ภาษา วรรณกรรม และวัฒนธรรม - Smarts Society · 2019-12-26 · ภาษา วรรณกรรม และวัฒนธรรม

ภาษา วรรณกรรม และวฒนธรรม

11 โครงการประชมเวทวชาการระดบชาต SMARTS ครงท 2

โครงการประชมวชาการระดบชาต SMARTS ครงท 2 (The National SMARTS Conference II)

หวขอ

“ภาษา วรรณกรรม และวฒนธรรม”

ผดาเนนรายการ

อาจารยปยะดา โล อาจารยปยะดา อกะโชค

คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

http://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=%E0%B8%84%E0%B8%93%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%20%E0%B8%A1%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B9%8C&source=web&cd=8&ved=0CI0BEBYwBw&url=http%3A%2F%2Fwww.ku.ac.th%2Fdepartment%2Fms.html&ei=fY6sT7XTMu2ZiAfRr7WkAw&usg=AFQjCNFpsPsvvyt7zqi_QSeSmqIq7vOqTA&cad=rja



การศกษาความรและความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของ ผน าเยาวชนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

A Study of Knowledge and Awareness on Value of Intangible Cultural Heritage of Young Leaders in the Southeast Asian Region

หทยรตน มาประณต

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เบญจรศม มาประณต กรมสงเสรมวฒนธรรม

บทคดยอ

งานวจยน มงศกษาระดบความรและความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของผนาเยาวชนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต รวมถงเพอเปรยบเทยบความแตกตางทางลกษณะภมหลงของผนาเยาวชนตอความรและความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญา ทางวฒนธรรม ขอมลของงานวจยนเปนขอมลแบบทตยภมจากโครงการประชมเชงปฏบตการวาดวยการมสวนรวมของผนาเยาวชนจากกลมประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใตในการปกปองและถายทอดมรดกวฒนธรรมจบตองไมได ไดแก ผนาเยาวชนจากกลมประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต จานวน 23 คน ประกอบดวย ผแทนเยาวชนจากประเทศไทย จานวน 14 คน และจากกลมประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต จานวน 9 คน ผลการวจยพบวา ผนาเยาวชนมความรดานลกษณะของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมและวตถประสงคของการปกปองคมครองของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมอยในระดบมาก และมความรดานประเภทของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมอยในระดบนอย เมอเปรยบเทยบความแตกตางทางลกษณะภมหลง ผนาเยาวชนทมระดบการศกษาและการเขารวมกจกรรมปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมแตกตางกนมความความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

ค าส าคญ: ความร, ความตระหนก, มรดกภมปญญาทางวฒนธรรม, ผนาเยาวชน

Abstract This research aims to study levels of knowledge and awareness on value of the intangible cultural heritage (ICH) of young leaders in the Southeast Asian region and to compare demographic differences of the young leaders in knowledge and awareness on value of the ICH. Data of this research is the secondary data obtaining from the Workshop on Participation of Young Leaders in Southeast Asia for Safeguarding and Transmission of



ICH. There were 23 young leaders from S.E. Asia countries including 14 Thais and 9 young leaders from other S.E. countries. The results of the research find that the young leaders highly understand characteristics of the ICH and objectives of safeguarding the ICH but they lowly understand types of the ICH at the statistically significant level of .01. When comparing demographic differences of the young leaders in knowledge and awareness on value of the ICH, the results find that the young leaders with different educational levels and ICH cultural participation have the awareness on the value of the ICH differently at the statistically significant level of .01. Moreover, the Thai young leaders and the young leaders from other Southeast Asia countries are aware of the value of the ICH differently at the statistically significant level of .01.

Keywords: Knowledge, Awareness, Intangible Cultural Heritage, Young Leaders บทน า

เอเชยตะวนออกเฉยงใต เปนภมภาคทมความหลากหลายทางวฒนธรรม อยางไรกตาม ในความหลากหลายน วฒนธรรมของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมความคลายคลงกน เพราะไดรบอทธพลจากวฒนธรรมจนและอนเดย หรอทเรยกวา อนโดจน (Indo-China) ตวอยางเชน ขาวถอเปนอาหารหลกของชาวเอเชยตะวนออกเฉยงใต ดงนน พธกรรม ศลปะ และลกษณะของบานเรอน มกถกออกแบบใหสอดคลองกบวงจรของขาว เรมตงแตขนตอนการปลก เกบเกยว ขนสง เกบรกษา และการบรโภคขาว นอกจากน มหากาพยของอนเดยทง 2 เรอง คอ รามายณะและมหาภารตะ ไดเขาไปแทรกซมจตวญญาณของชาวเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Association of Southeast Asia Nations, 2009) แตดวยกระแสการลาอาณานคมทางวฒนธรรมและโลกาภวตนทาใหวฒนธรรมตะวนตกเขามาเปลยนแปลงวฒนธรรมดงเดมในภมภาคนไมวาจะเปนอาหาร เพลง ภาพยนต และแฟชน ฯลฯ ผลกระทบทตามมา คอ การเสอมถอยและสญหายของวฒนธรรมเดมทเยาวชนรนใหมคดวาลาสมย ไมเหนถงความสาคญของรากเหงาหรออตลกษณของตน ดวยเหตน สมาคมแหงประชาชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใต (The Association of Southeast Asian Nations – ASEAN) เหนถงความจาเปนในการปกปองรกษาวฒนธรรมมรดกทางวฒนธรรมของตนไว จงเหนชอบใหมการจดตงประชาคมสงคม-วฒนธรรมอาเซยน (ASEAN Socio-Cultural Community-ASCC) ในการประชมผนาอาเซยน ครงท 9 ระหวางวนท 7-8 ตลาคม 2546 ณ เมองบาหล ประเทศอนโดนเซย ซงเปน 1 ใน 3 เสาหลกของประชาคมอาเซยน (ASEAN Community) ประชาคมสงคม-วฒนธรรมอาเซยนมบทบาทในการเสรมสรางความตระหนกของประชาชนถงอตลกษณรวมกนของภมภาคทามกลางความหลากหลายทางวฒนธรรม ดวยการสงเสรมความเขาใจระหวางประชาชนในระดบและวงการตาง ๆ การเรยนรประวตศาสตรและวฒนธรรมของแตละประเทศ และการรบรขอมลขาวสารของกนและกน (กรมอาเซยน, 2554)



นอกจากน องคการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization-UNESCO) คานงถงผลกระทบของโลกาภวตนและการเปลยนแปลงทางสงคมตอการเสอมถอยและสาบสญของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม จงไดประกาศอนสญญาวาดวยการสงวนรกษามรดกภมปญญาทางวฒนธรรม (Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage) ซงมการรบรองเมอวนท 17 ตลาคม 2546 ณ กรงปารส ประเทศฝรงเศส มรดกภมปญญาทางวฒนธรรม เปนการปฏบต การเปนตวแทน การแสดงออก ความร ทกษะ ตลอดจนเครองมอ วตถ สงประดษฐ และพนททางวฒนธรรมทเกยวเนองกบสงเหลานน ซงชมชน กลมชน และในบางกรณ ปจเจกบคคลยอมรบวาเปนสวนหนงของมรดกทางวฒนธรรมของตน โดยอนสญญาดงกลาวมวตถประสงคเพอคมครองมรดกภมปญญาวฒนธรรม สรางกระแสการอนรกษและคมครองในระดบทองถน ระดบชาตและระดบระหวางประเทศ อกทง ยงพจารณาถงการสรางความตระหนกของเยาวชนใหเหนถงความสาคญการปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมดวย (Section of Intangible Cultural Heritage. 2009) ดงเชนโครงการอาสาสมครเยาวชนในการอนรกษมรดกทางวฒนธรรม (The Youth Volunteers in Cultural Heritage Preservation Project) ของประเทศเวยดนามภายใตความรวมมอของโดย UNESCO และ Youth Union มวตถประสงคเพอสรางศกยภาพของเยาวชนในการสงเสรมและอนรกษพนทมรดกโลกทางวฒนธรรม ไดแก สถานทศกดสทธหมเซน เมองโบราณฮอยอน และอาวฮาลอง โดยผานการฝกอบรมเชงปฏบตการใหความรและแนวคดการอนรกษมรดกวฒนธรรม และทาแผนการพฒนาผลตภณฑชมชนจากทรพยากรทองถน เชน ไมแกะสลกและเครองปนดนเผาของหมเซนและฮอยอน (United Nations-Vietnam, 2005)

การปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม จงเปนเรองเรงดวนของประชาชนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตทกคนโดยเฉพาะอยางยงเยาวชน เพราะเปนผทมบทบาทสาคญในการสบสาน ถายทอด และมสวนรวมในการปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของประเทศชาตอยางยงยนตอไป ดงนน โครงการวจยนจงมงศกษาระดบความรและความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของผนาเยาวชนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต และเปรยบเทยบความแตกตางทางลกษณะภมหลงในความรและความตระหนกฯ ของผนาเยาวชน

วตถประสงค 1. เพอศกษาระดบความรและความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม

ของผนาเยาวชนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต 2. เพอเปรยบเทยบความแตกตางทางลกษณะภมหลงของผนาเยาวชนตอความรและความ

ตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม



ระเบยบวธวจย กลมตวอยางในการวจย ผนาเยาวชนทเขารวมโครงการจดประชมเชงปฏบตการวาดวยการมสวนรวมของผนา

เยาวชนจากกลมประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในการปกปองคมครองและถายทอดมรดกวฒนธรรมจบตองไมได ระหวางวนท 24-28 ธนวาคม 2552 ณ โรงแรมเจาพระยาปารค กรงเทพฯ จดโดยกลมปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม กรมสงเสรมวฒนธรรม และไดตอบแบบสอบถามจานวน 23 คน ไดแก ประเทศไทย จานวน 14 คน และประเทศอน ๆ จานวน 9 คน ประกอบดวยประเทศลาว ฟลปปนส อนโดนเซย เวยดนาม ประเทศละ 2 คน และสงคโปร 1 คน

เครองมอทใชในการวจย อยในรปแบบสอบถามประกอบดวย 3 สวน ไดแก 1. ขอมลลกษณะภมหลง ประกอบดวยเพศ ระดบการศกษา อาย ประเทศ การเขารวม

กจกรรมเกยวกบการปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม และการทราบขอมลเกยวกบมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม 2. ความรเกยวกบมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมแบงออกเปน 3 สวน และกาหนดเกณฑวดระดบความรทรอยละ 80 ไดแก 2.1 ลกษณะของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม มจานวน 5 ขอ เทากบ 5 คะแนน หากไดตงแต 4 คะแนนขนไป หมายความวามความรดานลกษณะของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมในระดบมาก

2.2 ประเภทของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมมจานวน 9 ขอ เทากบ 9 คะแนน หากไดตงแต 7 คะแนน

2.3 วตถประสงคของการปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมมจานวน 14 ขอ เทากบ 14 คะแนน หากไดตงแต 11 คะแนนขนไป หมายความวามความรดานวตถประสงคของการปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมอยในระดบมาก

3. ความตระหนกในคณคามรดกภมปญญาทางวฒนธรรมมจานวน 10 ขอ เกณฑการตรวจใหคะแนนไดแก (1) เหนดวยอยางยง เทากบ 4 คะแนน (2) เหนดวย เทากบ 3 คะแนน (3) ไมเหนดวย เทากบ 2 คะแนน (4) ไมเหนดวยอยางยง เทากบ 1 คะแนน และ (5) ไมแนใจ เทากบ 0 คะแนน คะแนนสงสด 40 คะแนนและคะแนนตาสด 0 คะแนน กาหนดเกณฑการวดระดบความตระหนกทรอยละ 80 สาหรบเกณฑการแปลความหมายคาเฉลยนาหนกคาตอบ มดงน 0– 29 คะแนน หมายถง มความตระหนกในคณคามรดกภมปญญาทางวฒนธรรมอยในระดบนอย

30 คะแนนขนไป หมายถง มความตระหนกในคณคามรดกภมปญญาทางวฒนธรรมอยในระดบมาก การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลเปนการวเคราะหเชงปรมาณ โดยใชสถตพรรณา ไดแก คารอยละ คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน เพอใชในการวเคราะหตวแปรตาง ๆ ในงานวจย และใชสถตเชงวเคราะห คอ t-test เพอเปรยบเทยบความแตกตางดานความรเกยวกบมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมและความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมจาแนกตามลกษณะภมหลงของผนาเยาวชนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต



ผลการวจย ลกษณะภมหลงของกลมตวอยาง กลมตวอยางแบงเปนผชาย 12 คน ( 52.2%) และผหญง 11 คน (47.8%) มอายเฉลย 25.27 ป อายนอยสด 19 ป และอายมากสด 32 ป สวนใหญจบการศกษาระดบปรญญาตร จานวน 14 คน (60.9%) ระดบการศกษาสงสด คอ ปรญญาโท และตาสด คอ มธยมศกษาชนปท 6 กลมตวอยางสวนใหญระบวาเคยเขารวมกจกรรมเกยวกบการปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม (n = 12 หรอ 54.5%) และการทราบขอมลเกยวกบมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม (n = 15 หรอ 68.2%)

การวเคราะหระดบความรและความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม สวนนเปนการวเคราะหเพอหาคาคะแนนเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐานของระดบความรและความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของผนาเยาวชน จากนนวเคราะหคา t-test เพอเปรยบเทยบความแตกตางระหวางคาคะแนนของผนาเยาวชนและคาคะแนนของผวจย ผลวเคราะหจากตารางท 1 พบวา กลมตวอยางมคาคะแนนเฉลยของความรดานลกษณะของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมเทากบ 4.74 คะแนน และดานวตถประสงคเทากบ 10.77 คะแนน ซงอยในระดบมากอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และดานประเภทเทากบ 5.30 คะแนน อยในระดบนอยอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

ตารางท 1 คาคะแนนเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คา t-test และระดบความหมายของความรและความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของผนาเยาวชนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ตวแปรตาม n SD t df ระดบ ความหมาย

1. ความรเกยวกบมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม 1.1 ลกษณะของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม1 1.2 ประเภทของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม2

1.3 วตถประสงคของการปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม3

2. ความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม4

23

20

22

20

4.74

5.30

10.77

27.75

0.45

1.30

0.43

8.07

7.89**

-5.84**

19.39**

-1.25

22

19

21

19

มาก

นอย

มาก

นอย หมายเหต: **p.01 1ผวจยคาคะแนนลกษณะของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมเทากบ 4 คะแนน แสดงวาอยในระดบมาก 2คาคะแนน ประเภทของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมเทากบ 7 คะแนน แสดงวาอยในระดบมาก 3คาคะแนนวตถประสงคของการปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมเทากบ 9 คะแนน แสดงวาอยในระดบมาก 4คาคะแนนความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมเทากบ 30 คะแนน แสดงวาอยในระดบมาก



การวเคราะหความแตกตางในความรดานลกษณะ ประเภทและวตถประสงคของมรดก ภมปญญาทางวฒนธรรม

สวนนเปนการวเคราะหความแตกตางในความรดานลกษณะ ประเภท และวตถประสงคของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมจาแนกตามลกษณะภมหลงของผนาเยาวชนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ผลการวเคราะหจากตารางท 2 พบวา กลมตวอยางทมลกษณะภมหลงตางกนไมมความแตกตางในความรทง 3 ดาน การวเคราะหความแตกตางในความรดานลกษณะ ประเภทและวตถประสงคของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม สวนนเปนการวเคราะหความแตกตางในความรดานลกษณะ ประเภท และวตถประสงคของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมจาแนกตามลกษณะภมหลงของผนาเยาวชนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ผลการวเคราะหจากตารางท 2 พบวา กลมตวอยางทมลกษณะภมหลงตางกนไมมความแตกตางในความรทง 3 ดาน การวเคราะหความแตกตางในความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม

สวนนเปนการวเคราะหความแตกตางในในความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมจาแนกตามลกษณะภมหลงของผนาเยาวชนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ผลการวเคราะหจากตารางท 3 พบวา ผนาเยาวชนทมระดบการศกษาตางกนมคาคะแนนเฉลยดานความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (F = 6.13) โดยกลมตวอยางทจบปรญญาโทมคาคะแนนเฉลยสงทสด ( = 31.14 คะแนน) และกลมตวอยางทมการศกษาตากวาปรญญาตรมคาคะแนนเฉลยนอยทสด ( = 13 คะแนน) เมอเปรยบเทยบการเขารวมกจกรรมปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของกลมตวอยาง ผลการวเคราะหพบวา คาคะแนนเฉลยดานความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของกลมตวอยางทเขารวมและไมเขารวมกจกรรมฯ มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (t = 2.32) โดยกลมตวอยางทเขารวมกจกรรมฯ มคาคะแนนเฉลยสงกวา ( = 32 คะแนน) กลมตวอยางทไมเขารวมกจกรรมฯ ( = 24.56 คะแนน)



ตารางท 2: ความแตกตางในความรมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมดานลกษณะ ประเภท และวตถประสงค จาแนกตามลกษณะภมหลง

ความรมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม ลกษณะภมหลง

ลกษณะ ประเภท วตถประสงค n SD t F n SD t F n SD t F

1. เพศ 1.1 หญง 1.2 ชาย 2. อาย 2.1 19-25 ป 2.2 26-32 ป 3. ระดบการศกษา 3.1 ตากวาปรญญาตร 3.2 ปรญญาตร 3.3 ปรญญาโท 4. การเขารวมกจกรรมการปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม 4.1 เขารวม 4.2 ไมไดเขารวม 5. การทราบขอมลเกยวกบมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม 5.1 ทราบขอมล 5.2 ไมทราบขอมล

11 12

12 11 2 14 7

12 10

15 7

4.73 4.75

4.67 4.82

5.00 4.71 4.71

4.83 4.70

4.80 4.71

.45 .47

.49 .41

.00 .47 .49

.39

.48

.41

.49

.12 -

.80

.72

.43

.06

2.71

.35

2.05

.66

10 10

11 9 2 12 6 9 10

12 7

5.30 5.30

5.18 5.11

4.50 5.17 5.83

5.67 5.00

5.50 5.00

1.06 1.57

1.47 1.13

.71 1.47 .98

1.12 1.49

1.09 1.73

.00

-.44

1.09

.78

.24

.05

.94

.14

.53

10 10

11 11 2 13 7

12 9

15 6

10.90 10.67

10.91 10.64

10.50 10.85 10.71

10.75 10.78

10.80 10.67

.32 .49

.30 .51

.71 .38 .49

.45

.44

.41

.52

-1.34

1.54

-.14

.62

8.75**

12.20**

.64

.08

1.25

หมายเหต: **p.01 *p.05


ตารางท 3 ความแตกตางในความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมจาแนกตามลกษณะภมหลง ลกษณะภมหลง n SD t F 1. เพศ 1.1 หญง 1.2 ชาย 2. อาย 2.1 19-25 ป 2.2 26-32 ป 3. ระดบการศกษา 3.1 ตากวาปรญญาตร 3.2 ปรญญาตร 3.3 ปรญญาโท 4. การเขารวมกจกรรมการปกปอง คมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม 4.1 เขารวม 4.2 ไมไดเขารวม 5. การทราบขอมลเกยวกบมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม 5.1 ทราบขอมล 5.2 ไมทราบขอมล

20 10 10 20 11 9 20 2 11 7

19 10 9

19 14 5

28.10 27.40

26.91 28.78

13.00 28.27 31.14

32.00 24.56

28.71 27.80

9.06 7.43

8.31 8.14

4.24 7.54 4.71

4.32 8.72

8.07 6.87

-0.19

-0.51

2.32**

0.23

0.26

0.33

6.13**

5.72*

0.32

หมายเหต: **p.01 *p.05

อภปรายผล การวจยนมงศกษาและเปรยบเทยบระดบความรเกยวกบมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมและ

ความตระหนกในคณคามรดกภมปญญาทางวฒนธรรมระหวางผนาเยาวชนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ผลการวจยพบวาผนาเยาวชนมความรดานลกษณะและวตถประสงคของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมในระดบมาก แตดานประเภทอยในระดบนอย อาจเปนเพราะยงมความสบสนระหวางมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมและมรดกทางวฒนธรรมทจบตองได (Tangible Cultural Heritage) เพราะมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมเปนองคความร เปนลกษณะเชงนามธรรมทมการสบทอดจากรนไปสรน เชน วรรณกรรมพนบาน ความรเกยวกบธรรมชาตและจกรวาล แนวปฏบตทางสงคม พธกรรม และงานเทศกาล การละเลนพนบาน ศลปะปองกนตว สาหรบมรดกทางวฒนธรรมทจบตองไดจะตองเปนวตถสงของและสถานท (สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต, 2552)



ผนาเยาวชนทมลกษณะภมหลงตางกน ไมมความแตกตางในความรมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมทง 3 ดาน และความตระหนกในคณคามรดกภมปญญาทางวฒนธรรม ซงสอดคลองกบงานวจยของเกศน คาทว และกาญจนกานต ลสมบต (2548) ศกษาบทบาทการสงเสรมวฒนธรรมทองถนขององคการบรหารสวนตาบล จงหวดอานาจเจรญ กลมตวอยางไดแก นายกองคการบรหารสวนตาบล จานวน 56 คน และปลดองคการบรหารสวนตาบล จานวน 56 คน รวมจานวน 112 คน โดยเปรยบเทยบบทบาทการสงเสรมวฒนธรรมตามตวแปรลกษณะภมหลง ผลการวจยพบวา ผบรหารทมเพศและระดบการศกษาตางกน ไมมความแตกตางกนในบทบาทการสงเสรมวฒนธรรม นอกจากน งานวจยของณฐวสา เจรญ. (2541) ศกษาความรและความตระหนกเกยวกบมลพษทางอากาศของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร จานวน 469 คน พบผลการวจยทสอดคลองกนวา นกเรยนทมเพศตางกน ไมมความแตกตางกนในความรและความตระหนกเกยวกบมลพษทางอากาศ รวมถง ผปกครองทมระดบการศกษาตางกน มความตระหนกเกยวกบมลพษทางอากาศไมแตกตางกน คลายคลงกบผลการวจยของพรจกร มณนาค (2545) ทไดศกษาความรและความตระหนกเกยวกบมลพษสงแวดลอมในกรงเทพมหานครของนสตระดบปรญญาตรมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ จานวน 365 คน พบวา นสตทอยในชนปตางกนมความรเกยวกบมลพษสงแวดลอมในกรงเทพมหานครไมแตกตางกน ผนาเยาวชนทมระดบการศกษา ผนาเยาวชนแตกตางกนมความความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมแตกตางกน โดยผนาเยาวชนทจบการศกษาระดบปรญญาโทมคาคะแนนเฉลยความตระหนกฯ มากทสด ซงสอดคลองกบผลการวจยของ พรจกร มณนาค (2545) พบวา นสตทอยชนปตางกนม

ความตระหนกเกยวกบมลพษสงแวดลอมในกรงเทพมหานครแตกตางกน โดยนสตชนปท 4 มคาคะแนนเฉลยความตระหนกฯ สงทสด เพราะการศกษาเปนกระบวนการเรยนรทสาคญเพอสรางความเจรญงอกงามของบคคลและใหแกสงคม อกทง ยงชวยใหบคคลร จกคณคาและชนชมศลปวฒนธรรม เกดจตสานกในการหวงแหนและรกษาตอไป (ถวลย มาศจรส, 2544)

ผนาเยาวชนทมการเขารวมกจกรรมปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมแตกตางกนมความความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมแตกตางกน โดยผนาเยาวชนทเขารวมกจกรรมฯ มคาคะแนนเฉลยความตระหนกฯ สงกวาผนาเยาวชนทไมไดเขารวมกจกรรมฯ เพราะความตระหนกจะเกดขนเมอมสงเราภายนอกมากระตน การเขารวมกจกรรมจะทาใหเกดการเรยนร ประสบการณ อาจปรบเปลยนจตสานกและพฤตกรรมได (กรนภา วชระธารงกล, 2552) ดงเชน สภาทปรกษาดานการอนรกษประวตศาสตร (The Advisory Council on Historical Preservation) ของประเทศสหรฐอเมรกา ไดเลงเหนถงความสาคญของการดงเยาวชนเขารวมกจกรรมอนรกษศลปวฒนธรรมและประวตศาสตร สงผลถงการอนรกษวฒนธรรมและมรดกทางประวตศาสตรของชาต ตอไป เชน โครงการ Save Our History (Donaldson, 2011) นอกจากน ประเทศลตเวยไดสงเสรมการจดกจกรรมรองเพลงและเตนราดงเดมใหเยาวชนไดแสดงออกทก ๆ 4 ป (Interarts, 2008)



บทสรปและขอเสนอแนะ ผนาเยาวชนมความรดานลกษณะของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมและวตถประสงคของ

การปกปองคมครองของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมอยในระดบมาก และมความรดานประเภทของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมอยในระดบนอย เมอเปรยบเทยบความแตกตางทางลกษณะภมหลง ผนาเยาวชนทมระดบการศกษาและการเขารวมกจกรรมปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมแตกตางกนมความความตระหนกในคณคาของมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมแตกตางกน ดงนน ผวจยจงมขอเสนอแนะทงในเชงนโยบายและการวจยในอนาคต ดงน

1. ควรจดโครงการฝกอบรมใหความรเกยวกบมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมใหแกเยาวชน 2. ควรคาเนนโครงการถายทอดทกษะดานมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมในรปการเรยนการ

สอนในหลกสตรและกจกรรมเสรมใหแกเยาวชน 3. เรงประชาสมพนธขอมลขาวสารเกยวกบมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมผานสอสงพมพ

อนเตอรเนต และโทรทศน ใหแพรหลายสเยาวชนมากขน รวมถงการจดตงสถานวฒนธรรมโดยเฉพาะ

4. เพมตวแปรในงานวจยครงตอไป เชน วธการเลยงดของครอบครว แรงจงใจ ภาวะผนา เจตคตและพฤตกรรมการอนรกษวฒนธรรม เปนตน กตตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณคณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ทสนบสนนทนวจยประจาป 2554 และกรมสงเสรมวฒนธรรมทอนเคราะหขอมลการวจย



บรรณานกรม ภาษาไทย กรนภา วชระธารงกล. (2552). การสรางแบบวดความตระหนกรตอผลกระทบของสภาวะโลก

รอน ส าหรบนกเรยนชวงชนท 4 สงกดส าหนกงานเขตพนทการศกษา กรงเทพมหานคร เขต 1. ปรญญานพนธมหาบณฑต ไมไดตพมพ, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

กรมอาเซยน. (2554). ประชาคมอาเซยน. สบคนเมอ 9 มถนายน 2554, จาก www.mfa.go.th/internet/document/1808.doc.

เกศน คาทว และกาญจนกานต ลสมบต. (2548). บทบาทการสงเสรมวฒนธรรมทองถนของ องคการบรหารสวนต าบล จงหวดอ านาจเจรญ. สบคนเมอ 23 เมษายน 2553, จาก http://www.culture.go.th/research/isan/48_16.html

ถวลย มาศจรส. (2544). ปทานกรมปฏรปการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ: บรษท 21 เซนจร จากด.

ณฐวสา เจรญ. (2541). ความรและความตระหนกเกยวกบมลพษทางอากาศของนกเรยนชน ประถมศกษาปท 6 ในโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธมหาบณฑต ไมไดตพมพ, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

พรจกร มณนาค. (2545). ความรและความตระหนกเกยวกบมลพษสงแวดลอมในกรงเทพมหานคร ของนสตระดบปรญญาตรมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ปรญญานพนธมหาบณฑต ไมไดตพมพ, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (2552). มรดกภมปญญาทางวฒนธรรม. กรงเทพฯ: ผแตง.

ภาษาองกฤษ Association of Southeast Asia Nations. (2009). Culture and information. Retrieved

March 28, 2012, from http://www.aseansec.org/10373.htm. Donaldson, Milford W. (2011). Get youth involved to build a better preservation ethic-

nation. The Alliance Review. May-June 2011: 6-9. Interarts. (2008). Access of young people to culture final report. Barcelona, Spain:

Interarts. Section of Intangible Cultural Heritage. (2009). Convention for the Safeguarding of the

Intangible Cultural Heritage. Begium: Author. United Nations-Vietnam. (2005). Youth Volunteers in cultural heritage preservation.

Retrieved March 28, 2012, from http://www.un.org.vn/unv/images /Project_Youth.pdf.



สถานบนเทงในยครบวฒนธรรมแบบอเมรกน พ.ศ. 2500 – 2520 Entertainment Businesses during Americanization era, A.D.1957- 1977

ยวร โชคสวนทรพย

นกศกษาปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร

มหาวทยาลยศลปากร บทคดยอ

บทความนตองการศกษาความเปนมาและการเปลยนแปลงรปแบบของสถานบนเทงระหวาง พ.ศ. 2500- 2520 ซงเปนชวงเวลาทประเทศไทยมความสมพนธใกลชดกบสหรฐอเมรกามากทสด เนองจากเปนชวงสงครามตอตานลทธคอมมวนสตในเวยดนาม รฐบาลไทยจงอนญาตใหสหรฐอเมรกาเขามาตงฐานทพในประเทศไทย ในเขตกรงเทพมหานคร นครพนม นครราชสมา อดรธาน อบลราชธาน อ.นาพอง จ.ขอนแกน อ.ตาคล จ.นครสวรรค และ พนทอตะเภา เขตตดตอระหวางอ.บานฉาง จ.ระยอง กบ อ.สตหบ จ.ชลบร การเขามาของกองทหารอเมรกนทาใหเกดสถานบนเทงรปแบบ ไนทคลบ บารอะโกโก ในเขตจงหวดทมฐานทพตงอย เพอใหทหารอเมรกนใชเปนสถานทพกผอนหยอนใจระหวางสงคราม ผลจากการดารงอยของกองทหารอเมรกนทาใหผหญงไทยสวนหนงประกอบอาชพ “เมยเชา” สงเหลานกลายเปนปญหาสงคมเมอสหรฐอเมรกาถอนกองกาลงทหารทงหมดออกจากประเทศไทย

ค าส าคญ: สถานบนเทง วฒนธรรมอเมรกน เมยเชา

Abstract The purpose of this research is to study the development and transformation of entertainment businesses between 1957and 1977 (2500 – 2520 B.E.) when Thailand had the closest ties with the United States since it was the time of the war against communism in Vietnam. Thai government at that time allowed the United States to establish military bases in Bangkok, Nakorn Phanom, Nakorn Ratchasima, Udornthani, Ubonratchathani, Amphor Nam Pong in Khon Kean province, Amphor Takli in Nakorn Sawan province and U-taphao area. The presence of the military personnel brought about several entertainment businesses for their leisure: night clubs, bars. And more importantly, these businesses started “House girl” as a career. These issues had become Thai social problems which can be noticed clearly after the withdrawal of the American troops from Thailand.

