กฤตย ปุรินทราภิบาล 1* Krit Purintarapiban1* Management ...regis.skru.ac.th/web/skrujournal/journal7-1/5.pdf · บทคัดย่อ ... กล้วยไม้เป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยวกลุ่มใหญ่อยู่ในวงศ์Orchidaceae

35

ปท 7 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2557

Vol.7 No.1 January - June 2014

การยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธเพอการอนรกษกลวยไมปา 2 ชนดในปาชมชนบานนคมพฒนา ต�าบลทาชะมวง อ�าเภอรตภม จงหวดสงขลา

Acceptance of Propagation Technology for Conservation of Two Wild Orchid Species in Community Forest of Ban Nikhom Phatthana Tha Chamuang Sub-district

Rattaphoom District Songkhla Province

กฤตย ปรนทราภบาล1*

Krit Purintarapiban1*

1*นสตปรญญาโท วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏสงขลา อ�าเภอเมอง จงหวดสงขลา 90000

1*Graduate Programmes Master of Science, Program in Agricultural Technology Management, Songkhla Rajabhat University, Meuang, Songkhla, 90000

*ผนพนธประสานงาน : หมายเลขโทรศพท 08-1738-8092 และ E-mail : [email protected]

บทคดยอ

การศกษาการยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธเพอการอนรกษกลวยไมปา2ชนดในปาชมชนบานนคมพฒนาต�าบลทาชะมวง อ�าเภอรตภม จงหวดสงขลาน เปนการท�างานวจยทมวตถประสงคเพอ 1) ส�ารวจ ความหลากหลายของกลวยไมปาทมอยในธรรมชาตและในชมชน 2) เพอศกษาการเพาะเลยงเนอเยอกลวยไมปา2ชนดคอเอองพราว(Phaiustankervilleae)และวานหางชาง(Grammatophyllumspeciosum)3)เพอศกษาการยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธกลวยไมของชมชน4)เพอศกษาการมสวนรวมในการอนรกษกลวยไมปาของชมชนรวมกบอาสาสมครในชมชนในพนทผลปรากฏวาพบกลวยไมทงหมด6วงศยอย44สกล75ชนดเปนกลวยไมดน15ชนดกลวยไมองอาศย49ชนดกลวยไมบนหน2ชนดกลวยไมทเปนทงกลวยไมองอาศยและกลวยไมบนหน8ชนดและกลวยไมทเปนทงกลวยไมดนและกลวยไมบนหน1ชนดการศกษาการขยายพนธดวยการเพาะเลยงเมลดกลวยไมในอาหารMurashige and Skoog (1962) ทมน�ามะพราว 150มลลลตร/ลตรพบวาเอองพราวเจรญเตบโตไดดท�าการเพาะเลยงเนอเยอ3 เดอนวานหางชางจะเจรญเตบโตชากวาใชเวลานาน6เดอนในการรวบรวมขอมลถงการยอมรบการใชเทคโนโลยการขยายพนธกลวยไมพบวานยมการแยกหนอสงสดมการปฏบตเปนประจ�าการมสวนรวมในการอนรกษกลวยไมปาของชมชนพบวาชมชนตองการมสวนรวมในการอนรกษกลวยไมปาโดยการเรยนรคกบการอนรกษและมความตองการใหสงเสรมการใชประโยชนกลวยไมปาควบคกบการอนรกษ

ค�าส�าคญ : การอนรกษการขยายพนธกลวยไมปา

36

วารสารวชาการมหาวทยาลยราชภฎสงขลา

SKRU ACADEMIC JOURNAL

AbstractTheobjectivesofthisresearchwere1)toconductsurveysondiversityofwildorchid

speciesgrowinginnaturalhabitatandinthecommunity,2)tostudytissuecultureoftwotypesofwild orchids: Euangphrao (Phaius tankervilleae) andWaanhangchang (Grammatophyllum speciosum), 3) to study the acceptance of technology in the propagation of orchids by the community,and4)withtheinvolvementofcommunityforestvolunteers,tostudytheparticipationofthecommunityintheconservationofthewildorchids.

Thefindingofthestudyrevealedthatconsistingofsixsubfamilies,44generaand75species.Theywere15speciesofterrestrialorchids,49speciesofepiphyticorchids,2speciesoflithophyticorchids,8speciesofbeingbothepiphyticandlithophyticorchidsand1speciesofbeingbothterrestrialandepiphyticorchids. tostudyoforchidpropagationbytissuecultureonMSmedia(MurashigeandSkoog,1962)addedwith150ml/Lofcoconutwater.TheEuangphraoplantletswere transferred to plant in nursery condition after 3months butWaanhangchang plantletswerereplantedafter6months.

