96 28

+24°..+22°+14°.. +12°

–

–

ШЕБЕРДIНКОЛЫ

16 8-9

7

ДЕПУТАТ ДАУЫСЫ

2www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

-

--

Ресей мен Украина президенттері бетпе-бет кездесуге келісті. Бұл туралы Украина мен Кедендік одаққа мүше елдер президенттерінің кездесуінен кейін мәлім болды.

Перу полициясы жалпы салмағы 3,5 тоннадан асатын кокаинның ірі пар-тиясын ұстаған. Есірткі заты Бельгия мен Испанияға жол жүруі тиіс кемеде көмір арасынан табылған.

Австралия құрлығындағы барлық дін өкілдері жиналып мұсылман жамағатына өз ықыластарын білдіріп жатыр. Олардың бұл қадамға баруына «the News Limited» баспасынан жарық көрген Петра Лихи армиясы басшысының «Біз ислам дінімен 100 жыл соғысамыз» деген мәлімдемесі түрткі болған.

Түркия Кедендік одақ елдерімен ерекше сауда аймағын құру мүмкіндігін қарастырып жатыр. Елдер арасында еркін сауда аймағын құру үшін қыркүйек айында осы мәселе бойынша жұмыс топтарының отырыстары басталады.

Мексикада Тынық мұхиттың бойымен АҚШ-қа қарай бағытталған «Мари» дауылынан 10 мыңға жуық отбасы зардап шеккен. Желдің жылдамдығы сағатына 230 шақырымнан асады.

Қозғалыс белсенділерінің айтуынша, полиэтилен пакеттің бәйгісі әрі кетсе – жарты сағат, тез жыртылып қалады, ал бірақ ол қоқыс күйінде қоршаған ор-тада органикалық зат ретінде тез шіріп кетпей, ондаған жыл жата береді. Зерттеу нәтижелеріне сүйенсек, әр тұрғын жылына шамамен 300 пакет қолданады екен. Ал, егер бір адам одан бас тартса, жылына 50 литр мұнайды үнемдер еді. Қазір «Қазақстан – 2050» қозғалысы қазір астаналықтар матадан тігілген эко-сөмкелер мен

қағаздан жасалған қаптамаларды с у пермаркеттерден сатып алуға қаншалықты дайын, қаншадан сатса өтімді болады деген мәселелер бойынша сау-алнама жүргізуде (сауалнамаға h tt p s : / / r u . su r ve y m o n ke y.com/s/WVNSTFH сілтемесі арқылы өтіп қатысуға бола-ды). Одан бөлек, 15 қараша – Дүниежүзілік қайта өңдеу күніне орай қозғалыс белсенділері по-лиэтилен пакеттерден бас тарту жөнінде акция өткізбекші.

Еділ БӨКЕЕВ

Астанада қаласында ағымдағы жылдың екінші тоқса нында

жұмыспен қамтылғандар 429,2 мың адамды құрады.

«Алау» мұзайдынында балаларды шорт-трек құрамына алу үшін байқау өтті.

Конгресс- Холда Конститу-ция күніне арналған мерекелік кон-церт өтеді.Басталуы: сағат 18.00

№2 қалалық Балаларды оңалту орталығында Қуыршақ театры-ның «Сиқырлы сөздер» атты қайырымдылық шарасы өтеді.Басталуы: сағат 10.00

«Әзірет Сұлтан» мешітінің бас имамы Серікбай Сатыбалдыұлының бастамасымен ұйымдастырылып отырған шарада тұрмысы төмен от-басы балаларына жаңа оқу жылына қажетті оқу құралдары мен мектеп формалары таратылды.

Акция аясында әлеуметтік ж а ғд а й ы т ө м е н о т б а с ы н а н шыққан 256 оқушы мектеп фор-масы мен қалам-қарындаш, дәптер, сөмке секілді қажетті заттармен қамтамасыз етіліп, қуанышқа бөленді. Қайырымдылық шараларға жұмсалған жалпы қаражат көлемі 5 120 000 теңгені құрады.

Айта кетейік, мұндай акция «Әзірет Сұлтан» мешітінде был-тыр да ұйымдастырылған еді.

«Ұлт болашағы білімді ұрпақтың қолында екенін ескерсек, теңізге қосылған тамшыдай болған бұл

әрекеттердің егеменді еліміздің ертеңі үшін жасалғанын естен шығармайық. Мешіт және демеуші азаматтардың арқасында жүзеге

асқан жақсылық істің жалғасы бо-луын жазсын» деді Серікбай қажы Ораз.

Жайық НАҒЫМАШ

3www.astana-akshamy.kz

Бетт

і дай

ынд

аған

: Оры

нбек

ӨТЕ

МҰР

АТ. Д

ерек

көзд

ері:

www.

asta

na.k

z, ww

w.in

form

.kz,

baq.

kz, b

news

.kz

-

-

– Сәбидің жаңа ортаға тез үйренісіп кетуі үшін оның денсаулығы да түзу болуы керек. Сол себепті мектепал-ды дайындықтың қатарында балаға тіркелген емхананың учаскелік педи-атрынан кеңес алып, дәрігерлердің тексеруінен өту аса маңызды. Ол үшін емханада Денсаулық паспорты, профилактикалық егу картасы тол-тырылады.

– Қандай дәрігерлердің тек се-руінен өтуі керек?

– Невропатолог, хирург, көз дәрігері, лор, тіс дәрігерінің профилактикалық тексеруінен өтуі тиіс. Осы маман-дардың қабылдауына балалар кезексіз жіберіледі. Тамыз айынан бастап қалалық емханалар сенбі күндері де жұмыс істеді. Күніне 20-25 баланы тексеруден өтікзген кездері болды.

Дегенмен, алғашқы сыныпқа баратын шәкірттердің 90 пайызынан астамы тексеруден өтіп, олардың денсаулық жағдайы анықталды. Нақтылай айтсақ, тамыздың екінші онкүндігіне дейінгі мәлімет бойынша 9 мыңнан аса бала дәрігерлік тексеруден өтті. Оның ішінде 6789 баланың дені сау, ал қалған 2247 баланың денсаулығында кінәрат бары анықталды. Олардың көбінде қызылиек, тіс ауруы бар. Көзі ауыратындардың саны көп. Сонымен қатар, анемияға шалдық қандарды да анықтадық.

– Енді олардың денсаулығын түзеу үшін басқарма тарапынан қандай да бір шара ұйымдас ты-рыла ма?

– Біріншіден оларға тегін стомато-логиялық көмек көрсетіледі. Яғни,

бұл аймақтық емхананың учаскелік дәрігерінің жолдауы бойынша, тегін медициналық көмектің кепіл дік берілген көлемі аясында жүзеге асы-рылады. Көзі ауыратындар офталь-мологтың бақылауында болады. Ал, басқа да сырқаты барларға тиісті дәрігерлік кеңес беріліп, қажетті ем белгіленеді.

– Қаланың шеткері ел ді ме-кендерінде тұратын балалар ор-талықтағы мектептерде білім алып жатады. Осындай жағдайда олар қалалық емханаларда тексеріле алады ма?

– Бұл ретте қаланың мектеп оқу-шылары оқу орны орналасқан аумағы бойынша қалалық емханаға тексеріле алатынын айтқымыз келеді.

Айгүл УАЙСОВА

Х о р е о г р а ф - б а л е т -мейс тер Шарль Жюдтің қойыл ымында жарқ ы-рай тын балеттің тағы бір жетек ші солисті – қазақ-стандық жұлдыз Мәдина Баспаева Джульеттаның рөлін орындайды. Айта кетейік, Шарль Жюдтің шақы руымен Мадина бұл пар тияны Францияда орын-дап, жоғары талғамды кө-рер меннің қошеметіне ие болған. Әлемдік балет өнерінің классикасына айналған махаббат оқиғасы б і р і н ш і м а у с ы м д а ғ ы осы сәтті қойылымынан кейін теат р реперт уа-рына тұрақты енгізілді. Бордо театры балеттік труп пасының жетекшісі Ш.Жюд С.Прокофьевтің му зыкасына жазылған балеттік спектакльді Ру-дольф Нуриевтің күрделі нұсқасына негіздеп өңдеген. Ал, негізінен «Ромео мен

Джульеттаның» сахнадағы шежіресі 1938 жылы Брно (Чехия) қаласындағы тұсау-кесерінен бастау алады.

Елорда тұрғындары мен қонақтары, италиялық ше-берлер Эцио Фриджерио мен Франко Скуарчапино әзірлеген әсем декорация-лар мен әдемі костюмдердің арқасында ерлік істерге толы орта ғасыр дәуірін қиялдарымен шола алады. Қойылым дирижері – ҚР Еңбек сіңірген қайраткері Айдар Әбжаханов.

Асығыңыз! Халықаралық ф е с т и в а л ь ғ а а р н а й ы баға мен қойылған би-л е т т е р с а т ы л ы м ғ а түсті. Оларды онлайнда w w w. B i l e t i A s t a n a . k z , www.biletbar.kz cайт та-р ы н а н жә н е « А с та н а Опера» театрының және «Қазақстан» ОКЗ кассала-рынан сатып алуға болады.

ҚР Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің шешімі бойынша жарияланған конкурстың аймақтық іріктеуіне қатысу үшін халықты әлеуметтік қорғау жүйесі шеңберінде қызмет а т қ а р ы п ж ү р г е н қо ғ а м д ы қ бірлестіктер, мүгедектер құқығын қорғайтын жеке тұлғалар және үкіметтік емес ұйымдардан 14 жоба келіп түскен.

Жобаларды саралаған комиссия отырысының нәтижесінде 1 орын-ды «Қазақстан таңдауы – белсенді өмір» жобасы мен «Қолмен жасалған сұлулық» жобасы иеленді. Екінші орын «Жан мейірі» жур-налы» мен «Мүмкіндігі шектеулі жандарды жұмысқа орналастыру

моделін жасау» ізденістеріне бұйырды. Ал, үшінші орынды «Салауатты

Қазақстан» мен «Көмекке дайын-мын!» жобалары бөлісті.

Бұл қайырымдылық акция «Абайлаңыз! Балалар!» рес-публикалық жедел алдын алу іс-шарасы аясында өтеді. Жалпы акцияға 200-ден аса полиция қызметкерлері қатысады деп күтілуде. Сонымен қатар, тәртіп сақшылары балалар ауруханаларына барып, жас жол көлік инспекторларының қатысуымен жол жүру ережелері бойынша сұрақ-жауап сұхбатын өткізеді. Балаларға жарық шағылыстыратын элементтер мен тәттілер таратады.

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

4www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

yлытау тoрiндегiтолfаныс

– Құрметті Нұрсұлтан Әбішұлы, бүгін Жезқазған өңіріне келіп, тек аймақ үшін ғана емес, жалпы еліміз үшін стратегиялық тұрғыдан аса маңызды «Жезқазған – Бейнеу» және «Арқалық – Шұбаркөл» темір-жол магистральдарының тұсауын кестіңіз. Бұл – біздің ел үшін шын мәніндегі тарихи оқиға. Енді осы сапар ауқымында Қазақ елінің рухани орталықтарының бірі – қасиетті Ұлытау жеріне арнайы ат басын бұрып отырсыз. Кезінде ақын Қадыр Мырза Әлі айтқандай, біздің елдің «тарихы қалың». Ендеше, сол тарихымыз-дан, әсіресе, қазір біз әңгімелесіп отырған Ұлытауға байланысты тарихымыздан халқымыз қандай тағылым алуы керек?

– Біріншіден, Жезқазған жерінде үлкен тарихи оқиға болды деп санай-мын. Бұл – Жезқазған өңірінен ғұлама ғалым Қаныш Сәтбаевтың мыс кенін табуымен және Жезқазған қаласының орнығуымен сабақтас нәрсе. Қазір арада 50-60 жыл өтті, қаншама кен шығарылды, мыс алынды. Жер қойнауындағы байлықтың таусы-латын кезі болады. Жезқазғанның төңірегіндегі мыс кені де таусылып, қаланың жағдайы нашарлай баста-ды. Бұл – табиғи жайт. Кеңес Одағы тұсында әрбір кен орны, әрбір электр стансасы төңірегіне ауыл салынатын еді ғой. Ал енді мына жердегі жұмыс ауқымы біткеннен кейін халық не істерін білмей қалды. Жезқазғанның теміржол тұйығында тұрғаны бәрімізді әр уақытта қинайтын еді. Екіншіден, Кеңес Одағы кезінде барлық теміржол Ресейге қарай салынды. Ал көлденең жүретін, елді бір-бірімен қатыстыратын жол салынған жоқ. Ол Кеңес Одағының да, Ресейдің де ешқандай жоспарына кірмеді. Қазақстанды ешкім ойла-мады. Енді, міне, еліміздің экономи-касы ілгерілеп, 500 миллиард теңге ақша бөлінетін жағдайға жеткеннен кейін осындай 1200 шақырымдық теміржол салынып отыр. Бұл – айта салғанға өте оңай. Ал маңызына келсек, алдағы 50-100 жылда пайда-ланатын игілігіміз. Жаңа тікұшақпен ұшып келе жатқанда өзің көрдің, тақыр даланың торғай қонатын бұтасы жоқ. Сол тақыр далада ел тұрмайды. Себебі, оған жұмыс та жоқ, шаруашылық та жоқ. Ал теміржол төрт облыстың бірнеше ауданына тіршілік нәрін береді. Теміржолдың бойынан жұмыс табылады. Жұмыс болғаннан кейін кенттер бой көтереді. Халық қоңданады, дала-

мызды ел жайлайды. Экономикалық жағы өз алдына бір мәселе.

