การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

โดย นางสาวอจฉรา อยทธศรกล

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการสอนสงคมศกษา แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต

ภาควชาหลกสตรและวธสอน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2561 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

โดย นางสาวอจฉรา อยทธศรกล

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการสอนสงคมศกษา แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต

ภาควชาหลกสตรและวธสอน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2561 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

A STUDY OF DEMOCRATIC CITIZENSHIP CHARACTERISTICS OF SECONDARY SCHOOL STUDENTS

By

MISS Adshara AYUTTHASIRIKUL

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for Master of Education (TEACHING SOCIAL STUDIES)

Department of Curriculum and Instruction Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2018 Copyright of Graduate School, Silpakorn University

4

หวขอ การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

โดย อจฉรา อยทธศรกล สาขาวชา การสอนสงคมศกษา แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต อาจารยทปรกษาหลก อาจารย ดร. ชยรตน โตศลา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ไดรบพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรศกษาศาสตรมหาบณฑต

คณบดบณฑตวทยาลย (รองศาสตราจารย ดร.จไรรตน นนทานช)

พจารณาเหนชอบโดย

ประธานกรรมการ (อาจารย ดร. สรภส นาสมบรณ ) อาจารยทปรกษาหลก (อาจารย ดร. ชยรตน โตศลา ) ผทรงคณวฒภายนอก (ผชวยศาสตราจารย ดร. วลย อศรางกร ณ อยธยา )

ง

บทค ดยอ ภาษาไทย

57262319 : การสอนสงคมศกษา แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต คาสาคญ : คณลกษณะความเปนพลเมอง/ พลเมองทมความรบผดชอบ/ พลเมองทมสวนรวม/ พลเมองทมงเนนความเปนธรรม/ นกเรยนมธยมศกษา

นางสาว อจฉรา อยทธศรกล: การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : อาจารย ดร. ชยรตน โตศลา

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยน

มธยมศกษาดานพลเมองทมความรบผดชอบ ดานพลเมองทมสวนรวม และดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม กลมตวอยางทใชในการวจย ไดแก นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ของโรงเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1 และสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขต 2 จานวน 428 คน เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสอบถามคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา วเคราะหขอมลดวยการวเคราะหคารอยละ คาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการวจยพบวา นกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยภาพรวมอยในระดบมาก โดยมคณลกษณะดานพลเมองทมความรบผดชอบเปนลาดบหนง ดานพลเมองทมสวนรวมเปนลาดบสอง และดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรมเปนลาดบสาม สามารถแสดงรายละเอยดในแตละดาน ดงน

1. นกเรยนสวนใหญมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมความรบผดชอบในรายคณลกษณะอยในระดบมาก โดยพฤตกรรมทมคาเฉลยสงสด คอ ฉนไมยงเกยวกบสงเสพตดเพอรกษาชอเสยงของวงศตระกล

2. นกเรยนมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมสวนรวมในรายคณลกษณะอยในระดบมากทกคณลกษณะ โดยพฤตกรรมทมคาเฉลยสงสด คอ ฉนใชสทธลงคะแนนเสยงในกจกรรมเลอกตงคณะกรรมการนกเรยนของโรงเรยน

3. นกเรยนสวนใหญมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรมอยในระดบมาก โดยพฤตกรรมทมคาเฉลยสงสด คอ ฉนจะปฏบตในสงทถกตอง ถงแมบคคลอนจะไมเหนดวยกตาม และนกเรยนมคณลกษณะอยในระดบนอย จานวน 2 พฤตกรรม คอ ฉนตดตอกบเจาหนาทของรฐ ผนาชมชน หรอผมสวนเกยวของ เชน กานน ผใหญบาน ประธานชมชน เพอสอบถามปญหาความไมเปนธรรมทางสงคม และฉนเสนอแนะแนวทางในการบรหารจดการปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมในชมชน

จ

บทค ดยอ ภาษาองกฤษ

57262319 : Major (TEACHING SOCIAL STUDIES) Keyword : CITIZENSHIP CHARACTERISTICS/ PERSONALLY RESPONSIBLE CITIZEN/ PARTICIPATORY CITIZEN/ JUSTICE-ORIENTED CITIZEN/ SECONDARY SCHOOL STUDENTS

MISS ADSHARA AYUTTHASIRIKUL : A STUDY OF DEMOCRATIC CITIZENSHIP CHARACTERISTICSOF SECONDARY SCHOOL STUDENTS THESIS ADVISOR : CHAIRAT TOSILA

The purpose of this research was to study the democratic citizenship characteristics of secondary school students in Personally Responsible Citizen, Participatory Citizen, and Justice-Oriented Citizen. The sample of this research consisted of 428 students who studied in seventh grade to twelfth grade from the secondary education service area office 1 and the secondary education service area office 2. The research instrument was a set of the democratic citizenship characteristics of secondary school students questionnaires. The collected data were analyzed by percentage, means of arithmetic (M) and standard deviation (S.D.).

The research found that the democratic citizenship characteristics of secondary school students were at a high level overall. When considered in each aspect, it was found that the first was Personally Responsible Citizen, the second was Participatory Citizen and the third was Justice-Oriented Citizen. Which it can be shown description in each aspect as follows

1. In the aspect of Personally Responsible Citizen, most of the students possessed high qualities of personally Responsible citizen characteristics. The students possessed the highest qualities of Personally Responsible Citizen characteristics in the item of not interfering with drugs to protect the reputation of a family.

2. In the aspect of Participatory Citizen, the students possessed high qualities of Participatory Citizen characteristics in all items. The students possessed the highest average of Participatory Citizen characteristics in the item of using the right to vote the School Student Committee in the election activity.

3. In the aspect of Justice-Oriented Citizen, most of the students possessed high qualities of Justice-Oriented Citizen characteristics.The students possessed the highest average of Justice-Oriented Citizen characteristics in the item of doing the right although another person does not agree and the students possessed low qualities of Justice-Oriented Citizen characteristics in two items of contacting with the Government Official, Community Leaders, or other participants as Subdistrict Headman, Village Headman, Community President in order to inquire social injustice problems and suggesting solutions to solve the inequality problems in society.

ฉ

กตตกรรมประกาศ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธ เรอง การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา สาเรจลลวงเปนอยางดดวยความกรณาและความปรารถนาดจากอาจารย ดร.ชยรตน โตศลา ผเปนอาจารยทปรกษาวทยานพนธ ซงไดคอยสอบถามความคบหนา และใหคาชแนะเกยวกบแนวทางการจดทาวทยานพนธ ตลอดจนใหขอคดในการดาเนนชวต และกลาวใหกาลงใจแกผวจยจนนามาซงความสาเรจของวทยานพนธเลมน ผวจยขอกราบขอบพระคณอาจารยเปนอยางสงมา ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร.เอกพลณฐ ณฐพทธนนท ผชวยศาสตราจารย ดร.ภม มลศลป และ

อาจารย ดร.พทธธรา นาคอไรรตน ทไดสละเวลาอนมคาใหสมภาษณขอมลอนเปนประโยชนอยางยงตอการพฒนาเครองมอทใชในการวจย ผวจยจงขอกราบขอบพระคณในความกรณาของทกทานเปนอยางสง

ขอขอบพระคณ ดร.วฒนา อคคพานช อาจารย ดร.วรวฒ สภาพ และอาจารย ดร.ฐากร สทธโชค ทไดใหความอนเคราะหในการตรวจสอบคณภาพของเครองมอทใชในการวจย พรอมทงใหคาแนะนาอนเปนประโยชนอนดยงตอการพฒนาคณภาพของเครองมอวจย ทาใหผวจยสามารถดาเนนการวจยและเกบขอมลไดอยางมประสทธภาพ

ขอขอบพระคณคณาจารยผประสทธประสาทวชาความรในทกระดบการศกษาทชวยอบรมถายทอดศลป

วทยาการตาง ๆ ทาใหผวจยมความร ความสามารถในการทางานวจยเลมน ตลอดจนขอขอบพระคณผเขยนตารา เอกสาร วารสารงานวจย และวทยานพนธทกเลมทนามาใชในการอางองวทยานพนธเลมนใหมความสมบรณยงขน

นอมราลกถงพระคณของครบาอาจารยอนเปนทพงทางจตใจ ผใหแรงศรทธา สตปญญา นามาซงความสาเรจในทกกาวของชวต ขอบใจเพอน ๆ ทงวเชยร ภคพามงคลชย นสารตน รอดบญคง วศระ เชยงหวอง หทยา เพชรอน ดวงใจ เปลยนศร ธรพงษ สงหทอง ยทธศลป แปลนนาคและประทม อมรศรอาภรณ ตลอดจนรนพทเคารพรกทกทานทคอยกลาวใหกาลงใจและใหความชวยเหลอเสมอมา

ขอกราบขอบพระคณ ปา แม และญาตพนอง ตลอดจนเพอนรวมงานทกคนทไดใหกาลงใจและสนบสนนใหขาพเจาทาวทยานพนธเลมนจนสาเรจลลวงไปไดดวยด

อจฉรา อยทธศรกล

ช

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................. ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ....................................................................................................................... จ

กตตกรรมประกาศ............................................................................................................................. ฉ

สารบญ .............................................................................................................................................. ช

สารบญตาราง ................................................................................................................................... ฌ

สารบญแผนภาพ .............................................................................................................................. ญ

บทท 1 .............................................................................................................................................. 1

บทนา ................................................................................................................................................ 1

1. ความเปนมาและความสาคญของปญหา ................................................................................... 1

2. คาถามการวจย ......................................................................................................................... 7

3. วตถประสงคของการวจย ......................................................................................................... 7

4. ขอบเขตของการวจย ................................................................................................................ 7

5. นยามศพทเฉพาะ ..................................................................................................................... 8

บทท 2 ............................................................................................................................................ 10

วรรณกรรมทเกยวของ ..................................................................................................................... 10

1. แนวคดเกยวกบพลเมองตามวถประชาธปไตย ........................................................................ 11

1.1 ความหมายของพลเมองตามวถประชาธปไตย ...................................................................... 11

1.2 แนวคดทเกยวของกบความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย .............................................. 12

1.3 ความสาคญของคณลกษณะพลเมองตามวถประชาธปไตย ................................................... 15

1.4 องคประกอบของพลเมองตามวถประชาธปไตย .................................................................... 16

1.5 แบบของพลเมองตามวถประชาธปไตย ................................................................................. 17

ซ

1.6 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย ............................................................. 26

1.7 แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบพฒนาการทางการเรยนรของพลเมองตามวถประชาธปไตย 39

2. คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ..... 46

3. งานวจยทเกยวของ ................................................................................................................. 57

บทท 3 ............................................................................................................................................ 61

วธดาเนนการวจย ............................................................................................................................ 61

1. การกาหนดประชากรและกลมตวอยาง ................................................................................... 61

2. การพฒนาเครองมอทใชในการวจย ........................................................................................ 65

3. การเกบรวบรวมขอมล ............................................................................................................ 81

4. การวเคราะหขอมล ................................................................................................................. 81

บทท 4 ............................................................................................................................................ 82

ผลการวเคราะหขอมล ..................................................................................................................... 82

1. การนาเสนอผลการวเคราะหขอมล ......................................................................................... 82

2. ผลการวเคราะหขอมล ............................................................................................................ 82

บทท 5 ............................................................................................................................................ 92

สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ ................................................................................ 92

1. สรปผลการวจย ...................................................................................................................... 92

2. อภปรายผลการวจย ............................................................................................................... 94

3. ขอเสนอแนะ .......................................................................................................................... 99

รายการอางอง ............................................................................................................................... 101

ประวตผเขยน ................................................................................................................................ 123

ฌ

สารบญตาราง

หนา ตารางท 1 แบบของพลเมองตามแนวคด Westheimer and Kahne (2004) ................................. 25

ตารางท 2 แสดงผลการวเคราะหคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยตามกรอบแนวคดของ Westheimer and Kahne (2004) ............................................................................. 31

ตารางท 3 แสดงขนพฒนาการทางเชาวนปญญาตามทฤษฎพฒนาการเชาวนปญญาของพอาเจต ... 39

ตารางท 4 แสดงผลการวเคราะหคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยตามแนวคด Westheimer and Kahne (2004) กบสาระการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมของระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ทปรากฏเนอหาเกยวกบพลเมองตามวถประชาธปไตย ............................................................. 47

ตารางท 5 แสดงจานวนนกเรยนทเปนกลมตวอยาง ......................................................................... 62

ตารางท 6 แสดงขอคาถามกอนและหลงการปรบปรงขอคาถามตามคาแนะนาของผเชยวชาญ ........ 72

ตารางท 7 ความสอดคลองระหวางคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยกบลกษณะพฤตกรรม ........................................................................................................................................ 73

ตารางท 8 จานวน และคารอยละของนกเรยนมธยมศกษาจาแนกตามสถานภาพ ............................... 83

ตารางท 9 คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา จาแนกตามรายดาน.................................................................................... 83

ตารางท 10 แสดงจานวน คารอยละของเหตผลทนกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะอยในระดบนอย89

ตารางท 11 แสดงผลการวเคราะหการประเมนแบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา ............................................................................... 120

ตารางท 12 ผลการวเคราะหคาอานาจจาแนก (r) และคาความเชอมนของแบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา ................................. 122

ญ

สารบญแผนภาพ

หนา แผนภาพท 1 แสดงขนตอนการสมกลมตวอยาง .............................................................................. 64

1

บทท 1

บทน า

1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา

ปจจบนประเทศไทยประสบปญหามากมายทงในดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง อาท

การทจรตคอรรปชน การเหนประโยชนสวนตนมากกวาสวนรวมของคนในสงคม การละเมดสทธและ

เสรภาพของบคคลอน การไมปฏบตตามกฎหมาย การขาดระเบยบวนย การไมเคารพความคดเหนซง

กนและกนจนนาไปสวกฤตความขดแยงตาง ๆ ดงทปรากฏขนในสงคมไทย จากปรากฏการณดงกลาว

ไดสะทอนใหเหนถงรากฐานทไมมนคงของการปกครองในระบอบประชาธปไตยในประเทศไทยทได

สงสมมาอยางยาวนานนบตงแตมการเปลยนแปลงการปกครองเมอป พ.ศ. 2475 บวรศกด อวรรณโณ

(2553: iv) โดยมสาเหตสาคญมาจากการทประชาชนไมเขาใจเกยวกบสทธและบทบาทหนาทของตน

ตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย การใชเสรภาพเกนขอบเขตเพอแสวงหาผลประโยชนให

ตนเองและพวกพองจนนามาสความขดแยงทางสงคม ดงท เกรกเกยรต พพฒนเสรธรรม (2554: 388-

390) ไดกลาววา ประชาชนขาดความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย เนองมาจากรปแบบวถการ

ดาเนนชวตนนไมเออตอความเปนประชาธปไตย สอดคลองกบผลการสารวจและการวเคราะหวถไทยใน

อดตจนถงปจจบน พบวา การปกครองแบบรวมศนยอานาจ การอยภายใตระบบอปถมภ ระบบ

การศกษาทกลอมเกลาใหประชาชนรบใชกลไกของรฐเปนแบบแผนเดยวกนทงประเทศ และการอบรม

ของสถาบนครอบครวดวยระบบอาวโสสงผลทาใหประชาชนขาดความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตย (สายชล สตยานรกษ และทพยพาพร ตนตสนทร, 2555: 4)

จากรายงานการวจยของสถาบนพระปกเกลาเกยวกบความเขาใจตอระบอบประชาธปไตยในกลมเยาวชนไทย พบวา เยาวชนมความสบสนตอระบอบประชาธปไตย ขาดการวเคราะหเหตผลและมองไมเหนภาพของการมประชาธปไตย ขาดการคานงถงผลจากการไมเคารพในสทธผอน ยดถอในความเหนของตนเองโดยไมสนใจความคดเหนของเพอนรวมงาน และมองวาการเอาเปรยบบคคลอนเปนเรองธรรมดา (ถวลวด บรกล , 2551: 5-6) จากขอคนพบดงกลาวแสดงใหเหนวา เยาวชนมลกษณะพฤตกรรมทไมสอดคลองกบคณสมบตของความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย ดวยเหตนการจะพฒนาระบอบประชาธปไตยเพอใหเกดความยงยนไดนน จงจาเปนตองปลกฝงความร ความเขาใจ และคานยมประชาธปไตยทถกตองใหแกเยาวชนคนรนใหมทจะเปนกาลงสาคญของประเทศ ผซงเปรยบเสมอนคลนลกใหมทมพลงในการขบเคลอนประชาธปไตย และมพลงแหงความมงมน

2

สรางสรรค ดงนนเยาวชนจงเปนตนกลาประชาธปไตยทสาคญยงในการบมเพาะความเปนประชาธปไตยใหมความสมบรณตอไป (จฬวรรณ เตมผล, 2559: 8,44)

Erik Erikson, 1959 อางถงใน สรางค โควตระกล (2544: 42-43) กลาวถงการวางรากฐานสาคญใหกบเยาวชนในการทจะพฒนาไปสความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยจะตองคานงถงความเหมาะสมของชวงวยในการพฒนาความสามารถในการคด ความรและความเขาใจทเกยวของกบความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย เพอใหความสามารถของพลเมองนนไดรบการพฒนาอยางเปนลาดบขนจนนาไปสการเปนเยาวชนทมคณลกษณะความเปนพลเมองทมคณภาพตามวถประชาธปไตย โดยเฉพาะอยางยงเยาวชนในระดบมธยมศกษา เปนวยทกาวเขาสวยรนอยางเตมตวเปนชวงทมความสนใจเกยวกบความสามารถหรอความถนดของตน รวาตนมความเชออยางไร คอนขางจะมอดมการณของตนเอง และ Piaget. J., 1969 อางถงใน สรางค โควตระกล (2556: 47-52) ไดกลาววา เยาวชนมความสามารถในการคดในรปแบบตาง ๆ ไดอยางสมบรณ มกเรมตงคาถามเกยวกบคานยมและจรยธรรม สามารถคดแกปญหาไดอยางเปนนามธรรม โดยการตดสนเลอกคานยมและจรยธรรมจากทางเลอกหลากหลายวธ ดวยเหตนจงควรคานงถงชวงวยทเหมาะสมทจะพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยใหเกดขนกบเยาวชนอยางเปนลาดบขนตอไป

อนง สถาบนการศกษาเปนสถาบนทางสงคมทมบทบาทสาคญในการปลกฝงเยาวชนใหเปนบคคลทมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย ดงทพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดกาหนดความมงหมายและหลกการในการจดการศกษาทสอดคลองกบการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยไวในมาตรา 7 กระบวนการเรยนรตองมงปลกฝงจตสานกทถกตองเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข รจกรกษาและสงเสรมสทธ หนาท เสรภาพ การเคารพกฎหมาย ความเสมอภาค และศกดศรความเปนมนษย มความภาคภมใจในความเปนไทย รจกรกษาผลประโยชนสวนรวมของประเทศชาต รวมทงสงเสรมศาสนา ศลปะ วฒนธรรมของชาต การกฬา ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทย และความรอนเปนสากล ตลอดจนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มความสามารถในการประกอบอาชพ รจกพงตนเอง มความรเรมสรางสรรค ใฝร และเรยนรดวยตนเองอยางตอเนอง (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต , 2542) โดยกระทรวงศกษาธการมหนาทจดการศกษาใหกบเยาวชนและไดกาหนดจดมงหมายของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 เพอพฒนาผเรยนใหเกดความรกชาต มจตสานกในความเปนพลเมองไทยและพลโลก ยดมนในวถชวตและการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2551: 5)

3

จากจดมงหมายของการจดการศกษาของกระทรวงศกษาธการทาใหเหนวา คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยเปนสงสาคญตอการพฒนาเยาวชนใหเปนพลเมองทมคณภาพในระบอบประชาธปไตย ซงสอดคลองกบธรรมชาตของกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมทมเปาหมายหลกเพอสงเสรมผเรยนใหเปนพลเมองทดของสงคม (สานกวชาการและมาตรฐานการศกษา, 2551: 1) การพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยใหเกดขนกบเยาวชนจงควรมงเนนการจดการศกษาเพอสรางความเปนพลเมองใหบคคลไดมความรเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตย มทศนคตทดตอประชาธปไตย มทกษะในการม สวนรวมทางสงคมและเศรษฐกจ และมความรบผดชอบตอหนาทของพลเมองในระบอบประชาธปไตย ดงทงานวจยของ Hébert & Sears, (2001) จากมหาวทยาลยอรสโซนา สหรฐอเมรกา ไดเสนอแนวคดการจดการศกษาเพอความเปนพลเมองของนานาชาต (The International Citizen) ไววา ตองยดหลกการเรยนรเพอการอยรวมกน (Learning for live together) เปนแกนสาคญสาหรบสรางความเขาใจในลกษณะการขามวฒนธรรมเกยวกบเรองความยตธรรม อสรภาพ และสนตภาพ ซง มความสาคญตอศกดศรความเปนมนษยและความเอออาทรตอกน และสอดคลองกบนโยบายดานการเรยนการสอนในรายวชาเพมเตมหนาทพลเมองทสงเสรมเดกและเยาวชนในชาตใหมความรความเขาใจเรองการเปนพลเมองดในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ความปรองดอง สมานฉนทเพอสนตสขในสงคมไทย และคานยม 12 ประการ (สานกวชาการและมาตรฐานการศกษา, 2557ข: 1) ทาใหสรปไดวา แนวทางการจดการศกษาท เหมาะสมจะชวยพฒนาเยาวชนใหเกดคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย และสงผลดตอการพฒนาประเทศชาตสบตอไป ดงพระราชดารสในพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชบรมนาถบพตร รชกาลท 9 เนองในการเปดศาลคดเดกและเยาวชนกลางและสถานพนจและคมครองเดกกลาง เมอวนท 28 มกราคม 2495 (วสฐ ตนตสนทร และคณะ, 2550: 118) ทมความตอนหนงวา

พลเมองในระบอบประชาธปไตยนนมความแตกตางไปจากพลเมองของระบอบอนทคณสมบตของพลเมองจะเปนไปตามทผมอานาจประสงคจะใหเปน ขณะทระบอบประชาธปไตยมประชาชนเปนเจาของอานาจสงสด ดงนน ประชาชนจะเปนผกาหนดชวตตนเองไดในรปแบบทหลากหลาย อยางไร กตามถงแมจะมความแตกตางหลากหลายประชาชนกตองใหความเคารพซงกนและกน ใชกตกาในการ

“...อนาคตของชาตทกชาตยอมขนอยแกเดก เพราะเดกกคอผใหญในเวลาขางหนา ถาบคคลไดรบการอบรมบมนสยใหเปนพลเมองดอยในศลในธรรม เคารพตอบทกฎหมายของบานเมองเสยตงแตยงเยาว เมอเตบโตขนพลเมองของประเทศกจะมแตคนด และประเทศจะเจรญกาวหนาตอไปได กโดยตองมพลเมองดดงวาน...”

4

แกปญหา จงจะสามารถอยรวมกนและปกครองกนตามวถทางประชาธปไตยได (สานกวชาการและมาตรฐานการศกษา, 2557ก: 37) คณลกษณะความเปนพลเมองจงมความสาคญตอการพฒนาระบอบประชาธปไตยเปนอยางมาก เพราะการมประชาธปไตยทจะประสบความสาเรจได ยอมมใชมเพยงแครฐธรรมนญทดเทานน แตประชาชนจะตองเปนพลเมองตามระบอบประชาธปไตยดวย (ทพยพาพร ตนตสนทร, 2554: 43)

กลาวไดวา ประชาธปไตยจะสาเรจไดดวยดกตองฝกคนใหมความรความเขาใจ สานกเหนคณคาและมเจตคตทถกตองดงแนวทางประชาธปไตยในหลายประเทศ อาท ประเทศองกฤษในยคสมยของนายกรฐมนตรโทน แบร ไดนาเสนอประเดนเรองการสราง “ความเปนพลเมอง” เปนนโยบายหลกของการปฏรปการศกษา ประเทศสงคโปรในยคของลกวนย ไดมนโยบายการศกษาในการสรางประชาชนใหเปน “พลเมองสงคโปร” และ “พลเมองโลก” มงพฒนาคนสงคโปรใหมศกยภาพทางานไดทกทในโลกพรอมกบการพฒนาเกาะสงคโปรใหเปนศนยกลางทางธรกจและการทองเทยวของโลก สวนประเทศมาเลเซยในยคของมหาธรไดมโครงการ “ภมบตร” เพอสรางชาวมาเลยมสลมใหเปนพลเมองทมศกยภาพทามกลางการแขงขนของโลกสมยใหม และประเทศเยอรมนทใหความสาคญในการสรางชาตดวยการจดการศกษา โดยถอวาการศกษาเปนหวใจสาคญในการปลกฝงจตสานกประชาธปไตยใหเกดขนตงแตวยเดก มงเนนการสรางความเขาใจรวมกนในเรองการเมองและการศกษาทวไป สงเสรมคณคาของประชาธปไตย การใหขอมลความรเกยวกบสงคม กฎหมาย และการเมอง การสงเสรมกจกรรมการมสวนรวมทางสงคม การปลกฝงทศนคต การวพากษวจารณและการมความคดอานเปนของตนเอง (สวทย เมษนทรย, 2556: 293) จงสรปไดวา เมอประชาชนไดรบการปลกฝงความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยผานกระบวนการทางการศกษาทมคณภาพสอดคลองก บระบอบประชาธปไตย ยอมจะทาใหพลเมองนนเปนกาลงหลกสาคญในการขบเคลอนสงคมไปสความเปนประชาธปไตยอยางแทจรง

การพฒนาพลเมองใหมคณลกษณะของวถประชาธปไตยจงจาเปนตองปลกฝงคณธรรม จรยธรรมใหเยาวชนไดตระหนกถงฐานะของความเปนพลเมองในสงคมทอยภายใตระบอบการปกครองระบอบประชาธปไตย โดยคณสมบตของพลเมองในระบอบประชาธปไตยตองมลกษณะดงตอไปน 1) มสทธเสรภาพเปนเจาของอานาจอธปไตยและเปนเจาของประเทศ 2) มสวนในการใชสทธในการลงคะแนนเสยงเลอกตง 3) มความเขาใจในเรองหลกนตธรรม กฎหมาย ความชอบธรรม โดยเฉพาะในสวนของสทธเสรภาพของประชาชน 4) มระเบยบวนย มความรบผดชอบ เหนแกประโยชนสวนรวม ชวยกนปกปกษรกษาสาธารณประโยชน โดยเฉพาะอยางยงหลกความยตธรรม ความถกตอง ความเอออาทรตอคนทเสยเปรยบ 5) ยนดเสยภาษใหกบรฐ เพอนารายไดดงกลาวไปทาประโยชนตอประชาชนทวไป 6) ธารงไวซงหลกจรยธรรม ศลธรรมดวยการไมเหนดวยกบการกระทาทผดกฎหมายและความไม

5

ถกตองในสงคม 7) ธารงไวซงความมเหตผล ไมสนบสนนพฤตกรรมอนใดทขดตอศลธรรมอนดของประชาชน ขดตอความสงบเรยบรอยของบานเมอง ขดตอกฎหมายและการกระทาทมแนวโนมมอมเมาประชาชน 8) ธารงไวซงหลกความยตธรรมทงในสวนของวถชวตสงคม ระบบการเมองและกระบวนการยตธรรม โดยจะแสดงความไมเหนดวยกบการละเมดตอกระบวนการยตธรรมโดยเจาหนาท เพราะจะเปนการทาลายรากฐานสาคญของสงคมทเปนธรรม (ลขต ธรเวคน, 2553: 505)

นอกจากนคณะกรรมการนโยบายปฏรปการศกษาในทศวรรษทสองดานการพฒนาการศกษาเพอความเปนพลเมอง (สานกวชาการและมาตรฐานการศกษา, 2557ก: 55-56) ไดวเคราะหจดออนของพลเมองในสงคมไทย และกาหนดคณลกษณะของพลเมองเพอเปนเปาหมายรวมในการพฒนาความเปนพลเมอง ดงน 1) พงตนเองและรบผดชอบตนเองได 2) เคารพในสทธผ อน 3) เคารพในความแตกตาง 4) เคารพหลกความเสมอภาค 5) เคารพกตกา และ 6) รบผดชอบตอสงคม จงกลาวไดวา คณสมบตของความเปนพลเมองทกลาวมาขางตนเปนคณลกษณะทจาเปนตอการเปนพลเมองทมคณภาพในระบอบประชาธปไตย ซงจากการศกษาพบวา คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยจากแนวคดของนกวชาการตาง ๆ มความสอดคลองกบแบบของพลเมองตามแนวคด Westheimer and Kahne (2004) ทจาแนกแบบของพลเมองออกเปน 3 ดาน ไดแก ดานพลเมองทมความรบผดชอบ (Personally Responsible Citizen) ดานพลเมองทมสวนรวม (Participatory Citizen) และดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม (Justice-Oriented Citizen) และเนอหาดงกลาวไดปรากฏในสาระการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม (สานกวชาการและมาตรฐานการศกษา, 2551: 6-98) ดงมตวอยางตอไปน

1. คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมความ

รบผดชอบมสาระการเรยนรทสอดคลอง ไดแก การปฏบตตนเปนสมาชกทดของครอบครวและสงคม

การปฏบตตนอยางเหมาะสมตอเพอนตามหลกพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ การจด

ระเบยบสงคม บทบาทและหนาทของเยาวชนทมตอสงคมและประเทศชาต การมสวนรวมและ

รบผดชอบในกจกรรมทางสงคม วธปฏบตตนในการเคารพสทธของตนเองและผอน การปฏบตตนตาม

บทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบนเกยวกบสทธ เสรภาพและหนาท

เคารพกฎหมาย และกตกาสงคม ความรบผดชอบตอตนเอง สงคม ชมชน และประเทศชาต

2. คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมสวนรวมม

สาระการเรยนรทสอดคลอง ไดแก การปลกจตสานกและการมสวนรวมในสงคมพทธ การมสวนรวม

คมครองสทธมนษยชนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย แนวทางความรวมมอในการลดความ

ขดแยงและการสรางความสมานฉนท กระบวนการการตรากฎหมาย การมสวนรวมของประชาชนใน

6

กระบวนการตรากฎหมาย บทบญญตของรฐธรรมนญในมาตราทเกยวของกบการเลอกตงและการม

สวนรวม

3. คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของพลเมองทมงเนนความ

เปนธรรม มสาระการเรยนรทสอดคลอง ไดแก การขจดความขดแยงเพออยรวมกนอยางสนตสข

ความสาคญของพระพทธศาสนากบสนตภาพ การแบงอานาจและการถวงดลอานาจอธปไตยทง 3

ฝายตามทระบในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบน บทบญญตของรฐธรรมนญในมาตรา

ทเกยวของกบการตรวจสอบการใชอานาจรฐ ประเดนปญหาและผลกระทบทเปนอปสรรคตอการ

พฒนาประชาธปไตยของประเทศไทย และแนวทางแกไขปญหา โครงสรางทางสงคม การจดระเบยบ

ทางสงคม สถาบนทางสงคม การเปลยนแปลงทางสงคม การแกปญหาและแนวทางการพฒนาทาง

สงคม การตรวจสอบการใชอานาจรฐตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบนทมผลตอ

การเปลยนแปลงทางสงคม เปนตน

ดวยเหตน ผวจยจงไดนากรอบเนอหาเกยวกบแบบของพลเมองทง 3 ดานตามแนวคด Westheimer and Kahne (2004) มาใชเปนกรอบในการวจยเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา เนองจากเนอหาดงกลาวมลกษณะครอบคลม แนวทางการปฏบตตนทสอดคลองกบความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตย ซงจะเปนประโยชนตอการพฒนาสงคมและประเทศชาตตอไป และจากการศกษาเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย พบวา ในประเทศไทยยงไมมการศกษาเรองดงกลาวโดยตรง มเพยงงานวจยของ วสนต พรพทธพงศ และคณะ (2558) ทไดศกษาเรองการรบรหนาทพลเมองดของเยาวชนในพนทกรงเทพมหานคร ธญธช วภตภมประเทศ (2556) ทไดศกษาเรอง ความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยของนกศกษามหาวทยาลยธรกจบณฑตย และวนจ ผาเจรญ (2561) ทไดศกษาเรอง คณลกษณะความเปนพลเมองดในสงคมประชาธปไตยของนกศกษามหาวทยาลยแมโจ ซงเปนการศกษาวจยคณลกษณะความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยกบนสต นกศกษาในระดบอดมศกษาเปนสวนใหญ ซงผลการวจยจะเปนประโยชนตอหนวยงานภาครฐในการกาหนดนโยบายสงเสรมการจดการเรยนการสอนทมงเนนพฒนา สงเสรมใหนกเรยนมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย และเปนแนวทางสาหรบสถานศกษา ครสงคมศกษาในการออกแบบการจดกจกรรมการเรยนรทสงเสรมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยใหแกนกเรยนตอไป

7

2. ค าถามการวจย

คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาอยในระดบใด

3. วตถประสงคของการวจย

เพอศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาในดานพลเมองทมความรบผดชอบ ดานพลเมองทมสวนรวม และดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม

4. ขอบเขตของการวจย

4.1 ประชากรทใชในการวจยครงน คอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ปการศกษา 2561 ของโรงเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขต 1 จานวน 110,612 คน และสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขต 2 จานวน 121,599 คน รวมเปนจานวนทงสน 232,211 คน (สานกงานศกษาธการจงหวดกรงเทพมหานคร , 2561) กลมตวอยางทใชในการวจยครงน คอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ในโรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1 จาแนกโรงเรยนตามเขตพนทออกเปน 6 กลม และสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 2 จาแนกโรงเรยนตามเขตพนทออกเปน 11 สหวทยาเขต รวมเปนจานวนทงสน 17 กลมยอย โดยผวจยใชวธการสมแบบหลายขนตอน (Multi-Stage Random Sampling) ดงน สมกลมตวอยางประชากรโรงเรยนกลมละ 1 โรงเรยน ดวยวธการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) ไดจานวนทงสน 17 โรงเรยน จากนนสมกลมตวอยางประชากรนกเรยนโรงเรยนละ 30 คน แบงออกเปนนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนตน จานวน 15 คน นกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลาย จานวน 15 คน ดวยวธการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) ทงน ผวจยไดกาหนดขนาดของกลมตวอยางจากตารางแสดงขนาดกลมตวอยางท ศรชย กาญจนวาส ทววฒน ปตยานนท และดเรก ศรสขโข (2555: 150) ไดเสนอไววา ขนาดประชากรจานวนมากกวา 100,000 คน ทระดบความเชอมน 95% และยอมรบใหมความคลาดเคลอนไดไมเกน ±5% จะตองใชกลมตวอยางนอยทสดจานวน 400 คน และเพอใหอตราการตอบกลบเปนไปตามการคานวณกลมตวอยาง ผวจยจงไดสงแบบสอบถามไปจานวน 510 ฉบบ และไดตอบกลบคนมาจานวน 428 ฉบบ

4.2 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา จานวน 3 ดาน โดยสงเคราะหจากคณลกษณะพลเมองตามวถประชาธปไตยตามแบบของพลเมองตามแนวคด Westheimer and Kahne (2004) การสมภาษณผเชยวชาญดานคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยตามกรอบแนวคด Westheimer and Kahne (2004) และคณลกษณะพลเมองตามวถประชาธปไตยทสอดคลองกบสาระการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ประกอบดวย

8

4.2.1 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมความ

รบผดชอบ (Personally Responsible Citizen)

4.2.2 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมสวนรวม

(Participatory Citizen)

4.2.3 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมงเนนความ

เปนธรรม (Justice-Oriented Citizen)

อนง การศกษาวจยในครงน มงศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย

ตามการรบรของนกเรยนมธยมศกษา

4.3 การวจยครงน ผวจยดาเนนการเกบรวบรวมขอมลนกเรยนในภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2561 โดยใชระยะเวลาเกบรวบรวมขอมลประมาณ 59 วน ชวงเดอนกนยายน - พฤศจกายน 2561

5. นยามศพทเฉพาะ

5.1 พลเมองตามวถประชาธปไตย หมายถง บคคลทเปนสมาชกของชมชนหนงหรอรฐหนงทมฐานะเปนพลเมองอนมสทธชอบธรรมและพนธะผกพนตอชมชนทางการเมอง เปนผเตมใจเขาไปมสวนรวมในชมชนและการเมอง และมความรบผดชอบตอผลตาง ๆ ทเกดขนในสงคม รวมไปถงการเปนผธารงไวซงความเปนธรรมภายใตกฎเกณฑและศลธรรมตามทสงคมกาหนด