Keywords: Entertainment Businesses, Americanization, House girl



หลงจากสนสดสงครามโลกครงทสองในป 2488 ผคนตางแสวงหาความบนเทงหลงจากทรฐบาลมประกาศใหงดความบนเทงทกชนดเพอความสงบเรยบรอยในภาวะสงคราม สงผลใหสถานบนเทงอาท บาร ไนทคลบ เกดการขยายตว ตงแตป 2500 เปนตนมา ประเทศไทยมความสมพนธใกลชดกบสหรฐอเมรกามากทสดภายหลงสงคราม เนองจากสหรฐอเมรกาใหความชวยเหลอทางดานการทหาร ดานเศรษฐกจ ดานวชาการ และการตอตานลทธคอมมวนสตในอนโดจนซงกาลงเกดขนในประเทศเวยดนามขณะนน รฐบาลจงอนญาตใหสหรฐอเมรกาเขามาตงฐานทพตามจดยทธศาสตรสาคญของไทย ไดแก จงหวดนครราชสมา จงหวดนครพนม จงหวดอบลราชธาน จงหวดอดรธาน อาเภอนาพอง จงหวดขอนแกน อาเภอตาคล จงหวดนครสวรรค พนทอตะเภา ซงครอบคลมจงหวดชลบรและระยองบางสวน และมหนวยงานทปรกษาทางการทหารในประเทศไทยหรอทเรยกกนวา หนวยจสแมก (Joint United States Military Adviser Group - JUSMAG) บรเวณถนนสาธร เพอทาสงครามกบเวยดนาม การเขามาของกองทหารอเมรกนทาใหเกดสถานบนเทงรปแบบ ไนทคลบ บารอะโกโก ในเขตพนททมฐานทพตงอย เพอใหทหารอเมรกนใชเปนสถานทพกผอนหยอนใจระหวางสงครามการเปลยนแปลงรปแบบของสถานบนเทงในสงคมไทยระยะน เปนผลใหพระราชบญญตควบคมสถานบรการ พ.ศ. 2509 เกดขนเปนครงแรก รวมถงการดารงอยของกองทหารอเมรกนทาใหผหญงไทยสวนหนงประกอบอาชพ “เมยเชา” สงเหลานกลายเปนปญหาสงคมเมอสหรฐอเมรกาถอนกองกาลงทหารทงหมดออกจากประเทศไทยในป 2518 ขณะเดยวกนวถชวตและวฒนธรรมแบบอเมรกนในสงคมไทย เรมไดรบความนยมมาตงแตหลงสงครามโลกครงทสอง โดยสะทอนออกมาในรปแบบของแฟชนการแตงกาย อาหารการกน ความบนเทง รวมถงความนยมเทยวสถานบนเทงรปแบบดสโกเธค บทความวจยนมวตถประสงคทจะศกษาการเปลยนแปลงรปแบบของสถานบนเทงจากการรบวฒนธรรมแบบอเมรกนและผลกระทบของสถานบนเทงทมตอสงคมไทยระหวาง พ.ศ. 2500-2520 โดยมขอตกลงรวมกนวา อาบอบนวด อยนอกเหนอการศกษา การศกษาครงนใชระเบยบวธวจยและนาเสนอตามแนวทางประวตศาสตรเชงพรรณาวเคราะห จากเอกสารชนตนและหลกฐานประเภทอนๆ ไดแก วทยานพนธ ผลงานวจย บทความ วารสาร สอสงพมพ รวมถงการเกบขอมลการสมภาษณจากผรวมเหตการณ และนาหลกฐานทงหมดมาประกอบการศกษาวเคราะห ความเปนมาของสถานบนเทงในสงคมไทย

สถานบนเทงในยามคาคนทมสราและอาหารจาหนายพรอมกบการใหบรการดานความบนเทง อาท การเตนราและการฟงดนตร เปนรปแบบความบนเทงทเขามาในชวงสมยรชกาลท 4 โดยกลมพอคานกเดนทางชาว ตะวนตกซงสวนใหญเปนชาวยโรป ภายหลงจากการทาสนธสญญาเบารงในป 2398 ทาใหเรอสนคาตางประเทศเขามาคาขายในกรงเทพฯ ถง 103 ลา สวนเรอจากกรงเทพฯ กไดออกไปคาขายตางประเทศถง 37 ลา1 ในปเดยวกน การเขามาของชาวตะวนตกกลมน

1“ประกาศใหใชเงนเหรยญนอก (ครงท 1)” ใน ประชมประกาศรชกาลท 4 (กรงเทพ : มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2547), 119.



ทาใหเกดทพกคนเดนทางหรอโฮเตล2ขนในกรงเทพฯ บรเวณทรชกาลท 4 ทรงมพระบรมราชานญาตใหชาวตะวนตกอยอาศยและสามารถเชาซอทดนโดยกาหนดใหอยภายในพระนครหรอหางกาแพงพระนครออกไป 200 เสน(4 ไมล) ในระยะเรอพายจะไปถงไดใน 24 ชวโมง3 โดยจะอยตงแตปากคลองผดงกรงเกษมดานใตลงไป ศนยกลางชมชนสาคญในระยะแรกคอ สถานกงสลชาตตางๆ เรยงรายไปตามรมแมนาเจาพระยา และมยานธรกจของชาวตะวนตกอยสองฟากถนนเจรญกรงใตสะพานพทยเสถยรลงไปถงยานบางรกรวมถงเขตถนนทตดใหมในบรเวณน4 อาท ถนนพระรามส ถนนสลม ภายหลงไดมการตดถนนสายสาคญเชอมกบถนนเจรญกรงตอนใต เชน ถนนสรวงศ ถนนสาธร ถนนสพระยา โฮเตลแบบตะวนตกจงเกดขนในบรเวณดงกลาว ไดแก Union Hotel5 โดยม Mr. James Cook เปนผดแล และ Oriental Hotel ซงไมปรากฏชอเจาของกจการ เพยงแตมการประกาศแจงความไวในหนงสอพมพ Bangkok Calendar ของหมอบรดเลย ภายหลงเลกกจการเนองจากไดรบความเสยหายจากอคคภย ตอมามนกเดนเรอชาวสวเดนสองคน คอ H. Jarck และ C. Salje ไดปรบปรงโฮเตลขนมาอกครง

โฮเตลแบบตะวนตกจะแยกสวนของหองพกกบสวนของสถานบนเทงสาหรบการกนดมพบปะสงสรรคทเรยกวาพบบลค เฮาส (Public House) หรอ พบบลค บาร (Public Bar) ซงตอมาไดยอคาใหสนลงและนยมเรยกวาผบ (Pub) หรอ บาร(Bar)ไวอยางเปนสดสวน ธดา สาระยา ใหความเหนวา ในทศนะของชาวยโรปการใชเวลาพบปะสงสรรครวมดมและรบประทานเปนวฒนธรรมเชงการคาและวถชวตของการพกผอนหยอนใจ6 นอกจาก นนยงเปนสถานทสาหรบการตงวงนนทาอกดวย7 อยางไรกตามสถานบนเทงในชวงเวลาดงกลาวถกจากดไวในกลมชาวตะวนตกเทานน สนนษฐานวา เนองจากทอยอาศยของชาวตะวนตกอยหางจากกาแพงเมองพระนครและมระยะทางคอนขางไกลทาใหการเดนทางลาบาก อกทงการใชจายเพอความบนเทงนบวาเปนเรองฟมเฟอยและไมมความจาเปนสาหรบชาวสยามซงมความบนเทงสอดแทรกอยในวถชวตจากงานสมโภชเฉลมฉลองตาง ๆ มาโดยตลอด

ตอมาในสมยรชกาลท 5 การรบวฒนธรรมตะวนตกโดยเฉพาะจากแถบยโรปเรมเดนชดขนในสงคมไทย จากการทชนชนนาไทยมโอกาสไดรบการศกษาจากประเทศเหลานนและนาวฒนธรรมมาปรบใชในวถชวต อาท ความนยมในการพบปะสงสรรครวมกนดมและเตนลลาศ การปรบใหสตรในราชสานกสวมเสอฝรงทตดดวยผาลกไมและนยมเรยกเสอทมแขนพองแบบฝรงวา “เสอขาหมแฮม”

2โฮเตล หมายถง ทพกแรมของคนเดนทาง ซงเปนค าทบศพทในภาษาองกฤษทใชเรยกมาตงแตสมยรชกาลท 4 จนกระทงเปลยนแปลงการปกครองในป 2475 รฐบาลจงเปลยนค าเรยกจาก “โฮเตล” เปนค าวา “โรงแรม” ในบทความนจงขอใชค าวาโฮเตล เนองจากเปนการอธบายบรบททางสงคมกอนป 2475 3“ประกาศวาดวยเขตทซงฝรงจะเชาหรอซอได” ใน ประชมประกาศรชกาลท 4, 96. 4สาวตร ทพภะสต, “ความสมพนธระหวางชมชนชาวไทย จน และตะวนตกในกรงเทพฯ พ.ศ. 2398-2453” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2527),57-58. 5ปรชา แดงโรจน, การโรงแรมฉบบนสตนกศกษา (กรงเทพฯ : ยไนเตดโปรดกชน, 2530), 59. 6ธดา สาระยา, ประวตศาสตรเกบตกจากยโรป (กรงเทพฯ : สารคด, 2538), 58. 7Bethan Ryder, Bar and Club Design (London : Laurence King, 2002), 7-8.



นงโจงกระเบนดวยผาไทย8 การซอสนคาอปโภคบรโภคจากหางฝรง และการเลนแตงชดแฟนซ เปนตน สวนราษฎรเองกมโอกาสทางการศกษามากขน ทาใหมการเปดรบวถชวตและแนวคดสมยใหมแบบตะวนตกโดยการเลยนแบบชนชนนา

ตงแตสมยรชกาลท 6 เปนตนมา ราษฎรมโอกาสในการประกอบอาชพและการคา จงเกดการลงทนของชนชนนาและพอคาชาวจนในกจการตาง ๆ รวมถงสถานบนเทงแบบตะวนตก อาท

คอฟฟชอป รานกาแฟนรสงหนบวาเปนรานคอฟฟชอปแหงแรกในประเทศไทย ตงขนเปนครงแรกทบรเวณสโมสรเสอปา โดยอยในความดแลของกรมมหรสพซงเปนสวนหนงของกรมมหาดเลกหลวง กลมชนชนนา พอคาชาวไทยและชาวตางประเทศนยมไปกนมาก เปนสถานทจาหนายอาหารวางพรอมทงเครองดมและสรา อาท เบยรสดจากเยอรมน โดยมดนตรของกรมมหรสพบรรเลงเพลงผลดเปลยนเปนประจา บางครงมการบรรเลงดนตรประเภทเครองสายฝรง9 หรอจดใหมการเตนรารวมดวย ภายหลงรานกาแฟนรสงหยายมาอยในบรเวณวงพญาไทกอนจะเลกกจการในป 2475 ดวยเหตผลทางการเมอง

ผบ (Pub) หรอ บาร (Bar) สถานบนเทงรปแบบนไมจาเปนตองอยในโฮเตลเสมอไป สามารถตงขนเดยวๆ ได พระยาภกดนรเศรษฐ(เลศ เศรษฐบตร) ไดตงบารแบบตะวนตกขนในสมยรชกาลท 7 ในหางและโรงนาแขงของตนเอง บรเวณเชงสะพานพทยเสถยรเปนอาคารสง 6 ชน โดยจาหนายสราตางประเทศและเบยรสดซงไมมจาหนายทอน อาหารทจาหนายเพอใชแกลมกบสราหรอเบยร อาท แฮมทเปนหมเคมดบบบมะนาวราดหนา ไสกรอกฝรง เมดบวคว มนฝรงทอดกรอบและเนยแขง อณหภมภายในบารมความเยนในตวเพราะตงอยในบรเวณโรงผลตนาแขง เปดจาหนายเวลา 11.00-20.00 น. บารของนายเลศแมเปนบารของคนสยามแตมการบรการแบบตะวนตกแท ๆ สนคาสวนใหญกเปนสนคานาเขาจากตางประเทศซงมราคาแพง ดงนนผทจะเขามาใชบรการจงเปนระดบสภาพชนมเงนเหลอใชในการจบจายมากพอ สวนมากเปนขาราชการชนผใหญและชาวตางชาต ภายหลงเลกกจการไปในชวงสงครามโลกครงท 210 นอกจากนนยงมบารซวนหลแถวถนนพาหรด ซงเปนของพอคาชาวจนกวางตงเกดขน ถอวาเปนแหลงพกผอนหยอนใจทมชอเสยงมากแหงหนงในสมยนน มการจาหนายสรา อาหาร มแตรวงบรรเลงรวมถงการแสดงเบดเตลดทจดไวบรการทกคน สงททาใหบารซวนหลเปนทรจกของคนทวไปนนคอการจดใหมการเตนลลาศซงเปนทนยมกนมาก11

เหลา เปนทงสถานทพบปะสงสรรคและเปนภตตาคารซงขนชอเรองอาหารจน เหลาชอดงแหงหนงซงไดรบความนยมจากพอคาหรอนายทนชาวจนไดแกภตตาคารหอยเทยนเหลาของตระกลลาซา หรอชอไทยวาหยาดฟาภตตาคาร มอาหารจนและอาหารฝรงจาหนาย ตงขนเมอป 2455 ทถนนเยาวราช เปนตกสง 3 ชน ภายหลงถกไฟไหม จงยายไปตงทตก 4 ชน อยทถนนเสอปา ในชวงทคนไทยนยมการเตนราลลาศกนมาก เหลาแหงนไดจดพนทสาหรบการลลาศไวบรการเชนกน การ

8สาระ มผลกจ, ราชส านกฝายใน สมยรตนโกสนทร (กรงเทพฯ : มวเซยมเพรส, 2550), 189.

9กรรณการ ตนประเสรฐ, พระราชวงพญาไท ในวนวารหาแผนดน (กรงเทพฯ : มตชน, 2553), 214. 10ยธษเฐยร[นามแฝง], ขดจากอดต (พระนคร : โอเดยนสโตร, 2514), 15-18. 11กาญจนาคพนธ[นามแฝง], กรงเทพฯ เมอวานน, พมพครงท 3 (กรงเทพฯ : สารคด, 2542), 144.



เตนราหรอการเตนลลาศในชวงเวลานนเปนสงทคนไทยนยมกนมาก จนตองมการดดแปลงภตตาคารใหมบรการเตนราเพอสนองความตองการของผใชบรการ

เบยรฮอลล เครองดมแอลกอฮอลประเภทเบยรในประเทศสยามเปนเครองดมทตองนาเขาจากตางประเทศมาโดยตลอด อาท รานกาแฟนรสงหจาหนายเบยรจากเยอรมน บารนายเลศจาหนายเบยรจากเดนมารค เปนตน ในสมยรชกาลท 7 เบยรตางประเทศทมชอเสยงอยในประเทศสยามไดแก เบยรซปปาโรจากญปน และ เบยรไทเกอรจากมลายซงเปนดนแดนในปกครองของประเทศองกฤษ12 คนทใชบรการเบยรฮอลลสวนใหญเปนชนชนกลางทมเงนเนองจากราคาเครองดมจากตางประเทศคอนขางแพง ภายหลงไดเกดบรษทบญรอดบรวเวอร13 ของพระยาภรมยภกด ซงผลตและจาหนายเบยรสยามเพอแขงขนกบเบยรตางประเทศโดยเรมจากการตงราคาใหถกกวา และจดตงระบบรานคาตวแทนจาหนายเบยรของบญรอดบรวเวอรมากมาย โดยใชชอทเรยกกนวาเบยรฮอลล 14 สนนษฐานวา เพอเปนการกระจายปรมาณสนคาสผบรโภคไดมากขน และมนโยบายใหพนกงานสตรททาหนาทบรการอาหารและเครองดมในรานสามารถรวมดมเปนเพอนกบผมาใชบรการไดตามสะดวก จงสนนษฐานไดวา ราคาเบยรทถกลงและการใชสตรเปนพนกงานบรการ ทาใหกลมคนทมาใชบรการสวนใหญเปนชายหนมทมรายไดปานกลางขนไปซงมรสนยมในการหาความบนเทงดงกลาว

ไนทคลบ (Night Club) เปนสถานทพกผอนยามราตร แปลเปนภาษาไทยไดวา “สโมสรราตร”15 ซงมจดประสงคในการจาหนายสรานานาชนดรวมถงการจาหนายอาหารและเครองดม โดยมการจดแสดงดนตรและมนกรองไวบรการ ภายในมฟลอรสาหรบเตนรา เปนสถานบนเทงทมราคาสง ยคแรกนนไมเปนทนยมสาหรบชาวสยามแตรจกกนเฉพาะกลมชาวตะวนตกทอยในสยามเทานน ไนทคลบยคแรกชวงสมยรชกาลท 6-7 ทเคยมการบนทกไวอาทเชน ไนทคลบทชอวาเชอฟ16 บรเวณหนาไปรษณยกลาง เปนสถานททชาวตะวนตกในสยามใชพกผอนหยอนใจหลงสนสดจากการทางานในแตละวนซงเปนเวลาคาคน เพอใชพดคยในเรองสพเพเหระ รวมกนดม และฟงดนตรหรอเตนรา ผทจะเขาไปใชบรการเพอหาความสาราญตองมการสมครเปนสมาชกและมการเสยคาบารง17

ขณะนนโรงโสเภณหลายแหงเลงเหนโอกาสทางการคา จงปรบใหมบรการเตนราคลายกบไนทคลบทวไป เสฐยรโกเศศไดอธบายการปรบตวของโรงโสเภณขณะนนไวอยางนาสนใจ โดยอางถงเพลงยาวซงพระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงภวเนตรนรนทรฤทธ ทรงนพนธไวทอนหนงวา “แลวจะปลกโรงราไวสาเพง ใหแซเซงหลายภาษาไปหางาน” คาวาโรงราในสาเพง เสฐยรโกเศศสนนษฐานวา หมายถงหญงโสเภณทคอยใหบรการแกผไปเทยวหาความสาราญทางเพศในยคทการเตนลลาศกาลงเปนทนยมในสงคมไทย สานกคาประเวณบางแหงในบรเวณสาเพงไดฝกสอนลลาศใหแกหญงบรการในสานกของตนเพอดงดดใหมคนมาใชบรการ สวนไนทคลบทเรยกวา “โรงฝรงเตนรา” มเพยงหนง

12ยธษเฐยร[นามแฝง], ขดจากอดต, 24. 13สจช. สร.0201.23/10 บรษทบญรอดบรวเวอรจ ากด (พ.ศ. 2476-2484) 14ยธษเฐยร[นามแฝง], ขดจากอดต, 25. 15เรองเดยวกน, 496. 16เรองเดยวกน, 499. 17เรองเดยวกน, 513.



หรอสองแหงแถวบางรกสาหรบใหบรการแกชาวตางประเทศโดยเฉพาะ ผหญงทเปนคเตนราเรยกกนวา “พารทเนอร” จะมแตผหญงฝรงเทานน ไนทคลบทใหบรการแกชาวสยามมเพยงบางแหง อาท บรเวณสะพานพทธยอดฟาและศาลาเฉลมกรง ภายในไนทคลบมดนตรบรรเลงและมพารทเนอร18

รวมเตนรา ซงไดรบความนยมจากกลมชายวยทางานทชนชอบการกนดมและเตนลลาศเพอเปนการหยอนใจ

กลาวไดวาสถานบนเทงเกดขนจากการเลยนแบบวถชวตของชาวตะวนตกแถบยโรป โดยรบผานทาง ชนชนนาไทยและคอย ๆ เขาสกระบวนการเรยนรและปรบใชโดยราษฎร ตอมาชนชนนาไทยและบรรดาพอคานายทนซงสวนใหญเปนพอคาชาวไทยเชอสายจนทมความชานาญในการคาและธรกจไดทาการเปดสถานบนเทงขนโดยมการปรบใหเขากบสงคมไทย ในระยะนเองไดเกดบคคลทมแนวคดสมยใหมเปนจานวนมาก การออกเทยวเตรในสถานบนเทงของคนในสงคมจงมมากขนตามลาดบ จนเมอเขาสชวงสงครามโลกครงทสอง เศรษฐกจของประเทศตกตา รฐบาลประกาศงดความบนเทงเชนการเตนราตามสถานทตาง ๆ ในภาวะสงคราม รานคาหามจาหนายสราระหวาง 22.00 นาฬกา ถง 05.00 นาฬกาในวนรงขน19 สถานบนเทงจงซบเซาและปดตวลงในทสด

การเปลยนแปลงรปแบบสถานบนเทงในยครบวฒนธรรมอเมรกน พ .ศ. 2500 - 2520 หลงจากญปนเปนประเทศผพายแพสงครามโลกครงทสองในป 2488 จกรพรรดฮโรฮโตไดประกาศยอมแพและสงใหทหารญปนทวโลกวางอาวธ สถานการณสงครามในประเทศไทยจงไดยตลงดวย การยอมแพของญปนมผลใหประเทศทเขารวมกบฝายอกษะรวมทงประเทศไทยตกอยในฐานะประเทศทแพสงครามเชนเดยวกน แตรฐบาลไทยอางวาการประกาศสงครามของรฐบาลจอมพล ป . พบลสงคราม ถอเปนโมฆะ เนองจากผดเจตนารมณและความประสงคของประชาชนชาวไทย เมอหมอมราชวงศเสนย ปราโมช เขารบตาแหนงนายกรฐมนตรจงไดเจรจากบองกฤษเพอยกเลกสถานะสงคราม ในขณะทสหรฐอเมรกายนมอเขาชวยเหลอและยอมรบวาการประกาศสงครามของประเทศไทยและสหรฐอเมรกาเปนโมฆะแลว ประเทศองกฤษจงตกลงยกเลกสถานะสงครามกบไทยเชนกน แตประเทศไทยยงคงตองรบโทษตามขอตกลงทรฐบาลไทยทาไวกบองกฤษเมอวนท 11 มกราคม 2489 จานวน 3 ขอดวยกนคอ

1. บรจาคขาวใหสหประชาชาตจานวน 1.5 ลานตน 2. ชดใชคาเสยหายใหกบกจการของชาตสมพนธมตรทรฐบาลไทยยดกจการมาดาเนนการ

ระหวางสงคราม 3. รบภาระเลยงดกองทหารสหประชาชาตทเขามาปลดอาวธทหารญปนในประเทศไทย20

การแกไขปญหาเฉพาะหนาทางเศรษฐกจหลงสงครามของรฐบาลจงมงเนนในเรองการเงนและการขาดแคลนสนคาอปโภคบรโภคเปนหลก เมอจอมพล ป. พบลสงครามกลบเขามาบรหาร 18พารทเนอร หมายถง หญงทบรการเปนคเตนร าเตนลลาศใหกบนกเทยวทมาคนเดยว โดยสวนมากจะเคยใชบรการกนมากอนจนรจงหวะของกนและกนทเรยกวาคขา ทงนคนทไปเทยวถอวาการเตนร านอกจากจะไดความสนกสนานแลวยงเปนการออกก าลงกายดวย ในทน จงหมายถงคเตนจรง ๆ ทไมใชหญงขายบรการทางเพศ 19สจช. บก.สงสด 1/200 ประกาศหามการเตนร าในทสาธารณะสถาน 20“ขอตกลงสมบรณแบบระหวางประเทศไทยกบบรเตนใหญ”, ราชกจจานเบกษา เลม 63 ตอนท 4 (11 มกราคม 2489), 36.



ประเทศอกครง จงมนโยบายเรงฟนฟเศรษฐกจของประเทศโดยไดรบความรวมมออยางดจากสหรฐอเมรกา สมศกด นลนพคณ ใหความเหนวา การทไทยเรมมความสมพนธใกลชดกบสหรฐอเมรกามจดเรมตนมาจาก การรบรองขบวนการเสรไทยในสหรฐอเมรกาและคอยชวยเหลอประเทศไทยตลอดมาโดยไมถอวาเปนประเทศแพสงคราม อกทงประเทศอนทเคยเขามาลงทนในไทย อาท องกฤษ ฝรงเศส ตางไดรบผลกระทบจากสงครามทงสน สวนสหรฐอเมรกานนไดรบผลกระทบ

จากสงครามนอยกวาและเปนประเทศทมเศรษฐกจดทสดหลงสงคราม21 ดงนนคนไทยสวนใหญจงมความรสกวาสหรฐอเมรกาคอมตรทแทจรงในยามตกทกขไดยาก22

เมอคนไทยสวนใหญรสกวาสหรฐอเมรกาเปนมตรทดแลว จงยอมรบวฒนธรรมแบบอเมรกนดวยความเตมใจ กอนหนานคนไทยนยมวฒนธรรมแบบยโรปตามอยางชนชนนามากกวา แตหลงจากสงครามโลกครงทสองคนไทยเรมเปลยนแปลงวถชวตไปตามอยางอเมรกนแทบทงสน “คนไทยเรมตนน าอดลมโคลา เปปซ พอใจทจะรบประทานฮอทดอก ( Hot dog) แฮมเบอรเกอร (hamburger) แทน หมแฮมไขดาว ชอบดภาพยนตรเรองบ ซงสวนมากเปนภาพยนตรทท าจากสหรฐและทมอทธพลโดยตรง เดกวยรนพอใจมากทจะนงกางเกงยนส (jeans) แบบอเมรกน ใสเสอยดคอกลมแบบ ท เชต (Tee shirt)”23 วถชวตของคนไทยทเปลยนแปลงไปตามแบบอเมรกนกลาวไดวา เปนชวงเวลาทสงคมไทยรบวฒนธรรมแบบอเมรกนอยางเตมตว คนรวมสมยในยคนนมกจะพดกนตดปากวายคซกต หรอ ยคโกหลงวง วยรนผชายจะถกเรยกวาจกโก และนยมแตงกายดวยเสอยดรดรปพบแขนกบกางเกงยนสขาเดฟ สวนวยรนผหญงจะถกเรยกวาจกก ซงนยมไวผมบอบและแตงกายดวยชดกระโปรงบาน24

หลงสงครามยต สถานบนเทงและการเตนลลาศกลบมาไดรบความนยมอกครงในสงคมไทย ตามงานรนเรงมกจะตองมการเตนลลาศดวยเสมอ รฐบาลจดใหมสถานลลาศตามทตางๆ อาท สถานตากอากาศบางป จงหวดสมทรปราการ และ สถานลลาศสวนลมพน กรงเทพฯ รวมถงไนทคลบตางๆ โดยเฉพาะบรเวณถนนราชดาเนน อาท โลลตา โลฟโน อเลกซานดรา มแรงรจ เปนตน ซ งกลมวยผใหญนยมไปฟงเพลงจากนกรองชอดงอยาง สเทพ วงศกาแหง และ สวล ผกาพนธ รวมถงการเตนราลลาศเพอออกกาลงกาย25 สวนวยรนมกจะนยมเทยวบรเวณหลงวงบรพา ซงมบารชอนครถา หรอ ฟงเพลงจากตเพลงหยอดเหรยญทเรยกวาจกบอกซ (Jukebox) ตามรานเครองดม วยรนยคนนยมการเตนราในจงหวะใหม ๆ อาท รอคแอนดโรล ทวสต และ ออฟบท เปนจงหวะทเรารอนและทาทางการเตนราสอไปในทางยวยกามารมณ จงมการสงหามบรรเลงและเตนราตามทสาธารณะรวม

21สมศกด นลนพคณ, “ปญหาเศรษฐกจของไทยหลงสงครามโลกครงท 2 และการแกไขของรฐบาล ระหวาง พ.ศ.2488-2498” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร , 2527), 148-149. 22ความสมพนธระหวางไทยกบอเมรการะหวางสงครามโลกครงท 2 ปาฐกถาแสดงทหอประชมจฬาลงกรณมหาวทยาลย วนท 17 สงหาคม 2489 โดย ม.ร.ว.เสนย ปราโมช: ความสมพนธระหวางไทยกบสหรฐอเมรกา หนงสอแปลชด “นวทศน” เลมท 25 (กรงเทพฯ : แพรพทยา, 2519) , 176. 23มณ สรวรสาร, ชวตเหมอนฝน (กรงเทพฯ : โรงพมพกรงเทพฯ (1984), 2530), 420. 24สมภาษณ นายนยม ศลปดษฐ อาย 68 ป, วนเสารท 15 ตลาคม 2554. 25สมภาษณ ดร.สวชญ รศมภม อาย 82 ป, วนพธท 18 พฤษภาคม 2554.



ไปถงการหามฉายภาพยนตรทมการบรรเลงหรอการแสดงในจงหวะดนตรดงกลาวดวย26 อยางไรกตามการเตนราในจงหวะดงกลาวไมไดหายไปจากสงคมไทย สนนษฐานวา เนองจากรฐบาลสงหามการเตนราในทสาธารณะเทานนแตกยงสามารถกระทาในทพกอาศยได

ในป 2518 เกดสถานบนเทงประเภทดสโกเธคแบบอเมรกนชอ “บบลอส” ขนเปนครงแรกทพทยา ซงไดรบความนยมจากวยรนในกรงเทพฯ อยางมาก จนทาใหตองขยายสาขามาทยานสขมวทซอย 4 ในกรงเทพฯ ยงเปนการตอกยาใหเหนวาบรรดาวยรนตางชนชอบและยอมรบวฒนธรรมอเมรกนเขามาเปนสวนหนงในวถชวต เปนโอกาสใหสถานบนเทงประเภทอน อาท ไนทคลบ ผบ บาร ปรบตวในการดาเนนธรกจและหนมาใหความสาคญกบกลมวยรนมากขน สงททาใหดสโกเธคไดรบความนยมจากวยรนสนนษฐานวา เปนสถานบนเทงทเตมไปดวยแสงสวบวาบประกอบกบเสยงเพลงอนดงเราใจจากการเปดแผนโดยไมมการหยดขนจงหวะเหมอนวงดนตรและนกรองทตองหยดพกเปนชวง อกทงสามารถเตนราไดอยางอสระไมตองบงคบทาทางเชนการเตนลลาศ จงไดรบความนยมจากกลมวยรนมากกวาวยอน ๆ

สถานบนเทงทกลาวมาไดรบความนยมในหมคนไทยอยางมากหลงสงครามโลกครงทสอง ขณะเดยวกนสถานบนเทงทเกดขนเพอรองรบทหารอเมรกนในประเทศไทยโดยเฉพาะกมจานวนมากเชนกน ซงมปจจยมาจาก การดารงอยของกองทหารสหรฐอเมรการวมกวา 4 หมนนาย บรเวณพนทยทธศาสตรสาคญในประเทศไทย27 ไดแก จงหวดนครราชสมา จงหวดนครพนม จงหวดอบลราชธาน จงหวดอดรธาน อาเภอนาพอง จงหวดขอนแกน อาเภอตาคล จงหวดนครสวรรค พนทอตะเภา ซงครอบคลมจงหวดชลบรและระยองบางสวน และมหนวยงานทปรกษาทางการทหารในประเทศไทยตงอยบรเวณถนนสาธรในกรงเทพฯ หรอ หนวยจสแมก ซงเรมเขาสประเทศไทยตงแตป 2507 เนองจากรฐบาลไทยยอมรบความชวยเหลอทางการทหารจากสหรฐอเมรกาเพอตอตานลทธคอมมวนสตในประเทศเวยดนาม รวมถงการตกลงกบสหรฐอเมรกาในเรองของ Rest and Recreation Service ซงเปนการใหเวลาพกผอนของกองทหารสหรฐอเมรกาในสงครามเวยดนาม อนถอเปนจดกาเนดของการเปดสถานเรงรมยยามราตรในยานพฒนพงษ 28 และยานเพชรบรตดใหม รวมถงตามฐานทพของสหรฐอเมรกาในจงหวดตาง ๆ

ตามคายทหารอเมรกนทกจงหวดจะมสถานบนเทงประเภท ไนทคลบ และบารตาง ๆ เกดขน ซงไมไดมการเปดเผยขอมลทงหมด บทความวจยนจงขอยกตวอยางสถานบนเทงเฉพาะจงหวดทสามารถหาหลกฐานไดเพยงพอในการวจยเทานนอาทเชน จงหวดอดรธานพบวาบรเวณหนาฐานบนมสถานบนเทง 20-30 แหง สวนหนาคายรามสรมสถานบนเทงมากกวาถง 2 เทา การเทยวตามสถานบนเทงของบรรดาทหารอเมรกนมกถอเหลาของตนเองไปดมในไนทคลบหรอบารโดยนงตามเคานเตอรบารเปนสวนตวไมยงเกยวกบใคร หากมเพอนรวมนงดมดวยตางกจะจายแตเฉพาะในสวน

26สจช. มท.0201.2.1.3/398 หามการบรรยายเพลงหรอการแสดงในจงหวะรอค เอน รอลล จงหวะทวสต และ ออฟบท 27พวงทอง รงสวสดทรพย ภวครพนธ, สงครามเวยดนามกบความจรงของ“รฐไทย” (กรงเทพฯ : คบไฟ, 2549), 9. 28พเชษฐ สายพนธ, “บางลาพ และ “สลม” “พนท” และ “ตวตน” ในอตลกษณของคนเมอง”, ใน 30 ป ไทยคดศกษา (กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2540) : 97.