Theresultswereshowedthattherespondentsfavoredbuddingtechniquethemostbecausetheyfrequentlyusedbuddingpropagation.

The communitywanted to be a part of orchid conservation by learning alongwith conservation practice and asked to promote the utilization of wild orchids coupled with theconservationefforts.

Keywords :PropagationTechnology,Conservation

บทน�ากลวยไมเปนพชใบเลยงเดยวกลมใหญอยในวงศOrchidaceaeปจจบนพบประมาณ796สกล17,500

ชนดทวโลกนบเปนพชวงศใหญทสดในประเทศไทยโดยมการส�ารวจพบแลวทงสน168สกลมากกวา1,770ชนดหรอเปนหนงในสบหาของกลวยไมทพบทวโลกนอกจากนนกลวยไมไทยยงมความหลากหลายทงถนทอยและพนธกรรมไมนอยไปกวาประเทศเขตรอนอนๆ(สลลสทธสจจธรรม,2551,น.7)กลวยไมปามขอดทตดฝกงายแตละฝกมเมลดจ�านวนมากกวาลานเมลด แตงอกไดตามธรรมชาตเพยงไมกตน ลกกลวยไมปาสวนมากเลยงยากตายไดงายเมอตนออนแอหรอสภาพแวดลอมไมเหมาะสม

ในอดตมการเกบตนกลวยไมจากปาเพอขายทงตลาดในและนอกประเทศจ�านวนมาก โดยเฉพาะพนธทม ดอกสวยงามในปพ.ศ.2537มการสงออกตนเอองค�า24,137ตนเอองผง25,219ตน(จตราพรรณพลก,ปราโมทยไตรบญ,ชเกยรตเทพสาร,และดเรกตนพะยอม,2542,น.812-817)กลวยไมเปนทนยมของผปลกเลยงทวโลก เนองจากมความสวยงามทนทาน เปนสนคาออกทส�าคญท�ารายไดใหกบประเทศเปนอยางมากปจจบนมการหามสงออกตนกลวยไมทเกบจากปา เนองจากปรมาณตนในแหลงก�าเนดลดลงอยางมาก อกทงยงม

37



การบกรกปาเปนการท�าลายถนทอยอาศยท�าใหกลวยไมปาหลายชนดมปรมาณลดลงอยางนาเปนหวง และมหลายชนดทสญพนธ ไปจากประเทศไทย จงควรจะอนรกษตนกลวยไม ใหคงอย ในปาและขยายพนธ ตนทใกล สญพนธใหมปรมาณเพมขน

จากการทชมชนเรมตระหนกถงประโยชนของกลวยไมปาและเรมตนตวในการทจะอนรกษพนธกลวยไมปาจงควรมการสงเสรมการวจยแบบมสวนรวมของชมชน โดยท�าการศกษาเทคโนโลยการขยายพนธใหมการยอมรบเพอทดแทนสวนทมการเขาไปเกบมาเลยงและจ�าหนายท�าใหกลวยไมปาลดจ�านวนลงเพอสงเสรมการอนรกษและการใชประโยชนกลวยไมปาอยางยงยน ซงสอดคลองกบปรชญา ของมหาวทยาลยราชภฏ “สถาบนอดมศกษา เพอการพฒนาทองถน”

วตถประสงคของการวจย 1.ส�ารวจความหลากหลายของกลวยไมปาทมอยในปาธรรมชาตและในปาชมชน 2.เพอศกษาการเพาะเลยงเนอเยอกลวยไม2ชนดคอเอองพราวและวานหางชาง 3.เพอศกษาการยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธกลวยไมของชมชน 4.เพอศกษาการมสวนรวมในการอนรกษกลวยไมปาของชมชน

วธการวจย จากการศกษาการยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธเพอการอนรกษกลวยไมปา 2 ชนด ในปาชมชนบานนคมพฒนาต�าบลทาชะมวงอ�าเภอรตภมจงหวดสงขลาไดแบงการด�าเนนการวจยออกเปน4ตอนคอส�ารวจความหลากหลายของกลวยไมปาศกษาการขยายพนธกลวยไมปาศกษาการยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธกลวยไมของชมชนและการศกษาการมสวนรวมในการอนรกษกลวยไมปาของชมชนโดยมรายละเอยดดงน