5.2 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย หมายถง คณสมบตเฉพาะของบคคลทอยภายใตการปกครองในระบอบประชาธปไตย มลกษณะเปนผทมความรบผดชอบตอตนเองและสงคม มความสนใจและตระหนกถงความสาคญของการเขาไปมสวนรวมในกจการสาธารณะ รวมไปถงการเปนผมจตใจทมงเนนความเปนธรรมในการอยรวมกนในสงคม 5.2.1 พลเมองทมความรบผดชอบ หมายถง บคคลทเคารพในสทธของผอน ดารง

ตนเปนผยดมนในการปฏบตหนาท โดยไมละเลยสทธและปฏบตหนาทของตน คานงถงประโยชน

สวนรวมมากกวาสวนตน โดยพจารณาถงผลทเกดขนตอตนเอง ครอบครว เพอน โรงเรยน ชมชน และ

สงคม

5.2.2 พลเมองทมสวนรวม หมายถง หมายถง บคคลทมสวนรวมตอการบรหารจดการดแล พฒนาชมชนและสงคม และเอาใจใสในการตดตามกระบวนการทางานของภาครฐในฐานะทตนเปนสวนหนงของสงคม 5.2.3 พลเมองทมงเนนความเปนธรรม หมายถง บคคลทปฏบตตนเปนผเอาใจใสตอกจการบานเมองในฐานะทตนเปนสวนหนงของสงคม มทกษะการวพากษวจารณเกยวกบโครงสราง

9

ทางสงคม เศรษฐกจและการเมอง พยายามสบคนเรองราวเกยวกบความไมเปนธรรมทางสงคม และแสวงหาแนวทางเพอสรางความเปนธรรมในสงคม มความกลาหาญทางจรยธรรม ยดมนและปฏบตในสงทถกตอง 5.3 นกเรยนมธยมศกษา หมายถง ผทกาลงศกษาอยในระดบชนมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ปการศกษา 2561 ของโรงเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1 และสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 2

6. ประโยชนทไดรบจากการวจย

6.1 สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน มแนวทางในการกาหนดนโยบายสงเสรมการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยน

6.2 บคลากร นกวชาการ หนวยงาน และชมชน สามารถนาความรเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยไปจดทาแผนพฒนาหรอนโยบายทสงเสรมความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยได

6.3 สถานศกษาสามารถพฒนาหลกสตรสถานศกษาเพอสงเสรมใหนกเรยนมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย

6.4 ครสงคมศกษาสามารถออกแบบการเรยนการสอนเพอพฒนานกเรยนใหเกดคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยไดอยางเหมาะสม

10

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

การวจยเรอง การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา ผวจยไดศกษา คนควา และสงเคราะหแนวคดทสาคญของนกวชาการจากเอกสาร ตาราและงานวจยทเกยวของ โดยนาเสนอตามลาดบ ดงน

1. แนวคดเกยวกบพลเมองตามวถประชาธปไตย 1.1 ความหมายของพลเมองตามวถประชาธปไตย 1.2 แนวคดทเกยวของกบพลเมองตามวถประชาธปไตย 1.3 ความสาคญของคณลกษณะพลเมองตามวถประชาธปไตย 1.4 องคประกอบของพลเมองตามวถประชาธปไตย 1.5 แบบของพลเมองตามวถประชาธปไตย 1.6 คณลกษณะของพลเมองตามวถประชาธปไตย

1.7 แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบพฒนาการทางการเรยนรของพลเมองตามวถประชาธปไตย 2. คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในสาระการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

3. งานวจยทเกยวของ 3.1 งานวจยภายในประเทศ 3.2 งานวจยตางประเทศ

11

1. แนวคดเกยวกบพลเมองตามวถประชาธปไตย

1.1 ความหมายของพลเมองตามวถประชาธปไตย

คาวา “พลเมอง” เปนคาสาคญทไดรบการบนทกไวในยทธศาสตรของกระทรวงศกษาธการวาดวย “ยทธศาสตรการศกษาเพอสรางพลเมอง” ใน ป พ.ศ. 2554 ทาใหเหนวาในสงคมไทยนนมความชดเจนมากขนทจะสรางคนในทศทางทจะใหเปน “พลเมอง” โดยคาวา “พลเมอง” นนมปรากฏอยในทกระบอบการปกครองของแตละประเทศ แตพลเมองจะมบทบาท หนาทและบคลกภาพอยางไรนนจะขนอยกบระบอบทางการเมองของรฐนน ๆ (ทพยพาพร ตนตสนทร, 2554: 4-5) ขณะทพลเมองตามวถประชาธปไตยนนมลกษณะเปนเจาของประเทศทมอสรภาพในการเลอกวถชวต มสทธ เสรภาพอยางเสมอภาคกน โดยจะตองคานงถงสวนรวม และการใชอสรภาพควบคไปกบความรบผดชอบทงตอตนเอง ผอน และสงคม (ปรญญา เทวานฤมตรกล, 2555: 30) สอดคลองกบท ศภณฐ เพมพนววฒน (2558: 36) กลาวไววา พลเมองตามวถประชาธปไตยจะตองเปนผทมสานกรบผดชอบ ซอสตย มจตสาธารณะ มวนย มเหตผล ใชสทธเสรภาพอยางเหมาะสม ไมละเมดผอน รบผดชอบตอสงคม มความกระตอรอรนและใหความสนใจตอการเขามามสวนรวมทางการเมอง ดงท สานกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2557ก: 37) กลาววา พลเมองตามวถประชาธปไตยนนหมายถง สมาชกของสงคมทมอสรภาพ และพงตนเองได รจกใชสทธเสรภาพควบคไปกบความรบผดชอบ เคารพสทธเสรภาพของผอน เคารพความแตกตาง หลกความเสมอภาค และกตกาของสงคม โดยตระหนกวาตนเปนสวนหนงของสงคม มสวนรวมในการรบผดชอบตอสงคม มจตสาธารณะ กระตอรอรนทจะรบผดชอบหรอรวมขบเคลอนสงคม ตลอดจนรวมแกปญหาสงคมในระดบตาง ๆ ตงแตระดบครอบครว ชมชน ไปจนถงระดบประเทศ อาเซยน และประชาคมโลก อยางไรกตาม ความเปนพลเมองนนมหลายระดบดวยกนดงท เอนก เหลาธรรมทศน (2554: 10-11) ไดกลาวไววา ในสมยโบราณนนประชาชนมสถานะเปนไพรหรอทาสเกอบทงหมด การเมองสมยใหมไดปลดปลอยพวกไพรหรอทาสใหกลายเปนราษฎร ซงหมายถง ผทตองเสยภาษใหกบรฐและตองปฏบตตามกฎหมายของบานเมอง คาวา “ประชาชน” จะสอถงการเปนเจาของประเทศและเจาของอานาจอธปไตยมากกวาราษฎร สวนพลเมองนนจะหมายถงประชาชนทมสทธหนาทอยางพรอมบรณ เปนบคคลทปฏบตตามกฎหมายบานเมอง มบทบาททเกยวของกบอานาจทางการเมอง มสทธไปเลอกตง เสนอความคดเหนและเขารวมกจกรรมตาง ๆ ของทางการ สามารถเรยกรองกฎหมาย นโยบาย และกจการของรฐตามทตนเหนพอง สอดคลองกบ วชย ตนศร (2556: 29-30) ทไดกลาววา พลเมองนนมหลายระดบ ไดแก พลเมองทว ๆ ไป เรยกวา ราษฎร หมายถง ผทรบทราบวารฐจะทาอะไรใหบาง และตนเองมหนาทเคารพกฎหมายและเสยภาษ และพลเมองทมสวนรวมมากขนในกจกรรมสาธารณะ เปนผนาระดบชมชน เขารวมในองคกรทางสงคมตาง ๆ และรวมแสดงความคดเหนในเรองทเกยวกบกจการสาธารณะ และศรณย

12

หมนทรพย (2550: 110-115) ไดกลาวถงพฤตกรรมทแสดงออกตอกจการสาธารณะวาเปนการกระทาทมงใหชวตสวนรวมดขน มการแสดงความคดเหนและวพากษวจารณอยางสรางสรรคตอสภาพสวนรวมและการเมอง มสวนรวมพฒนาคณภาพทางการเมองและชวตสาธารณะซงสามารถปฏบตไดตงแตการออกเสยงเลอกตง การวพากษวจารณ การกาหนดนโยบายหรอกฎหมาย การเคลอนไหวทางการเมอง การ ยนหยดทางการเมองในประเดนตาง ๆ หรอการแสดงพลงในการผลกดนทศทางการเมอง

จากความหมายของพลเมองตามวถประชาธปไตยขางตน สรปไดวา พลเมองในระบอบประชาธปไตย หมายถง สมาชกของสงคมทมอสรภาพในการดาเนนวถชวต รจกเคารพสทธ ใชเสรภาพควบคไปกบความรบผดชอบ ไมละเมดตอผอน รบผดชอบตอสงคม มจตสาธารณะ และกระตอรอรนทจะเขามามสวนรวมตอกจการสาธารณะทมงเนนพฒนาสงคมสวนรวมใหดขน

1.2 แนวคดทเกยวของกบความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย

ธเนศวร เจรญเมอง (2548: 68-72) กลาววา เพลโต เปนนกคดรนแรก ๆ ของโลกทกลาวถงคาวา “พลเมอง” โดยเสนอแนวคดเรองพลเมองทสมบรณ (Perfect Citizen Concept) วา การใหการศกษาทางการเมองแกประชาชนควรเรมปลกฝงคณธรรมทางการเมองในวยเดกตงแตชนอนบาล-ประถมใหมความปรารถนาอยางแรงกลาทจะเปนพลเมองทสมบรณ มความรทงวธการปกครองและวธการเปนผถกปกครองผานกระบวนการทเรยกวา “การใหการศกษา” สวนอยางอนทแตกตางจากการปลกฝงคณธรรมทางการเมองถอวาเปนการฝกอบรมโดยทวไป สวนแนวคดเกยวกบพลเมองของอรสโตเตล จะมองวามนษยจะไปถงศกยภาพเตมทของชวตไดดวยการเปนพลเมองทเขาไปมสวนรวมในกจกรรมของชมชนการเมองหรอกจกรรมสาธารณะ โดยใชสทธเขารวมในหนวยงานทกาหนดนโยบายหรอตดสนคดความ (enjoys the right of sharing in deliberative or judicial office) ในเวลาทกาหนดตายตวหรอไมกได (fixed or unfixed) เขารวมสวนในชวตพลเมองทมทงการปกครองและการถกปกครองโดยสลบกนไป (share in the civic life of ruling and begin ruled in turn) เปนพลเมองดทตองมความรและความสามารถในการปกครองและถกปกครอง (good citizen must possess the knowledge and the capacity requisite for rule as well as being ruled) หรอกลาวอกนยหนง คอ เปนพลเมองทมความรในการปกครองเหนอเสรชนทงหลายและความรทจะถกพวกเสรชนทงหลายปกครองเรา (a knowledge of rule over free man from both points of view)

13

เอนก เหลาธรรมทศน (2554: 16-21) ไดนาเสนอแนวคดทอธบายถงความเปนพลเมองไว 2 ลกษณะ ดงน

ลกษณะแรก เปนสานกคดทมองวาประชาธปไตยไมไดเปนการเมองเพอประชาชนหรอพลเมองอยางแทจรง แตจะมองวาการเมองแบบประชาธปไตยนนเปนไปเพอชนชนนกธรกจ ชนชนกลาง ชนชนสง ไมใชเพอชนชนกรรมการ ผใชแรงงานหรอชาวนาเทาทควร สานกคดดงกลาวม 2 แนวคด ไดแก แนวคดแรก คอ แนวคดสงคมนยมและคอมมวนสต มองวาประชาธปไตยทแทจรงจะเกดขนไดกตอเมอมความเปนประชาธปไตยในดานเศรษฐกจดวย คอ การทใหคนสวนใหญไดมสวนรวมเปนเจาของปจจยการผลตใหมากทสด โดยทคนชนลางเปนผไดรบผลประโยชนจากนโยบายตาง ๆ ซงเปนไปในลกษณะของการตอสระหวางชนชนลางกบชนชนสง แนวคดทสอง คอ แนวคดสวสดการนยมมองวา ควรมการกระจายโภคทรพยทด มการสรางอาชพและพฒนาคนชนชนลางใหมากทสด โดยทรฐบาลควรมบทบาทดานเศรษฐกจในการสงเคราะหใหแกบคคลทมสวนเสยเปรยบในสงคม เชน คนพการ คนชรา คนยากจนเพอใหกลมคนเหลานพงตนเองได จะเหนไดวาแนวคดสวสดการนยมจะมงเนนใหประชาชนเปนปจเจกบคคลทด และมงเนนใหมการรวมตวกนเปนปกแผนเพอพฒนาขนมาเปนชนชนกลางทสามารถแกปญหาใหตนเอง หรอมสวนรวมในการชวยเหลอซงกนและกนมากขนโดยทไมตองพงพาคนชนสงหรอผใหญมาแกปญหาให

ลกษณะทสอง เปนสานกคดทมองวาการเมองปจจบนมไดเปนไปโดยประชาชน และมไดเปนของประชาชน แตเปนเพยงประชาธปไตยแบบการเลอกผแทนเพยงอยางเดยว เมอเวลานานเขากจะไมเปนของประชาชน และประชาชนจะไมไดเขาไปเกยวของอะไรมากกวาการไปใชสทธเลอกตงของตนตามวาระเทานน ประชาชนจงควรทจะเขาไปดแลปญหาและพฒนาบานเมองตามความเหมาะสมและความเหนของตนเองเปนหลก สานกทมแนวคดดงกลาว ไดแก สานกคดสาธารณนยม (civic republicanism) สานกชมชนนยม (Communitarianism) และสานกคดประชาธปไตยทประชาชนมสวนรวมทางการเมองโดยตรง (Participatory Democracy)

สานกคดสาธารณนยม (civic republicanism) เหนวา การเมองแบบประชาธปไตยควรเปนกจการเพอสวนรวมหรอกจการทมจรยธรรมเพอสวนรวม พลเมองจะตองเปนผมความกระตอรอรน ไมเปนเพยงผทรอรบนโยบายหรอรอรบบรการจากรฐเทานน หากยงตองเปนพลเมองทมความเปนตวของตวเองและพงตนเองหรอกนเองใหมากดวย

สานกชมชนนยม (Communitarianism) โดยนกคดชมชนนยมสาคญ คอ เอทซ-ออน (Etzioni) ไดกลาวยาเตอนวาการเมองปจจบนทประชาชนจะเอาแตสทธและประโยชนเฉพาะสวนเฉพาะกลมนนจะไปไมรอด หากจะรอดไดนนตองสรางภาคสงคม ภาคชมชน และภาคเอกชนท

14

เขมแขงควบคไปกบการใสใจเรองจรยธรรมและศลธรรมใหมากขน รจกและปฏบตหนาท และเชดชการทางานเพอชมชน สงคม และประเทศชาตใหมากขน อกทงยงตองใหความสาคญกบชมชนท มสมาชกเปนอสระและผกพนกบกฎระเบยบ คอ เนนชมชนในบรบทของประชาธปไตย ประชาชนสามารถดารงชวตอยดวยความอสระแตตองตระหนกในคณคาการสรางและการรกษาชมชนทเปนประชาธปไตย

สานกคดประชาสงคม (civil society) ประกอบดวยบคคลทรวมตวกนดาเนนงานในลกษณะของเครอขาย กลม ชมรม สมาคม มลนธ สถาบน และชมชนทมกจกรรมหรอการเคลอนไหวระหวางรฐกบปจเจกชนหรอทเรยกวาภาคประชาสงคม มแนวคดไมตองการใหรฐครอบงาหรอบงการ แมวาจะยอมรบความชวยเหลอจากรฐและรวมมอกบรฐได แตกสามารถชนา กากบ และคดคานรฐไดพอสมควร อกทงยงสนบสนนใหปจเจกชนรวมกลมและรบผดชอบตอสวนรวมโดยไมปฏเสธการแสวงหาหรอปกปองผลประโยชนเฉพาะสวนหรอเฉพาะกลม ภาพรวมของแนวคดดงกลาวจะเหนไดวาองคประกอบของภาคประชาสงคม ประกอบดวย รฐ-ประชาสงคม-ปจเจกชน ตางกเปนอสระตอกน แตกยงสามารถเชอมโยงความเกยวของหรอแสดงการคดคานขดแยงกนได แตกตองปรองดองประสานสามคคกนไปดวย และยงเหนความจาเปนในการปลกฝงทศนคตใหประชาชนเหนวาตนเองเปนพลเมองทเหนคณคาของความสมพนธของผคนอยางทดเทยมกน และเขาสการเปนประชาสงคมทผคนคอนขางมความเทาเทยมกน

สานกคดประชาธปไตยทประชาชนมสวนรวมทางการเมองโดยตรง (Participatory Democracy) มงเนนความเปนพลเมองรวมกนในลกษณะททาใหสงคมไดหลดพนจากผลประโยชนทจากดเฉพาะสวนหรอเฉพาะเรองของสานกคดประชาสงคม โดยใหความสาคญกบการเขาไปมสวนรวมทางการเมอง กากบตรวจสอบพฤตกรรมของนกการเมอง แสดงความคดเหน เอาใจใสตอการตดตามนโยบายหรอกฎหมายของรฐ พรอมกบการสรางประชาธปไตยทมสวนรวม มงเนนใหประชาชนปกครองตนเองควบคกนไปดวย บคคลหรอหมคณะตองรวมกนเสยสละหรอสมครสมานรวมใจกนทาประโยชนใหกบสวนรวม โดยเนนการปลกฝงจตสานกหรอคณธรรมแหงความเปนพลเมอง (civic virtue) ใหแกประชาชน

จากแนวคดเกยวกบความเปนพลเมองของนกวชาการตาง ๆ ขางตน สรปไดวา แนวคดเกยวกบความเปนพลเมองมลกษณะมงเนนถงสทธและผลประโยชนทประชาชนในสงคมพงมหรอพงไดรบอยางเทาเทยมกน โดยมแนวทางปฏบตทพลเมองในระบอบประชาธปไตยควรยดมนและกระทา คอ เขาไปมสวนรวมทางการเมองหรอกจการสาธารณะ ตดตามตรวจสอบพฤตกรรมของนกการเมอง ตลอดจนเอาใจใสดแลปญหาและพฒนาบานเมองตามเหนสมควร

15

1.3 ความส าคญของคณลกษณะพลเมองตามวถประชาธปไตย

องคประกอบสาคญของสงคมประชาธปไตย คอ พลเมองทมคณสมบตตามวถประชาธปไตย ซงจะเปนกาลงสาคญในการนาพาประเทศชาตไปสความเปนประชาธปไตย โดยนกวชาการและนกการศกษาไดใหทศนะเกยวกบความสาคญของพลเมองทมคณภาพตามวถประชาธปไตย ดงน

สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร (2555: 22-23) กลาวถงผลดของการทสมาชกในสงคมรจกการปฏบตตนเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยไวดงน

1. ทาใหสงคมและประเทศชาตพฒนาไปไดอยางมนคง เนองมาจากการม สวนรวมในการแสดงความคดเหนอยางมเหตผลของคนในสงคม และการเปดโอกาสใหคนทมความรความสามารถไดรวมกนทางานซงจะสงผลทาใหงานนนมประสทธภาพ 2. ทาใหเกดความสามคคในหมคณะ เนองมาจากความผกพนทเกดจากการ รวมแรงรวมใจในการทากจกรรมจนสาเรจผล 3. ทาใหสงคมมความสงบและเปนระเบยบเรยบรอย เพราะสมาชกในสงคมรจกปฏบตตนตามกฎระเบยบ และกตกาของสงคม 4. สงคมมความเปนธรรม เนองมาจากทกคนรจกใชสทธ ปฏบตหนาท คานงถงหลกเสรภาพและความเทาเทยมกนตามกฎหมาย จงปฏบตตอกนในสงคมอยางเปนธรรม 5. สมาชกในสงคมปฏบตตอกนดวยความเออเฟอเผอแผ และมนาใจตอกนบนหลกศลธรรมอนเปนพนฐานในการปฏบตตนตามวถประชาธปไตย

สานกงานคณะกรรมการการเลอกตง (2558: 14) กลาวถงความสาคญของสงคมท ประกอบดวยพลเมองทมคณลกษณะของพลเมองตามวถประชาธปไตยไวดงน

1. สงคมมความเปนระเบยบและสงบเรยบรอย 2. มความรกและสามคคในหมคณะ 3. มความเทาเทยมและเกดความเปนธรรมในสงคม 4. สงคมและประเทศชาตมการพฒนาไดอยางมนคง 5. สมาชกทกคนไดรบสทธ บทบาทหนาท และมเสรภาพตามกฎหมาย 6. สมาชกในสงคมมความเออเฟอเผอแผ และมนาใจตอกน 7. สมาชกมความรพนฐานเกยวกบประชาธปไตย ซงเปนกลไกสาคญทนาไปสการพฒนาประเทศไปสความเปนประชาธปไตย

16

จากการศกษาความสาคญของคณลกษณะพลเมองตามวถประชาธปไตย สรปไดวา หากสงคมใดมสมาชกทมความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยยอมจะสงผลทาใหสงคมนนมความมนคง ผคนในสงคมสามารถอาศยอยรวมกนดวยความเปนระเบยบเรยบรอย มความเออเฟอเผอแผและมนาใจตอกน มการปฏบตหนาทของตนตามบทบาทและสถานภาพทางสงคม รจกการคานงถงการใชสทธ เสรภาพ เพอใหเกดความเทาเทยมกนตามกฎหมาย นาไปสสงคมทมความเปนธรรม ซงจะกอใหเกดสงคมทมความเปนประชาธปไตยไดอยางแทจรง

1.4 องคประกอบของพลเมองตามวถประชาธปไตย

ความเปนพลเมองเปนการแสดงถงความสมพนธระหวางบคคลและชมชนทตองทาหนาทธารงไวซงชมชนทางการเมองใหปลอดภยจากสงทมาคกคามทงจากปจจยภายในและภายนอก (ถวลวด บรกล เออเจน เมรโอ และ รชวด แสงมหะหมด, 2557: 32-35) ดวยเหตน นกวชาการทงในและตางประเทศจงไดนาเสนอองคประกอบพนฐานของพลเมองในสงคมประชาธปไตยไวดงน

J. Cogan and Derricott (2000) อธบายวา การสรางพลเมองใหเกดขนในสงคมนนจะตองสรางทงดานองคความร (Knowledge) ทกษะ (Skill) คานยม (Value) และคณลกษณะ (Disposition) โดยนาเสนอองคประกอบของความเปนพลเมองไว 5 ประการ ดงน

1. ความสานกในอตลกษณ (Sense of identity) 2. ความพงพอใจในการไดรบสทธ (The enjoyment of certain rights) 3. การประสบความสาเรจในหนาทการงาน (The fulfillment of corresponding

obligation) 4. ระดบความสนใจและความใสใจประเดนสาธารณะ (A degree of interest and

involvement in public affairs) 5. การยอมรบคานยมพนฐานทางสงคม (An acceptance of basic societal

values)

คณะกรรมการทปรกษาเรองการพฒนาพลเมองขององกฤษ อางถงใน วลย อศรางกร ณ อยธยา (2549: 118-139) ไดสรปองคประกอบของความเปนพลเมองไว 3 ดาน ดงน

1. ดานความเปนพลเมอง (Civil) 2. ดานการเมองการปกครอง (Political)

3. ดานสงคม (Social)

17

Abowitz and Harnish (2006: 653-690) ไดกลาวถงองคประกอบของพลเมองดงน

1. มเอกลกษณทมาจากความเปนสมาชกของชมชนทางการเมอง 2. ยดถอคานยมเฉพาะและอดมคต 3. มสทธและหนาท 4. มสวนรวมทางการเมอง 5. มความรความเขาใจเกยวกบการเมองการปกครอง

วชย ตนศร (2556: 28) กลาวถงบคลกนสยพนฐานของความเปนพลเมองทไมวาจะอยในระบอบการเมองใด จะมองคประกอบอย 3 ลกษณะดงน

1. มความเชอในวถของการแกไขปญหาความขดแยงโดยไมใชความรนแรง (Non-violence) 2. ความสมพนธระหวางผคนในรฐ หรอชมชนการเมอง (Body-politic) เดยวกน แมจะมความขดแยงกนกควรจะปฏบตตอกนเยยงสภาพชน (Politeness) 3. พลเมองในรฐหรอชมชนการเมองเดยวกน ควรจะใฝหาสนตมากกวาสงคราม (Peace-loving)

จากการศกษาองคประกอบของพลเมองตามวถประชาธปไตยจากนกวชาการทงในและตางประเทศขางตน สรปไดวา องคประกอบของพลเมองตามวถประชาธปไตย มดงน

1. อตลกษณในการเปนสมาชกชมชนทางการเมอง 2. การไดรบสทธ และตระหนกถงการปฏบตหนาทในฐานะเปนพลเมองของสงคม

3. การมสวนรวมในทางการเมอง โดยมงเนนการเอาใจใสตอประเดนสาธารณะ

4. มความเชอในวถของการแกไขปญหาความขดแยงโดยไมใชความรนแรง

1.5 แบบของพลเมองตามวถประชาธปไตย

พลเมองในระบอบประชาธปไตยควรมคณลกษณะของความเปนพลเมองทมความเปนสากลและเปนไปในทศทางเดยวกน ดวยเหตน Westheimer and Kahne (2004) จงไดศกษาและพฒนาแบบของการเปนพลเมองออกเปน 3 ลกษณะ ดงน

18

1.5.1 พลเมองทมความรบผดชอบ (Personally Responsible Citizen)

การอยรวมกนของกลมคนในสงคม พลเมองจาเปนตองเปนผทมความรบผดชอบ โดยจะตองมหนาทในการปฏบตตอชมชน เชน การบรหารจดการเกยวกบขยะในชมชน การบรจาคโลหต การปฏบตตามกฎหมาย การชาระภาษ การเปนอาสาสมครในยามจาเปน การสนบสนนอาหารและเสอผาแกคนยากไร เปนตน ซงคณลกษณะของพลเมองทมความรบผดชอบจงตองเปนผทมความซอสตย มระเบยบวนยในตนเอง และเปนผลงมอตงใจทางานอยางจรงจง

1.5.1.1 ค าจ ากดความของความรบผดชอบ

มนกการศกษาและนกวชาการจานวนมากไดกลาวถงความหมายของความรบผดชอบทเกยวของกบความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยไวดงน

Weeks (1998: 12-15) กลาววา ความรบผดชอบเปนการลงมอปฏบตและการมทศนคตเกยวกบการบรหารจดการอยางประชาธปไตย การมสวนรวมชวยเสรมสรางพนธะของประชาชนทมตอชมชนและการปฏบตตนเปนพลเมองของชาต และสรางทศนคตเกยวกบหนาทความรบผดชอบสาธารณะโดยรวมทเกยวของกบความตงใจในการปฏบตตอผ อน การมความรบผดชอบตอสงคม และการยอมรบในความแตกตางของผอน

Self (2005) กลาววา ความรบผดชอบในมมมองทมตอสาธารณะเปนความรบผดชอบของพลเมองทมปจจยทางดานการเมอง ความเปนอย เศรษฐกจ สงแวดลอม และคณภาพชวตของพลเมองเปนแรงผลกดนไปสการเปนพลเมองทมความรบผดชอบทประกอบไปดวยการกระทาและทศนคตทสมพนธกบระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยและการมสวนรวมทางสงคมรวมไปถงการเขาไปมสวนรวมกบรฐบาล องคกรศาสนา การเปนอาสาสมครหรอการเขารวมเปนสมาชกในสมาคมอาสาสมคร สวมล จลวานช (2548: 40) ใหความหมายของความรบผดชอบวา เปนความสมพนธของบคคลทเกยวเนองกบภาระหนาทตามสถานภาพและบทบาททมความแตกตางกน หากบคคลไดปฏบตหนาทดวยความรบผดชอบของตนไดดยอมเปนทยอมรบของสงคม

เวสาล ชาตสทธพนธ (2550: 35) กลาวถงความหมายของความรบผดชอบทมตอสาธารณะวา เปนพฤตกรรมของบคคลซงเกดจากการรบรและเรยนรสงตาง ๆ โดยการมสวนรวมทางสงคมจะกอใหเกดความรบผดชอบและรสกวาตนเปนสวนหนงของสงคมทมหนาท

19

ตองชวยเหลอดวยความเตมใจจนกลายเปนพฤตกรรมในหนาทตอสงนน ๆ เพอประโยชนตอสวนรวมดวยจตสานกทดตอสาธารณชน

ไพฑรย สนลารตน และคณะ (2554: 78) กลาวถงความหมายของความรบผดชอบวา เปนความตระหนกในหนาทและความรบผดชอบทมทงตอตนเองและสงคมอยางเตมตามความสามารถ โดยเนนการเหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน และ ยอมรบผลทเกดขนทงดและไมดจากการปฏบตหนาทการงานของตน

จากการศกษาความหมายของความรบผดชอบจากนกวชาการและนกการศกษา จงสรปความหมายของความรบผดชอบไวดงน ความรบผดชอบ คอ การรบรและการปฏบตตามบทบาทหนาททมตอตนเองและสงคมดวยความเตมใจ พรอมทงยอมรบผลทเกดขนจากการปฏบตหนาทนน ๆ ของตน ขณะทความหมายของความรบผดชอบทเกยวของกบความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยจะเปนการปฏบตหนาทตอสงคมสาธารณะดวยการมจตสานกทด มทศนคตเกยวกบการบรหารจดการอยางประชาธปไตยทมงเนนถงผลประโยชนของสวนรวมเปนหลก เพอใหเกดความสงบสขในการอยรวมกนของบคคลในสงคม

1.5.1.2 ลกษณะของพลเมองทมความรบผดชอบ

นกวชาการและนกการศกษาหลายทานไดนาเสนอแนวคดเกยวกบลกษณะของพลเมองทมความรบผดชอบ ดงน

Karen L. Hinton (2010) ไดกลาวถงลกษณะพฤตกรรมทแสดงถงความรบผดชอบตอตนเองและสงคม (Self-Responsibility and Social Responsibility) เปนการรบรและยอมรบผลจากการกระทาของแตละคน รจกเอาใจเขามาใสใจเรา ยอมรบความแตกตางและความหลากหลายของบคคลและวฒนธรรม มความสามารถในการยอมรบความคดเหนและประสบการณทแตกตางและแปลกใหม เขาใจความสาคญของการเปนอาสาสมครและการมสวนรวมในสงคมและกจกรรมของชมชน ตระหนกในประเดนของชมชนและโลก ตลอดจนพฒนาความสามารถในการเปนผนา การตดตอสอสาร การรวมมอและทกษะสงคม

กรมวชาการ กลมวจยพฒนาการเรยนร (2540) ไดกาหนดคณลกษณะพฤตกรรมทแสดงใหเหนถงการมความรบผดชอบ ไดแก รจกหนาท สามารถปฏบตหนาทตามขอตกลงรวมกน หรอปฏบตหนาทตามทไดรบมอบหมาย มวสยทศนในการพฒนางาน สามารถบอกผลของการปฏบตงานทจะเกดขนในอนาคตได มความมงมนและทมเทในงานทกระทาจนสาเรจปรากฏเปนผลงานทเดนชด และสามารถยอมรบผลจากการกระทาของตน รบฟงเหตผลและขอ

20

วจารณของผอนแลวนาไปปรบปรงพฒนาตามขอเสนอแนะทไดรบ ตลอดจนแสวงหาความรใหมทเปนประโยชนตอการทางานโดยพจารณาเลอกแหลงความรมาใชในการพฒนางานไดอยางเหมาะสม

ชยอนนต สมทวณช (2545) ไดกลาวถงคณลกษณะของพลเมองทมความรบผดชอบและมสวนรวมในสงคมทกาลงเปลยนแปลงอยางมประสทธภาพ โดยมการบงคบใชกฎหมายใหเกดผลในทางปฏบตดานสทธมนษยชนและความยตธรรมในสงคม รจกรวบรวมขอมล ตดสนใจอยางมเหตผลทงในเรองชมชนและสาธารณะ รจกสารวจคานยม ความเชอ และความเหนของตนเองและผอน อกทงเคารพในความเชอและคานยมของผอน มสวนรวมในชมชนและกจกรรมอาสาสมครในฐานะสมาชกหรอผนาทมประสทธภาพ สามารถดาเนนชวตดวยความหวงใยตอสงแวดลอม ปฏบตตนเปนผลงคะแนนเสยงทมความรบผดชอบ หลกเลยงการเก ยวของกบพรรคการเมองทไมซอสตย ชวยแกไขปญหาหรอความขดแยงโดยสนตวธและมความรบผดชอบ และปฏบตตนกบบคคลอนดวยความยตธรรม

จากการศกษาเกยวกบลกษณะของพลเมองทมความรบผดชอบจากนกวชาการและนกการศกษา สรปไดวา พลเมองทมความรบผดชอบจะปฏบตตนตามตามสทธและหนาทของตนโดยไมละเมดสทธของผ อน ประพฤตตนเขารวมสวนในประโยชนอนสาคญของชมชน คานงถงผลประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน ธารงไวซงแนวทางปฏบตทมความยตธรรม และรวมขจดปญหาสงคมอยางสนตวธ

1.5.1.3 ประเภทของความรบผดชอบ

นกวชาการ และนกการศกษาหลายคนไดกลาวถงประเภทของความ

รบผดชอบ (ชตมา ไชยสทธ, 2554: 26-30; ผกา สตยธรรม, 2556: 185-186; ไพฑรย สนลารตน

และคณะ, 2554: 90-92; ยวร ผลพนธน, 2551: 29-30) ซงสามารถสรปได 5 ประเภท ดงน

1. ความรบผดชอบตอตนเองและครอบครว หมายถง การปฏบตตนทแสดงถงการดแลเอาใจใสสขภาพอนามยของตนเอง รกษาดแลเครองใชสวนตวใหเปนระเบยบเรยบรอย ตงใจเรยน ใฝหาความร มความคดรเรม สามารเรยนรไดดวยตนเอง ทางานดวยความตงใจ มความเพยร อดทนในการปฏบตหนาทการงานของตนใหลลวงไปอยางมประสทธภาพทนเวลาทกาหนด และรจกยอมรบผลการกระทาของตนเองทงผลดและผลเสย ตงตนอยในศลธรรม ละเวนจากความชวทงปวง ตลอดจนรจกปฏบตตนตอสมาชกในครอบครวดวยความออนนอมถอมตน มสมมาคารวะ แสดงการนบถอ เคารพเชอฟง ปฏบตตามคาสงสอนของบดามารดา หรอผปกครอง ทางานท

21

ไดรบมอบหมาย ใหความชวยเหลองานตามสมควร ดแลสมาชกในครอบครวตามกาลงความสามารถ ไมนาความเดอดรอนมาสครอบครว รกษาและเชดชชอเสยงของวงศตระกล

2. ความรบผดชอบตอเพอน หมายถง การปฏบตตนตอเพอนดวยการคานงถงสทธของเพอน ไมลวงละเมดเรองสวนตวของเพอน ไมเอารดเอาเปรยบเพอน ตกเตอนเมอเพอนกระทาผด ใหความชวยเหลอและแนะนาเพอนในทางทเปนประโยชน และรจกใหอภยเมอเพอนกระทาความผด

3. ความรบผดชอบตอโรงเรยน หมายถง การปฏบตตนเปนสมาชกทดของโรงเรยน ปฏบตตามกฎขอบงคบของโรงเรยน ใหความเคารพ เชอฟงคร ตงใจศกษาเลาเรยน ทางานทไดรบมอบหมาย ชวยเหลองานโรงเรยน ชวยกนรกษาความสะอาด และดแลทรพยสนของโรงเรยนไมใหเสยหาย

4. ความรบผดชอบตอชมชน หมายถง การปฏบตตนตามระเบยบขอบงคบของสงคม ชวยกนรกษาทรพยสมบตของสวนรวม เอาใจใสตอสงแวดลอม ดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตภายในชมชน มสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ชวยคดและแกปญหาของชมชน รจกแบงปนสงของ ใหบรการ และเสยสละโดยไมหวงผลตอบแทน ตลอดจนใหความรวมมอแกไขสงทเปนอนตรายตอชมชนตามความสามารถ

5. ความรบผดชอบตอสงคม หมายถง การปฏบตตนตามกฎหมายและระเบยบขอบงคบของสงคม เคารพและคานงถงสทธของผอน ใหความชวยเหลอผอนในสงคมและรวมมอในการทางานเพอสวนรวม ไมละเลยสทธและหนาทของตน เอาใจใสในประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน

1.5.2 พลเมองทมสวนรวม (Participatory Citizen)

สงคมประชาธปไตยมหลกการสาคญคอ การมสวนรวมของประชาชน พลเมองจงตองเปนผประพฤตตนเขาไปมสวนรวมในกจการของรฐและชมชน เอาใจใสดแลความตองการจาเปนในการดาเนนชวต สนบสนนและรวมวางแผนการดาเนนการตามนโนบายของรฐ สรางความสมพนธอนด ทาความเขาใจและสรางความไววางใจระหวางกนในชมชน เชน การมสวนรวมในการจดการดานอาหารแกคนยากไรในสงคม พลเมองทมสวนรวมจงตองมคณลกษณะมความเปนผนาและมสวนรวมในการจดระบบ และโครงสรางของชมชน

22

1.5.2.1 ค านยามของการมสวนรวมของพลเมอง

นกวชาการและนกการศกษาไดใหนยามของคาวา “การมสวนรวม” ไวหลายแนวทาง ดงน

Milbrath (1965) อธบายเกยวกบการมสวนรวมวา เปนการกระทาของบคคลทพยายามมอทธพลหรอสนบสนนตอรฐบาลและระบบการเมอง รวมถงบทบาทของประชาชนในการกระทาใด ๆ เพอใหมอทธพลตอผลทางการเมอง โดยพฤตกรรมการมสวนรวมทางการเมองนนจะเพมความสนใจทางการเมองไปสกจกรรมทางการเมองทตองการความสนใจและแรงจงใจมากขนเปนลาดบ McClosky (1968) ใหความเหนวา การมสวนรวมทางการเมองจะตองเปนกจกรรมทกระทาโดยสมครใจดวย และเปนกจกรรมซงสมาชกทงหลายทอยในสงคมไดม สวนรวมในการเลอกผนาของตน และกาหนดนโยบายของรฐ ซงการกระทานนอาจกระทาโดยทางตรงหรอทางออมกได คณะกรรมการพฒนาขาราชการพลเรอน, 2550 อางถงใน เอนก เหลาธรรมทศน (2554: 47) กลาววา การมสวนรวมของพลเมองเปนการเปดโอกาสใหประชาชนและผเกยวของทกภาคสวนไดเขามามสวนรวมกบภาคราชการ สถาบนพระปกเกลา (2556: 73) ไดนยามความหมายของคาวาการมสวนรวมของประชาชนไววา เปนการกระจายโอกาสใหประชาชนมสวนรวมทางการเมอง และการบรหาร เกยวกบการตดสนใจในเรองตาง ๆ รวมทงการจดสรรทรพยากรของชมชนและของชาต ซงจะสงผลกระทบตอวถชวตและความเปนอยของประชาชน โดยการใหขอมล แสดงความคดเหน ใหคาแนะนาปรกษา รวมวางแผน และรวมปฏบต ตลอดจนการควบคมโดยตรงจากประชาชน

สรปไดวา การมสวนรวมของพลเมอง หมายถง การเขารวมกจกรรมสาธารณะกบภาครฐดวยความสมครใจ โดยคาดหวงถงผลประโยชนทจะไดรบจากการเขารวมในกจกรรมดงกลาว จงถอไดวาการมสวนรวมของพลเมองนนเปนสทธอนชอบธรรมในฐานะของการเปนพลเมองในชมชนทางการเมองหนงหรอรฐหนง

23

1.5.2.2 องคประกอบของการมสวนรวมของพลเมอง

นกวชาการไดจาแนกองคประกอบของการมสวนรวมของพลเมอง ไวดงน

ปรชญา เวสารชช, 2528: 5 อางถงใน บวรศกด อวรรณโณ (2550: 61) กลาวถงองคประกอบของการมสวนรวมของพลเมอง ดงน

1. มประชาชนเขามาเกยวของกบการพฒนา 2. ผเขารวมไดใชความพยายาม เชน ความคด ความร ความสามารถ ทงนจะตองเปดโอกาสใหประชาชนไดมสวนรวมในการคดรเรมการพจารณาตดสนใจ รวมปฏบตและรวมรบผดชอบในเรองตาง ๆ อนมผลกระทบถงตวประชาชน

ถวลวด บรกล (2557) กลาวถงองคประกอบของการมสวนรวมของพลเมอง ดงน

1. มวตถประสงคหรอจดมงหมายชดเจน การใหประชาชนเขารวมในกจกรรมหนงๆ จะตองมวตถประสงคและเปาหมายทชดเจนวาเปนไปเพออะไร ผเขารวมจะไดตดสนใจถกวาควรเขารวมหรอไม 2. มกจกรรมเปาหมาย การใหประชาชนเขามสวนรวมตองระบลกษณะของกจกรรมวามรปแบบและลกษณะอยางไร เพอทประชาชนจะไดตดสนใจวาควรเขารวมหรอไม 3. มบคคลหรอกลมเปาหมาย การใหประชาชนเขามสวนรวมจะตองระบกลมเปาหมาย อยางไรกตามโดยทวไปกลมบคคลเปาหมายมกถกจากดโดยกจกรรมและวตถประสงคของการมสวนรวมอยแลวโดยพนฐาน ทงนมกพจารณาผเขารวมจากกลมผมสวนไดสวนเสย ซงเปนกลมผทอาจไดรบผลกระทบทงทางตรงและทางออม ในเชงบวกและเชงลบ หรออาจเปนกลมผทมความสนใจ

จากการศกษาองคประกอบของการมสวนรวมของพลเมองพบวา การมสวนรวมของพลเมอง ประกอบดวย กลมคน เปาหมาย กจกรรม และผลท ไดรบจากการเขาไปมสวนรวม ซงองคประกอบของการมสวนรวมนนจะทาใหประชาชนไดเขาไปมสวนรวมตามกระบวนการประชาธปไตยไดอยางชดเจนเปนรปธรรม โดยเปนกระบวนการทประชาชนหรอผมสวนไดสวนเสยไดมโอกาสแสดงความคดเหน และเขารวมในกจกรรมตาง ๆ ทมผลตอชวตความเปนอยของตน เพอใหรฐสามารถนาสงทไดรบจากการเขาไปมสวนรวมของประชาชนมาใชในการพจารณา กาหนดนโยบาย และตดสนใจดาเนนงานตาง ๆ อนจะกอใหเกดประสทธภาพในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน

24

1.5.3 พลเมองทมงเนนความเปนธรรม (Justice-Oriented Citizen)

พลเมองทสนใจในกจการของบานเมองในฐานะทตนหรอกลมของตนเปน สวนหนงของสงคม มการตงคาถามตอระบบสงคมทเกดขน และแสวงหาแนวทางดาเนนการเพอใหเกดความเปนธรรมในสงคม โดยเปนบคคลทสามารถประเมน วเคราะห วพากษวจารณเกยวกบโครงสรางทางสงคม เศรษฐกจและการเมอง โดยใหความสนใจ สบคนในเรองทเกยวของกบความไมเปนธรรมทางสงคม และสามารถจดทากลยทธเพอใชแกไขปญหาสงคมทเกดขน การพฒนาสงคมพลเมองในรปแบบนจงตองมงเนนใหเกดความสามารถในการคดวเคราะห วพากษวจารณ ตงคาถามโตแยง และมความกลาหาญทางจรยธรรมในการเปลยนแปลงระบบและโครงสรางเมอพบความไมเปนธรรมในสงคม

1.5.3.1 ค าจ ากดความของความเปนธรรม

“ความเปนธรรม” มลกษณะเปนสงทไมเปนรปธรรม แนวคดเกยวกบความเปนธรรมมกปรากฏแฝงอยในระบบนโยบายของรฐ และระบบศลธรรม ความเปนธรรมทางสงคมจงอาจไมมความเปนสากลแตเปนสงทไดรบการกาหนดควบคมจากผมอานาจภายใตชดของศลธรรมทเกดขนในแตละสงคมวฒนธรรม (Social guide, 2013)

ธระพงษ วงษนา (2557: 138) ไดอธบายวา การศกษาแนวคดและคาจากดความของความเปนธรรมไดมการศกษาคนความาตงแต ในอดต โดยเรมจากแนวคดเกยวกบความเปนธรรมกอนสมยครสตกาล ประกอบดวย Socrates (469-399 กอน ค.ศ.) ทมงเนนประเดนความเปนธรรมผานคณธรรมของการมชวตทมความสข ซงจะตองมคณธรรมดานความยตธรรมประกอบดวย ความเปนธรรมในลกษณะดงกลาวจงหมายถงความยตธรรมของการแสดงการกระทาทเคารพสทธของผอนและการไมยอมทาความชวตอผอนแมวาผนนจะทาอนตรายแกตน สวน Plato (427-347 กอน ค.ศ.) ไดเสนอแนวคดเกยวกบเรองความเปนธรรมในลกษณะของการจดสรรใหทกคนตามสวนทพงไดรบ ซงคนแตละกลมในสงคมนนจะทาหนาทแตกตางกนสมควรไดรบผลตอบแทนตางกน จงเกดความเปนธรรมขน ตอมานกคดในสมยครสตกาล John Stuart Mill (ค.ศ.1806-1873) ไดเสนอแนวคดเกยวกบความเปนธรรมในลกษณะของการเปนคณธรรมอยางหนง และเปนประโยชนตอมนษยในการดารงชพทด โดยจะเกยวของกบสทธเสรภาพอยางมาก และเปนความสมพนธระหวางมนษยเพอใหเกดพนธะและการปฏบตตอกนอยางเหมาะสม

สรปไดวา ความเปนธรรมเปนสงสาคญในการอยรวมกนในสงคม มลกษณะเกยวของเชอมโยงกบความสมพนธระหวางกลมคนในสงคมตาง ๆหลายอยางดวยกน ซงถามการอยรวมกนอยางเปนธรรม สงคมกจะเกดความเปนปกตสขอยางยงยน

25

ทงน Westheimer and Kahne (2004) ไดสรปรายละเอยดเกยวกบคณลกษณะของพลเมองตามวถประชาธปไตย ดงตารางท 1

ตารางท 1 แบบของพลเมองตามแนวคด Westheimer and Kahne (2004)

หวขอ

พลเมองทม

ความรบผดชอบ

(Personally

Responsible Citizen)

พลเมองทมสวนรวม

(Participatory Citizen)

พลเมองทมงเนน

ความเปนธรรม

(Justice-Oriented Citizen)

ลกษณะ

- ปฏบตหนาทรบผดชอบ

ตอชมชน

- ทางานอยางสจรตและ

จายภาษ

- เคารพและปฏบตตาม

กฎหมาย

- การแยกขยะ

- บรจาคโลหต

- อาสาสมครเพอใหความ

ชวยเหลอในเวลาวกฤต

- เขารวมเปนสมาชกของ

องคกรชมชน เพอมสวนรวม

ในการพฒนาชมชน

- บรหารจดการดแลใหชมชน

ไดรบการพฒนาดาน

เศรษฐกจ หรอรกษา

สงแวดลอม

- มความรในระบวนการ

ทางานของรฐ

- รกลยทธในการทางานให

บรรลวตถประสงค

- วพากษวจารณเพอประเมน

โครงสรางทางสงคม การเมอง

และเศรษฐกจ ใหเขาใจถงปญหา

อยางลกซง

- พยายามสบคนและจดการกบ

ความไมเปนธรรมในสงคม

- รเกยวกบความเคลอนไหวทาง

สงคมและวธการทกอใหเกดการ

เปลยนแปลงของระบบสงคม

ตวอยาง

การปฏบต

- รณรงคและใหการ

สนบสนนอาหารแกคน

ยากจน

- ชวยจดวางระบบอาหารแก

คนยากจน

- สารวจเพอคนหาสาเหตและ

แนวทางแกไขปญหาการ

ขาดแคลนอาหาร

แนวคด

พนฐาน

- แนวทางการแกปญหา

หรอพฒนาสงคมใหดขน

พลเมองจะตองมความ

ซอสตย รบผดชอบ เคารพ

กตกาของสงคม และ

ปฏบตตามขอบงคบของ

กฎหมาย

- แนวทางการแกปญหาหรอ

พฒนาสงคมใหดขน พลเมอง

จะตองเขาไปมสวนรวมอยาง

กระตอรอรน และเปนผนาใน

การจดระบบโครงสรางของ

ชมชน

- แนวทางการแกปญหาหรอ

พฒนาสงคมใหดขน พลเมอง

จะตองรจกตงคาถาม โตแยง

และเปลยนแปลงระบบ

โครงสรางเมอเกดความไม

เปนธรรมขนในสงคม

ทมา: Westheimer, J. and Kahne, J. (2004). What kind of citizen? The politics of educating for democracy. American Educational Research Journal, 41 (2), 237-269.

26

ทงน ผวจยไดนาแบบของพลเมองตามแนวคดของ Westheimer and Kahne (2004) มาใชเปนกรอบแนวคดในการพฒนาเครองมอท ใชศกษาคณ ลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนระดบมธยมศกษา เนองจากแนวคดดงกลาวมความสอดคลองกบนกวชาการหลายทาน และสอดคลองกบจดมงหมายของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ทมงเนนใหผเรยนมความรกชาต มจตสานกในความเปนพลเมองไทยและพลโลก ยดมนในวถชวตและการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข มจตสานกในการอนรกษวฒนธรรมและภมปญญาไทย การอนรกษและพฒนาส งแวดลอม มจตสาธารณะทมงทาประโยชนและสรางสงทดงามในสงคม และอยรวมกนในสงคมอยางมความสข (สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2551: 5)

1.6 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย

กระบวนการหลอหลอมความเปนพลเมองเกดจากการอยรวมกนของสมาชกในสงคม ดงคากลาวทวา “หากสงคมตองการบคคลลกษณะใด สงคมจะเปนผกาหนดคณลกษณะของความเปนพลเมองขน” การทประเทศใดจะพฒนาความเปนประชาธปไตยใหกาวหนาไปไดดวยดนน พลเมองในสงคมดงกลาวจงตองมคณสมบตเฉพาะทจะนาประเทศไปสสนตสขดวยวถประชาธปไตย (ถวลวด บรกล เออเจน เมรโอ และ รชวด แสงมหะหมด , 2557: 56; ฟาดาว คงนคร, 2556) ดวยเหตนจงมนกวชาการทงในประเทศและตางประเทศหลายทานไดนาเสนอคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยไวดงน

Galston (1991: 109) ไดกลาวถงองคประกอบของจรยธรรมหรอลกษณะความเปนพลเมองไว 4 ลกษณะ ดงน

1. จรยธรรมโดยทวไป ประกอบดวย ความกลาหาญ การปฏบตตามกฎหมาย ความภกด 2. จรยธรรมทางสงคม ประกอบดวย ความเปนอสระใจกวาง 3. จรยธรรมทางเศรษฐกจ ประกอบดวย จรยธรรมในการทางาน ความสามารถทจะชะลอการสรางความพงพอใจใหตนเอง การปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและเทคโนโลย 4. จรยธรรมทางการเมอง ประกอบดวย ความสามารถทจะเขาใจและเคารพในสทธของผอน ความเตมใจทจะเรยกรองเฉพาะในสงทสามารถจายไดเทานน ความสามารถทจะประเมนผลการดาเนนงานของผดารงตาแหนงทางการเมอง

27

J. J. Cogan (1997) สรปลกษณะพลเมองในสงคมประชาธปไตยทมความเปนสากลเพอเตรยมเขาสศตวรรษท 21 ไวดงน

1. มความร มการศกษา และสามารถมองเหนเขาใจในสงคมของตนและสงคมโลกเฉกเชนเปนสมาชกของสงคมโลก 2. สามารถทางานรวมกบผอนและรบผดชอบทงตอตนเองและผอนในบทบาท สวนตนและตอสงคม 3. สามารถเขาใจ ยอมรบและอดทนตอความแตกตางทางวฒนธรรม 4. สามารถคดวเคราะหอยางมเหตผลและเปนระบบ 5. เตมใจแกปญหาความขดแยงดวยทาทสนตไมใชความรนแรง 6. เตมใจเปลยนการใชชวตและอปนสยการบรโภคเพอรกษาสงแวดลอม 7. สามารถทจะเขาใจและปกปองสทธมนษยชน 8. เตมใจและสามารถเขาไปมสวนรวมทางการเมองทงในระดบชาต และนานาชาต

Davies, Gregory, and Riley (2002: 44-48) ได ส รป ผลการวจ ย เร อ ง Good Citizenship and Educational Provision ท ไดจากการสอบถามครในสหรฐอเมรกาเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองดไว 3 ลกษณะ ดงน

1 . คณลกษณะทางสงคม คอ รจกตระหนกและเหนใจสวสดภาพของผ อน เปนผมพฤตกรรมทมคณธรรม และมความอดทนในความแตกตางทเกดขนในสงคม 2. คณลกษณะทแสดงใหเหนถงบทบาทในการอนรกษและเชอถอในกฎเกณฑ คอ รจกยอมรบในสทธอานาจในทางกฎหมาย ยอมรบในความรบผดชอบทไดรบมอบหมาย และมความรกชาต 3. คณลกษณะดานความร คอ มความรเกยวกบการเมองการปกครอง สงคมนานาชาต และมความสามารถในการตงคาถามและแสดงความคดเหน

วลย พานช (2542: 226-235) ไดวเคราะหคณลกษณะความเปนพลเมองออกเปน 4 ดาน ดงน

1. ดานความร ทกษะ และคณลกษณะพนฐาน ประกอบดวย รและเขาใจ รบผดชอบในฐานะสมาชกของสงคม สนใจกจกรรมตาง ๆ ของสงคมและโลก รและมทกษะกระบวนการคดอยางมเหตผลในการตดสนใจโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและธรรมะในการแกปญหาสงคม เศรษฐกจและเทคโนโลย ใฝหาความรและมทกษะในวชาสามญ วชาเฉพาะดาน วทยาการและเทคโนโลย ดารงชวตบนพนฐานแหงคณธรรม มระเบยบ ซอสตย ยตธรรม ประหยด

28

พงตนเองไดและไมเบยดเบยน เลอกรบวทยาการและวฒนธรรมจากภายนอก มความคดรเรม อดทน มความกลาทางจรยธรรม แกปญหาและประเมนผลได และมมนษยสมพนธระหวางสมาชกในครอบครว ชมชน สงคม ประเทศ และโลก 2. ดานการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนประมข ประกอบดวย รและเขาใจ รบผดชอบในสทธของตนในระบอบประชาธปไตย รและเขาใจกฎหมายของบานเมอง รกษาความมนคงของชาต ศาสนา และพระมหากษตรย รและเขาใจปญหาและคนหาแนวทางแกไขในทางการเมองการปกครอง และตระหนกในคณคาการใชสทธเสรภาพบนรากฐานแหงกฎหมาย จรยธรรม และศาสนา 3. ดานสงคมและวฒนธรรม ประกอบดวย มความสานกในความเปนคนไทย รกและเหนคณคาของวฒนธรรม ธารงรกษาไวซงสญลกษณและวฒนธรรมไทย ภมใจในผลงานอนดเดนของไทย รบผดชอบตอการอนรกษและพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทาประโยชนใหสงคมตามบทบาทหนาท เหนคณคาในวทยาการศลปวฒนธรรม และเทดทนสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรย 4. ดานเศรษฐกจ ประกอบดวย รและเขาใจในพนฐานทางเศรษฐกจและการพฒนาประเทศ เหนคณคาของการรกษาทรพยากรสงแวดลอม นยมใชผลผลตของไทย รและเขาใจปญหาดานเศรษฐกจตลอดจนสบคนหาแนวทางแกไขปญหา

จากการประชมวชาการสถาบนพระปกเกลาไดขอสรปเกยวกบคณลกษณะของพลเมองตามวถประชาธปไตยวา ตองเปนผมคารวธรรม คอ ยอมรบความคดเหนของผอน รสทธ รหนาทของตนเอง มสามคคธรรม คอ รจกทางานรวมกบผอน มนตธรรม คอ ตดสนปญหาโดยใชเหตผล มความสมบรณทางกายและใจ มสตปญญาและอารมณมนคง มวฒภาวะทางสงคม เหนคณคาของสภาวะแวดลอมทองถน ไมเบยดเบยนตนเองและผอน ใหเกยรตผอน มจตสาธารณะหรอมจตสานกสาธารณะ รเทาทนทงงานกฎหมายและขนบธรรมเนยมประเพณ รจกพงตนเอง กลาหาญทจะตอตานระบอบทไมใชประชาธปไตย มความไววางใจในระบอบประชาธปไตย รแพ รชนะ รจกทางานรวมกนโดยสนต มความภาคภมใจในตนเอง และเปนผมศล หรออยางอนทเทยบเทา (สถาบนพระปกเกลา, 2544: 116-117)

ทพยพาพร ตนตสนทร (2554: 55-56) ไดกลาวถงคณลกษณะทสาคญของพลเมองตามวถประชาธปไตยไววา ตองเปนผทมความร มการศกษา และมความสามารถทจะมองเหนและเขาใจสงคมของตนและสงคมโลกเฉกเชนเปนสมาชกของสงคม ยดถอประโยชนสวนรวมและสงคมเปนหลก รกในเสรภาพและมความรบผดชอบ เคารพความเสมอภาค ความยตธรรม สามารถทจะคดวเคราะหอยางเปนเหตเปนผล เขาใจในหลกสทธมนษยชน และยอมรบความแตกตางในความเปนพหสงคม เคารพกฎหมายและยดหลกนตรฐ มความรความเขาใจตอการเปลยนแปลงทางสงคมและทางการเมอง

29

(Political Literacy) และเขาไปมสวนรวมทางการเมอง (Political Participation) ในทกระดบตงแตชมชน ทองถน ระดบชาตและนานาชาต ตลอดจนยดมนในหลกสนตวธ โดยการไมใชความรนแรงแกไขปญหาความขดแยง

ปรญญา เทวานฤมตรกล (2555: 31-35) ไดอธบายคณสมบตของพลเมองตามวถประชาธปไตยไวดงน 1. มอสรภาพและพงตนเองได โดยประชาชนในระบอบประชาธปไตยมฐานะเปนเจาของประเทศ มสทธและเสรภาพในประเทศของตน พลเมองในระบอบประชาธปไตยจงเปน อสระชนทรบผดชอบตนเองและพงตนเองได ไมอยภายใตอทธพลอานาจหรอการครอบงาของระบบอปถมภ 2. รจกการเคารพสทธผอน ในระบอบประชาธปไตยทกคนเปนเจาของประเทศ ทกคนจงสามารถใชสทธและเสรภาพไดเทาทไมละเมดสทธเสรภาพของผอน 3. เคารพความแตกตาง เมอประชาชนมเสรภาพในประเทศของตน ระบอบประชาธปไตยจงใหเสรภาพ และยอมรบความหลากหลายของประชาชน ดงนนเพอมใหความแตกตางนามาซงความแตกแยก พลเมองในระบอบประชาธปไตยจงตองยอมรบและเคารพความแตกตางของกนและกน และยอมรบวาคนอนมสทธทจะคดเหนแตกตางจากตนเองไดเพอใหสามารถอยรวมกนได 4. เคารพหลกความเสมอภาค ทกคนลวนเทาเทยมกนในฐานะทเปนเจาของประเทศ ดงนนพลเมองจงตองเคารพหลกความเสมอภาคและเหนผอนเทาเทยมกนกบตน 5. เคารพกตกา ประชาธปไตยตองใชกตกาหรอกฎหมายในการปกครอง ทกคนตองเสมอภาคกนภายใตกตกานน ระบอบประชาธปไตยจะประสบความสาเรจไดกตอเมอมพลเมองทเคารพกตกาและยอมรบผลของการละเมดกตกา เมอมปญหาหรอความขดแยงใดเกดขนตองแกไขโดยใชวถทางประชาธปไตยและกตกา ไมใชกาลงหรอความรนแรง 6. รบผดชอบตอสงคมและสวนรวม สงคมยอมดขนไดดวยการกระทาของคนในสงคม พลเมองในระบอบประชาธปไตยจงเปนผทตระหนกวาตนเองเปนสวนหนงของสงคม และรบผดชอบตอการกระทาของตน การกระทาใด ๆ ของตนเองยอมมผลตอสงคมสวนรวม พลเมองจงตองรบผดชอบตอสงคมและมองตนเองเชอมโยงกบสงคม เหนตนเองเปนสวนหนงของปญหา และม สวนรวมในการแกไขปญหานนโดยเรมตนทตนเอง คอ รวมแกปญหาดวยการไมกอปญหา และลงมอทาดวยตนเอง

30

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยพบวา นกวชาการหลายทานไดนาเสนอคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยเปนไปในทศทางเดยวกนและสอดคลองกบการยดถอปฏบตในสงคมประชาธปไตย โดยผวจยสามารถสรปออกมาเปน 3 ลกษณะ คอ

1. พลเมองทมความรบผดชอบ หมายถง บคคลทเคารพในสทธของผอน ดารงตนเปนผยดมนในการปฏบตหนาท โดยไมละเลยสทธและปฏบตหนาทของตน คานงถงประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน โดยพจารณาถงผลทเกดขนจากการกระทาของตนเองตอครอบครว เพอน โรงเรยน ชมชน และสงคม

2. พลเมองทมสวนรวม หมายถง บคคลทมสวนรวมตอการบรหารจดการดแล พฒนาชมชนและสงคม และเอาใจใสตอการตดตามกระบวนการทางานของภาครฐในฐานะทตนเปนสวนหนงของสงคม

3. พลเมองทมงเนนความเปนธรรม หมายถง บคคลทปฏบตตนเปนผเอาใจใสตอกจการบานเมองในฐานะทตนเปนสวนหนงของสงคม มทกษะการวพากษวจารณเกยวกบโครงสรางทางสงคม เศรษฐกจ และการเมอง พยายามสบคนเรองทเกยวของกบความไมเปนธรรมทางสงคม พยายามแสวงหาแนวทางเพอสรางความเปนธรรมในสงคม และมความกลาหาญทางจรยธรรมยดมนและปฏบตในสงทถกตอง

ทงน ผวจยขอนาเสนอการผลการวเคราะหคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย ดงตารางท 2

31

ตา

รางท

2 แ

สดงผ

ลการ

วเครา

ะหคณ

ลกษณ

ะควา

มเปน

พลเม

องตา

มวถป

ระชา

ธปไต

ยตาม

กรอบ

แนวค

ดของ

Wes

theim

er a

nd K

ahne

(200

4)

Wes

thei

mer

and

Kahn

e (2

004)

John

J. c

ogan

(199

7)

Davis

, Gre

gory

and

Rile

y (2

002)

วล

ย พา

นช (2

542)

สถ

าบนพ

ระปก

เกลา

(254

4)

ทพยพ

าพร

ตนตส

นทร

(255

4)

ปรญ

ญา

เทวา

นฤมต

รกล

(255

5)

1.พล

เมอง

ทมคว

ามรบ

ผดชอ

บ (P

erso

nally

Res

pons

ible

Citi

zen)

1.1

ปฏบต

หนาท

ทรบผ

ดชอบ

ตอ

ชมชน

1. มค

วามส

ามาร

ถท

จะทา

งานร

วมกบ

ผอน

และร

บผดช

อบ

ตอผอ

น -

1. รแ

ละเข

าใจ

และ

รบผด

ชอบใ

นฐาน

ะ

สมาช

กของ

สงคม

2. ทา

ประโ

ยชนใ

ห

สงคม

ตามบ

ทบาท

หนาท

1. ยอ

มรบค

วาม

คดเห

นของ

ผอน

ร

สทธ

รหนา

ทของ

ตนเอ

ง -

1. ตร

ะหนก

วา

ตนเอ

งเปนส

วนหน

ง

ของส

งคม

มควา

ม

กระต

อรอร

นทจะ

รบผด

ชอบ

และร

วม

แกไข

ปญหา

สงคม

โดยเ

รมตน

ทตนเ

อง

1.2

รบผด

ชอบ

หนาท

ของต

นเอง

2. มค

วามร

บผดช

อบ

ตอตน

เอง

1. ยอ

มรบใ

นควา

ม

รบผด

ชอบท

ไดรบ

มอบห

มาย

- -

- -

32

ตารา

งท 2

(ตอ)

Wes

thei

mer

and

Kahn

e (2

004)

John

J. c

ogan

(199

7)

Davis

, Gre

gory

and

Rile

y (2

002)

วล

ย พา

นช (2

542)

สถ

าบนพ

ระปก

เกลา

(254

4)

ทพยพ

าพร

ตนตส

นทร

(255

4)

ปรญ

ญา

เทวา

นฤมต

รกล

(255

5)

1.3

เคาร

พกตก

า

และป

ฏบตต

าม

กฎหม

าย

3. มค

วามเ

ตมใจ

ทจะ

แกปญ

หาคว

าม

ขดแย

งดวย

ทาทส

นต

ไมใช

ความ

รนแร

ง

4. มค

วามส

ามาร

ถท

จะเข

าใจแ

ละปก

ปอง

สทธม

นษยช

น

2. ยอ

มรบใ

นสทธ

อานา

จในท

าง

กฎหม

าย

3. รแ

ละเข

าใจ

กฎหม

ายตา

ง ๆ ข

อง

บานเ

มอง

4. ตร

ะหนก

ใน

คณคา

การใ

ชสทธ

เสรภ

าพบน

รากฐ

าน

แหงก

ฎหมา

ย

จรยธ

รรม

และ

ศาสน

า

2. มค

วามร

เทาท

น

ทงงา

นกฎห

มายแ

ละ

ขนบธ

รรมเ

นยม

ประเ

พณ

3. รแ

พ รช

นะ รจ

ก

ทางา

นรวม

กนโด

ย

สนต

1. เค

ารพค

วามเ

สมอ

ภาค

ความ

ยตธร

รม

2. เค

ารพก

ฎหมา

ย

และย

ดหลก

นตรฐ

3. ยด

มนใน

หลก

สนตว

ธ ไม

ใชคว

าม

รนแร

งในกา

รแกไ

ข

ปญหา

ความ

ขดแย

ง

2. เค

ารพส

ทธ ไม

ละเม

ดสทธ

เสรภ

าพ

ของผ

อน

3. เค

ารพค

วาม

แตกต

าง ม

ทกษะ

ใน

การฟ

ง และ

ยอมร

บ

ความ

คดเห

นท

แตกต

างจา

กตนเ

อง

4. เค

ารพห

ลกคว

าม

เสมอ

ภาค

ศกดศ

ร

ความ

เปนม

นษยข

อง

ผอน

และเ

หนคน

เทาเท

ยมกน

33

ตารา

งท 2

(ตอ)

Wes

thei

mer

and

Kahn

e (2

004)

John

J. c

ogan

(199

7)

Davis

, Gre

gory

and

Rile

y (2

002)

วล

ย พา

นช (2

542)

สถ

าบนพ

ระปก

เกลา

(254

4)

ทพยพ

าพร

ตนตส

นทร

(255

4)

ปรญ

ญา

เทวา

นฤมต

รกล

(255

5)

5. เค

ารพก

ตกา

เคาร

พกฎห

มาย

ใช

กตกา

ในกา

รแกไ

ข

ปญหา

โดยป

ราศจ

าก

การใ

ชกาล

งและ

ยอมร

บผลข

องกา

ร

ละเม

ดกฎห

มาย

1.4

ใชทร

พยาก

ร

อยาง

คมคา

5. มค

วามเ

ตมใจ

ท

จะเป

ลยนก

ารใช

ชวต

และอ

ปนสย

การ

บรโภ

คเพอ

รกษา

สงแว

ดลอม

-

5. ปร

ะหยด

6. รบ

ผดชอ

บตอก

าร

อนรก

ษและ

พฒนา

ทรพย

ากรธ

รรมช

าต

และส

งแวด

ลอม

4. เห

นคณค

าของ

สภาว

ะแวด

ลอม

ทองถ

น -

-

34

ตารา

งท 2

(ตอ)

Wes

thei

mer

and

Kahn

e (2

004)

John

J. c

ogan

(199

7)

Davis

, Gre

gory

and

Rile

y (2

002)

วล

ย พา

นช (2

542)

สถ

าบนพ

ระปก

เกลา

(254

4)

ทพยพ

าพร

ตนต

สนทร

(255

4)

ปรญ

ญา

เทวา

นฤมต

รกล

(255

5)

7.

