ป. 6หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน

วทยาศาสตรและเทคโนโลย ตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรและเทคโนโลย

(ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2560)

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ผเรยบเรยงชนกานต นมมชย กศ.บ., กศ.ม.

วาร โตพนธ วท.บ.

รนฤด ตอชวน วท.บ.

ผตรวจผศ. ดร.เศรษฐวชร ฉำ ศาสตร วท.บ., วท.ม., M.Sc., Ph.D.

กศล มสแกว กศ.บ., ศษ.ม.

สนนท แกวมณ กศ.บ., กศ.ม.

บรรณาธการนรสรา ศรเคลอบ วท.บ., วท.ม.

สงวนลขสทธตามกฎหมาย หามละเมดทำซำดดแปลงเผยแพร สวนหนงสวนใดเวนแตจะไดรบอนญาต

B

หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน

ชนประถมศกษาปท 6 ตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรและเทคโนโลย (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2560)ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ผเรยบเรยงชนกานต นมมชย วาร โตพนธ

รนฤด ตอชวน

ผตรวจผศ. ดร.เศรษฐวชร ฉำ ศาสตร กศล มสแกว

สนนท แกวมณ

บรรณาธการนรสรา ศรเคลอบ

ออกแบบ/จดรปเลมทมงานประภาคาร/พรเพรส

ปทพมพ พ.ศ. 2563พมพครงท 1จำ นวน 30,000 เลม

ISBN 978-974-18-7594-8พมพท บรษทโรงพมพวฒนาพานช จำ กด นายเรงชย จงพพฒนสข กรรมการผจดการ

วทยาศาสตรและเทคโนโลย ป. 6

ข

หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ชนประถมศกษาปท 6 เลมน จดทำ ขนตามมาตรฐานการเรยนร ตวชวดชนป และสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรและเทคโนโลย (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2560) หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 โดยมเปาหมายใหนกเรยนและครใชเปนสอในการจดการเรยนร เพอพฒนานกเรยนใหมคณภาพตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวดชนปทหลกสตรกำ หนด พฒนานกเรยนใหมสมรรถนะตามทตองการทงดานการสอสาร การคด การแกปญหา การใชทกษะชวต และการใชเทคโนโลย ตลอดจนพฒนานกเรยนใหมคณลกษณะอนพงประสงค เพอใหสามารถอยรวมกบผอนในสงคมไทยและสงคมโลกไดอยางมความสข ในการจดทำ หนงสอเรยนรายวชาพนฐานชดน คณะผจดทำ ซงเปนผเชยวชาญในสาขาวชาและการพฒนาสอการเรยนรไดศกษาหลกสตรอยางลกซง ทงดานวสยทศน หลกการ จดหมาย สมรรถนะสำ คญของผเรยน คณลกษณะอนพงประสงค สาระ มาตรฐานการเรยนร ตวชวดชนป สาระการเรยนรแกนกลาง แนวทางการจดการเรยนร การวดและประเมนผลการเรยนร รวมทงเอกสารหลกสตรอน ๆ แลวจงออกแบบหนวยการเรยนร แตละหนวยการเรยนรประกอบดวยคำ ถามสำ คญ ตวชวดชนป คำ ทควรร นาร กจกรรม คนหาคำ ตอบ แหลงสบคนความร ฝกเพมพนทกษะ (กจกรรมสะเตมศกษา) ตรวจสอบความเขาใจ ผงมโนทศน สนกทำ สนกคด กบวทยาศาสตร และกจกรรมประจำ หนวย และทายเลมยงมบรรณานกรม ภาคผนวก และอภธานศพท ซงองคประกอบของหนงสอเรยนเหลานจะชวยสงเสรมใหนกเรยนเกดการเรยนรอยางครบถวนตามหลกสตร การเสนอเนอหา กจกรรม และองคประกอบอน ๆ ในหนงสอเรยนรายวชาพนฐานเลมน มงเนนผเรยนเปนสำ คญ โดยคำ นงถงศกยภาพของนกเรยน เนนการเรยนรแบบองครวมบนพนฐาน ของการบรณาการแนวคดทางการเรยนรอยางหลากหลาย จดการเรยนรแบบบรณาการเนนใหนกเรยนสรางองคความรดวยตนเอง มงพฒนาการคด และพฒนาการเรยนรทสอดคลองกบพฒนาการทางสมองของนกเรยน อนจะชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรอยางสมบรณและสามารถนำ ไปประยกตใชในชวตประจำ วนได หวงเปนอยางยงวา หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ชนประถมศกษาปท 6 เลมนจะชวยพฒนาการเรยนรของนกเรยนตามหลกสตรไดเปนอยางด

