8 Te Drejtat e Njeriut Ne Konfliktet e Armatosura

8/18/2019 8 Te Drejtat e Njeriut Ne Konfliktet e Armatosura

1/16

Valon Murati

Dhjetor, 2015

Prishtinë


2/16

Nocioni i të drejtës

ndërkombëtare humanitareObjekti i të drejtës ndërkombëtare humanitare është të

rregullojë armiësitë me ëllim !butjen e "uajtje"e #$eanPictet%&

' drejta ndërkombëtare humanitare (ërmbledh (arimedhe rregulla ë rregullojnë ku)rin e (ërdorimit të *orcësgjatë kon+ikte"e të armatosura dhe i ku)!ojnë të drejtat e(alë"e në kon+ikt ë të (ërdorin metodat dhe mjetet elu*tës si(as !gjedhjes së tre, në mënrë ë-

.ë kursehen njerë!it #ci"ilët në këtë rast% të cilët nuk janë të(ër*shirë drejt(ërdrejtë në lu*time/

.ë ku)!ojë e*ektin e dhunës #edhe (ër lu*tëtarët% "etëm (ëra sa është e ne"ojshme (ër ëllimet e lu*tës&


3/16

' drejta ndërkombëtare humanitare

dhe të drejtat e njeriut' drejta ndërkombëtare humanitare hn në

"e(rim në kohë lu*te-jo garanton të drejtat thelbësore të njeriut gjatë

një kon+ikti të armatosur& .ë drejtat thelbësore janë- e drejta (ër jetë, ndalimi i

sklla"ërisë, ndalimi i torturës dhe trajtime"e të tjeranjerë!ore si dhe ndalimi i !batimit (ra(a"e(rues të*arëdo ligji&

.ë gjitha të drejtat e njeriut (raktikisht garantohennë kohë (aeje- .ë drejtat e njeriut kresisht krijohen dhe mbrohen

në relacionin në mes të indi"idit dhe shtetit&


4/16

Mbrojtja e të drejta"e themelore

nga DNDisa mënra të mbrojtjes së të drejta"e themelore të

njeriut nga DN-Mbrojtja e "iktima"e të lu*tës duhet të bëhet (a asnjë

diskriminimMbrojtja e jetës, (osaërisht të ci"ilë"e dhe atre ë nuk

janë të (ër*shirë në kon+ikt, duke ku)!uar edhe mundësin edënimit me "dekje

Mbrojtja e mjete"e të ne"ojshme të jetesësNdalimi absolut i torturës dhe trajtimit njerë!orNdalimi absolut i sklla"ërisëO*rimi i garanci"e juridike (ër të reali!uar të drejtat e

garantuaraMbrojtja e jetës së *ëmijës dhe *amiljes 3es(ekti (ër religjionin


5/16

istoriku i mbrojtjes së tëdrejta"e të njeriut në kon+iktet

e armatosura4ashtësia-Me e(isode të mbrojtjes së të drejta"e dhe dinjitetit të të

mundur"e dhe (o(ullsisë së treMesjeta- 4u*ta si e drejtë natrore ë buron nga so"raniteti shtetëror 4u*tërat e drejta dhe të (adrejta3oli i rishterimit dhe 6slamit

ohët moderne-3ritja e "iktima"e ci"ile si (asojë e rritjes së e*ektit

shkatërrues të armë"eenr Dunant dhe krijimi i omitetit Ndërkombëtar të rittë u #1789%

O: dhe ndalimi i lu*tësrijimi i DN;së me sistemin e on"enta"e të


6/16

istoriku i mbrojtjes së tëdrejta"e të njeriut në kon+iktet

e armatosura=han =hak 3usoi (ararendës i DN;së moderne->4u*ta nuk është marrëdhënie në mes të njerë!"e

(or midis shtete"e dhe indi"idët janë armi krejt

të rastësishëm, jo si njerë! a(o tetarë, (or siushtarë/ jo si shtetas të "endit të tre (or simbrojtësit e tij?Meë objekti i lu*tës ështëshkatërrimi i shtetit armik, (ala tjetër ka të drejtë

të "ras mbrojtësit gjatë kohës ë ata mbajnëarmë, (or me të hedhur armët dhe me t@udorë!uar, ata (ushojnë së eni armi a(o "egla tëarmikut dhe bëhen (ërsëri thjesht njerë!, jetët etë cilë"e askush nuk ka drejtë t@i marrë&A