เหนค

ณคาข

อง

การร

กษาท

รพยา

กร

สงแว

ดลอม

1.5

เสยส

ละเพ

อ

สวนร

วม

- -

-

5. มจ

ตสาธ

ารณะ

หรอม

จตสา

นก

สาธา

รณะ

4. ยด

ถอปร

ะโยช

น

สวนร

วมแล

ะสงค

ม

เปนห

ลก

-

2. พ

ลเมอ

งทมส

วนรว

ม (P

artic

ipat

ory

Citiz

en)

2.1

เขาร

วมเป

น

สวนห

นงใน

องคก

ร

เพอร

วมพฒ

นา

ชมชน

6. มค

วามเ

ตมใจ

และ

มควา

มสาม

ารถท

จะ

เขาไ

ปมสว

นรวม

ทางก

ารเม

อง

ระดบ

ชาตแ

ละ

นานา

ชาต

-

8. รแ

ละเข

าใจ

สนใจ

กจกร

รมตา

ง ๆ ข

อง

สงคม

และโ

ลก

-

5. เข

าไปม

สวนร

วม

ทางก

ารเม

องใน

ทก

ระดบ

ตงแต

ชมชน

ทองถ

น ระ

ดบชา

ต

และน

านาช

าต

-

35

ตารา

งท 2

(ตอ)

Wes

thei

mer

and

Kahn

e (2

004)

John

J. c

ogan

(199

7)

Davis

, Gre

gory

and

Rile

y (2

002)

วล

ย พา

นช (2

542)

สถ

าบนพ

ระปก

เกลา

(254

4)

ทพยพ

าพร

ตนตส

นทร

(255

4)

ปรญ

ญา

เทวา

นฤมต

รกล

(255

5)

2.2

สงเส

รมให

ชมชน

ไดรบ

การ

พฒนา

ดาน

เศรษ

ฐกจแ

ละ

สงแว

ดลอม

- -

9. พง

ตนเอ

งได

10. ม

ความ

คดรเร

ม

11. ร

กและ

เหน

คณคา

ของ

วฒนธ

รรม

12. ธ

ารงร

กษาไ

วซง

สญลก

ษณแล

ะ

วฒนธ

รรมไ

ทย

13. เ

หนคณ

คาใน

ศลปว

ฒนธร

รม

14. น

ยมใช

ผลผล

ต

ของไท

ย

15. ร

และเ

ขาใจ

ปญหา

ดานเ

ศรษฐ

กจ

6. รจ

กพงต

นเอง

- -

36

ตารา

งท 2

(ตอ)

Wes

thei

mer

and

Kahn

e (2

004)

John

J. c

ogan

(199

7)

Davis

, Gre

gory

and

Rile

y (2

002)

วล

ย พา

นช (2

542)

สถ

าบนพ

ระปก

เกลา

(254

4)

ทพยพ

าพร

ตนตส

นทร

(255

4)

ปรญ

ญา

เทวา

นฤมต

รกล

(255

5)

แล

ะคนห

าแนว

ทาง

แกไข

ปญหา

2.3

รกระ

บวนก

าร

การด

าเนนง

านขอ

ง

ภาคร

ฐ

-

3. มค

วามร

เกยว

กบ

การเม

องกา

ร

ปกคร

อง

16. ร

และเ

ขาใจ

ปญหา

ตาง ๆ

และ

หาแน

วทาง

แกไข

ในทา

งการ

เมอง

การ

ปกคร

อง

17. ร

และเ

ขาใจ

พนฐา

นทาง

เศรษ

ฐกจแ

ละกา

ร

พฒนา

ประเ

ทศ

-

6. มค

วามร

ควา

ม

เขาใ

จตอก

าร

เปลย

นแปล

งทาง

สงคม

และท

างกา

ร

เมอง

-

37

ตารา

งท 2

(ตอ)

Wes

thei

mer

and

Kahn

e (2

004)

John

J. c

ogan

(199

7)

Davis

, Gre

gory

and

Rile

y (2

002)

วล

ย พา

นช (2

542)

สถ

าบนพ

ระปก

เกลา

(254

4)

ทพยพ

าพร

ตนต

สนทร

(255

4)

ปรญ

ญา

เทวา

นฤมต

รกล

(255

5)

3. พ

ลเมอ

งทมง

เนนค

วามเ

ปนธร

รม (J

ustic

e-Or

ient

ed C

itize

n)

3.1

คดวเ

คราะ

ห

วพาก

ษวจา

รณ เพ

อ

ประเ

มนโค

รงสร

าง

ของส

งคมแ

ละ

เศรษ

ฐกจ

7. มค

วามส

ามาร

ถท

จะคด

วเครา

ะหอย

าง

มเหต

ผลแล

ะเปน

ระบบ

4. มค

วามร

ความ

สามา

รถใน

การ

ตงคา

ถามแ

ละแส

ดง

ความ

คดเห

น

18. ร

และม

ทกษะ

กระบ

วนกา

รคด

อยาง

มเหต

ผลใน

การ

ตดสน

ใจโด

ยใช

กระบ

วนกา

รทาง

วทยา

ศาสต

รและ

ธรรม

ะในก

าร

แกปญ

หาสง

คม

เศรษ

ฐกจแ

ละ

เทคโ

นโลย

7. กา

รตดส

นปญห

า

โดยใ

ชเหต

ผล

8. สต

ปญญา

9. มว

ฒภาว

ะทาง

สงคม

7. มค

วามส

ามาร

ถท

จะคด

วเครา

ะหอย

าง

เปนเ

หต

เปนผ

ล

-

- -

- 19

.มคว

ามรแ

ละ

ทกษะ

ในวช

าสาม

ญ

- -

-

38

ตารา

งท 2

(ตอ)

Wes

thei

mer

and

Kahn

e (2

004)

John

J. c

ogan

(199

7)

Davis

, Gre

gory

and

Rile

y (2

002)

วล

ย พา

นช (2

542)

สถ

าบนพ

ระปก

เกลา

(254

4)

ทพยพ

าพร

ตนต

สนทร

(255

4)

ปรญ

ญา

เทวา

นฤมต

รกล

(255

5)

วชาเฉ

พาะด

าน

วทยา

การแ

ละ

เทคโ

นโลย

3.2

สบคน

และ

จดกา

รกบค

วามไ

ม

เปนธ

รรมใ

นสงค

ม

- -

20. ด

ารงช

วตอย

บน

พนฐา

นแหง

คณธร

รม

21. ซ

อสตย

22. ย

ตธรร

ม

23. ม

ความ

กลาห

าญ

ทางจ

รยธร

รม

10. ม

ความ

กลาท

จะ

ตอตา

นระบ

อบท

ไมใช

ประช

าธปไ

ตย

-

6. มอ

สรภา

พ ไม

อย

ภายใ

ตการ

ครอบ

งา

ของร

ะบบอ

ปถมภ

3.3

ตดตา

มวธก

าร

ท าให

สงคม

เกดก

าร

เปลย

นแปล

ง

- -

24. แ

กปญห

าและ

ประเ

มนผล

ได

- -

-

39

1.7 แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบพฒนาการทางการเรยนรของพลเมองตามวถ

ประชาธปไตย

การจดการศกษาทางการเมองเพอการสรางพลเมองใหเกดขนในระบอบประชาธปไตยนนตองพจารณาถงความเหมาะสมของชวงวยในการพฒนาความสามารถในการคด ความรและความเขาใจทเกยวของกบความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยเพอใหความสามารถของพลเมองไดรบการพฒนาอยางเปนลาดบขนตามความเหมาะสม ทงนไดมนกวชาการและนกการศกษาทงในและตางประเทศหลายทานไดนาเสนอแนวคดและทฤษฎทเกยวของกบพฒนาการทางการเรยนรของพลเมอง ดงน

Piaget, 1965 อางถงในลขต กาญจนาภรณ (2548: 9) และสรางค โควตระกล (2556: 47-59) เชอวา คนทกคนเกดมาพรอมทจะมปฏสมพนธกบสงแวดลอมและธรรมชาต โดยมนษยนนเปนผมความพรอมทจะเรมกระทากอน (Active) และมกระบวนการในการปรบตวทสาคญ 2 อยาง คอ การซมซาบหรอดดซม และการปรบโครงสรางทางสตปญญา โดยทฤษฎพฒนาการเชาวนปญญาของพอาเจตไดจาแนกพฒนาการทางเชาวนปญญาออกเปน 4 ขน ดงตารางท 3

ตารางท 3 แสดงขนพฒนาการทางเชาวนปญญาตามทฤษฎพฒนาการเชาวนปญญาของพอาเจต

อาย (ป) ขน พฒนาการ

แรกเกด - 2 ป ประสาทสมผสและการเคลอนไหว

(Sensorimotor)

เดกมปฏสมพนธกบสงแวดลอม

โดยประสาทสมผสและการเคลอนไหวของ

อวยวะตาง ๆ ของรางกาย

2 - 6 ป ความคดกอนเกดปฏบตการ

(Preoperational)

เดกจะใชสญลกษณแทนวตถสงของทอย

รอบ ๆ ตวได มการพฒนาการทางดาน

ภาษา เรมตนดวยการพดเปนประโยคและ

เรยนรคาตาง ๆ เพมขน รจกคดในใจ

มความเชอในความคดของตนอยางมาก

ยดตวเองเปนศนยกลาง เลยนแบบ

พฤตกรรมของผใหญ

40

ตารางท 3 (ตอ)

อาย (ป) ขน พฒนาการ

7 - 11 ป ปฏบตการคดแบบรปธรรม

(Concrete Operations)

เดกจะสรางกฎเกณฑและตงเกณฑในการ

จดสงแวดลอมออกเปนหมวดหมได

สามารถอางองดวยเหตผล เขาใจ

ความสมพนธของสงตาง ๆ ไดอยางเปน

นามธรรม

11 - 16 ป ปฏบตการคดแบบนามธรรม

(Formal Operations)

เดกจะสามารถคดหาเหตผล

นอกเหนอไปจากขอมลทมอย สามารถ

ตงสมมตฐานได รจกแกปญหาพฒนา

สตปญญาไดอยางสมบรณเทยบเทากบ

ความคดของผใหญ

นอกจากนทฤษฎพฒนาการเชาวนปญญาของพอาเจตยงมองคประกอบทมสวนในการเสรมสรางพฒนาการเชาวนปญญา 4 องคประกอบ คอ 1) วฒภาวะ (Maturation) เปนการเจรญเตบโตทางสรรวทยาโดยเฉพาะเสนประสาทและตอมไรทออนเปนสวนสาคญตอพฒนาการทางเชาวนปญญา ซงจะตองจดประสบการณและสงแวดลอมใหเหมาะสมกบวยเดก 2) ประสบการณ (Experience) แบงออกเปน 2 ชนด คอ ประสบการณเนองมาจากปฏสมพนธกบสงแวดลอมตามธรรมชาต (Physical environment) กบประสบการณเกยวกบการคดหาเหตผลและดานคณตศาสตร (Logico-mathematical experience) 3) การถายทอดความรทางสงคม (Social Transmission) โดยพอแม คร และผทอยรอบตวเดกไดถายทอดความรใหเดก หรอสอนเดกทพรอมจะรบการถายทอดดวยกระบวนการซมซาบประสบการณหรอการปรบโครงสรางทางเชาวนปญญา และ 4) กระบวนการพฒนาสมดล (Equilibration) หรอการควบคมพฤตกรรมของตนเอง (Self-regulation) ซงอยในตวตนของแตละบคคล เพอจะปรบความสมดลของพฒนาการเชาวนปญญาขนตอไปอกขน ซงสงกวาโดยใชกระบวนการซมซาบประสบการณและการปรบโครงสรางทางสตปญญา

กลาวโดยสรป พอาเจตเชอวา พฒนาการเชาวนปญญาของบคคลเปนผลมาจากการทบคคลไดมปฏสมพนธกบสงแวดลอม โดยทฤษฎพฒนาการเชาวนปญญาของพอาเจตนนไดแบงพฒนาการทางเชาวนปญญาออกเปน 4 ขน คอ ขนท 1 ประสาทสมผสและการเคลอนไหว (Sensorimotor) ขนท 2 ความคดกอนเกดปฏบตการ (Preoperational) ขนท 3 ปฏบตการคดแบบ

41

รปธรรม (Concrete Operations) และขนท 4 ปฏบตการคดแบบนามธรรม (Formal Operations) โดยมองคประกอบทมสวนในการเสรมสรางพฒนาการเชาวนปญญา 4 องคประกอบ คอ 1) วฒภาวะ (Maturation) 2) ประสบการณ (Experience) แบงออกเปน 2 ชนด คอ ประสบการณเนองมาจากปฏสมพนธกบสงแวดลอมตามธรรมชาต (Physical environment) กบประสบการณเกยวกบการคดหาเหตผลและดานคณตศาสตร (Logico-mathematical experience) 3) การถายทอดความรทางสงคม (Social Transmission) และ 4) กระบวนการพฒนาสมดล (Equilibration) หรอการควบคมพฤตกรรมของตนเอง (Self-regulation)

เมอพจารณาทฤษฎพฒนาการเชาวนปญญาของพอาเจตซงไดอธบายพฒนาการของเดกในชวงอาย 11 – 16 ป ในขนปฏบตการคดแบบนามธรรม (Formal Operations) คอ เดกจะสามารถคดหาเหตผลนอกเหนอไปจากขอมลทมอย สามารถตงสมมตฐานได รจกแกปญหา พฒนาสตปญญาไดอยางสมบรณเทยบเทากบความคดของผใหญ ซงตรงกบชวงอายของนกเรยนระดบมธยมศกษา คอ เปนชวงวยทมความสามารถในการคดอยางมระบบ รจกใชเหตผล มความสามารถในการแกปญหาได ซงมความสอดคลองกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย

Kohlberg, 1965 อางถงใน สรางค โควตระกล (2556: 68-72), พรรณทพย ศรวรรณบศย (2549: 169-171) และศรเรอน แกวกงวาล (2540: 169-171) ไดพฒนาทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรม ซงเกยวของกบการใชเหตผลเชงจรยธรรมของเดก โดยพฒนามาจากแนวคดทฤษฎ พฒนาการเชาวนปญญาของพอาเจต ซงไดจดลาดบการพฒนาจรยธรรมออกเปน 3 ระดบ แตละระดบแบงเปน 2 ขน รวมเปน 6 ขนตอน ดงน

1. ระดบ 1 : ระดบกอนกฎเกณฑ (pre-conventional level) อยในเดกทมชวงอายประมาณ 4 - 10 ป เปนระดบทพฤตกรรมของบคคลจะขนอยกบเหตผลทผมอานาจเหนอตน เชน บดามารดา คร หรอเดกโต หรอผลประโยชนของตนเองเปนใหญ ทงนการพฒนาจรยธรรมระดบน แบงออกเปน 2 ขนตอน คอ

1.1 ข นท 1 ข น เช อ ฟ งและหลบหลกการลงโทษ (Punishment and obedience orientation) อยในเดกทมชวงอายระหวาง 2 - 7 ป เปนขนปรบตวตามการถกลงโทษหรอการยอมทาตาม เชอฟงตามคาสง เดกมเหตผลทกระทาความด เพราะไมอยากถกลงโทษ และยงไมสนใจในความคดเหนของผอน

1.2 ขนท 2 ขนถอผลประโยชนของตน (Individualism) อยในชวงอายระหวาง 2 - 10 ป เปนขนทถอเอาผลประโยชนของตนเองเปนใหญหรอเปนหลก เดกในวยนจะ

42

ตดสนใจเอาทางเลอกทคดวาถกและมความเหมาะสมทางจรยธรรม ขนอยกบความสนใจของตน ในขนนพฤตกรรมทดงามถกตองตามเหตผลของเดกจะขนอยกบรางวลตอบแทนหรอคาชมเชย 2. ระดบ 2 : ระดบตามกฎเกณฑ (Conventional level) เปนระดบทบคคลเรมใชกฎเกณฑตาง ๆ ขนมากาหนดความด ความถกตอง พฤตกรรมทางจรยธรรมจะขนอยกบความคาดหวงของสงคมและการเหนชอบของผอนดวย ทงนการพฒนาจรยธรรมในระดบนแบงออกเปน 2 ขนตอน คอ 2.1 ขนท 3 ขนคาดหวงและยอมรบในสงคม สาหรบ “เดกด” (Interpersonal Concordance of “good boy” Orientation) จะพบในเดกทมชวงอายระหวาง 10 - 13 ป เปนระดบทเดกตดสนใจทาตามความคาดหวงทางสงคมหรอการยอมรบของกลม ดงนนพฤตกรรมทางจรยธรรมจะขนอยกบความคาดหวงของผอน พฤตกรรมทดหรอถกตองจะพจารณาจากการทกลมหรอสงคมเหนวาด ไมไดพจารณาจากหลกการหรอหลกเกณฑโดยทวไป เดกจงมองวาการทาด คอ การทาใหบคคลอนชนชอบและใหการยอมรบ 2.2 ขนท 4 ขนทาตามระเบยบของสงคม (Law and order orientation) จะพบในเดกทมชวงอายระหวาง 13 - 16 ป เปนระดบของการปรบตวใหเขากบกฎหมายและระเบยบของสงคม ในขนนพฤตกรรมทดงาม ทถกตองขนอยกบการปฏบตตามระเบยบ ประเพณ การเคารพกฎหมาย หรอกฎเกณฑทสงคมกาหนดไว เดกจะตดสนใจปฏบตหนาทตามบทบาทของตนในฐานะทเปนสวนหนงของสงคม เพอรกษาความสงบและความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม 3. ระดบ 3 : ระดบ เหน อกฎ เกณ ฑ (Post conventional level) เป นระดบพฒนาการทางจรยธรรมทมวจารณญาณอยางมหลกการ บคคลพยายามจะตความหมายของหลกการและมาตรฐานทางจรยธรรมดวยวจารณญาณ กอนทจะยดถอเปนหลกของความประพฤตทจะปฏบตตาม มจตสานกของตนเองในการรสกผดชอบชวด โดยแยกตนเองออกจากกฎเกณฑและการคาดหวงของผอน จะดาเนนการดวยวจารณญาณของตนเอง คานงถงความยตธรรมวาเปนสงทมความสาคญทสด ระดบนแบงออกเปน 2 ขนตอน คอ 3.1 ขนท 5 ขนทาตามสญญาของสงคม (Social Contract Orientation) ขนนพบในผทมอายตงแต 16 ปขนไป เปนการปรบตวปฏบตตนตามสญญาของสงคม บคคลในขนนมพฤตกรรมทถกตองดงาม ขนอยกบระเบยบ ประเพณ และกฎเกณฑของสงคมทกาหนดไว มจตสานกทจะปฏบตตามกฎหมายและระเบยบของสงคม เชอมนวากฎหมายเปนหลกยดใหกระทาด มองวากฎเกณฑเปนสงสาคญแตสามารถเปลยนแปลงได ทงนจะตองคานงถงผลประโยชนของสงคมสวนรวมและมความเปนธรรม 3.2 ขนท 6 ขนยดอดมคตสากล (Universal principles underlying moral reasoning) ขนนจะอยในชวงวยผใหญ เปนขนทยดถอคณธรรมทไดรบการยอมรบเปนคณธรรมสากล

43

เชอวาความดงาม ความถกตองทเปนสากลนนเปนทยอมรบจากคนสวนมากทวทกสงคมและทวโลก โดยบคคลจะเหนดวยกบกฎเกณฑในสงคมถาหากกฎเกณฑนนอยบนพนฐานของความถกตองอนเปนอดมคต

กลาวโดยสรป ทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของโคลเบรกมรากฐานมาจากทฤษฎของพอาเจต โดยแบงพฒนาการดานการใหเหตผลเชงจรยธรรมออกเปน 3 ระดบ แตละระดบแบงออกเปน 2 ขน รวมท งหมด 6 ขนตอน ไดแก ระดบกอนเกณฑ (pre-conventional level) ประกอบด วยขนท 1 ขน เช อ ฟ งและหลบหลกการลงโทษ (Punishment and obedience orientation) และขนท 2 ขนถอผลประโยชนของตน ( Individualism) ระดบตามกฎเกณฑ (Conventional level) ประกอบดวย ขนท 3 ขนคาดหวงและยอมรบในสงคม สาหรบ “เดกด” (Interpersonal Concordance of “good boy” Orientation) และขนท 4 ขนทาตามระเบยบของส งค ม (Law and order orientation) ร ะ ด บ เห น อ ก ฎ เก ณ ฑ (Post conventional level) ประกอบดวย ขนท 5 ขนทาตามสญญาของสงคม (Social Contract Orientation) และขนท 6 ขนยดอดมคตสากล (Universal principles underlying moral reasoning)

เมอพจารณาทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของโคลเบรก ซงไดอธบายเกยวกบระดบตามกฎ เกณ ฑ (Conventional level) ขนคาดหวงและยอมรบ ในส งคม ส าหรบ “เดกด ” (Interpersonal Concordance of “good boy” Orientation) อาย 10-13 ป เปนระดบท เดกตดสนใจทาตามความคาดหวงทางสงคมหรอการยอมรบของกลม ดงนนพฤตกรรมทางจรยธรรมจะขนอยกบความคาดหวงของผอน พฤตกรรมทดหรอถกตองจะพจารณาจากการทกลมหรอสงคมเหนวาด ไมไดพจารณาจากหลกการหรอหลกเกณฑโดยทวไป เดกจงมองวาการทาด คอ การทาใหบคคลอนชนชอบและใหการยอมรบ และขนทาตามระเบยบของสงคม (Law and order orientation) อายระหวาง 13-16 ป เปนระดบของการปรบตวใหเขากบกฎหมายและระเบยบของสงคม พฤตกรรมทดงาม ทถกตองของบคคลในขนนจงขนอยกบการปฏบตตามระเบยบ ประเพณ การเคารพกฎหมาย หรอกฎเกณฑทสงคมกาหนดไว เดกจะตดสนใจปฏบตหนาทตามบทบาทของตนในฐานะทเปนสวนหนงของสงคม เพอรกษาความสงบและความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม สามารถนามาใชอธบายคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา ซงมพฒนาการอยในระดบตามกฎเกณฑ (Conventional level) เปนระดบทบคคลเรมใชกฎเกณฑตาง ๆ ขนมากาหนดความด ความถกตอง พฤตกรรมทางจรยธรรมจะขนอยกบความคาดหวงของสงคมและการเหนชอบของสงคมทตนเปนสมาชก โดยเดกจะยดถอและปฏบตตามระเบยบขอตกลงหรอกฎเกณฑของสงคม และปฏบตตนตามหนาทของตนในฐานะทตนเปนสวนหนงของสงคม และมสวนรวมตอกจกรรมสวนรวม เรยนรทจะรบฟงความคดเหนของผอน คานงถงสทธผอน ใชเหตผลในการแกปญหา และให

44

ความสาคญกบผลประโยชนของสวนรวม ซงคณลกษณะดงกลาวเปนสงทจาเปนอยางยงตอความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย

คณะอนกรรมการนโยบายปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง ดานพฒนาการศกษาเพอสรางความเปนพลเมองด (2553: 57) ไดจดทายทธศาสตรการพฒนาการศกษาเพอสรางความเปนพลเมอง พ.ศ. 2553 – 2561 ยทธศาสตรท 1 วาดวยการศกษาเพอความเปนพลเมองสาหรบเดกและเยาวชน ขอ 3 เนนการจดการเรยนการสอนในระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6 ในรปแบบกระบวนการกลมและการฝกฝนใหนกเรยนเกดทกษะทเปนพนฐานของความเปนพลเมอง การยอมรบฟงความคดเหนของผอน ใหการเคารพผอนเสมอกบตน เคารพในความคดเหนทแตกตาง การคดวเคราะหเชอมโยงปญหาและเชอมโยงตนเองกบปญหา สามารถแลกเปลยนความคดเหนกบผอนโดยแยกแยะขอเทจจรงได มความสามารถในการทางานรวมกบผ อน คาน งถงประโยชนของสวนรวม มความรบผดชอบตอตนเอง ผอนและสงคม

สานกงานคณะกรรมการการเลอกตง และสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานกระทรวงศกษาธการ (2552: 6-7) ไดอธบายการพฒนาบคลกภาพประชาธปไตยทมงเนนถงการปฏบตตนเปนพลเมองดตามวถประชาธปไตย รจกปฏบตตนตามสถานภาพ บทบาท สทธ เสรภาพ หนาทของตนเองบนพนฐานคณธรรม จรยธรรม มสวนรวมในกจกรรมทางการเมอง การปกปองตนเองและผอนตามหลกสทธมนษยชน ตลอดจนการทาคณประโยชนใหแกสงคมและประเทศชาต สวนในระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6 ไดใหความสาคญกบการคดวเคราะหสถานการณและปญหาในสงคมไทย เพอใหผเรยนเขาใจและมทศนคตในการดาเนนชวตอยางถกตอง ตระหนกและเหนความสาคญของการพฒนาตนเอง ชมชน และประเทศชาต

ทพยพาพร ตนตสนทร (2554: 68-70) ไดกลาวถงการพฒนาแนวคดการใหการศกษาเพอการสรางพลเมอง โดยองพฒนาการในแตละชวงวยของนกเรยนระดบมธยมศกษา ดงน

1. วยของผ เรยนทมอาย 13 - 15 ป พบวา เปนวยทจนตภาพเรองสงคมและการเมองชดเจนขน โดยจะมความกระตอรอรนสนใจเรองราวทขยายไปไกลกวาชมชนในประเดนทกวางและซบซอนมากขน เชน พรรคการเมอง การเลอกต ง เรองของประเทศ ไมเฉพาะแตนายกรฐมนตรแตจะรวมถงสถาบนทางการเมองอน ๆ อกมาก มทงระบอบการเมอง บทบาททางการเมอง ประวตศาสตรของประเทศ ดงนนการพฒนาความเปนพลเมองในชวงวยดงกลาวจงควรพฒนาความสามารถทจะคด ทา และแกปญหาอยางสรางสรรคบนพนฐานของความสนใจในชมชนทกวางขนมากกวาผลประโยชนสวนตว

45

2. วยของผเรยนทมอาย 16 - 18 ป พบวา ความเขาใจตอการเมองและประเทศของผเรยนในวยนจะมความซบซอนเพมขนในประเดนทเกยวของกบระบอบการปกครอง รฐธรรมนญ รฐสภา เศรษฐกจ ภาษ สทธเสรภาพ สทธมนษยชน สทธพลเมอง ความรกชาต และความรบผดชอบทางการเมอง ดงนนผเรยนจงควรไดพฒนาความตระหนกในฐานะพลเมองมากยงขน ควรไดเรยนรจากประสบการณตรงและสรปความรเชอมโยงกบแนวคดทมความเปนนามธรรม ตลอดจนเปดโอกาสใหผเรยนไดประยกตใชความรเชงมโนทศน เพอการวเคราะห สงเคราะหและประเมนคา โดยวธการโตแยงและแสดงทศนะของตนเองอยางมเหตผล รวมไปถงการสรางความเขาใจและวธการตดตามตรวจสอบขอมล ขาวสาร ทศนะทหลากหลาย และทาความเขาใจกบประเดนทางการเมองทซบซอนมากขน เพอใหผเรยนไดพฒนาการคดอยางมวจารณญาณและการประยกตใชทกษะตาง ๆ ในการแสดงออกในฐานะพลเมองอยางเปนอสระบนพนฐานความเปนประชาธปไตย ตลอดจนไดรบการพฒนาความตระหนกในประเดนทางจรยธรรม และเรยนรประเดนตาง ๆ ทเกยวของเชอมโยงกนระหวางรฐ วฒนธรรม สงแวดลอม และการพฒนา เพอเปนพนฐานสาคญในการตดสนใจทางการเมองในระดบทองถน ระดบชาต และระดบนานาชาต

มลนธฟรดช เอแบรท (Friedrich – Ebert- Stiftung: FES) และสานกวชาการและมาตรฐานการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (2556: 35 -36) ไดอธบายการพฒนาการเรยนรความเปนพลเมองในระดบมธยมศกษาไวดงน

1. ผเรยนทมอายระหวาง 13 – 15 ป ควรไดรบการพฒนาความตระหนกและความสนใจทกวางขนในเรองของความเปนพลเมอง ควรพฒนาความสามารถทคดจะทา และแกปญหาอยางสรางสรรคบนพนฐานของความสนใจในชมชนทกวางขนมากกวาผลประโยชนสวนตว ผเรยนควรไดเรยนรจากประสบการณตรงและสรปความรเชอมโยงกบแนวคดทเปนนามธรรม สามารถอธบายประเดนปญหาทมความซบซอนมากขนได ควรเปดโอกาสใหนกเรยนไดแสดงความคดเหน โตแยงและแสดงทศนะของตนเองอยางมเหตผล ผเรยนควรไดพฒนาการคดอยางมวจารณญาณและการประยกตใชทกษะตาง ๆ ในการแสดงออกในฐานะเปนพลเม องทมอสระบนพนฐานความเปนประชาธปไตย ตลอดจนไดรบการพฒนาความตระหนกในประเดนทางจรยธรรมและเรยนรในประเดนตาง ๆ ทเกยวของเชอมโยงกนระหวางรฐ วฒนธรรม และสงแวดลอม

2. ผเรยนทมอายระหวาง 15 – 17 ป เปนชวงทกาลงพฒนาตนเองเพอเตรยมความพรอมไปสอาชพและการศกษาตอในระดบอดมศกษา ผเรยนจงควรพฒนาความตระหนกในฐานะพลเมองทมากยงขน เนนการเรยนรทเปดโอกาสใหประยกตใชความรเชงมโนทศน เพอวเคราะห

46

สงเคราะห และประเมนคา รวมไปถงการสรางความเขาใจและการตดตามตรวจสอบขอมล ขาวสาร ทศนะทมความหลากหลายและประเดนทางการเมองทมความซบซอนมากยงขน

นอกจากน ผ เรยนควรได เรยนร เก ยวกบระบบกฎหมายของประเทศไทย พนฐานความรเกยวกบรฐธรรมนญ การเมองของทวปเอเชยและการเมองในระดบโลก เพอทจะสามารถอธบายแนวคดพนฐานระบอบประชาธปไตยของไทย และเรยนรอดมการณทางการเมอง รปแบบการเมองการปกครองในเชงเปรยบเทยบ เพอนามาใชในการวเคราะห ทาความเขาใจในประเดนปญหาการเมองระหวางประเทศ รวมไปถงประเดนทางดานศลธรรมทเกยวของเพอนาไปสการมขอมลพนฐานในการตดสนใจทางการเมองในระดบทองถน

จากการศกษาเกยวกบแนวคดพฒนาการทางการเรยนรเกยวกบความเปนพลเมองในแตละชวงวย จงสรปไดวา ผเรยนในระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 3 จะมความตระหนกและสนใจในเรองทเกยวของกบชมชน การเสรมสรางพฒนาการทางการเรยนรเกยวกบความเปนพลเมองจงควรมงเนนไปทความรความเขาใจในพนฐานทางการเมองการปกครอง การปฏบตตนตามวถประชาธปไตย และการเขาไปมสวนรวมทางการเมองการปกครองโดยสงเสรมใหรจกการแสดงความคดเหน พฒนาทกษะการคด การตงคาถามและการแสวงหาคาตอบ ตลอดจนพฒนาความสามารถในการทางานเปนทม ฝกฝนความเปนผนา เพมพนความสามารถในการสอสาร และการรวมกลมทากจกรรมดานการเมอง ขณะทผเรยนระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6 จะมความสนใจในเรองของสงคมและการเมองอยางเปนรปธรรมชดเจนยงขน จงควรสงเสรมใหผเรยนเกดความตระหนกถงความเปนพลเมองในฐานะทเปนสมาชกสาคญในสงคม เสรมสรางความรความเขาใจเกยวกบการเมองการปกครองในระดบชมชน ระดบชาต และระดบนานาชาต เนนการเขาไปมสวนรวมทางการเมองการปกครองในลกษณะทเปนรปธรรมชดเจน เชน การรณรงค การประทวง การนาเสนอความคดเหนสสาธารณชนในรปแบบตาง ๆ เปนตน ทงนเพอใหนกเรยนไดรบการพฒนาความสามารถและทกษะไดอยางเหมาะสมตามลาดบขน และเจรญเตบโตเปนพลเมองทมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยอนจะนาไปสการเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศตอไป

2. คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในสาระการเรยนรสงคมศกษา

ศาสนา และวฒนธรรม ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

วชาสงคมศกษามจดมงหมายใหผเรยนเปนพลเมองทด สาระการเรยนรในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม จงมเนอหาสาระทชวยสงเสรมและพฒนาผเรยนใหเกดความเปนพลเมองทด ผวจยจงไดศกษาวเคราะหเนอหาในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมของระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

47

พทธศกราช 2551 ทปรากฏเนอหาเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย แสดงรายละเอยดดงตารางท 4

ตารางท 4 แสดงผลการวเคราะหคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยตามแนวคด Westheimer and Kahne (2004) กบสาระการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมของระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ทปรากฏเนอหาเกยวกบพลเมองตามวถประชาธปไตย

คณลกษณะความ

เปนพลเมอง

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทเกยวกบคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 3 ระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6

1. ดานพลเมองทม

ความรบผดชอบ

1.1 ดานความ

รบผดชอบตอ

ครอบครว

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม

- การพฒนาตนและครอบครว

- พทธศาสนสภาษต : ทราวาสา ฆรา ทก

ขา เรอนทครองไมดนาทกขมาให

- มงคล 38 บชาผควรบชา

สาระท 3 : เศรษฐศาสตร

- หลกการของเศรษฐกจพอเพยง

- การประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยงในการดารงชวต

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม

- การเปนลกทดตามหลกทศ

เบองหนาในทศ 6

- ปฏบตตนเปนสมาชกทดของ

ครอบครวและสงคม

- การปฏบตตนเปนสมาชกทด

ของครอบครว ตามหลกทศ

เบองหลงในทศ 6

- การบาเพญตนใหเปน

ประโยชนตอครอบครว

สาระท 2 : หนาทพลเมอง

วฒนธรรม และการดาเนนชวต

ในสงคม

- คณลกษณะพลเมองดของ

ประเทศชาตและสงคมโลก เชน

มความรบผดชอบตอตนเอง

48

ตารางท 4 (ตอ)

คณลกษณะความ

เปนพลเมอง

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทเกยวกบคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 3 ระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6

สาระท 3 : เศรษฐศาสตร

- การประยกตใชเศรษฐกจพอเพยง

ในการดาเนนชวตของตนเองและ

ครอบครว

1.2 ดานความ

รบผดชอบตอเพอน

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม

- มงคล 38 ไมคบคนพาล

คบบณฑต

- พทธศาสนสภาษต :

ย เว เสวต ตาทโส

คบคนเชนใดเปนคนเชนนน

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม

- ปฏบตตนอยางเหมาะสมตอเพอน

ตามหลกพระพทธศาสนา หรอ

ศาสนาทตนนบถอ

สาระท 2 : หนาทพลเมอง วฒนธรรม

และการดาเนนชวตในสงคม

- คณลกษณะพลเมองดของ

ประเทศชาตและสงคมโลก :

มความรบผดชอบตอสงคม

1.3 ดานความ

รบผดชอบตอ

โรงเรยน

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม

- มงคล 38 บชาผควรบชา

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม

- การเปนศษยทด ตามหลกทศเบอง

ขวาในทศ 6 ของพระพทธศาสนา

49

ตารางท 4 (ตอ)

คณลกษณะความ

เปนพลเมอง

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทเกยวกบ

คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในหลกสตร

แกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 3 ระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6

สาระท 2 : หนาทพลเมอง วฒนธรรม

และการดาเนนชวตในสงคม

- คณลกษณะพลเมองดของ

ประเทศชาตและสงคมโลก :

มความรบผดชอบตอตนเอง สงคม

1.4 ดานความ

รบผดชอบตอชมชน

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม

- ความสาคญของพระพทธศาสนา

กบการพฒนาชมชนและการจด

ระเบยบสงคม

- พระพทธศาสนากบปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยงและการพฒนา

อยางยงยน

- การบาเพญประโยชนตอ

ศาสนสถานทตนนบถอ

สาระท 2 : หนาทพลเมอง

วฒนธรรม และการดาเนนชวตใน

สงคม

- บทบาทและหนาทของเยาวชนทม

ตอสงคมและ

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม

- พระพทธศาสนากบปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยงและการพฒนา

แบบยงยน

- การบาเพญประโยชนตอศาสน-

สถานทตนนบถอ

- หลกปฏบตตนในการไปประกอบศา

สนพธตามศาสนาทตนนบถอ

- การปลกจตสานกในดานการ

บารงรกษาวดและพทธสถานใหเกด

ประโยชน

- การบาเพญตนใหเปนประโยชนตอ

ชมชน สงคม ประเทศชาต และโลก

50

ตารางท 4 (ตอ)

คณลกษณะความ

เปนพลเมอง

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทเกยวกบคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 3 ระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6

ประเทศชาต โดยเนนจตสาธารณะ :

มสวนรวมและรบผดชอบในกจกรรม

ทางสงคม อนรกษทรพยากรธรรมชาต

รกษาสาธารณประโยชน

สาระท 3 : เศรษฐศาสตร

- หลกการในการบรโภคทด

- คานยมและพฤตกรรมของการ

บรโภคในปจจบน

- หลกการของเศรษฐกจพอเพยง

- การประยกตใชปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยงในการดารงชวต

- ปญหาเศรษฐกจในชมชน และเสนอ

แนวทางแกไข

สาระท 5 ภมศาสตร

- แนวทางการใชทรพยากรของคนใน

ชมชนใหใชไดนานขน โดยมจตสานก

รคณคาของทรพยากร

สาระท 2 : หนาทพลเมอง วฒนธรรม

และการดาเนนชวตในสงคม

- คณลกษณะพลเมองดของ

ประเทศชาตและสงคมโลก :

มความรบผดชอบตอตนเอง สงคม

ชมชน

สาระท 3 : เศรษฐศาสตร

- ปญหาทางเศรษฐกจในชมชน

- แนวทางการพฒนาเศรษฐกจของ

ชมชน

51

ตารางท 4 (ตอ)

คณลกษณะความ

เปนพลเมอง

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทเกยวกบคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 3 ระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6

- การใชประโยชนจากสงแวดลอมใน

การสรางสรรควฒนธรรมอนเปน

เอกลกษณของทองถนในประเทศ

- การแกปญหาและการดาเนนชวต

ตามแนวทางการอนรกษ

ทรพยากรและสงแวดลอมเพอการ

พฒนาทยงยน

1.5 ดานความ

รบผดชอบตอสงคม

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม

- พทธศาสนสภาษต :

นสมม กรณ

เสยโย ใครครวญกอนทาจงด

- พทธศาสนสภาษต : อตตนา

โจทยตตาน จงเตอนตนดวยตน

- การปฏบตอยางเหมาะสมตอ

ศาสนกชนอนในสถานการณ

ตาง ๆ

- มรรยาทของความเปน

ศาสนกชนทด

- การปฏบตหนาทของ

ศาสนกชนทด

- แสดงตนเปนพทธมามกะ

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม

- พระพทธศาสนามงประโยชนสข

และสนตภาพแกบคคล สงคมและ

โลก

- ความสาคญของพระพทธศาสนากบ

การเมอง

- การปฏบตตนทถกตองในวนสาคญ

ทางศาสนา และเทศกาลสาคญตาม

ศาสนาทตนนบถอ

- ปฏบตตนเปนสมาชกทดของ

ครอบครวและสงคม : การเขารวม

กจกรรมและเปนสมาชกขององคกร

ตามศาสนาทตนนบถอ

52

ตารางท 4 (ตอ)

คณลกษณะความ

เปนพลเมอง

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทเกยวกบคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 3 ระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6

หรอแสดงตนเปนศาสนกชนของ

ศาสนาทตนนบถอ

- การธารงรกษาศาสนาทตน

นบถอ

สาระท 2 : หนาทพลเมอง วฒนธรรม

และการดาเนนชวตในสงคม

- บทบาทและหนาทของเยาวชนทม

ตอสงคมและประเทศชาต โดยเนนจต

สาธารณะ : เคารพกตกาสงคม ปฏบต

ตนตามกฎหมาย

- วธปฏบตตนในการเคารพในสทธ

ของตนเองและผอน

- ผลทไดจากการเคารพในสทธของ

ตนเองและผอน

- การปฏบตตนตามบทบญญตของ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

ฉบบปจจบน

- การปฏบตตนทเหมาะสมในฐานะ

ผปกครองและผอยในปกครองตาม

หลกทศเบองลาง

ในทศ 6

- หนาทและบทบาทของอบาสก

อบาสกาทมตอสงคมไทยในปจจบน

สาระท 2 : หนาทพลเมอง วฒนธรรม

และการดาเนนชวตในสงคม

- คณลกษณะพลเมองดของ

ประเทศชาตและสงคมโลก เชน

เคารพกฎหมาย และกตกาสงคม

เคารพสทธ เสรภาพของตนเองและ

บคคลอน มเหตผล รบฟงความ

คดเหนของผอน มความรบผดชอบ

ตอประเทศชาต

- แนวทางการอนรกษวฒนธรรมไทย

ทดงาม

สาระท 4 ประวตศาสตร

- บทบาทของสถาบน

พระมหากษตรยในการพฒนา

53

ตารางท 4 (ตอ)