คณะผจดทำ

ค

คำ�นำ�

คำ�ชแจง

หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ชนประถมศกษาปท 6 ไดออกแบบหนวยการเรยนรใหแตละหนวยการเรยนรประกอบดวยองคประกอบทสำ คญดงน

องคประกอบทสำ คญของหนวยการเรยนร

ง

คำ ถามสำ คญ

คำ ถามนำ เพอใหนกเรยนคนหาองคความร

เมอเรยนจบหนวยการเรยนร

เปาหมายของการพฒนานกเรยนแตละชนป

ซงสอดคลองกบมาตรฐานการเรยนร

คำ ศพทวทยาศาสตรทควรจดจำ ซงเปนคำ หลกในสาระ

ทเรยนรซงจะนำ ไปสความเขาใจทคงทนของนกเรยน

ความรทางวทยาศาสตรทนาสนใจ ซงสอดคลองกบ

ความคดรวบยอดและสาระทนกเรยนเรยนรในบทเรยน

ภาระงานทนกเรยนฝกปฏบตเพอใหเกดทกษะกระบวนการ

ทางวทยาศาสตรทนำ ไปสความเขาใจทคงทนของนกเรยน

คำ ถามหลกทายกจกรรมพฒนาการเรยนร

เพอชวยสรางเสรมทกษะกระบวนการ

ทางวทยาศาสตรของนกเรยน

กจกรรมสรางเสรมกระบวนการคด การบรณาการความร

และทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

กจกรรมสรปความร หลกการ ความคดรวบยอด

คำ ศพททไดเรยนรในแตละหนวยการเรยนร รวมทง

การนำ ความรทไดไปประยกตใชในชวตประจำ วน

คำ ถามหลกทายหวเรองหลก เพอประเมนความร

ความเขาใจในสาระทนกเรยนไดเรยนร

บทสรปความคดหลกของแตละหนวยการเรยนร

เพอตรวจสอบความรความเขาใจของนกเรยน

และชวยในการจดจำ สงทเรยนร

คำ ถามทใหนกเรยนไดเรยนร หรอกจกรรมสะเตมศกษา

ใหนกเรยนฝกปฏบตเพอสรางเสรมทกษะในศตวรรษท 21

แหลงเรยนรทประกอบดวยเวบไซต

และสอ QR (Quick Response) ทนกเรยนสามารถ

คนควาเนอหาทสอดคลองกบเรองทเรยนร

คำ ทควรร

นาร

กจกรรม

คนหาคำ ตอบ

เมอจบหนวยการเรยนร นกเรยนจะสามารถ

แหลงสบคนความร

ตรวจสอบความเขาใจ

ผงมโนทศน

สนกทำ สนกคด กบวทยาศาสตร

กจกรรมประจำ หนวย

ฝกเพมพนทกษะ

สญลกษณ�กระบวนก�รเร�ยนร�

สญลกษณตาง ๆ ทกำ หนดไวทกจกรรมนนมจดมงหมายและจดเนนทแตกตางกนตามลกษณะของกระบวนการเรยนรทตองการใหนกเรยนไดเรยนร ซงมความสอดคลองกบธรรมชาตของกลมสาระการเรยนรและจดเนนของหลกสตร ดงนน สญลกษณจงเปนแนวทางทเออประโยชนตอนกเรยนทจะศกษาหาความรตามรายละเอยดของกจกรรม ในหนงสอเรยนรายวชาพนฐาน วทยาศาสตรและเทคโนโลย ชนประถมศกษาปท 6 ไดกำ หนดสญลกษณไวเปน 2 กลม ดงน

การสงเกต เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนสงเกตปรากฏการณตาง ๆ ตามความคดรวบยอดของแตละหวเรอง แลวใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เชน การจำ แนก การลงสรปขอมล เพอใหเกดองคความรดวยตนเอง

การสำ รวจ เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนสำ รวจปรากฏการณตาง ๆ ตามความคดรวบยอดของแตละหวเรอง แลวใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เชน การสงเกต การจดกระทำ และสอความหมายขอมล การลงสรปขอมล เพอใหเกดองคความรดวยตนเอง

การทดลอง เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนไดปฏบตการทดลองเพอพสจนความคดรวบยอดทเรยนร โดยการออกแบบการทดลอง ดำ เนนการทดลอง และสรปผลการทดลอง แลวใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เชน การสงเกต การพยากรณ การจดกระทำ และสอความหมายขอมล การลงสรปขอมล เพอใหเกดองคความรดวยตนเอง

