Garry Kasparov _ Zirveye kan Yol - Doru Hamleleri Yapabilmek

UYARI:

www.kitapsevenler.com

Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar... Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak grdmz sitemizdeki tm e-kitaplar, 5846 sayl kanun'un ilgili maddesine istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma ekran ve benzeri yardmc aralara, uyumlu olacak ekilde, "TXT", "DOC" ve "HTML" gibi formatlarda, tarayc ve OCR (optik karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grme engelliler iin, hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki e-kitaplar, "engelli-engelsiz elele" dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin, tamamen gnlllk esasna dayal olarak, engelli-engelsiz yardmsever arkadalarmzn youn emei sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibir ekilde ticari amala veya kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek tm yasal sorumluluklar kullanana aittir. Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir.

www.kitapsevenler.com web sitesinin amac grme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek ve kitap okuma alkanln pekitirmektir.

Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyorum. Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri abalardan ve yaptklar katklardan tr teekkr ediyorum.

Bilgi paylamakla oalr.Yaar Mutlu LGL KANUN:5846 sayl kanun'un "Altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK MADDE 11" : "ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz.Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."

Bu e-kitap grme engelliler iin dzenlenmitir.

Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne mutlu ki, bir grme engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu sevinci paylaabilmek tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz tarayp, kitapsevenler@gmail.com adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz.

Bu kitaplar, size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek, ltfen bu aklamalar silmeyiniz.

Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan ediniz...Teekkrler.

Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara.www.kitapsevenler.comTarayan: Kerim Altnok

Garry Kasparov _ Zirveye kan Yol - Doru Hamleleri Yapabilmek

GARRY KASPAROVZRVEYE IKAN YOL,Doru hamleleri yapabilmek,eviri: Selim Yenieri,Koridor yaynclk,Garry Kasparov, yirmi yldan uzun sredir dnyann en yetenekli ve tm zamanlarn en iyi satran oyuncusu olarak kabul ediliyor. Zirveye kan Yol'da, Kasparov bir satran stad olarak hayat boyunca rendii dersleri, baarl karar verme srecinde yararl prensipler olarak sunuyor: Frsatlar nasl tartabilirsiniz, gelecei nasl tahmin edebilirsiniz ve kazanmanz salayacak stratejileri nasl oluturabilirsiniz? Btn esaslar canl, zgn bir tarzda anlatyor; stratejinin, deerlendirmenin ve hazrln temellerinden, kiisel tarznz, hafzanz, sezgilerinizi ve hayal gcnz kullanarak daha ince, daha insani sanatlar gelitirmeye kadar. Bizi, aralarnda gerek insana (stat Anatoly Karpov) gerek makineye (I B M'in sper bilgisayar Deep Blue) kar giritii efsanevi dellolarn da bulunduu, kariyerinin byk malarna tayarak, politika, edebiyat, spor ve askeri tarih alannda birok deneyimden alnan dersleri iliyor.stn bir zeka ve mizah duygusuyla, Kasparov, dnya apnda bir satran oyuncusu olmaktan Rusyadaki yeni politik konumuna kadar btn kariyerine yaylan zaferlerini ve hatalarn anlatyor. Esiz i grlerini kiisel anlarla birletiren esinlendirici bir kitap olarak, Zirveye kan Yol gnmzn en byk ve en yeniliki dnrlerinden birinin zihnine karZRVEYE IKAN YOL Garry Kasparovzgn ad: HOW LIFE IMITATES CHESSCopyright 2007 by Garry Kasparov Bu kitabn Trkiye'deki yayn haklar Telif Haklar yasas gereince Koridor Yaynclk'a aittir.Yayn ynetmeni: Erdem BozEditr: Zbeyde Abatngilizce aslndan eviren: Selim YenieriSayfa tasarm: Bilgin Budun,Bask: Oktay Matbaaclk, stanbul,Cilt: Umut Matbaaclk, stanbul,1. bask: Koridor Yaynclk, stanbul, 2007KORDOR YAYINCILIKTelsiz Mah. 85. Sok. No: 100 Dikilita-Zeytinburnu/stanbulTel.Fakse-mail0212 546 86 32, 39, 46, 0212-546 86 64/65 info@koridoryayincilik.com.tr

Genel Datm: YELPAZE DAITIMe-mail: info@yelpaze.com.trTel.: 0212 546 86 57 Faks: 0212 546 86 64

DORU HAMLELER YAPABLMEK

Zirveye kan yolGARRY KASPAROVeviren: Selim Yenieri

Bir yaam boyu ilham kaynam ve desteim olan anneme...NDEKLERAl Hamlesi................................................................................13Baarnn Srr ..............................................................................13Neden Satran?..............................................................................16Bir Zihin Haritas..........................................................................19Daha yi Karar Verme Becerisi retilemez,Kendi Kendinizi Eitmek Zorundasnz ......................................21BRNC KISIM1. Blm - Ders............................................................................25Dnya ampiyonundan Kiisel Dersler ......................................25Yntemin Farkna Varmak............................................................292. Blm - Strateji......................................................................31Her Hzda Baar ..........................................................................31"Neden?" Taktikileri Stratejistlere Dntrr ........................34Bir Srekli Genileme rnei......................................................38Kendi Oyununuzu Oynayn..........................................................40Sava Alann Her Zaman Belirleyemezsiniz..............................45Srekli Deien Bir Strateji,Hi Strateji Olmamasndan Farkszdr........................................48Rekabeti Kendinizi zlediinizden Daha ok zlemeyin............51Bir Stratejiniz Olduunda, Onu Kullanmak stee Baldr......543. Blm - yerinde Strateji ve Taktik................................58Srpriz Unsuru..............................................................................61Bir Geliim Dehas........................................................................63Bir Plan Srdrmek....................................................................65zgven ve Zaman Unsuru..........................................................68Asla Vazgemeyin; Asla, Asla, Asla..............................................714. Blm - Hesaplama..............................................................74Hesaplama Odakl ve Disiplinli Olmaldr..................................76Hayal Gc, Hesaplama ve En Harika Oyunum........................78

5. Blm - Yetenek......................................................................81Hayatlarmzdaki Kalplar Tanmak..........................................84Fantezinin Gc............................................................................89Fantezi Sisi Databilir ................................................................90Hayal Gc Alkanln Gelitirmek ........................................92Rutinlerinizin Farkna Varn ve Onlar Ykn ............................956. Blm - Hazrlk......................................................................97nemli Olan Sonulardr..............................................................98Tere Kar lham..........................................................................101Hazrlk Birok ekillerde Karlk Getirir................................103Bir Oyunu Bilime evirmek........................................................106Kendinizi Etkililie Odaklamak ................................................108KNC KISIM7. Blm - MZK: Malzeme, Zaman, Kalite........................113Deerlendirme Hesaplamay Glgede Brakr ..........................113Temel Unsur Malzeme ................................................................115Zaman Paradr ............................................................................118Zaman En nemli ey Olduunda ............................................120nc Unsur: Kalite..................................................................124Kt Bir Fili Kt Yapan Nedir?................................................125Unsurlar Harekete Geirmek....................................................127ift Ynl Deerlendirme............................................................128Kiisel Yatrm Getirisi................................................................131Kiisel Hayatta Malzeme, Zaman ve Kalite..............................1338. Blm - Takaslar ve Dengesizlikler..............................137Oyunu Dondurmak......................................................................137Telafi Aray................................................................................141Termodinamik Yasalar, Satran ve Yaam Kalitesi..................143Gezgin Savanda Strateji..........................................................144Btn Deiiklikler Bir Bedelle Gelir........................................146Ulammz Ar Geniletmek ..................................................1479. Blm - Oyunun Aamalar..............................................152Yaptmz Her Hamleyi Neden Yaptmz Bilmek ................153Sanat, Yaratc atmadan Doar ............................................157yi Bir Savan Ardndanyi Bir Barn Gelmesine Dikkat Edin......................................160Aama Taraflln Ortadan Kaldrmak....................................164

Ateli atmaya Bakla Dalmayn..........................................16510. Blm - Saldrgann Avantaj........................................167Sezgilerinizi Esnetmek, Gl Kararlar Vermenizi Salar......167Saldrganln ifte Standard....................................................170nisiyatif Kapy Nadiren ki Kez alar....................................172Tercih Sonucu Saldrgan............................................................. 174Taklitiden Mucide Gei............................................................179Saldrma stei............................................................................180NC KISIM11. Blm - Baary Sorgulamak......................................185Baar, Gelecekteki Baarnn Dmandr ..............................185Gemiteki Baarnn ekicilii..................................................186Rekabet ve Rehavete Kar Taktikler........................................188elikinin Lehine........................................................................196Daha yi mi Daha Farkl m?......................................................19912. Blm - sel Oyun............................................................200Tahtann Bana OturmadanKazanlabilecek Oyun.................................................................. 200Sessizlikten nceki Frtna........................................................202Dikkat Datmaya alrken, Kendi DikkatininDalmasna zin Verme..............................................................204Bask Bysn Bozmak............................................................206ler Aleyhinize DndndeTarafsz Kalmay Bilmek............................................................208Tahtn Talipleri ve lmcl Hatalar..........................................20913. Blm - Makineye Kar nsan....................................214Makinelere Giri..........................................................................214Ve Bir ocuk Bize Yol Gsterecek..............................................218Kasparov Deep Blue'ya Kar......................................................221Yenemiyorsan, Onlara Katl! ......................................................226Rahatlk Blgesinin Dnda Kalmak........................................23014. Blm - Sezgiler................................................................236Anladmzdan Daha Fazlasn Biliriz......................................236Analize Kar Sezgi......................................................................238Ne Kadar Uzun Sre, Yeterince Uzundur?................................242Bir Trende Aldrmamann Tehlikeleri........................................24515. Blm - Kriz Noktas........................................................248

Tek Bir An....................................................................................248Bir Krizi Kriz Olmadan nce Tespit Etmek..............................252Krizlerden Ders Almak................................................................254 Son Bir Satran Hikayesi: Seville'deki Kriz ......................255Kazanmalym Stratejisi.................................................;....256ki Tarafta da Hatalar..........................................................259Unvan Skca Yakalamak....................................................263Son Oyun......................................................................................266Bugn Rusya'daki Sava ............................................................266Hayatnz Hazrlnzdr............................................................268Artk Sr Yok................................................................................270SonSZ............................................................................................272Demokrasi in Bir Strateji........................................................272szlk .....................280Teekkr...............................................................

Zirveye giden yol (Garry Kasparov)

AILI HAMLES,Baarnn Srr:Satran delisi Sovyetler Birlii'nde ergenlik anda bir satran yldzydm ve gen yata rportajlara ve kalabalk karsnda konumaya almtm. Arada bir hobilerim ve kzlar hakknda gelen sorularn yan sra, bu ilk rportajlar sadece satran kariyerime odaklanyordu. Sonra, 1985 ylnda, yirmi iki yamdayken dnyann en gen satran ampiyonu oldum ve o noktadan sonra aldm sorularn tarz belirgin ekilde deiti. Oyunlar ve turnuvalar yerine, insanlar artk daha nce benzeri grlmemi baarm nasl kazandm merak ediyorlard. Nasl bu kadar sk alabilmitim? Ka hamle ilerisini grebiliyordum? Bir oyun srasnda zihnimde neler dnyordu? Fotografk bir hafzam m vard? Ne yiyordum? Her akam yataa girmeden nce ne yapyordum? Ksacas, baarmn srlar nelerdi?13Neden Satran?Satranc karar verme yntemleri asndan ideal bir laboratuar haline getiren ey nedir? Satranc gerekten yksek seviyede oynamak, srekli bir kesin, bilgiye dayal, zamannda ve rakibinizin basks altnda verilen kararlarn srekli bir akn gerektirir. Dahas, hepsi iyi kararlar vermek iin gerekli olan ok farkl baz erdemlerin bir sentezini gerektirir: Hesaplama, yaratclk ve sonu istei. Bir satran stadna, bir sanatya ve bir bilgisayar uzmanna iyi bir satran oyuncusunu yaratan eyin ne olduunu sorarsanz, btn bu farkl zelliklerin harekete getiini grrsnz.kinci dnya ampiyonu Alman Emanuel Lasker, bir defasnda yle demiti: "Satran, btn mcadelelerin tesindedir." Lasker'e gre, ama daima kazanmaktr; kazanmay nasl tanmladnza bal olmakszn.

