КОЛЕКТИВНО ДЕЈСТВУВАЊЕКОЛЕКТИВНО ДЕЈСТВУВАЊЕ

Што се подразбира под Што се подразбира под пимот колективно пимот колективно

дејствување?дејствување? Под пимот Под пимот колективно дејствувањеколективно дејствување се се

подразбира дејствувањето превземено од подразбира дејствувањето превземено од некоја група на луѓе, некоја група на луѓе, во насока наво насока на остварување на согледаните споделени остварување на согледаните споделени вредности на нејзините членови.вредности на нејзините членови.

Се чини сосема логично да се очекува дека Се чини сосема логично да се очекува дека луѓето кои имаат некој заеднички интерес ќе луѓето кои имаат некој заеднички интерес ќе дејствуваат врз основа на нив а во правец на дејствуваат врз основа на нив а во правец на остварување на тој свој заеднички интерес. остварување на тој свој заеднички интерес.

Така на пример пензионерите ќе дејствуваат Така на пример пензионерите ќе дејствуваат да добијат повисоки пензии или пак рударите да добијат повисоки пензии или пак рударите заеднички ќе дејствуваат за да обезбедат заеднички ќе дејствуваат за да обезбедат поголема безбедност во рударските окна и т.н.поголема безбедност во рударските окна и т.н.

Дали луѓето секогаш Дали луѓето секогаш учествуваат во колективна учествуваат во колективна

акција?акција? Искуствата покажуваат дека ова не е секогаш Искуствата покажуваат дека ова не е секогаш

случај и дека често многу луѓе одбиваат да случај и дека често многу луѓе одбиваат да учествуваат во некоја колективна акција иако учествуваат во некоја колективна акција иако би можеле да добијат од нејзиниот успех што би можеле да добијат од нејзиниот успех што сигурно се коси со претпоставката за сигурно се коси со претпоставката за рационалност на човековото однесување. рационалност на човековото однесување.

Повеќе социолошки истражувања докажуваат Повеќе социолошки истражувања докажуваат дека дека рационалниот личен интересрационалниот личен интерес често често води во води во недејствувањенедејствување тогаш кога тогаш кога индивидуите имаат шанса да добијат нешто индивидуите имаат шанса да добијат нешто од концесиите кои ги прави целата група, од концесиите кои ги прави целата група, независно од тоа дали тие биле активни или независно од тоа дали тие биле активни или не.не.

„„Проблем на слободниот Проблем на слободниот стрелец”стрелец”

Оваа појава се состои во тоа да некои поединци Оваа појава се состои во тоа да некои поединци настојуваат настојуваат да ги максимизираат своите да ги максимизираат своите награди а да ги минимизираат своите награди а да ги минимизираат своите трошоцитрошоци т.е. активности во конкретни социјални т.е. активности во конкретни социјални ситуации ситуации

На пример ако пензиите се покачат како резултат На пример ако пензиите се покачат како резултат на активноста на голема група на пензионери, на активноста на голема група на пензионери, сите пензионери ќе добијат покачување сите пензионери ќе добијат покачување вклучувајки ги и оние кои не направиле ништо. вклучувајки ги и оние кои не направиле ништо.

Неговата значајност е во тоа што Неговата значајност е во тоа што ги поткопуваги поткопува способностите на интересните групи и способностите на интересните групи и социјалните движења за мобилизација на поголем социјалните движења за мобилизација на поголем број на луѓе.број на луѓе.

Од што зависи учеството Од што зависи учеството во колективните во колективните

активности?активности? Дали еден поединец ке одлучи да се вклучи во Дали еден поединец ке одлучи да се вклучи во

одредено колективно дејствување или неодредено колективно дејствување или не е е загатка за социологија уште од времето на загатка за социологија уште од времето на објавување на класичните трудови на Макс Вебер објавување на класичните трудови на Макс Вебер за овој проблем.за овој проблем.

Социологија забележала дека Социологија забележала дека колку граѓаните колку граѓаните се посиромашни толку веројатноста дека се посиромашни толку веројатноста дека луѓето ќе останат пасивни е поголемалуѓето ќе останат пасивни е поголема..

Единствено решение на проблемот на Единствено решение на проблемот на слободниот стрелец е моменталната слободниот стрелец е моменталната понуда на понуда на “екстра поттици”“екстра поттици” кои се поголеми од кои се поголеми од очекуваните цели на колективното дејствување. очекуваните цели на колективното дејствување. Овие поттици можат да бидат во форма на Овие поттици можат да бидат во форма на признание, престиж или психолошка награда признание, престиж или психолошка награда (пофалба или чувство на гордост) за (пофалба или чувство на гордост) за партиципација во активноста.партиципација во активноста.