การสบคนขอมล เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนสบคนขอมลจากแหลงการเรยนรตาง ๆ แลวใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เชน การลงสรปขอมล เพอใหเกดองคความรดวยตนเอง

จ

สญลกษณหลกของกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรและเทคโนโลย

โครงงาน เปนกจกรรมโครงงานคดสรรทนำ หลกการและแนวคดของความคดรวบยอดในหวเรองทเรยนรมาใชแกปญหา

สญลกษณเสรมของกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรและเทคโนโลย

การพฒนากระบวนการคด เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนไดใชกระบวนการคดเพอเพมพนทกษะการคดของตนเอง

การปฏบตจรง/ฝกทกษะ เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนไดฝกปฏบตเพอใหเกดและเพมพนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

การประยกตใชในชวตประจำ วน เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนตองนำ หลกการ แนวคดของความคดรวบยอดในหวเรองทเรยนรมาใชแกปญหาในสถานการณจรงของชวตประจำ วน

การทำ ประโยชนใหสงคม เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนนำ ความรทไดจากการเรยนรไปปฏบตเพอใหตระหนกในการทำ ประโยชนใหสงคม

ความคดรเรมสรางสรรค เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนไดใชความคดสรางสรรคสรางภาระงานเพอเพมพนทกษะการคดของตนเอง

การวเคราะหขอมล เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนไดแยกแยะหาความสมพนธ หรอความเปนเหตเปนผลของขอมลจากปรากฏการณทสนใจ เพอใหเกดองคความร ดวยตนเอง

ฉ

ส�รบญ

หนวยการเรยนรท 1 เรยนรวทยาศาสตร 1

วธการทางวทยาศาสตร 2

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 6

จตวทยาศาสตร 11

ผงมโนทศน 15

สนกทำ สนกคด กบวทยาศาสตร 16

กจกรรมประจำ หนวย 17

หนวยการเรยนรท 2 อาหารและการยอยอาหาร 19

สารอาหาร 20

ระบบยอยอาหาร 29

ผงมโนทศน 37

สนกทำ สนกคด กบวทยาศาสตร 38

กจกรรมประจำ หนวย 39

หนวยการเรยนรท 3 การแยกสารในชวตประจำ วน 43

การจำ แนกสาร 44

การแยกสาร 47

ผงมโนทศน 58

สนกทำ สนกคด กบวทยาศาสตร 59

กจกรรมประจำ หนวย 60

หนวยการเรยนรท 4 ไฟฟานาร 63

แรงไฟฟา 64

วงจรไฟฟาอยางงาย 71

กจกรรมสะเตมศกษา 86

ผงมโนทศน 88

สนกทำ สนกคด กบวทยาศาสตร 89

กจกรรมประจำ หนวย 90

ช

หนวยการเรยนรท 5 ปรากฏการณและการเปลยนแปลงของอากาศ 93

ลมบก ลมทะเล และมรสม 94

ปรากฏการณเรอนกระจก 102

ผงมโนทศน 108

สนกทำ สนกคด กบวทยาศาสตร 109

กจกรรมประจำ หนวย 110

หนวยการเรยนรท 6 ปรากฏการณและการเปลยนแปลงของโลก 113

หน 114

แร 121

ซากดกดำ บรรพ 129

ภยธรรมชาตและธรณพบตภย 138

ผงมโนทศน 148

สนกทำ สนกคด กบวทยาศาสตร 149

กจกรรมประจำ หนวย 150

หนวยการเรยนรท 7 ปรากฏการณดาราศาสตรและเทคโนโลยอวกาศ 153

ปรากฏการณสรยปราคาและจนทรปราคา 154

เทคโนโลยอวกาศ 167

ผงมโนทศน 177

สนกทำ สนกคด กบวทยาศาสตร 178

กจกรรมประจำ หนวย 179

บรรณานกรม 181

ภาคผนวก 182

อภธานศพท 190

ซ

1.

1.

2.

2.

3.

3.

หนวยการ

เรยนรท1 เรยนรวทยาศาสตร• วธการทางวทยาศาสตร • ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร • จตวทยาศาสตร

วธการทางวทยาศาสตรคออะไร

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรมความสำ คญตอการเรยนรทางวทยาศาสตรในลกษณะใดการเรยนรวทยาศาสตรมความสำ คญอยางไร