Комбинаттың жұмысын ұзарту үшін былай істейді. Жердің астын-да қалған «целиктер» болады. Шахтаның төбесін ұстап тұру үшін жер қойнауына үлкен-үлкен кенді қалдырып қояды. Сол кеннің ішінде мыстың бай қоры жатыр. Оны алай-ын десең, үстінде тұрған ауылдар бар. Ол ауылдарды көшірмесе, «целикті» алған кезде ойдым-ойдым жермен бірге төмен түсіп кету қаупі төнеді. Сол үшін мемлекет 250 миллион қаржы шығарып, жұпыны үйлерде тұратын 6 мың халықты жақсы үйлерге көшіріп, астындағы кенді алады. Кеннің өзінің 200 миллион тонна рудасы болса, содан 2 миллион тонна мыс шықса, комбинат үшін 20-30 жылға жұмыс табылады деген сөз. Одан кейін барлау жұмыстары жүрер болса, жұмыс орны көбейе береді. Сондықтан мұның маңызы өте үлкен.

Мына өзіміз келіп отырған Ұлытау – өте қасиетті жер. Ұлытау деп аталуының өзінің тарихи мәні бар. Қазақтың ен даласының қай шетіне барсаң да, осындай қасиетті жерлер табылады. Шығысқа барсаң – Берел қорғаны бар, Орталыққа келсең – қалмақтармен соғысқан Аңырақай шайқасы өткен жер бар. Батысқа барсаң – Алтын Орданың хандары тұрған Сарайшық сияқты қасиетті мекен бар, Оңтүстікке барсаң – Түркістан тұр. Қазақстанда осындай қасиетті жерлер көп. Дегенмен, Ұлытаудың орны бір басқа. Біздің жастарымыз оны біле бермейді. Біз өз тарихымызды жаңадан игеріп, біліп жатқан елміз. Қазақтың та-рихы өте бай. Оны білуіміз керек, қолға алып та жүрміз. Тарих жылы деген жылды жарияладық. Дүние жүзінен – Қытайдан, Ираннан қазақ тарихының жазба жәдігерлерін жинадық. Қазақтың көп дүниелері атадан балаға ауызекі түрде беріліп келген.

Біздің елдігіміз, қазақ жұртының арғы түбі ғұндардан басталады. Ғұндардан кейін көк түріктерге жалғасады. Одан кейін Алтын Орда орнығады. Сөйтіп, хандық дәуірге ұласып, кейін біртіндеп Тәуелсіздікке келіп тіреледі. Осындай үлкен тари-хымыз бар. Жастарымыз мұны білуі керек. Біз кеше ғана пайда бола қалған халық емеспіз. Бұл – жаңағы айтқан ғұндардың да, көк түріктер-дің де, Алтын Орданың да орталығы болған жер. Өзінің тұрған жері – Қазақстанның кіндік ортасы. Мұнда тұрған тау – аумағы 200 шақырым

қырат-қырат таулар. Ең биігі – Әулиеата деп аталады. 1100 метр. Одан ағып жатқан, мына біз маңында отырған бұлақ Әулиебұлақ деп атала-ды. Осының бәрін ата-бабамыз бекер атамаған ғой. Жаздың күні осы жерді жайлаған қазақ малын Ұлытаудың етегіне айдап келеді. Батыстан да, Оңтүстіктен де, Солтүстіктен де, Шығыстан да ағылады. Мына таудан бұлақ ағады, төңірегі жайылымға қолайлы. Мыңдаған, миллиондаған мал жатса да көрінбейтін шүйгін дала болған. Бар қазақ жан-жақтан келген соң киіз үй тігеді, ат шаптырып, той жасайды. Осы жерде қыз ұзатады, ба-ласын үйлендіреді. Бір-бірімен құда болып тарасады. Мына елдің қызы былай кетеді, ана елдің жігіті мына жақтан қыз алады. Еліміз осылай ара-ласады. Қазақтың кең даласында диа-лект сөздің жоқтығы содан деп ой-лаймын. Батыс Қазақстанды, Атырау облысы мен Шығыс Қазақстанды, Оңтүстікті алып қарасақ, барлық әдет-ғұрпымыз, баланың тууы, қыз ұзату, үйлену тойы, сүндет тойы, өлгендерді жерлеу салты бір-бірімен үндес. Мысалы, Қытайдың солтүстігі мен оңтүстігінің, батысы мен шығысының арасы біздегі сияқты 3 мың шақырым болса да, Пекиннің адамы оңтүстіктің тілін түсінбейді. Бізде олай емес.

Ұлытаудың қасиеті осындай. Кең байтақ жерде қазіргідей ұшақ, теміржол, автокөлік жоқ. Бір-біріне барып көмектескенше не заман? Әрқайсысы өзін өзі сақтап қалу керек болды. Сондай замандар өткен. Мы-салы, Отан деген үлкен ұғым. Отанды қорғау дегенде, әрине, адам баласы алдымен өзінің шаңырағын ойлайды. Әкеңді, шешеңді, бауырларыңды, б а л а л а р ы ң д ы , н е м е р е л е р і ң д і ойлайсың. Сол жүрекпен, сол тілекпен Отаныңды қорғайсың. Сондықтан тарихыңды білген жөн. Тарихын білмеген ұлттың болашағы бұлыңғыр. Мысалы, керемет үлкен еменнің тамыры терең болмаса, ол дауылға шыдап тұра алмайды. Сондықтан тарихымызды таныту үшін қазір көп нәрсе жасап жатыр-мыз. Сондай тарихтың куәгері – Ұлытау. Оны білуіміз керек.

Кезінде мен астана болатын жер іздегенде Ұлытауды көрейін деп әдейі келдім. Қазақ жерінің нағыз орта тұсы екені рас. Бірақ қазіргі за-ман талабымен қарасақ, бұл жерде не жол, не су, не әуежай жоқ – ешнәрсе де жоқ. Бұл жерге қыруар қаражат ке-рек болар еді. Бәрібір елдің ордасына лайықты жер емес-ті. Бірақ қасиетті

мекен ретінде бағалана береді. Міне, теміржол, басқа да жолдар салынып жатыр.

Келешекте туризм орталығы болып, халқымыз келіп тәу ететін қастерлі жер болып қала береді. Мұнда Жошы ханның ордасы болған деп те айтады. Жошының қазасын естірткен кезде «Ақсақ құлан» деген күй шыққан. Бұл мекеннің осындай кереметтерін тани білуіміз керек.

– Қасиетті Ұлытау жеріндегі ерекше аура, ерекше жағдай, шынын айтқанда, маған да сезіліп тұр. Тәуелсіздік жылдарында біз рухани құндылықтарымызбен қайта қауыштық. Өзіңіздің руха-ният, мәдениетке деген ерекше қамқорлығыңыздың арқасында халқымыз туған тілімен, дінімен дәстүрімен қайта табысты. Алайда, жастар арасында ата дінді дұрыс түсінбей, бұрмалап, оны әртүрлі мағынада ұғатындар жеткілікті. Осы ретте еліміздің болашақ да-муында діннің алар маңызы қандай болуы керек деп ойлайсыз?

– Біз, жалпы, діннен де, тілден де айырыла жаздаған елміз. Кеңес Одағы кезінде тікелей орыстандыру саясаты жүргізілді. Қазақтың тілі бір шоғыр қазақтардың тілі болып қалды. Ол қайда шығады? Кімге керек бо-лады? Қазақтың шекарасынан асып шықсаң, бұл тілдің керегі бар ма, жоқ па? Бір жағынан алып қарағанда оның жөні бар. Біз еліміз үшін, жұртымыз үшін тарихымызды, мәдениетімізді, санамызды, ғұрпымызды өзіміздің тіліміз арқылы ғана жеткізе аламыз. Қазақтың кейбір сөз оралымдарын, Абайдың сөз өрнегін басқа тілге, мәселен, орысшаға, ағылшыншаға аударып көрші. Ол мүмкін емес. Себебі, тілдің өз қасиеті бар. Сондықтан тіл жоғалатын болса, сол қасиет те жоғалады. Сол сияқты біз тәуелсіздік жылдарында дінімізге қайта оралып жатырмыз. Қарап отырсаң, қазақ ешқашан дінінен айы-рылып көрген емес. Ешқандай уақыт үзілісі болмағандай, дінімен қайта қауышты да, әрі қарай жалғастырып жүре берді. Бұрынғыдай қорықпай, жасқанбай, дінге бас иіп, Құдайға құлшылық етіп, мешіттер салып жатырмыз. Қаншама азаматтарды – білімді, дінді насихаттайтын мол-даларды дайындап келеміз.

Осының барлығы дұрыс қой, дініміз де, дәстүріміз де қазаққа керек, әрине. Дегенмен, тек біздің дініміз ғана дұрыс екен деп жүрген басқа елдердің жағдайы мүшкіл болды. Мысалы, бір мұсылманның

ішінен сүннит пен шиит болып бөлініп, қан төгіп жатқан халықтар қаншама? Бір діннің ішінде өзара ұғыспай, ағымдармен келіспей, с о ғ ы с ы п ж а т қ а н к а т о л и к т е р қаншама? Сондықтан біз абайлау-ымыз керек. Біздің дініміз керемет, басқа діндердің керегі жоқ деме-ген жөн. Біздің дініміз – өзіміздің дініміз. Бірақ басқаны да үйренуіміз, білуіміз, сыйлауымыз, құрметтеуіміз қажет. Сонда мұсылманның діні де құрметтелетін болады. Дінге бас ұрып жүріп, біз оның теріс жағына түсіп кетпеуіміз керек. Бізге зиян келтіретін дін ағымдары бар. Қан төгіп, соғыспен, дінмен мемлекет орнатып, мемлекеттік дін жасай-мыз деп жүргендер бар. Баяғы Мұхаммед пайғамбардың сахаба-лары тұсындағы, Әбубәкір, Омар, Осман, Әлидің кезіндегі халифатты қайтадан орнатамыз деген ұмтылыс «жаулап алу» ниетінен туған бо-латын. Біз бұдан ажырап, дінді шы-найы имандылыққа жақындатып, оның жақсы жағын алуымыз керек. Құранның қасиетті үкімдерін орын-дау үшін кемтарларға көмектесу, бір-бірімізге жанымыз ашу, бау-ырмал болу, үлкенді сыйлау, бала-ны тәрбиелеп өсіру, Отанды, елді қорғау, бірлікке шақыру арқылы дінді өркендеткен жөн. Сонда діннің мемлекетке зор пайдасы, үлкен қамқорлығы болады. Ол елдің ба-сын біріктіреді. Міне, осындай ис-ламды құрметтеуіміз керек. Екінші жағынан, елдің барлығы мешітке ба-рады екен деп, оларға топырлап көп адам ілеседі. Менің мәліметім бойын-ша, Қазақстан халқының 60 пайызға жуығы ислам дінін қолдайды. Соның ішінде нағыз дін ұстанып жүрген халықтың мөлшері 20-25 пайыздан аспайды. Тобырмен жүргендер де бар ішінде. Бұл да жақсы, барып үйрене берсін. Дегенмен, мешітке барған, қажылық жасаған дұрыс екен деп құр әншейін сән көріп жүрмесе болды. Осы күні қалтасында ақшасы болса, ұшаққа отырып, қажылық жа-сап қайтатындар көбейді. Заманның ағымына байланысты ол да дұрыс шығар. Бірақ қажылықтың қасиеті басқада. Оған жолдың азабын көріп, бірнеше ай жүріп баратын болған. «Абай жолы» романынан Құнанбайдың жасаған қажылығы жөнінде оқыдыңдар ғой. Ойлап қараңдар, ол кезде ат арбамен қаншама ай жүріп, жол қиындығын тартып, әзер жететін. Сондықтан дінге бас иетіндер шын жүрекпен, әділеттілік үшін, имандылық үшін

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

5www.astana-akshamy.kzE-mail: info@astana-akshamy.kz

барса деп ойлаймын. Құдайға шүкір, дініміз өзіміздікі, қолымызға тиді. Қазір бізге ешкім одан алшақта деп айтпайды. Әркімнің өз еркі бар. Бірақ осыны дұрыс жолмен жүргізуіміз керек.

– Біздің халқымыздың руха-ниятында діннің орны қандай маңызды болса, тіл де сондай маңызға ие. Сіздің қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейтуге бай-ланысты ойларыңызды біле отырсақ.

– Мемлекеттік тілдің қолданылуы, оның өркендеуі үшін барлық жағдай жасалды. Конституцияға «Мемлекеттік тіл – қазақ тілі» деп тайға таңба басқандай етіп жа-зылды. Солай ғой? Ешкімге қазақ тілінде сөйлеме деп, кедергі жа-сап отырған бір адам жоқ. Өзіміз қазақша сөйлеуіміз керек. Қандай мінбеден қазақша сөйлесең де, ешкім «тәйт, былай тұр» деп айтпайды.

Қанша адам отырса да, соларға арналған аудармасын беріп, қазақ тілінде сөйлеуге болады. Біз тілімізді құрметтей білуіміз керек. Ешкімге анау сөйтпеді деп уәж айтудың жөні жоқ.

Мен бәрін білемін, біздің жа-зушыларымыз, мәдениет өкілдері «Біздің тіліміз жетімдік көріп келеді, тәуелсіздіктің жиырма жылы ішінде байғұс тіліміз жетімдіктен шықпай жүр» деп айта береді. « Б а қ ы т с ы з б ы н » д е г е н а д а м бақытсыз болады. «Бақыттымын» деп жүрсе, бақытты болады. «Тіліміз бар» деп жүрсе, тіліміз бар бо-лады, «тіліміз жоқ» деп жүрсе, тіліміз жоқ болады. Қай-қайдағыны, ақырзаманды басқа орнатпай, Тіл туралы заңды қолданып, өзімізбен өзіміз қазақша сөйлесуіміз керек. Тілді қолданып, батыл сөйлеуіміз керек. Тілдің майын тамызып сөйлеп, басқа жұртқа үлгі көрсетуіміз керек.

Әйтпесе, жыл сайын 100 мыңнан астам бала мектеп бітіреді, соның 80 пайызға жуығы қазақ тілінде оқыған. Қазір орыстыкі болсын, басқаныкі болсын, барлық мектеп-терде қазақ тілін оқыту міндетті болып саналады. Қай мектеп-ке барсаңыз да, 6-7 сыныптағы қай баланы кездестірсеңіз де, ол қазақша, орысша, ағылшынша сөйлеп тұрады. Міне, біздің тілге деген қамқорлығымыз осы. Мүмкін, жұрт «біздің Президентіміз неге қазақша сайрамайды, ылғи да біраз сөйлеп келіп, орысшаға ауысып кетеді» деп ойлайтын шығар. Мен мұның бәрін білемін.