ของตนเองเทานน บางครงจะมการเรยกหญงพนกงานมารวมนงดมและกอดจบ29 ในกรงเทพฯ มสถานบนเทงทตงขนโดยกองทหารอเมรกน 2 แหง ไดแก Villa Club ถนนสขมวท และ 59ers(NEO) Club ถนนราชวถ ซงไดอภสทธในการยกเวนภาษ และการซอขายนยมใชเงนเหรยญอเมรกน 30 ทาใหสกลเงนดอลลารสะพดในขณะนน สวนยานพฒนพงษนอกจากจะเปนสถานทพกผอนหยอนใจสาหรบทหารอเมรกนแลว ยงเปนแหลงทสามารถดงดดนกทองเทยวชาวตางประเทศใหมาใชจายเงนตราไดมากทสดแหงหนงของกรงเทพมหานคร บารอะโกโกยานพฒนพงษเกดขนในชวงเวลาทสงครามเวยดนามใกลจะยตลง โดยมนายทหารอเมรกนคนหนงเลงเหนวาบรเวณดงกลาวเปนเปนยานธรกจและเปนททาการของสายการบนตาง ๆ ซงมทงนายทหารอเมรกนและนกทองเทยวชาวตางประเทศจานวนมากหมนเวยนเขาสพนทดงกลาวอยเสมอ จงเลงเหนโอกาสทางการคาจากคนกลมนดวยการกอตงบารอะโกโกแหงแรกขนบนถนนพฒนพงษในป 251231 สงผลใหเกดบารอะโกโกขนอกหลายแหงจนสถานบนเทงยานพฒนพงษเปนทรจกแพรหลายในกลมทหารอเมรกนและนกทองเทยวชาวตางประเทศ

สถานบนเทงนบวาเปนกจการทไดรบผลประโยชนมากทสดประเภทหนงในชวงสงครามเวยดนาม เนองจากทหารอเมรกนจะเทยวหาความสาราญกนเตมทหลงเสรจจากงานในคายทหารและหลงจากการรบในแตละครง ทหารอเมรกนและคนอเมรกนในยคนนยมการพกผอนโดยถอคต “กน ดม รนเรงเขาไว เพราะพรงนเรากตาย”32 บรรดาทหารอเมรกนจงนยมดมสราและเทยวผหญงบรการ รวมถงการจางผหญงไทยเปนเมยเชาระหวางทยงปฏบตการอยในประเทศไทย โดยมระยะเวลาตามแตทงสองฝายจะตกลงกน จากนนจะไปเชาบานหรอบงกะโลเพอหาความสาราญ เนองจากบรรดาเมยเชาไมสามารถเขาไปในคายทหารได การพกผอนของทหารอเมรกนสงผลใหเศรษฐกจของประเทศในระยะนนเฟองฟอยางมาก เกดการตดตอคาขายและทางานกบหนวยงานของสหรฐอเมรกาอาท การจดหาเสบยงและสนคาฟมเฟอยใหกบพนททหนวยทหารอเมรกนต งฐานทพอย ประชาชนในทองถนมรายไดจากการกอสรางสถานทตาง ๆ ตามความตองการของทหารเหลาน การใหบรการดานความบนเทงอาท ไนทคลบ บารอะโกโก เปนตน ทหารอเมรกนใชเงนกบสงทกลาวมานระหวางป 2507-2512 รวมเปนเงนราว 20,000 ลานบาท33 กลาวไดวาเกดเงนหมนเวยนในประเทศจานวนมากโดยเฉพาะพนททมฐานทพของอเมรกนตงอย เปนผลใหเกดภาวะเงนเฟอในขณะนน

29พงษศกด ปตถา, “ผลกระทบของฐานทพสหรฐอเมรกาตอสภาพเศรษฐกจและสงคมของเมองอดรธาน พ .ศ. 2505-2520” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2550), 61. 30สจช. [1]มท.3.1.5.18/2 ปก 4 การประชมเพอพจารณาเกยวกบฐานทพทสหรฐใชอยในประเทศไทย(19 เม.ย.2500-7 ม.ค.2519) 31อรวรรณ ศรอดม, วนวานกบวนนของถนนสลม (กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงกรป, 2535), 38. 32สมร นตทณฑประภาส, ค าบรรยาย วชาอารยธรรมอเมรกนปท 1, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ : คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2512), 107. 33แถมสข นมนนท, ความสมพนธระหวางไทย-สหรฐอเมรกาภายหลงสงครามโลกครงท 2 (กรงเทพฯ : สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย, 2526), 104.



สถานบนเทงยครบวฒนธรรมอเมรกนกบผลกระทบตอสงคมไทย ตลอดเวลาทกองกาลงทหารสหรฐอเมรกาดารงอยในประเทศไทยนน เศรษฐกจหมนเวยน

ภายใน ประเทศดขนอยางมาก รายไดจากการพกผอนหยอนใจของทหารอเมรกนในเมองไทย พ.ศ. 2508 มประมาณ 2 ลานดอลลารอเมรกน พ.ศ. 2509 ม 11 ลานดอลลารอเมรกน และใน พ.ศ. 2512 เพมเปน 24 ลานดอลลารอเมรกน34 นบวาเปนรายไดจานวนมหาศาล การหยอนใจของบรรดาทหารอเมรกนและคนไทยสวนหนงทาใหเกดสถานบนเทงรปแบบตางๆ ขน ซงบอยครงพบวาเกดการทะเลาะววาทในกลมผไปเทยวตามสถานบนเทงอยเปนประจา ทาใหกรมตารวจทาการยกรางพระราชบญญตสถานบรการขนในป 2506 เพอใหเกดความสงบเรยบรอยและสะดวกตอการปฏบตงานของเจาหนาทตารวจ จงเกดพระราชบญญตสถานบรการพ.ศ. 2509 ขนเปนฉบบแรก โดยมสาระสาคญไดแก

1. ความหมาย "สถานบรการ" คอ สถานทตงขนเพอใหบรการ โดยหวงประโยชนในการคา ม 4 ประเภท คอ

ก. สถานทเตนรา ราวง หรอรองเงง ข. สถานทอาบนา หรอ อบตว ค. สถานทขายอาหาร สรา นาชา ง. สถานท ทจดใหมการแสดงดนตร หรอการแสดงอนใดเพอความบนเทง ทงน

รวมถงมทพกผอนหลบนอนและหญงบาเรอปรนนบต 2. การขอใบอนญาต ผขอ ตองเปนผทไมเคยประพฤตเสอมเสยศลธรรม หรอ วกลจรต หรอ

เปนโรค พษสราเรอรง ยาเสพตด หรอประพฤตผดทางเพศ มอายไมตากวา 20 ปและ ฯลฯ 3. ทตง สถานบรการตองอยหางจากชมชนและสถานทสาคญ เชน หางจากโรงเรยน วด

สถานทราชการ และทพกอาศยเปนตน 4. ผทเขาทางาน ตองมอายไมตากวา18 ป สวนผใชบรการตองมอายไมตากวา20 ป และ

หามหญงทมไดทางานเขาสถานบรการโดยไมมชายเขามาดวย 5. การขอใบอนญาต และอตราคาธรรมเนยม การยด พกใชและ เพกถอนใบอนญาต 6. บทลงโทษ หากฝาฝน มโทษจาคกตงแตไมเกนหนงเดอน ถง ไมเกนหนงป และ ปรบไม

เกนหนงพนบาทถงปรบไมเกนสองหมนบาท หรอทงจาทงปรบ จากสาระสาคญของพระราชบญญตฯ ดงกลาวไดแบงสถานบรการไว 4 ประเภท ซงสถาน

บรการบรการในประเภท ก. หมายถงไนทคลบตาง ๆ ทจดใหมการเตนรา ทงนการรวมสถานทราวงและรองเงงไวดวย สนนษฐานวา สถานทราวงนนตองการใหครอบคลมไปถงพนทปรมณฑลสงนยมการราวงมาตงแตสมยสงครามตามนโยบายของจอมพล ป. พบลสงคราม สวนรองเงงนนสนนษฐานวา ตองการใหมการครอบคลมความบนเทงในภาคใตของไทยไวดวย เนองจากลกษณะของรองเงงของภาคใตนนจะคลายกบราวงในภาคกลาง โดยมการจบค ชาย-หญง ผลดเปลยนกนรองบทกลอน

34วารสารสงคมปรทศน 11, 5 (พฤษภาคม 2516) : 18-26.



ตามจงหวะดนตรและราหมนเปนวงไปรอบ ๆ แบบราวง35 ประเดนนาสนใจอกประการหนงทปรากฏในสาระสาคญขอ 4 ไดแก การหามสตรทไมได

ทางานบรการเขาไปยงสถานบรการหากไมมผชายเขาไปดวย สนนษฐานไดวา รฐบาลพยายามจะปองกนการแอบแฝงการขายบรการทางเพศของหญงโสเภณทมจานวนมากขนระหวางทกองทหารอเมรกนดารงอยในประเทศไทย

ตอมาเมอสงครามเวยดนามยตลง คนไทยจานวนมากไดเรยกรองใหกองกาลงสหรฐถอนออกไปจากประเทศไทย ดวยเหตผลวาเมอสงครามเวยดนามสนสดกองกาลงสหรฐจงไมมความจาเปนทจะตองอยในประเทศไทยเพอปฏบตการทางทหาร เนองจากเปนการชกพาใหประเทศไทยเขาไปมสวนพวพนอยในสงคราม สงสาคญ 2 ประการทพอจะสนนษฐานวาคนไทยสวนใหญตองการใหรฐบาลสหรฐอเมรกาถอนกาลงออกไปทงๆทหลงสงครามโลกครงทสองคนไทยตางใหการตอนรบสหรฐในฐานะมตรทด ประการแรกมาจากองคการประมวลขาวกลางของอเมรกาหรอ ซ .ไอ.เอ. (Central Intelligence Agency - C.I.A) เขามาแทรกแซงกจการภายในประเทศของไทยซงเปนอนตรายอยางยงตอความมนคงในเอกราชและอธปไตยของชาต นอกจากการแทรกแซงทางการเมองยงปรากฏขาวตามหนาหนงสอพมพรายวนเกอบทกฉบบในชวงเวลานนวา ซ .ไอ.เอ. ยงมสวนเกยวพนกบการปลกฝนของชาวเขาในภาคเหนอเพอหาขาวกรองและความเคลอนไหวทางการเมองและการทหารของคอมมวนสตดวย ประการทสอง กรณเหตการณเรอสนคามายาเกซสญชาตสหรฐทถกจบในนานนากมพชาระหวางทเดนทางเขามาทสตหบในวนท 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2518 ปฏบตการทางทหารของสหรฐเพอชวยเหลอเกดขนทนท โดยนาวกโยธนอเมรกนจากเกาะโอกนาวาและอาวซบคถกสงมายงฐานทพทอตะเภารวมถงมเครองบนรบจากฐานทพอเมรกนทอดรธานและโคราชออกปฏบตการรวมดวย ซงรฐบาลไทยไมเคยลวงรถงปฏบตการครงนมากอนและถอวาการกระทาครงนเปนการละเมดอธปไตยของไทย จงไดยนบนทกประทวงตอสหรฐพรอมทงระบใหถอนนาวกโยธนออกทงหมดภายใน 24 ชวโมง ซงเปนความเหนพองกบคนไทยสวนใหญ เปนผลใหสหรฐอเมรกาถอนกองกาลงออกจากประเทศไทยภายในปเดยวกน

หลงจากกองกาลงสหรฐอเมรกาถอนทพออกจากประเทศไทยไปแลวพบวาเกดผลกระทบกบเศรษฐกจและสงคมไทยหลายดาน อาท การวางงานของคนไทยกวา 30,000 คน ทเคยทางานกบสหรฐ36 ปญหาสตรททาอาชพเมยเชาตามฐานทพตาง ๆ ทวประเทศไทย และ ปญหาเดกหวแดง หรอ เดกลกครงซงเกดจากทหารอเมรกนจานวนมาก โดยเฉพาะปญหาเดกหวแดงซงเปนปญหาใหมของสงคมไทยในขณะนนเพมจานวนขนเรอย ๆ จนมลนธเพลเอส.บค(Pearl S. Buck Foundation) ของนกประพนธหญงชาวอเมรกน ไดเขามาสารวจและใหความชวยเหลอแกเดกหวแดงทเรยกวาอเมราเชยน(Amerasian) จากการสารวจเขตอนเปนทตงฐานทพของสหรฐ ในป 2511 พบวาประเทศไทยมเดกหวแดงถง 1,200 คน และในป 2514 มโอกาสเพมเปน 3,000 คนโดยทางมลนธมเจตนาทจะให

35สธวงศ พงศไพบลย, อบลศร อรรถพนธ และ ประพนธ เรองณรงค, การละเลนพนเมองภาคใต (สงขลา คณะกรรมการพฒนาหนงสอ, 2528), 12. 36สจช. [1]มท.3.1.5.18/2 (1) การประชมเพอพจารณาเกยวกบฐานทพทสหรฐใชอยในประเทศไทย(19 เม.ย.2500-7 ม.ค.2519)



เดกเหลานมความเปนอยทด เปนทยอมรบในสงคม และเปนพลเมองทเปนประโยชนตอประเทศไทยในอนาคต37

ปญหาสงคมเรองเดกหวแดงซงรวมทงเดกลกครงอเมรกนผวขาวและอเมรกนผวดาหรอนโกรนบวาเปนปญหาอยางมากในระยะแรก เพราะเดกไมสามารถปรบตวใหเขากบสงคมไทยไดและรสกแปลกแยกจากเดกไทยทวไปทงเรองของ หนาตา สผม หรอ สผว สวนสตรทเคยทาอาชพเมยเชานนแมบางสวนจะมโอกาสไปทาอาชพบรการดานอน แตสวนมากไมสามารถเขาสตลาดแรงงานทวไปไดงายเนองจากขาดความรทางวชาชพ กรมประชาสงเคราะหจงตองชวยเหลอโดยสอนใหสตรกลมนมการฝกฝนอาชพดานอน

สถานบนเทงและธรกจบรการทวประเทศอาท บงกะโล บานเชา และรถแทกซ ตางประสบปญหาขาดทนหลายราย ดงตวอยางทอาเภอตาคล จงหวดนครสวรรค ผทเดอดรอนและไดรบความกระทบกระเทอนจากการถอนทหารไดแก ผทไปผอนสงรถเกงมาทาแทกซรบทหารอเมรกนจากแคมปเขามาตลาดเทยวละ 1 ดอลลาร บางรายคาซอรถยงผอนไมหมดจงเปนเรองหนกใจกนมาก อกรายหนงพบวาเปนนายทหารชนประทวนซงผอนรถมาวงทงหมด 40 คนกตองพบกบภาวะขาดทน บรรดาพอคาทลงทนสรางบาร ไนทคลบเพอบรการแกทหารอเมรกนตางไดรบผลกระทบอยางมาก อาท บารฟอกซของนายวชย แซตง ขาดทนจากการลงทนทงสน 280,000 บาท บารแพนเอมของนายมะยม เอยมรอด ลงทนไปประมาณ 1 ลานบาทยงไมทนเปดใหบรการ บารชคาโก ของนายศรชา ตาฆวฒน ลงทนไป 400,000 บาท ตองทบทงและกลบไปทาพชไรซงยงมราคาด บารกรงดปรซ ไมทราบเจาของกจการกตองทบทงเชนกน38

กลาวไดวา มกลมคนจานวนไมนอยทลงทนในกจการสถานบนเทงและการบรการดานตาง ๆ เพอรองรบทหารอเมรกนโดยมความคดวาจะไดกาไรทคมคากบจานวนเงนทลงทนไป แตเมอสหรฐอเมรกาถอนทพออกจากประเทศไทย บรรดานกลงทนเหลานตางประสบปญหาขาดทนอยางหนกจนบางแหงตองปดตวลง นกลงทนบางสวนตองกลบไปทาอาชพพนฐานดงเดมคอเกษตรกรรม สวนกรงเทพฯ ซงเปนเมองหลวงพบวา สถานบนเทงทใหบรการแกทหารอเมรกนไดรบผลกระทบเชนกน แตสวนใหญยงคงดาเนนกจการตอไปได เนองจากบรรดาสถานบนเทงมการปรบตวเพอความอยรอดโดยหนมาใหบรการเพอตอบสนองคนกรงเทพฯ ทมรสนยมในการหาความสาราญตามสถานบนเทง รวมถงนกทองเทยวชาวตางประเทศทเดนทางเขามาใชบรการ ซงเปนผลพลอยไดจากการสงเสรมการทองเทยวของรฐบาล 37สจช. ก/ป5/2511/22 ปญหาเมยเชาและลกครงไทย-อเมรกน 38สจช. ก/ป5/2517/8(2) การถอนทหารสหรฐออกจากประเทศไทยและการแทรกแซงของ ซ.ไอ.เอ.



สรป การศกษาสถานบนเทงในยครบวฒนธรรมแบบอเมรกน พ.ศ. 2500 – 2520 พบวา สถาน

บนเทงเปนทรจกแพรหลายของคนในชมชนเมองหลงจากสนสดสงครามโลกครงทสองในป 2488 ผคนตางแสวงหาความบนเทงหลงจากทรฐบาลมประกาศใหงดความบนเทงทกชนดในภาวะสงคราม เมอสงครามยตสถานบนเทงจงเปนพนทสรางความสข ความรนรมย ความเพลดเพลนตางๆ ใหกบผคนทแสวงหาสงเหลานนเพอผอนคลาย หลงสงครามโลกคนไทยรบวถชวตและวฒนธรรมแบบอเมรกนในทกดาน ทาใหสถานบนเทงในทศวรรษนมการเลยนแบบอยางอเมรกนแทบทงสน อาท การเตนราลลาศในแบบยโรปเรมหมดความนยมลงโดยมการเตนราในจงหวะสนกสนานอยางรอคแอนดโรลเขามาแทนท และความนยมเทยวสถานบนเทงประเภทดสโกเธคในกลมวยรน เปนตน

ตงแตทศวรรษ 2500 เปนตนมา ความสมพนธระหวางไทยกบสหรฐอเมรกามความใกลชดกนมากขน เนองจากสหรฐอเมรกาใหความชวยเหลอประเทศไทยในหลายดาน อาท การเงน การทหาร การคมนาคม และการศกษา ตอมาเมอลทธคอมมวนสตกาลงขยายตวในกลมประเทศอนโดจนโดยเฉพาะในประเทศเวยดนาม รฐบาลไทยและรฐบาลสหรฐอเมรกาตางมนโยบายเดยวกนในการตอตานระบบคอมมวนสต เปนผลใหรฐบาลไทยอนญาตใหกองกาลงทหารสหรฐอเมรกาเขามาตงฐานทพอยตามจดยทธศาสตรในประเทศไทย พรอมดวยนายทหารอเมรกนรวมทงสนกวา 4 หมนนาย เพอประจาการอยตามฐานทพในจงหวดตางๆ

การดารงอยของกองทหารอเมรกนสงผลใหสงคมไทยมความเปลยนแปลง กลาวคอ ในแตละวนทหารเหลานนจะตองออกมาพกผอน เพอเทยว บาร ไนทคลบ จานวนมากทตงขนมาบรเวณหนาฐานทพเพอรองรบทหารอเมรกนโดยเฉพาะ ทาใหเกดธรกจดานบรการตาง ๆ ขน อาท บงกะโล บานเชา รถแทกซ เปนตน นอกจากนยงเปนปจจยสงเสรมใหสตรไทยเขาสอาชพคาประเวณเพมขน เหนไดจากสตรทประกอบอาชพมอบความสขใหกบทหารอเมรกนในชวงสงครามเวยดนาม อาท เมยเชา โสเภณ ผหญงนงชวโมง เปนตน การขยายตวของสถานบนเทงและการเกดความบนเทงรปแบบใหมๆ ทาใหรฐบาลออกพระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ. 2509 เพอควบคมดแลใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยในสงคม

เมอทหารอเมรกนถอนทพกลบไปสงทเปนปญหาตามมาไดแก ปญหาหนสนจากการขาดทนในกจการสถานบนเทง ปญหาการวางงานของคนทเคยทางานตามสถานบนเทง ปญหาเดกหวแดงหรอเดกลกครงทเกดจากทหารอเมรกน และปญหาโสเภณซงเปนปญหาสงคมอยางหนงทยากเกนจะแกไข

อยางไรกตาม สถานบนเทงเปนสงทสงคมไทยไดรบอทธพลมาจากตะวนตกซงมการนามาปรบใหเขากบรสนยมของคนไทย แมนกวชาการบางสวนใหความเหนวาสถานบนเทงจานวนมากในสงคมไทยเปนสงไมเหมาะสมทอเมรกนทงไว แตคนไทยเองกลบยนดรบสงนนไวในวถชวต จงทาใหสถานบนเทงสามารถขยายตวไปสทกพนทของประเทศจนกลายเปนแหลงมวสมและเปนสถานทกออาชญากรรมไดงาย ซงกลายเปนปญหาสงคมมาจนถงปจจบน



บรรณานกรม เอกสารชนตนทยงไมไดตพมพ กจช., ก/ป5/2511/22 ปญหาเมยเชาและลกครงไทย-อเมรกน กจช., ก/ป5/2517/8 (2) การถอนทหารสหรฐออกจากประเทศไทยและการแทรกแซงของ ซ.ไอ.เอ. กจช., บก.สงสด 1/200 ประกาศหามการเตนร าในทสาธารณะสถาน กจช., มท.0201.2.1.3/398 หามการบรรยายเพลงหรอการแสดงในจงหวะรอค เอน รอลล

จงหวะทวสต และ ออฟบท กจช., [1]มท.3.1.5.18/2 (1) การประชมเพอพจารณาเกยวกบฐานทพทสหรฐใชอยในประเทศไทย

(19 เม.ย.2500-7 ม.ค.2519) กจช., [1]มท.3.1.5.18/2 ปก 4 การประชมเพอพจารณาเกยวกบฐานทพทสหรฐใชอยในประเทศไทย

(19 เม.ย.2500-7 ม.ค.2519) กจช., สร.0201.23/10 บรษทบญรอดบรวเวอรจ ากด (พ.ศ. 2476-2484) หนงสอภาษาไทย กรรณการ ตนประเสรฐ. พระราชวงพญาไท ในวนวารหาแผนดน. กรงเทพฯ : มตชน, 2553. กาญจนาคพนธ [นามแฝง]. กรงเทพฯ เมอวานน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : สารคด, 2542. แถมสข นมนนท. ความสมพนธระหวางไทย-สหรฐอเมรกาภายหลงสงครามโลกครงท 2.

กรงเทพฯ : สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย, 2526. ธดา สาระยา. ประวตศาสตรเกบตกจากยโรป. กรงเทพฯ : สารคด, 2538. ประชมประกาศรชกาลท 4. กรงเทพฯ : มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,

2547. ปรชา แดงโรจน, การโรงแรมฉบบนสตนกศกษา. กรงเทพฯ : ยไนเตดโปรดกชน, 2530. พวงทอง รงสวสดทรพย ภวครพนธ. สงครามเวยดนามกบความจรงของ “รฐไทย”. กรงเทพฯ :

คบไฟ, 2549. มณ สรวรสาร. ชวตเหมอนฝน. กรงเทพฯ : โรงพมพกรงเทพฯ (1984), 2530. ยธษเฐยร [นามแฝง]. เกลดจากอดต. พระนคร : รวมสาสน, 2513. ยธษเฐยร [นามแฝง]. ขดจากอดต. พระนคร : โอเดยนสโตร, 2514. ราชกจจานเบกษา. เลม 63 ตอนท 4. 11 มกราคม 2489. สมร นตทณฑประภาส. ค าบรรยาย วชาอารยธรรมอเมรกนปท 1. พมพครงท 2. กรงเทพฯ :

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2512. สาระ มผลกจ. ราชส านกฝายใน สมยรตนโกสนทร. กรงเทพฯ : มวเซยมเพรส, 2550. สธวงศ พงศไพบลย. อบลศร อรรถพนธ และ ประพนธ เรองณรงค. การละเลนพนเมองภาคใต.

สงขลา : คณะกรรมการพฒนาหนงสอ, 2528.



ความสมพนธระหวางไทยกบอเมรการะหวางสงครามโลกครงท 2 ปาฐกถาแสดงทหอประชมจฬา ลงกรณมหาวทยาลย วนท 17 สงหาคม 2489 โดย ม.ร.ว.เสนย ปราโมช: ความสมพนธ ระหวางไทยกบ สหรฐอเมรกา หนงสอแปลชด “นวทศน” เลมท 25. กรงเทพฯ : แพร พทยา, 2519.

อรวรรณ ศรอดม. วนวานกบวนนของถนนสลม. กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงกรป, 2535. วทยานพนธ พงษศกด ปตถา. (2550). ผลกระทบของฐานทพสหรฐอเมรกาตอสภาพเศรษฐกจและสงคมของเมองอดรธาน พ.ศ. 2505-2520. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร. สมศกด นลนพคณ. (2527). ปญหาเศรษฐกจของไทยหลงสงครามโลกครงท 2 และการแกไขของ

รฐบาล ระหวาง พ.ศ.2488-2498. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชา ประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต มหาวทยาลยศลปากร.

สาวตร ทพภะสต. (2527). ความสมพนธระหวางชมชนชาวไทย จน และตะวนตกในกรงเทพฯ พ.ศ. 2398-2453. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ภาษาตางประเทศ Bethan Ryder. Bar and Club Design. London : Laurence King, 2002. บทความ วารสาร นตยสาร พงศศกด ดษยทศ. “ทหารอเมรกนในเมองไทย.” รฐศาสตรนเทศ 6, 2. มกราคม-มนาคม 2514. พเชษฐ สายพนธ. “บางลาพ และ “สลม” “พนท” และ “ตวตน” ในอตลกษณของคนเมอง.” 30 ป ไทยคดศกษา. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2540. วารสารสงคมปรทศน 11, 5. พฤษภาคม 2516. สมภาษณ นายนยม ศลปดษฐ. เจาของวงดนตรเมมโมรแบนด. สมภาษณ 15 ตลาคม 2554. ดร.สวชญ รศมภม. อดตปลดกระทรวงศกษาธการ และ อดตอธบดกรมศลปากร. สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2554.



การเชอมโยงความและเนอหารายการโทรทศนส าหรบเดก (The Cohesion and Television Programs for Children Content )

สวฒนา เลยมประวต ภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร

มหาวทยาลยศลปากร บทคดยอ บทความวจยนมวตถประสงคเพอศกษาวธการเชอมโยงความและเนอหาของรายการโทรทศนสาหรบเดก ผวจยเลอกรายการ "ขนมไทยอะไรเอย" และ รายการ "เปนเดก" เกบขอมลโดยการถอดเทปจากโทรทศนระหวางเดอนตลาคม-พฤศจกายน 2553 ผลการวจยพบวา รายการโทรทศนสาหรบเดกมการเชอมโยงความเพอสอสารกบเดก 4 วธ คอ การอางถง การละ การซาและการใชคาเชอม สวนเนอหาของรายการโทรทศนสาหรบเดกม 7 ประเภท คอ เนอหาเกยวกบสขภาพ โภชนาการ ชวตสตว การทองเทยว ประวตศาสตร การสงเสรมจรยธรรมและการประกอบอาชพ เนอหาดงกลาวลวนสงเสรมใหเดกเปนผมความร ขยนหมนเพยรและมคณธรรม

ค าส าคญ : รายการโทรทศนสาหรบเดก การเชอมโยงความ

Abstract This article studies the cohesion method and the television programs for children content. The researcher collected and translated information from 2 television program videos: “KA-NOM-THAI-ARAI-EI” (What is Thai desserts?) program and “Pen-dek” (Children) program which on-air during 0ctober to November, 2010. The result show that the television programs for children have 4 cohesion methods: reference elippsis repetition and conjunction. The television programs for children have 7 contents : health nutrition animal life travel history ethics and occupations. The television programs for children contents instill knowledge, persistence and morality in Thai children.

Keywords : the television programs for children , the cohesion บทน า ปจจบนสอโทรทศนมบทบาทสาคญในการใหขอมล ขาวสาร ความรและความบนเทงเปนสอทเขาถงคนทกเพศทกวยเพราะมภาพเคลอนไหว มแสงสเสยงดงดดความสนใจ รปแบบและเนอหาของรายการนบเปนสงสาคญ มอทธพลตอความรสกนกคดและพฤตกรรมของผชมโดยเฉพาะเดกวย 7-12 ป พอแมหรอผปกครองบางคนนยม ใชโทรทศนเปนเครองมอเลยงดเดก เชอวาโทรทศนจะ



สงเสรมพฒนาการของเดกแตความเปนจรงคอ โทรทศนไมสามารถสงเสรมพฒนาการของเดกไดทกกรณ หากมเนอหาทรนแรง สยองขวญ เรองเพศ ชงรกหกสวาท และใชภาษาทหยาบคาย เดกทใชเวลาดโทรทศนหลาย ๆ ชวโมงจะขาดปฏสมพนธกบผอน ไมมทกษะการสอสาร สมาธสนและสขภาพออนแอ แมวาโทรทศนไมสามารถสงเสรมพฒนาการดานอารมณ สงคม สตปญญาของเดกไดทกกรณแตผผลตรายการควรตระหนกถงหนาทและความรบผดชอบตอสงคมเพอสรางทรพยากรบคคล รายการโทรทศนสาหรบเดกควรเปนรายการทสงเสรมการเรยนรทเหมาะแกเดกทกวยทกกลมและทกภาคของประเทศ..จากการวจยของโครงการศกษาและเฝาระวงสอเพอสขภาวะของสงคม(2552) เสนอวารายการทเหมาะสมสาหรบเดกคอรายการทาทายความคด ใหการศกษาและกระตนการเรยนรอยางสนกสนาน ใหขอมลขาวสารแกเดกและเยาวชนเพอเขาใจสงคมและสงแวดลอม เปนรายการทสามารถเปนแหลงขอมลเพอการศกษาทบทวนบทเรยนวชาตาง ๆ ทงระดบประถมศกษาและมธยมศกษา ดงนนรายการโทรทศนสาหรบเดก คอ รายการทมงจดใหเดกดเพอเขาใจ ไดความร ความบนเทงและปลกฝงจรยธรรม คานยมทดแกเดก ผผลตรายการสาหรบเดกตองเขาใจพฒนาการของเดกแตละวย เนนความรคคณธรรม ไมควรมงดานธรกจมากเกนไป ควรทารายการททาใหเกดความเสมอภาค เคารพสทธของเดก มงประโยชนแกเดกเปนหลก ดานรปแบบของรายการอาจทาใหนาสนใจสามารถตดตามดไดทงครอบครวเพราะเดกตองมพอแมผปกครองดแลและแนะนาการดาเนนชวต อยางไรกตาม ผลการสารวจพบวารายการโทรทศนสาหรบเดกปจจบนมนอยมากเพยงรอยละ 6.49 ของเวลาออกอากาศทงหมด ผว จยสนใจรายการโทรทศนสาหรบเดกวย .7.-.12.ปเพราะเปนวยทควรสงเสรมใหมพฒนาการทกดานเปนวยทเรมตนศกษาหาความรจากการอานหรอการสงเกตสงรอบตว เดกจะสนใจโลกแหงความเปนจรงมากขน อยากเรยนรเรองของสงคมและมปฏสมพนธกบบคลอน ผวจยไดเลอกศกษารายการโทรทศนสาหรบเดก 2 รายการ คอรายการ “ขนมไทยอะไรเอย” และรายการ “เปนเดก” ออกอากาศทางสถานโทรทศนทวไทย (Thai..PBS) โดยศกษาการใชภาษาระดบสมพนธสารคอ กลวธการเชอมโยงความเพอใหเหนควาสมพธของคา วล และประโยคในการสอสารอกทงจะวเคราะหเนอหาของรายการวาสอดคลองกบพฒนาการของเดกวย 7-12 ปมากนอยเพยงใด วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษากลวธเชอมโยงความของรายการโทรทศนสาหรบเดก 2. เพอศกษาเนอหาของรายการโทรทศนสาหรบเดก ขอบเขตของการวจย 1. ผวจยไดเลอกรายการโทรทศนสาหรบเดกทออกอากาศระหวางเวลา 7.30 – 8.30 น. เฉพาะวนเสารและวนอาทตยจานวน 2 รายการ คอ รายการขนมไทยอะไรเอย และรายการเปนเดก ออกอากาศทางสถานโทรทศนทวไทย 2. เกบขอมลทง 2 รายการๆละ 4 ครงโดยการถอดเทปจากโทรทศนระหวางเดอนตลาคม – เดอนพฤศจกายน 2553 รวมบทโทรทศน 8 บท



3.ศกษาเฉพาะวธการเชอมโยงความและเนอหาของรายการโทรทศนสาหรบเดกทง 2 รายการเทานน วธด าเนนการวจย 1. คนควาเอกสารงานวจยทเกยวของ เชน รายงานการวจยเรองลกษณะภาษาไทยทใชผานสอ มวลชนโทรทศน ของ วไลวรรณ ขนษฐานนท (2537) การศกษาบทสนทนาการแสดงตลกทางวดทศน ของ นาเพชร สายบญเรอน (2547) การเชอมโยงความในการรายงานขาวทางโทรทศน : ขาวอานกบขาวสดแบบไมมบท ของ สภาพร งามประดษฐ (2540) การวเคราะหเนอหาโทรทศนสาหรบเดก ของ นรากร ตยายน(2536).สวนกรอบความคดทใชวจยเกยวกบการเชอมโยงความนนใชตามทปรากฏในงานวจยเรอง การวเคราะหภาษาระดบขอความประเภทตาง ๆ ในภาษาไทย ของ ชลธชา บารงรกษ (2539) 2. เลอกรายการโทรทศนสาหรบเดกชวงวย 7-12 ป ระดบชนประถมศกษาซงเปนการศกษาขนพนฐานทสาคญ ผวจยพบวา ชวงเวลาทมรายการสาหรบเดกของทกสถานมกเปนเวลา 7.00 – 8.30 น. เฉพาะวนเสารและวนอาทตย ประกอบดวยรายการการตน รายการสารคด รายการทองเทยว รายการทาอาหาร รายการครอบครวและรายการใหความรสาหรบเดก ดงนนผวจยจงเลอกรายการใหความรสาหรบเดกรปแบบใหมทใหเดกมสวนรวมในการดาเนนรายการ..เชน..การแสดงความรความสามารถ ผลงานสรางสรรคอกทงใหมพธกรดาเนนรายการนอกสถานทดวยซงม 2 รายการ คอ รายการ “ขนมไทยอะไรเอย” และรายการ “เปนเดก” ออกอากาศทางสถานโทรทศนทวไทยซงเปนสถานใหมของประเทศไทยและไมมชวงเวลาโฆษณาสนคา 3. บนทกเสยงรายการโทรทศนตลอดรายการ ดงน 3.1 รายการ “ขนมไทยอะไรเอย” บนทกเสยงวนอาทตยท 24 ตลาคม วนท 31 ตลาคม วนท 7 พฤศจกายน วนท 14 พฤศจกายน 2553 ออกอากาศระหวางเวลา 7.40 – 8.00 น. มความยาวครงละ 20 นาท ทงหมด 4 ครง 3.2 รายการ “เปนเดก” บนทกเสยงวนเสารท 23 ตลาคม วนท 30 ตลาคม วนท 6 พฤศจกายนและวนท 13 พฤศจกายน 2553 ออกอากาศเวลา 8.10 – 8.30 น. มความยาวครงละ 20 นาท ทงหมด 4 ครง 4. ถอดเทปบนทกเสยงรายการโทรทศนทง 8 ครงเปนอกษรไทยและนาบทโทรทศนนนมา วเคราะหในแงการเชอมโยงความและเนอหาของรายการ 5. เรยบเรยงและสรปผลการวจย รปแบบการน าเสนอรายการ “ขนมไทยอะไรเอย” และรายการ “เปนเดก” กอนทจะวเคราะหเรองการเชอมโยงความ ผวจยจะกลาวถงรปแบบการนาเสนอรายการทงสองพอสงเขป ดงน

1. รายการ “ขนมไทยอะไรเอย” รายการนมวตถประสงคเพอใหเดกไดเรยนรเรองทนาสนใจนอกสถานทเปดโอกาสใหเดก



ซงมอายระหวาง 7-12 ปเปนผดาเนนรายการ แมวาชอรายการทาใหผชมคดวาเปนรายการสอนเดกทาขนมไทยเทานนซงนบวนเดกรนใหมจะไมรจก ..ไมเคยลมรสหรอคดวาลาสมยแตรายการนยงนาเสนอสารทมคณคานาสนใจอนๆดวย เชน ความรดานประวตศาสตร การทองเทยวเชงวฒนธรรม การประกอบอาชพ เพอเปดโอกาสใหเดกไทยพฒนาทกษะดานการสอสาร รจกโตตอบ สมภาษณบคคลหลายวยหลายอาชพเพอคนควาหาความรดวยตนเองอกทงสรางมนษยสมพนธอกดวย รปแบบการนาเสนอม 3 สวน คอ 1) การเปดรายการ จะเปดรายการดวยพธกรเดกหญงและเดกชายกลาวสวสดผชม แนะนาตนเอง พรอมกบบอกวตถประสงควาจะนาชมเรองอะไร สถานทใด เชน “สวสดคะ พบกบรายการขนมไทยอะไรเอย วนนเราไมไดมากนแค 2 คนนะคะ ยงมนอง ๆ มารวมทาขนมกบเราดวยคะ สวสดคะหนชอเดกหญงอญชวล ชอเลนนองนาคะ สวสดครบ

ผมชอเดกชายนพรจน สวสดครบ ผมชอเดกชายเจรญวทยชอเลนนองเบนซครบ วนน เราจะมาชมพพธภณฑรตนโกสนทรนะคะ ทนคอทไหนเหรอคะ ทนคอพพธภณฑรตนโกสนทร นะคะนองนา เราเขาไปขางในกนดกวาคะ ไปเลย...”