1. ส�ารวจความหลากหลายของกลวยไมปา ไดท�าการส�ารวจกลวยไมในปาชมชนบานนคมพฒนา ต�าบลทาชะมวง อ�าเภอรตภม จงหวดสงขลา พนทปา1,040ไรผวจยรวมกบชมชนวางแผนการส�ารวจก�าหนดจดการส�ารวจโดยมแผนทปาขนาด1:50,000และภาพถายออโตสขนาด1:10,000ประกอบการพจารณาเสนทางส�ารวจออกเดนส�ารวจตามเสนทางทก�าหนดโดยบนทกรายละเอยดตามแบบส�ารวจภาคสนาม

38



รปท1 แผนททหาร1:50000แสดงจดพกดฉากยทเอมแปลงส�ารวจท1และ2 เสนทางส�ารวจท1จากน�าตกโตนลงไขไปตามเสนทางน�าตกหวยขฆอนเปนวงรอบ เสนทางส�ารวจท2จากน�าตกโตนลงไขแยกไปตามเสนทางน�าตกควนจวง

จากการส�ารวจพชวงศกลวยไม บรเวณปาชมชนบานนคมพฒนา ต�าบลทาชะมวง อ�าเภอรตภม จงหวดสงขลา ระหวางเดอนมนาคมพ.ศ.2554 - เดอนพฤษภาคมพ.ศ.2555 ทสามารถบนทกภาพตวอยาง เพอศกษาทางสณฐานวทยาของกลวยไมแตละชนดและบนทกรายละเอยดจากตนจรง แหลงทอย ลกษณะทางนเวศวทยาลกษณะล�าตนดอกใบของกลวยไมแตละชนดน�ามาจดจ�าแนกส�ารวจพบกลวยไมจ�านวน75ชนดเปนกลวยไมทขนอยบนพนดน กลวยไมองอาศยตนไมอน และกลวยไมทขนอยบนหน โดยมอณหภมแสง คาความเปนกรดเปนดางในทยดเกาะอยอาศยและคาพกดฉากยทเอมระบต�าแหนงทขนอย

39



ผลจากการศกษาสามารถจดจ�าแนกสกลกลวยไมโดยใชเกณฑการจ�าแนกวงศกลวยไมตามการจดหมวดหม ในระบบของRobert.L.Dressler(1993)และSzachetko(1995)พบกลวยไมทงหมด6วงศยอย 44สกล75ชนดซงจากทงหมดนเปนกลวยไมดน15ชนดกลวยไมองอาศย49ชนดกลวยไมบนหน2ชนดกลวยไมทเปนทงกลวยไมองอาศยและกลวยไมบนหน 8 ชนด และกลวยไมทเปนทงกลวยไมดนและกลวยไม บนหน1ชนด

ตารางท1 จ�านวนกลวยไมทส�ารวจพบบรเวณปาชมชนบานนคมพฒนา ต�าบลทาชะมวง อ�าเภอรตภม จงหวดสงขลา

Subfamily Genus Species

Apostasioideae 2 2

Cypripedioideae 1 1

Epidendroideae 20 47

Neottioideae 3 3

Orchidioideae 2 2

Vandoideae 16 20

Total 44 75

พบกลวยไมทงหมด 6 วงศยอย คอ Apostasioideae, Cypripedioideae, Epidendroideae, Neottioideae,OrchidioideaeและVandoideae ซงวงศยอยApostasioideaeพบจ�านวน 2 สกล 2 ชนด วงศยอยCypripedioideaeพบจ�านวน 1 สกล 1 ชนด วงศยอยEpidendroideaeพบจ�านวน 20 สกล 47 ชนด วงศยอย Neottioideae พบจ�านวน 3 สกล 3 ชนด วงศยอย Orchidioideae พบจ�านวน 2สกล2ชนดและวงศยอยVandoideaeพบจ�านวน16สกล20ชนดรวมทงหมด44สกล75ชนด สกลDendrobiumพบมากทสดจ�านวน13ชนดสกลBulbophyllumพบรองลงมาจ�านวน9ชนดสกลEria,vanillaและCymbidiumสกลละ3ชนด

40



รปท2 กลวยไมวงศยอยApostasioideae รปท3 กลวยไมวงศยอยCypripedioideae ตานโมยApostasia nuda รองเทานารมวงสงขลาPaphiopedilum barbatum