อธบายวธการทางวทยาศาสตร

อธบายและระบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

อธบายจตวทยาศาสตร พรอมทงยกตวอยางลกษณะนสยของผทมจตวทยาศาสตร

คำาถามสำาคญ

เมอจบหนวยการเรยนร นกเรยนจะสามารถ

2

วธการทางวทยาศาสตร เปนขนตอนการท�างานอยางเปนระบบทนกวทยาศาสตรใชในการคนควาหาความรทางวทยาศาสตร โดยมการน�าขอมลทไดมาวเคราะห เพอพสจนหาขอเทจจรงของเรองนน ๆ หรออาจเชอมโยงไปสความรใหมส�าหรบใชในการศกษาตอไปในอนาคต

วธการทางวทยาศาสตร

หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ป. 6 3

วธการทางวทยาศาสตรประกอบดวยขนตอนตาง ๆ ดงน

1.ระบปญหา เปนการตงค�าถามหรอขอสงสยเกยวกบเรองท ตองการหาค�าตอบจากการสงเกตสงตาง ๆ รอบตว

2.ตงสมมตฐาน เปนการคาดคะเนค�าตอบของค�าถามหรอ ขอสงสยทตองการศกษาไวลวงหนา โดยใชความรหรอ ประสบการณเดมของตนเอง หรออาจสอบถามจากผรในเรอง นน ๆ

3.รวบรวมขอมลเปนการลงมอปฏบตเพอตรวจสอบวาค�าตอบ ทคาดคะเนไวถกตองหรอไม โดยการเกบรวบรวมขอมลดวย วธการตาง ๆ เชน การสงเกต การส�ารวจ หรอการทดลอง แลวน�าขอมลทไดมาจดท�าเปนหมวดหมและบนทกขอมลไว

4.วเคราะหขอมลเปนการน�าขอมลทไดจากการรวบรวมขอมล ดวยวธการตาง ๆ เชน การสงเกต การส�ารวจ หรอการทดลอง มาแปลความหมายหรออธบายความหมายของขอมลท รวบรวมไดอยางมเหตผล

5.สรปผล เปนการน�าผลทไดจากการวเคราะหข อมลมา เปรยบเทยบกบสมมตฐานทตงไววาเปนจรงหรอไม แลวเลอก วธทดทสดในการน�าเสนอขอมลทได เพอเขยนสรปผลทคนพบ ใหผอนเขาใจ

4 หนวยการเรยนรท 1: เรยนรวทยาศาสตร

กอยและกอลฟสงเกตตนคะนาทแมปลกไวเมอ 3 สปดาหทแลว พบวา ตนคะนาทอยกลางแดดเจรญเตบโตไดดกวาตนคะนาทอยใตรมเงาของตนไมใหญ กอยและกอลฟสงสยวา แสงมผลตอการเจรญเตบโตของตนคะนาหรอไม ทง 2 คนจงชวยกนคนหาค�าตอบของค�าถามดวยวธการทางวทยาศาสตร ตามขนตอน ดงน

ตวอยางการศกษาผลของแสงทมตอการเจรญเตบโตของตนคะนาดวยวธการทางวทยาศาสตร

ตรวจสอบความเขาใจ

หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ป. 6 5

1. วธการทางวทยาศาสตรมประโยชนอยางไร2. วธการทางวทยาศาสตรใชไดเฉพาะกบนกวทยาศาสตรใชหรอไม เพราะอะไร

1.ระบปญหา ปญหาทพบ คอ แสงมผลตอการเจรญเตบโตของตนคะนา หรอไม

2.ตงสมมตฐาน สมมตฐาน คอ ถาแสงมผลตอการเจรญเตบโตของตนคะนา ดงนนตนคะนาทไดรบแสงมากกวานาจะเจรญเตบโตไดดกวา ตนคะนาทไดรบแสงนอย

3.รวบรวมขอมล วางแผนและด�าเนนการทดลอง โดยการเตรยมตนคะนา 2 ตน (ตนทมความสงและจ�านวนใบใกลเคยงกน) มาปลกในกระถาง กระถางละ 1 ตน แลวน�าตนคะนากระถางหนงวางไวกลางแดด สวนตนคะนาอกกระถางหนงวางไวในบรเวณทไมมแสงสองถง จากนนรดน�าในปรมาณเทากนทกวน เปนเวลา 2 สปดาห สงเกตการเจรญเตบโต บนทกผล

5.สรปผล จากการทดลองสามารถสรปไดวา แสงมผลตอการเจรญเตบโต ของตนคะนา

4.วเคราะหขอมล จากการทดลองพบวา ตนคะนาทไดรบแสงเจรญเตบโตไดด สวนตนคะนาทไมไดรบแสงใบเหลองซด เนองจากตนคะนา ไมสามารถสงเคราะหดวยแสงได