(24 ต.ค. 53) 2) การด าเนนรายการ พธกรจะพาผชมไปสถานทตางๆ เชน พพธภณฑวถชวตของคนไทยจงหวดตาง ๆ เชน อาเภอกงไกรลาศ จงหวดสโขทย อาเภอเมอง จงหวดลาปาง สมภาษณสตวแพทยใหความรเรองสตว สมภาษณเจาของรานขนมไทยเพอเรยนรวธการดาเนนธรกจ ทขาดไมไดคอทกครงตองมการสาธตการทาขนมไทยจากผเชยวชาญซงพธกรเดกจะหดทาดวยเพอเปนการสบทอดและอนรกษขนมไทย เชนขาวแตนนาแตงโม ขนมผง ขนมตะโก บางกรณกเปนขนมไทยประยกต เชน ไอศกรม ขนมเบอง ไอศกรมฟกทองแกงบวด เปนตน 3) การปดรายการ พธกรเดกจะปดรายการดวยการขอบคณผใหความรและประชาสมพนธใหเพอน ๆ ทางบานตดตอเขารวมเปนพธกรของรายการหรอทากจกรรมรวมกน เชน “วนนตองขอบคณพทชวยสอนเราทาไอศกรมขนมเบองชาววงนะคะขอบคณคะเพอน ๆคนไหน อยากเขารวมในรายการขนมไทยอะไรเอยไมยากเลยคะ เพยงแคสงรปถายและประวตมาทตปณ.5 ปณฝ. เสนานคม กรงเทพฯ 10902 ขอเชญเพอนๆเขยนเรยงความในหวขอ ขนมไทยทฉนชอบมาดวยนะคะ” (24 ต.ค. 53) 2. รายการ “เปนเดก” รายการนมวตถประสงคเพอสงเสรมคณธรรมจรยธรรมแกเดก..ใหความรเกยวกบชวตสตวและสขภาพ เปดโอกาสใหเดกเขยนจดหมายมาถามปญหาและตชมรายการ มพธกรประจาดาเนนรายการ คอ พคาเรน เฟรส บด โดยเฉพาะพคาเรนจะเปนพธกรดาเนนรายการนอกสถานทดวย รปแบบการนาเสนอม 3 สวน คอ 1) การเปดรายการ พธกรกลาวคาสวสดสน ๆ แลวเรมสนทนากนเกยวกบประเดนทจะสงเสรมคณธรรมจรยธรรมแกเดก เชน



“สวสดครบ โอย!หวจงเลย วนนยงไมไดกนอะไรเลยละ มอะไรใหกนมงเนย อาว! ขนมของใครเอย ใครซอมาฝากเรา พคาเรนเหรอ ออ!ทงสวยทงใจด” (23 ต.ค. 53) บางครงกไมกลาวสวสด แตพธกรใชการสนทนาดวยกนเองเรมรายการ เชน “โอโห! วนนพคาเรนทาขาวหมแดงมาใหบอยซะดวย นาอรอยจงเลยแตวาจะอรอยกวาน นะเนย ถาไดโรยนาตาลเพมความหวานสกหนอย โห...โห...โห...หวานพอรยงเนย ขอชมหนอยซ โอ...สดยอด อรอยมากเลย” (6 พ.ย. 53) 2) การด าเนนรายการ..พธกรจะเรมประเดนปญหาเกยวกบคณธรรมจรยธรรมหรอภาวะโภชนาการของเดก ๆ วา หากเดกมปญหาเกยวกบเรองเหลานจะแกไขอยางไร...การแกไขจะกลาวไวตอน ทายรายการโดยจะแทรกรายการความรเกยวกบชวตสตว เรองสขภาพ ศพทภาษาองกฤษ เชน การเรมเรองดวยปญหาของบอยทชอบโรยนาตาลบนขาว...ตดรสหวานขณะรบประทานทงอาหารและขนม จากนนพคาเรนพาเดก ๆ ทรวมรายการไปอยทไนทซาฟาร จงหวดเชยงใหม ชมชวตสตว เรยนรศพทภาษาองกฤษแลวกลบมาทบอยซงชอบรสหวานมอาการงวงซม พคาเรนเตอนใหลดขนมหวาน ลกอม นาหวาน ฉากตอไปเปนการสมภาษณอาจารยมหาวทยาลยแมฟาหลวง สาขาแพทยแผนไทยประยกตเกยวกบสมนไพรรกษาโรค ฉากสดทายกลบไปยงหองสงเปนเรองของบอยทปวดฟนเพราะชอบกนของหวานแลวไมแปรงฟนตองไปหาหมอฟน พธกรจงสรปดวยคาพดทวา “กนหวานไมดตอรางกายแตการกระทาออนหวานเปนสงทด” เพอใหเดก ๆ จดจาและนาไปปฏบตตาม 3) การปดรายการ พธกรปดรายการดวยประโยคสน ๆ อาลาผชม เชน “สาหรบวนน สวสดคะ สวสดครบ บายบาย...” (30 ต.ค. 53) บางครงกลาวคาอาลาแลว แตพธกรยงสนทนากนตอ เชน “วนนรายการเปนเดกหมดเวลาแลวนะครบ พบกนใหมสปดาหหนาและเวลาเดม บายบาย... เฟรส ขอกลองดนสอนะ ไมให พคาเรนอตสาหซอให” (23 ต.ค. 53) การเชอมโยงความในรายการ “ขนมไทยอะไรเอย” และรายการ “เปนเดก” การเชอมโยงความ (Cohesion) เปนการศกษาระดบสมพนธสาร (Discourse) เพอใหเหนความ สมพนธของคา วลและประโยค จากการศกษาการเชอมโยงความทงสองรายการ ผวจยพบวาพธกรและผรวมรายการมวธการ เชอมโยงความของสมพนธสารทใชสอสาร ดงน 1. การอางถง (Reference) มการใชวธนเปนจานวนมากอาจเปนเพราะรายการโทรทศนมภาพใหดไมจาเปนตองกลาวซาเพยงใชรปแทน การอางถงคอ การเชอมโยงความทตองอาศยการ



ตความรปภาษาหนงเชอมโยงไปถงอกรปภาษาหนง รปภาษาทแสดงความหมายหลกเรยกวา “รปหลก” สวนรปภาษาทตองอาศยการตความอางองอกรปภาษาหนง เรยกวา “รปแทน” จากการศกษาพบความสมพนธระหวางรปหลกและรปแทนเปนความสมพนธแบบตาม (Anaphoric relation) หมายถงการทรปหลกปรากฏนาหนารปแทน นอกจากนนยงมความสมพนธแบบนา (Cataphoric relation) หมายถงการทรปหลกปรากฏหลงรปแทน ตวอยางการอางถงมดงน 1.1 การอางถงหนวยนาม หมายถง การใชรปแทนโดยอางถงรปหลกทเปนคานามหรอนามวลโดยใชคาบรษสรรพนาม คาบงช คาเรยกขานซงอาจจะเปนคาเครอญาต คาเรยกอาชพ คาเรยกตาแหนง ฯลฯ เชน ตวอยางท 1 “ขนมทขนชอของอาเภอกงไกรลาศนะคะ คอ ขนมผง ขนมทองมวน นองเจอยากทาไหมคะลก อยากทาคะ นองเจจาไดวามนกรอบ ๆ หอม ๆ มาจากเทยนอบใชไหมคะ” (ขนมไทยอะไรเอย 31 ต.ค. 53) จากตวอยางคาวา “มน” เปนคาบรษสรรพนามใชเปนรปแทน “ขนมผง ขนมทองมวน” ซงเปนรปหลก ตวอยางท 2 “นคอกลมหนนอยอาสาซงนาทมโดยนองเจมส นอง ๆ กลมนไดสงกจกรรมทาความดเขามา” (เปนเดก 23 ต.ค. 53) จากตวอยางคาวา “น” เปนคาสรรพนามบงชใชเปนรปแทน “กลมหนนอยอาสาซงนาทมโดยนองเจมส” ตวอยางท 3 “นองๆครบตอนนเราอยกบอาจารยไสว อาจารยแหงสานกวชาวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลย แมฟาหลวงครบ สวสดครบ อาจารยครบ หวใจของการศกษาแพทยแผนไทยคออะไร” (เปนเดก 6 พ.ย. 53) จากตวอยางคาวา “อาจารย” เปนคาเรยกขานทบอกอาชพ ใชเปนรปแทน “อาจารยไสว” ซงเปนรปหลก ตวอยางท 1-3 เปนความสมพนธแบบตาม (Anaphoric relation) นอกจากนนยงมความสมพนธแบบนา (Cataphoric relation) เชน ตวอยางท 4 “รจกเจามากนไปแลวนะคะ ตอนนเรามารจกตวอน ๆ ดกวาคะ ววตวนคอ ววพนธขาวลาพนนะคะ ซงจะมสขาวทงตวเลย” (เปนเดก 23 ต.ค. 53)



จากตวอยางคาวา “ตวอนๆ” เปนคาบงช ใชเปนรปแทน “ววพนธขาวลาพน” ซงเปนรปหลกทปรากฏหลงรปแทนจงเปนความสมพนธแบบนา 1.2 การอางถงหนวยกรยา หมายถง การใชรปแทนโดยอางถงรปหลกทเปนคากรยาหรอกรยาวล โดยใชกรยาอนแทน เชน ตวอยางท 5 “พคาเรนฝนไววาสกวนหนงจะปลกผกเลยงสตวใชชวตอยางเกษตรกรเตมขนเลยคะ แลววนน พคาเรนกไดลงมอทาจรง ๆ เลยคะ” (เปนเดก 23 ต.ค. 53) จากตวอยางคาวา “ทา” เปนคากรยาใชเปนรปแทนกรยาวล “จะปลกผกเลยงสตวใชชวตอยางเกษตรกรเตมขน” ซงเปนรปหลกปรากฏหนารปแทน เปนความสมพนธแบบตาม 1.3 การอางถงประโยคหรออนพากย หมายถง การใชรปแทนโดยการอางถงรปหลกทเปนประโยคหรออนพากยซงอาจใชคาบงช คาลงทายตอบรบ เชน ตวอยางท 6 “รานนใชไหมคะทเราจะมาชมกน ใชคะ” (ขนมไทยอะไรเอย 31 ต.ค. 53) จากตวอยางคาวา “ใชคะ” เปนคาลงทายตอบรบใชเปนรปแทน ประโยคทอางถงคอ “รานนทเราจะมาชมกน” ซงเปนรปหลกทปรากฏหนารปแทนเปนความสมพนธแบบตาม ตวอยางท 7 “เอางดกวา เราใหคนละชนเลยนะ” (เปนเดก 23 ต.ค. 53) จากตวอยางคาวา “ง” มาจากคาวา แบบน เปนคาบงช ใชเปนรปแทนประโยคทอางถงคอ “เราใหคนละชน” ซงเปนรปหลกทปรากฏหลงรปแทนเปนความสมพนธแบบนา ตวอยางท 8 “ไมหรอก ปปกาลงลดหน ขอบใจนะ” อาว! ทาไมพดยงง ทาไม” (เปนเดก 13 พ.ย. 53) จากตวอยางคาวา “ยงง” เปนคาบงชเปนรปแทนอนพากย “ปปกาลงลดหน” ซงเปนความสมพนธแบบตาม 2. การละ (Elippsis) คอ การเชอมโยงความโดยไมปรากฏรปใดๆเพราะผพดจะละไวในฐานทเขาใจระหวางผพดผฟง เชน การละคา วลหรอประโยค โดยใชสญรป (Ø) คอ ไมปรากฏรปหลกหรอรปแทนเพราะไดกลาวรปหลกกอนหนานแลว...จากการศกษาพบวามการเชอมโยงแบบละเปน



จานวนมากทงปรากฏรปหลกและไมปรากฏรปหลกเพราะรายการโทรทศนจะปรากฏภาพชดเจน ไมจาเปนตองกลาวซา เชน ตวอยางท 9 “เอาขาวเหนยวในตลาดมาทาเปนขาวแตนไดไหมคะ ไมไดคะ Ø1 ในตลาดนมเกนไป ทาขาวแตนแลว Ø2 จะไมพองคะ” (ขนมไทยอะไรเอย 14 พ.ย. 53) จากตวอยาง สญรปท 1 Ø1 ละรปหลกคอขาวเหนยวและสญรปท 2 Ø2 ละรปหลก คอ ขาวแตน ตวอยางท 10 “เอ...ไมมดนสอแทงยาวๆยางลบใหม ๆ กวานหรอ ทาไมเหรอ กยงใช Ø1 ไดอยนเฟรส แตดนสอนกสนนดเดยว เธอจะใช Ø2 เหรอ ฉนยงเหนวา Ø3 กอนนดเดยวเองแถม Ø4 ยงเปอนดนสอดาปดปอกขนใช Ø5 ไปมนกไมสะอาดอยนนแหละ” (เปนเดก 23 ต.ค. 2553) จากตวอยางสญรปท 1 Ø1 ละรปหลกคอคาวา “ดนสอ ยางลบ” สญรปท 2 Ø2 ละรปหลกคอ “ดนสอสน” สญรปท 3 Ø3 ละรปหลกคอ “ยางลบ” สญรปท 4 Ø4 ละรปหลกคอ “ยางลบ” สญรปท 5 Ø5 ละรปหลกคอ “ยางลบ” เปนความสมพนธแบบตาม ตวอยางท 11 “กเฟรสเอาดนสอไปใหเจนครบ เจนเคาประทบใจในตวเฟรสมากเขากไปเลา Ø1

ใหเพอนในชนฟง พอเพอนในชนร Ø2 เขากเลยมาขอดนสอกบยางลบนะครบ” (เปนเดก 23 ต.ค. 53) จากตวอยาง สญรปท 1 Ø1 และสญรปท 2 Ø2 ละรปหลกทเปนประโยคคอ “เฟรสเอาดนสอไปใหเจน” เปนความสมพนธแบบตาม 3. การซา (Repetition) คอ การปรากฏรปหลกหรอความหมายนนๆอกครงหนง อาจซารปทงหมด หรอซาบางสวนกได แบงเปน 3 ประเภท คอ การซารป (Recurrence) การซาความ (Paraphrase) และการซา โครงสราง (Parallel structure) ตวอยางท 12 “วนนเราจะมาเรยนรเรองราวสมยกรงรตนโกสนทรนะคะ ทนคอทไหนเหรอคะ ทนคอ พพธภณฑรตนโกสนทรคะ” (ขนมไทยอะไรเอย 24 ต.ค. 53) จากตวอยางเปนการซารปทงหมดคอคาวา “ทนคอ” ตวอยางท 13 “พคะ เวลาเราจะสลกน เราตองแกะผลไมและผกหลายอยางเลยใชไหมคะ ใชคะ เราตองแกะสลกทงผกและผลไมเลย” (ขนมไทยอะไรเอย 24 ต.ค. 53)



จากตวอยางเปนการซารปบางสวนคอประโยคทวา “เราตองแกะผลไมและผก” และ “เราตองแกะสลกทงผกและผลไม” ตวอยางท 14 “กรงรตนโกสนทรหรอกรงเทพมหานครเปนราชธานของไทยตงอยทางตะวนออกของแมนาเจาพระยา” (ขนมไทยอะไรเอย 24 ต.ค. 53) จากตวอยางเปนการซาความคอชอเมองหลวงของไทยโดยการใชรปคาตางกน ตวอยางท 15 “สวสดครบผมชอเดกชายเจรญวทยชอเลนนองเบนซครบ” (ขนมไทยอะไรเอย 24 ต.ค. 53) จากตวอยางเปนการซาความคอ “เดกชายเจรญวทย” และ “นองเบนซ” ซงเปนบคคลเดยวกนแตใชรปคาตางกน ตวอยางท 16 “อยาบอกนะวาเตไมไดทาการบาน เพราะไปชวยเจนแทนเราแลวอยาบอกนะวา ใหบอยยมเงนแลวไมมเงนซอขาวเทยง” (เปนเดก 13 พ.ย. 53) จากตวอยางเปนการซาโครงสราง “อยาบอกนะวา + อนพากย” ตวอยางท 17 “แลววนนพคาเรนกไดเปนเกษตรกรไดเลยงสตว ไดเหนธรรมชาตทสวยงาม ไดรจกนสยของสตวตางๆแตละประเภท” (เปนเดก 23 ต.ค. 53) จากตวอยางเปนการซาโครงสราง “ได + กรยา”

4. การใชคาเชอม (Conjunction) คอ การเชอมโยงความทแสดงความสมพนธระหวางเหตการณทปรากฏในขอความทอยตอเนองหรอใกลเคยงกนโดยใชคาเชอม...จากการศกษาพบวามการใชคาเชอมแสดงความสมพนธ ดงน 4.1 ความสมพนธแบบคลอยตาม เพอแสดงวาขอความทอยตอเนองกนเปนไปในทานองเดยวกน เชนคาวา “และ” “แลว” “แลว...จง” ตวอยางท 18 “คนหนงทตสวรรคมาปรากฏแลวบอกแกมารวาบตรแหงพระเจาจะถอกาเนดผาน ครรภของเธอและเธอจงตงชอบตรนนวาเยซ” (เปนเดก 30 ต.ค. 53) 4.2 ความสมพนธแบบขดแยง เพอแสดงวาขอความทอยตอเนองกนมความแตกตางหรอไมไปในทานองเดยวกน เชนคาวา “แต” “แตวา”



ตวอยางท 19 “พคาเรนเคยเหนการแสดงออกของชางแสนร ลงแสนร แตการแสดงของมาแสนร พคาเรนเพงเหนเปนครงแรก” (เปนเดก 30 ต.ค. 53) 4.3 ความสมพนธแบบเงอนไข เพอแสดงวาเหตการณหนงจะเกดหรอไมเกดขนอยกบเงอนไขของอกเหตการณหนง เชนคาวา “ถา” “หาก” ตวอยางท 20 “โอโห! วนนพคาเรนทาขาวหมแดงมาใหบอยซะดวยนาอรอยจงเลย แตวาจะอรอย กวานนะเนยถาไดโรยนาตาลเพมความหวานสกหนอย” (เปนเดก 6 พ.ย. 53) 4.4 ความสมพนธแบบแสดงเหต เพอแสดงวาเหตการณหนงเปนสาเหตใหแกอกเหตการณหนง เชนคาวา “เพราะ” “กเพราะ” ตวอยางท 21 “กระตายเกลยดการหวหมากทสดเพราะหเปนทรวมของเสนประสาทคะ” (เปนเดก 23 ต.ค. 53) 4.5 ความสมพนธแบบแสดงผล เพอแสดงวาเหตการณหนงเปนผลของอกเหตการณหนง เชนคาวา “จง” “ก” “เพราะฉะนน” ตวอยางท 22 “รถคนนทาจากไมสกทงคน เปนเสา เสาเปนคอกๆคลายคอกหม คนกงไกรลาศจงเรยกรถนวารถคอกหมคะ” (ขนมไทยอะไรเอย 31 ต.ค. 53) 4.6 ความสมพนธแบบขยายความ เพอขยายความหมายของขอความนนใหชดเจน ขอความนนอาจเปนคา วล หรอประโยคกได เชนคาวา “ท” “ซง” ตวอยางท 23 “กรสกดใจทไดมอบสงดๆใหความรใหมแกนองๆของเรา” (เปนเดก 30 ตลาคม 53) 4.7 ความสมพนธแบบแจกแจงรายละเอยด เพอใหรายละเอยดระบสวนปลกยอยของขอความนน เชนคาวา “หมายถง” “หมายความวา” “เรยกวา” “คอ” “ไมวาจะเปน” ตวอยางท 24 “ครสตมาสคอวนทบตรของพระเจาคอพระเยซไดเกดมาในโลกน” (เปนเดก 30 ต.ค. 53) 4.8 ความสมพนธแบบแสดงตวอยาง เพอเสนอตวอยางขยายขอความทอยขางหนา เชน คาวา “เชน” “เชนวา” “อยางเชน”



ตวอยางท 25 “มมนมตกตาชาวเขาเผาตางๆดวย เชน เผามง กะเหรยง ลซ เมยน ละห คะ” (เปนเดก 13 พ.ย. 53) 4.9 ความสมพนธแบบใหเลอก เพอแสดงการเลอกเอาอยางใดอยางหนงระหวางขอความทอยตอเนองกน เชนคาวา “หรอ” “หรอไมก” ตวอยางท 26 “แบบนนองอญชสาตองดรายการเปนเดกชวงอารต ครเอชนนะจะหรอไมก เขยนจดหมายเขามาขอแบบทอารตครเอชนรวมฮต” (เปนเดก 30 ต.ค. 53) 4.10 ความสมพนธแบบตดตอนหรอแยกสวน เพอแสดงขอความทตามมาเปนเรองทแยกออกจากขอความทอยขางหนาซงอาจกลาวถงเรองใหมหรอบคคลอนหรอสงใหมทเกยวของกนกได เชนคาวา “สวน” “นอกจากน” “ทางดาน” “สาหรบ” ตวอยางท 27 “เตาถานมนมความระอ ทาใหนมสวนเตาแกสมนรอนจะทาใหแขง” (ขนมไทยอะไรเอย 3 ต.ค. 53) 4.11 ความสมพนธแบบแสดงวตถประสงค เพอแสดงวาขอความทปรากฏหลงคาเชอมเปนจดมงหมายของขอความขางหนา เชนคาวา “เพอ” “เพอให” ตวอยางท 28 “เขานานมไปหมกในหมะเพอใหกลายเปนนมแชแขง” (ขนมไทยอะไรเอย 24 ต.ค. 53) 4.12 ความสมพนธแบบแสดงวธการ เพอแสดงกระบวนการดาเนนการอยางใดอยางหนงมกใชคาวา “โดย” “ดวย” ตวอยางท 29 “เปนการเรยนแบบผสมผสานระหวางแผนปจจบนกบแผนไทยดวยการประยกต ใชยาสมนไพรจายยาคนไข โดยจะไมจายยาแผนปจจบน” (เปนเดก 6 พ.ย. 53) 4.13 ความสมพนธแบบแสดงลาดบเวลา เพอแสดงความสมพนธกอนหลงของเหตการณทเกดขนหรอเกดขนพรอม ๆ กน เชนคาวา “เมอ” “และ” “.แลว” “ภายหลง” ตวอยางท 30 “ทตสวรรคไดมาปรากฏแลวบอกขาวดเรองการประสตของพระเยซใหแกพวกเขา และเลาเรองราวนใหคนในเมองฟงภายหลงมพวกโหราจารยทางทศตะวนออกมายงกรงเยรซาเลม” (เปนเดก 30 พ.ย. 53)



4.14 ความสมพนธแบบแสดงจดเรมตน เพอแสดงเหตการณอนเปนจดเรมตน เชน คาวา “ตงแต” “จาก” ตวอยางท 31 “จากทเราลงแพไปแลวนะ เราจะขนรถคอกหม ตอนนเราเดนเทา” (ขนมไทยอะไรเอย 31 ต.ค. 53) 4.15 ความสมพนธแบบแสดงจดสนสด เพอบอกใหทราบวาเหตการณนนดาเนนมาจนถงจดสนสด เชนคาวา “จนกระทง” “จนถง” “จนกวา” ตวอยางท 32 “ใชคะ ตอไปเอาใสเครองนวดหรอใชมอนวดจนกวาจะนม” 4.16 ความสมพนธแบบแสดงลาดบขนตอน เพอบอกใหทราบวาขนตอนการดาเนนการมอะไรบางตามลาดบ พบมากในรายการสาธตวธทาสงใดสงหนง เชนคาวา “เรมจาก” “ขนแรก” “ขนตอไป” “ขนทสอง” “จากนน” “ตอไป” “ตอจากน” “แลวก” ตวอยางท 33 “เรมจากเอาไข ใครตอกไขเปนยกมอขน O.K. ตอไปเทกะทกบวปปงครมเลยคะ… ตอไปเรากเอาใสเขาไปในนแลวกด จากนนกเลอนใหสวนผสมเขากน พอเราเหนวา เรมเนยนแลวกเอานาตาลปบใสลงไป” (ขนมไทยอะไรเอย 24 ต.ค. 53) 4.17 ความสมพนธแบบเปรยบเทยบ เพอแสดงความเหมอนของเหตการณหรอขอความทนามาเปรยบเทยบกน เชนคาวา “ดเหมอนวา” “คลายกบ” ตวอยางท 34 “รถคนนทาจากไมสกทงคนเปนเสา เสาเปนคอก ๆ คลายกบคอกของหม” (ขนมไทยอะไรเอย 31 ต.ค. 53) 4.18 ความสมพนธแบบสรปความ เพอสรปสาระสาคญของเรองโดยเนนยาความคดของผพดใหชดเจน เชนคาวา “ดงนน” “ฉะนน” “งน” “เพราะฉะนน” ตวอยางท 35 “ตองรจกการใหอยางพอดคอการไมเอาสงทไมดไปใหคนอนและไมใหคนอนมาก เกนไปจนตวเองตองลาบาก...เพราะฉะนนใหเราดเรองของเฟรสเปนตวอยางนะคะ” (เปนเดก 23 ต.ค. 53) เนอหาของรายการ “ขนมไทยอะไรเอย” และ “เปนเดก” โทรทศนเปนสอทสามารถเขาถงเดกไดงายเพราะมทงภาพทเคลอนไหวไดและเสยงทดงดดความสนใจ...สอโทรทศนสามารถสรางการเรยนรทเหมาะสมแกเดกและสามารถสรางโอกาสในการเขาถงความรและขอมลทเปนประโยชนสาหรบเดกทกกลม ดงนนรายการโทรทศนตองมเนอหาทเหมาะสมกบวยการเรยนรของเดก จากการศกษาเนอหาของรายการ “ขนมไทยอะไรเอย” และรายการ “เปนเดก” ซงเดกทชมสวนใหญมอายระหวาง 7-12 ป กาลงศกษาระดบประถมศกษา พบวา



เนอหาสอดคลองกบพฒนาการตามชวงอายของเดก .กลาวคอเดกวยนกาลงเรมตนศกษาหาความรสนใจโลกแหงความเปนจรง รกพวกพองเรมหาเหตผลมากกวาจนตนาการ..ดงนนเนอหาของรายการจะใกลเคยงกบชวตจรงเพอสามารถอยรวมกบบคคลในสงคมได เนอหาของรายการสามารถแบงเปนประเภทไดดงน 1. เนอหาเกยวกบสขภาพ การสอนใหเดกรจกดแลรกษาสขภาพของตนนบเปนสงสาคญ รายการ “เปนเดก” จะมเนอหาเกยวกบสขภาพแทรกอยเสมอ เชน การสมภาษณอาจารยไสว แหงสานกวชาวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยแมฟาหลวง เกยวกบสมนไพรรกษาโรคของแพทยแผนไทยประยกตไดความรวา เตยมสรรพคณบารงรกษาหวใจและสมอง ดอกแกวใชใบเปนยาชา สแดงของตนเทยนกงนามาเปนยาทาเลบและยอมผม นอกจากน ดอกมะล บนนาค สารภ เกสรบวหลวง พกล นาไปทายาบารงหวใจ เรยกวา เทยนเผาทงหา การใชเกลอแกง นาตาล โซเดยมไบคารบอเนต แปงขาวโพด การบร มาชงตามสดสวนแลวผสมกนเปนวธการทาเกลอแชเทา นบเปนเนอหาทนาสนใจเกยวกบสมนไพรไทยเพอใหเดกรจกสบทอดภมปญญาไทยดวย นอกจากนนรายการ “เปนเดก” ยงนาเสนอเนอหาเกยวกบการดแลสขอนามยของตน เชน เสนอใหรบประทานอาหารทมประโยชน งดขนมหวานจด ขนมกรบกรอบ นาหวาน อาหารไขมนสงหรอมรสเคมลวนสงผลเสยตอรางกาย เดก ๆ ควรรบประทานอาหารทมประโยชน กนผกผลไม ดมนม และแปรงฟนตอนเชา หลงอาหารและกอนนอนทกครงเพอสขภาพของฟน 2. เนอหาเกยวกบโภชนาการ รายการ “เปนเดก” ใหความรเกยวกบการเกษตรแบบอนทรย ดงนนผกทปลกดวยวธนจะรบประทานไดอยางปลอดภยเพราะไมใชสารเคมทเปนอนตรายตอสขภาพ สวนรายการ “ขนมไทยอะไรเอย” สอนใหเดกหดทาขนมไทยหรอขนมไทยประยกต โดยเรยนรวธการจากผเชยวชาญ การทาขนมไทยในทองถน เชน วธการทาขาวแตนนาแตงโม จากปามาน จงหวดลาปาง วธการทาตะโกผลไมจากพพม กรงเทพมหานคร วธการทาขนมผงสตรโบราณของปาตม จงหวดสโขทย ตลอดจนการนาขนมไทยประยกตกบไอศกรมแบบตะวนตก คอ ไอศกรมรสขนมเบอง รสขนมหมอแกง เดกทรวมรายการมโอกาสทดลองทาดวยตนเองอยางสนกสนานและภมใจในฝมอการทาขนมของตนเปนการสรางความมนใจใหตนเอง...รจกรบผดชอบ รจกสงเกตขนตอนการผลตและรสชาตและสรางความ สมพนธอนดกบคนตางวย ตางอาชพ 3. เนอหาเกยวกบชวตสตว ทงรายการ “ขนมไทยอะไรเอย” และรายการ “เปนเดก” มเนอหาเกยวกบชวตสตว เพราะเดกวยนชอบเลยงสตว อยากเรยนรวถชวตของสตว เชน รายการ “ขนมไทยอะไรเอย” ถายทาทจงหวดลาปาง เมองรถมา พธกรเดกสมภาษณสตวแพทยเกยวกบชวตของมาทราบวามาในเมองไทยโดยเฉพาะทเหนในจงหวดลาปางนนมขนาดเลก เปนมาสายพนธพนเมองซงสบสายพนธมาจากมาปาจงมรางกายหนา หวใหญทายลาด สนาตาลออนคงลกษณะมาโบราณ รอบปากรอบคอมขนสขาว การผสมพนธมาขามสายพนธนบเปนการทาลายสายพนธของสตวทาใหสายพนธออนแอและสญพนธงาย รายการ “เปนเดก” เปนอกรายการหนงทใหความรเกยวกบชวตสตว เชน ววพนธขาวลาพนทใชประกอบพธจรดพระนงคลแรกนาขวญของไทย ชวตของกระตายทาใหทราบวา การอมกระตายทถกตอง คอ รวบขาหนาและขาหลงไมควรหวห เพราะหกระตายเปนศนยรวมเสนประสาท ชวตของ



