทใชขดเรออาจมตาไมชนดทเรยกวา “ตาทอง” ตามทปรากฏในคาสขวญของพออยเตง ปนทา บานหนองเตา หรออาจจะเปนเรอทายหลาทหวเรอรปพญานาคมดวงตาทามาจากทองเหลอง ดงทมผรหลายทานไดเคยใหคาอธบายไวกได แลวจงมการแตงเตมอทธปาฏหารยเขาไปในภายหลง จนเปนตานานกาเนดเรอแขงของเมองนานมาจนทกวนน เรอแขงของเมองนานเดมทเดยวคงไมไดตงใจขดเพอใชแขงขนอยางเชนปจจบน แตคงเปนพาหนะของสวนกลางทพระและชาวบานชวยกนสรางขน ใชสาหรบขนยายผคนเมอเกดอทกภยรายแรง หรอใชบรรทกพระสงฆและชาวบานไปทาบญตางหมบานเมอคราวมงาน เพราะสงเกตวาการแขงเรอในอดตจะจดขนกตอเมอมการถวายทานสลากภตเทานน การแขงเรอในยคแรกคงเปนการแขงขนกนเลนๆ ไมไดหวงผลแพชนะ หลงจากเสรจพธทางศาสนาแลวกคงนาเรอมาประลองกาลงกนเพอความสนกสนานแลวกแยกยายกนกลบ ตอมาจงเรมมการแขงขนและมรางวลเปนเรองเปนราวมากขน จนกระทงปจจบนการแขงเรอของเมองนานนบเปนการแขงขนเรอยาวทยงใหญทสดแหงหนง มจานวนเรอมากทสดในประเทศ มนกกฬามากทสดถงราว ๕,๐๐๐ คน มผชมนบหลายหมนคน และทยงความปลาบปลมใหกบชาวเมองนานเปนลนพนกคอ การแขงขนเรอของเมองนานไดรบพระมหากรณาธคณจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ตลอดจนพระบรมวงศานวงศอกหลายพระองคทไดทรงพระราชทานถวยรางวลแกเรอชนะเลศประเภทตางๆ เปนจานวนมากทสดกวาการแขงเรอยาวสนามใดๆ ในสยามประเทศ

๓๔

หนงสอ

กรมศลปากร, เมองนาน. กรงเทพฯ : ฝายงานเผยแพร, ๒๕๓๐. (หนงสอนาชม ในวโรกาสทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจ พระราชดาเนนทรงเปดพพธภณฑสถานแหงชาตนาน จงหวดนาน ๑๔ สงหาคม ๒๕๓๐)กองแกว วระประจกษ. “ทนนาม : การตงชอ.” ใน เรองตงเจาพระยาในกรงรตนโกสนทร. สมศร เอยมธรรมและคนอนๆ, บรรณาธการ. กรงเทพฯ : กรมศลปากร, ๒๕๔๕.ปฏพฒน พมพงษแพทย. ภมหลงเมองนาน. มปท., ๒๕๔๙.ประจกษ สหราช. ฮตฮอยพธกาเฮอแขง กงอาเภอภเพยง จงหวดนาน. รายงานการวจย เสนอตอคณะกรรมการวจยการศกษา กรมการศาสนาและการวฒนธรรม ของกระทรวงศกษาธการ, กนยายน ๒๕๔๕. (อดสาเนา)ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรงเทพฯ : นานมบคสพบลเคชนส, ๒๕๔๖.ราเชนทร กาบคา และสมชาย จนาเกต. ตานานเรอแขงเมองนาน. นาน : องคการบรหาร สวนจงหวดนาน, ๒๕๔๗.ราเชนทร กาบคา. เรอแขงเมองนาน มรดกลาคา. นาน : องคการบรหารสวนจงหวดนาน, ๒๕๔๙.สรสวด อองสกล. พนเมองนานฉบบวดพระเกด. กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จากด (มหาชน), ๒๕๓๙.สรสวด อองสกล. หลกฐานทางประวตศาสตรลานนาจากเอกสารคมภรใบลาน และพบหนงสา. เชยงใหม : ภาควชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๓๔.สทธศกด ธงเงน. เมองนาน...อดตทคณอาจไมเคยร. แพร : เมองแพรการพมพ, ๒๕๔๘.องคการบรหารสวนจงหวดแพร. ประวตศาสตรเมองแพร (ฉบบ พ.ศ. ๒๕๕๐). แพร : เมองแพรการพมพ, ๒๕๕๐.อดม รงเรองศร, ผรวบรวม. พจนานกรมลานนา - ไทย. เชยงใหม : ภาควชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๗.อดม รงเรองศร. “เมอง เชยง เวยง แช : แหลงใหญทอาศยของคนเมอง.” ใน ลานนาอนอดม. ทรงศกด ปรางควฒนากล, บรรณาธการ. เชยงใหม : ภาควชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๙.