Sanat Marcel Duchamp, gl ve hrsl bir satran oyuncusuydu. Bir noktada, oyunun "sanatn btn gzelliine ve ok daha fazlasna sahip" olduunu syleyerek, satran uruna sanattan bile vazgemiti. Duchamp, u szleriyle oyunun bu zelliini daha net vurgulad: "Btn sanatlar satran oyuncusu olmasa da, bence btn satran oyuncular sanatdr." ncelikli ama olarak oyunu kazanmak iin kullansak bile, yaratc unsuru grmezden gelemeyeceimiz doru.Son olarak, ou satran oynamayan oyuncunun ar vurgulad bilimsel yne geliyoruz: Ezberleme, kesin16ZRVEYE IKAN YOLhesaplamalar ve mantk uygulamas. Bunlar, satrancn ve ayn zamanda iyi kararlarn esasdr.Btn hayatm satran oyununu analiz ederek ve bilgisayarlarn kapasitesini insan beyninin kapasitesiyle karlatrarak geirdikten sonra, genellikle baarmzn nereden geldiini merak etmiimdir. Cevap sentezdir; yaratclk ve hesaplamay, sanat ve bilimi, btn paralarnn toplamndan ok daha byk bir btn haline getirecek ekilde birletirme becerisi! Satran, esiz bir sezgisel badr. Burada sanat ve bilim, insan zihninde birleir ve sonra deneyimle gelierek glenir.Karar vermeyle ilgili eyleri, dier bir deyile her eyi gelitirmenin yolu budur. Satran dilinin kendini ok eitli dier alanlara benimsetmi olmas hi de artc deildir. Eer herhangi bir konuma srasnda "al hamlesi," "sektr krlganl," "stratejik planlama" ve "taktiksel uygulama" gibi ifadeler duyduysanz, bir irket satnn sz konusu olduunu dnebilirsiniz. Ama ayn zamanda, bunlar herhangi bir hafta sonu satran turnuvasnda da kullanlan szlerdir. Bir CEO, irketini etkili ekilde ynetebilmek iin analiz ve aratrmay yaratc dnceyle birletirmek zorundadr. Bir askeri li-er, insan doas hakkndaki bilgisini, dmann strate-"ilerini tahmin etmek ve karlamak iin kullanmaldr.Elbette ki i alanlar ve askeri dnya, altm drt kareli satran tahtasyla kyaslandnda snrsz varyasyonlara sahiptir. Ama snrl kapsam, satranc ok ynl bir karar verme modeli haline getiren zelliidir. Satranta baar ve yenilgi standartlar ok snrldr. Eer kararlarnz yanlsa, pozisyonunuz zayflar ve sarka17GARRY KASPAROVyenilgiye doru kaymaya balar; eer iyi kararlar ver-miseniz, zafere doru ynelir. Her hamle, bir karar demektir ve yeterli zamanda, verdiiniz her kararn en etkilisi olup olmadn belli bir kesinlikle anlayabileceiniz ekilde analiz yapabilirsiniz.Karmak gerek dnyada bile, bu tr tarafsz analiz, karar verme srecinde nemli bir gr as salayabilir; bu da sizi zaman iinde baarnza veya yenilginize gtrecek olan eydir. Borsa, futbol sahas ve sava alan, satran tahtas kadar dzgn deildir ama hepsinde, tek ve basit bir kural geerlidir: yi kararlar verirsen baarl olursun; kt kararlar verirsen yenilirsin.Umarm bu kitapta kendi hayatmdan satran kariyerimde ve daha sonrasnda politika dnyasnda paylatm birok hikaye, karar verme srelerinizde salam grler kazanmanza yardmc olur. Umarm, kendi plannz oluturmaya balar, gelimeye ve renmeye devam edersiniz. Bu, kendinizi deerlendirmeniz asndan byk bir drstlk gerektirecektir ve potansiyelinizi ne kadar hayata geirdiiniz nemlidir. Hzl zmler yok ve bu tyolar veren bir kitap deil. Bu, isel farktndalk ve mcadeleyle ilgili bir kitap: Olas en iyi kararlan verebilmek iin kendinizi ve bakalarn nasl srekli olarak zorladnzla ilgili.nam daha iyi bir mdr, daha iyi bir yazar, daha iyi bir satran oyuncusu yapan ey nedir? Herkes ayn seviyede performans gsteremez ya da bunu yapma kapasitesi yoktur. Asl nemli olan, zirve seviyenize ulamak iin kendi yolunuzu bulmanz, yeteneklerinizi ve becerilerinizi gelitirmeniz, sizi en yksek seviyeye ta-18

ZRVEYE IKAN YOLyacak zorluklar bulup amanzdr. Bunu yaparken, ncelikle bir plana ihtiyacmz vardr. lerleyen sayfalarda, stratejik dnmeyi ve kendi, zgn yeteneklerinizi gelitirmeyi reneceksiniz. Karar verme yntemleriyle ilgili daha pratik konulan da ele alacaz; rnein, madde, zaman ve kalitenin nemli sinerjisini anlamann yan sra, hafza, hayal gc ve sezgi gibi daha insani sanatlan inceleyeceiz. Bizler karar verme konusunda daha yaratc ve etkili hale gelirken, btn bu unsurlar nemli rol oynayacaktr.Bir Zihin HaritasAltnc doum gnmde, uyandmda yatamn kena-nnda dev gibi bir kre buldum. Bu, o zamana dek aldm en gzel hediyeydi. Gerek olduundan emin olabilmek iin gzlerimi ovalamak zorunda kalmtm! Haritalar ve corafya daima ilgimi ekmitir ve ocukluumda en sevdiim hikayeler, babamn bana Marco Polo, Columbus ve Magellan'm yolculuklann anlatt hikayelerdi. En sevdiimiz oyun, bu byk kaiflerin yolculuklann kre zerinde takip etmekti.ok gemeden, dnyadaki btn lkelerin bakentlerini, nfuslann, corafyalarn, endstrilerini ve haklannda renebildiim dier her eyi biliyordum. Bu gerek macera hikayeleri, beni peri hikayelerinden daha ok etkiliyordu. Bu hikayeler, kendi nc ruhumu alevlendiriyordu. Hayatmn o dneminde okuldan eve dnerken yeni bir yol izlemek anlamna gelse bile, da-19GARRY KASPAROVima yeni eyler denemek istiyordum. Satran kariyerim boyunca, yeni zorluklar aradm ve daha nce kimsenin yapmad eyleri yapmaya altm.Byk kaiflerin ve imparatorlarn zaman geti ama hl kefedecek yeni ve deerli alanlar var. Kendi snrlarmz ve hayatlarmzn snrlarn aratrabili-riz. Ama aratrmaya balamadan nce, bir haritaya ihtiyacmz olacak.Karar verme srecimizin kiisel bir haritasn karmak esastr ve bu kitap, ancak o haritay oluturmann gzlem ve analiz aamalarnn kabaca taslaklarn verebilir. Harita size zihninizin hangi blmlerini iyi tandnz ve hangi blmlerinin henz farknda olmadnz gsterir. Gl, zayf ve henz denenmemi ynlerinizi ortaya karr. En nemlisi, kendi haritanz gelitirmeye almanz gerekir. Sizi arkadalarnza, meslektalarnza veya rakiplerinize balayan ortak balantlar tanmlamaya almak size bir avantaj kazandrmaz. Hepimiz daha yksee bakmal, daha derin kazmal, temel ve evrenselin tesine gemeye almalyz. Teoride, herkes yarm saat iinde satran oynamay renebilir ve kurallar elbette ki herkes iin ayndr. Ama ilk kez kurallann tesine getiimizde ve sadece doru hareketlerle ilgilendiimiz balang seviyesini geride braktmzda, bizi piyonunu itmi herkesten ayran kalplar oluturmaya balarz.Elde edilen kalplar ve onlar kullanma mant, zgn niteliklerimizle birleerek bizi esiz bir karar verici yapar. Zaman getike, deneyim ve bilgi yetenek prizmasnda odaklanr; yetenek prizmasnn kendisi de20ZRVEYE IKAN YOLkeskinletirilebilir, odaklanabilir ve parlatlabilir. Bu karm, hepimizin sahip olduu kesinlikle inanlmaz ara olan sezginin kaynadr. Onu gelitirerek, daha da iyi bir ara haline getirebiliriz. Burada, bireysel psikoloji ve duygusal yapmzn kararlarmza yansmasn grmeye balarz; bu, bir satran oyuncusunda tarz dediimiz eydir.Kendimiz iin hangi tarz seeceimize karar veremeyiz. Kiisel tarz, indirip kurabileceiniz bir bilgisayar yazlm deildir. Bunun yerine, sizin iin en iyi neyin ie yaradn anlamal ve sonrasnda, denemeler ve zorluklarla, kendi ynteminizi gelitirmelisiniz; yani kendi haritanz. Gerekte benimle rportaj yapanlarn, nemsiz alkanlklarm yerine sormalar gereken sorular bunlard: Kendimi nasl zorluyordum? Kendime hangi sorular soruyordum? Gl ve zayf yanlarm nasl aratrp anlyordum? rendiklerimi, daha iyiye gitmek, yntemimi glendirmek iin nasl kullanyordum? Bunlar, kendime sorduum sorulardan birkadr ve bu kitap, kendi cevap araymla ilgili drst bir aklamay sunuyor.

Daha yi Karar Verme Becerisi retilemez, Kendi Kendinizi Eitmek ZorundasnzAklayaym. Kendi karar verme yntemlerinizin farkna varmak zorundasnz; sonrasnda egzersizle sezgisel performansnz ykseltebilirsiniz. Bu gereklidir, nk21GARRY KASPAROVyetikinler olarak iyi ya da kt, kendi kalplarmz oktan biimlendirmiizdir. Kty dzeltmek ve iyiyi glendirmek iin, kendinizin farkna varmak konusunda aktif rol almalsnz.Bu kitap, bu farkmdala uzanan kaplan amak iin anekdotlar ve analizler sunuyor. 1. Ksm, temel esaslan ve temel becerileri - strateji, hesaplama, hazrlk - ele alyor. Bu blmde, bu esaslan nasl daha iyi anlayabileceimizi ve kendimizde gelitirebileceimizi tartacaz. 2. Ksm, deerlendirme ve analiz aamas. Ne trde deiiklikler gerekiyor ve neden? Burada, isel aratrmamzn yntemlerini ve yararlann greceiz. 3. Blm, performansmz artrmak iin btn bu eyleri nasl birletirebileceimizi inceliyor. Psikoloji ve sezgiler, kararlanmzm ve aldmz sonulann her ynn etkiler. Byk resmi grme becerimizi gelitirmeli, hayatlanmzda kanlmaz olan krizlerle baa karak onlardan ders almalyz.Bu tr kesin anlar, dnm noktalandr; yol boyunca karnza kan her kavakta, geri dnemeyeceinizi bilerek yaptnz tercihler. Bizler bu anlar iin yaanz ve onlar da yaammz belirlerler. Kim olduumuzu ve bizim iin gerekte nelerin nemli olduunu reniriz. O halde "sr," bu zorluklardan kanmak yerine, onlan aktif ve bilinli bir ekilde aramaktr. Bu, tm yeteneklerinizi kefetmenin ve kullanmann tek yoludur. Kiisel plannz gelitirmek, daha iyi kararlar vermenizi, sezgilerinize daha ok gvenmenizi ve sonular ne olursa olsun, sonunda daha gl olacanz bilmenizi salar. Her birimizin iinde, esiz bir basan srr yatar.birinci ksm221. BOLUMDERSDnya ampiyonundan Kiisel Dersler1984 ylnda dnya satran ampiyonasnda ilk kez oynadmda, unvann yaklak on yldr koruyan bir ampiyona kar gen bir yarmacydm. Yirmi bir yalndaydm ve satran dnyasnda ylesine bir hzla yk-elmitim ki yoluma kan bu son engeli hayal bile ede-emitim. Bu yzden, tek bir oyun bile kazanamadan rt kez kaybedince oka girmitim ve aalayc bir e-'lde turnuva d kalmam sadece iki oyuna balyd. Eer strateji deiiklii yaplacak bir zaman varsa,zaman kesinlikle gelmiti. Umutsuzlua kaplmak erine, kendimi uzun bir ypratma mcadelesine ha-rladm. Oyun stne oyunda gerilla savama soyu-arak riskimi azalttm ve ansm bekledim. Kendimi k arpmaya sokacak durumda olmadmdan, dik-atli oynuyor ve frsat kolluyordum. Rakibim Rus25GARRY KASPAROVAnatoly Karpov, kendi amalar dorultusunda planma mkemmel uyuyordu. Mkemmel bir 6-0 zaferle yeni balayan birine iyi bir ders vermek istiyor, bu yzden avantajn zorlamak ve basky artrmak yerine temkinli oynuyordu.Karpov, ayn zamanda kendisinden nceki ampiyon Bobby Fischer'm glgesinden de esinleniyordu. 1972 ylnda kazand unvana uzanan yolculuunda, Amerikal oyuncu dnya apnda rakipleri karsnda iki kez 6-0 zafer kazanm, her iki seferinde de berabere bile kalmamt. Karpov bana kar stratejisini deitirdiinde, bu efsanevi zaferi tekrarlamak niyetindeydi. Ama Fischer'm hayaletini armak, ciddi bir hata oldu.On yedi inanlmaz oyun, kesin bir sonu getirmeden devam etti. Grne baklrsa, yeni stratejim ie yaryordu. Karlama aylar boyunca devam etti ve bir dnya ampiyonluu mann suresi asndan tm rekorlar krd. Ekibim ve ben, Karpov'un nasl oynad konusunda uzun sre kafa patlatm, hangi stratejileri kullandn anlamaya almtk; o kadar ki farknda olmadan giderek Karpov olmaya baladm hissediyordum.