คณลกษณะความ

เปนพลเมอง

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทเกยวกบคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 3 ระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6

เกยวกบสทธ เสรภาพและหนาท

สาระท 3 : เศรษฐศาสตร

- การดาเนนกจกรรมพทกษสทธและ

ผลประโยชนตามกฎหมายในฐานะ

ผบรโภค

สาระท 4 ประวตศาสตร

- วรกรรมของบรรพบรษไทย ผลงาน

ของบคคลสาคญของไทยและตางชาต

ทมสวนสรางสรรคชาตไทย

ชาตไทยในดานตาง ๆ เชน การ

ปองกนและรกษาเอกราชของชาต

การสรางสรรควฒนธรรมไทย

- ปจจยทสงเสรมความสรางสรรคภม

ปญญาไทยและวฒนธรรมไทย ซงม

ผลตอสงคมไทยในยคปจจบน

2. ดานพลเมองทม

สวนรวม

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม

- ความสาคญของพระพทธศาสนากบ

การพฒนาชมชนและการจดระเบยบ

สงคม

สาระท 2 : หนาทพลเมอง วฒนธรรม

และการดาเนนชวตในสงคม

- การมสวนรวมคมครองสทธ

มนษยชนตามรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยตามวาระและ

โอกาสทเหมาะสม

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม

- ลกษณะประชาธปไตยใน

พระพทธศาสนา

- แนวทางการจดกจกรรม ความ

รวมมอของทกศาสนาในการ

แกปญหาในชมชน และสงคม

- การปลกจตสานก และการม

สวนรวมในสงคมพทธ

- พระพทธศาสนาเนนความสมพนธ

ของเหตปจจย

54

ตารางท 4 (ตอ)

คณลกษณะความ

เปนพลเมอง

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทเกยวกบคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 3 ระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6

- แนวทางความรวมมอในการลด

ความขดแยงและการสรางความ

สมานฉนท

- กระบวนการในการตรา

กฎหมาย : ผมสทธเสนอราง

ขนตอนการตรากฎหมาย การมสวน

รวมของประชาชนในกระบวนการ

ตรากฎหมาย

- บทบญญตของรฐธรรมนญใน

มาตราตาง ๆ ทเกยวของกบการ

เลอกตงและการมสวนรวม

สาระท 3 : เศรษฐศาสตร

- สารวจสภาพปจจบน ปญหา

ทองถนทงทางดานสงคม เศรษฐกจ

และสงแวดลอม

- วเคราะหปญหาของทองถนโดยใช

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

- แนวทางการแกไขและพฒนา

ทองถนตามปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยง

และวธการแกปญหา

- พระพทธศาสนามงประโยชนสขและ

สนตภาพแกบคคล สงคมและโลก

- ความสาคญของพระพทธศาสนากบ

การเมอง

55

ตารางท 4 (ตอ)

คณลกษณะความ

เปนพลเมอง

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทเกยวกบคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 3 ระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6

3. ดานพลเมองท

มงเนนความ

เปนธรรม

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม

- มงคล 38 ประพฤตธรรม เวนจาก

ความชว

- พทธศาสนสภาษต : กลยาณการ

กลยาณ ปาปการ จ ปาปก ทาดไดด

ทาชวไดชว

- พทธศาสนสภาษต :

อตตา หเว ชต เสยโย

ชนะตนนนแลดกวา

- พทธศาสนสภาษต :

ธมมจาร สข เสต

ผประพฤตธรรมยอมอยเปนสข

สาระท 2 : หนาทพลเมอง

วฒนธรรม และการดาเนนชวตใน

สงคม

- ปจจยทกอใหเกดความขดแยง เชน

การเมอง การปกครอง เศรษฐกจ

สงคม ความเชอ

- สาเหตปญหาทางสงคม : ปญหา

สงแวดลอม ปญหายาเสพตด ปญหา

การทจรต ปญหาอาชญากรรม ฯลฯ

สาระท 1 : ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม

- การขจดความขดแยงเพออยรวมกน

อยางสนตสข

- พระพทธศาสนาเนนการฝกอบรมตน

การพงตนเอง และการมงอสรภาพ

- ความสาคญของพระพทธศาสนากบ

สนตภาพ

- พทธศาสนสภาษต :

สนตฎฐ ปรม ธน

ความสนโดษเปนทรพยอยางยง

สาระท 2 : หนาทพลเมอง วฒนธรรม

และการดาเนนชวตในสงคม

- โครงสรางทางสงคม : การจดระเบยบ

ทางสงคม สถาบนทางสงคม

- การเปลยนแปลงทางสงคม

- การแกปญหาและแนวทางการพฒนา

ทางสงคม

- การตรวจสอบการใชอานาจรฐตาม

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบ

ปจจบนทมผลตอการ

56

ตารางท 4 (ตอ)

คณลกษณะความ

เปนพลเมอง

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทเกยวกบคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยทปรากฏในหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 3 ระดบมธยมศกษาปท 4 ถง 6

- หลกการ เจตนารมณ โครงสราง

และสาระสาคญของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบน

- การแบงอานาจ และการถวงดล

อานาจอธปไตยทง 3 ฝาย คอ นต

บญญต บรหาร ตลาการตามทระบ

ในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทยฉบบปจจบน

- บทบญญตของรฐธรรมนญใน

มาตราตาง ๆ ทเกยวของกบการ

ตรวจสอบการใชอานาจรฐ

- ประเดนปญหาและผลกระทบท

เปนอปสรรคตอการพฒนา

ประชาธปไตยของประเทศไทย และ

แนวทางแกไขปญหา

สาระท 3 : เศรษฐศาสตร

- แนวทางการปกปองสทธของ

ผบรโภค

เปลยนแปลงทางสงคม เชน การ

ตรวจสอบโดยองคกรอสระ การ

ตรวจสอบโดยประชาชน

57

3. งานวจยทเกยวของ

การวจยในครงน ผวจยไดศกษางานวจยทงในและตางประเทศทเกยวของกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย ดงน

3.1 งานวจยภายในประเทศ

รฐศรนทร วงกานนท (2554: 112-113) ไดทาวจยศกษาเกยวกบแนวทางการเสรมสรางสานกความเปนพลเมองแกเยาวชนพบวา เยาวชนบางสวนทเขารวมกจกรรมขาดจตอาสาหรอจตสาธารณะ ขาดความรบผดชอบ ทางานไมจรงจงซงทาใหกจกรรมขาดความตอเนอง เพราะเยาวชนไมมเวลาทากจกรรมหรอไมเหนความสาคญของการเขารวมกจกรรม อกทงครอบครวยงไมสนบสนนใหเยาวชนเขารวมกจกรรมเนองจากตองการใหเยาวชนมงเนนดานการเรยนเปนหลก ไมตองการใหเสยเวลาเขารวมกจกรรมทงในและนอกเวลาเรยน ทาใหเยาวชนขาดโอกาสในการทากจกรรมนอกหลกสตรและขาดโอกาสเขารวมในกจกรรมอน ๆ ทหนวยงานภายนอกจดขน เยาวชนจงขาดโอกาสในการเรยนรความเปนพลเมองและไมไดรบการสรางสานกความเปนพลเมองทด

ถวลวด บรกล และรชวด แสงมหะหมด (2555) ศกษาวจยเรอง ความเปนพลเมองในประเทศไทยโดยเกบรวบรวมขอมลจากประชาชนชาวไทยทมอายตงแต 18 ปบรบรณขนไป (ผมสทธเลอกตง) จานวน 1,500 คน พบวา คณสมบตของความเปนพลเมองทพงประสงคทประชาชนชาวไทยใหความสาคญสงทสดใน 5 อนดบแรก คอ การทางานแบบสจรต การมความภมใจในการเปนคนไทย การไปใชสทธเลอกตง การเตมใจทจะเสยภาษ และการปฏบตตามกฎหมาย ในขณะทคนไทยมคณสมบตของการเปนพลเมองใน 5 อนดบแรก คอ การมความภมใจในการเปนคนไทย การทางานแบบสจรต การไปใชสทธเลอกตง การเตมใจทจะเสยภาษ และการปฏบตตามกฎหมาย สงทแตกตางกนระหวางคณสมบตของความเปนพลเมองทพงประสงคกบคณสมบตทมอยจรงของความเปนพลเมอง คอ การสามารถวเคราะหและแสดงความคดเหนทางการเมอง และมความรเกยวกบการเมองการปกครอง อกทงการศกษานยงทาใหเกดตวชวดทแสดงคณสมบตของความเปนพลเมองทมอยในสงคมไทยสอดคลองกบแนวคดในการจาแนกประเภทของพลเมองทงสามกลมของ Westheimer and Kahne (2004) ประกอบดวยตวชวดความเปนพลเมองในดานทใหความสาคญกบวถวฒนธรรม ดานทเนนความสาคญของชมชน และดานการเนนเรองอสรภาพและความคดทกาวหนา

รสสคนธ มกรมณ และศภานน สทธเลศ (2556) ไดวจยเรอง พฤตกรรมความเปนพลเมองของเยาวชนในมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมความเปนพลเมองของเยาวชนในมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา กลมตวอยางประกอบดวยผบรหารทรบผดชอบกจการนกเรยนนกศกษา 10 คน ผนาเยาวชน 90 คน นกศกษา 480 คน และนกเรยน 89

58

คน โดยใชแบบสมภาษณ แบบประเมนและแบบสอบถาม เปนเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ผลการวจยพบวา 1) เยาวชนมพฤตกรรมความเปนพลเมองปรากฏเปนบางครง เรยงลาดบจากมากไปหานอยดงน เคารพความแตกตาง เคารพกฎกตกา - เคารพกฎหมาย เคารพสทธผ อน รบผดชอบตอสงคม เคารพหลกความเสมอภาค มอสรภาพ - พงตนเองได ทงนเยาวชนไมเคยมสวนรวมทางานในองคกรเพอสงคมอยางมนยสาคญ 2) เยาวชนหญงกบเยาวชนชายมพฤตกรรมความเปนพลเมองโดยภาพรวมไมแตกตางกนและไมมสวนรวมทางานในองคกรเพอสงคมเชนเดยวกน อยางไรกตามเยาวชนหญงมพฤตกรรมเคารพกฎกตกา - เคารพกฎหมายมากกวาเยาวชนชายอยางมนยสาคญ 3) เยาวชนนกเรยนกบเยาวชนนกศกษามพฤตกรรมความเปนพลเมองโดยภาพรวมไมแตกตางกน โดยมปรากฏเปนบางครงเชนเดยวกน และไมมสวนรวมทางานในองคกรเพอสงคมอยางมนยสาคญเชนเดยวกน อยางไรกตามนกเรยนปรากฏพฤตกรรมทแสดงวามอสรภาพ-พงตนเองได เคารพกฎกตกา - เคารพกฎหมาย และรบผดชอบตอสงคมมากกวานกศกษาอยางมนยสาคญ

วสนต พรพทธพงศ และคณะ (2558) ไดศกษาวจยเรองการรบรหนาทพลเมองดของเยาวชนในพนทกรงเทพมหานคร มวตถประสงคเพอศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองทดและการรบรทมตอคณลกษณะพลเมองทดของเยาวชนในพนทกรงเทพมหานครในดานสงคม เศรษฐกจ การเมองการปกครองและคณลกษณะพนฐานของพลเมองด โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอทใชในการวจย ผลจากการวจยพบวา ระดบการรบรหนาทพลเมองของเยาวชนในพนทกรงเทพมหานครในดานสงคม ดานเศรษฐกจ ดานการเมองการปกครอง และดานคณลกษณะพนฐานของพลเมองดโดยรวมอยในระดบมากทกดาน โดยมตวแปรอสระเพยง 2 ตวแปรคอ ระดบการรบรหนาทพลเมองดของเยาวชนดานเศรษฐกจและดานการเมองการปกครองทสามารถพยากรณระดบการรบรหนาทพลเมองดของเยาวชนดานคณลกษณะพนฐานของพลเมองดอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

จากการศกษาวจยภายในประเทศพบวางานวจยทเกยวของคณลกษณะความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยยงไมมผใดทาการวจยกบกลมเยาวชนในระดบมธยมศกษาโดยตรง แตพบในลกษณะของการเกบขอมลวจยรวมกบการศกษาในระดบอดมศกษาเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองทพงประสงค ซงสรปไดวา พลเมองมลกษณะพฤตกรรมทแสดงถงความรบผดชอบตอสงคมและเคารพในสทธ ความเสมอภาคตอบคคลในสงคม และคณลกษณะการมสวนรวมในองคกรทางสงคมและการมจตสานกทดพบนอยมากในกลมเยาวชน

59

3.2 งานวจยตางประเทศ

Westheimer and Kahne (2004) ไดศ กษาเก ยวกบความเป นพลเมองและ

เปาหมายการจดการศกษาเพอความเปนพลเมองด มวตถประสงคการวจยเพอ 1) ศกษาวตถประสงค

ของการสรางความเปนพลเมองคณภาพในระบอบประชาธปไตย 2) ศกษาการสรางคณคาความเปน

พลเมองคณภาพในระบอบประชาธปไตย และ 3) เพอคนหาแนวทางการสรางมโนทศนของความเปน

พลเมองคณภาพในระบอบประชาธปไตย ผลการวจยพบวา 1) หลกสตรของโรงเรยนมวตถประสงค

เพอพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองในดานความรบผดชอบ อาจไมไดสงผลถงการมสวนรวมใน

ระดบชมชนหรอระดบประเทศ แตกมสวนในการเตรยมความพรอมในการเปนพลเมองทมสวนรวม

และรกความยตธรรม 2) จากการศกษาหลกสตรทสงเสรมใหเกดการมสวนรวมและหลกสตรทสงเสรม

ใหเกดความยตธรรม พบวา ลกษณะของแตละหลกสตรมประสทธภาพและสงผลกระทบตอเปาหมาย

ของตวหลกสตรเอง 3) ถงแมวาหลกสตรสวนใหญจะมเปาหมายเพยงพฒนาความเปนพลเมองในดาน

ความรบผดชอบ แตการจดการศกษาสามารถสรางความเปนพลเมองคณภาพในระบอบประชาธปไตย

ใหเกดขนไดในหลายคณลกษณะ ผออกแบบหลกสตร ครและผทกาลงศกษาจะตองตระหนกถงความ

แตกตางของบรบท ชวงเวลาทเหมาะสม คณลกษณะของความเปนพลเมองทสงคมตองการและ

ผลกระทบจากทางการเมอง ซงจะตองไดรบการพจารณาอยางรอบคอบในการจะเลอกหลกสตรท

สอดคลองกบคณลกษณะความเปนพลเมองทสงคมตองการ

Rothwell and Turcotte (2006) ไดศกษาขอมลเยาวชนในประเทศแคนาดาทอาศยอยในชนบทกบเมองพบวา เยาวชนในระดบมธยมศกษาตอนปลายขนไปทอาศยอยในพนทชนบทมแนวโนมทจะเปนอาสาสมครมากกวาเยาวชนทอาศยอยในเมอง และ 4 ใน 5 ของเยาวชนทสาเรจการศกษาระดบปรญญาตรซงอาศยอยในชนบททใกลกบเมองเปนสมาชกองคกร เชน พรรคการเมอง กลมวฒนธรรม และองคกรทางกฬาอยางนอยคนละ 1 องคกร อกทงยงมแนวโนมของการเขาไปมสวนรวมทางการเมองและการประชมสาธารณะมากกวาเยาวชนในเมองอกดวย

Center for Information and Research on Civic Learning and Engagement. (2008) ไดทาวจยเชงสารวจโดยเกบรวบรวมขอมลในกลมเยาวชนทมอายระหวาง 15 - 25 ป เกยวกบการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมความเปนพลเมองของประเทศสหรฐอเมรกาพบวา เพศเปนปจจยสาคญทสงผลตอความแตกตางในการเขารวมกจกรรมของพลเมอง โดยกจกรรมความเปนพลเมองทเยาวชนเพศหญงมสวนรวมมากกวาเพศชาย ไดแก การหาเงนบรจาคเพอการกศล การเปนอาสาสมครใหแกกลมทไมใชการเมอง การเปนสมาชกในกลมทางการเมอง และการมสวนรวมในการเดนหรอวง

60

เพอการกศล ขณะทกจกรรมความเปนพลเมองทเยาวชนเพศหญงมสวนรวมนอยกวาเพศชาย ไดแก การออกเสยงเลอกตง การชกชวนใหผ อนไปเลอกตง การบรจาคเงนเพอการรณรงคหาเสยงทางการเมอง และการเปนอาสาสมครใหแกกลมทางการเมอง

Portney, Niemi, and Eichenberg (2009) ไดทาวจยเรองการมสวนรวมทางการเมองของเยาวชนทมสถานภาพครอบครวแตกตางกนพบวา เยาวชนทอยในครอบครวทบดามารดามการศกษาในระดบสงและมความสนใจทางการเมองจะสงผลตอการมสวนรวมในความเปนพลเมองของเยาวชนหญงมากกวาเยาวชนชาย นอกจากนการพดคยกบบดามารดาเกยวกบการเมองจะสงผลตอการเขารวมในกจกรรมการเลอกตงเพมสงขนในเยาวชนหญงมากกวาเยาวชนชาย แตในกจกรรมการมสวนรวมในชมชนและกจกรรมทไมหวงกาไรจะพบในเยาวชนชายมากกวาเยาวชนหญง

จากการศกษางานวจยในตางประเทศพบวา งานวจยทเกยวของกบการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษายงมเปนจานวนนอย จะพบแตงานวจยทศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางการเขารวมกบกจกรรมทางการเมองกบปจจยทางดานเพศ ครอบครว แหลงทอยอาศย ซงสามารถสรปไดวา ปจจยดานบรบทของสงคม เพศ ทอยอาศย ระดบการศกษา ทศนคต สงผลตอพลเมองในดานการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ในสงคม

61

บทท 3

วธด าเนนการวจย

ในการวจยเรอง การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา ใชระเบยบวธวจยเชงบรรยาย (Descriptive research) และใชวธการศกษาแบบสารวจ (Survey) มนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ถง 6 โรงเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1 และสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 2 เปนหนวยการวเคราะห (Unit of Analysis) มขนตอนดาเนนการวจยดงน

1. การกาหนดประชากรและกลมตวอยาง 2. การพฒนาเครองมอทใชในการวจย 3. การเกบรวบรวมขอมล 4. การวเคราะหขอมล

1. การก าหนดประชากรและกลมตวอยาง

1.1 ประชากร ไดแก นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ปการศกษา 2561 ในโรงเรยนสงกด สานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1 จานวน 67 โรงเรยน จานวนประชากร 110,612 คน จาแนกโรงเรยนออกเปน 6 กลม และสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 2 จานวน 52 โรงเรยน จานวนประชากร 121,599 คน จาแนกโรงเรยนออกเปน 11 สหวทยาเขต รวมจานวนนกเรยนทงสน 232,211 คน จากโรงเรยนในสงกดรวมทงหมด 119 โรงเรยน (สานกงานศกษาธการจงหวดกรงเทพมหานคร, 2561)

1.2 กลมตวอยาง ไดแก นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ปการศกษา 2561 ในโรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1 และสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 2 โดยผวจยไดกาหนดขนาดของกลมตวอยางจากตารางแสดงขนาดกลมตวอยางทศรชย กาญจนวาส ทววฒน ปตยานนท และดเรก ศรสโข (2555: 150) ไดเสนอไววา ขนาดประชากรจานวนมากกวา 100,000 คน ทระดบความเชอมน 95% และยอมรบใหมความคลาดเคลอนไดไมเกน ±5% จะตองใชกลมตวอยางนอยทสดจานวน 400 คน และเพอใหอตราการตอบกลบเปนไปตามการคานวณกลมตวอยาง ผวจยจงไดสงแบบสอบถามไปจานวน 510 ฉบบ และไดรบตอบกลบคนมาจานวน 428 ฉบบ

62

วธการสมกลมตวอยาง ผวจยใชระเบยบวธการสมแบบหลายขนตอน (Multi-Stage Random Sampling) ดงน

1. สมตวอยางประชากรโรงเรยน โดยจาแนกโรงเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1 ออกเปน 6 กลม และโรงเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 2 ออกเปน 11 สหวทยาเขต รวมจานวนกลมยอยทงหมด 17 กลม จากนนสมกลมตวอยางประชากรโรงเรยนมากลมละ 1 โรงเรยน โดยใชวธการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) จงไดจานวนประชากรโรงเรยนทงสน 17 โรงเรยน ดงตารางท 5 ตารางท 5 แสดงจานวนนกเรยนทเปนกลมตวอยาง

กลม/สหวทยาเขต กลมตวอยางประชากรโรงเรยน ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1

กลม 1 กลม 2 กลม 3 กลม 4 กลม 5 กลม 6

1. สายปญญา ในพระบรมราชนปถมภ 2. ศรอยธยาในพระอปถมภ 3. อบลรตนราชกญญาราชวทยาลย ฯ 4. นวมนทราชนทศ สตรวทยา ฯ 5. ศกษานารวทยา 6. ไชยฉมพลวทยาคม

ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 2

กลม 1 นวลจนทร กลม 2 วภาวด กลม 3 รชโยธน กลม 4 ศรนครนทร กลม 5 วงทองหลาง กลม 6 กรงเทพฯ กลม 7 เสรไทย กลม 8 เบญจบรพา กลม 9 จตรวทย กลม 10 ราชนครนทร กลม 11 เบญจศร

7. รตนโกสนทรสมโภชบางเขน 8. ฤทธยะวรรณาลย 9. เตรยมอดมศกษาพฒนาการ รชดา 10. เตรยมอดมพฒนาการสวรรณภม 11. เทพลลา 12. มธยมวดหนองจอก 13. สตรเศรษฐบตรบาเพญ 14. เตรยมอดมศกษาสวนทวงศ 15. สรศกดมนตร 16. วดสทธวราราม 17. ปทมคงคา

63

2. สมกลมตวอยางประชากรนกเรยน โดยใชวธการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) ซงการวจยในครงนตองใชกลมตวอยางนอยทสดจานวน 400 คน และเพอใหอตราการตอบกลบเปนไปตามการคานวณกลมตวอยาง ผวจยจงสมกลมตวอยางประชากรนกเรยนมาโรงเรยนละ 30 คน แบงออกเปนนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนตนจานวน 15 คน และนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายจานวน 15 คน รวมเปนจานวนทงสน 510 คน ดงแผนภาพท 1

64

แผนภ

าพท

1 แส

ดงขน

ตอนก

ารสม

กลมต

วอยา

ง

สานก

งานเ

ขตพน

ทการ

ศกษา

มธยม

ศกษา

เขต

2

1 1 ร.ร.

2 3

4 5

6 1

2 3

4 5

6 7

8 9

10

11

นร.

30

คน

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

1 ร.ร.

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน

นร.

30

คน สา

นกงา

นเขต

พนทก

ารศก

ษามธ

ยมศก

ษา เข

ต 1

กลม

สานก

งานค

ณะกร

รมกา

รการ

ศกษา

ขนพน

ฐาน

เ

กลม

65

2. การพฒนาเครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา โดยขนตอนของการพฒนาและตรวจสอบคณภาพของ

เครองมอทใชในการวจยมรายละเอยดดงน

2.1 ศกษาความหมายคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย จากเอกสาร ตารา

และงานวจยท เกยวของ จากนนผวจยไดส งเคราะหคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยแลวนามาสรางเปนกรอบคาถามในการสมภาษณผเชยวชาญดานความเปนพลเมองตาม

วถประชาธปไตย ซงคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย แบงออกเปน 3 ดาน ดงน

2.1.1 พลเมองทมความรบผดชอบ หมายถง บคคลทปฏบตตนเปนสวนหนงททาให

สงคมเปนปกตสข ดารงตนเปนผยดมนในการปฏบตหนาทดวยความรบผดชอบตอครอบครว เพอน

โรงเรยน ชมชน และสงคม

2.1.1.1 พลเมองทมความรบผดชอบตอตนเองและครอบครว หมายถง การปฏบตตนตอสมาชกในครอบครวดวยความออนนอมถอมตน มสมมาคารวะ เคารพในคาสงสอนของบดามารดา ใหความชวยเหลอ ดแลสมาชกในครอบครวตามกาลงความสามารถ ตลอดจนรกษาเกยรตยศและไมทาลายชอเสยงของวงศตระกล

2.1.1.2 พลเมองทมความรบผดชอบตอเพอน หมายถง การปฏบตตนโดยการคานงถงสทธของเพอน ไมเอารดเอาเปรยบเพอน แนะนาในสงทเปนประโยชน ตกเตอนเมอเ พอนกระทาผด ใหความชวยเหลอเพอนในทางทเหมาะสม และรจกการใหอภยเมอเพอนสานกผด

2.1.1.3 พลเมองทมความรบผดชอบตอโรงเรยน หมายถง การปฏบตตนเปนสมาชกทดของโรงเรยน ปฏบตตามกฎระเบยบ ใหความเคารพ เชอฟงคาสอนของคร ตงใจเรยน ทางานทไดรบมอบหมาย เอาใจใสชวยเหลองานโรงเรยน รกษาชอเสยงและดแลทรพยสนของโรงเรยน

2.1.1.4 พลเมองทมความรบผดชอบตอชมชน หมายถง การปฏบตตนเปนผเสยสละ แบงปนสงของ หรอใหบรการตอสมาชกในชมชน มสวนรวมในการดแลรกษาสาธารณสมบต เอาใจใสตอสงแวดลอมและดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตภายในชมชน ตลอดจนใหความรวมมอในการปองกน และแกไขปญหาตาง ๆ ภายในชมชน

66

2.1.1.5 พลเมองทมความรบผดชอบตอสงคม หมายถง การปฏบตตนตามกฎหมายและระเบยบขอบงคบของสงคม เคารพและคานงถงสทธของผ อ น ใหความสาคญกบสาธารณประโยชนมากกวาประโยชนสวนตน

2.1.2 พลเมองทมสวนรวม หมายถง บคคลทมสวนรวมตอการบรหารจดการดแล

พฒนาชมชนและสงคม และเอาใจใสในการตดตามกระบวนการทางานของภาครฐในฐานะทตนเปน

สวนหนงของสงคม

2.1.3 พลเมองทมงเนนความเปนธรรม หมายถง บคคลทปฏบตตนเปนผเอาใจใสตอ

กจการบานเมองในฐานะทตนเปนสวนหนงของสงคม มทกษะการวพากษวจารณเกยวกบโครงสราง

ทางสงคม เศรษฐกจและการเมอง พยายามสบคนเรองราวเกยวกบความไมเปนธรรมทางสงคม และ

แสวงหาแนวทางเพอสรางความเปนธรรมในสงคม มความกลาหาญทางจรยธรรม ยดมน และปฏบต

ในสงทถกตอง

2.2 ดาเนนการนากรอบคาถามคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยไป

สมภาษณผเชยวชาญดานความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย จานวน 3 ทาน ซงสามารถสรป

รายละเอยดไดดงน

2.2.1 ทศนะของผเชยวชาญดานความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย สามารถสรป

ไดดงน

พลเมองตามวถประชาธปไตยตองเปนผท มความเขาใจและนาอดมการณ

ประชาธปไตยมาใชเปนแนวทางในการดาเนนชวต คานงถงประโยชนของสาธารณะมากกวาประโยชน

สวนตน มความรบผดชอบตอตนเองและสงคม มความเปนผนา ตระหนกถงความสาคญของการม

สวนรวมในสงคมโดยเฉพาะอยางยงการใหความเหนชอบในเรองตาง ๆ รวมกน ทงนความคดเหนของ

บคคลอาจไมเปนไปในทศทางเดยวกนแตกสามารถแสวงหาฉนทามตรวมกนอยางสนตวธตามหลก

ขนตธรรมดวยการยอมรบเสยงสวนใหญแตใหความเคารพและปกปองผลประโยชนของเสยงสวนนอย

มคณธรรม ความกลาหาญทางจรยธรรม และไมเพกเฉยตอความไมยตธรรมทเกดขนในสงคม

67

2.2.2 ทศนะของผเชยวชาญดานความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยในดาน

พลเมองทมความรบผดชอบ สามารถสรปไดดงน

พลเมองทมความรบผดชอบจะตองเปนผทมสานกวาตนเปนสวนหนงของสงคม

มความร ความเขาใจในบทบาทของตนตามกรอบสทธ เสรภาพ และหนาททบญญตไวในกฎหมาย

รฐธรรมนญ ทงนการใชสทธและเสรภาพในระดบปจเจกบคคล ชมชน และสงคมจะตองคานงถงผลท

เกดขนตอตนเองและสงคม โดยยดถอผลประโยชนของสาธารณะเปนสาคญ และสามารถปฏบตหนาท

ของตนดวยความรบผดชอบตอตนเอง ครอบครว โรงเรยน ชมชน และสงคม

2.2.3 ทศนะของผเชยวชาญดานพลเมองตามวถประชาธปไตยในดานพลเมองทม

สวนรวม สามารถสรปไดดงน

พลเมองทมสวนรวมตองเปนผ เอาใจใสตอบทบาทของตนในการเขาไปม

สวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ของสงคม โดยใชวจารณญาณในการวเคราะหถงการใชสทธ เสรภาพ

ในการกระทาสงตาง ๆ ทจะกอใหเกดผลประโยชนตอสวนรวมอยางแทจรง ชวยสอดสองการใช

อานาจรฐ และรายงานความผดปกตในชมชน ตดตามขอมลขาวสาร หรอประกาศจากหนวยงาน

ภาครฐเพอเปนสวนหนงในการแกไขปญหาตาง ๆ ทเกดขนในสงคมได

2.2.4 ทศนะของผเชยวชาญดานพลเมองตามวถประชาธปไตยในดานพลเมองทมงเนน

ความเปนธรรม สามารถสรปไดดงน

พลเมองทมงเนนความเปนธรรมตองเปนผมความกลาหาญทางจรยธรรม

สามารถตงคาถามตอภาครฐเกยวกบโครงสรางสงคมทเปนปญหาและความไมเปนธรรมทางสงคม

ทงนตองอาศยพนฐานความรเกยวกบโครงสรางและกระบวนการทางานของภาครฐ รจกคดไตรตรอง

อยางมวจารณญาณ มทกษะในการคดเชงวพากษ รจกใชเหตผลประกอบการพจารณา เมอตนเองหรอ

ผอนถกละเมดสทธกสามารถกระทาการบางอยางเพอปกปองสทธ เสรภาพหรอสามารถเรยกรอง

ความเปนธรรมใหกบตนเองและผอนได

2.3 วเคราะหคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยจากสาระการเรยนรสงคม

ศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขน

พนฐาน พทธศกราช 2551 ซงสามารถสรปรายละเอยดของสาระการเรยนรทสอดคลองกบ

คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยในแตละดาน ดงตอไปน

68

2.3.1 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมความ

รบผดชอบมสาระการเรยนรทสอดคลอง ไดแก การปฏบตตนตามหลกทศ 6 การบาเพญตนใหเปน

ประโยชนตอครอบครว การปฏบตตนเปนสมาชกทดของครอบครวและสงคม การปฏบตตนอยาง

เหมาะสมตอเพอนตามหลกพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ ความสาคญของพระพทธศาสนา

กบการพฒนาชมชนและการจดระเบยบสงคม บทบาทและหนาทของเยาวชนทมตอสงคมและ

ประเทศชาต การมสวนรวมและรบผดชอบในกจกรรมทางสงคม วธปฏบตตนในการเคารพสทธของ

ตนเองและผอน การปฏบตตนตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบน

เกยวกบสทธ เสรภาพและหนาท เคารพกฎหมาย และกตกาสงคม ความรบผดชอบตอตนเอง สงคม

ชมชนและประเทศชาต แนวทางการใชทรพยากรของคนในชมชน การใชประโยชนจากสงแวดลอมใน

การสรางสรรควฒนธรรมอนเปนเอกลกษณของทองถนในประเทศ การแกปญหาและการดาเนนชวต

ตามแนวทางการอนรกษทรพยากรและสงแวดลอมเพอการพฒนาทยงยน เปนตน

2.3.2 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมสวนรวมม

สาระการเรยนรทสอดคลอง ไดแก ความสาคญของพระพทธศาสนากบการพฒนาชมชนและการจด

ระเบยบสงคม ลกษณะประชาธปไตยในพระพทธศาสนา ความรวมมอของทกศาสนาในการแกปญหา

ในชมชน และสงคม การปลกจตสานกและการมสวนรวมในสงคมพทธ พระพทธศาสนาเนน

ความสมพนธของเหตปจจยและวธการแกปญหา พระพทธศาสนามงประโยชนสขและสนตภาพแก

บคคล สงคมและโลก ความสาคญของพระพทธศาสนากบการเมอง การมสวนรวมคมครองสทธ

มนษยชนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย แนวทางความรวมมอในการลดความขดแยงและการ

สรางความสมานฉนท กระบวนการการตรากฎหมาย การมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการตรา

กฎหมาย บทบญญตของรฐธรรมนญในมาตราตาง ๆ ทเกยวของกบการเลอกตงและการมสวนรวม

เปนตน

2.3.3 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของพลเมองทมงเนนความ

เปนธรรมมสาระการเรยนรทสอดคลอง ไดแก การขจดความขดแยงเพออยรวมกนอยางสนตสข

ความสาคญของพระพทธศาสนากบสนตภาพ ปจจยทกอใหเกดความขดแยงทางการเมอง การ

ปกครอง เศรษฐกจ และสงคม สาเหตปญหาทางสงคม หลกการ เจตนารมณ โครงสราง และ

สาระสาคญของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบน การแบงอานาจและการถวงดลอานาจ

อธปไตยทง 3 ฝายตามทระบในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบน บทบญญตของ

รฐธรรมนญในมาตราตาง ๆ ทเกยวของกบการตรวจสอบการใชอานาจรฐ ประเดนปญหาและ

69

ผลกระทบทเปนอปสรรคตอการพฒนาประชาธปไตยของประเทศไทย และแนวทางแกไขปญหา

โครงสรางทางสงคม การจดระเบยบทางสงคม สถาบนทางสงคม การเปลยนแปลงทางสงคม การ

แกปญหาและแนวทางการพฒนาทางสงคม การตรวจสอบการใชอานาจรฐตามรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบนทมผลตอการเปลยนแปลงทางสงคม เปนตน

2.4 สงเคราะหเนอหาจากการสมภาษณผเชยวชาญ เอกสาร ตารา และงานวจยทเกยวของ

กบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา รวมทงคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยจากสาระการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา

และวฒนธรรม ของระดบชนมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช 2551 เพอพฒนาเปนแบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยตามการรบรของนกเรยนมธยมศกษา ซงไดแบบสอบถามทมขอคาถาม จานวน 3 ตอน

ดงน

ตอนท 1 สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ และระดบชนเรยน ลกษณะ

ขอคาถามเปนแบบตรวจสอบรายการ (Check list) จานวน 2 ขอ

ตอนท 2 คณลกษณะของความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยน

มธยมศกษา ไดแก ดานพลเมองทมความรบผดชอบ ดานพลเมองทมสวนรวม และดานพลเมองท

มงเนนความเปนธรรม จานวน 82 ขอ มลกษณะเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 4

ระดบ โดยผวจยดาเนนการหาคาเฉลยของคะแนนทงฉบบแลวแปลงเปนระดบคณลกษณะความเปน

พลเมองตามวถประชาธปไตยในเชงคณภาพทมการแปลความหมายของคาเฉลยตามเกณฑ ดงน

(บญชม ศรสะอาด, 2546: 12)

70

คะแนนเฉลย ความหมาย

3.26 - 4.00 นกเรยนมระดบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยมากทสด

2.51 - 3.25 นกเรยนมระดบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยมาก

1.76 - 2.50 นกเรยนมระดบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยนอย

1.00 - 1.75 นกเรยนมระดบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยนอยทสด

ตอนท 3 เหตผลทนกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยอยในระดบนอย/นอยทสด จานวน 3 ขอ เปนแบบสอบถามปลายเปด (open-ended)

2.5 นาแบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของ

นกเรยนมธยมศกษา เสนอใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธตรวจสอบและเสนอแนะเพมเตม

โดยขอเสนอแนะของอาจารยทปรกษาวทยานพนธสามารถสรปไดตามประเดนตอไปน

2.5.1 ควรปรบสานวนภาษาทใชในการสรางขอคาถามใหสอความหมายถงคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยในแตละดานใหชดเจนและครอบคลม

