พชจเอม: มมมองกระแสโลก

ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต

คานา

จนถงปจจบน นบเปนเวลากวา 15 ปแลว ทมการปลกและใชประโยชนจากพชดดแปลงพนธกรรมเพอการพาณชยในประเทศตางๆ ขอมลดานความปลอดภยทางชวภาพจากองคกรระดบนานาชาตหลายองคกรระบวา ยงไมเคยมรายงานผลกระทบตอสขภาพทเปนผลจากการบรโภคพชดดแปลงพนธกรรมในประชากรของประเทศทอนญาตใหมการใชพชเหลาน สาหรบประเทศไทยนน แมจะยงไมมการปลกพชดดแปลงพนธกรรมในเชงพาณชย แตอนญาตใหนาเขาขาวโพดและถวเหลองดดแปลงพนธกรรมเพอตอบสนองตอความตองการของอตสาหกรรมอาหารและอาหารสตว ตงแตป พ.ศ. 2542 แตในสวนของงานวจยและพฒนาภายในประเทศนน ไดชะลอตวลงนบจากป พ.ศ. 2544 ท ครม. ไดมการรบทราบขอเสนอของสมชชาคนจนซงเสนอใหยตการทดสอบพชดดแปลงพนธกรรมทกชนดในระดบไรนา จนกวาการจดทา พรบ.ความปลอดภยทางชวภาพ ซงเปนกฎหมายในการควบคมดแลพชดดแปลงพนธกรรมเปนการเฉพาะแลวเสรจ

ในสหภาพยโรปมการปลกขาวโพดดดแปลงพนธกรรมเพอการพาณชยในประเทศสเปน โปรตเกส สาธารณรฐเชค โรมาเนย และสโลวาเกย รวมทงมการทดสอบความปลอดภยทางชวภาพภาคสนามของพชดดแปลงพนธกรรมในอกหลายประเทศ นอกจากนน ประเทศในกลมอาเซยนมการปลกพชดดแปลงพนธกรรมเพอการคาเพมมากขน โดยประเทศฟลปปนสเรมปลกขาวโพดดดแปลงพนธกรรมตงแตป พ.ศ. 2546 ประเทศพมาเรมปลกฝายดดแปลงพนธกรรมในป พ.ศ. 2550 ประเทศเวยดนาม และอนโดนเซย อยระหวางขนตอนสดทายของการทดสอบพชดดแปลงพนธกรรมในภาคสนามและกระบวนการขออนญาตเพอปลกในเชงการคา ดงนน ประเทศไทยจงจาเปนตองมการตดตามสถานภาพและความกาวหนาในเทคโนโลยดงกลาวเพอใหเทาทนตอประชาคมโลก เอกสารฉบบน รวบรวมขอมลสถานภาพพชดดแปลงพนธกรรมในแงตางๆ ตงแตพนฐานของการพฒนาพชดดแปลงพนธกรรม สถานภาพแนวโนมการวจยและพฒนา และสถานภาพการปลกเพอการพาณชยของประเทศตางๆ รวมทง นาเสนอสถานภาพลาสดของประเทศไทย ทงในแงการวจยพฒนา การกากบดแล ประเดนทาทายทประเทศไทยจะตองเผชญ และขอเสนอแนวทางมาตรการเพอรองรบในเรองดงกลาว

ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาตหวงเปนอยางยงวา เอกสารฉบบนจะเปนประโยชนตอนกวชาการ ผทเกยวของกบการกาหนดนโยบาย และผทสนใจในการใชเปนขอมลประกอบการวเคราะหเพอนาไปสการพฒนาทเหมาะสมของประเทศตอไป

ดร.กญญวมว กรตกร ผอานวยการ

ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต

สารบญ

หนา บทท 1 พชดดแปลงพนธกรรมและความปลอดภย 1 บทท 2 สถานภาพและทศทางการวจยและพฒนาพชดดแปลงพนธกรรม 7 บทท 3 สถานภาพและประเดนทาทายสาหรบประเทศไทย 13 เอกสารอางอง 19

บทท 1 พชดดแปลงพนธกรรมและความปลอดภย

การปรบปรงพนธพชโดยใชเทคโนโลยพนธวศวกรรม

พนธวศวกรรม (genetic engineering) เปนเทคโนโลยทใชในการดดแปลงพนธกรรม หรอการตดตอพนธกรรม เพอนาสารพนธกรรม (ยน) ทควบคมลกษณะทตองการถายเขาสเซลลสงมชวตทตองการดดแปลงพนธกรรม ซงโดยปกตสงมชวตแตละชนดจะมเครองมอและกลไกสาหรบการตดและตอ สารพนธกรรมตามธรรมชาตอยแลว จากความกาวหนาทางชววทยาระดบโมเลกล เทคโนโลยชวภาพ ชวเคม ตลอดจนวทยาศาสตรชวภาพในสาขาตางๆ ทาใหคนพบกลไกและเขาใจหลกการการตดตอ สารพนธกรรมของสงมชวตในธรรมชาตนนๆ จนมการพฒนาเปนเทคโนโลยทมประสทธภาพ และเปนเครองมอสาคญสาหรบการปรบปรงพนธสงมชวตใหมลกษณะทเหมาะสมมากยงขน ปจจบนมการใชประโยชนจากเทคโนโลยพนธวศวกรรมทงทางการเกษตร การแพทย และอตสาหกรรม โดยสงมชวตทไดรบการปรบปรงพนธดวยพนธวศวกรรมจะเรยกวา สงมชวตดดแปลงพนธกรรม (Genetically Modified Organism) หรอ จเอมโอ (GMOs) ในกรณทเปนพชจะเรยกวา พชดดแปลงพนธกรรม หรอพชจเอม

การปรบปรงพนธพชเปนการเปลยนแปลงองคประกอบทางพนธกรรมของพชเพอใหไดพนธทมลกษณะดกวาเดม ในการปรบปรงพนธโดยทวไปจะใชวธการปรบปรงพนธแบบดงเดม (conventional breeding) ดวยการคดเลอกพนธพอและพนธแมซงมลกษณะดตามตองการ แลวนาเกสรตวผจากดอกของพนธพอมาผสมกบเกสรตวเมยบนดอกของพนธแม เมลดทไดจากการผสมเกสรดวยวธการน จะมลกษณะทไดจากทงพนธพอและพนธแม กลายเปนพชพนธใหม ซงตองมการคดเลอกและผสมพนธซาอกหลายครง จงจะไดพนธทมลกษณะดของพอแมรวมกนอย เนองจากมการผสมกนของสารพนธกรรมของพนธพอและแมแบบสม จงมกใชระยะเวลานานในการคดเลอกลกผสมทมเพยงลกษณะดของพอและแมตามตองการ โดยปราศจากลกษณะอนๆ ทไมพงประสงคทอาจมอยในพนธพอหรอแม นอกจากน ยงมขอจากดของแหลงสารพนธกรรมทควบคมลกษณะทเปนประโยชนตอพชและการเกษตรบางลกษณะทอาจไมมอยในแหลงพนธกรรมของพนธพชทตองการปรบปรง อาท ลกษณะตานทานโรคและแมลง หรอการเพมคณคาทางโภชนาการของผลผลต ดงนน การสงถายสารพนธกรรมโดยเทคโนโลยพนธวศวกรรม จงเปนวธการปรบปรงพนธทสามารถกาวขามขอจากดในดานแหลงพนธกรรมได (รปท 1)