Yzlerce saat sren oyun ve hazrlk srasnda, kendi oyunuma ve zihnime de iyice bakabilmitim. Kariyerimin o noktasna kadar, her ey kolay olmu, kazanmak ilerin doal ak haline gelmiti. imdi, ters giden eyi bulup dzeltmek iin kararlarm nasl verdiime odaklanmak zorundaydm. e yaryordu ama yirmi yedinci oyunu kaybederek 0-5'lik bir duruma dtmde, ma kurtarmak iin yeterince hzl renemi-yormuum gibi geldi. Bir kez daha kaybedersem, bir26ZRVEYE IKAN YOLkez daha unvan ansm denemek iin uzun yl beklemem gerekecekti.Ma nc ayna girerken, savunmac pozisyonumu korudum. Kazanmyordum ama tarz deiikliim, Karpov iin ileri ok daha fazla zorlatrmt. Ben bulmacay zmeye yaklatm hissederken, rakibim de giderek yoruluyor ve bkyordu.Sonunda baraj ykld. Karpov'un kesin bir darbe indirmeyi baaramad otuz birinci oyunu da geride braktktan sonra, otuz ikinci oyunu kazandm ve saldrgan bir stratejiye getim. Be hafta daha oyunlar bera-ere sonuland ama bu kez, artk rakibimden daha faz-a kazanma ans yaratyordum. Bu arada, dnya mail hi sona erip ermeyeceini merak etmeye balad, aha nce hibir ampiyonluk ma aydan uzun sr-emiti ve burada beinci aya giriyorduk. Karpov yor-n grnyordu ve ben de daha fazla bastrmaya balamtm. Krk altnc oyunu kazanmaya yaklatktan sonra, krk yedinci oyunu ezici bir ekilde kazandm. Bir mucize olabilir miydi? Tam o noktada, organizatrler oyuncularn ara vermesi gerektiine karar verdi ve bir sonraki oyun birka gn ertelendi. Daha nce benzeri grlmemi bu karara ramen, bir sonraki oyunu da kazandm. Aniden durum 3-5 olmutu ve ivme benim tarafmdayd.Ama sonra, 15 ubat 1985'te, kaderin tuhaf bir cilvesiyle, uluslararas satran federasyonu bakan (Fede-ration Internationale des Echecs eklindeki Franszca ad nedeniyle FDE olarak bilinir), Florencio Campo-manes, Sovyet spor otoritelerinin basksna cevap vere-27GARRY KASPAROVrek, man iptal edildiini aklamak iin bir basn konferans dzenledi. Be ay, krk sekiz oyun, binlerce oyun ve hazrlk saatinden sonra, ma kazanan belli olmadan sona erdi. Alt ay sonra tekrar savamak iin dnecektik ve bir dahaki sefere yirmi drt oyunluk bir snrlama getirilecekti. Karpov tehlikeli durumundan syrlmt ve unvann bir sre daha korumann rahatl iindeydi. Resmi basn aklamas, Karpov'un karar "kabul ettiini" ve Kasparov'un "boyun ediini" ifade ediyordu. lgin ama doru bir anlam farkyd.Bu uzun ve ypratc sreten ok ey renmitim. Aslnda, be ay boyunca o kadar yorulduktan sonra, dnya ampiyonu kiisel eitimcim oldu. Sadece oynama tarzn renmemitim, ayn zamanda kendi dnce yntemlerime de derinden eilebilmitim. Giderek artan bir ekilde hatalarm tanmlayabiliyor ve o hatalar neden yaptm analiz edebiliyordum. O srete, o hatalar yapmaktan nasl en iyi ekilde kamabilecei-mi, karar verme yntemlerimi nasl gelitirebileceimi rendim. Bu, sadece sezgilerime gvenmek yerine kendimi sorguladm ilk gerek deneyimimdi.Ar zgven nedeniyle an saldrgan davrandm fark etmitim. Bu durum, hareketlerimi nceden tahmin edilebilir klyordu. Karpov'un geni deneyimi, pozisyonuna srekli olarak dorudan saldrma giriimlerimden yararlanmasn salyordu. Oyunumu, benim onun oyununu anladmdan daha iyi anlyordu; daha da nemlisi, benim kendi oyunumu anladmdan daha iyi anlyordu. Karpov, saldn ans iin srekli olarak fedakarlk yapacam biliyordu ve o ilk mata bu al-28ZRVEYE IKAN YOLkanlm bana kar kullanmt. Ancak sezgilerimi kontrol altna alabildiim zaman etkili direni gsterebilmeye balamtm. Bu, yaptm hamleleri neden yaptm dnmeye baladm and.Moskova'da ikinci ma baladnda, ilk zaferim iin aylar boyunca beklemem gerekmedi; ilk oyunu kazandm. Ma hl zorlu bir savat - ilk etaplann ounda tam anlamyla srklendim - ama bu kez, o eski, yirmi bir yandaki masum gen deildim. Karpov'un baany-la kulland o delikleri kapamtm. Bu kez yirmi

iki yanda saduyulu ve deneyimli bir oyuncu olarak, dnya ampiyonu oldum ve unvan on be yl boyunca korudum. 2005 ylnda emekli olduumda, hl dnyann en iyi oyuncusu kabul ediliyordum ama bir satran oyuncusu iin, krk bir ya bile fazlayd. Yine de, yakla-k yirmi yl boyunca zirvede kalmtm ve rakiplerimin ou ergenlik amdayd.Yntemin Farkna VarmakKarpov'un kendi oyunumla ilgili bana verdii eitim olmasayd, asla o kadar uzun sre zirvede kalamazdm. Bana sadece zayf ynlerimi gstermekle kalmam, ayn zamanda onlan bizzat kefetmemin nemini de kantlamt. Bunu o zaman tam olarak anlayamamtm ama nl "Maraton Ma" bana baannm anahtann gstermiti. Yetenekli olmak yetmez. Sk almak ve gecenin ge saatlerine kadar uyank kalmak yetmez. Ayn zamanda karar verme yntemlerinizi de ok iyi bilmelisiniz.29GARRY KASPAROVsel farkndalk, zirve performansnza ulaabilmek iin bilginizi, deneyimlerinizi ve yeteneklerinizi birle-tirebilmeniz asndan esastr. Bu trde bir analizi ok az insan yapar. Satran tahtasnda, Beyaz Saray'da, ynetim kurulu odasnda veya mutfak masasnda olsun, her karar isel bir sreten kar. Bu kararlarn konusu farkl olabilir ama yntem her seferinde neredeyse tpatp ayn olacaktr.Erken yalardan itibaren odak noktam satran olduundan, dnyann geri kalann da satran terimleriyle alglamam artc deil. Altm drt karelik dnyasna dardan bakanlar iin, oyunun genellikle ok fazla veya ok az sayg grdn fark etmiimdir. Ne nemsiz bir eydir ne de sadece dhilere ve sper bilgisayarlara braklacak kadar zor bir itir. Oyunun kalbi stratejidir ve bizim balamamz gereken nokta da buras.

302. BLMSTRATEJNasln bilen kiinin her zaman bir ii olur.Nedenini bilen kii ise, daima kendi iinin patronu olur.- RALPH WALDO EMERSONHer Hzda BaarSatran oynamay, birka sayfas eksik bir rehber kitaptan rendiinizi dnn. Elinizdeki sayfalar, talarnz nasl dizeceinizi, nasl hareket ettireceinizi ve rakibinizin talarn nasl alacanz retiyor ama oyunun sonuyla, ah-matla ilgili hibir ey sylemiyor. Byle bir kitaptan renerek, manevralarda ve hesaplamalarda etkili olabilirsiniz ama daha yksek amalarnz olamaz. Bir hedefiniz olmazsa, oyununuz amasz olur. Bir taktik ustas olabilirsiniz ama strateji duygusundan yoksun kalrsnz. kisi ayn ey deildir.Taktik ve strateji arasndaki fark, bu blm boyunca bizim iin nemli olacak. Strateji soyut ve uzun vadeli31GARRY KASPAROVhedeflere dayalyken, taktik somuttur ve o anda en iyi hareketi bulmaya dayaldr. Taktik artlara baldr ve frsatlktr; tehdit ve savunmayla ilgilidir. Uratnz konu ne olursa olsun - satran, i, ordu, spor baarl olmak iin hem iyi taktik hem de akllca bir strateji gerekir. Sun Tzu'nun asrlar nce yazd gibi: "Taktik olmadan strateji, zafere uzanan en yava yoldur. Strateji olmadan taktik, yenilgiden nceki grltdr."nce byk resimle, stratejiyle balayalm. "Kt bir plannz olmas, hi plannz olmamasndan daha iyidir," eklindeki eski satran deyii, kesinlikle ok yerindedir. Her adm, her tepki, her karar, net bir hedef dorultusunda gereklemelidir. Aksi takdirde, kararnzn gerekten yararnza olduuna inanmann gveniyle, en ak kararlan verirsiniz.Hollanda'daki 2001 Corus turnuvasnn ikinci raun-dundayken, turnuvann baarsz oyuncularndan biri olan Alexei Fedorov ile kar karya gelmitim. Bu, o zamana kadar katld en gl turnuvayd ve ilk kez satran tahtasnn

iki tarafnda karlamtk. Ortama veya rakibine ok fazla sayg gstermek niyetinde olmadn ksa srede kantlad.Fedorov, standart al oyununu abucak terk etti. Eer bana kar oynad eyin bir ad olsayd, ancak Mutfak Lavabosu Saldrs denebilirdi. Tahtann geri kalanna aldrmadan, btn piyonlar ve dier talaryla, daha en bandan itibaren ahma saldrd. Bylesine vahice, kt hazrlanm bir saldrnn, ancak ciddi bir hata yaptm takdirde baarya ulaacan biliyordum. Bir gzm ahmdan ayrmadan, dier kanattan32ZRVEYE IKAN YOLve tahtann ortasndan onu karladm; buras, sava iin talarnz dizmeyi tanmlamak iin satranta kullandmz deyimiyle, geliimini tamamen grmezden geldii kritik bir aland. Saldrsnn tamamen yzeysel olduu ok gemeden anlald ve sadece yirmi be hamleden sonra oyunu brakt.Akas, bu kolay zaferi kazanmak iin zel bir ey yapmama gerek yoktu. Rakibim, gl bir stratejisi olmadan oynamt ve doal olarak kmaza girmiti. Fe-dorov'un yapmay unuttuu ey, baarsnn hangi artlar altnda baarya ulaabileceini kendisine sormakt. Nehri gemek istediine karar vermiti ama bir kpr aramak yerine, doruca suyun iine dalmt.Buradaki ders udur: Uzun vadeli hedefleriniz olmadan oynarsanz, kararlarnz tamamen tepkisel olur ve kendi oyununuzu deil, rakibinizinkini oynarsnz. Yeni bir eyden dierine atlarken, ulamak istediiniz ey yerine karmza ilk kana taklrsnz.Bili Clinton' Beyaz Saray'a tayan 1992 Amerikan bakanlk seimlerini ele aln. Demokratik nseimler srasnda neredeyse her gn yeni bir skandal patlak veriyor, Clinton'm adayln kesinlikle berbat edecek gibi grnyordu. Kampanya ekibi her yeni felakete hemen tepki veriyordu ama aslnda sadece tepki vermiyorlard. Yaptklar her basn aklamasnn, ayn zamanda adaylarnn mesajm glendirmesine dikkat ediyorlard.Bakan Bush'a kar genel seimler de benzer bir yol izledi. Her saldn karsnda, Clinton'n ekibi ayn zamanda kendi mesajlann - imdi nl "Mesele ekonomi, aptal" - vurgulamaya odaklanan bir savunma ham-33

lesiyle karlk verdi ve srekli olarak stratejisini glendirdi. Buna karlk, drt yl nce Demokratik aday Michael Dukakis, rakibinin saldrgan taktikleri karsnda tamamen sersemlemiti. nsanlar sadece onun kendi savunmasn dinliyor, vermeye alt mesaj duymuyorlard, nk yoktu. 1992'de Clinton'm ekibi, nemli olann sadece ne kadar hzl karlk verdikleri deil, ayn zamanda tepkilerinin genel stratejilerine ne kadar uyduuna dikkat etmek olduunu biliyordu. Ama bir strateji izlemeden nce, elbette ki o stratejiyi gelitirmek zorundasnz."Neden?" Taktikileri Stratejistlere DntrrStratejistler uzak gelecekte grdkleri bir hedefle balar ve imdiye doru alr. Bir satran stad en iyi hamleleri yapar, nk kararlar, tahtann on ya da yirmi hamle sonra nasl grnmesini istediine dayanr. Bu, saysz yirmi hamle varyasyonunun hesaplanmasn gerektirmez. Mevcut pozisyonda ansnn nerede yattn deerlendirir ve hedeflerini belirler. Sonra o hedeflere ulamak iin hamle hamle alr.Bunu iinizde veya zel faaliyetlerinizde dzenli olarak yaptnz dnn. Hepimizin yzlerce kiisel ve mesleki hedefimiz vardr ama bunlar genellikle bir stratejinin temelini oluturabilecek hedefler olmak yerine, belirsiz, biimlendirilmemi dilek listeleridir. "Daha34

fazla para kazanmak istiyorum," demek, "Gerek ak bulmay dilerim" veya "Umarm bu oyunu kazanrm" demek gibidir ama bir dilek, hedef deildir.Herkes bir noktada daha iyi bir i bulmak ister. Ancak neden deiiklik istediinizi gerekten anladnz zaman, deiimi balatrsnz. Belki de sorun sadece yeni bir i deildir; belki tamamen yeni bir kariyere ihtiyacnz vardr.