คำาทควรร

6

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เปนทกษะทแสดงใหเหนถงกระบวนการสบเสาะคนหาความรทางวทยาศาสตรผานการสงเกต การส�ารวจ การทดลอง การสบคนขอมล หรอวธการอน ๆ อยางเปนระบบ เพอใหสามารถคนหาค�าตอบและแกปญหาตาง ๆ ไดอยางถกตองและเหมาะสม

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

• ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ป. 6 7

5.การหาความสมพนธระหวางสเปซกบสเปซและสเปซกบเวลา สเปซ คอ พนทวางท วตถนนครอบครองอย เชน ต�าแหนง ขนาด รปราง รปทรง หรอทศทางการเคลอนท ของวตถเมอเวลาเปลยนไป โดยมความสมพนธกน ดงน – การหาความสมพนธระหวางสเปซกบสเปซ เปนการหาความสมพนธระหวางต�าแหนง ขนาด รปราง รปทรง หรอทศทางของวตถหนงเทยบกบอกวตถหนง – การหาความสมพนธระหวางสเปซกบเวลา เปนการหาความสมพนธระหวางต�าแหนง ขนาด รปราง รปทรง หรอทศทางการเคลอนทของวตถทเปลยนไปเมอเทยบกบเวลาทใช

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร แบงเปน 2 ขน ประกอบดวย 14 ทกษะ ดงน

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน ม 8 ทกษะ

1.การสงเกตเปนการใชประสาทสมผสทง 5 ไดแก การมอง การไดยน การรบรส การฟง และการดม ซงอาจใชเพยงอยางใดอยางหนงหรอหลายอยางรวมกน เพอบรรยายถง สงตาง ๆ ทสงเกตได

7.การลงความคดเหนขอมล เปนการแสดงความคดเหนโดยอาศยความร หรอ ประสบการณเดม เพออธบายขอมลทไดจากการสงเกตอยางมเหตผล

3.การจ�าแนกประเภท เปนการแบงกลมหรอจดกลมสงตาง ๆ รอบตว โดยใชลกษณะ ภายนอกทเหมอนกนหรอแตกตางกนเปนเกณฑ

4.การใชจ�านวน เปนการใชความรเกยวกบการนบจ�านวนและคดค�านวณดวยการบวก ลบ คณ หรอหาร เพอระบรายละเอยดเชงปรมาณของสงทตองการสงเกตหรอทดลองได

6.การจดกระท�าและสอความหมายขอมล เปนการน�าขอมลทไดจากวธการตาง ๆ เชน การสงเกต การส�ารวจ การทดลอง และการสบคนขอมลมาจดท�าใหอยในรปแบบตาง ๆ เชน ตาราง แผนภม แผนภาพ และการเขยนบรรยาย เพอสอสารใหผอนเขาใจความหมาย ไดงายขน

8.การพยากรณ เปนการน�าขอมลจากประสบการณเดมของตนเองในเรองนน ๆ มาชวย ในการคาดการณสงทจะเกดขน

2.การวดเปนการเลอกใชเครองมอในการวดปรมาณตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม พรอมทง ระบหนวยของการวดไดอยางถกตอง

นาร

8 หนวยการเรยนรท 1: เรยนรวทยาศาสตร

2.การก�าหนดนยามเชงปฏบตการ เปนการก�าหนดความหมายและขอบเขตของสงตาง ๆ ทอยในสมมตฐานของการทดลองหรอทเกยวของกบการทดลองเพอใหเขาใจตรงกน และสามารถสงเกตหรอวดได

1.การตงสมมตฐาน เปนการคดหาค�าตอบลวงหนาทสามารถเปนไปไดกอนด�าเนนการ ทดลอง โดยอาศยความรเดมหรอประสบการณเดมเปนพนฐาน สมมตฐานทตงขนอาจ ถกหรอผดกได ซงจะทราบไดหลงจากด�าเนนการทดลองแลว

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการ ม 6 ทกษะ

การใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรในการคนหาค�าตอบของค�าถามอยางสม�าเสมอ จะชวยพฒนาความคดสรางสรรค กอใหเกดผลงานทแปลกใหม และมคณคา มากขน

4.การทดลอง เปนการหาค�าตอบจากสมมตฐานทตงไว ซงการทดลองประกอบดวย 3 ขนตอน คอ การออกแบบการทดลอง การปฏบตการทดลอง และการบนทกผลการทดลอง

5.การตความหมายขอมลและการลงขอสรปเปนการแปลความหมายขอมลหรอบรรยาย ลกษณะของขอมลทมอย และสามารถสรปความสมพนธของขอมลทงหมดได