การผสมและคดพนธแบบดงเดม พนธวศวกรรม

นาเฉพาะยนสรางสมาใสในสายพนธ

ทตองการ

รปท 1 การปรบปรงพนธพชแบบดงเดม (conventional breeding) เปรยบเทยบกบพนธวศวกรรม ทมา: จนตนา จนทรเจรญฤทธ (พ.ศ. 2555)

1

ในชวงระยะเวลากวา 40 ปทผานมา มการนาพนธวศวกรรมมาใชประโยชนเปนจานวนมาก เรมจากการพฒนาจลนทรยดดแปลงพนธกรรม ซงมองคประกอบของเซลลและพนธกรรมทไมซบซอน โดยในป พ.ศ. 2525 มการนาจลนทรยดดแปลงพนธกรรมมาผลตอนซลนรกษาโรคเบาหวาน ปจจบนมการใชจลนทรยดดแปลงพนธกรรมในการผลตวคซน ฮอรโมน และเอนไซมในระดบอตสาหกรรมหลายชนด ตอจากนน ไดนาองคความรเกยวกบการตดตอพนธกรรมในจลนทรยมาพฒนาตอยอดตอเพอใชตดตอพนธกรรมในพช สาหรบการปรบปรงพนธพชดวยพนธวศวกรรมมวธการถายยนเขาสพชหลายวธ โดยวธทมการใชมากทสดม 2 วธ ไดแก การใชแบคทเรย Agrobacterium tumefaciens และการใชเครองยงอนภาค ซงจะสงผานสารพนธกรรมทควบคมลกษณะทตองการใหแสดงออกเขาไปสเซลลของพช เมอเซลลพชเจรญเตบโตและแบงเซลล เซลลทแบงออกมากจะมยนทไดรบการถายทอดและสามารถแสดงลกษณะของยนนนๆ ดวย (รปท 2)

รปท 2 วธการพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมดวยเทคโนโลยพนธวศวกรรม ทมา: Mirkov (2003)

2

ประโยชนและขอกงวลเกยวกบพชดดแปลงพนธกรรม 1. ประโยชน

การพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมมวตถประสงคเพอพฒนาพนธพชใหมการแสดงออกของลกษณะ (trait) ทพงประสงค รวมถงลกษณะบางประการทไมสามารถทาใหเกดขนไดโดยวธการปรบปรงพนธแบบดงเดม เทคโนโลยพนธวศวกรรมสามารถปรบปรงพนธพชไดหลายรปแบบท งการเพมลกษณะทดทมอยในพนธกรรมสงมชวตนน หรอกาจดลกษณะทไมพงประสงค หรอ สรางลกษณะทไมมในพนธกรรมพชนนมากอน (รปท 3) ลกษณะเหลานสวนใหญเปนลกษณะทชวยแกไขปญหาในการผลตพช เชน ลกษณะตานทานตอแมลงศตรพช ลกษณะตานทานตอโรคทเกดจากเชอแบคทเรย ราและไวรส ลกษณะทนทานตอสภาพอากาศหรอดนทไมเหมาะสม หรอลกษณะเพมธาตอาหารทมคณคาทางโภชนาการ เปนตน และในอนาคตแนวโนมการพฒนาพนธวศวกรรมพช ไดมงเนนไปทการพฒนาใหพชสามารถผลตสารทางเวชภณฑตางๆ รวมทงแกปญหาทางพลงงาน อตสาหกรรม สงแวดลอม ตลอดจนการรบมอกบปญหาโลกรอน ปจจบนไดมการใชวธทางพนธวศวกรรมในการพฒนาพนธพชในพชทมความสาคญทางเศรษฐกจหลายชนด และพชดดแปลงพนธกรรมบางชนดไดรบอนญาตใหมการปลกในเชงการคาแลว

เพมปรมาณยนทนแลง

ออยทนตอสภาวะแลง

ใสยนท สรางวตามนเอ เขาไป

ขาวสทองวตามนเอสง

ดงยนทกอใหเกดภมแพออก

ถวลสงทไมมสารกอภมแพ

เพมลกษณะทดทมอยในพนธกรรมสงมชวตนน

สรางลกษณะทดทไมมในพนธกรรมสงมชวตนน

กาจดลกษณะทไมพงประสงค

รปท 3 คณสมบตของพนธพชทสามารถพฒนาดวยเทคโนโลยพนธวศวกรรม ทมา: จนตนา จนทรเจรญฤทธ (พ.ศ. 2555)

2. ขอกงวล

พชดดแปลงพนธกรรมเปนพชทไดรบการปรบปรงพนธโดยการสอดแทรกสารพนธกรรมทแสดงออกลกษณะทตองการในสารพนธกรรมของพช (Conner และคณะ, 2003) ซงสารพนธกรรมดงกลาวเปนสารพนธกรรมทมอยในธรรมชาตของสงมชวตใดๆ แตอาจไมเคยมมากอนในพชชนดนนๆ กได ตามหลกการสากลพชดดแปลงพนธกรรมทกชนดตองผานขนตอนการประเมนความปลอดภยเพอยนยนวาพชดดแปลงพนธกรรมมความปลอดภยไมแตกตางไปจากพชชนดนนกอนไดรบการดดแปลงพนธกรรม ทเรยกกนวา การประเมนความเสยง (risk assessment) หรอการประเมนความปลอดภยทางชวภาพ (biosafety) โดย ทาการประเมนผลกระทบตอสงแวดลอมและสขอนามยมนษย ในประเดนตางๆ อยางครอบคลม ถถวน ตามหลกการ และวธการทางวทยาศาสตร (Thomas and Fuchs, 2002) การทดสอบมการดาเนนการแบบ

3

ทละขนตอน (step-by-step) ตงแตระดบหองปฏบตการ ระดบโรงเรอน (โรงเรอนกระจก และ/หรอ โรงเรอนตาขาย) และการทดลองในภาคสนามตอไป โดยมหลกการประเมนความปลอดภยทางชวภาพ โดยสรป ดงน

1) อยบนพนฐานทางวทยาศาสตร (science-based) ตองมเหตผลทสามารถอธบายไดดวยหลกการทางวทยาศาสตร

2) อยบนพนฐานของผลตผล จะตองทาการประเมนทตวผลตผล มใชทกระบวนการพฒนา แตอาจนาขอมลการพฒนาเปนขอมลประกอบการประเมนได

3) อยบนพนฐานของการประเมนแบบเปนกรณๆ ไป (case-by-case) ทาการประเมนในแตละ สายพนธของสงมชวตทมการพฒนาขน

4) อยบนพนฐานการประเมนเปนขนตอน (step-by-step) จะตองมระบบในการประเมน โดยเรมจากโรงเรอนทปดมดชดกอน จงจะทาการประเมนในโรงเรอนทควบคมบางสวน และภาคสนามตอไปได

5) อยบนพนฐานของความคนเคย (familiarity) หรอความเทยบเทา (substantial equivalence) ตองมการเปรยบเทยบกบพชสายพนธเดมทไมไดดดแปลงพนธกรรม หากไดผลเหมอนกบพชสายพนธเดมถอวามความคนเคยเทยบเทาไมแตกตางไปจากพชสายพนธเดม

6) อยบนพนฐานทสาธารณชนไดมสวนรวม (public participation) ใหสาธารณชนไดมสวนรวมในการพจารณาผลการประเมนความเสยง กอนการตดสนใจ

สาหรบการทดสอบความปลอดภยทางชวภาพของพชดดแปลงพนธกรรมจะตองดาเนนการทดสอบ

เพอประเมนความปลอดภยทางชวภาพทงความปลอดภยตอสงแวดลอมและความปลอดภยตอการบรโภคเปนอาหาร โดยในแตละดานจะมการประเมนในเรองตางๆ ดงน