แรดขาวซงเปนแรดพนธทใหญทสดในโลก เนอหาเกยวกบชวตสตวดงกลาว สอนใหเดกเขาใจธรรมชาต มความรกและเมตตาสตว อกทงใหความรพนฐานเกยวกบวชาชววทยาอกดวย 4. เนอหาเกยวกบการทองเทยว รายการ “ขนมไทยอะไรเอย” และรายการ “เปนเดก” มการถายทานอกสถานททงกรงเทพมหานครและตางจงหวดเพอใหเดกมความรเกยวกบสถานทสาคญ ไดมโอกาสพบเหนวถชวตของคนไทยในภาคตางๆสรางความรกและความเขาใจซงกนและกน เชน รายการขนมไทยอะไรเอย พธกรเดกพาไปชมชวตของคนลมนายม จงหวดสโขทย ตลาดปลาทเกาะกง ดการซอขายปลาของชาวประมง รายการ “เปนเดก” พาเทยวฟารมเลยงสตว ดการทานาขนบนไดเพอชวยการรกษาหนาดนและปองกนนาทวมตลอดจน การทองเทยวไนทซาฟารเพอดชวตสตวอยางใกลชด 5...เนอหาเกยวกบประวตศาสตร..รายการโทรทศนทงสองรายการไดใหความรเกยวกบประวตศาสตร เดกสามารถเรยนรไดโดยการชมพพธภณฑ เชน รายการ “ขนมไทยอะไรเอย” นาชมพพธภณฑรตนโกสนทร จะทราบประวตศาสตรการกอตงกรง วฒนธรรมการจดเครองเสวย เชน การแกะสลก หนงสอเกยวกบการทาขนมไทยเลมแรก คอ แมครวหวปาก สมยรชกาลท 5 และประวต ไอศกรมในเมองไทย รายการ “เปนเดก” นาชมพพธภณฑแบงคอกดอล ซงกอตงโดยคณหญงทองกอน จนทวมล จดแสดงตกตาไทยและนานาชาต นาเสนอเรองราวเกยวกบวฒนธรรมการแตงกายของคนไทย ประเพณ วถชวตของคนไทยแตละยคสมย ตกตานาฏศลป ตกตาชาวเขาเผาตาง ๆ ตกตาจากวรรณคดและตกตานานาชาตเพอใหเดกไดเรยนรเรองวฒนธรรมการแตงกายแบบดงเดมของคนไทยและตางประเทศ อกทงนาเสนอประวตของวนครสตมาสดวย 6. เนอหาเกยวกบการสงเสรมจรยธรรม นอกจากความรและการฝกทกษะการสอสารดานตางๆใหเดกแลว จรยธรรมและคณธรรม นบเปนสงสาคญทาใหเดกอยรวมสงคมกบผอนไดอยางมความสข รายการ “เปนเดก” จะเนนเรองคณธรรม สอนมารยาทสงคม การปรบตวใหเขากบบคคลอน เสนอปญหาเกยวกบเพอนทเดกวยนตองเผชญ เชน เดกบางคนไมมเพอนเพราะไมยอมคยกบคนอนกอน เปนเดกแขงกระดาง หนาตาไมยมแยม ปญหาของเดกทใชเงนไมเปน ซอของไมมประโยชนจนเงนหมดตองยมเพอน ปญหาของเดกทปฏเสธใครไมเปนโดยเฉพาะใหเพอนยมเงนจนตนเองไมมเงนซออาหารกลางวน รายการ “เปนเดก” จะใหแงคดแกเดกวา การใหทาใหคนเรามความสขยงกวาการรบ แตตองใหอยางพอดและดพอ คอ ไมเอาสงทไมดไปใหคนอน ไมใหคนอนมากเกนไปจนตวเองตองลาบากและบางครงคนรบอาจไมเหนคณคา นอกจากการสงเสรมจรยธรรมแกเดกแลวรายการ “เปนเดก” จะจดชวงภารกจของจตอาสาโดยใหเดกทาหนงสอทามอเพอเปนสอการสอนแลวไปแจกใหนอง ๆ นกเรยนชาวไทยภเขาทโรงเรยนอาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม เปนการสอนใหเดกใช เวลาวางใหเปนประโยชนตอตนเองและผอน มความสขทเปนผให รจกเสยสละ แบงปนสงของใหผอน 7. เนอหาเกยวกบการประกอบอาชพ รายการ “ขนมไทยอะไรเอย” ไดสอนใหเดกรจกการประกอบอาชพทด เชน ใหเดกทดลองเปนเจาของธรกจรานขายขนมไทย เจาของรานจะสอนเรองความซอสตย ไมเอาเปรยบลกคา ใชของทดมคณภาพทาขนม พจารณาเรองทาเลการเลอกตงราน



การแตงรานใหสวย สะอาดและเหมาะสมกบทนทรพย นอกจากนนเมอพธกรเดกไปถายทาทจงหวดลาปางยงมโอกาสเดนตลาดเกาจาวทขายอาหารพนบานภาคเหนอ ...ไดพบเหนอาหารและผกพนเมองหลายอยาง ตลอดจนไดทดลองเปนแมคาขายผกอกดวย สรปผลการวจย จากการศกษารายการโทรทศนสาหรบเดก 2 รายการ คอ รายการ “ขนมไทยอะไรเอย” และรายการ “เปนเดก” จากสถานโทรทศนทวไทย (Thai PBS) ผวจยไดเกบขอมลโดยถอดเทปจากโทรทศน ระหวาง เดอนตลาคม – พฤศจกายน 2553 เพอศกษาวธการใชภาษาระดบสมพนธสารดานการเชอมโยง ความและเนอหาของรายการ พบวามการเชอมโยงความ 4 ประเภท คอ 1) การอางถง (Reference) 2) การละ (Elippsis) 3) การซา (Repetition) และ 4)การใชคาเชอม (Conjunction) ผวจยพบการละและ การอางถงเปนจานวนมากอาจเปนเพราะสอโทรทศนมภาพทสามารถโยงความเขาใจไดโดยใชรปแทนหรอไมจาเปนตองกลาวซารปเดม สวนเนอหาของรายการ พบวา สอดคลองกบพฒนาการระดบอายของเดกวย 7-12 ป เพราะมเนอหา เหมาะสมกบการเรยนรขนพนฐานของเดก ไดแก เนอหาเกยวกบสขภาพ โภชนาการ ชวตสตว การทองเทยว ประวตศาสตร จรยธรรม การประกอบอาชพเพอใหเดกมความร ขยนหมนเพยรและมคณธรรม...นอกจากนนรายการดงกลาวยงเปดโอกาสใหเดกรวมผลตรายการเพอฝกทกษะดานการ สอสาร สรางมนษยสมพนธกบบคคลตางวย ตางอาชพ สอนการปรบตวใหเขากบบคลอน มความรบผดชอบ กระตอรอรนเรยนรสงตาง ๆ นบเปนคณสมบตพนฐานทจะสรางทรพยากรบคคลของชาตในอนาคต



บรรณานกรม โครงการศกษาและเฝาระวงสอเพอสขภาวะของสงคม.(2552). คดสดคดด. กรงเทพมหานคร : บรษทมลตซพพลาย เทรดดง จากด. ชลธชา บารงรกษ. (2539). การวเคราะหภาษาระดบขอความประเภทตางๆในภาษาไทย. กรงเทพมหานคร : ภาควชาภาษาศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. นารากร ตยายน. (2536). การวเคราะหเนอหารายการโทรทศนส าหรบเดก. วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต ไมไดตพมพ, จฬาลงกรณมหาวทยาลย. นาเพชร สายบญเรอน. (2547). การศกษาบทสนทนาการแสดงตลกทางวดทศน. วรรณวทศน , 4 (พฤศจกายน). วไลวรรณ ขนษฐานนท.(2537). ลกษณะภาษาไทยทใชผานสอมวลชนโทรทศน. (รายงานผลการ วจย) กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. สภาพร งามประดษฐ. (2540). การเชอมโยงความในการรายงานขาวทางโทรทศน : ขาวอานกบ ขาวแบบไมมบท. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ไมไดตพมพ, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.



นกสบหญงสงวย: การตอกย าและโตกลบวาทกรรมเรองอายและเพศสถานะ ในนวนยายแนวสบสวนสอบสวน

Old-aged heroines: Highlights and counter discourse on age and gender in detective stories

มนสว พรหมสทธรกษ

นกศกษาปรญญามหาบณฑต ภาควชาวรรณคดเปรยบเทยบ คณะอกษรศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย บทน า โดโรธ แอล. เซเยอร (Dorothy L. Sayer) ใหความเหนไววานวนยายแนวสบสวนสอบสวนมจดกาเนดมาตงแตสมยโบราณ เรองราวการใชปญญาสงเกตเพอแกไขปญหามกจะแทรกอยในวรรณกรรมประเภทตางๆ แทบทกภมภาคทวโลก อาทเชน ในนทานอสปเรอง “สนขจงจอกกบราชสห” วธการสบสวนสอบสวนลกษณะตางๆ ปรากฏแทรกอยในวรรณกรรมเรอยมาแตยงไมมรปแบบทชดเจน (Sayer 1945 : 6) รปแบบทชดเจนของนวนยายแนวสบสวนสอบสวนมจดเรมตนในประเทศแถบตะวนตกเมอปค.ศ. 1841 นกเขยนชาวอเมรกน เอดการ แอลลน โป (Edgar Allan Poe) ไดเขยนเรองสนทเนนการสบสวนโดยเฉพาะคอเรอง “The Murders in the Rue Morgue” สรางตวละครทมอาชพเปนนกสบผเนนใชเหตผล ใชการสงเกตอยางรอบคอบตงแตฉากแรกถงฉากสดทาย เพอคลคลายคดขนมาเปนคนแรกคอ ออกส ดแปง (Auguste Dupin) เรองสนของโปไดรบการยอมรบวาเปนจดกาเนดวรรณกรรมแนวสบสวนสอบสวน เนองจากโปเปนผรเรมสตร หรอโครงสรางในการเขยนนวนยายแนวสบสวนสอบสวนทเรยกวา “locked room mystery” กลาวคอ เกดการฆาตกรรมขนในหองทปดตาย จนดเหมอนวาฆาตกรไมสามารถเขาหรอออกไปได จากเรองสนของโป จะเหนไดถงลกษณะเฉพาะของนวนยายแนวสบสวนสอบสวน คอการเนนความสาคญของตวนกสบ ซงอาจเปนมออาชพ หรอมอสมครเลนกได รวมทงใหนาหนกของเรองมากกวาครง กบกระบวนการสบสวนสอบสวนคลคลายอาชญากรรม ซงโดยมากมกเปนการฆาตกรรม (Rzepka : 104) การทโปสรางสตรและเนนความสาคญของตวละคร จนกลายเปนลกษณะเฉพาะ เปนรปแบบทชดเจนของนวนยายแนวสบสวนสอบสวน ทาใหงานของโปไดรบความนยมและมอทธพลอยางมากตอนกเขยนและงานเขยนแนวสบสวนสอบสวนในสมยนน อยางไรกตาม แมเรองสนของโปจะไดรบการยอมรบ แตกลบไมมชอเสยงโดงดงเทากบนวนยายนกสบชด เชอรลอค โฮลมส (Sherlock Holmes) ของเซอร อาเธอร โคนน ดอยล (Sir Arthur Conan Doyle) ซงตพมพในปค.ศ. 1887 (เรองเดช จนทรคร : 10) เหตเนองมาจากรปแบบวธการสบสวนสอบสวน และโครงสรางของเรองมความแนนอนมากขน รปแบบของนวนยายทปรากฏในยคนเรยกวา “นวนยายแนวสบสวนสอบสวนแบบคลาสสค” (Classical Detective Story) หรอเรยกวา “Whodunit” หรอ “Who-done-it” (Todorov 1977 : 45) ซงลกษณะสาคญของนวนยายประเภทนคอ ตวละครทมกเปนนกสบสมครเลน หรอ



นกสบกงมออาชพ (semi-professional detective) จะเกบขอมลจากการเลาเหตการณอาชญากรรมทเกดขนของพยาน ซงแสดงมมมองทแตกตางกนไปตอเรองราวทเกดขน โดยทนกสบจะไดเรยนร และคลคลายปมปญหาไปทละนอย คดใครครวญพจารณาเหตการณ อนเปนกระบวนการสบสวนสอบสวนจนสามารถไดขอสรปในทายทสด นอกจากนน ตวละครเพอนนกสบมบทบาทสาคญอยางยง เพราะเปนผตดตามตวนกสบไปในระหวางการสบสวนคลคลายคด และนารายละเอยดทงหมดมาถายทอดในรปของบนทกความทรงจาหรอเรองเลายอนหลง รวมทงทาหนาทเป นผเลาหลก (Narrator) ของเรองและมกเปนชายหนมเชนเดยวกบตวนกสบ บทสนทนาของตวละครทงสองมลกษณะเปนแบบโสเครตค (Socratic) คอ ครจะตองแนะลกศษยดวยคาถามคาตอบไปจนพบจดหมาย (เรองเดช จนทรคร : 45) จะเหนไดวา ตงแตยคแรกเรมของนวนยายแนวสบสวนสอบสวน ลกษณะของการสบสวนลวนของเกยวอยกบกฎเกณฑตางๆ ศลธรรม สถาบน อาชญากรรม การเมอง การศาล ทงการลงโทษ การตดสน รวมทงนาเสนอการคลคลายปมปญหาดวยการใชเหตผล พจารณาไตรตรอง ทาใหตวละครเอกทเปนนกสบจาเปนตองมคณลกษณะเฉพาะตว เพอใหสอดคลองกบวธการนาเสนอเรอง กลาวคอ นกสบตองมความร อยางนอยในทางวทยาศาสตร หรอกฎหมาย รวมถงยงตองรจกสงเกต รอบคอบ ดงนนตวละครชายหนมผวขาวชนชนกลางจนถงชนชนสง ซงไดรบการยอมรบวารางกายมความแขงแกรง และไดรบโอกาสในการการศกษามากกวาสตร จงถกเลอกใหรบบทบาทนกสบ เพอใหเกดความสมจรง ขณะทสตรไดรบบทบาททเหลออยในเรอง คอเปนเหยอ ดงจะเหนไดจากนวนยายชด เชอรลอค โฮลมส ตวละครเอกคอเชอรลอค โฮลมสเปนชาวองกฤษ มความรรอบตวในหลาย ๆ ดานทง เคม ฟสกส ความรเกยวกบพชมพษตระกลตาง ๆ มความรดานอาชญวทยา (Forensic science) ตรรกศาสตร ทงยงรกฎหมายองกฤษอยางด ขณะทตวละครสตรในเรองมกเปนทงตวแทนสาหรบการแกแคน และเปนทงเหยอของความรนแรงตางๆ เชน เปนสงทถกจบบชายญ ผแตงนยมเสนอภาพความออนแอและเนนภาพเรอนรางทไรสมอง ไรสตปญญาของเพศหญง (Johanna M. Smith : 87) ตอมา เรมเกดกระแสสตรนยม (Feminism) ขน ทาใหนกเขยนเลอกนานวนยายแนวสบสวนสอบสวนมาเปลยนใหตวละครเอกนกสบเปนหญง เพอแสดงความเปนอจฉรยะของสตร แสดงใหเหนวาสตรมศกยภาพเตมเปยม จนมโอกาสไดเขาไปในโลกการทางานของบรษ เปนวธการสงเสรม พฒนาบทบาทความเทาเทยมของสตรกบบรษ เพราะอาชพนกสบเปนงานทยากและเสยงตอความรนแรงอยางมาก นวนยายแนวสบสวนสอบสวนของเหลานกเขยนกลายเปนตวอยางความสาเรจของสตร ทงยงใหอารมณเราใจ แสดงพลงของสตรทมบทบาทเปนผกระทา (active role) ทาใหกลมผอานใหการตอบรบอยางด ดงจะเหนไดตงแตยคทองของนวนยายแนวสบสวนสอบสวน (The Golden Age of Detective Fiction) คอราวปค.ศ. 1920 – ค.ศ. 1930 สตรชาวองกฤษและสหรฐอเมรกาเรมรวมกลมชมนมกนเรยกรองสทธทางการลงคะแนนเสยง สทธเกยวกบการแตงงาน และสทธภายในครอบครวของพวกเธอ นกเขยนสตรในยคทองดงกลาวจงใชนวนยายสบสวนสอบสวนเปนเครองมอเรยกรอง หรอแสดงสทธความเทาเทยมของสตร เชน งานเขยนชดมสมารเปล (Miss Marple) ของ อกาธา ครสต ทสรางตวละครนกสบสมครเลนเปนสตรวยประมาณ 70 ป ชอเจน



มารเปล (Jane Marple) ปรากฏตวครงแรกในเรองฆาตกรรมสยองขวญ (The Murder at the Vicarage) เมอปค.ศ.1930 มสมารเปลสามารถเดนทางไปสบสวนหาหลกฐานดวยตนเองไดแมบางครงจะเคลอนไหวไดชา มอาการปวดหลงบางตามแบบผสงอายทวไป แตจตใจของเธอมความเขมแขง ไมยอมแพตออปสรรค ประกอบกบมไหวพรบ การสงเกตทยอดเยยม จนสามารถคลคลายคดทมความซบซอน อธบายเหตผล แรงจงใจของฆาตกรใหเจาหนาทตารวจทองถ นฟงไดอยางกระจางชด (Rzepka : 197) นวนยายชดนจงนบเปนสวนหนงของการเรยกรองสทธ ความเทาเทยมระหวางบรษและสตรในสงคมองกฤษและสหรฐอเมรกาในยคนน นอกจากนน เมอสงคมสมยใหมพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยมากขน สามารถอานวยความสะดวกใหแกผสงวยไดมากขน อกทงวทยาการดานวทยาศาสตรและการแพทยทกาวไกล กทาใหมนษยสามารถมชวตยนยาวมากขน สามารถคงศกยภาพทางความคด สตปญญา กาลงกายไดนานขน กทาใหผสงวยยงคงมสมรรถภาพทพรอมสาหรบการทางานตางๆ ผแตงนวนยายแนวสบสวนสอบสวนในปจจบน จงนยมสรางใหตวละครนกสบทมลกษณะเดนคอการใชชวตอยางเสยงอนตราย จาเปนตองใชสตปญญาไหวพรบในการคลคลายคดเปนผสงวยมากขน เพอแสดงความสามารถทยงคงอยของผสงอาย สอดคลองกบความเปนจรงในสงคมปจจบน แตกตางจากในยคแรกเรมของนวนยายแนวสบสวนสอบสวนทมนกสบเปนผสงวยยงมจานวนนอย เชน ออคซ บารอนเนส (Orczy Baroness) สรางนกสบชายสงอายขนเปนครงแรกคอ พอลล เบอรตน (Polly Burton) โดยมลกษณะเปนชายชราทนงอยมมหองของรานนาชา และแทบไมลกจากเกาอ เขาสบคดจากการคดตอยอดเทานน (Melvyn Barnes : 25) เรยกไดวาเปนการสะทอนสภาพสงคมและโตกลบวาทกรรมทางสงคมในสมยนนทผสงวยถกละเลย ทงยงถกเหนวาไรสมรรถภาพ จนแทบจะไมมบทบาทในสงคมไดเปนอยางด จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวา นวนยายสบสวนสอบสวนสมยใหมมแนวโนมวาจะมประเดนเรองอาย เสยงของสตรมากและซบซอนขน เพราะประเดนเหลานเปนการโตกลบวาทกรรมของสงคมกระแสหลกในดานความสามารถของสตรและผสงวยตามลาดบ ผแตงทเปนสตรกมเพมมากขนเชนเดยวกน เนองจากพวกเขาไดรบความเคารพและการยอมรบจากสงคมกระแสหลกมากยงขน ซงเปนการสะทอนใหเหนอทธพลทสงถงกนระหวางนวนยาย มนษย และสงคมอยางชดเจน โดยเฉพาะอยางยงในสงคมตะวนตก ขณะทนวนยายแนวสบสวนสอบสวนของไทยในยคแรกเรม ไดรบอทธพลจากนวนยายแนวเดยวกนนของตะวนตก โดยเฉพาะในสมยรชกาลท 6 อาชญนยายไดรบความนยมอยางมากโดยเฉพาะเรองชดเชอรลอก โฮลมสไดรบความนยมมากทสด และมอทธพลตออาชญนยายไทยในยคแรกทใชเนอเรองคลายคลงตนฉบบ แตปรบเปลยนฉาก ตวละคร สานวนภาษา และเนอเรองใหมความเปนไทย อาท เรองชดนทานทองอน พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ซงมเหตการณหลายตอนทคลายคลงกบเรองชดนกสบเชอรลอก โฮลมส อาท การทนกสบหายตวไปในขณะตอสกบคนรายจนทาใหเปนทเขาใจวาเสยชวต หรอการทนกสบมชอคหนกสบคลายคลงกน เปนตน (องคณา สขวเศษ :121)



อยางไรกด จากการวจยพบวา นวนยายแนวสบสวนสอบสวนของไทยในยคแรกเรม ไดรบอทธพลดานโครงเรอง จากนวนยายแนวสบสวนสอบสวนแบบคลาสสคของตะวนตก โดยเฉพาะอยางยงนวนยายชดเชอรลอก โฮลมส และเนองจากนวนยายชดเชอรลอก โฮลมส รวมทงนวนยายแนวสบสวนสอบสวนแบบคลาสสคของตะวนตกในยคแรก ทผแตงชาวไทยรบอทธพลมา ยงไมใหความสาคญกบประเดนเรองอาย และเสยงของสตรมากนก ประเดนเหลานจงไมปรากฏในนวนยายแนวสบสวนสอบสวนของไทยในยคแรกเรม แตในปจจบนนวนยายแนวสบสวนสอบสวนของไทยเรมใหความสาคญกบประเดนเรองอาย และเพศสถานะมากขนเชนเดยวกบนวนยายของตะวนตก การวจยครงนจงจะศกษานวนยายแนวสบสวนสอบสวนของตะวนตก คอเรองชดนกสบหญงหมายเลขหนง (The No. 1 Ladies' Detective Agency) ของอเลกซานเดอร แมคคอล สมธ (Alexander McCall Smith) โดยศกษาเปรยบเทยบกบนวนยายแนวสบสวนสอบสวนทมตวละครเอกเปนนกสบหญงสงวย ในยคปจจบนของไทย คอเรองชดคณปามาธรของ “แกวเกา” และเรองชดสโมสรนกสบของ “นายา” เพอวเคราะหและเปรยบเทยบประเดนเรองอาย และเพศสถานะในงานทงสามชด การตอกย าและโตกลบวาทกรรมเรองอาย Michel Foucault ซงเปนทงนกคด นกเขยน และนกปรชญาชาวฝรงเศส ไดกลาวไววา “วาทกรรม” (Discourse) หมายถงระบบ และกระบวนการในการสราง/ผลต (Constitute) เอกลกษณ/อตลกษณ (Identity) และความหมาย (Significance) ใหกบสรรพสงตาง ๆ ในสงคมทหอหมเราอย ไมวาจะเปนความร ความจรง อานาจ หรอตวตนของเราเอง นอกจากนนแลว วาทกรรมยงคงทาหนาทตรงสงทสรางขนมานนใหดารงอยและเปนทยอมรบของสงคมในวงกวาง (Valorize) จนกลายเปนวาทกรรมหลก (Dominant Discourse) ขนมาในสงคม และยงมองวาวาทกรรมคอระบบททาใหการพด/การเขยนถง (รวมทงการปฏบต) ในเรองตาง ๆ ในสงคมหนงๆ เปนไปได เพราะวาทกรรมจะเปนตวกาหนดกฎเกณฑ เงอนไข และกลไกตางๆ ในการพด การเขยน (รวมทงการปฏบต) ในเรองราว/ในรปแบบตางๆ ดวย จากทกลาวมาในขางตนทาใหเหนวา วาทกรรมเปนมากกวาเรองภาษา คาพด หรอถอยแถลงอยางทมกนยมเขาใจกน แตวาทกรรมนนมสงทเรยกวาเปนภาคปฏบตการจรงของวาทกรรม (Discursive Practices) ในรปแบบตางๆ ซงรวมถงจารตปฏบต ความคด ความเชอ คณคา และสถาบนตางๆ ในสงคมทเกยวของกบเรองนนๆ ดวย ฉะนน วาทกรรมจงสรางสรรพสงตางๆ ขน ภายใตกฎเกณฑชดหนง กฎเกณฑนจะเปนตวกาหนดการดารงอย การเปลยนแปลงหรอการเลอนหายของสรรพสง นนคอควบคไปกบสงตางๆ ทสงคมสรางขน ยงมการสรางและการเปลยนแปลงสงทถกพดถงโดยวาทกรรมอกดวย ดงนนจงเปนการใชอานาจและความรนแรงเขาไปบงคบใหเกดวาทกรรมชดหนง และขณะเดยวกนวาทกรรมดงกลาวนนกจะเกบกด บดบง ปดกน ขจด หรอทาลายมใหสงทแตกไปจากเอกลกษณและความหมายของสงทวาทกรรมนนสรางขนปรากฏขน มากกวาเปนเรองของการผกตดกนอยางเหนยวแนนของคณสมบตเฉพาะ (Attributes) บางอยางในตวของสงเหลานนเอง (Hendricks : 65) จะเหนไดวา วาทกรรมเปนการสราง ผลต นยามและสบทอดความรบางอยางขนเพอใหมอานาจในการกาหนดความจรง มลกษณะของการครอบงาความคด รวมถงการปฏบตตนของคนในสงคม และยงมกระบวนการ "ชวงชงความหมาย" ในการกาหนดนยามใหเรอง



ตาง ๆ เพอใหเปนทยอมรบของสงคม ทกสงในสงคมจงมชดวาทกรรมหลายชดเกยวของ วาทกรรมแตละชดกจะมลกษณะขดแยง หรอปฏเสธ "ความจรง" ของวาทกรรมอกชดหนง ดงนน เ มอธรรมชาตกาหนดใหการสญเสยและเสอมสมรรถภาพของรางกายเปนลกษณะเฉพาะของผสงวย ลกษณะดงกลาวจงกลายเปนชดความรของสงคมทเปนมายาคต ((Myth, Mythology) เปนศพททางสงคมวทยา-มานษยวทยาซง Roland Barthes ชาวฝรงเศสนาคาจากภาษากรกวา mythos หมายถง นทาน ตานาน ผสมกบคาวา logos ซงหมายถง ความร เมอรวมทงสองคาเขาดวยกนจงเกดเปนความหมายวา เรองทสรรคสรางขนอยเหนอการพสจนหรอความเปนมายา คตความเชอหรอทศนคตทเปนมายา หรอ ความเชอทไมเปนความจรง (Hendricks : 89)) วาความเสอมสมรรถภาพทางกายของผสงวยหมายถงการสนสดโอกาสในการปฏบตงาน สนสดบทบาททเคยมในสงคม และลกษณะทางธรรมชาตนยงทาใหเกดชดวาทกรรมเพอใชเฉพาะกบผสงวย กลาวคอ “แก” “เหยว” “เฒา” “หยอน” “ยาน” “คลอย” เปนชดวาทกรรมทเกดจากการสงเกตเหนผวหนงซงสญเสยความยดหยนของผสงวย “สายตาฝาฟาง” “หตง” “ผมหงอก” “ผมขาว” “หลงโกง” “หลงคอม” “เชองชา” “เหงาหงอย” วาทกรรมเหลานลวนเกดจากสภาพการเปลยนแปลงของรางกายภายนอกทงสน โดยภาพรวม เมอสวนตางๆ ของรางกายทาหนาทไมเตมประสทธภาพ ยอมทาใหผสงวยไมสามารถพงพาตนเองไดในทกเรอง จาตองพงพาบคคลอน กลายเปน “ภาระ” ของผอน และชดวาทกรรมเกยวกบประสทธภาพการทางานของสมองทลดลง ทาใหจดจาแตขอมลขาวสารเกา ไมสามารถบรรจขอมลใหม ไดแก “สมองชา” “โบราณ” “คราคร” “เลอะเทอะ” “หลงลม” “ยาคดยาทา” “จจ” “ขบน” (บษยมาส สนธประมา : 43) ชดวาทกรรมเหลานแสดงใหเหนวาประชากรวยอนไดสรางกระบวนการชวงชงอานาจในสงคม โดยการลดอานาจ และกดกนบทบาทหนาทของผสงวยออกจากสงคมดวยการกาหนดชดวาทกรรมทสะทอนถงความไรสมรรถภาพดงกลาว จากทไดกลาวไปแลวขางตนวางานเขยนชดมสมารเปลเปนนวนยายแนวสบสวนสอบสวนแบบคลาสสค ซงตวละครเอกนกสบไมตองออกเสยงภย และปลอดภยเสมอ ดงนนการสรางนกสบใหเปนสตรสงวยจงยงสามารถรองรบกลวธการนาเสนอเรองไดอยางสมจรง ยงกวานน แมวาภาวะสงวยของมสมารเปล จะแสดงออกผานความออนแอทางกายภาพ แตประสบการณชวตของเธอซงเพมพนขนตามอาย ทาใหมสมารเปลสามารถวเคราะห และคาดเดาสถานการณทเกดขนในปจจบนไดอยางแมนยาเพราะมตวอยางมาแลวในอดต นบไดวามประโยชนตอการสบสวนคลคลายคดอยางยง จะเหนไดวา ภาวะสงวยไดบมเพาะความชางสงเกต รอบคอบ รวมทงความจดเจนในการวเคราะหปมปญหาตางๆ ใหกบเธอจนสามารถคลคลายคดไดอยางงายดาย งานเขยนชดดงกลาวมอทธพล และเปนตนแบบใหเกดตวละครนกสบหญงชราอกตอมาจานวนมาก ตวละครนกสบหญงชรายงคงเกดขนตอเนองมาจนถงปจจบน ตวละครเหลานไดรบอทธพลจากตวละครมสมารเปลอยางมาก โดยเฉพาะการเนนยาความสามารถทางสตปญญา และการนาเสนอธรรมชาตของความเปลยนแปลงทางกายภาพของคนชรา ทไมมผลกระทบกบการทางานสบสวน สะทอนใหเหนความพยายามของผเขยนผสรางชดวาทกรรมเกยวกบภาวะสงวย เพอใหเกดการเปลยนแปลงของมายาคตทสงคมมตอผสงวย ตวละครเหลานมสวนชวยสบทอดกระบวนการลมลางการครอบงาทางความคดของวาทกรรมกระแสหลกของสงคม ทวาผชรามระดบสตปญญาถดถอยลง ดวยกลวธการสวมบทบาทนกสบผชาญฉลาด