6.การสรางแบบจ�าลอง เปนการสรางหรอใชสงทท�าขน เพอเลยนแบบหรออธบายสงท ตองการศกษา แลวน�าเสนอขอมลหรอแนวคดในรปของแบบจ�าลองตาง ๆ เชน แผนภม รปภาพ ภาพเคลอนไหว โปสเตอร ชนงาน และสงประดษฐ เพอใหผอนเขาใจความหมาย ไดงายขน

การเรยนรสงตาง ๆ รอบตวท�าไดโดยใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเพอใหสามารถคนหาค�าตอบและแกปญหาตาง ๆ ไดอยางถกตองและเหมาะสม

3.การก�าหนดและควบคมตวแปร เปนการก�าหนดตวแปรตน ตวแปรตาม และตวแปร ควบคมทตองควบคมใหคงท เพอใหสอดคลองกบสมมตฐานของการทดลอง

หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ป. 6 9

การวด เปนการเลอกใชเครองมอในการวดปรมาณตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม พรอมทงระบหนวยของการวดไดอยางถกตอง

การใชจ�านวน เปนการใชความรเกยวกบการนบจ�านวนและคดค�านวณดวยการบวก ลบ คณ หรอหาร เพอระบรายละเอยดเชงปรมาณของสงทตองการสงเกตหรอทดลองได

กอลฟใชเครองชงสปรงแบบคานชงมวลของแอปเปลและสมอยางละ 1 ผล จ�านวน 3 ครง พบวา มวลของแอปเปลครงท 1, 2 และ 3 มคาเทากบ 100.90 กรม 100.92 กรม และ 100.92 กรม ตามล�าดบ สวนมวลของสมครงท 1, 2 และ 3 มคาเทากบ 90.26 กรม 90.26 กรม และ 90.27 กรม ตามล�าดบ

กอลฟน�าคามวลของแอปเปลและสมทชงไดทง 3 ครงมาค�านวณหาคาเฉลยของมวลของแอปเปลและสมทชงได โดยการน�าคามวลทชงไดทง 3 ครงมาบวกกนและหารดวยจ�านวนครงทชง

รปท 1.1 ตวอยางการใชทกษะการวด

รปท 1.2 ตวอยางการใชทกษะการใชจ�านวน

ตวอยาง

ตวอยาง

ตวอยางทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทตองเรยนรและฝ�กฝนสาหรบการเรยนรวทยาศาสตร เชน

ตรวจสอบความเขาใจ

10 หนวยการเรยนรท 1: เรยนรวทยาศาสตร

รปท 1.3 ตวอยางการใชทกษะการจดกระท�าและสอความหมายขอมล

กอลฟน�าคามวลของแอปเปลและสมทชงไดทง 3 ครงและคาเฉลยของมวลของแอปเปลและสมทค�านวณได มาจดใหอยในรปของตาราง เพอน�าเสนอขอมลหนาหองเรยน

นกเรยนใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรใดในชวตประจ�าวน และใชในกจกรรมใด

ตารางแสดงมวลของแอปเป�ลและสม

ชนดของผลไมมวลของผลไม (กรม)

คร�งท 1 คร�งท 2 คร�งท 3 คาเฉลย

แอปเป�ล 100.90 100.92 100.92 100.91

สม 90.26 90.26 90.27 90.26

การจดกระท�าและสอความหมายขอมล เปนการน�าขอมลทไดจากวธการตาง ๆ เชน การสงเกต การส�ารวจ การทดลอง และการสบคนขอมล มาจดท�าใหอยในรปแบบตาง ๆ เชน ตาราง แผนภม แผนภาพ และการเขยนบรรยาย เพอสอสารใหผอนเขาใจความหมายไดงายขน

ตวอยาง

คำาทควรร

11

จตวทยาศาสตร เปนคณลกษณะหรอลกษณะนสยของบคคลทเกดขนจากการศกษาหาความรทางวทยาศาสตร โดยใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

จตวทยาศาสตร

• จตวทยาศาสตร

12 หนวยการเรยนรท 1: เรยนรวทยาศาสตร

จตวทยาศาสตรประกอบดวยคณลกษณะตาง ๆ ไดแก

ความสนใจใฝ†รคอ พฤตกรรมทแสดงออกถงความอยากรอยากเหน ชอบซกถามในสงทตนเองสนใจ มความกระตอรอรนในการสบเสาะหาความรใหม ๆ อยเสมอ

การรวมแสดงความคดเหนและยอมรบฟงความคดเหนของผอนคอ การไมยดถอความคดเหนของตนเองเปนหลก ยอมรบฟงค�าวพากษวจารณ ขอโตแยง หรอขอคดเหนทมเหตผลของผอน