1. การทดสอบความปลอดภยทางชวภาพดานสงแวดลอม - คณสมบตดานพนธกรรม (genotype) และลกษณะทแสดงออก (phenotype) รวมทง

ประวตความปลอดภยของสงมชวตทเกยวของกบการดดแปลงพนธกรรม - ศกยภาพในการเปนวชพช (weediness) - การถายทอดยนผานละอองเรณไปสพชพนธปาหรอพชพนธใกลเคยง (gene flow) - การสงถายยนขามสายพนธ (horizontal gene transfer) - ผลกระทบตอสงมชวตทมใชเปาหมาย (non-target organisms)

2. การทดสอบความปลอดภยทางชวภาพดานอาหาร - คณสมบตดานพนธกรรม (genotype) และลกษณะทแสดงออก (phenotype) รวมทง

ประวตความปลอดภยของสงมชวตทเกยวของกบการดดแปลงพนธกรรม - การตรวจสอบองคประกอบสาคญทางโภชนาการ (nutrition) - ประเมนโอกาสกอพษ (toxicity) - ประเมนโอกาสกอภมแพ (allergenicity)

4

ทงน พชดดแปลงพนธกรรมจาเปนตองผานการประเมนวามความปลอดภย จงจะไดรบอนญาตใหดาเนนการทดสอบในขนตอนทสงขน ดงนน จงมเพยงพชดดแปลงพนธกรรมทปลอดภยแลวเทานนทไดรบการอนญาตใหปลกเพอใชประโยชนในเชงการคา นอกจากน หลงไดรบอนญาตใหมการใชประโยชนยงมระบบการจดการความเสยง (risk management) เพอกากบดแล ตรวจสอบ และควบคม เพอปองกนมใหเกดผลกระทบใดๆ แตกตางไปจากพชทไมไดดดแปลงพนธกรรม และจากประวตการบรโภคพชดดแปลงพนธกรรมทไดรบอนญาตใหจาหนายในเชงพาณชยในชวงเวลากวา 15 ปทผานมา ยงไมปรากฏวามรายงานการเกด ผลกระทบตอสขภาพของผบรโภคแตอยางใด

พ.ศ. 2546 ราชสมาคมขององกฤษ (Royal Society) รายงานวา การดดแปลงพนธกรรมมไดมสวนทาใหอาหารปลอดภยนอยไปกวาพชชนดเดยวกนทไดจากการปรบปรงพนธแบบดงเดม และยงไมมหลกฐานใดทบงบอกวาอาหารจากพชดดแปลงพนธกรรมกอใหเกดภมแพ

พ.ศ. 2547 องคการอนามยโลก (WHO) ระบวา อาหารจากพชดดแปลงพนธกรรมทมในทองตลาดลวนผานกระบวนการประเมนความปลอดภยมาแลวทงสน จงไมมความนาจะเปนทจะกอใหเกดความเสยงในการบรโภค ยงไปกวานน ยงไมเคยมรายงานผลกระทบตอสขภาพทเปนผลมาจากการบรโภคอาหารจากพชดดแปลงพนธกรรมในประชากรของประเทศทอนญาตใหมการใชพชเหลาน

พ.ศ. 2550 ศนยนานาชาตเพอการคาและการพฒนาอยางยงยน (International Centre for Trade and Sustainable Development – ICTSD) ระบวา จากหลกฐานทางวทยาศาสตรทปรากฎตงแตเรมมการใชประโยชนจากพชดดแปลงพนธกรรมเชงพาณชยจนกระทงปจจบน บงชวาสงมชวตดดแปลงพนธกรรมยงไมมผลกระทบตอสงแวดลอมและตอสขภาพอนามยมนษย

5

6

บทท 2 สถานภาพและทศทางการวจยและพฒนาพชดดแปลงพนธกรรม

การสรางพชดดแปลงพนธกรรมมวตถประสงคทสาคญ คอ การปรบปรงความสามารถของพช โดย

ระยะแรกของเปาหมายการวจยมงเนนการปรบปรงใหไดคณสมบตทางการเกษตรทตองการ ระยะถดมาเนนดานเพมคณภาพอาหาร ระยะทสามเรมเปลยนทศทางสการผลตสารทางเภสชภณฑ และระยะทสเปนการพฒนาพชใหมลกษณะเพอพลงงานและสงแวดลอม (Tzotzos และคณะ, 2009) โดยมการคาดการณแนวโนมผลตภณฑจากการวจยพชดดแปลงพนธกรรมททยอยออกสตลาดและผบรโภคในชวงเวลาตางๆ สรปได ดงรปท 4

รปท 4 แนวโนมผลตภณฑพชดดแปลงพนธกรรมในอนาคต

ทมา: ดดแปลงจาก Tzotzos และคณะ (2009)

การพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมเพอปรบปรงลกษณะทางการเกษตร เปนเปาหมายในยคแรกของการวจยและพฒนาพชดดแปลงพนธกรรม ตวอยางงานวจย เชน การพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมใหมลกษณะตานทานตอแมลงศตรพช หรอลกษณะทนทานตอสารปราบวชพช เปนตน

การพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมเพอคณภาพทางอาหาร มทงการพฒนาเพอเพมคณคาทางอาหาร และการพฒนาเพอกาจดคณสมบตบางประการทไมพงประสงคในพชอาหาร ยกตวอยางเชน การพฒนา ขาวสทอง (golden rice) ใหมเบตาแคโรทนสง หรอการพฒนาถวลสงดดแปลงพนธกรรมทมการกาจดยน ทกอใหเกดภมแพ (Dodo และคณะ, 2007) เปนตน

การพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมเพอผลตสารทางเภสชภณฑ เปนงานวจยทไดรบความสนใจอยางมากตงแตป พ.ศ. 2543 เปนตนมา โดยใชเซลลของพชเปนเสมอนโรงงานเพอผลตสารสาคญทางเภสชภณฑ ทงยาปฏชวนะ วคซน และสารชวเภสชภณฑ (biopharmaceutical) ตางๆ เชน ฮอรโมนหรอเอนไซมทใชทางการแพทย เปนตน (Goldstein และ Thomas, 2004)

7

การพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมเพอใหมลกษณะเพอพลงงานและสงแวดลอม เนนการพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมใหมองคประกอบทางชวเคมทเหมาะสมตอการเปนเชอเพลงชวภาพ หรอเพอผลตพลาสตกชวภาพ รวมถง การพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมใหเหมาะสมตอสงแวดลอมและการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ (climate change) ทงการพฒนาใหเปนพชดดแปลงพนธกรรมทใชสารอาหารและปยอยางมประสทธภาพ รวมถง ใหมลกษณะทนตอความเครยดทางกายภาพ (abiotic stress) ตางๆ เชน ทนตอความแหงแลง ทนตอภาวะนาทวม ทนตอสภาพดนเคม หรอทนตออณหภมสง เปนตน (Ahuja และคณะ, 2010)

ยงคงมการศกษาคนควาเพอพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมใหมลกษณะใหมๆ ทเปนประโยชนตอมนษยชาตอยางตอเนอง ไมจากดอยเฉพาะในประเทศทพฒนาแลวอยาง สหรฐอเมรกา แคนาดา และออสเตรเลยเทานน แตรวมไปถงกลมประเทศกาลงพฒนาทมศกยภาพสง เชน จน อนเดย อารเจนตนา บราซล เวยดนาม และแอฟรกาใต หรอแมแตประเทศในสหภาพยโรปหลายประเทศไดมรายงานถงการวจยพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมอยางตอเนอง โดยประเทศสหรฐฯ ยงคงเปนประเทศทเปนเจาของสทธบตรเกยวกบการพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมเพอการปรบตวทางการเกษตรมากทสด รองลงมา ไดแก ประเทศญปน จน เยอรมน และเกาหลใต ตามลาดบ (รปท 5) (Agrawala และคณะ, 2012)

