Embed Size (px)
DESCRIPTION
เจตนารมณ์ :- http://www.parliament.go.th/ewtcommittee/ewt/draftconstitution/download/article/article_20150417075216.pdf สาระสำคัญ :- http://www.parliament.go.th/ewtcommittee/ewt/draftconstitution/download/article/article_20150417074906.pdf รายละเอียด/ดาวน์โหลด :- http://www.naewna.com/politic/154310
Citation preview
ราง
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
…………..………………………..
………………….…………………
………………….…………………
……………………….……………
………………………………………………………..………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………..………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………..………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………….
๒
บททวไป
------------------
มาตรา ๑ ประเทศไทยเปนราชอาณาจกรอนหนงอนเดยว จะแบงแยกมได
มาตรา ๒ ประเทศไทยมการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข
มาตรา ๓ อ านาจอธปไตยเปนของปวงชนชาวไทย พระมหากษตรยผทรงเปนประมขทรงใชอ านาจนนทางรฐสภา คณะรฐมนตร และศาล ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน
การปฏบตหนาทของรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล รวมทงองคกรตามรฐธรรมนญ และหนวยงานของรฐ ตองเปนไปตามหลกนตธรรม
มาตรา ๔ ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคล ยอมไดรบความคมครอง
มาตรา ๕ ปวงชนชาวไทยไมวาเหลาก าเนด เพศ หรอศาสนาใด ยอมอยในความคมครองแหงรฐธรรมนญนเสมอกน
มาตรา ๖ รฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดของประเทศ บทบญญตใดของกฎหมาย กฎหรอขอบงคบ ขดหรอแยงตอรฐธรรมนญน บทบญญตนนเปนอนใชบงคบมได
มาตรา ๗ เมอไมมบทบญญตแหงรฐธรรมนญนบงคบแกกรณใด ใหกระท าการหรอวนจฉยกรณนนไปตามประเพณการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข
ในกรณทมปญหาเกยวกบการกระท าหรอการวนจฉยกรณใดตามวรรคหนง สภาผแทนราษฎร วฒสภา รฐสภา คณะรฐมนตร ศาลฎกา ศาลปกครองสงสด หรอองคกรตามรฐธรรมนญ จะขอใหศาลรฐธรรมนญวนจฉย ชขาดเพอด าเนนการตามอ านาจหนาทของตน กได แตส าหรบศาลฎกาและศาลปกครองสงสด ใหกระท าไดเฉพาะในสวนทเกยวกบการพจารณาพพากษาคดและเมอมมตของทประชมใหญศาลฎกาหรอทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด
๓
ภาค ๑ พระมหากษตรยและประชาชน
------------
หมวด ๑ พระมหากษตรย
------------
มาตรา ๘ องคพระมหากษตรยทรงด ารงอยในฐานะอนเปนทเคารพสกการะ ผใดจะละเมดมได ผใดจะกลาวหาหรอฟองรองพระมหากษตรยในทางใด ๆ มได
มาตรา ๙ พระมหากษตรยทรงเปนพทธมามกะ และทรงเปนอครศาสนปถมภก
มาตรา ๑๐ พระมหากษตรยทรงด ารงต าแหนงจอมทพไทย
มาตรา ๑๑ พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจทจะสถาปนาฐานนดรศกดและพระราชทานเครองราชอสรยาภรณ
มาตรา ๑๒ พระมหากษตรยทรงเลอกและทรงแตงตงผทรงคณวฒเปนประธานองคมนตรคนหนงและองคมนตรอนอกไมเกนสบแปดคนประกอบเปนคณะองคมนตร
คณะองคมนตรมหนาทถวายความเหนตอพระมหากษตรยในพระราชกรณยกจทงปวงทพระมหากษตรยทรงปรกษา และมหนาทอนตามทบญญตไวในรฐธรรมนญน
มาตรา ๑๓ การเลอกและแตงตงองคมนตรหรอการใหองคมนตรพนจากต าแหนง ใหเปนไปตาม พระราชอธยาศย
ใหประธานรฐสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงประธานองคมนตรหรอใหประธานองคมนตรพนจากต าแหนง
ใหประธานองคมนตรเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงองคมนตรอนหรอใหองคมนตรอนพนจากต าแหนง
มาตรา ๑๔ องคมนตรตองไมเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา ตลาการศาลรฐธรรมนญ ตลาการศาลปกครอง กรรมการการเลอกตง กรรมการตรวจเงนแผนดน กรรมการปองกนและปราบปรามการ ทจรตแหงชาต ผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน ขาราชการซงมต าแหนงหรอเงนเดอนประจ า พนกงานรฐวสาหกจ เจาหนาทอนของรฐ หรอสมาชกหรอเจาหนาทของพรรคการเมอง และตองไมแสดงการฝกใฝใน พรรคการเมองหรอกลมการเมองใด ๆ
มาตรา ๑๕ กอนเขารบหนาท องคมนตรตองถวายสตยปฏญาณตอพระมหากษตรย ดวยถอยค า ดงตอไปน
๔
“ขาพระพทธเจา (ชอผปฏญาณ) ขอถวายสตยปฏญาณวา ขาพระพทธเจาจะจงรกภกดตอพระมหากษตรย และจะปฏบตหนาทดวยความซอสตยสจรต เพอประโยชนของประเทศและประชาชน ทงจะรกษาไวและปฏบตตามซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทกประการ”
มาตรา ๑๖ องคมนตรพนจากต าแหนงเมอตาย ลาออก หรอมพระบรมราชโองการใหพนจากต าแหนง
มาตรา ๑๗ การแตงตงและการใหขาราชการในพระองคและสมหราชองครกษพนจากต าแหนง ใหเปนไปตามพระราชอธยาศย
มาตรา ๑๘ เมอพระมหากษตรยจะไมประทบอยในราชอาณาจกร หรอจะทรงบรหารพระราชภาระไมไดดวยเหตใดกตาม จะไดทรงแตงตงผใดผหนงเปนผส าเรจราชการแทนพระองค และใหประธานรฐสภาเปน ผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ
มาตรา ๑๙ ในกรณทพระมหากษตรยมไดทรงแตงตงผส าเรจราชการแทนพระองคตามมาตรา ๑๘ หรอในกรณทพระมหากษตรยไมสามารถทรงแตงตงผส าเรจราชการแทนพระองคเพราะยงไมทรงบรรลนตภาวะหรอเพราะเหตอน ใหคณะองคมนตรเสนอชอผใดผหนงซงสมควรด ารงต าแหนงผส าเรจราชการแทนพระองคตอรฐสภาเพอขอความเหนชอบ เมอรฐสภาใหความเหนชอบแลว ใหประธานรฐสภาประกาศในพระปรมาภไธยพระมหากษตรย แตงตงผนนเปนผส าเรจราชการแทนพระองค
ในระหวางทสภาผแทนราษฎรสนอาย หรอสภาผแทนราษฎรถกยบ ใหวฒสภาท าหนาทรฐสภาในการ ใหความเหนชอบตามวรรคหนง
มาตรา ๒๐ ในระหวางทไมมผส าเรจราชการแทนพระองคตามทบญญตไวในมาตรา ๑๘ หรอมาตรา ๑๙ ใหประธานองคมนตรเปนผส าเรจราชการแทนพระองคเปนการชวคราวไปพลางกอน
ในกรณทผส าเรจราชการแทนพระองคซงไดรบการแตงตงตามมาตรา ๑๘ หรอมาตรา ๑๙ ไมสามารถปฏบตหนาทได ใหประธานองคมนตรท าหนาทผส าเรจราชการแทนพระองคเปนการชวคราวไปพลางกอน
ในระหวางทประธานองคมนตรเปนผส าเรจราชการแทนพระองคตามวรรคหนง หรอในระหวางทประธานองคมนตรท าหนาทผส าเรจราชการแทนพระองคตามวรรคสอง ประธานองคมนตรจะปฏบตหนาท ในฐานะเปนประธานองคมนตรมได ในกรณเชนวาน ใหคณะองคมนตรเลอกองคมนตรคนหนงขนท าหนาทประธานองคมนตรเปนการชวคราวไปพลางกอน
มาตรา ๒๑ กอนเขารบหนาท ผส าเรจราชการแทนพระองคซงไดรบการแตงตงตามมาตรา ๑๘ หรอมาตรา ๑๙ ตองปฏญาณตนในทประชมรฐสภาดวยถอยค า ดงตอไปน
“ขาพเจา (ชอผปฏญาณ) ขอปฏญาณวา ขาพเจาจะจงรกภกดตอพระมหากษตรย (พระปรมาภไธย) และจะปฏบตหนาทดวยความซอสตยสจรต เพอประโยชนของประเทศและประชาชน ทงจะรกษาไวและ ปฏบตตามซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทกประการ”
๕
ในระหวางทสภาผแทนราษฎรสนอายหรอสภาผแทนราษฎรถกยบ ใหวฒสภาท าหนาทรฐสภาตามมาตราน
มาตรา ๒๒ ภายใตบงคบมาตรา ๒๓ การสบราชสมบตใหเปนไปโดยนยแหงกฎมณเฑยรบาล วาดวยการสบราชสนตตวงศ พระพทธศกราช ๒๔๖๗
การแกไขเพมเตมกฎมณเฑยรบาลวาดวยการสบราชสนตตวงศ พระพทธศกราช ๒๔๖๗ เปน พระราชอ านาจของพระมหากษตรยโดยเฉพาะ เมอมพระราชด ารประการใด ใหคณะองคมนตรจดท า รางกฎมณเฑยรบาลแกไขเพมเตมกฎมณเฑยรบาลเดม ขนทลเกลาทลกระหมอมถวายเพอมพระบรมราชวนจฉย เมอทรงเหนชอบและทรงลงพระปรมาภไธยแลว ใหประธานองคมนตรด าเนนการแจงประธานรฐสภาเพอใหประธานรฐสภาแจงใหรฐสภาทราบ และใหประธานรฐสภาลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ และเมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ใหใชบงคบเปนกฎหมายได
ในระหวางทสภาผแทนราษฎรสนอาย หรอสภาผแทนราษฎรถกยบ ใหวฒสภาท าหนาทรฐสภาในการรบทราบตามวรรคสอง
มาตรา ๒๓ ในกรณทราชบลลงกหากวางลงและเปนกรณทพระมหากษตรยไดทรงแตงตง พระรชทายาทไวตามกฎมณเฑยรบาลวาดวยการสบราชสนตตวงศ พระพทธศกราช ๒๔๖๗ แลว ใหคณะรฐมนตรแจงใหประธานรฐสภาทราบ และใหประธานรฐสภาเรยกประชมรฐสภาเพอรบทราบ และใหประธานรฐสภาอญเชญองคพระรชทายาทขนทรงราชยเปนพระมหากษตรยสบไป แลวใหประธาน รฐสภาประกาศใหประชาชนทราบ
ในกรณทราชบลลงกหากวางลงและเปนกรณทพระมหากษตรยมไดทรงแตงตงพระรชทายาทไว ตามวรรคหนง ใหคณะองคมนตรเสนอพระนามผสบราชสนตตวงศตามมาตรา ๒๒ ตอคณะรฐมนตร เพอเสนอตอรฐสภาเพอรฐสภาใหความเหนชอบ ในการน จะเสนอพระนามพระราชธดากได เมอรฐสภา ใหความเหนชอบแลว ใหประธานรฐสภาอญเชญองคผสบราชสนตตวงศขนทรงราชยเปนพระมหากษตรยสบไป แลวใหประธานรฐสภาประกาศใหประชาชนทราบ
ในระหวางทสภาผแทนราษฎรสนอาย หรอสภาผแทนราษฎรถกยบ ใหวฒสภาท าหนาทรฐสภาในการรบทราบตามวรรคหนงหรอใหความเหนชอบตามวรรคสอง
มาตรา ๒๔ ในระหวางทยงไมมประกาศอญเชญองคพระรชทายาทหรอองคผสบราชสนตตวงศ ขนทรงราชยเปนพระมหากษตรยตามมาตรา ๒๓ ใหประธานองคมนตรเปนผส าเรจราชการแทนพระองค เปนการชวคราวไปพลางกอน แตในกรณทราชบลลงกวางลงในระหวางทไดแตงตงผส าเรจราชการแทนพระองค ไวตามมาตรา ๑๘ หรอมาตรา ๑๙ หรอระหวางเวลาทประธานองคมนตรเปนผส าเรจราชการแทนพระองคตามมาตรา ๒๐ วรรคหนง ใหผส าเรจราชการแทนพระองคนน ๆ แลวแตกรณ เปนผส าเรจราชการแทนพระองคตอไป ทงน จนกวาจะไดประกาศอญเชญองคพระรชทายาทหรอองคผสบราชสนตตวงศขนทรงราชยเปนพระมหากษตรย
๖
ในกรณทผส าเรจราชการแทนพระองคซงไดรบการแตงตงไวและเปนผส าเรจราชการแทนพระองคตอไปตามวรรคหนงไมสามารถปฏบตหนาทได ใหประธานองคมนตรท าหนาทผส าเรจราชการแทนพระองคเปนการชวคราวไปพลางกอน
ในกรณทประธานองคมนตรเปนผส าเรจราชการแทนพระองคตามวรรคหนง หรอท าหนาท ผส าเรจราชการแทนพระองคเปนการชวคราวตามวรรคสอง ใหน าบทบญญตมาตรา ๒๐ วรรคสาม มาใชบงคบ
มาตรา ๒๕ ในกรณทคณะองคมนตรจะตองปฏบตหนาทตามมาตรา ๑๙ หรอมาตรา ๒๓ วรรคสอง หรอประธานองคมนตรจะตองปฏบตหนาทตามมาตรา ๒๐ วรรคหนง หรอวรรคสอง หรอมาตรา ๒๔ วรรคสอง และอยในระหวางทไมมประธานองคมนตรหรอมแตไมสามารถปฏบตหนาทได ใหคณะองคมนตรทเหลออยเลอกองคมนตรคนหนงเพอท าหนาทประธานองคมนตร หรอปฏบตหนาทตามมาตรา ๒๐ วรรคหนงหรอวรรคสอง หรอตามมาตรา ๒๔ วรรคสาม แลวแตกรณ
๗
หมวด ๒ ประชาชน ------------
สวนท ๑ ความเปนพลเมองและหนาทของพลเมอง
------------
มาตรา ๒๖ ประชาชนชาวไทยยอมมฐานะเปนพลเมอง พลเมองตองเคารพและปฏบตตามรฐธรรมนญและกฎหมาย เคารพสทธและเสรภาพของผอน เคารพ
หลกความเสมอภาค ยดมนในความถกตองชอบธรรม มคานยมทด มวนย ตระหนกในหนาท มความรบผดชอบตอสงคมและสวนรวม รรกสามคค มความเพยร และพงตนเอง
พลเมองตองไมกระท าการทท าใหเกดความเกลยดชงกนระหวางคนในชาตหรอศาสนา หรอไมยวย ใหเกดการเลอกปฏบต การเปนปฏปกษ หรอการใชความรนแรงระหวางกน
รฐมหนาทตองปลกฝงใหพลเมองยดมนในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข มคานยมประชาธปไตย ตลอดจนจดใหมการศกษาอบรมในทกระดบ ทกประเภท และทกกลมอาย เพอสราง ความเปนพลเมองตามมาตราน
มาตรา ๒๗ พลเมองมหนาทดงตอไปน (๑) ปกปองและพทกษรกษาไวซงชาต ศาสนา พระมหากษตรย และการปกครองระบอบประชาธปไตย
อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญน (๒) ปองกนประเทศ รบราชการทหาร รกษาผลประโยชนของชาต และปฏบตตามกฎหมายโดยเครงครด (๓) เสยภาษอากรโดยสจรต (๔) ใชสทธทางการเมองโดยสจรตและมงถงประโยชนสวนรวม (๕) ชวยเหลอราชการ ชวยเหลอในการปองกนและขจดการทจรตและประพฤตมชอบ ชวยเหลอในการ
ปองกนและบรรเทาภยพบตสาธารณะ รบการศกษาอบรม ประกอบอาชพหรอวชาชพโดยสจรต ปกปอง พทกษ อนรกษ และสบสานขนบธรรมเนยม จารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปะและวฒนธรรมของชาต รวมทง สงวนและรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม
มาตรา ๒๘ พลเมองซงเขาไปท าหนาทในสมชชาคณธรรมแหงชาต สมชชาพลเมอง องคกรตรวจสอบภาคประชาชน และองคกรอนทจดตงขนตามรฐธรรมนญนเพอใหบคคลท าหนาทพลเมอง ยอมปฏบตหนาท ซงมเกยรตอยางเขมแขง โดยปราศจากอคตและดวยความเสยสละ และใหไดรบคาใชจายบางประการทจ าเปน เพอประโยชนในการปฏบตหนาท ทงน ตามทกฎหมายบญญต
๘
สวนท ๒
สทธและเสรภาพของบคคล ------------
ตอนท ๑ บททวไป
------------
มาตรา ๒๙ ศกดศรความเปนมนษย และสทธและเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไวโดยชดแจง โดยปรยาย หรอโดยค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ ยอมไดรบความคมครอง และผกพนรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล รวมทงองคกรตามรฐธรรมนญ และหนวยงานของรฐ โดยตรงในการตรากฎหมาย การใชบงคบกฎหมาย และ การตความกฎหมายทงปวง
การใชอ านาจโดยองคกรของรฐทกองคกร ตองเคารพศกดศรความเปนมนษย ตลอดจนสทธและเสรภาพ ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน
มาตรา ๓๐ สทธของบคคลทรฐธรรมนญนรบรองไว กอใหเกดหนาทแกรฐและหนวยงานของรฐ ในการด าเนนการใหสมฤทธผล แตการด าเนนการดงกลาว ใหรฐด าเนนการเพมขนตามความสามารถ ทางการคลงของรฐ
มาตรา ๓๑ บคคลจะใชสทธหรอเสรภาพในลกษณะทอาจกอใหเกดการลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญน หรอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญน มได
ในกรณทบคคลหรอกลมบคคลใดกระท าการตามวรรคหนง ผพบเหนการกระท าดงกลาวยอมมสทธ รองขอใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยชขาดได ในการน ศาลรฐธรรมนญมอ านาจสงใหเลกการกระท าดงกลาวและ สงการอนได ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยศาลรฐธรรมนญและวธพจารณาคดของ ศาลรฐธรรมนญ แตการใชสทธหรอเสรภาพเชนวานไมกระทบกระเทอนการด าเนนคดอาญาตอผกระท าการดงกลาว
มาตรา ๓๒ บคคลยอมอางศกดศรความเปนมนษย ยอมมเสรภาพทจะกระท าการใด และยอมใชสทธและเสรภาพของตนได ทงน เทาทไมละเมดสทธและเสรภาพของบคคลอน ไมเปนปฏปกษตอรฐธรรมนญ หรอ ไมขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน
บคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไว สามารถยกบทบญญตแหงรฐธรรมนญน เพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได
บคคลยอมสามารถใชสทธทางศาลเพอบงคบใหรฐตองปฏบตตามบทบญญตในหมวดนไดโดยตรง ในกรณทการใชสทธหรอเสรภาพในเรองใดมกฎหมายบญญตรายละเอยดแหงการใชสทธหรอเสรภาพ
๙
ทรฐธรรมนญนรบรองไวแลว ใหการใชสทธหรอเสรภาพในเรองนนเปนไปตามทกฎหมายบญญต แตหาก เปนกรณทรฐธรรมนญนรบรองสทธหรอเสรภาพใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต แมยงไมมการตรากฎหมายดงกลาว บคคลกยอมสามารถใชสทธทางศาลไดโดยตรง
การตรากฎหมายเพอก าหนดการใชสทธหรอเสรภาพของบคคลตามวรรคสาม จะกระทบตอขอบเขต แหงสทธหรอเสรภาพ หรอเปนอปสรรคตอการใชสทธหรอเสรภาพเกนสมควรตามหลกความไดสดสวน มได
รฐมหนาทตองคมครอง สงเสรม และชวยเหลอใหการใชสทธและเสรภาพเปนไปอยางเหมาะสม
มาตรา ๓๓ การจ ากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไว จะกระท ามได เวนแต โดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอการทรฐธรรมนญนก าหนดไวและเทาทจ าเปน และ จะกระทบกระเทอนสาระส าคญแหงสทธและเสรภาพนน มได
กฎหมายตามวรรคหนงตองมผลใชบงคบเปนการทวไป และไมมงหมายใหใชบงคบแกกรณใด กรณหนงหรอแกบคคลใดบคคลหนงเปนการเจาะจง ทงตองระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญทใหอ านาจ ในการตรากฎหมายนนดวย
บทบญญตในวรรคหนงและวรรคสองใหน ามาใชบงคบกบกฎทออกโดยอาศยอ านาจตามบทบญญต แหงกฎหมายดวย โดยอนโลม
ตอนท ๒ สทธมนษยชน
------------
มาตรา ๓๔ บคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน ชายและหญงมสทธและเสรภาพเทาเทยมกน การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองถนก าเนด เชอชาต ภาษา
เพศ เพศสภาพ อาย ความพการ สภาพทางกาย สขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญ จะกระท ามได
มาตรการทรฐก าหนดขนเพอขจดอปสรรคหรอสงเสรมใหบคคลสามารถใชสทธและเสรภาพไดเชนเดยวกบบคคลอน ยอมไมถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตามวรรคสาม
มาตรา ๓๕ บคคลซงเปนทหาร ต ารวจ ขาราชการซงมต าแหนงหรอเงนเดอนประจ า และเจาหนาทอนของรฐ ยอมมสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญเชนเดยวกบบคคลทวไป เวนแตทจ ากดไวในกฎหมายหรอกฎ เฉพาะในสวนทเกยวกบการเมอง สมรรถภาพ วนย หรอจรยธรรม
๑๐
มาตรา ๓๖ บคคลยอมมสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย
การทรมาน ทารณกรรม หรอการลงโทษดวยวธการโหดรายหรอไรมนษยธรรม จะกระท ามได แตการลงโทษตามค าพพากษาของศาลหรอตามทกฎหมายบญญต ไมถอวาเปนการลงโทษดวยวธการโหดรายหรอไรมนษยธรรม
การจบและการคมขงบคคล จะกระท ามได เวนแตมค าสงหรอหมายของศาล หรอมเหตอยางอนตามทกฎหมายบญญต
การคนตวบคคลหรอการกระท าใดอนกระทบตอสทธหรอเสรภาพตามวรรคหนง จะกระท ามได เวนแตมเหตตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๓๗ บคคลไมตองรบโทษอาญา เวนแตไดกระท าการอนกฎหมายทใชอยในเวลาทกระท านนบญญตเปนความผดและก าหนดโทษไว และโทษทจะลงแกบคคลนนจะหนกกวาโทษทก าหนดไวในกฎหมาย ทใชอยในเวลาทกระท าความผดมได
ในคดอาญา ใหสนนษฐานไวกอนวาผตองหาหรอจ าเลยไมมความผด และกอนมค าพพากษาอนถงทสด แสดงวาบคคลใดไดกระท าความผด จะปฏบตตอบคคลนนเสมอนเปนผกระท าความผด มได
บคคลยอมไดรบความคมครองมใหถกบงคบใหใหถอยค าซงอาจท าใหตนเองตองรบผดทางอาญา
มาตรา ๓๘ สทธของบคคลในการสมรสและในครอบครว ยอมไดรบความคมครอง สทธในเกยรตยศ ชอเสยง ขอมลสวนบคคล ตลอดจนความเปนอยสวนตวของบคคล ยอมไดรบความ
คมครอง การจ ากดสทธดงกลาวจะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอรกษาประโยชนสาธารณะหรอในกรณทเปนบคคลสาธารณะ
บคคลยอมมสทธไดรบความคมครองจากการแสวงประโยชนโดยมชอบจากขอมลสวนบคคลทเกยวกบตนตามทกฎหมายบญญต การแสวงประโยชนจากการเชอมโยงขอมลสวนบคคลโดยผานระบบตางๆ จะกระท าไดเฉพาะเพยงเทาทกฎหมายบญญต
มาตรา ๓๙ บคคลยอมมเสรภาพในเคหสถาน และยอมไดรบความคมครองในการอยอาศยและครอบครองเคหสถานโดยปกตสข
การเขาไปในเคหสถานโดยปราศจากความยนยอมของผครอบครอง หรอการตรวจคนเคหสถาน หรอในทรโหฐาน จะกระท ามได เวนแตมค าสงหรอหมายของศาล หรอมเหตอยางอนตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๔๐ บคคลยอมมเสรภาพในการสอสารถงกนโดยทางทชอบดวยกฎหมาย การตรวจ การกก หรอการเปดเผยสงสอสารทบคคลมตดตอถงกน รวมทงการกระท าดวยประการอนใด
เพอใหลวงรถงขอความในสงสอสารทงหลายทบคคลมตดตอถงกน จะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอรกษาความมนคงของรฐ หรอเพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน
๑๑
มาตรา ๔๑ บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการถอศาสนา นกายของศาสนา หรอลทธนยมในทางศาสนา และยอมมเสรภาพในการปฏบตตามศาสนธรรม ศาสนบญญต หรอปฏบตพธกรรมตามความเชอถอของตน เมอไมเปนปฏปกษตอหนาทของพลเมองและไมขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน
ในการใชเสรภาพตามวรรคหนง บคคลยอมไดรบความคมครองมใหรฐกระท าการใดๆ อนเปนการ รอนสทธหรอเสยประโยชนอนควรมควรได เพราะเหตทถอศาสนา นกายของศาสนา ลทธนยมในทางศาสนา หรอปฏบตตามศาสนธรรม ศาสนบญญต หรอปฏบตพธกรรมตามความเชอถอ แตกตางจากบคคลอน
มาตรา ๔๒ บคคลยอมมเสรภาพในการแสดงความคดเหนและเผยแพรความคดเหนของตนโดยการพด การเขยน การพมพ การโฆษณา และการสอความหมายโดยวธอน
การจ ากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอรกษาความมนคงของรฐ เพอคมครองสทธ เสรภาพ เกยรตยศ ชอเสยง ขอมลสวนบคคล สทธในครอบครวหรอความเปนอยสวนตวของบคคลอน เพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอเพอปองกนหรอระงบความเสอมทรามทางจตใจหรอสขภาพของประชาชน
มาตรา ๔๓ สทธในทรพยสนยอมไดรบความคมครอง แตการใชประโยชนในทรพยสนตองค านงถงประโยชนสาธารณะดวย ขอบเขตแหงสทธและการจ ากดสทธเชนวานนยอมเปนไปตามทกฎหมายบญญต
การสบมรดกยอมไดรบความคมครอง สทธในการสบมรดกยอมเปนไปตามทกฎหมายบญญต การเวนคนอสงหารมทรพยจะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะ
ในกจการของรฐเพอประโยชนในการจดท าบรการสาธารณะหรอเพอประโยชนสาธารณะอยางอน โดยในกฎหมายนนตองระบวตถประสงคแหงการเวนคนและก าหนดระยะเวลาการเขาใชอสงหารมทรพยไวใหชดแจง รวมทงตองมการชดใชคาทดแทนทเปนธรรมภายในเวลาอนควรแกเจาของตลอดจนผทรงสทธบรรดาทไดรบความเสยหายจากการเวนคนนน และในการก าหนดคาทดแทนตองค านงถงราคาทซอขายกนตามปกตในทองตลาด การไดมา สภาพและทตงของอสงหารมทรพย ความเสยหายของผถกเวนคน และประโยชนทรฐและผถกเวนคนไดรบจากการ ใชสอยอสงหารมทรพยทถกเวนคนและสวนทเหลอจากการถกเวนคน ในกรณทมไดใชเพอการนนภายในระยะเวลาทก าหนด ตองคนใหเจาของเดมหรอทายาท ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๔๔ บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรม ดงตอไปน (๑) สทธเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรว ทวถง เทาเทยมกน และเสยคาใชจายนอย (๒) สทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางถกตองตามกฎหมายอยางเครงครด รวดเรว
เปนธรรม และมมาตรฐานทชดเจน โดยเฉพาะเดก เยาวชน สตร ผสงอาย ผพการหรอทพพลภาพ ผยากไร และผดอยโอกาส ยอมมสทธไดรบความคมครองในการด าเนนกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสม
(๓) สทธพนฐานในกระบวนพจารณา ซงอยางนอยตองมหลกประกนขนพนฐานเรองการไดรบ การพจารณาโดยเปดเผย โอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ การคดคานผพพากษาหรอตลาการ การไดรบ การพจารณาโดยผพพากษาหรอตลาการซงนงพจารณาครบองคคณะ และการคดหรอท าส าเนาค าพพากษา ค าวนจฉย หรอค าสงอนเปนการชขาดคด
๑๒
(๔) ผเสยหาย ผตองหา โจทก จ าเลย คกรณ ผมสวนไดเสย และพยานในคด ไมวาจะมเชอชาต เพศ อาย สภาพทางกายหรอสขภาพ หรอสถานะใด ยอมมสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสม
(๕) ในคดอาญา ผเสยหาย ผตองหา จ าเลย และพยาน มสทธไดรบความคมครองและความชวยเหลอ ทจ าเปนและเหมาะสมจากรฐ ไดรบการสอบสวนอยางถกตอง รวดเรว เปนธรรม และมมาตรฐานทชดเจน ผตองหาและจ าเลยมสทธไดรบความชวยเหลอทางคดจากทนายความซงมความรความเชยวชาญ การไดรบ การปลอยตวชวคราวเปนหลกเวนแตมเหตตามทกฎหมายบญญต และรบทราบเหตผลประกอบการสงฟองหรอ ไมฟองของพนกงานอยการ
(๖) ไดรบการเยยวยาในกรณทมการละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญรบรองไว
มาตรา ๔๕ บคคลซงไมมสญชาตไทยและมถนทอยในประเทศไทยจะมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมเพยงใด ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญตหรอตามทรฐจดให
ตอนท ๓ สทธพลเมอง
------------
มาตรา ๔๖ ครอบครวยอมมสทธไดรบความคมครองและชวยเหลอจากรฐใหอยรวมกนอยางเปนปกแผนและเปนสข และมมาตรฐานการด ารงชวตทเหมาะสม ซงรวมถงอาหาร เครองนงหม และทอยอาศย ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มารดายอมมสทธไดรบความคมครองเปนพเศษและไดรบสวสดการตามควรจากรฐและนายจาง กอนและหลงการใหก าเนดบตร ทงน ตามทกฎหมายบญญต
เดกและเยาวชนยอมมสทธในการอยรอดและไดรบการพฒนาดานรางกาย จตใจ และสตปญญา ตามศกยภาพในสภาพแวดลอมทเหมาะสม รวมทงไดรบความคมครองจากการแสวงหาประโยชนใดๆ ทเปนภย ตอจตใจหรอสขภาพหรอขดขวางพฒนาการตามปกตของเดกและเยาวชน ทงน โดยใหเดกและเยาวชนมสวนรวมอยางแทจรง
เดก เยาวชน สตร และบคคลในครอบครว ยอมมสทธไดรบความคมครองจากรฐใหปราศจาก การใชความรนแรงและการปฏบตอนไมเปนธรรม รวมทงมสทธไดรบการบ าบดฟนฟในกรณทมเหตดงกลาว
การจ ากดสทธของเดก เยาวชน และบคคลในครอบครว จะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอสงวนและรกษาไวซงสถานะและความเปนปกแผนของครอบครว เพอคมครองสวสดภาพของเดกและเยาวชน หรอเพอประโยชนสงสดของบคคลนน
เดก เยาวชน สตร บคคลซงมอายเกนหกสบปบรบรณและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ และบคคล ซงพการหรอทพพลภาพ ยอมมสทธไดรบสวสดการ สงอ านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะ และความชวยเหลอ ทเหมาะสมจากรฐ ทงน ตามทกฎหมายบญญต
๑๓
มาตรา ๔๗ พลเมองยอมมเสรภาพในการเดนทางและมเสรภาพในการเลอกถนทอยภายในราชอาณาจกร การจ ากดเสรภาพตามวรรคหนง จะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย
เฉพาะเพอความมนคงของรฐ ความสงบเรยบรอยหรอสวสดภาพของประชาชน การผงเมอง หรอเพอสวสดภาพของผเยาว
การถอนสญชาตไทยจากบคคลซงมสญชาตไทยโดยการเกด จะกระท ามได สญชาตไทยจะสนสดลงไดตามทกฎหมายบญญต และจะขดตอเจตจ านงของพลเมองนนไดตอเมอไมท าใหพลเมองนนเปนบคคลไรสญชาต
การเนรเทศผมสญชาตไทยออกนอกราชอาณาจกร หรอหามมใหผมสญชาตไทยเขามาในราชอาณาจกร จะกระท ามได
มาตรา ๔๘ เสรภาพของสอมวลชนในการประกอบวชาชพตามจรยธรรมเพอประโยชนสาธารณะในการรบรขอมลขาวสารของประชาชนอยางถกตอง ครบถวน และรอบดาน รวมทงมความรบผดชอบตอสงคม ยอม ไดรบความคมครอง
การสงปดกจการสอมวลชนเพอลดรอนเสรภาพตามมาตราน จะกระท ามได การหามสอมวลชนเสนอขาวสารหรอแสดงความคดเหนทงหมดหรอบางสวน หรอการแทรกแซงดวย
วธการใด ๆ เพอลดรอนเสรภาพตามมาตราน จะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอรกษาความมนคงของรฐ เพอคมครองสทธ เสรภาพ เกยรตยศ ชอเสยง ขอมลสวนบคคล สทธในครอบครวหรอความเปนอยสวนตวของบคคลอน เพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอเพอปองกนหรอระงบความเสอมทรามทางจตใจหรอสขภาพของประชาชน
การใหน าขาวหรอบทความไปใหเจาหนาทตรวจกอนน าไปโฆษณาในสอมวลชน จะกระท ามได เวนแตจะกระท าในระหวางเวลาทประเทศอยในภาวะสงคราม และจะตองกระท าโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายซงไดตราขนตามวรรคสาม
เจาของกจการสอมวลชนตองเปนพลเมอง และพลเมองไมอาจเปนเจาของกจการสอมวลชนหรอ ผถอหน ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม หลายกจการ ในลกษณะทอาจมผลเปนการครอบง าหรอผกขาดการน าเสนอขอมลขาวสารหรอความคดเหนตอสงคม หรอมผลเปนการขดขวางการรบรขอมลขาวสาร หรอปดกน การไดรบขอมลขาวสารทหลากหลายของประชาชน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
ผด ารงต าแหนงทางการเมองจะเปนเจาของกจการหรอถอหนในกจการสอมวลชน มได ไมวาในนาม ของตนเองหรอใหผอนเปนเจาของกจการหรอถอหนแทน หรอจะด าเนนการโดยวธการอน ไมวาโดยทางตรง หรอทางออม ทจะท าใหสามารถบรหารกจการดงกลาวไดในท านองเดยวกบการเปนเจาของกจการหรอผถอหน ในกจการดงกลาว
รฐจะใหเงนหรอทรพยสนอนหรอสทธประโยชนอนใดเพออดหนนกจการสอมวลชนของเอกชน มได การซอโฆษณาหรอบรการอนจากสอมวลชนโดยรฐ จะกระท าไดกแตเฉพาะโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายทก าหนดขนเพอการนน
๑๔
มาตรา ๔๙ พนกงานหรอลกจางของเอกชนซงประกอบกจการสอมวลชน ยอมมเสรภาพในการเสนอขอมลขาวสารและแสดงความคดเหนภายใตขอจ ากดตามรฐธรรมนญ โดยไมตกอยภายใตอาณตของรฐหรอเจาของกจการนน แตตองไมขดตอจรยธรรมแหงวชาชพ
ขาราชการซงมต าแหนงหรอเงนเดอนประจ าและเจาหนาทอนของรฐซงปฏบตหนาทสอมวลชน ยอม มเสรภาพเชนเดยวกบพนกงานหรอลกจางของเอกชนตามวรรคหนง
การกระท าใด ๆ ไมวาโดยทางตรงหรอทางออมของผด ารงต าแหนงทางการเมอง เจาหนาทของรฐ หรอเจาของกจการ อนเปนการขดขวางหรอแทรกแซงการเสนอขอมลขาวสารหรอแสดงความคดเหนในประเดนสาธารณะของบคคลตามวรรคหนงหรอวรรคสอง ใหถอวาเปนการจงใจใชอ านาจหนาทโดยมชอบและไมมผลใชบงคบ เวนแตเปนการกระท าเพอใหเปนไปตามกฎหมายหรอจรยธรรมแหงวชาชพ
ใหมกฎหมายวาดวยองคการวชาชพสอมวลชนซงประกอบดวยบคคลในวชาชพสอมวลชนและผทรงคณวฒซงมใชเจาหนาทของรฐ รวมทงผแทนองคการเอกชนและผบรโภค เพอปกปองเสรภาพและความเปนอสระของสอมวลชนตามมาตรา ๔๘ สงเสรมจรยธรรมและมาตรฐานแหงวชาชพ พจารณาค ารองขอความเปนธรรมของผซงไดรบผลกระทบจากการใชเสรภาพตามมาตรา ๔๘ และคมครองสวสดการของบคคลตามวรรคหนงและวรรคสอง
มาตรา ๕๐ คลนความถทใชในการสงวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และโทรคมนาคม เปนทรพยากรสอสารของชาตเพอประโยชนสาธารณะ
ใหมองคการของรฐทเปนอสระองคกรหนงท าหนาทจดสรรคลนความถตามวรรคหนงและก ากบการประกอบกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน กจการโทรคมนาคมและกจการสารสนเทศ โดยตองค านงถงความมนคงของรฐ ประโยชนสงสดของประชาชนในระดบชาตและระดบทองถน ค านงถงบคคลดอยโอกาส ทงในดานการศกษา วฒนธรรม และประโยชนสาธารณะอน รวมทงตองจดใหภาคประชาชนและชมชนทองถนสามารถเขาถงและมสวนรวมในการด าเนนการสอมวลชนสาธารณะ ทงน ภายใตยทธศาสตรและแผนพฒนาของชาตและตามทกฎหมายบญญต
การด าเนนการตามวรรคสองตองใหความส าคญกบการแขงขนโดยเสรอยางเปนธรรม และการเกบคาธรรมเนยมหรอคาใชจายในการประกอบกจการดงกลาว ตองใหความส าคญกบการใหบรการททวถง ไดมาตรฐาน มคณภาพ สามารถตรวจสอบได และใหประชาชนโดยทวไปเสยคาใชจายนอยทสด มากกวาการมงหารายไดเขารฐหรอเขาองคกรดงกลาว
เจาของกจการตามมาตรานตองเปนพลเมอง และตองไมด าเนนการในลกษณะทอาจมผลตามทบญญตไวในมาตรา ๔๘ ดวย ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๕๑ เสรภาพในทางวชาการยอมไดรบความคมครอง การศกษาอบรม การเรยนการสอน การวจย และการเผยแพรงานวจยตามหลกวชาการ ยอมไดรบความ
คมครอง ทงน เทาทไมขดตอหนาทของพลเมองหรอศลธรรมอนดของประชาชน
๑๕
การวเคราะหหรอวจารณค าพพากษา ค าวนจฉย หรอค าสงของศาล และการเผยแพรการวเคราะหหรอวจารณดงกลาวทไดกระท าโดยสจรตตามหลกวชาการ ยอมไดรบความคมครอง
มาตรา ๕๒ พลเมองยอมมสทธเทาเทยมกนในการรบการศกษาทมคณภาพและหลากหลายอยางทวถง เพอการพฒนาตนเองทสอดคลองกบวฒนธรรมทองถน ความถนด และศกยภาพของแตละบคคล ตงแตระดบปฐมวยจนถงระดบมธยมศกษาสายสามญและสายอาชพ โดยไมเสยคาใชจาย ทงน ตามทกฎหมายบญญต
ผพการหรอทพพลภาพ ผยากไร หรอผอยในสภาวะยากล าบาก ตองไดรบสทธตามวรรคหนง และการสนบสนนจากรฐเพอใหไดรบการศกษาโดยทดเทยมกบบคคลอน
รฐมหนาทตองจดการศกษาอบรมและสงเสรมการจดการศกษาอบรมขององคกรวชาชพหรอเอกชนเพอใหประชาชนเรยนรตลอดชวต การศกษาเรยนรดวยตนเอง การศกษาทางเลอก และการศกษาประเภทอน ทหลากหลาย ทงน เพอใหประชาชนมศลธรรม มการพฒนาจตใจ และปญญา
มาตรา ๕๓ พลเมองยอมมเสรภาพในการชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธ การจ ากดเสรภาพตามวรรคหนง จะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย
เฉพาะในกรณการชมนมในทสาธารณะและเพยงเทาทจ าเปน เพอประโยชนในการรกษาความมนคงของรฐ ความปลอดภยสาธารณะ ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน ความปลอดภยดานการสาธารณสข หรอการคมครองสทธหรอเสรภาพของบคคลอน
มาตรา ๕๔ พลเมองยอมมเสรภาพในการรวมกนเปนสมาคม สหภาพ สหพนธ สหกรณ กลมเกษตรกร องคการภาคเอกชน องคการเอกชน หรอหมคณะอน
ขาราชการซงมต าแหนงหรอเงนเดอนประจ าและเจาหนาทอนของรฐยอมมเสรภาพในการรวมกลมกน แตตองไมกระทบตอประสทธภาพในการบรหารราชการแผนดนและความตอเนองในการใหบรการสาธารณะ ทงน ตามทกฎหมายบญญต
การจ ากดเสรภาพตามวรรคหนงและวรรคสอง จะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอคมครองประโยชนสวนรวมของประชาชน เพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอเพอปองกนมใหมการผกขาดในทางเศรษฐกจ
มาตรา ๕๕ พลเมองยอมมสทธทางการเมองตามรฐธรรมนญน และมเสรภาพในการรวมกนจดตง พรรคการเมองหรอกลมการเมอง เพอสรางเจตนารมณทางการเมองของพลเมอง และเพอด าเนนกจกรรมในทางการเมองใหเปนไปตามเจตนารมณนนตามวถทางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามทบญญตไวในรฐธรรมนญน
มาตรา ๕๖ พลเมองยอมมเสรภาพในการประกอบกจการ อาชพ หรอวชาชพ การจ ากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย
เฉพาะเพอประโยชนในการรกษาความมนคงของรฐหรอเศรษฐกจของประเทศ การคมครองประชาชนในดานสาธารณปโภค การรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน การจดระเบยบการประกอบอาชพ
๑๖
หรอวชาชพซงตองไมกอใหเกดการผกขาดเกนความจ าเปน การคมครองผบรโภค การผงเมอง การรกษาทรพยากรธรรมชาตหรอสงแวดลอม สวสดภาพของประชาชน หรอเพอปองกนการผกขาด หรอขจดความ ไมเปนธรรมในการแขงขน
การเกณฑแรงงานจะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอประโยชนในการปองปดภยพบตสาธารณะอนมมาเปนการฉกเฉน หรอโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายซงใหกระท าไดในระหวางเวลาทประเทศอยในภาวะสงครามหรอการรบ หรอในระหวางเวลาทมประกาศสถานการณฉกเฉนหรอประกาศใชกฎอยการศก หรอเปนกรณทกฎหมายบญญตใหกระท าไดตามค าพพากษา หรอค าสงของศาลเพอประโยชนในการก าหนดเงอนไขเพอคมความประพฤตของผกระท าความผด
มาตรา ๕๗ พลเมองยอมมสทธไดรบคาจางทเปนธรรม มหลกประกนความปลอดภย อาชวอนามย สวสดภาพ และสวสดการในการท างาน ทเหมาะสมและเปนธรรม รวมทงมหลกประกนในการด ารงชวตทงในระหวางการท างานและเมอพนภาวะการท างาน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๕๘ พลเมองยอมมสทธในดานสาธารณสขตามทกฎหมายบญญต ดงตอไปน (๑) ด ารงชวตในสงแวดลอมและสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพทด (๒) รบบรการสาธารณสขทเหมาะสมอยางทวถง มคณภาพ ไดมาตรฐาน และไดรบสทธประโยชน
ดานสาธารณสขขนพนฐานอนจ าเปนอยางเทาเทยมกน (๓) ไดรบขอมลดานสขภาพทถกตองและทนสมยจากรฐ พลเมองซงไดรบความเสยหายจากการรบบรการสาธารณสขและผใหบรการสาธารณสขซงไดรบความ
เสยหายจากการปฏบตหนาทตามจรยธรรมและมาตรฐานแหงวชาชพ ยอมไดรบความคมครองทเหมาะสมจากรฐ ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๕๙ พลเมองยอมมสทธเขาถงและไดรบบรการสาธารณะของรฐทจดใหอยางตอเนอง ทวถง และเทาเทยมกน โดยตองมการปรบปรงใหทนสมยอยเสมอ
มาตรา ๖๐ สทธของผบรโภคยอมไดรบความคมครอง ใหมองคการเพอการคมครองผบรโภคทเปนอสระซงมใชหนวยงานของรฐ ประกอบดวยตวแทนผบรโภค
ท าหนาทใหความเหนเพอประกอบการพจารณาของหนวยงานของรฐในการตราและการบงคบใชกฎหมายและกฎ ใหความเหนในการก าหนดมาตรการตาง ๆ เพอคมครองผบรโภค รวมทงตรวจสอบและรายงานการกระท าหรอการละเลยไมกระท าการอนเปนการคมครองผบรโภค และเสนอทางแกไขเยยวยาความเสยหายทผบรโภคไดรบ ตลอดจนสนบสนนและสงเสรมใหผบรโภคมความรและทกษะทจ าเปนดานการคมครองผบรโภค ทงน ใหรฐสนบสนนงบประมาณในการด าเนนการขององคการดงกลาวดวย
มาตรา ๖๑ พลเมองยอมมสทธไดรบทราบและเขาถงขอมลหรอขาวสารสาธารณะในความครอบครองของรฐ เวนแตการเปดเผยขอมลหรอขาวสารนนจะกระทบตอความมนคงของรฐ ความปลอดภยของประชาชน หรอสวนไดเสยอนพงไดรบความคมครองของบคคลอน หรอเปนขอมลสวนบคคล ทงน ตามทกฎหมายบญญต
๑๗
มาตรา ๖๒ พลเมองยอมมสทธเสนอเรองราวรองทกข และมสวนรวมในกระบวนการพจารณาของเจาหนาทของรฐในการปฏบตราชการทางปกครองอนมผลหรออาจมผลกระทบตอสทธหรอเสรภาพของตน รวมทงไดรบแจงผลการพจารณาในเวลาอนรวดเรว
พลเมองยอมมสทธไดรบขอมล ค าชแจง และเหตผลจากรฐ กอนการอนญาตหรอการด าเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพ คณภาพชวต หรอสวนไดเสยส าคญอนใดทเกยวกบตนหรอชมชน และมสทธแสดงความคดเหนของตนตอหนวยงานทเกยวของเพอน าไปประกอบการพจารณาในเรองดงกลาว
การก าหนดยทธศาสตรชาต การวางแผนพฒนาเศรษฐกจ สงคม และแผนอน การเวนคนอสงหารมทรพย การผงเมอง การก าหนดเขตการใชประโยชนในทดน และการตรากฎหมายหรอการออกกฎ ทอาจมผลกระทบตอสวนไดเสยส าคญของประชาชน ใหรฐจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนอยางทวถงกอนด าเนนการเพอน าความคดเหนนนไปประกอบการพจารณา โดยใหค านงถงพนททางประวตศาสตรและพนททางวฒนธรรมดวย
มาตรา ๖๓ ชมชนยอมมสทธปกปอง ฟนฟ อนรกษ สบสาน และพฒนาขนบธรรมเนยม จารตประเพณ ศลปวฒนธรรม และภมปญญาอนดงามของชมชน ทองถน และของชาต และมสวนรวมในการจดการ การบ ารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม รวมทงความหลากหลายทางวฒนธรรมและทางชวภาพอยางสมดลและยงยน
พลเมองยอมมสทธรวมกบชมชนหรอรวมกบรฐในการด าเนนการตามวรรคหนง ตลอดจนพฒนา ดานตางๆ ทเปนประโยชนตอชมชน
มาตรา ๖๔ สทธของพลเมองทจะมสวนรวมกบรฐและชมชน ในการไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยางเปนธรรม และในการคมครอง สงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอม เพอใหด ารงชพอยไดอยางปกตและตอเนองในสงแวดลอมทดและไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพ สวสดภาพ หรอคณภาพชวตของตน ยอมไดรบความคมครอง
การด าเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ จะกระท ามได เวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชนโดยบคคลซงมไดมสวนไดเสย และในกรณทมการประเมนสงแวดลอม ในระดบยทธศาสตรตองพจารณาใหสอดคลองกนดวย ตลอดจนจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอน รวมทงไดใหองคการอสระซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและสขภาพ และผแทนสถาบนอดมศกษาทจดการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตหรอดานสขภาพ ใหความเหนประกอบกอนมการด าเนนการดงกลาว
สทธของพลเมองและชมชนซงอาจไดรบผลกระทบจากการด าเนนการตามมาตรานทจะฟองรฐหรอหนวยงานของรฐเพอใหปฏบตหนาทตามบทบญญตน ยอมไดรบความคมครอง
๑๘
สวนท ๓ การมสวนรวมทางการเมอง
------------
มาตรา ๖๕ พลเมองยอมมสทธรบรและแสดงความคดเหนเพอประกอบการจดท าและตดสนใจเกยวกบนโยบายสาธารณะ ทงในระดบชาต ระดบภมภาค และระดบทองถน รวมทงการพจารณารางกฎหมาย กฎ และโครงการหรอกจกรรมบรรดาทอาจมผลกระทบตอวถชวต ความเปนอยโดยปกตสข คณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต สขภาพ หรอการอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