Біз Тәуелсіздік жариялағанда Қазақстандағы қазақтың саны 40 пайыз болатын. 40 пайыз! Басқалар «Сендер азсыңдар мына мемлекетте, қайдағы тәуелсіздік сендерге?» деп айтпайтын ба еді? Дегенмен, елге соның бәрін түсіндіріп, күресе жүріп,

біз тәуелсіздік жарияладық. Қазір, міне, қазақтың саны 65 пайызға жетті. Қазақстан халқының саны сол кездегіден азайып, біразы көшіп кетті ғой. Ресейге көшті, еврейлер көшті, немістер көшті, анау көшті, мынау көшті… Осы тұста халық 13-14 миллионға жуық болған еді. Қазір 4 миллиондай халық қосылып, 17 миллионнан астық. Тіпті, Кеңес Одағы кезіндегіден де көбейіп ба-рамыз. Құдайға шүкір, жыл сайын халқымыздың саны артуда. Оның ішінде қазақтың саны көбеюде.

Ал жарайды, бәрін тыйып, қазақ тілінен басқа тілді заңмен жауып тастап, ауыздарыңды ашпаңдар, сөйлемеңдер десек, онда Украина сияқты боламыз. Қазір қазақтың бәрі мұны түсінген шығар. Солай етіп, жұрттың басынан соғып отырып, қазақ тіліне әкеліп, қантөгіс қылып, тәуелсіздіктен айырылу керек пе, әлде ептеп-ептеп амал қолданып, мәселемізді шешу керек пе? Әңгіме сонда. Ал таңдайық, қайсысын ала-мыз?

Сондықтан мен бұл жерде де сабырлылық керек деп ойлаймын. Болашақ біздің қолымызда. Болашақ бізге бетін бұрып тұр. Қазақтың саны көбейіп, тілдің ауқымы кеңейіп келеді. Көп облыстарда барлық іс қағаздары қазақ тілінде жүргізіледі. Оған ешкім кедергі жасамайды. Қазағы көп аудандар қазақша жүргізеді. Оның ішінде қазір қазақша сөйлейтін басқа ұлттың азаматтары қаншама? Көріп отырсыздар, барлық жерде бар. Оларды теледидардан көріп жүрсіздер. Журналистер ара-сында да, қарапайым адамдар ара-сында да бар. Қазір өз тағдырын Қазақстанмен байланыстыратын адамның бәрі баласына қазақ тілін үйретіп жатыр. Ал енді тарихын, болашағын қазақпен бірге деп са-намайтындар бәрібір кетеді. Оған біз тыйым сала алмаймыз, салып та отырған жоқпыз. Сондықтан өз халқымыздың сана-сезімін үйретіп, өз тілімізді өзіміз бағалауымыз керек. Мен қазақтың тілін ғана білемін, басқасы құрысын деп жүргендердің кім екенін алып қарайықшы. Ол – не орыс тілін жөнді білмейтін адам, не ағылшын тілін мүлде білмейтін адам. Оқуға мойынсынбайды, сөйлегісі келмейді. Солар: «Қазақтың тілі ғана жақсы, қазақтың тілінен басқа сөз жоқ» дейді. Сонда біз мына өркениетпен қалай жалғасамыз, айтыңдаршы? Орыс тілін алайық. Ол да белгілі. Бізге орыс елінің тізесін батырып жіберген кезі бол-ды. Сол орыстың тілін үйренеміз деп қазақ тілінің қолданысы азай-ды деген мәселеге тіреледі ғой. Кейбір ұғымдарды орыс тілінен енген деген желеумен біржақты ау-даруда. Дүниежүзіне ортақ сөздердің қазақша баламасын тауып жатыр. Мен талай жазушылармен, компози-торлармен сөйлесіп жүрмін. «Пиа-нино», «пиано» деген халықаралық термин. Оны біз «күйсандық» дедік.

Ешқандай жанас пайды. Сандық пен күйдің арасына пианиноны қосуға бола ма? Мысалы, композиторды дүниежүзінде композитор дейді. Біз «сазгер» деп жүрміз. «Саз» деген басқа мағынаны береді. Мұның бәрі неден шығып жатыр? Өйткені орыстың тілінен арылу керек деп ойлаймыз. Біресе түріктен, біресе арабтан, біресе парсыдан аламыз. Сөйтіп, бұзып жүрміз.

Т і л д і б а й ы т у к е р е к ! О ғ а н халықаралық ұғымдарды енгізсек, тіліміз дамиды. Онда тұрған ештеңе жоқ. Бұдан қорқып, шошудың қажеті жоқ. Тіліміз өркендеп, өсіп келе жатыр дей аламын. Қазір ешқандай қауіп жоқ. Қазақстанда мемлекеттік тілдің болашағы зор. Дүниеде 6 мың тіл бар. Жыл сайын оның 10 пай-ызы жойылып отырады. Қажет еместері… Оны қолданатын адамдар аз, ауқымы тар. Солай болып жатыр. Ал мына ағылшын тілін дүниежүзі халқының 70 пайызы қолданады. Неге оны қолданады? Ол – ғылым мен білімнің, ақпарат құралдарының, и н т е р н е т т і ң , м е д и ц и н а м е н мәдениеттің тілі. Ағылшын тілін білмей-ақ өмір сүреміз деуге болады. Әрине, болады! Бірақ онда ағылшын тілі арқылы тарап жатқан ілімді білмейсің. Оны білмесең, өркендеп өсуіңе жол ашпайсың, болашағыңа балта шабасың. Сондықтан біз мемлекетімізді алға сүйреп, экономи-касын көтеріп, өркендеп-өсіп, озық отыз елдің қатарына қосыламыз деп отырғанда, халқымыз, жастарымыз ағылшын тілін білмесе, қалай болады? Мысалы, 1 жарым миллиард халқы бар Қытай елі қытай тілін құрметтеп отыр ғой. Бірақ барлық элитасы, бизнесі ағылшын тілінде де сөйлейді. Жапондардың бизнес элитасы, ғылым-білімі ағылшын тілінде. Бір миллиард халқы бар Үндістан тәуелсіздігін алған кезде ағылшын тілін доғарып тастады да, 5-6 жылдан кейін қайта оралды. Сингапурда да, Малайзияда да солай болды. Мына бізді отарлаған елдің тілі құрысын деп қолданыстан алып тастап, керек болған соң қайтып келді. Сондықтан үш тілді – мемлекеттік тіл, орыс тілі және ағылшын тілін игергеніміз өте дұрыс. Соның ішінде біздің мемлекеттік тіл қатар келе жа-тыр. Біз соны неге ойламаймыз? Біз осылай үштұғырлы тілді қолдансақ, түбінде біздің жолымыз ашық бола-ды. Осыны түсіну керек. Бұл жерде асығыстық жасамау керек. Сабырлы болған жөн. Біздің көпұлтты бо-лып отырғанымызға ешкім кінәлі емес. Тағдыр солай болды. Өзге халықтардың да ешқандай жазығы жоқ. Орыстардың, украиндардың, белорустардың, ұйғыр, чешен секілді халықтардың не кінәсі бар? Осылай болды, тарих бізді көпұлтты етті. Бәрінің басын қосып, Қазақстанның бірлігін сақтап, төзімділік танытып, экономикамызды өркендетіп, өсе беретін болсақ, келешек қазақтың қолында болады.

(Жалғасы 6-бетте)

6www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////yлытау тoрiндегiтолfаныс

(Басы 4-5 беттерде)– Құрметті Президент мырза,

Сіздің бастамаңызбен құрылған Е у р а з и я л ы қ э к о н о м и к а л ы қ одақ келесі жылдың басынан толыққанды жұмысына кіріседі. Бірақ әлі де болса, оған үрке қарайтындардың бар екенін байқап жүрміз. Осы ретте не ай-тасыз?

– Мен мұны үнемі айтып келе жатырмын. Түсінгісі келмейтін адам бәрібір ұқпайды. Картаға қарайық, Қазақстан құрлықтың дәл ортасында орналасқан. Теңізге шығатын жолы-мыз жоқ. Қазақстанда екі қабатты бір үй салу бағасы Малайзияда сондай 10 үй салу құнымен бірдей. Неге? Біздің елдегі суық 40 градусқа дейін жетеді. Ыстығымыз да солай. Ал Ма-лайзияда да, Сингапурда да ауа райы біркелкі. Бізде зауыт, фабрика салу Малайзиядан 5-6 есе қымбат. Ал енді олар теңіздің, мұхиттың жағасында отырған соң тауарын кемеге тиейді де, арзан жолмен жібере салады. Біз мына Қарағандыдан, Жезқазғаннан мысты пойызға тиеп, анау Қара теңіздің жағасына жеткізгенше әр шақырымына ақша төлейміз. Қытайға, Ресейге жеткенше ақы береміз. Анау Еуропаға барғанша қыруар ақша жұмсаймыз. Сонда біздің «теңізіміз» не болды? Біздің «теңізіміз» – Ресей территориясы. Біздің «теңізіміз» – Қытай терри-ториясы. Осы екі мемлекетті теңіз деп санасақ, біз солардың жағасында тұрмыз. Енді біз осылармен сауда-саттық жасамасақ, онда экономи-камыз қалай өседі? 17 миллион ғана халқымыз бар. 250 миллиардқа жақын өндіріс өніміміз бар. 17 миллион халықты қамтамасыз етіп болғаннан кейін әрі қарай қалай өсеміз? Егер біздің шығарған тауарларымызды біреу сатып алмаса, ол қоймада тұрып қалады. Ол сатылмағаннан кейін зауыт тоқтайды. Зауытта істейтін жұмысшының бәрі жұмыстан босай-ды. Жалақысынан айырылады. Бала-шағасын асырай алмай, босып кетеді. Сондықтан жақын көршілермен экономикалық қарым-қатынас жа-сау маңдайымызға жазылған нәрсе. Мұны ешкім шекесі қызғаннан жа-самайды. Мүмкіндігіміз осындай, басқа амалымыз жоқ. Сондықтан, экономикалық одақ құрдық. Саяси емес, экономикалық одақ. Бұл – дұрыс. Мен бұған зерттеп-біліп, шын көңілмен барып отырмын. Бізде басқа жол жоқ. Ресеймен, Қытаймен сауда-саттық жасамасақ болмайды. Беларусьпен, Украинамен қатынас жасағанымыз жөн. Мына оңтүстіктегі ағайындармен де сауда-саттығымыз болғаны дұрыс. Бірақ олардың кейбірінің бізбен сауда-саттық жасауға еш жағдайы жоқ екенін де біліп отырсыздар. Тауарды сатып

алуға шамасы келмейді. Кейбірі жабық экономиканы қолданып отыр. Олармен де сауда-саттық жасай алмаймыз. Сондықтан біз осыған ба-руымыз керек. Біреулер «Ресей бізді қайтадан басып алатын болды» деп қорқақтайды. Олай емес. Қазақстан, Ресей және Беларусь елдері жина-лып, үш Президент мәселе қараған кезде, біреуі қарсы болса, ешқандай шешім қабылданбайды. Консенсус деген сол. Егер екеуінің шешімі жақпайтын болса, мен қарсы болам, мәселе шешілмейді. Сондықтан бәрінің құқығы бірдей. Әдейі сөйттік. Оның бер жағында экономикалық комиссия бар. Комиссияның ішінде әр елден үш-үштен тоғыз адамнан тұратын алқа құрылған. Ол жер-де де консенсус бар. Оның үстіне Премьер-Министрлердің үш орынба-сары жұмыс істейді. Оларда да солай шешеді. Үкімет басшылары кездес-кенде де сөйтеді. Ал айтыңдаршы, қай жерде бізді кемсіте алады? Егер де бұл жағдаймен келіспейтін болса, Қазақстанның ол экономикалық одақтан шығып кетуге құқы бар. Мен бір рет айттым, тағы қайталап айтам, тәуелсіздікке нұқсан келтіретін болса, ондай ұйымдарда Қазақстан ешуақытта болмайды. Біздің ең жоғары бағалайтын байлығымыз – Тәуелсіздік! Ата-бабамыздың қанымен, терімен келген тәуелсіздікті біз ешкімге бере алмаймыз. Оны қасық қанымыз қалғанша қорғауымыз керек. Сондықтан бұл жөнінен ешқандай күдік болмасын. Үйде отырып алып, дастарқан үстінде «ойбай, сөйтіп кетті, бүйтіп кетті, анау сөйтті» дейтін түк білмейтін дилетант адамдардың сөздеріне құлақ қоюдың жөні жоқ. Қандай аргумент бар, мысалға келтіріңдерші маған? Қай жерде не болып жатыр екен?

Қазақ болсын, орыс болсын, барлық іскер адамдармен сөйлессең, бәрі мұның пайдалы екенін айтады.

Кеден одағына кірдік. Ресей шекарасында біздің пойыз келе жатыр делік. Бұрын бір тоннаға жүз теңге төлейтін болсақ, Ресей шекарасына кіргеннен кейін үш жүз теңге төлейтінбіз. Қазір ондай жоқ. Мен жай ғана мысалмен айтып отырмын. Шындығында мыңдаған, миллиондаған теңге төлейтін едік. Сонда біздің тауардың бағасы жаңағы ақшадан бірден өсіп кететін. Он-дай бағамен шетелге барған кезде бәсекеге түсе аламыз ба? Түсе алмай-мыз. Біз мұнайды, темірді, көмірді тасымалдап жатқан елміз. Біздің мемлекетіміз бұдан қаншама пайда тауып жатыр. Бұл бір. Екіншіден, қоян-қолтық сауда жасайтын екі ел бір-бірінің тыныштығын қолдайды. Бір-бірінің бейбітшілігіне мүдделі болады. Бір-біріне қол сұқпайды, саясатына араласпайды. Бір-бірімен жанжалдаспайды. Ол жағы да белгілі. Сондықтан бұл жерде ешқандай қорқатын, жасқанатын нәрсе жоқ. Оның бәрін мен қадағалап отырмын. Егер Қазақстанның тәуелсіздігін өз қолымен жасап, қызғыштай қорғап келе жатқан қазақ болса, соның бірі менмін. Мен істеп отырған ісіме, алды-артыма, елдің болашағына қарап отырған адаммын. Экономика өсіп-өнбесе, басқа шаруаның бәрі шешілмейді. Тіл де, дін де жайы-на қалады. Қазақтың да жағдайы жақсармайды. Сондықтан, бұған түсіністікпен қарау керек. Құр сөзді қою керек. Егер күмән болса, мем-лекеттен «неге бұлай?» деп жауап алған жөн. Соны түсінгеннен кейін, біліп сөйлеген адам жақсы ғой. Бет-алды сөйлеп, қойдың құмалағымен бал ашып отырған адамның сөзін айтпау керек.