Belki imdiki iyerinizde baz deiiklikler yapabilirsiniz. Hangi artlarn sizi tatmin edeceini bilene kadar, ne aradnz bilemezsiniz.Aratrmanza baladnzda, rehberiniz "daha iyi bir i" amacnz oluturacak olan aradaki hedeflerin bir listesidir. rnein, eer mevcut durumunuzda en nemli mesele para deilse, daha fazla para neren ama imdi bulunduunuz yerde sizi ldrtan eyleri deitirmeyecek bir ie ilgi duymazsnz. Dolaysyla, her harekete daima "Neden?" diye sorarak balayn ve bir cevap veya yeni bir fikir bulduunuz her seferinde, bu soruyu sormaya devam edin. Bu, bir satran oyuncusunun disiplininin esasdr ve hayatn hemen her alanna uyarlanabilir.Eer stratejimiz iin elverili artlar yaratmak istiyorsak, bu arac hedefler esastr. Onlar olmadan, evi atsndan ina etmeye balarsnz. Genellikle bir hedef belirler ve ona ulamak iin gereken admlar dnmeden, dorudan ona yneliriz. Peki, stratejimizin baarl olmas iin gereken artlar nelerdir? Ne tr fedakarlklar gereklidir? Neler deimelidir ve bu deiimleri balatmak veya mmkn klmak iin neler yapabiliriz? En nemlisi, yaptmz eyi neden yapyoruz?35

Japon i tarz zerine yazd kitabnda, Kenichi Oh-mae stratejistin roln yle zetliyordu: "Stratejistin yntemi, mevcut varsaymlar tek bir soruyla zorlamaktr: Neden?""Neden?" vizyonerleri memurlardan, byk strate-jistleri taktikilerden ayran sorudur. Bir strateji gelitirecek, onu anlayacak ve izleyecekseniz, ncelikle bu soruyu kendinize srekli sormalsnz. Acemi oyuncularn satran oynamasn seyrederken, berbat bir hamle grrm ve renciye neden o hamleyi oynadn sorarm. Genellikle bir cevap veremezler. Beynindeki bir eyin o hamleyi kendisine en iyi tercih gibi gsterdii bellidir ama stratejik hedefleri olan daha derin bir plann bir paras olmadn hemen anlarsnz. Her hamleden, her karardan nce durup kendine "Neden bu hamle? Ne baarmaya alyorum ve bu hamle istediim eyi baarmama nasl yardmc olabilir?" diye sormak, herkese yarar getirir.Satran, "Neden?" sorusunun gcn aka gsterir. Her hamlenin bir sonucu vardr; her hamle ya stratejinize uyar ya da uymaz. Hamlelerinizi srekli olarak sorgulamazsanz, tutarl bir planla oynayan bir rakip karsnda yenilirsiniz.imdi dikkatimizi taktie, stratejimizi izleme yntemine evirelim. Her gn onlarca kez "Alaym m, sataym m?" diye karar vermesi gereken bir borsa simsar dnn. Saylara bakar, elinden geldiince analiz 36

yapar ve snrl bir sre iinde olabilecek en iyi karar ver- 'ye alr. Ne kadar ok zaman harcarsa, o kadar iyi karar verecektir ama dnrken karar verme frsat geebilir. Zor bir durum. Ama endiesi stratejik deil, tamamen taktikseldir. Etkili taktikler, uyanklktan ve hzdan doar, bu aktr. Ama ayn zamanda eldeki btn olaslklar anlamay da gerektirir. Deneyim, gemite baaryla kullandmz kalplar hemen uygulamamz salar.Taktik, insan beynini yorabilecek hesaplamalar gerektirir ama onlar bir kez ekillendirdiinizde, aslnda atrancm en basit ksmdrlar ve stratejiyle kyaslandklarnda neredeyse nemsizdirler. Taktikleri zorlama, planl tepkiler, bir dizi "eer-o zaman" ifadeleridir. "Eer piyonumu alrsa, atm e5'e oynayacam. O zaman eer atma saldrrsa, filimi feda edeceim. O zaman eer..." Elbette ki beinci veya altnc "eer"e geldiinizde, sadece olas hamlelerin says yznden hesaplamanz bir hayli karmaklar. Ne kadar ileri bakarsanz, hata yapma olaslnz o kadar artar.Sava alanndaki tehditlere tepki veren ve frsatlar yakalayan bir taktik ustas, kendini evinde hisseder. Rakibiniz ciddi bir hata yaptnda, kazanan bir taktik aniden kendini gsterebilir ve hem ara hem de ama olarak hizmet edebilir. Kolarn aylarn oyuncularn karmak stratejilerle ve oyun setleriyle eiterek geirdikleri bir futbol man hayal edin. Eer rakip takmn kalecisi imende kayp derse, o anda stratejiyi bir kenara atar ve tamamen taktiksel bir tepki olarak, hi tereddt etmeden gol atmaya bakarsnz.

37GARRY KASPAROVBir hamle yaptnz her seferinde, rakibinizin tepkisini, o tepkiye verdiiniz karl vs. dnmeniz gerekir. Bir taktik, patlayc bir zincirleme tepki, oyuncular srkleyen bir hareketler dizisi balatr. Bir taktiksel frsat hemen deerlendirmezseniz, oyun neredeyse kesinlikle size kar dner; bir hata yaparsnz ve iiniz biter. Ama stratejinizin yaratt frsatlar yakalarsanz, oyununuzu bir stat gibi oynarsnz.Bir Srekli Genileme rneiMart 2004'te, Wright kardelerin Kitty Hawk'taki nl ilk uularnn yznc yldnmnden ksa bir sre sonra, svire'deki kayak tesisi Interlaken'de yneticilerden oluan bir seyirci grubuna, "Potansiyelinize Ulamak" balkl bir konferans verdim. Stratejik vizyon eksikliinin tehlikelerini rneklemek iin, Wright kardeleri ve nl icatlarn rnek gsterdim. Daha nce uan bir makine yapmaya alrken yzlerce mhendis lmt ama Orville ve Wilbur kardeler bunu baararak isimlerini tarihe altn harflerle kazmlard. Ama uan bir yenilik ve spor olmann tesine geeceine asla inanmamlard. Amerikan bilim evreleri de bu gr paylatklarndan, ok gemeden Birleik Devletler havaclk iinde bir hayli geride kaldlar. Wright kardeler, yaratmlarnn potansiyelini grememilerdi ve uu gcn askeri ve ticari amalarla kullanmak bakalarna kalmt. Bu nemli rnee, bugn Wright uaklaryla umadmz gereini de ekledim.38ZRVEYE IKAN YOLmerika'nm giriimci vizyonu mhendislik becerisiyle irletirebilecek birine ihtiyac vard ve o kii, William oeing idi. Sadece bir stratejist olmann tesinde, Bo-ing ayn zamanda yaratc bir taktikiydi.1910 ylnda, American Scientific Magazine, uan nyada devrim yaratabilecei grnn "en uuk bart" olduunu yazd. O zamanlar, William Boeing asl uulduunu bile bilmiyordu ve ou havaclk a-jmalarnm srd Dou Sahili'nden uzakta, Seattle, VVashington'da yayordu. Yale'deki mhendislik fakltesinden ayrlm olan Boeing, Wright kardelerin teknik bilgisine de sahip deildi. Ama bir vizyonu ve o vizyonu gerekletirmesini salayacak bir stratejisi vard. Boeing, uaklarn ticari potansiyelini grm ve bu yeni alanda ykselmesini hatta baskn hale gelmesini - istedii bir irketin temeli iin teknolojik mkemmelliin art olduunu anlamt. Ama vizyonunu gerekletirmesi iin stesinden gelmesi gereken nemli engelleri vard; zellikle mesafe snrlamalar ve gvenlik konular. Boeing, meteliksiz kalmadan nce vizyonunu gerekletirebileceine inanarak hayat boyunca oluturduu btn birikimi riske att. Ama bunun kendiliinden olmasn beklemedi. Stratejisi daha iyi teknolojiydi ye taktii uydu: htiyac olan mhendisleri ekmek iin, yerel bir niversitede bir rzgar tneli yaplmas iin para verdi.1917 ylnda, Amerikan ordusu 1. Dnya Sava'na girmeye hazrlanyordu. Uaklara ihtiyalar vard ve Boeing, kullanlabileceini dnd yeni bir tasarm hazrlamt. Sorun uydu: Donanma, yeni uaklar 39GARRY KASPAROVbin mil tedeki Florida'da deniyordu ve bu, kk uaklarla uulamayacak kadar uzak bir mesafeydi. Boeing, bunun karmamas gereken bir frsat olduunu biliyordu ve bu yzden, ekibi uaklar paralayp pizza gibi kutulara koyarak, lkenin dier tarafna gndermenin yollarn arad. Bu, son derece zekice bir taktik manev-rasyd.O mtevaz baar, Boeing'in birka yl daha devam etmesini salad; bu dnemde ayaa kalkmaya alan uak fabrikas tekneler ve - ister inann, ister inanmayn - mobilya retiyordu. Boeing, ticari uularn geleceiyle ilgili sezgilerini, uzun vadeli planna hizmet eden saysz akllca taktiksel manevralarla destekledi. En yetenekli mhendisleri ie almaya ve aratrmalara yatrm yapmaya devam etti. Posta teslimat ve yolcu tamaya ek olarak Charles Lindbergh'in sansasyonel New York-Paris uuu gerek bir patlama yarattnda, Boeing ve stn teknolojisi, endstriye hakim olmak iin hazr bekliyordu.Kendi Oyununuzu Oynayn

Baarl stratejiler gelitirmenin anahtar, gl ve zayf ynlerinizin farknda olmak, yaptnz eyi ok iyi bilmektir. ki gl satran oyuncusunun ayn pozisyonda ok farkl ve eit derecede etkili stratejileri olabilir; tek bir gl kazanan hamleyle bu denklii bozmak mmkndr. Her oyuncunun kendi tarz, kendi sorun zme ve karar verme ekli vardr.40 MZRVEYE IKAN YOLSatran dncesinin rakip okullarndan nde gelen iki Rus satran oyuncusu, dnya ampiyonu oldular. Mikhail Botvinnik - 1948 ylnda dnya ampiyonu ve onrasnda retmenim oldu - youn isel disiplinine, Hk almasna ve bilimsel gcne gveniyordu. Raki-i Mikhail Tal, vahi yaratcln ve hayal gcn ge-itirmiti ve yntemsel hazrlklara pek aldrmyordu, ^homas Edison'm dedii gibi, "deha, yzde bir ilham, zde doksan dokuz terdir." Bu forml, Edison ve Botvinnik iin kesinlikle ie yaramt ama Tal iin deil; da modern Rus edebiyatnn kurucusu Aleksandr hkin iin. Pushkin'in hzl yaam, kumar ve ak knl, Rus dilindeki en byk almalardan ba-Bilarnn yaratmn getirmiti.Baka bir eski dnya ampiyonu olan Tigran Petro-an, biz satran oyuncularnn "hastalktan korunma ntemi" dediimiz eyi mkemmelletirmiti: Yani, po-yonunuzu glendirerek tehditleri ortadan kaldrr-, nleyici oyun oynama sanat. Petrosian o kadar iyi r savunma yapyordu ki rakibinin saldrs daha balamadan bitiyordu; belki daha kendisi bile dnmeden. Mkemmel savunmas, rakipleri hayal krklna Uratyor, fkelendiriyor ve hata yapmalarna yol ayordu; her kk frsat dikkatle kollayan Petrosian, bu h talan acmasz bir kesinlikle deerlendiriyordu.1981 ylnda Hollanda'da Petrosian'a kar oynadmda, on sekiz yamdaydm ve Petrosian elli iki yalndayd. nceki yl Moskova'da bana tattrd yenilginin intikamn almak istiyordum; o oyunda, gelitirdiim etkileyici saldr pozisyonu yzmde patlamt. O41GARRY KASPAROVzaman bunun bir kaza olduunu dnmtm ama tekrar oldu. Saldrm sonuca gidiyor gibi grnd her seferinde, sakince kk ayarlamalar yapyordu. Btn talarm ahnn etrafna dolmutu ve kesin bir darbe indirmemin an meselesi olduunu dnyordum. Ama o an bir trl gelmiyordu. Kendimi arenann etrafnda matadoru izleyen bir boa gibi hissediyordum. Yoruldum, fkelendim, bir hata yaptm, ardndan ikincisi geldi ve sonunda oyunu kaybettim. (in ilgin yan, bir yl sonra spanya'da dzenlenen Dnya Kupas'nda benzer bir ey oldu. talyanlarn savunmac catenaccio tarzlar, Brezilyallarn saldrgan jogo bonito tarzlar karsnda zafer kazand. Bazen en iyi savunma, en iyisavunmadr.)Yaklamm deitirmek zorunda kalmtm ve 1969 ylnda dnya unvann Petrosian'dan alan Boris Spassky'nin sra d bir tavsiyesiyle, bunu yaptm.Spassky'nin Petrosian karsndaki kendi deneyimleri, benimkine benzer bir kalp izlemiti. nce 1966 ylnda savunma ustasyla dnya ampiyonluu iin karlam, sk bir mcadelenin sonunda yenilmiti. Pet-rosian'm, bunu yapma becerisi olmad iin saldrgan, keskin bir tarzla oynamadn dnerek - ve yanla-rak - maa balamt. Ama Spassky, gelitirdii btn saldrlarn, dnya ampiyonu tarafndan ustaca savu-turulduunu grmt. yl sonra, Spassky, Petrosi-an'm becerisine ok daha fazla sayg gsterdi. 1969'daki malarnda, daha dengeli bir oyun oynad ve kazand.Dolaysyla, yukarda anlattm yenilgilerden yaklak bir yl sonra Petrosian'a kar tekrar oynadm-42ZRVEYE IKAN YOLda, Yugoslavya'da ayn turnuvada oynayan Spassky ile konutum. Bana anahtarn bask uygulamak olduunu yledi; az miktarda ama srekli ve dengeli. "Toplarn Hk," demiti, bana unutamadm bir ifadeyle. "Ama nadece birini, ikisini birden deil!" Sonraki iki yl boyunca, Petrosian' sakin bir pozisyon tarzyla - neredeyse Petrosian'm kendi tarz - iki kez yendim.