รปท4 กลวยไมวงศยอยEpidendroideae รปท5 กลวยไมวงศยอยNettioideae สงโตดอกคBulbophyllum biflorum เอองลลาCorymborkis veratrifolia

รปท6 กลวยไมวงศยอยOrchidioideae รปท7 กลวยไมวงศยอยVandoideae

เอองดอกเทยนBrachycorythis acuta เอองแมลงปอทองMicropera pallida

41



2. ศกษาการขยายพนธกลวยไมปา จ�านวน 2 ชนด คอ เอองพราวและวานหางชาง น�ากลวยไมปาทไดจากตอนท1มาศกษาขยายพนธจ�านวน2ชนดคอเอองพราวและวานหางชางโดยท�าการศกษาดวยการเพาะเลยงเนอเยอกลวยไมในอาหารสตรสงเคราะหสตรMurashigeandSkoog(1962)ทมน�ามะพราว 150 มลลลตร/ลตร จากการน�ากลวยไม ทง 2 ชนด มาเลยงในอาหารเปนเวลา 3 เดอน (เอองพราว) และ 6 เดอน (วานหางชาง) ผลปรากฏวาเอองพราวมการเจรญเตบโตไดภายใน 1 เดอน เมลดกลวยไมสามารถเจรญเปนหนอเลกๆ จ�านวนมาก และไดแยกหนอกลวยไมมาเลยงในอาหารสตรเดม ท�าการ เกบขอมล 3 เดอนกอนน�าออกจากขวดไปอนบาลในเรอนเพาะช�า ภายในเดอนท 3 มคาเฉลยการเจรญเตบโตความยาวใบ0.35เซนตเมตรจ�านวนใบ3.20ใบจ�านวนตนออน4-6ตนวานหางชางมการเจรญเตบโตชากวาเอองพราว ท�าการเกบขอมล 6 เดอนกอนน�าออกจากขวดไปอนบาลในเรอนเพาะช�า วานหางชางมการเจรญ จากเมลดเปนหนอเลกๆ จ�านวนมาก ไดภายใน 2 เดอน และไดแยกหนอกลวยไมมาเลยงในอาหารสตรเดม ท�าการเกบขอมล 6 เดอน กอนน�าออกจากขวดไปอนบาลในเรอนเพาะช�า ภายในเดอนท 6 มคาเฉลย การเจรญเตบโตความยาวใบ0.55เซนตเมตรจ�านวนใบ4.35ใบจ�านวนตนออน8-10ตน

รปท8เอองพราว รปท9วานหางชาง

42



ตารางท2 การเจรญเตบโตของความยาวของล�าและจ�านวนใบตอล�าและจ�านวนตนออนของวานหางชางและ เอองพราวทอายตางๆโดยเฉลยจากจ�านวน30ขวด/ชนด

อายการเพาะเลยง (เดอน)

ความยาวของใบ (ซม.) จ�านวนใบ จ�านวนตนออน

วานหางชาง เอองพราว วานหางชาง เอองพราววานหางชาง

เอองพราว

1 - 0.10 - - - -

2 0.10 0.15 - 1.57 - 1-2

3 0.20 0.35 1.20 3.20 - 4-6

4 0.30 - 2.63 - 2-3 -

5 0.45 - 3.25 - 4-6 -

6 0.55 - 4.35 - 8-10 -

3. ศกษาการยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธกลวยไมของชมชน น�าผลการทดลองการเพาะเลยงเนอเยอจากขนตอนท 2มาถายทอด โดยการฝกอบรมใหกบชมชนบานนคมพฒนา ต�าบลทาชะมวง อ�าเภอรตภม จงหวดสงขลา จ�านวน 30 คน จดเตรยมวสดอปกรณ ตเขยเชอและเครองมอทใชในการเพาะเลยงเนอเยอกลวยไม จดเตรยมเอกสาร เทคนคการเพาะเลยงเนอเยอกลวยไมประสานขอความรวมมออาจารยและทมงานจากสาขาวชาการจดการเทคโนโลยการเกษตรมหาวทยาลยราชภฏสงขลารวมเปนวทยากรถายทอดความรใหกบชมชนประเมนผลทไดจากการฝกอบรมโดยตอบแบบสอบถามแบบทดสอบการเพาะเลยงเนอเยอกอนและหลงการฝกอบรม และแบบสมภาษณการยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธเพอการอนรกษกลวยไมปาบางชนดในปาชมชนนคมพฒนา ต�าบลทาชะมวง อ�าเภอรตภม จงหวดสงขลา ผลปรากฏดงน