– Соңғы уақытта Украина төңірегінде қалыптасып отырған ахуал, көршіміз Ресейге салы-нып жатқан санкциялар біздің экономикамызға қаншалықты кері әсерін тигізуі мүмкін? Жалпы, біздің елдің экономикасы ықтимал қауіп-қатерлерге дайын ба?

– Ш ы н ы н а й т қ а н д а , б ұ л енді ойламаған жерден шыққан қиыншылық болды. Ресей мен Украинаның арасында осындай аху-ал орнығады деп кім ойлаған? Ойлап қарасаң, екеуі бір дінді, бір тілді, бір жерде бірге өсіп-өнген ел. Мұның экономикалық одаққа қолайсыз салдары тиеді, әрине. Оны айтпауға болмайды. Неге? Себебі Батыстың бәрі Ресейге санкция салып жа-тыр. Санкциясын жеке адамдарға жасаса бір жөн, қаржы жүйесіне де, экономиканың кейбір сектор-ларына да салынуда. Бұл Ресейдің экономикасын төмендетеді. Зауыт-тары нашар жұмыс істей бастайды. Сосын біздің тауарларды алатын жағдайы болмайды. Біздің шикізатты қабылдау мүмкіндігі азаяды. Міне, осы тұрғыдан қиыншылық көруіміз мүмкін. Екіншіден, Ресейдің де қарсы санкциялары бар. Тұтынатын тағам өнімдерін алмаймыз деп жатыр. Біз осыны пайдаланып, Ресейге азық-түлік өнімдерін көбірек шығаруымыз керек. Фермерлеріміз көкөністі, ет-сүтті, басқа да тамақ түрлерін көбірек әзірлеп, көптеп сатып, пайда таба алады. Мұның да қауіпті жағдайлары бар. Бірақ пайдалы жағын қолдануға болады.

А л о л а р д ы ң ж а с а п ж а т қ а н кедергілерінің Қазақстанға тікелей қатысы жоқ. Біз Дүниежүзілік сауда ұйымына биыл кіреміз деп отырмыз. Бұл мәселені шешеміз. Еуроодақпен б ұ р ы н ғ ы к е л і с с ө з д е р і м і з д і жалғастырып, жаңа келісімге қол қоймақпыз. Оны да шешеміз. Демек, о жақтан да, бұ жақтан да тосқауыл жоқ. Қазір Ресейдің өзін түріктер қолдаймыз деп жатыр. Иран да қолдаймыз дейді. Тауарларын жібергісі келеді. Біз де сөйтеміз. Бұл бір жағынан пайдалы. Бірақ мұндай санкциялар өмір-бақи бо-лады екен деп алданып та қалмау керек. Қазір егіннің бәрін егіп, Ре-сейге апарамыз делік. Ертең Ресей санкцияны алып тастап, бұрынғы үрдіске қайта келетін болса ше… Сондықтан қиын жағдайға қалмау үшін алды-артымызды ойлап қадам жасау керек. Мұның ақырын күтуіміз керек. Дүниеде қандай соғыс болса да, ылғи келіссөзбен бітеді. Ылғи бейбітшілікпен бітеді. Мынау да бітеді. Уақыт деген керемет күш. Уақыт өзі бәрін орнына келтіреді.

С о н д ы қ т а н , Қ а з а қ с т а н н ы ң болашағы жарқын деп санаймын. Себебі, біз ешбір елге тиісіп көрген

халық емеспіз. Ешбір елге жау емеспіз. Төңірегіміздің ешқайсысы да бізге жау емес. Бізге сырттан келіп тиісейін деп тұрған ешкім жоқ. Дегенмен, қандай жағдайда да өз қауіпсіздігімізді ойлап, Қарулы Күштерімізді сайлап, іші-сыртымызды, етек-жеңімізді жиып, сақ отыруымыз керек. Осы-лай төңірегіміз бейбіт, өзіміз бейбіт, ішіміз бүтін, бірлігіміз берік болса, ұтылмаймыз. Қазақтың бірлігі – мына көпұлтты халықтың бірлігі. Біз бірте-бірте жарқын болашаққа жетеміз деп санаймын.

М е н і ң а р м а н ы м , о й ы м – Қазақстанның мәңгілік болуы. Сондықтан «Мәңгілік Ел» деген идея ны ұсындым. «Мәңгілік Ел» болу үшін бәрін жасап жатырмыз. Әнеукүні Үкіметте біраз өзгерістер жасаған себебіміз мынау: Үкімет билігінде отырған шенеуніктер саны шағын болуы керек. Ал олардың істеген жұмысы ауқымды болуы қажет. Жаңа министрліктердің б а с ы н а к е л г е н б а с ш ы л а р д ы ң жасы 40 пен 50-дің аралығында. Көпшілігі ағылшын тілін меңгерген, өз саласының маманы. Олар Ре-сеймен де, басқа шетелдермен де еркін сөйлесіп, келіссөз жүргізе алады. «Болашақ» арқылы оқыған, өз елімізде тәрбиеленген сондай жастарымыз қаулап өсіп келе жа-тыр. Бәрі де мемлекет жұмысымен айналысуда. Қазақстанның ең үлкен патриоты да, елді алға сүйрейтін де солар болады деп сенемін. Менің арманым, ойым осы. Лайым солай болсын! Қазақстанның болашағы өте жарқын! Біздің балаларымыз бен немерелеріміз бұдан да керемет елде өмір сүреді деп ойлаймын.

– Қ ұ р м е т т і Н ұ р с ұ л т а н Әбішұлы! Еліміздің осындай киелі де ең сұлу жерлерінің бірі – қасиетті Ұлытау баурайында ерекше сұхбат бергеніңіз үшін ризашылығымызды білдіреміз.

– Жаңа өзің айтып кеткендей, мына жердің аурасы жақсы. Қазір далада күннің ыстығы қырық градусқа жуық болып тұрса да, осы Әулиебұлақтың жағасы қандай көркем. Мына тұрған қайыңдар, мынау жер сонау Жошы ханның да, Алаша ханның да, Тоқтамыстың да, Едіге батырдың да – бәрінің көзін көрген шығар. Мінекей, дүние деген осылай ылғи тұра береді. Заман өтеді, уақыт алға жылжиды. Ұрпақтар бірінің жолын бірі жалғайды. Бірақ ата-бабамыздың жері осылай керемет болып қала береді. Осындай әулиелі жерден қуат алған халқымыз ата-бабалар жолымен жүреді деп санаймын. Ол жол – сара жол, Мәңгілік Елдің жолы!

«Егемен Қазақстан» №165 (28389), 26 тамыз,

сейсенбі 2014 жыл

Мак

сим

РОЖ

ИН

7www.astana-akshamy.kzE-mail: info@astana-akshamy.kz

(Басы 1-бетте)- Сыбайлас жемқорлық – елдің

әлеуметтік-экономикалық және ру-хани өркендеуіне кедергі келтіретін б і р д е н - б і р ф а к т о р . 2 0 0 8 ж ы л ы қабылданған партия бағдарламасы жемқорлықпен күресті жаңа деңгейге көтеруде маңызды рөл атқарды. Алай-

да, қоғамдағы, жалпы әлемдегі үрдіске назар сала отырып, жемқорлықпен күресте тың әдістер қолдану арқылы жүйелі іс-қимыл жүргізу керектігін түсінеміз. Ауыр індет айықпас дерт-ке айналмауы үшін оны дер кезінде ауыздықтай білуіміз қажет. Сондықтан, осы бағдарламаны халық алдына ашық түрде шығарып отырмыз, – деді баян-дама жасаған «Нұр Отан» партиясы Астана қалалық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Сапар Ахметов.

Астанада партияның 319 бас тауыш ұйымы жұмыс істейді. Баяндамашының айтуынша, жаңа бағдарламаның жоба-сын талқылауға осы ұйым мүшелері, жиынтығы 25 мың адам қатысып, жемқорлықты ауыздықтауға қатысты 200-ден астам ұсыныс енгізген. Қалалық филиалда бұл ұсыныстар

сұрыптаудан өткізіліп, 21 ұсыныс партияның Орталық аппаратына жолданған.

2015-2025 жылдарға арналған Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бағдарламасының жобасында «Қоғамдық бақылау туралы» Заңды қабылдау қарастырылған. Сапар

Ахметов партияның қалалық фили-алы аталған Заңның қабылдануын қ о л д а й т ы н д ы ғ ы н ж е т к і з д і . О л мекемелердегі қоғамдық бақылауды к ү ш е й т у ү ш і н қ а ж е т . Ә с і р е с е , денсаулық сақтау ұйымдарындағы б а қ ы л а у к е ң е с т е р і , б і л і м б е р у мекемелеріндегі қамқорлық кеңестері қ о ғ а м д ы қ б а қ ы л а у д ы ң с е н і м д і тетіктеріне айналуы тиіс.

Б а я н д а м а ш ы н ы ң к е л т і р г е н мәліметтеріне сүйенсек, «Нұр Отан» партиясы Астана қалалық филиалының қоғамдық қабылдауында өткен жарты жылда мемлекеттік органдар басшы-лары 143 қабылдау өткізген. Оған 749 адам қатысқан. Кәсіпкерлердің арыз-шағымдары бойынша ағымдағы жылдың наурыз айында қаланың О р т а л ы қ б а з а р ы н д а қ о ғ а м д ы қ

қабылдаудың көшпелі отырысы өткен. Оның қорытындысында орынды жалға алу құны негізсіз көтерілетіні анықталды. Бағалар өсуінің бір себебі осы болып тұр.

ПИК-тер тұрғындардан жинаған ақшаны қайда жұмсайды? Халық осы сұрақпен де жиі шағымданып жатады екен. «Аталған жағдай бұл мәселеде бақылау жетіспейтінін және ашықтығын білдіреді. Салықтан жал-тару, алаяқтыққа бару осындайдан да туындайды. Осылардың бәрін сараласақ, жемқорлық қылмыстар тек мемлекеттік органдарға ғана емес, қала экономи-касында жетекші орынға шыққан жеке секторға да тән екенін көреміз. Сондықтан, бағдарлама жобасына сауда және тұрғын үй-коммуналдық ш а р у а ш ы л ы қ салаларындағы көлеңкелі экономиканың дамуын т о қ т а т а т ы н т е т і к т е р енгізілуі қажет деп ой-л а й м ы з » д е д і С а п а р Қайратұлы.

Партияның қалалық филиалы төрағасының бірінші орынбасарының ойынша, жемқорлықпен к ү р е с т е Б А Қ п е н ә л е у м е т т і к ж е л і н і ң де бар мүмкіндіктерін пайдалану керек. Бұл мемлекеттік органдар мен ұлттық компаниялардың ашықтығын және олардың халыққа қол жетімділігін арттырады. Қазірде бұл жұмыс көңіл көншітпейді. Кейбір мемлекеттік органдардың интернет ресурстары талапқа сай емес. Оларда жаңалықтар лента-сы, бос орындар жөнінде ақпарат орналастырылмаған. Аталғандардан ө з г е д е к е м ш і л і к т е р к е з д е с е д і .

«Ақпараттың қол жетімділігі туралы» заң қабылданатын болса, бұл олқылықтар жойылмақ.

Қызмет көрсетудің сапасы, мемлекеттік органдар қызметкерлерінің мәдениеттілігі де үлкен рөл атқарады. Сапар Ахметов халықтың оларға деген сенімін арттыру үшін Халыққа қызмет көрсету орталықтары және салық органдары қызметкерлерінің жалақысын көтеруді ұсынды. Қазіргі кезеңде ХҚКО қарапайым қызметкерінің орташа жалақысы – 65 мың теңге, Жұмыспен қамту орталықтарында – 45 мың теңге, салық органдарында – 60 мың теңге шамасында болып отыр.

Сыбайлас жемқорлықты ауыздықтау ісіне мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам бірігіп жұмылуы керек. Бағдарлама жобасында бұл іске Ұлттық кәсіпкерлер палатасы арқылы бизнес қауымдастықтарын тарту қарастырылған. Бүгінде Астанада 56 мың белсенді түрде жұмыс істеп келе жатқан бизнес субъектілері тіркелген. Елорданың салық кірістерінің 70 пайы-зы да шағын және орта бизнеске тиесілі екен. «Әкімшілік кедергілерді жою, салық заңнамасын жеңілдету бизнеске белсенді азаматтардың келуіне жағдай жасайды. Жаңа бағдарлама әділ бәсекелестікке, кәсіпкерліктің кең бастамаларына және мықты орта таптың қалыптасуына оң әсерін тигізеді» деді Сапар Ахметов

Саяси кеңес отырысына қатысқан «Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбек арнайы құрылған жұмыс тобы алты ай бойы жаңа бағдарламаны қарағанын жеткізді. Талқылауға 800-ден астам адам қатысып, Орталық аппаратқа осыншама ұсыныс келіп түскен. Партия өз ішінде ғана талқыламай, оппозицияның да пікірін білген. «Әрбір адам жемқорлыққа қарсы іс-қимыл тек қана мемлекеттің ісі емес, менің де ісім деп қарау керек» деді ол.