O iki yenilgi, hem Petrosian'm becerilerine hem de tranta savunma sanatna derin bir sayg duymama ol amt. Ama ayn zamanda, byle bir tarzn bana ygun olmadn da anlamtm. Daima saldran taraf lmak istiyordum ve oyun stratejilerim de bunu yanstyordu. Ders mi? Snrlamalarnzn ve en iyi zelliklerinizin daima farknda olmalsnz. Bu bilgi, hem kendi oyununuzu oynamanz hem de gerektiinde adapte olmanz salar.Saldrgan, dinamik tarzm, gl ynlerime ve kiiliime uyuyor. Savunmada kalmaya zorlandmda bile, srekli olarak durumu deitirip kar saldrya gemenin yollarn aryorum. Saldrgan oynarken ise, kk baarlar bana yetmiyor. Talarn tahtann her yerinde uutuu ve ilk hatay yapan oyuncunun kaybettii, keskin, enerjik oyunlar seviyorum. Dnya ampiyonluu karlamasnda yendiim Anatoly Karpov da dahil olmak zere dier oyuncular, kk avantajlar biriktirmede uzmanlayorlar. Kk risklere giriyorlar ve rakipleri atrdayana kadar pozisyonlarn yavaa glendirmek onlara yetiyor. Ama btn bu stratejiler - savunmac, dinamik, manevrac - onlar iyi anlayan birinin elinde son derece etkili olabilirler.43GARRY KASPAROV dnyasnda da en iyi tek bir strateji yoktur. Fortune 500 irketlerinin tepesinde, risk dknleri muhafazakar mdrlerle yan yana durur. Belki bir CEO'nun kararlarnn yzde ellisi, herhangi bir yetkin i adamnn benzer tarzndan oluabilir; tpk, tarzna bal olmakszn birok satran hamlesinin her gl oyuncunun gzne aka grnd gibi. Asl fark yaratan, dier yzde ellilik ksmdr; belki de en karmak yzde onluk ksm. En iyi liderler, her durumda bu dengesizlikleri ve kilit unsurlar takdir eder, bu anlaya dayanan bir strateji gelitirebilirler. Ve en iyi zellikleri olduunu bildikleri eye gvenirler.Nokia'nm Ynetim Kurulu Bakan Jorma Ollila, her frsatta gelenekleri ba aa eden, zgrlk ve hatta zaman zaman kaotik denebilecek bir tarzla, Fin firmasn cep telefonu pazarnda lider yapt. st dzey yneticilere birbirleriyle yer deitirmeleri syleniyor, aratrma ve gelitirme personeli dorudan mterilerle gryordu ve irketin ba telefon tasarmcs bir defasnda ynetimi birlikte doalama yapan bir caz grubuna benzetmiti. Bu esnek, dinamik yaklam, cep telefonu dnyasnn yksek hzna uyum salamak iin idealdi.Bylesine rahat ve enerjik bir tarz, baka bir endstride, baka bir lkede veya baka bir Ynetim Kurulu Bakan ile baarya ulamayabilir. Onyllar boyunca, IBM iini ve nn muhafazakar bir tarzla ina edip korudu. Ofis makineleri ve merkezi ilem bilgisayarlarnn dnyasnda, bu gvenilirlik demektir ve IBM'in mterileri iin, bu imajdan daha nemliydi. Her ay yeni cep telefonu modelleri karken, IBM tasarlad ma-44ZRVEYE IKAN YOLki neleri be ila on yllk srelerde satmaya devam ediyor ve servis salyordu. Mterilerinin gznde bu muhafazakarlk, bir erdemdi. Hzl deiimler, IBM'in mterilerini panie srklerdi.ava Alann Her Zaman BelirleyemezsinizElbette ki gerektiinde farkl tarzlarda oynayamazsa-nz, dnya ampiyonu olmanz mmkn deildir. Bazen tanmadnz bir blgede savamak zorunda kalrsnz; artlar hounuza gitmediinde, arkanz dnp kaamazsnz. Uyum salama becerisi, baar iin arttr.1983 ylnda dnya ampiyonluu yolumda ilerlerken, ben de uyum salamak zorunda kalmtm. Yirmi yanda iei burnunda bir oyuncu olarak, elli iki yandaki Viktor Korchnoi'ye kar oynamtm; bugn yetmi be yanda olmasna ramen hl satran oynayan Korchnoi, iki kez ampiyonluk finaline kalmt. Tahmin edilecei gibi, on iki oyunluk kalifikasyon maninizin ilk aamalarnda tempoyu o belirliyordu. lk oyunu kazand ve sevdiim ak saldr pozisyonlarna girmemi srekli olarak engelledi.Oyunlarn tarzn deitirme abalarm sonusuz kld iin fkelenmek yerine, en iyisinin kendimi aka brakmak olduuna karar verdim. Tarzm olduunu dndm keskin hareketler yapmak yerine, beni ok sakin pozisyonlara gtrse

bile, mmkn olan en alam hamleleri oynadm. Her oyunda kontrol ele al-a abasyla kendimi psikolojik adan zorlamadm-456ARRY KASPAROVdan, sadece satran oynuyordum. Korchnoi beni kendi blgesinde savamaya zorlamt ama bunun farkna vardmda uyum salayabildim, savaabildim ve kazanabildim.Korchnoi durumu tamamen deitirmeye karar verdiinde, altnc ve yedinci oyunu alarak ne getim. Dokuzuncu oyunda, saldrgan tarzla beni artmay umarak taktiksel bir tarzda oynamaya balad. Ama kendi blgesinde sava kaybettikten sonra, benim blgemde savama konusunda etkili olamad ve ykc bir yenilgi yaad. Bu ate altnda uyum salama deneyimi, bir yl sonra dnya ampiyonluu karlamamzda, pek de lehime olmayan artlara ramen aynsn yaptmda, Karpov'a kar ok iime yarad.Darwin okurlarnn bilecei gibi, uyum salayamamak neredeyse daima ok ykc sonular getirir. Bunun klasik bir rnei, Amerikan tarihinde grlebilir. 1755 ylnda George Washington, Fransz ve Kzlderili kuvvetlerine kar ngilizler ile birlikte savayordu. ngilizler, dmanlarnn uygulad cephe sava tarzna uyum salamak iin neredeyse hi aba harcamyorlard. Generalleri Edward Braddock, trajik bir ekilde tipik bir rnekti. Krmz ceketli ngiliz askerlerini iyi organize olmu atlar gerekletirsinler diye dzgn sralarla akta dizerken, Fransz ve Kzlderili keskin nianclar, aalarn arasndan onlar avlyordu. Ancak sonunda Braddock'un kendisi de felaket denebilecek bir yenilgi yaadklar savata ldnde, geride kalan birka adam geri ekildi ve balarnda George Washington vard.46ZRVEYE IKAN YOLBirka yzyl sonrasna, daha az felaket denebilecek ir olaya atlayalm: Bilgisayar ayla karlaan Bri-nnica Ansiklopedisi! Kaynak kitaplar arasnda belki e en nl olan Britannica, ncelikle rnlerini CD-OM olarak pazara srmekte ok ge kald. Sonuta, im o gzel kitaplar sanal bir versiyonuyla deitir-ek ister ki?" diye dnyorlard. Bildiimiz kadary-a, herkes istiyordu. 1990-1996 yllar arasnda, kada aslm ansiklopedi satlar kaynak kitap pazarnda orkun bir d yaad ve Microsoft Encart ile dier-eri, dev bir pazar payn kaptlar.Ardndan Internet ve tm dnyadaki mterilerine neredeyse snrsz bilgi imkan salad. Dier herkes pazar renirken ve ieriklerini bedava vererek m-teri kitlesi olutururken, Britannica hl para alyordu. Britannica'nm i idaresinin ok zayf olduu ortadayd. Birka yl sonra, bir "nokta com" patlamas yaand; bunu ok iyi hatrlyorum, nk ilk kez Internet ortamnda satran oynamann keyfini yaamtm. Britannica nihayet malzemelerini bedava datmaya karar verdiinde, online reklam pazar neredeyse tamamen kt. Ne yaparlarsa yapsnlar, deiimin yanl tarafmdaydlar.Britannica'nm pe pee gelen bozgunlarnn sorumlusu neydi? Konu basl kitaptan sanal ortama geldiinde, virajn ok gerisinde kaldklar akt. Internet stratejilerinin baarszl, daha da karmak. Ortamnzn ok tesinde olmak, en az rakiplerinizden geri kalmak kadar kt olabilir. Dev marka avantajlarn kullanmak yerine, yeni ve belirsiz bir pazarda hakimiyet kur-47GARRY KASPAROVmaya altlar ve her seferinde sonu bandan belli olan savalara giritiler.Srekli Deien Bir Strateji, Hi Strateji Olmamasndan FarkszdrDeiim esas olabilir ama ancak dikkatli planlama ve doru bir nedenle gereklemelidir. Kaybetmek, gerekte deimesi gerekmeyen eyleri deitirmeyi dnmenize neden olabilir ve kazanmak, felaketin eiinde olsanz bile size her eyin yolunda olduunu dndrebilir. Yanl stratejiyi sulamak ve her seferinde deitirmek konusunda hzl davranyorsanz, gerekte hibir stratejiniz yok demektir. Ancak ortam radikal bir ekilde deitii zaman temellerinizi deitirmeyi dnmeniz gerekir.Hepimiz, istikrar ve esneklik arasndaki izgide dengeli bir ekilde yrmeliyiz. Bir strateji uzman, stratejisine inanmaldr ve onu izleyecek

cesarete sahip olmaldr. Dier yandan, bir deiiklik gerektiinde bunu anlayacak kadar ak fikirli de olmaldr.Hayatmn en gergin oyunlarndan birinde, rakibim kendi planlarna inanmad iin kaybetti. 1985 ylnda, ezeli rakibim Anatoly Karpov ile baka bir bitmeyen savaa girimitim. kinci dnya ampiyonluu mamzn son oyunuydu ve tek puanla ndeydim. Beyaz talann avantajn tayordu ve eer kazansayd, mata berabere kalacaktk ve yl daha unvann koruyacakt.48ZRVEYE IKAN YOLEn bandan itibaren saldrgan oynamaya balad ve ahma kar etkileyici bir saldr pozisyonu gelitirdi. Sonra kritik karar zaman geldi: piyonu ileri iterek al uru zorlayacak ve plamna devam m edecekti, yoksa daha dikkatli hazrlklar m yapacakt? Sanrm bunun oyunun en kritik noktas olduunun ikimiz de farkndaydk.Karpov zorlamamaya karar verdi ve frsat kard. ()yunun ilk yirmi hamlesini dorudan bir saldr hazr-lryla geirdikten sonra, tereddt etmiti ve frsat karmt. Aniden avantajl duruma gemitim ve savunmak yerine kar saldn balatacak bir frsat bulmutu in. Oyunda artlar rakibimin deil, benim lehime dnmt ve o oyunda dnya ampiyonluunu kazanarak eve dndm.Konu ldrc hamleyi yapmaya geldiinde, Karpov ihtiyatl doasna uyan bir hamle oynamt ama bu humle, kendi yaratt "ya hep ya hi" durumuna uymuyordu. Kiisel tarzyla oyun stratejisi atmt ve bu yzden tereddt ederek yoldan sapmt.Ama Karpov kurnaz bir strateji uzmandr ve hata-lanndan ders almay bilir. Bu kritik oyundan ald ders, ahn piyonuyla al yapmay neredeyse tamamen brakmakt. Karpov, nemli anlarda tarznn kendi yaratt keskin pozisyonlara uymadn anlamt, renerek uyum salad ve yllar boyunca tepeye yakn konumunu korudu, nk deimesi gerektiini zamannda anlamt.Yine, "Neden?"in gcne dnyoruz. Hangi sorular oracanz bilmeli ve onlan srekli sormalsnz. art-49GARRY KASPAROVlar stratejide deiiklik yapmay gerektirecek ekilde mi deiti, yoksa gereken tek ey kk ayarlamalar m? Herhangi bir nedenle temel hedefler deiti mi? artlar neden deiti? Neden sonularm artk daha nce olduu kadar iyi deil? Sadece deiim olsun diye deiime gitmekten kann.Askeri tarih, sava alannda olaylarn akna kendini kaptrarak stratejiden uzaklaan kumandanlarn rnekleriyle doludur. 1415 ylnda Fransz birlikleri ngilizler karsnda bozguna uramt, nk Fransz svarileri, uzun mesafeden atlan oklarn kendilerini kkrtmasna izin vererek dzensiz bir saldr balatmt. Formasyonlarn kaybeden ve amurlu alanda saldran Fransz valyeleri tekrar tekrar pskrtld. Bu, kibrin getirdii bir yenilgiydi. Rakibiniz ileri karma-klatrdnda, meydan okumay kabullenme, fikrini rtme istei duyarsnz ve yemi yutarsnz. Elbette ki karnzdakinin istedii ey tam olarak budur ve ite bu yzden, bu tr kkrtmalara kar direnmelisiniz. Eer iyi bir strateji belirlediyseniz, neden rakibinize uygun olan bir ey iin vazgeeceksiniz ki? Ama bu tuzaktan uzak durmak, ok gl bir otokontrol gerektirir.Kazanrken plannza sadk kalmak kolaydr ama ayn zamanda, kendinize ar gvenmeniz ve olaylarn akna kaplmanz da ok kolaydr. Ann ateine verdiiniz tepkilerle dikkatli planlamanz ykarsanz, uzun vadede basan imkansz olur.Baaryla dolu yllarmn ilgin bir yan etkisi, baz rakiplerimin oyunlarmz orijinal kanallara ekmek iin sra d varyasyonlar denemeleriydi. Burada uzun50i ^HZRVEYE KAN YOLeyimimin etkisiz olacan ve sra d pozisyonlara a hazrlkl olacaklarn dnyorlard. Ama asl in, bu oyuncularn birounun kefettii gibi, "orijinal" kavramlarnn ounun belli bir nedenle "sra d" olmasyd. Yenilikilik erdemi, etki yetersizliini nadiren tazmin eder.