รปท 5 ประเทศทเปนเจาของสทธบตรเกยวกบการพฒนาพชดดแปลงพนธกรรม เพอการปรบตวทางการเกษตร ระหวางป 1997 – 2007

ทมา: Agrawala และคณะ (2012) นอกจากงานวจยในพชทมการปลกกนอยางแพรหลายในปจจบน ไดแก ขาวโพด ถวเหลอง ฝาย และคาโนลา ซงสวนใหญพฒนาโดยบรษทเอกชน หนวยงานวจยภาครฐและสถาบนการศกษาในหลายประเทศ ไดใหความสาคญกบการพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมทเปนพชอาหารหลายชนด โดยเฉพาะอยางยง ขาวสาล ขาวโพด มนฝรง รวมทงขาว ซงเปนพชอาหารหลกทสาคญของประชากรไมตากวา 3,000 ลานคน หรอ ราว 50% ของประชากรโลก

นอกจากนยงมการพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมในพชทองถนทมความสาคญตอวถการดารงชวตของประชากรในแตละประเทศ โดยสวนใหญมงเนนเพอใชแกไขปญหาทไมสามารถแกไขไดดวยเทคโนโลยอน อาท

8

• จน: พรกและพรกหวานตานทานไวรส ถวลสงตานทานไวรส กะหลาปลตานทานไวรส ยาสบตานทานแมลง มะละกอตานทานไวรส และเมลอนตานทานไวรส

• อนเดย: ขาวฟางตานทานแมลง ถวลสงตานทานเชอรา ละหงตานทานแมลง มะเขอยาวตานทานแมลง และกลวยเสรมธาตเหลก

• เวยดนาม: มะละกอตานทานไวรส ยาสบตานทานไวรส กะหลาปลตานทานไวรส และถวเขยวตานทานโรค

• ญปน: มนฝรงตานทานไวรส มนฝรงตานทานแมลง สตรอเบอรตานทานเพลยแปง เบญจมาศตานทานไวรส และหญาสนามตานทานเชอรา

• มาเลเซย: ปาลมตานทานแมลงและปรบเปลยนองคประกอบกรดไขมน กลวยตานทานเชอรา ยางพาราผลตสารในเชงเภสช มะละกอตานทานไวรส สบปะรดตานทานโรคไสดา สมโอตานทานไวรส และมนเทศผลตวคซน

• อารเจนตนา: กระเทยมตานทานไวรส องนตานทานเชอรา สตรอเบอรตานทานเชอรา ทานตะวนตานทานเชอรา

การวจยและพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมจะตองผานกระบวนการดาเนนงานในหลายขนตอน ตงแต

การคนหายนควบคมลกษณะทตองการ การถายยน และการทดสอบความปลอดภยทางชวภาพ ซงการทดสอบความปลอดภยในภาคสนามถอเปนขนตอนสาคญอนจะทาใหไดมาซงผลการทดสอบ เพอใชในการประเมนความปลอดภยทางชวภาพ เหนไดจากการทหลายประเทศซงไมอนญาตใหปลกพชดดแปลงพนธกรรมเพอการคา ยงคงใหความสาคญกบการวจยและพฒนาพชดดแปลงพนธกรรม จนถงขนตอนการทดสอบความปลอดภยทางชวภาพในภาคสนาม อาท

• สหภาพยโรป มการทดสอบภาคสนามใน 20 ประเทศ เชน ฝรงเศส องกฤษ อตาล เนเธอรแลนด และเบลเยยม โดยพชทมการทดสอบ ไดแก ขาวโพด ถวเหลอง ขาวสาล และแอปเปล เปนตน

• เคนยา - พชทมการทดสอบในระดบภาคสนาม ไดแก ขาวโพด ฝาย มนสาปะหลง และมนเทศ • เวยดนาม - พชมการทดสอบในระดบภาคสนาม ไดแก ขาวเสรมวตามน ถวเหลอง และขาวโพด • อนโดนเซย - พชทมการทดสอบในระดบภาคสนาม ไดแก มนสาปะหลง ฝาย มนฝรง ถวเหลอง

และขาวโพด • อกนดา - พชทมการทดสอบในระดบภาคสนาม ไดแก ฝาย และกลวย • ไนจเรย - พชทมการทดสอบในระดบภาคสนาม ไดแก มนสาปะหลง

สถานภาพการปลกพชดดแปลงพนธกรรมเพอการคา

ป พ.ศ. 2555 นบเปนปท 17 ทมการปลกพชดดแปลงพนธกรรมเพอการคา โดยมจานวนพนทปลกทวโลกมากกวา 1,000 ลานไร โดยมประเทศทปลกพชดดแปลงพนธกรรมในเชงการคา จานวน 28 ประเทศ ซงเปนประเทศกาลงพฒนา 20 ประเทศ (ตารางท 1) และเปนปแรกทพนทปลกพชดดแปลงพนธกรรมในกลมประเทศกาลงพฒนาเพมขนจนมากกวาพนทปลกพชดดแปลงพนธกรรมในกลมประเทศอตสาหกรรม (รปท 6) โดยมสถานภาพของกลมประเทศทนาสนใจบางประเทศ ดงน

9

ตารางท 1 ประเทศทมการปลกพชดดแปลงพนธกรรมเชงการคาและพนทปลก ในป พ.ศ. 2555 (James, 2012)

ลาดบ ประเทศ พนทปลก (ลานไร)

พชดดแปลงพนธกรรมทปลก

1 สหรฐอเมรกา 434.4 ขาวโพด ถวเหลอง ฝาย คาโนลา ชการบท อลฟลฟา มะละกอ สควอซ 2 บราซล 228.8 ถวเหลอง ขาวโพด ฝาย 3 อารเจนตนา 149.4 ถวเหลอง ขาวโพด ฝาย 4 แคนาดา 72.5 คาโนลา ขาวโพด ถวเหลอง ชการบท 5 อนเดย 67.5 ฝาย 6 จน 25 ฝาย มะละกอ ปอปลาร มะเขอเทศ พรกหวาน 7 ปารากวย 21.5 ถวเหลอง ขาวโพด ฝาย 8 อฟรกาใต 18.1 ขาวโพด ถวเหลอง ฝาย 9 ปากสถาน 17.5 ฝาย 10 อรกวย 8.8 ถวเหลอง ขาวโพด 11 โบลเวย 6.3 ถวเหลอง 12 ฟลปปนส 5 ขาวโพด 13 ออสเตรเลย 4.4 ฝาย คาโนลา 14 พมา 1.9 ฝาย 15 เบอรคนา-ฟาโซ 1.9 ฝาย 16 เมกซโก 1.3 ฝาย ถวเหลอง 17 สเปน 0.6 ขาวโพด 18 ชล 0.6 ขาวโพด ถวเหลอง คาโนลา 19 โคลมเบย < 0.6 ฝาย 20 ฮอนดรส < 0.6 ขาวโพด 21 โปรตเกส < 0.6 ขาวโพด 22 สาธารณรฐเชค < 0.6 ขาวโพด 23 อยปต < 0.6 ขาวโพด 24 สโลวาเกย < 0.6 ขาวโพด 25 โรมาเนย < 0.6 ขาวโพด 26 คอสตารกา < 0.6 ฝาย ถวเหลอง 27 ควบา < 0.6 ขาวโพด 28 ซดาน < 0.6 ฝาย