2.5.2 ควรสรางขอคาถามท ใชในการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยใหสอดคลองกบความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยตามแนวคดของ Westheimer

and Kahne (2004), John J. cogan (1997), Davis and Gregory & Riley (2002), วล ย พาน ช

(2542), สถาบนพระปกเกลา (2544), ทพยพาพร ตนตสนทร (2554), ปรญญา เทวานฤมตรกล (2555)

2.5.3 ควรตดขอคาถามทมลกษณะเปนขอเทจจรงทสามารถคาดการณผลไดชดเจนหรอ

มลกษณะเปนกลางทไมแสดงใหเหนถงผลดหรอผลเสยของคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยทตองการศกษา เนองจากไมสามารถจาแนกนกเรยนทมคณลกษณะความเปนพลเมอง

ตามวถประชาธปไตยทแตกตางกนได

2.5.4 ควรตดคาทแสดงถงความถของพฤตกรรมตาง ๆ เชน “มกจะ” “ทกครง”

“บอยครง” “เสมอ” “เปนประจา” ออกจากขอความทแสดงรายละเอยดคณลกษณะความเปน

พลเมองตามวถประชาธปไตย เนองจากเปนคาบงชระดบการแสดงพฤตกรรม ซงนกเรยนจะตองเปนผ

71

ประเมนความคดเหนของตนเกยวกบพฤตกรรมนน ๆ ในชองมาตราสวนประมาณคาทกาหนดไวใน

แบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยอยแลว

2.5.5 ควรจดเรยงลาดบความสาคญของขอความทใชในการศกษาคณลกษณะความเปน

พลเมองตามวถประชาธปไตยในแตละดานใหเปนไปตามความเหมาะสม

2.6 นาแบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยมา

ปรบปรงแกไขตามคาแนะนาของอาจารยทปรกษาวทยานพนธ ทาใหมขอคาถามคงเหลออยจานวน

76 ขอ

2.7 นาแบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย จานวน

76 ขอ ทปรบปรงแกไขตามคาแนะนาของอาจารยทปรกษาวทยานพนธแลวไปใหผเชยวชาญจานวน

3 คน ตรวจสอบความตรงเชงเนอหา ความสอดคลองของคณลกษณะทตองการศกษากบขอคาถาม

ความครอบคลมของคณลกษณะทตองการศกษาและความเปนปรนยของการใชภาษา โดยพจารณา

ความสอดคลองระหวางขอคาถามกบคณลกษณะทตองการวด (Item Objective Congruence :

IOC) โดยเกณฑในการคดเลอกขอคาถามทมคณภาพควรมดชนความสอดคลองมากกวาหรอเทากบ

0.5 จงจะถอวาขอคาถามนนสอดคลองกบโครงสรางและนยามทตองการวด โดยใหผเชยวชาญ

พจารณา ดงน

+1 หมายถง ขอคาถามสอดคลองกบคณลกษณะทตองการวด

0 หมายถง ไมแนใจวาขอคาถามสอดคลองกบคณลกษณะทตองการวด

-1 หมายถง แนใจวาขอคาถามไมสอดคลองกบคณลกษณะทตองการวด

ทงนผลทไดจากการตรวจหาคาดชนความสอดคลองทงฉบบของแบบสอบถาม (Index of

Item Objective Congruence: IOC) พบวา ขอคาถามท ใชในการศกษาคณลกษณะความเปน

พลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาแตละขอมคาดชนความสอดคลองอยระหวาง

0.67 – 1.00 ซงผานเกณฑทกาหนดทกขอ และสามารถสรปขอเสนอแนะเพมเตมของผ เชยวชาญได

ตามประเดนดงตอไปน

2.7.1 ควรพจารณาปรบหรอตดขอความทแสดงคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยในแตละดานทมเนอหาซาซอนกน

2.7.2 ควรปรบสานวนภาษาทใชในการสรางขอคาถามใหสอความหมายถงคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยในเชงพฤตกรรมใหมความชดเจนและครอบคลม ดงตารางท 6

72

ตารางท 6 แสดงขอคาถามกอนและหลงการปรบปรงขอคาถามตามคาแนะนาของผเชยวชาญ

ขอท ขอค าถาม รายละเอยดขอค าถาม

22 เดม ฉนใหอภยตอเพอนเมอเพอนสานกผด

ปรบแกไข ฉนใหอภยเมอเพอนสานกผดและแสดงการขอโทษ

26 เดม ฉนมาโรงเรยนทนเวลาเขารวมกจกรรมแถวเคารพธงชาต

ปรบแกไข ฉนมนสยตรงตอเวลา เชน มาทนเวลาเขาแถวเคารพธงชาต ไมเขาหองเรยนสาย

27 เดม ฉนใสใจปรบปรงและพฒนาตนเองตามคาสงสอนของครอยเสมอ

ปรบแกไข ฉนใสใจปรบปรงและพฒนาตนเองตามคาแนะนาของคร

29 เดม ฉนทางานทครมอบหมายเสรจทนเวลาทกาหนด

ปรบแกไข ฉนทางานทรบผดชอบเสรจทนเวลาทกาหนด

49 เดม ฉนไมสงเสยงดง หรอกระทาการใด ๆ อนเปนการรบกวนผอน

ปรบแกไข ฉนไมละเมดสทธของผอน หรอกระทาการใด ๆ อนเปนการรบกวนผอน

53 เดม ฉนอาสาทางานชวยเหลอสวนรวมโดยไมหวงผลตอบแทน

ปรบแกไข ฉนอาสาทางานชวยเหลอสวนรวม

57 เดม

ฉนใหสมภาษณหรอตอบแบบสอบถามทเกยวของกบการพฒนาคณภาพชวตความเปนอยของประชาชน

ปรบแกไข ฉนเตมใจใหขอมลอนเปนประโยชนตอการพฒนาคณภาพชวตของผคน

59 เดม ฉนตดตามขอมลขาวสารเกยวกบนโยบายตาง ๆ จากภาครฐ

ปรบแกไข ฉนสนใจตดตามขอมลขาวสารทประกาศจากหนวยงานภาครฐ

63 เดม

ฉนใสใจในการรบรขอมลขาวสารทเกยวของกบการบรหารกจการของประเทศในดานตาง ๆ

ปรบแกไข ฉนนาขอมลเกยวกบการบรหารกจการของประเทศมาวเคราะหเชอมโยงกบความไมเปนธรรมทเกดขนในสงคม

2.8 นาแบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของ

นกเรยนมธยมศกษาทปรบปรงแกไขตามคาแนะนาของผเชยวชาญ นามาวเคราะหความสอดคลอง

ระหวางคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยกบขอกระทงคาถามทใชในการวจย และ

นาเสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธอกครง ดงตารางท 7

73

ตารางท 7 ความสอดคลองระหวางคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยกบลกษณะพฤตกรรม

คณลกษณะ ความเปนพลเมอง

คณลกษณะบงช ลกษณะพฤตกรรม

1. ดานพลเมองทมความรบผดชอบ 1.1 ดานความรบผดชอบตอครอบครว

1. ออนนอมถอมตน มสมมา-คารวะตอสมาชกในครอบครว

1. ฉนสนทนากบสมาชกในครอบครวดวยถอยคาสภาพ

2. เคารพเชอฟง และปฏบตตามคาสงสอนของบดา มารดาหรอผปกครอง

2. ฉนเคารพเชอฟงคาสอนของบดา มารดา หรอผปกครอง 3. ฉนปฏบตตามคาสงสอนของบดามารดา หรอผปกครอง

3. ดแลชวยเหลอตนเองและคนในครอบครวตามความสามารถ

4. ฉนจดเกบภาชนะและกาจดขยะใหสะอาดเรยบรอยภายหลงการรบประทานอาหาร 5. ฉนชวยเหลองานตาง ๆ ภายในบาน เพอแบงเบาภาระซงกนและกนตามความสามารถของตน 6. ฉนใชจายอยางประหยดเพอชวย แบงเบาภาระคาใชจายของครอบครว 7. เมอสมาชกในครอบครวมอาการเจบปวย ฉนจะชวยดแลดวยความเตมใจ 8. เมอประสบปญหาใด ๆ กตาม ฉนพยายามคนหาสาเหตและแนวทางการแกไขปญหาดวยตนเองโดยไมยอทอตออปสรรค

4. ปฏบตงานทบดา มารดา หรอผปกครองมอบหมาย

9. ฉนทาหนาททไดรบมอบหมายจากบดา มารดาหรอผปกครองจนบรรลผลสาเรจ

5. รกษาเชดชชอเสยงของวงศตระกล และไมปฏบตตนในสงทอาจนาความเดอดรอนมาสตนเองและครอบครว

10. ฉนไมยงเกยวกบสงเสพตด เพอรกษาชอเสยงของวงศตระกล 11. ฉนประพฤตตนตามหลกศลธรรม เพอใหเกดความปกตตอตนเองและครอบครว

74

ตารางท 7 (ตอ)

คณลกษณะ ความเปนพลเมอง

คณลกษณะบงช ลกษณะพฤตกรรม

1.2 ดานความรบผดชอบตอเพอน

1. ใหคาแนะนาในสงทเปนประโยชนและชวยเหลอเพอนในทางทถกตองเหมาะสม

12. ฉนแนะนาใหเพอนทาการบานดวยตนเองแทนการใหเพอนลอกการบาน 13. ฉนชกชวนใหเพอนคนควา หาความรจากแหลงการเรยนรตาง ๆ 14. ฉนแนะนาใหเพอนปฏบตตามกฎระเบยบของโรงเรยน 15. ฉนตกเตอนเมอพบเหนเพอนกระทาสงทไมเหมาะสม

2. เคารพสทธของเพอน 16. ฉนไมสงเสยงดงรบกวนสมาธการเรยนของเพอน 17. ฉนขออนญาตกอนทจะนาสงของเครองใชของเพอนมาใช 18. ฉนไมนาสงของเครองใชของเพอนมาเปนของตนเอง 19. ฉนยนดรบฟงความคดเหนของเพอนเมอไดรบมอบหมายใหทางานกลมรวมกน 20. ฉนคานงถงแนวคดการเอาใจเขามาใสใจเรากอนทจะปฏบตสงใด ๆ ตอเพอน 21. ฉนใหความรวมมอในการทางานกลมและไมเอารดเอาเปรยบเพอน

3. ใหอภยเมอเพอนกระทาความผด

22. ฉนใหอภยเมอเพอนสานกผดและแสดงการขอโทษ

1.3 ดานความรบผดชอบตอโรงเรยน

1. ปฏบตตามกฎระเบยบของโรงเรยน

23. ฉนปฏบตตนตามกฎระเบยบขอบงคบของโรงเรยน 24. ฉนสวมเครองแบบนกเรยนถกตองตามกฎระเบยบของโรงเรยน

75

ตารางท 7 (ตอ)

คณลกษณะ ความเปนพลเมอง

คณลกษณะบงช ลกษณะพฤตกรรม

1. ปฏบตตามกฎระเบยบของโรงเรยน (ตอ)

26. ฉนมนสยตรงตอเวลา เชน มาทนเวลาเขาแถวเคารพธงชาต ไมเขาหองเรยนสาย

2. ใหความเคารพ และเชอฟงคาสอนของคร

27. ฉนใสใจปรบปรงและพฒนาตนเองตามคาแนะนาของคร

3. ตงใจศกษาเลาเรยน และทางานทครมอบหมาย

25. ฉนมาโรงเรยนสมาเสมอและไมขาดเรยนโดยไมมเหตจาเปน 28. ฉนเอาใสใจตอการเรยน 29. ฉนทางานทรบผดชอบเสรจทนเวลาทกาหนด 30. เมอฉนไมเขาใจบทเรยน ฉนจะพยายามแสวงหาแนวทางตาง ๆ เพอใหเกดการเรยนร

4. ชวยเหลองานโรงเรยนตามความสามารถ

31. ฉนชวยเหลองานโรงเรยนอยางเตมความสามารถ 32. ฉนสมครใจเขารวมปฏบตกจกรรมตาง ๆ ของโรงเรยน

5. ดแลเอาใจใสทรพยสนของโรงเรยนไมใหเสยหาย

33. ฉนปดอปกรณไฟฟาหรอกอกนาทถกเปดทงไวโดยไมจาเปน 34. ฉนไมทาลายหรอกระทาการใด ๆ ทกอใหเกดความเสยหายตอทรพยสนของโรงเรยน

1.4 ดานความรบผดชอบตอชมชน

1. มสวนรวมและรบผดชอบตอกจกรรมทางสงคม และรวมมอแกปญหาสงคมตามความสามารถ

35. ฉนอาสาสมครเขารวมกจกรรมทกอใหเกดประโยชนตอชมชน 36. ฉนกระตอรอรนทจะเขามามสวนรวมในการแกปญหาของชมชน 37. ฉนแจงผปกครองหรอเจาหนาททเกยวของใหทราบเมอพบเหนบคคลทม

76

ตารางท 7 (ตอ)

คณลกษณะ ความเปนพลเมอง

คณลกษณะบงช ลกษณะพฤตกรรม

พฤตกรรมเปนภย ตอชมชน

2. แบงปนสงของ ใหบรการและเสยสละโดยไมหวงผลตอบแทน

38. ฉนบรจาคเงนหรอสงของเพอชวยเหลอผทประสบปญหาในการดาเนนชวตหรอไดรบความเดอดรอนจากภยพบตธรรมชาต 39. ฉนใหความชวยเหลอผสงวยหรอผทออนแอกวาตนตามกาลงความสามารถ

3. มสวนรวมในการรกษา สาธารณสมบตของชมชน

40. ฉนทงขยะลงถงหรอบรเวณทจดเตรยมไวสาหรบทงขยะ 41. ฉนรกษาความสะอาดหองนาสาธารณะหลงเลกใชบรการ

4. อนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รคณคา ไมทาลายสงแวดลอมและใหความรวมมอใชผลตภณฑททาจากธรรมชาต

42. ฉนไมทาลายหรอกระทาการใด ๆ ทกอใหเกดความเสยหายตอสาธารณสมบตของชมชน 43. ฉนไมรบถงพลาสตกจากรานคาเมอซอสนคาจานวนนอยชน 44. ฉนหลกเลยงการใชบรรจภณฑทยอยสลายไดยาก เชน โฟม พลาสตก

1.5 ดานความรบผดชอบตอสงคม

1. ประพฤตตนใหถกตองตามกฎหมาย ระเบยบขอบงคบของสงคม

45. ฉนศกษาและปฏบตตามกฎระเบยบของสถานทตาง ๆ อยางเครงครด 46. ฉนเคารพและปฏบตตนตามกฎหมายของบานเมองอยางมวจารณญาณ 47. ฉนขามถนนบรเวณทางมาลาย สะพานลอย หรอบรเวณทมการจดเตรยมใหขามถนน

77

ตารางท 7 (ตอ)

คณลกษณะ ความเปนพลเมอง

คณลกษณะบงช ลกษณะพฤตกรรม

2. ตระหนกในหนาท รจกเคารพสทธซงกนและกน

48. ฉนปฏบตหนาทและรกษาสทธของตน 49. ฉนไมละเมดสทธของผอน หรอกระทาการใด ๆ อนเปนการรบกวนผอน 50. ฉนไมใชวาจาหรอแสดงกรยาในลกษณะกาวราวตอบคคลอน 51. ฉนเขาควตามลาดบเมอซอสนคาหรอใชบรการในสถานทตาง ๆ

3. คานงถงประโยชนสาธารณะมากกวาประโยชนสวนตน

52. ฉนใชบรการรถสาธารณะแทนรถยนตสวนบคคล เพอชวยลดปญหาการจราจร 53. ฉนอาสาทางานชวยเหลอสวนรวม

2. ดานพลเมองทม สวนรวม

1. มสวนรวมในการพฒนาชมชน หรอ เขารวมเปนสมาชกขององคกรชมชน

54. ฉนใชสทธลงคะแนนเสยงในกจกรรมเลอกตงคณะกรรมการสภานกเรยนของโรงเรยน 55. ฉนเสนอแนะความคดเหนตอการดาเนนนโยบายตาง ๆ ภายในโรงเรยนตอคณะคร ผบรหาร หรอคณะกรรมการสภานกเรยน 56. ฉนเขารวมเปนสมาชกหรอตดตามขอมลการดาเนนงานขององคกรทมงเนนพฒนาสงคม

2. มความรในกระบวนการทางานของรฐ

57. ฉนเตมใจใหขอมลอนเปนประโยชนตอการพฒนาคณภาพชวตของผคน 58. ฉนแสดงความคดเหนและ เขารวมในกจกรรมตาง ๆ ทมผลตอชวตความเปนอยของประชาชน 59. ฉนสนใจตดตามขอมลขาวสารทประกาศจากหนวยงานภาครฐ

78

ตารางท 7 (ตอ)

คณลกษณะ ความเปนพลเมอง

คณลกษณะบงช ลกษณะพฤตกรรม

3. บรหารจดการดแลใหชมชนไดรบการพฒนาดานเศรษฐกจ หรอรกษาสงแวดลอม

60. ฉนแจงขอมลขาวสารทไดรบจากภาครฐแกบคคลอน เพอใหเขามขอมลทชวยในการทาความเขาใจปญหา ทางเลอก โอกาส และแนวทางการอยรวมกนในสงคม 61. ฉนเขารวมกจกรรมการประชมทเกยวของกบการบรหารจดการในชมชน 62. ฉนเสนอแนะแนวทางแกไขปญหาในชมชนดวยวธการตาง ๆ

3. ดานพลเมองทมงเนนความ เปนธรรม

1. เอาใจใสตอกจการบานเมองในฐานะทตนเปนสวนหนงของสงคม

63. ฉนนาขอมลเกยวกบการบรหารกจการของประเทศมาวเคราะหเชอมโยงกบความไมเปนธรรมทเกดขนในสงคม

2. วพากษวจารณเกยวกบโครงสรางทางสงคม เศรษฐกจและการเมอง

64. ฉนสนทนาเกยวกบประเดนทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองกบบคคลตาง ๆ

3. พยายามสบคนเรองเกยวของกบความไมเปนธรรมทางสงคม

65. ฉนเอาใจใสตดตามและคนหาขอมลทเกยวของกบความไมเปนธรรมทางสงคม 66. เมอฉนหรอบคคลทรจกไมไดรบความเปนธรรม ฉนจะสบคนสาเหตของปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมทเกดขน

4. รจกตงคาถามตอระบบสงคมทเกดขน และแสวงหาแนวทางดาเนนการเพอใหเกดความเปนธรรมในสงคม

67. ฉนมสวนรวมในการคนหาแนวทางแกไขปญหาความไมเปนธรรมทางสงคม 68. ฉนตงประเดนคาถามเกยวกบเรองความไมเปนธรรมทางสงคมทเกดขนผานชองทาง สอสงคมออนไลน หรอชองทางอน ๆ ทสามารถทาได

79

ตารางท 7 (ตอ)

คณลกษณะ ความเปนพลเมอง

คณลกษณะบงช ลกษณะพฤตกรรม

69. ฉนตดตอกบเจาหนาทของรฐ ผนาชมชน หรอผมสวนเกยวของ เชน กานน ผใหญบาน ประธานชมชน เพอสอบถามปญหาความไมเปนธรรมทางสงคม

5. มความกลาหาญทางจรยธรรมในการเปลยนแปลงระบบและโครงสรางเมอพบความไมเปนธรรมในสงคม

70. ฉนเสนอแนะแนวทางในการบรหารจดการปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมในชมชน 71. ฉนเขารวมกจกรรมทเกยวของกบการรณรงคสรางความเปนธรรมใหเกดขนในสงคม 72. ฉนชวยเผยแพรขอมลความรหรอขาวสารทเกยวของกบเหตการณหรอสถานการณการสรางความเปนธรรมใหเกดขนในสงคม 73. เมอพบเหนผกระทาผดกฎหมาย ฉนจะแจงผปกครองหรอเจาหนาท ผมสวนเกยวของใหรบทราบ 74. ฉนยดมนหลกคณธรรมและจรยธรรมเปนแนวทางในการปฏบตตน 75. ฉนแนะนาผอนใหปฏบตตามกฎหมายหรอกระทาสงทถกตอง 76. ฉนจะปฏบตในสงทถกตอง ถงแมจะบคคลอนจะไมเหนดวยกตาม

80

2.9 นาแบบสอบถามไปทดลองใช (Try out) กบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ถง 6 จานวน

30 คน โดยแบงเปนนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนตน จานวน 15 คน และนกเรยนระดบมธยมศกษา

ตอนปลาย จานวน 15 คน ของโรงเรยนทสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1 และ

สานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 2 ทไมไดเปนกลมตวอยางทใชในการวจย

2.10 นาแบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของ

นกเรยนมธยมศกษาทไดจากการนาไปทดลองใชมาหาคาอานาจจาแนกรายขอ (Discrimination) โดย

การหาคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสนระหวางคะแนนรายขอกบคะแนนรวมทงฉบบทไมรวม

ค าขอ งข อน น (Corrected Item – total Correlation) แ ละว เค ราะห ห าค าค วาม เช อ ม น

(Reliability) ของแบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของ

นกเรยนมธยมศกษาโดยใชวธการหาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha

Coefficient) ซงกาหนดเกณฑการคดเลอกขอคาถามทมคาอานาจจาแนก (r) อยตงแต 0.20 – 0.80

และคาความเชอมนตงแต 0.80 ขนไป จงจะถอวาขอคาถามนนมคณภาพ และสามารถใชศกษา

คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาได ทงนพบวาขอคาถาม

ทงหมด 76 ขอ มคาอานาจจาแนกอยระหวาง 0.25 – 0.83 มคาความเชอมนทงฉบบเทากบ 0.97

(ดงรายละเอยดในภาคผนวกหนา 122) โดยมคาความเชอมนในรายดาน ดงน

ดานพลเมองทมความรบผดชอบ จานวนขอคาถาม 53 ขอ คาอานาจจาแนกอย

ระหวาง 0.25 - 0.74 คาความเชอมนเทากบ 0.95

ดานพลเมองทมสวนรวม จานวนขอคาถาม 9 ขอ คาอานาจจาแนกอยระหวาง 0.56 –

0.77 คาความเชอมนเทากบ 0.92

ดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม จานวนขอคาถาม 14 ขอ คาอานาจจาแนกอย

ระหวาง 0.45 – 0.83 คาความเชอมนเทากบ 0.94

2.11 นาแบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของ

นกเรยนมธยมศกษาทผานการตรวจสอบคณภาพแลวจดทาเปนฉบบสมบรณแลวนาไปเกบรวบรวม

ขอมลจากนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ตามโรงเรยนทเปนกลมตวอยางในการวจย

81

3. การเกบรวบรวมขอมล

การเกบรวบรวมขอมลในการวจยมรายละเอยดดงน 3.1 ผวจยตดตอทาหนงสอขอความอนเคราะหการเกบรวบรวมขอมลถงผบรหารโรงเรยนท

เปนกลมตวอยางในการวจยจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

3.2 ผวจยนาหนงสอขอความรวมมอในการเกบรวมรวมขอมลและแบบสอบถามไปยง

โรงเรยนทเปนกลมตวอยาง เพอสงถงผบรหารโรงเรยนโดยแจงวตถประสงคและขอความรวมมอในเกบ

รวบรวมขอมล

3.3 ผประสานงานในแตละโรงเรยนเปนผดาเนนการเกบรวบรวมขอมลใหและไดนดหมาย

เวลาประมาณ 3 สปดาหใหผวจยไปรบแบบสอบถามกลบคน

3.4 ผวจยไดรวบรวมแบบสอบถามทงหมดจากโรงเรยนทเปนกลมตวอยางทใชในการวจย

จากนนตรวจสอบความสมบรณของแบบสอบถามและดาเนนการสรปจานวนแบบสอบถามทไดรบการ

ตอบรบกลบมา ซงผวจยไดรบแบบสอบถามทมความสมบรณกลบคนมาจานวน 428 ฉบบ คดเปน

รอยละ 83.92 ของจานวนแบบสอบถามทงหมด

4. การวเคราะหขอมล

การวจยในครงน ผวจยไดวเคราะหขอมลดวยวธการดงน

4.1 การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย โดยใชการวเคราะหขอมล

ดวยโปรแกรมสถตสาเรจรป (SPSS 20 for Windows) เปนเครองมอสาหรบการวเคราะหขอมลเชง

ปรมาณ (Quantitative Analysis) โดยการหาค าเฉล ย (Mean) ค าส วน เบ ยงเบนมาตรฐาน

(Standard Deviation) และการวเคราะหเชงเนอหา (Content Analysis)

4.2 สถตทใชในการวเคราะหขอมล

4.2.1 สถต เชงพรรณนา (Descriptive Statistics) ไดแก คารอยละ (Percentage)

คาเฉลย (Mean) และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

4.2.2 การวเคราะห เชงเนอหา (Content Analysis) โดยเกบรวบรวมขอมลนามา

วเคราะห อธบาย แปลความหมายเพอนาไปสการเรยบเรยงขอมลอยางเปนระบบ และสรปขอคนพบ

เชอมโยงกบขอบเขตของเนอหาทใชในการศกษาวจยสาหรบการตอบวตถประสงค

82

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

การวจยเรอง การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา มวตถประสงคเพอศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาในดานพลเมองทมความรบผดชอบ ดานพลเมองทมสวนรวม และดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม ผวจยใชระเบยบวธวจยเชงบรรยายและใชวธการศกษาแบบสารวจ โดยใชแบบสอบถาม เรอง “คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา” เปนเครองมอในการสารวจเกบรวบรวมขอมลจากนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ปการศกษา 2561 ของโรงเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1 และสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 2 โดยผวจยไดดาเนนการสงแบบสอบถามจานวน 510 ฉบบ และไดรบแบบสอบถามทมความสมบรณกลบคนมาจานวน 428 ฉบบ คดเปนรอยละ 83.92 ของจานวนแบบสอบถามทงหมด

1. การน าเสนอผลการวเคราะหขอมล

ในการศกษาวจยครงน ผวจยขอเสนอผลการวเคราะหขอมลออกเปน 3 ตอน ดงตอไปน

ตอนท 1 สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา ตอนท 3 ความคดเหนเพมเตมเกยวกบสาเหตทนกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยอยในระดบนอย

2. ผลการวเคราะหขอมล

ตอนท 1 สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม

ผตอบแบบสอบถามเปนนกเรยนหญง จานวน 249 คน คดเปนรอยละ 58.2 นกเรยนชายจานวน 179 คน คดเปนรอยละ 41.5 และเมอพจารณาระดบชนทกาลงศกษาพบวา เปนนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ถง 6 จานวน 216 คน คดเปนรอยละ 50.5 และนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ถง 3 จานวน 212 คน คดเปนรอยละ 49.5 ดงตารางท 8

83

ตารางท 8 จานวน และคารอยละของนกเรยนมธยมศกษาจาแนกตามสถานภาพ

สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม จ านวน (n = 428) รอยละ

1. เพศ 1.1 ชาย 1.2 หญง

179 249

41.8 58.2

2. ระดบชนทกาลงศกษา 2.1 ชนมธยมศกษาปท 1 ถง 3 2.2 ชนมธยมศกษาปท 4 ถง 6

212 216

49.5 50.5

ตอนท 2 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

ผลการวเคราะหขอมลคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาจากผตอบแบบสอบถาม จานวน 428 คน โดยจาแนกตามคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยออกเปน 3 ดาน ไดแก 1) ดานพลเมองทมความรบผดชอบ 2) ดานพลเมองทม สวนรวม และ 3) ดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม ตามรายละเอยดในตารางท 9

ตารางท 9 คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา จาแนกตามรายดาน

คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย M S.D. ระดบ ล าดบ

ท ดานพลเมองทมความรบผดชอบ ดานความรบผดชอบตอตนเองและครอบครว 1. ฉนสนทนากบสมาชกในครอบครวดวยถอยคาสภาพ 2. ฉนเคารพเชอฟงคาสอนของบดา มารดา หรอผปกครอง 3. ฉนปฏบตตามคาสงสอนของบดา มารดา หรอผปกครอง 4. ฉนจดเกบภาชนะและกาจดขยะใหสะอาดเรยบรอยภายหลงการรบประทานอาหาร 5. ฉนชวยเหลองานตาง ๆ ภายในบาน เพอแบงเบาภาระซงกนและกนตามความสามารถของตน 6. ฉนใชจายอยางประหยดเพอชวยแบงเบาภาระคาใชจายของครอบครว 7. เมอสมาชกในครอบครวมอาการเจบปวย ฉนจะชวยดแลดวยความเตมใจ

3.17 3.24 3.21 3.30 3.19 3.21

3.12

2.96

3.39

0.74 0.70 0.66 0.64 0.68 0.78

0.72

0.74

0.70

มาก มาก มาก มาก มาก มาก

มาก

มาก

มาก

1 (2) 6 4 7 6 8

10 2

84

ตารางท 9 (ตอ)

คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย M S.D. ระดบ ล าดบ

ท 8. เมอประสบปญหาใด ๆ กตาม ฉนพยายามคนหาสาเหตและ แนวทางการแกไขปญหาดวยตนเองโดยไมยอทอตออปสรรค 9. ฉนทาหนาททไดรบมอบหมายจากบดา มารดา หรอผปกครองจนบรรลผลสาเรจ 10. ฉนไมยงเกยวกบสงเสพตดเพอรกษาชอเสยงของวงศตระกล 11. ฉนประพฤตตนตามหลกคณธรรมและจรยธรรม เพอใหเกดความปกตสขตอตนเองและครอบครว ดานความรบผดชอบตอเพอน 12. ฉนแนะนาใหเพอนทาการบานดวยตนเองแทนการใหเพอนลอกการบาน 13. ฉนชกชวนใหเพอนคนควาหาความรจากแหลงการเรยนรตาง ๆ 14. ฉนแนะนาใหเพอนปฏบตตามกฎระเบยบของโรงเรยน 15. ฉนตกเตอนเมอพบเหนเพอนกระทาสงทไมเหมาะสม 16. ฉนไมสงเสยงดงรบกวนสมาธการเรยนของเพอน 17. ฉนขออนญาตกอนทจะนาสงของเครองใชของเพอนมาใช 18. ฉนไมนาสงของเครองใชของเพอนมาเปนของตนเอง 19. ฉนยนดรบฟงความคดเหนของเพอนเมอไดรบมอบหมายใหทางานกลมรวมกน

20. ฉนคานงถงแนวคดการเอาใจเขามาใสใจเรากอนทจะปฏบต สงใด ๆ ตอเพอน 21. ฉนใหความรวมมอในการทางานกลมและไมเอารดเอาเปรยบเพอน 22. ฉนใหอภยเมอเพอนสานกผดและแสดงการขอโทษ ดานความรบผดชอบตอโรงเรยน 23. ฉนปฏบตตนตามกฎระเบยบขอบงคบของโรงเรยน 24. ฉนแตงเครองแบบนกเรยนถกตองตามกฎระเบยบของโรงเรยน 25. ฉนมาโรงเรยนสมาเสมอและไมขาดเรยนโดยไมมเหตจาเปน 26. ฉนมนสยตรงตอเวลา เชน มาทนเวลาเขาแถวเคารพธงชาต ไมเขาหองเรยนสาย 27. ฉนใสใจปรบปรงและพฒนาตนเองอยเสมอ 28. ฉนเอาใจใสตอการเรยน

3.04

3.22

3.68 3.36

3.14 2.65

2.78 2.90 3.09 2.95 3.23 3.39 3.46

3.33

3.34

3.39 3.18 3.14 3.28 3.50 3.19

3.19 3.07

0.76

0.70

0.67 0.68

0.75 0.84

0.78 0.81 0.73 0.83 0.74 0.79 0.67

0.67

0.66

0.69 0.75 0.78 0.78 0.71 0.82

0.67 0.66

มาก

มาก

มากทสด มาก

มาก มาก

มาก มาก มาก มาก มาก มาก มาก

มาก

มาก

มาก มาก มาก มาก มาก มาก

มาก มาก

9 5 1 3

(4) 10 9 8 6 7 5 2 1

4 3 2

(3) 6 4 1 5 5 8

85

ตารางท 9 (ตอ)

คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย M S.D. ระดบ ล าดบ

ท 29. ฉนทางานทรบผดชอบเสรจทนเวลาทกาหนด 30. เมอฉนไมเขาใจบทเรยน ฉนจะพยายามแสวงหาแนวทางตาง ๆ เพอใหเกดการเรยนร 31. ฉนชวยเหลองานโรงเรยนอยางเตมความสามารถ 32. ฉนสมครใจเขารวมปฏบตกจกรรมตาง ๆ ของโรงเรยน 33. ฉนปดอปกรณไฟฟาหรอกอกนาทถกเปดทงไวโดยไมจาเปน 34. ฉนไมทาลายหรอกระทาการใด ๆ ทกอใหเกดความเสยหายตอทรพยสนของโรงเรยน ดานความรบผดชอบตอชมชน 35. ฉนอาสาสมครเขารวมกจกรรมทกอใหเกดประโยชนตอชมชน 36. ฉนกระตอรอรนทจะเขามามสวนรวมในการแกปญหาของชมชน 37. ฉนแจงผปกครองหรอเจาหนาททเกยวของใหทราบเมอพบเหนบคคลทมพฤตกรรมเปนภยตอชมชน 38. ฉนบรจาคเงนหรอสงของเพอชวยเหลอผทประสบปญหาในการดาเนนชวตหรอไดรบความเดอดรอนจากภยพบตธรรมชาต 39. ฉนใหความชวยเหลอผสงวยหรอผทออนแอกวาตนตามกาลงความสามารถ 40. ฉนทงขยะลงถงหรอบรเวณทจดเตรยมไวสาหรบทงขยะ 41. ฉนรกษาความสะอาดหองนาสาธารณะหลงเลกใชบรการ 42. ฉนไมทาลายหรอกระทาการใด ๆ ทกอใหเกดความเสยหายตอ สาธารณสมบตของชมชน 43. ฉนไมรบถงพลาสตกจากรานคาเมอซอสนคาจานวนนอยชน 44. ฉนหลกเลยงการใชบรรจภณฑทยอยสลายไดยาก เชน โฟม พลาสตก ดานความรบผดชอบตอสงคม 45. ฉนศกษาและปฏบตตามกฎระเบยบของสถานทตาง ๆ อยางเครงครด 46. ฉนเคารพและปฏบตตนตามกฎหมายของบานเมอง 47. ฉนขามถนนบรเวณทางมาลาย สะพานลอย หรอบรเวณทมการจดเตรยมใหขามถนน

2.91 2.95

3.08 3.02 3.39 3.44

3.06 2.89 2.81 2.99

2.95

3.21

3.41 3.38 3.49

2.78 2.70

3.25 3.21

3.30 3.29

0.74 0.74

0.79 0.80 0.78 0.72

0.79 0.81 0.82 0.84

0.78

0.74

0.71 0.74 0.68

0.93 0.88

0.72 0.68

0.65 0.74

มาก มาก

มาก มาก มาก มาก

มาก มาก มาก มาก

มาก

มาก

มาก มาก มาก

มาก มาก

มาก มาก

มาก มาก

11 10 7 9 3 2

(5) 7 8 5 6 4 2 3 1 9 10

(1) 6 4 5

86

ตารางท 9 (ตอ)

คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย M S.D. ระดบ ล าดบ

ท 48. ฉนปฏบตตามหนาทและรกษาสทธของตน 49. ฉนไมละเมดสทธของผอน หรอกระทาการใด ๆ อนเปนการ รบกวนผอน 50. ฉนไมใชวาจาหรอแสดงกรยาในลกษณะกาวราวตอบคคลอน 51. ฉนเขาควตามลาดบเมอซอสนคาหรอใชบรการในสถานทตาง ๆ 52. ฉนใชบรการรถสาธารณะแทนรถยนตสวนบคคล เพอชวยลดปญหาการจราจร 53. ฉนอาสาทางานชวยเหลอสวนรวม ดานพลเมองทมสวนรวม 54. ฉนใชสทธลงคะแนนเสยงในกจกรรมเลอกตงคณะกรรมการนกเรยนของโรงเรยน

55. ฉนเสนอแนะความคดเหนตอการดาเนนนโยบายตาง ๆ ภายในโรงเรยนตอคณะคร ผบรหาร หรอคณะกรรมการสภานกเรยน 56. ฉนเขารวมเปนสมาชกหรอตดตามขอมลการดาเนนงานขององคกรทมงเนนพฒนาสงคม