Сондай-ақ, талқылауға қатысқан Пар-ламент Мәжілісінің депутаты, «Нұр Отан» партиясы Астана қалалық филиалы

жанындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі қоғамдық кеңестің т ө р а ғ а с ы Р а м а з а н С ә р п е к о в , А с т а н а қалалық мәслихатының Заңдылық, құқықтық т ә р т і п ж ә н е жұртшылықпен жұмыс мәселелері жөніндегі тұрақты комиссияның т ө р а ғ а с ы Н и к о л а й Мещеряков, Астана қаласы корейлерінің э т н о м ә д е н и бірлестігінің төрағасы А л е к с а н д р К и м бағдарлама жобасы жай-лы пікірлерін білдіріп, өз ұсыныстарымен бө -лісті.

« Ж а л ғ ы з д ы ң ү н і ш ы қ п а с , ж а я у д ы ң шаңы шықпас» де-

ген сөзбен отырысты түйіндеген Астана қаласының әкімі, «Нұр Отан» партиясы қалалық филиалының төрағасы Иманғали Тасмағамбетов жемқорлық секілді жегі құртқа қарсы бірлесіп қимылдауға шақырды.

Аманғали ҚАЛЖАНОВ

8www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

Астана аумағын дамыту, күтіп ұстау, тазалықты қамтамасыз ету ережесіне сәйкес қалалықтар игі лігіне атқарылып жатқан жұ-мыстар жетерлік. Солардың бірі – аулаішілік абаттандыру жұмыс-тары. Бұл орайда аулаішілік жол-дарды жөндеу мен балаларға ар-нал ған ойын-сауық және спорт алаңдарының құрылысы аталмыш округте қарқынды жүргізілуде.

Бұрынғы базар маңында Павел Греков атындағы көше бол ғанын қаланың байырғы тұр ғындары жақсы біледі. Ол қазір Тараз көшесі деп аталады. Бұл жер соңғы он жылдан бері жөндеу көрмеген екен. Мұндағы үйлердің бәрі жекеменшік жер үйлер болғандықтан, көктем-күз айларында, әсіресе жауын-шашын кезінде аяқ алып жүру оңай емес. Соның салда-

-

– Осы үйде он бес жылдан бері тұрып жатырмын. Үйіміз Астананың ескі орталығына жақын жерде орналасса да, бұрын өзімізді шет жақта тұратындай сезінетінбіз. Қазір жағдай мүлде басқаша. Осындай әдемі ауламыздың барына қуаныштымыз. Балалар алаңы болса деп армандаушы едік. Міне, оған да қол жеткіздік.

Жангелдин және Торайғыров кө шелерінің қиылысында үлкен жер телімі болатын. Бір кездері оны инвестордың сатып алғаны болмаса, бұл жерге ешқандай құрылыс жұмыстары жүргізілмеді. Бос жат қан жерге тұрғындар күл-қоқыс тарын төгетін. Енді, міне, депутат сауалының нәтижесінде бұл жерде балабақша бой көтеріпті. Жалпы, Есенжол Түскенұлы бізге қашанда қолдау білдіріп отырады. Осындай депутаттар көп болса, қалада шешілмейтін мәселе болмас еді.

рынан осы аумақта тұратын мектеп жасындағы бала лар мен зейнеткерлер көп қиын дық көруші еді. Осы жайды ескере келе, сайлаушылар депутат Е.Бекішевке жолығып, мән-жайды түсіндіреді. Өтініштер негізінде халық қалаулысы әкімдікке бірнеше

рет сауал жолдайды. Нәтижесінде Сейфуллин көшесінен Лермонтов көшесіне дейінгі жол бойына тас төселіп, жолдың екі жақ бойындағы табанжол жөнделді. Сөйтіп, бұрынғы қиындықтар артта қалды. Теп-тегіс жол мен тротуар салынғалы бері

тұрғындардың да көңілдері жай-ланды. Әсіресе, егде адамдар өздері сайлаған депутаттың тындырымды ісіне дән риза.

Осы округке қарасты Абай кө-шесіндегі №67/1, №71 үйлердің тұрғындарынан да өтініштер келіп түскен болатын. Соның негізінде аталмыш мекенжайда орналасқан тұрғын үйлердің жалпы саны алты кіреберісіне жөндеу жұмыстары жүргізілді. Олардың алғашқысына күтім жүргізілмегеніне үш жыл-дан асса, соңғысы жеті жылға жуық тапты. Әбден тозығы жеткен кіреберістер жөндеуден кейін жа-ңарып, жарқырап шыға келді. Бұл үйде негізінен зейнеткерлер мен мүгедек жандар тұрады екен. Олар да қуаныштарын жасырмады.

«Астана қаласының 2011-2015 жылдарға арналған даму бағ дар-ламасы» аясында Сейфуллин кө-шесіндегі №35 және Жангелдин көшесіндегі №25 үйдің аулалары-на балалардың ойын алаңдары, шағын қоршаулар жасалып, аумақ толығымен көгалдандырылды. Енді балалардың спортпен ай-налысуына мүмкіндік мол. Осы үйлерге қызмет көрсететін «Сол-нечный» ПИК-інің төрағасы Талғат Темірғалиұлының айту-ынша, бұрын аула тым тар болған көрінеді. Аумақта күл-қоқыстан аяқ алып жүру қиын болса керек. Қала әкімдігі мен осы округтен сайланған халық қалаулысының бір лескен жұмыс та рының арқасында аула за-ман талабына сай абаттандырылып-ты. Расында да, теп-тегіс жолдар, балалардың ойын, спорт алаңдары, жақында орнатылған қо қыс кон-тейнерлері тұрғындардың көзін де, көңілін де қуантты. Сөзімізге жаңа ойын алаңында алаңсыз ой-нап жүрген кішкентай немересін қадағалап отырған Сақып әжейдің әңгімесі дәлел. «Жауын жауса, бұл маңнан балағыңа батпақ жабысып жүре алмайтынсың. Адамыңыз былай тұрсын, темір техниканың өзі көп қабатты үйлердің аула-ларында әрең қозғалатын. Енді, міне, ауламыз адам танымастай өзгерді. Жолымыз теп-тегіс, тро-туарымыз қандай?! Үйіміздің іші-сыртына ғана емес, шатырына да жөндеу жұмыстары жүргізілді. Осы істің басы-қасында жүрген депутат Есенжол Бекішевке, ПИК-іміздің төрағасы Талғат Мағнаевқа айтар алғысымыз шексіз» дейді қария. Көп қабатты үйдің басқа тұр ғын-дары да осы пікірді растады.

Өзім сүйіп оқитын «Астана ақшамы» газеті арқылы әріп-тес теріңіз – қалалық мәсли-хат тың депутаты Алмаз Феликсович Ким мырзаға шексіз риза шылығымды білдірейін деп едім.

Мен – Батыр анамын. Жетпіс жасқа жеткенде тағдырдың те перішіне тап болып, екі неме-рем жетім, өзім жесір қалдым. Қар тайған шағымда бірі үш, екін шісі бір жастағы сәбидің тәр биесін мойныма артып отыр ған жайым бар. Әрине, оңай емес. Қи налған сәтте қол-ұшын беріп, қа райласар адам тап падым. Бі рақ, әлі де болса арамызда қайы рым ды азамат-тар жоқ емес екен. Шыбын жанымды шүберекке түйіп, өз округіме қарасты халық қалау-лысына жағдайымды айтып, көмек сұрай барғанымда, ол кісі бетімді қайтармады. Жылы қабылдап, сөзімді аяғына дейін тың дады. Аз ғана уақыттың ішінде менің барлық мәселемді ше шіп берді. Осы жасқа кел-генше мұн дай тындырымды, айтқан сөзін де тұратын, на-ғыз істің адамын бірінші рет кездестіріп отырмын.

Алмаз Феликсович – нағыз ха лық қалаулысы. Оның көмек-шісі Жанна да бір елгезек, адам жа нын түсінетін мейірімді аза-мат болып шықты. Олардың бір маған ғана емес, округтегі қамқорлыққа зәру басқа да мыңдаған адамға қарайласып, қолдарынан келге нінше көмек-тесіп жүргендеріне, яғни сайлау алдындағы уәде лерін бұлжытпай орындап жат қан дарына көзім жетті.

Ким мырзаның кабинеті де тым қарапайым екен. Басқа бас тық тардікіндей хатшысы да жоқ. Бірақ, іске келгенде оны ая ғына дейін тындырып, шеш -пе йін ше тыным таппайды екен. Бұл қасиет өзге де депутат-тарға үлгі болса екен деймін.

Қолына алған іске аса зор жа уап кершілікпен қарайтын, сабырлы да салмақты, қазіргі заман талабына сай іскер, ау-қатты ғана емес, шын мә нінде елінің патриоты әрі құр мет-теуге лайық азамат кім десе, ой ланбастан Алмаз Феликсович Кимді көрсетер едім. Өзіміз сай -лаған депутатқа, оның от ба-сына денсаулық, бақыт, бе реке-бірлік, табыс тілеймін! Бибісара СҮЛЕЙМЕНОВА,

Батыр ана

Алғыс

айтамын

Қалалық мәслихат хатшысы Сансыз-бай Есіловтің төрағалық етуімен күн тәртібінде Құрылыс басқармасының Астана қаласында пайдалануға берілетін әлеуметтік, мәдени және тұрғын үй-азаматтық нысандардың сапасын қамта-масыз ету мәселесі қаралды.

Отырыста Құрылыс басқармасы басшысының құрылыс істері жөніндегі

орынбасары Ержас Айтуғанов баян-дама жасады. Ол өз баяндамасында қаладағы біткен, салынып жатқан құрылыс нысандарының сапасы жөнінде сөз қозғады. Биылғы жаңа оқу жылында пайдалануға берілетін 5 мектептің сапасы да сын көтеретінін айтты.

Биыл қалада 1 млн 150 мың шаршы метр тұрғын үйді пайдалануға беру жоспарла-

нуда. Соның ішінде жыл басынан бастап 572 мың шаршы метрден аса тұрғын үй берілді. Жоспар бойынша, 2020 жылға дейін елордада барлығы 21 млн 285 мың шаршы метр тұрғын үйдің құрылысы жоспарланған. Жалпы алғанда, 16 жыл ішінде Астанада 12 млн шаршы метр баспана бой көтерген.

Орынбек ӨТЕМҰРАТ

9www.astana-akshamy.kz

Осыған орай, Сәулет және қала құрылысы басқармасының басшысы Виталий Силец-кий баяндама жасады. Оның айтуынша, қалада құрылыс салу үшін өтініш беруші екі күн ішінде басқарманың сайтынан алынған өтінімді сызбамен бірге жібере алады. Құрылыс салушыға тіпті әкімдікке келудің қажеті жоқ, егер өтінім мақұлданса немесе қабылданбаса, ол хабарлама алады.

Қазіргі уақытта құрылыс салушыларға қиын дық тудырып отырған жүйелік қателер жо йылған. Техникалық шарттар бұрын белгілі бір мерзімге берілген болса, енді олар жобалау және құрылыс жүргізу мерзіміне

Қазіргі білімнің болашағы мол факторларының бірі – пат-риоттық тәрбие. Ұрпағымызды кеудесінде намысы бар, білімді, туған елін, жерін сүйетін өнегелі ұрпақ етіп өсіргіміз келсе, бар на-зарды келешек ұрпақ тәрбиесіне аударуымыз қажет. Ал, патри-отизм идеясы жастарға білім мен тәрбие берудің барлық бағ-дарламаларынан көрініс табуы керек, жалпы көпшіліктің де одан хабардар болғаны жөн.

Мемлекетіміздің Рәміздері – Қа зақстан Республикасының Ел-таң басын, Туын, Әнұранын мақта-ныш етіп, оларға құрметпен және қастерлеп қарауға; қоғамдық-саяси сауаттылық негіздерін қалып тас-тыруға; ұлты мыздың өткені мен мәдени мұра сына құрмет көр се-туге; Қазақстанда тұратын бар-лық ұлт өкілдерінің мәдениетіне толерантты түрде қарауға; әр түрлі әлеуметтік мәсе лелерді шешуге және үн қосуға үй рету арқылы біз оқушыларды Отанын сүюге және азаматтығын мақтан тұтуға; өз отанының болашағы үшін білім алып, қызмет етуге, ана тілін жетік меңгеріп, сүйе білуге, халқының салт-дәстүрін, ерекшеліктерін білумен қатар, дінге, тарихи мұра-ларға құрметпен қарауға, өз отан-дастарына, сондай-ақ басқа ұлт өкілдеріне адамгершілік көзқарас білдіруге тәрбиелейтінімізді естен шығармауға тиіспіз.

Қазақстанның байырғы халқы – қазақтар, жердің де, елдің де негізгі, түпкі иесі – солар. Сон-дық тан алдымен қазақ жастарын отаншылдыққа, ұлтжандылыққа тәрбиелеу, елдегі барлық халық-тарды достық қатынасқа тәрбиелеу – аса маңызды міндет. Өз жерінің қадір-қасиетін біліп, танып өскен

ұрпақ сол елдің нағыз ұлтжанды азаматы болмақ.

Патриоттық сезім отбасынан бас-талады. Өкінішке қарай, нарықтық қатынастардың кеңінен орын алуы, ересектердің тәрбиеге жеткіліксіз көңіл бөлуі, ата-аналардың уақы-тының жетіспеушілігі мен қол-дарының тимеуі отбасындағы бала

тәрбиесінің ролін түсірді. Әрине, мұндай жағдайларда өзінің ескі арнасын жоғалтқан пат риот-тық, отансүйгіштік сезімдерді қа-лыптастыру мен оған тәрбиелеудің жаңа жолға оңайлықпен түсіп кете алмасы анық. Демек, жастардың тұрмысы мен болмысына, тәлімі мен тағылымына үстірт қарауға

болмайды. Бұл туралы Президент Қазақстанның әлеуметтік жаң-ғыртылуына қатысты жа қында жазылған бағдарламалық тап сыр -малық мақаласында ерекше ес-керте келіп: «Мен жас ұрпақтың ел болашағы үшін маңызын атап көрсетіп келдім және атап көрсете беремін. Мемлекет әрбір жас адам-

ның өз еліне міндетті түрде қажет болуы үшін бәрін де жасайды» деген болатын. Күнделікті жұмыс барысында біз осы ұстанымды басшылыққа ала отырып, оқу және оқыту үдерістерін төңіректеп қана қоймай, жастар болмысына әсер ететін құбылыстарды тұтастыра қарастырамыз.