10

รปท 6 พนทปลกพชดดแปลงพนธกรรมเชงการคาในประเทศตางๆ ระหวางป พ.ศ. 2539 – 2555

ทมา: James (2012)

สหภาพยโรป

ปจจบนมประเทศสมาชกสหภาพยโรป 8 ประเทศ ทมการปลกพชดดแปลงพนธกรรมเพอการคา ไดแก สเปน โปรตเกส สาธารณรฐเชค โปแลนด สโลวาเกย โรมาเนย สวเดน และเยอรมน ตามลาดบ โดยทงหมดปลกขาวโพดตานทานตอหนอนเจาะลาตนขาวโพด หรอขาวโพดบท ยกเวนประเทศสวเดนและเยอรมนทปลกมนฝรงดดแปลงพนธกรรมทปรบเปลยนองคประกอบของแปง (Gomez-Galera และคณะ, 2012)

ประเทศบราซล บราซลเปนประเทศทมพนทปลกพชดดแปลงพนธกรรมเพอการคามากทสดเปนอนดบสองของโลก รองจากประเทศสหรฐอเมรกา โดยมพนทปลกเพมขนมากทสดตดตอกนเปนเวลา 3 ป ในป พ.ศ. 2553 พนทปลกเพมขน 19% หรอ 30 ลานไร บราซลมการปลกพชดดแปลงพนธกรรมเพอการคา 3 ชนด ไดแก ถวเหลองดดแปลงพนธกรรมทนทานตอสารกาจดวชพช ฝายดดแปลงพนธกรรมตานทานหนอนเจาะสมอฝาย หรอฝายบท และขาวโพดบท ปจจบน (พ.ศ. 2555) ถวเหลองทปลกในบราซลกวา 83% เปนถวเหลองดดแปลงพนธกรรม นอกจากนน เมอวนท 15 กนยายน พ.ศ. 2554 บราซลไดอนญาตใหปลกถวพนโต (pinto bean) ดดแปลงพนธกรรมตานทานไวรส Bean Golden Mosaic Virus (BGMV) ซงพฒนาโดย Brazilian Agricultural Research Cooperation (EMBRAPA) ซงเปนหนวยงานภายในประเทศเพอการคา โดยขณะนอยระหวางการขยายเมลดพนธ (seed multiplication) และคาดวาจะสามารถออกสทองตลาดไดภายในเวลา 2 ป (Tollefson, 2011)

11

ประเทศอนเดย อนเดยมพนทปลกพชดดแปลงพนธกรรมมากทสดในทวปเอเชย โดยมการปลกพชดดแปลงพนธกรรมเพอการคาจานวน 1 ชนด ไดแก ฝายบท ซงมการอนญาตมาตงแตป พ.ศ. 2545 ปจจบนมพนทปลก 66.25 ลานไร คดเปน 88% ของพนทปลกฝายทงหมดในอนเดย ทงน มการปลกฝายบท 6 สายพนธ จาก 5 หนวยงาน ไดแก สถาบนวจยฝายและมหาวทยาลยวทยาศาสตรเกษตร เมอง Dharwad บรษท JK Agri Genetics จากด บรษท Nath Seed จากด บรษท Metahelix Life Science จากด และบรษท มอนซานโต จากด (Herring, 2010) ประเทศจน

จนมพนทเพาะปลกพชดดแปลงพนธกรรมมากเปนอนดบ 2 ของทวปเอเชย (24 ลานไร ในป พ.ศ. 2554) โดยมพชดดแปลงพนธกรรมทไดรบอนญาตใหปลกในเชงการคาแลว 5 ชนด ไดแก ฝาย มะเขอเทศ พรกหวาน ปอปลาร และมะละกอ ทงน พชดดแปลงพนธกรรมทมการปลกมากทสดคอ ฝายบท ในป พ.ศ. 2554 มการปลกคดเปน 71.5% ของพนทปลกฝายทงหมด รวมทง อนญาตใหมการปลกมะละกอดดแปลงพนธกรรมตานทานไวรสใบดางวงแหวน (PRSV papaya) ของ South China Agricultural University เพอการคาในมลฑลกวางตง ตงแตป พ.ศ. 2550 ปจจบนมพนทการปลกมะละกอดดแปลงพนธกรรมคดเปน 90% ของการปลกมะละกอทงหมด โดยใน พ.ศ. 2553 มอตราการปลกเพมขน 15% จาก 28,000 ไร เปน 33,000 ไร นอกจากนน กระทรวงเกษตรของประเทศจนไดอนมตผลดานความปลอดภยทางชวภาพของขาวตานทานศตรพช (ขาวบท) และขาวโพดดดแปลงพนธกรรมผลตเอนไซมไฟเทส (phytase corn) เมอวนท 27 พฤศจกายน พ.ศ. 2552 โดยพชทงสองอยระหวางการขออนญาตใชในเชงการคา (Lagos และ Jie, 2012) ประเทศฟลปปนส ฟลปปนสอนญาตใหปลกขาวโพดบทเชงการคาครงแรกในป พ.ศ. 2545 ปจจบนอนญาตใหปลกขาวโพดดดแปลงพนธกรรม 8 สายพนธ ในจานวนนเปนขาวโพดดดแปลงพนธกรรมแบบรวมยน (stacked trait) Bt/HT 4 สายพนธ ในป พ.ศ. 2554 มพนทปลกรวมทงสน 3.75 ลานไร เพมขน 19% จากป พ.ศ.2553 และไดอนญาตใหปลกฝายดดแปลงพนธกรรมทนทานตอยาปราบวชพชในเชงการคาอก 1 สายพนธ ในปเดยวกน (USDA FAS, 2012a) ประเทศพมา พมาเปนประเทศลาสดในภมภาคอาเซยนทมการปลกพชดดแปลงพนธกรรมในเชงการคา มรายงานวาพบการปลกฝายบทในป พ.ศ. 2553 และมการพฒนาฝายบทในประเทศตงแตป พ.ศ. 2544 โดยกรมฝายและหมอนไหม กระทรวงเกษตรและชลประทานของพมา ซงผานการทดสอบในภาคสนามทเมองมณฑะเลยในป พ.ศ. 2549-2550 ใชชอเรยกสามญวา Ngwe chi 6 หรอ silver Sixth ปจจบน พมามพนทปลกฝายบทเพอการคาทงสน 1.8 ลานไร คดเปน 79% ของพนทปลกฝายทงหมด โดยมการปลกในเมองหงสาวด มณฑะเลย มาเกว และสะกาย (USDA FAS, 2012b)