และเมอนวนยายเหลานไดรบความนยมเปนอยางดกสะทอนใหเหนวาสงคมกาลงเรมยอมรบความหมาย รวมทงชดวาทกรรมเกยวกบผสงวยอยางใหม นนคอความเปนผเปยมสตปญญา และประสบการณ สามารถเปนทยอมรบไดในโลกของการทางานของคนหนมสาว อยางไรกตาม ภาวะสงวยยอมนามาซงอคตอนเกดจากมายาคตความสงวยของสงคมทมสบตอกนมายาวนาน ผสงวยไมอาจหลกเลยงการเผชญหนากบมายาคต และวาทกรรมของคนหนมสาวในสงคมกระแสหลกได นวนยายทมตวละครเอกเปนผสงวยจงมประเดนปญหาเกยวกบอาย การตอบโตและตอกยาวาทกรรมของสงคมเรองภาวะสงวยอยอยางหลกเลยงไมไดเชนเดยวกน ดงจะเหนไดจากนวนยายแนวสบสวนสอบสวนชดนกสบหญงหมายเลขหนง เปนผลงานของอเลกซานเดอร แมกคอลล สมธ (Alexander McCall Smith) เนอหาหลกของนวนยายชดนกลาวถงกจการสานกงานนกสบของตวละครเอกนกสบทเปนนกสบเอกชนชอ “พรเชยส รามอตสเว” (Precious Ramotswe) ตงแตตนเรอง ผเขยนแสดงลกษณะทาทางและลกษณะนสยของตวละครเอกพรเชยส รามอตสเววา เธอเปนสตรผวดาชาวบอตสวานา รปรางอวน อายประมาณสามสบสถงสามสบหาป ฉลาด เปนมตร มนาใจ ชอบดมชา ซอของ อานนตยสารและทาสวน ลกษณะนสยของเธอทนยมดมชาและจดตกแตงสวนใหสวยงามอยเสมอนน เปนลกษณะนสยและงานอดเรกตามขนบความนยมของคนผวขาว ซงพบไดอยางชดเจนในตวละครเอกนกสบอยาง “มสมารเปล” นอกจากนน ยงพบวามความพยายามเชอมโยงและการสบทอดลกษณะการแสดงความคดเหน ทสะทอนถงความพยายามธารงคณธรรมจรยธรรมอนดงามของสงคม ทอาจเรยกไดวาเปนการ “พราบน” และการมองการณไกลดวยประสบการณทผานมาในอดต อยางละเอยดรอบคอบ แมวาตามเนอเรองพรเชยส รามอตสเวจะยงอายไมมากพอทจะนบเขาเปน “ผสงวย” ไดดงเกณฑทกาหนดตามประเพณทองคการสหประชาชาตกาหนดวาผสงอาย คอบคคลทมอายตงแต 60 ปขนไป แตกมผนยามเธอวาเปนผสงวยดงทปรากฏในบทความเรอง“Detecting Change: Gender and Ethnicity in the Detective Novel” เธอถกเรยกวาเปนนกสบชรา “The elder detective” (Smith : 75) และจากการใชคาทเธอมกเรยก หรอเปรยบเทยบตนเองกบผอน และเหตการณตางๆ ทปรากฏในเรองแสดงใหเหนวาเธอจดใหตนเองอยในกลมผสงวย เชน การอธบายถงสภาพรางกายของเธอเอง ดงตวอยาง “She held up a picture, printed across two pages. Mma Ramotswe squinted to make it out. Her eyes were not what they once were, she had noticed. (Alexander McCall Smith, c: 9) ซงแสดงถงสภาพสายตาทไมดเหมอนในอดตของพรเชยส รามอตสเว ยงไปกวานน ผวจยเหนวาเหตการณสาคญในชวตของตวละครททาใหสามารถเรยกพรเชยส รามอตสเววาเปน “ผสงวย” ได คอ ประสบการณเกยวกบความรกและชวตครอบครวทผดหวง จากเรองจะพบวา ตอนชวงอายยสบปพรเชยส รามอตสเวหลงใหลผชายชอโนต โมโคตจนไมฟงคาทกทวงดวยความปรารถนาดของพอของเธอ คอโอเบด รามอตสเว และตดสนใจแตงงานกบโนต หลงจากนนนสยแทจรงของโนตกปรากฏ เขาเปนคนเจาช ชอบใชความรนแรงกบเธอ ทาใหเธอคลอดลกสาวคนแรกกอนกาหนด เดกมอายเพยงหาวนกเสยชวต พรเชยส รามอตสเวเสยใจกบเหตการณดงกลาวมาก โดยเฉพาะเรองทเธอไมฟงคาทกทวงของพอเธอและเรองการเสยชวตของลกสาว ซงเธอไดระลกและกลาวถงทงสองคนตอมาอยางสมาเสมอ ประสบการณดงกลาวนามาสทศนคต แนวทางการดาเนนชวต วธวนจฉย



ปญหาเพอคลคลายคดตาง ๆ ทาใหความนกคดเกยวกบตนเองของพรเชยส รามอตสเวเปลยนแปลงไป กลาวคอ เธอเหนวาเหตการณดงกลาวทาใหเธอมวฒภาวะ และมประสบการณมากจนกระทงเธอสามารถจดประเภทตนเองให “สงวย” กวาคนรนเดยวกนไดดงจะเหนจากการวพากษตนเองของเธอเกยวกบเหตการณทเกดขนวาเปนเพราะ “เธอยงเดกเกนไป” “เธอหวรนดงเชนคนอายยสบทกคน ตอนนนเราจะเหมอนหหนวกตาบอด แมจะคดวาเหนไดชดเจนกตาม” ความคดดงกลาวนแสดงใหเหนความสาคญของชวงอายทมผลอยางมาก ตอการตดสนใจจดการกบเหตการณตางๆ ของชวตมนษย พรเชยส รามอตสเวเหนวาชวงอายยสบป เปนวยหนมสาว มนษยมกจะตดสนใจผดพลาดจนนาไปสปญหา เธอผานชวงเวลาทผดพลาด เตมไปดวยปญหาดงกลาวมาแลวเชนกน จงสามารถยอนกลบไปมองเหตการณทเกดขนไดอยางทะลปรโปรง นามาสการมองเหนปญหาทกาลงเกดขนกบคนหนมสาวในปจจบนไดอยางชดเจน ในแงน จงทา ใหพรเชยส รามอตสเว เปนผสงวยได นอกจากนน การทพรเชยส รามอตสเวชอบมองยอนกลบไปคดถงความหลง (reminiscence) ซงเปนพฤตกรรมทโดดเดนของผสงวย ตามแนวคดจตวเคราะหทวาผสงวยซงโดยมากมอายเกนสสบปจะชอบมองยอนอดตเพอตรวจสอบ ตดสนวาชวตทผานมาทงหมดของเธอไดรบความสมหวงอยางไรบาง เธอทาใหชวตตนเองมคาเพยงใด เมอเธอพบวาชวตตนเองคมคา และเปยมประสบการณทนาจดจา กทาใหเธอรเทาทนโลกและชวต ดงนน ในกรณน อายจงไมไดเปนตวกาหนดพฤตกรรม แตพฤตกรรมขนอยกบประสบการณชวตสวนตว อนนามาสกรอบในการมองและตความเหตการณของพรเชยส รามอตสเว และทาใหเธอนบวาเปนผสงวยไดตามแนวคดดงกลาว จากการทผวจยจดใหพรเชยส รามอตสเวเปนผสงวย ทาใหพบวาเนอเรองไดแสดงใหเหนเหตการณทเธอตองเผชญหนากบมายาคตของสงคม เกยวกบผสงวยในดานกายภาพ ซงเธอกแสดงใหเหนกลวธการตอรองกบมายาคตเหลานนไปพรอมกนดวย ดงตวอยางทตวละครอนแสดงความคดเหนวาสภาพรางกายของเธอทาใหเธอถกจดวาเปนผสงวย แตพรเชยส รามอตสเวกลาววา “We are not old these days until we are seventy-may be more. It has all changed.” (Alexander McCall Smith, b: 169) ซงแสดงใหเหนการตอบโตชดวาทกรรมเกยวกบการนยามคนชราตามเกณฑประเพณทวาบคคลอาย 60 ป จงจะถกนบวาเปนคนชรา แตเธอแยงวาเธอยงคงมสมรรถภาพทดเชนเดยวกบคนอาย 60 ป อยางไรกด จากการวเคราะหจะพบวา แมวาตวละคร พรเชยส รามอตสเว จะมประสบการณชวตจนรเทาทนโลกและสามารถนามาใชเปนกรอบความคด มมมองในการวเคราะหคลคลายคดได แตในบางกรณเธอกลบนยามวาตนเองยงไมสามารถจดอยในภาวะชราภาพได เพอใหเกดความเหมาะสมกบอาชพการเปนนกสบของเธอ สะทอนใหเหนความเคลอบแคลงของการยอมรบตวละครเอกนกสบทเปนสตรสงวย ในนวนยายแนวสบสวนสอบสวนแบบคลาสสก เพราะเมอนวนยายแนวดงกลาวมกลวธการนาเสนอเรองทตวละครเอกนกสบไมตองออกเสยงภย และปลอดภยเสมอแลว ตวละครนกสบสตรสงวยกนาจะสามารถดาเนนเรองไดอยางเหมาะสมและสมจรง แตตวอยางของพรเชยส ราอตสเวแสดงใหเหนวา เธอยงไมสามารถนยามตนเองวาเปนผสงวยไดเตมท และบางครงเธอกตองเอนเอยงไปนยามตนเองใหเขากบขนบของตวละครทพบในนวนยายแนวสบสวนสอบสวนจากอดตจนถงปจจบน ซงมกเปนคนหนมสาวนนเอง



ขณะทนวนยายชดสโมสรนกสบมตวละครเอกนกสบเปนสตรสงวยถงสามคน ผรวมกนกอตงสโมสรนกสบขน กลาวคอ “ยานศ” “ยานนท” และ “ยาโรส” ซงมคาอธบายกรยาทาทางของยานกสบทงสามคนคอ “กระฉบกระเฉง” และยงพบคาอนอกจานวนมากในเรอง ไดแก “คลองแคลว” “กระปรกระเปรา” “ฉบไว” นอกจากนน การแตงหนายอมผมของยานศและยาโรส “เรอนผมสนตดเปนแนวตรงของยาซงดดาอยเสมอเพราะการยอม” “ผองนวลดวยครมกนแดดกบครมรองพนพรอมดวยลปสตกสออนแตมรมฝปากเปนประจา” “ผมเปนลอนยอมดวยนากลนจากบลเบอรรสนาเงนปนเทาเปนเงาวบ” ยงเปนสงทแสดงใหเหนวธชะลอความชราของสตรสงวยดวย เนองจากความสงอายเปนกระบวนการทางชวะอนหลกเลยงไมได ทาใหเกดการสญเสยเซลลทผลตเมดส ทาใหผมและขนเปนสขาว ซงจะเปนสญลกษณอนชดเจนอยางหนงททาใหบคคลอนรบรวาบคคลนนเปนผสงวย การยอมผมเปนการปกปดความจรงดงกลาว ทงตอตนเองและบคคลอน แสดงใหเหนความ “ไมอยากแก” ของยาทงสอง โดยเฉพาะยานศ ซงอาศยการแตงหนา การแตงกายและการรกษารปรางผอมบางไวได จนทาให “แลดเหมอนคนสาวอายประมาณสสบ” (นายา: 5) “ลกษณะครงสาวครงแกในเรอนกายสงชะลดกระโปรงจบรอบตว” (นายา: 6) ความไมตองการสงวยทสะทอนผานการกระทากบรางกายของตวละครเอกทงสาม แตกตางอยางยงกบตวละครเอกตนฉบบ คอ มสมารเปล แสดงใหเหนถงวทยาการความกาวหนา การรเทาทนความเปลยนแปลงทางกายภาพของสตรสงวยในยคปจจบน วธการชะลอความชราทางกายภาพของยานกสบทงสามคน แสดงใหเหนความพยายามในการนาเสนอ นยามวาทกรรมเกยวกบคนชราใหมวาคนชราเปนผททนสมยและยงคงมความสวยงามไมตางจากคนหนมสาว แตเนมน หลานชายของยานศมความคดเหนทลกลนวา “เขายงคงเปนผชายแบบโบราณ อยากใหยาเปนยาแก ๆ อยกบเหยาเฝากบเรอน ทาคกกใหลกหลานรบประทานมากกวา” (นายา : 20) นอกจากนน เขายงเหนยานศเปน “สงทนาสนเทหแกมขาขนสาหรบเขา” (นายา : 22) แตในทสดเขากลบเหนวา “เมอกอนผมอยากใหยาทาตวแกสมวย แตเดยวน ผมชอบใหยาเปนอยางทยาเปน ยาอยากทาอะไรยากทาได วยไมใชขอบเขตจากด โลกยงเตมไปดวยแสงสสาหรบคนอาย 66 บวก” (นายา : 89) ซงตวอยางความพยายามชะลอความชราของยาทงสามคนขางตน สะทอนใหเหนถงการยอมรบจากสงคมทมตอคนชรา วาสงคมกยงคงไมยอมรบคนชราทมลกษณะทางกายภาพเปนคนชราอยางแทจรง โดยเฉพาะอยางยงเมอคนชรานนมอาชพเปนนกสบ สงคมยอมรบเฉพาะคนชราทยงคงสภาพรางกายเหมอนคนรนสาว ผเขยนจงตองสรางตวละครเอกนกสบใหมลกษณะเปนคนสาว ดวยวธการปรงแตงรางกายตาง ๆ ขางตนเพอปกปดภาวะสงวยซงเหนไดเดนชดจากทางกายภาพนนเอง และความคดเหนของเนมนกสะทอนใหเหนวา แมวาผเขยนจะพยายามเรยกรอง และแสดงใหสงคมตระหนก ยอมรบในคณคา ความสามารถของผสงวย ดวยการสรางตวละครเอกนกสบทเปนสตรสงวย แตผเขยนกลบเหนวาลกษณะทาทางของตวละครทเธอสรางขนนน ขดแยงกบวาทกรรมเกยวกบคนชราในความคดของเธอเอง ทตอง “เชองชา” “เหงาหงอย” ตวอยางนจงแสดงใหเหนความยอนแยงทเกดขนในกลวธการสรางตวละครเอกนกสบสงวยไดเปนอยางด จากนวนยายทงสองชด สะทอนใหเหนวาสงคมซงรวมทงผเขยนยงคงยดตดกบมายาคต และมความลกลนกบลกษณะทางกายภาพของคนชราอยมาก กลาวคอ คนชรายงคงถกนยามวาจะตองมรางกายเสอมโทรมตามกระบวนการเปลยนแปลงตามธรรมชาต ซงเปนสาเหตของการไรสมรรถภาพ



ทเหมาะสมกบบทบาทการทางาน แตเมอคนชรานนพยายามปรบปรงรางกายตนเองใหเปนหนมสาวมากขน เพอนาเสนอชดวาทกรรมเกยวกบความชราอยางใหมทขดแยงและปฏเสธชดวาทกรรมทมอยเดมแกสงคมกระแสหลก กจะถกเหนวาเปนเรองแปลกประหลาด แกมขาขน ดงเชนความคดเหนของเนมน และไมไดรบการยอมรบอยเชนเดม แมแตในนวนยายแนวสบสวนสอบสวนแบบคลาสสค ทตวละครเอกไมจาเปนตองเสยงภย ไมจาเปนตองอาศยความแขงแกรงของรางกายเพอคลคลายคด กยงคงเกดปญหาดงกลาวขนกบตวละครนกสบทเปนผสงวยดวยอยางไมมขอยกเวน ดงทพบในเรองสโมสรนกสบ และเรองนกสบหญงหมายเลขหนง นอกจากนน ในนวนยายเรองคณปามาธร ซงเปนนวนยายแนวสบสวนสอบสวนเรองแรกของไทย ทมตวละครเอกนกสบเปนสตรสงวย และมเหตการณเกดขนในบรบทของสงคมไทย ในแงนผวจยสนนษฐานวา นวนยายชดนไดรบอทธพลจากนวนยายชดมสมารเปล เชนเดยวกบนวนยายชดนกสบหญงหมายเลขหนง ผแตงคอแกวเกา ตองการทดลองสรางงานแนวดงกลาวโดยนาตนแบบคอมสมารเปล มาปรบเปลยนกลายเปนปามาธร นวนยายชดนมเพยงสองตอนเทานน คณปามาธรเปนสตรวยประมาณหกสบป ผวขาว รปรางสนทด ทาทางกระฉบกระเฉง ฉลาด ใจด มคณสมบตแบบกลสตรไทยอยางครบถวน ทงอธยาศยไมตรอนดงาม ความสามารถดานการทาอาหาร และงานฝมอ ความสามารถในการเปนนกสบของคณปามาธร เกดจากสามของเธอเคยเปนตารวจมากอน เธอจงไดรบถายทอดหรอซมซบวธการอนมาน วธการสบสวนสอบสวนมาจากสามจนกลายเปนนกสบสมครเลน คณปามาธรนบงานสบสวนเปนงานอดเรกอยางหนง เนองจากเปนงานทอาศยสตปญญาชวยเหลอผอน กลายเปนกจกรรมทชวยใหเธอรสกถงคณคาของตนเองทยงคงมใหกบสงคม นอกจากนน การออกความคดเหนวเคราะหเรองราวตาง ๆ ทเรยกวาเปน “การลบสมอง” (แกวเกา: 70) ยงชวยทาใหเธอไมหลงลมเหมอนผสงวยอน เพราะสมองยงคงไดทางานไมเสอมลงไปตามอาย และการทคณปา “อยากทาประโยชนใหคนอน” (แกวเกา: 70) แสดงใหเหนการเหนคณคาของชวต เมอชวตทผานมาของเธอเตมไปดวยความหมายและคณคา จงทาใหเธอเปนผสงวยทมสขภาพจตด และยงคงสามารถทาประโยชนใหสงคมได การทผ เขยนสรางตวละครปามาธรให มความกระฉบกระเฉง ไมทาตนเปนภาระของผอน และยงสามารถชวยเหลอผอนไดอกดวย นบเปนการโตกลบวาทกรรมของสงคมทเหนวาคนชราตามเกณฑประเพณคอมอาย 60 ปขนไปจะตองเชองชา และเปนภาระของผอน นอกจากนน ตวอยางตอมาไดแสดงใหเหนถงความพยายามของผเขยนทจะใหคานยามคาวา “ยายแก” กบสงคมไทยดวยความหมายใหม จะเหนวา คณปามาธรมองตนเองเปนยายแกทสามารถดแลรบผดชอบความปลอดภยของตนเองได โดยบคคลอนจะเหนวาเธอไมมพษมภย รวมทงไมตดใจสงสยวาเธอปลอมตวไปสบคด หรอถงจะรความจรงกไมทารายเธอ เพราะเหนวาเธอไมสามารถตอสเอาชนะดวยความแขงแกรงของรางกายได กลาวไดวา คณปามาธรเปนตวแทนคนชราทมแนวคดเกยวกบตนเองวาชราตามเกณฑประเพณของสงคมไทย ทนบการเกษยณอายเมออาย 60 ปเปนเกณฑตดสนภาวะสงวยของประชากร เนองจากนวนยายไมไดบรรยายสภาพรางกายทเสอมโทรมลงของคณปามาธร ไมกลาวถงการพงพาบตรหลาน แตกลบแสดงใหเหนความกระฉบกระเฉง ความสามารถทางสตปญญาอนออนเยาวกวาวยของเธอ รวมทงการเปนทพงของบตรหลานอยางชดเจน และเมองานอดเรกของคณปา



คอการเปนนกสบ จงเปนสวนสาคญทแสดงใหเหนความพยายามแสดงบทบาทหนาท แสดงความสามารถของคนชราใหสงคมไทยยอมรบ เพอใหเกดการทบทวนแกไขกฎเกณฑทใชตดสน ภาวะสงวยของประชากรซงเครงครดมากจากอดตจนถงปจจบน กลาวไดวา การปรากฏตวของคณปามาธรในบทบาทตวละครเอกนกสบ จงมความสาคญยงในการใหความหมาย คานยามใหมแกคาวา “ยายแก” รวมทง “คนชรา” เปนการเรยกรองใหสงคมเหนคณคาความสามารถทางสตปญญาทยงคงอยของคนชรา ดวยการนาเสนอวายายแกหรอคนชรา คอผมความร ไหวพรบ ผสามารถชวยเหลอผอนได อนจะนามาซงการยกยองเชดช ใหความสาคญ และสรางมายาคต วาทกรรมใหมกบกลมคนชราในสงคมไทยในชวงปค.ศ. 1980 ซงเปนปทตพมพนวนยายเรองนนนเอง การตอกย าและโตกลบวาทกรรมเรองเพศสถานะ แนวคดและมายาคตเกยวกบเพศสถานะของสงคมตะวนตกและตะวนออกมอทธพลอยางยงในการแบงแยกความสามารถของชายหญง และการกาหนดบทบาทในสงคมตามเพศ การสถาปนาระบบอานาจแบบชายเปนใหญ โดยการวเคราะหอางองจากระบบธรรมชาต ความแตกตางดานชววทยาระหวางหญงกบชาย หรอแนวคดในการเลอกสรรโดยธรรมชาต เปนการจดระเบยบทางเครอญาตและการสบสายโลหตของสงคมมนษย ความเปนชายหญง ถกมองคขนานไปกบความเปนธรรมชาต เกดการตกผลกของความเชอเรองความไมเทาเทยมกนระหวางสองเพศ ทาใหสตรกลายเปนชนชนสองไปโดยปรยาย อดมการณชายเปนใหญทฝงรากลกอยในทกอณของสงคมเปนเหตททาใหเกดการเลอกปฏบตขน โดยทการกาหนดไดรบการถายทอดสงสมมา โดยปราศจากการตอตานจากสมาชกในสงคม ทงยงเปนกระบวนการทเกดขนอยางตอเนอง และแทรกซมอยในกจกรรมทางสงคมแทบทกประเภท เชน การอบรมเลยงดลกมผลตอความคดความเชอ คานยมของสงคมในเรองความเสมอภาคทางเพศ กลาวคอ ลกชายไมตองชวยงานบาน หากแตเปนหนาทของลกสาว ชายจงมแนวคดวางานบานเปนเรองของสตร สามถอวาเปนหนาทของภรรยา แมตองรบผดชอบทกอยาง ความเขมงวดตอลกสาวและละเลยพฤตกรรมทางเพศของลกชาย จากความคดวาชายไมมความเสยหายทางเพศ ไมใหการศกษาแกสตร จากความคดทวาลกสาวไมตองประกอบอาชพ เพราะในอนาคตจะมอาชพแมบานเพยงอยางเดยว ทาใหสตรมการศกษานอย มโลกทศนแคบ ตวอยางนทาใหเหนภาวะความดอยโอกาส และการถกกดขขมเหงทซมซบ สงสมลงไปในภาวะจตใจของสตรในสงคมจากรนสรน (Chris Beasley: 92) นวนยายแนวสบสวนสอบสวนทมตวละครเอกนกสบเปนสตร จงเปนการแสดงออกรปแบบหนงทสะทอนใหเหนการโตกลบมายาคตของสงคมชายเปนใหญ แสดงใหเหนประสบการณ ชดความรความคด รวมทงสญชาตญาณโดยธรรมชาตของสตรวาเทาเทยม และหรอเกงกาจสามารถกวาบรษ แสดงใหเหนทกษะความสามารถในดานการทางานนอกบานของสตร สตรสามารถทางานในบรบท “สาธารณะ” ไดดไมแพบรบทใน “บาน” สตรสามารถประสบความสาเรจจากการทางานอนนอกเหนอจากการเยบปกถกรอย ทาอาหาร ทาสวน ปรนนบตสามและลกได สตรสามารถรบแรงกดดนจากการทางานหนกทงสองทางไดอยางดยง การทางานเปนนกสบนสรางรายไดทพอเพยงตอการดารงชวตของสตร จนไมตองเปนฝาย “พงพา” บรษในดานคาใชจายในครวเรอนอกตอไป ทาให



สตรมอานาจตอรองกบชนชนนายทนผกาหนดทศทางการบรโภคของสงคมไดดวย เปนการนาเสนอความคดความเชอเกยวกบบทบาทของสตรตามการแบงงานกนทาตามเพศในอกดานหนง แตอยางไรกตาม มายาคตของสงคมทมสบตอมายาวนาน กยงคงตอกยาใหเหนถงประเดนปญหาทเกดจากบทบาทการทางานของสตรในโลกของบรษอยนนเอง ดงจะเหนไดจากตวอยางในนวนยายทงสามชด ดงน ในนวนยายชดนกสบหญงหมายเลขหนง ตวละครเอกนกสบคอพรเชยส รามอตสเวไดสะทอนถงการตอกยาและโตกลบมายาคตเรองความออนแอตามธรรมชาตของสตร ดงตวอยางความคดของเธอเมอเกดเหตการณทงพนตวเขากบใบพดในเครองยนตรถของเธอ พรเชยสหวาดกลวและคาดหมายวาถาเธอมสาม สามจะตองมหนาทกาจดงออกจากรถของเธอ วา สตรยงคงตองการใหบรษมหนาทปกปองคมครองพวกเธออยนนเอง “This was what husbands were for.” (Alexander McCall Smith, b: 132) ความคดเหนของเธอทวาสามกมไวเพอเหตนจงเปนการเนนยาใหเหนจรงตามมายาคตของสงคม อยางไรกด หลงจากความคดดงกลาว ไดมชายผานทางมาชวยเหลอ ใหสญญาณเธอใหเหยยบคนเรงเพอฆางตวนน แตพรเชยสเลอกเลากบทนายความวาเธอเปนผฆางเอง ซงเปนความจรงเพยงครงเดยว จะเหนไดวาวธการเลาเรองของพรเชยส ทาใหบรษเพศในวงสนทนาตนตะลง และยอมรบในความกลาหาญของสตร นอกจากนนวธการเลอกเลาของเธอ ยงเปนการโตกลบมายาคตของสงคมดงทเธอกลาววา ”ผชายบางคนเหนวาผหญงนมนวลและสามารถปนหวได” (Alexander McCall Smith, b: 87) เหตการณดงกลาวจงสอดรบขบเนนใหเหนขอเทจจรงเรองความออนแอของสตร แตกแสดงใหเหนความฉลาดในการใชกลวธของเธอ ในการเอาตวรอดจากวาทกรรมดงกลาวดวยเชนเดยวกน ขณะทนวนยายชดคณปามาธร ผเลาเรองคอ ปาณก ทนายความหนมชาวไทย เนอเรองของนวนยายกอยในบรบทสภาพสงคมไทย ประเดนเรองเพศสถานะในนวนยายเรองน จงถกถายทอดผานระบบความคดแบบชายเปนใหญ ตามสภาพความเปนจรงในสงคมไทย โดยเรมตงแตในระดบครอบครว ครอบครวไทยใหความสาคญกบลกชายมากกวาลกสาว ตามคตความคดทรบมาจากกระแสวฒนธรรมจน และอนเดย เนองจากเหนวาลกชายสามารถศกษาเลาเรยนไดสง มโอกาสกาวหนาในหนาทการงาน นายศศกดมาใหวงศตระกลไดมากกวาลกสาว ขณะทลกสาวไดแตสรางความเสอมเสยทางเพศใหเกดขน ดงตวอยางของตวละครนางสาวสชาตหรอเผอก ตวละครนเปนหลานสาวคนเดยวทอาศยอยกบปาทเรยน ปาทเรยนจงเลยงเธอแบบเกา คอ จากดพนทของเธอใหอยเฉพาะในบรเวณบาน และหามเธอมปากมเสยง เพอปองกนความเสอมเสยทเกดจากบรษ เกดจากความกลาหาญเกนหญง ทงยงใหคนรบใชคอยตดตามเมอเธอออกจากบาน ซงเทยบไดกบการมบรรยากาศ มบรบทของบานตามแวดลอมเธอตลอดเวลานนเอง โอกาสเดยวทเผอกจะไดพนจากการควบคมของญาตผใหญ คอการแตงงาน เมอพอแมของนายธงชยมาสขอเธอ ปาทเรยนจงโลงใจเพราะเปนหลกประกนวาหลานสาวจะไมสรางเรองเสอมเสยใหวงศตระกล แสดงใหเหนวาสงคมไทยแบบเกานยมการแตงงานแบบคลมถงชน หรอการแตงงานทพอแมจดหาคครองให เพราะเหมาะสมกบบทบาทฐานะของสตรทออนแอ ไมรจกโลกภายนอกดพอทจะรทนเลหเหลยมของสงคม การคดกรองคครองโดยพอแมจงรบประกนไดระดบหนงวาชวตของสตรจะประสบความสาเรจ โดยมชายเปนผนา



ชวตนนเอง ในเวลาตอมา ตวละครนไดหนการแตงงานทปาจดใหและตามไปอยกนกบผชายทตนเองรก แสดงใหเหนความพยายามในการโตกลบมายาคตของสงคม แสดงออกถงความกลาหาญทจะเลอกใชชวตของเธอเอง แตหลงจากเรองราวเปดเผย สชาตกยงคงมทาทางเขนอาย ไมกลาพดคยกบปาณกและตวละครอนทตามหาเธอจนพบ “เธอแอบอยหลงสาม” (แกวเกา, ก: 80) และยงคงเกบตว โดยจะพดคยกบคนแปลกหนาเมอมสามเปนสอกลางใหเทานน ในแงนจงยอนแยงใหเหนความออนแอของสตรทยงคงตองพงพาบรษอยนนเอง นอกจากนน ในวนยายชดนยงพบขอความทแสดงใหเหนความแตกตางของสตรไทยในระบบสงคมชายเปนใหญ สตรในอดตเผชญหนากบระบบดงกลาวดวยความอดทนและยอมจานน ซงในแงหนงสามารถมองวาเปนความเขมแขงของสตรทเปยมดวยความอดทนอดกลน แตในอกดานหนงกกลาวไดวาเปนการยอมรบวาสตรเปนเพศทออนแอจรง ไมยอมตอสเพอสทธของตนเอง ขณะทสตรสมยใหมเรมเรยกรองสทธสตร และตอส แสดงถงความเดดเดยวกลาหาญดวยการเลอกหลดพนจากสถาบนครอบครวโดยการหยาราง ผเขยนมนาเสยงแสดงความยกยองเหนใจสตรในอดต แตไมไดเสนอทางออกของปญหา ความคดเหนของผเขยนทแทรกลงมาน อยในชวงตนเรอง หลงจากนนไมพบวามความคดเหนของผเขยนในลกษณะดงกลาวอกเลย ผวจยสนนษฐานวา การแทรกความคดเหนในลกษณะดงกลาวจะขดแยงกบการเลอกผเลาเรองเปนชาย และจะเปนเหตใหนวนยายขาดเอกภาพ และสมพนธภาพ เนองจากผเลาเรองในนวนยายเรองน เปนตวแทนของสงคมทจะตองมบทบาทในการแสดงความเคลอบแคลงสงสยในความสามารถของตวละครเอกนกสบทเปนสตรนนเอง การนาเสนอภาพความยอนแยงในตวเองของสตรโดยผเขยน สะทอนใหเหนความเปนจรงของสตรในสงคมไทยทตองเผชญกบความลกลนในบทบาทฐานะของตนเอง จะเหนไดวา นวนยายพยายามนาเสนอวาทกรรมใหม ใหสตรขามพนจากมายาคตของสงคมกระแสหลกเกยวกบความออนแอตามธรรมชาต โดยใชกลวธใหตวละครสตรทงคณปามาธรและนางสาวสชาตแสดงออกถงความสามารถทางสตปญญา ความสามารถในการตดสนใจ อยางไรกด เหตการณทเกดขนตอจากการแสดงออกถงความพยายามดงกลาว สะทอนใหเหนความออนแอทสตรยงคงมอย กลายเปนความยอนแยงลกลน ทาใหสตรไทยไมสามารถหลดพนจากมายาคตนได และยงขบเนนใหเหนจรงในมายาคตดงกลาวดวย อกดานหนงในนวนยายชดสโมสรนกสบ จะเหนไดวา ความรจากการเปนแพทย ความรทางนตเวชศาสตร-นตวทยาศาสตรความสามารถดานการสงเกต ความพยายาม กระตอรอรนในการทางาน และสญชาตญาณแบบนกสบ ทมในสตรทงสองคอยานศ และยานนท แสดงใหเหนการโตกลบชดวาทกรรมของสงคมปตาธปไตยทวา สตรไมมสตปญญา และตองการการปกครอง การพงพาไดอยางด นอกจากนน การทเนมนและเพอนตารวจของเขา แสดงการยอมรบ ใหการชวยเหลอยาทงสามในการสบคด กแสดงใหเหนการยอมรบบทบาทของสตรในอาชพนกสบดวย กลาวไดวา นวนยายชดนพยายามแสดงใหเหนแนวโนมในการเลอกประกอบอาชพระหวางชายหญง ในสงคมประเทศสหรฐอเมรกา โดยแสดงใหเหนวาสตรทมความรความสามารถจะมโอกาสไดรบการยกยอง ไดรบการยอมรบเมอเธอเลอกทา “งานของบรษ” โดยไมมกรอบมายาคตกดกน หรอสรางความเคลอบแคลงสงสยมากนกดงเชนสงคมไทย และบอตสวานา