«Бір жылға жоспар құрсаң – егін ек, жүз жылға жоспар құрсаң – ағаш ек, ал болашаққа жоспар құрсаң – баланы тәрбиеле» деп шығыс нақылында айтылғандай, жас ұрпақты патриоттық тәрбие негізінде тәрбиелесек, егеменді еліміздің көк байрағы көк аспанда мәңгілік желбіремек.

беріледі және мерзімін ұзартудың қажеті жоқ. Жер телімдерін игеру келісімшартында құрылыс салушы да, мемлекеттік орган да міндетті түрде орындауы тиіс шарттар жазы-латынын, сонымен қатар онда сараптамадан және барлық қажетті келісу рәсімдерінен өтудің нормативтік мерзімдері көрсетілетінін ескере келе, басқарма басшысы кадастрлық жоспар бойынша барлық ақпарат, зерттеуді кеңейту туралы өтініш басқарманың сайтын-да орналастырылғанын жеткізді. Сонымен қатар, сайтта өтінім үлгісі де бар.

«Қалалық сәулет және жер қатынастары басқармасының қызметкерлері өтінішті 15 күн ішінде өңдейді. Яғни, жоспар бойын-

ша, өтініш берілген уақыттан бастап қаулы үзіндісінің шығуына дейін, жалпы алғанда, 17 күн кетуі тиіс. Қазіргі уақытта осы рәсімге 30 күн кетеді» дейді Виталий Брониславович.

Мәслихат депутаттары Астана қаласы Сәулет және қала құрылысы басқармасының қызметімен, нысандарды жобалауға және

олардың құрылысын салуға рұқсат құжаттарын беру тәртібімен толық танысқаннан кейін аталмыш басқарма қызметіне қатысты қала тұр ғындарының әртүрлі шағымдарын жет-кізді. Сонымен бірге, олар жемқорлыққа және әлдекімнің мүдделерін тықпалауға жол берілмеуі керектігін ұсынды.

Зәуре ЖҮСІПОВА, Астана қаласы

мәслихатының депутаты

Қосымшаны дайындаған: Гүлбаршын ӨКЕШҚЫЗЫ

10www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

29 тамыз – Семей ядролық полигонының жабылған күні. Бұл – Қазақстан үшін маңызды оқиға. Себебі, Қазақ елі де осы алпауыт қарудың зардабын біркісідей тартты. «Ядролық сынақтарға тыйым салудан – ядролық қарусыз әлемге» бүкіләлемдік конгресінің президенті Абай Байгенжиннің айтуынша, 1949-1989 жылдары аралығында КСРО-ның әскери өнеркәсіп кешені Семей ядролық сынақ полиго-нында атом қаруын сынақтан өткізді. Осы уақыт аралығында 465 ядролық және термоядролық жарылыс болған. Еліміз оның зардабын әлі күнге тартып келеді. Жиынға қатысқан Ресей

Кәріпбек КҮЙІКОВ, суретші:– Ядролық жарылыстың кесірінен 10 ба-

ласы бірдей мүгедек болып туған отбасын көрдім. Радиацияның кесапатынан жаман ауруға шалдығып, әулетімен құрыған жандар да баршылық. Сондықтан мен жан жүрегіммен ядролық қаруға қарсы күресемін деп шешкенмін. Бүгінгі күні мен – халықаралық қауымдастықтың назарын ядролық қауіпті жою мәселесіне аудару мақсатындағы құрылған «АТОМ» онлайн-кампаниясының құрметті елшісімін. Бұл жобаға сіздер де қатысып, қарусыз әлем үшін, бейбітшілік үшін дауыс беруіңізге болады

академигі Сергей Колесниковтың пікірінше, ядролық қарудың қауіптілігі сол, оның зиянды қалдықтары жер бетінде 80-120 жылға дейін жойылмай сақталады екен. Яғни, адамзат осын-ша уақыт бойы оның зардабын көреді деген сөз. «Ядролық қару – адамзаттың қасіреті. Ол ең алдымен адамның генін бұзады, ағзаның ерте қартайып, солуына әкеледі. Бұл ұрпағымызға зиян. Сондықтан одан әлем толық бас тартуы қажет» дейді ол.

Конгрестің негізгі ұйымдастырушысы –

«Әлем дәрігерлері ядролық соғысты болдырмау үшін» халықаралық қозғалысының негізі 1980 жылдың желтоқсанында қаланған. Ондағы мақсат – ядролық қарусыздануға көмек көрсету және оған қарсы қоғамдық пікір қалыптастыру. Халықаралық ұйым бұл сауапты ісі үшін 1984 жылы ЮНЕСКО-ның арнайы сыйлығына ие бо-лыпты. Ал, 1985 жылы Нобельдің Бейбітшілік сыйлығымен марапатталған екен. Бүгінде ұйымға 65 мемлекеттің дәрігерлері мүше. Соның ішінде біздің қазақстандық ақ халатты-лар да бар.

Астанада алғаш рет өткізіліп отырған алқалы жиынға әлемнің 50 елінен 500-ден аса делегат қатысты. Конгресс барысында жұртшылық әлемдік және отандық дәрігерлердің аузынан ядролық қарудың адамзатқа тигізер қасіреті жөнінде, оның денсаулыққа әсері хақында бірталай жайтқа қанықты.

Конгреске дүниежүзіне әйгілі академик, кар-диолог Евгений Чазов та шақырылыпты. Бірақ, денсаулығына байланыс ты келе алмаған ғалым өзінің сөзін бейнежазба арқылы жолдады. «Біз, дәрігерлер, ядролық қарудың адамзатқа тигізер зияны жөнінде жақсы білеміз. Оның зардаптары жайында ешкімнен жасырмай, батыл әрі ашық

айта білуіміз керек. Осы қозғалыс құрылғаннан кейін 1982 жылы біз «Ядролық соғыстың қауіп-қатері» атты кітап шығарған едік. Онда жаппай қырып-жоятын қарудың орасан зор зи-яны туралы егжей-тегжейлі жазғанбыз. Бәріміз ядролық соғысқа қарсы күш біріктіре білуіміз керек. Сонда ғана мақсатымызға жетеміз. Біздің қозғалыс керек болмай қалғанда, мен өзімді бақытты сезінетін боламын» дейді академик.

Ядролық соғыс қаупіне қарсы қоғамдық пікірді қалыптастыруды мақсат еткен конгресс ертең қорытындыланады. Ал 30 тамыз күні делегаттар Семей қаласына барып, ондағы жұртшылықтың хал-жағдайымен танысады.

Қымбат НҰРҒАЛИ

Биыл Тамыз кеңесінің тақырыбы «Білім берудің инновациялық стратеги-ясы – мемлекеттің, қоғамның және жеке тұлғаның дамуының факторы» болғаны белгілі. Өз сөзін осыдан бастаған ми-нистр «Білім берудегі технологиялық инновация – оқ у бағд арл амасына енгізілетін жаңалықтардың санына емес, сапасына, мазмұнына байланыс-ты. Елдің интеллектуалдық болашағы тек қана білімде. Сондықтан, қарқынды дамып жатқан қоғамда тәлім а лып жатқан оқушы келешекте алған білімін қолдана білуі қажет. Білім – қоғам та-лабына, жұмыс беруші талабына сай болуы керек» деп атап өтті.

Одан кейін бірнеше жылдан бері өзекті болып келе жатқан балаларды балабақшамен қамту мәселесіне ойыс-ты. Аслан Бәкенұлының айт уынша, бұрынғымен салыстырғанда қазірде аталған тараптағы жағдай жақсы жағына

өзгерген. Балаларды мектепке дейінгі біліммен қамту бойынша Қазақстан Ав-стралия, Канада, Финляндия, Польша, Швейцария және Түркия сынды мем-лекеттермен бір сатыға орналасып, 3-6 жас балалардың 73 пайызы балабақшаға барады.

Мүмкіндігі шектеулі балалар да на-зардан тыс қалмай келеді. Олардың 35 мыңына, яғни 25 пайызына оқуға жағдай жаса лған. Мүгедек ба ла лардың 3,7 мыңы он екі мүшесі сау құрдастарымен бірге оқиды, яғни инклюзивті білім алып жатса, 10,1 мыңы үйден оқиды.

Дуальді оқыт у жүйесі жайлы ми-нис т р мұ ндай жү йе ел імізд ің 176 колледжіне енгізіліп жатқанын жеткізді. Оның мәлімдеуінше, қосарлы жүйемен оқытатын колледждердің үлес салмағын 2016 жылға таман 20-дан 50 %-ға дейін ұлғайту жоспарланып отыр.

Министр студенттер мен олардың ата-аналары үшін жағымды жаңалықтан да хабардар қылды. Жоғары оқу орын-дары жыл сайын оқу ақысын көтеріп жа-тады. Аслан Сәрінжіповтің сөзіне сен-сек, биыл оқу ақысы қымбаттамайды.

Аманғали ҚАЛЖАНОВ

11www.astana-akshamy.kz

Ас тана қа л асы Жұ мыспен қамту орталығының мәліметіне сүйенсек, биылғы бағдарлама екі бағыт бойынша жүргізілмек.

СYРАНЫС ПЕН YСЫНЫСЕНБЕК НАРЫГЫ:

Соның бірі – инфрақұ рылым мен т ұ рғын үй-коммунал дық шаруашылығын дамыту есе бімен жұмыспен қамту болса, екіншісі – жұмысқа орна лас тыруға кө-мектесу және оқыту бағыты.

Б і р і н ш і б а ғ ы т б о й ы н ш а 16 әлеуметтік-мәдени нысанға к ү рдел і жө н де у ж ұ м ы с та р ы жүргізілетін болады. Атап айт-қанда, №7, №34, №24, №17, №33, №20, №2 балабақшалар,

№ 5 0 « Қ а з ғ а р ы ш » м е к т е п -лицейі, №1 лицей ғима раты, «Шығыс» балалар-жас өс пі рім-дер орталығы мен « Арман» спорт тық-сауықтыру лагері қайта жаңаратын болады. Соның есе-бінен 815 жаңа жұмыс орны ашы лады. Бұған қоса, Орталық қа лалық кітапхана, ұлдар мен қыз дарға арналған медресе, Қарт-тар мен мүгедектерге арналған ме дициналық-әлеуметтік мекеме,

Ба лалар үйі жөнделіп, 9 нысан-ның айналасы абаттандырылады. Тағы төрт нысанға күрделі жөндеу жұмыстары жүргізіліп, есесіне 110 адам жұмыспен қамтылмақ.

Ал «Жұмысқа орналастыруға көмектесу және оқыту» бағыты бойынша жұмыс іздеп жүрген азаматтарды кәсіби оқыту, әлеу-меттік жұмыс орындары мен жас-тар практикасын ұйымдастыру шаралары қолға алынған.

Бүгінде Астанада бағдарлама бойынша 355 адам тәрбиеші, тігінші, электр дәнекерлеуші, элек-трик, бухгалтер мамандықтары бойынша оқуды бастапты. Ал, әлеуметтік жұмыс орындары мен жастар практикасына 371 адам жіберілген. Оның 159-ы мекеме-лермен келісімшартқа отырған.

Жыл басынан бері аталмыш бағдарлама бойынша 1151 адам жұмысқа орналасқан екен.

«Ел қанаты» қоғамдық қоры президенті Асланбек Жақыптың айт уынша, олар алдымен әр-түрлі компания басшылары, жеке кәсіпкерлер – барлығы екі мың-нан аса жұмыс беруші арасында еліміздегі кадр тапшылығы жө-нінде сауалдама жүргізген. Са уал-дамаға қатысушылардың басым бөлігі астаналықтар болыпты. Респонденттердің 50,6 пайызы елі мізде мамандар тапшылығы жоқ деп есептейді екен. Бірақ, 32,6 па-йы зының пікірі керісінше.

Жұмыс берушілердің пікірінше, елімізде ең қат болып отырған мамандар – инженерлер (13,8 па-йыз) мен дәрігерлер (12,8 пайыз). Содан кейін құрылысшылар, бағ-дарламашылар, мұғалімдер мен оқытушылар екен.

Ал, «Оқу орындарында да-ярланып шығатын түлектердің кәсіби білімі қазіргі экономи-ка талаптарына сай ма?» де-ген сауалға 44,5 пайызы «көп жағдайда сәйкес келе бермейді» деп жауап берген. «Сондықтан мамандар даярлау сапасына оқу орындары айрықша көңіл бөлуге тиіс» дейді журналистермен өткен баспасөз мәслихатында «Кәсіпқор холдингі» ҰАҚ сту-денттермен жұмыс жөніндегі департаментінің д иректоры Тоғжан Жұмағұлова. Оның ай-туынша, жұмыс берушілердің 63 пайызы түлектердің біліміне,

кәсіби даярлығына көңілі толмай-тын көрінеді.

Еңбек нарығындағы сұранысқа болашақ мамандардың таңдауы сәйкес келе ме? «Ел қанаты» қоғамдық қоры бұл сауа л ды еліміздің сегіз өңірінен 2 мыңдай респондентке көлденең тартып, арнайы сауалдама жү ргізген. «Бұрынғыдай емес, бүгінде жас-тар еліміздің еңбек нарығына т е х н и к а л ы қ м а м а н и е л е р і қажет екенін түсінген секілді. Сауалдамаға қатысқан Астана мен Алматы және Қарағанды қа л асындағы жоғары сынып оқушылары мен түлектердің көп-шілігі техникалық саланы жөн көретінін айтыпты. Тек 6,1 пайы-зы ғана құқықтану мен мемлекеттік қызмет және мемлекеттік бас-қаруды қалайтынын жеткізген» дейді қор жетекшісі Асланбек Жақып.