หนวยงานของรฐทเกยวของกบการก าหนดนโยบายสาธารณะในแตละเรอง มหนาทตองด าเนนการใหพลเมองเขามามสวนรวมแสดงความคดเหนตามวรรคหนง
วธด าเนนการเพอใหพลเมองไดใชสทธตามมาตราน ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๖๖ พลเมองผมสทธเลอกตงไมนอยกวาหนงหมนคนยอมมสทธรวมกนเขาชอเสนอรางกฎหมายตามภาค ๑ หมวด ๒ สวนท ๒ สทธและเสรภาพของบคคล และภาค ๒ หมวด ๒ แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ ตามรฐธรรมนญน ตอรฐสภา ทงน ตามทกฎหมายบญญต
หนวยงานของรฐทเกยวของกบการจดท าและตรวจพจารณารางกฎหมายมหนาทสนบสนนการจดท าและเสนอรางกฎหมายของพลเมองตามทกฎหมายบญญต
ในการพจารณารางกฎหมายตามวรรคหนง สภาผแทนราษฎรและวฒสภาตองใหผแทนของผทเขาชอเสนอรางกฎหมายนนชแจงหลกการของรางกฎหมาย และคณะกรรมาธการวสามญเพอพจารณารางกฎหมายดงกลาวจะตองประกอบดวยผแทนของผทเขาชอเสนอรางกฎหมายนนจ านวนไมนอยกวาหนงในสามของจ านวนกรรมาธการทงหมดดวย
มาตรา ๖๗ พลเมองผมสทธเลอกตงยอมมสวนรวมตดสนใจโดยการออกเสยงประชามตในการ แกไขเพมเตมรฐธรรมนญ หรอในกรณทมประกาศพระบรมราชโองการใหมการออกเสยงประชามตเนองจาก เปนเรองทอาจกระทบถงประโยชนไดเสยของชาตหรอประชาชน หรอในกรณทรฐธรรมนญหรอกฎหมายบญญต ใหมการออกเสยงประชามต ทงน ตามหลกเกณฑและวธการตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย การออกเสยงประชามต
การออกเสยงประชามตตามวรรคหนงอาจจดใหเปนการออกเสยงเพอมขอยตโดยเสยงขางมากของ ผมสทธออกเสยงประชามตในปญหาทจดใหมการออกเสยงประชามต หรอเปนการออกเสยงเพอใหค าปรกษา แกคณะรฐมนตรกได เวนแตจะมกฎหมายบญญตไวเปนอยางอน
การออกเสยงประชามตตองเปนการใหออกเสยงในกจการตามทจดใหมการออกเสยงประชามต และการจดใหมการออกเสยงประชามตในเรองทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญหรอเกยวกบตวบคคลหรอกลมบคคล จะกระท ามได เวนแตทมบญญตไวในรฐธรรมนญน
๑๙
มาตรา ๖๘ พลเมองยอมมสทธตอตานโดยสนตวธซงการกระท าใดๆ ทเปนไปเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญน
๒๐
สวนท ๔ การมสวนรวมในการตรวจสอบ
------------
มาตรา ๖๙ หนวยงานของรฐ องคการภาคเอกชน องคการเอกชน หรอองคกรใดทด าเนนกจกรรมโดย ใชเงนแผนดน มหนาทตองเปดเผยขอมลเกยวกบการด าเนนการดงกลาวตอสาธารณะเพอใหพลเมองไดตดตามและตรวจสอบ ทงน ตามทกฎหมายบญญต เวนแตเปนขอมลเกยวกบความมนคงของรฐหรอเปนขอมลทมกฎหมายบญญตหามมใหเปดเผย
มาตรา ๗๐ เพอประโยชนแหงการปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบ พลเมองยอม มสทธรองขอขอมลรวมทงตดตามและตรวจสอบ ในเรองดงตอไปน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
(๑) การด าเนนงานหรอการปฏบตหนาทของผด ารงต าแหนงทางการเมอง หนวยงานของรฐ และเจาหนาทของรฐ
(๒) การใชจายเงนแผนดนหรอการจดซอจดจางของหนวยงานของรฐ (๓) การรบบรจาคและการใชจายเงนของพรรคการเมองหรอกลมการเมองและผสมครรบเลอกตง
ในทกระดบ (๔) การใชจายเงนของบคคลหรอนตบคคลทมธรกรรมกบหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐ
ทมหลกฐานอนควรเชอไดวาจะมสวนรวมในการทจรตหรอประพฤตมชอบ โดยรองขอใหองคกรตามรฐธรรมนญ ซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐหรอหนวยงานของรฐทควบคม ก ากบ หรอรบจดแจงหรอจดทะเบยน นตบคคลดงกลาว เปนผด าเนนการ
การเปดเผยขอมลตามวรรคหนง จะกระท ามได ถาขอมลนนจะกระทบตอความมนคงของรฐ ความปลอดภยของประชาชน หรอสวนไดเสยอนพงไดรบความคมครองของบคคลอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
พลเมองและสอมวลชนซงใหขอมลโดยสจรตแกองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการ ใชอ านาจรฐ หนวยงานของรฐ หรอตอสาธารณะ เกยวกบการปฏบตหนาทของผด ารงต าแหนงทางการเมอง หนวยงานของรฐ หรอเจาหนาทของรฐ ยอมไดรบความคมครอง
ผซงใชสทธตามวรรคหนงโดยไมสจรต ยอมตองมความรบผดตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๗๑ เพอสงเสรมใหพลเมองในแตละจงหวดมสวนรวมโดยตรงในการตรวจสอบการใชอ านาจรฐภายในเขตจงหวดของตน รวมทงสงเสรมใหพลเมองยดมนในความซอสตยสจรต ใหมสภาตรวจสอบภาคพลเมองในแตละจงหวดประกอบดวยสมาชกจ านวนไมเกนหาสบคนซงตองมภมล าเนาในจงหวดนน และมทมา จากผแทนสมชชาพลเมองจ านวนไมเกนหนงในส ผแทนองคการเอกชนจ านวนไมเกนหนงในส และสมาชกสวนทเหลอมาจากพลเมองผมสทธเลอกตง
๒๑
คณสมบต ลกษณะตองหาม วธการไดมาซงสมาชก การตรวจสอบประวต ความประพฤต และจรยธรรม วาระการด ารงต าแหนงและการพนจากต าแหนงของสมาชก วธด าเนนการตามอ านาจหนาท หนวยธรการของสภาตรวจสอบภาคพลเมอง และการอนทจ าเปน ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต
สภาตรวจสอบภาคพลเมองมอ านาจหนาทภายในเขตจงหวดของตนในการตรวจสอบการกระท าของผสมครรบเลอกตง ผบรหารทองถน สมาชกสภาทองถน เจาหนาทของรฐ และหนวยงานของรฐทปฏบตหนาท ในเขตจงหวดนน โดยเฉพาะในเรองดงตอไปน
(๑) การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ผบรหารทองถน และสมาชกสภาทองถน รวมทงการไดมาซงสมาชกวฒสภา ใหเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม
(๒) การกระท าของผบรหารทองถน สมาชกสภาทองถน เจาหนาทของรฐ และหนวยงานของรฐทปฏบตหนาทในเขตจงหวดนนทมปญหาเกยวกบความชอบดวยกฎหมาย
(๓) การใชจายเงนแผนดนหรอการทจรตในการจดซอจดจางของหนวยงานของรฐ (๔) การละเมดสทธหรอเสรภาพของประชาชน (๕) การกระท าทเปนการขดกนแหงผลประโยชน หรอการละเมดจรยธรรม
มาตรา ๗๒ พลเมองผมสทธเลอกตงจ านวนไมนอยกวาสองหมนคน มสทธเขาชอรองขอตอประธานรฐสภา เพอใหรฐสภามมตใหถอดถอนผด ารงต าแหนงทางการเมองหรอผด ารงต าแหนงอน หรอตดสทธทางการเมองหรอสทธ ในการด ารงต าแหนงอนตามมาตรา ๒๕๓ โดยอยางนอยตองก าหนดใหค ารองขอตองระบพฤตการณทกลาวหาวาผนนกระท าความผดเปนขอๆ ใหชดเจนดวย
หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการเขาชอรองขอตามวรรคหนง ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต
๒๒
ภาค ๒ ผน าการเมองทดและระบบผแทนทด
------------
หมวด ๑ ผน าการเมองทดและระบบผแทนทด
------------
มาตรา ๗๓ ผน าการเมองทงระดบชาตและระดบทองถนซงเปนผอาสามาปฏบตหนาทสาธารณะ ยอมตองเปนพลเมองทด มความเสยสละ ซอสตยสจรต มความรบผดชอบตอต าแหนงหนาท ตอประเทศชาตและประชาชน ด ารงตนเปนแบบอยางอนดงามของสงคม ยดมนในจรยธรรมและธรรมาภบาล จงรกภกดตอชาต ศาสนา พระมหากษตรย และรบใชประชาชนอยางเตมก าลงความสามารถ โดยผน าการเมองดงกลาวไดแกบคคลดงตอไปน
(๑) ผสมครรบเลอกตงทกประเภทและทกระดบ (๒) ผด ารงต าแหนงทางการเมองทงระดบชาตและระดบทองถนทกต าแหนง ผน าอนในภาครฐยอมตองปฏบตตนเชนเดยวกบผน าการเมองตามวรรคหนงดวย ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๗๔ มาตรฐานทางจรยธรรมของผน าการเมองและเจาหนาทของรฐแตละประเภท ใหเปนไปตามประมวลจรยธรรมทสมชชาคณธรรมแหงชาตก าหนดขนหรอใหความเหนชอบ โดยจะตองมกลไกและระบบในการด าเนนงานเพอใหการบงคบใหเปนไปตามประมวลจรยธรรมนนเปนไปอยางมประสทธภาพ และมการก าหนดขนตอนการลงโทษตามความรายแรงแหงการกระท า
การฝาฝนหรอไมปฏบตตามมาตรฐานทางจรยธรรมตามวรรคหนงของเจาหนาทของรฐ ใหถอวาเปนการกระท าผดทางวนย และใหผบงคบบญชาด าเนนการทางวนยตอไป ในกรณทผด ารงต าแหนงทางการเมองฝาฝนหรอไมปฏบตตาม ใหสมชชาคณธรรมแหงชาตหรอผทสมชชาคณธรรมแหงชาตมอบหมายไตสวนการฝาฝนหรอ ไมปฏบตตามดงกลาวโดยเรว และใหสมชชาคณธรรมแหงชาตรายงานตอสภาผแทนราษฎร วฒสภา คณะรฐมนตร หรอสภาทองถนทเกยวของ แลวแตกรณ และแจงใหสมชชาพลเมองทราบดวย ในกรณทสมชชาคณธรรมแหงชาตเหนสมควรเปดเผยผลการไตสวนดงกลาวตอสาธารณะเพอปองปรามมใหมการฝาฝนมาตรฐานทางจรยธรรมตอไป กใหเปดเผยผลการไตสวนดงกลาวได
เมอไดรบรายงานจากสมชชาคณธรรมแหงชาต ใหองคกรตามวรรคสองพจารณาและด าเนนการตามอ านาจหนาทโดยไมตองสอบสวนหรอไตสวนอก แลวแจงผลใหสมชชาคณธรรมแหงชาตทราบตามระยะเวลา ทสมชชาคณธรรมแหงชาตก าหนด และใหสมชชาคณธรรมแหงชาตเปดเผยผลการด าเนนการดงกลาวใหทราบ เปนการทวไป
การฝาฝนหรอไมปฏบตตามมาตรฐานทางจรยธรรมของผด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร รฐมนตร สมาชกสภาผแทนราษฎร หรอสมาชกวฒสภา ซงเปนการกระท าผดรายแรง ยอมเปนเหตแหงการถอดถอนหรอ
๒๓
การตดสทธทางการเมองตามมาตรา ๒๕๓ โดยใหสมชชาคณธรรมแหงชาตสงเรองใหคณะกรรมการการเลอกตงพจารณาด าเนนการโดยเรว ในกรณทผฝาฝนหรอไมปฏบตตามมาตรฐานทางจรยธรรมอยางรายแรงดงกลาวเปน ผด ารงต าแหนงทางการเมองอน ใหสมชชาคณธรรมแหงชาตสงเรองใหรฐสภาพจารณาถอดถอนตอไปตามมาตรา ๒๕๓ ทงน ตามทกฎหมายวาดวยสมชชาคณธรรมแหงชาตบญญต
ใหคณะกรรมการการเลอกตงจดใหมการออกเสยงลงคะแนนตามวรรคสในการเลอกตงสมาชก สภาผแทนราษฎรเปนการทวไปซงจะจดขนในคราวตอไป โดยในกรณทเปนผด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร หรอรฐมนตรใหออกเสยงลงคะแนนในทกเขตเลอกตงทวประเทศ แตในกรณทเปนผด ารงต าแหนงสมาชก สภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภา ใหออกเสยงลงคะแนนในภาคทผนนไดรบเลอกตงหรอทผนนมภมล าเนาอย แลวแตกรณ แลวใหด าเนนการดงตอไปน
(๑) ในกรณทมคะแนนเสยงขางมากใหถอดถอนผใด ใหถอดถอนผนนออกจากต าแหนงและใหตดสทธทางการเมองหรอสทธในการด ารงต าแหนงอนของผนนเปนเวลาหาปนบแตวนลงคะแนนเสยง
(๒) ในกรณทมการออกเสยงลงคะแนนเมอผนนพนจากต าแหนงไปแลว ถามคะแนนเสยงขางมากให ถอดถอนผใด ใหตดสทธทางการเมองหรอสทธในการด ารงต าแหนงอนของผนนเปนเวลาหาปนบแตวนลงคะแนนเสยง
การลงคะแนนเสยงตามมาตรานใหเปนทสด และจะมการรองขอใหมการลงคะแนนเสยงถอดถอน หรอใหตดสทธผนนทางการเมองหรอสทธในการด ารงต าแหนงอน โดยอาศยเหตเดยวกนอกมได แตไมกระทบกระเทอนการพจารณาของศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมอง
การรบสมครเลอกตง การเลอก การสรรหา การกลนกรอง การพจารณา หรอการแตงตงบคคลใด เขาสต าแหนงทใชอ านาจรฐไมวาต าแหนงใด รวมทงการยาย การเลอนต าแหนง การเลอนเงนเดอน หรอการ ลงโทษบคคลใด ตองใชพฤตกรรมทางจรยธรรมของบคคลนนมาเปนหลกส าคญประการหนงในการพจารณาดวย
ใหมสมชชาคณธรรมแหงชาตมอ านาจหนาทปลกฝงและสงเสรมจรยธรรมของประชาชนและผด ารงต าแหนงสาธารณะและอ านาจหนาทอน
องคประกอบ การไดมา อ านาจหนาท วธไตสวนและการพจารณาของสมชชาคณธรรมแหงชาต และการอนทจ าเปน ใหเปนไปตามทกฎหมายวาดวยสมชชาคณธรรมแหงชาตบญญต
มาตรา ๗๕ ผด ารงต าแหนงทางการเมองและผน าอนในภาครฐอยางนอยตองปฏบตตนดงน (๑) แยกเรองสวนตวออกจากต าแหนงหนาท และยดประโยชนสวนรวมของประเทศชาตและประชาชน
เหนอประโยชนสวนตนและของพรรคการเมองหรอกลมการเมองทตนสงกด (๒) รบฟงความคดเหนของประชาชน สนบสนนการมสวนรวมของประชาชนอยางแทจรง ทงทาง
การเมอง การบรหารราชการแผนดน และในการตรวจสอบทกระดบ และน าความเหนของประชาชนมาประกอบการตดสนใจ
(๓) แสดงความคดเหน อภปราย หรอใหขอมลขาวสารแกประชาชนอยางครบถวน ถกตอง และ ไมบดเบอนขอเทจจรง
๒๔
(๔) แสดงความรบผดชอบทางการเมองเมอตนหรอผอยในความรบผดชอบของตนกระท าผด หรอกอใหเกดความเสยหายแกประเทศชาตหรอประชาชน
(๕) เมอพบวามการกระท าซงมลกษณะฝาฝนรฐธรรมนญ กฎหมาย หรอประมวลจรยธรรม ตองคดคานการกระท าดงกลาว และแจงใหองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ ทราบเพอด าเนนการตามอ านาจหนาทตอไป
ผด ารงต าแหนงทางการเมองและผน าอนในภาครฐอยางนอยตองไมกระท าการดงตอไปน (๑) ใชต าแหนงหนาทเพอประโยชนสวนตนหรอประโยชนของพรรคการเมองหรอกลมการเมองทตน
สงกด หรอกระท าการอนอนเปนการขดกนแหงผลประโยชน ไมวาการนนจะตองหามตามรฐธรรมนญหรอกฎหมาย หรอไม
(๒) ละเมดหลกส าคญทางศลธรรม ศาสนา และประเพณ (๓) ใชวาจาไมสภาพ หรอกระท าการทกอใหเกดความเกลยดชงกนระหวางคนในชาตหรอศาสนา หรอการ
ใชความรนแรงระหวางกน (๔) ยอมใหบคคลหรอกลมบคคลใดครอบง าหรอชน าโดยมชอบดวยกฎหมายหรอขดตอประมวล
จรยธรรมในการปฏบตหนาทหรอด าเนนกจกรรม (๕) ใชอ านาจหนาททมงสรางความนยมทางการเมองทอาจกอใหเกดความเสยหายตอระบบเศรษฐกจ
ของประเทศและประชาชนในระยะยาว (๖) เลยงหรอชน าใหบคคลอนเลยงการปฏบตตามรฐธรรมนญและกฎหมาย รวมทงแสดงความเหน
ท านองดงกลาวตอสาธารณะ
มาตรา ๗๖ พรรคการเมองตองจดองคกรภายใน ด าเนนกจการ และออกขอบงคบ ใหสอดคลองกบหลกการพนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ไมขดตอสถานะ และการปฏบตหนาทของสมาชกสภาผแทนราษฎรในฐานะทเปนผแทนปวงชนชาวไทย และมหนาทพทกษผลประโยชนของชาตและประชาชน
คณะกรรมการบรหารพรรคการเมองมหนาทด าเนนกจการของพรรคการเมองใหเปนไปตามรฐธรรมนญ กฎหมาย และขอบงคบพรรคการเมอง ดวยความรอบคอบ ระมดระวง และซอสตยสจรต เพอประโยชนของชาตและประชาชน และตองสงเสรมความเปนประชาธปไตยในพรรคการเมอง โดยใหน าความในมาตรา ๗๕ มาใชบงคบกบการวางตนของกรรมการบรหารพรรคการเมองดวยโดยอนโลม
การพจารณาสงผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรทงแบบแบงเขตเลอกตงและแบบบญชรายชอ ตองมการหยงเสยงประชาชนหรอสมาชกพรรคการเมองในเขตเลอกตงหรอในภาค และตองมเงอนไขวาในกรณทบญชรายชอของพรรคการเมองใดมรายชอผสมครรบเลอกตงเพศใดมากกวาอกเพศหนงแลว อยางนอยในบญชรายชอนนตองมรายชอผสมครรบเลอกตงซงเปนเพศตรงขามกบเพศนนไมนอยกวาหนงในสาม ทงน ตามหลกเกณฑและวธการทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองและกลมการเมองบญญต
การรบบรจาค การใชจายเงนในการด าเนนกจกรรมทางการเมองของพรรคการเมอง ผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร และสมาชกสภาผแทนราษฎรทสงกดพรรคการเมอง ยอมอยในความควบคมและ
๒๕
รบผดชอบของคณะกรรมการบรหารพรรคการเมอง ซงตองกระท าตามกฎหมาย โปรงใส และตรวจสอบได ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองและกลมการเมองและพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา
การมมตของพรรคการเมองใหสมาชกสภาผแทนราษฎรลงมตใด ๆ ในสภาผแทนราษฎร จะกระท าได กแตโดยทประชมของสมาชกสภาผแทนราษฎรทสงกดพรรคการเมองนน
สมาชกสภาผแทนราษฎรซงสงกดพรรคการเมองมจ านวนไมนอยกวาหนงในส หรอกรรมการบรหารพรรคการเมองผใดผหนง หรอสมาชกพรรคการเมองมจ านวนไมนอยกวาหนงพนคน หรอพลเมองไมนอยกวา หาพนคน เหนวาการจดองคกรภายใน การด าเนนกจการ ขอบงคบพรรคการเมอง หรอมตใดไมเปนไปตามมาตรา น มสทธรองขอตอคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองใหปรบปรงแกไขการนนใหเปนไปตามมาตรานได ในกรณทคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองไมด าเนนการตามทรองขอ หรอด าเนนการไมเปนไปตามทรองขอ ใหมสทธยนค ารองขอใหศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉย
ในกรณทศาลรฐธรรมนญวนจฉยวาการจดองคกรภายใน การด าเนนกจการ ขอบงคบพรรคการเมอง หรอมตใดไมเปนไปตามมาตราน ใหการนนเปนอนสนผล และใหคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองปฏบตใหเปนไปตามค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญโดยพลน
ใหน าความในมาตรานมาใชบงคบกบกลมการเมองซงจดตงขนโดยคณะบคคลซงมวตถประสงคทางการเมองและมฐานะเปนนตบคคล ซงไดแจงไวกบคณะกรรมการการเลอกตง เทาทจะกระท าได ทงน ตามทคณะกรรมการการเลอกตงก าหนดโดยปรกษาหารอกบกลมการเมองทงหลายตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองและกลมการเมอง
มาตรา ๗๗ ใหสมชชาคณธรรมแหงชาตประเมนผลการวางตนของผน าการเมองและผน าอนในภาครฐ และใหคณะกรรมการประเมนผลแหงชาตประเมนผลการด าเนนการของพรรคการเมองและกลมการเมอง แลวใหแจงใหผนน พรรคการเมอง รวมทงกลมการเมองนนทราบ และประกาศใหประชาชนทราบเปนการทวไป ทงน ตามทกฎหมายบญญต
องคประกอบ ทมา อ านาจหนาท และการอนทจ าเปนในการด าเนนการของคณะกรรมการประเมนผลแหงชาต ใหเปนไปตามกฎหมายวาดวยคณะกรรมการประเมนผลแหงชาต
๒๖
หมวด ๒ แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ
------------
มาตรา ๗๘ บทบญญตในหมวดนมไวเพอเปนเจตจ านงใหรฐด าเนนการตรากฎหมายและก าหนดนโยบายการบรหารราชการแผนดน
มาตรา ๗๙ รฐตองพทกษรกษาไวซงสถาบนพระมหากษตรย เอกราช อธปไตย และบรณภาพ แหงอาณาเขตและเขตอ านาจรฐ ความมนคงของรฐ การปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย ทรงเปนประมข และผลประโยชนของชาต รวมทงตองจดใหมก าลงทหาร อาวธยทโธปกรณและเทคโนโลย ททนสมย โดยเหมาะสมและเพยงพอแกความจ าเปนเพอด าเนนการดงกลาว และเพอการพฒนาประเทศ
มาตรา ๘๐ รฐตองใหความอปถมภและคมครองพระพทธศาสนาซงเปนศาสนาทประชาชนชาวไทย สวนใหญนบถอมาชานาน และศาสนาอน สงเสรมใหศาสนกชนเขาใจและเขาถงหวใจของศาสนาของตน สงเสรมความเขาใจอนดและความสมานฉนทระหวางศาสนกชนของทกศาสนา รวมทงสนบสนนการน าหลกธรรมของศาสนามาใชเพอเสรมสรางศลธรรม พฒนาจตใจ และปญญา
มาตรา ๘๑ รฐตองสงเสรมสมพนธไมตรและความรวมมอกบนานาประเทศและองคการระหวางประเทศ และปฏบตตามสนธสญญาและพนธกรณทท าไว เพอใหเกดประโยชนตอประเทศและประชาชน ทงในเรองสทธมนษยชน การเมอง ความมนคง เศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม วฒนธรรม และการพฒนา บนพนฐานของการเคารพอธปไตยแหงดนแดน ความเสมอภาค ผลประโยชนรวมกน และเปนไปตามกฎหมายระหวางประเทศ รวมทงตองจดสรรทรพยากรเพอใหเกดพฒนาการตามพนธกรณใหมความกาวหนาตามล าดบ
มาตรา ๘๒ รฐตองด าเนนการตามแนวนโยบายพนฐานแหงรฐ และตองจดระบบงานราชการและ งานของรฐอยางอน ดงตอไปน
(๑) จดระบบงานราชการและงานของรฐอยางอนใหเปนไปตามหลกธรรมาภบาล (๒) พฒนาและสรางโอกาสเพอลดความเหลอมล าและสรางความเปนธรรมอยางยงยน (๓) กระจายอ านาจ และจดภารกจ อ านาจหนาท และขอบเขตความรบผดชอบทชดเจน ระหวาง
ราชการสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน รวมทงพฒนาจงหวดทมความพรอมใหเปนองคกรบรหารทองถนขนาดใหญ โดยค านงถงเจตนารมณของประชาชนในจงหวดนน
(๔) มกลไกปองกนและขจดการทจรตและประพฤตมชอบทมประสทธภาพทงในภาครฐและภาคเอกชน (๕) มกลไกในการก ากบและควบคมใหการใชอ านาจรฐเปนไปเพอประโยชนสวนรวมของชาตและ
ประชาชนอยางแทจรง (๖) คมครองใหประชาชนมความปลอดภยในชวตและทรพยสน และใหบรการประชาชนอยางทวถง
สะดวก และรวดเรว
๒๗
(๗) สงเสรมและคมครองเจาหนาทของรฐใหปฏบตหนาทอยางมจรยธรรม การจดท าบรการสาธารณะใดทองคกรบรหารทองถน ชมชน หรอบคคล สามารถด าเนนการไดโดย
มมาตรฐาน คณภาพ และประสทธภาพ ไมนอยกวารฐ รฐพงกระจายภารกจดงกลาวใหองคกรบรหารทองถน ชมชน หรอเอกชนดงกลาว ด าเนนการภายใตการก ากบดแลทเหมาะสมจากรฐ
มาตรา ๘๓ รฐตองสงเสรมความเขมแขงของชมชนทองถน ดงตอไปน (๑) มสวนรวมในการก าหนดนโยบาย แผน และงบประมาณในการพฒนาทองถน รวมกบสวนราชการ
และองคกรบรหารทองถน (๒) สงวน ดแลรกษา และใชประโยชนในทรพยากรธรรมชาตในชมชนอยางยงยน (๓) คมครองและรกษาสงแวดลอม สขภาพ ตลอดจนเสรมสรางคณภาพชวตทดทางเศรษฐกจ สงคม
และความรรกสามคคของบคคลในชมชนนนและกบชมชนอน (๔) สงเสรมและรกษาไวซงขนบธรรมเนยม จารตประเพณ ศลปวฒนธรรม และภมปญญาอนดงาม
ของชมชน ของทองถน และของชาต (๕) คมครองชนพนเมองและชนชาตพนธใหด ารงอตลกษณของตนไดอยางมศกดศร รฐตองสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนไดเขามามสวนรวมอยางแทจรงกบรฐ ชมชน และองคกร
บรหารทองถน ในการด าเนนการตามมาตราน
มาตรา ๘๔ รฐตองจด สงเสรม และท านบ ารงการศกษาอบรมทกระดบและทกรปแบบ โดย (๑) สนบสนนใหมการจดการศกษาอบรมโดยมผเรยนเปนศนยกลาง เพอพฒนาคนใหเกดความร
มศลธรรม มการพฒนาจตใจ ปญญา และทกษะชวต ทเหมาะสมและสอดคลองกบความตองการของประเทศ และพฒนาการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศและของโลก
(๒) มนโยบายการศกษาทมความตอเนอง (๓) มการจดสรรคาใชจายพนฐานทเพยงพอ (๔) มการพฒนาหลกสตรทงในสวนกลางและทองถน เพอใหมการเรยนการสอนทเหมาะสมกบ
ภมสงคมและพฒนาการของโลก (๕) พฒนาคร บคลากรทางการศกษา และปราชญชาวบาน รวมทงจดระบบการใหคาตอบแทนและ
สทธประโยชนทพงได เพอลดความเหลอมล าระหวางบคลากรในภาครฐและภาคเอกชน (๖) สงเสรมและสนบสนนการศกษา วจย และพฒนาดานวทยาศาสตร เทคโนโลย และนวตกรรม
และการเผยแพรขอมลดงกลาว รวมทงการคมครองภมปญญาและสทธประโยชนทเกดขน
มาตรา ๘๕ รฐตองคมครองและพฒนาเดกและเยาวชนใหมความสมบรณทงทางรางกาย จตใจ สตปญญา คณธรรม และจรยธรรม เสรมสรางและพฒนาความเปนปกแผนของสถาบนครอบครว สงเคราะหและจดสวสดการใหแกผพการหรอทพพลภาพ ผยากไร และผอยในสภาวะยากล าบาก และพฒนาระบบหลกประกนรายไดและสวสดการอนส าหรบผสงอาย ทงน เพอใหมคณภาพชวตทดขนและพงตนเองได
๒๘
ตลอดจนสงเสรมและสนบสนนใหองคกรบรหารทองถน ชมชน และเอกชน มสวนรวมในการสงเสรมการด าเนนการดงกลาวดวย
มาตรา ๘๖ รฐตองจดและสงเสรมใหประชาชนไดรบบรการสาธารณสขทเหมาะสม ทวถง มคณภาพ ไดมาตรฐาน และไดรบสทธประโยชนขนพนฐานอนจ าเปนอยางเทาเทยมกน สงเสรมการน าแพทยแผนไทยและการแพทยพนบานไทยมาใชในการใหบรการ พฒนาระบบสขภาพและสงแวดลอมทเนนการสรางเสรมสขภาพ อนน าไปสสขภาวะทยงยนของประชาชน รวมทงสงเสรมใหองคกรบรหารทองถน ชมชน และเอกชน มสวนรวมในการจดท าบรการและพฒนาระบบการสาธารณสข
มาตรา ๘๗ รฐตองจดใหมการพฒนากฎหมายใหทนสมย ลดความเหลอมล า และสรางความเปนธรรมทางเศรษฐกจและสงคม ยกเลกหรอปรบปรงกฎหมายทสรางภาระและขนตอนทไมจ าเปน ท าใหกลไกของรฐสามารถใหบรการประชาชนไดอยางทวถง เทาเทยม สะดวก รวดเรว และเปนธรรม จดใหมการประเมนผลกระทบของรางกฎหมายทเสนอ รวมทงจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชนทไดรบผลกระทบในการตรา กฎหมายและกฎ
รฐตองดแลใหมการปฏบตและบงคบการใหเปนไปตามกฎหมายโดยเครงครด รวดเรว และเปนธรรม คมครองสทธและเสรภาพของบคคลมใหเกดการลวงละเมดทงโดยเจาหนาทของรฐหรอโดยบคคลอน
รฐตองจดระบบงานของรฐและกระบวนการยตธรรมใหอ านวยความยตธรรมแกประชาชนอยาง มประสทธภาพ ทวถง เทาเทยมกน และเสยคาใชจายนอย ปองกนมใหมการแสวงหาประโยชนจากประชาชน โดยมชอบ รวมทงสงเสรมการใหความรทางกฎหมายและการใหความชวยเหลอทางกฎหมายแกประชาชน จดใหมกลไกการระงบขอพพาทโดยกระบวนการยตธรรมชมชนและกระบวนการยตธรรมทางเลอก และสนบสนนใหประชาชนและองคกรวชาชพมสวนรวมในกระบวนการยตธรรมและการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย
มาตรา ๘๘ รฐตองสงเสรมและสนบสนนใหมการด าเนนการตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอน าไปสการพฒนาในทกระดบอยางสมดล มเสถยรภาพ และยงยน
รฐตองสงเสรมระบบเศรษฐกจแบบเสรอยางเปนธรรม ลดความเหลอมล า และสรางความเปนธรรม ทางเศรษฐกจและสงคม มการพฒนาอยางยงยน และน าหลกธรรมาภบาลมาใชในการประกอบกจการ รวมทงสงเสรมและสนบสนนใหองคกรภาคเอกชนเขามามบทบาทในทางเศรษฐกจทงในระดบชาตและระดบทองถน เพอใหเกดความเขมแขงในทางเศรษฐกจของประเทศ คมครอง สงเสรม และขยายโอกาสในการประกอบอาชพของประชาชน และตองปองกนการผกขาด ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม
รฐไมพงประกอบกจการอนมลกษณะเปนการแขงขนกบเอกชน เวนแตมความจ าเปนเพอประโยชน ในการรกษาความมนคงของรฐ การรกษาประโยชนสาธารณะ หรอการจดใหมสาธารณปโภค
รฐตองสงเสรมการประกอบวสาหกจขนาดยอมและขนาดกลาง วสาหกจชมชน และวสาหกจเพอสงคม สงเสรมและสนบสนนสนคาและบรการจากภมปญญาทองถนและภมปญญาไทย สงเสรมระบบสหกรณ และพฒนาการทองเทยวของประเทศใหมคณภาพและยงยน
๒๙
มาตรา ๘๙ รฐตองด าเนนนโยบายการเงน การคลง และงบประมาณภาครฐ โดยยดหลกการรกษาวนยและความยงยนทางการคลง และการใชจายเงนแผนดนอยางคมคา จดใหมระบบการเงนการคลงเพอสงคม มระบบภาษอากรทมความเปนธรรม มประสทธภาพ เกดประโยชนสงสดตอประชาชน และสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม จดสรรงบประมาณโดยค านงถงความเสมอภาคทางเพศและความเสมอภาคดานอน มกลไกปองกนการบรหารราชการแผนดนทมงสรางความนยมทางการเมองทอาจกอใหเกดความเสยหายตอระบบเศรษฐกจของประเทศและประชาชนในระยะยาว และมกลไกตรวจสอบและเปดเผยการใชจายเงน ของรฐทมประสทธภาพ
มาตรา ๙๐ รฐตองสงเสรมใหประชาชนวยท างานและแรงงานสงวยมงานท าทเหมาะสม คมครองแรงงานเดก สตร ผพการหรอทพพลภาพ แรงงานซงเปนผปวยดวยโรคตางๆ และแรงงานทมปญหาอนท านองเดยวกน จดระบบแรงงานสมพนธ การประกนสงคม รวมทงตองใหผท างานไดรบคาตอบแทน สทธประโยชน และสวสดการทเปนธรรมโดยไมเลอกปฏบต
มาตรา ๙๑ รฐตองจดใหประชาชนเขาถงบรการสาธารณะอยางทวถงและเทาเทยมกน รฐตองจดใหมสาธารณปโภคขนพนฐานอนจ าเปนตอการด ารงชวตของประชาชน และตองมให
สาธารณปโภคขนพนฐานอนจ าเปนตอการด ารงชวตของประชาชนอยในการผกขาดของเอกชน อนอาจกอใหเกดความเสยหายแกรฐ หรอท าใหประชาชนตองรบภาระคาใชจายเกนสมควร หรอปดกนโอกาสในการเขาถงของประชาชน
มาตรา ๙๒ ทรพยากรธรรมชาตเปนสมบตของชาตเพอประโยชนสาธารณะ รฐตองบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตเพอประโยชนสงสดของรฐ ประชาชน และชมชน ทงในระดบชาตและทองถน และตองบรหารจดการสงแวดลอมดวยหลกธรรมาภบาลสงแวดลอมและหลกการพฒนาทยงยน เพอสรางดลยภาพระหวางการพฒนาเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรม
รฐตองสงเสรม บ ารงรกษา คมครองคณภาพสงแวดลอม และควบคมก าจดภาวะมลพษโดยมมาตรการ ทมประสทธผล จดหาเครองมอและกลไกตางๆ เพอใหประชาชนด ารงชวตในสงแวดลอมทดและปลอดภย และมความยตธรรมดานสงแวดลอม
รฐตองจดใหมแผนบรหารจดการทรพยากรน า ปาไม ทะเล ความหลากหลายทางชวภาพ และทรพยากรธรรมชาตอน และด าเนนการตามแผนดงกลาวอยางเปนระบบ ยงยน และเกดประโยชนตอสวนรวม โดยใหสอดคลองกบหลกการเขาถงทรพยากรธรรมชาตอยางเปนธรรม ภาวะทางเศรษฐกจและสงคม สภาพแวดลอมทางธรรมชาต และวถชวตของชมชนทองถน
รฐตองจดใหมการผงเมอง การพฒนาเมองและชนบทในลกษณะบรณาการ จดระบบการใชทดน ใหครอบคลมทงประเทศโดยค านงถงเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม และการใชการผงเมองเปนแนวทาง และมาตรฐานในการพฒนาสาธารณปโภค สาธารณปการ และการใชทดนอยางเหมาะสมและยงยน จดระบบ การถอครองทดนและการใชทดนอยางเหมาะสมและเปนธรรม
๓๐
รฐตองสงเสรมและสนบสนนใหประชาชน ชมชนทองถน และองคกรบรหารทองถน เขามามสวนรวม ในการด าเนนการตามมาตราน
มาตรา ๙๓ รฐตองสรางความมนคงทางพลงงาน ก ากบดแลใหมการประกอบการและการใชประโยชนจากพลงงานและพลงงานทดแทนอยางไดมาตรฐาน มประสทธภาพ เปนธรรม และคมคา โดยค านงถงผลกระทบตอสขภาพของประชาชน ชมชน และสงแวดลอม สนบสนนการผลตและการใชพลงงานหมนเวยนทกประเภทใหเตมศกยภาพ สงเสรมและสนบสนนการวจย พฒนา และการใชประโยชนจากพลงงานทกประเภทอยางตอเนองและเปนระบบ รวมทงตองสนบสนนใหประชาชน ชมชน องคกรบรหารทองถน และเอกชน มสวนรวมในการอนรกษพลงงานและการผลตพลงงานเพอใชเองและเพอจ าหนายดวย
มาตรา ๙๔ รฐตองสงเสรมวฒนธรรมและศลปะโดยค านงถงวฒนธรรมในทกมตเพอใหเปนรากฐานเอกลกษณของชาตและทองถน บรหารจดการวฒนธรรมเพอพฒนาคณคาและมลคาเพมทางเศรษฐกจและสงคม และเปดพนทสาธารณะส าหรบกจกรรมดานศลปวฒนธรรม ทงน โดยตองสงเสรมและสนบสนนใหประชาชน ชมชน และองคกรบรหารทองถน เขามามสวนรวมในการด าเนนการตามมาตราน
มาตรา ๙๕ รฐตองสงเสรมใหมการพฒนาการกฬาเพอพฒนาสขภาพและคณภาพชวตของประชาชน และตองสงเสรมใหมการพฒนาการกฬาเพอความเปนเลศในทกระดบ รวมทงจดใหมการบรหารจดการดานการกฬาทเปนระบบ ทนสมย และมมาตรฐาน อยางทวถงและเปนธรรม
๓๑
หมวด ๓ รฐสภา
------------
สวนท ๑ บททวไป
------------
มาตรา ๙๖ รฐสภาประกอบดวยสภาผแทนราษฎรและวฒสภา รฐสภาจะประชมรวมกนหรอแยกกน ยอมเปนไปตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน พลเมองจะเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาในขณะเดยวกนมได
มาตรา ๙๗ ประธานสภาผแทนราษฎรเปนประธานรฐสภา ประธานวฒสภาเปนรองประธานรฐสภา ในกรณทไมมประธานสภาผแทนราษฎร หรอประธานสภาผแทนราษฎรไมอยหรอไมสามารถปฏบต
หนาทประธานรฐสภาได ใหประธานวฒสภาท าหนาทประธานรฐสภาแทน ในกรณทไมมทงประธานสภาผแทนราษฎรและประธานวฒสภา หรอทงประธานสภาผแทนราษฎรและประธานวฒสภาไมอยหรอไมสามารถปฏบตหนาทได ใหรองประธานสภาผแทนราษฎรหรอรองประธานวฒสภาท าหนาทประธานรฐสภาแทน ตามล าดบ
ประธานรฐสภามอ านาจหนาทตามทบญญตไวในรฐธรรมนญนและด าเนนกจการของรฐสภาในกรณประชมรวมกนใหเปนไปตามขอบงคบ
ประธานรฐสภาและผท าหนาทแทนประธานรฐสภาตองวางตนเปนกลางในทางการเมอง รองประธานรฐสภามอ านาจหนาทตามทบญญตไวในรฐธรรมนญน และตามทประธานรฐสภามอบหมาย
มาตรา ๙๘ รางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญและรางพระราชบญญตจะตราขนเปนกฎหมายไดกแตโดยค าแนะน าและยนยอมของรฐสภา และเมอพระมหากษตรยไดทรงลงพระปรมาภไธยหรอถอเสมอนวาไดทรงลงพระปรมาภไธยตามรฐธรรมนญนแลว ใหประกาศในราชกจจานเบกษาเพอใชบงคบเปนกฎหมายตอไป
มาตรา ๙๙ สมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาจ านวนไมนอยกวาหนงในสบของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของแตละสภา มสทธเขาชอรองตอประธานแหงสภาทตนเปนสมาชกวาสมาชกภาพของสมาชกคนใดคนหนงแหงสภานนสนสดลงตามมาตรา ๑๑๖ (๓) (๔) (๕) (๖) (๗) (๘) (๙) (๑๐) (๑๑) หรอ (๑๒) หรอมาตรา ๑๒๘ (๓) (๔) (๕) (๖) (๗) (๘) หรอ (๙) แลวแตกรณ และใหประธานแหงสภาทไดรบค ารองสงค ารองนนไปยงศาลรฐธรรมนญเพอวนจฉยวาสมาชกภาพของสมาชกผนนสนสดลงหรอไม
เมอศาลรฐธรรมนญมค าวนจฉยแลว ใหศาลรฐธรรมนญแจงค าวนจฉยนนไปยงประธานแหงสภา ทไดรบค ารองตามวรรคหนง
๓๒
ในกรณทคณะกรรมการการเลอกตงเหนวาสมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาคนใดคนหนงมเหตสนสดลงตามวรรคหนง ใหสงเรองไปยงประธานแหงสภาทผนนเปนสมาชก และใหประธานแหงสภานนสงเรองไปยงศาลรฐธรรมนญเพอวนจฉยตามวรรคหนงและวรรคสอง
มาตรา ๑๐๐ ในกรณทสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาจ านวนไมนอยกวาหนงในสของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของแตละสภา เหนวาสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาผใดกระท าการหรอมพฤตการณอนเปนการเสอมเสยแกเกยรตศกดของการเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภา ใหมสทธเขาชอรองขอตอประธานแหงสภาทตนเปนสมาชก เพอใหสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภามมตใหสมาชก ผนนพนจากสมาชกภาพได
มตของสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภาใหสมาชกพนจากสมาชกภาพตามวรรคหนง ตองมคะแนนเสยง ไมนอยกวาสามในสของจ านวนสมาชกทงหมดของแตละสภา
มาตรา ๑๐๑ การออกจากต าแหนงของสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาภายหลงวนทสมาชกภาพสนสดลง หรอวนทศาลรฐธรรมนญมค าวนจฉยวาสมาชกภาพของสมาชกคนใดคนหนงสนสดลง ยอม ไมกระทบกระเทอนกจการทสมาชกผนนไดกระท าไปในหนาทสมาชก รวมทงการไดรบเงนประจ าต าแหนงหรอประโยชนตอบแทนอยางอนกอนทสมาชกผนนออกจากต าแหนง หรอกอนทประธานแหงสภาทผนนเปนสมาชกไดรบแจงค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ แลวแตกรณ เวนแตในกรณทออกจากต าแหนงเพราะเหตทผนนไดรบเลอกตงหรอไดรบเลอกมาโดยไมชอบดวยพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา ใหคนเงนประจ าต าแหนงและประโยชนตอบแทน อยางอนทผนนไดรบมาเนองจากการด ารงต าแหนงดงกลาว
มาตรา ๑๐๒ ในกรณทรฐธรรมนญนบญญตใหด าเนนการตราพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ พระราชบญญต หรอกฎ หรอด าเนนการใดเพอใหการเปนไปตามรฐธรรมนญ แตผมหนาทเสนอหรอผมหนาทพจารณากฎหมายหรอกฎหรอกระท าการดงกลาวไมด าเนนการหรอไมกระท าการภายในเวลาทรฐธรรมนญก าหนด หรอภายในเวลาอนสมควรในกรณทรฐธรรมนญไมไดก าหนดเวลาไว ท าใหการปฏบตการตามรฐธรรมนญน ไมบงเกดผล ใหถอวาคณะรฐมนตร หวหนาสวนราชการ สมาชกสภาผแทนราษฎร หรอสมาชกวฒสภาผมหนาทเสนอหรอผมหนาทพจารณากฎหมายหรอกฎหรอมหนาทกระท าการนน ละเวนการปฏบตหนาท และในกรณทเกดความเสยหายขน ผเสยหายยอมฟองรฐใหรบผดชดใชคาเสยหายได
๓๓
สวนท ๒ สภาผแทนราษฎร
------------
มาตรา ๑๐๓ สภาผแทนราษฎรประกอบดวยสมาชกจ านวนไมนอยกวาสรอยหาสบคนแตไมเกน สรอยเจดสบคน โดยเปนสมาชกซงมาจากการเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตงจ านวนสองรอยหาสบคน และสมาชกซงมาจากการเลอกตงแบบบญชรายชอจ านวนไมนอยกวาสองรอยคนแตไมเกนสองรอยยสบคน
การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรใหใชวธออกเสยงลงคะแนนโดยตรงและลบ โดยใหลงคะแนนเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรแตละแบบแยกกนโดยระบบอเลกทรอนกสหรอวธอน
หลกเกณฑและวธการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบสดสวนผสมระหวางแบบแบงเขตเลอกตงและแบบบญชรายชอ ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา
ในกรณทมเหตการณใด ๆ ท าใหการเลอกตงทวไปครงใดมจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรไมถง สรอยหาสบคน ถาสมาชกสภาผแทนราษฎรทมอยนนมจ านวนไมนอยกวารอยละเกาสบของจ านวนสรอยหาสบคน ใหถอวาสมาชกจ านวนนนประกอบเปนสภาผแทนราษฎร แตตองด าเนนการใหมสมาชกสภาผแทนราษฎร ครบตามจ านวนทก าหนดไวในวรรคหนง ภายในหนงรอยแปดสบวนนบแตวนทมเหตการณดงกลาว และใหสมาชกสภาผแทนราษฎรทไดมาในภายหลงน อยในต าแหนงไดเพยงเทาอายของสภาผแทนราษฎร
ในกรณทต าแหนงสมาชกสภาผแทนราษฎรวางลงไมวาดวยเหตใด อนท าใหจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงมจ านวนนอยกวาทก าหนดไวในวรรคหนง และยงไมมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรขนแทนต าแหนงทวาง ใหสภาผแทนราษฎรประกอบดวยสมาชกสภาผแทนราษฎรเทาทมอย
ในกรณทมเหตใด ๆ ท าใหในระหวางอายของสภาผแทนราษฎร มสมาชกซงไดรบการเลอกตงแบบบญชรายชอมจ านวนไมถงสองรอยคน ใหสมาชกซงมาจากการเลอกตงแบบบญชรายชอประกอบดวยสมาชกสภาผแทนราษฎรเทาทมอย
มาตรา ๑๐๔ การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรซงมาจากการเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตง ใหผมสทธเลอกตงออกเสยงลงคะแนนเลอกตงผสมครรบเลอกตงไดเขตละหนงคน
การค านวณเกณฑจ านวนราษฎรตอสมาชกหนงคน ใหค านวณโดยการน าจ านวนราษฎรทงประเทศตามหลกฐานการทะเบยนราษฎรทประกาศในปสดทายกอนปทมการเลอกตง เฉลยดวยจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรสองรอยหาสบคน
การค านวณจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทแตละจงหวดจะพงม ใหค านวณโดยการน าจ านวนราษฎร ตอสมาชกหนงคนทค านวณไดตามวรรคสอง มาเฉลยจ านวนราษฎรในจงหวดนน จงหวดใดมราษฎรไมถงเกณฑจ านวนราษฎรตอสมาชกหนงคนตามวรรคสอง ใหมสมาชกสภาผแทนราษฎรในจงหวดนนไดหนงคน จงหวดใด มราษฎรเกนเกณฑจ านวนราษฎรตอสมาชกหนงคน ใหมสมาชกสภาผแทนราษฎรในจงหวดนนเพมขนอกหนงคน ทกจ านวนราษฎรทถงเกณฑจ านวนราษฎรตอสมาชกหนงคน
๓๔
เมอไดจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรของแตละจงหวดตามวรรคสามแลว ถาจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรยงไมครบสองรอยหาสบคน จงหวดใดมเศษทเหลอจากการค านวณตามวรรคสามมากทสด ใหจงหวดนน มสมาชกสภาผแทนราษฎรเพมขนอกหนงคน และใหเพมสมาชกสภาผแทนราษฎรตามวธการดงกลาวแกจงหวด ทมเศษทเหลอจากการค านวณตามวรรคสามในล าดบรองลงมาตามล าดบจนครบจ านวนสองรอยหาสบคน
จงหวดใดมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรไดไมเกนหนงคน ใหถอเขตจงหวดเปนเขตเลอกตง และจงหวดใดมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรไดเกนหนงคน ใหแบงเขตจงหวดออกเปนเขตเลอกตง มจ านวนเทาจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทพงมไดในจงหวดนน โดยจดใหแตละเขตเลอกตงมจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรหนงคน ในกรณทจงหวดใดมการแบงเขตเลอกตงมากกวาหนงเขต ตองแบงพนทของ เขตเลอกตงแตละเขตใหตดตอกน และตองใหจ านวนราษฎรในแตละเขตใกลเคยงกน
มาตรา ๑๐๕ การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอ ใหผมสทธเลอกตงมสทธออกเสยงลงคะแนนเลอกบญชรายชอผสมครรบเลอกตงทพรรคการเมองหรอกลมการเมองจดท าขน โดยใหผมสทธเลอกตง มสทธออกเสยงลงคะแนนเลอกบญชรายชอใดบญชรายชอหนงเพยงบญชเดยว และอาจระบดวยวาตองการใหผใดทมชอในบญชนนหนงคนไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร
ในกรณทบญชรายชอของพรรคการเมองหรอกลมการเมองใดไดคะแนนเปนสดสวนทท าใหไดรบการจดสรรสมาชกสภาผแทนราษฎร ใหด าเนนการจดสรรใหพรรคการเมองหรอกลมการเมองนนเปนจ านวนตามสดสวนนน โดยใหผมชอในบญชรายชอทประชาชนเลอกซงไดรบคะแนนมากทสดเรยงไปตามล าดบ เปนผไดรบเลอกตง และใหคณะกรรมการการเลอกตงประกาศรายชอตามบญชรายชอทไดมการเรยงล าดบแลวของพรรคการเมองหรอกลมการเมองนน ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา
มาตรา ๑๐๖ การก าหนดเขตเลอกตงส าหรบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอ ใหจดแบงพนทประเทศออกเปนหกภาค และใหแตละภาคเปนเขตเลอกตง
การจดแบงพนทออกเปนภาค ในแตละภาคตองจดใหพนทของจงหวดทงจงหวดอยในภาคเดยวกน จงหวดทมพนทตดตอกนอยในภาคเดยวกน และในทกภาคตองมจ านวนราษฎรตามหลกฐานการทะเบยนราษฎร ทประกาศในปสดทายกอนปทมการเลอกตง โดยไมจ าตองมจ านวนใกลเคยงกน
การจดท าบญชรายชอ จ านวนรายชอทตองมในแตละบญช การยนบญชรายชอ และการอนทเกยวของ ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา
มาตรา ๑๐๗ การคดค านวณเพอหาจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทแตละพรรคการเมองหรอ กลมการเมองจะพงมได ใหด าเนนการดงตอไปน
(๑) ใหน าคะแนนเสยงจากบญชรายชอทงหมดททกพรรคการเมองหรอทกกลมการเมองไดรบ จากทกภาค มารวมกนเพอค านวณหาจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรตามสดสวนทแตละพรรคการเมองหรอ กลมการเมองนนจะพงมไดทงประเทศ
๓๕
(๒) ใหน าจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงทแตละพรรคการเมองหรอกลมการเมองไดรบเลอกตง มาเทยบกบจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทงหมดทพรรคการเมองหรอกลมการเมองนนจะพงมไดตาม (๑) เพอค านวณใหไดจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอของพรรคการเมองหรอกลมการเมองนนทงหมดตาม (๓) หรอ (๔) แลวแตกรณ
(๓) ในกรณทจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทแตละพรรคการเมองหรอกลมการเมองจะพงมไดตาม (๑) มจ านวนมากกวาจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทพรรคการเมองหรอกลมการเมองนนไดรบเลอกตงแบบ แบงเขตเลอกตงทกเขตรวมกน ใหเพมสมาชกสภาผแทนราษฎรจากบญชรายชอของพรรคการเมองหรอกลมการเมองนนจนเทาจ านวนสดสวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทค านวณไดตาม (๑)
(๔) ในกรณทจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทแตละพรรคการเมองหรอกลมการเมองจะพงมไดตาม (๑) มจ านวนเทากบหรอนอยกวาจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทพรรคการเมองหรอกลมการเมองนนไดรบเลอกตง แบบแบงเขตเลอกตงทกเขตรวมกน ใหพรรคการเมองหรอกลมการเมองนนมจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรเฉพาะทไดรบเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตง
(๕) ในกรณทจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอทค านวณไดตาม (๓) รวมกนมากกวา สองรอยยสบคน ใหปรบลดจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอของแตละพรรคการเมองหรอ กลมการเมองลงตามสดสวนใหรวมกนเปนสองรอยยสบคน
การจดสรรสมาชกสภาผแทนราษฎรตาม (๓) ใหกบบญชรายชอของพรรคการเมองหรอกลมการเมอง ในแตละภาค ใหค านวณโดยเฉลยสดสวนคะแนนเสยงของพรรคการเมองหรอกลมการเมองทไดรบในภาคนน กบคะแนนเสยงรวมทงประเทศตาม (๑) ของพรรคการเมองหรอกลมการเมองนน
หลกเกณฑและวธการค านวณตามวรรคหนงและวรรคสอง และการค านวณโดยวธอนในกรณทมการ จดใหมการเลอกตงใหมหรอในกรณอน ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา
มาตรา ๑๐๘ บคคลผมคณสมบตดงตอไปน เปนผมสทธเลอกตง (๑) มสญชาตไทย แตบคคลผมสญชาตไทยโดยการแปลงสญชาต ตองไดสญชาตไทยมาแลวไมนอย
กวาหาปนบถงวนเลอกตง (๒) มอายไมต ากวาสบแปดปบรบรณในวนท ๑ มกราคมของปทมการเลอกตง และ (๓) มชออยในทะเบยนบานในเขตเลอกตงมาแลวเปนเวลาไมนอยกวาเกาสบวนนบถงวนเลอกตง ผมสทธเลอกตงซงอยนอกเขตเลอกตงทตนมชออยในทะเบยนบาน หรอมชออยในทะเบยนบานใน
เขตเลอกตงเปนเวลานอยกวาเกาสบวนนบถงวนเลอกตง หรอมถนทอยนอกราชอาณาจกรและไดลงทะเบยน แสดงความจ านงวาจะใชสทธออกเสยงลงคะแนน ยอมมสทธออกเสยงลงคะแนนเลอกตง ทงน ตามหลกเกณฑ วธการออกเสยงลงคะแนน และเงอนไขตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา
๓๖
มาตรา ๑๐๙ บคคลผมลกษณะดงตอไปนในวนเลอกตง เปนบคคลตองหามมใหใชสทธเลอกตง (๑) เปนภกษ สามเณร นกพรต หรอนกบวช (๒) อยในระหวางถกเพกถอนสทธเลอกตงโดยค าพพากษา (๓) ตองคมขงอยโดยหมายของศาลหรอโดยค าสงทชอบดวยกฎหมาย (๔) วกลจรตหรอจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
มาตรา ๑๑๐ บคคลผมคณสมบตดงตอไปน เปนผมสทธสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร (๑) มสญชาตไทยโดยการเกด (๒) มอายไมต ากวายสบหาปบรบรณในวนเลอกตง (๓) ผสมครรบเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตง ตองมคณสมบตอยางใดอยางหนงดงตอไปนดวย
(ก) มชออยในทะเบยนบานในจงหวดทสมครรบเลอกตงมาแลวเปนเวลาตดตอกนไมนอยกวาหาป นบถงวนสมครรบเลอกตง
(ข) เปนบคคลซงเกดในจงหวดทสมครรบเลอกตง (ค) เคยศกษาในสถานศกษาทตงอยในจงหวดทสมครรบเลอกตงเปนเวลาตดตอกนไมนอยกวา
สปการศกษา (ง) เคยรบราชการหรอเคยมชออยในทะเบยนบานในจงหวดทสมครรบเลอกตงเปนเวลาตดตอกน
ไมนอยกวาหาป (๔) ผสมครรบเลอกตงแบบบญชรายชอ ตองมคณสมบตอยางใดอยางหนงตาม (๓) ดวย แตในกรณน
จงหวดใหหมายรวมถงจงหวดทอยในภาคเดยวกนดวย (๕) ไดแสดงส าเนาแบบแสดงรายการภาษเงนไดยอนหลงเปนเวลาสามปตอคณะกรรมการการเลอกตง
เวนแตเปนผซงไมมรายไดตามทกฎหมายบญญตใหตองยนแบบแสดงรายการเสยภาษ (๖) มคณสมบตอนตามทบญญตไวในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตง
สมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา
มาตรา ๑๑๑ บคคลผมลกษณะดงตอไปน เปนบคคลตองหามมใหใชสทธสมครรบเลอกตงเปนสมาชก สภาผแทนราษฎร
(๑) ตดยาเสพตดใหโทษ (๒) เปนบคคลลมละลายหรอเคยเปนบคคลลมละลายทจรต (๓) เปนบคคลผมลกษณะตองหามมใหใชสทธเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรตามมาตรา ๑๐๙ (๑)
(๒) หรอ (๔) (๔) ตองค าพพากษาใหจ าคกและถกคมขงอยโดยหมายของศาล (๕) เคยตองค าพพากษาใหจ าคกโดยไดพนโทษมายงไมถงหาปในวนเลอกตง เวนแตในความผดทได
กระท าโดยประมาทหรอความผดลหโทษ
๓๗
(๖) เคยถกไลออก ปลดออก หรอใหออกจากราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ เพราะทจรต ตอหนาท หรอถอวากระท าการทจรตและประพฤตมชอบในวงราชการ
(๗) เคยตองค าพพากษาหรอค าสงของศาลใหทรพยสนตกเปนของแผนดนเพราะร ารวยผดปกตหรอ มทรพยสนเพมขนผดปกต
(๘) เคยตองค าพพากษาหรอค าสงทชอบดวยกฎหมายวากระท าการทจรตหรอประพฤตมชอบ หรอกระท าการอนท าใหการเลอกตงไมสจรตหรอไมเทยงธรรม
(๙) เปนขาราชการซงมต าแหนงหรอเงนเดอนประจ าหรอขาราชการการเมอง (๑๐) เปนสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน (๑๑) เปนสมาชกวฒสภา หรอเคยเปนสมาชกวฒสภาและสมาชกภาพสนสดลงแลวยงไมเกนสองป (๑๒) เปนพนกงานหรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ หรอเปนเจาหนาทอนของรฐ (๑๓) เปนผพพากษาหรอตลาการ กรรมการการเลอกตง กรรมการตรวจเงนแผนดน กรรมการปองกน
และปราบปรามการทจรตแหงชาต หรอผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน (๑๔) อยในระหวางตองหามมใหด ารงต าแหนงทางการเมองตามมาตรา ๒๕๔ (๑๕) เคยถกถอดถอนออกจากต าแหนงหรอถกตดสทธในการด ารงต าแหนงทางการเมองหรอในการ
ด ารงต าแหนงอน (๑๖) ลกษณะตองหามอนตามทบญญตในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตง
สมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา
มาตรา ๑๑๒ ผสมครรบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรตองเปนสมาชกพรรคการเมองหรอกลมการเมอง ในกรณทพรรคการเมองหรอกลมการเมองใดสงผสมครรบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญช
รายชอในภาคใด พรรคการเมองหรอกลมการเมองนนตองสงผสมครรบเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตงในภาคนนเปนจ านวนไมนอยกวาผสมครรบเลอกตงแบบบญชรายชอดวย
เมอมการสมครรบเลอกตงแลว ผสมครรบเลอกตงนนหรอพรรคการเมองหรอกลมการเมองทสงบคคลนนเขาสมครรบเลอกตงจะถอนการสมครรบเลอกตงหรอเปลยนแปลงผสมครรบเลอกตง มได
มาตรา ๑๑๓ ผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงและบญชรายชอผสมครรบเลอกตงแบบบญชรายชอ จะเปนผซงไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอจะเปนบญชรายชอทไดรบเลอก ตอเมอสมาชกสภาผแทนราษฎรผนนหรอบญชรายชอผสมครรบเลอกตงบญชนนไดรบคะแนนเสยงเลอกตงไมนอยกวาคะแนนเสยงทไมเลอกผใดเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอไมเลอกบญชใด
มาตรา ๑๑๔ อายของสภาผแทนราษฎรมก าหนดคราวละสปนบแตวนเลอกตง ในระหวางอายของสภาผแทนราษฎร จะมการควบรวมพรรคการเมองหรอกลมการเมองทมสมาชก
เปนสมาชกสภาผแทนราษฎร มได
มาตรา ๑๑๕ สมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรเรมตงแตวนเลอกตง
๓๘
มาตรา ๑๑๖ สมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรสนสดลง เมอ (๑) ถงคราวออกตามอายของสภาผแทนราษฎรหรอสภาผแทนราษฎรถกยบ (๒) ตาย (๓) ลาออก (๔) สภาผแทนราษฎรมมตตามมาตรา ๑๐๐ (๕) ขาดคณสมบตตามมาตรา ๑๑๐ (๖) มลกษณะตองหามตามมาตรา ๑๑๑ (๗) กระท าการอนตองหามตามมาตรา ๒๕๒ (๘) ลาออกจากพรรคการเมองหรอกลมการเมองทตนเปนสมาชก (๙) ขาดจากการเปนสมาชกของพรรคการเมองหรอกลมการเมองในกรณทศาลรฐธรรมนญมค าสง
ยบพรรคการเมองหรอกลมการเมองทสมาชกสภาผแทนราษฎรผนนเปนสมาชกและไมอาจเขาเปนสมาชกของพรรคการเมองอนหรอกลมการเมองอนไดภายในหกสบวนนบแตวนทศาลรฐธรรมนญมค าสง ในกรณเชนน ใหถอวาสนสดสมาชกภาพนบแตวนถดจากวนทครบก าหนดหกสบวนนน
(๑๐) ศาลรฐธรรมนญมค าวนจฉยใหพนจากสมาชกภาพตามมาตรา ๙๙ หรอถกถอดถอนออกจากต าแหนงตามมาตรา ๒๕๔ หรอศาลมค าสงใหมการเลอกตงใหมหรอใหเพกถอนสทธเลอกตง ในกรณเชนน ใหถอวาสมาชกภาพสนสดลงนบแตวนทถกถอดถอนหรอวนทศาลมค าวนจฉยหรอมค าสง แลวแตกรณ
(๑๑) ขาดประชมเกนจ านวนหนงในสของจ านวนวนประชมในสมยประชมโดยไมไดรบอนญาตจากประธานสภาผแทนราษฎร หรอไมแสดงตนเพอลงมตในทประชมสภาเกนจ านวนทก าหนดไวในขอบงคบการประชม
(๑๒) ตองค าพพากษาถงทสดใหจ าคก แมจะมการรอการลงโทษ เวนแตเปนการรอการลงโทษในความผดอนไดกระท าโดยประมาท ความผดลหโทษ หรอความผดฐานหมนประมาท
มาตรา ๑๑๗ เมออายของสภาผแทนราษฎรสนสดลงหรอเมอสภาผแทนราษฎรถกยบ พระมหากษตรยจะไดทรงตราพระราชกฤษฎกาใหมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรใหมเปนการเลอกตงทวไป ซงคณะกรรมการการเลอกตงตองก าหนดวนเลอกตงภายในสสบหาวนนบแตวนทอายของสภาผแทนราษฎรสนสดลง และวนเลอกตงนนตองก าหนดเปนวนเดยวกนทวราชอาณาจกร
ในกรณทมเหตใดๆ ท าใหการลงคะแนนเลอกตงในหนวยเลอกตงใดไมสามารถกระท าในวนเดยวกนไดตามวรรคหนง ใหคณะกรรมการการเลอกตงก าหนดวนลงคะแนนในหนวยนนใหม หรอด าเนนการประการอนเพอใหมการลงคะแนนเลอกตงได ในกรณเชนนจะเปดเผยผลการนบคะแนนในเขตเลอกตงทหนวยเลอกตงนนตงอยไดตอเมอไดมการลงคะแนนในทกหนวยเลอกตงแลว ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา
มาตรา ๑๑๘ พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจทจะยบสภาผแทนราษฎรเพอใหม การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรใหม
๓๙
การยบสภาผแทนราษฎรใหกระท าโดยพระราชกฤษฎกา ซงคณะกรรมการการเลอกตงตองก าหนดวนเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรใหมเปนการเลอกตงทวไปภายในเวลาไมนอยกวาสสบหาวนแตไมเกนหกสบวนนบแตวนยบสภาผแทนราษฎร และวนเลอกตงนนตองก าหนดเปนวนเดยวกนทวราชอาณาจกร และใหน าความในมาตรา ๑๑๗ วรรคสอง มาใชบงคบดวยโดยอนโลม
การยบสภาผแทนราษฎรจะกระท าไดเพยงครงเดยวในเหตการณเดยวกน
มาตรา ๑๑๙ เมอต าแหนงสมาชกสภาผแทนราษฎรวางลงเพราะเหตอนใดนอกจากถงคราวออกตามอายของสภาผแทนราษฎรหรอสภาผแทนราษฎรถกยบ ใหด าเนนการดงตอไปน
(๑) ในกรณทเปนต าแหนงสมาชกสภาผแทนราษฎรทมาจากการเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตง ใหมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรขนแทนต าแหนงทวางภายในสสบหาวนนบแตวนทต าแหนงนนวาง เวนแตอายของสภาผแทนราษฎรจะเหลอไมถงหนงรอยแปดสบวน และมใหน าความในมาตรา ๑๐๗ มาใชบงคบ
(๒) ในกรณทเปนต าแหนงสมาชกสภาผแทนราษฎรทมาจากการเลอกตงแบบบญชรายชอ ใหประธาน สภาผแทนราษฎรประกาศใหผมชอซงไดรบคะแนนเสยงมากทสดในล าดบถดไปซงคณะกรรมการการเลอกตงไดมประกาศรบรองผลไวตามมาตรา ๑๐๕ วรรคสอง ในภาคนน เลอนขนมาเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรแทนต าแหนง ทวาง โดยตองประกาศในราชกจจานเบกษาภายในเจดวนนบแตวนทต าแหนงนนวางลง เวนแตไมมรายชอเหลออยในบญชนนทจะเลอนขนมาแทนต าแหนงทวาง ใหสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอประกอบดวยสมาชกเทาทมอย
สมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรผเขามาแทนตาม (๑) ใหเรมนบแตวนเลอกตงแทนต าแหนง ทวาง สวนสมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรผเขามาแทนตาม (๒) ใหเรมนบแตวนถดจากวนประกาศชอในราชกจจานเบกษา และใหสมาชกสภาผแทนราษฎรผเขามาแทนต าแหนงทวางนน อยในต าแหนงไดเพยงเทาอายของสภาผแทนราษฎรทเหลออย
มาตรา ๑๒๐ ภายหลงทคณะรฐมนตรเขาบรหารราชการแผนดนแลว พระมหากษตรยจะทรงแตงตงสมาชกสภาผแทนราษฎรผเปนหวหนาพรรคการเมองหรอหวหนากลมการเมองในสภาผแทนราษฎรทสมาชกในสงกดของพรรคหรอกลมของตนมไดด ารงต าแหนงรฐมนตร และมจ านวนสมาชกมากทสดในบรรดาพรรคการเมองหรอกลมการเมองทสมาชกในสงกดมไดด ารงต าแหนงรฐมนตร แตไมนอยกวาหนงในหาของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎรในขณะแตงตง เปนผน าฝายคานในสภาผแทนราษฎร
ในกรณทไมมพรรคการเมองหรอกลมการเมองใดในสภาผแทนราษฎรมลกษณะทก าหนดไวตามวรรคหนง ใหสมาชกสภาผแทนราษฎรผเปนหวหนาพรรคการเมองหรอหวหนากลมการเมองซงไดรบเสยงสนบสนนขางมาก จากสมาชกสภาผแทนราษฎรในพรรคการเมองหรอกลมการเมองทสมาชกในสงกดของพรรคการเมองหรอกลมการเมองนนมไดด ารงต าแหนงรฐมนตร เปนผน าฝายคานในสภาผแทนราษฎร ในกรณทมเสยงสนบสนนเทากน ใหใชวธจบสลาก
ใหประธานสภาผแทนราษฎรเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงผน าฝายคานใน สภาผแทนราษฎร
๔๐
ผน าฝายคานในสภาผแทนราษฎรยอมพนจากต าแหนงเมอขาดคณสมบตดงกลาวในวรรคหนงหรอวรรคสอง แลวแตกรณ และใหน าบทบญญตมาตรา ๑๓๓ วรรคส มาใชบงคบโดยอนโลม ในกรณเชนน พระมหากษตรยจะไดทรงแตงตงผน าฝายคานในสภาผแทนราษฎรแทนต าแหนงทวาง
๔๑
สวนท ๓ วฒสภา
------------
มาตรา ๑๒๑ วฒสภาประกอบดวยสมาชกจ านวนไมเกนสองรอยคนซงมาจากการเลอกตงในแตละจงหวด จงหวดละหนงคน และมาจากการเลอกกนเองและการสรรหาเทากบจ านวนรวมขางตนหกดวยจ านวนสมาชกวฒสภาทมาจากการเลอกตง ดงตอไปน ทงนตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา
(๑) ผซงเคยเปนขาราชการฝายพลเรอนซงด ารงต าแหนงปลดกระทรวงหรอเทยบเทาซงเปนต าแหนงบรหาร และขาราชการฝายทหารซงด ารงต าแหนงปลดกระทรวงกลาโหม ผบญชาการทหารสงสด หรอ ผบญชาการเหลาทพ ซงเลอกกนเองในแตละประเภท ประเภทละไมเกนสบคน
(๒) ผแทนสภาวชาชพ องคกรวชาชพ หรออาชพทมกฎหมายจดตง ซงเลอกกนเอง จ านวนไมเกนสบหาคน
(๓) ผแทนองคกรดานเกษตรกรรม ดานแรงงาน ดานวชาการ ดานชมชน และดานทองถน ซงเลอกกนเอง จ านวนไมเกนสามสบคน
(๔) ผทรงคณวฒและคณธรรมดานการเมอง ความมนคง การบรหารราชการแผนดน กฎหมายและกระบวนการยตธรรม การปกครองทองถน การศกษา การเศรษฐกจ การสาธารณสข สงแวดลอม ผงเมอง ทรพยากรธรรมชาต พลงงาน วทยาศาสตรและเทคโนโลย สงคม ชาตพนธ ศาสนา ศลปะ วฒนธรรม คมครองผบรโภค ดานเดกเยาวชน สตร ดานผพการ ผดอยโอกาส ปราชญชาวบาน ผประกอบวชาชพอสระ และดานอน ซงมาจากการสรรหา จ านวนหาสบแปดคน
(๕) ผซงมาจากการเลอกตงในแตละจงหวด จงหวดละหนงคน โดยใหเลอกตงจากผทรงคณวฒและคณธรรมตามดานตาง ๆ ซงไดรบการคดกรองจงหวดละไมเกนสบคน ในกรณทมจงหวดเพมขน ใหลดจ านวนทพงมตาม (๔) เมอถงคราวทมการสรรหา และเพมจ านวนตาม (๕) ใหไดเทาจ านวนจงหวดทเพมขน
ใหมคณะกรรมการสรรหาบคคลดานตาง ๆ ตาม (๔) ท าหนาทสรรหาบคคลผสมควรเปนสมาชกวฒสภาเทาจ านวนทพงมตามทก าหนดในวรรคหนง ทงน ใหผเขารบการสรรหาตาม (๔) มสทธสมครเขารบการเลอกตงตาม (๕) ดวย
ใหมคณะกรรมการกลนกรองท าหนาทคดกรองบคคลผทรงคณวฒและคณธรรมในแตละจงหวด ใหมจ านวนไมเกนสบคน เพอใหผมสทธเลอกตงออกเสยงคะแนนเลอกตงไดหนงเสยงตาม (๕) โดยใหเปนการเลอกตงโดยตรงและลบและใหใชเขตจงหวดเปนเขตเลอกตง
ภายใตบงคบมาตรา ๑๔๑ ในกรณทมเหตการณใด ๆ ท าใหสมาชกวฒสภามจ านวนนอยกวารอยละแปดสบหาของจ านวนสมาชกวฒสภาทไดรบเลอกตามประกาศรบรองผลการไดมาซงสมาชกวฒสภา จะมการประชมวฒสภามได และตองด าเนนการใหไดมาซงสมาชกวฒสภาตามทก าหนดไวในวรรคหนงภายในเกาสบวนนบแตวนทมเหตการณดงกลาว และใหสมาชกวฒสภาทเขามาในภายหลงนนอยในต าแหนงเพยงเทาวาระทเหลออยของสมาชกวฒสภาทเขามาแทน
๔๒
จ านวนทจะพงมในแตละประเภท หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการเลอกกนเองตาม (๑) (๒) และ (๓) รวมทงในการสรรหาตาม (๔) การคดกรอง การเลอกตง และการหาเสยงของผสมครรบเลอกตงตาม (๕) ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการ ไดมาซงสมาชกวฒสภา
มาตรา ๑๒๒ ในกรณทต าแหนงสมาชกวฒสภาวางลงไมวาดวยเหตใด ๆ และยงมไดมการด าเนนการ ใหไดมาซงสมาชกวฒสภาแทนต าแหนงทวาง ใหวฒสภาประกอบดวยสมาชกวฒสภาเทาทมอย
มาตรา ๑๒๓ ผมสทธสมครหรอไดรบการเสนอชอเปนสมาชกวฒสภาตองมคณสมบต ดงตอไปน (๑) มสญชาตไทยโดยการเกด (๒) มอายไมต ากวาสสบปบรบรณในวนทประกาศใหเรมกระบวนการใหไดมาซงสมาชกวฒสภา (๓) มคณสมบตตามมาตรา ๑๒๑ (๔) ส าเรจการศกษาไมต ากวาปรญญาตรหรอเทยบเทา ส าหรบสมาชกวฒสภาตามมาตรา ๑๒๑ (๑) (๒)
(๔) และ (๕) (๕) คณสมบตอนตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร
และการไดมาซงสมาชกวฒสภา
มาตรา ๑๒๔ ผมสทธสมครหรอไดรบการเสนอชอเปนสมาชกวฒสภาตองไมมลกษณะตองหาม ดงตอไปน (๑) เปนบพการ คสมรส หรอบตรของผด ารงต าแหนงสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอผด ารงต าแหนงทางการเมอง (๒) ด ารงต าแหนงหรอเคยด ารงต าแหนงในพรรคการเมองหรอกลมการเมอง หรอต าแหนง
สมาชกสภาผแทนราษฎร ทงน ภายในระยะเวลาหาปกอนวนทเขาด ารงต าแหนงเปนสมาชกวฒสภา (๓) ด ารงต าแหนงหรอเคยด ารงต าแหนงในองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ
ภายในระยะเวลาสองปกอนวนทเขาด ารงต าแหนงเปนสมาชกวฒสภา (๔) เปนบคคลตองหามมใหใชสทธสมครรบเลอกตงตามมาตรา ๑๑๑ (๑) (๒) (๓) (๔) (๕) (๖) (๗) (๘)
(๙) (๑๐) (๑๒) (๑๓) (๑๔) (๑๕) หรอ (๑๖) (๕) เปนรฐมนตรหรอผด ารงต าแหนงทางการเมองอนซงมใชสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน
หรอเคยเปนแตพนจากต าแหนงดงกลาวมาแลวยงไมเกนหาป
มาตรา ๑๒๕ สมาชกวฒสภาจะเปนรฐมนตร ผด ารงต าแหนงทางการเมองอน หรอผด ารงต าแหนงใด ในองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ มได
บคคลผเคยด ารงต าแหนงสมาชกวฒสภาและสมาชกภาพสนสดลงมาแลวยงไมเกนสองป จะเปน รฐมนตรหรอผด ารงต าแหนงทางการเมอง หรอผด ารงต าแหนงใดในองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ มได
๔๓
มาตรา ๑๒๖ สมาชกภาพของสมาชกวฒสภาทมาจากการเลอกตงเรมตงแตวนทมการเลอกตงสมาชกวฒสภา สวนสมาชกภาพของสมาชกวฒสภาทมาจากการเลอกกนเองและการสรรหาเรมตงแตวนทคณะกรรมการการเลอกตงมประกาศรบรองผลการไดมาซงสมาชกวฒสภา
สมาชกภาพของสมาชกวฒสภามก าหนดคราวละหกปนบแตวนเลอกตงหรอวนทมประกาศตามวรรคหนง และจะด ารงต าแหนงตดตอกนสองวาระ มได
ใหสมาชกวฒสภาซงสมาชกภาพสนสดลงตามวาระ อยในต าแหนงเพอปฏบตหนาทตอไปจนกวา จะมสมาชกวฒสภาขนใหม ในกรณน ใหประธานหรอรองประธานวฒสภาซงพนจากต าแหนงตามวาระ ปฏบตหนาทประธานหรอรองประธานวฒสภาตอไป จนถงวนทคณะกรรมการการเลอกตงประกาศรบรองผลการไดมาซงสมาชกวฒสภา และใหสมาชกวฒสภาซงมอายสงสดตามล าดบปฏบตหนาทประธานและรองประธานวฒสภาแทนจนกวาจะมการเลอกประธานหรอรองประธานวฒสภาขนใหม
มาตรา ๑๒๗ เมอวาระของสมาชกวฒสภาซงมาจากการเลอกตงสนสดลง พระมหากษตรยจะได ทรงตราพระราชกฤษฎกาใหมการเลอกตงสมาชกวฒสภาซงมาจากการเลอกตงใหมเปนการเลอกตงทวไป ซงตองก าหนดวนเลอกตงภายในหกสบวนนบแตวนทวาระของสมาชกวฒสภาซงมาจากการเลอกตงสนสดลง และ วนเลอกตงนนตองก าหนดเปนวนเดยวกนทวราชอาณาจกร
เมอวาระของสมาชกวฒสภาซงมาจากการเลอกกนเองหรอการสรรหาสนสดลง ใหด าเนนการเพอ ใหไดมาซงสมาชกวฒสภาภายในเกาสบวนนบแตวนทวาระของสมาชกวฒสภาสนสดลง และวนเรมตนกระบวนการใหไดมาซงสมาชกวฒสภาแตละประเภทตามมาตรา ๑๒๑ ตองก าหนดเปนวนเดยวกนทกประเภท
มาตรา ๑๒๘ สมาชกภาพของสมาชกวฒสภาสนสดลง เมอ (๑) ถงคราวออกตามวาระ (๒) ตาย (๓) ลาออก (๔) วฒสภามมตใหออกตามมาตรา ๑๐๐ (๕) ขาดคณสมบตตามมาตรา ๑๒๓ (๖) มลกษณะตองหามตามมาตรา ๑๒๔ (๗) กระท าการอนตองหามตามมาตรา ๑๒๕ หรอมาตรา ๒๕๒ (๘) ศาลรฐธรรมนญมค าวนจฉยใหพนจากสมาชกภาพตามมาตรา ๙๙ หรอถกถอดถอนออกจาก
ต าแหนงตามมาตรา ๒๕๔ หรอศาลมค าสงใหด าเนนการใหมเพอใหไดมาซงสมาชกวฒสภา หรอใหเพกถอน สทธเลอกตง ในกรณเชนน ใหถอวาสนสดสมาชกภาพนบแตวนทถกถอดถอนหรอศาลมค าวนจฉยหรอมค าสง แลวแตกรณ
(๙) ขาดประชมเกนจ านวนหนงในสของจ านวนวนประชมในสมยประชมทมก าหนดเวลาไมนอยกวา หนงรอยยสบวนโดยไมไดรบอนญาตจากประธานวฒสภา หรอไมแสดงตนเพอลงมตในทประชมสภาเกนจ านวน ทก าหนดไวในขอบงคบการประชม
๔๔
(๑๐) ตองค าพพากษาถงทสดใหจ าคก แมจะมการรอการลงโทษ เวนแตเปนการรอการลงโทษ ในความผดอนไดกระท าโดยประมาท ความผดลหโทษ หรอความผดฐานหมนประมาท
มาตรา ๑๒๙ เมอต าแหนงสมาชกวฒสภาวางลงเพราะเหตตามมาตรา ๑๒๘ ใหด าเนนการใหไดมาซงสมาชกวฒสภาแทนต าแหนงทวางใหแลวเสรจภายในเกาสบวนนบแตวนทมเหตดงกลาว และใหสมาชกวฒสภา ผเขามาแทนต าแหนงทวางนนอยในต าแหนงไดเพยงเทาวาระทเหลออยของผซงตนแทน เวนแตวาระของสมาชกวฒสภาทวางลงนนจะเหลอไมถงหนงรอยแปดสบวน จะไมด าเนนการใหไดมาซงสมาชกวฒสภาแทนต าแหนงทวางนนกได
มาตรา ๑๓๐ เมอมกรณทวฒสภาตองพจารณาใหบคคลด ารงต าแหนงใดตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน ใหวฒสภาแตงตงคณะกรรมาธการขนคณะหนง ท าหนาทตรวจสอบประวต ความประพฤต และพฤตกรรมทางจรยธรรมของบคคลผไดรบการเสนอชอใหด ารงต าแหนงนน รวมทงรวบรวมขอเทจจรงและพยานหลกฐานอนจ าเปน แลวรายงานตอวฒสภาเพอประกอบการพจารณาตอไป ทงน ตามขอบงคบการประชมวฒสภา
เมอมกรณทวฒสภาจะตองพจารณาใหความเหนในการทนายกรฐมนตรจะน าความกราบบงคมทลเพอพระมหากษตรยทรงแตงตงรฐมนตรทงคณะหรอเปนรายบคคล ใหวฒสภาด าเนนการตามวรรคหนง โดยจะมมตเหนชอบหรอไมเหนชอบในการเสนอนน มได แลวแจงใหนายกรฐมนตรทราบ และประกาศใหทราบเปนการทวไป ทงน ภายในสบหาวนนบแตวนทไดรบรายชอจากนายกรฐมนตร
๔๕
สวนท ๔ บททใชแกสภาทงสอง
------------
มาตรา ๑๓๑ สมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภายอมเปนผแทนปวงชนชาวไทยโดยไมอย ในความผกมดแหงอาณตมอบหมายหรอความครอบง าใด ๆ และตองปฏบตหนาทดวยความซอสตยสจรต เพอประโยชนสวนรวมของปวงชนชาวไทย โดยปราศจากการขดกนแหงผลประโยชน
มาตรา ๑๓๒ กอนเขารบหนาท สมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาตองปฏญาณตนใน ทประชมแหงสภาทตนเปนสมาชกดวยถอยค าดงตอไปน
“ขาพเจา (ชอผปฏญาณ) ขอปฏญาณวา ขาพเจาจะปฏบตหนาทตามความเหนของขาพเจาโดยบรสทธใจ ดวยความซอสตยสจรต ยดมนในจรยธรรม เพอประโยชนของประเทศและประชาชน ทงจะรกษาไวและปฏบตตามซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทกประการ”
มาตรา ๑๓๓ สภาผแทนราษฎรและวฒสภาแตละสภามประธานสภาคนหนงและรองประธานสภา สองคน ซงพระมหากษตรยทรงแตงตงจากสมาชกแหงสภานน ๆ ตามมตของสภา
ใหเลอกประธานสภาผแทนราษฎรเพยงต าแหนงเดยวกอนเพอท าหนาทประธาน โดยใหสมาชกสภาผแทนราษฎรซงไดรบเลอกคะแนนเสยงสงสดเปนประธานสภาผแทนราษฎร และเมอมการแตงตงคณะรฐมนตรแลว ใหเลอกรองประธานสภาผแทนราษฎรสองคน โดยใหรองประธานสภาผแทนราษฎรคนทหนงมาจากพรรคการเมองหรอกลมการเมองในสภาผแทนราษฎรตามมาตรา ๑๒๐
ประธานและรองประธานสภาผแทนราษฎรด ารงต าแหนงจนอายของสภาผแทนราษฎรสนสดลงหรอ สภาผแทนราษฎรถกยบ
ประธานและรองประธานวฒสภาด ารงต าแหนงจนถงวนกอนวนเลอกประธานและรองประธานวฒสภาใหม ซงจะตองกระท าทกสามป
ประธานและรองประธานสภาผแทนราษฎร และประธานและรองประธานวฒสภา ยอมพนจากต าแหนงกอนวาระตามวรรคสาม เมอ
(๑) ขาดจากสมาชกภาพแหงสภาทตนเปนสมาชก (๒) ลาออกจากต าแหนง (๓) ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร รฐมนตร หรอขาราชการการเมองอน (๔) ตองค าพพากษาใหจ าคก แมคดนนจะยงไมถงทสดหรอมการรอการลงโทษ เวนแตเปนกรณทคดยง
ไมถงทสดหรอมการรอการลงโทษในความผดอนไดกระท าโดยประมาท ความผดลหโทษ หรอความผดฐานหมนประมาท
๔๖
ในระหวางการด ารงต าแหนง ประธานและรองประธานสภาผแทนราษฎรจะเปนกรรมการบรหารหรอด ารงต าแหนงใดในพรรคการเมองหรอกลมการเมองขณะเดยวกน มได และจะเขารวมประชมพรรคการเมองหรอกลมการเมองมไดดวย
มาตรา ๑๓๔ ประธานสภาผแทนราษฎรและประธานวฒสภามอ านาจหนาทด าเนนกจการของสภานน ๆ ใหเปนไปตามขอบงคบ รองประธานมอ านาจหนาทตามทประธานมอบหมายและปฏบตหนาทแทนประธานเมอประธานไมอยหรอไมสามารถปฏบตหนาทได
ประธานสภาผแทนราษฎร ประธานวฒสภา และผท าหนาทแทน ตองวางตนเปนกลางในทางการเมอง เมอประธานและรองประธานสภาผแทนราษฎรหรอประธานและรองประธานวฒสภาไมอยในทประชม
ใหสมาชกแหงสภานน ๆ เลอกกนเองใหสมาชกคนหนงเปนประธานในคราวประชมนน
มาตรา ๑๓๕ การประชมสภาผแทนราษฎรและการประชมวฒสภาตองมสมาชกมาประชมไมนอยกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของแตละสภา จงจะเปนองคประชม เวนแตในกรณการพจารณาระเบยบวาระกระทถามตามมาตรา ๑๖๕ สภาผแทนราษฎรและวฒสภาจะก าหนดเรององคประชมไวในขอบงคบเปนอยางอนกได
การลงมตวนจฉยขอปรกษาใหถอเอาเสยงขางมากเปนประมาณ เวนแตทมบญญตไวเปนอยางอน ในรฐธรรมนญน
สมาชกคนหนงยอมมเสยงหนงในการออกเสยงลงคะแนน ถามคะแนนเสยงเทากน ใหประธาน ในทประชมออกเสยงเพมขนอกเสยงหนงเปนเสยงชขาด
ประธานรฐสภา ประธานสภาผแทนราษฎร และประธานวฒสภา ตองจดใหมการบนทกการออกเสยงลงคะแนนของสมาชกแตละคน และเปดเผยบนทกดงกลาวไวในททประชาชนอาจเขาไปตรวจสอบได เวนแต กรณการออกเสยงลงคะแนนเปนการลบ
การออกเสยงลงคะแนนเลอกหรอใหความเหนชอบใหบคคลด ารงต าแหนงใด ใหกระท าเปนการลบ เวนแตทมบญญตไวเปนอยางอนในรฐธรรมนญน และสมาชกยอมมอสระและไมถกผกพนโดยมตของพรรคการเมอง กลมการเมอง บคคล หรออาณตอนใด
มาตรา ๑๓๖ ภายใตบงคบมาตรา ๑๐๓ วรรคส ภายในสามสบวนนบแตวนเลอกตงสมาชก สภาผแทนราษฎร ใหมการเรยกประชมรฐสภาเพอใหสมาชกไดมาประชมเปนครงแรก
ในปหนงใหมสมยประชมสามญทวไป และสมยประชมสามญนตบญญต วนประชมครงแรกตามวรรคหนง ใหถอเปนวนเรมสมยประชมสามญทวไป สวนวนเรมสมยประชม
สามญนตบญญต ใหสภาผแทนราษฎรเปนผก าหนด ในกรณทการเรมประชมครงแรกตามวรรคหนงมเวลาจนถงสนปปฏทนไมถงหนงรอยหาสบวน จะไมมการประชมสมยสามญนตบญญตส าหรบปนนกได
ภายใตบงคบมาตรา ๑๘๑ และมาตรา ๑๘๒ ในสมยประชมสามญนตบญญต ใหรฐสภาด าเนนการประชมไดเฉพาะกรณทบญญตไวในภาค ๑ หมวด ๑ พระมหากษตรย หรอการพจารณารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญหรอรางพระราชบญญต การอนมตพระราชก าหนด การใหความเหนชอบในการประกาศ
๔๗
สงคราม การรบฟงค าชแจงและการใหความเหนชอบหนงสอสญญา การเลอกหรอการใหความเหนชอบใหบคคลด ารงต าแหนง การถอดถอนบคคลออกจากต าแหนง การตงกระทถาม และการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ เวนแตรฐสภาจะมมตใหพจารณาเรองอนใดดวยคะแนนเสยงมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา
สมยประชมสามญของรฐสภาสมยหนง ๆ ใหมก าหนดเวลาหนงรอยยสบวน แตพระมหากษตรย จะโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหขยายเวลาออกไปกได
การปดสมยประชมสมยสามญกอนครบก าหนดเวลาหนงรอยยสบวน จะกระท าไดแตโดยความเหนชอบของรฐสภา
มาตรา ๑๓๗ พระมหากษตรยทรงเรยกประชมรฐสภา ทรงเปดและทรงปดประชม พระมหากษตรยจะเสดจพระราชด าเนนมาทรงท ารฐพธเปดประชมสมยประชมสามญทวไปครงแรกดวย
พระองคเอง หรอจะโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหพระรชทายาทซงบรรลนตภาวะแลว หรอผใดผหนงเปนผแทนพระองค มาท ารฐพธกได
เมอมความจ าเปนเพอประโยชนแหงรฐ พระมหากษตรยจะทรงเรยกประชมรฐสภาเปนการประชม สมยวสามญกได
ภายใตบงคบมาตรา ๑๓๘ การเรยกประชม การขยายเวลาประชม และการปดประชมรฐสภา ใหกระท าโดยพระราชกฤษฎกา
มาตรา ๑๓๘ สมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาทงสองสภารวมกน หรอสมาชก สภาผแทนราษฎรมจ านวนไมนอยกวาหนงในสามของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา มสทธ เขาชอรองขอใหน าความกราบบงคมทลเพอมพระบรมราชโองการประกาศเรยกประชมรฐสภาเปนการประชม สมยวสามญได
ค ารองขอดงกลาวในวรรคหนง ใหยนตอประธานรฐสภา ใหประธานรฐสภาน าความกราบบงคมทลและลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ
มาตรา ๑๓๙ ภายใตบงคบมาตรา ๓๑ และมาตรา ๒๙๙ ในทประชมสภาผแทนราษฎร ทประชมวฒสภา หรอทประชมรวมกนของรฐสภา สมาชกผใดจะกลาวถอยค าใดในทางแถลงขอเทจจรง แสดงความคดเหน หรอออกเสยงลงคะแนน ยอมเปนเอกสทธโดยเดดขาด ผใดจะน าไปเปนเหตฟองรองวากลาวสมาชกผนนในทางใดมได
เอกสทธตามวรรคหนงไมคมครองสมาชกผกลาวถอยค าในการประชมซงประธานมไดอนญาตใหอภปรายหรอสงใหหยดอภปราย หรอการกลาวถอยค าทมการถายทอดใหออกไปปรากฏนอกบรเวณรฐสภา ไมวาจะเปน การถายทอดทางวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอดวยวธการอนใด หากถอยค าทกลาวในทประชมไปปรากฏนอกบรเวณรฐสภา และการกลาวถอยค านนมลกษณะเปนความผดทางอาญาหรอละเมดสทธในทางแพงตอบคคลอน ซงมใชรฐมนตรหรอสมาชกแหงสภานน
ในกรณตามวรรคสอง ถาสมาชกกลาวถอยค าใดทอาจเปนเหตใหบคคลอนซงมใชรฐมนตรหรอสมาชกแหงสภานนไดรบความเสยหาย ใหประธานแหงสภานนจดใหมการโฆษณาค าชแจงตามทบคคลนนรองขอตาม
๔๘
วธการและภายในเวลาทก าหนดในขอบงคบการประชมของสภานน ทงนโดยไมกระทบกระเทอนถงสทธของ บคคลในการฟองคดตอศาล
เอกสทธทบญญตไวในมาตราน ยอมคมครองไปถงผพมพและผโฆษณารายงานการประชมตามขอบงคบของสภาผแทนราษฎร วฒสภา หรอรฐสภา แลวแตกรณ และคมครองไปถงบคคลซงประธานในทประชมหรอประธานคณะกรรมาธการอนญาตใหแถลงขอเทจจรงหรอแสดงความคดเหนในทประชม ตลอดจนผด าเนนการถายทอดการประชมสภาทางวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอดวยวธการอนใด ทไดรบอนญาตจากประธานแหงสภานนดวยโดยอนโลม
มาตรา ๑๔๐ ในระหวางสมยประชม หามมใหจบ คมขง หรอหมายเรยกตวสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภา ไปท าการสอบสวนในฐานะทสมาชกผนนเปนผตองหาในคดอาญา เวนแตในกรณทไดรบอนญาตจากสภาทผนนเปนสมาชก หรอในกรณทจบในขณะกระท าความผด หรอในความผดฐานทจรตตอหนาท
ในกรณทมการจบสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาในขณะกระท าความผด ใหรายงานไปยงประธานแหงสภาทผนนเปนสมาชกโดยพลน และประธานแหงสภาทผนนเปนสมาชกอาจสงใหปลอยผถกจบได
ในกรณทมการฟองสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาในคดอาญา ไมวาจะไดฟองนอกหรอในสมยประชม ศาลจะพจารณาคดนนในระหวางสมยประชมมได เวนแตจะไดรบอนญาตจากสภาทผนนเปนสมาชก หรอในความผดฐานทจรตตอหนาท หรอเปนคดอนเกยวกบพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการ เลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง หรอพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองและกลมการเมอง แตการพจารณาคดตองไมเปนการขดขวางตอการทสมาชกผนนจะมาประชมสภา
การพจารณาพพากษาคดทศาลไดกระท ากอนมค าอางวาจ าเลยเปนสมาชกของสภาใดสภาหนง ยอมเปนอนใชได
ถาสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาถกคมขงในระหวางสอบสวนหรอพจารณาอยกอนสมยประชม เมอถงสมยประชม พนกงานสอบสวนหรอศาล แลวแตกรณ ตองสงปลอยทนทถาประธานแหงสภาทผนนเปนสมาชกไดรองขอ
ค าสงปลอยใหมผลบงคบตงแตวนสงปลอยจนถงวนสดทายแหงสมยประชม
มาตรา ๑๔๑ ในระหวางทอายของสภาผแทนราษฎรสนสดลงหรอสภาผแทนราษฎรถกยบ จะมการประชมวฒสภามได เวนแตเปนกรณดงตอไปน
(๑) การประชมวฒสภาตามมาตรา ๗ วรรคสอง หรอการประชมทใหวฒสภาท าหนาทรฐสภาตามมาตรา ๑๙ มาตรา ๒๑ มาตรา ๒๒ มาตรา ๒๓ และมาตรา ๑๙๒
(๒) การประชมทใหวฒสภาท าหนาทพจารณาใหบคคลด ารงต าแหนงใดตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน หรอใหความเหนตามมาตรา ๑๓๐ วรรคสองหรอวรรคสาม
(๓) กรณอนทจ าเปนและส าคญอยางยงซงมอาจหลกเลยงไดเพอใหงานของวฒสภาหรองานดาน นตบญญตสามารถด าเนนตอไปไดในระหวางทไมมสภาผแทนราษฎร
๔๙
ใหประธานวฒสภาน าความกราบบงคมทลเพอมพระบรมราชโองการเรยกประชมวฒสภาตามมาตราน และเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ
ในกรณทมปญหาตาม (๓) สมาชกวฒสภาจ านวนไมนอยกวาหนงในสบของจ านวนสมาชกวฒสภาทงหมดเทาทมอยอาจรองขอใหศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉยได
มาตรา ๑๔๒ การประชมสภาผแทนราษฎร การประชมวฒสภา และการประชมรวมกนของรฐสภา ยอมเปนการเปดเผยตามลกษณะทก าหนดไวในขอบงคบการประชมของแตละสภา แตถาคณะรฐมนตร สมาชกของแตละสภา หรอสมาชกของทงสองสภารวมกน มจ านวนไมนอยกวาหนงในสของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของแตละสภา หรอจ านวนสมาชกของทงสองสภาเทาทมอยรวมกน แลวแตกรณ รองขอใหประชมลบ กใหประชมลบ
มาตรา ๑๔๓ สภาผแทนราษฎรและวฒสภามอ านาจตราขอบงคบการประชมเกยวกบการเลอกและการปฏบตหนาทของประธานสภา รองประธานสภา เรองหรอกจการอนเปนอ านาจหนาทของคณะกรรมาธการสามญแตละชด การปฏบตหนาทและองคประชมของคณะกรรมาธการ วธการประชม การเสนอและพจารณารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญและรางพระราชบญญต การเสนอญตต การปรกษา การอภปราย การลงมต การบนทกการลงมต การเปดเผยการลงมต การตงกระทถาม การเปดอภปรายทวไป การรกษาระเบยบและความเรยบรอย และการอนทเกยวของ รวมทงมอ านาจตราขอบงคบเกยวกบกจการอนเพอด าเนนการตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน
ขอบงคบการประชมสภาผแทนราษฎรตามวรรคหนง อยางนอยตองก าหนดใหสมาชกสภาผแทนราษฎรซงมไดเปนสมาชกพรรคการเมองหรอกลมการเมองทมสมาชกในสงกดด ารงต าแหนงรฐมนตร เปนประธานคณะกรรมาธการสามญทท าหนาทตรวจสอบเกยวกบการปองกนและปราบปรามการทจรต หรอท าหนาทก ากบตดตามเกยวกบการใชจายงบประมาณภาครฐ
เมอสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภาใหความเหนชอบกบขอบงคบการประชมตามมาตรานแลว กอนประกาศใช ใหสงศาลรฐธรรมนญพจารณาความชอบดวยรฐธรรมนญ ซงตองกระท าใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบเรอง
ค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญทวนจฉยวารางขอบงคบการประชมขอใดมขอความขดหรอแยงตอ รฐธรรมนญ ใหขอความทขดหรอแยงนนเปนอนตกไป ในกรณทวนจฉยวาขอความดงกลาวเปนสาระส าคญ หรอขอบงคบการประชมใดตราขนโดยไมถกตองตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญ ใหรางขอบงคบการประชมนน เปนอนตกไป
มาตรา ๑๔๔ สภาผแทนราษฎร วฒสภา และรฐสภา มอ านาจเลอกสมาชกของแตละสภาตงเปนคณะกรรมาธการสามญ และมอ านาจเลอกบคคลผเปนสมาชกหรอมไดเปนสมาชก ตงเปนคณะกรรมาธการวสามญ เพอกระท ากจการ พจารณาสอบสวน หรอศกษาเรองใด ๆ อนอยในอ านาจหนาทของสภา แลวรายงานตอสภา มตตงคณะกรรมาธการวสามญดงกลาวตองระบกจการหรอเรองใหชดเจนและไมซ าหรอซอนกน
เอกสทธทบญญตไวในมาตรา ๑๓๙ นน ใหคมครองถงบคคลผกระท าหนาทตามมาตรานดวย
๕๐
กรรมาธการสามญซงตงจากผซงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรทงหมด ตองมจ านวนตามหรอใกลเคยงกบอตราสวนของจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรของแตละพรรคการเมองหรอกลมการเมองทมอยในสภาผแทนราษฎร
ในระหวางทยงไมมขอบงคบการประชมสภาผแทนราษฎรตามมาตรา ๑๔๓ ใหประธานสภาผแทนราษฎรเปนผก าหนดอตราสวนตามวรรคสาม
คณะกรรมาธการตามวรรคหนงมอ านาจออกค าสงเรยกเอกสารจากบคคลใด หรอเรยกบคคลใดมาแถลงขอเทจจรงหรอแสดงความเหนในกจการทกระท าหรอในเรองทพจารณาสอบสวนหรอศกษาอยนนได และใหค าสงเรยกดงกลาวมผลบงคบตามทกฎหมายบญญต แตจะมค าสงเรยกผพพากษาหรอตลาการทปฏบตตามอ านาจหนาทในกระบวนวธพจารณาพพากษาอรรถคดหรอการบรหารงานบคคลของแตละศาล และผด ารงต าแหนงในองคกร ตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐโดยตรงตามรฐธรรมนญหรอตามกฎหมาย มได
ในกรณทบคคลตามวรรคหาเปนขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยงานของรฐ ใหประธานคณะกรรมาธการแจงใหรฐมนตรซงบงคบบญชาหรอก ากบดแลหนวยงานทบคคลนนสงกดทราบและมค าสงใหบคคลนนด าเนนการตามวรรคหา เวนแตเปนกรณทเกยวกบความปลอดภยหรอประโยชนส าคญของแผนดน บคคลนน มสทธทจะไมแถลงขอเทจจรงหรอแสดงความเหนได
๕๑
สวนท ๕ การประชมรวมกนของรฐสภา
------------
มาตรา ๑๔๕ ในกรณตอไปน ใหรฐสภาประชมรวมกน (๑) การใหความเหนชอบในการแตงตงผส าเรจราชการแทนพระองคตามมาตรา ๑๙ (๒) การปฏญาณตนของผส าเรจราชการแทนพระองคตอรฐสภาตามมาตรา ๒๑ (๓) การรบทราบการแกไขเพมเตมกฎมณเฑยรบาลวาดวยการสบราชสนตตวงศ พระพทธศกราช
๒๔๖๗ ตามมาตรา ๒๒ (๔) การรบทราบหรอใหความเหนชอบในการสบราชสมบตตามมาตรา ๒๓ (๕) การมมตใหรฐสภาพจารณาเรองอนในสมยประชมสามญนตบญญตไดตามมาตรา ๑๓๖ วรรคส (๖) การใหความเหนชอบในการปดสมยประชมตามมาตรา ๑๓๖ (๗) การเปดประชมรฐสภาตามมาตรา ๑๓๗ (๘) การตราขอบงคบการประชมรฐสภาตามมาตรา ๑๔๖ (๙) การใหความเหนชอบใหพจารณารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญหรอรางพระราชบญญต
ตามมาตรา ๑๕๑ และมาตรา ๑๖๑ วรรคสอง (๑๐) การปรกษารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญหรอรางพระราชบญญตใหมตามมาตรา ๑๕๗ (๑๑) การใหความเหนชอบใหพจารณารางรฐธรรมนญแกไขเพมเตม รางพระราชบญญตประกอบ