12

บทท 3 สถานภาพและประเดนทาทายสาหรบประเทศไทย

ประเทศไทยไมอนญาตใหนาเขาพชดดแปลงพนธกรรม ยกเวนเพอการศกษาทดลอง โดยอาศยกลไกการควบคมของพระราชบญญตกกพช พ.ศ. 2507 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2542) ซงมประกาศกระทรวงกาหนดใหพชดดแปลงพนธกรรม 33 สปชส 51 สกล (genus) และ 1 วงศ (family) เปนสงตองหาม มใหนาเขา ยกเวนขาวโพดและถวเหลองทนาเขามาเพอเปนวตถดบในการผลตเปนอาหารหรอเพอใชในอตสาหกรรม ซงสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ออกประกาศกฎกระทรวงใหตดฉลากสนคาทมสวนผสมพชดดแปลงพนธกรรมในสวนผสมหลก (กาหนด threshold รอยละ 5 ของแตละสวนประกอบใน 3 อนดบแรก) เพอใหขอมลแกผบรโภค มาตรการทใชบงคบขางตนอาศยกลไกของกฎหมายทมอยในปจจบนซงมไดมเจตนารมณเพอใชควบคมดแลในเรองความปลอดภยทางชวภาพโดยตรง ดงนน กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงไดจดทา “รางพระราชบญญตความปลอดภยทางชวภาพเนองจากสงมชวตดดแปลงพนธกรรม พ.ศ. .... ” ทสอดคลองกบเจตนารมณของพธสารคารตาเฮนาฯ ซงประเทศไทยไดเขาเปนภาค โดยผานการอนมตหลกการจากคณะรฐมนตรเมอวนท 22 มกราคม พ.ศ. 2551 และอยระหวางปรบปรงความเรยบรอยของรางพระราชบญญตฯ โดยสานกงานคณะกรรมการกฤษฏกา ตามมตของคณะกรรมการกฤษฏกา ซงมการปรบหลกการและเนอหาบางสวน เพอใหสามารถปฏบตไดจรงอยางมประสทธภาพ

ประเทศไทยมการเตรยมความพรอมดานการกากบดแลความปลอดภยทางชวภาพของพชดดแปลงพนธกรรมมาอยางตอเนอง โดยสานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) ไดมบทบาทในการสรางความสามารถและเตรยมความพรอม ทงการวจยและความปลอดภยทางชวภาพในดานตางๆ ดงน ดานการวจยและพฒนาพชดดแปลงพนธกรรม สวทช. โดยศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต (ศช.) ไดดาเนนงานวจยดาน พชดดแปลงพนธกรรมมาตงแตป พ.ศ. 2528 โดยรวมกบมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ทาการวจยและพฒนาทางพนธวศวกรรมเพอพฒนาพนธพชดดแปลงพนธกรรมชนดตางๆ เพอใหมคณสมบตและคณภาพทดขนอยางตอเนอง ทงในแงการพฒนาพนธใหมความตานทานโรคตางๆ เชน มะละกอตานทานโรคใบดางวงแหวน มะเขอเทศตานทานโรคใบหงกเหลอง และการพฒนาพนธพชใหมคณลกษณะพเศษ เชน การชะลอการ รวงโรยของกลวยไม เปนตน ทงน งานวจยดงกลาวยงอยในระดบของการทดสอบในโรงเรอน

13

การกากบดแลการวจยพชดดแปลงพนธกรรมในประเทศเปนระบบอาสาสมคร โดยใชแนวทางปฏบตเพอความปลอดภยทางชวภาพสาหรบการดาเนนงานดานเทคโนโลยชวภาพสมยใหมหรอพนธวศวกรรม ทจดทาขนโดยคณะกรรมการเทคนคดานความปลอดภยทางชวภาพ (Technical Biosafety Committee - TBC) ซงม ศช. เปนฝายเลขานการ นอกจากน TBC ยงไดดาเนนการเพอเสรมสรางความสามารถ ในการกากบดแลงานวจยและพฒนาสงมชวตดดแปลงพนธกรรมของประเทศใหเปนไปตามแนวทางปฏบตฯ โดยกระตนและสนบสนนใหหนวยงานวจยภาครฐ มหาวทยาลยตางๆ และภาคเอกชนทมการทดลองวจยเกยวกบสงมชวตดดแปลงพนธกรรม ตงคณะกรรมการดานความปลอดภยทางชวภาพของแตละสถาบน (Institutional Biosafety Committee - IBC) ของตนเอง ทงยงจดการประชมเชงปฏบตการดานเทคนค วทยาการใหม รวมถงกฏระเบยบนานาชาตทเกยวของใหกบ IBC อยางตอเนอง ปจจบนมจานวน IBC ทวประเทศทงสน 36 แหง

ดานการทดสอบความปลอดภยทางชวภาพ การทดสอบความปลอดภยทางชวภาพของพชดดแปลงพนธกรรมในภาคสนาม ถอเปนขนตอน

ทจาเปนและมความสาคญในการวจยและพฒนาพชดดแปลงพนธกรรม แมวากลไกการขออนญาตทดสอบภาคสนามของประเทศไทยตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 25 ธนวาคม พ.ศ. 2550 มขนตอนทซบซอน ทงการจดทาขอเสนอโครงการ มาตรการในการควบคม และการรบฟงความเหนสาธารณะ รวมถงตองใหคณะรฐมนตรอนมตจงจะดาเนนการได แตกระทรวงเกษตรฯ โดยกรมวชาการเกษตรยงคงเหนความจาเปนในการเตรยมความพรอมเพอดาเนนการในเรองดงกลาว จงไดรวมกบ TBC คณะผเชยวชาญในสาขาตางๆ ทเกยวของ และ ศช. ดาเนนการจดทาขอเสนอโครงการการทดสอบความปลอดภยทางชวภาพของพชดดแปลงพนธกรรมภาคสนาม ใหเปนโครงการทดสอบฯ ทสามารถสรางความมนใจใหกบสงคมตอระบบการบรหารจดการการทดสอบในระดบภาคสนาม และใหไดขอมลการประเมนความเสยง และความปลอดภยทางชวภาพของพชดดแปลงพนธกรรม เพอใหเปนพนฐานสาหรบการตดสนใจทจะยอมรบหรอไมยอมรบการใชประโยชนจากพชดดแปลงพนธกรรมทไดดาเนนการทดสอบ ทงน ขอเสนอโครงการทดสอบฯ ภาคสนามไดคดเลอกพช

ตวอยางผลงาน: มะละกอดดแปลงพนธกรรมตานทานโรคใบดางวงแหวน มะละกอเปนพชเศรษฐกจชนดแรกทนกวจย ศช. ประสบผลสาเรจในการพฒนาสายพนธมะละกอทดดแปลง

พนธกรรมใหสามารถตานทานตอโรคใบดางวงแหวน ทเกดจากเชอไวรสทเรยกวา Papaya ringspot virus (PRSV) ไดในระดบโรงเรอน เชอไวรสดงกลาวกอใหเกดความเสยหายตอการปลกมะละกอเนองจากทาใหเกดการแพรระบาดในวงกวาง นอกเหนอจากความเสยหายทเกดจากการทาลายของเพลย

ทมวจยไดแยกสกดยนของเชอ PRSV ทเรยกวายนหอหมอนภาคไวรสหรอ coat protein gene และนาเขาไปตอกบพลาสมดพาหะเพอทาการถายยนเขาสสวนของคพภะทไดจากเมลดออนของมะละกอโดยใช gene gun จากนน ทาการเพาะเลยงเนอเยอจนกระทงพฒนาเปนตน โดยเรยกตนทไดวา “มะละกอดดแปลงพนธกรรมสายพนธแขกนวล p116/5 รน R0” จากการทดสอบความตานทาน พบวามะละกอทปรบปรงพนธโดยวธการนมความตานทานตอโรคสงและคงลกษณะทางพฤกษศาสตรประจาพนธ นอกจากน ยงมความสามารถในการตานทานตอเชอ PRSV ไดหลายสายพนธ (broad spectrum resistance) และสามารถสงถายความตานทานไปยงลกหลานจนถงประชากรรนท 5 (R5 )