57. ฉนเตมใจใหขอมลอนเปนประโยชนตอการพฒนาคณภาพชวตของผคน 58. ฉนแสดงความคดเหนและเขารวมในกจกรรมตาง ๆ ทมผลตอชวตความเปนอยของประชาชน 59. ฉนสนใจตดตามขอมลขาวสารทประกาศจากหนวยงานภาครฐ 60. ฉนแจงขอมลขาวสารทไดรบจากภาครฐแกบคคลอน เพอใหเขามขอมลทชวยในการทาความเขาใจปญหา ทางเลอก โอกาส และแนวทางการอยรวมกนในสงคม 61. ฉนเขารวมกจกรรมการประชมทเกยวของกบการบรหารจดการในชมชน 62. ฉนเสนอแนวทางแกไขปญหาในชมชนดวยวธการตาง ๆ ดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม 63. ฉนนาขอมลเกยวกบการบรหารกจการของประเทศมาวเคราะหเชอมโยงกบความไมเปนธรรมทเกดขนในสงคม

3.36 3.33

3.15 3.45 3.13

3.01 2.83 3.42

2.69

2.67

3.05

2.86

2.78 2.77

2.67

2.57 2.74 2.67

0.68 0.71

0.69 0.80 0.75

0.74 0.85 0.74

0.93

0.86

0.76

0.84

0.83 0.84

0.92

0.93 0.88 0.86

มาก มาก

มาก มาก มาก

มาก มาก มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก มาก

มาก

มาก มาก มาก

2 3 7 1 8 9 2 1 6 7 2 3 4 5 7 8 3 7

87

ตารางท 9 (ตอ)

คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย M S.D. ระดบ ล าดบ

ท 64. ฉนสนทนาเกยวกบประเดนทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองกบบคคลตาง ๆ 65. ฉนเอาใจใสตดตามและคนหาขอมลทเกยวของกบความไมเปนธรรมทางสงคม 66. เมอฉนหรอบคคลทรจกไมไดรบความเปนธรรม ฉนจะสบคนสาเหตของปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมทเกดขน 67. ฉนมสวนรวมในการสบคนแนวทางแกไขปญหาความไมเปนธรรมทางสงคม 68. ฉนตงประเดนคาถามเกยวกบเรองความไมเปนธรรมทางสงคมทเกดขนตอบคคลทมสวนเกยวผานชองทางสอสงคมออนไลน หรอชองทางอน ๆ ทสามารถทาได 69. ฉนตดตอกบเจาหนาทของรฐ ผนาชมชน หรอผมสวนเกยวของ เชน กานน ผใหญบาน ประธานชมชน เพอสอบถามปญหาความไมเปนธรรมทางสงคม 70. ฉนเสนอแนะแนวทางในการบรหารจดการปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมในชมชน 71. ฉนเขารวมกจกรรมทเกยวของกบการรณรงคสรางความเปนธรรมใหเกดขนในสงคม 72. ฉนชวยเผยแพรขอมลความรหรอขาวสารทเกยวของกบเหตการณหรอสถานการณการสรางความเปนธรรมใหเกดขนในสงคม 73. เมอพบเหนผกระทาผดกฎหมาย ฉนจะแจงผปกครองหรอเจาหนาทผมสวนเกยวของใหรบทราบ 74. ฉนยดมนหลกคณธรรมและจรยธรรมเปนแนวทางในการปฏบตตน

75. ฉนแนะนาผอนใหปฏบตตามกฎหมายหรอกระทาสงทถกตอง 76. ฉนจะปฏบตในสงทถกตอง ถงแมบคคลอนจะไมเหนดวยกตาม

2.57

2.77

2.82

2.58

2.66

2.33

2.40

2.63

2.62

2.87

3.17 3.09 3.18

0.90

0.87

0.86

0.90

0.94

1.01

0.93

0.91

0.93

0.88

0.80 0.80 0.81

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

นอย

นอย

มาก

มาก

มาก

มาก มาก มาก

12 6 5

11 8

14

13 9

10 4 2 3 1

ภาพรวม 2.91 0.82 มาก

จากตารางท 9 พบวา น กเรยนมธยมศกษาม คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยโดยภาพรวมอยในระดบมาก และเมอพจารณาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยในรายดานพบวาอยในระดบมากทกดาน โดยเรยงลาดบจากมากไปนอย ไดแก ดาน

88

พลเมองทมความรบผดชอบ ดานพลเมองทมสวนรวม และดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม ตามลาดบ สามารถสรปคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาออกเปน 3 ดาน ดงตอไปน

1. คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมความรบผดชอบ นกเรยนสวนใหญมอยในระดบมาก ยกเวนพฤตกรรมฉนไมยงเกยวกบสงเสพตดเพอรกษาชอเสยงของวงศตระกล นกเรยนมคณลกษณะอยในระดบมากทสด ทงนสามารถจาแนกองคประกอบยอยทเกยวกบคณลกษณะดานพลเมองทมความรบผดชอบออกเปน 5 ดาน โดยเรยงตามลาดบจากมากไปนอย ไดแก

1.1 ดานความรบผดชอบตอสงคม พฤตกรรมทมคาเฉลยสงสดสามลาดบแรก คอ ฉนเขาควตามลาดบเมอซอสนคาหรอใชบรการในสถานทตาง ๆ ฉนปฏบตตามหนาทและรกษาสทธของตน และฉนไมละเมดสทธของผอน หรอกระทาการใด ๆ อนเปนการรบกวนผอน ตามลาดบ

1.2 ดานความรบผดชอบตอตนเองและครอบครว พฤตกรรมทมคาเฉลยสงสดสามลาดบแรก คอ ฉนไมยงเกยวกบสงเสพตด เพอรกษาชอเสยงของวงศตระกล เมอสมาชกในครอบครวมอาการเจบปวยฉนจะชวยดแลดวยความเตมใจ และฉนประพฤตตนตามหลกคณธรรมและจรยธรรม เพอใหเกดความปกตสขตอตนเองและครอบครว ตามลาดบ

1.3 ดานความรบผดชอบตอโรงเรยน พฤตกรรมทมคาเฉลยสงสดสามลาดบแรก คอ ฉนมาโรงเรยนสมาเสมอและไมขาดเรยนโดยไมมเหตจาเปน ฉนไมทาลายหรอกระทาการใด ๆ ทกอใหเกดความเสยหายตอทรพยสนของโรงเรยน และฉนปดอปกรณไฟฟาหรอกอกนาทถกเปดทงไวโดยไมจาเปน ตามลาดบ

1.4 ดานความรบผดชอบตอเพอน พฤตกรรมทมคาเฉลยสงสดสามลาดบแรก คอ ฉนยนดรบฟงความคดเหนของเพอนเมอไดรบมอบหมายใหทางานกลมรวมกน ฉนไมนาสงของเครองใชของเพอนมาเปนของตนเอง และฉนใหอภยเมอเพอนสานกผดและแสดงการขอโทษ (ลาดบท 2 มคาเฉลยเทากน) และฉนใหความรวมมอในการทางานกลมและไมเอารดเอาเปรยบเพอน ตามลาดบ

1.5 ดานความรบผดชอบตอชมชน พฤตกรรมทมคาเฉลยสงสดสามลาดบแรก คอ ฉนไมทาลายหรอกระทาการใด ๆ ทกอใหเกดความเสยหายตอสาธารณสมบตของชมชน ฉนทงขยะลงถงหรอบรเวณทจดเตรยมไวสาหรบทงขยะ และฉนรกษาความสะอาดหองนาสาธารณะหลงเลกใชบรการ ตามลาดบ

89

2. คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมสวนรวม นกเรยน สวนใหญมคณลกษณะอยในระดบมาก โดยพฤตกรรมทมคาเฉลยสงสดสามลาดบแรก คอ ฉนใชสทธลงคะแนนเสยงในกจกรรมเลอกตงคณะกรรมการนกเรยนของโรงเรยน ฉนเตมใจใหขอมลอนเปนประโยชนตอการพฒนาคณภาพชวตของผคน และฉนแสดงความคดเหนและเขารวมในกจกรรมตาง ๆ ทมผลตอชวตความเปนอยของประชาชน ตามลาดบ

3. คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม นกเรยนสวนใหญมคณลกษณะอยในระดบมาก โดยพฤตกรรมทมคาเฉลยสงสดสามลาดบแรก คอ ฉนจะปฏบตในสงทถกตองถงแมบคคลอนจะไมเหนดวยกตาม ฉนยดมนหลกคณธรรมและจรยธรรมเปนแนวทางในการปฏบตตน และฉนแนะนาผ อนใหปฏบตตามกฎหมายหรอกระทาสงทถกตอง ตามลาดบ และมจานวน 2 พฤตกรรมทปรากฏอยในระดบนอย ไดแก ฉนตดตอกบเจาหนาทของรฐ ผนาชมชน หรอผมสวนเกยวของ เชน กานน ผใหญบาน ประธานชมชน เพอสอบถามปญหาความไมเปนธรรมทางสงคม และฉนเสนอแนะแนวทางในการบรหารจดการปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมในชมชน

ตอนท 3 ความคดเหนเกยวกบสาเหตทนกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยอยในระดบนอย

เหตผลทนกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะอยในระดบนอย จานวน 2 พฤตกรรม ไดแก

1) ฉนตดตอกบเจาหนาทของรฐ ผนาชมชน หรอผมสวนเกยวของ เชน กานน ผใหญบาน ประธาน

ชมชน เพอสอบถามปญหาความไมเปนธรรมทางสงคม และ 2) ฉนเสนอแนะแนวทางในการบรหาร

จดการปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมในชมชน ดงตารางท 10

ตารางท 10 แสดงจานวน คารอยละของเหตผลทนกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะอยในระดบนอย รายการ จ านวน รอยละ

1. ฉนตดตอกบเจาหนาทของรฐ ผนาชมชน หรอผมสวนเกยวของ เชน กานน ผใหญบาน ประธานชมชน เพอสอบถามปญหาความไมเปนธรรมทางสงคม สาเหตทนกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะอยในระดบนอย 1) เขาใจวาเปนเรองของผใหญ

(n = 393)

179

45.55

90

ตารางท 10 (ตอ)

รายการ จ านวน รอยละ 2) ไมเหนถงความสาคญทมตอตนเอง 3) เปนเรองทยงยากเกนไปสาหรบเดก 4) ไมมเวลามากพอทจะใหความสนใจ 5) ไมกลาหาญพอทจะซกถาม 6) ไมทราบวธทจะตดตอบคคลดงกลาว 7) ผใหญอาจไมรบฟง เมอตนแสดงความคดเหน 8) ใหผปกครองดาเนนการใหแทน

87 47 33 19 17 6 5

22.14 11.96 8.39 4.83 4.33 1.53 1.27

2. ฉนเสนอแนะแนวทางในการบรหารจดการปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมในชมชน สาเหตทนกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะอยในระดบนอย 1) ไมมความรเพยงพอทจะเสนอแนะ 2) ขาดโอกาสเขารวมกจกรรมในชมชน 3) คดวาเปนเรองทไมเกยวของกบเดก ไมใชหนาทของตน 4) ไมทราบวาตองเสนอแนะแนวทางกบบคคลหรอหนวยงานใด

(n = 234)

114 67 40 13

48.72 28.63 17.09 5.56

จากตารางท 10 แสดงถงเหตผลทนกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะอยในระดบนอย จานวน 2 พฤตกรรม ไดแก ฉนตดตอกบเจาหนาทของรฐ ผนาชมชน หรอผมสวนเกยวของ เชน กานน ผใหญบาน ประธานชมชน เพอสอบถามปญหาความไมเปนธรรมทางสงคม โดยเรยงลาดบเหตผลจากมากไปนอย ไดแก คดวาเปนเรองของผใหญ คดเปนรอยละ 45.55 ไมเหนวามความสาคญกบตนเอง คดเปนรอยละ 22.14 และเปนเรองยงยากสาหรบเดก คดเปนรอยละ 11.96 ตามลาดบ และฉนเสนอแนะแนวทางในการบรหารจดการปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมในชมชน โดยเรยงตามลาดบเหตผลจากมากไปนอย ไดแก ไมมความรเพยงพอทจะเสนอแนะ คดเปนรอยละ 48.72 ขาดโอกาสเขารวมกจกรรมในชมชน คดเปนรอยละ 28.63 และคดวาเปนเรองทไมเกยวของกบเดก ไมใชหนาทของตน คดเปนรอยละ 17.09 ตามลาดบ

91

ทงน นกเรยนไดใหเหตผลทตนมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยในดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรมอยในระดบนอยวา ตนเองไมมประสบการณ ไมเหนถงความสาคญของการตดตามขอมลขาวสารจากภาครฐ ไมสามารถเรยกรองความเปนธรรม ขาดโอกาสในการเขาถงการทางานของภาครฐ ไมมความกลาหาญและเกรงกลวปญหาทอาจเกดขนกบตนเอง ดงตวอยางเหตผลทไดแสดงไวในแบบสอบถามดงตอไปน

“ฉนคดวาขอเสนอแนะของฉนไมดเทาทควร และฉนยงไมมประสบการณมากพอทจะแสดงความคดเหน จงเปนเรองยากสาหรบฉน” นกเรยนคนท 1

“ฉนไมไดสนใจขาวสารจากภาครฐเทาทควรและ ไมไดแจงใหผอนทราบดวย เพราะตนเองมความรแคพนฐาน ทควรร เนอหาบางสวนไมไดมความสาคญกบตนมากขนาดนน”

นกเรยนคนท 2 “ผใหญมกจะไมรบฟงเสยงของเดกในการ

แกปญหา พวกเราเปนเดกเปนเพยงเสยงเลก ๆ จงทาให

ไมสามารถเรยกรองความเปนธรรมได”

นกเรยนคนท 3

“ฉนไมสามารถชวยเผยแพรขอมลความรเกยวกบ

การสรางความเปนธรรมในสงคมได เนองจากมความรไมมากพอ”

นกเรยนคนท 4

“ฉนไมมโอกาสและไมกลาทจะตดตอเจาหนาท

หรอผมสวนเกยวของใด ๆ เพราะประเทศไทยยงใชระบบ

อาวโสจงมความเกรงกลวการพดหรอกระทาอะไรผดพลาดไป”

นกเรยนคนท 5

“ฉนยงเดกเกนไป การตดตอกบเจาหนาทรฐเปนเรอง

ทยงไมสะดวกเทากบใหผปกครองตดตอให อกทงยงไมมความ

กลาหาญมากพอ และเกรงกลวปญหาทจะตามมา”

นกเรยนคนท 6

92

บทท 5

สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเรอง การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา เปนการวจยเชงบรรยายและใชวธการศกษาแบบสารวจ มวตถประสงคเพอศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาในดานพลเมองทมความรบผดชอบ ดานพลเมองทมสวนรวม และดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม โดยกลมตวอยางทใชในการวจยเปนนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ถง 6 ของโรงเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1 และสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 2 จานวน 428 คน ไดมาโดยวธการสมแบบหลายขนตอน (Multi-Stage Random Sampling) ดงน 1) สมตวอยางประชากรโรงเรยน ไดจานวนประชากรโรงเรยนทงสน 17 โรงเรยน 2) สมตวอยางประชากรนกเรยน ไดประชากรนกเรยน จานวน 510 คน แบงออกเปนนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนตน จานวน 15 คน และนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลาย จานวน 15 คน ทงน การวจยในครงนจะตองใชกลมตวอยางนอยทสดจานวน 400 คน และเพอใหอตราการตอบกลบเปนไปตามการคานวณกลมตวอยาง ผวจยจงไดสงแบบสอบถามไปจานวน 510 ฉบบ และไดตอบกลบคนมาจานวน 428 ฉบบ

เครองมอท ใชในการวจย ไดแก แบบสอบถามคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา จานวน 1 ฉบบ เปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) 4 ระดบ จานวน 76 ขอ ประกอบดวย 3 ดาน คอ ดานพลเมองทมความรบผดชอบ ดานพลเมองทมสวนรวม และดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม มคาดชนความสอดคลอง (IOC) เทากบ 0.85 มคาอานาจจาแนก (r) อยระหวาง 0.20 – 0.80 มระดบทจาแนกไดด และมคาความเชอมน (Reliability) เทากบ 0.97 มระดบความเชอมนสง สาหรบการวเคราะหขอมลดาเนนการโดยใชการวเคราะหคารอยละ (Percentage) คาเฉลย (M) และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) สามารถสรปผลการวจยไดดงตอไปน

1. สรปผลการวจย

การวจยเรอง การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา สามารถสรปผลการวจย ดงน

93

1.1 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

นกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยโดย ภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ทกดานมคาเฉลยอยในระดบมาก เรยงตามลาดบ ไดแก ดานพลเมองทมความรบผดชอบ ดานพลเมองทมสวนรวม และดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม โดยในแตละดานมรายละเอยดดงน

1.1.1 นกเรยนมคณลกษณะดานพลเมองทมความรบผดชอบโดยสวนใหญอยในระดบมาก ยกเวนพฤตกรรมฉนไมยงเกยวกบสงเสพตด เพอรกษาชอเสยงของวงศตระกล นกเรยนมอยในระดบมากทสด

1.1.2 นกเรยนมคณลกษณะดานพลเมองทมสวนรวมในอย ในระดบมากทกคณลกษณะ โดยพฤตกรรมทมคาเฉลยสงสด คอ ฉนใชสทธลงคะแนนเสยงในกจกรรมเลอกตงคณะกรรมการนกเรยนของโรงเรยน

1.1.3 นกเรยนมคณลกษณะดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรมโดยสวนใหญอยในระดบมาก โดยพฤตกรรมทมคาเฉลยสงสด คอ ฉนจะปฏบตในสงทถกตอง ถงแมบคคลอนจะไมเหนดวยกตาม ยกเวนฉนตดตอกบเจาหนาทของรฐ ผนาชมชน หรอผมสวนเกยวของ เชน กานน ผใหญบาน ประธานชมชน เพอสอบถามปญหาความไมเปนธรรมทางสงคม และฉนเสนอแนะแนวทางในการบรหารจดการปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมในชมชน นกเรยนมอยในระดบนอย

1.2 ความคดเหนเกยวกบสาเหตทนกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยอยในระดบนอย

นกเรยนมธยมศกษาไดแสดงเหตผลทตนมคณลกษณะอยในระดบนอย ดงน

1.2.1 พฤตกรรมฉนตดตอกบเจาหนาทของรฐ ผนาชมชน หรอผมสวนเกยวของ เชน กานน ผใหญบาน ประธานชมชน เพอสอบถามปญหาความไมเปนธรรมทางสงคม เหตผลสาคญ คอ เขาใจวาเปนเรองของผใหญ ไมเหนถงความสาคญทมตอตนเอง และเปนเรองทยงยากเกนไปสาหรบเดก

1.2.2 พฤตกรรมฉนเสนอแนะแนวทางในการบรหารจดการปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมในชมชน เหตผลสาคญ คอ ไมมความรเพยงพอทจะเสนอแนะ ขาดโอกาสเขารวมกจกรรมในชมชน และคดวาเปนเรองทไมเกยวของกบเดก ไมใชหนาทของตน

94

2. อภปรายผลการวจย

ผลของการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา พบวา นกเรยนมธยมศกษารบรวาตนมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยโดย ภาพรวมอยในระดบมาก ทงน เนองมาจากการจดการศกษาของประเทศไทยไดกาหนดรปแบบการจดการศกษาทมความสอดคลองกบการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ดงทพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และแกไขเพมเตมฉบบท 2 พ.ศ. 2545 ไดกาหนดความมงหมายและหลกการของการจดการศกษาวา ในกระบวนการเรยนรตองมงปลกฝงจตสานกทถกตองเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข รจกรกษาและสงเสรมสทธ หนาท เสรภาพ ความเสมอภาค และศกดศรความเปนมนษย มความภาคภมใจในความเปนไทย รจกรกษาผลประโยชนสวนรวมของประเทศชาต รวมทงสงเสรมศาสนา ศลปะ วฒนธรรมของชาต การกฬา ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทย และความรอนเปนสากล ตลอดจนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มความสามารถในการประกอบอาชพ รจกพงตนเอง มความคดรเรมสรางสรรค ใฝร และเรยนรดวยตนเองอยางตอเนอง (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2542) นกเรยนจงไดรบการปลกฝงคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย และรบรถงวธการประพฤตปฏบตเมออยรวมกบผอนในสงคม สอดคลองกบงานวจยของวสนต พรพทธพงศ และคณะ (2558) ทพบวา ระดบการรบรหนาทพลเมองของเยาวชนในพนทกรงเทพมหานครในดานสงคม ดานเศรษฐกจ ดานการเมองการปกครอง และดานคณลกษณะพนฐานของพลเมองดโดยรวมอยในระดบมากทกดาน และเปนไปตามงานวจยของประภสสร ไพบลยฐตพรชย (2553) ทพบวา นกเรยนระดบ ปวช.1-3 มความเปนพลเมองดอยในระดบสง

ทงนสามารถอภปรายคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาในรายดานไดดงตอไปน

2.1 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมความรบผดชอบ

คณลกษณะดานพลเมองทมความรบผดชอบตามการรบรของนกเรยนมธยมศกษาทอย

ในระดบมากเปนลาดบทหนง ซงอาจเปนผลมาจากกระบวนการหลอหลอมจากสถาบนทางสงคม อาท

สถาบนการศกษา ตามทสนนท พรหมประกอบ (2546: 17) ไดกลาวไววา โรงเรยนเปนสถาบนการศกษา

ทใหเดกไดมโอกาสเรยนรวชาการตาง ๆ อยางเปนทางการ และไดพบปะเขารวมกลมกบเพอนหรอกลม

คนตาง ๆ ตลอดจนการไดรบการฝกฝนทกษะชวตและความรบผดชอบตอตนเองและสงคม โรงเรยนจง

เปนสวนหนงในการปลกฝงความรบผดชอบใหกบเดก เพอใหประสบการณทเกดขนนนมผลตอการ

พฒนาตนใหเปนผมทศนคต คานยม พฤตกรรมทรบผดชอบและไมขดตอกฎระเบยบของสงคม และ

95

สอดคลองงานวจยของสวรรณ มทองคา และคณะ (2551: 135) ทพบวา โรงเรยนสวนใหญไดดาเนนการ

พฒนาคณธรรมจรยธรรมของนกเรยนโดยนาคณธรรม จรยธรรมมากาหนดเปนวสยทศนของโรงเรยน

มการกาหนดมาตรการในการปลกฝงจรยธรรมดานความรบผดชอบโรงเรยนดวยการกาหนดกฎ ระเบยบ

ขอบงคบของโรงเรยน สงเสรมใหครจดกจกรรมการเรยนรโดยสอดแทรกคณธรรม จรยธรรมในการเรยน

การสอน จดกจกรรมพฒนาความรบผดชอบตามบรบทของโรงเรยน ตลอดจนประสานความรวมมอจาก

ผปกครองใหเขามามสวนรวมในการพฒนาความรบผดชอบของนกเรยน ดวยเหตน นกเรยนจงมการรบร

วาตนมคณลกษณะดานพลเมองทมความรบผดชอบในระดบมาก โดยเฉพาะอยางยงพฤตกรรมฉนปฏบต

ตามหนาท และรกษาสทธของตน และฉนไมละเมดสทธของผอน หรอกระทาการใด ๆ อนเปนการ

รบกวนผอน ซงถอเปนคณสมบตสาคญของคนในสงคมทเปนประชาธปไตย อนจะสงผลทาใหสมาชกใน

สงคมสามารถอยรวมกนไดอยางมความสข สอดคลองกบงานวจยของสมพงษ จตระดบ สองควาทน

(2547) ทพบวา การทแตละบคคลจะมชวตอยในสงคมไดอยางมความสขและประสบความสาเรจไดนน

จะตองมคณลกษณะของการรจกสทธหนาท ความรบผดชอบ และมจตสานกสาธารณะในการเมอง

ระบอบประชาธปไตย และเปนไปตามลาดบขนพฒนาการของ Havighurst, 1972 อางถงใน สรางค

โควตระกล (2556: 92-93) ทกลาววา วยรนในชวงอาย 12 - 18 ป จะมการพฒนาทกษะทางเชาวน

ปญญาและความคดรวบยอดตาง ๆ ทจาเปนสาหรบการเปนสมาชกของชมชนทมสมรรถภาพ และม

ความตองการทจะแสดงพฤตกรรมทมความรบผดชอบตอสงคม

ในสวนพฤตกรรมฉนไมยงเกยวกบสงเสพตดเพอรกษาชอเสยงของวงศตระกล นกเรยนมคาเฉลยสงสด ทงนอาจเปนผลมาจากการทรฐบาลไดกาหนดใหปญหายาเสพตดเปนวาระแหงชาต และไดมอบนโยบายใหกระทรวงศกษาธการดาเนนการสรางภมคมกนและปองกนยาเสพตด ดงทสานกพฒนาการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด และสานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด กระทรวงยตธรรม (2545: 5) ไดจดทาคมอการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษา ซงไดอธบายถงยทธศาสตร แนวทางการดาเนนงานปองกนและแกไขปญหายาเสพตดตลอดจนแนวทางในการพฒนาการดาเนนงานปองกนและแกไขปญหายาเสพตด เพอเปนประโยชนในการควบคมและหยดยงปญหายาเสพตดในนกเรยน ดวยเหตนจงทาใหนกเรยนมคณลกษณะดงกลาวอยในระดบมาก สอดคลองกบกบงานวจยของพสมย กอบบญวด (2546: 61) ไดศกษาพฤตกรรมเส ย งตอการตดยาเสพตดของน ก เรยนช นม ธยมศกษากล ม โรงเรยนราชวน ต กรงเทพมหานคร พบวา นกเรยนมพฤตกรรมเสยงตอการตดสารเสพตดอยในระดบตา และงานวจยของประภาศร ทรพยธนบรณ (2546) ทศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมปองกนสารเสพตดของนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายโรงเรยนสงกดกรมสามญศกษา พบวา นกเรยนระดบมธยมศกษา

96

ตอนปลายมพฤตกรรมการปองกนสารเสพตดอยในระดบด และเปนไปตามทงานวจยของศศประภา สขแจม (2551: 70) ทไดศกษาพฤตกรรมในการปองกนยาเสพตดของนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนตนขององคการบรหารสวนตาบลแหงหนงในจงหวดสระแกว พบวา นกเรยนมพฤตกรรมปองกนยาเสพตดอยในระดบสง

2.2 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมสวนรวม

คณลกษณะดานพลเมองทมสวนรวมตามการรบรของนกเรยนมธยมศกษาอยในระดบมากเปนลาดบทสอง สะทอนใหเหนวานกเรยนมความเขาใจในหลกการประชาธปไตยเกยวกบหลกการมสวนรวมซงเปนคณลกษณะเฉพาะทเปนหวใจสาคญในการเสรมสรางความเขมแขงของระบอบประชาธปไตย ดงท ไพบลย วฒนศรธรรม (2548: 1-3) ไดกลาวไววา การมสวนรวมของประชาชนเปนเครองยนยนวาประชาชนเปนเจาของอานาจอธปไตย ฉะนนจงเปนความชอบธรรมโดยสมบรณทประชาชนตองมสทธ มสวนรวมอยางแทจรงในวถทางและกตกาแหงบานเมองของตน และสอดคลองกบเอกวทย ณ ถลาง (2541: 62) ทกลาววา ประชาธปไตยเปนวฒนธรรมของการอยรวมกนของคนในประเทศทถอหลกความเทาเทยม หลกหนาทความรบผดชอบรวมกน หลกการม สวนรวมของประชาชน หลกการใชสทธใชเสยงเพอประโยชนสวนรวมรวมกนอยางเสมอภาค ดงนนทกคนจงตองมสวนรวมในการตดสนใจในวถชวตรวมกน ทงนเมอพจารณาในรายพฤตกรรมพบวา พฤตกรรมฉนใชสทธลงคะแนนเสยงในกจกรรมเลอกตงคณะกรรมการนกเรยนของโรงเรยนนนมคาเฉลยสงสด โดยอาจเปนผลมาจากโรงเรยนเปนพนทจาลองรปแบบการดาเนนชวตตามวถประชาธปไตยทมความสมพนธใกลชดกบนกเรยนเปนอยางมาก การใชสทธลงคะแนนเสยงเลอกตงคณะกรรมการนกเรยนของโรงเรยนจงเปนสงทนกเรยนไดแสดงออกถงการมสวนรวมตามวถประชาธปไตยไดอยางชดเจนเปนรปธรรม ดงทสวรรณ มทองคาและคณะ (2551: 107) ไดกลาววา กจกรรมสงเสรมประชาธปไตยในโรงเรยนเปนกจกรรมทเปดโอกาสใหนกเรยนทกคนมสวนรวมอยางทวถง เรยนรจากการฝกปฏบตจรง ทาใหนกเรยนเขาใจสทธและหนาทของตนเอง รจกเคารพสทธของผอน รจกการเปนผนาและผตามทด เชน กจกรรมการเลอกตงประธานและคณะกรรมการนกเรยน หวหนาหอง หวหนาคณะส รณรงคสงเสรมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา เปนตน สอดคลองกบผลการศกษาของสมาคมการประเมนผลสมฤทธทางการศกษานานาชาตหรอ ICCS , 2554 อางถงใน รสสคนธ มกรมณและศภานน สทธเลศ (2556: 74-84) ทกลาววา นกเรยนไทยมสวนรวมเกยวกบกจกรรมการเมองภายในโรงเรยนของตนสงกวาคาเฉลย ICCS ไดแก ใชสทธลงคะแนนเลอกผแทนระดบชนหรอผแทนสภาโรงเรยน มสวนในการอภปรายในทประชมนกเรยน มสวนในการตดสนใจเกยวกบการดาเนนการของโรงเรยน ซงผลการศกษาของ ICCS ดงกลาวมความแตกตางจากผลงานวจยของสรยเดว ทรปาต , 2549 อางถงในเกยรตศกด แสงอรณ (2551: 291) ท

97

พบวา เยาวชนไทยประเมนตนเองวามสวนรวมในกจกรรมชมชนนอยทสด และเปนไปตามทสรยเดว ทรปาต และคณะ (2556) พบวา พลงชมชนในเยาวชนคอนขางออนแอ โดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบการบาเพญประโยชน และประเดนฉนไดรบมอบหมายบทบาทหนาททมคณคาและเปนประโยชนตอชมชน ทงนอาจมสาเหตมาจากการทนกเรยนไมใหความสาคญหรอทมเทเวลาใหกบดานการเรยนจนไมมเวลาทจะเขาไปมสวนรวมกบกจกรรมในชมชน ดงทงานวจยของรฐศรนทร วงกานนท (2554: 112-113) พบวา เยาวชนบางสวนทเขารวมกจกรรมขาดจตอาสาหรอจตสาธารณะ ขาดความรบผดชอบ ทางานไมจรงจง ขาดความตอเนอง สาเหตมาจากเยาวชนไมมเวลาทากจกรรมหรอไมเหนความสาคญของการเขารวมกจกรรม อกทงครอบครวยงไมสนบสนนใหเยาวชนเขารวมกจกรรมเนองจากตองการใหเยาวชนมงเนนดานการเรยนเปนหลก ไมตองการใหเขารวมกจกรรมทงในและนอกเวลาเรยน ทาใหเยาวชนขาดโอกาสในการเขารวมกจกรรม ขาดโอกาสในการเรยนรความเปนพลเมองและไมไดรบการสรางสานกความเปนพลเมองทด อยางไรกตามจะเหนไดวาคณลกษณะดงกลาวมความสาคญตอการพฒนาเยาวชนใหเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย การสงเสรมและเตรยมความพรอมนกเรยนไปสการเปนพลเมองทมสวนรวมจงเปนสงจาเปนอยางยงทจะตองดาเนนการเพอใหประเทศชาตประกอบไปดวยพลเมองทมคณภาพและมคณลกษณะอนเหมาะสมกบการปกครองในระบอบประชาธปไตย

2.3 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม

คณลกษณะดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรมตามการรบรของนกเรยนมธยมศกษาอยในระดบมากเปนลาดบทสาม ทงนอาจเปนเพราะคณลกษณะดงกลาวเกยวของกบความสามารถในการประเมน วเคราะห วพากษวจารณเกยวกบโครงสรางทางสงคม เศรษฐกจและการเมอง และความสามารถในการสบคนสาเหตของปญหาและการจดทากลยทธเพอใชแกไขปญหาสงคมทเกดขน การทนกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรมนอยกวาคณลกษณะของพลเมองในดานอน ๆ นนสะทอนใหเหนวานกเรยนขาดความรความเขาใจเกยวกบสงคม เศรษฐกจและการเมอง จงทาใหไมมขอมลเพยงพอสาหรบการวเคราะหเชอมโยงเพอแกปญหาทางสงคมทเกดขนได ซงเปนไปตามงานวจยของสมาคมการประเมนผลสมฤทธทางการศกษานานาชาต หรอ ICCS, 2554 อางถงใน รสสคนธ มกรมณ และศภานน สทธเลศ (2556: 74-84) ทพบวา นกเรยนในหลายประเทศรวมถงนกเรยนไทยไมมความรเรองความเปนพลเมองเกยวกบการนาความรความเขาใจไปใชดวยการประเมนหรอตดสนความถกตองของนโยบาย การปฏบต และพฤตการณตาง ๆ ได

เมอพจารณาพฤตกรรมทมคาเฉลยสงสดในดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม พบวา พฤตกรรมฉนจะปฏบตในสงทถกตองถงแมบคคลอนจะไมเหนดวยกตาม และฉนยดมนหลกคณธรรม

98

และจรยธรรมเปนแนวทางในการปฏบตตน แสดงใหเหนวานกเรยนไดใหความสาคญกบการปฏบตตนตามกฎหมายกฎระเบยบ และกตกาของสงคม เปนผทมความแนวแนและยดมนในการปฏบตตนบนพนฐานของคณธรรม จรยธรรม และความถกตอง ซงเปนไปตามทไพฑรย สนลารตน และคณะ (2554: 90) ไดกลาวไววา นกเรยนควรเปนผมขนตธรรม มสานกความรบผดชอบตอตนเองและผอน มความกลาหาญทางจรยธรรมในการทาสงทถกตอง แมวาจะเปนการทวนกระแสสงคม และสอดคลองกบแนวคดของ Davis, Gregory and Riley (2002) ทกลาววา พลเมองตามวถประชาธปไตยจะตองปฏบตตนตามหลกศลธรรม จรยธรรม มจตสานกตอชมชนทตนอาศยอย และสามารถรบฟงความคดเหนของผอนได และงานวจยของเกรยงศกด เจรญวงศศกด (2547) ซงไดใหขอสนบสนนเกยวกบคณลกษณะอนพงประสงคของคนไทยทจะมสวนชวยพฒนาประเทศใหมความเจรญกาวหน า ไดแก ความมระเบยบวนย มจตสานกประชาธปไตย เคารพสทธสวนบคคล เปนพลเมองทดของสงคม กลาแสดงความคดเหนและรบฟงความคดเหนของผอน รวมทงเปนผเคารพและยดมนในความถกตอง

นอกจากนพฤตกรรมในดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรมทนกเรยนมอยในระดบนอย ไดแก พฤตกรรมฉนตดตอกบเจาหนาทของรฐ ผนาชมชน หรอผมสวนเกยวของ เชน กานน ผใหญบาน ประธานชมชน เพอสอบถามปญหาความไมเปนธรรมทางสงคม และฉนเสนอแนะแนวทางในการบรหารจดการปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมในชมชน สะทอนใหเหนวานกเรยนใหความสาคญกบการมงเนนแกปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมนอย อยางไรกตามนกเรยนไดใหเหตผลทตนมคณลกษณะอยในระดบนอย ไดแก นกเรยนมความคดเหนวาการแกปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมนนเปนเรองของผใหญ และตนไมมความรเพยงพอทจะใหขอเสนอแนะ ซงเปนไปตามท ศรเรอน แกวกงวาล (2553) ทกลาวไววา นกเรยนอยในชวงวยแหงการเปลยนแปลงจากวยเดกไปสวยผใหญทกาลงแสวงหาความเปนตวของตวเองและตองเรยนรปรบตวกบการจดการกบปญหาชวตตาง ๆ จงอาจมองตนเองวายงมความสามารถในการเผชญและแกไขปญหาในชวตของตนไดไมดมากนกเมอเทยบกบวยผใหญ จากเหตผลทนกเรยนระบไวทาใหเหนวา นกเรยนมลกษณะเพกเฉยตอปญหาความไมเปนธรรมทางสงคมโดยมอบหมายการแกไขปญหาดงกลาวใหเปนหนาทของผใหญดาเนนการแทนตน ดงนนการพฒนานกเรยนใหมความร ความสามารถ และตระหนกถงความสาคญของบทบาท หนาทของความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยในฐานะทตนเปนสมาชกของสงคมทจะตองมสวนรวมในการขบเคลอนสงคม จงเปนสงสาคญทหนวยงานทเกยวของจาเปนตองพฒนาคณลกษณะดงกลาวใหเกดขนกบนกเรยนเพอพฒนาประเทศชาตใหเจรญกาวหนาตอไป

99

3. ขอเสนอแนะ

จากผลการวจย เรอง การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา ผวจยขอเสนอขอเสนอแนะ 3 ประเดน คอ ขอเสนอแนะสาหรบผบรหาร ขอเสนอแนะสาหรบครสงคมศกษา และขอเสนอแนะสาหรบการวจยครงตอไปตามลาดบ ดงน

1. ขอเสนอแนะสาหรบผบรหาร 1.1 ควรเปดโอกาสใหนกเรยนและบคลากรของโรงเรยนไดมสวนรวมตดสนใจในเรองทเกยวของกบวถการดาเนนชวตของนกเรยน และบคลากรภายในโรงเรยนตามกระบวนการประชาธปไตย 1.2 ควรกาหนดนโยบายของโรงเรยนเกยวของกบการสงเสรมพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาใหชดเจนอยางตอเนอง 1.3 ควรกาหนดนโยบายทเสรมสรางกจกรรมทสงเสรมความเปนประชาธปไตยรวมกบชมชน

2. ขอเสนอแนะสาหรบครสงคมศกษา 2.1 จากผลการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาพบวา นกเรยนมธยมศกษามคณลกษณะดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรมนอยกวาคณลกษณะของพลเมองในดานอน ๆ ดงนนครจงควรออกแบบการเรยนการสอนทมงเนนพฒนานกเรยนใหมคณลกษณะดงกลาวเพมมากขนตอไป เชน การนาประเดนทางสงคมทเกยวของกบความไมเปนธรรมทางสงคมมาใหนกเรยนรวมกนวเคราะหหาสาเหต ผลกระทบ และแนวทางแกไข เปนตน 2.2 ควรนาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยไปบรณาการกบการจดการเรยนรในทกกลมสาระการเรยนรตามความเหมาะสม

3. ขอเสนอแนะสาหรบการวจยครงตอไป 3.1 ควรศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาในโรงเรยนสงกดหนวยงาน และสานกงานเขตพนทการศกษาอน ๆ เพอนาผลทไดจากการศกษามาใชในการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยใหแกนกเรยนมธยมศกษาตอไป 3.2 ควรศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยน

มธยมศกษากบตวแปรอน ๆ เชน เพศ ภมหลงครอบครว เปนตน เพอหาความสมพนธของตวแปรทม

อทธพลตอระดบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

3.3 ควรมการศกษา การพฒนารปแบบการสอน วธสอน และกจกรรมการเรยนการสอนทเหมาะสมทจะชวยเสรมสรางคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษาอนจะเปนประโยชนตอครในการนาผลการวจยไปประยกตใชในการออกแบบกจกรรมการ

100

เรยนการสอนเพอปลกฝงและพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยใหกบนกเรยนไดอยางมประสทธภาพตอไป 3.4 ควรมการใชวธวจยเชงคณภาพเพอศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา เพอใหไดขอคนพบในหลากหลายมตและมความสมบรณมากยงขน

101

รายการอางอง

รายการอางอง

ภาษาไทย

กรมวชาการ กลมวจยพฒนาการเรยนร. (2540). การศกษาศกยภาพของเดกไทย ระยะท 1 (พ.ศ.2540). กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.