สรป วรรณกรรมเปนผลผลต เปนผลกความนกคดของคนในสงคม จงสามารถเปนตวแทนสะทอนทศนคตของสงคมในแตละสงคม แตละชวงเวลาได นวนยายแนวสบสวนสอบสวนทงสามชด แสดงใหเหนความพยายามสรางและนยามความหมายชดวาทกรรมใหมใหแกคนชราและสตร ทแตกตางขดแยงกบชดวาทกรรมของสงคมกระแสหลกอยางชดเจน ดงน ในดานกายภาพและสตปญญา ตวละครเอกนกสบพรเชยส รามอตสเว คณปามาธรและยานกสบทงสามคนจากเรองสโมสรนกสบ เปนผสงวยทพยายามแสดงออก นยามตนเอง หรอปรงแตงลกษณะทางกายภาพของตนเองใหแตกตางไปจากสภาพตามธรรมชาตของคนชรา ใหกลายเปนคนสาว เพอใหสอดคลองเหมาะสมกบการเปนนกสบ ซงสงคมมมายาคตวาเปนบทบาทของคนหนมสาว การปรงแตงตนเองและนาเสนอตวตนทขดแยงกบมายาคตของสงคมกระแสหลก ทาใหพวกเขาถกสงคมมองวาแปลกประหลาด ถกปฏเสธจากชดวาทกรรมของสงคมกระแสหลก จงชวนใหสงสยในภาวะสงวยทสงคมตองการใหคนชราเปน ผสงวยทแมจะเปนนกสบ อาชพทแสดงออกถงสตปญญา และมคณคาทไดชวยเหลอผอน แตนกสบนนมลกษณะทางกายภาพเปนคนชราตามธรรมชาต จะยงคงไดรบการยอมรบจากสงคมอยางแทจรงหรอ ในเมอตวละครยงไมสามารถยอมรบสภาพความชราตามธรรมชาตของตนเองได และเมอพวกเขาเปลยนแปลงตนเองใหกระฉบกระเฉงทนสมย กยงคงไมไดรบการยอมรบอยนนเอง การแสดงออกถงตวตนของคนชราจงมลกษณะเปนการ “เลอกไมไดและไปไมถง” เพราะสงคมไมเปดโอกาสใหผสงวยไดโตกลบมายาคตนน อยางไรกตาม การทตวละครอนไดแสดงใหเหนการทางานทผดพลาดซงเกดจากความเสอมโทรมทางกายภาพของตวละครนน กไดเนนยาใหเหนจรงในมายาคตของสงคมกระแสหลกทมตอผสงวยอยางปฏเสธไมได นอกจากนน มายาคตเรองเพศสถานะ ทถกสะทอนออกมาจากนวนยายแนวสบสวนสอบสวนทงสามชด แสดงใหเหนทงการตอบโต และตอกยาวาทกรรมของสงคมเกยวกบสตรในระบบสงคมปตาธปไตย แตกตางกนตามสภาพสงคม กลาวคอ สงคมประเทศไทย ซงเปนประเทศโลกทสาม ทกาลงพฒนาในสมยประมาณสามสบปมาแลว ตามระยะเวลาทนวนยายเรอง คณปามาธร ตพมพ เปนสงคมทมระบบชายเปนใหญฝงรากลกอยในความคดของสมาชกในสงคมอยางมนคง ดงจะเหนไดจากความคดเหน การวพากษวจารณดหมนตวละครเอกนกสบสตร ผานตวละครชายผเลาเรอง แมวาตวละครเอกนกสบจะแสดงถงความสามารถแบบบรษในการทางาน แตสงคมกเหนวาเปนเรอง “พลก” ทแสดงถงการไมสามารถโตกลบมายาคตดงกลาวไดอยางสมบรณ อกทงยงพบวาตวละครสตรในเรองแสดงถงความออนแอ จาเปนตองถกปกปอง ตองพงพาบรษอยางชดเจน กลายเปนการขบเนนใหเหนการยดตดกบมายาคตเรองเพศสถานะของสงคมไทยยงขน สงคมประเทศโลกทสามอกแหงหนงคอ สงคมประเทศบอตสวานา ทถกนาเสนอผานนวนยายชด นกสบหญงหมายเลขหนง สงคมประเทศนมระบบชายเปนใหญฝงรากลกอยในความคดของสมาชกในสงคมอยางมนคงเชนเดยวกบสงคมไทย หากแตแตกตางกนทระยะเวลาผานมาเพยงประมาณสบป ซงชวงเวลาดงกลาวทาใหสตรผานประสบการณหลากหลาย ทงความขดแยง การถกกดขทางเพศ การพยายามสรางความเทาเทยมระหวางเพศ การพยายามแสดงใหเหนความสามารถของสตร ดงจะเหนไดจากตวอยางการกระทาของตวละครและเหตการณทเกดขนในเรอง แมวาพวกเธอจะใชกลวธยกยองใหงานบานเปน



งานของวรสตร ซงเปนการโตกลบมายาคตของสงคมเกยวกบพนทของสตร แตกกลายเปนการแฝงการยอมรบใหสตรยอมรบบทบาทตามเพศดวย อกทงยงพบวา ในสงคมชายเปนใหญ สตรทจะไดรบการยกยองจะตองเปนผททางานบานและงานนอกบานไดดเสมอกนเทานน สตรเหลานนตองสวมบทบาทแบบชายในการทางานนอกบาน ซงเปนกลวธททาใหสตรไดรบการยอมรบ กลายเปนความลกลนททาใหกลาวไดวา สตรยงคงไมไดรบการยอมรบยงคงตดอยในมายาคตของสงคม นอกจากนน พบวาระดบความสาเรจของสตรถกกดใหตากวาระดบความสาเรจของชายเสมอ สตรทประสบความสาเรจจะถกทดสอบ และตอรองอานาจโดยบรษอยบอยครง ขณะทอกดานหนง สงคมประเทศโลกทหนงทพฒนาแลว คอ สหรฐอเมรกาในปจจบนถกนาเสนอผานนวนยายเรอง สโมสรนกสบ เนอเรองแสดงใหเหนวาสงคมอเมรกนเปดกวางทางความคด เปดโอกาส ยอมรบและยกยองสตรทมความสามารถในการทางาน อนเปนการแสดงออกถงความเลอนลางของกรอบมายาคตเกยวกบเพศสถานะในการประกอบอาชพ แตเนอเรองกแสดงใหเหนวาสตรยงคงถกกาหนด ถกคาดหวงใหมบทบาทในพนทบาน มากกวางาน “สาธารณะ” ทงหมดนทาใหกลาวไดวาความพยายามนาเสนอวาทกรรมใหมของผสงวยและสตรทสะทอนผานนวนยาย ยงคงถกปฏเสธจากมายาคตเกยวกบผสงวยและสตรของสงคมกระแสหลก ดงนน นกสบหญงสงวยจงยงคงไมไดรบการยอมรบยกยองเทากบตวละครชายหนมนกสบตามขนบอยนนเอง



บรรณานกรม ภาษาไทย แกวเกา (นามปากกา). (2546). คณปามาธร ตอนคดเจาสาวหาย. กรงเทพฯ : เพอนด. แกวเกา (นามปากกา). (2546). คณปามาธร ตอนคดศกวงน ารอน. กรงเทพฯ : เพอนด. นายา (นามปากกา). (2553). สโมสรนกสบ. กรงเทพฯ: เพอนด. บษยมาส สนธประมา. (2539). สงคมวทยาความสงอาย. เชยงใหม: โรงพมพสมพรการพมพ. เรองเดช จนทรคร. (2543). ฆ. ยอมาจากฆาตกรรม. กรงเทพฯ: โอ. เอส. พรนตงเฮาส จากด. องคณา สขวเศษ. (2544). นวนยายแนวสบสวนสอบสวน : อทธพลของชดเชอรลอคโฮลมส ทมตอ

ชดปวโรตและนทานทองอน. วทยานพนธหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวรรณคดเปรยบเทยบ คณะอกษรศาสตร, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ภาษาองกฤษ Barnes, Melvyn. (1975). Best Detective Fiction. USA: Linnet Books. Beasley, Chris. (2005). Gender & Sexuality: Critical Theories, Critical Thinkers. London:

Sage. Hendricks, Jon, Hendricks, C. Davis. (1981). Aging in Mass Society : Myths and Realities.

Cambridge, Mass: Winthrop Pub. McCall Smith, Alexander. (2003). Morality for Beautifyl Girls. New York: Anchor Books. McCall Smith, Alexander. (2002). Tears of the Giraffe. New York: Anchor Books. Rzepka, Charles J. (2005). Detective fiction. Cambridge, UK ; Malden, MA : Polity. Sayer, Dorothy L.(1945). Writing Detective and Mystery Fiction. Boston: The Writer. Smith, Johanna M. (2004). Hard-Boiled Detective Fiction: Gendering the Canon. University

of Texas-Arlington.



มโนทศนพนทค าวา “หลง” ในภาษาไทย

The Spatial Concept of back in Thai

ศภชย ตะวชย ภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร

มหาวทยาลยศลปากร บทคดยอ บทความนมวตถประสงคเพอวเคราะหโครงสรางมโนทศนคาวา “หลง” ในภาษาไทย เกบขอมลจาก “Search Engine Smart Office” เวบไซตพนทปดอทคอม โดยใชทฤษฎมานษยวทยาปรชานศาสตร (Cognitive Anthropology Theory) ของ Kovecses (2006) Lakoff & Johnson (1980, 1987) Gibbs (1992, 1994) Gibbs, Lenz, Lima, Francozo (2004) Boroditsky & Ramscar (2002) เปนแนวทางในการวเคราะห ผลการวจยพบวาคาวา “หลง” ในภาษาไทยมโครงสรางมโนทศนพนทแบงออกเปน 4 กลม ไดแก มโนทศนหลง หมายถง “หนา” “หลง” “ลาง” และ “บน” มโนทศนดงกลาวนเกดจากมตการแปลงใหเปนมนษยและการแปลงใหเปนสตว โดยผานมมมองในมตแนวตงและมตแนวนอน

ค าส าคญ : มโนทศน อวยวะรางกาย หลง Abstract This research aims to examine the conceptual structure of the word back in Thai. All information employed for this study has been collected from the search engine smart office at Panthip.com. The Cognitive Anthropology Theory of Kövecses (2006), Lakoff & Johnson (1980, 1987), Gibbs (1992, 1994), Gibbs, Lenz, Lima, Francozo (2004), and Boroditsky & Ramscar (2002) was applied as the main tool for this analysis. The findings revealed that the words back in Thai had the structure of spatial concept which can be classified into 4 groups: FRONT BACK DOWN and ON. Perceived from the vertical and horizontal dimensions, such a spatial concept derives from the anthropomorphic and zoomorphic models.

Keywords: conceptual, human body, back 1. บทน า ภาษากบความคดมความสมพนธกนอยางแยกไมออก เนองจากภาษาเปนตวแทนของความคดและความคดเปนตวแทนของภาษา อมรา ประสทธรฐสนธ (2549) กลาววาคาเปนตวแทน



ของมโนทศน หากมมโนทศนเมอใดแสดงวาตองมคาในภาษา ดงนน การศกษาภาษากบความคดนนจาเปนอยางยงทจะตองกลาวถงมโนทศน เพราะมโนทศนสามารถสะทอนระบบความคดของผใชภาษาผานภาษาทใช โดยเฉพาะอยางยง การศกษาในระดบคา

มโนทศนพนท (Spatial concept) สามารถเปนตวแทนในภาษาเพอสรางความเขาใจภาษาในระดบมโนทศนได การศกษาดงกลาวนเปนการศกษาทระบตาแหนงพนของสงตางๆ ทอยรอบตวมนษย โดยแสดงความสมพนธเชงพนทระหวางสงของสองสงขนไปหรอสงของตางๆ กบตาแหนงของมนษย (สทธชย สาเอยม, 2539)

การใชภาษาโดยปราศจากความเขาใจภาษาในระดบมโนทศนอาจทาใหการสอสารไมสมฤทธผล เนองจากภาษาแตละชมชน สงคม และวฒนธรรม ยอมมมมมองการใชภาษาทแตกตางกน ดงตวอยาง การใชคาวา “หลง” (BACK) ในภาษาองกฤษและภาษาไทย ดงตอไปน

(1) You'll find the book behind the table. (2) The tree is at the back of my house. (3) ชวยหยบแกวนาทอยหลงตเอกสารมาใหหนอย (4) การเลนซอนหาเดกๆ มกวงไปแอบอยหลงต

ประโยค (1) และ (2) เปนตวอยางการใชภาษาองกฤษในมโนทศน BACK และตวอยาง (3) และ (4) เปนตวอยางการใชมโนทศนคาวา “หลง” ในภาษาไทย จะเหนไดวา มโนทศนหลงในภาษาองกฤษและภาษาไทยนนแตกตางกน กลาวคอ ประโยค (1) และ (2) คาวา behind และ back มการระบพนทตาแหนงในมโนทศน BACK ประโยค (3) คาวา “หลง” ในภาษาไทยนนระบพนทตาแหนงในมโนทศน BACK และ มโนทศน ON สวนประโยค (4) ระบตาแหนงดานหลงเชนเดยวกบประโยคท (1) และ (2) ในภาษาองกฤษ สงทนาสนใจคอ ประโยค (3) ทมการระบตาแหนงพนทของคาวาหลงในมโนทศน ON

นอกจากนยงพบวาภาษาไทยมการระบตาแหนงพนททนาสนใจ เชนการใชคาวา “หลง” ทเกยวกบการบอกตาแหนงของเวลา ดงประโยคทวา

(5) คณแมโทร.มาตามแลว ไวเจอกนวนหลงนะ (6) ยอนหลงไป 10 ป ทนเคยเปนปาชามากอน

ประโยค (5) และ (6) มการระบพนท (เวลา) ทแตกตางกน กลาวคอ “วนหลง” หมายถง เวลาอนาคต สวน “ยอนหลง” หมายถง เวลาทผานไปแลว ทงประโยค (5) และ (6) มมโนทศนระบตาแหนงพนททแตกตางกน นอกจากนยงพบวาเวลาอนาคต ผใชภาษาไทยบางคนใชวา “วนหนา” ซงมความหมายเชนเดยวกบคาวา “วนหลง”

คาวา “หลง” มการระบตาแหนงพนททหลากหลาย และการศกษาดานตาแหนงพนทสามารถนาองคความรไปใชเปนแหลงขอมลและใชเปนแหลงอางองในการเรยนการสอนวชาอรรถศาสตร ภาษาและวฒนธรรม และสาขาวชาอนๆ ทเกยวของ และนาองคความรไปประยกตใชในการจดทาพจนานกรมเครอขายความหมาย และเปนแนวทางการศกษามโนทศนพนทในมโนทศนอน ๆ และภาษาอน ๆ ไดอกดวย อกทงยงมผสนใจศกษาเรองมโนทศนพนทนอย และในภาษาไทยนนยงไมม



ใครศกษามากอน และเปนพนฐานในการศกษาและวจยเกยวกบการศกษาดานนตอไป ผวจยจงสนใจทจะศกษามโนทศนพนทคาวา “หลง” ในภาษาไทย

งานวจยนมวตถประสงคเพอวเคราะหโครงสรางมโนทศนคาวา “หลง” ในภาษาไทย ตามแนวทฤษฎมานษยวทยาปรชานศาสตร (Cognitive Anthropology Theory) ของ Kövecses (2006) Lakoff & Johnson (1980, 1987) Gibbs (1992, 1994) Gibbs, Lenz, Lima, Francozo (2004) Boroditsky & Ramscar (2002) เกบขอมลจาก “Search Engine Smart Office” เวบไซตพนทปดอทคอม ผวจยตงสมมตฐานการวจยครงนวามโนทศนพนทคาวา “หลง” ในภาษาไทย มการระบพนท 4 ตาแหนง ไดแก มโนทศนบน มโนทศนลาง มโนทศนหนา และมโนทศนหลง มโนทศนดงกลาวนเกดจากมตการแปลงใหเปนมนษยและการแปลงใหเปนสตว โดยผานมมมองในมตแนวตงและมตแนวนอน

2. วธด าเนนการวจย

2.1 การเลอกแหลงขอมลภาษา การเกบขอมลภาษา ผวจยเลอกเกบขอมลจาก “Search Engine Smart Office” เวบไซตพน

ทปดอทคอม เนองจากฐานขอมล “Search Engine Smart Office” นอกจากจะเปนการใชภาษาปจจบนแลว ยงมความเปนธรรมชาตของการใชภาษาในชวตประจาวน อกทงยงเปนแหลงขอมลทบคคลทวไปสามารถเขาถงไดงายในโลกของการสอสารทางอนเทอรเนต และยงมคณสมบตอนๆ ทสามารถเปนตวแทนการใชภาษาไทยในสงคมและวฒนธรรมของคนไทยปจจบนไดเปนอยางด ดงน 2.1.1) เวบไซตพนทปดอทคอมจดไดวาเปนฐานขอมลทใหญทสดแหลงหนงทเปดโอกาสใหบคคลทวไปสามารถแสดงความคดเหนในการถามตอบ โดยมกระทแสดงความคดเหนตางๆ ทหลากหลาย อกทงยงไดรบความนยมและเปนทรจกของผใชอนเทอรเนตทวไป 2.1.2) ผทเขามาใชบรการในเวบไซตดงกลาวนมความหลากหลายทงดานเพศ วย การศกษา อาชพ ฯลฯ งานวจยฉบบนเปนงานวจยเชงคณภาพ จงเหมาะสมอยางยงหากขอมลทใชในการวเคราะหมความหลากหลายตามปจจยตาง ๆ ขางตน และสามารถเหนภาพรวมของการใชคาวา “หลง” ของคนไทยไดอยางชดเจน

2.1.3) ฐานขอมลทปรากฏในเวบไซตพนทปดอทคอมมหองตาง ๆ ทสามารถแสดงความคดเหนในลกษณะของกระทถามตอบหลายหอง ไดแก หองกนครว หองกลอง หองไกลบาน หองเครองแปง หองจตจกร หองเฉลมกรง หองเฉลมไทย หองชานเรอน หองชายคา หองโทรโขง หองมาบญครอง หองรชดา หองราชดาเนน หองไรสงกด หองศาลาประชาคม หองศาสนา หองศภชลาศย หองสยามสแควร หองสวนลมพน หองสนธร หองสลม หองหวากอ หองหองสมด หอง Blueplanet เปนตน โดยแตละหองจะมกระทยอยตาง ๆ อกหลายกระท แสดงใหเหนถงความหลากหลายทงดานเนอหา ภาษา และลลาการใชภาษาทหลากหลาย ดงน (1) ความหลากหลายดานเนอหา ฐานขอมลในเวบไซตพนทปดอทคอมมเนอหาทงสมพนธสาร เรองเลา (Narrative Discourse) สมพนธสารสงสอน (Hortatory Discourse) สมพนธ



สารอธบาย (Expository Discourse) และสมพนธสารกระบวนการ (Procedural Discourse) ตามหลกการจาแนกสมพนธสารของ Longacre (1983) (2) ความหลากหลายดานภาษา ฐานขอมลในเวบไซตพนทปดอทคอมมทงภาษาพด ภาษาเขยน และภาษาเฉพาะกลม อกทงยงมระดบภาษาหลายระดบดวยกน กลาวคอ มทงภาษาระดบทางการ ภาษาระดบกงทางการ และภาษาระดบสนทนา (3) ความหลากหลายดานลลาการใชภาษา เนองจากความหลากหลายดานปจจยทางสงคมทกลาวไวแลวขางตนในขอ (2) จงทาใหรปภาษาทปรากฏในฐานขอมลเวบไซตพนทปดอทคอมมลลาการใชภาษาทหลากหลาย และเกดการใชคาศพทใหม ๆ อยางกวางขวาง ซงอาจจะสงผลตอการเปลยนแปลงความหมายและการใชภาษาของคนไทยในอนาคตได เชน “หลง” ปรากฏรวมกนคาวา “ไมค” เปน “หลงไมค” คาดงกลาวนมทมาจากการจดรายการวทย เมอมผฟงรายการแสดงความคดเหนในขณะทออกอากาศ (on air) เรยกวา “หนาไมค” แตหากผฟงรายการวทยทอยทางบานไมตองการใหผฟงคนอนๆ ไดยนในขณะออกอากาศ เพอตองการพดคยสวนตวกบนกจดรายการมกจะพดวาขอ “หลงไมค” ซงคาวา “หลงไมค” นหมายถง ความลบ, การไมเปนทเปดเผยตอทสารธารณะ ดวยเหตผลทกลาวมาทงหมดน ผวจยจงเลอกเกบขอมลคาวา “หลง” ในภาษาไทยจากแหลงดงกลาว โดยมวธการเกบขอมลและการคดเลอกขอมลดงตอไปน 2.2 การเกบขอมลภาษา 2.2.1) ผวจยเกบขอมลคาวา “หลง” ทปรากฏในเวบไซตพนทปดอทคอม โดยเขาไปท “Search Engine Smart Office” ซงเปนบรการคนหาคาหรอวลทปรากฏในเวบพนทปดอทคอม โดยพมพทอยของเวบไซตดงน “http://search.pantip.com/cgi-bin/ss” 2.2.2) พมพคาสาคญลงไปในชองวาง 2.2.3) เลอกหองทตองการจะคน ไดแก หองกนครว หองกลอง หองไกลบาน หองเครองแปง หองจตจกร หองเฉลมกรง หองเฉลมไทย หองชานเรอน หองชายคา หองมาบญครอง หองรชดา หองราชดาเนน หองไรสงกด หองศาลาประชาคม หองศาสนา หองศภชลาศย หองสยามสแควร หองสวนลมพน หองสนธร หองสลม หองหวากอ หองหองสมด หอง Blueplanet และ หองโทรโขง

2.2.4) คลกปม โปรแกรมจะคนขอมลอตโนมต รายละเอยดตางๆ ตามขอท 3.2.1 – 3.2.4) มรายละเอยด ดงภาพท 1



ภาพท 1 แสดงขนตอนการคนหาขอมลคาวา “หลง” ในภาษาไทย ทมา : ปรบปรงจาก “http://search.pantip.com/cgi-bin/ss” 2.2.5) หลงจากเกบขอมลเสรจสนแลว ผวจยไดจดลาดบหมายเลขโดยเรยงลาดบตามขอมลทปรากฏ หลงจากนนไดคดเลอกขอมลเฉพาะทลงทายดวยหมายเลขศนยมาเปนตวแทนของผใชภาษาไทย (คดเปนรอยละสบจากขอมลทงหมด) 2.2.6) ตดคาทไมสมบรณและคาทไมไดนาเอาคาวา “หลง” ทมาจากประสบการณรางกายออกไป เชน คาวา "เลหลง" มาจากภาษาโปรตเกสคอคาวา "Leilao" หรอคาวา "สาปะหลง" เปนคาพองรปทไมไดมาจากประสบการณรางกาย เปนตน 2.2.7) จานวนขอมลทใชในการวเคราะหทงสน 2,405 ขอมล 2.2.8) จดเรยงขอมลใหมในแตละหองและใสหมายเลขกากบ 2.2.9) บนทกขอมลลงในคอมพวเตอร

2.3 การวเคราะหขอมล 2.3.1) จดประเภทความหมายของคาวา "หลง" ตามมโนทศนพนท

(1) “มโนทศนบน” (2) “มโนทศนลาง” (3) “มโนทศนหนา” (4) “มโนทศนหลง”

2.3.2) วเคราะหปรากฏการณคาวา “หลง” ในภาษาไทย ตามแนวทฤษฎมานษยวทยาปรชาน (1) กระบวนการแปลงวตถ (1.1) กระบวนการแปลงใหเปนอวยวะรางกายมนษย (1.2) กระบวนการแปลงใหเปนอวยวะรางกายสตว (2) วเคราะหมตการเปรยบเทยบคาวา “หลง” ในภาษาไทย (2.1) มตแนวตง

1. ทอยเวบไซต

2. พมพค าส าคญ

3. เลอกหอง

4. คลกปมเพอคนหา



(2.2) มตแนวนอน 2.3.3) สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ 3. ขอตกลงเบองตน 3.1 ตวอกษรภาษาองกฤษตวพมพใหญ หมายถง มโนทศนพนท เชน BACK หมายถง มโนทศนพนทของ คาวา “หลง” 3.2 ตวอกษรภาษาไทยทพมพตวหนา เอยง และอยในเครองหมายคาพด หมายถง มโนทศนพนท เชน “มโนทศนบน” หมายถง มโนทศนคาวา “หลง” ทแสดงมโนทศนพนทดานบน 4. ทฤษฎมานษยวทยาปรชาน สทธชย สาเอยม (2539 : 19, 53) กลาววา การศกษาทางดานมานษยวทยาปรชานศาสตรเกดจากการรวมแนวคดทางดานมานษยวทยา จตวทยา และภาษาศาสตร มาประยกตใชเพอศกษาและอธบายเรองราวตางๆ ของมนษยในดานภาษา ความเปนอย และวฒนธรรม โดยองคความรทไดนนจะตองเปนองคความรทไดจากการออกภาคสนามเปนสาคญ การกอตงของกลมวจยทางดานมานษยวทยาปรชานศาสตร (Cognitive Anthropology Research Group) เรมกอตงขนเมอวนท 1 สงหาคม พ.ศ.2534 (ค.ศ. 1991) ณ กรงเบอรลน ประเทศเยอรมน จดมงหมายหลกของการกอตงเพอคนหาความสมพนธของภาษา กระบวนการทางความคดและวฒนธรรมทางภาษาทมความแตกตางกน กลมวจยนนยมศกษา มโนทศนพนทของภาษาตางๆ และเชอวามโนทศนพนทเปนศนยกลางทางความคดของมนษย โดยสามารถนาไปเปรยบเทยบไดกบมโนทศนอน ๆ เกอบทกมโนทศนของมนษย ไมวาจะเปนมโนทศนเวลา เครอญาต โครงสรางทางสงคม ดนตร คณตศาสตร และ อารมณ เปนตน (สทธชย สาเอยม, 2539) แนวคดสาคญทผวจยนามาใชในการวเคราะหภาษา ไดแก แนวคดเรองความสมพนธพนท สวนใหญมกจะเปนการศกษาขามวฒนธรรม ดงการศกษาของ (Heine 1995, 1997 ; Heine, Claudi & Hünemeyer 1991) สวนใหญจะเปนการศกษาเกยวกบทางเลอกการสรางมโนทศนขามภาษา โดยศกษาความสมพนธพนทซงความสมพนธดงกลาวเปนผลมาจากประสบการณรางกายของมนษย และจะนาไปสการสรางโครงสรางมโนทศน เชนคาวา ON/UNDER, FRONT, BACK, IN (Heine 1995) คาวา ON เปนรปทแสดงถงประสบการณเกยวของกบคาวา up, above, on และ on top of สวนคาวา DOWN จะเกยวของกบคาวา down, below under และ bottom กลมคาเหลานเปนความสมพนธททาใหเกดโครงสรางมโนทศนทเปนจดอางองพนท (spatial reference points) ซงเปนพนฐานสาคญทมาจากอวยวะรางกายของมนษย ดงภาพท 2



ภาพท 2 แสดงโครงสรางมโนทศนตามความสมพนธตาแหนงพนทกบอวยวะรางกาย ทมา : Heine (1995) อางใน Kövecses Metaphor in Culture : Universality and Variation (New York : Cambridge University Press, 2005), 80.