สถานภาพปจจบน ไดดาเนนการทดสอบความปลอดภยทางชวภาพของมะละกอทดดแปลงพนธกรรมรนท 5 (R5) ในระดบโรงเรอนเรยบรอยแลว โดยไดขอมลเชงเปรยบเทยบดานผลกระทบตอสงแวดลอมของมะละกอดดแปลงพนธกรรมกบมะละกอพนธเดม เชน ผลกระทบตอแมลงทเปนประโยชนในการทาลายแมลงศตรธรรมชาตของมะละกอ เชน ไรตวหา ผลกระทบตอชนดและปรมาณของจลนทรยในดน ผลกระทบทมตอไวรสชนดอน ผลกระทบตอพชปลกตามหลง หากมการอนญาตใหปลกทดสอบพชดดแปลงพนธกรรมในระดบภาคสนาม ศช. มความพรอมทจะปลกทดสอบมะละกอดดแปลงพนธกรรมไดทนท

14

ดดแปลงพนธกรรมทพฒนาขนมาภายในประเทศ และมความพรอมในการทดสอบความปลอดภยทางชวภาพในระดบภาคสนามมากทสด 1 ชนด คอ มะละกอดดแปลงพนธกรรมตานทานโรคไวรสใบดางวงแหวน เปน พชตนแบบ

ในระหวางทดาเนนงานตามมตคณะรฐมนตร และยงไมมการทดสอบพชดดแปลงพนธกรรม ในภาคสนามจรง ศช. ไดรวมกบมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร และกรมวชาการเกษตร สรางความสามารถในการออกแบบและวางแผนแปลงทดลองภาคสนามของพชดดแปลงพนธกรรม ซงดาเนนการทดลองโดยใชพชทไมไดดดแปลงพนธกรรม เพอพฒนาตนแบบแปลงทดลองภาคสนามของพชดดแปลงพนธกรรม และสรางความมนใจใหกบสงคมในเรองประสทธภาพการควบคม การกระจายละอองเรณพชดดแปลงพนธกรรมจากแปลงทดลอง ในโครงการการศกษาชววทยาและ การกระจายเกสรของมะละกอดวยคอมพวเตอรโมเดลและสารสนเทศทางภมศาสตร ซงขอมลขนตนเหลานเปนแนวทางทนามาใชในการวางแผนแปลงปลกทดสอบในโครงการตนแบบการทดสอบความปลอดภย ทางชวภาพของมะละกอดดแปลงพนธกรรมภาคสนาม ทงยงเปนประโยชนตอการตดสนใจเชงนโยบายดานการบรหารจดการหากมการอนญาตใหทดสอบมะละกอดดแปลงพนธกรรมในอนาคต

ดานการประเมนความปลอดภยทางชวภาพ ในสวนของการเตรยมความพรอมในการประเมนความปลอดภยทางชวภาพดานอาหาร ศช. ไดทา

หนาทประเมนความปลอดภยของอาหารทไดจากพชดดแปลงพนธกรรม และใหขอเสนอแนะทางเทคนคและวชาการใหกบ อย. เพอเปนขอมลประกอบการพจารณาความปลอดภยของอาหารทไดจากเทคโนโลยชวภาพสมยใหม ภายใตบนทกขอตกลงความรวมมอทางวชาการเรอง “การใหคาปรกษาสาหรบการประเมนความปลอดภยของอาหารทไดจากเทคโนโลยชวภาพสมยใหม” โดย ศช. ใชกลไกคณะอนกรรมการเพอความปลอดภยทางชวภาพดานอาหาร และ TBC ทงยงไดจดทาหลกสตรนกประเมนความเสยงพชดดแปลงพนธกรรมดานสงแวดลอมและดานอาหาร เพอฝกและพฒนาผทาหนาทประเมน

ประเดนทาทายสาหรบประเทศไทย ปจจบนจาก 10 ประเทศ ทอยในสมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Association of

South East Asian Nations หรอ ASEAN) มเพยงประเทศไทย ลาว กมพชา และประเทศบรไน ทยงไมมนโยบายยอมรบการปลกพชดดแปลงพนธกรรมในเชงพาณชย หรอมนโยบายทเออใหเกดการทดสอบพชดดแปลงพนธกรรมในภาคสนาม อยางไรกตาม การยางเขาสประชาคมอาเซยนนบแตบดนจนถง พ.ศ. 2558 จะเปนกาวสาคญทประเทศไทยตองมการเตรยมพรอมในประเดนดงกลาว เนองจากหนงในเปาหมายสาคญของการสรางประชาคมอาเซยน คอ สงเสรมความรวมมอในดานเกษตรกรรม อตสาหกรรม การคา และการคมนาคม ดงนน ในสถานการณทไทยถกลอมรอบดวยประเทศเพอนบานทยอมรบการปลกพชดดแปลงพนธกรรม และบางประเทศมนโยบายสนบสนนการวจยและพฒนาพชดดแปลงพนธกรรม จะทาใหระบบการผลตทางการเกษตรของประเทศเพอนบานมประสทธภาพสงขนจากการปลกพชจเอม (เชน ใหผลผลตสง ทนโรคและแมลง ทนนาทวม/ภาวะแลง) ซงอาจสงผลใหประเทศไทยกลายเปนประเทศผซอหรอนาเขาสนคาเกษตรบางรายการเพมขนเนองจากไมสามารถแขงขนไดทงดานราคาและปรมาณ ทงยงอาจกระทบตออตสาหกรรมเมลดพนธซงประเทศไทยเปนผสงออกอนดบ 3 ในภมภาคเอเชยแปซฟค โดยภาคธรกจจะไมสามารถพฒนาและผลตเมลดพนธพชจเอมตอบสนองความตองการของประเทศคคาทมแนวโนมจะมความตองการเมลดพนธพชจเอมมากขน เชน เมลดพนธขาวโพด ซงอาจนาไปสการยายฐานการผลตเมลดพนธจากประเทศไทยไปยงประเทศทมความพรอมกวา เชน อนโดนเซย ทสามารถผลตเมลดพนธพชจเอมเพอการคาได

15

รปท 7 สถานภาพการวจยและพฒนาและการใชประโยชนพชดดแปลงพนธกรรมของประเทศตางๆ ทมา: ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต (พ.ศ. 2555)

ประเทศไทยจาเปนอยางยงทตองมนโยบายเรงสรางความพรอมในการปองกน ควบคม และกากบดแล

การใชประโยชนจากพชดดแปลงพนธกรรม รวมทง การสรางความเขมแขงในการวจยและพฒนาเพอเปนเจาของพนธพชและเทคโนโลยทเปนของไทย เพอลดความสญเสยความสามารถในการแขงขนของภาคเกษตรและอาหาร ควบคกบการสรางความรความเขาใจทถกตองแกสงคมไทย โดยอาจอาศยกลไกความรวมมอของประชาคมอาเซยนในการตอรองขอรบความชวยเหลอทางเทคนคจากประเทศพฒนาแลว (North-South Cooperation) รวมกน และการขอใชประโยชนจากสทธบตรเทคโนโลยจากเจาของสทธบตรโดยผานความชวยเหลอจากองคกรนานาชาตตางๆ โดยมขอเสนอแนวทางการดาเนนงาน ดงน

1) มาตรการดานการเตรยมความพรอมในการกากบดแล

- สรางความสามารถในการพสจนความเสยหายทเกดจากพชดดแปลงพนธกรรมตอความหลากหลายทางชวภาพ โดยสนบสนนการศกษาขอมลพนฐานเพอกาหนดคาพนฐานทางวทยาศาสตรของประเทศ เชน ขอมลพนธกรรมระดบยนของพชพนเมอง พชทองถน และพชเศรษฐกจ ทมศกยภาพในการพฒนาพชดดแปลงพนธกรรม หนวยงานเจาภาพประกอบดวยกระทรวงทรพยากรธรรมชาตฯ กระทรวงเกษตรฯ กระทรวงวทยาศาสตรฯ หนวยงานสนบสนนทนวจย และภาคมหาวทยาลย - สรางความสามารถในการควบคม ดแล และตดตามตรวจสอบพชดดแปลงพนธกรรมทอาจมการ