Әлеуметтік сауалдама нәти же-лері бекерден-бекер жүргізілген жоқ. Жиында сөз алған Білім және ғылым министр лігі жас-тар ісі жөніндегі коми тет тің бас сарапшысы Дамир Мең ді-ғалиевтің айтуынша, сауалдама қорытындыл ары минист рлік тарапынан ескерусіз қалмайды. Әсіресе, түлектердің еңбек нары-ғына сай сапалы маман болып шығ уына министрлік ерекше көңіл бөлетін болады.

Бетті дайындаған: Қымбат ТОҚТАМҰРАТ

12www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

Солардың бірі еліміздің құқықтық өміршеңдігін, саяси жүйенің сипаты мен қызметін белгілейтін негізгі құжат – Конституция. Қысқа мерзім ішінде Ата Заңды жасап, оны бүкілхалықтық рефендум арқылы қабылдағаны талай жұртшылықты таң қалдырғаны рас. Осы бағытта бізді құптағандар мен сыни тұрғыдан қарағандарға да мән берместен өлшеулі уақыт, табанды талап, шығармашылық іс-әрекеттің арқасында алға қойған мақсатымызға жеттік.

Қ а з і р г і таң д а Қ а з а қс тан – жаңа саяси-құқықтық жүйесі мен экономикалық құрылымы, азаматтық қоғамы бар тұғырлы мемлекет.

Конс т и т у циямызд ың «Бiз, ортақ тарихи тағдыр бiрiктiрген Қазақстан халқы, байырғы қазақ жерiнде мемлекеттiлiк құра отырып, өзiмiздi еркiндiк, теңдiк және татулық мұраттарына берiлген бейбiтшiл азаматтық қоғам деп ұғына отырып, дүниежүзiлiк қоғамдастықта лайықты орын алуды тілей отырып, қазіргі және болашақ ұрпақтар алдындағы жоғары жауапкершілігімізді сезіне отырып....» – деген сөздерден ба-сталуы – біздің ұлттық идеоло-гиямызд ы дәріптеу ші жоғары құндылықтарымызды айқындайды.

М е м л е к е т т і л і к т і ң қ а л ы п -тас у ындағы Ко нс т и т у цияның

Көшпелі ата-бабалар ру-тайпалық құрылымда тірлік кешкен өткен шақта, қазақ халқының рулық жүйесі оның төлқұжаты болды. «Кете Жүсіп», «Кердері Әбубәкір», «Қарасақал Ерімбет» деп ақын есімі руымен қосақталып айтылса, ел мен жерді қасықтай қаны қалғанша қорғап, ұрпаққа мирас қылған қас батырлар мен көсемдер қазақтың жадында «Қарақыпшақ Қобыланды», «Қанжығалы Бөгенбай», «Қаракерей Қабанбай», «Шапырашты На-урызбай», «Шақшақ Жәнібек», «Шұбыртпалы Ағыбай», «Шанышқылы Бердіқожа», «Табын Бөкенбай», «Адай Сүйінқара», «Көкжалды Барақ», «Уақ Баян», т.б. болып бекіп қалды. Біздің ұлтқа ғана тән сөз саптау мәнері расында этнографиялық дерек көзі, елдік дүниетанымның алтын қазығы болғандықтан жадқа ежелгі жыр шумағындай құйылып, құйма алтындай құнды, қастерлі сезіледі.

рөлі мен маңызы қазіргі кездегі Қ а з а қ с т а н н ы ң а м б и ц и я л ы ұмтылысына сәйкес жаңа мақсаттар мен міндеттерді жүктейді, қажетті құқықтық негіздерді бекіте отырып, заманауи нарықтық экономиканың тиімді моделін қалыптастырды, саяси тұрақтылық пен ұлтаралық және конфессияаралық келісімді қ а м т а м а с ы з е т т і . С о н ы м е н бірге, қоғамдағы азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау жүйесінің негізі қаланып, қазақстандық пат риотизм мен ұлттық бірліктің идеологиялық құндылықтары айқындалды.

Е л б а с ы н ы ң 2 0 1 4 ж ы л ғ ы «Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жол-дауы біз үшін заманалық маңызы зор, айтулы оқиға болды. Ең басты-сы - еліміздің рухын көтеретін, ұлы мақсаттарға жеткізетін «Мәңгілік ел» ұлттық идеясы жарияланды. «Мәңгілік ел» идеясы – елімізді өз мақсатына талай дәуір сынынан сүріндірмей жеткізетін тұғырлы идея.

Республикада «Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» принципі бой-ынша бірегей көпэтникалық және поликонфессиялық қоғам қалыптасты. Бұл нығайтушы идея Қазақстан халқын

бір ортақ айқын мақсаттағы бір елге топтастырады.

« М ә ң г і л і к Е л » б і з д і ң мемлекеттігіміздің жеті негізгі құндылықтан тұратын жаңа ұлттық идеяны қамтиды. Олар, Елбасы атап көрсеткендей:

Біріншіден, бұл – Қазақстанның тәуелсіздігі және Астанасы.

Екіншіден, бұл – қоғамымыздағы ұлттық бірлік, бейбітшілік пен келісім.

Үшіншіден, бұл – зайырлы қоғам және жоғары руханият.

Төртіншіден, – индустрияланды-ру мен инновацияларға негізделген экономикалық өсім.

Бесіншіден, – Жалпыға ортақ еңбек қоғамы.

Алтыншыдан, бұл – тарихтың, мәдениет пен тілдің ортақтығы.

Жетіншіден, бұл – еліміздің ұлттық қауіпсіздігі және бүкіләлемдік, өңірлік мәселелерді шешуге жаһандық тұрғыдан қатысуы.

Аталған контексте «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясын әрбір қазақстандық өзінің санасында бекемдей отырып және өз мемлекетімен бірігіп, жоғары белестерге және жеке табыстарға бірге қол жеткізіп, сонымен қатар барша әлемдік қауымдастыққа өзінің басты игілігі – жоғары рухтылық, әралуандықтағы бірлік

пен жасампаздыққа ұмтылушылықты көрсетуі тиіс екендігі маңызды.

Өз заманында данамыз ұлы Абай «татулықтан артық жолдас жоқ» де-ген екен. Сол сияқты әлемдік аренада сыртқы саясатты жүргізудің бейбіт сүйгіш принципін ұстана отырып, біздің қазақ жеріндегі әр түрлі ұлттар, конфессиялар мен мәдениеттердің өкілдері бейбітшілікте, келісім мен достықта өмір сүріп келе жатқандығын барша әлем жоғары бағалауда.

Мемлекет тің идеологиялық бағдарының тиянақталуы өте-мөте маңызды, өйткені ол дін сияқты нәзік салада одан әрі ілгерілеуді қамтамасыз ету үшін берік негіз болады.

Бүгінгі күні дін саласындағы мемлекеттік саясат болжанба-лы басқарылатын діни үдерістер мен мемлекеттік-конфессиялық қатынастардың тұтас жүйесін құру бойынша Елбасы Н.Ә.Назарбаевпен айқындалған стратегияның шеңберінде қалыптасуда.

Қазақстанның қазіргі кезеңдегі діни ахуалы мемлекеттік институт-тар рөлінің, әсіресе – Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт минис т рл іг іне қарас т ы Д ін істері комитеті , сонымен қатар осы саладағы реттеушілік механизмдерінің күшеюімен сипатта-

лады. 2011 жылы қабылданған «Діни қызмет және діни бірлестіктер» туралы Қазақстан Республикасының Заңы тиімді әрекет етуде. Мәселен, елімізде ислам мен православие, сонымен бірге басқа да діндердің арасындағы бекіген игі қатынастар тарихи заманнан қалыптасқан. Аталған фактордың әсерінен ең негізгі конфессиялардың қызметі қоғамдық құрылым үшін бірегей және пайдалы сипатқа ие болады.

Тү й і н і н а й тс а қ , Ме м л е ке т басшысының стратегиялық саяса-тын қолдап және оны жүзеге асыра отырып, біз «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясын былай түсінуіміз қажет: яғни барлық қазақстандықтардың, а з а м а т т ы қ и н с т и т у т т а рд ы ң , м е м л е ке т т і к қ ұ р ы л ы м д а рд ы ң ортақ міндеті – халықтың топтасуы барысындағы қол жеткізген меже-де тоқтап қалмай, Отанымыздағы бейбітшілік пен тыныштықты сақтауға бағытталған ұлттардың өзара достық қарым-қатынастарын одан әрі тереңдету және жетілдіру.

Осыған орай Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың мынадай сөздері әрдайым еске оралады: «Табысты дамуға қажетті шарт - бейбітшілік, тату көршілік және өзара сенім аху-алын орнықтыру».

Ата – бабаларымыз аңсаған «Мәңгілік ел» рухын бекемдеу үшін әрбір қазақстандық азамат, елімізді мекендеген әрбір ұлт осы бағытта аянбай еңбек етіп, ұлттық бірлігіміз асқан байлық екендігін өскелең ұрпақтың санасына сіңдіру қажет. Сонда ғана мемлекетіміз ұлттық стратегиямыздағы белгіленген мақсаттарға қол жеткізе отырып, әлемдегі ең қуатты, гүлденген елге айналады.

Азамат ЖЕТПІСБАЕВ«Дін мәселелері жөніндегі

ғылыми-зерттеу және талдау орталығы» РММ директорының

міндетін атқарушысы, Ержан ИБРАЕВ

Хрестиандық және Қазақстан үшін дәстүрлі емес діни ағымдарды

зерттеу бөлімінің басшысы

Конституция – бұл дербес мемлекеттіктің ұлы нышаны, азаттық символы, бір елдің ресми төлқұжаты десе болар. «Елу жылда ел жаңа, жүз жылда қазан» дейді қазақ халқы.

Ата Заңның 1-бабында: «Қазақстан Республи-касы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары», – деп жазылған.

2-бабында: «Қазақстан Республикасы – президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет», – деп жазылған.

ҚР Ұлттық академиялық кітапханасында азаттықтықты ту қылған ұлық мерекеге орай «Ата Заң – бейбіт, еркін өмір бастауы» атты кітап және «Конституция – еліміздің негізгі заңы» атты мерзімді басылымдар көрмесі ұйымдастырылды.

Тәуелсіздік алғалы біздің ел жас мемлекет ретінде қаз тұруы, қалыптасуы және шет елдерге танылуы

осы екі ұғыммен астарлы келді. Елдіктің мызғымас негізін қалап, мемлекеттікті тұрақтандыруға ұлт көшбасшысы Н.Ә.Назарбаевтың айрықша жасампаз рөлі айқын. Ішкі саясат пен сыртқы саясатта сүрінбей алға басу үшін қаншалық рух, қайрат, күш-жігер керек болса, Қазақстанның саяси жүйесінде тұрақтандыруды бекіткен, бұл әлемдік мәртебеде мерейі биік адам – әлемнің 150-ден аса мемлекетімен дипломатиялық байланысы бар, халықаралық деңгейде танылуы уақыт озған сайын арта түскен қазақ елі беделі мен тұлғалық беделі қатар өскен Елбасы дейміз. Констуцияның 3-бабында: «Мемлекеттік биліктің бірден-бір ба-стауы – халық» деп тасқа таңба басқандай жазылуы ерекше мәртебелі. Қазақ халқының даналығында «Құдайдың бір атауы – халық».

Қабылданғанына биыл 19 жыл толған 1995 жылғы Конституция қазақ мемлекетінің қазіргі заманғы бәсекелестікке төтеп бере алатын өркениетті даму жолына жедел түсудің негізін қалады. Республиканың сан алуан ұлт пен ұлыстың атамекеніне айналып, тарихи отанында отырған қазақтардың өзге халықтарды жатсынбай, шеттет-

пей ұя басуына, халықтар татулығына бастайтын адам құқығы мен бостандығын қорғау ісіне кепіл болды. Кез келген кемсітушілік Ата Заңға қайшы: «...мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруге, әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, діни, тектік-топтық және рулық араздықты қоздыруға бағытталған» – 5-бап бойынша мұндай арандатушы іріткі күштерге тыйым салынған. Қазақстанда адам бала-сын терісінің түсіне қарай қорлау, тұқырту болған емес, мұндай кесірдің беті аулақ, өзара татулық пен бейбітшілікті пір тұтқан қазақ елінде болмауы тиіс.

7 - б а п т а ж а з ы л ғ а н : « Қ а з а қ с т а н Республикасындағы мемлекеттік тіл – қазақ тілі». Біздің күллі сүйіспеншілігіміз ана тілімізді ардақтауға арналса, мемлекеттік тұғыр тиянақты, баянды бола түсері айдан анық. «Сөзін жоғалтқан ұлттың өзі де жоғалады» деп өсиет қалдырған алаш көсемі Ахмет Байтұрсынұлының сөзі көкейден ешқашан өшпеуі керек. Өйткені халықтың бостандығы ұлы ұғым, жарық дүниеде ең қасиетті мәртебе, жер бетінде азаттыққа тең келер бақыт бар ма?!