จากภาพท 2 แสดงถงโครงสรางมโนทศนตามความสมพนธตาแหนงพนททมาจากประสบการณทางรางกายระหวางภาษา African และ ภาษา Oceanic ซงทง 2 ภาษานมโครงสรางมโนทศนทเกยวกบตาแหนงพนททงท เหมอนกน แตกตางกน และเหลอมซอนกน กลาวคอ โครงสรางมโนทศนของคาวา FRONT, ON ทงสองภาษามโครงสรางมโนทศนทเหมอนกน สวนคาวา UNDER ของภาษา African มโครงสรางมโนทศนเกยวกบตาแหนงพนทของรางกายทแตกตางกน คอ "บนทาย" และ "ทวารหนก" แตภาษา Oceanic นนมโครงสรางมโนทศนของคาวา UNDER มาจากพนฐานประสบการณรางกายทเกยวกบ "เทา" และ "ขา" นอกจากนยงพบคาวา IN ในภาษา African มโครงสรางมโนทศนมาจากอวยวะรางกายทมาจากประสบการณอวยวะรางกายทอยภายใน เชน คาวา "ทอง" และ "กระเพาะ" เปนตน สวนภาษา Oceanic จะรวมอวยวะรางกายอนๆ ดวย เชน ฟน ทอง กระเพาะ หวใจ ตบ และ ลาไส เปนตน และสวนสดทายคอ การเหลอมซอนกน คอ คาวา BACK ในภาษา African ตาแหนงพนทตงแตบรเวณไหลลงมาถงบรเวณเอว สวนคาวา BACK ในภาษา Oceanic ไดรวมพนทมากกวาภาษา African กลาวคอ ในภาษา Oceanic รวมบรเวณกนดวย ดงนนจะเหนไดวาประสบการณรางกายทเกยวกบตาแหนงพนทจากการศกษาของ Heine (1995) แสดงใหเหนวามนษยแตละสงคมหรอแตละวฒนธรรมนนมการมองประสบการณทางรางกายทงทเหมอนกนและแตกตางกน ซงเกดจากระบบความคดและมมมองความสนใจทแตกตางกน ซงการศกษาลกษณะนทางภาษาศาสตรปรชานอธบายสาเหตดงกลาวนวา เนองจากผใชภาษาแตละสงคมมโครงสรางมโนทศนทแตกตางกน ดงนน จงทาใหมมมมองหรอมโนทศนทแตกตางกนไปดวย นอกจากการศกษาของ Heine ทกลาวขางตนแลว ยงมผสนใจศกษาเกยวกบคาศพทอวยวะรางกาย เชน วทยานพนธของ Miriam Rachel Leah (1986) เรอง "Body Part Terminology in Hebrew : A Study in Lexical Semantics" พบวาผใชภาษา Hebrew มการใชคาวา "หลง" ซงแบง



ออกเปน 2 สวน คอ สวนแรกนบตงแตพนทบรเวณคอลงมาถงบรเวณเอว เรยกวา "gav" และสวนทสองนบตงแตพนทบรเวณเอวลงมาจนถงบรเวณตนขา เรยกวา "yašvan" ดงภพท 4.3 ภาพท 3 แสดงตาแหนงพนทของคาวา "หลง" ในภาษา Hebrew ทมา : ปรบปรงจาก Miriam Rachel Leah. Body Part Terminology in Hebrew : A Study in Lexical Semantics (Ph.D. Linguistics, University of California, Berkeley, 1986) 315, 313, 319 and 317 จากภาพท 3 แสดงใหเหนวาโครงสรางมโนทศนแสดงตาแหนงพนทของคาวา “หลง” ในภาษา Hebrew และภาษา African แตกตางกน กลาวคอ ภาษา Hebrew จะรวม BACK และ UNDER ในภาษา African ไปดวย และยงรวมตาแหนงพนทบรเวณตนคออกดวย ดงนน จากตวอยางการศกษาโครงสรางมโนทศนของผใชภาษา African Oceania และ Hebrew มตาแหนงพนททแตกตางกน การวจยครงน ผวจยไดนาทฤษฎมานษยวทยาปรชานมาประยกตใชในการวเคราะหมโนทศนพนทคาวา “หลง” ในภาษาไทย ตอไปจะกลาวถงผลการวเคราะห ดงน

5. การจดประเภททางความหมายของค าวา “หลง” ในภาษาไทย ความหมายของคาวา “หลง” ในภาษาไทย จดประเภทตามมโนทศนพนทคาวา “หลง” สามารถแบงออกเปน 4 กลม ไดแก “หลง” หมายถง “บน” “ลาง” “หนา” และ “หลง” การจดมโนทศนดงกลาวเปนผลมาจากโครงสรางมโนทศน Heine (1995) ไดอธบายโครงสรางมโนทศนพนฐานของมนษยวา โครงสรางมโนทศนของมนษยเกดจากก ารนาเอาประสบการณรางกายของมนษยและสตวมาอธบายเกยวกบโครงสรางมโนทศน ซง Heine เรยกวาการแปลงใหเปนมนษย (anthropomorphic model) และการแปลงใหเปนสตว (zoomorphic model) กลาวคอ มนษยมองวตถหรอสรรพสงตางๆ ทอยรอบตวมนษยโดยใชมมมองจากประสบการณรางกายทงของมนษยและของสตวมาเปนพนฐานในการมองโดยผานมมมองของตนเอง



5.1 โครงสรางมโนทศนทมาจากประสบการณอวยวะรางกายมนษย โครงสรางมโนทศนทมาจากประสบการณอวยวะรางกายมนษย หมายถง การนาประสบการณรางกายของมนษยมาอธบายเกยวกบการเรยกวตถหรอสรรพสงทอยรอบตวมนษย เชน คาวา "หว" จะสนบสนนสรรพสงทอยดานบน สง และระดบตนหรอลาดบแรก เชนคาวา หวกระดาษ หวเรอ หวบนได หรอคาวา "ตน" จะสนบสนนสรรพสงทอยเบองลาง เชน ตนเขา ตนสะพาน และ ตนเทยน เปนตน

รปแบบการแปลงใหเปนมนษยน Ullmann (1962) มองวาเปนรปภาษาเชงเปรยบเทยบอยางหนงซงเขาเรยกวา Anthropomorphic Metaphor ตวอยางทอยในรปภาษาเชงเปรยบเทยบตามแนวคดของ Ullmann เชนคาวา brow of a hill, the mouth of a river, the hands of a clock เปนตน คาวา "หลง" ในภาษาไทยใชประสบการณอวยวะรางกายมนษยจะมองสรรพสงทอยแนวตงฉากกบพนโลกในลกษณะทายน ดงภาพท 4

ภาพท 4 แสดงโครงสรางคาวา "หลง" ทมาจากประสบการณอวยวะรางกายมนษย งานวจยฉบบนสอดคลองกบการศกษาของ Heine (1995) และพบวาคาวา “หลง” มการแปลงสรรพสงทอยรอบตวมนษยแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอมตการแปลง ไดแก การแปลงใหเปนมนษยและการแปลงใหเปนสตว และมตการเปรยบเทยบ ไดแก มตแนวตงและมตแนวนอน ดงตารางท 1



ตารางท 1 แสดงผลการสรปมโนทศนพนทคาวา “หลง” ในภาษาไทย

มตการแปลง มตการเปรยบเทยบ

การแปลงใหเปนมนษย(anthropomorphic model)

การแปลงใหเปนสตว (zoomorphic model)

1. มตแนวตง (vertical dimension)

“หนา” (เชน วนหลง)

“ลาง” (เชน หลงปก/ปกหลง)

2. มตแนวนอน (horizontal dimension)

“หลง”~“ทาย” (เชน หลงบาน/แถวหลง)

“บน” (เชน หลงต)

จากตารางท 1 แสดงผลการสรปโมทศนพนทคาวา “หลง” ในภาษาไทย มรายละเอยดดงน มตการแปลงวตถหรอสรรพสงตามแนวคดของ Heine (1995) แบงการแปลงออกเปน 2 กลม ไดแก การแปลงใหเปนมนษยและการแปลงใหเปนสตว การแปลงใหเปนมนษยและสตวนเปนการมองสรรพสงตางๆ ทอยรอบตวมนษยผานมมมองตนเอง สวนมตการเปรยบเทยบนนแบงออกเปน 2 มต คอ มตแนวตง โดยจะใชประสบการของมนษยผาน “ดวงตา” ของมนษย ไดแก มตแนวตงเปนการมองตงวตถหรอสรรพสงทตงฉากกบพนโลก สวนมตแนวนอนเปนการมองวตถหรอสรรพสงทขนานกบพนโลก มรายละเอยดดงน “มโนทศนหนา” “มโนทศนหนา” หมายถง คาวาหลงทแสดงมโนทศนพนทในตาแหนงดานหนา ผลการศกษาพบวา รปภาษาทปรากฏจะเกยวของกบเวลา เชนคาวา “วนหลง/ชวงหลง/หลงจบรายการ.../” เปนตน แตไมพบคาวา “เดอนหลง/ปหลง” ซงสองคานจะใชคาวา “เดอนหนา/ปหนา” แทน

สาเหตสาคญทผใชภาษาใชคาวา “วนหลง” ทหมายถงเวลาในอนาคต เปนผลมาจากโครงสรางมโนทศน ดงการศกษาเชงทดลองของโบโรดทสก และรามสการ (Boroditsky & Ramscar, 2002) ไดศกษาการทดลองนวตกรรม (innovative experiments) ทเกยวของกบประสบการณการเคลอนทในขณะนงอยในรถไฟ การทดลองนผใชภาษาจะเชอมโยงประสบการณในการเคลอนทขณะทนงอยในรถไฟกบประสบการณการเคลอนทของเวลา ประสบการณการนงรถไฟเปนประสบการณทเกดขนจรงและเกยวของกบประสบการณรางกาย ประสบการณการเคลอนทในขณะทนงอยในรถไฟจดอยในวงความหมายตนทาง (source domain) และการเคลอนทของเวลาจดอยในวงความหมายปลายทาง (target domain)

การศกษาครงนพบวามโนทศนการผานไปของเวลาเปนการเคลอนทของผสงเกตการณ (TIME PASSING IS A MOVING OBSERVER) ดงประโยคภาษาองกฤษทวา “We're coming up on Christmas.” และมโนทศนการผานไปของเวลาเปนการเคลอนทของวตถ (TIME PASSING IS A MOVING OBJECT) ดงประโยคทวา “Christmas is coming up on us.” ทง 2 ประโยคนมมโนทศนการเคลอนททแตกตางกน กลาวคอ ประโยคแรกผสงเกตการณหรอผใชภาษามการเคลอนทไปหาวนครสตมาสโดยวนครสตมาสไมไดเคลอนท สวนประโยคทสองนน ผสงเกตการณหรอผใชภาษาไมไดเคลอนทแตวนครสตมาสเคลอนทมาหาผสงเกตการณหรอผใชภาษา สาเหตทผใหสมภาษณหรอผใช



ภาษาตอบแตกตางกนกเพราะวามการใชประสบการณรางกาย (embodiment) ในการเคลอนทของเวลาทแตกตางกน โคเวคเซส (Kövecses 2006 : 22) ไดตรวจสอบการศกษาเชงทดลองของ โบโรดทสก และรามสการ (Boroditsky & Ramscar) ขางตน โดยใชสถานการณเกยวกบการนดหมายมาเปนกรณศกษาเพอทจะสนบสนนแนวการศกษาเชงทดลองจากประสบการณภายนอก (In vivo Experiment) ของ โบโรดทสก และรามสการ ซงโคเวคเซส (Kövecses) ไดตงคาถามเกยวกบสถานการณตามตารางการนดหมายโดยสมมตสถานการณการนดเจอในวนพธหนา แตเกดการเปลยนแปลงตารางการนดเวลาจากวนดงกลาวไป 2 วน จากนนจงถามคาถามวา “What day is the meeting, now that, has been rescheduled?” จากการศกษาของ โคเวคเซส (Kövecses) พบวาสามารถแบงผใหสมภาษณไดเปน 2 กลม คอ กลมแรกเปนกลมผใชภาษาทใชโครงสรางมโนทศนผสงเกตการณเคลอนท (MOVING OBSERVER) ดงนนกลมแรกจงตอบคาถามวา “เจอกนวนศกร” และกลมทสองเปนกลมผใชภาษาทใชโครงสรางมโนทศนวตถเคลอนท (MOVING OBJECT) ดงนน กลมสองจงตอบคาถามวา “เจอกนวนจนทร” เปนตน โคเวคเซส (Kövecses) อธบายสาเหตทผใชภาษาตอบวนนดหมายไมตรงกนวา เพราะผใชภาษามมโนทศนการเคล อนทของเวลาไมเหมอนกน จงเชอมโยงประสบการณรางกาย (embodiment) แตกตางกน กลาวคอ หากผใชภาษาตอบวานดเจอกนวนศกร แสดงวาผใชภาษา (ผสงเกตการณ) เปนผเคลอนทไปสวตถคอวน โดยทวนไมไดเคลอนทไปไหน สวนผใชภาษาทตอบวา “นดเจอกนวนจนทร” นน แสดงวาผใชภาษา (ผสงเกตการณ) ไมไดเคลอนท แตวตถคอวนนน เคลอนทไปขางหนา ตวอยางการศกษาของโบโรดทสก และรามสการ (Boroditsky & Ramscar, 2002) และโคเวคเซส (Kövecses, 2006) สอดคลองกบภาษาไทยทวา เหตใดผใชภาษาไทยจงกลาววา “วนหลง” หมายถง “เวลาทยงมาไมถง” สาเหตดงกลาวนมาจากโครงสรางมโนทศนของผใชภาษาทเชอมโยงประสบการณรางกายของตนเอง โดยใชตนเองเปนศนยกลางในการมอง สรปไดดงภาพท 5

วนอาทตย วนพธ อนาคต ภาพท 5 แสดงโครงสรางมโนทศนพนทของคาวา "วนหลง” โครงสรางมโนทศนปจจบนมองไปยงอดต หมายถง ผใชภาษาใชมมมองตนเองเปนศนยกลาง โดยจดเรมตนคอวนเวลาปจจบน และมองวาวนเวลาในอดตเปนเปาหมาย อยางเชนคนไทยมโครงสรางมโนทศนวาวนอาทตยเปนวนเรมตนของสปดาห กจะไดโครงสรางวา วนอาทตย วน



จนทร องคาร วนพธ วนพฤหสบด วนศกร วนเสาร หากผพดพดในวนพธวา "เจอกนในวนหลง" โดยมองวนอาทตยเปนวนเปาหมายคอตนสปดาห วนหลงในทนคอ วนทนบจากวนพธคอวนพฤหสบดเปนตนไปคอวนหลง คาวา "หลง" ทอยในโครงสรางมโนทศนน เชนคาวา ภายหลง ระยะหลง เปนตน โครงสรางมโนทศนปจจบนมองไปยงอนาคต หมายถง ผใชภาษาใชมมมองตนเองเปนศนยกลาง โดยจดเรมตนคอวนเวลาปจจบน และมองวาวนเวลาในอนาคตเปนเปาหมาย อยางเชน เมอตองการเลาเรองในอดตมกจะพดวา “ยอนหลง” ดงภาพท 6

อดต ปจจบน อนาคต ภาพท 6 แสดงโครงสรางมโนทศนพนทของคาวา "วนหนา"

จากตวอยาง ผใชภาษาใชประสบการณรางกายโดยใชตนเองเปนศนยกลางซงอย ณ เวลาปจจบน และมองวนเวลาเปาหมายในอนาคต เชน ผพดในเดอนมถนายนซงถอวาเปนเวลาปจจบน และมองไปยงวนเวลาในอนาคตคอตงแตเดอนมถนายนเปนตนไป และมองวาเวลานบจากเดอนมถนายนขนไปคอ พฤษภาคม เรอยไปถงตนปเปนอดต ดงนน คาวา “ยอนหลง” เปนมมมองจากโครงสรางมโนทศนโดยผใชภาษามองอนาคตเปนวนเวลาเปาหมาย

“มโนทศนหลง” “มโนทศนหลง” หมายถง คาวา “หลง” ทแสดงมโนทศนพนทในตาแหนงดานหลง มโนทศนดงกลาวน เกดจากการแปลงใหเปนมนษยโดยใชมตการเปรยบเทยบตามลกษณะแนวนอน ผลทไดจาการศกษาพบวา คาวาหลงทอยในกลมความหมายน เชน “หลงบาน/หลงแถว/หลงรถ/หลงหอง” เปนตน สาเหตของการเกดมโนทศนพนทคาวา “หลง” หมายถง “หลง” และ “ทาย” น เกดจากมมมองประสบการณรางกายของมนษย อวยวะรางกายทมสวนสาคญทาใหเกดมโนทศนพนทในทนคอ “ดวงตา” เนองจากมนษยมดวงตาทอยดานหนาและสรระตงฉากกบพนโลก ทาใหมองภาพไดกวาง ดงนนสงทมนษยเหนจะเรยกวา “ดานหนา” สวนสงทมนษยไมเหนจะเรยกวา “ดานหลง” เปนตน ตวอยางสงทมนษยมองไมเหนและเรยกวา “หลง” เชน นองชอบแอบอยหลงต เปนตน อกสวนหนง ถงแมวามนษยจะมองดวยตาเหนกตาม แตยงใชหลงอย โดยการมองจะเปนมตการเปรยบเทยบแนวระนาบกบพนโลก เชน “แถวหลง” “หลงรถ” เปนตน การใชคาวาหลงนเปนการ



ระบตาแหนงพนทสวนมกจะใหในทางตรงขางกบหนาหรอหว เชน หวแถว-ทายแถว หนารถ-หลงรถ เปนตน

“มโนทศนบน” “มโนทศนบน”” หมายถง คาวา “หลง” ทแสดงมโนทศนตาแหนงพนทดานบน เกดจากการทมนษยมองความสมพนธระหวางรป (form) และพน (ground) โดยกระบวนการแปลงวตถสงของเหลานนวาเปนสตวจาพวกสตวเลอยคลาน เนองจากสรระรางกายของสตวจาพวกนมลาตวขนานกบพนโลกซงแตกตางจากสรระของมนษยทรางกายตงฉากกบพนโลก มโนทศนนเกดจากมมมองของมนษยทมองวตถสงของนนเปนเชนเดยวกบสตว ดงภาพท 7 ภาพท 7 แสดงโครงสรางคาวา "หลง" ทมาจากประสบการณอวยวะรางกายสตว การแปลงใหเปนสตว หมายถง การนาเอาประสบการณรางกายของสตวมาอธบายเกยวกบการเรยกวตถหรอสรรพสงทอยรอบตวมนษย การแปลงใหเปนสตวนจะสนบสนนวตถจาพวกเครองเรอนทม 4 ขา หรอภาชนะตางๆ ทเปรยบเหมอนสตว เชน หลงต หลงคาบาน ปากขวด ปากแกวปากหมอ เปนตน โครงสรางมโนทศนคาวา "หลง" โดยใชโครงสรางมโนทศนทมาจากประสบการณคาวา "หลง" ของสตวน จะเหนไดวาคาวาหลงจะแสดงถงทศทอยดานบน ในภาษามการใชคาวา "หลง" ในลกษณะน โดยมองวาสงเหลานนเปนสตว เชน หลงต หลงตเยน หลงคาบาน หลงคารถ หลงเตา (ถนน) เปนตน อยางไรกตาม คาวา "หลง" นนสามารถแปรไปตามบรบทในการใชได อยางเชนประโยคทวา "แมเอากรอบรปไวหลงตเยน" กลบประโยคทวา "นดเลนซอนหาโดยแอบทหลงตเสอผา" จากตวอยางดงกลาวจะเหนไดวา ผใชภาษาทใชโครงสรางมโนทศนทมาจากประสบการณรางกายทแตกตางกนยอมแสดงตาแหนงพนทแตกตางกน ดงประโยคแรกใชประสบการณรางกายของสตว สวนประโยคทสองใชประสบการณรางกายของมนษย โดยผใชภาษามองวาตเยนเปนสตว และมองวาตเสอผาเปนมนษย เปนตน “มโนทศนลาง” “มโนทศนลาง” หมายถง คาวา “หลง” ทแสดงมโนทศนพนทตาแหนงดานลาง มโนทศนดงกลาวนเกดจากการทมนษยใชดวงตามองไปยงวตถทอยในแนวระนาบกบพนโลก โดยสงทมนษย

หลง “หว” “ทาย” ~ “หาง”

“บน”

“ลาง”



มองเหนจะเรยกวาดานหนา เชน การมองหนงสอในแนวระนาบ เราเรยกสงทเหนวา “หนาปก” สวนสงทมองไมเหน เราเรยกวา “หลงปก” หรอ “ปกหลง” เปนตน

6. สรปผล อภปราย และขอเสนอแนะ มโนทศนพนทคาวา “หลง” ในภาษาไทย แบงมโนทศนออกเปน 4 กลม ไดแก มโนทศนบน มโนทศนลาง มโนทศนหนา และมโนทศนหลง มโนทศนดงกลาวนเปนผลมาจากมมมองการแปลงใหเปนมนษย และการแปลงใหเปนสตว โดยผานมมมองในมตแนวตงและมตแนวนอน มโนทศนพนทคาวา “หลง” เกดจากความสมพนธระหวางประสบการณรางกายและรางกายกบสงแวดลอม กลาวคอ ดงการศกษาของ Koller (2003) ไดแบงความสมพนธตาแหนงพนทของอวยวะรางกายของมนษย โดยสรปออกมาเปนโครงรางได 3 แบบ คอ 1) โครงรางอวยวะรางกายอยางเดยว (Body only schema) โครงรางอวยวะรางกายอยางเดยว หมายถง การนาเอาประสบการณรางกายทเกยวกบอวยวะรางกายมนษยมาใชในการกาหนดตาแหนงพนท เชนคาวา "head" ในภาษาองกฤษนนจะมาจากความสมพนธกบตาแหนงพนททหมายถง "UP" สวนคาวา "foot/leg" จะมาจากความสมพนธกบตาแหนงพนททหมายถง "DOWN" และอวยวะทอยภายในจะสมพนธกบตาแหนงพนททหมายถง "IN" เปนตน ดงภาพตวอยาง ภาพท 8 แสดงโครงรางอวยวะรางกายอยางเดยว ทมา : Koler อางใน Kövecses Language, Mind, and Culture : A Practical Introduction (New York : Oxford University press, 2006), 161. จากภาพท 8 จะเหนไดวาตาแหนงทตงของอวยวะรางกายทเกยวกบอวยวะรางกายมนษยมาใชในการกาหนดตาแหนงพนท ซง Kövecses (2005, 2006) เรยกความสมพนธดงกลาววา "spatial relation" ซงเปนสวนหนงททาใหผใชภาษาแตละสงคมมโครงสรางมโนทศนทเหมอนและแตกตางกน



ขอมลคาวา “หลง” ทนาเอาประสบการณรางกายเพอบอกตาแหนงและทศทาง เชน แบงออกเปน 2 กลม คอ หลงทเปนการนาอวยวะรางกายของมนษย (มองในมตแนวตง) และหลงทเปนการนาอวยวะรางกายของสตว (มองในมตแนวระนาบ) ผลการศกษาดงกลาวน จะแตกตางจากงานของ Koler (2006) ซงนาเสนอเพยงประสบการณรางกายของมนษยเทานน แตในภาษาไทยนอกจากจะใชประสบการณของมนษยแลวยงใชประสบการณรางกายของสตวอกดวย การใชมโนทศนดงกลาวน ผวจยตงขอสงเกตวา ภาษาไทยนนมระบบโครงสรางทางภาษาทมการแบงระดบของสงตางๆ เชน โตะม 4 ขา ลกษณะเชนเดยวกบสตวจงมองวาโตะเปนสตว เปนตน 2) โครงรางอวยวะรางกายกบสงแวดลอม (Body – environment schema) โครงรางอวยวะรางกายกบสงแวดลอม หมายถง การนาเอาประสบการณรางกายทเกยวกบอวยวะรางกายมนษยและสงแวดลอมเปนจดอางอง (Landmark) เชน "ทองฟา/เมฆ" เปนจดอางอง มนษยใชอวยวะรางกายเปนศนยกลาง เมอทองฟาหรอเมฆซงเปนสงทอยเหนอมนษย ดงนนความสมพนธระหวางอวยวะรางกายมนษยกบสงแวดลอมจงมความสมพนธตาแหนงพนทในคาวา "UP" ในทางกลบกน อวยวะรางกายของมนษยตงแตสวนเอวลงมาบรเวณขาหรอสวนทอยใตฝาเทาจะแสดงความสมพนธระหวางอวยวะรางกายกบสงแวดลอมคอพนดนหรอพนโลกทมนษยเหยยบ ลกษณะดงกลาวนแสดงใหเหนถงความสมพนธตาแหนงพนทในคาวา "DOWN" ดงภาพตวอยาง

ภาพท 9 แสดงโครงรางอวยวะรางกายกบสงแวดลอม ทมา : Koler อางใน Kövecses Language, Mind, and Culture : A Practical Introduction (New York : Oxford University press, 2006), 162. จากภาพท 9 จะเหนไดวา ตาแหนงทตงของอวยวะรางกายมนษยกบสงแวดลอมมความสมพนธกน กลาวคออวยวะรางกายทอยในตาแหนงระดบสงเชนศรษะจะแสดงความสมพนธกบสงแวดลอมทอยทสงเหนอระดบศรษะขนไป เชน ทองฟา เมฆ หรอสรรพสงตางๆ ทอยรอบตวของ



มนษยทอยในระดบสง ความพนธเหลานจะแสดงความหมายสคาวา "UP" สวนอวยวะรางกายทอยระดบตาเชนเทาจะแสดงความสมพนธกบสรรพสงทเปนสงแวดลอมทอยในระดบตาเชน พนดน เปนตน ลกษณะดงกลาวนจะแสดงความสมพนธกบตาแหนงพนทหรอแสดงความหมายสคาวา "DOWN" เปนตน ในคาวา “หลง” นน พบวาอวยวะทสาคญในการเกดมโนทศน คอ “ดวงตา” เนองจากมนษยใชดวงตาในการมองทาใหเกดภาพขนมา โดยสวนใหญขอมลทปรากฏจะพบวาคาวา “หลง” นอกจากจะบอกตาแหนงพนทของวตถหรอสงของตางๆ แลว สงทมองไมเหนนนมกจะใชคาวา “หลง” สวนสงทมองเหนมกจะใชคาวา “หนา” แทน ดงภาพท 10 ภาพท 10 แสดงการมองวตถแบบมทกาบง 3) โครงรางการขยายออกของรางกาย (Extended body schema) โครงรางการขยายออกของรางกาย หมายถง การนาเอาประสบการณรางกายทเกยวกบอวยวะรางกายมนษยซงสมพนธกบวตถทอยรอบตวของมนษยในลกษณะปดลอม เชน หอง บาน อาคาร เปนตน การขยายออกของรางกายน Koler อางใน Kövecses (2005) ไดยกตวอยางวตถปดลอมคอ บานและหลงคาบาน เมอมนษยอยภายในบานจะแสดงความสมพนธระหวางตาแหนงพนทกบวตถทปดลอม ในทนไดแกคาวา AT, TO, WITH, UP ดงภาพตวอยาง

ภาพท 11 แสดงโครงรางการขยายออกของอวยวะรางกาย ทมา : Kövecses Mepaphor in Culture : Universality and Variation (Cambridge : Cambridge University press, 2005), 82.



จากภาพท 11 จะเหนไดวา อวยวะรางกายมนษยมความสมพนธกบการขยายออกของรางกายกบวตถทปดลอม กลาวถง สงทอยเหนออวยวะรางกายนนจะแสดงความสมพนธตาแหนงตาแหนงพนทคอคาวา "UP" และสวนทอยภายนอกบานจะสมพนธตาแหนงพนทคอคาวา "OUT" สวนอวยวะรางกายสวนทอยระดบลาง เชน ขา เทา จะสมพนธกบตาแหนงพนทของคาวา AT, TO, WITH เปนตน ซงตวอยางขางตนนเปนลกษณะความสมพนธระหวางอวยวะรางกายกบการขยายออกของรางกายทเกยวของกบวตถทปดลอมมนษย สวนคาวา “หลง” ในภาษาไทย ไมพบการขยายออกของรางกายในลกษณะน

กลาวโดยสรป ผลทไดจากการศกษาพบวาคาวา “หลง” ในภาษาไทยเกดจากการนาประสบการณรางกายของมนษยและสตวมาใชในการเปรยบเทยบในลกษณะแนวตง (vertical dimension) และแนวนอน (horizontal dimension) การมองในลกษณะแนวตงจะไดมโนทศน “หลง” ทหมายถง ดานหนาและดานหลง สวนการมองในลกษณะแนวนอนจะไดมโนทศนดานบนและดานลาง โครงสรางมโนทศนทง 4 ประการนเกดจากโครงราง (Schema) 2 ประการคอ โครงรางอวยวะรางกายอยางเดยว (Body only schema) คอ “หลงทเปนอวยวะรางกาย” และโครงรางอวยวะรางกายกบสงแวดลอม (Body – environment schema) อวยวะรางกายทสาคญในการกาหนดมโนทศนคอ “ตา/ดวงตา” เนองจากมนษยใชดวงตาในการมองเหนวตถตางๆ ทอยรอบตว สงทมองเหนมกจะหมายถงดานหนา สวนสงทมองไมเหนมกจะหมายถงดานหลง เปนตน จากการวจยมโนทศนพนทคาวา “หลง” ในภาษาไทยเปนเพยงประเดนเลก ๆ เทานนควรมการวจยและขยายผลใหลมลกและใชขอมลในการศกษาทหลากหลายมากขน ผวจยจงขอเสนอแนวทางการศกษาตอไป ดงน

1. ควรศกษามโนทศนคาวา “หลง” แบบขามวฒนธรรม เพอพจารณาความเหมอนและความตางของโครงสรางมโนทศนพนในลกษณะของสากลลกษณ

2. ควรศกษามโนทศนคาวา “หลง” โดยใชแบบจาลองรปภาพแสดงตาแหนง โดยใหผทดสอบตอบคาถามหรอบอกตาแหนง เปนตน

3. ควรศกษามโนทศนพนทอน ๆ เชน หนา บน ลาง ซาย และขวา ทงระบบ



บรรณานกรม ภาษาไทย สทธชย สาเอยม. (2539). ความสมพนธพนทและการบงชสถานทในภาษาอมป. วทยานพนธ ปรญญาดษฎบณฑต ไมไดตพมพ, จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อมรา ประสทธรฐสนธ. (2549). กวาจะเปนนกภาษาศาสตร. กรงเทพมหานคร : ภาควชา ภาษาศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ภาษาองกฤษ Boroditsky, Lera, and Michael Ramscar. (2002). Psychological Science. The Roles of Body and Mind n Abstract Though., 13 (3), 185-189. Cognitive Anthropology Research Group. (1991-1993) Annual report. Max Planck Institute for Psycholinguistics. Edited by P. Brown, G. Senft and L. Wheeldon with assistance from S. Aal. The Netherlands. Gibbs, Raymond W. (1995). What's Cognitive about Cognitive Linguistics?. In E. H. Casad (ed.), Cognitive Linguistics in the Redwoods : The Expansion of a New Paradigm in Linguistics. (pp. 27-53). Berlin : Mouton de Gruyter. ________. (1992). Why Idioms Mean What They Do. Journal of Memory and Language, 31, (pp. 485-506). ________. (2003a). Embodied Experience and Linguistic Meaning. Brain and Language, 84, (pp. 1-5). ________. (2006). Embodiment and Cognitive Science. New York : Cambridge University Press. ________. (2003b). Prototypes in Dynamic Meaning Construal. In J. Gavins and G. steen (eds.), Cognitive Poetics in Practice (pp. 27-40). London and New York : Routledge. Gibbs, Raymond W. (1994). The poetics of Mind : Figurative thought, Language, and Understanding. Cambridge and New York : Cambridge University Press. Gibbs, Raymond W., Lenz, aula, Lima, Costa, and Francozo, Edson. (2004). Metaphor is Grounded in Embodied Experience. In Guest Ed. Gerard Steen, Metaphor, Special Issue of Journal of Pragmatics, 36(7), (1189-1210). Heine, Bernd and Tania Kuteva. (2002). World Lexicon of Grammaticalization. Cambridge : Cambridge Universality Press. Heine, Bernd. Ulrike, Claudi and Frienderike, Hünemeyer. (1991). Grammaticalization : A Conceptual Framework. Cambridge : Cambridge Universality Press.



Heine, Bernd. (1995). Conceptual Gramaticalization and Prediction. In J.R. Taylor and R. Maclaury (eds.), Language and the Cognitive Construal of the World, (pp. 119-135). Berlin : Mouton de Gruyter. ________. (1997). Possession : Cognitive Sources, Forces, and Grammaticalization. Cambridge: Cambridge University Press. Kövecses, Zoltán. (2006). Language, Mind, and Culture : A Practical Introduction. New York : Oxford University press. ________. (2005). Metaphor in Culture : Universality and variation. Cambridge : Cambridge University press. Lakoff, George, and Johnson, Mark. (1980). Metaphor We Live By. Chicago and London : The University of Chicago Press. Lakoff, George. (1987). Women, Fire, and Dangerous Things : What Categories Reveal about the Mind. Chicago and London : The University of Chicago Press. Levinson, Stephen C. (2003). Space in Language and Cognition : Explorations in Cognitive Diversity. Cambridge : Cambridge University Press. ________. (1992). Primer for the Field Investigation of Spatial Description and Conception. Pragmatics. 2, 1: (pp. 5-45). Talmy, Leonard. (1983). How language Structures Space. In H. Pick and L. Acredolo (eds.), Spatial Orientation : Theory, Research and Application. Plenum.



ชอเรอประมงในจงหวดสมทรสงคราม : การศกษาตามแนวอรรถศาสตรชาตพนธ

Names of Fishing Boats in Samutsongkhram Province : An Ethnosemantic Study

กฤตกา ชผล

นกศกษาปรญญามหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย ภาควชาภาษาไทย

คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร บทคดยอ

บทความนมวตถประสงคเพอศกษากลวธการตงชอเรอประมงในจงหวดสมทรสงคราม ทมาและความหมายของชอเรอประมง รวมทงความเชอและคานยมทสะทอนจากชอเรอประมงในจงหวดสมทรสงคราม ขอมลทใชใน การวเคราะหคอชอเรอประมงในจงหวดสมทรสงครามทไดจากการสมภาษณเจาของเรอประมง จานวนทงสน 350 ชอ ผลการศกษาพบวาชอเรอประมงในจงหวดสมทรสงครามมจานวนพยางคตงแต 2 พยางค จนถง 7 พยางค โดยพบชอทมจานวน 4 พยางคมากทสด วธการประกอบชอเรอประมงม 4 รปแบบ ไดแก วธการประกอบชอดวยคา วธการประกอบชอดวยคาและตวเลข วธการประกอบชอดวยอกษรยอและคา และวธการประกอบชอดวยอกษรยอ คา และตวเลข ซงพบวธการประกอบชอดวยคาและตวเลขมากทสด ดานทมาและความหมายของชอเรอประมงในจงหวดสมทรสงครามพบวา มการเลอกใชทมาและความหมายทงสน 16 กลม ทงนพบกลมทมาและความหมายเกยวกบความสมพนธกบเรอประมงลาอนมากทสด ผลการศกษาชอเรอประมงดงกลาวสามารถสะทอนความเชอและคานยมของคนไทยหลายประการ ไดแก ความเชอเรองโชคลาภ ความเชอเรองตวเลข ความเชอเรองสรมงคล ความเชอเกยวกบศาสนาและสงศกดสทธ คานยมเกยวกบความสาคญของครอบครว คานยมความภาคภมใจในตนเอง คานยมเกยวกบความสาคญของอาชพประมง และคานยมเกยวกบความเจรญรงเรอง ชยชนะ และความมงคง

ค าส าคญ : การตงชอ เรอประมง จงหวดสมทรสงคราม

Abstract The purpose of this article is to analyze names of fishing boats in Samutsongkhram

province with regard to naming methods, sources and meanings, and beliefs and values. The data are 350 names collected from interviews.

*บทความนมาจากวทยานพนธเรอง “ชอเรอประมงในจงหวดสมทรสงคราม : การศกษาตามแนวอรรถศาสตรชาตbพนธ” วทยานพนธ

ปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2554



The results of the study are as follows. Names of fishing boats in Samutsongkhram province are composed of two to seven syllables, four-syllable names are of most frequency. There are 4 kinds of combinations in fishing boats naming: word-word combination, word-number combination, abbreviation-word combination, and abbreviation-word-number combination, the second kind of which is the most frequent combination

In terms of sources and meanings, names of fishing boats can be categorized into 16 groups, names in the group of “relationship to other fishing boats” appear most frequently. The above findings show a lot of beliefs and values of Thai people: luck, numbers, auspiciousness, religion and holy spirits, importance of family, self-pride, importance of fishing career, and prosperity, victory and wealth.

Keywords : naming, fishing boats, Samutsongkhram province

หมายเหต: บทความฉบบสมบรณตพมพในวารสารคณะอกษรศาสตร ปท 34 (2555) ฉบบท 1

Documents

ภาษา วรรณกรรม และวัฒนธรรม - Smarts Society · 2019-12-26 · ภาษา วรรณกรรม และวัฒนธรรม