ลกลอบนาเขา โดยการจดตงหองปฏบตการตรวจวเคราะหและยนยนในพนททมเขตตดตอกบประเทศเพอนบาน การวจยและพฒนาเทคโนโลยชดตรวจ/เครองอตโนมตเพอการตรวจวเคราะหทรวดเรวแมนยาและสะดวก รวมถง การพฒนาระบบเฝาระวงทเปนเครอขายระหวางหองปฏบตการในพนทและหนวยปฏบตการวจยในสวนกลาง หนวยงานเจาภาพประกอบดวย กระทรวงเกษตรฯ กระทรวงวทยาศาสตรฯ และมหาวทยาลยในพนท - สรางความพรอมในการกากบดแลความปลอดภยทางชวภาพดานอาหารและสงแวดลอมของขาวโพด

และถวเหลองจเอมทมนโยบายใหนาเขามาใชประโยชนในอตสาหกรรม เพอเตรยมรองรบพชดดแปลงพนธกรรมอนๆ ทมแนวโนมจะมการใชเพมขนในอนาคต หนวยงานเจาภาพประกอบดวยกระทรวงเกษตรฯ กระทรวงสาธารณสข และกระทรวงวทยาศาสตรฯ

16

2) มาตรการสรางความสามารถในการพฒนาผลตภณฑและเทคโนโลยทเปนของไทย - กาหนดใหการวจยและพฒนาเทคโนโลยและพชดดแปลงพนธกรรมเปนยทธศาสตรของประเทศ โดยม

แผนทนาทางทระบพชยทธศาสตร ทศทางการพฒนาเทคโนโลยฐาน และเทคโนโลยตรวจสอบความปลอดภยทางชวภาพของพชดดแปลงพนธกรรม เพอสรางความสามารถในการพฒนาพชดดแปลงพนธกรรมทผานการพสจนความปลอดภยทางชวภาพและพฒนาเทคโนโลยทเปนของไทย โดยมเงอนไขเชงนโยบายทตองไดรบการสนบสนน คอ การมอบใหแกกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดย กรมวชาการเกษตรเปนผพจารณาอนญาตการทดสอบความปลอดภยทางชวภาพของพชดดแปลงพนธกรรมในระดบภาคสนาม หนวยงานเจาภาพประกอบดวยกระทรวงวทยาศาสตรฯ กระทรวงเกษตรฯ หนวยงานสนบสนนทนวจย และภาคมหาวทยาลย - สรางความรความเขาใจในทกกลมเปาหมาย ประชาชนไดรบขอมลและมความเขาใจเกยวกบ

เทคโนโลย ทราบถงประโยชนและโทษทมขอมลทางวทยาศาสตรสนบสนน เพอใหการตดสนใจของประชาชนอยบนฐานของความเขาใจทางวทยาศาสตร หนวยงานเจาภาพประกอบดวยกระทรวงศกษาธการ ภาคมหาวทยาลย กระทรวงวทยาศาสตรฯ กระทรวงเกษตรฯ กระทรวงสาธารณสข และกระทรวงพาณชย

17

18

เอกสารอางอง

African Biosafety Network of Expertise. Status of Crop Biotechnology in Africa. Available at http://www.nepadbiosafety.net/for-regulators/resources/subjects/biotechnology/status-of-crop-biotechnology-in-africa

Agrawala, S., Bordier, C., Schreitter, V., Karplus, V. 2012. Adaptation and Innovation: An Analysis of Crop Biotechnology Patent Data, OECD Environment Working Papers, No. 40, OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/5k9csvvntt8p-en

Ahuja, I., de Vos, R.C., Bones, A.M, Hall, R.D. 2010. Plant molecular stress responses face climate change. Trends in Plants Science, 15 (12): 664 – 674.

Alexander J. Stein and Emilio Rodríguez-Cerezo. 2009. The global pipeline of new GM crops: Implications of asynchronous approval for international trade. JCR Scientific and Technical Reports.

Conner, A. J, Glare T. R., and Nap, J. 2003. The Release of Genetically Modified Crops into the Environment: Part II Overview of Ecological Risk Assessment. Plant Journal, 33: 19 - 46.

Dodo, H.W., Konan, K.N., Chen, F.C., Egnin, M. and Viquez, O.M. 2007. Alleviating peanut allergy using genetic engineering: the silencing of the immunodominant allergen Ara h 2 leads to its significant reduction and a decrease in peanut allergenicity. Plant Biotechnology Journal, 6 (2): 135 – 145.

GAIN, USDA FAS. 2010. New technologies aiding Burmese cotton farmers , GAIN report no. BM0025, USDA FAS, 3 Nov 2010. Washington D.C., USA

GAIN, USDA FAS. 2012. Philippine Biotechnology Situation and Outlook. Grain Report. GAIN, USDA FAS. 2012. China: Agricultural Biotechnology Annual 2012. Grain Report Number:

CH12046 USDA FAS, 13 July 2012. Washington D.C., USA Gaskell, G., Allum, N. and Stares, S. 2003. European and Biotechnology in 2002.

Eurobarometer 58.0. European Commission, Brussels. George B. Fuller. 2005. Use and Regulation of Genetically Modified Organisms. Report of the

APO Study Meeting on Use and Regulation of Genetically Modified Organisms held in China, 18-23 November 2002.

Goldstein, D.A. and Thomas, J.A. 2004. Biopharmaceuticals derived from genetically modified plants. QJM: An International Journal of Medicine, 97: 705–716

Gomez-Galera, S., Twyman, R.M., Sparrow, P., Van Droogenbroeck, B., Custers, R., Capell, T. and Christou, P. 2012. Field trials and tribulations—making sense of the regulations for experimental field trials of transgenic crops in Europe. Plant Biotechnology Journal, 10: 511 – 523.

Herring, R.J. 2010. Epistemic brokerage in the bio-property narrative: contributions to explaining opposition to transgenic technologies in agriculture. New Biotechnology, 27 (5): 614–622.

19

International Centre for Trade and Sustainable Development (ICTSD). 2007. Biotechnology: Adressing Key Trade and Sustainability Issue. 93 pp.

James, C. 2012. Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops: 2012. ISAAA Brief No. 44 ISAAA: Ithaca, NY.

Swapan K. Datta. 2004. Rice biotechnology: A need for developing countries. AgbioForum, 7 (1&2), 31-35.

Tao Tan, Jintao Zhan and Chao Chen. 2011. The Impact of Commercialization of GM Rice in China. American-Eurasian J. Agri. & Environ. Sci., 10(3): 296-299.

The Royal Society. 2003. Genetically modified plants for food use and human health. http://www.royalsoc.ac.uk/gmplants/. July 2007. 2pp.

Thomas, J.A. and Fuchs, R.L. 2002. Biotechnology and Safety Assessment. Academic press Publishing, California, USA.

Tollefson, J. 2011. Brazil cooks up transgenic bean. Nature. 478: 168. Tzotzos, G.T., Head, G.P. and Hull R. 2009. Genetically Modified Plants: Assessing Safety and

Managing Risk. World Health Organization . 2004. World 20 Questions on Genetically Modified Food.

http://www.who.int/foodsafety/publications/biotech/20questions/en. 8pp. August 2007.

20