รฐธรรมนญ หรอรางพระราชบญญตตอไปตามมาตรา ๑๖๒ วรรคสอง (๑๒) การแถลงนโยบายตามมาตรา ๑๗๗ วรรคหนง (๑๓) การเปดอภปรายทวไปตามมาตรา ๑๘๐ (๑๔) การใหความเหนชอบยทธศาสตรชาตหรอแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตตามมาตรา ๑๗๙ (๑๕) การใหความเหนชอบในการประกาศสงครามตามมาตรา ๑๙๒ (๑๖) การรบฟงค าชแจงและการใหความเหนชอบหนงสอสญญาตามมาตรา ๑๙๓ (๑๗) การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญตามมาตรา ๓๐๑ และมาตรา ๓๐๒
มาตรา ๑๔๖ ในการประชมรวมกนของรฐสภาใหใชขอบงคบการประชมรฐสภา ในระหวางทยงไมมขอบงคบการประชมรฐสภา ใหใชขอบงคบการประชมสภาผแทนราษฎรโดยอนโลมไปพลางกอน
ใหน าความในมาตรา ๑๔๓ วรรคสามและวรรคส มาใชบงคบกบการตราขอบงคบการประชมรฐสภาดวย โดยอนโลม
ในการประชมรวมกนของรฐสภา ใหน าบททใชแกสภาทงสองมาใชบงคบโดยอนโลม เวนแตในเรอง การตงคณะกรรมาธการ กรรมาธการซงตงจากผซงเปนสมาชกของแตละสภาจะตองมจ านวนตามหรอใกลเคยงกบอตราสวนของจ านวนสมาชกของแตละสภา
๕๒
สวนท ๖ การตราพระราชบญญตและพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ
------------
มาตรา ๑๔๗ รางพระราชบญญตจะเสนอไดกแตโดย (๑) คณะรฐมนตร (๒) สมาชกสภาผแทนราษฎรจ านวนไมนอยกวายสบคน (๓) สมาชกวฒสภาจ านวนไมนอยกวาสสบคน (๔) ศาลหรอองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ เฉพาะกฎหมายทเกยวกบการ
จดองคกรและกฎหมายทประธานศาลหรอประธานองคกรนนเปนผรกษาการ หรอ (๕) พลเมองผมสทธเลอกตงจ านวนไมนอยกวาหนงหมนคนเขาชอเสนอกฎหมายตามมาตรา ๖๖ วรรคหนง ในกรณทรางพระราชบญญตทมผเสนอตาม (๒) (๓) (๔) หรอ (๕) เปนรางพระราชบญญตเกยวดวย
การเงน จะเสนอไดกตอเมอมค ารบรองของนายกรฐมนตร ในกรณทพลเมองไดเสนอรางพระราชบญญตใดตาม (๕) แลว ใหสภาทไดรบรางพระราชบญญตนน เรม
พจารณาภายในเวลาไมเกนหนงรอยแปดสบวนนบแตวนทไดรบรางพระราชบญญตดงกลาว หรอวนทนายกรฐมนตรสงค ารบรองกลบคนมา หากบคคลตาม (๑) (๒) หรอ (๓) ไดเสนอรางพระราชบญญตทมหลกการเดยวกบรางพระราชบญญตนนอก ใหน าบทบญญตมาตรา ๖๖ วรรคสาม มาใชบงคบกบการพจารณารางพระราชบญญตนนดวย
เพอประโยชนในการด าเนนการใหเปนไปตามบทบญญตภาค ๔ การปฏรปและการสรางความปรองดอง ใหสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศและคณะกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาตตามมาตรา ๒๗๙ มสทธเสนอรางพระราชบญญตไดตามทบญญตไวในภาค ๔ สวนการพจารณารางพระราชบญญตดงกลาวใหเปนไปตามมาตรา ๒๘๐
มาตรา ๑๔๘ รางพระราชบญญตใหเสนอตอสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภา แลวแตกรณ รางพระราชบญญต ตามมาตรา ๑๔๗ (๑) (๒) (๔) และ (๕) ใหเสนอตอสภาผแทนราษฎรกอน สวนรางพระราชบญญตตามมาตรา ๑๔๗ (๓) ใหเสนอตอวฒสภากอน
ในการเสนอรางพระราชบญญตตามวรรคหนงตองมบนทกวเคราะหสรปสาระส าคญของรางพระราชบญญตเสนอมาพรอมกบรางพระราชบญญตดวย
รางพระราชบญญตทเสนอตอสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภาตองเปดเผยใหประชาชนทราบและใหประชาชนสามารถเขาถงขอมลรายละเอยดของรางพระราชบญญตนนไดโดยสะดวก
มาตรา ๑๔๙ รางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน หมายความถงรางพระราชบญญตวาดวยเรองใดเรองหนง ดงตอไปน
(๑) การตงขน ยกเลก ลด เปลยนแปลง แกไข ผอน หรอวางระเบยบการบงคบอนเกยวกบภาษหรออากร (๒) การจดสรร รบ รกษา หรอจายเงนแผนดน หรอการโอนงบประมาณแผนดน
๕๓
(๓) การกเงน การค าประกน การใชเงนก หรอการด าเนนการทผกพนทรพยสนของรฐ (๔) เงนตรา ในกรณทเปนทสงสยวารางพระราชบญญตใดเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงนทจะตองม
ค ารบรองของนายกรฐมนตรหรอไม ใหเปนอ านาจของทประชมรวมกนของประธานสภาผแทนราษฎร รองประธานสภาผแทนราษฎร และประธานคณะกรรมาธการสามญของสภาผแทนราษฎรทกคณะ เปนผวนจฉย
ใหประธานสภาผแทนราษฎรจดใหมการประชมรวมกนเพอพจารณากรณตามวรรคสอง ภายในสบหาวนนบแตวนทมกรณดงกลาว
มตของทประชมรวมกนตามวรรคสอง ใหใชเสยงขางมากเปนประมาณ ถาคะแนนเสยงเทากน ใหประธานสภาผแทนราษฎรออกเสยงเพมขนอกเสยงหนงเปนเสยงชขาด
มาตรา ๑๕๐ รางพระราชบญญตใดทในขนรบหลกการไมเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน แตสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภาไดแกไขเพมเตม และประธานสภาผแทนราษฎรหรอประธานวฒสภาเหนวา การแกไขเพมเตมนนท าใหมลกษณะเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน ใหประธานสภาผแทนราษฎร หรอประธานวฒสภาสงระงบการพจารณาไวกอน และภายในสบหาวนนบแตวนทมกรณดงกลาว ใหประธาน สภาผแทนราษฎรหรอประธานวฒสภาสงรางพระราชบญญตนนไปใหทประชมรวมกนของประธานสภาผแทนราษฎร รองประธานสภาผแทนราษฎร และประธานคณะกรรมาธการสามญของสภาผแทนราษฎรทกคณะ เปนผวนจฉย
ในกรณททประชมรวมกนตามวรรคหนงวนจฉยวาการแกไขเพมเตมนนท าใหรางพระราชบญญตนน มลกษณะเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน ใหประธานสภาผแทนราษฎรหรอประธานวฒสภาสงรางพระราชบญญตนนไปใหนายกรฐมนตรรบรอง ในกรณทนายกรฐมนตรไมใหค ารบรอง ใหสภาผแทนราษฎร หรอวฒสภาด าเนนการแกไขเพอมใหรางพระราชบญญตนนเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน
มาตรา ๑๕๑ รางพระราชบญญตทคณะรฐมนตรระบไวในนโยบายทแถลงตอรฐสภาตามมาตรา ๑๗๗ วาจ าเปนตอการบรหารราชการแผนดน หากสภาผแทนราษฎรมมตไมใหความเหนชอบ และคะแนนเสยงทไมใหความเหนชอบไมถงกงหนงของจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทงหมดเทาทมอย คณะรฐมนตรอาจขอใหรฐสภาประชมรวมกนเพอมมตอกครงหนง หากรฐสภามมตใหความเหนชอบ ใหตงบคคลซงเปนหรอมไดเปนสมาชกของแตละสภามจ านวนเทากนตามทคณะรฐมนตรเสนอ ประกอบกนเปนคณะกรรมาธการรวมกนของรฐสภาเพอพจารณารางพระราชบญญตนน และใหคณะกรรมาธการรวมกนของรฐสภารายงานและเสนอรางพระราชบญญต ทไดพจารณาแลวตอรฐสภา ถารฐสภามมตเหนชอบดวยรางพระราชบญญตนน ใหด าเนนการตอไปตามมาตรา ๑๕๖ ถารฐสภามมตไมใหความเหนชอบ ใหรางพระราชบญญตนนเปนอนตกไป
มาตรา ๑๕๒ ภายใตบงคบมาตรา ๒๐๒ เมอสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภาไดพจารณารางพระราชบญญตทเสนอตามมาตรา ๑๔๘ และลงมตเหนชอบแลว ใหเสนอรางพระราชบญญตนนตออกสภาหนงซงยงมไดพจารณา รางพระราชบญญตดงกลาว โดยตองพจารณารางพระราชบญญตทเสนอมานนใหเสรจภายในหกสบวน แตถารางพระราชบญญตนนเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน ตองพจารณาใหเสรจภายในสามสบวน ทงน เวนแต
๕๔
สภาทพจารณาในครงหลงนจะไดลงมตใหขยายเวลาออกไปเปนกรณพเศษ ซงตองไมเกนสามสบวน ก าหนดวนดงกลาวใหหมายถงวนในสมยประชม และใหเรมนบแตวนทรางพระราชบญญตนนมาถงสภาดงกลาว
ก าหนดเวลาตามวรรคหนง ไมใหนบรวมระยะเวลาทอยในระหวางการพจารณาของศาลรฐธรรมนญตามมาตรา ๑๕๕
ถาสภาทพจารณารางพระราชบญญตในครงหลงนพจารณารางพระราชบญญตไมเสรจภายในก าหนดเวลาตามวรรคหนง ใหถอวาสภาดงกลาวไดใหความเหนชอบดวยรางพระราชบญญตนน
ในกรณทสภาผแทนราษฎรเสนอรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงนไปยงวฒสภา ใหประธานสภาผแทนราษฎรแจงไปดวยวารางพระราชบญญตทเสนอไปนนเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน ค าแจง ของประธานสภาผแทนราษฎรใหถอเปนเดดขาด
ในกรณทประธานสภาผแทนราษฎรมไดแจงไปวารางพระราชบญญตใดเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน ใหถอวารางพระราชบญญตนนไมเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน
มาตรา ๑๕๓ ภายใตบงคบมาตรา ๒๐๒ เมอสภาทพจารณารางพระราชบญญตในครงหลงนไดพจารณารางพระราชบญญตเสรจแลว
(๑) ถาเหนชอบดวยกบสภาทพจารณารางพระราชบญญตนนเปนสภาแรก ใหด าเนนการตอไปตามมาตรา ๑๕๖
(๒) ถาไมเหนชอบดวยกบสภาทพจารณารางพระราชบญญตนนเปนสภาแรก ใหยบยงรางพระราชบญญตนนไวกอน และสงรางพระราชบญญตนนคนไปยงสภาทพจารณารางพระราชบญญตนนเปนสภาแรก
(๓) ถาแกไขเพมเตม ใหสงรางพระราชบญญตตามทแกไขเพมเตมนนไปยงสภาทพจารณารางพระราชบญญตนนเปนสภาแรก ถาสภานนเหนชอบดวยกบการแกไขเพมเตม ใหด าเนนการตอไปตามมาตรา ๑๕๖ ถาเปนกรณอน ใหแตละสภาตงบคคลซงเปนหรอมไดเปนสมาชกแหงสภานน ๆ มจ านวนเทากนตามทสภาผแทนราษฎรก าหนด ประกอบเปนคณะกรรมาธการรวมกนเพอพจารณารางพระราชบญญตนน และใหคณะกรรมาธการรวมกนรายงาน และเสนอรางพระราชบญญตทคณะกรรมาธการรวมกนไดพจารณาแลวตอสภาทงสอง ถาสภาทงสองตางเหนชอบ ดวยรางพระราชบญญตทคณะกรรมาธการรวมกนไดพจารณาแลว ใหด าเนนการตอไปตามมาตรา ๑๕๖ ถาสภาใด สภาหนงไมเหนชอบดวย กใหยบยงรางพระราชบญญตนนไวกอน
คณะกรรมาธการรวมกนอาจเรยกเอกสารจากบคคลใด หรอเรยกบคคลใดมาแถลงขอเทจจรงหรอแสดงความคดเหนในการพจารณารางพระราชบญญตได และเอกสทธทบญญตไวในมาตรา ๑๓๙ นน ใหคมครองถงบคคลผกระท าหนาทตามมาตรานดวย
การประชมคณะกรรมาธการรวมกนตองมกรรมาธการของสภาทงสองมาประชมไมนอยกวากงหนงของจ านวนกรรมาธการทงหมดจงจะเปนองคประชม และใหน าบทบญญตมาตรา ๑๔๖ มาใชบงคบโดยอนโลม
ถาสภาทพจารณารางพระราชบญญตในครงหลงนไมสงรางพระราชบญญตคนไปยงสภาทพจารณารางพระราชบญญตนนเปนสภาแรกภายในก าหนดเวลาตามมาตรา ๑๕๒ ใหถอวาสภาทพจารณารางพระราชบญญตในครงหลงนไดใหความเหนชอบดวยรางพระราชบญญตนน และใหด าเนนการตามมาตรา ๑๕๖ ตอไป
๕๕
มาตรา ๑๕๔ รางพระราชบญญตทตองยบยงไวตามมาตรา ๑๕๓ นน (๑) ถาสภาผแทนราษฎรเปนผลงมตยบยงรางพระราชบญญตของวฒสภาตามมาตรา ๑๕๓ (๒) วฒสภา
อาจยกขนพจารณาใหมไดตอเมอเวลาหนงรอยแปดสบวนไดลวงพนไปนบแตวนทสภาผแทนราษฎรลงมตยงยง ถาวฒสภามมตยนยนรางเดมของวฒสภาดวยคะแนนเสยงมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอย ใหด าเนนการตามมาตรา ๑๕๓ วรรคหนง (๓) วรรคสอง วรรคสาม และวรรคส ตอไป เวนแตสภาใดสภาหนง ไมเหนชอบดวยรางพระราชบญญตทคณะกรรมาธการวสามญรวมกนไดพจารณาแลว ใหรางพระราชบญญตนน เปนอนตกไป แตในกรณทวฒสภาไมยนยนรางเดมภายในเวลาดงกลาวหรอมมตยนยนรางเดมดวยคะแนนเสยง ไมมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอย ใหถอวารางพระราชบญญตนนเปนอนตกไป
(๒) ถาวฒสภาเปนผลงมตยบยงรางพระราชบญญตของสภาผแทนราษฎรตามมาตรา ๑๕๓ (๒) สภาผแทนราษฎรอาจยกขนพจารณาใหมไดตอเมอเวลาหนงรอยแปดสบวนไดลวงพนไปนบแตวนทวฒสภาลงมตยบยง ถาสภาผแทนราษฎรมมตยนยนรางเดมของสภาผแทนราษฎรดวยคะแนนเสยงมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอย ใหถอวารางพระราชบญญตนนเปนอนไดรบความเหนชอบของรฐสภา และใหด าเนนการตอไปตามมาตรา ๑๕๖ แตในกรณทสภาผแทนราษฎรมมตยนยนรางเดมดวยคะแนนเสยงไมมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอย ใหถอวารางพระราชบญญตนนเปนอนตกไป
(๓) ถาเปนกรณทรางพระราชบญญตทตองยบยงไวตามมาตรา ๑๕๓ (๓) นน สภาผแทนราษฎรอาจยกขนพจารณาใหมไดเมอเวลาหนงรอยแปดสบวนไดลวงพนไปนบแตวนทสภาใดสภาหนงไมเหนชอบดวย ถาสภาผแทนราษฎรลงมตยนยนรางเดมของสภาผแทนราษฎร หรอของวฒสภา หรอรางทคณะกรรมาธการรวมกน พจารณาดวยคะแนนเสยงมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอย ใหถอวารางพระราชบญญตนนเปนอนไดรบความเหนชอบของรฐสภา และใหด าเนนการตอไปตามมาตรา ๑๕๖
(๔) ถารางพระราชบญญตทตองยบยงไวเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน สภาผแทนราษฎรอาจยกรางพระราชบญญตนนขนพจารณาใหมไดทนท ไมวาวฒสภาจะพจารณายนยนรางพระราชบญญตนนหรอไมกตาม ในกรณเชนวาน ถาสภาผแทนราษฎรลงมตยนยนรางเดมหรอรางทคณะกรรมาธการรวมกนพจารณาดวยคะแนนเสยงมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎรแลว ใหถอวารางพระราชบญญตนนเปนอนไดรบความเหนชอบของรฐสภา และใหด าเนนการตอไปตามมาตรา ๑๕๖
(๕) รางพระราชบญญตใดทพลเมองผมสทธเลอกตงไดเขาชอเสนอตามมาตรา ๑๔๗ (๕) ถารางพระราชบญญตนนตองเปนอนตกไป สมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา หรอสมาชกของทงสองสภา รวมกน มจ านวนไมนอยกวาหนงในสบของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา อาจรองขอใหมการออกเสยงประชามตตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการออกเสยงประชามตเพอใหไดขอยตได
มาตรา ๑๕๕ ในระหวางทมการยบยงรางพระราชบญญตใดตามมาตรา ๑๕๓ คณะรฐมนตร สมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา ศาลหรอองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ สภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ และคณะกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาต รวมทงพลเมองผมสทธเลอกตง จะเสนอรางพระราชบญญตทมหลกการอยางเดยวกนหรอคลายกนกบหลกการของรางพระราชบญญตทตองยบยงไวมได
๕๖
ในกรณทสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภาเหนวารางพระราชบญญตทเสนอหรอสงใหพจารณานน เปนรางพระราชบญญตทมหลกการอยางเดยวกนหรอคลายกนกบหลกการของรางพระราชบญญตทตองยบยงไว ใหประธานสภาผแทนราษฎรหรอประธานวฒสภาสงรางพระราชบญญตดงกลาวใหศาลรฐธรรมนญวนจฉย ถาศาลรฐธรรมนญวนจฉยวาเปนรางพระราชบญญตทมหลกการอยางเดยวกนหรอคลายกนกบหลกการของรางพระราชบญญตทตองยบยงไว ใหรางพระราชบญญตนนเปนอนตกไป
มาตรา ๑๕๖ รางพระราชบญญตทไดรบความเหนชอบของรฐสภาแลว ใหนายกรฐมนตรน าขนทลเกลาทลกระหมอมถวายภายในยสบวนนบแตวนทไดรบรางพระราชบญญตนนจากรฐสภาเพอพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย และเมอประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ใหใชบงคบเปนกฎหมายได
มาตรา ๑๕๗ รางพระราชบญญตใด พระมหากษตรยไมทรงเหนชอบดวยและพระราชทานคนมายงรฐสภา หรอเมอพนเกาสบวนแลวมไดพระราชทานคนมา รฐสภาจะตองปรกษารางพระราชบญญตนนใหม ถารฐสภามมต ยนยนตามเดมดวยคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสามของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภาแลว ใหนายกรฐมนตรน ารางพระราชบญญตนนขนทลเกลาทลกระหมอมถวายอกครงหนง เมอพระมหากษตรยมไดทรงลงพระปรมาภไธยหรอมไดพระราชทานคนมาภายในสามสบวน ใหนายกรฐมนตรน าพระราชบญญตนนประกาศในราชกจจานเบกษาใชบงคบเปนกฎหมายไดเสมอนหนงวาพระมหากษตรยไดทรงลงพระปรมาภไธยแลว
มาตรา ๑๕๘ การพจารณารางพระราชบญญตทประธานสภาผแทนราษฎรหรอประธานวฒสภาวนจฉยวามสาระส าคญเกยวกบเดก เยาวชน สตร ผสงอาย หรอผพการหรอทพพลภาพ หากสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภามไดพจารณาโดยกรรมาธการเตมสภา ใหสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภาตงคณะกรรมาธการวสามญขนประกอบดวยผแทนองคการเอกชนเกยวกบบคคลประเภทนนมจ านวนไมนอยกวาหนงในสามของจ านวนกรรมาธการทงหมด ทงน โดยมสดสวนหญงและชายทใกลเคยงกน
มาตรา ๑๕๙ ใหมพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ ดงตอไปน (๑) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซง
สมาชกวฒสภา (๒) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะรฐมนตร (๓) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง (๔) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองและกลมการเมอง (๕) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการออกเสยงประชามต (๖) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยศาลรฐธรรมนญและวธพจารณาคดของศาลรฐธรรมนญ (๗) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมอง (๘) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดน (๙) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต (๑๐) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน
๕๗
(๑๑) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการคลงและการงบประมาณภาครฐ (๑๒) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการขบเคลอนการปฏรปประเทศ
มาตรา ๑๖๐ รางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญจะเสนอไดกแตโดย (๑) คณะรฐมนตร (๒) สมาชกสภาผแทนราษฎรจ านวนไมนอยกวาหนงในสบของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภา
ผแทนราษฎร หรอสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภามจ านวนไมนอยกวาหนงในสบของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา
(๓) สมาชกวฒสภามจ านวนไมนอยกวาหนงในสของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของวฒสภา หรอ (๔) ศาลรฐธรรมนญ ศาลฎกา หรอองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ
ซงประธานศาลหรอประธานองคกรนนเปนผรกษาการ รางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญตาม (๑) (๒) และ (๔) ใหเสนอตอสภาผแทนราษฎรกอน
สวนรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญตาม (๓) ใหเสนอตอวฒสภากอน
มาตรา ๑๖๑ การพจารณารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญของสภาผแทนราษฎรและวฒสภาใหกระท าเปนสามวาระ ดงตอไปน
(๑) การออกเสยงลงคะแนนในวาระทหนงขนรบหลกการ และในวาระทสองขนพจารณาเรยงล าดบมาตรา ใหถอเสยงขางมากของแตละสภา
(๒) การออกเสยงลงคะแนนในวาระทสาม ตองมคะแนนเสยงเหนชอบดวยในการทจะใหออกใชเปนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ มากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของแตละสภา
ใหน าบทบญญตเกยวกบการตราพระราชบญญต มาใชบงคบกบการพจารณารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญดวยโดยอนโลม
มาตรา ๑๖๒ ในกรณทอายของสภาผแทนราษฎรสนสดลงหรอสภาผแทนราษฎรถกยบ ใหรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมหรอรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญและรางพระราชบญญตทพระมหากษตรยไมทรงเหนชอบดวย หรอเมอพนเกาสบวนแลวมไดพระราชทานคนมานน เปนอนตกไป
ในกรณทอายของสภาผแทนราษฎรสนสดลงหรอมการยบสภาผแทนราษฎร ภายหลงการเลอกตงสมาชก สภาผแทนราษฎรอนเปนการเลอกตงทวไป รฐสภา สภาผแทนราษฎร หรอวฒสภา แลวแตกรณ จะพจารณารางรฐธรรมนญแกไขเพมเตม หรอรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญและรางพระราชบญญตทรฐสภายงมไดใหความเหนชอบตอไปได ถาคณะรฐมนตรทตงขนใหมภายหลงการเลอกตงทวไปรองขอภายในหกสบวนนบแตวนเรยกประชมรฐสภาครงแรกหลงการเลอกตงทวไป และรฐสภามมตเหนชอบดวย แตถาคณะรฐมนตรมไดรองขอภายในก าหนดเวลาดงกลาว ใหรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตม หรอรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญและรางพระราชบญญตนน เปนอนตกไป แตถาเปนรางพระราชบญญตทพลเมองผมสทธเลอกตงเขาชอเสนอตามมาตรา ๑๔๗ (๕) ทรฐสภายงมได ใหความเหนชอบ ใหรฐสภาทเลอกตงขนใหมพจารณาตอไปโดยไมตองมมตตามวรรคนอก
๕๘
สวนท ๗ การควบคมการตรากฎหมายทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ
------------
มาตรา ๑๖๓ เมอรฐสภาใหความเหนชอบกบรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญแลว กอนทนายกรฐมนตรจะน าขนทลเกลาทลกระหมอมถวายเพอพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย ใหสงศาลรฐธรรมนญพจารณาความชอบดวยรฐธรรมนญ ซงตองกระท าใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบเรอง
ค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญทวนจฉยวารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญใดมขอความขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ ใหขอความทขดหรอแยงนนเปนอนตกไป ในกรณทวนจฉยวาขอความดงกลาวเปนสาระส าคญ หรอรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญตราขนโดยไมถกตองตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญ ใหรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญนนเปนอนตกไป
ในกรณทค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญมผลท าใหขอความทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญเปนอนตกไปตามวรรคสอง ใหสงรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญนนกลบคนสภาผแทนราษฎรและวฒสภาเพอพจารณาตอไป ในกรณเชนวาน ใหสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภาพจารณาแกไขเพมเตมเพอมใหขดหรอแยงตอรฐธรรมนญได โดยมตในการแกไขเพมเตมใหใชคะแนนเสยงมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของแตละสภา แลวใหนายกรฐมนตรด าเนนการตามมาตรา ๙๘ และมาตรา ๑๕๖ หรอมาตรา ๑๕๗ แลวแตกรณ ตอไป
มาตรา ๑๖๔ รางพระราชบญญตใดทรฐสภาใหความเหนชอบแลว กอนทนายกรฐมนตรจะน าขนทลเกลาทลกระหมอมถวายเพอพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธยตามมาตรา ๑๕๖ หรอรางพระราชบญญตใดทรฐสภาลงมตยนยนตามมาตรา ๑๕๗ กอนทนายกรฐมนตรจะน ารางพระราชบญญตนนขนทลเกลาทลกระหมอมถวายอก ครงหนง
(๑) หากสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา หรอสมาชกของทงสองสภารวมกน มจ านวนไมนอยกวาหนงในสบของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา เหนวารางพระราชบญญตดงกลาวมขอความขดหรอแยงตอรฐธรรมนญน หรอตราขนโดยไมถกตองตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน ใหเสนอความเหนตอประธานสภาผแทนราษฎร ประธานวฒสภา หรอประธานรฐสภา แลวแตกรณ แลวใหประธานแหงสภาทไดรบความเหนดงกลาว สงความเหนนนไปยงศาลรฐธรรมนญเพอวนจฉย และแจงใหนายกรฐมนตรทราบโดยไมชกชา
(๒) หากนายกรฐมนตรเหนวารางพระราชบญญตดงกลาวมขอความขดหรอแยงตอรฐธรรมนญน หรอตราขนโดยไมถกตองตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน ใหสงความเหนเชนวานนไปยงศาลรฐธรรมนญเพอวนจฉย และแจงใหประธานสภาผแทนราษฎรและประธานวฒสภาทราบโดยไมชกชา
ในระหวางทศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉย ใหนายกรฐมนตรระงบการด าเนนการทลเกลาทลกระหมอมถวายรางพระราชบญญตดงกลาวไวจนกวาศาลรฐธรรมนญจะมค าวนจฉย
ถาศาลรฐธรรมนญวนจฉยวารางพระราชบญญตนนตราขนโดยไมถกตองตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน หรอวนจฉยวามขอความขดหรอแยงตอรฐธรรมนญน และขอความดงกลาวเปนสาระส าคญ ใหรางพระราชบญญตนนเปนอนตกไป
๕๙
ถาศาลรฐธรรมนญวนจฉยวารางพระราชบญญตนนมขอความขดหรอแยงตอรฐธรรมนญน แตมใชกรณ ตามวรรคสาม ใหขอความทขดหรอแยงนนเปนอนตกไป และใหนายกรฐมนตรด าเนนการตามมาตรา ๙๘ และมาตรา ๑๕๖ หรอมาตรา ๑๕๗ แลวแตกรณ ตอไป
๖๐
สวนท ๘ การควบคมการบรหารราชการแผนดน
------------
มาตรา ๑๖๕ สมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาแตละคนมสทธตงกระทถามนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรในเรองใดเกยวกบงานในหนาทได และนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรมหนาทตองตอบโดยเรว แตนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรยอมมสทธทจะไมตอบเมอคณะรฐมนตรเหนวาเรองนนยงไมควรเปดเผยเพราะเกยวกบความปลอดภยหรอประโยชนส าคญของแผนดน
สมาชกสภาผแทนราษฎรอาจตงกระทถามสดตอนายกรฐมนตรและรฐมนตรไดตามทก าหนดในขอบงคบการประชมสภาผแทนราษฎร และนายกรฐมนตรและรฐมนตรมหนาทตองตอบกระทถามนนดวยตนเอง เวนแตมเหตจ าเปนอนมอาจหลกเลยงได
มาตรา ๑๖๖ สมาชกสภาผแทนราษฎรจ านวนไมนอยกวาหนงในหาของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร มสทธเขาชอเสนอญตตขอเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตร ญตตดงกลาวตองเสนอชอผสมควรด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรคนตอไปดวย และเมอไดมการเสนอญตตแลว จะมการยบสภาผแทนราษฎรมได เวนแตจะมการถอนญตตหรอการลงมตนนไมไดคะแนนเสยงตามวรรคสาม
การเสนอญตตขอเปดอภปรายทวไปตามวรรคหนง ถาเปนเรองทเกยวกบพฤตกรรมของนายกรฐมนตรทมพฤตการณร ารวยผดปกต สอไปในทางทจรตตอหนาทราชการ หรอจงใจฝาฝนบทบญญตแหงรฐธรรมนญหรอกฎหมาย จะเสนอโดยไมมการยนค ารองขอตามมาตรา ๒๕๔ กอน หรอถาเปนเรองทเกยวกบการบรหารราชการแผนดนอนเลงเหนไดวาจะกอใหเกดความเสยหายแกเงนแผนดน จะเสนอโดยไมมการฟองคดตอศาลปกครองแผนกคดวนย การคลงและการงบประมาณตามมาตรา ๒๔๔ กอน มได และเมอไดมการยนค ารองขอตามมาตรา ๒๕๔ หรอมการฟองคดตามมาตรา ๒๔๔ แลวแตกรณ แลว ใหด าเนนการตอไปได
เมอการอภปรายทวไปสนสดลงโดยมใชดวยมตใหผานระเบยบวาระเปดอภปรายนนไป ใหสภาผแทนราษฎรลงมตไมไววางใจ การลงมตในกรณเชนวานมใหกระท าในวนเดยวกบวนทการอภปรายสนสด และใหนบเฉพาะคะแนนเสยงไมไววางใจเทานน มตไมไววางใจตองมคะแนนเสยงมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร ทงน เวนแตคณะรฐมนตรจะสนสดลงกอนมการลงมตดงกลาว
ในกรณทมตไมไววางใจมคะแนนเสยงไมมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร สมาชกสภาผแทนราษฎรซงเขาชอเสนอญตตขอเปดอภปรายนน เปนอนหมดสทธทจะเขาชอเสนอญตตขอเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรอกตลอดสมยประชมนน
ในกรณทมตไมไววางใจมคะแนนเสยงมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของ สภาผแทนราษฎร ใหประธานสภาผแทนราษฎรน าชอผซงไดรบการเสนอชอตามวรรคหนงกราบบงคมทลเพอทรงแตงตงตอไป และมใหน ามาตรา ๑๗๒ มาใชบงคบ
๖๑
มาตรา ๑๖๗ สมาชกสภาผแทนราษฎรจ านวนไมนอยกวาหนงในหกของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร มสทธเขาชอเสนอญตตขอเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจรฐมนตรเปนรายบคคล และใหน าบทบญญตมาตรา ๑๖๖ วรรคสอง วรรคสาม และวรรคส มาใชบงคบโดยอนโลม
รฐมนตรคนใดพนจากต าแหนงเดมแตยงคงเปนรฐมนตรในต าแหนงอนภายหลงจากวนทสมาชกสภาผแทนราษฎรเขาชอตามวรรคหนง ใหรฐมนตรคนนนยงคงตองถกอภปรายเพอลงมตไมไววางใจตามวรรคหนงตอไป
ใหน าความในวรรคสองมาใชบงคบกบรฐมนตรผซงพนจากต าแหนงเดมไมเกนเกาสบวนกอนวนทสมาชกสภาผแทนราษฎรเขาชอตามวรรคหนง แตยงคงเปนรฐมนตรในต าแหนงอนดวยโดยอนโลม
มาตรา ๑๖๘ ในกรณทสมาชกสภาผแทนราษฎรทมไดอยในพรรคการเมองหรอกลมการเมองทสมาชกในสงกดของพรรคการเมองหรอกลมการเมองนนด ารงต าแหนงรฐมนตรมจ านวนไมถงเกณฑทจะเสนอญตตขอเปดอภปรายทวไปตามมาตรา ๑๖๖ หรอมาตรา ๑๖๗ ใหสมาชกสภาผแทนราษฎรจ านวนมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรดงกลาวทงหมดเทาทมอยมสทธเขาชอเสนอญตตขอเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรเปนรายบคคลตามมาตรา ๑๖๖ หรอมาตรา ๑๖๗ ได เมอคณะรฐมนตรไดบรหาร ราชการแผนดนมาเกนกวาสองปแลว
มาตรา ๑๖๙ สมาชกวฒสภาจ านวนไมนอยกวาหนงในสามของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของวฒสภา มสทธเขาชอขอเปดอภปรายทวไปในวฒสภาเพอใหคณะรฐมนตรแถลงขอเทจจรงหรอชแจงปญหาส าคญเกยวกบการบรหารราชการแผนดนโดยไมมการลงมต
การขอเปดอภปรายทวไปตามมาตราน จะกระท าไดครงเดยวในสมยประชมหนง
มาตรา ๑๗๐ สมาชกสภาผแทนราษฎรมอสระจากมตพรรคการเมองหรอกลมการเมองในการตงกระทถาม การอภปราย และการลงมตในการอภปรายไมไววางใจ
๖๒
หมวด ๔ คณะรฐมนตร
------------
มาตรา ๑๗๑ พระมหากษตรยทรงแตงตงนายกรฐมนตรคนหนงและรฐมนตรอนอกไมเกนสามสบหาคน ประกอบเปนคณะรฐมนตร มหนาทบรหารราชการแผนดนตามหลกความรบผดชอบรวมกน ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะรฐมนตร
ใหประธานสภาผแทนราษฎรเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงนายกรฐมนตร นายกรฐมนตรจะด ารงต าแหนงตดตอกนเกนกวาสองวาระมได
มาตรา ๑๗๒ ใหสภาผแทนราษฎรพจารณาใหความเหนชอบบคคลซงสมควรไดรบแตงตงเปนนายกรฐมนตรใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทมการเรยกประชมรฐสภาเปนครงแรกตามมาตรา ๑๓๖
การเสนอชอบคคลซงสมควรไดรบแตงตงเปนนายกรฐมนตรตามวรรคหนง ตองมสมาชกสภาผแทนราษฎรไมนอยกวาหนงในหาของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎรรบรอง
มตของสภาผแทนราษฎรทเหนชอบดวยในการแตงตงบคคลใดใหเปนนายกรฐมนตร ตองมคะแนนเสยงมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร แตในกรณทบคคลดงกลาวมไดเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรตองมคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสามของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร การลงมตในกรณเชนวานใหกระท าโดยการลงคะแนนโดยเปดเผย
มาตรา ๑๗๓ ในกรณทพนก าหนดสามสบวนนบแตวนทมการเรยกประชมรฐสภาเพอใหสมาชก สภาผแทนราษฎรไดมาประชมเปนครงแรกแลว ไมปรากฏวามบคคลใดไดรบคะแนนเสยงเหนชอบใหไดรบแตงตงเปนนายกรฐมนตรตามมาตรา ๑๗๒ วรรคสาม ใหประธานสภาผแทนราษฎรน าความขนกราบบงคมทลภายในสบหาวนนบแตวนทพนก าหนดเวลาดงกลาวเพอทรงมพระบรมราชโองการแตงตงบคคลซงไดรบคะแนนเสยงสงสดเปนนายกรฐมนตร
มาตรา ๑๗๔ กอนทนายกรฐมนตรจะน าชอรฐมนตรกราบบงคมทลเพอพระมหากษตรยทรงแตงตง นายกรฐมนตรจะตองน าชอผซงจะเปนรฐมนตรสงใหประธานวฒสภา แลวใหประธานวฒสภาจดใหมการประชมวฒสภาเพอด าเนนการตามมาตรา ๑๓๐ วรรคสอง ตอไป
มาตรา ๑๗๕ รฐมนตรตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหาม ดงตอไปน (๑) มสญชาตไทยโดยการเกด (๒) มอายไมต ากวาสามสบหาปบรบรณ (๓) ส าเรจการศกษาไมต ากวาปรญญาตรหรอเทยบเทา (๔) ไมมลกษณะตองหามตามมาตรา ๑๑๑ (๑) (๒) (๓) (๔) (๖) (๗) (๘) (๙) (๑๐) (๑๒) (๑๓) (๑๔)
(๑๕) หรอ (๑๖)
๖๓
(๕) ไมเคยตองค าพพากษาใหจ าคกโดยไดพนโทษมายงไมถงหาปกอนไดรบแตงตง เวนแตในความผด อนไดกระท าโดยประมาท ความผดลหโทษ หรอความผดฐานหมนประมาท
(๖) ไมไดแสดงส าเนาแบบแสดงรายการภาษเงนไดยอนหลงเปนเวลาสามปตอประธานวฒสภา ปกปด หรอแสดงหลกฐานดงกลาวอนเปนเทจ เวนแตเปนผซงไมมรายไดตามทกฎหมายบญญตใหตองยนแบบแสดงรายการเสยภาษ
(๗) ไมเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา หรอเคยเปนสมาชกวฒสภาซงสมาชกภาพสนสดลงมาแลวยงไมเกนสองปนบถงวนทไดรบแตงตงเปนรฐมนตร
นายกรฐมนตรและรฐมนตรจะเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาในขณะเดยวกนมได สมาชกสภาผแทนราษฎรซงไดรบแตงตงเปนนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรใหพนจากต าแหนง
สมาชกสภาผแทนราษฎรในวนทมพระบรมราชโองการแตงตง
มาตรา ๑๗๖ กอนเขารบหนาท รฐมนตรตองถวายสตยปฏญาณตอพระมหากษตรยดวยถอยค า ดงตอไปน “ขาพระพทธเจา (ชอผปฏญาณ) ขอถวายสตยปฏญาณวา ขาพระพทธเจาจะจงรกภกดตอพระมหากษตรย
และจะปฏบตหนาทดวยความซอสตยสจรต ยดมนในจรยธรรม เพอประโยชนของประเทศและประชาชน ทงจะรกษาไวและปฏบตตามซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทกประการ”
พระมหากษตรยจะโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหถวายสตยปฏญาณตามวรรคหนงตอพระรชทายาทหรอผแทนพระองคกได
มาตรา ๑๗๗ คณะรฐมนตรทจะเขาบรหารราชการแผนดนตองแถลงนโยบายตอรฐสภาและตองชแจงตอรฐสภาใหชดเจนวาจะด าเนนการในเรองใด ในระยะเวลาใด เพอบรหารราชการแผนดนใหเปนไปตามแนวนโยบายพนฐานแหงรฐ โดยไมมการลงมตความไววางใจ ทงน ภายในสบหาวนนบแตวนเขารบหนาท
กอนแถลงนโยบายตอรฐสภาตามวรรคหนง หากมกรณทส าคญและจ าเปนเรงดวนซงหากปลอย ใหเนนชาไปจะกระทบตอประโยชนส าคญของแผนดน คณะรฐมนตรทเขารบหนาทจะด าเนนการไปพลางกอน เพยงเทาทจ าเปนกได
มาตรา ๑๗๘ นายกรฐมนตรและรฐมนตรตองใหความส าคญกบการเขารวมประชมสภาผแทนราษฎร วฒสภา และรฐสภา และยอมมสทธแถลงขอเทจจรงหรอแสดงความคดเหนในทประชมสภา และใหน าเอกสทธ ทบญญตไวในมาตรา ๑๓๙ มาใชบงคบโดยอนโลม
มาตรา ๑๗๙ ในการบรหารราชการแผนดน รฐมนตรตองด าเนนการตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญ กฎหมาย และนโยบายทไดแถลงไว ตลอดจนยทธศาสตรชาต ซงรวมถงนโยบายความมนคงแหงชาต และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ทรฐสภาใหความเหนชอบแลว และตองรบผดชอบตอสภาผแทนราษฎรในหนาทของตน รวมทงตองรบผดชอบรวมกนตอรฐสภาในนโยบายทวไปของคณะรฐมนตร
มาตรา ๑๘๐ ในกรณทมปญหาส าคญเกยวกบการบรหารราชการแผนดนทคณะรฐมนตรเหนสมควรจะฟงความคดเหนของสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภา นายกรฐมนตรจะแจงไปยงประธานรฐสภาขอให
๖๔
มการเปดอภปรายทวไปในทประชมรวมกนของรฐสภากได ในกรณเชนวาน รฐสภาจะลงมตในปญหาทอภปรายมได
มาตรา ๑๘๑ นายกรฐมนตรอาจเสนอขอความไววางใจในการบรหารราชการแผนดนจากสภาผแทนราษฎรได เมอประธานสภาผแทนราษฎรไดรบเรองแลวใหจดใหมการประชมสภาผแทนราษฎรเพอพจารณาลงมตภายในเจดวนนบแตวนทนายกรฐมนตรยนเรองดงกลาว แตนายกรฐมนตรจะเสนอขอความไววางใจตามมาตรานเมอมการเขาชอกนเสนอญตตขอเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรตามมาตรา ๑๖๖ แลวมได
ในกรณทนายกรฐมนตรไดเสนอขอความไววางใจตามมาตรานแลว สมาชกสภาผแทนราษฎรจะยนญตตเสนอขอเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรตามมาตรา ๑๖๖ ในระหวางนน มได
ในกรณทมตไววางใจมคะแนนเสยงนอยกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร นายกรฐมนตรจะกราบบงคมทลใหพระมหากษตรยทรงยบสภาผแทนราษฎรตามมาตรา ๑๑๘ กได
ในกรณทมตไววางใจมคะแนนเสยงตงแตกงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร สมาชกสภาผแทนราษฎรจะเขาชอเสนอญตตขอเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรตามมาตรา ๑๖๖ ในสมยประชมนนอกมได
มาตรา ๑๘๒ ในกรณทนายกรฐมนตรแถลงตอสภาผแทนราษฎรวาการเสนอรางพระราชบญญตใด หรอสวนใดสวนหนงของรางพระราชบญญตใด เปนการแสดงถงความไววางใจในการบรหารราชการแผนดนของนายกรฐมนตร ถาสมาชกสภาผแทนราษฎรมไดเขาชอรวมกนเพอขอยนญตตขอเปดอภปรายทวไปเพอ ลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรภายในสสบแปดชวโมงนบแตวนทมการแถลงเพอเสนอรางพระราชบญญตนนเขาสการพจารณาของสภาผแทนราษฎร ใหถอวารางพระราชบญญตนนหรอสวนใดสวนหนงของรางพระราชบญญตนน ผานการพจารณาและใหความเหนชอบของสภาผแทนราษฎร
หากสมาชกสภาผแทนราษฎรเขาชอรวมกนเพอขอยนญตตขอเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรภายในสสบแปดชวโมงนบแตวนทมการแถลงเพอเสนอรางพระราชบญญตนนตามวรรคหนง ใหรอการพจารณารางพระราชบญญตนน และใหประธานสภาผแทนราษฎรจดใหมการประชมสภาผแทนราษฎร เพอพจารณาญตตขอเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตร และใหน าความในมาตรา ๑๖๖ มาใชบงคบโดยอนโลม แตในกรณทมตไมไววางใจมคะแนนเสยงไมมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร ใหถอวารางพระราชบญญตนนหรอสวนใดสวนหนงของรางพระราชบญญตนน ผานการพจารณาและใหความเหนชอบของสภาผแทนราษฎร
การด าเนนการตามมาตราน ใหกระท าไดครงเดยวในสมยประชมหนง
มาตรา ๑๘๓ รฐมนตรทงคณะพนจากต าแหนง เมอ (๑) ความเปนรฐมนตรของนายกรฐมนตรสนสดลงตามมาตรา ๑๘๕ (๒) อายสภาผแทนราษฎรสนสดลง หรอสภาผแทนราษฎรถกยบ (๓) คณะรฐมนตรลาออก
๖๕
ในกรณทความเปนรฐมนตรของนายกรฐมนตรสนสดลงตามมาตรา ๑๘๕ (๑) (๒) (๓) (๔) (๕) (๗) หรอ (๘) ใหด าเนนการตามมาตรา ๑๗๒ และมาตรา ๑๗๓ โดยอนโลม
มาตรา ๑๘๔ คณะรฐมนตรทพนจากต าแหนงตองอยในต าแหนงเพอปฏบตหนาทตอไปจนกวาคณะรฐมนตรทตงขนใหมจะเขารบหนาท แตถาเปนกรณทคณะรฐมนตรตองพนจากต าแหนงทงคณะตามมาตรา ๑๘๓ (๒) ใหปลดกระทรวงของแตละกระทรวงรกษาราชการแทนรฐมนตรวาการกระทรวงนน และใหปลดกระทรวงทกกระทรวงทรกษาราชการแทนรฐมนตร รวมกนปฏบตหนาทคณะรฐมนตรจนกวาคณะรฐมนตรทตงขนใหมจะเขารบหนาท โดยใหปฏบตหนาทไดเทาทจ าเปนและภายใตเงอนไข ดงตอไปน
(๑) ใหความรวมมอและปฏบตตามค ารองขอของคณะกรรมการการเลอกตงเพอใหการเลอกตงเปนไปดวยความเรยบรอย สจรต และเทยงธรรม
(๒) ไมกระท าการอนเปนการใชอ านาจแตงตงหรอยายขาราชการซงมต าแหนงหรอเงนเดอนประจ า หรอพนกงานของหนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอกจการทรฐถอหนใหญ หรอใหบคคลดงกลาวพนจากการปฏบตหนาทหรอพนจากต าแหนง หรอใหผอนมาปฏบตหนาทแทน รวมทงกรรมการรฐวสาหกจ องคการมหาชน หรอหนวยงานอนของรฐ เวนแตจะไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการการเลอกตงกอน
(๓) ไมกระท าการอนมผลเปนการอนมตใหใชจายงบประมาณส ารองจายเพอกรณฉกเฉนหรอจ าเปน เวนแตจะไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการการเลอกตงกอน
(๔) ไมกระท าการอนมผลเปนการอนมตงานหรอโครงการ หรอมผลเปนการสรางความผกพน ตอคณะรฐมนตรชดตอไป
(๕) ไมใชหรอยอมใหใชทรพยากรของรฐหรอบคลากรของรฐเพอกระท าการใดซงจะมผลตอการเลอกตง และไมกระท าการอนเปนการฝาฝนขอหามตามระเบยบทคณะกรรมการการเลอกตงก าหนด
ใหปลดกระทรวงทรกษาราชการแทนรฐมนตร เลอกปลดกระทรวงทรกษาราชการแทนรฐมนตร คนหนงเพอปฏบตหนาทนายกรฐมนตร และเลอกปลดกระทรวงทรกษาราชการแทนรฐมนตรอกจ านวน สองคนเพอปฏบตหนาทรองนายกรฐมนตร
ใหการรกษาราชการแทนของปลดกระทรวงตามมาตรานสนสดลงเมอพระมหากษตรยทรงแตงตงคณะรฐมนตรแลว
มาตรา ๑๘๕ ความเปนรฐมนตรสนสดลงเฉพาะตว เมอ (๑) ตาย (๒) ลาออก (๓) ตองค าพพากษาใหจ าคก แมคดนนจะยงไมถงทสดหรอมการรอการลงโทษ เวนแตเปนกรณทคด
ยงไมถงทสดหรอมการรอการลงโทษในความผดอนไดกระท าโดยประมาท ความผดลหโทษ หรอความผดฐานหมนประมาท
(๔) สภาผแทนราษฎรมมตไมไววางใจตามมาตรา ๑๖๖ หรอมาตรา ๑๖๗ (๕) ขาดคณสมบตหรอมลกษณะตองหามตามมาตรา ๑๗๕
๖๖
(๖) มพระบรมราชโองการใหพนจากความเปนรฐมนตรตามมาตรา ๑๘๖ (๗) กระท าการอนตองหามตามมาตรา ๒๔๙ มาตรา ๒๕๐ หรอมาตรา ๒๕๑ (๘) ถกถอดถอนออกจากต าแหนงตามมาตรา ๒๕๓ ใหน าบทบญญตมาตรา ๙๙ และมาตรา ๑๐๑ มาใชบงคบกบการสนสดของความเปนรฐมนตรตาม (๒)
(๓) (๕) หรอ (๗) หรอวรรคสอง โดยใหคณะกรรมการการเลอกตงเปนผสงเรองใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยไดดวย
มาตรา ๑๘๖ พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการใหรฐมนตรพนจากความเปนรฐมนตรตามทนายกรฐมนตรถวายค าแนะน า
มาตรา ๑๘๗ ในกรณเพอประโยชนในอนทจะรกษาความปลอดภยของประเทศ ความปลอดภยสาธารณะ ความมนคงในทางเศรษฐกจของประเทศ หรอปองปดภยพบตสาธารณะ พระมหากษตรยจะทรงตราพระราชก าหนด ใหใชบงคบดงเชนพระราชบญญตกได