เกรกเกยรต พพฒนเสรธรรม. (2554). "เหลยวหลงแลหนาสงคมเศรษฐกจไทย: วกฤตการณของปญหาและทางออก." The Journal of the Royal Institute of Thailand 36 (กรกฎาคม - กนยายน): 388-390.

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2547). คณลกษณะส าคญทพงประสงคของคนไทยตามแตละชวงวย. กรงเทพฯ: องคการคาของครสภา.

เกยรตศกด แสงอรณ. (2551). "แนวทางการพฒนาจตสานกสาธารณะสาหรบเยาวชนไทย: กรณศกษากลมและเครอขายเยาวชนททางานดานจตสาธารณะ." ใน เอกสารประกอบการประชมวชาการ เปดขอบฟาคณธรรมจรยธรรม, 289-296. กรงเทพฯ: ศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม).

คณะอนกรรมการนโยบายปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง ดานพฒนาการศกษาเพอสรางความเปนพลเมองด. (2553). ยทธศาสตรพฒนาการศกษาเพอสรางความเปนพลเมอง พ.ศ. 2553 -2561. กรงเทพฯ: สานกนโยบายดานพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษา กระทรวงศกษาธการ

จฬวรรณ เตมผล. (2559). เยาวชนกบการมสวนรวมพฒนาประชาธปไตย. กรงเทพฯ: สานกการพมพสานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร.

ชยอนนต สมทวณช. (2545). คมอการเรยนการสอนพลเมอง-พลโลก: การบรณาการการเรยนรจากประสบการณจรง ตามแนวทางรฐธรรมนญและพระราชบญญตการศกษาแหงชาต. กรงเทพฯ: ครสภาลาดพราว.

ชตมา ไชยสทธ. (2554). "การพฒนาโมเดลเชงสาเหตของความรบผดชอบตอสงคมของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย." วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวธวทยาการวจยการศกษา ภาควชาวจยและจตวทยาการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ถวลวด บรกล. (2551). "บทบาทของการพฒนาพลเมอง (Civic Education) เพอประชาธปไตยทยงยน." เอกสารในการสมมนาเรองบทบาทของการพฒนาพลเมอง (Civic Education) เพอประชาธปไตยทยงยน การแลกเปลยนประสบการณ ไทย-เยอรมน จดโดยคณะรฐศาสตร

102

จฬาลงกรณมหาวทยาลย รวมกบ สถาบนพระปกเกลา และ มลนธฟรดรค เอแบรท ณ โรงแรมสยามซต, 7 กมภาพนธ.

ถวลวด บรกล และรชวด แสงมหะหมด. (2555). ความเปนพลเมองในประเทศไทย (citizenship in Thailand). เขาถงเมอ 21 เมษายน 2560. เขาถงไดจาก http://www.kpi.ac.th/media_kpiacth/pdf/M10_452.pdf

ถวลวด บรกล เออเจน เมรโอ และ รชวด แสงมหะหมด. (2557). พลเมองไทย : การสรางความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตย. กรงเทพฯ :: สานกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา.

ทพยพาพร ตนตสนทร. (2554). การศกษาเพอสรางพลเมอง. กรงเทพฯ: สถาบนนโยบายการศกษา. ธเนศวร เจรญเมอง. (2548). แนวคดวาดวยความเปนพลเมอง. นนทบร: วทยาลยพฒนาการปกครอง

ทองถน สถาบนพระปกเกลา. ธญธช วภตภมประเทศ. (2556). ความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยของนกศกษา

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. ธระพงษ วงษนา. (2557). "ความเปนธรรม หลากมต หลายมมมอง สดชนชวดทางสงคม." วารสาร

ธรรมศาสตร 33, 2: 131-150. บวรศกด อวรรณโณ. (2553). รากฐานประชาธปไตย. ม.ป.ท.: ม.ป.พ. บญชม ศรสะอาด. (2546). การพฒนาการท าวทยานพนธ. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน. ประภสสร ไพบลยฐตพรชย. (2553). "ความเปนพลเมองของนกเรยนโรงเรยนพาณชยการบางบวทอง

จงหวดนนทบร." หลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

ประภาศร ทรพยธนบรณ. (2546). "ปจจยทมผลตอพฤตกรรมปองกนสารเสพตดของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนสงกดกรมสามญศกษา กรงเทพมหานคร." ปรญญานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสขศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ปรญญา เทวานฤมตรกล. (2555). การศกษาเพอสรางพลเมอง : พฒนาการเมองไทยโดยสรางประชาธปไตยทคน. กรงเทพฯ: นานมบคส.พบลเคชนส จากด.

ผกา สตยธรรม. (2556). การสอนจรยธรรมส าหรบเยาวชน. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พรรณทพย ศรวรรณบศย. (2549). ทฤษฎจตวทยาพฒนาการ. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พสมย กอบบญวด. (2546). "พฤตกรรมเสยงตอการตดยาเสพตดของนกเรยนชนมธยมศกษา กลมโรงเรยนราชวนต กรงเทพมหานคร." วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาสงคมศาสตรเพอการพฒนา บณฑตวทยาลย สถาบนราชภฏจนทรเกษม.

103

ไพฑรย สนลารตน และคณะ. (2554). CCPR กรอบคดใหมทางการศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ไพบลย วฒนศรธรรม. (2548). "การเมองภาคประชาชน." เอกสารประกอบการบรรยายหลกสตรการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตย สถาบนพระปกเกลา.

ฟาดาว คงนคร. (2556). พลเมองในระบอบประชาธปไตย. กรงเทพฯ: สานกประชาสมพนธ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร.

มลนธฟรดช เอแบรท (Friedrich – Ebert- Stiftung: FES) และสานกวชาการและมาตรฐานการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2556). กรอบแนวคดหลกสตรการศกษาเพอสรางความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยของไทย = Conceptual framework for Thai democratic citizenship education curriculum. กรงเทพฯ: เทคนค อมเมจ จากด.

ยวร ผลพนธน. (2551). "การวเคราะหสภาพและแนวทางในการสงเสรมความรบผดชอบของนกเรยน : กรณศกษาโรงเรยนอาชวศกษาทมการปฏบตทด." วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวจยการศกษา ภาควชาวจยและจตวทยาการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

รสสคนธ มกรมณ และศภานน สทธเลศ. (2556). "พฤตกรรมความเปนพลเมองของเยาวชนในมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา." วารสารวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสวน สนนทา 5, (1): 74-84.

รฐศรนทร วงกานนท. (2554). รายงานการศกษาแนวทางการสรางเสรมส านกความเปนพลเมองแกเยาวชน. กรงเทพฯ: สานกแผนพฒนาการเมอง สานกงานสภาพฒนาการเมอง สถาบนพระปกเกลา.

ลขต กาญจนาภรณ. (2548). จตวทยาการศกษา : จตวทยาประยกตเพอการสอนทมประสทธภาพ. ม.ป.ท.: ม.ป.พ.

ลขต ธรเวคน. (2553). การเมองการปกครองของไทย. กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. วลย พานช. (2542). ความเปนพลเมองดในวชาสงคมศกษา การวเคราะหหลกสตรมธยมศกษา

ประมวลบทความการเรยนการสอนและการวจยระดบมธยมศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วลย อศรางกร ณ อยธยา. (2549). "หลกสตรการศกษาขนพนฐานเพอพฒนาความเปนพลเมองไทยและพลเมองโลก: บทบาทสาคญของกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม." ใน ประมวลบทความ เรอง หลกสตรและการพฒนาหลกสตรตามแนวปฏรปการศกษา, 118-139. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

104

วสนต พรพทธพงศ และคณะ. (2558). "การรบรหนาทพลเมองดของเยาวชนในพนทกรงเทพมหานคร." Veridian E Journal, Silpakorn University 8, 1 (มกราคม - เมษายน 2558): 1331-1339.

วชย ตนศร. (2556). ความเปนพลเมองเพอสงคมธรรมาธปไตย. ปทมธาน: สานกพมพมหาวทยาลยรงสต.

วนจ ผาเจรญ. (2561). "คณลกษณะความเปนพลเมองดในสงคมประชาธปไตยของนกศกษามหาวทยาลยแมโจ." วารสาร “ศกษาศาสตร มมร” คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยมหา มกฏราชวทยาลย 6, 1 (มกราคม-มถนายน 2561): 148-161.

วสฐ ตนตสนทร และคณะ. (2550). ประมวลพระบรมราโชวาทและพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว พทธศกราช 2493 – 2548. กรงเทพฯ: กองทนบาเหนจบานาญขาราชการ.

เวสาล ชาตสทธพนธ. (2550). "การพฒนาระบบการเรยนรเชงบรการเพอเสรมสรางความรบผดชอบสาธารณะของนกศกษาหลกสตรบรหารธรกจระดบปรญญาบณฑต." วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขาวชาอดมศกษา ภาควชานโยบาย การจดการ และความเปนผนาทางการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศรณย หมนทรพย. (2550). การศกษาเพอสรางพลเมอง : ฐานรากของการเมองภาคพลเมอง. เขาถงเมอ 18 พฤศจกายน 2561. เขาถงไดจาก http://gg.gg/egqbn

ศรเรอน แกวกงวาล. (2540). จตวทยาพฒนาการชวตทกชวงวย. กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

_______. (2553). จตวทยาพฒนาการชวตทกชวงวย (เลม 2) วยรน-วยสงอาย. กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ศศประภา สขแจม. (2551). "พฤตกรรมในการปองกนยาเสพตดของนกเรยนมธยมศกษาตอนตนขององคการบรหารสวนตาบลแหงหนงในจงหวดสระแกว." หลกสตรปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถน วทยาลยการปกครอง มหาวทยาลยขอนแกน.

ศรชย กาญจนวาส ทววฒน ปตยานนท และดเรก ศรสขโข. (2555). การเลอกใชสถตทเหมาะสมส าหรบการวจย. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศภณฐ เพมพนววฒน. (2558). การสรางส านกพลเมอง. กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา. สถาบนพระปกเกลา. (2544). "ความหมายและความสาคญของการเรยนรเพอความเปนพลเมอง (Civic

Education)." ใน การประชมวชาการ สถาบนพระปกเกลา ครงท 2 การมสวนรวมของประชาชน ความยงยนของประชาธปไตย, 87-120. นนทบร: หจก.ธรรกมลการพมพ.

_______. (2556). คมอการมสวนรวมในการจดท าแผนพฒนาและงบประมาณส าหรบทองถน.

105

กรงเทพฯ: สานกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา. สมพงษ จตระดบ สองควาทน. (2547). รายงานคณลกษณะและวถการเรยนรของเยาวชนรนใหม.

กรงเทพฯ: สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. สายชล สตยานรกษ และทพยพาพร ตนตสนทร. (2555). "วถไทยกบการเสรมสรางความเปนพลเมอง

ไทย." ใน เอกสารสรปการประชมวชาการสถาบนพระปกเกลา ครงท 13 ประจ าป 2554 เรอง ความเปนพลเมองกบอนาคตประชาธปไตยไทย, 4. นนทบร: สถาบนพระปกเกลา.

สานกงานคณะกรรมการการเลอกตง. (2558). คมอพลเมองดตามวถประชาธปไตย. กรงเทพฯ: บรษทรงศลปการพมพ (1977) จากด.

สานกงานคณะกรรมการการเลอกตง และสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานกระทรวงศกษาธการ. (2552). คมอการจดกจกรรมการเรยนรประชาธปไตย ส าหรบครสอนชนมธยมศกษาปท 1-3. กรงเทพฯ: หางหนสวนจากด สหายบลอกและการพมพ.

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2551). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จากด.

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2542). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542. กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต สานกนายกรฐมนตร.

สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. (2555). พลเมองในระบอบประชาธปไตย. กรงเทพฯ: สานกการพมพ สานกเลขาธการสภาผแทนราษฎร.

สานกงานศกษาธการจงหวดกรงเทพมหานคร. (2561). สารสนเทศทางการศกษาประจ าป 2561 ศธจ.กทม. เขาถงเมอ 12 มถนายน 2560. เขาถงไดจาก https://drive.google.com/file/d/15rUha1IOXo_mneyln1TONebE9tSZuFsD/view

สานกพฒนาการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด และสานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด กระทรวงยตธรรม. (2545). การปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษา. กรงเทพฯ: สานกพฒนาการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด สานกงาน ป.ป.ส.

สานกวชาการและมาตรฐานการศกษา. (2551). ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จากด.

_______. (2557ก). Civic Education พลงเยาวชน พลงพลเมอง: การจดการศกษาเพอสรางความเปนพลเมอง. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

_______. (2557ข). แนวทางการจดการเรยนรรายวชาเพมเตมหนาทพลเมอง. กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ.

สนนท พรหมประกอบ. (2546). "ปจจยทมความสมพนธกบความรบผดชอบตอตนเอง และสงคมของ

106

นกศกษาอาชวศกษา." หลกสตรปรญญาคหกรรมศาสตรมหาบณฑต (การพฒนาครอบครวและสงคม) มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นนทบร

สรางค โควตระกล. (2544). จตวทยาการศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. _______. (2556). จตวทยาการศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. สรยเดว ทรปาต และคณะ. (2556). "โครงการศกษาเพอพฒนาเครองมอแบบสารวจตนทนชวตของ

เยาวชนไทย." วารสารกมารเวชศาสตร 52, 1 (มกราคม-มนาคม 2556): 36-42. สวรรณ มทองคา และคณะ. (2551). จรยธรรมและการพฒนาพฤตกรรมจรยธรรมดานความ

รบผดชอบของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3. นนทบร: โรงพมพและทาปกเจรญผล. สวทย เมษนทรย. (2556). โลกเปลยน ไทยปรบ. กรงเทพฯ: กรงเทพธรกจ. สวมล จลวานช. (2548). "ภาระหนาทและความรบผดชอบของบคคล." ใน การพฒนาคณภาพชวตและ

สงคม, 35-74. กรงเทพฯ: ทรปเพล เอดดเคชน. เอกวทย ณ ถลาง. (2541). "ความอยรอดของสงคมไทยกบการพฒนาวนยและสรางเสรมวถชวต

ประชาธปไตย." ใน เอกสารค าบรรยายเกยวกบแนวคดและทฤษฎในการพฒนาคณธรรม จรยธรรม ทเนนความมวนยและความเปนประชาธปไตย, 59-90. กรงเทพฯ: กรมวชาการ.

เอนก เหลาธรรมทศน. (2554). การเมองภาคพลเมอง. กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา.

ภาษาองกฤษ

Abowitz, K. K., & Harnish, J. (2006). "Contemporary discourses of citizenship." Review of Educational Research 76, 4: 653-690.

Center for Information and Research on Civic Learning and Engagement . (2008). 2006 Civic and Political Health of the Nation. Accessed April 30, 2017. Available from http:www.civicyouth.org/2006-civic-and-political-health-of-the-nation/?cat_id=0

Cogan, J., & Derricott, R. (2000). Citizenship for the 21st century: An international perspective on education. London: Kogan page.

Cogan, J. J. (1997). Multidimensional citizenship: educational policy for the 21st century: An executive summary of the citizenship education policy study project: University of Minnesota.

Davies, I., Gregory, I., & Riley, S. (2002). Good citizenship and educational provision: Routledge.

Galston, W. A. (1991). Liberal purposes: Goods, virtues, and diversity in the liberal

107

state: Cambridge University Press. Hébert, Y. M., & Sears, A. (2001). Citizenship education: Citeseer. Karen L. Hinton. (2010). Self Responsibility and Social Responsibility. Accessed May

5, 2017. Available from http://www.unce.unr.edu/publications/files/cy/other/fs9396.pdf

McClosky, H. and the others. (1968). "Political participation." International Encylopedia of the Social Science 12: 252-265.

Milbrath, L. W. (1965). Political participation: How and why do people get involved in politics?. Chicaco: Rand Mc.Nally&Company.

Portney, K. E., Niemi, R. G., & Eichenberg, R. C. (2009). Gender differences in political and civic engagement among young people. Paper presented at the APSA 2009 Toronto Meeting Paper.

Rothwell, N., & Turcotte, M. (2006). The Influence of Education on Civic Engagement: Differences across Canada's Rural-urban Spectrum: Statistics Canada.

Self, J. (2005). Civic Responsibility. Accessed 2017, 1 May. Available from http//www.learningtogive.org/papers/index.asp?bpid=11

Social guide. (2013). Social justice. Accessed 2017, 5 May. Available from http://www.sociologyguide.com/weaker-section-and-minorities/Social-justice.php

Weeks, D. C. (1998). Cultivating a caring community. NSEE Quarterly. Westheimer, J., & Kahne, J. (2004). "What kind of citizen? The politics of educating for

democracy. American Educating Research Journal 41, 2: 237 - 269.

108

ภาคผนวก

109

ภาคผนวก ก

รายนามผเชยวชาญ

110

รายนามผเชยวชาญใหสมภาษณขอมลคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย

1. ผชวยศาสตราจารย ดร.เอกพลณฐ ณฐพทธนนท อาจารยประจาภาควชาสงคมศาสตร

คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

2. ผชวยศาสตราจารย ดร.ภม มลศลป อาจารยประจาภาควชาสงคมวทยา

คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

3. อาจารย ดร.พทธธรา นาคอไรรตน อาจารยประจาสถาบนสทธมนษยชน

และสนตศกษา มหาวทยาลยมหดล

รายนามผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพแบบสอบถาม

การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

1. ดร.วฒนา อคคพานช อดตอาจารยประจาโปรแกรมวชา

รฐประศาสนศาสตร คณะมนษยศาสตรและ

สงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม

2. อาจารย ดร.วรวฒ สภาพ อาจารยประจาหลกสตรวทยาการทางการศกษา

และการจดการเรยนร (วทยาการเรยนร

สงคมศกษา) ภาคหลกสตรและการสอน

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

3. อาจารย ดร.ฐากร สทธโชค อาจารยประจาสาขาวชาสงคมศาสตร

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยทกษณ

111

ภาคผนวก ข

แบบสมภาษณผเชยวชาญ

112

แบบสมภาษณ

เรอง คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

ค าชแจง

1. แบบสมภาษณนสรางขนโดยมวตถประสงคเพอศกษาทรรศนะของผเชยวชาญดานความเปน

พลเมองตามวถประชาธปไตยเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองท

มความรบผดชอบ ดานพลเมองทมสวนรวม และดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรมในสงคม

2. แบบสมภาษณชดนเปนแบบสมภาษณเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา ซงมลกษณะเปนแบบปลายเปด (Opened-ended) จานวน 5 ขอ

3.คาจากดความทใชในการวจย มดงน

3.1 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย หมายถง คณสมบตเฉพาะของ

บคคลทอยภายใตการปกครองในระบอบประชาธปไตย มลกษณะเปนผทมความรบผดชอบตอสงคม

มความสนใจและตระหนกถงความสาคญของการเขาไปมสวนรวมในกจการสาธารณะ รวมไปถงการเปนผ

มจตใจทมงเนนความเปนธรรมในการอยรวมกนในสงคม

3.2 พลเมองทมความรบผดชอบ หมายถง สมาชกของชมชนหรอรฐทปฏบตหนาทตอ

ตนเองและสงคมอยางตระหนกถงผลอนเกดจากการกระทาตามสทธและหนาทของตน โดยไมละเมดสทธ

และเสรภาพของผอน

3.3 พลเมองทมสวนรวม หมายถง สมาชกของชมชนหรอรฐท เขารวมกจกรรม

สาธารณะกบภาครฐดวยความสมครใจตามสทธอนชอบธรรมในฐานะของการเปนพลเมอง โดยคาดหวง

วาผลทไดรบจากการเขาไปมสวนรวมนนจะกอใหเกดประโยชนตอสงคมสวนรวมมากกวาสวนตน

3.4 พลเมองทมงเนนความเปนธรรมทางสงคม หมายถง สมาชกของชมชนหรอรฐท

ปฏบตหนาทตาง ๆ โดยยดถอหลกในการปฏบตบนความถกตอง ความยตธรรม และความเปนธรรม

เพอใหทกคนในสงคมไดรบสทธอยางเทาเทยมกนตามความเหมาะสม

ขอขอบพระคณผเชยวชาญเปนอยางสง

นางสาวอจฉรา อยทธศรกล

ผวจย

113

คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

ตามทรรศนะของผเชยวชาญดานความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย

1. ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมความรบผดชอบ

1.1 ทานคดวานกเรยนมธยมศกษาควรปฏบตตนดานความรบผดชอบตอตนเองและ

ครอบครวอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………..………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………..…………………………………………………………………………………………………

1.2 ทานคดวานกเรยนมธยมศกษาควรปฏบตตนดานความรบผดชอบตอเพอนอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………..…………………………………………………………………………………………………

1.3 ทานคดวานกเรยนมธยมศกษาควรปฏบตตนดานความรบผดชอบตอโรงเรยนอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………..…………………………………………………………………………………………………

1.4 ทานคดวานกเรยนมธยมศกษาควรปฏบตตนดานความรบผดชอบตอชมชนอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………..…………………………………………………………………………………………………

114

1.5 ทานคดวานกเรยนมธยมศกษาควรปฏบตตนดานความรบผดชอบตอสงคมอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

2. ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมสวนรวม

2.1 ทานคดวานกเรยนมธยมศกษาควรปฏบตตนดานการเปนพลเมองทมสวนรวมไดอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม

3.1 ทานคดวานกเรยนมธยมศกษาควรปฏบตตนดานการเปนพลเมองทมงเนนความเปน

ธรรมไดอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4. ขอเสนอแนะอน ๆ เกยวกบความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยนอกเหนอจากคาถามขางตน

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

115

ภาคผนวก ค เครองมอทใชในการวจย

116

(ตวอยาง)

แบบสอบถามเพอการวจย

เรอง คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

ค าชแจง

1. แบบสอบถามนจดทาขนเพอรวบรวมขอมลเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย

ตามการรบรของนกเรยนมธยมศกษาในดานพลเมองทมความรบผดชอบ ดานพลเมองทมสวนรวม และพลเมองท

มงเนนความเปนธรรม โดยผลทไดจากงานวจยจะเปนประโยชนตอผทสนใจศกษาเกยวกบความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตย เออประโยชนตอผปฏบตงานเกยวกบการวเคราะห วางแผนการเสรมสร างคณลกษณะความเปน

พลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา และเปนแนวทางสาคญสาหรบครผสอนในการออกแบบ

ปรบปรง พฒนาการจดการเรยนรของกลมสาระการเรยนรตาง ๆ ใหสอดคลองกบคณลกษณะความเปนพลเมองตาม

วถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

แบบสอบถามฉบบนแบงออกเปน 3 ตอน คอ

ตอนท 1 สอบถามสถานภาพของผตอบแบบสอบถาม เปนแบบสอบถามชนดตรวจสอบรายการ

(checklist) จานวน 2 ขอ

ตอนท 2 สอบถามเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา ม

ลกษณะเปนแบบมาตราสวนประมาณคา 4 ระดบ (rating scale) ไดแก มากทสด มาก นอย นอยทสด จานวน 76

ขอ

ตอนท 3 สอบถามเหตผลประกอบดานทมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยน

มธยมศกษาในแตละดานทอยในระดบนอย/นอยทสด มลกษณะเปนแบบเตมขอความและใหเหตผลประกอบ

จานวน 3 ขอ

2. ขอความกรณาและความรวมมอนกเรยนใชดลยพนจตอบคาถามตามความเปนจรง การแสดงความ

คดเหนในแตละขอไมมคาตอบใดท ถก หรอ ผด ผลการตอบของนกเรยนจะเปนประโยชนอยางยงตอการทา

วทยานพนธ ผวจยขอรบรองวาขอมลการตอบของนกเรยนจะถกปกปดเปนความลบ ไมมผลกระทบใด ๆ ตอการ

เรยนของนกเรยน

3. ผวจยใครขอความรวมมอนกเรยนตอบแบบสอบถามใหครบถวน และโปรดสงแบบสอบถามคนผวจย

เมอเสรจสนแลว ทงนผวจยขอขอบคณนกเรยนทกคนทใหความรวมมอและเสยสละเวลาในการตอบแบบสอบถามมา

ณ โอกาสน

นางสาวอจฉรา อยทธศรกล

นกศกษาปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการสอนสงคมศกษา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

117

ตอนท 1 ขอมลเกยวกบสถานภาพของผตอบแบบสอบถาม

ค าชแจง โปรดทาเครองหมาย ลงในชอง ทตรงกบสถานภาพจรงของทานมากทสด

1. เพศ 1.1 ชาย 1.2 หญง

2. ระดบชนทกาลงศกษา 2.1 มธยมศกษาปท 1 – 3 2.2 มธยมศกษาปท 4 – 6

ตอนท 2 คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

ค าชแจง โปรดพจารณาขอความทเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยน

มธยมศกษา โดยทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบลกษณะของนกเรยนมากทสดเพยงคาตอบเดยว

ระดบการปฏบตตนตามลกษณะของความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย มดงน

4 หมายถง นกเรยนมการปฏบตตนอยในระดบมากทสด

3 หมายถง นกเรยนมการปฏบตตนอยในระดบมาก

2 หมายถง นกเรยนมการปฏบตตนอยในระดบนอย

1 หมายถง นกเรยนมการปฏบตตนอยในระดบนอยทสด

ขอท คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตย ระดบ

4 3 2 1 คณลกษณะดานพลเมองทมความรบผดชอบ 35 ฉนอาสาสมครเขารวมกจกรรมทกอใหเกดประโยชนตอชมชน 37 ฉนแจงผปกครองหรอเจาหนาททเกยวของใหทราบเมอพบเหนบคคลทมพฤตกรรมเปนภยตอ

ชมชน

46 ฉนเคารพและปฏบตตนตามกฎหมายของบานเมองอยางมวจารณญาณ คณลกษณะดานพลเมองทมสวนรวม

54 ฉนใชสทธลงคะแนนเสยงในกจกรรมเลอกตงคณะกรรมการสภานกเรยนของโรงเรยน 59 ฉนสนใจตดตามขอมลขาวสารทประกาศจากหนวยงานภาครฐ

62 ฉนเสนอแนวทางแกไขปญหาในชมชนดวยวธการตาง ๆ คณลกษณะดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรม

65 ฉนเอาใจใสตดตามและคนหาขอมลทเกยวของกบความไมเปนธรรมทางสงคม 68 ฉนตงประเดนคาถามเกยวกบเรองความไมเปนธรรมทางสงคมทเกดขน

ผานชองทางสอสงคมออนไลน หรอชองทางอน ๆ ทสามารถทาได

76 ฉนจะปฏบตในสงทถกตอง ถงแมบคคลอนจะไมเหนดวยกตาม

118

ตอนท 3 เหตผลประกอบดานทมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยน

มธยมศกษาในแตละดานทอยในระดบนอย/นอยทสด

ค าชแจง ใหนกเรยนนาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยในขอคาถามจากตอนท 2

ทมอยในระดบนอย/นอยทสด มาเตมลงในขอคาถามเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยในแตละดาน พรอมทงระบเหตผลทนกเรยนมคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถ

ประชาธปไตยในขอดงกลาวอยในระดบนอย/นอยทสด

1. คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมความรบผดชอบทฉนม

การปฏบตอยในระดบนอย/นอยทสด

คอ ขอท …………….เพราะ………………………………………………………………………………….…………

…………………………………………………………………………………………………………………….……………

…………………………………………………..………………………………………………………………………..……

…………………………………………………………………………………………………………………………….……

…………………………………………………………………………………………………………………………….……

2. คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมสวนรวมทฉนมการปฏบต

อยในระดบนอย/นอยทสด

คอ ขอท …………….เพราะ………………………………………………………………………………….…………

…………………………………………………………………………………………………………………….……………

…………………………………………………..………………………………………………………………………..……

…………………………………………………………………………………………………………………………….……

…………………………………………………………………………………………………………………………….……

3. คณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยดานพลเมองทมงเนนความเปนธรรมทฉน

มการปฏบตอยในระดบนอย/นอยทสด

คอ ขอท …………….เพราะ………………………………………………………………………………….…………

…………………………………………………………………………………………………………………….……………

…………………………………………………..………………………………………………………………………..……

…………………………………………………………………………………………………………………………….……

…………………………………………………………………………………………………………………………….……

119

ภาคผนวก ง

คณภาพของเครองมอทใชในการวจย

120

ตารางท 11 แสดงผลการวเคราะหการประเมนแบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

ขอ ผเชยวชาญ

คา IOC แปล

ความหมาย ขอ

ผเชยวชาญ คา IOC แปลความหมาย

1 2 3 1 2 3 1 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 27 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 2 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 28 +1 0 +1 0.67 เหมาะสม

3 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 29 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 4 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 30 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 5 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 31 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 6 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 32 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

7 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 33 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 8 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 34 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

9 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 35 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 10 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 36 +1 0 +1 0.67 เหมาะสม

11 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 37 +1 0 +1 0.67 เหมาะสม 12 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 38 +1 0 +1 0.67 เหมาะสม 13 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 39 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

14 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 40 +1 0 +1 0.67 เหมาะสม 15 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 41 +1 0 +1 0.67 เหมาะสม

16 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 42 +1 0 +1 0.67 เหมาะสม 17 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 43 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

18 +1 0 +1 0.67 เหมาะสม 44 +1 0 +1 0.67 เหมาะสม 19 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 45 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม

20 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 46 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 21 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 47 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 22 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 48 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

23 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 49 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 24 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 50 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

25 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 51 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 26 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 52 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

121

ตารางท 11 (ตอ)

ขอ ผเชยวชาญ

คา IOC แปล

ความหมาย ขอ

ผเชยวชาญ คา IOC แปลความหมาย

1 2 3 1 2 3 53 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 65 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

54 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 66 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

55 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 67 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

56 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 68 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

57 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 69 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

58 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 70 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

59 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 71 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

60 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 72 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

61 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 73 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

62 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 74 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

63 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม 75 0 +1 +1 0.67 เหมาะสม

64 +1 +1 +1 1 เหมาะสม 76 +1 +1 +1 1 เหมาะสม

122

ตารางท 12 ผลการวเคราะหคาอานาจจาแนก (r) และคาความเชอมนของแบบสอบถามการศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

คาอ านาจจ าแนกของแบบสอบถาม การศกษาคณลกษณะความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา

ขอท คาอ านาจจ าแนก ขอท คาอ านาจจ าแนก ขอท คาอ านาจจ าแนก 1 0.41 27 0.74 53 0.57

2 0.55 28 0.48 54 0.56 3 0.43 29 0.60 55 0.75

4 0.51 30 0.52 56 0.64 5 0.45 31 0.68 57 0.69

6 0.63 32 0.64 58 0.64 7 0.53 33 0.35 59 0.60 8 0.62 34 0.51 60 0.62

9 0.48 35 0.52 61 0.63 10 0.33 36 0.54 62 0.77

11 0.49 37 0.61 63 0.69 12 0.50 38 0.65 64 0.78

13 0.55 39 0.31 65 0.77 14 0.25 40 0.39 66 0.64

15 0.60 41 0.45 67 0.83 16 0.47 42 0.42 68 0.65 17 0.58 43 0.56 69 0.54 18 0.39 44 0.54 70 0.65 19 0.29 45 0.43 71 0.58

20 0.71 46 0.46 72 0.63 21 0.48 47 0.34 73 0.64

22 0.36 48 0.39 74 0.65 23 0.55 49 0.52 75 0.50 24 0.63 50 0.66 76 0.45 25 0.35 51 0.48

26 0.32 52 0.46 คาความเชอมนของแบบสอบถามทงฉบบเทากบ 0.97

123

ประวตผเขยน

ประวตผเขยน

ชอ-สกล อจฉรา อยทธศรกล วน เดอน ป เกด 18 กมภาพนธ 2533 สถานทเกด นครปฐม วฒการศกษา ปการศกษา 2544 สาเรจการศกษาประถมศกษา

โรงเรยนอนบาลสธธร จงหวดนครปฐม ปการศกษา 2550 สาเรจการศกษามธยมศกษา โรงเรยนสาธตแหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน ศนยวจยและพฒนาการศกษา ปการศกษา 2555 สาเรจการศกษาปรญญาศกษาศาสตรบณฑต วชาเอกสงคมศกษา ภาควชาหลกสตรและวธสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2561 สาเรจการศกษาปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการสอนวชาสงคมศกษา ภาควชาหลกสตร และวธสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลย ศลปากร

ทอยปจจบน 22/150 หม 4 ตาบลธรรมศาลา อาเภอเมอง จงหวดนครปฐม 73000 ผลงานตพมพ อจฉรา อยทธศรกล และชยรตน โตศลา. (2562). "การศกษาคณลกษณะ

ความเปนพลเมองตามวถประชาธปไตยของนกเรยนมธยมศกษา." การประชมนาเสนอผลงานวจยระดบชาตครงท 15 และระดบนานาชาต ครงท 6 (กระบวนทศนเชงสรางสรรคเพอมงสความเปนสากลทางการศกษา)The 6th International Conference on Education (ICE 2019) and The 15th National Conference "Creative Paradigms towards Internationalizing Education" โดยคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร ณ หองประชมหลวงพอวดไรขงอปถมภ คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร นครปฐม, 22 มถนายน.