7/16

istoriku i mbrojtjes së të

drejta"e të njeriut në kon+iktete armatosuraenr Dunant shkroi Një Kujtim nga Solferino në "itin 1782 (ërbetejën në mes të ustrisë dhe *orca"e 6talo;Brance!e në "itin

175C në ol*erino&i re!ultat kresisht i moskujdesit ndaj të (lagosur"e (as

betejës humbën jetën 22&000 austriakë dhe 1E&000 *rance!ë&Në libër Dunant bëri d (ro(o!ime ë ndrshuan (ërgjithmonëkarakterin e kon+ikte"e të armatosura- Në do "end të ngrihej një shoatë "ullnetare ndihme, ë do të

ushtrohej në kohë (aeje ë të ndihmonte shërbimin mjekësortë ushtrisë në rast lu*te/

htetet të miratonin një (arim ndërkombëtar të (acenueshëm,të siguruar (ërmes miratimit të një kon"ente, (ër të mbrojturs(italet ushtarake dhe (ersonelin mjekësor&

i re!ultat e (ro(o!imit të (arë u krijua ri i u, ndërsa sire!ultat i (ro(o!imit të dtë, u miratua on"enta e


8/16

istemi i kon"enta"e të


9/16

Ndalimi i mjete"e jonjerë!ore dhe

(er)de në lu*tëDeklarata e Petrogradit 1787 sh(allte ndalimin e te(ruar të

armë"e (ër të shkaktuar "uajtje të (ane"ojshme e ë nuk ishtenë (ër(uthje me ëllimet e lu*tës&

3regullat e agës #17CC dhe 1C0E%

Neni 22 i 3regullores së agës (ër ligjet dhe !akonet e lu*tës nëtokë (roklamon- >Palët ndërlu*tuese nuk kanë të drejtë ë të!gjedhin në mënrë të (aku)!uar mjetet e lu*tës kundërarmikutA, ndërsa neni 29#e% (alë"e u ndalon >(ërdorimin earmë"e, të )shekë"e ose të materiale"e ë shkaktojnë "uajtjetë (ane"ojshmeA&

Neni 95#1% i Protokollit të (arë shtesë #i "itit 1CEE% të

on"enta"e të në secilin kon+ikt tëarmatosur e drejta e (alë"e në kon+ikt (ër !gjedhjen emetoda"e ose të mjete"e të lu*tës nuk është e (aku)!uarA&

Ndalohet "rasja ose (lagosja në (abesi e (ersona"e ë i takojnë(o(ullit ose ushtrisë së armikut #si(as rregullores së agës%&


10/16

ro a e ( agosur"e,sëmurë"e dhe (ersonelit

mjekësor .ë (lagosurit dhe të sëmurët e (alë"e ndërlu*tuesembrohen si(as on"entës 6 dhe 66 të


11/16

3obërit e lu*tëson"enta e 666;të e


12/16


13/16

Mbrojtja në kon+iktet e

armatosura jo;ndërkombëtareNeni 9 i (ërbashkët i të gjitha on"enta"e të


14/16


15/16

3regullat themelore të DN;së

në kon+iktet e armatosuraIshtarë"e të ka(ur dhe ci"ilë"e nën autoritetin e

një (ale armiësore duhet t@u res(ektohet jeta,dinjiteti, të drejtat (ersonale dhe bindjet e tre& ta

duhet të mbrohen nga të gjitha aktet e dhunës dhere(re!aljet& ta duhet të kenë të drejtë tëkomunikojnë me *amiljet e tre dhe të marrinndihmë&

Jdonjëri duhet të (ër)tojë nga garancitë themelore juridike& skush nuk duhet të mbahet (ërgjegjës (ërnjë akt të cilin nuk e ka krer ai& skush nuk i duhetnënshtruar torturës )!ike a(o mendore, dënimittru(or a(o trajtimit mi!or dhe (oshtërues&


16/16

3regullat themelore të DN;së

në kon+iktet e armatosuraPalët në një kon+ikt dhe anëtarët e *orca"e të tre të

armatosura nuk kanë një !gjedhje të (aku)shme tëmetoda"e dhe mjete"e të lu*timit& Kshtë e ndaluar të

(ërdoren armë a(o metoda të lu*timit të atilla ëshkaktojnë humbje të (ane"ojshme dhe "uajtje tëte(ruar&Palët në kon+ikt duhet gjatë gjithë kohës të bëjnë

dallim ndërmjet (o(ullsisë ci"ile dhe ushtarë"e, nëmënrë ë ta kursejnë (o(ullatën ci"ile dhe (ronën&

Documents

8 Te Drejtat e Njeriut Ne Konfliktet e Armatosura