Айгүл КЕМЕЛБАЕВА

13www.astana-akshamy.kzE-mail: info@astana-akshamy.kz

Т.А.Ж Кезекке қою күні Санаты

2391

2392

23932394

2395

2396

2397

2399

2400

2401

2402

2403

2404

2405

2406

2407

2409

2410

2411

2412

2413

2414

2415

2416

2417

2419

2420

24212422

2423

2424

2425

2426

2427

2429

2430

2431

2432

2433

2434

2435

2436

2437

2439

2440

2441

2442

2443

2444

2445

2446

2447

2449

(Жалғасы. Басы газетіміздің №95 (3152) санында) 2450

2451

2452

2453

2454

2455

2456

2457

2459

2460

2461

2462

2463

2464

2465

2466

2467

2469

2470

2471

2472

2473

2474

2475

2476

2477

2479

2490

2491

2492

2493

2494

2495

2496

2497

2499

2500

2501

2502

2503

2504

2505

2506

2507

2509

2510

2511

2512

2513

2514

2515

2516

2517

2519

2520

2521

2522

2523

2524

2525

2526

2527

2529

2530

2531

2532

2533

2534

2535

2536

2537

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2556

2557

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

2577

2579

2590

2591

2592

2593

2594

2595

2596

2597

2599

2600

2601

2602

2603

2604

2605

2606

2607

2609

2610

2611

2612

2613

2614

2615

2616

2617

2619

2620

2621

2622

2623

2624

2625

2626

2627

2629

2630

2631

2632

2633

2634

2635

2636

2637

14www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

2639 17.06.2008

2640 17.06.2008

2641 17.06.2008

2642 17.06.2008

2643 17.06.2008

2644 17.06.2008

2645 17.06.2008

2646 17.06.2008

2647 17.06.2008

2648 18.06.2008

2649 18.06.2008

2650 18.06.2008

2651 18.06.2008

2652 18.06.2008

2653 18.06.2008

2654 18.06.2008

2655 18.06.2008

2656 18.06.2008

2657 18.06.2008

2658 18.06.2008

2659 18.06.2008

2660 19.06.2008

2661 19.06.2008

2662 19.06.2008

2663 19.06.2008

2664 19.06.2008

2665 19.06.2008

2666 19.06.2008

2667 19.06.2008

2668 19.06.2008

2669 19.06.2008

2670 19.06.2008

2671 20.06.2008

2672 20.06.2008

2673 20.06.2008

2674 20.06.2008

2675 20.06.2008

2676 20.06.2008

2677 23.06.2008

2678 23.06.2008

2679 23.06.2008

2680 23.06.2008

2681 23.06.2008

2682 24.06.2008

2683 24.06.2008

2684 24.06.2008

2685 24.06.2008

2686 24.06.2008

2687 24.06.2008

2688 24.06.2008

2689 25.06.2008

2690 25.06.2008

2691 25.06.2008

2692 25.06.2008

2693 25.06.2008

2694 25.06.2008

2695 25.06.2008

2696 26.06.2008

2697 26.06.2008

2698 26.06.2008

2699 26.06.2008

2700 26.06.2008

2701 26.06.2008

2702 26.06.2008

2703 26.06.2008

2704 26.06.2008

2705 26.06.2008

2706 26.06.2008

2707 26.06.2008

2708 26.06.2008

2709 27.06.2008

2710 27.06.2008

2711 27.06.2008

2712 27.06.2008

2713 27.06.2008

2714 27.06.2008

2715 27.06.2008

2716 30.06.2008

2717 30.06.2008

2718 30.06.2008

2719 30.06.2008

2720 30.06.2008

2721 30.06.2008

2722 30.06.2008

2723 30.06.2008

2724 30.06.2008

2725 30.06.2008

2726 30.06.2008

2727 30.06.2008

2728 30.06.2008

2729 30.06.2008

2730 01.07.2008

2731 01.07.2008

2732 01.07.2008

2733 01.07.2008

2734 01.07.2008

2735 01.07.2008

2736 01.07.2008

2737 01.07.2008

2738 02.07.2008

2739 02.07.2008

2740 02.07.2008

2741 02.07.2008

2742 02.07.2008

2743 02.07.2008

2744 02.07.2008

2745 02.07.2008

2746 02.07.2008

2747 02.07.2008

2748 02.07.2008

2749 02.07.2008

2750 02.07.2008

2751 02.07.2008

2752 02.07.2008

2753 02.07.2008

2754 02.07.2008

2755 02.07.2008

2756 03.07.2008

2757 03.07.2008

2758 03.07.2008

2759 03.07.2008

2760 03.07.2008

2761 03.07.2008

2762 03.07.2008

2763 03.07.2008

2764 04.07.2008

2765 04.07.2008

2766 04.07.2008

2767 04.07.2008

2768 04.07.2008

2769 04.07.2008

2770 04.07.2008

2771 04.07.2008

2772 04.07.2008

2773 04.07.2008

2774 04.07.2008

2775 04.07.2008

2776 08.07.2008

2777 08.07.2008

2778 08.07.2008

2779 08.07.2008

2780 08.07.2008

2781 08.07.2008

2782 08.07.2008

2783 08.07.2008

2784 08.07.2008

2785 08.07.2008

2786 09.07.2008

2787 09.07.2008

2788 09.07.2008

2789 09.07.2008

2790 09.07.2008

2791 10.07.2008

2792 10.07.2008

2793 10.07.2008

2794 10.07.2008

2795 10.07.2008

2796 10.07.2008

2797 10.07.2008

2798 10.07.2008

2799 10.07.2008

2800 10.07.2008

2801 10.07.2008

2802 10.07.2008

2803 10.07.2008

2804 10.07.2008

2805 10.07.20082806 11.07.2008

2807 11.07.2008

2808 14.07.2008

2809 14.07.2008

2810 14.07.2008

2811 14.07.2008

2812 14.07.2008

2813 14.07.2008

2814 14.07.2008

2815 14.07.2008

2816 15.07.2008

2817 15.07.2008

2818 15.07.2008

2819 15.07.2008

2820 15.07.2008

2821 15.07.2008

2822 16.07.2008

2823 16.07.2008

2824 16.07.2008

2825 16.07.2008

2826 16.07.2008

2827 16.07.2008

2828 16.07.2008

2829 16.07.2008

2830 16.07.2008

2831 17.07.2008

2832 17.07.2008

2833 17.07.2008

2834 17.07.2008

2835 17.07.2008

2836 17.07.2008

2837 17.07.2008

2838 18.07.2008

2839 18.07.2008

2840 18.07.2008

2841 18.07.2008

2842 18.07.2008

2843 18.07.2008

2844 21.07.2008

2845 21.07.2008

2846 21.07.2008

2847 21.07.2008

2848 21.07.2008

2849 21.07.2008

2850 21.07.2008

2851 22.07.2008

2852 22.07.2008

2853 22.07.2008

2854 22.07.2008

2855 22.07.2008

2856 22.07.2008

2857 22.07.2008

2858 22.07.2008

2859 22.07.2008

2860 22.07.2008

2861 22.07.2008

2862 23.07.2008

2863 23.07.2008

2864 23.07.2008

2865 23.07.2008

2866 23.07.2008

2867 23.07.2008

2868 23.07.2008

2869 24.07.2008

2870 24.07.2008

2871 24.07.2008

2872 24.07.2008

2873 24.07.2008

2874 24.07.2008

2875 24.07.2008

2876 24.07.2008

2877 25.07.2008

2878 25.07.2008

2879 25.07.2008

2880 25.07.2008

2881 25.07.2008

2882 25.07.2008

2883 25.07.2008

2884 25.07.2008

2885 25.07.2008

2886 25.07.2008

2887 25.07.2008

2888 25.07.2008

2889 25.07.2008

2890 25.07.2008

2891 25.07.2008

2892 28.07.2008

15www.astana-akshamy.kzE-mail: info@astana-akshamy.kz

Астана қаласы әкімдігінің «Жұмыспен қамту

орталығы» КМК-ге хабарласыңыз! Мекенжайы:

Астана қаласы, Брусиловский көшесі, 17/3, Бизнес-орталық

ғимаратының 2-қабаты. 104,5,14,34 автобустарымен келуге болады. Анықтама алу

телефоны: 57-88-88.

1. 14006235 06.05.2014 ,

1163-80-70

8701-101-92-10

2. 0004850 07.05.2003

32-89-548777-239-69-13

3. 0004588 18.02.2003

39-59-998701-332-85-73

4. 0001180 17.03.1999

39-59-998705-294-26-03

15100Ò

ÄÈÐÅÊÒÎÐ-ÁÀÑ ÐÅÄÀÊÒÎÐ

ÀÑ ÄÈÇÀÉÍÅÐ

Ò

—

15100Ò

ÄÈÐÅÊÒÎÐ-ÁÀÑ ÐÅÄÀÊÒÎÐ

—

27.08.2014

27.08.2014

«

«

16www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

– Әсіресе, ағаш тамырынан түрлі бейнелерді өмірге әкелетін қолөнер түрінің өкілдері, менің білуімше, елімізде сирек. Ал, сіз осы өнерге қалай ат басын бұрдыңыз, қандай жағдай ықпал етті?

– Өнер – баршаға ортақ, әрине. Алайда, осындай киелі өлкеге қадам басар алдында өнерге деген сүйіспеншілік керек, ең алдымен. Со-дан кейін талант, дарын қажет. Сонда ғана қолдан шыққан дүние көзге көрінеді, таңдандырады. Сонда ғана ол ішіңнен шыққан перзент секілді ыстық бола алады.

Енді өзіме келсем, бала кезімнен қиялшыл едім. Балшықтан, ағаштан а д а м о й ы н а к е л е б е р м е й т і н бірдеңелерді жасауға, құрастыруға, ойып, пішуге құмар болатынмын. Және содан бір ләззат алатынмын. Осылай-осылай жетілсем керек, бірде өзімнің атамның мүсінін жаса-дым балшықтан. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың келбетін келістіргенім бар. Өзіме ұнаған дүниелерді қайталап пішіндейтін едім. Мектеп қабырғасында оқып жүргенімде де

бейнелеу өнерін жақсы көрдім. Түрлі шаралардың жазу-сызулары менің қолымнан өтетін еді.

Қ у а н а т ы н ы м , м е н с о н д а й қызығушылықпен тоқтап қалған жоқпын. Әр түрлі көрмелерге, шараларға қатысып, бойымдағы өнерді ұштай бердім. Мен мұнда өнерді сүйе білдім деп ойлаймын. Сондықтан осы саланың ыстығына төзіп, суығына тоңып жүргенім. Әйтпесе, сурет өнерін таңдап, жоғары оқу орнында бес жыл оқыған отыз студенттің тоқсан пайызы кейін өзге саланың құлағын ұстап кетеді. Неге? Өйткені, өнер жолы, расында, қиын!

– Нұрсұлтан, көкейде тұрған бір сауал: сіз неге зергер болмадыңыз немесе суретші болмадыңыз? Дәл осы ағаштың тамырына қалай «байландыңыз»?

– Жаңа айтқанымдай, біріншіден, ағаш пен балшық бала жасымнан серігім болды. Екінші, әскерден оралған кезім еді. Бір әріптесім «Кейбір ұсталар ағаштың тамырынан композиция жасайды. Тамырдан шыққан дүние өте керемет болады

екен» деді. Осы сөз мені көп ойландырды. «Ағаш – бала жасымнан жақын. Неге маған да осыны қолға алмасқа?» деген ойға қалдым. Таң қалатыным, ағаштың тамырын қолыма алмай жатып-ақ, ол маған қызықты болып көрінді. Араға көп уақыт салмай, тамыр іздеуге кірісіп кеттім. Тапқан тамырларым-ды егжей-тегжейлі зерттеп, одан қандай да бір бейне, сурет көргім келді. Табиғаттың өзі ғажайып шебер ғой. Желдің өтімен қисайып, шіріп, бұралып кеткен тамырлар, оның бұрымдары менің санама өзгеше ой құйып, идея тудырды.

– Байқап қарасақ, сіз батыс өңірдің тумасысыз. Алайда, сол

тұрған тамырлар өзі келеді сұранып. Бұл – ізденбеймін, құр қол қусырып жатамын деген сөз емес, әрине. Айталық, студент кезімде ескі әскери мекемені бұзып, орнынан жаңа құрылыс бой көтергенін байқадым. Соның іргесіндегі ескі қараағашты тамырымен қопарып тастапты. Әлгі тамырды сұрап алып, ойып, ша-уып, тазалап, икемге келтіріп едім, «Соңғы шаңырақ» атты компози-циям дүниеге келді.

– «Ағаштың құдіреті» атты осы көрмені тамашалай жүріп, туындыларыңызды жасау ба-р ы с ы н д а т а с , с ү й е к , т е р і , күміс сынды бұйымдарды да пайдаланғаныңызды көрдік. Бұл жаңашылдыққа ұмтылысыңыз ба, әлде, жай ғана сәндік үшін бе?

– Ата-бабаларымыздан қалған жәдігерлерді қарайтын болсақ, олар-ды күміспен, сүйекпен әшекейлеп, безендіргенін көреміз. Ал қолөнер біздің буынға қанымызға сіңген қасиетпен келген. Сол заманның шеберлері өз тұрмыстарындағы аталған заттардың бір-бірімен үйлесетінін білген. Міне, осы үрдіс, тәсіл атадан балаға мирас болып, бізге де жетті. Сондықтан мұны дәстүрді жалғастыру деуіміз керек.

Маңғыстау өңіріне бір шайсандық сыйлағаным бар еді. Тұтастай түйенің қабырға сүйегімен қапталған. Сол туындыны олар осы Астанаға дейін алып келді көрсетуге. Сүйек пен ағаштың бір-біріне үйлесіп, жара-сым тапқаны сондай, көрген жанды қызықтырмай қоймайды. Басқаның

емес, бабаның өнерінен, әлбетте, қазақтың иісі аңқып тұрады.

– Н ұ р с ұ л т а н М о л д а ғ ұ л ұ л ы ,

« Ш е б е р д і ң қ о л ы » а т т ы

ш ы ғ а р м а ң ы з д ы ң құны үш миллион теңге

екенін естіп қалдым. Тым қымбат емес пе?

– Н е г і з і , ө н е р б і р - б і р і н қайталаудан тұрмайды. Сол сияқты, «Шебердің қолын» мен де, өзге ше-берлер де қайтадан жасай алмайды. Оның орны, әсіресе, мен үшін бөлек. Өйткені, бұл – терең толғаныстан, ұзақ ойдан туған жұмыс. Табиғаттың өзі санама ұқтырып, ұсынған компо-зиция. Сондықтан мұны тектен-текке бере салуға қимаймын, шынымды айтсам. Ал мұны жақсы ақшаға са-тып алған адам, әрине, жақсы жерде сақтайды.

Сұхбатты жүргізген: Асхат РАЙҚҰЛ

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

батысымызда тал атаулы сирек өседі...

– Иә, дұрыс айтасың. Расында, ағаштың тамырын іздеу маған қиынға соғады. Бірақ, менің маңдайыма бұйырып тұрған туынды кездеседі, ә й т е у і р . М ә с е л е н , о с ы н д а ғ ы дүниелердің бәрі – менің осы уақытқа дейін, өнерге қадам басқан күнімнен бастап жиған-тергендерім. Сөйлеп