Rekabeti Kendinizi zlediinizden Daha ok zlemeyinRekabet yznden de stratejik yolumuzdan ayrlmaktan kanmalyz. Eer gl ve baarl bir stratejiniz vu-Ha - satran tahtasnda pozisyon hakimiyeti kazanm k veya kresel ticarette bir pazarda paynz genilemek olsun - rekabet sizi stratejinizi brakmaya zor-rak zayflatmaya alr. Planlarnz glyse ve lktik farkndalnz iyiyse, rakibiniz ancak sizin yardmnzla baarl olabilir.Salam stratejiye kar, artma taktikleri ya yeterli kalr ya da kusurludur. Eer yetersiz kalrlarsa, on-' aldrmadan yolunuza devam edebilirsiniz ve bunu 'h yapmanz gerekir. Eer sizi yoldan karacak kadar ndikallerse, muhtemelen o ya da bu ekilde bir kusurun vardr; siz hata yapmadnz srece. Genellikle rakibiniz sizi yolunuzu deitirmeye zorladnda, bunu apmaya alrken kendisi ak verir.Rekabet dorudan iinize karmasa bile, kendi ken-imize yoldan sapabiliriz. Bir dnya ampiyonluu ma-51GARRY KASPAROV gibi baa ba bir karlamada oynarken, izlemem gereken sadece tek kii vardr ve o da satran tahtasnn dier tarafnda, tam karmda oturur. Bu bir kazan-kaybet durumudur: Ben kazanrsam o kaybeder, o kazanrsa ben kaybederim. Ama bir turnuvada en azndan bir dzine oyuncu olur ve baka oyunlarda olup bitenlerin kendi baarm zerinde etkisi olabilir. ok sayda orta veya rakibi olan her i gibidir; United ve American havayollar konumaya balarsa, Continental dikkatini vermek zorundadr.2000 ylnda, Sarajevo'da zorlu bir turnuvada oynuyordum. Son raunda girildiinde, ok kk bir farkla ndeydim: Yarm puanla. (Satranta, kazanlan oyunlar bir, berabere kalnan oyunlar yarm puandr ve kaybedilen oyuna puan verilmez.) Dnyann en iyi oyuncularndan ikisi, Alexei Shirov ve Michael Adams, hemen arkamdayd. Son rauntta onlardan biriyle karlamak iyi olurdu ama hepimiz farkl oyuncularla oynuyorduk. Eer ben berabere kalrsam ve Adams ya da Shirov kazanrsa, birincilik iin baa ba olacaktk. Eer kaybedersem, nc srada ben arkaya decektim.Dolaysyla, oyunumdan nce dikkatli mi oynayacama, yoksa ne olursa olsun kazanmaya m alacama karar vermek zorundaydm. Dudaklarmzda "Zafer ya da lm" sloganyla savaa girmek kahramanca olurdu ama satranta veya hayatta, Alamo iin yazlm bu szlere uyacak kadar vahim olan ok az durumla karlarsnz.ncelikle, siyah talarn dezavantaj bendeydi. Sonra, rakibim bu sekin karlamada bir yabancyd.52ZRVEYE IKAN YOLek Cumhuriyeti'ni temsil eden Sergei Movsesian, urnuvada pek iyi performans gsterememiti ama neki iki rauntta, en yksek seviyeli katlmclardan isini elemiti. Karlamamzda kk bir kiisel nsur bulunduunu da itiraf etmek zorundaym. nceki yl Las Vegas'taki bir turnuva hakknda yazarken, Movsesian ve dier birka oyuncuyu "turist" gibi grerek fazla dikkate almamtm ve o da basndaki bu tutumumla ilgili ierlemiti. imdi bu turist, kafa derimi hediyelik eya olarak yannda gtrmey: kesinlikle istiyordu.Sonra, gnn dier karlamalarn da dnmek orundaydm. Shirov'un rakibi Fransz Bacrot, o ana dek be oyun kaybetmiti ve sralamann en altndayd. Rakibinin yetenei ve deneyimi dnlrse, onun beraberlik salayacana gvenemezdim.Bu bilgiyi oyun stratejime uyarlayarak, Movsesian'a knr balangtan itibaren saldrya giritim. Oyun benim lehime dnerken, ardmdan gelen dier oyuncularn durumunu grmek iin kalktm. Kendi mam kala ndm takdirde onlarn ne sonu elde ettiinin bir nemi olmadn biliyordum ama izlememek zordu. Eer ikisi de berabere kalr veya yenilirse, kendi mamda gereksiz riske girmek aptallk olacakt. Bu durumda sadece beraberlik iin oynayabilir ve yine de turnuvay kazanabilirdim. Tahmin edeceiniz gibi, bu tarz dnceler kendi oyunuma odaklanmam zorlatrd. Rekabetin ne durumda olduunu bilmekle dorudan kontrol edebildiiniz unsurlardan gznz ayrmak arasnda ok hassas bir denge vardr.

53GARRY KASPAROVBu yzden, hem Shirov hem de Adams'n zafere doru ilerlediini grmek bir anlamda rahatlatt. Artk onlara aldrmamam ve kendi oyunuma odaklanmam gerektiini biliyordum; artk her ne pahasna olursa olsun kazanmak zorundaydm. Koltuuma tekrar oturur oturmaz, temkinli stratejilerin hepsi pencereden dar atld. Sonunda mz de kazandk ve o kk fark koruyarak birinci oldum. Ders: Dier adamla ilgili, kendi hedeflerinizden ve performansnzdan gznz ayrmanza neden olacak kadar kafa yormayn.Bir Stratejiniz Olduunda, Onu Kullanmak stee BaldrSon olarak, stratejik dnce gelitirip kullanmann en zor ksmna geldik: Onu kullanmak konusunda zgven ve onu srdrebilme becerisi. Stratejinizi kada yazdnzda gerek i balar. Nasl yolda kalrsnz ve stratejik dnceden uzaklatnz nasl anlarsnz?Sonularmz - iyi ve kt - ve devam eden kararlarmz srekli sorgulayarak yolda kalabiliriz. Bir oyun srasnda hamlelerimi sorgularm ve oyundan sonra savan scaklnda deerlendirmelerimin ne kadar yerinde olduunu incelerim. yi kararlar vermi miydim? Stratejim gl myd? Kazandysam, bunun nedeni ans m, yoksa beceri miydi? Bu sistem ie yaramadnda veya yeterince hzl sonu alamadmda, felaketle karlaabilirim.54ZRVEYE IKAN YOL2000 ylnda eski rencilerimden biri olan Vladimir inik ile karlatm. Altnc unvan savunmamda ya satran ampiyonluu iin on alt oyunluk bir girmitik. 1985 ylnda unvan tekrar kazanm u maa gelirken, hayatmn en iyi performansn lemistim. Dier bir deyile, bozguna uramak iin 1 durumdaydm. Baaryla geen yllar, kaybedebileceimi hayal et-emi zorlatnyordu. O maa girerken, st ste yedi tiyk turnuva kazanmtm ve kendi zayflklarmn rknda deildim. Durumumun harika olduunu ve asin yenilmeyeceimi dnyordum. Sonuta, karlatm herkesi ard ardna yenmemi miydim? Her baa-nyla, deime becerisi de azalr. Uzun sre boyunca dostum ve retmenim olan stat Yuri Dokhoian, bunu doru bir ekilde bronza gmlmeye benzetiyordu. Her BU fer, bir bronz kat daha ekliyordu.Mamzda siyahlarla oynarken, Kramnik kurnazca bir savunmay seti - Ruy Lopez'in Berlin varyasyonu ve gl vezirler abucak oyun d kald. Oyun dina-n k, kafa kafaya mcadele olmaktan kp, uzun sre-l manevralara dayand. Kramnik tarzm incelemiti Ve bu trde dingin bir oyunu skc bulacam, isteme-don savunmam indireceimi doru bir ekilde tahmin tmiti. Youn bir ekilde hazrlanmtm ve belki satran sahasnn yzde doksannda savamaya hazrdm ma beni daha iyi bildii ve benim kesinlikle tercih etmeyeceimi bildii yzde onluk alanda oynamaya zor-Inmt. Bu zekice stratejisi mkemmel bir ekilde ie yarad.55GARRY KASPAROVOyunlarda pozisyonlar kendimi daha rahat hissedeceim ekillere ekmeye almak yerine, meydan okumasn kabul ettim ve onu kendi oyununda yenmeye altm. Ama bu Kramnik'in ekmeine ya srd. Uyum salayamadm, gerekli stratejik deiiklikleri yeterince abuk yapamadm ve hem ma hem de unvanm kaybettim. Bazen retmenlerin de rencilerden renecekleri dersler vardr.Uzun vadede, sevdiim satran pozisyonlanyla ilgili daha esnek olmam gerektiini rendim. Ama daha canl, daha zekice oynayarak, Kramnik'in yararlanmasna frsat vermeden zayf noktalarm bulup onararak bu ac verici dersten kurtulabilirdim.Her alandaki her lider, her baarl irket veya birey, bakalarndan daha sk alarak ve daha fazla odaklanarak bulunduu yere gelir. En tepeye trmanan kiiler kendilerine ve planlarna inanrlar; dahas, bu planlarn inanlarn hak ettiini grmek ve gstermek iin srekli alrlar. Bu olumlu bir dng yaratr ve alma arzuyu, arzu almay krkler. Kendini sorgulamak bir alkanlk haline gelmelidir; ar gven ve can sknts gibi engelleri amanz salayacak kadar gl bir alkanlk. Bu, ancak srekli uygulamayla gelitirilebilecek bir kastr.

Satranta, kt taktik yznden baarsz olan iyi stratejileri - veya tam tersi - sk sk grrz. Tek bir yanl, en zekice kavramlar altst edebilir. Uzun vadede daha da tehlikeli olan, kt stratejilerin iyi taktik veya sadece ans yznden baarya ulamasdr. Bu bir kez ie yarayabilir ama nadiren iki kez ie yarar.56ZRVEYE IKAN YOLBaarszl sorguladnz kadar }u sary da sorgulamak ite bu yzden ok nemlidir.Pablo Picasso, "bilgisayarlar ie yaramaz, size sade-M cevaplar verebilirler," dedii zaman bunu ok gzel mle etmiti. nemli olan sorulardr. Yolda kalmann anahtar, sorular ve doru sorular bulmaktr. Taktiklerimiz, gnlk kararlarmz, uzun vadeli hedeflere mi dayanyor? Bilgi dalgas, stratejiyi glgeleyebilir, detaylarda ve saylarda, analizlerde, hesaplamalarda, tepkilerde ve taktiklerde kendimizi kaybetmemize neden olabilir. Gl taktiklere sahip olmak iin, bir tarafta gl bir stratejimiz, dier tarafta da gl hesaplamalarmz olmaldr. Gelecei grmek iin ikisi de arttr.573. BLMYERNDE STRATEJ VE TAKTKTaktik, yapacak bir ey olduunda ne yapacanbilmektir; strateji, yapacak bir ey olmadndane yapacan bilmektir...- SAVIELLY TARTAKOWERnceki blmde, tahta zerinde talarn arpmas olarak stratejiyi inceledik. Bu blmde, rekabetin biraz psikolojik ynlerini ekleyerek bir adm daha ileri gideceiz: Sadece talanmzn rakibinizin talann nasl alacan deil, zihninizin de rakibinizin zihnini nasl yeneceini greceiz.Satranta, hamle yapma zorunluluumuz vardr; size uyan bir yne karar veremediinizde, sranz atlamanz mmkn deildir. Oyunun en byk zorluklarndan biri, tepki deil, eylem gerektiinde, yani nereye gideceinizi tam olarak gremediinizde ilerlemeye devam etmektir. Byk Polonyal satran ve nkte stad Tartakower, oyunun bu aamasna yan akac bir tavrla "yapacak bir ey yok" derdi. Gerekte, rol ya-58ZRVEYE IKAN YOLAnlarla gerek mcadelecileri birbirinden ayran nok-te burasdr. Bu hamle zorunluluu, stratejik vizyonu olmayan F oyuncu iin gerekten yk olabilir. Acil bir krizle Bryt karya olmadnda bir plan yapamamak, genel-B* kiinin bir krizi kendisinin yaratmasna ve kendi Minyonuna zarar vermesine neden olur. Petrosi-8i t dan, uyank eylemsizliin satranta etkili bir strate- Iduunu grmtk ama yararl bekleme becerisi, -mmel beceri gerektirir. Yapacak bir ey olmadnn1 yaparsnz?Biz bu aamalara "pozisyonsal oyun" deriz, nk incimiz pozisyonumuzu glendirmektir. Zayflk yaln aktan kanmal, pozisyonunuzu glendirmek yollar bulmaya almal ve kk dnmelisiniz dnmeyi asla brakmamalsnz. Sakin pozisyon-a kii tembellie dalma eilimindedir ve Karpov ve-Petrosian gibi pozisyon statlanmn bylesine lm-olmasmn nedeni de budur. Daima uyanktrlar ve doce minik bir avantaj kazanmak anlamna gelse bili, tahta zerinde gerek eylemlere girmeden uzun s-t< oynamaktan keyif duyarlar; ne var ki muhteem zaferlerini getiren de st ste ekledikleri bu minik avan-Iallardr. Zaman iinde rakipleri kendilerini hibir iyi nimle yapamayacak durumda bulurlar; tpk bir batak-pa saplanm gibi!Gerek hayatta hamle yapma zorunluluu yoktur. O yarar bir plannz yoksa, televizyon izleyebilir, her Rnmanki gibi iinize devam edebilir ve hibir haberin M haber olmadna inanabilirsiniz. nsanlar, bo za-59GARRY KASPAROVmanlann yapc olmayan ekillerde geirmek konusunda inanlmayacak kadar yaratcdrlar. Byle zamanlarda, gerek bir stratejist ilerleme kaydetme,