แบบทดสอบการเพาะเลยงเนอเยอ มผเขารวมอบรมจ�านวน 30คนกอนการฝกอบรมมผสอบผานเกณฑ รอยละ 50 จ�านวน 14คน

คดเปนรอยละ 46.6หลงการฝกอบรมมผสอบผานเกณฑ รอยละ 50 จ�านวน 30คน คดเปนรอยละ 100 เพมขน รอยละ 54.4 โดยมผ ไดคะแนนเตม จ�านวน 10 คน และมผ ไดคะแนนต�าสด จ�านวน 2 คน

43



รปท10เปรยบเทยบคะแนนทไดและจ�านวนคนทไดกอนและหลงการฝกอบรม

ระดบการยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธกลวยไม จากการศกษา พบวาวธการขยายพนธกลวยไม โดยการใชเมลด เกษตรกรมการยอมรบปานกลางมการยอมรบนอยทสดและมการยอมรบนอย รอยละ46.7,30และ13.3ตามล�าดบคาเฉลยเทากบ2.4หมายถงเกษตรกรมการยอมรบนอยการแยกหนอเกษตรกรมการยอมรบมากมการยอมรบมากทสดและมการยอมรบนอยรอยละ63.3,23.3และ10ตามล�าดบคาเฉลยเทากบ4หมายถงเกษตรกรมการยอมรบมากการเพาะเลยงเนอเยอ เกษตรกรมการยอมรบนอยมการยอมรบมากทสดและมการยอมรบนอยทสดรอยละ36.7,23.3และ20ตามล�าดบคาเฉลยเทากบ2.73หมายถงเกษตรกรมการยอมรบปานกลางการยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธดานผลผลตยอมรบการแยกหนอสงคดเปนรอยละ86.7รองลงมายอมรบการเพาะเลยงเนอเยอ73.3ยอมรบการใชเมลดใหผลผลตต�ารอยละ56.7ดานตนทนการเพาะเลยงเนอเยอยอมรบใชตนทนสงรอยละ63.3รองลงมายอมรบการใชเมลดรอยละ40ยอมรบการแยกหนอใชตนทนต�ารอยละ 96.7 ดานวสดอปกรณ การเพาะเลยงเนอเยอยากตอการยอมรบรอยละ 70 รองลงมาการใชเมลดยากตอการยอมรบรอยละ 40 การแยกหนองายใหการยอมรบรอยละ 100 ดาน การด�าเนนการ การเพาะเลยงเนอเยอยากตอการยอมรบรอยละ 73.3 รองลงมาการใชเมลดยากตอการยอมรบ รอยละ40การแยกหนองายใหการยอมรบรอยละ100

คะแนนทไดและจ�านวนทไดกอนและหลงการฝกอบรม

44



รปท11 เปรยบเทยบระดบการยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธดานการด�าเนนการ

4. การศกษาการมสวนรวมในการอนรกษกลวยไมปาของชมชน ท�าการส�ารวจผมสวนรวมในการอนรกษกลวยไมของชมชนโดยการใชแบบสอบถาม ความรทวไป เกยวกบการอนรกษกลวยไม จากการสงเกตของผวจยเหนวามความเปลยนแปลง เกดขนกบปาผนนจากทไดม การเดนส�ารวจพนทหลายครงพบวาครงหลงจะมรองรอยของหมปาเมนและพบวามทากและเหบลมเพมมากขนเนองจากทากและเหบลมจะมาจากสตวปาทมขนาดใหญ พวกนจะกดกนเลอดจากสตวปา จากการขนส�ารวจปา ปแรกๆ จะไมมใหเหนสงเหลาน ท�าใหเหนวาสภาพปามความอดมสมบรณมากขน มชดเดนลาดตระเวนส�ารวจปา มการจบกมผทเขามาตดไมในพนทปาชมชน มการรวมกนจดท�าฝายชะลอน�าท�าใหน�าตกมน�าไหลตลอดปสราง ความชมชนใหปามการขยายพนธกลวยไมเพอเตรยมน�าคนสปา แบบสอบถามความรทวไปเกยวกบการอนรกษกลวยไม ขอมลกลวยไม ผตอบแบบสอบถามจ�านวน30คนรจกชนดกลวยไม10ชนดคดเปนรอยละ6.7รองลงมารจกชนดกลวยไม6ชนดคดเปนรอยละ53.3และรอยละ3.3รจก1ชนดกลวยไมทรจกมากนอยเรยงตามล�าดบคอ รองเทานารมวงสงขลา รจกรอยละ 83.3 รองลงมาวานหางชาง รจกรอยละ 73.3 และกะเรกะรอน รจกรอยละ50ชนดกลวยไมทพบเหนมากทสดเรยงตามล�าดบกะเรกะรอนรอยละ56.7สงโตถนใตรอยละ40เอองใบมะขามรอยละ23.3เอองหนวดกงและเอองตนตะขาบรอยละ20และกลวยไมทใกลจะสญพนธ เรยงตามล�าดบใกลสญพนธมากทสด รองเทานารมวงสงขลา รอยละ 80 รองลงมาวานหางชาง รอยละ 26.7 ดงตารางท3,4