ความมเหตผล คอ การอธบายหรอแสดงความคดเหนอยางมเหตผล ยอมรบในค�าอธบายเมอมหลกฐานและขอมลเพยงพอกอนสรปผล

ความซอสตย คอ การน�าเสนอขอมลตามความเปนจรง การบนทกผลโดยปราศจากความล�าเอยงหรออคต ไมแปรผนตามความตองการของตนเองและผอน และไมแอบอางเอาผลงานของผอนมาเปนของตนเอง

ความประหยด คอ การเหนคณคาของวสด อปกรณ และใชวสด อปกรณอยางประหยดและคมคา รจกเลอกใช และใชในปรมาณทเหมาะสม

การท�างานรวมกบผอนไดอยางสรางสรรคคอ ความเตมใจทจะท�างานรวมกบผอน ประพฤตและปฏบตตามขอตกลง เหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน เหนคณคาการท�างานรวมกบผอน

ความมงมน คอ ความตงใจในการปฏบตหนาททไดรบมอบหมายดวยความเพยรพยายาม เพอใหการปฏบตกจกรรมตาง ๆ ส�าเรจลลวงตามเปาหมายทก�าหนด

ความรอบคอบ คอ การวางแผนการท�างานและจดระบบการท�างานเปนขนตอน มความพนจพเคราะหอยางละเอยดถถวนกอนตดสนใจสรป

ความรบผดชอบ คอ การปฏบตหนาททไดรบมอบหมายใหส�าเรจอยางเตมความสามารถดวยความตงใจ ตรงตอเวลา ยอมรบผลเมอมขอผดพลาดเกดขน และพรอมทจะปรบปรงแกไขใหดขน

ความอดทน คอ การปฏบตกจกรรมดวยความไมทอถอยเมอผลการทดลองลมเหลว หรอมอปสรรคตาง ๆ

หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ป. 6 13

ตวอยางลกษณะนสยของผทมจตวทยาศาสตร เชน

ความสนใจใฝร

ความรอบคอบ

ท�าไมเรอถงลอยน�าไดนะ

ไดส!

รปท 1.4 ตวอยางลกษณะนสยของผทมจตวทยาศาสตร

เรามาชวยกนเตรยมอปกรณและวางแผน

กอนท�าการทดลองกน

นาร

ฝ�กเพ�มพนทกษะ

ตรวจสอบความเขาใจ

แหลงสบคนความร

14 หนวยการเรยนรท 1: เรยนรวทยาศาสตร

1. สงเกตสภาพแวดลอมในทองถนของตนเอง 2. วเคราะห วางแผน และออกแบบสมดภาพแสดงสภาพแวดลอมในทองถน 3. ลงมอประดษฐสมดภาพตามทนกเรยนออกแบบไว แลวน�าเสนอสมดภาพหนาหองเรยน

การท�างานรวมกบผอนไดอยางสรางสรรค เปนการแสดงความสามารถในการท�างานรวมกบผอนในกลมตาง ๆ ทหลากหลายอยางมประสทธภาพและใหเกยรตผอน มความยดหยนและยนดทจะรบฟงความคดเหนของผอน เพอใหบรรลเปาหมาย พรอมทงมความรบผดชอบตองานทท�ารวมกน และเหนคณคาของผลงานทพฒนาขนจากสมาชกแตละคนในกลม

1. ลกษณะนสยของผทมจตวทยาศาสตรมอะไรบาง2. นกเรยนมวธการฝกฝนตนเองใหมลกษณะนสยของผทมจตวทยาศาสตรอยางไร

“คมอการใชหลกสตรรายวชาพนฐานวทยาศาสตร” https://www.scimath.org/ebook-science/item/8922-2018-10-01-01-54-11?p=a23

ผงมโนทศน

หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ป. 6 15

เรยนรวทยาศาสตร

วธการทางวทยาศาสตร

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการ

• ระบปญหา • ตงสมมตฐาน• รวบรวมขอมล• วเคราะหขอมล• สรปผล

• การสงเกต • การวด • การจ�าแนกประเภท • การใชจ�านวน• การหาความสมพนธระหวางสเปซกบ สเปซและสเปซกบเวลา• การจดกระท�าและสอความหมายขอมล • การลงความคดเหนขอมล • การพยากรณ

• การตงสมมตฐาน • การก�าหนดนยามเชงปฏบตการ • การก�าหนดและควบคมตวแปร • การทดลอง • การตความหมายขอมลและการ ลงขอสรป • การสรางแบบจ�าลอง