Теорија на разменаТеорија на размена Еден од обидите за моделирање на овој Еден од обидите за моделирање на овој

процес претставува процес претставува теоријата на теоријата на размената.размената.

Теоријата на размената Теоријата на размената го сфаќа го сфаќа социјалниот поредок како непланиран социјалниот поредок како непланиран исход од чиновите на размена меѓу исход од чиновите на размена меѓу членовите на општествоточленовите на општеството и која и која настојува да покаже на кој начин луѓето настојува да покаже на кој начин луѓето настојуваат да ги максимизираат своите настојуваат да ги максимизираат своите награди и да ги минимизираат награди и да ги минимизираат трошоците на конкретни социјални трошоците на конкретни социјални ситуации. ситуации.

Оваа теорија има Оваа теорија има две главни варијанти:две главни варијанти: Теоријата на рационалниот изборТеоријата на рационалниот избор Антрополошко-разменската теоријаАнтрополошко-разменската теорија

Теоријата на Теоријата на рационалниот изборрационалниот избор

Теоријата на рационалниот изборТеоријата на рационалниот избор или како или како уште се нарекува уште се нарекува теорија на рационалното теорија на рационалното дејствувањедејствување го лоцира го лоцира изворот на поредокотизворот на поредокот во личнате добивки кои индивидуите ги во личнате добивки кои индивидуите ги постигнуваат во кооперативната размена. постигнуваат во кооперативната размена.

Теоријата на рационален избор има основа во Теоријата на рационален избор има основа во теоријата на Адам Смит за поделбата на теоријата на Адам Смит за поделбата на трудот уште од 18 век според која трудот уште од 18 век според која скриената скриената рака на слободниот пазаррака на слободниот пазар ги води разумните ги води разумните самозаинтересирани индивидуи кон самозаинтересирани индивидуи кон постигање на јавна благосостојба постигање на јавна благосостојба иако тоа иако тоа никогаш не е нивна намера.никогаш не е нивна намера.

Дали ова теорија е Дали ова теорија е применлива само во применлива само во

економијата?економијата? Оваа теорија би можела да се примени и во Оваа теорија би можела да се примени и во

настојувањата настојувањата социолошки да се објасни социолошки да се објасни севкупниот социјален животсевкупниот социјален живот па дури и за па дури и за таквите облици на социјалниот живот како што таквите облици на социјалниот живот како што се семејството, љубовните односи, чувството се семејството, љубовните односи, чувството на колективен алтруизам и одговорноста.на колективен алтруизам и одговорноста.

Концептот за рационалниот избор исто така се Концептот за рационалниот избор исто така се прифаќа и во прифаќа и во политикологијатаполитикологијата во чии рамки се во чии рамки се испитуваат сметките кои стојат зад испитуваат сметките кои стојат зад политичките заложби, гласачкото однесување, политичките заложби, гласачкото однесување, протестните движења и зад доброволните и протестните движења и зад доброволните и принудните колективни организации. принудните колективни организации.

Антрополошко-Антрополошко-разменската теоријаразменската теорија

Антрополошко-разменската теоријаАнтрополошко-разменската теорија смета дека смета дека поредокот и остварувањето на индивидуалните поредокот и остварувањето на индивидуалните добивки се добивки се резултат на заднинската ритуална и резултат на заднинската ритуална и симболичка природа на нештата што се разменуваат.симболичка природа на нештата што се разменуваат.

Оваа теорија произлезе од фактот дека пазарните Оваа теорија произлезе од фактот дека пазарните институции во институции во неиндустријализираните општестванеиндустријализираните општества се се многу порудиментирани од колку во модерните многу порудиментирани од колку во модерните општества и економии. Во нив постои размена но таа општества и економии. Во нив постои размена но таа содржи содржи еден важен елемент на обврскаеден важен елемент на обврска додека пак за разлика од нив модерните или како уште додека пак за разлика од нив модерните или како уште ги викаме пазарни општества се засновани на изборот. ги викаме пазарни општества се засновани на изборот.

Споредбата на двата вида општества доведе до Споредбата на двата вида општества доведе до тезататезата дека дека уредениот колективен живот е предуслов а уредениот колективен живот е предуслов а не последица на самозаинтересираниот избор.не последица на самозаинтересираниот избор.

Повеќе теренски истражувања на неиндустриските Повеќе теренски истражувања на неиндустриските заедници идентификуваа заедници идентификуваа две основни форми на две основни форми на обврзувачка размена:обврзувачка размена:

1.1. реципрочна размена на дарови реципрочна размена на дарови 2.2. редистрибутивна политичка разменаредистрибутивна политичка размена