ยาก

งาย

45



ตารางท 3 การพบเหนกลวยไมแตละชนดในพนทศกษา (กลมตวอยาง = 30)

ชอพนธกลวยไม

ระดบการพบเหน คาเฉลย S.D. มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

จานวน (รอยละ) จานวน (รอยละ) จานวน (รอยละ) จานวน (รอยละ) จานวน (รอยละ)

เอองพราว 3 (10) 7 (23.3) 12 (40) 3 (10) 5 (16.7) 3 1.2

วานหางชาง 3 (10) 4 (13.3) 6 (20) 14 (46.7) 3 (10) 2.67 1.15

เอองใบมะขาม 7 (23.3) 14 (46.7) 5 (16.7) 2 (6.7) 2 (6.7) 3.73 1.11

เอองสายดอกจด 5 (16.7) 9 (30) 13 (43.3) 1 (3.3) 2 (6.7) 3.47 1.04

เอองหนวดกง 6 (20) 13 (43.3) 7 (23.3) 3 (10) 1 (3.3) 4.97 1.03

เอองตนตะขาบ 6 (20 ) 9 (30) 10 (33.3) 1 (3.3) 4 (13.3) 4.47 1.25

รองเทานารมวงสงขลา 2 (6.7) - ( - ) 3 (10) 8 (26.7) 17 (56.7) 1.73 1.11

สงโตถนใต 12 (40) 9 (30) 4 (13.3) 1 (3.3) 4 (13.3) 3.8 1.37

สงโตนาคราช 3 (10) 10 (33.3) 14 (46.7) 2 (6.7) 1 (3.3) 3.4 0.89

กะเรกะรอน 17 (56.7) 9 (30) 4 (13.3) - ( - ) - ( - ) 4.43 0.73 ตารางท 4 ชนดกลวยไมทใกลจะสญพนธ (กลมตวอยาง = 30)

ชอพนธกลวยไม

ระดบการใกลจะสญพนธ คาเฉลย S.D. มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

จานวน (รอยละ) จานวน (รอยละ) จานวน (รอยละ) จานวน (รอยละ) จานวน (รอยละ)