บรรณานกรม

ตนฉบบตวเขยน“คาสขวญยาหมอนง.” เอกสารในความครอบครองของพระพนส ทพพเมธ วดนาลด ต. นาปง อ. ภเพยง จ. นาน. พบสาม ๕ เสนบรรทด. ๕๖ หนา. อกษรธรรม ลานนา. ภาษาลานนา. ไมทราบปทคดลอก.“คาสขวญยาหมอนง.” เอกสารในความครอบครองของพระมหาสรยนต ธมมานนโท วดนาหวาย ต. บอแกว อ. นาหมน จ. นาน. สมดฝรงม ๑๓ เสนบรรทด. ๒๒ หนา. อกษรธรรมลานนา. ภาษาลานนา. ไมทราบปทคดลอก.“สขวญเรอ (ฉบบคดลอก).” เอกสารในความครอบครองของนายเตง ปนทา บานหนองเตา ต. มวงตด อ. ภเพยง จ. นาน. สมดฝรงม ๑๓ เสนบรรทด. อกษรไทย. ภาษาลานนา. ไมทราบปทคดลอก.“สขวญเรอ.” เอกสารในความครอบครองของพระพนส ทพพเมธ วดนาลด ต. นาปง อ. ภเพยง จ. นาน. ใบลานม ๔ เสนบรรทด. อกษรธรรมลานนา. ภาษาลานนา.

พ.ศ. ๒๔๐๑ (จ. ศ. ๑๒๒๐).

การสมภาษณคมสนต ขนทะสอน. คร คศ. ๑ โรงเรยนปว. สมภาษณ, ๒๕ กมภาพนธ ๒๕๕๐.ญาณ สองเมองแกน. ผเชยวชาญดานศลปวฒนธรรมเมองนาน. สมภาษณ, ๒๘ กนยายน ๒๕๕๒.ดวงเดอน ธนสนธ. อดตนกเรยนโรงเรยนจมปวนดาภรณ อ. เมอง จ.นาน. สมภาษณ, ๓ ตลาคม ๒๕๕๒.พศาลนนทคณ. พระคร. เจาอาวาสวดนาลด ต. นาปง อ. ภเพยง จ. นาน ทปรกษา เจาคณะตาบลนาปง. สมภาษณ, ๒๘ กนยายน ๒๕๕๒.เมอง ธงเงน. อดตผใหญบานนาลด ต. นาปง อ. ภเพยง จ. นาน. สมภาษณ, ๓๐ กนยายน ๒๕๕๒.สาราญ มาล. รางทรงของเจาหลวงเวยงสา บานบอแกว ต. บอแกว อ.นาหมน จ. นาน. สมภาษณ, ๒๗ กมภาพนธ ๒๕๕๑.เหลยม สมฤทธ. ชางขดเรอแขงอาวโสของเมองนาน บานมวงตด ต. มวงตด อ. ภเพยง จ. นาน. สมภาษณ, ๕ ตลาคม ๒๕๕๒.

สออเลกทรอนกสChuthatip [นามแฝง]. กาเนดแมนาโขง [online]. accessed 29 September 2009. Available from http://www.amulet.in.th/forums/view_topic.php?t=877&sid=1b3bd49045c0ac099 decbfd660476506Chetawan [นามแฝง]. ประชาชน : ตานาน “แมนาโขง” เรองเลาในวาระ “อโมงคผนนา” รฐบาล “ขเหร” [online]. accessed 29 September 2009. Available from http://chetawan.multiply.com/journal/item/29/29Pungpond [นามแฝง]. ประวตเรอเสอเฒาทาลอ เรอทอายมากทสดในจงหวดนาน [online]. accessed 29 September 2009. Available from http://www.nan2day.com/forum/

index.php?topic=1702.0

หนงสอประวตเรอแขงเมองนานจากเอกสาร ตานาน และเรองเลาของคณ ยทธพร นาคสข ฉบบน เปนการนาเสนอขอมลทเรยกไดวาเปนการบรณาการเรองราวเกยวกบประวตเรอแขงเมองนานทครบถวนสมบรณนาศกษาฉบบหนง

นายแพทยบญยงค วงศรกมตร

คานยม

นบเปนความพยายามอยางสง กอปรกบมการเรยบเรยงดวยถอยคาทอานงาย กระชบ แตคงไวซงภาษาดงเดมไวคอนขางด สะทอนความรสกถงอดตเมองนาน โดยเฉพาะวถชวตชาวนานในอดตทมความผกพนกบเรออยางลกซง เปนหนงสอทผสนใจเรองราวของเรอแขงเมองนานจะตองอาน และเกบไวเปนสมบตสวนตวไวอางองตอไปได กระผมในฐานะทอาศยอยเมองนานมาเปนเวลานาน จงมองในทศนะและในความรสกแบบคนเมองนานทจะขอขอบพระคณ คณยทธพร นาคสข ดวยใจจรง ททาใหกระผมไดรบความรใหมๆ พรอมกบความสขทกครงทไดอานประวตทเกยวของกบเมองนาน ทงดงาม ทมคณคาควรแกการสบทอดและธารงรกษาไว

ภาพหนาปก : ภาพเรอแขงเมองนานในจตรกรรมวดตามอน อ. ลอง จ. แพร ปจจบนอยทไรแมฟาหลวง จ. เชยงรายผถายภาพ : วนย ปราบรป

ราคา ๓๐ บาท