pozisyonunu glendirme ve kanlmaz atmaya hazrlanma yollan bularak kendini gsterir. Elbette ki er ya da ge, atma kanlmazdr.Yirminci yzyla girerken, Avrupa'da byk lde bar hakimdi ve Avrupa parlamentolarnda barl hareketler ciddi ilerlemeler kaydediyordu. Bu arada Almanya savaa hazrlanyordu ve donanmasna denk olabilecek - ve bazen tehdit oluturabilecek - tek g, ngiltere idi. Bunun sorumluluu tek kiiye, Amiral John "Jackie" Fisher'a aitti.ngiltere bir asrdan uzun bir sredir denizlere hakimdi ve 1900 ylnda ngiliz politikaclar ve askeri liderler, bu stnl doal karlyordu. Ama Amiral Fisher, Kraliyet Donanmas'nm modernletirilmesi, ilk dev zrhl sava gemilerinin yaplmas ve denizaltlann gelitirilmesi konusunda srar ediyordu; donanmadaki dierleri ise, zellikle denizaltlar sinsilik olarak gryor, daha da kts, bunu ngilizlere yaktrmyorlard. Sava kiilii devlet meselelerine pek uygun olmayan Fisher, bar zamannda modernletirme programn uygulamaya koyabilmek iin durmadan abalamak zorunda kalmt. 1910 ylnda, deniz savalarndan deil, politik savalardan yorgun dm bir ekilde emekli oldu. Ama 1914 ylnda 1. Dnya Sava patlak verdiinde, Winston Churchill tarafndan tekrar greve arld ve anakkale Boaz'ndaki anlamazlklar yznden Fisher bir yl sonra istifa etmesine ramen,60ZRVEYE IKAN YOLftliyet Donanmas'nm modernletirilmesi konusundaki mcadelesi ok gemeden yerinde bulunmutu.Jackie Fisher, bugn tarihiler tarafndan ngiltere'nin gelmi gemi en byk amirallerinden biri olarak tanmyor ve en nemli katklarn, tek bir mermi bi- kmadan yapt biliniyor. Fisher, yapacak bir ey olmamasnn bir ey yapmak gerekmedii anlamna gelmediini gsteren gerek bir stratejistti.Srpriz UnsuruPiaher'n rneinin gsterdii gibi, rakibinizden daha M hazrlanm olmak daima avantajldr. Ama baz zararda, rakibiniz oyuna tarznz en ince detaylarna I ar incelemi ve en sevdiiniz taktikleri karlamaya zr halde gelir. Bu durumda, elde edebileceiniz ba-bir avantaj vardr: Oyun tarznz deitirerek, onun m dikkatli almasn boa karabilirsiniz. 1995 y-da Hintli yldz Viswanathan "Vishy" Anand'a kar w York'taki dnya ampiyonluu manda oynarken man yarsnda aramzdaki fark tek bir oyunken, a nce bylesine ciddi bir oyunda hi denemediim savunma teknii olan Ejderha Sicilyal iin en sev-"m taktiklerimi terk ettim.Bunu sadece deiiklik olsun diye yapmamtm; Ej-rha Sicilyal'y sememde etkili olan baka unsurlar vard. Uzlamaz bir oyun tarzdr ve beyazlar avan-kazanabilmek iin en saldrgan ekilde devam etek zorunda brakr. Anand bunu grdnde, uzun61GARRY KASPAROVuzadya hazrlanacam da bilerek ok ard. Buna ek olarak, aratrmamz, Anand'm daha nce Ejderha ile pek deneyimi olmadn ve dier keskin al hamlelerine oranla kendini daha az rahat hissettiini gstermiti. Eer riskli ana varyasyonlarla devam ederse, kendisini bekleyen zorlu numaralarm olaca konusunda emindi. Bunun yerine, uyum salamakta zorlanarak sakince oynad ve iki kez kaybetti.Napoleon Bonaparte, sava alannda srpriz unsurunu korumakla, zellikle de yarm kalm gibi grnen bir saldry aniden zorlamasyla nlyd. Ama ayn zamanda, nn dmanlarn tuzaa drmek iin de kullanrd.Napoleon, 1805 ylndaki Austerlitz savanda birliklerini mkemmel bir ileri karakoldan ekerek ve Rus ar'nn ieri girip geri ekilen zayf Fransz hatlarn grmesine izin vererek hazrlk yapt. Gen ar Alexan-der, bunun zafer ans olduuna inand ve btn gcyle saldrmak iin hazrland; Napoleon'un istedii eyin tam olarak bu olduunu bilmeden! Btn bunlar olup biterken, Ruslarn zayf olduuna inand hatlara gizlice destek birlikler getirmiti.Bu, sadece akllca bir hilenin mkemmel sonu getirdii bir olay deildi. ncelikle, Napoleon dmann saysnn ok fazla olduunu ve dorudan

yntemlerin yeterli olmayacan anlamt. Dmannn gen ve zafer hevesiyle tepisel davranma eilimli olduunu biliyordu. Byk Napoleon'un gl bir pozisyondan gnll olarak ekileceine kimsenin inanmayacan da biliyordu. Napoleon'un stratejisi, btn bu unsurlan62ZRVEYE IKAN YOLtkice birletirmiti. Tek gzl Rus general Mikhail Ku-"V, bu konuda uyarmaya almt ama gen ar buSarlara aldrmamt. Napoleon'un kumar kesinlikle B getirmiti: a^n birlikleri tek bir gn iinde yeli 11 dalmt.Bir Geliim Dehask sk etkili geliim ihtiyacna deinirim; bu, bugn lak snfnn tesine geen satran oyuncularnn do-! Bayd bir eydir. Ama bu temel kavramn nemini nyaya tantmak, ilk kez byk bir Amerikan spor hramanna dt. Saldrya gemeden nce salam iyi gelitirilmi bir pozisyonunuz olmas gerektii koundaki dersi, her trl sava alannda geerlidir. Tek bir oyuncunun, bylesine antik bir oyun zerin-ciddi bir etki yaratmasnn bir yldan ksa srd-sylemek gln gelebilir. Ama 1858 ylnda Ameri- Paul Morphy, satran dnyasn sonsuza dek dei-cek bir miras yaratt. New Orleansl bu zengin gen-satran dnyasna girmesinin tek nedeni, eitimini amladnda hukuku olarak kariyerine balamak n yann tutmamasyd. ok gemeden, Birleik vletler'deki en iyi oyuncularla boy lebileceini ntlad ama gerek rakibi, Atlantik'in dier tarafn-yd. yirmi bir yandaki bu gen oyuncu, her gn ba-bir byk oyuncuyu alt etti.Morphy, Birleik Devletler'e bir kahraman olarak nd. Bylesine kresel nem kazanan ilk Amerikal63GARRY KASPAROVmeydan okuyacakt - kar, sahnede "hzl satran" tarznda alt oyun oynadm. Kendi trnn ilk ciddi mayd ve olduka hzl bir oyundu. Hzl oyunlarda, btn hamlelerimizi yapmak iin sadece yirmi be dakikamz vardr ve oyunlarn yedi saate kadar uzayabildi-i geleneksel satrantan ok uzaktr.Bu yeni zaman snrlamas konusunda youn ekilde kendimi eittim ve her hamlede derin hesaplamalara girmek imkansz olsa bile, derin kavramlarn hl uygulanabilir olduunu kefettim. Ama bir pozisyonu derinlemesine incelemek yerine, sezgilerimize dayanmak zorundaydk. Hzl satranta, hzl hesaplama ve sezgi adna, dikkatli planlamann ve stratejik hedeflerin ikincil derecede kaldn veya hatta dikkate alnmadn sylemek yanl olmaz. Birok oyuncu iin, durumun tam anlamyla byle olduunu da syleyebilirim. Yedi saatlik bir oyun srasnda planlama yapmaktan holanmyorsanz, hzl satranta planlamay tamamen bir kenara atabilirsiniz. Ama en baarl oyuncular -her hzda - hesaplamalarn kesinlikle stratejik planlamaya dayandrrlar. Rehber bir strateji olduunda, en etkili analiz ve en hzl planlama mmkndr.Short ile 1993'te yaptm dnya ampiyonluu savam, baarl bir stratejiye tutunmak konusunda iyi bir rnektir. Hazrlk aamamda, aceleci ngiliz'i manevra pozisyonlarna sokmaya karar verdik. Oyunun birok keskin alannda iyi hazrlanm, tehlikeli bir saldrgand ve bu benim de gl ynm olmasna ramen, koum ve ben, yava oyunlarda belirgin bir avantaj kazanacamza inanyorduk. Analizlerim, Short'un yava66ZRVEYE IKAN YOLoyunlarda ne kadar huzursuz ve rahatsz olduunu ortaya koymutu.Short ile mama hazrlanrken, ekibimle birlikte, Urcih ettii ift ynl varyasyonlarn hepsi iin bir alp repertuar hazrladk. Bunun iin, pozisyon manev-Maryla nl Ruy Lopez alnn daha yava gelien Varyasyonlarn setim. On altnc yzylda satran oyun yan bir spanyol rahibin gelitirdii bir teknik olarak, yava ve ezici etkililii iin spanyol kencesi adn almt.lk drt oyundan n kazanarak, yirmi drt oyun olarak planlanan mata ne getim. Oyunlarmdan ikilini, bu yava manevra tarzn kullanarak beyazlarla kazanmtm ve birok kii, rakibimi iplere sktrmken daha saldrgan

varyasyonlara geip gemeyeceimi merak ediyordu. Short tereddtlyd ve dengesi bozulmutu; belki bu, savunmasn iyice drmek amacyla tftrz deitirmek iin iyi bir zaman olabilirdi.Bir deiiklik yaptm ama nedeni strateji deildi. Savunmasn aratrmak ve zayflklarn bulmak iin saldrgan tarza gemitim. ok gemeden, beyaz talarla yine sakin al stratejim sayesinde iki oyun daha kazandm.Kendinize gvenmek, stratejinize ve sezgilerinize inanmak demektir. En iyi performansm sergilerken, her oyuna kazanacama inanarak balardm. Havaalanna geldiimde, turnuvann galibi olacam hissederdim. Yeni politika hayatmda da tutkulu hedefler belir-liyorum. Satrantaki rakiplerim, bandan sonuna kadar tahtann bana sert bir ekilde savamak iin gel-67GARRY KASPAROVdiimi biliyorlard; politik rakiplerimin de ayn eyi bilmesini istiyorum. zgven zayflad anda, kararszlk ve ciddi hatalar peinden gelir. Kendimize gvenmezsek, kararlarmz ertelemeye balarz ve bu, bizi ykc bir endie dngsne ve zaman basksna srkler.zgven ve Zaman UnsuruStratejistin en kt dman, saattir. Satranta isimlendirdiimiz ekliyle, zaman sorunu, hepimizi sadece reflekslerle hareket etmeye ve tepkisel olmaya gtrr. Dolaysyla, strateji olmadan sadece taktiksel oynarz. Doru deerlendirme yapacak zamanmz olmadnda, duygular ve sezgiler, stratejik grmz glgeler. Bir satran oyunu, aniden bir ans oyunu gibi grnr. En gl sezgiler bile, doru hesaplamalar olmadan uzun vadede verimli sonular getiremez.4 Mart 2004 idi ve yln en nemli turnuvasnn - s-panya'daki Linares Turnuvas - kritik bir oyununda zamanm doluyordu. kinci sradaydm. Bu oyunu kazanrsam, birincilik iin aday olacaktm. Son on dakikann ierisindeydik ve tahtann zerinde bir frtna hazrlanyordu. 2005 FDE dnya ampiyonu Bulgar Ve-selin Topalov'a kar, ift ynl bir pozisyonum vard. ahna kar muazzam bir ordu dizmitim ve tahtann o yanndaki gcme gvenerek bir saldr balattm.Oyun devam ederken umut gryordum ama hesaplamalarmda hibir somut ey bulamyordum; iki tarafta da ok fazla olaslk vard. Sekiz dakika. yi grn-68ZRVEYE IKAN YOLyordu; sezgilerim iyi olmas gerektiini sylyordu. Devam ettim. imdi terleme sras TopaloVdayd ama o da ie sarlmt. yi savunma yapyordu ve nme kstl remde zmem gereken yeni sorunlar koyup duruyordu. kimiz de sezgilerimize dayanarak hzl oynuyorduk ve beyinlerimiz kadar ellerimiz de alyordu. Drt dakika.Dur, son hamlesi bir hata myd? Mcadeleci doasna uygun olarak, Topalov savunma yapmak yerine saldrya gemiti. Saldrm devam ettirmek iin bir tam feda ettim ve kendim iin ciddi bir dezavantaj yarattm. Eer saldrm sonuca ulamazsa oyunu kaybedecektim, yani geri dn yoktu. Kalbim deli gibi atyordu ve damarlarmda dolaan adrenalini hissedebiliyordum. Kesin darbenin yaklatn gryordum. Atm oynatarak, kalemle ahnn tehdit edebilirdim. Ama atm nereye oynayacaktm? E4 m, e6 m? leri mi, geri mi? ki dakika.Beynim alternatifleri ylesine hzl hesaplyordu ki iki taraf iin de en iyi hamleleri bulmaya almak neredeyse zihnimi uyuturmutu. Olas savunmalarn nasl karlayacam hesaplamaya alyordum; bural olmazsa, oras, bu olmazsa o. Drt hamle sonra, be hamle, alt... Her eyden emin olmak iin yeterince inaliz yapacak zaman yoktu. Bir dakika.Dur, geri hamle yapmak bir yenilgi seenei gibi grnyordu! Atm ileri doru oynarken, frsatn oktan katn biliyordum. Topalov hzl bir ekilde tepki verdi ve ahn kard. Geride saniyeler kalmken, yapabildiim tek ey ahn ileri geri zorlamakt; son darbe-69GARRY KASPAROVyi indirmek iin yapabileceim hibir ey yoktu. Oyun berabere bitti; kaybeden ya da kazanan yoktu. Koltuumda ktm hissettim. Bir zaferi mi karmtm?