การตราพระราชก าหนดตามวรรคหนง ใหกระท าไดเฉพาะเมอคณะรฐมนตรเหนวาเปนกรณฉกเฉน ทมความจ าเปนรบดวนอนมอาจจะหลกเลยงได
ในการประชมรฐสภาคราวตอไป ใหคณะรฐมนตรเสนอพระราชก าหนดนนตอรฐสภาเพอพจารณาโดยไมชกชา ถาอยนอกสมยประชมและการรอการเปดสมยประชมสามญจะเปนการชกชา คณะรฐมนตรตองด าเนนการใหมการเรยกประชมรฐสภาสมยวสามญเพอพจารณาอนมตหรอไมอนมตพระราชก าหนดโดยเรว ถาสภาผแทนราษฎรไมอนมต หรอสภาผแทนราษฎรอนมตแตวฒสภาไมอนมตและสภาผแทนราษฎรยนยนการอนมตดวยคะแนนเสยงไมมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร ใหพระราชก าหนดนนตกไป แตทงนไมกระทบกระเทอนกจการทไดเปนไปในระหวางทใชพระราชก าหนดนน
หากพระราชก าหนดตามวรรคหนงมผลเปนการแกไขเพมเตมหรอยกเลกบทบญญตแหงกฎหมายใด และพระราชก าหนดนนตองตกไปตามวรรคสาม ใหบทบญญตแหงกฎหมายทมอยกอนการแกไขเพมเตมหรอยกเลก มผลใชบงคบตอไปนบแตวนทการไมอนมตพระราชก าหนดนนมผล
ถาสภาผแทนราษฎรและวฒสภาอนมตพระราชก าหนดนน หรอถาวฒสภาไมอนมตและสภาผแทน ราษฎรยนยนการอนมตดวยคะแนนเสยงมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทน ราษฎร ใหพระราชก าหนดนนมผลใชบงคบเปนพระราชบญญตตอไป
การอนมตหรอไมอนมตพระราชก าหนด ใหนายกรฐมนตรประกาศในราชกจจานเบกษา ในกรณทไมอนมต ใหมผลตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษา
การพจารณาพระราชก าหนดของสภาผแทนราษฎรและของวฒสภาในกรณยนยนการอนมตพระราชก าหนด จะตองกระท าในโอกาสแรกทมการประชมสภานน ๆ
มาตรา ๑๘๘ กอนทสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภาจะไดอนมตพระราชก าหนดใดตามมาตรา ๑๘๗ วรรคสาม สมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาจ านวนไมนอยกวาหนงในหาของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของแตละสภา มสทธเขาชอเสนอความเหนตอประธานแหงสภาทตนเปนสมาชกวาพระราชก าหนดนนไมเปนไปตามมาตรา ๑๘๗ วรรคหนง และใหประธานแหงสภานนสงความเหนไปยงศาลรฐธรรมนญภายในสามวนนบแตวนทไดรบ
๖๗
ความเหนเพอวนจฉย เมอศาลรฐธรรมนญวนจฉยแลว ใหศาลรฐธรรมนญแจงค าวนจฉยนนไปยงประธานแหงสภาทสงความเหนนนมา
เมอประธานสภาผแทนราษฎรหรอประธานวฒสภาไดรบความเหนของสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาตามวรรคหนงแลว ใหรอการพจารณาพระราชก าหนดนนไวกอนจนกวาจะไดรบแจงค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญตามวรรคหนง
ในกรณทศาลรฐธรรมนญวนจฉยวาพระราชก าหนดใดไมเปนไปตามมาตรา ๑๘๗ วรรคหนง ให พระราชก าหนดนนไมมผลบงคบมาแตตน
ค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญวาพระราชก าหนดใดไมเปนไปตามมาตรา ๑๘๗ วรรคหนง ตองมคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสามของจ านวนตลาการศาลรฐธรรมนญทงหมด
มาตรา ๑๘๙ ในระหวางสมยประชม ถามความจ าเปนตองมกฎหมายเกยวดวยภาษอากรหรอเงนตราซงจะตองไดรบการพจารณาโดยดวนและลบเพอรกษาประโยชนของแผนดน พระมหากษตรยจะ ทรงตราพระราชก าหนดใหใชบงคบดงเชนพระราชบญญตกได
พระราชก าหนดทไดตราขนตามวรรคหนง จะตองน าเสนอตอสภาผแทนราษฎรภายในสามวนนบแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษา และใหน าบทบญญตมาตรา ๑๘๗ มาใชบงคบโดยอนโลม
มาตรา ๑๙๐ พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการตราพระราชกฤษฎกาโดยไมขด ตอกฎหมาย
มาตรา ๑๙๑ พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการประกาศใชและเลกใชกฎอยการศกตามลกษณะและวธการตามกฎหมายวาดวยกฎอยการศก
ในกรณทมความจ าเปนตองประกาศใชกฎอยการศกเฉพาะแหงเปนการรบดวน เจาหนาทฝายทหารยอมกระท าไดตามกฎหมายวาดวยกฎอยการศก
มาตรา ๑๙๒ พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการประกาศสงครามเมอไดรบความเหนชอบของรฐสภา
มตใหความเหนชอบของรฐสภาตองมคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสามของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา
ในระหวางทอายสภาผแทนราษฎรสนสดลงหรอสภาผแทนราษฎรถกยบ ใหวฒสภาท าหนาทรฐสภาในการใหความเหนชอบตามวรรคหนง และการลงมตตองมคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสามของจ านวนสมาชกวฒสภาทงหมดเทาทมอย
มาตรา ๑๙๓ พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการท าหนงสอสญญาสนตภาพ สญญาสงบ ศก และสญญาอนกบนานาประเทศหรอกบองคการระหวางประเทศ
หนงสอสญญาใดมบทเปลยนแปลงอาณาเขตไทยหรอเขตพนทนอกอาณาเขตซงประเทศไทยมสทธอธปไตยหรอมเขตอ านาจตามหนงสอสญญาหรอตามกฎหมายระหวางประเทศ หรอจะตองออกพระราชบญญต
๖๘
เพอใหการเปนไปตามหนงสอสญญา หรอทกระทบตอความมนคงทางเศรษฐกจหรอสงคมของประเทศอยางกวางขวาง หรอมผลผกพนดานการคา การลงทน หรองบประมาณของประเทศอยางมนยส าคญ ตองไดรบความเหนชอบของรฐสภา
หนงสอสญญาทกระทบตอความมนคงทางเศรษฐกจหรอสงคมของประเทศอยางกวางขวางหรอมผลผกพนดานการคา การลงทน หรองบประมาณของประเทศอยางมนยส าคญ ตามวรรคสอง หมายถงหนงสอสญญาเกยวกบเขตการคาเสร เขตศลกากรรวม การคมครองทรพยสนทางปญญา หรอการใหใชทรพยากรธรรมชาต หรอท าใหประเทศตองสญเสยสทธในทรพยากรธรรมชาตทงหมดหรอบางสวน หรอการอนตามทกฎหมายบญญต
กอนการด าเนนการเพอท าหนงสอสญญากบนานาประเทศหรอองคการระหวางประเทศตามวรรคสอง คณะรฐมนตรตองใหขอมลและจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชนและตองชแจงตอรฐสภาเกยวกบท าหนงสอสญญานน โดยใหคณะรฐมนตรเสนอกรอบการเจรจาทเปนเนอหาสาระส าคญอนจะน าไปสการจดท าหนงสอสญญานนตอคณะกรรมาธการการตางประเทศของรฐสภาเพอขอความเหนชอบดวย ในการน คณะกรรมาธการดงกลาวจะตองประกอบดวยผทรงคณวฒซงมไดเปนสมาชกรฐสภาดวยและจะตองพจารณาใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบเรองดงกลาว
เมอลงนามในหนงสอสญญาหรอจะเขาท าหนงสอสญญาตามวรรคสองแลว กอนทจะแสดงเจตนาใหมผลผกพนในหนงสอสญญาตามวรรคสอง คณะรฐมนตรตองใหประชาชนสามารถเขาถงรายละเอยดของหนงสอสญญานน และตองไดรบความเหนชอบของรฐสภา ในการน รฐสภาจะตองพจารณาใหแลวเสรจภายในหกสบวนนบแตวนทไดรบเรองดงกลาว ในกรณทการปฏบตตามหนงสอสญญาดงกลาวกอใหเกดผลกระทบตอประชาชน คณะรฐมนตรตองด าเนนการแกไขหรอเยยวยาผไดรบผลกระทบนนอยางรวดเรว เหมาะสม และเปนธรรม
ใหมกฎหมายวาดวยการท าหนงสอสญญาซงครอบคลมถงการก าหนดประเภท กรอบการเจรจา ขนตอน และวธการจดท าหนงสอสญญาตามวรรคสอง รวมทงการแกไขหรอเยยวยาผไดรบผลกระทบจากการปฏบตตามหนงสอสญญาดงกลาว โดยค านงถงความเปนธรรมระหวางผทไดประโยชนกบผทไดรบผลกระทบจากการปฏบตตามหนงสอสญญานนและประชาชนทวไป
ในกรณทมปญหาตามวรรคสอง ใหเปนอ านาจของศาลรฐธรรมนญทจะวนจฉยชขาด โดยใหน าบทบญญตมาตรา ๑๖๔ มาใชบงคบกบการเสนอเรองตอศาลรฐธรรมนญโดยอนโลม
มาตรา ๑๙๔ พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการพระราชทานอภยโทษ
มาตรา ๑๙๕ พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการถอดถอนฐานนดรศกดและเรยกคนเครองราชอสรยาภรณ
มาตรา ๑๙๖ พระมหากษตรยทรงแตงตงขาราชการฝายทหารและฝายพลเรอนต าแหนงปลดกระทรวง อธบด และเทยบเทา และทรงใหพนจากต าแหนงหนงเพอไปด ารงต าแหนงอน เวนแตเปนกรณทพนจากต าแหนงเพราะเหตอนตามกฎหมายหรอเพราะความตาย ใหน าความกราบบงคมทลเพอทรงทราบ
๖๙
มาตรา ๑๙๗ เงนประจ าต าแหนงและประโยชนตอบแทนอยางอนขององคมนตร ประธานและ รองประธานสภาผแทนราษฎร ประธานและรองประธานวฒสภา ผน าฝายคานในสภาผแทนราษฎร สมาชก สภาผแทนราษฎร และสมาชกวฒสภา ใหก าหนดโดยพระราชกฤษฎกา ซงตองก าหนดใหจายไดไมกอน วนเขารบหนาท
บ าเหนจบ านาญหรอประโยชนตอบแทนอยางอนขององคมนตรซงพนจากต าแหนง ใหก าหนดโดยพระราชกฤษฎกา
มาตรา ๑๙๘ บทกฎหมาย พระราชหตถเลขา และพระบรมราชโองการอนเกยวกบราชการแผนดน ตองมรฐมนตรลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ เวนแตทมบญญตไวเปนอยางอนในรฐธรรมนญน และ ผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการยอมตองรบผดชอบทางกฎหมายและทางการเมองในฐานะทเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการนน
บทกฎหมายททรงลงพระปรมาภไธยแลวหรอถอเสมอนหนงวาไดทรงลงพระปรมาภไธยแลว ใหประกาศในราชกจจานเบกษาโดยพลน
๗๐
หมวด ๕ การคลงและการงบประมาณ
------------
มาตรา ๑๙๙ การด าเนนนโยบายการคลงและงบประมาณของรฐ ตองเปนไปตามหลกธรรมาภบาล หลกประสทธภาพและความคมคา หลกการรกษาวนยทางการคลง และหลกความเปนธรรมในสงคม
มาตรา ๒๐๐ เงนแผนดนหมายความรวมถง (๑) เงนรายไดแผนดน เงนก เงนคงคลง และเงนรายไดจากทรพยสนและสทธประโยชนอนทรฐบาลหรอ
หนวยงานของรฐถอกรรมสทธหรอครอบครองเพอประโยชนในการบรหารราชการแผนดนโดยรวม (๒) เงนรายไดจากการด าเนนงาน หรอจากทรพยสนและสทธประโยชนอนทหนวยงานของรฐถอกรรมสทธ
หรอครอบครองและใชจายตามทกฎหมายบญญตไวเปนการเฉพาะ โดยไมจ าตองน าสงเปนรายไดแผนดน การใชจายเงนแผนดนตาม (๑) โดยไมไดตราเปนพระราชบญญตงบประมาณประจ าป หรอ
พระราชบญญตงบประมาณเพมเตม จะกระท ามได การก าหนดใหเงนรายไดใดไมตองน าสงเปนรายไดแผนดน จะกระท าไดกแตโดยบทบญญตแหงกฎหมาย
และการตรากฎหมายใหหนวยงานของรฐไมตองน าเงนรายไดสงเปนรายไดแผนดนตาม (๒) ตองมขอบเขตและ กรอบวงเงนเทาทไมสงผลกระทบตอการรกษาวนยการคลง และตองค านงถงประสทธภาพ ความคมคาของการ ใชจายเงนแผนดน และความจ าเปนในการใชจายเงนของหนวยงานของรฐ
มาตรา ๒๐๑ งบประมาณแผนดนใหท าเปนพระราชบญญต ถาพระราชบญญตงบประมาณประจ าปงบประมาณออกไมทนปงบประมาณใหม ใหใชพระราชบญญตงบประมาณในปงบประมาณปกอนนนไปพลางกอน
รางพระราชบญญตงบประมาณประจ าปและรางพระราชบญญตงบประมาณเพมเตม ตองแสดงงบประมาณรายรบและงบประมาณรายจายประจ าป ตลอดจนการจดสรรงบประมาณตามภารกจของหนวยงาน และตามพนท ทงน ตามทกฎหมายบญญต
การใชจาย การกอหน และภาระทางการคลงทมผลผกพนตอเงนแผนดนตามมาตรา ๒๐๐ (๑) จะกระท าไดกเฉพาะทไดอนญาตไวในพระราชบญญตงบประมาณประจ าป พระราชบญญตงบประมาณเพมเตม พระราชบญญตโอนงบประมาณ และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการคลงและการงบประมาณภาครฐ เวนแตเปนกรณตามมาตรา ๒๐๓
การใชจาย การกอหน และภาระผกพนทมผลตอเงนแผนดนตามมาตรา ๒๐๐ (๒) ตองอยภายใตหลกความคมคา ความโปรงใส และการรกษาวนยทางการคลงตามหมวดน ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการคลงและการงบประมาณภาครฐ
มาตรา ๒๐๒ รางพระราชบญญตงบประมาณประจ าปงบประมาณ รางพระราชบญญตงบประมาณเพมเตม และรางพระราชบญญตโอนงบประมาณ สภาผแทนราษฎรจะตองวเคราะหและพจารณาใหแลวเสรจภายในหนงรอยหาวนนบแตวนทรางพระราชบญญตดงกลาวมาถงสภาผแทนราษฎร
๗๑
ถาสภาผแทนราษฎรพจารณารางพระราชบญญตนนไมแลวเสรจภายในก าหนดเวลาตามวรรคหนง ให ถอวาสภาผแทนราษฎรไดใหความเหนชอบในรางพระราชบญญตนน และใหเสนอรางพระราชบญญตดงกลาวตอวฒสภา
ในการพจารณาของวฒสภา วฒสภาจะตองใหความเหนชอบหรอไมใหความเหนชอบภายในยสบวนนบแตวนทรางพระราชบญญตนนมาถงวฒสภา โดยจะแกไขเพมเตมใด ๆ มได ถาพนก าหนดเวลาดงกลาว ใหถอวาวฒสภาไดใหความเหนชอบในรางพระราชบญญตนน ในกรณเชนนและในกรณทวฒสภาใหความเหนชอบ ใหด าเนนการตอไปตามมาตรา ๑๕๖ แตถาวฒสภาไมเหนชอบดวย ใหน าบทบญญตมาตรา ๑๕๔ วรรคสอง มาใชบงคบโดยอนโลม
ในการพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณประจ าปงบประมาณ รางพระราชบญญตงบประมาณเพมเตม และรางพระราชบญญตโอนงบประมาณ สมาชกสภาผแทนราษฎรจะแปรญตตเพมเตมรายการหรอจ านวนในรายการมได แตอาจแปรญตตในทางลดหรอตดทอนรายจายซงมใชรายจายตามขอผกพนอยางใด อยางหนง ดงตอไปน
(๑) เงนสงใชตนเงนก (๒) ดอกเบยเงนก (๓) เงนทก าหนดใหจายตามกฎหมาย ในกรณทมการแปรญตตในทางลดหรอตดทอนรายการหรอจ านวนในรายการใด จ านวนรายจายท
ลดหรอตดทอนนน จะน าไปจดสรรส าหรบรายการ กจกรรม แผนงาน หรอโครงการใด ไมวาจะมอยแลวหรอ ทตงขนใหม มได
รฐตองจดสรรงบประมาณใหเพยงพอกบการบรหารงานโดยอสระของรฐสภา ศาล และองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ
ในกรณทรฐสภา ศาล และองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ เหนวางบประมาณรายจายทไดรบการจดสรรใหนนไมเพยงพอ ใหสามารถเสนอค าขอแปรญตตตอคณะกรรมาธการพจารณางบประมาณประจ าปไดโดยตรง โดยตองแสดงสถานะเงนนอกงบประมาณและเงนอนใดทหนวยงานนนมอย ไปพรอมกบค าขอแปรญตตดวย และคณะกรรมาธการตองเปดโอกาสใหหนวยงานชแจงเพอประกอบการพจารณา ในกรณน คณะกรรมาธการอาจเพมงบประมาณรายจายใหไดตามความจ าเปนและเหมาะสม
มาตรา ๒๐๓ การจายเงนแผนดนจะกระท าไดกเฉพาะทไดอนญาตไวในพระราชบญญตงบประมาณประจ าป พระราชบญญตงบประมาณเพมเตม พระราชบญญตโอนงบประมาณ และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการคลงและการงบประมาณภาครฐ เวนแตในกรณจ าเปนเรงดวนรฐบาลจะจายไปกอนกได แตตองเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทบญญตไวในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการคลงและการงบประมาณภาครฐ
ในกรณทมการจายเงนไปกอนตามวรรคหนงโดยใชเงนคงคลง ตองตงงบประมาณรายจายเพอชดใชเงนคงคลงในพระราชบญญตโอนงบประมาณ พระราชบญญตงบประมาณเพมเตม หรอพระราชบญญตงบประมาณ
๗๒
ประจ าปงบประมาณถดไป โดยตองก าหนดแหลงทมาของรายไดเพอชดใชรายจายทไดใช เงนคงคลงจายไปกอนตามวรรคหนงดวย
ในระหวางเวลาทประเทศอยในภาวะสงครามหรอการรบ คณะรฐมนตรอาจโอนหรอน ารายจาย ทก าหนดไวส าหรบรายการหนง ไปใชในรายการอนทแตกตางจากทก าหนดไวในพระราชบญญตงบประมาณประจ าปหรอพระราชบญญตงบประมาณเพมเตมได แตตองรายงานใหรฐสภาทราบโดยไมชกชา
ใหคณะรฐมนตรรายงานการโอนหรอการน ารายจายทก าหนดไวส าหรบรายการหนงไปใชในรายการอนทแตกตางจากทก าหนดไวในพระราชบญญตงบประมาณประจ าปหรอพระราชบญญตงบประมาณเพมเตม ใหรฐสภาทราบทกหกเดอน
มาตรา ๒๐๔ เงนรายไดของหนวยงานของรฐใดทกฎหมายก าหนดใหไมตองน าสงเปนรายไดแผนดน เงนนอกงบประมาณ และเงนอนใดทหนวยงานของรฐนนมอย ใหหนวยงานของรฐนนท ารายงานการรบและการ ใชจายเงนดงกลาว เสนอตอคณะรฐมนตรทกสนปงบประมาณ และใหคณะรฐมนตรรายงานใหสภาผแทนราษฎรและวฒสภาทราบ
มาตรา ๒๐๕ ในกรณทมหลกฐานอนควรเชอไดวาผด ารงต าแหนงทางการเมองหรอเจาหนาท ของรฐผใด กอใหเกดการใชจายเงนแผนดนอนวญญชนพงเหนไดวาจะกอใหเกดความเสยหายแกรฐ ผวาการตรวจเงนแผนดนโดยความเหนชอบของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน หรอคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต อาจไตสวนขอเทจจรงและสรปส านวนยนฟองตอศาลปกครองแผนกคดวนย การคลงและการงบประมาณ และใหศาลพจารณาวนจฉยโดยไมชกชา ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการนน
๗๓
หมวด ๖ ความสมพนธระหวางขาราชการ นกการเมอง และประชาชน
------------
มาตรา ๒๐๖ ขาราชการและเจาหนาทของรฐซงมต าแหนงหรอเงนเดอนประจ าและมใชขาราชการการเมอง จะเปนขาราชการการเมองหรอผด ารงต าแหนงทางการเมองอน มได
มาตรา ๒๐๗ การแตงตงขาราชการพลเรอนตองใชระบบคณธรรม ใหมคณะกรรมการด าเนนการแตงตงขาราชการโดยระบบคณธรรม ประกอบดวย กรรมการจ านวน
เจดคนซงพระมหากษตรยทรงแตงตงตามค าแนะน าของวฒสภาจากบคคลซงมความซอสตยสจรตและ เปนกลางทางการเมอง ดงตอไปน
(๑) กรรมการผทรงคณวฒในคณะกรรมการขาราชการพลเรอนซงไดรบเลอกจากคณะกรรมการขาราชการพลเรอน จ านวนสองคน
(๒) ผซงเคยด ารงต าแหนงปลดกระทรวงหรอหวหนาสวนราชการทเทยบเทาปลดกระทรวง และ ไดพนจากราชการแลว จ านวนสามคน ซงไดรบเลอกโดยผด ารงต าแหนงปลดกระทรวงหรอหวหนาสวนราชการทเทยบเทาปลดกระทรวง ทงน ตามหลกเกณฑและวธการทกฎหมายบญญต
(๓) ประธานกรรมการจรยธรรมของทกกระทรวงซงเลอกกนเอง จ านวนสองคน ทงน ตามหลกเกณฑและวธการทกฎหมายบญญต
ใหวฒสภาพจารณาประวต ความประพฤต และพฤตกรรมทางจรยธรรมของบคคลตามวรรคสอง ในกรณทวฒสภาเหนวาบคคลดงกลาวไมสมควรด ารงต าแหนงกรรมการตามวรรคสอง ใหประธานวฒสภา สงรายชอนนกลบไปใหด าเนนการเลอกใหม
ใหกรรมการตามวรรคสามประชมและเลอกกนเองใหคนหนงเปนประธานกรรมการ แลวแจงผลใหประธานวฒสภาทราบ
ใหประธานวฒสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงประธานกรรมการและกรรมการตามวรรคสองและวรรคสาม
ประธานกรรมการและกรรมการตามมาตรานมวาระการด ารงต าแหนงสองปนบแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง และใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยว
คณะกรรมการตามวรรคสองมอ านาจหนาทพจารณาการยาย การโอน หรอการเลอนขาราชการโดยเสนอชอบคคลทเหนสมควรตอนายกรฐมนตรเพอน าความกราบบงคมทลเพอพระมหากษตรยทรงแตงตงใหด ารงต าแหนงปลดกระทรวงและหวหนาสวนราชการทเทยบเทาปลดกระทรวง และใหมอ านาจหนาทอนตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๐๘ ขาราชการและเจาหนาทของรฐมหนาทด าเนนการใหเปนไปตามรฐธรรมนญและกฎหมายและนโยบายทคณะรฐมนตรแถลงตอรฐสภา เพอรกษาประโยชนสวนรวม ปฏบตหนาทตามหลกธรรมาภบาล อ านวยความ
๗๔
สะดวกและใหบรการแกประชาชนอยางรวดเรวและมประสทธภาพ รวมทงตองวางตนเปนกลางทางการเมองในการปฏบตหนาทและในการปฏบตการอนทเกยวของ
ใหมการประเมนความพงพอใจของประชาชนตอการใหบรการสาธารณะของหนวยงานของรฐ รวมทงขาราชการและเจาหนาทของรฐ ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๐๙ การสงการในการบรหารราชการแผนดนใหกระท าเปนลายลกษณอกษร เวนแตในกรณฉกเฉนหรอจ าเปนเรงดวนอาจสงการดวยวาจาได แตใหผรบค าสงบนทกค าสงดงกลาวเปนลายลกษณอกษรและเสนอใหผสงลงนามในภายหลง ขาราชการหรอเจาหนาทของรฐใดด าเนนการไปโดยปราศจากการสงการดงกลาวขางตน ยอมตองรบผดตามกฎหมายดวยตนเอง ทงน ตามทกฎหมายบญญต
ขาราชการและเจาหนาทของรฐซงไมด าเนนการใดซงเปนการสงการทไมชอบดวยรฐธรรมนญหรอกฎหมาย ยอมไดรบความคมครองตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๑๐ พลเมองยอมมสวนรวมในการบรหารราชการแผนดนดงตอไปน (๑) ใหขอมลและความคดเหนในการบรหารราชการตอผด ารงต าแหนงทางการเมอง ขาราชการ และ
เจาหนาทของรฐ (๒) มสวนรวมในการบรหารราชการแผนดนตามทกฎหมายบญญต (๓) ตรวจสอบและตดตามการปฏบตหนาทตามมาตรา ๒๐๘ ของขาราชการและเจาหนาทของรฐ
ในกรณทพบวามการละเลยหรอไมปฏบตใหเปนไปตามมาตรา ๒๐๘ ยอมมสทธขอใหขาราชการ เจาหนาทของรฐ หรอผบงคบบญชาของขาราชการหรอเจาหนาทของรฐนน ชแจง แสดงเหตผล และขอใหด าเนนการใหเปนไปตามรฐธรรมนญและกฎหมาย เสนอเรองราวรองทกข หรอฟองคดตอศาล ทงน ตามทบญญตไวในรฐธรรมนญและกฎหมาย
๗๕
หมวด ๗ การกระจายอ านาจและการบรหารทองถน
------------
มาตรา ๒๑๑ ภายใตบงคบมาตรา ๑ รฐตองใหความเปนอสระแกองคกรบรหารทองถนตาม หลกแหงการปกครองตนเองตามเจตนารมณของประชาชนในทองถนโดยใหมรปแบบองคกรบรหารทองถน ทหลากหลาย เหมาะสมกบการบรหารจดการตามภมสงคมแตละพนท รวมทงตองกระจายอ านาจหนาทและความรบผดชอบ และตองสงเสรมใหองคกรบรหารทองถนเปนหนวยงานหลกในการจดท าบรการสาธารณะ ตลอดจนใหประชาชนมสวนรวมในการตดสนใจแกไขปญหาในพนทไดอยางทวถงและมประสทธภาพ ทงน ตามทกฎหมายบญญต
การจดท าบรการสาธารณะใดทชมชนหรอบคคลสามารถด าเนนการไดโดยมมาตรฐาน คณภาพ และประสทธภาพไมนอยกวาองคกรบรหารทองถน รฐหรอองคกรบรหารทองถน ตองกระจายภารกจดงกลาวใหชมชนหรอบคคลดงกลาว ด าเนนการภายใตการก ากบดแลทเหมาะสม ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๑๒ องคกรบรหารทองถนตองมคณะผบรหารทองถน ผบรหารทองถน หรอสภาทองถนทมาจากการเลอกตง แตในกรณทเปนองคกรบรหารทองถนรปแบบพเศษจะมาจากความเหนชอบของประชาชนโดยวธอนกได และคณะผบรหารทองถน ผบรหารทองถน หรอสมาชกสภาทองถน ตองไมกระท าการอนเปนการขดกนแหงผลประโยชน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
องคกรบรหารทองถนซงเปนหนวยงานหลกในการจดท าบรการสาธารณะและสรางความมนคง และเขมแขงทางเศรษฐกจและสงคมเพอประโยชนของประชาชนในทองถน ยอมมอ านาจหนาทของตนเองโดยเฉพาะ โดยอยางนอยตองมอ านาจหนาทในดานการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในทองถน การสาธารณปโภคและสาธารณปการ การจดการทรพยากรธรรมชาต การสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม การพฒนาเศรษฐกจพนฐาน การศกษาอบรม และการสงเสรมศลปวฒนธรรมของทองถน
องคกรบรหารทองถนตองบรหารงานใหเปนไปตามหลกธรรมาภบาล และมความเปนอสระในการก าหนดนโยบาย การบรหาร การจดท าบรการสาธารณะ การบรหารงานบคคล และการคลง โดยตองค านงถง ดลยภาพระหวางความเปนอสระและการมมาตรฐาน รวมทงความสอดคลองกบการพฒนาของจงหวด ภาค และประเทศเปนสวนรวม
องคกรบรหารทองถนตองมขนาดและศกยภาพทเหมาะสมกบการปฏบตหนาท เพอตอบสนอง ตอความตองการของประชาชนในทองถนไดอยางมประสทธภาพและเกดประโยชนสงสด โดยสามารถจดท าบรการสาธารณะไดในรปแบบทหลากหลาย สามารถสรางความรวมมอกบทงภาครฐ องคกรภาคเอกชน และองคการเอกชน ได เพอใหเกดความคมคา เปนประโยชน และใหบรการประชาชนอยางทวถง ทงน ตามทกฎหมายบญญต
๗๖
รฐ ราชการสวนภมภาค และองคกรบรหารทองถน ตองรวมมอกนด าเนนการตามงบประมาณทไดรบการจดสรรใหพฒนาพนทรวมกนและในภารกจอนทไดรบมอบหมาย เพอใหเกดประโยชนสงสดแกประชาชน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๑๓ เพอประโยชนในการด าเนนการใหเปนไปตามหมวดน ใหมกฎหมายทองถน โดยตองใหมการกระจายอ านาจทเพมขน มหนวยงานรบผดชอบการกระจายอ านาจทเปนเอกภาพและสามารถด าเนนการใหการกระจายอ านาจเปนผลส าเรจ มการจดสรรภาษและรายไดระหวางรฐกบองคกรบรหารทองถนทเหมาะสมกบอ านาจหนาทขององคกรบรหารทองถนแตละประเภท และมระบบตรวจสอบและประเมนผลการกระจายอ านาจ
มาตรา ๒๑๔ การก ากบดแลองคกรบรหารทองถนตองกระท าตามกฎหมาย เทาทจ าเปน และตองเปนไปเพอการคมครองประโยชนของประชาชนในทองถนหรอประโยชนของประเทศเปนสวนรวม และเปนหลกประกนใหแกประชาชนจากการใชอ านาจขององคกรบรหารทองถน เหมาะสมกบรปแบบขององคกรบรหารทองถน และจะกระทบกบหลกความเปนอสระขององคกรบรหารทองถนมได ทงน ตามทกฎหมายบญญต
ในการก ากบดแลตามวรรคหนง รฐอาจด าเนนการดงตอไปน (๑) ก าหนดมาตรฐานกลางใหองคกรบรหารทองถนปฏบตและตดตามตรวจสอบใหเปนไปตามมาตรฐานนน (๒) ท าสญญาแผนระหวางรฐ ราชการสวนภมภาค และองคกรบรหารทองถน (๓) สงเรองใหศาลปกครองพจารณาวนจฉยวากฎ ค าสง มต หรอการกระท าใด ของผบรหารทองถน
สภาทองถน หรอสมาชกสภาทองถน เปนไปโดยไมชอบดวยรฐธรรมนญหรอกฎหมาย (๔) การอนตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๑๕ ประชาชนหรอชมชนยอมมสทธมสวนรวมในการบรหารงานขององคกรบรหารทองถน ในการก าหนดรปแบบขององคกรบรหารทองถน การเปลยนแปลงเขตการปกครองทองถน การบรหารงานทองถน การออกเสยงประชามตระดบทองถน การตรวจสอบการด าเนนงาน การถอดถอน คณะผบรหารทองถน ผบรหารทองถน หรอสมาชกสภาทองถน หรอการเสนอขอบญญตทองถน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
องคกรบรหารทองถนมหนาทตองสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน โดยอยางนอยตองเปดเผยขอมลขาวสาร รายงานผลการด าเนนงาน และรายงานงบการเงนและสถานการณการคลงทองถนใหประชาชนทราบ สงเสรมสมชชาพลเมอง รวมทงตองจดใหประชาชนมสวนรวมตดสนใจในการด าเนนงานทมผลกระทบตอ ประชาชน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
เพอประโยชนในการมสวนรวมของประชาชนตามมาตราน พลเมองอาจรวมกนเปนสมชชาพลเมองซงประกอบดวยสมาชกทมาจากองคประกอบทหลากหลายจากพลเมองในทองถน และมความเหมาะสมกบภมสงคมของแตละพนท มภารกจในการรวมกบองคกรบรหารทองถนในการด าเนนการตามทบญญตไวในมาตราน
องคประกอบ คณสมบตและลกษณะตองหาม ทมา วาระการด ารงต าแหนง ภารกจของสมชชาพลเมอง และการอนทจ าเปน ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต
๗๗
มาตรา ๒๑๖ การบรหารงานบคคลขององคกรบรหารทองถนตองเปนไปตามความเหมาะสม และความจ าเปนขององคกรบรหารทองถนแตละรปแบบ โดยตองด าเนนการดงตอไปน
(๑) ใหบคลากรขององคกรบรหารทองถนมสถานะเปนขาราชการสวนทองถนหรอลกจางสวนทองถน และสามารถยายหรอสบเปลยนสงกดระหวางองคกรบรหารทองถนรปแบบตางกนได
(๒) ใหมองคกรกลางบรหารงานบคคลขององคกรบรหารทองถนทกรปแบบ ในระดบชาตและระดบจงหวด รวมกนเปนองคกรเดยว โดยมองคประกอบสฝาย ประกอบดวย ผแทนของหนวยงานทเกยวของ ผแทนขององคการบรหารทองถน ผแทนขาราชการสวนทองถน และผทรงคณวฒ มจ านวนเทากน ทงน ตามทกฎหมายบญญต สวนองคกรบรหารทองถนรปแบบพเศษอาจมองคกรกลางบรหารงานบคคลเปนการเฉพาะไดตามทกฎหมายบญญต
(๓) ใหมคณะกรรมการด าเนนการแตงตงขาราชการสวนทองถนโดยระบบคณธรรมในแตละจงหวด ทงน ตามทกฎหมายบญญต
๗๘
ภาค ๓ หลกนตธรรม ศาล และองคกรตรวจสอบการใชอ านาจรฐ
------------
หมวด ๑ ศาลและกระบวนการยตธรรม
------------
สวนท ๑ บททวไป
------------
มาตรา ๒๑๗ หลกนตธรรมอนเปนรากฐานของรฐธรรมนญในระบอบประชาธปไตย อยางนอย มหลกการพนฐานส าคญ ดงตอไปน
(๑) ความสงสดของรฐธรรมนญและกฎหมายเหนออ าเภอใจของบคคล และการเคารพรฐธรรมนญและกฎหมายทงโดยรฐและประชาชน
(๒) การคมครองศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาค (๓) การแบงแยกการใชอ านาจ การตรวจสอบการใชอ านาจรฐ และการปองกนการขดกนระหวาง
ประโยชนสวนตนและประโยชนสวนรวม (๔) นตกระบวน ซงอยางนอยตองไมบงคบใชรฐธรรมนญหรอกฎหมายยอนหลงเปนโทษทางอาญา
แกบคคล ใหบคคลมสทธในการปกปองตนเองเมอสทธหรอเสรภาพถกกระทบ ไมบงคบใหบคคลตองใหถอยค าซงท าใหตองรบผดทางอาญา ไมท าใหบคคลตองถกด าเนนคดอาญาในการกระท าความผดเดยวกนมากกวาหนงครง และมขอก าหนดใหสนนษฐานวาบคคลเปนผบรสทธอยจนกวาจะมค าพพากษาวากระท าผด
(๕) ความเปนอสระของศาล และความสจรตเทยงธรรมของกระบวนการยตธรรม
มาตรา ๒๑๘ กระบวนการยตธรรมตองเปนไปโดยถกตองตามรฐธรรมนญและกฎหมาย มความ เปนธรรม มมาตรฐานทชดเจน โปรงใส ตรวจสอบได มขนตอนการด าเนนกระบวนพจารณาทเหมาะสมกบ ประเภทคด มประสทธภาพ ไมลาชาโดยไมมเหตอนสมควร และเสยคาใชจายนอย
การด าเนนกระบวนพจารณาของศาลตองมการก าหนดระยะเวลาการด าเนนการในขนตอนตาง ๆ ทงของคความและของศาลไวอยางชดเจน เพอเปนหลกประกนในการพจารณาพพากษาคด และตองเปดเผย ใหทราบเปนการทวไป
คความ คกรณ และทนายความ มหนาทรวมมอกบศาลเพอใหการพจารณาพพากษาคดเปนไปโดย ไมลาชาโดยไมมเหตอนสมควร ถามการใชสทธโดยไมสจรตยอมตองรบผดตามทกฎหมายบญญต
๗๙
ค าพพากษา ค าวนจฉย และค าสง ตองแสดงเหตผลประกอบการวนจฉยหรอการมค าสง ตองอานโดยเปดเผย รวมทงตองใหผมสวนไดเสยสามารถเขาถงไดโดยงาย และถาเปนเรองทเกยวกบประโยชนสาธารณะตองใหประชาชนทวไปสามารถเขาถงไดดวย
มาตรา ๒๑๙ การพจารณาพพากษาคดเปนอ านาจของศาล ซงตองด าเนนการใหเปนไปโดยยตธรรม ตามหลกนตธรรม ตามรฐธรรมนญและกฎหมาย และในพระปรมาภไธยพระมหากษตรย
ผพพากษาและตลาการมอสระในการพจารณาพพากษาคดโดยปราศจากอคตทงปวง และตองมความร ความเชยวชาญ และประสบการณทเหมาะสมกบประเภทคดทตองพจารณาพพากษา
ผพพากษาและตลาการจะเปนขาราชการการเมองหรอผด ารงต าแหนงทางการเมอง มได เงนเดอน เงนประจ าต าแหนง และประโยชนตอบแทนอนของผพพากษาและตลาการ ใหเปนไปตามท
กฎหมายบญญต ทงน จะน าระบบบญชเงนเดอนหรอเงนประจ าต าแหนงของขาราชการพลเรอนมาใชบงคบมได เมอมการเพมเงนเดอนหรอเงนประจ าต าแหนงขาราชการพลเรอนใหปรบเพมเงนเดอนและเงนประจ าต าแหนงของผพพากษาหรอตลาการขนเปนไปตามสดสวน
การแตงตง การโยกยาย การเลอนเงนเดอน และการเลอนต าแหนง ผพพากษาและตลาการ ตองมหลกประกนความเปนอสระ ทงน ตามทกฎหมายบญญต
วนยและการลงโทษทางวนยผพพากษาและตลาการโดยองคกรบรหารงานบคคลของศาลตองมหลกประกนในการใชสทธอทธรณโดยตรงไปยงศาลชนสงสดทผพพากษาหรอตลาการนนสงกดอย ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๒๐ การปฏบตหนาทของเจาหนาทของรฐในกระบวนการยตธรรม ตองเปนไปโดยเทยงธรรม ปราศจากอคตทงปวง ตามหลกนตธรรม ตามรฐธรรมนญ และตามกฎหมาย
ในกรณทศาลหรอหนวยงานของรฐซงมหนาทบงคบใชกฎหมายเหนวากฎหมายหรอกฎใดกอใหเกด ความไมเปนธรรมตอประชาชนหรอไมเปนไปตามมาตรา ๘๗ ใหศาลหรอหนวยงานของรฐดงกลาวสงความเหนเชนวานนไปยงคณะรฐมนตรและรฐสภาเพอด าเนนการแกไขตอไป
มาตรา ๒๒๑ บรรดาศาลทงหลายจะตงขนไดกแตโดยพระราชบญญต โดยใหจดตงศาลอยางทวถง เพอใหประชาชนสามารถเขาถงไดโดยงาย สะดวก รวดเรว และเสยคาใชจายนอย
การตงศาลขนใหมเพอพจารณาพพากษาคดใดคดหนงหรอคดทมขอหาฐานใดฐานหนงโดยเฉพาะแทนศาลทมอยตามกฎหมายส าหรบพจารณาพพากษาคดนน จะกระท ามได
การบญญตกฎหมายใหมผลเปนการเปลยนแปลงหรอแกไขเพมเตมกฎหมายวาดวยธรรมนญศาลหรอ วธพจารณาเพอใชแกคดใดคดหนงโดยเฉพาะ จะกระท ามได
มาตรา ๒๒๒ ในกรณทมปญหาเกยวกบอ านาจหนาทระหวางศาลยตธรรม ศาลปกครอง ศาลทหาร หรอศาลอน ใหพจารณาวนจฉยชขาดโดยคณะกรรมการคณะหนงซงประกอบดวยประธานศาลทเกยวของกบปญหาทตองวนจฉยชขาด และผทรงคณวฒอนทางนตศาสตรอยางนอยสามคนแตไมเกนหาคนเปนกรรมการ
๘๐
โดยใหหนวยธรการของคณะกรรมการมาจากหนวยธรการของศาลยตธรรมและศาลปกครองสลบกนท าหนาทคราวละหนงป ทงน ตามทกฎหมายบญญต
ใหคณะกรรมการตามวรรคหนงเลอกผทรงคณวฒตามวรรคหนงเปนประธานกรรมการเปนรายคด ทมปญหาตองพจารณาวนจฉย
หลกเกณฑการเสนอปญหาและการวนจฉยปญหาตามวรรคหนงใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๒๓ พระมหากษตรยทรงแตงตงผพพากษาและตลาการ และทรงใหพนจากต าแหนงหนง เพอไปด ารงต าแหนงอน เวนแตเปนกรณทพนจากต าแหนงเพราะเหตอนตามกฎหมายหรอเพราะความตาย ใหน าความกราบบงคมทลเพอทรงทราบ
มาตรา ๒๒๔ กอนเขารบหนาท ผพพากษาและตลาการตองถวายสตยปฏญาณตอพระมหากษตรย ดวยถอยค าดงตอไปน
“ขาพระพทธเจา (ชอผปฏญาณ) ขอถวายสตยปฏญาณวา ขาพระพทธเจาจะจงรกภกดตอพระมหากษตรย และจะปฏบตหนาทในพระปรมาภไธยดวยความซอสตยสจรต โดยปราศจากอคตทงปวง เพอใหเกดความยตธรรมแกประชาชน และความสงบสขแหงราชอาณาจกร ทงจะรกษาไวและปฏบตตามซงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยและกฎหมาย ทกประการ”
พระมหากษตรยจะโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหถวายสตยปฏญาณตามวรรคหนงตอพระรชทายาทหรอผแทนพระองคกได
มาตรา ๒๒๕ คณะกรรมการซงเปนองคกรบรหารงานบคคลของผพพากษาหรอตลาการของศาลใด ตองประกอบดวยประธานของศาลนนเปนประธานกรรมการ ผแทนซงไดรบเลอกตงจากผพพากษาหรอ ตลาการของศาลนนในแตละชนศาลในสดสวนทเหมาะสม และผทรงคณวฒซงไมเปนหรอเคยเปนผพพากษาหรอตลาการและไมเปนผด ารงต าแหนงทางการเมอง ไมนอยกวาหนงในสามของจ านวนกรรมการซงเปนผพพากษา หรอตลาการของศาลนน เปนกรรมการ ทงน ตามทกฎหมายบญญต
กรรมการซงเปนผแทนทไดรบเลอกตงและกรรมการผทรงคณวฒตามวรรคหนง ใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยว เวนแตเปนกรณทไมมผพพากษาหรอตลาการในชนศาลนนซงไมเคยไดรบเลอกตงใหด ารงต าแหนงดงกลาวมากอน ใหผซงไดรบเลอกตงนนด ารงต าแหนงไดอกไมเกนหนงวาระ
ในกรณทไมมกรรมการผทรงคณวฒตามวรรคหนง หรอมแตไมครบจ านวน ถาคณะกรรมการจ านวน ไมนอยกวาหกคนเหนวาเปนเรองเรงดวนทตองใหความเหนชอบ ใหคณะกรรมการดงกลาวเปนองคประกอบและองคประชมพจารณาเรองเรงดวนนนได
บคคลซงด ารงต าแหนงกรรมการในองคกรบรหารงานบคคลของศาลหนง จะไปด ารงต าแหนงกรรมการในองคกรบรหารงานบคคลของศาลอนหรอกรรมการทมอ านาจหนาทในการบรหารศาลใด ในเวลาเดยวกนมได
๘๑
มาตรา ๒๒๖ ประธานศาลฎกา ประธานศาลปกครองสงสด และประธานศาลอนนอกจากศาลรฐธรรมนญและศาลทหาร มวาระการด ารงต าแหนงสปนบแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง และใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยว ในกรณทผซงพนจากต าแหนงดงกลาวยงไมพนจากต าแหนงเพราะเหตทเกษยณอายราชการ ใหแตงตงผนนใหด ารงต าแหนงอนตามทองคกรบรหารงานบคคลของศาลนนก าหนด
ผพพากษาหรอตลาการของศาลยตธรรม ศาลปกครอง และศาลอนนอกจากศาลทหาร ซงมอาย ครบหกสบหาปบรบรณแลว เปนอนพนจากราชการเมอสนปงบประมาณทผนนมอายครบหกสบหาปบรบรณ แตผพพากษาหรอตลาการทพนจากราชการเพราะเหตดงกลาว อาจรบราชการเปนผพพากษาหรอตลาการอาวโสตอไปไดจนมอายครบเจดสบปบรบรณ ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๒๗ ศาลรฐธรรมนญ ศาลยตธรรม ศาลปกครอง และศาลอนนอกจากศาลทหาร ม หนวยธรการของศาลทเปนอสระ โดยมเลขาธการส านกงานศาลเปนผบงคบบญชาขนตรงตอประธานศาลนน
การแตงตง การพนจากต าแหนง การประเมนประสทธภาพ และการด าเนนการทางวนย เลขาธการส านกงานศาล ตองไดรบความเหนชอบจากองคกรบรหารงานบคคลของศาลนนตามทกฎหมายบญญต
ส านกงานศาลมอสระในการบรหารงานบคคล การงบประมาณ และการด าเนนการอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๒๘ องคกรอยการมอสระในการปฏบตหนาทใหเปนไปโดยยตธรรม ตามหลกนตธรรม ตามรฐธรรมนญและกฎหมาย
พนกงานอยการมอ านาจหนาทตามทบญญตไวในรฐธรรมนญน ตามกฎหมายวาดวยองคกรอยการ และพนกงานอยการ และกฎหมายอน
ในการสอบสวนคดอาญาทส าคญ ใหพนกงานอยการมอ านาจสอบสวนรวมกบพนกงานสอบสวน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
ค าสงชขาดคดเกยวกบค าสงฟอง ไมฟอง ถอนฟอง อทธรณฎกา ไมอทธรณฎกา หรอถอนอทธรณฎกา ของอยการสงสดตามกฎหมาย ตองแสดงเหตผลประกอบการมค าสง รวมทงตองใหผมสวนไดเสยสามารถเขาถงไดโดยงาย และถาเปนเรองทเกยวกบประโยชนสาธารณะตองใหประชาชนทวไปสามารถเขาถงไดดวย ทงน ตามทกฎหมายบญญต
การแตงตง การโยกยาย การเลอนเงนเดอน และการเลอนต าแหนง วนยและการลงโทษทางวนย ของขาราชการอยการ ตองมหลกประกนความเปนอสระ ทงน ตามทกฎหมายบญญต และใหน าบทบญญตมาตรา ๒๑๙ วรรคส และมาตรา ๒๒๖ วรรคสอง มาใชบงคบกบขาราชการอยการดวยโดยอนโลม
องคกรบรหารงานบคคลของขาราชการอยการตองเปนอสระ ประกอบดวยประธานกรรมการซงมาจากผทรงคณวฒซงตองไมเปนหรอเคยเปนขาราชการอยการและไมเปนผด ารงต าแหนงทางการเมอง อยการสงสด ผแทนของขาราชการอยการซงไดรบการเลอกตงจากขาราชการอยการแตละชนในสดสวนทเหมาะสม และผทรงคณวฒซงตองไมเปนหรอเคยเปนขาราชการอยการและไมเปนผด ารงต าแหนงทางการเมองไมนอยกวา หนงในสามของจ านวนกรรมการซงเปนขาราชการอยการทงหมด เปนกรรมการ ทงน ตามทกฎหมายบญญต
๘๒
กรรมการซงไดรบเลอกตงและกรรมการผทรงคณวฒตามวรรคหก ใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยว ขาราชการอยการตองไมด ารงต าแหนงหรอปฏบตหนาทใดในรฐวสาหกจหรอกจการอนของรฐ
ในท านองเดยวกน หรอในหางหนสวนบรษท ไมเปนทปรกษาของผด ารงต าแหนงทางการเมองหรอด ารงต าแหนงใด ในลกษณะเดยวกน ทงตองไมประกอบอาชพหรอวชาชพหรอกระท ากจการใดอนเปนการกระทบกระเทอน ถงการปฏบตหนาทหรอเสอมเสยเกยรตศกดแหงต าแหนงหนาทของขาราชการอยการ
ส านกงานอยการสงสดมอสระในการบรหารงานบคคล การงบประมาณ และการด าเนนการอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
๘๓
สวนท ๒ ศาลรฐธรรมนญ
------------
มาตรา ๒๒๙ ศาลรฐธรรมนญประกอบดวยตลาการศาลรฐธรรมนญจ านวนเกาคนซงพระมหากษตรยทรงแตงตงตามค าแนะน าของวฒสภาจากบคคลดงตอไปน
(๑) ผพพากษาในศาลฎกาซงด ารงต าแหนงไมต ากวาผพพากษาศาลฎกาและไดรบเลอกจากทประชมใหญศาลฎกา จ านวนสองคน
(๒) ตลาการในศาลปกครองสงสดซงไดรบเลอกจากทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด จ านวนสองคน
(๓) ผทรงคณวฒสาขานตศาสตร จ านวนสามคน โดยตองเปนผซงมความรความเชยวชาญดานกฎหมายมหาชนอยางนอยหนงคน
(๔) ผทรงคณวฒสาขารฐศาสตรหรอผซงมความเชยวชาญดานการบรหารภาครฐหรอผเชยวชาญจากองคกรทมใชภาครฐ จ านวนสองคน
หลกเกณฑและวธการไดมาซงบคคลตามวรรคหนง ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ วาดวยศาลรฐธรรมนญและวธพจารณาคดของศาลรฐธรรมนญ
ใหผไดรบเลอกตามวรรคหนง ประชมและเลอกกนเองใหคนหนงเปนประธานศาลรฐธรรมนญ แลวแจงผลใหประธานวฒสภาทราบ
ใหประธานวฒสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงประธานศาลรฐธรรมนญและ ตลาการศาลรฐธรรมนญ
มาตรา ๒๓๐ ใหมคณะกรรมการสรรหาตลาการศาลรฐธรรมนญตามมาตรา ๒๒๙ (๓) และ (๔) คณะหนง ประกอบดวยกรรมการประเภทตางๆ ดงตอไปน
(๑) ผทรงคณวฒจ านวนสคน ซงเลอกโดยทประชมใหญศาลฎกาสองคน และเลอกโดยทประชมใหญ ตลาการในศาลปกครองสงสดสองคน
(๒) ผทรงคณวฒจ านวนสองคน ซงเลอกโดยพรรคการเมองและกลมการเมองฝายรฐบาล หนงคน และเลอกโดยพรรคการเมองและกลมการเมองฝายคาน หนงคน
(๓) ผทรงคณวฒจ านวนสองคน ซงเลอกโดยคณบดคณะนตศาสตรในสถาบนอดมศกษา (๔) ผทรงคณวฒจ านวนสองคน ซงเลอกโดยคณบดคณะรฐศาสตรในสถาบนอดมศกษา (๕) ผทรงคณวฒจ านวนหนงคน ซงเลอกโดยสมชชาคณธรรมแหงชาต หลกเกณฑและวธการเลอกกรรมการสรรหาตลาการศาลรฐธรรมนญตามวรรคหนง ใหเปนไป
ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยศาลรฐธรรมนญและวธพจารณาคดของศาลรฐธรรมนญ แตผทรงคณวฒตามวรรคหนงตองไมเปนผพพากษาหรอตลาการหรอคณบด
๘๔
กรรมการสรรหาตลาการศาลรฐธรรมนญตามวรรคหนง จะเขารบการสรรหาเปนตลาการศาลรฐธรรมนญ มได และใหกรรมการดงกลาวประชมและเลอกกนเองใหคนหนงเปนประธานกรรมการสรรหา
ในกรณทไมอาจสรรหากรรมการสรรหาตลาการศาลรฐธรรมนญใหครบตามทก าหนดไวในวรรคหนงได ไมวาดวยเหตใด หากกรรมการสรรหาทสรรหามาไดนนมจ านวนไมนอยกวาสองในสามของจ านวนกรรมการทงหมด และมกรรมการทมาจากประเภทตางๆ ไมนอยกวาสประเภท ใหคณะกรรมการสรรหาประกอบดวยกรรมการเทาทมอย แตหากสรรหากรรมการสรรหาไดนอยกวานน ใหทประชมใหญศาลฎกาเลอกผทรงคณวฒจ านวนสามคน และใหทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดเลอกผทรงคณวฒจ านวนสามคน เปนกรรมการสรรหา และใหกรรมการสรรหาดงกลาวเลอกผทรงคณวฒหนงคนเพอเปนประธานกรรมการสรรหา และใหบคคลดงกลาวเปนคณะกรรมการสรรหาแทน