เอองพราว 1 (3.3) 2 (6.7) 10 (33.3) 10 (33.3) 7 (23.3) 2.33 1.03

วานหางชาง 8 (26.7) 6 (20) 9 (30) 6 (20) 1 (3.3) 3.47 1.19

เอองใบมะขาม 1 (3.3) 3 (10) 9 (30) 6 (20) 11 (36.7) 2.23 1.16

เอองสายดอกจด 1 (3.3) 4 (13.3) 10 (33.3) 7 (23.3) 8 (26.7) 2.43 1.14

เอองหนวดกง 1 (3.3) 3 (10) 9 (30) 9 (30) 8 (26.7) 2.33 1.09

เอองตนตะขาบ - ( - ) 3 (10) 8 (26.7) 7 (23.3) 12 (40) 2.07 1.05

รองเทานารมวงสงขลา 24 (80) 3 (10) 2 (6.7) - ( - ) 1 (3.3) 4.63 0.89

สงโตถนใต 1 (3.3) 3 (10) 9 (10) 9 (30) 8 (26.7) 2.33 1.09

สงโตนาคราช 1 (3.3) 2 (6.7) 11 (36.7) 11 (36.7) 5 (16.7) 2.43 0.97

กะเรกะรอน 1 (3.3) 3 (10) 5 (16.7) 1 (3.3) 20 (66.7) 1.8 1.24

46



การใชประโยชนจากกลวยไม สวนของกลวยไมทน�ามาใชประโยชนรอยละ76.7ใชดอกมาท�าไมประดบรอยละ20ใชล�าตนมาท�ายารกษาโรค รอยละ 16.7 ใชล�าตนเพอจ�าหนาย ในชมชนมกลวยไมทบาน รอยละ 83.3 รอยละ 16.7 ไมมกลวยไมโดยรอยละ66.7เกบกลวยไมจากปารอยละ33.3ไมเคยเกบกลวยไมจากปาชมชนเหนวาควรมการสงเสรมการใชประโยชนกลวยไมปา รอยละ 100 และตองการมสวนรวมในการอนรกษกลวยไมปา รอยละ100โดยตองการมสวนรวมในการอนรกษกลวยไมปารอยละ100ตองการเรยนรคกบการอนรกษรอยละ46.7ตองการใหมการอบรม รอยละ 10 มการขยายพนธกลวยไม รอยละ 83.3 และเคยน�ากลวยไมคนสปา รอยละ60

สรป การส�ารวจความหลากหลายของกลวยไมปา ตามเสนทางทก�าหนดพบกลวยไมทงหมด6วงศยอยคอApostasioideae,Cypripedioideae,Epidendroideae,Neottioideae,OrchidioideaeและVandoideaeซงวงศยอยApostasioideaeพบจ�านวน2สกล2ชนดวงศยอยCypripedioideaeพบจ�านวน1สกล1ชนดวงศยอยEpidendroideaeพบจ�านวน20สกล47ชนดวงศยอยNeottioideaeพบจ�านวน3สกล3ชนดวงศยอยOrchidioideaeพบจ�านวน 2สกล2ชนดและวงศยอยVandoideaeพบจ�านวน16สกล20ชนดรวมทงหมด44สกล75ชนดสกลDendrobium พบมากทสด จ�านวน 13 ชนด สกล Bulbophyllum พบรองลงมา จ�านวน 9 ชนด สกลEria,vanillaและCymbidiumสกลละ3ชนด ศกษาการขยายพนธกลวยไมปา 2 ชนด คอ เอองพราวและวานหางชาง จากการศกษาการขยายพนธกลวยไมทง 2 ชนดดวยการเพาะเลยงเนอเยอในอาหารสตรสงเคราะหสตรMurashige and Skoog (1962) ทมน�ามะพราว 150 มลลลตร/ลตร ผลปรากฏวา เอองพราวมการ เจรญเตบโตไดภายใน1เดอนเมลดกลวยไมสามารถเจรญเปนหนอเลกๆจ�านวนมากและไดแยกหนอกลวยไมมาเลยงในอาหารสตรเดม ท�าการเกบขอมล 3 เดอนกอนน�าออกจากขวดไปอนบาลในเรอนเพาะช�า ภายใน เดอนท3มคาเฉลยการเจรญเตบโตความยาวใบ0.35เซนตเมตรจ�านวนใบ3.20ใบจ�านวนตนออน4-6ตน วานหางชางมการเจรญเตบโตชากวาเอองพราว ท�าการเกบขอมล 6 เดอนกอนน�าออกจากขวดไปอนบาล ในเรอนเพาะช�าวานหางชางมการเจรญจากเมลดเปนหนอเลกๆจ�านวนมากไดภายใน2เดอนและไดแยกหนอกลวยไมมาเลยงในอาหารสตรเดม ท�าการเกบขอมล 6 เดอนกอนน�าออกจากขวดไปอนบาลในเรอนเพาะช�า ภายในเดอนท6มคาเฉลยการเจรญเตบโตความยาวใบ0.55เซนตเมตรจ�านวนใบ4.35ใบจ�านวนตนออน8-10ตน