Bylesine heyecanl bir iz srmeden sonra, avm elimden kamt. Turnuvay ac bir ekilde ikincilii kabul ederek bitirdim ama asl endiem, bylesine kritik bir anda sezgilerimin bana nasl ihanet ettiiydi.Sonradan anladma gre, atm yanl kareye oynamtm. Daha sonra yaptm analizler, atm "yanl" ynde, e4'e oynamamn, yani rakibimin ahndan uzaklatrmamn, bana ok gl bir saldr ans vereceini gsteriyordu. Hesaplamalarm srasnda o hamleyi grmtm ama vezirinin ahm tehdit edeceini ve savunmaya koacan dnmtm. Oyun bittiinde, Topalov bana atm e4'e oynaan ilerin farkl olabileceini syledi. "Evet," dedim, "peki, o zaman vezirin cl'e gelip ahm tehdit etmesine ne diyeceksin?" Topalov aknlkla suratma bakt ve daha yzndeki ifadeye bakarken, bunun geersiz bir hamle olacan anladm, nk vezirin cl'e gitmesi mmkn deildi. Tam anlamyla hayal grmtm. in ilgin yan, kazanan hamleyle savunmadaki bir tan alacaktm ve bu, zaman basks olmadan hesap yapsam, doal olarak izleyeceim bir yol olacakt.Ama karlan frsatla ilgili en sinir bozucu ey, oyunumun en gl ynlerinden birinin hzl ve derin hesaplama yapmam olmasyd; yani taktik. Komplikas-yonlar analiz etmek konusunda her zaman iin rakiplerimden daha iyi olduuma gvenirdim. Konu kesin darbeye geldiinde, rakiplerim nadiren kurtulurlard.70

ZRVEYE KAN YOLLinares'ten ayrldmda, zgvenim sarslmt. Elbette ki kimse her snavda yz puan alamaz ama yine de canm sklmt. Krk yamda, rakiplerimin oundan ak farkla yalydm, nk ou yirmili yasin rda, bazlarysa ergenlik andayd. Eer ya sorunu beni etkisi altna alyorsa ve taktiklerim sarslyordu, daha ne kadar sre zirvede kalabilirdim? Oyunuma, zellikle de taktik yeteneklerime yakndan bakmam gerekecekti.Ama asl hatamn, kendimi zaman basksnn etkisine ok fazla kaptrmam olduunu grdm. Daha sonraki oyunlarmn gsterecei gibi, yeteneklerim, deneyinim, taktiklerim hl mkemmel ekilde iliyordu. Sk ynamadm iin biraz paslanmtm ve bu da kararl-m etkiliyordu; dier bir deyile, hesaplamalarma olan inancm. Hzl oynamam gereken hamleleri iki Ittz kontrol ederek, deerli dakikalarm boa harcamtm. Sezgim ve taktiklerim birbirine uymuyordu. Ders Bi? En iyi planlar ve en etkili taktikler, gven olmadan anszlkla sonulanabilir.Asla Vazgemeyin; Asla, Asla, AslaVVinston Churchill'in kitaplar, en sevdiklerim arasndadr. Azmi - bazlar buna inatlk diyor - kiiliinin her ynnde kendini hissettirir. 1. Dnya Sava srama da anakkale Boaz'nda ne srd bir askeri laklifi - Amiral Fishertn istifasna neden olan - ngiliz larihindeki en kt askeri felaketlerden birini getirmi-71GARRY KASPAROVti. Ama yirmi be yl sonra, temel fikrinin doru ve plann uygulamaya koyacak cesareti olduunu anlamt.1915 ylnda, o zamanlar Deniz Kuvvetleri Bakan olan ChurchiU, kabineyi ve ngilizlerin mttefiklerini, Rusya'ya bir nakliyat hatt yaratmak ve Almanlar yeni bir cephe amaya zorlamak iin, Osmanl mparator-luu'nun kalbi denebilecek Gelibolu'ya saldrmaya ikna etmiti. Gemiler ve birlikler Akdeniz'den alnarak -Fisle^ kzdran buydu - Trkiye'nin Asya ve Avrupa topraklarn ayran stratejik noktaya, anakkale Boa-z'na gnderildi.lk deniz saldrlar iyi gitti ama bu, ngilizler iin iyi haberlerin sonuydu. Askerler karaya ktnda Sir lan Hamilton'm kumandas altna girdiler ve ne yazk ki Hamilton'm blge hakknda bilgisi yetersizdi. Yannda iki kumandan daha vard ama onlar da operasyon zerinde genel sorumlulua sahip deildi. ngiliz birlikleri Trklerin sert ve kararl savunmas karsnda ar kayplar verirken, bir taktiksel hata dierini izledi ve sonunda Trklerin olan bu zafer, 1. Dnya Sava'ndan sonra Trkiye Cumhuriyeti'ni kuran Albay Mustafa Kemal Atatrk'n ykseliini getirdi.

ki yz bin adam ve sava gemisi kaybettikten sonra, ngilizler nihayet geri ekildiler. Bu felaket, Churchill'in Deniz Kuvvetleri Bakanl'ndan ekilmesini getirdi ama 2. Dnya Sava patladktan ksa sre sonra tekrar greve getirildi. 1941 ylnda Nazi Alman-yas, Sovyetler Birlii'ne saldrdnda, ChurchiU, Mttefik glerin 1915'tekine benzer bir sorunla kar karya olduklarn fark etti. Sovyetlerin malzemesi kst-72ZRVEYE IKAN YOLhyd; tpk 1. Dnya Sava'mn balarnda olduu gibi. Temmuz 1941'de ngiliz-Sovyet birliklerinin ortak gerekletirdii ilk operasyonlardan biri, Sovyetler ile nakliyat ve iletiim hatlarn gvence altna almak iin tran' igal etmek oldu, nk kuzey sahillerinin uzun bir savata gvensiz ve yetersiz olacan biliyorlard.Ekim aynda, Mttefikler tpk Churchill'in 1915'te dnd gibi Sovyetlere malzeme salamaya baladlar. 1943 ylnda, Sovyetler Birlii'nin sava abalar iin bunun ok nemli olduu anlald, nk her ay yz bin ton yiyecek, cephane ve dier trde malzeme bu yoldan Sovyetlere gnderiliyordu. ChurchiU, Gelibo-j lu'daki yenilginin, ardnda yatan dncenin hatal ol-I masndan kaynaklanmadn anlamt.1937 ylnda yazd Great Contemporaries (BykI adalar) adl kitabnda, Samuel Johnson'm ifadesineI benzer bir ifadeyi tercih ederek, ChurchiU cesaretin in-lan zellikleri iinde en nemlisi olduunu, nk dier tm zelliklerin buna bal olduunu vurgulamt. Baarya ulamak iin, stratejimiz doru taktiklerle uygulanmaldr. Taktiklerimiz, genel stratejik vizyonumuzdan ve hedeflerimizden rehberlik almaldr. Ama ikisi I de ancak stratejimizin ve taktiklerimizin doruluuna I gvendiimiz zaman "garantilenebilir." Psikolojik g, I temeldir. Bu zayflarsa, btn yap paralanp ker.73

4. BLMHESAPLAMASadece ileri doru tek hamle gryorumama daima doru olan o.- JOSE RAUL CAPABLANCANC DNYA SATRAN AMPYONUHi phesiz, bana en sk sorulan soru u: "Ka hamle ilerisini gryorsunuz?" ou sorularda olduu gibi, en drst cevap: "Duruma bal." Ama yine de insanlar bu soruyu sormaktan, kuaklar boyunca satran oyuncular da zl cevaplar vermekten vazgemediler: "Gerektii kadarn," veya "Daima rakibimden bir hamle daha fazlasn." Gerek u ki azami veya asgari diye tam bir say yok; bir adan bu soru, ressama bir tabloyu yaparken ka fra darbesi attn sormaya benziyor. Satranta hesaplama bir art bir eklinde deildir; daha ziyade, gznzn nnde srekli deien bir haritada bir yolu izlemek gibidir.Satranc matematiksel deerlere indirgemenin imkanszl iin birinci neden, olaslklarn saysz olma-74ZRVEYE IKAN YOLdr. Her hamle iin, drt ya da be etkili karlk ola-Inlir; o karlklarn her biri iin drt ya da be hamle gelir vs. Karar aacnn dallar, geometrik ekilde geniler. Oyunda be hamle ilerlediinizde, nnzde milyonlarca olas pozisyon bulunur. Bir oyunda pozisyonlarn toplam says, evrendeki atomlarn saysndan fazladr. Doru, bunlarn ou gereki oyun pozisyonlar deildir ama satranta olas olan eylerin kapsam, birka yz yl daha insanlar megul edebilir.Bir hava uzmannn tahminleri gibi, ne kadar uzaa bakarsanz, hesaplamalarnzn yanl kma olasl o kadar artar. 3. admn sonucu hakkndaki tahminimizin tutarllnn, 1. ve 2. admlarn sonularyla ilgili inhminlerimizin tutarllna bal olduunu syleyebiliriz ve hesaplamay bu

hamlelerin sralamas eklinde lanmlayabiliriz. Teorik geleceimize eklenen her hamle, hata yapma olaslmz artrr.Genellikle her trde hatann hesap yanl olarak tanmlandn duyarz. Ama btn unsurlarn bilindii ve varlan sonucun yanl olduu tek bir trde hata olarak alglamak daha dorudur. Satranta, iki oyuncu da btn unsurlar bilir ama politikada bu imkanszdr. Yine de, "grnr" varsaymlardan ne kadar ok politik hata yapldn grmek yine de artcdr.Askeri g -ve zekice diplomasi sayesinde, Otto von Bismarck on dokuzuncu yzyln ikinci yarsnda bir Alman imparatorluu yaratmt. Almanya'y birletirdikten sonra, Fransa ve Rusya'y dlam, Avusturya ve ttalya ile ittifak kurmutu. Fransa ve Rusya'nn asla mttefik olmayacam, nk birok kraliyet ailesi ye-75GARRY KASPAROVsinin giyotine giderken kendilerine elik eden milli mar dinlemek iin apkasn karmayacana inanyordu. Ama 1894 ylnda, Kayzer II. Wilhelm'in babakan olarak Bismarck'n yerini almasndan drt yl sonra, Fransa ve Rusya bir askeri ittifak imzaladlar. stelik, bir Fransz deniz filosu Rusya'y ziyaret ettiinde, ar sadece milli mar dinlemekle kalmad, ayn zamanda apkasn da kard. Bismarck ihtiyac olan btn bilgiye sahipti ama yanl sonulara varmt ve Rusya'nn byyen ekonomisinin Fransz kredilerine duyduu ihtiyac kmsemiti. Hepsinden te, kraliyet gururunun maddi zorunluluklarn tesine geeceini dnmt ve bu yanl hesaplarnn yanklar, 1. Dnya Sava'nda bile kendini hissettirmiti. Bismarck byk bir taktiki ve strateji uzmanyd ama bu durumda, bakalarnn da ayn zelliklere sahip olabilecei gereini unutmutu. Rakiplerinin, kendisinin asla yapmayaca hatalara deceini sanmt.Hesaplama Odakl ve Disiplinli OlmaldrAltm drt karelik bir tahtayla snrl bir oyuna, gnmzn bilgisayar teknolojisinin hesaplama gc sayesinde kolayca hakim olunabileceini dnebilirsiniz. Ama ampiyonlar bakalarndan ayran ey, derin hesaplama yetenei deildir. Hollandal psikolog Adriaan de Groot'un yapt aratrmalar, sekin oyuncularn aslnda satran sorunlarnn zmlerinde zayf oyunculardan daha ileri bakmadklarn gsterdi. Arada bir76ZRVEYE IKAN YOL \bunu yapabildikleri doru ama stn oyun yeteneklerini borlu olduklar ey bu deil. Bir bilgisayar, saniyede milyonlarca hamleyi hesaplayabilir ama neden bir hamlenin dierinden daha iyi olduunu bilemez; ite bu deerlendirme kapasitesi, bilgisayarlarn geri kald ve insanlarn stn olduu noktadr. Neye baktnz konusunda en kk bir fikriniz bile yoksa, ne kadar ileriyi grdnzn bir nemi olmaz.Kesin hesaplamalarn, etkili karar verme srecinde ilk anahtar olduunu grmtk. kinci anahtar, hem statik (kalc) hem de akc unsurlar deerlendirme becerisidir. Hamlem zerinde dnrken, olas her hamle iin karar aacn izlemeye balamam. nce po-Eisyondaki unsurlarn hepsini deerlendiririm - maileme ve ahn gvenlii gibi - ve bylece, stratejimi belirleyerek orta seviyedeki hedefleri gelitirebilirim. Ancak bu hedefler aklmda olduu zaman hamle analizine girerim.Bu analizin etkili olmas iin, dzenli olmas gerekir. Bir yaplacak iler listesi yapm olan herkes, iler ncelik srasna konduunda ve ideal sralamayla yapld zaman her eyin daha etkili aktn bilir. Deneyimim, odaklanacak iki ya da aday hamle sememe izin verir. Biri genellikle nemsiz bir hamle olarak abucak gzden karlabilir ve yerini dnlebilecek baka bir hamle alr. Sonra her seferinde tek hamleyle karar aacnda ilerlerim, olas tepkilere ve karlnda yapacam hamlelere bakarm.Karmak bir oyunda, bu analiz aac genellikle drt-be hamle derinlikte kalr; yani her oyuncu iin77GARRY KASPAROV

drt-be hamle olarak toplamda sekiz ila on hamle. (Biz bunlara yarm hamleler deriz: Beyaz iin bir ve siyah iin bir hamle, tek bir tam hamle eder.) zel artlar olmad srece - zellikle tehlikeli bir pozisyon veya oyunda kritik bir an gibi - bunun gvenli, pratik bir hesaplama derinlii olduunu deneyimlerime dayanarak