มาตรา ๒๓๑ ใหคณะกรรมการสรรหาตลาการศาลรฐธรรมนญด าเนนการสรรหาผซงสมควรไดรบการแตงตงใหเปนตลาการศาลรฐธรรมนญตามมาตรา ๒๒๙ (๓) และ (๔) ใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทมเหตใหตองมการสรรหาบคคลใหด ารงต าแหนงดงกลาว แลวใหเสนอรายชอผไดรบเลอกนนพรอมความยนยอมของผนนตอประธานวฒสภา มตในการคดเลอกดงกลาวตองลงคะแนนโดยเปดเผย และตองมคะแนนไมนอยกวาสองในสามของจ านวนกรรมการทงหมดเทาทมอย
ในกรณทกรรมการในต าแหนงใดไมสามารถปฏบตหนาทได ถากรรมการทเหลออยนนมจ านวน ไมนอยกวากงหนง ใหคณะกรรมการสรรหาตลาการศาลรฐธรรมนญประกอบดวยกรรมการทเหลออย
ใหประธานวฒสภาเรยกประชมวฒสภาเพอมมตใหความเหนชอบผไดรบการคดเลอกตามวรรคหนงภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบรายชอ การลงมตใหใชวธลงคะแนนลบ ในกรณทวฒสภาใหความเหนชอบ ใหประธานวฒสภาน าความกราบบงคมทลเพอทรงแตงตงตอไป ในกรณทวฒสภาไมเหนชอบในชอใด ไมวาทงหมดหรอบางสวน ใหสงชอนนกลบไปยงคณะกรรมการสรรหาตลาการศาลรฐธรรมนญเพอด าเนนการสรรหาใหม ซงตองด าเนนการใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทมเหตใหตองด าเนนการดงกลาว
มาตรา ๒๓๒ ตลาการศาลรฐธรรมนญมวาระการด ารงต าแหนงเกาปนบแตวนทพระมหากษตรย ทรงแตงตง และใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยว
ใหตลาการศาลรฐธรรมนญซงด ารงต าแหนงประธานศาลรฐธรรมนญมาครบสามปแลว พนจากต าแหนงประธานศาลรฐธรรมนญ แตใหด ารงต าแหนงตลาการศาลรฐธรรมนญตอไป แลวใหตลาการศาลรฐธรรมนญเลอก ตลาการศาลรฐธรรมนญคนหนงใหด ารงต าแหนงประธานศาลรฐธรรมนญแทน
ประธานศาลรฐธรรมนญและตลาการศาลรฐธรรมนญซงพนจากต าแหนงตามวาระ ตองอยในต าแหนงเพอปฏบตหนาทตอไปจนกวาประธานศาลรฐธรรมนญและตลาการศาลรฐธรรมนญซงไดรบแตงตงใหมจะเขา รบหนาท
ประธานศาลรฐธรรมนญและตลาการศาลรฐธรรมนญเปนเจาพนกงานในการยตธรรมตามกฎหมาย
มาตรา ๒๓๓ คณสมบต ลกษณะตองหาม การพนจากต าแหนงกอนวาระ การกระท าอนเปนการตองหามในระหวางทด ารงต าแหนงประธานศาลรฐธรรมนญและตลาการศาลรฐธรรมนญ และการอนทจ าเปน ใหเปนไปตาม
๘๕
พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยศาลรฐธรรมนญและวธพจารณาคดของศาลรฐธรรมนญ โดยอยางนอยตองมขอก าหนดหามมใหผซงเคยด ารงต าแหนงในองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ มาแลว เขารบการสรรหา และการพนจากต าแหนงเมอมอายครบเจดสบปบรบรณ
มาตรา ๒๓๔ ในการทศาลจะใชบทบญญตแหงกฎหมายบงคบแกคดใด ถาศาลเหนเองหรอคความโตแยงพรอมดวยเหตผลวาบทบญญตแหงกฎหมายนนตองดวยบทบญญตมาตรา ๖ และยงไมมค าวนจฉยของ ศาลรฐธรรมนญในสวนทเกยวกบบทบญญตนน ใหศาลสงความเหนเชนวานนตามทางการเพอศาลรฐธรรมนญจะไดพจารณาวนจฉย ในระหวางนนใหศาลด าเนนการพจารณาตอไปได แตใหรอการพพากษาคดไวชวคราว จนกวาจะมค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ
ในกรณทศาลรฐธรรมนญเหนวาค าโตแยงของคความตามวรรคหนงไมเปนสาระอนควรไดรบการวนจฉย ศาลรฐธรรมนญจะไมรบเรองดงกลาวไวพจารณากได
มาตรา ๒๓๕ บคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไว มสทธยนค ารองตอ ศาลรฐธรรมนญเพอมค าวนจฉยวาบทบญญตแหงกฎหมายขดหรอแยงตอรฐธรรมนญได
การใชสทธตามวรรคหนงตองเปนกรณทไมอาจใชสทธโดยวธการอนไดแลว ทงน ตามทบญญต ไวในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยศาลรฐธรรมนญและวธพจารณาคดของศาลรฐธรรมนญ
มาตรา ๒๓๖ ในกรณทมปญหาเกยวกบอ านาจหนาทของสภาผแทนราษฎร วฒสภา รฐสภา คณะรฐมนตร หรอองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ หรอคณะกรรมการสรรหาองคกรตางๆ ตามรฐธรรมนญน ใหประธานสภาผแทนราษฎร ประธานวฒสภา ประธานรฐสภา นายกรฐมนตร ผน าฝายคานในสภาผแทนราษฎร หรอองคกรนน เสนอเรองพรอมความเหนตอศาลรฐธรรมนญเพอพจารณาวนจฉย
มาตรา ๒๓๗ องคคณะของตลาการศาลรฐธรรมนญในการนงพจารณาและในการท าค าวนจฉย ตองประกอบดวยตลาการศาลรฐธรรมนญไมนอยกวาหาคน
ค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญใหถอเสยงขางมาก เวนแตจะมบญญตเปนอยางอนในรฐธรรมนญน โดยตลาการศาลรฐธรรมนญซงเปนองคคณะทกคนจะตองท าความเหนในการวนจฉยในสวนของตนพรอมแถลงดวยวาจาตอทประชมกอนการลงมต
วธพจารณาของศาลรฐธรรมนญใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยศาลรฐธรรมนญและวธพจารณาคดของศาลรฐธรรมนญ
ค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญใหเปนเดดขาด มผลผกพนรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล และองคกรอนของรฐทกองคกร และใหใชไดในคดทงปวง แตไมกระทบกระเทอนถงค าพพากษาของศาลอนถงทสดแลว ทงน ค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญและความเหนในการวนจฉยของตลาการศาลรฐธรรมนญทกคน ใหประกาศในราชกจจานเบกษา
๘๖
สวนท ๓ ศาลยตธรรม
------------
มาตรา ๒๓๘ ศาลยตธรรมมอ านาจพจารณาพพากษาคดทงปวง เวนแตคดทรฐธรรมนญนหรอ กฎหมายบญญตใหอยในอ านาจของศาลอน
มาตรา ๒๓๙ ศาลยตธรรมมสามชน คอ ศาลชนตน ศาลชนอทธรณ และศาลฎกา เวนแตทมบญญต ไวเปนอยางอนในรฐธรรมนญหรอตามกฎหมายอน
มาตรา ๒๔๐ ใหมแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองในศาลฎกา โดยองคคณะผพพากษาประกอบดวยผพพากษาในศาลฎกาซงด ารงต าแหนงไมต ากวาผพพากษาศาลฎกาหรอผพพากษาอาวโสซงเคยด ารงต าแหนงไมต ากวาผพพากษาศาลฎกาจ านวนเกาคน ซงไดรบเลอกโดยทประชมใหญศาลฎกาโดยวธลงคะแนนลบ และใหเลอกเปนรายคด
อ านาจหนาทของศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมอง การอทธรณค าพพากษา และวธพจารณาคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมอง ใหเปนไปตามทบญญตไวในรฐธรรมนญนและในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมอง
มาตรา ๒๔๑ ใหศาลอทธรณ ศาลอทธรณภาค และศาลอทธรณคดช านญพเศษ มอ านาจพจารณาและพพากษาคดดงตอไปน
(๑) คดเกยวกบการเลอกตงและการเพกถอนสทธเลอกตงในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภาใหอยในอ านาจของศาลอทธรณ และคดเกยวกบการเลอกตงและการเพกถอนสทธเลอกตงในการเลอกตงผบรหารทองถนและสมาชกสภาทองถนทเกดขนในเขตทองทของศาลใดใหอยในอ านาจของศาลอทธรณหรอศาลอทธรณภาคนน แลวแตกรณ
(๒) คดเกยวกบการจงใจไมยนบญชแสดงรายการทรพยสนและหนสนและเอกสารประกอบ หรอจงใจ ยนบญชดงกลาวดวยขอความอนเปนเทจ หรอปกปดขอเทจจรงทควรแจงใหทราบ ตามรฐธรรมนญน ให ศาลอทธรณและศาลอทธรณภาคมอ านาจพจารณาพพากษา ทงน ตามทกฎหมายบญญต
(๓) คดช านญพเศษใหอทธรณตอศาลอทธรณคดช านญพเศษ ทงน ตามทกฎหมายบญญต วธพจารณาและการพพากษาคดตาม (๑) และ (๒) ใหเปนไปตามระเบยบททประชมใหญศาลฎกา
ก าหนด โดยตองใชระบบไตสวน และเปนไปโดยรวดเรว
๘๗
สวนท ๔ ศาลปกครอง
------------
มาตรา ๒๔๒ ศาลปกครองมอ านาจพจารณาพพากษาคดปกครองอนเนองมาจากการใชอ านาจ ทางปกครองตามกฎหมายหรอเนองมาจากการด าเนนกจการทางปกครอง รวมทงคดอนเนองมาจากการบรหารและการบรหารงานบคคลขององคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ ทงน ตามทกฎหมายบญญต ตลอดจนมอ านาจพจารณาพพากษาเรองทรฐธรรมนญหรอกฎหมายบญญตใหอยในอ านาจของ ศาลปกครอง
อ านาจศาลปกครองตามวรรคหนงไมรวมถงการใชอ านาจหนาทซงเปนการใชอ านาจโดยตรงตามรฐธรรมนญขององคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ
ใหมศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน และจะมศาลปกครองชนอทธรณดวยกได
มาตรา ๒๔๓ ผทรงคณวฒสาขานตศาสตรและผทรงคณวฒในการบรหารราชการแผนดน อาจไดรบแตงตงใหเปนตลาการในศาลปกครองสงสดได การแตงตงใหบคคลดงกลาวเปนตลาการในศาลปกครองสงสด ใหแตงตงไมนอยกวาหนงในสของจ านวนตลาการในศาลปกครองสงสดทงหมด และตองไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการตลาการศาลปกครองตามทกฎหมายบญญตและไดรบความเหนชอบจากวฒสภากอน แลวจง น าความกราบบงคมทล
การคดเลอกตลาการในศาลปกครองชนตนเพอแตงตงใหด ารงต าแหนงตลาการในศาลปกครองสงสด ใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกฎหมายวาดวยการจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครองบญญต โดยตองไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการตลาการศาลปกครองและไดรบความเหนชอบจากวฒสภากอน แลวจงน าความกราบบงคมทล ในการน ใหแตงตงไมนอยกวาหนงในสของจ านวนตลาการในศาลปกครองสงสดทงหมด
มาตรา ๒๔๔ ใหมแผนกคดวนยการคลงและการงบประมาณในศาลปกครองกลางและศาลปกครองสงสด องคคณะ อ านาจหนาท การฟองคดและวธพจารณาของศาลแผนกคดวนยการคลงและการงบประมาณ
ใหเปนไปตามกฎหมายวาดวยการจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง
๘๘
สวนท ๕ ศาลทหาร
------------
มาตรา ๒๔๕ ศาลทหารมอ านาจพจารณาพพากษาคดอาญาซงผกระท าผดเปนบคคลทอยในอ านาจศาลทหารและคดอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
การแตงตงและการใหตลาการศาลทหารพนจากต าแหนง ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต
๘๙
หมวด ๒ การตรวจสอบการใชอ านาจรฐ
------------
สวนท ๑ บททวไป
------------
มาตรา ๒๔๖ การตรวจสอบการใชอ านาจรฐตองเปนไปโดยชอบดวยกฎหมาย สจรต และปราศจากการขดกนแหงผลประโยชน รวมทงตองกระท าโดยกระบวนการทโปรงใสและตรวจสอบได
การตรวจสอบการใชอ านาจรฐทเปนไปตามวรรคหนง ยอมไดรบความคมครอง
มาตรา ๒๔๗ ผด ารงต าแหนงดงตอไปน มหนาทยนบญชแสดงรายการทรพยสนและหนสน ส าเนาแบบแสดงรายการภาษเงนไดของตน พรอมทงเอกสารทเกยวของ ตอคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตหรอองคกรตรวจสอบอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
(๑) นายกรฐมนตร (๒) รฐมนตร (๓) กรรมการในองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ (๔) สมาชกสภาผแทนราษฎร (๕) สมาชกวฒสภา (๖) ขาราชการการเมองอนและผด ารงต าแหนงทางการเมองอน (๗) ผบรหารทองถนและสมาชกสภาทองถนตามทกฎหมายบญญต (๘) เจาหนาทอนของรฐตามทกฎหมายบญญต เอกสารทตองยนตามวรรคหนง ตองประกอบดวยบญชทแสดงรายการทรพยสนและหนสน ส าเนาแบบ
แสดงรายการภาษเงนได พรอมทงเอกสารทเกยวของของคสมรสและบตรซงยงไมบรรลนตภาวะของบคคลตามวรรคหนง รวมทงผซงบคคลตามวรรคหนงไดมอบหมายใหครอบครองหรอดแลทรพยสนของตน ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม ดวย ทงน ตามทกฎหมายบญญต
บญชแสดงรายการทรพยสนและหนสนและเอกสารประกอบของนายกรฐมนตร รฐมนตร กรรมการ ในองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ สมาชกสภาผแทนราษฎร และสมาชกวฒสภา ใหเปดเผยใหสาธารณชนทราบโดยเรว แตตองไมเกนสามสบวนนบแตวนทครบก าหนดตองยนบญชดงกลาว บญชของผด ารงต าแหนงอนจะเปดเผยไดตอเมอการเปดเผยดงกลาวจะเปนประโยชนตอการพจารณาพพากษาคดหรอการวนจฉยชขาด และไดรบการรองขอจากศาล ผมสวนไดเสย หรอคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน หรอตามทกฎหมายบญญต
๙๐
สวนท ๒ การกระท าทเปนการขดกนแหงผลประโยชน
------------
มาตรา ๒๔๘ ผด ารงต าแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐตองไมกระท าการทเปนการขดกน แหงผลประโยชนสวนตนและประโยชนสวนรวม โดยอยางนอยตองไมด าเนนการดงตอไปน
(๑) ไมก าหนดนโยบายหรอเสนอกฎหมายหรอกฎซงเออประโยชนตอกจการทตน คสมรส บตร หรอบดามารดา มสวนไดเสยอย
(๒) ไมน าความสมพนธสวนตวทตนมตอบคคลอน มาประกอบการใชดลพนจในการปฏบตหนาท ใหเปนคณหรอเปนโทษแกบคคลนน
(๓) ไมใชเวลาราชการหรอของหนวยงาน เงน ทรพยสน บคลากร บรการ สงอ านวยความสะดวก หรอขอมลภายในของทางราชการหรอหนวยงาน ไปเพอประโยชนสวนตวของตนหรอผอน เวนแตไดรบอนญาตโดยชอบดวยกฎหมายหรอกฎ
(๔) ไมกระท าการใด ด ารงต าแหนงใด หรอปฏบตการใด ในฐานะสวนตว ทกอใหเกดความเคลอบแคลงวาจะขดกบประโยชนสวนรวมทอยในความรบผดชอบตามหนาท หรอเปนทเสอมเสยแกต าแหนงหนาท
มาตรา ๒๔๙ นายกรฐมนตรและรฐมนตรตอง (๑) ไมด ารงต าแหนงใดในหางหนสวน บรษท หรอองคการทด าเนนธรกจโดยมงหาผลก าไรหรอรายได
มาแบงปนกน หรอเปนลกจางของบคคลใด (๒) ไมด ารงต าแหนงหรอหนาทใดในหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ หรอต าแหนง
ผบรหารทองถน สมาชกสภาทองถน หรอขาราชการสวนทองถน (๓) ไมรบหรอแทรกแซงหรอกาวกายการเขารบสมปทานจากรฐ หนวยราชการ หนวยงานของรฐ
หรอรฐวสาหกจ หรอเขาเปนคสญญากบรฐ หนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ อนมลกษณะ เปนการผกขาด หรอเปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษททรบสมปทานหรอเขาเปนคสญญา ในลกษณะดงกลาว ทงน ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม
(๔) ไมรบเงนหรอประโยชนใด ๆ จากหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ เปนพเศษนอกเหนอไปจากทหนวยงานดงกลาวปฏบตตอบคคลอน ๆ ในธรกจการงานตามปกต
(๕) ไมกระท าการอนเปนการตองหามตามมาตรา ๔๘ วรรคหก บทบญญตมาตรานมใหใชบงคบในกรณทนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรรบเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ
เงนปพระบรมวงศานวงศ หรอเงนอนใดในลกษณะเดยวกน และมใหใชบงคบในกรณทนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรรบหรอด ารงต าแหนงกรรมาธการของสภาผแทนราษฎร วฒสภา หรอรฐสภา หรอกรรมการทไดรบแตงตงในการบรหารราชการแผนดน หรอเปนการด ารงต าแหนงหรอด าเนนการตามบทบญญตแหงกฎหมาย
๙๑
ใหน าความใน (๓) (๔) และ (๕) มาใชบงคบกบคสมรสและบตรของนายกรฐมนตรหรอรฐมนตร และบคคลอนซงด าเนนการในลกษณะผถกใช ผรวมด าเนนการ หรอผไดรบมอบหมายจากนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรใหกระท าการตามมาตรานดวย
มาตรา ๒๕๐ นายกรฐมนตรและรฐมนตรตองไมเปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษท หรอไมคงไวซงความเปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษทตอไป ทงน ตามจ านวนทกฎหมายบญญต ในกรณทนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรผใดประสงคจะไดรบประโยชนจากกรณดงกลาวตอไป ใหนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรผนนแจงใหประธานกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตทราบภายในสามสบวนนบแต วนทไดรบแตงตง และใหนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรผนนโอนหนในหางหนสวนหรอบรษทดงกลาวใหนตบคคลซงจดการทรพยสนเพอประโยชนของผอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
นายกรฐมนตรและรฐมนตรจะกระท าการใดอนมลกษณะเปนการเขาไปบรหารหรอจดการใด ๆ เกยวกบหนหรอกจการของหางหนสวนหรอบรษทตามวรรคหนง มได
บทบญญตมาตรานใหน ามาใชบงคบกบคสมรสและบตรซงยงไมบรรลนตภาวะของนายกรฐมนตรและรฐมนตร รวมทงผซงนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรไดมอบหมายใหเปนหนสวนหรอผถอหนแทนตน ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม ดวย
มาตรา ๒๕๑ นายกรฐมนตรหรอรฐมนตรตองไมใชสถานะหรอต าแหนงทางการเมองเขาไปกาวกายหรอแทรกแซงเพอประโยชนของตนเอง ของผอน หรอของพรรคการเมองหรอกลมการเมอง ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม ในเรองดงตอไปน
(๑) การปฏบตราชการหรอการด าเนนงานในหนาทประจ าของขาราชการหรอเจาหนาทของรฐ (๒) การบรรจ แตงตง ยาย โอน เลอนต าแหนง และเลอนเงนเดอนของขาราชการหรอเจาหนาทของรฐ (๓) การใหขาราชการหรอเจาหนาทของรฐพนจากต าแหนง (๔) การแตงตงและการใหกรรมการรฐวสาหกจ หรอองคการมหาชน หรอหนวยงานอนของรฐ
พนจากต าแหนง ทงน เวนแตเปนการกระท าตามอ านาจหนาทในการบรหารราชการแผนดนตามนโยบายทไดแถลง
ตอรฐสภา หรอตามทกฎหมายบญญต และตองปองกนหรอก ากบดแลไมใหคสมรสและบตรของตน รวมทงบคคลใดในพรรคการเมองหรอกลมการเมองทตนสงกดอย กระท าการดงกลาวดวย
มาตรา ๒๕๒ สมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาตองไมกระท าการตามมาตรา ๒๔๙ (๒) (๓) (๔) และ (๕) วรรคสอง วรรคสาม และมาตรา ๒๕๑
บทบญญตมาตรานมใหใชบงคบในกรณทสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาไดรบแตงตง ใหด ารงต าแหนงกรรมาธการของสภาผแทนราษฎร วฒสภา หรอรฐสภา หรอกรรมการทไดรบแตงตงในราชการของฝายนตบญญต
๙๒
สวนท ๓ การถอดถอนจากต าแหนงและการตดสทธทางการเมองหรอสทธในการด ารงต าแหนงอน
------------
มาตรา ๒๕๓ ภายใตบงคบมาตรา ๗๔ วรรคส วรรคหา และวรรคหก ผด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร รฐมนตร สมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา ประธานศาลฎกา ประธานศาลรฐธรรมนญ ประธานศาลปกครองสงสด หรออยการสงสด ผใดมพฤตการณร ารวยผดปกต สอไปในทางทจรตตอหนาท สอวากระท าผด ตอต าแหนงหนาทราชการ สอวากระท าผดตอต าแหนงหนาทในการยตธรรม สอวาจงใจใชอ านาจหนาทขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญหรอกฎหมาย หรอฝาฝนหรอไมปฏบตตามมาตรฐานทางจรยธรรมอยางรายแรง รฐสภามอ านาจถอดถอนผนนออกจากต าแหนงได
บทบญญตวรรคหนงใหใชบงคบกบผด ารงต าแหนงดงตอไปนดวย คอ (๑) ตลาการศาลรฐธรรมนญ กรรมการการเลอกตง ผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน
กรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดน (๒) ผพพากษา ตลาการ ขาราชการอยการ หรอผด ารงต าแหนงระดบสง ทงน ตามพระราชบญญต
ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต
มาตรา ๒๕๔ สมาชกสภาผแทนราษฎรจ านวนไมนอยกวาหนงในสของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร มสทธเขาชอรองขอตอประธานรฐสภาเพอใหรฐสภามมตใหถอดถอนบคคลตามมาตรา ๒๕๓ ออกจากต าแหนงได ค ารองขอดงกลาวตองระบพฤตการณทกลาวหาวาผด ารงต าแหนงดงกลาวกระท าความผดเปนขอ ๆ ใหชดเจน
สมาชกวฒสภาจ านวนไมนอยกวาหนงในสของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของวฒสภามสทธเขาชอรองขอตอประธานรฐสภาเพอใหรฐสภามมตใหถอดถอนสมาชกวฒสภาออกจากต าแหนงได
พลเมองผมสทธเลอกตงจ านวนไมนอยกวาสองหมนคนมสทธเขาชอรองขอใหถอดถอนบคคลตามมาตรา ๒๕๓ ออกจากต าแหนงไดตามมาตรา ๗๒
เมอไดรบค ารองขอตามวรรคหนง วรรคสอง หรอวรรคสาม แลว ใหประธานรฐสภาสงเรองใหคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตด าเนนการไตสวนใหแลวเสรจโดยเรว
เมอไตสวนเสรจแลว ใหคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตท ารายงานเสนอตอประธานรฐสภา โดยในรายงานดงกลาวตองระบใหชดเจนวาขอกลาวหาตามค ารองขอขอใดมมลหรอไม เพยงใด มพยานหลกฐานทควรเชอไดอยางไร
ถาคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตมมตดวยคะแนนเสยงไมนอยกวากงหนง ของจ านวนกรรมการทงหมดเทาทมอย วาขอกลาวหาใดมมล ใหด าเนนการตอไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต แตถาคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตเหนวาขอกลาวหาใดไมมมล ใหขอกลาวหาขอนนเปนอนตกไป
๙๓
เมอไดรบรายงานตามวรรคหาแลว ใหประธานรฐสภาจดใหมการประชมรฐสภาเพอพจารณากรณดงกลาวโดยเรว ในกรณทคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตสงรายงานใหนอกสมยประชม ใหประธานรฐสภาน าความกราบบงคมทลเพอมพระบรมราชโองการเรยกประชมรฐสภาเปนการประชมสมยวสามญ และใหประธานรฐสภาลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ
สมาชกรฐสภามอสระในการออกเสยงลงคะแนนซงตองกระท าโดยวธลงคะแนนลบ มตทใหถอดถอนผใดออกจากต าแหนง ใหถอเอาคะแนนเสยงไมนอยกวาสามในหาของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของรฐสภา และใหน าบทบญญตเกยวกบการลงคะแนนเสยง คะแนนเสยง และผลของการลงคะแนนเสยงตาม มาตรา ๗๔ วรรคหาและวรรคหก มาใชบงคบโดยอนโลม
มาตรา ๒๕๕ การรองขอ การพจารณาและไตสวนค ารองขอ ผลของค าวนจฉยของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตวาค ารองขอมมล รวมทงผลของการออกเสยงลงคะแนนและการมมตของรฐสภา ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต ซงอยางนอยตองประกอบดวยสาระส าคญ ดงตอไปน
(๑) ระยะเวลาทคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตและรฐสภาตองใชในการพจารณาและมมต
(๒) การใหบคคลตามมาตรา ๒๕๓ หยดปฏบตหนาทในระหวางทคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตมมตวาขอกลาวหามมล ไปจนถงเวลาทรฐสภามมต
(๓) การใหมคณะกรรมการสามฝาย ซงประกอบดวยผแทนคณะกรรมการปองกนและปราบปราม การทจรตแหงชาต ผแทนอยการสงสด และผทรงคณวฒทางกฎหมายอน ซงมจ านวนฝายละเทากน เพอหาขอยตเกยวกบการด าเนนการฟองคดตอศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมอง
การจดท าและการสงชอใหผมสทธเลอกตงออกเสยงลงคะแนนตามมาตรา ๒๕๓ และมาตรา ๗๔ วรรคส วรรคหา และวรรคหก หลกเกณฑและวธการออกเสยงลงคะแนน รวมทงการประสานงานระหวางคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตและหนวยงานในการจดใหมการลงคะแนน ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง
๙๔
สวนท ๔ การด าเนนคดอาญาผด ารงต าแหนงทางการเมอง
------------
มาตรา ๒๕๖ ในกรณทนายกรฐมนตร รฐมนตร สมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา หรอขาราชการการเมองอน ถกกลาวหาวาร ารวยผดปกต กระท าความผดตอต าแหนงหนาทราชการตามประมวลกฎหมายอาญา หรอกระท าความผดตอต าแหนงหนาทหรอทจรตตอหนาทตามกฎหมายอน ใหศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมอง มอ านาจพจารณาพพากษา
บทบญญตวรรคหนงใหใชบงคบกบกรณทบคคลดงกลาวหรอบคคลอนเปนตวการ ผใช หรอผสนบสนน รวมทงผให ผขอให หรอรบวาจะใหทรพยสนหรอประโยชนอนใดแกบคคลตามวรรคหนง
มาตรา ๒๕๗ ในกรณทมการกลาวหาวานายกรฐมนตร รฐมนตร ประธานสภาผแทนราษฎร หรอประธานวฒสภา ร ารวยผดปกต กระท าความผดตอต าแหนงหนาทราชการตามประมวลกฎหมายอาญา หรอกระท าความผดตอต าแหนงหนาทหรอทจรตตอหนาทตามกฎหมายอน และคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตไมรบด าเนนการไตสวน ด าเนนการดงกลาวลาชาเกนสมควร หรอด าเนนการไตสวนแลวเหนวาไมมมลความผดตามขอกลาวหา สมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา หรอสมาชกของทงสองสภารวมกน จ านวนไมนอยกวาหนงในสบของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา หรอผเสยหายจากการกระท าดงกลาว อาจยนค ารองตอประธานศาลฎกาเพอขอใหทประชมใหญศาลฎกาพจารณาแตงตงผไตสวนอสระจาก ผซงมความเปนกลางทางการเมองและมความซอสตยสจรตเปนทประจกษขนคนหนง เพอท าหนาทไตสวน หาขอเทจจรงเกยวกบการกระท าของบคคลดงกลาว
ในกรณทผไตสวนอสระด าเนนการแลวเหนวาเรองทไตสวนนนมมล ใหผไตสวนอสระสงรายงานและเอกสารทมอยพรอมทงความเหนไปยงประธานรฐสภาเพอด าเนนการตามมาตรา ๒๕๓ และยนฟองคดตอศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองตอไป
คณสมบต ลกษณะตองหาม และการแตงตงผไตสวนอสระ รวมทงการยนค ารอง การด าเนนการไตสวน การยนฟองคดตอศาล และการด าเนนการอนทเกยวของ ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ วาดวยวธพจารณาคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมอง
มาตรา ๒๕๘ ในการพจารณาคด ใหศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองยดส านวนของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต หรอของผไตสวนอสระ แลวแตกรณ เปนหลกในการพจารณา และอาจไตสวนหาขอเทจจรงและพยานหลกฐานเพมเตมไดตามทเหนสมควร
๙๕
สวนท ๕ องคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ
------------
ตอนท ๑ คณะกรรมการการเลอกตง
------------
มาตรา ๒๕๙ คณะกรรมการการเลอกตง ประกอบดวย กรรมการหาคนซงพระมหากษตรยทรงแตงตงตามค าแนะน าของวฒสภา จากผซงมความเปนกลางทางการเมองและมความซอสตยสจรตเปนทประจกษ
ใหผซงไดรบความเหนชอบจากวฒสภาตามวรรคหนง ประชมและเลอกกนเองใหคนหนงเปนประธานกรรมการการเลอกตง แลวแจงผลใหประธานวฒสภาทราบ
ใหประธานวฒสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงประธานกรรมการและกรรมการ การเลอกตงตามวรรคหนงและวรรคสอง
ใหมส านกงานคณะกรรมการการเลอกตงเปนหนวยธรการของคณะกรรมการการเลอกตง และมอสระในการบรหารงานบคคล การงบประมาณ และการด าเนนการอน โดยมเลขาธการเปนผบงคบบญชาขนตรงตอประธานกรรมการการเลอกตง ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๖๐ การสรรหากรรมการการเลอกตง ใหด าเนนการดงน (๑) ใหทประชมใหญศาลฎกาพจารณาสรรหาผสมควรเปนกรรมการการเลอกตงจ านวนสองคน (๒) ใหคณะกรรมการสรรหากรรมการการเลอกตง สรรหาผสมควรเปนกรรมการการเลอกตงจ านวนสามคน หลกเกณฑและวธการสรรหากรรมการการเลอกตงตามวรรคหนง ใหเปนไปตามพระราชบญญต
ประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง มตในการสรรหาตาม (๒) ตองลงคะแนนโดยเปดเผย และตองมคะแนนไมนอยกวาสองในสามของจ านวน
กรรมการทงหมดเทาทมอย
มาตรา ๒๖๑ คณะกรรมการสรรหากรรมการการเลอกตงตามมาตรา ๒๖๐ (๒) ประกอบดวยกรรมการประเภทตางๆ ดงตอไปน
(๑) ผทรงคณวฒจ านวนสคน ซงเลอกโดยทประชมใหญศาลฎกาสองคน และเลอกโดยทประชมใหญ ตลาการในศาลปกครองสงสดสองคน
(๒) ผทรงคณวฒจ านวนสามคน ซงเลอกโดยพรรคการเมองและกลมการเมองฝายรฐบาลหนงคน และเลอกโดยพรรคการเมองและกลมการเมองฝายคานสองคน
(๓) ผทรงคณวฒจ านวนหนงคน ซงเลอกโดยคณะรฐมนตร (๔) ผทรงคณวฒจ านวนสองคน ซงเลอกโดยอธการบดในสถาบนอดมศกษา
๙๖
(๕) ผทรงคณวฒจ านวนสองคน ซงเลอกโดยสมชชาคณธรรมแหงชาต หลกเกณฑและวธการเลอกกรรมการสรรหาตามวรรคหนง ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบ
รฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง กรรมการสรรหาตามวรรคหนง จะเขารบการสรรหาเปนกรรมการการเลอกตง มได ในกรณทไมอาจสรรหากรรมการสรรหาใหครบตามวรรคหนงได ไมวาดวยเหตใด หากกรรมการสรรหาท
สรรหามาไดนนมจ านวนไมนอยกวากงหนงของจ านวนกรรมการทงหมด และมกรรมการทมาจากประเภทตางๆ ไมนอยกวาสประเภท ใหคณะกรรมการสรรหาประกอบดวยกรรมการเทาทมอย
มาตรา ๒๖๒ ใหด าเนนการสรรหาผซงสมควรไดรบการแตงตงใหเปนกรรมการการเลอกตงตามมาตรา ๒๖๐ ใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทมเหตใหตองมการสรรหาบคคลใหด ารงต าแหนงดงกลาว แลวใหเสนอรายชอผไดรบเลอกนนพรอมความยนยอมของผนนตอประธานวฒสภา
ในกรณทไมมกรรมการในต าแหนงใด หรอมแตไมสามารถปฏบตหนาทได ถากรรมการทเหลออยนนมจ านวนไมนอยกวากงหนง ใหคณะกรรมการสรรหาประกอบดวยกรรมการทเหลออย
ในกรณทมเหตทท าใหไมอาจด าเนนการสรรหาไดภายในเวลาทก าหนด หรอไมอาจสรรหาไดครบจ านวนภายในเวลาทก าหนด ใหทประชมใหญศาลฎกาพจารณาสรรหาแทนจนครบจ านวนภายในสบหาวนนบแตวนท ครบก าหนดดงกลาว
ใหประธานวฒสภาเรยกประชมวฒสภาเพอมมตใหความเหนชอบผไดรบการสรรหาตามมาตรา ๒๖๐ ซงตองกระท าโดยวธลงคะแนนลบ
ในกรณทวฒสภาใหความเหนชอบ ใหด าเนนการตามมาตรา ๒๕๙ วรรคสองและวรรคสาม แตถาวฒสภา ไมเหนชอบในชอใด ไมวาทงหมดหรอบางสวน ใหสงชอนนกลบไปยงคณะกรรมการสรรหากรรมการการเลอกตงหรอ ทประชมใหญศาลฎกา แลวแตกรณ เพอใหด าเนนการสรรหาใหม
มาตรา ๒๖๓ กรรมการการเลอกตงมวาระการด ารงต าแหนงหกปนบแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง และใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยว
กรรมการการเลอกตงซงพนจากต าแหนงตามวาระ ตองอยในต าแหนงเพอปฏบตหนาทตอไปจนกวากรรมการการเลอกตงซงไดรบแตงตงใหมจะเขารบหนาท
คณสมบต ลกษณะตองหาม การพนจากต าแหนงกอนวาระของกรรมการการเลอกตง และการอนทจ าเปน ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง โดยอยางนอยตองก าหนดให สรรหาจากผซงไมเปนผพพากษาหรอตลาการ และมขอหามมใหผซงเคยด ารงต าแหนงกรรมการในองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐมาแลว เขารบการสรรหา
มาตรา ๒๖๔ สมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา หรอสมาชกของทงสองสภารวมกน มจ านวน ไมนอยกวาหนงในสบของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา มสทธเขาชอรองขอตอประธานรฐสภาวากรรมการการเลอกตงคนใดคนหนงขาดคณสมบตหรอมลกษณะตองหาม หรอกระท าการอนตองหามตามมาตรา
๙๗
๒๕๐ และใหประธานรฐสภาสงค ารองนนไปยงศาลรฐธรรมนญภายในสามวนนบแตวนทไดรบค ารอง เพอให ศาลรฐธรรมนญวนจฉย
เมอศาลรฐธรรมนญมค าวนจฉยแลว ใหศาลรฐธรรมนญแจงค าวนจฉยไปยงประธานรฐสภาและประธานกรรมการการเลอกตง
ใหน าบทบญญตมาตรา ๑๐๑ มาใชบงคบกบการพนจากต าแหนงของกรรมการการเลอกตงดวยโดยอนโลม
มาตรา ๒๖๕ ในกรณทกรรมการการเลอกตงพนจากต าแหนงตามวาระพรอมกนทงคณะ ใหด าเนนการสรรหาตามมาตรา ๒๖๐ ภายในเกาสบวนนบแตวนทพนจากต าแหนง
ในกรณทกรรมการการเลอกตงพนจากต าแหนงเพราะเหตอนนอกจากถงคราวออกตามวาระ ใหด าเนนการสรรหาตามมาตรา ๒๖๐ ใหแลวเสรจภายในหกสบวนนบแตวนทมเหตดงกลาว และใหผไดรบความเหนชอบ อยในต าแหนงเพยงเทาวาระทเหลออยของผซงตนแทน
มาตรา ๒๖๖ คณะกรรมการการเลอกตงมอ านาจหนาทควบคมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ด าเนนการเพอใหไดมาซงสมาชกวฒสภา ควบคมการเลอกตงสมาชกสภาทองถนและผบรหารทองถน และควบคมการออกเสยงประชามต ใหเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม
ประธานกรรมการการเลอกตงเปนผรกษาการตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ วาดวยพรรคการเมองและกลมการเมอง พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการออกเสยงประชามต และกฎหมายวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน และเปนนายทะเบยนพรรคการเมอง
มาตรา ๒๖๗ คณะกรรมการการเลอกตงมอ านาจหนาท ดงตอไปน (๑) ออกประกาศหรอวางระเบยบก าหนดการทงหลายอนจ าเปนแกการปฏบตตามกฎหมายตามมาตรา
๒๖๖ วรรคสอง รวมทงวางระเบยบเกยวกบการหาเสยงเลอกตงและการด าเนนการใด ๆ ของพรรคการเมอง กลมการเมอง ผสมครรบเลอกตง และผมสทธเลอกตง เพอใหเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม และก าหนดหลกเกณฑการด าเนนการของรฐในการสนบสนนใหการเลอกตงมความเสมอภาค และมโอกาสทดเทยมกนในการหาเสยงเลอกตง
(๒) วางระเบยบเกยวกบขอหามในการปฏบตหนาทของผซงรวมกนปฏบตหนาทคณะรฐมนตรและรฐมนตรตามมาตรา ๑๘๔ โดยค านงถงการรกษาประโยชนของรฐ และค านงถงความสจรต เทยงธรรม ความเสมอภาค และโอกาสทดเทยมกนในการเลอกตง
(๓) ก าหนดมาตรการและการควบคมการบรจาคเงนใหแกพรรคการเมองหรอกลมการเมอง การสนบสนนทางการเงนโดยรฐ การใชจายเงนของพรรคการเมองหรอกลมการเมองและผสมครรบเลอกตง รวมทงการตรวจสอบบญชทางการเงนของพรรคการเมองหรอกลมการเมองโดยเปดเผย และการควบคมการจายเงนหรอรบเงนเพอประโยชนในการลงคะแนนเลอกตง
๙๘
(๔) มค าสงใหขาราชการหรอเจาหนาทของรฐปฏบตการทงหลายอนจ าเปนตามกฎหมายเพอประโยชน ในการปฏบตการตามอ านาจหนาทของคณะกรรมการการเลอกตง
(๕) มค าสงใหคณะกรรมการด าเนนการจดการเลอกตง ขาราชการ และเจาหนาทของรฐ ซงมหนาทจดการเลอกตง ปฏบตหนาทตามกฎหมายหรอกฎทเกยวของหรอระงบการปฏบตหนาท รวมทงยายขาราชการหรอเจาหนาทของรฐออกจากพนทชวคราว เพอใหการเลอกตงเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม
(๖) ด าเนนการสบสวนสอบสวนเพอหาขอเทจจรงและวนจฉยชขาดปญหาหรอขอโตแยงทเกดขนตามมาตรา ๒๖๖ หรอเมอมกรณทมการคดคานหรอมเหตอนควรเชอไดวาการเลอกตงหรอการด าเนนการเพอใหไดมาซงสมาชกวฒสภา เปนไปโดยไมถกตองหรอไมชอบดวยกฎหมาย
(๗) สงใหมการเลอกตงใหมในหนวยเลอกตงใดหนวยเลอกตงหนงหรอทกหนวยเลอกตง หรอสงใหด าเนนการใหมเพอใหไดมาซงสมาชกวฒสภา เมอมหลกฐานอนควรเชอไดวาการเลอกตงในหนวยเลอกตงนน หรอการไดมาซงสมาชกวฒสภานน มไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม
(๘) ประกาศผลการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกสภาทองถนและผบรหารทองถน ผลการเลอกสมาชกวฒสภา และผลการออกเสยงประชามต
(๙) ยนค ารองตอศาลอทธรณหรอศาลอทธรณภาค แลวแตกรณ เพอขอใหมค าสงใหเพกถอนสทธเลอกตงของผสมครรบเลอกตงทกระท าการ ใช หรอสนบสนนใหผอนกระท าการ อนเปนการฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา หรอกฎหมายอน ซงมผลท าใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม
(๑๐) ควบคมการจดการออกเสยงประชามต หรอสงใหมการจดการออกเสยงประชามตใหมในหนวยใดหนวยหนงหรอทกหนวย เมอมหลกฐานอนควรเชอไดวาการออกเสยงประชามตในหนวยนน ๆ มไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม
(๑๑) สงเสรมและสนบสนนหรอประสานงานกบหนวยงานของรฐหรอสนบสนนองคการเอกชน ในการใหการพลเมองศกษา และการศกษาแกประชาชนเกยวกบการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข เพอสงเสรมความเปนพลเมองและการมสวนรวมทางการเมองของพลเมอง
(๑๒) ด าเนนการอนตามทกฎหมายบญญต ใหมการประเมนผลการปฏบตงานของคณะกรรมการการเลอกตงเปนประจ าทกป โดยคณะกรรมการ
ประเมนผลแหงชาต แลวแจงใหคณะกรรมการการเลอกตงทราบ และประกาศผลการประเมนดงกลาวใหทราบ เปนการทวไป ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๖๘ ใหมคณะกรรมการด าเนนการจดการเลอกตง ประกอบดวย ผทรงคณวฒซงปลดกระทรวงกลาโหม ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ปลดกระทรวงคมนาคม ปลดกระทรวงมหาดไทย ปลดกระทรวงศกษาธการ ปลดกระทรวงสาธารณสข และผบญชาการต ารวจแหงชาต แตงตงจากขาราชการ ในแตละหนวยงาน หนวยงานละหนงคน ท าหนาทด าเนนการจดการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา ผบรหารทองถน และสมาชกสภาทองถนและด าเนนการจดใหมการออกเสยงประชามต
๙๙
คณสมบต ลกษณะตองหาม การแตงตง การพนจากต าแหนง อ านาจหนาทของคณะกรรมการด าเนนการจดการเลอกตง และการอนทจ าเปน ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง โดยในเรองของอ านาจหนาทนน อยางนอยตองประกอบดวยอ านาจในการแตงตงคณะกรรมการในระดบพนท ซงตองมผทรงคณวฒซงมไดเปนบคลากรในภาครฐรวมอยดวย
ในกรณทมหลกฐานอนควรเชอไดวาบคคลตามวรรคหนงหรอเจาหนาทของรฐผใดด าเนนการจดการเลอกตงหรอด าเนนการเกยวกบการออกเสยงประชามตโดยไมสจรตหรอไมเทยงธรรม คณะกรรมการการเลอกตงอาจจดใหมการสอบสวนทางวนยผนน ถาผลการสอบสวนปรากฏวามมลความผดทางวนย และคณะกรรมการ การเลอกตงไดพจารณาแลวมมตวาผนนไดกระท าความผดทางวนย ใหประธานกรรมการการเลอกตงสงรายงานและเอกสารทเกยวของพรอมทงความเหนไปยงผบงคบบญชาของผนนเพอพจารณาโทษทางวนยตามฐานความผด ทคณะกรรมการการเลอกตงมมต โดยไมตองแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยอก ในการพจารณาโทษ ทางวนย ใหถอวารายงาน เอกสาร และความเหนของคณะกรรมการการเลอกตง เปนส านวนการสอบสวนทางวนยของคณะกรรมการสอบสวนทางวนยตามกฎหมาย ระเบยบ หรอขอบงคบวาดวยการบรหารงานบคคลของหนวยงานหรอองคกรทผนนสงกด แลวแตกรณ ทงน ไมกระทบกระเทอนการด าเนนคดอาญาตอผกระท าการดงกลาว
มาตรา ๒๖๙ ในระหวางทพระราชกฤษฎกาใหมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภา ประกาศใหมการเลอกหรอการสรรหาสมาชกวฒสภา หรอประกาศใหมการออกเสยงประชามต มผลใชบงคบ หามมใหจบ คมขง หรอหมายเรยกตวกรรมการการเลอกตงไปท าการสอบสวน เวนแตในกรณทไดรบอนญาตจากคณะกรรมการการเลอกตง หรอในกรณทจบในขณะกระท าความผด
ในกรณทมการจบกรรมการการเลอกตงในขณะกระท าความผด หรอจบ หรอคมขงกรรมการ การเลอกตงในกรณอน ใหรายงานไปยงประธานกรรมการการเลอกตงโดยดวน และประธานกรรมการการเลอกตงอาจสงใหปลอยผถกจบได แตถาประธานกรรมการการเลอกตงเปนผถกจบหรอคมขง ใหเปนอ านาจของคณะกรรมการการเลอกตงเทาทมอยเปนผด าเนนการ
๑๐๐
ตอนท ๒ คณะกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดน
------------
มาตรา ๒๗๐ การตรวจเงนแผนดนใหกระท าโดยคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดนทเปนอสระและเปนกลาง
คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ประกอบดวย กรรมการจ านวนเจดคนซงพระมหากษตรยทรงแตงตงตามค าแนะน าของวฒสภา จากผมความซอสตยสจรตเปนทประจกษ และมความช านาญและประสบการณดาน การตรวจเงนแผนดน การบญช การตรวจสอบภายใน การเงนการคลง หรอดานอนทเปนประโยชนตอการตรวจเงนแผนดน
พระมหากษตรยทรงแตงตงผวาการตรวจเงนแผนดนตามค าแนะน าของวฒสภาจากผมความซอสตยสจรตเปนทประจกษ และมความช านาญและประสบการณดานการตรวจเงนแผนดน การบญช การตรวจสอบภายใน การเงนการคลง หรอดานอน
ใหน าหลกเกณฑในการแตงตงตามมาตรา ๒๕๙ วรรคสองและวรรคสาม เรองหนวยธรการตามมาตรา ๒๕๙ วรรคส คณะกรรมการสรรหารวมทงวธการสรรหาตามมาตรา ๒๖๐ (๒) วรรคสองและวรรคสาม มาตรา ๒๖๑ และมาตรา ๒๖๒ วาระการด ารงต าแหนงและการปฏบตหนาทตามมาตรา ๒๖๓ วรรคหนงและวรรคสอง และการสรรหา ผด ารงต าแหนงแทนตามมาตรา ๒๖๕ มาใชบงคบกบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ผวาการตรวจเงนแผนดน และส านกงานการตรวจเงนแผนดน ดวย โดยอนโลม ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดน
คณสมบต ลกษณะตองหาม และการพนจากต าแหนงของกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดน รวมทงอ านาจหนาทของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ผวาการตรวจเงนแผนดน และส านกงานการตรวจเงนแผนดน ตลอดจนการอนทจ าเปน ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดน โดยอยางนอยตองมขอหามมใหผซงเคยด ารงต าแหนงกรรมการในองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐมาแลว เขารบการสรรหา