47



ศกษาการยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธกลวยไมของชมชน จากการศกษาพบวาวธการขยายพนธกลวยไมโดยการใชเมลดเกษตรกรรอยละ46.7มการยอมรบปานกลาง คาเฉลยเทากบ 2.4หมายถง เกษตรกรมการยอมรบนอย วธการแยกหนอ เกษตรกรรอยละ 63.3 มการยอมรบมากคาเฉลยเทากบ4วธการเพาะเลยงเนอเยอเกษตรกรรอยละ36.7มการยอมรบนอยคาเฉลยเทากบ 2.73 การยอมรบเทคโนโลยการขยายพนธ ดานผลผลต ยอมรบการแยกหนอสงคดเปนรอยละ 86.7 รองลงมายอมรบการเพาะเลยงเนอเยอ73.3ดานตนทนการเพาะเลยงเนอเยอยอมรบใชตนทนสงรอยละ63.3รองลงมายอมรบการใชเมลดรอยละ 40 ยอมรบการแยกหนอใชตนทนต�ารอยละ 96.7 ดานวสดอปกรณ การเพาะเลยงเนอเยอ ยากตอการยอมรบรอยละ 70 การแยกหนองายใหการยอมรบรอยละ 100 ดานการ ด�าเนนการ การเพาะเลยงเนอเยอยากตอการยอมรบรอยละ 73.3 รองลงมาการใชเมลดยากตอการยอมรบ รอยละ40การแยกหนองายใหการยอมรบรอยละ100 ศกษาการมสวนรวมในการอนรกษกลวยไมปาของชมชน จากการศกษาพบวาผตอบแบบสอบถาม จ�านวน 30 คน รจกชนดกลวยไม 10ชนด คดเปน รอยละ60.7รองลงมารจกชนดกลวยไม6ชนดคดเปนรอยละ53.3กลวยไมปาทรจกมากทสดรองเทานารมวงสงขลารจกรอยละ83.3 รองลงมาวานหางชางรจกรอยละ73.3 และกะเรกะรอน รจกรอยละ50ส�าหรบกลวยไมท ใกลจะสญพนธเรยงตามล�าดบใกลสญพนธมากทสดรองเทานารมวงสงขลารอยละ80รองลงมาวานหางชาง รอยละ26.7 สวนของกลวยไมทน�ามาใชประโยชน รอยละ76.7 ใชดอกมาท�าไมประดบ รอยละ20 ใชล�าตน มาท�ายารกษาโรครอยละ16.7ใชล�าตนเพอจ�าหนายมกลวยไมทบานหรอไมรอยละ83.3มกลวยไมรอยละ16.7ไมมกลวยไมเคยเกบกลวยไมจากปาธรรมชาตหรอไมรอยละ66.7เคยเกบกลวยไมจากปารอยละ33.3ไมเคยเกบกลวยไมจากปาชมชนมความเหนวาควรมการสงเสรมการใชประโยชนกลวยไมปารอยละ100ตองการมสวนรวมในการอนรกษกลวยไมปารอยละ100

ขอเสนอแนะมขอเสนอแนะในประเดนตางๆ เพอเปนประโยชนใหกบหนวยราชการทเกยวของเจาหนาทไดพจารณา

ในการน�าไปสงเสรมและพฒนาการใชเทคโนโลยการขยายพนธเพอการอนรกษกลวยไมปาใหกบชมชนบานนคมพฒนาต�าบลทาชะมวงอ�าเภอรตภมจงหวดสงขลาเพอใหเกดประโยชนกบชมชนและจงหวดสงขลาในการอนรกษและใชประโยชนอยางยงยนตอไปดงน 1. จากการส�ารวจกลวยไมปาในพนทศกษาพบวามความหลากหลายมากหนวยงานทเกยวของควรท�าการศกษาตอยอดเพมเตม จดท�าฐานขอมล จดใหเปนแหลงอนรกษและขยายพนธ มกลวยไมหลายชนดใกลสญพนธจากการศกษาควรเรงเขาไปดแล 2. ชมชนมความเขาใจธรรมชาต ร สกหวงแหนทรพยากรธรรมชาต ร และเขาใจถงฐานขอมลทรพยากรธรรมชาตในพนททมอยหนวยราชการทเกยวของควรเขาไปสนบสนนใหเปนรปธรรมใหเกดการประสานงานทเขมแขงชดเจนชมชนสามารถอยกบปาไดอยางยงยน 3. หนวยงานทเกยวของควรเขาไปสงเสรมการใชเทคโนโลยใหมๆในการขยายพนธกลวยไมปาใหจรงจงเกดผลผลตและรายไดกบชมชน

48



เอกสารอางองจตราพรรณพลก,ปราโมทยไตรบญ,ชเกยรตเทพสาร,และดเรกตนพะยอม.(2542).การส�ารวจกลวยไม

ปาและวจยเพอพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ. รายงานผลการวจยดานความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทย(812-817)892หนาBRT.

สลลสทธสจจธรรม.(2551).กลวยไมปาเมองไทย.พมพครงท5กรงเทพฯ:ส�านกพมพบานและสวนบรษท อมรนทรพรนตงแอนดพบลซซงจ�ากด(มหาชน).Dressler,R.L. (1993).Phylogeny and Classification of the Orchid Family.DioscoidesPress, PortlandOregon.Szachetko,D.L.(1995).Systema Orchidalium-Fragm.Geobot.Suppl.,3,1-152.

Documents