เรยนรเกยวกบ

แบงเปน

ไดแก

จตวทยาศาสตร

• ความสนใจใฝร • ความมงมน • ความอดทน • ความรอบคอบ • ความรบผดชอบ • ความซอสตย • ความประหยด • การรวมแสดงความคดเหน และยอมรบฟงความคดเหน ของผอน • ความมเหตผล • การท�างานรวมกบผ อนได อยางสรางสรรค

ไดแก

ไดแกไดแก

สนกทำา สนกคด กบวทยาศาสตร

คนหาดอกไมแสนสวย

16 หนวยการเรยนรท 1: เรยนรวทยาศาสตร

วธเลน ใหนกเรยนชวยกนพาผงทง 4 ตวตามหาดอกไม โดยการลากเสนจากผงแตละตวผานเขาวงกตไปสดอกไม

กจกรรมประจำาหนวย

การเจรญเตบโตของพช

หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ป. 6 17

1. วธการทางวทยาศาสตรมกขนตอน อะไรบาง 2. ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรคออะไร3. นกเรยนมลกษณะของบคคลทมจตวทยาศาสตรหรอไม อยางไร

1. ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐานมกทกษะ อะไรบาง 2. ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการมกทกษะ อะไรบาง

1. ถาตองการวดอณหภมของรางกาย ควรใชเครองมอใด และมหนวยวดคออะไร2. “แนนสงเกตการหลอมเหลวของน�าแขงเมอตงทงไว 30 นาท พบวา น�าแขงหลอมเหลว กลายเปนน�าจนหมด” จากค�ากลาวขางตนตองใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรใด3. วธการทางวทยาศาสตรมความส�าคญตอการเรยนรวทยาศาสตรหรอไม เพราะอะไร

ค�าชแจงอานบทความตอไปนแลวตอบค�าถาม

ทบทวนคำศพทและหลกการทางวทยาศาสตร

ทกษะสรางเสรมความเขาใจทคงทน

การประยกตใชในชวตประจำวน

บทความชวนคด

กระถางท 1 กระถางท 2

อะตอมท�าการศกษาเกยวกบการเจรญเตบโตของพช โดยการเพาะเมลดผกบงในกระถางทมดนชนดเดยวกน 2 กระถาง กระถางละ 5 เมลด รดน�าเทากนทกวน ตอมาเมอตนผกบงโผลพนดน 5 เซนตเมตร จงน�าตน ผกบงจากกระถางท 1 และกระถางท 2 มาวางไวกลางแดด แลวรดน�ากระถางท 1 ทกวน สวนกระถางท 2 ไมตองรดน�าเปนเวลา 5 วน ตดตอกน สงเกตและบนทกผล

18 หนวยการเรยนรท 1: เรยนรวทยาศาสตร

ค�าถามท1:การเจรญเตบโตของพช

จากบทความ อะตอมควรก�าหนดปญหาของการทดลองนวาอยางไร1. น�ามผลตอการเจรญเตบโตของพชหรอไม2. ดนมผลตอการเจรญเตบโตของพชหรอไม3. แสงมผลตอการเจรญเตบโตของพชหรอไม4. แรธาตในดนมผลตอการเจรญเตบโตของพชหรอไม

ค�าถามท3:การเจรญเตบโตของพช

ถาตนผกบงไมไดรบน�าเปนเวลานานจะเกดอะไรขน1. เจรญเตบโตด เพราะสรางอาหารได2. เจรญเตบโตด เพราะไดรบแสงเพยงพอ3. ตาย เพราะมอากาศไมเพยงพอส�าหรบหายใจ4. ตาย เพราะไมมน�าส�าหรบใชในการสรางอาหาร

ค�าถามท2:การเจรญเตบโตของพช

จากการทดลองของอะตอม ตนผกบงกระถางท 1 และกระถางท 2 ตองไดรบสงตอไปนเหมอนกนหรอไม จงเขยนวงกลมลอมรอบค�าวา “ใช” หรอ “ไมใช” ในแตละขอ

ตนผกบงกระถางท1และกระถางท2ตองไดรบสงตอไปนเหมอนกนหรอไม

ใชหรอไมใช

นำ ใช/ไมใช

แสง ใช/ไมใช

ค�าถามท4:การเจรญเตบโตของพช

จากการทดลองของอะตอม อะตอมตองใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรตอไปนหรอไม จงเขยนวงกลมลอมรอบค�าวา “ใช” หรอ “ไมใช” ในแตละขอ

อะตอมตองใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรตอไปนหรอไม ใชหรอไมใช

การสงเกต ใช/ไมใช

การตงสมมตฐาน ใช/ไมใช

การกำ หนดและควบคมตวแปร ใช/ไมใช

การสรางแบบจำ ลอง ใช/ไมใช