ประธานกรรมการตรวจเงนแผนดนเปนผรกษาการตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย การตรวจเงนแผนดน
ใหมการประเมนผลการปฏบตงานของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดนเปนประจ าทกปโดยคณะกรรมการประเมนผลแหงชาต แลวแจงใหคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดนทราบ และประกาศผลการประเมนดงกลาวใหทราบเปนการทวไป ทงน ตามทกฎหมายบญญต
๑๐๑
ตอนท ๓ คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต
------------
มาตรา ๒๗๑ คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ประกอบดวยกรรมการจ านวนเกาคนซงพระมหากษตรยทรงแตงตงตามค าแนะน าของวฒสภา จากผซงมความซอสตยสจรตเปนทประจกษ มวาระการด ารงต าแหนงเกาปนบแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง และใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยว
ใหน าหลกเกณฑในการแตงตงตามมาตรา ๒๕๙ วรรคสองและวรรคสาม เรองหนวยธรการตามมาตรา ๒๕๙ วรรคส คณะกรรมการสรรหารวมทงวธการสรรหาตามมาตรา ๒๖๐ (๒) วรรคสองและวรรคสาม มาตรา ๒๖๑ และมาตรา ๒๖๒ การด ารงต าแหนงและการปฏบตหนาทตามมาตรา ๒๖๓ วรรคสองและวรรคสาม และการสรรหาผด ารงต าแหนงแทนตามมาตรา ๒๖๕ มาใชบงคบกบคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตและส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ดวย โดยอนโลม แตใหผไดรบการสรรหานนด ารงต าแหนงตามวาระในวรรคหนง ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต
คณสมบต ลกษณะตองหาม และการพนจากต าแหนงของกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต รวมทงอ านาจหนาทของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต และส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ตลอดจนการอนทจ าเปน ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต โดยอยางนอยตองมขอหามมใหผซงเคยด ารงต าแหนงกรรมการในองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐมาแลว เขารบการสรรหา
ประธานกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตเปนผรกษาการตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต
ใหมการประเมนผลการปฏบตงานของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตเปนประจ าทกปโดยคณะกรรมการประเมนผลแหงชาต แลวแจงใหคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ทราบ และประกาศผลการประเมนดงกลาวใหทราบเปนการทวไป ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๗๒ สมาชกสภาผแทนราษฎรจ านวนไมนอยกวาหนงในสของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร หรอพลเมองผมสทธเลอกตงไมนอยกวาสองหมนคน มสทธเขาชอรองขอตอประธาน วฒสภาวากรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตผใดกระท าการขาดความเทยงธรรม จงใจฝาฝนรฐธรรมนญหรอกฎหมาย หรอมพฤตการณอนเปนการเสอมเสยแกเกยรตศกดของการด ารงต าแหนงอยางรายแรง เพอใหวฒสภามมตใหพนจากต าแหนง
มตของวฒสภาใหกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตพนจากต าแหนงตามวรรคหนง ตองมคะแนนเสยงไมนอยกวาสามในสของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของวฒสภา
มาตรา ๒๗๓ สมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา หรอสมาชกของทงสองสภา มจ านวน ไมนอยกวาหนงในหาของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา มสทธเขาชอรองขอตอศาลฎกาแผนก
๑๐๒
คดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองวากรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตผใดร ารวยผดปกต กระท าความผดฐานทจรตตอหนาท หรอกระท าความผดตอต าแหนงหนาทราชการ
กรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตผถกกลาวหา จะปฏบตหนาทในระหวางท ศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองมค าสงรบค ารองนนไวพจารณา มได จนกวาจะม ค าพพากษาของศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองใหยกค ารองดงกลาว
ในกรณทกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตไมอาจปฏบตหนาทไดตามวรรคสอง และมกรรมการเหลออยนอยกวากงหนงของจ านวนกรรมการทงหมด ใหประธานศาลรฐธรรมนญ ประธาน ศาลฎกา และประธานศาลปกครองสงสด ประชมรวมกนเพอพจารณาแตงตงบคคลซงมคณสมบตและไมมลกษณะตองหามตามมาตรา ๒๗๑ ท าหนาทเปนกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตเปนการชวคราว โดยใหผทไดรบแตงตงอยในต าแหนงไดจนกวากรรมการทตนด ารงต าแหนงแทนจะปฏบตหนาทได หรอจนกวาจะมค าพพากษาของศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองวาผนนกระท าความผด
มาตรา ๒๗๔ คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตมอ านาจหนาทดงตอไปน (๑) ไตสวนขอเทจจรงและสรปส านวนพรอมทงท าความเหนเกยวกบการถอดถอนบคคลออกจาก
ต าแหนงเสนอตอรฐสภาตามมาตรา ๒๕๔ (๒) ไตสวนขอเทจจรงและสรปส านวนพรอมทงท าความเหนเกยวกบการด าเนนคดอาญาของผด ารง
ต าแหนงทางการเมองสงไปยงศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองตามมาตรา ๒๕๖ (๓) ไตสวนและวนจฉยวาผด ารงต าแหนงทางการเมอง กรรมการในองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาท
ตรวจสอบการใชอ านาจรฐ ผวาการตรวจเงนแผนดน ผพพากษา ตลาการ ขาราชการอยการ ผด ารงต าแหนงระดบสงในหนวยงานของรฐ ร ารวยผดปกต กระท าความผดฐานทจรตตอหนาท กระท าความผดตอต าแหนงหนาทราชการหรอความผดตอต าแหนงหนาทในการยตธรรม รวมทงไตสวนและวนจฉยวาผใดเปนตวการ ผใช และผสนบสนนการกระท าความผดดงกลาวดวย ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต
(๔) ตรวจสอบความถกตอง ความมอยจรง และความเปลยนแปลงของทรพยสนและหนสนของ ผด ารงต าแหนงตามทบญญตไวในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต ตลอดจนไตสวนและวนจฉยวาผด ารงต าแหนงดงกลาวร ารวยผดปกต
(๕) ฟองคดตอศาลปกครองในคดทเกยวกบวนยการคลงและงบประมาณตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวา ดวยการคลงและการงบประมาณ
(๖) รายงานผลการตรวจสอบและผลการปฏบตหนาทพรอมขอสงเกตตอคณะรฐมนตร สภาผแทนราษฎร และวฒสภา ทกป และเผยแพรรายงานดงกลาวใหทราบเปนการทวไปดวย
(๗) ด าเนนการอนตามทกฎหมายบญญต
๑๐๓
ตอนท ๔ ผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน
------------
มาตรา ๒๗๕ ผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนมจ านวนสบเอดคนซงพระมหากษตรยทรงแตงตงตามค าแนะน าของวฒสภา จากผซงมความรอบรและประสบการณในการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน การบรหารราชการแผนดน หรอกจกรรมอนเปนประโยชนรวมกนของสาธารณะ และมความซอสตยสจรตเปนทประจกษ ทงน โดยตองค านงถงการมสวนรวมของผแทนจากองคการเอกชนดวย
ใหน าหลกเกณฑในการแตงตงตามมาตรา ๒๕๙ วรรคสองและวรรคสาม เรองหนวยธรการตามมาตรา ๒๕๙ วรรคส วาระการด ารงต าแหนงและการปฏบตหนาทตามมาตรา ๒๖๓ วรรคหนงและวรรคสอง และการสรรหาผด ารงต าแหนงแทนตามมาตรา ๒๖๕ มาใชบงคบกบผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน และส านกงานผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนดวย โดยอนโลม แตใหผไดรบการสรรหานนด ารงต าแหนงตามวาระในมาตรา ๒๖๓ วรรคหนง ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน
คณสมบต ลกษณะตองหาม คณะกรรมการสรรหารวมทงวธการสรรหา และการพนจากต าแหนงของผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน และส านกงานผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน ตลอดจนการอนทจ าเปน ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน โดยอยางนอยตองมขอหามมใหผซงเคยด ารงต าแหนงกรรมการในองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐมาแลว เขารบการสรรหา
ประธานผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนเปนผรกษาการตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน
ใหมการประเมนผลการปฏบตงานของผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนเปนประจ าทกปโดยคณะกรรมการประเมนผลแหงชาต แลวแจงใหผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนทราบ และประกาศผล การประเมนดงกลาวใหทราบเปนการทวไป ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๗๖ ผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนมอ านาจและหนาทพทกษศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของประชาชน และโดยเฉพาะใหมอ านาจหนาทดงตอไปน
(๑) ตรวจสอบและรายงานการกระท าหรอการละเลยการกระท าอนเปนการละเมดสทธมนษยชน หรอไมเปนไปตามพนธกรณระหวางประเทศเกยวกบสทธมนษยชนทประเทศไทยเปนภาค และเสนอมาตรการตอบคคลหรอหนวยงานทกระท าหรอละเลยการกระท าดงกลาว เพอด าเนนการแกไข
(๒) พจารณาและสอบหาขอเทจจรงตามค ารองเรยนในกรณทปรากฏวา (ก) เจาหนาทของรฐไมปฏบตตามกฎหมายหรอปฏบตนอกเหนออ านาจหนาทตามกฎหมาย (ข) เจาหนาทของรฐปฏบตหรอละเลยไมปฏบตหนาทและกอใหเกดความเสยหายแกผรองเรยน
หรอประชาชน หรอไมเปนธรรม ไมวาการนนจะชอบหรอไมชอบดวยอ านาจหนาทกตาม
๑๐๔
(ค) องคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐหรอองคกรในกระบวนการยตธรรมละเลยไมปฏบตหนาทหรอปฏบตหนาทโดยไมชอบดวยกฎหมาย ทงน ไมรวมถงการพจารณาพพากษาอรรถคดของศาล
(๓) เสนอเรองพรอมความเหนตอศาลรฐธรรมนญวาบทบญญตแหงกฎหมายใดมปญหาเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญ ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยศาลรฐธรรมนญและวธพจารณาคดของศาลรฐธรรมนญ
(๔) เสนอเรองพรอมความเหนตอศาลปกครองวากฎ ค าสง หรอการกระท าอนใด กระทบตอสทธมนษยชน หรอกฎ ค าสง หรอการกระท าของบคคลตาม (๒) มปญหาเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญหรอกฎหมาย ทงน ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง
(๕) ฟองคดตอศาลยตธรรมแทนผเสยหายเมอไดรบการรองขอจากผเสยหายและเปนกรณทเหนสมควรเพอแกไขปญหาการละเมดสทธมนษยชนเปนสวนรวม หรอเมอเหนวาเปนประโยชนสาธารณะ ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน
(๖) เสนอแนะนโยบายและขอเสนอในการปรบปรงกฎหมายและกฎตอรฐสภาหรอคณะรฐมนตรเพอสงเสรมและคมครองสทธของประชาชน
(๗) สงเสรมการศกษา การวจย และการเผยแพรความรดานสทธและเสรภาพของประชาชน (๘) สงเสรมความรวมมอและการประสานงานระหวางหนวยงานของรฐ องคการเอกชน และองคการ
อนในดานสทธมนษยชน (๙) รายงานตอรฐสภาเมอปรากฏวาหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐไมด าเนนการในเรองใดเรอง
หนงตามทผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนเสนอ และใหเปดเผยตอสาธารณชนเปนการทวไปดวย ในการน ใหรฐสภาพจารณาเรองดงกลาวโดยเรว
(๑๐) เสนอรายงานประจ าปพรอมขอสงเกตตอคณะรฐมนตร สภาผแทนราษฎร และวฒสภา และ เปดเผยตอสาธารณะเปนการทวไป
(๑๑) อ านาจหนาทอนตามทกฎหมายบญญต ใหแบงหนาทความรบผดชอบของผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนแตละคนในการ
ด าเนนการตามมาตรานใหชดเจน รวมทงกรณใดทตองเปนมตรวมกนของผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน ทงน ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน
๑๐๕
ภาค ๔ การปฏรปและการสรางความปรองดอง
------------
หมวด ๑ บททวไป
------------
มาตรา ๒๗๗ บทบญญตในภาคนกอใหเกดความรบผดชอบแกรฐสภา คณะรฐมนตร หนวยงานของรฐทกหนวยงาน และพลเมอง ทตองจดใหมการปฏรปและการสรางความปรองดองตามหลกการและระยะเวลาทก าหนดไวในรฐธรรมนญน
มาตรา ๒๗๘ ความในภาคนใหสนผลบงคบในวนถดจากวนทประกาศใชรฐธรรมนญนครบหาป เวนแตพลเมองผมสทธเลอกตงจ านวนไมนอยกวาหาหมนคน รฐสภา หรอคณะรฐมนตรเสนอใหจดใหมการออกเสยงประชามตใหบทบญญตในภาคนคงใชบงคบอยตอไป ซงตองไมเกนหาปนบแตวนทพลเมองผมสทธเลอกตง โดยเสยงขางมากออกเสยงประชามตเหนชอบ ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการออกเสยงประชามต
๑๐๖
หมวด ๒ การปฏรปเพอลดความเหลอมล าและสรางความเปนธรรม
------------
สวนท ๑ สภาขบเคลอนการปฏรปประเทศและคณะกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาต
------------
มาตรา ๒๗๙ เพอประโยชนแหงการด าเนนการปฏรปประเทศใหตอเนองจนบรรลผล ใหมสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศและคณะกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาต ซงมองคประกอบและทมา ดงตอไปน
(๑) สภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ ประกอบดวยสมาชกไมเกนหนงรอยยสบคน ซงพระมหากษตรยทรงแตงตงจากบคคลดงตอไปน
(ก) สมาชกสภาปฏรปแหงชาตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ จ านวนหกสบคน
(ข) สมาชกสภานตบญญตแหงชาตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ จ านวนสามสบคน
(ค) ผทรงคณวฒซงมความเชยวชาญในการปฏรปดานตางๆ จ านวนสามสบคน (๒) คณะกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาต ประกอบดวย กรรมการซงปฏบตหนาทเตมเวลาและ
มาจากผทรงคณวฒซงมความเชยวชาญในการปฏรปดานตางๆ ไมเกนสบหาคนซงพระมหากษตรยทรงแตงตงตามมตสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ
ใหนายกรฐมนตรเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงสมาชกสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศและคณะกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาต
คณสมบต ลกษณะตองหาม หลกเกณฑและวธการไดมาซงสมาชกตาม วรรคหนง (๑) และกรรมการ ตาม (๒) อ านาจหนาทอน การด าเนนงาน รวมทงการอนทจ าเปน ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการขบเคลอนการปฏรปประเทศ
สภาขบเคลอนการปฏรปประเทศและคณะกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาต มอ านาจหนาทดงตอไปน
(๑) ขบเคลอนการปฏรปโดยการเสนอแนะนโยบายและขอเสนอในการปฏรปตอรฐสภา คณะรฐมนตร หรอหนวยงานทเกยวของ เพอลดความเหลอมล าและสรางความเปนธรรมในดานตางๆ ตามทก าหนดในหมวดน สวนการปฏรปในดานอนซงมไดบญญตไวในหมวดนใหกระท าไดตามขอเสนอของคณะกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาตโดยความเหนชอบของสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศดวยคะแนนเสยงไมนอยกวาสามในสของจ านวนสมาชกสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศทงหมดเทาทมอย
๑๐๗
(๒) น าแผนและขนตอนการออกกฎหมายและการปฏบตเพอใหเกดการปฏรปของสภาปฏรปแหงชาต รวมทงแผนงานและยทธศาสตรการปฏรปของทกภาคสวนมาบรณาการเพอใหสามารถลดความเหลอมล าและสรางความเปนธรรมไดอยางแทจรงและตอเนอง
(๓) สงเสรมการศกษา การวจย และการเผยแพรความรเกยวกบการปฏรป (๔) เสรมสรางและพฒนาศกยภาพของประชาชนเพอความเปนพลเมองทด รวมทงสนบสนนการ
เคลอนไหวทางสงคมดวยกระบวนการสมชชาเพอการปฏรป (๕) ตดตามและประเมนผลการด าเนนงานของหนวยงานทเกยวของเพอใหมการปฏรปทสอดคลองและ
เปนไปตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน (๖) ปฏบตหนาทอนตามทรฐธรรมนญหรอกฎหมายบญญต เมอคณะรฐมนตรไดรบขอเสนอตามวรรคส (๑) ใหคณะรฐมนตรพจารณาด าเนนการตามขอเสนอและให
การสนบสนนงบประมาณเพอด าเนนการอยางเพยงพอ ในกรณทคณะรฐมนตรไมสามารถด าเนนการตามขอเสนอใดไดใหชแจงเหตผลตอรฐสภาและสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศเพอทราบ ในกรณทสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศมมตดวยคะแนนเสยงไมนอยกวาสามในสของสมาชกสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศทงหมดเทาทมอย วาการปฏรปเรองใดทคณะรฐมนตรไมด าเนนการนนเปนเรองส าคญอยางยง ใหจดใหมการออกเสยงประชามต วาจะตองด าเนนการเรองนนหรอไม ผลการออกเสยงประชามตดงกลาวใหมผลผกพนคณะรฐมนตรและสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศใหตองปฏบตตาม
ใหมหนวยธรการของสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศทมอสระในการบรหารงานบคคล การงบประมาณ และการด าเนนการอน ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการขบเคลอนการปฏรปประเทศ
ใหมการประเมนผลการปฏบตงานของสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศและคณะกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาตเปนประจ าทกปโดยคณะกรรมการประเมนผลแหงชาต แลวแจงใหสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศและคณะกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาตทราบ และประกาศผลการประเมนดงกลาวใหทราบเปนการทวไป ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการขบเคลอนการปฏรปประเทศ
มาตรา ๒๘๐ ในการด าเนนการตามมาตรา ๒๗๙ วรรคส (๑) หากเหนวากรณใดจ าเปนตองตราพระราชบญญตขนใชบงคบ ใหสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศและคณะกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาตจดท ารางพระราชบญญตเกยวกบกรณนนเสนอตอรฐสภาโดยใหเสนอตอวฒสภากอน เมอวฒสภาไดพจารณารางพระราชบญญตทเสนอแลว หากวฒสภาลงมตไมเหนชอบ ใหรางพระราชบญญตนนเปนอนตกไป แตหากวฒสภาลงมตเหนชอบ ใหวฒสภาเสนอรางพระราชบญญตนนตอสภาผแทนราษฎร และใหน าความในสวนท ๖ การตราพระราชบญญตและพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ สวนท ๗ การควบคมการตรากฎหมายทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ มาใชบงคบโดยอนโลม
ใหวฒสภาและสภาผแทนราษฎรตงคณะกรรมาธการวสามญขนเพอพจารณารางพระราชบญญต ดงกลาวโดยตองประกอบดวยสมาชกสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศและกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาตจ านวนไมนอยกวากงหนงของจ านวนกรรมาธการทงหมด
๑๐๘
เมอสภาผแทนราษฎรพจารณารางพระราชบญญตตามวรรคหนงเสรจแลว (๑) ถาเหนชอบดวยกบวฒสภา ใหด าเนนการตามมาตรา ๑๕๖ ตอไป (๒) ถาไมเหนชอบดวยกบวฒสภา ใหสงรางพระราชบญญตนนคนไปยงวฒสภา หากวฒสภาลงมต
ยนยนรางพระราชบญญตดงกลาวดวยคะแนนเสยงเกนกวาสองในสามของสมาชกทงหมดเทาทมอยของวฒสภาแลว ใหถอวารางพระราชบญญตนนเปนอนไดรบความเหนชอบของรฐสภา และใหด าเนนการตามมาตรา ๑๕๖ ตอไป
ในกรณทรางพระราชบญญตทเสนอตามวรรคหนงเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน จะเสนอวฒสภาไดกตอเมอมค ารบรองของนายกรฐมนตร ทงน นายกรฐมนตรตองพจารณาใหค ารบรองภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบราง ในกรณทนายกรฐมนตรไมแจงผลการพจารณาภายในเวลาทก าหนด ใหถอวานายกรฐมนตรใหค ารบรอง
๑๐๙
สวนท ๒ การปฏรปดานตาง ๆ
------------
มาตรา ๒๘๑ ใหด าเนนการตามแผนและขนตอนการปฏรป การตรากฎหมาย และการปฏบตเพอใหเกดการปฏรปในดานตาง ๆซงสภาปฏรปแหงชาตไดใหความเหนชอบไว และโดยเฉพาะใหด าเนนการปฏรปในดานตาง ๆตามทบญญตไวในสวนน
มาตรา ๒๘๒ ใหมการปฏรปกฎหมายและกระบวนการยตธรรมตามแนวทางดงตอไปน (๑) เพอใหประชาชนเขาถงกฎหมายและกฎโดยงาย ใหตรากฎหมายวาดวยการจดท าประมวลกฎหมาย
เพอรวบรวมและปรบปรงกฎหมายและกฎในเรองตางๆ ไวอยางครบถวนและทนสมยขนเผยแพรใหประชาชนทราบเปนการทวไป
(๒) เพอใหประชาชนผมรายไดนอยไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายและคด ใหตรากฎหมายวาดวย การใหความชวยเหลอทางกฎหมายและคด โดยมหนวยงานทใหค าแนะน าทางกฎหมายทจ าเปนแกประชาชนอยางทวถง จดทนายความทมความสามารถทางคดอยางแทจรงเพอด าเนนคดทางแพง ทางอาญา และทางปกครองใหประชาชนผมรายไดนอย รวมทงจดตงกองทนใหความชวยเหลอทางกฎหมายและคดขนเพอการดงกลาว โดยสนบสนนใหประชาชนและองคกรวชาชพมสวนรวมในการด าเนนการดงกลาวดวย
(๓) ใหคณะกรรมการปฏรปกฎหมายมหนาทและอ านาจเสนอใหสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศพจารณายกเลกหรอปรบปรงกฎหมายหรอกฎ แลวแตกรณ ทจ ากดสทธหรอเสรภาพของประชาชนโดยไมจ าเปน หรอสรางภาระหรอขนตอนโดยไมจ าเปน
(๔) ปรบปรงกฎหมายทก าหนดเรองการออกใบอนญาตทมลกษณะเปนการผกขาด ใหสมปทาน หรอใหสทธในการประกอบกจการ โดยใหใชวธประมลโดยเปดเผยเปนหลก เวนแตมความจ าเปน คณะรฐมนตรอาจมมตใหด าเนนการดวยวธอนไดโดยตองประกาศเหตผลใหทราบเปนการทวไป ใบอนญาตใดทไมไดมการด าเนนการตามทไดรบอนญาตไวแลวโดยไมมเหตผลอนสมควร ใหถอวาใบอนญาตนนเปนอนสนสดลง และใหหนวยงานของรฐทมอ านาจออกใบอนญาตมหนาทตองพสจนความจ าเปนของการมใบอนญาตนนตอรฐสภาทกหาป
(๕) ปฏรปกฎหมายวาดวยกระบวนการยตธรรมทางเลอก กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท รวมทงการระงบขอพพาทระหวางประชาชนโดยกระบวนการยตธรรมชมชนหรอการประนประนอมขอพพาทระดบชมชน เพอใหมการบรณาการเกยวกบกลไกและกระบวนการในการด าเนนการในเรองดงกลาว
(๖) ใหมกลไกในการบงคบคดทางแพงทมประสทธภาพในสงกดศาลยตธรรม ท าหนาทบงคบใหเปนไปตามค าพพากษาและค าสงของศาลยตธรรมตามทกฎหมายบญญต รวมทงใหมมาตรการและกลไกในการบงคบคดปกครองทมประสทธภาพตามค าพพากษาและค าสงของศาลปกครองตามกฎหมายวาดวยการจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครองดวย
(๗) ใหจดการศกษาอบรมเพอปลกฝงใหประชาชนเคารพกฎหมาย ยกยองผปฏบตตามกฎหมายอยางเครงครด ตรงไปตรงมา และลงโทษเจาหนาทของรฐซงละเลยไมบงคบใชกฎหมายใหเกดประสทธผลอยางจรงจง
๑๑๐
(๘) ปฏรปโครงสรางและอ านาจหนาทของส านกงานต ารวจแหงชาต โดยโอนภารกจของส านกงานต ารวจแหงชาตทมใชภารกจหลกของต ารวจไปใหหนวยงานทเกยวของด าเนนการ ก าหนดมาตรการเพอปองกนการแทรกแซงของฝายการเมองในกระบวนการยตธรรม ก าหนดเกณฑมาตรฐานการแตงตงหรอยายขาราชการต ารวจใหเปนไปตามหลกคณธรรม กระจายอ านาจการบรหารงานต ารวจไปสระดบจงหวดและสรางกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในกจการต ารวจ ปรบปรงระบบงานสอบสวนใหมความเปนอสระแยกออกจากส านกงานต ารวจแหงชาต และใหพนกงานอยการ ผวาราชการจงหวด และนายอ าเภอมอ านาจสอบสวนรวมกบหนวยงานดานการสอบสวนในกรณทประชาชนรองขอความเปนธรรม ปรบปรงระบบงานดานนตวทยาศาสตรในส านกงานต ารวจแหงชาตใหมความเปนอสระและมประสทธภาพมากขน และมระบบบรหารงานบคคลทยดหลกความรความช านาญเฉพาะทาง และจดสรรและกระจายอ านาจการบรหารงบประมาณใหแกหนวยปฏบตงานในพนทใหเพยงพอและสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ
มาตรา ๒๘๓ ใหมการปฏรปดานการเงน การคลง และภาษอากร ตามแนวทางดงตอไปน (๑) จดระบบภาษเปนสองระดบ คอ ระดบชาตและระดบทองถน และด าเนนการใหองคกรบรหาร
ทองถนมรายไดทจ าเปนแกการใชจายของทองถน และมระบบการตรวจสอบการใชงบประมาณทมประสทธภาพ ทงน ตามทกฎหมายบญญต
(๒) ใหมกฎหมายก าหนดใหบคคลตองแสดงรายไดของตนตอหนวยงานของรฐทเกยวของ เพอใหผมรายไดทกคนเขาสระบบภาษอยางครบถวนสมบรณ เพอใหไดขอมลทรฐจะน าไปใชประกอบการพจารณาใหความชวยเหลอแกผมรายไดไมเพยงพอ และใหผซงไดเสยภาษ มสทธประโยชนตามกฎหมาย
(๓) ปรบปรงระบบภาษใหเกดประสทธภาพ เปนกลาง เปนธรรม และลดความเหลอมล าทางเศรษฐกจ โดยการพจารณายกเลกมาตรการลดหยอนหรอยกเวนภาษตางๆ ใหเหลอนอยทสด
(๔) จดใหมระบบบ านาญแหงชาตเพอใหครอบคลมกลมประชากรทยงไมไดอยในระบบบ านาญใหด ารงชพไดอยางเพยงพอและยงยน
ใหมคณะกรรมการปฏรปการเงน การคลง และภาษอากรทเปนอสระภายในหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน ประกอบดวยตวแทนจากภาครฐ ภาคเอกชน และภาควชาการ ในสดสวนทเหมาะสม มอ านาจ หนาทศกษา วเคราะห และเสนอแนะการปรบปรงกฎหมายการเงน การคลง และภาษอากร เพอใหเกดประสทธภาพ ความเปนกลาง ความเปนธรรม และลดความเหลอมล าทางเศรษฐกจและสงคมไดอยางเหมาะสม รวมทงเพอเปนการเพมฐานภาษประเภทตาง ๆ และอ านาจหนาทอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๘๔ ใหมการปฏรปดานการบรหารราชการแผนดนตามแนวทางดงตอไปน (๑) การบรหารราชการแผนดนและการจดสรรงบประมาณตองด าเนนการตามยทธศาสตรชาตในระยะ
ยาวและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (๒) ก าหนดขอบเขตภารกจอ านาจหนาทของหนวยงานของรฐในการบรหารราชการแผนดนในลกษณะ
กลมภารกจ การบรหารราชการภาคและพนทอน ใหชดเจนและสมพนธกนแบบบรณาการ โดยยดการมสวนรวมและประโยชนสขของประชาชนเปนหลก
๑๑๑
(๓) สรางระบบและกลไกในการบรหารราชการแผนดนโดยเนนการใหบรการผานระบบสารสนเทศ (๔) ทบทวนภารกจและบรการสาธารณะทหนวยงานของรฐจดท าอยเพอลดและขจดความซ าซอน
ระหวางกน ภารกจและบรการสาธารณะใดทอาจใหองคการภาคเอกชน องคการเอกชน หรอองคกรบรหารทองถนจดท าไดโดยมคณภาพและมาตรฐานทไมต ากวาทจดท าโดยหนวยงานของรฐ และมราคาทไมสงเกนสมควร หนวยงานของรฐตองยตการด าเนนการและถายโอนภารกจและบรการนนใหองคการภาคเอกชน องคการเอกชน หรอองคกรบรหารทองถน เปนผด าเนนการ
(๕) ใหมองคกรบรหารการพฒนาภาคท าหนาทสนบสนนการพฒนาจงหวดตางๆ ทตงอยในภาคและก ากบดแลหนวยงานของรฐในพนท จดท าแผนและบรหารงบประมาณแบบพนทเพอด าเนนการพฒนาภาคทสอดคลองกบแผนพฒนาประเทศ ซงไมซ าซอนกบงานของจงหวดและองคกรบรหารทองถน ประสานการพฒนาพนทบรหารงานระหวางราชการสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน ใหเกดการพฒนาอยางบรณาการและยงยนของการพฒนาในระดบพนทของหลายจงหวด ทงน ตามทกฎหมายบญญต
(๖) ใหมคณะกรรมการอสระวาดวยคาตอบแทนบคลากรภาครฐ ท าหนาทศกษา วเคราะห เทยบเคยง คาตอบแทน ซงรวมทงเงนเดอน สวสดการ และประโยชนตอบแทนอนทกประเภทของเจาหนาทของรฐทก ประเภทและทกระดบ กบคาตอบแทนในภาคเอกชน และแจงใหรฐสภาและคณะรฐมนตรทราบ แลวประกาศใหทราบเปนการทวไปทกระยะ ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๘๕ ใหมการปฏรปดานการบรหารทองถนตามแนวทางดงตอไปน (๑) ตรากฎหมายและจดใหมกลไกทจ าเปนส าหรบการจดตงองคกรบรหารทองถนเตมพนทจงหวดให
เสรจสมบรณภายในหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน และด าเนนการจดตงองคกรบรหารทองถนดงกลาวขนในพนททมความพรอมและเหมาะสมโดยเรว
(๒) ใหมคณะกรรมการการกระจายอ านาจแหงชาต ประกอบดวยผแทนจากสวนราชการ ผบรหารทองถน ขาราชการสวนทองถน และผทรงคณวฒ โดยอยางนอยตองประกอบดวยผทรงคณวฒและผแทนจากสมชชาพลเมองไมนอยกวากงหนง เพอก าหนดนโยบาย ก าหนดมาตรฐานกลาง และขบเคลอนการกระจายอ านาจอยางมเอกภาพและสามารถด าเนนการใหการกระจายอ านาจเปนผลส าเรจ โดยใหมส านกงานคณะกรรมการการกระจายอ านาจแหงชาต รบผดชอบงานธรการและปฏบตหนาทอนทจ าเปน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๘๖ ใหมการปฏรปการศกษาเพอพฒนาคนใหเปนพลเมองด มความรความสามารถ โดยยดหลกดงตอไปน
(๑) กระจายอ านาจการจดการศกษาโดยลดบทบาทของรฐจากการเปนผจดการศกษาใหเปนผจดใหมการศกษา สงเสรม สนบสนน รวมทงก ากบนโยบาย แผน มาตรฐาน และตดตามประเมนผลการจดการศกษา และสงเสรมใหสถานศกษาสามารถบรหารจดการการศกษาไดอยางมอสระ มประสทธภาพ และรบผดชอบตอผลการจดการศกษา ทงน โดยใหเอกชน ชมชน และองคกรบรหารทองถน มสวนรวมอยางเหมาะสมดวย
(๒) จดสรรคาใชจายรายหวโดยตรงแกผเรยนทกคนอยางพอเพยงตามความจ าเปนและเหมาะสมของผเรยน ส าหรบการศกษาระดบปฐมวยจนถงระดบมธยม ทงการศกษาสายสามญและสายอาชพ
๑๑๒
(๓) ปรบปรงระบบการพฒนาเดกปฐมวยตงแตอยในครรภมารดา โดยยกระดบความรใหกบผเลยงดใหมสมรรถนะและสมพนธภาพทเหมาะสมในการเลยงดเดกเลกกอนวยเรยนใหเกดพฒนาการทสมบรณ มความพรอมเพอการเรยนรทกมตทงดานกาย จตใจ สตปญญา อารมณ และสงคม
(๔) ปรบปรงการอาชวศกษาไปสระบบการผลตและพฒนาบคลากรภาคการผลตทมทกษะ มสมรรถนะในการประกอบอาชพตรงตามความตองการและสาขาทขาดแคลน
(๕) ปรบปรงระบบอดมศกษาใหการจดการเรยนรและการสรางองคความรเปนไปอยางมประสทธภาพ มความสามารถในการแขงขนกบตางประเทศและเสรมสรางสมรรถนะดานวชาการเพอรบใชสงคม
(๖) พฒนาระบบการเรยนรโดยเนนกระบวนการคด การใชเหตผล และการเรยนรดวยการลงมอปฏบต รวมทงสงเสรมสภาพแวดลอมทางการเรยนรและสอสาธารณะดานการศกษา สงเสรมการศกษาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ควบคกบการศกษาดานศลปะ วฒนธรรม ภาษา ศาสนา และพลเมองศกษา เพอบมเพาะจตส านกความเปนพลเมองทด มคณธรรม จรยธรรม และธรรมาภบาลของคนไทยทกระดบ รวมทงเพอใหรเทาทนการเปลยนแปลงของสงคมโลก และสามารถสรางสงคมแหงปญญา
(๗) ปรบปรงระบบการผลต การพฒนา และการประเมนคร อาจารย และบคลากรทางการศกษา โดยอาศยผลสมฤทธทางการศกษาของผเรยน ทงน การผลตตองเนนคณลกษณะและสมรรถนะทมความเหมาะสมกบแตละระดบการศกษา
(๘) พฒนาระบบธรรมาภบาลในวงการศกษาเพอแกไขปญหาทจรตและประพฤตมชอบ โดยจดใหมระบบตรวจสอบความโปรงใสของการบรหารและการจดการศกษาทกระดบ
(๙) ปรบระบบการทดสอบและประเมนผลการศกษา ใหเปนการทดสอบการเรยนร ความถนด และคณลกษณะผเรยนทครบทกมตเพอพฒนาผเรยน สวนการประเมนคณภาพสถานศกษาใหเปนการประเมนเพอพฒนาและรบรองคณภาพ
(๑๐) ปรบปรงโครงสรางการบรหารการศกษาทงระดบชาต ระดบพนท และระดบทองถน เพอยกระดบคณภาพและประสทธภาพการศกษาและพฒนามนษย และเอออ านวยใหการปฏรปการศกษาและพฒนามนษยบรรลผล
(๑๑) ปรบปรงใหสภาวชาชพมอ านาจเฉพาะในการรบรองหลกสตรทอยในความรบผดชอบ โดยไมกระทบตอเสรภาพทางวชาการของสถาบนอดมศกษา
(๑๒) ใหมการจดท าประมวลกฎหมายการศกษา โดยมการปรบปรงกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาต กฎหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ กฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา และกฎหมายวาดวยสภาครและบคลากรทางการศกษา รวมทงกฎหมายเกยวกบมาตรฐานและการประกนคณภาพการศกษา การจดสรรทรพยากรทางการศกษา และการใหประชาชน ชมชน องคการภาคเอกชน และองคการเอกชน มสวนรวมอยางแทจรงในการบรหารการศกษา ทงน เพอใหเปนไปตามความในมาตราน
เพอใหการปฏรปการศกษาตามมาตรานสามารถด าเนนการไดโดยรวดเรวและตอเนอง ใหมคณะกรรมการนโยบายการศกษาและพฒนามนษยแหงชาตซงอยในก ากบของนายกรฐมนตร ภายในหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน โดยใหท าหนาทปฏรปการศกษาและพฒนามนษยอยางรอบดานตลอดชวต ก าหนดนโยบาย แผนยทธศาสตร กลนกรองการจดสรรงบประมาณดานการศกษาและการพฒนามนษย ตลอดจนจดท า
๑๑๓
และปรบปรงบรรดากฎหมายทจ าเปนเพอขจดปญหาตางๆ ทเปนอปสรรคตอการปฏรปการศกษาของทก หนวยงานทจดการศกษา
องคประกอบ ทมา อ านาจหนาท และการด าเนนงานของคณะกรรมการนโยบายการศกษาและพฒนามนษยแหงชาต ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๘๗ ใหมการปฏรปการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม และการผงเมอง โดยค านงถงหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง หลกธรรมาภบาลสงแวดลอม หลกการเขาถงทรพยากรธรรมชาตอยางเปนธรรมและยงยน และหลกการพฒนาทยงยน ดงตอไปน
(๑) ปฏรประบบและโครงสราง องคกร และกฎหมายดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยจดท าประมวลกฎหมายสงแวดลอม ประมวลกฎหมายทรพยากรธรรมชาตดานตางๆ ตรากฎหมายเกยวกบการจดการทรพยากรน า การจดการพนทคมครองทางทะเล การจดการขยะและของเสยอนตราย และกฎหมายดานสทธชมชนและการกระจายอ านาจ รวมทงการปรบปรงแกไขกฎหมายวาดวยการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม กฎหมายวาดวยการผงเมองและการพฒนาเมอง และกฎหมายอนทเกยวของ
(๒) ปรบปรงกลไกในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยการพฒนาระบบและโครงสรางการจดท ารายงานประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม การประเมนผลกระทบตอสขภาพ ระบบกองทนดานสงแวดลอม การผงเมอง การจดเขตการใชประโยชนทดน ระบบการจดเขตการใชประโยชนพนทในทะเล รวมทงการน าการประเมนสงแวดลอมระดบยทธศาสตรมาใชในการก าหนดนโยบาย แผน และการพฒนาพนท การจดท าระบบบญชรายไดประชาชาตทคดรวมตนทนดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การจดระบบภาษสงแวดลอม การขยายความรบผดชอบของผผลตตอผลกระทบจากผลตภณฑ และการใชเครองมอทางเศรษฐศาสตรดานสงแวดลอมอนๆ ทจ าเปน
(๓) พฒนากระบวนการยตธรรมดานสงแวดลอม ปรบปรงระบบการค านวณตนทนความเสยหายดานสงแวดลอม ปรบปรงแกไขกฎหมายเกยวกบการด าเนนคดและการเยยวยาความเสยหาย องคกรและสถาบนเกยวกบความยตธรรมดานสงแวดลอม รวมทงการบงคบคดดานสงแวดลอม
(๔) ปรบปรงกลไกและกระบวนการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ใหประชาชนและชมชนมสวนรวมอยางแทจรง
มาตรา ๒๘๘ ใหมการปฏรปดานพลงงานตามแนวทางดงตอไปน (๑) บรหารจดการพลงงานอยางมธรรมาภบาลและยงยน ใหปโตรเลยมและเชอเพลงธรรมชาตอนเปน
ทรพยากรของชาตและมไวเพอประโยชนสงสดของประเทศและประชาชน และด าเนนการจดท าหรอปรบปรงกฎหมายวาดวยการปโตรเลยมและกฎหมายอนทเกยวของกบพลงงานใหสอดคลองกบหลกการขางตน
(๒) ปรบปรงใหการส ารวจ การผลต และการใชปโตรเลยมหรอพลงงานอนใด ตองค านงถงผลกระทบ ตอทรพยากรธรรมชาต คณภาพสงแวดลอม รวมทงวถชวตและสขภาพของประชาชนและชมชน
๑๑๔
(๓) ด าเนนการใหประชาชนไดรบร เขาถง และเขาใจในขอมลดานพลงงาน และมสวนรวมในการก าหนดนโยบายและวางแผนพลงงาน ทงในระดบชาตและระดบทองถน รวมทงการตดตามและตรวจสอบการด าเนนนโยบายและแผนนน
มาตรา ๒๘๙ ใหมการปฏรปดานแรงงานตามแนวทางดงตอไปน (๑) ตรากฎหมายและก าหนดกลไกเพอรองรบเสรภาพของผใชแรงงานในการสมาคม การรวมตวกน
และการรวมเจรจาตอรองใหสอดคลองกบมาตรฐานระหวางประเทศ (๒) สนบสนนการจดตงธนาคารแรงงานเพอเปนกองทนการเงนของผใชแรงงานในการสงเสรมการออม
และพฒนาตนเองอนจะน าไปสการมคณภาพชวตทดขน
มาตรา ๒๙๐ ใหมการปฏรปดานวฒนธรรมภายใตหลกการการมสวนรวมในการวางแผนแมบทและบรหารจดการของประชาชน และหลกการรกษาดลยภาพระหวางภาครฐ ภาคเอกชน และประชาชน ตามแนวทางดงตอไปน
(๑) สนบสนนใหมสมชชาศลปวฒนธรรมระดบชาตและระดบทองถน ซงมาจากภาคประชาสงคมตามความพรอมในแตละพนท เพอปกปอง ฟนฟ สบสาน สงเสรม และพฒนา งานดานศลปวฒนธรรมตามความหลากหลายในแตละพนท โดยใหมความเปนอสระและประสานงานกบสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศและคณะกรรมการยทธศาสตรการปฏรปแหงชาต
(๒) จดตงกองทนทนทางวฒนธรรมแหงชาตเปนกองทนภาคประชาสงคมเพอสรางเสรมศลปวฒนธรรม (๓) องคกรบรหารทองถนตองสนบสนนงบประมาณและการจดการทจ าเปนเพอสงเสรมศลปวฒนธรรม
มาตรา ๒๙๑ ใหมการปฏรปดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยตามแนวทางดงตอไปน (๑) จดใหมมาตรการในการสงเสรมและพฒนาองคความรทางวทยาศาสตรพนฐาน ปรบปรงการเรยน
การสอนวทยาศาสตรเพอใหผเรยนมตรรกะและมความคดเปนวทยาศาสตร รวมทงการพฒนาบคลากรทาง วทยาศาสตรและเทคโนโลยใหมความรความเชยวชาญ มมาตรการจงใจใหนกวทยาศาสตรไทยทอยในประเทศและตางประเทศน าความรความเชยวชาญมาพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยของประเทศ
(๒) ลงทนดานการศกษา วจย การสรางนวตกรรม และโครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยของประเทศอยางเพยงพอ และมมาตรการจงใจทางภาษและทางอนเพอใหเอกชนด าเนนการดงกลาวเองหรอรวมกบภาครฐ ตลอดจนมมาตรการชวยเหลอในการถายทอดเทคโนโลยใหเกดขนอยางแทจรง เพอน ามาเปนกลไกในการขบเคลอนประเทศไปสการพฒนาทยงยนและทนตอสภาพโลกาภวตน
(๓) สรางฐานขอมลการประดษฐคดคนทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย และจดใหมการเผยแพรขอมลดงกลาวอยางทวถง รวมทงสงเสรมใหมการน าผลการศกษาวจยและการประดษฐคดคนไปใชในกระบวนการผลตและการใหบรการ
(๔) จดใหมและพฒนากลไกในการคมครอง แบงปน และการน าผลงานการประดษฐ คดคน และการสรางสรรค ทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย มาใชอยางมประสทธภาพ
๑๑๕
(๕) สนบสนนหรอลงทนใหองคกรบรหารทองถน ชมชน และผประกอบการรายยอยในภาคเกษตรกรรม ภาคการผลต และภาคบรการ ใชเทคโนโลยและนวตกรรมมาสรางมลคาเพมใหกบสนคาและบรการโดยใหองคกรบรหารทองถน ชมชน และผประกอบการรายยอยเขามามสวนรวมอยางเหมาะสม เพอสรางสมรรถนะและความสามารถของทองถนและชมชนใหพงพาตนเองได
เพอใหการปฏรปดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยตามมาตรานเปนไปอยางมระบบและรวดเรว ใหมคณะกรรมการปฏรปวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาตภายในหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน ท าหนาทปฏรปวทยาศาสตรและเทคโนโลย ก าหนดยทธศาสตร นโยบายและแผนเพอการปฏรปวทยาศาสตรและเทคโนโลย ตลอดจนจดท า ปรบปรง และแกไขบรรดากฎหมายทจ าเปนเพอขจดปญหาและอปสรรคตอการพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยของประเทศ
องคประกอบ ทมา อ านาจหนาท และการด าเนนงานของคณะกรรมการปฏรปวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๙๒ ใหมการปฏรปดานเศรษฐกจมหภาคตามแนวทางดงตอไปน (๑) ปรบปรงกฎหมายเพอปองกน ลด จ ากดหรอขจดการผกขาด และการกดกนการแขงขน อยางเปน
ระบบและมประสทธภาพ และสงเสรมใหธรกจมการแขงขนอยางเสรและเปนธรรม ระหวางภาคเอกชนดวยกนเอง และระหวางรฐวสาหกจกบเอกชน รวมทงปองกนมใหผประกอบการรายใหญใชอ านาจเหนอตลาด ในกรณทรฐจ าเปนตองท าการผกขาดในกจการอนเปนสาธารณประโยชนเพอประชาชนสวนใหญ รฐตองก ากบดแลเพอใหเกดความเปนธรรมตอผบรโภค
(๒) บรหารจดการรฐวสาหกจอยางเปนระบบ มประสทธภาพ และโปรงใส ทบทวนความจ าเปนในการด ารงอยของรฐวสาหกจแตละแหง และความมประสทธภาพ โดยตองก าหนดเปาหมายการด าเนนการของรฐวสาหกจแตละแหงอยางชดเจน และยกระดบธรรมาภบาลของรฐวสาหกจใหไดระดบสากล
ก าหนดบทบาทและภารกจของหนวยงานของรฐในสวนทเกยวกบรฐวสาหกจใหชดเจน โดยแยกใหเหนถงความแตกตางระหวางหนวยงานทท าหนาทก ากบดแลธรกจรายสาขาเศรษฐกจ กบหนวยงานทท าหนาทเปนเจาของรฐวสาหกจแทนรฐ โดยใชหลกธรรมาภบาลและปองกนมใหมการแทรกแซงทางการเมอง และใหมการปฏรปรฐวสาหกจทขาดทนหรอขาดประสทธภาพ โดยจดใหมองคกรทมความเปนอสระเพอรบผดชอบในการฟนฟรฐวสาหกจดงกลาว
(๓) องคกรชมชน ในรปแบบของ หรอรปแบบอน
(๔) จดสรรงบประมาณพฒนาพเศษเพมเตมตามความเหมาะสมอยางตอเนอง เพอพฒนาพนทยากจนและกลมคนผมรายไดนอย เพอใหชมชนเขมแขงและลดความเหลอมล าทางเศรษฐกจ
(๕) สนบสนนภาคเอกชนและประชาชนใหมสวนรวมในการแกไขปญหาความเหลอมล าทางเศรษฐกจและสงคม ดวยการใชมาตรการทางภาษอากรและมาตรการทางกฎหมายทเหมาะสม
๑๑๖
(๖) ปรบโครงสรางการก ากบดแลและการสงเสรมการสหกรณ โดยยกระดบมาตรฐานการด าเนนงานของสหกรณเพอการออมทรพยใหเปนสถาบนการเงนทมนคงและมธรรมาภบาล และยกระดบมาตรฐานสหกรณประเภทอนเพอสงเสรมการรวมตวและความเขมแขงของสมาชกโดยยดหลกของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
เพอประโยชนในการแกไขปญหาความยากจนและปญหาความเหลอมล าดานรายไดและโอกาสทางสงคม ใหจดตงหนวยงานกลางมอ านาจหนาทในการก าหนดยทธศาสตร กรอบนโยบาย เปาหมายในการขจดความยากจน ลดระดบความเหลอมล าของประชาชนทชดเจน รบผดชอบในการประสานงานและประเมนผลการด าเนนงาน และอ านาจหนาทอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๙๓ รฐตองด าเนนการปฏรปดานเศรษฐกจรายภาคตามแนวทางดงตอไปน (๑) จดท าแผนยทธศาสตรและแผนปฏบตการพฒนาภาคการเกษตรและเกษตรกร ก าหนดเขตการใช
พนททางการเกษตร รวมทงการพฒนามาตรฐานสนคาเกษตร ระบบการแปรรปสนคาและนวตกรรมทางการเกษตร โดยผสานองคความรจากภมปญญาทองถนและการวจยและการพฒนา เพอใหเกษตรกรเปนผมความรและมความมนคงทางรายได และใหประเทศไทยเปนฐานความมนคงทางอาหารและเปนศนยซอขายสนคาเกษตรและอาหารลวงหนาในภมภาคเอเชย
(๒) กระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรม จดหา จดรป และบรหารจดการทดนของรฐและของเอกชนทไมใชประโยชนทางเศรษฐกจ เพอเออใหเกษตรกรและชมชนสามารถเขาถงทดนเพอท ากน รวมทงรกษาทดนท ากนไวได ภายใตเงอนไขทกฎหมายก าหนด โดยใชมาตรการในการจดตงธนาคารทดน การใหสทธชมชนในการจดการทดนและทรพยากร การจดเกบภาษทดนและสงปลกสราง หรอมาตรการอนทเหมาะสม เพอใหเกดการประสานกนอยางเปนระบบและน าไปสการใชประโยชนสงสดจากทดน
(๓) คมครองเกษตรกรใหไดรบความเปนธรรมจากการผกขาดทางการเกษตร ระบบเกษตรพนธสญญา และการท าสญญาทไมเปนธรรม โดยการปรบปรงกฎหมายวาดวยขอสญญาทไมเปนธรรม และตรากฎหมายเพอ จดระเบยบเกษตรพนธสญญาใหเกดความเปนธรรมแกเกษตรกร
(๔) สรางระบบประกนความเสยงแกเกษตรกรกรณเกดความเสยงทางการผลตหรอการตลาด (๕) สงเสรมการพฒนาและขยายพนทการท าระบบเกษตรกรรมยงยนใหมสดสวนพนทอยางนอยหนงในส
ของพนทเกษตรกรรม เพอสรางความปลอดภยและความมนคงทางอาหารและเพมขดความสามารถในการแขงขนของภาคเกษตรกรรมไทย โดยใหมกฎหมายวาดวยการพฒนาและสงเสรมระบบเกษตรกรรมยงยน และใหองคกรเกษตรกรและชมชนมบทบาทส าคญในการด าเนนงาน สงเสรมระบบเกษตรกรรมยงยนควบคและเสรมหนนกบภาครฐ ควบคมการโฆษณาการใชสารเคมการเกษตรและสงเสรมการใชอยางเหมาะสมตามหลกวชาการ เพอลดการใชสารเคมการเกษตรทเกนความจ าเปน ลดการสรางผลกระทบตอสงแวดลอม ตลอดจนสขภาพของเกษตรกรและผบรโภค
(๖) สงเสรมอตสาหกรรมการทองเทยวใหเปนแหลงทองเทยวคณภาพ ไมเปนอนตรายตอสงแวดลอม และสอดคลองกบอตลกษณและวฒนธรรม เพอเพมรายไดแกประเทศและกระจายรายไดสประชาชนอยางทวถง โดยด าเนนการอยางมสวนรวมของภาครฐ ภาคเอกชน และชมชน และบรณาการการท างานรวมกนทงดานแผนงานและงบประมาณ
๑๑๗
(๗) ปฏรปเพอยกระดบโครงสรางพนฐานและโลจสตกส ปฏรประบบการขนสง รวมทงเชอมโยงการคมนาคมขนสงทกรปแบบและทกระดบ ทงในประเทศและตางประเทศ เพอสนบสนนการจดการหวงโซอปทาน เพมขดความสามารถในการแขงขนและเพมคณภาพชวต รวมทงสรางกลไกในความรวมมอระหวางภาครฐและภาคเอกชนในการปฏรปดงกลาว
(๘) สรางและพฒนาสงคมผประกอบการ โดยสนบสนนใหเกดวสาหกจขนาดยอมและขนาดกลางอยางเปนระบบ สงเสรมการลงทน สรางความสามารถในการเขาถงแหลงทน ใชนวตกรรมในการสรางผลตภณฑเชงพาณชย รวมทงสงเสรมเศรษฐกจสรางสรรค
(๙) สนบสนนและสงเสรมการลงทนของภาคเอกชนไทยในตางประเทศอยางเปนระบบ ทงในดานการ สรางโอกาส การใหขอมล จดใหมมาตรการทางภาษและมาตรการคมครองอน ธนาคารเพอการลงทน และการอนทเกยวของ
มาตรา ๒๙๔ ใหมการปฏรปดานสาธารณสขตามแนวทางดงตอไปน (๑) เรงพฒนาระบบสขภาพทใหความส าคญตอการจดบรการสขภาพปฐมภมทเนนพนทเปนฐานและม
ประชาชนเปนศนยกลาง รวมทงการสรางเสรมสขภาพ และการปองกนโรคและภยคกคามตอสขภาพ เพอน าไปสสขภาวะทยงยนของสงคมไทย ทงน โดยใหชมชนและองคกรบรหารทองถนมสวนรวมในการด าเนนการดงกลาวดวย
(๒) ปฏรปการบรหารจดการระบบหลกประกนสขภาพรวมถงการเงนการคลงของกองทนสขภาพใหมลกษณะและมาตรฐานใกลเคยงกน มความเสมอภาคและเปนธรรม เพยงพอและยงยน โดยเนนการมสวนรวมจากทกฝายในการอภบาลระบบ โดยค านงถงความทวถง ประสทธภาพ และประสทธผล เพอดแลภาพรวมและความยงยนทางการคลงใหเกดนโยบายการด าเนนการทเปนธรรม ลดความเหลอมล า มประสทธภาพในการบรหารจดการ มมาตรฐาน และเปนทยอมรบในการใหบรการสาธารณสข
(๓) ควบคมคาใชจายดานสขภาพดวยการสงเสรมใหประชาชนสามารถมขอมลพนฐานในการดแลสขภาพตนเอง
(๔) ใหมการพฒนากลไกการก ากบดแลระบบสขภาพและการใหบรการสขภาพในระบบเศรษฐกจแบบตลาดทเปนธรรม ก ากบควบคมราคายาและคาบรการทางการแพทยใหมราคาและคาใชจายทเหมาะสมและเปนธรรมตอผรบบรการ
(๕) ปฏรประบบการผลตและการกระจายบคลากรทางการแพทยไปสชนบท โดยสงเสรมการผลตบคลากรทางการแพทยผานสถาบนการศกษาของรฐและเอกชน
มาตรา ๒๙๕ ใหมการปฏรปดานสงคมตามแนวทางดงตอไปน (๑) ปฏรปกฎหมาย กฎ และกตกาตางๆ ทจะชวยเสรมสรางใหชมชนมความเขมแขง มสทธทจะดแลและ
จดการทรพยากรธรรมชาตและทนชมชนตาง ๆ จดท าบรการสาธารณะและจดสวสดการใหแกคนในชมชน โดยประสานความรวมมอกบองคกรบรหารทองถน องคการภาคเอกชน และองคการเอกชน
๑๑๘
(๒) ปฏรประบบสวสดการสงคม ทงดานการใหบรการสงคม การประกนสงคมทกกลมวย การชวยเหลอทางสงคม และการสนบสนนหนสวนทางสงคม ทมความครอบคลม เพยงพอ ยงยน มคณภาพ เขาถงได และมสวนรวมจากภาคสวนตาง ๆ โดยเนนครอบครวและชมชนเปนฐาน สรางระบบสงเสรมความเขมแขงภาคประชาสงคมและผมจตอาสาในการด าเนนการดงกลาว พฒนาระบบการดแลชวยเหลออยางตอเนองใหกบผดอยโอกาส ผพการหรอทพพลภาพ และคนชายขอบ รวมทงอารยสถาปตยและระบบทอยอาศยทเหมาะสม เพอขจดความเหลอมล า สรางความเปนธรรม และท าใหประชาชนมคณภาพชวตทด
(๓) รฐ หนวยงานของรฐ องคกรบรหารทองถน และศาสนสถาน ตองจดใหมพนทสาธารณะเพอใหคนในชมชนใชประโยชนรวมกนในการท ากจกรรมเพอสรางสมพนธทางสงคม กจกรรมนนทนาการ และกฬา
(๔) จดท าแผนระยะยาวและด าเนนการเพอรองรบสงคมผสงอายของประเทศไทย โดยเฉพาะการจดใหมระบบการออมเพอการด ารงชพในยามชรา และการเตรยมความพรอมสวยสงอายทเหมาะสมของประชาชน การปรบปรงระบบการเกษยณอายทเหมาะสม การปฏรประบบสวสดการผสงอายทไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพเพอใหด ารงชพไดอยางเหมาะสม ระบบการดแลระยะยาว และการใชทนทางปญญาของผสงอาย รวมทงสนบสนนใหเกดการรวมตวกนเปนกลมและเครอขายทเขมแขง และจดใหมระบบ กลไก และกระบวนการในการบรหารจดการทรพยสนเพอรองรบการดแลผสงอายในระยะยาว
(๕) ใหหลกประกนดานความปลอดภยของสนคาและบรการ โดยเฉพาะความปลอดภยของอาหาร และจดใหมระบบหรอกลไกคมครองผบรโภคตามหลกการปองกนลวงหนา เพอก าหนดมาตรการปองกนมใหเกดความเสยหายหรอลดผลกระทบจากกรณทสามารถคาดหมายไดลวงหนา และตองจดใหมกองทนเพอชดเชยหรอเยยวยาความเสยหายเบองตนใหแกผบรโภคทไดรบความเสยหายจากสนคาหรอบรการทไมปลอดภย
ใหมคณะกรรมการปฏรปสงคมและชมชนขนคณะหนงภายในหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน มหนาทศกษาและจดท าแนวทาง ขอเสนอแนะ และกฎหมายตาง ๆ เพอผลกดนใหเกดการปฏรปดานสงคมและชมชน รวมทงมหนาทตดตาม ก ากบ และสนบสนนการปฏรปดานสงคมใหบงเกดผลอยางเปนรปธรรมและมความตอเนอง ทงน โดยมองคประกอบ ทมา และอ านาจหนาท ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๒๙๖ ใหมการปฏรปสอสารมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศเพอประโยชนในการรบรขอมลขาวสารของประชาชน มมาตรฐาน มคณภาพสงสด และเปนทเชอถอทงในระดบประเทศและนานาชาต ตามแนวทางดงตอไปน
(๑) มกลไกสงเสรมผปฏบตงานในวชาชพสอมวลชนใหมเสรภาพควบคกบความรบผดชอบ เรงพฒนากลไกทเปนหลกประกนความเปนอสระจากการถกครอบง าและแทรกแซงโดยอ านาจรฐและทน เพอใหการแสวงหาขอมลขาวสารเปนไปอยางถกตอง ครบถวนและรอบดาน รวมทงสงเสรมสวสดภาพและสวสดการในการปฏบตหนาทของผปฏบตงานสอมวลชน
(๒) เรงพฒนามาตรการและกลไกการก ากบดแลสอสารมวลชนใหมประสทธภาพมากยงขน ทงการก ากบดแลตนเองดานจรยธรรม การก ากบดแลโดยภาคประชาชน และการก ากบดแลโดยหนวยงานทมอ านาจทางกฎหมาย มมาตรการสงเสรมใหประชาชน ผใช และผบรโภคใหรเทาทนสอ มความตระหนกรถงสทธเสรภาพและความรบผดชอบ และตระหนกถงหนาทในฐานะทเปนพลเมอง
๑๑๙
(๓) มกลไกการจดสรรและแบงปนทรพยากรสอสารของชาตเพอใหโอกาสแกประชาชนไดเขาถงและใชประโยชนรวมกน รวมทงสงเสรมใหมสอทางเลอก สอชมชน สอสนตภาพ ตลอดจนสงเสรมและอดหนนการสรางสรรครวมทงการผลตและเนอหาทเปนประโยชนสาธารณะ
๑๒๐
หมวด ๓ การสรางความปรองดอง
------------
มาตรา ๒๙๗ เพอประโยชนในการสรางความสมานฉนท ความรกสามคค และความปรองดองระหวางคนในชาตใหอยรวมกนอยางสนตในสงคมประชาธปไตยทมความแตกตางหลากหลาย และสรางแนวทางทจะน าพาประเทศไปสความมเสถยรภาพและสนตสขอยางยงยน ใหมคณะกรรมการอสระเสรมสรางความปรองดองแหงชาต ประกอบดวย กรรมการจ านวนไมเกนสบหาคนซงพระมหากษตรยทรงแตงตงจากผทรงคณวฒซงไมเปนฝกฝายทางการเมองหรอความขดแยง และผซงเปนผน าในความขดแยง
ทมา วาระการด ารงต าแหนง อ านาจหนาท และการด าเนนงานของคณะกรรมการอสระเสรมสรางความปรองดองแหงชาต รวมทงหนวยธรการ และการอนทจ าเปน ใหเปนไปตามกฎหมายวาดวยการเสรมสรางความปรองดองแหงชาต
มาตรา ๒๙๘ คณะกรรมการอสระเสรมสรางความปรองดองแหงชาตมอ านาจหนาท ดงตอไปน (๑) ศกษา วเคราะห เพอหาสาเหตแหงความขดแยงในประเทศ ความเสยหายทเกดขน และเสนอแนะ
แนวทางในการแกไขตอคณะรฐมนตรหรอรฐสภา ทงน โดยพจารณารายงานหรอผลการศกษาทองคกรตางๆ จดท าขน ทงในประเทศและตางประเทศ
(๒) เสรมสราง ด าเนนการ และประสานงานใหเกดสภาวะทเออตอการอยรวมกนอยางสมานฉนทและปรองดองในหมประชาชนทงประเทศ สงเสรมใหมการเรยนรและใชกระบวนการแกปญหาความขดแยงรวมกน และสรางเครอขายในการสรางความปรองดองในภาคสวนตางๆ ใหมกระบวนการสรางความปรองดองเกดขน
(๓) เปนคนกลางในการประสานระหวางผน าในความขดแยงทกกลมเพอลดหรอยตความขดแยงระหวางกน (๔) รวบรวมขอเทจจรงและท ารายงานเกยวกบความขดแยง การละเมดกฎหมาย การละเมดสทธมนษยชน
และผทเกยวของทเปนผกระท า ทงน โดยจะเปดเผยชอผทเกยวของหรอขอมลอนใดทท าใหทราบไดวาเปนผใด ไมได เวนแตจะเปนการเปดเผยตามหลกเกณฑ วธการ และระยะเวลาทกฎหมายบญญต
(๕) ใหการเยยวยาความเสยหายแกผเสยหายและครอบครว รวมทงฟนฟศกดศรความเปนมนษยและจตใจของผไดรบผลกระทบ
(๖) เสนอใหมการตราพระราชกฤษฎกาอภยโทษแกบคคลซงใหความจรงอนเปนประโยชนอยางยง แกการด าเนนงาน และผกระท าซงไดแสดงความส านกผดตอคณะกรรมการอสระเสรมสรางความปรองดองแหงชาตแลว
(๗) ใหการศกษาและเรยนรแกสาธารณชนเพอใหตระหนกถงผลของความรนแรง ความเกลยดชง รวมทงความจ าเปนและประโยชนของการใชสนตวธแกปญหาความรนแรง ตลอดจนสรางเครองเตอนใจใหสงคมร าลกถงผลรายและความเสยหายทเกดขนเพอจะรวมกนปองกนมใหเกดเหตดงกลาวอก
๑๒๑
(๘) สงเสรมและเสนอแนะการปฏรปเพอใหเกดความยตธรรมในสงคม โดยเฉพาะกระบวนการยตธรรม โดยเคารพความหลากหลายทางสงคมและวฒนธรรม และเสนอรางพระราชบญญตเพอการดงกลาวตอสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศเพอเสนอตอรฐสภา
(๙) ด าเนนการอนตามทกฎหมายวาดวยการเสรมสรางความปรองดองแหงชาตบญญต คณะรฐมนตร รฐสภา และหนวยงานของรฐ ตองใหความรวมมอกบคณะกรรมการอสระเสรมสรางความ
ปรองดองแหงชาต รวมทงตองจดสรรงบประมาณใหเพยงพอแกการด าเนนการของคณะกรรมการอสระเสรมสรางความปรองดองแหงชาต
๑๒๒
บทสดทาย การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ
------------
มาตรา ๒๙๙ การขอแกไขเพมเตมรฐธรรมนญทมผลเปนการเปลยนแปลงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข หรอเปลยนแปลงรปของรฐ จะกระท ามได
มาตรา ๓๐๐ การแกไขเพมเตมบทบญญตของรฐธรรมนญในบททวไป ภาค ๑ พระมหากษตรยและประชาชน และการแกไขเพมเตมหลกการพนฐานส าคญทบญญตไวในรฐธรรมนญน ใหด าเนนการตามหลกเกณฑและวธการตามมาตรา ๓๐๒
หลกการพนฐานส าคญตามวรรคหนง หมายถง (๑) หลกประกนเพอคมครองสทธเสรภาพและการมสวนรวมของพลเมองในทางการเมอง (๒) โครงสรางของสถาบนการเมอง ซงไดแกการมสองสภา องคประกอบของแตละสภา การตรวจสอบ
ถวงดลระหวางฝายบรหารและฝายนตบญญต (๓) กลไกเพอการรกษาวนยการเงน การคลง และการงบประมาณ (๔) สาระส าคญของบทบญญตในภาค ๓ หลกนตธรรม ศาล และองคกรตรวจสอบการใชอ านาจรฐ (๕) สาระส าคญของบทบญญตในภาค ๔ การปฏรปและการสรางความปรองดอง (๖) หลกเกณฑการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญตามบทสดทายน การแกไขเพมเตมเพอขยายหรอเพมสทธเสรภาพหรอการมสวนรวมของพลเมองทางการเมอง หรอเพอ
เพมประสทธภาพในการด าเนนการของศาลหรอองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ ไมถอเปนการแกไขเพมเตมหลกการพนฐานส าคญตามมาตราน
มาตรา ๓๐๑ การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญใหกระท าไดตามหลกเกณฑและวธการดงตอไปน (๑) ญตตขอแกไขเพมเตมตองมาจากคณะรฐมนตร สมาชกสภาผแทนราษฎรมจ านวนไมนอยกวาหนงใน
สของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร หรอจากสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภามจ านวนไมนอยกวาหนงในหาของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา หรอจากพลเมองผมสทธเลอกตงจ านวนไมนอยกวาหาหมนคนตามกฎหมายวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย
(๒) ญตตขอแกไขเพมเตมตองเสนอเปนรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมและใหรฐสภาพจารณาเปนสามวาระ (๓) การออกเสยงลงคะแนนในวาระทหนงขนรบหลกการ ใหใชวธเรยกชอและลงคะแนนโดยเปดเผย
และตองมคะแนนเสยงเหนชอบดวยในการแกไขเพมเตมนน ไมนอยกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา
(๔) การพจารณาในวาระทสองขนพจารณาเรยงล าดบมาตรา ตองจดใหมการรบฟงความคดเหนจากพลเมองผมสทธเลอกตงทเขาชอเสนอรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมดวย
การออกเสยงลงคะแนนในวาระทสองขนพจารณาเรยงล าดบมาตรา ใหถอเอาเสยงขางมากเปนประมาณ
๑๒๓
(๕) เมอการพจารณาวาระทสองเสรจสนแลว ใหรอไวสบหาวน เมอพนก าหนดนแลวใหรฐสภาพจารณา ในวาระทสามตอไป
(๖) การออกเสยงลงคะแนนในวาระทสามขนสดทาย ใหใชวธเรยกชอและลงคะแนนโดยเปดเผย และตองมคะแนนเสยงเหนชอบดวยในการทจะใหออกใชเปนรฐธรรมนญไมนอยกวาสองในสามของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา
(๗) เมอการลงมตไดเปนไปตามทกลาวแลว กอนน าขนทลเกลาทลกระหมอมถวายเพอพระมหากษตรย ทรงลงพระปรมาภไธย ใหประธานรฐสภาสงรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมทรฐสภาเหนชอบแลวใหศาลรฐธรรมนญเพอพจารณาวารางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมนนไดตราขนโดยเปนไปตามรฐธรรมนญนหรอมขอความขดหรอแยงตอมาตรา ๒๙๙ หรอไม หรอเปนการแกไขเพมเตมหลกการพนฐานส าคญตามมาตรา ๓๐๐ หรอไม ซงตองกระท าใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบเรอง ในกรณทศาลรฐธรรมนญวนจฉยวารางรฐธรรมนญนนตราขนโดย ไมถกตองตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน หรอมขอความขดหรอแยงตอมาตรา ๒๙๙ ใหรางรฐธรรมนญนนเปนอนตกไป แตในกรณทศาลรฐธรรมนญเหนวาเปนการแกไขเพมเตมหลกการพนฐานส าคญตามมาตรา ๓๐๐ ใหศาลรฐธรรมนญสงรางรฐธรรมนญนนกลบคนใหรฐสภาเพอพจารณาด าเนนการตามมาตรา ๓๐๒ ตอไป
(๘) ใหน ารางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมทศาลรฐธรรมนญไดวนจฉยแลววาไดตราขนโดยถกตองตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน หรอไมมขอความขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ ขนทลเกลาทลกระหมอมถวายภายในยสบวนนบแตวนทศาลรฐธรรมนญมค าวนจฉย เพอพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย และเมอประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ใหใชบงคบได และใหน าบทบญญตมาตรา ๑๕๖ และมาตรา ๑๕๗ มาใชบงคบโดยอนโลม แตมตยนยนตองมคะแนนเสยงไมนอยกวาสามในสของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา
มาตรา ๓๐๒ การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญตามมาตรา ๓๐๐ ใหกระท าไดตามหลกเกณฑและวธการตามมาตรา ๓๐๑ (๑) (๒) (๓) (๔) (๕) (๖) และ (๗) แลวใหประธานรฐสภาน ารางรฐธรรมนญแกไขเพมเตม สงใหคณะกรรมการการเลอกตงเพอด าเนนการใหพลเมองผมสทธเลอกตงออกเสยงประชามตกอนน ารางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมนนขนทลเกลาทลกระหมอมถวาย ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการออกเสยงประชามต
ในกรณทพลเมองผมาใชสทธออกเสยงประชามตโดยเสยงขางมากไมเหนชอบดวยในการทจะใหออกใชเปนรฐธรรมนญ ใหรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมนนเปนอนตกไป แตถาพลเมองผมาใชสทธออกเสยงประชามตโดยเสยงขางมากเหนชอบดวยในการทจะใหออกใชเปนรฐธรรมนญ ใหน ารางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมนนขนทลเกลาทลกระหมอมถวายภายในยสบวนนบแตวนทมการออกเสยงประชามต เพอพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย และเมอประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ใหใชบงคบได
มาตรา ๓๐๓ ทกรอบหาปนบแตวนทรฐธรรมนญนใชบงคบ ใหส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎรแจงไปยงสภาผแทนราษฎร วฒสภา คณะรฐมนตร ศาลฎกา ศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครองสงสด และองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐ เพอใหแตงตงผทรงคณวฒฝายละหนงคน ประกอบกนเปนคณะผทรงคณวฒอสระประเมนผลการใชบงคบรฐธรรมนญ
๑๒๔
ในกรณทคณะผทรงคณวฒอสระตามวรรคหนงเหนสมควรแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ ใหเสนอรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมตอสภาผแทนราษฎร วฒสภา และคณะรฐมนตร พจารณาด าเนนการตามอ านาจหนาทตอไป และประกาศใหประชาชนทราบเปนการทวไปดวย
๑๒๕
บทเฉพาะกาล
------------
มาตรา ๓๐๔ ใหคณะองคมนตรซงด ารงต าแหนงอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญนเปนคณะองคมนตรตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน
มาตรา ๓๐๕ ใหสภานตบญญตแหงชาตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ ท าหนาท สภาผแทนราษฎร วฒสภา และรฐสภาตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน จนกวา จะมการประชมรฐสภาเปนครงแรกตามมาตรา ๑๓๖
ในระหวางเวลาตามวรรคหนง ถาบทบญญตใดในรฐธรรมนญนหรอกฎหมายอนบญญตให ประธาน สภาผแทนราษฎร ประธานวฒสภา หรอประธานรฐสภา เปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ ใหประธานสภานตบญญตแหงชาตเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ
ในวาระเรมแรก หากปรากฏวาเมอตองมการประชมรฐสภาเปนครงแรกตามมาตรา ๑๓๖ แลว แตยง ไมมวฒสภา ใหสภานตบญญตแหงชาตท าหนาทวฒสภาตอไป เวนแตการพจารณาใหบคคลด ารงต าแหนงและ การถอดถอนจากต าแหนงตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน จนกวาจะมวฒสภาตามรฐธรรมนญน และกจการใดทสภานตบญญตแหงชาตไดด าเนนการในระหวางเวลาดงกลาว ใหมผลเปนการด าเนนการของวฒสภา และในกรณทบทบญญตใดในรฐธรรมนญนหรอกฎหมายอนบญญตใหประธานวฒสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ ใหประธานสภานตบญญตแหงชาตเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ
มใหน าบทบญญตเกยวกบสมาชกสภาผแทนราษฎรตามมาตรา ๑๐๓ มาตรา ๑๐๔ มาตรา ๑๐๕ มาตรา ๑๑๐ มาตรา ๑๑๑ มาตรา ๑๑๒ มาตรา ๑๑๕ มาตรา ๑๑๖ มาตรา ๑๑๙ บทบญญตเกยวกบวฒสภาตามมาตรา ๑๒๑ มาตรา ๑๒๓ มาตรา ๑๒๔ บทบญญตเกยวกบการตองหามมใหด ารงต าแหนงทางการเมองตามมาตรา ๒๐๖ มาตรา ๒๑๙ วรรคสาม มาตรา ๒๔๗ และบทบญญตแหงกฎหมายใดทหามมใหบคคลด ารงต าแหนงทางการเมอง มาใชบงคบกบการด ารงต าแหนงของสมาชกสภานตบญญตแหงชาต
ใหน าบทบญญตมาตรา ๑๖๒ มาใชบงคบกบการสนสดของสภานตบญญตแหงชาตดวยโดยอนโลม
มาตรา ๓๐๖ เพอประโยชนในการจดใหมพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญและกฎหมายอนทจ าเปน ใหสภาปฏรปแหงชาตและคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ ยงคงปฏบตหนาทตอไปและสนสดลงในวนเปดประชมรฐสภาเปนครงแรก ตามมาตรา ๑๓๖
เพอประโยชนแหงการขจดสวนไดเสย หามมใหกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญด ารงต าแหนงสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา ขาราชการการเมอง สมาชกสภาทองถน คณะผบรหารทองถนหรอผบรหารทองถน หรอเจาหนาทหรอผด ารงต าแหนงใดในพรรคการเมองหรอกลมการเมอง ภายในสองปนบแตวนทพนจากต าแหนงตามวรรคหนง
๑๒๖
มาตรา ๓๐๗ ใหคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญด าเนนการยกรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญและรางพระราชบญญตดงตอไปน แลวเสนอใหสภานตบญญตแหงชาตพจารณา โดยมใหน า บทบญญตเกยวกบกฎหมายเกยวดวยการเงนตามมาตรา ๑๔๗ วรรคสอง และมาตรา ๑๕๐ มาใชบงคบ ในกรณน สภานตบญญตแหงชาตตองพจารณารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญและรางพระราชบญญตดงกลาวใหแลวเสรจภายในเวลาทก าหนด ดงน
(๑) รางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา รางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองและกลมการเมอง และรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง ใหแลวเสรจภายในหกสบวนนบแตวนทไดรบรางจากคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ
(๒) รางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญตามมาตรา ๑๕๙ (๒) (๕) (๖) (๗) (๘) (๙) (๑๐) (๑๑) และ (๑๒) ใหแลวเสรจภายในหนงรอยยสบวนนบแตวนทไดรบรางจากคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ
(๓) รางพระราชบญญตทคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญเหนวามความจ าเปนเพอใหบรรลตามเจตนารมณของรฐธรรมนญนและไดยกรางและเสนอตอสภานตบญญตแหงชาต ใหแลวเสรจภายในหนงรอยยสบวนนบแตวนทไดรบรางจากคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ
ในการพจารณารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญและรางพระราชบญญตตามวรรคหนง ใหสภานตบญญตแหงชาตแตงตงคณะกรรมาธการวสามญขนเพอพจารณารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญและรางพระราชบญญตดงกลาว โดยในคณะกรรมาธการวสามญนนตองประกอบดวยกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ ไมนอยกวาสองคนเปนกรรมาธการดวย
เมอสภานตบญญตแหงชาตใหความเหนชอบกบรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญตามวรรคหนง (๑) หรอ (๒) แลว กอนน าขนทลเกลาทลกระหมอมถวายเพอพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย ใหสงใหศาลรฐธรรมนญพจารณาความชอบดวยรฐธรรมนญตามมาตรา ๑๖๓
ในกรณทพนก าหนดเวลาตามวรรคหนงแลว แตสภานตบญญตแหงชาตยงพจารณารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญหรอรางพระราชบญญตตามวรรคหนงไมแลวเสรจ ใหถอเสมอนวาสภานตบญญตแหงชาตไดใหความเหนชอบรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญหรอรางพระราชบญญตทคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญเสนอ และใหด าเนนการดงตอไปน
(๑) ใหประธานสภานตบญญตแหงชาตน ารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญทคณะกรรมาธการ ยกรางรฐธรรมนญเสนอ สงใหศาลรฐธรรมนญภายในเจดวนเพอพจารณา และใหน าความในมาตรา ๑๖๓ มาใชบงคบ แลวใหนายกรฐมนตรด าเนนการตามมาตรา ๑๕๖ โดยพลน
(๒) ใหนายกรฐมนตรน ารางพระราชบญญตทคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญเสนอ ขนทลเกลาทลกระหมอมถวายโดยพลนเพอทรงลงพระปรมาภไธย
ในระหวางทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและ การไดมาซงสมาชกวฒสภา พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองและกลมการเมอง และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง ตามวรรคหนง (๑) ยงไมมผลใชบงคบ
๑๒๗
ใหพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชก วฒสภา พ.ศ. ๒๕๕๐ พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. ๒๕๕๐ และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง พ.ศ. ๒๕๕๐ ยงคงใชบงคบตอไปเฉพาะเทาทไมขดหรอแยงตอรฐธรรมนญน จนกวาพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญดงกลาวจะมผลใชบงคบ
ในกรณทสภาปฏรปแหงชาตใหความเหนชอบรางพระราชบญญตใดแลว ใหเสนอรางพระราชบญญตนนตอสภานตบญญตแหงชาตเพอพจารณาตอไป ในกรณทเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน ใหเสนอตอคณะรฐมนตรเพอด าเนนการตอไป ในการพจารณารางพระราชบญญตทสภาปฏรปแหงชาตเสนอ ใหสภานตบญญตแหงชาตแตงตงคณะกรรมาธการวสามญขนเพอพจารณารางพระราชบญญตดงกลาว โดยในคณะกรรมาธการวสามญนนตองประกอบดวยสมาชกสภาปฏรปแหงชาตไมนอยกวาหนงในสามเปนกรรมการ
มาตรา ๓๐๘ ในวาระเรมแรกนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน (๑) ใหด าเนนการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรตามรฐธรรมนญนใหแลวเสรจภายในเกาสบวน และ
ด าเนนการใหไดมาซงสมาชกวฒสภาตามรฐธรรมนญนใหแลวเสรจภายในหนงรอยหาสบวน ทงน นบแตวนทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญตามมาตรา ๓๐๗ วรรคหนง (๑) มผลใชบงคบ โดยใหคณะกรรมการ การเลอกตงท าหนาทด าเนนการจดการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาตามรฐธรรมนญน แทนคณะกรรมการด าเนนการจดการเลอกตงตามมาตรา ๒๖๘
ในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรทวไปครงแรกภายหลงวนประกาศใชรฐธรรมนญน ผมสทธ สมครรบเลอกตงตองเปนสมาชกพรรคการเมองใดพรรคการเมองหนงหรอกลมการเมองใดกลมการเมองหนงแตเพยงพรรคการเมองเดยวหรอกลมการเมองเดยวไมนอยกวาสามสบวนนบถงวนเลอกตง เวนแตเปนสมาชกกลมการเมองทจดตงขนตงแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน จะเปนสมาชกนอยกวาสามสบวนกได
(๒) ใหคณะบคคลซงประสงคจะจดตงขนเปนกลมการเมองตามรฐธรรมนญน ไปแจงเปนกลมการเมองตอคณะกรรมการการเลอกตงซงตองรบแจงโดยเรว และเมอไดแจงแลว ใหมสทธสงบคคลผเปนสมาชกของกลมการเมองนน เขาสมครรบเลอกตงไดตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา
(๓) มใหน าบทบญญตเกยวกบลกษณะตองหามตามมาตรา ๑๒๔ (๕) และมาตรา ๑๒๕ วรรคสอง มาใชบงคบกบผซงเคยเปนสมาชกวฒสภาตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐
(๔) เมอครบสามปนบแตวนเรมตนสมาชกภาพ ใหสมาชกวฒสภาตามมาตรา ๑๒๑ (๑) (๒) และ (๓) ทงหมดพนจากสมาชกภาพ และใหสมาชกวฒสภาตามมาตรา ๑๒๑ (๔) จ านวนกงหนง พนจากสมาชกภาพโดยการจบสลาก และมใหน าบทบญญตเกยวกบลกษณะตองหามตามมาตรา ๑๒๔ (๕) และมาตรา ๑๒๕ วรรคสอง รวมทงบทบญญตเกยวกบวาระการด ารงต าแหนงและการหามด ารงต าแหนงตดตอกนเกนหนงวาระตามมาตรา ๑๒๖ วรรคสอง มาใชบงคบกบบคคลดงกลาวในการไดมาซงสมาชกวฒสภาคราวถดไปหลงจากทบคคลดงกลาวสนสดสมาชกภาพตามมาตราน โดยหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการไดมาซงสมาชกวฒสภาแทนต าแหนง ทวางลงดวยเหตดงกลาว ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทน
๑๒๘
ราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา ทงน ใหด าเนนการใหแลวเสรจภายในเกาสบวนนบแตวนทต าแหนงดงกลาวนนวางลง
มาตรา ๓๐๙ ใหคณะรฐมนตรทบรหารราชการแผนดนอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญน คงเปนคณะรฐมนตรตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน และใหพนจากต าแหนงทงคณะเมอคณะรฐมนตรทตงขนใหมตามรฐธรรมนญนเขารบหนาท
ใหคณะรกษาความสงบแหงชาตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ พนจากต าแหนงทงคณะพรอมกบคณะรฐมนตรทบรหารราชการแผนดนอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญนดวย
มใหน าบทบญญตเกยวกบการใหความเหนชอบใหบคคลด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรตามมาตรา ๑๗๒ คณสมบตและลกษณะตองหามตามมาตรา ๑๗๕ และการสนสดความเปนรฐมนตรตามมาตรา ๑๘๕ (๔) (๗) และ (๘) มาใชบงคบกบการด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรและรฐมนตรทบรหารราชการแผนดนอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญน
ในวาระเรมแรก มใหน าบทบญญตเกยวกบการพจารณาใหความเหนชอบของวฒสภาตามมาตรา ๑๗๔ มาใชบงคบกบรฐมนตรทพระมหากษตรยจะทรงแตงตงเปนครงแรกตามรฐธรรมนญน
มาตรา ๓๑๐ ใหตลาการศาลรฐธรรมนญซงด ารงต าแหนงอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญน เปนตลาการศาลรฐธรรมนญตามรฐธรรมนญน และใหคงด ารงต าแหนงตอไปจนกวาจะสนสดวาระ โดยใหเรมนบวาระตงแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง และใหด าเนนการสรรหาตลาการศาลรฐธรรมนญแทนต าแหนงทวางใหเปนไปตามมาตรา ๒๒๙ ใหแลวเสรจภายในหกสบวนนบแตวนทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยศาลรฐธรรมนญ และวธพจารณาคดของศาลรฐธรรมนญมผลใชบงคบและคณะรฐมนตรทตงขนใหมตามรฐธรรมนญนเขารบหนาทแลว ทงน ตามหลกเกณฑและวธการทบญญตไวในมาตรา ๒๓๐ และมาตรา ๒๓๑
บรรดาคดหรอการใดทอยในระหวางด าเนนการของศาลรฐธรรมนญตามวรรคหนงใหศาลรฐธรรมนญตามมาตรานด าเนนการตอไป แตในระหวางทยงมไดมการตราพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย ศาลรฐธรรมนญและวธพจารณาคดของศาลรฐธรรมนญ ใหน าขอก าหนดเกยวกบวธพจารณาและการท าค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญทใชอยในวนกอนวนประกาศใชรฐธรรมนญนมาใชไปพลางกอน จนกวาจะตราพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญแลวเสรจตามมาตรา ๓๐๗ วรรคหนง (๒)
ใหกรรมการการเลอกตงซงด ารงต าแหนงอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญน เปนกรรมการการเลอกตงตามรฐธรรมนญน และใหคงด ารงต าแหนงตอไปจนสนสดวาระตามวาระทมอยเดมในวนกอนวนประกาศใชรฐธรรมนญน โดยใหเรมนบวาระตงแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง
ใหกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตซงด ารงต าแหนงอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญน เปนกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตตามรฐธรรมนญน และใหคงด ารงต าแหนงตอไปจนกวาจะสนสดวาระ โดยใหเรมนบวาระตงแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง และใหด าเนนการสรรหากรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตแทนต าแหนงทวางใหเปนไปตามมาตรา ๒๗๑ ใหแลวเสรจภายในหกสบวนนบแตวนทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาการปองกนและปราบปรามการทจรตมผลใชบงคบ และ
๑๒๙
คณะรฐมนตรทตงขนใหมตามรฐธรรมนญนเขารบหนาทแลว ทงน ตามหลกเกณฑและวธการทบญญตไวในมาตรา ๒๗๑
ใหกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดนซงด ารงต าแหนงอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญน เปนกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดนตามรฐธรรมนญน และใหคงด ารงต าแหนงตอไปจนกวาจะสนสดวาระตามวาระทมอยเดมในวนกอนวนประกาศใชรฐธรรมนญน โดยใหเรมนบวาระตงแตวนทไดรบการแตงตง และมใหน าบทบญญตทบญญตใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยวตามมาตรา ๒๗๐ วรรคส มาใชบงคบกบบคคลดงกลาวในการแตงตงกรรมการตรวจเงนแผนดนหรอผวาการตรวจเงนแผนดนขนใหมเปนครงแรกตามรฐธรรมนญน
ใหบคคลตามมาตรานปฏบตหนาทตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญหรอกฎหมายทเกยวของ ทใชบงคบอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญนตอไป จนกวาจะมการตราพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญหรอกฎหมายใหเปนไปตามรฐธรรมนญนขนใชบงคบ เวนแตบทบญญตใดขดหรอแยงกบรฐธรรมนญน ใหใชบทบญญตแหงรฐธรรมนญนแทน
ผซงด ารงต าแหนงหรอเคยด ารงต าแหนงกรรมการหรอผด ารงต าแหนงใดในองคกรตามรฐธรรมนญทบญญตไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ จะเขารบการสรรหาเปนกรรมการหรอผด ารงต าแหนงตางๆ ในองคกรตามรฐธรรมนญซงมหนาทตรวจสอบการใชอ านาจรฐตามรฐธรรมนญน มได
มาตรา ๓๑๑ ใหด าเนนการรวมองคกรผตรวจการแผนดนและคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต เขาดวยกนเปนผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชน โดยใหด าเนนการดงน
(๑) ใหผตรวจการแผนดนซงด ารงต าแหนงอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญน เปนผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนตามรฐธรรมนญน และใหคงด ารงต าแหนงตอไปจนกวาจะสนสดวาระ โดยใหเรมนบวาระตงแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง
(๒) ใหกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตซงอยปฏบตหนาทกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญน ปฏบตหนาทเปนผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนตามรฐธรรมนญน และให คงปฏบตหนาทตอไปจนกวาจะมการสรรหาผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนตามรฐธรรมนญน ซงตองด าเนนการใหแลวเสรจภายในหกสบวนนบแตวนทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนมผลใชบงคบ และคณะรฐมนตรทตงขนใหมตามรฐธรรมนญนเขารบหนาทแลว
(๓) ใหด าเนนการสรรหาผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนสวนทยงขาดอยเพอใหครบจ านวนตามมาตรา ๒๗๕ ซงตองด าเนนการไปพรอมกบการสรรหาตาม (๒) และตองด าเนนการใหแลวเสรจภายในหกสบวนนบแตวนทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนมผลใชบงคบ และคณะรฐมนตรทตงขนใหมตามรฐธรรมนญนเขารบหนาทแลว
(๔) ใหจดตงส านกงานผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนโดยการรวมส านกงานผตรวจการแผนดนและส านกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตเขาดวยกน และใหบคลากรของทงสองหนวยงานดงกลาวคงด ารงต าแหนงและใหไดรบสทธประโยชนอนตามทไดรบอยเดมไปพลางกอนจนกวาพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนจะมผลใชบงคบ
๑๓๐
ผซงเคยด ารงต าแหนงผตรวจการแผนดนหรอกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตในวนกอนวนประกาศใชรฐธรรมนญน จะเขารบการสรรหาเปนผตรวจการแผนดนและพทกษสทธมนษยชนตามรฐธรรมนญน มได
มาตรา ๓๑๒ ในวาระเรมแรก มใหน าบทบญญตดงตอไปน มาใชบงคบกบกรณตางๆ ภายใตเงอนไขดงตอไปน
(๑) มใหน าบทบญญตมาตรา ๒๐๑ วรรคสอง ทก าหนดใหตองจดท างบประมาณรายรบและงบประมาณรายจายประจ าป มาใชบงคบกบการจดท างบประมาณแผนดนส าหรบปงบประมาณทถดจากปงบประมาณทประกาศใชรฐธรรมนญน
(๒) มใหน าบทบญญตมาตรา ๒๐๗ มาใชบงคบกบการพจารณาด าเนนการเพอแตงตงหรอยายขาราชการพลเรอน หรอใหบคคลดงกลาวพนจากต าแหนง จนกวาจะตรากฎหมายตามมาตรา ๒๐๗ และมการแตงตงคณะกรรมการตามกฎหมายดงกลาว ซงตองไมเกนหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน
มาตรา ๓๑๓ ในวาระเรมแรก ใหด าเนนการตางๆ ดงตอไปนใหแลวเสรจภายในเวลาทก าหนด (๑) ใหตรากฎหมายเกยวกบสทธในการอทธรณการลงโทษทางวนยตามมาตรา ๒๑๙ วรรคหา รวมทง
กฎหมายเกยวกบคณะกรรมการซงเปนองคกรบรหารงานบคคลของผพพากษาหรอตลาการตามมาตรา ๒๒๕ ใหแลวเสรจภายในหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน
(๒) ใหตรากฎหมายเกยวกบการชขาดอ านาจหนาทระหวางศาลตามมาตรา ๒๒๒ ใหแลวเสรจภายในหนงรอยยสบวนนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน
(๓) ใหออกระเบยบทประชมใหญศาลฎกาวาดวยวธพจารณาคดตามมาตรา ๒๔๑ (๑) และ (๒) ใหแลวเสรจภายในหกสบวนนบแตวนทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภาตามมาตรา ๓๐๗ ใชบงคบ
มาตรา ๓๑๔ บรรดาบทกฎหมายใดทมเนอหาขดหรอแยงตอรฐธรรมนญน ใหผรกษาการตามกฎหมายนนและคณะรฐมนตรด าเนนการเพอใหมการตราหรอการแกไขเพมเตมกฎหมายนนใหแลวเสรจภายในสองปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน
มาตรา ๓๑๕ บรรดาการใด ๆ ทไดรบรองไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ วาเปนการชอบดวยกฎหมายและรฐธรรมนญ รวมทงการกระท าทเกยวเนองกบกรณดงกลาวไมวากอนหรอหลงวนประกาศใชรฐธรรมนญน ใหถอวาการนนและการกระท านนชอบดวยรฐธรรมนญน
ผรบสนองพระบรมราชโองการ ..........................................
