แผนการสอนบทท4 (3 คาบ)

ความคดรวบยอด การรสกเปนกระบวนการในการรบขอมลจากสงเราภายนอกผานอวยวะรบสมผส ความรสกทรบเขา

มาจะถกตความหมายโดยอาศยประสบการณและการเรยนร ทำาใหอนทรยมการตอบสนองตอสงเรา การรสก จงเปนองคประกอบทสำาคญองคประกอบหนงของการเกดพฤตกรรม ถาการรสกบกพรองหรอผดพลาดยอม

ทำาใหการรบรของอนทรยผดไปจากปกต

จดประสงคการเรยนร

1. อธบายไดวากระบวนการทางจตเกยวของกบกระบวนการทางกายอยางไร รวมทงสามารถอธบายความหมายและความสำาคญของเธรซโฮลด(Threshold) ได

2. อธบายระบบการมองเหน การไดยน การไดกลน การรบรสและการรบความรสกใตผวหนงได

3. บอกประเภทความผดปกตของการมองเหนไดวามอะไรบาง ตลอดจนอธบายสาเหตของความผดปกตเหลานนได

เนอหาวชา

ตามเอกสารประกอบการสอนบทท4 การรสก

กจกรรมการเรยนการสอน

1. ใหนกศกษาบอกความแตกตางของการรสกและการรบรวาเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร2. ใหนกศกษาชวยกนอภปรายวาอวยวะรบสมผสสำาคญอยางไร

3. บรรยายในหวขอ การรสก

4. ใหนกศกษายกตวอยางปรากฏการณททำาใหเกดภาพลวงตาวามอะไรบาง

5. ใหนกศกษาทำาแบบฝกหดทายบท

สอและอปกรณประกอบการสอน

1. แผนใสประกอบการสอน2. เอกสารประกอบการสอนบทท4 การรสก3. ภาพประกอบโครงสรางของอวยวะรบสมผส4. แบบฝกหด

94

การรสก (Sensation )

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน2. การอภปรายแสดงความคดเหน3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

บทท 4การรสก

( Sensation ) ขณะทคณกำาลงนงอยน การเกดการรสก (Sensation) และการรบร

(Perception) กำาลงทำางานอยกบกจกรรมทคณกำาลงทำาอยดวยตลอดเวลา เชน คณจะเกดความ รสกทางตาจากภาพตาง ๆ ทคณเหน ความรสกดงกลาวจะถกสงไปยงสมองในรปกระแสประสาท โดยระบบ

ประสาท เพอตความหมายความรสกสมผส โดยอาศยประสบการณทำาใหคณรบรไดวา ภาพทคณเหนเปนภาพ อะไร เชน ถาคณมองออกไปนอกหนาตางหองเรยนคณจะเหนถนนซงมรถยนตตาง ๆ วงผานไปมามากมาย

ภาพรถยนตทคณเหนกคอ สงทกระตนความรสกทางตา ความรสกดงกลาวจะถกสงไปยงสมองโดยระบบ ประสาท เมอไปถงสมองภาพดงกลาวจะถกตความโดยอาศยประสบการณ ทำาใหคณรบรวาภาพดงกลาวเปน

95

ภาพรถยนต สมมตวารถยนตคนนนมตวอกษรภาษาองกฤษเขยนวา TOYOTA ทตวรถยนต โดย อาศยประสบการณในการตความภาพน คณกสามารถเขาใจไดวารถยนตทคณเหนนนเปนรถยนตยหอโตโยตา

การรสก (Sensation)หมายถงประสบการณทเกดขนทนททสงเรามากระตนอวยวะรบ

สมผส (Crooks and Stein. 1988 : 89) การรสกเกดขนไดเนองจากอนทรยม อวยวะทจะรบความรสกจากภายนอกเขาสรางกาย อวยวะรบความรสกเหลานไดแก ตา ห จมก ลน ผวหนง

ซงอวยวะรบความรสกเหลาน จะทำาใหอนทรยเกดการรบรตอไป นอกจากนยงมอวยวะททำาหนาทรบสมผสจาก

ภายในตวของอนทรยเองไดแก ไคเนสเธตค (Kinesthetic) ซงทำาใหอนทรยเกดการรบรเกยว กบการเคลอนไหวของรางกาย และเวสตบวลาร (Vestibular) ซงทำาใหอนทรยเกดการรบรเกยว

กบการทรงตว เปนตน อวยวะรบความรสกจากภายนอกและภายในเหลาน ทำาใหอนทรยสามารถรบการรสกสมผสจากสงเรา

ภายนอกและภายในรางกาย แตการรสกเหลานมกจะไมมความหมายในตวของมนเอง อนทรยจะตองแปล ความหมายของการรบความรสกนนออกมาโดยอาศยประสบการณเกา การแปลความหมายของการรสก

สมผสนเรยกวา การรบร (Perception) ซงการรบรนนจะไดอธบายโดยละเอยดในบทตอไป ใน บทนจะอธบายถงกระบวนการรสกโดยอวยวะสวนตางๆ โดยเรมจากทำาความรจกกบสวนของจตวทยาทเรยกวา

Psychophysics ซงเปนสวนทศกษากระบวนการทางจตทเกยวกบกระบวนการทางกาย หลง จากนนจะกลาวถงระบบของอวยวะทใหการรสก และการเกดการรสกทางตา ห จมก ลน ผวหนง ตอไป

1

Psychophysics เปนสวนหนงของจตวทยาทศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางสง เราทางกาย เชน แสง เสยง กบการตอบสนองทางจตของบคคล Psychophysicists

สนใจทจะตอบคำาถามทสำาคญ 2 ขอ คอ1. สงเราทมความเขมนอยเทาไหรทมนษยสามารถรบสมผสได 2. มนษยจะสามารถแยกความแตกตางของสงทเหมอนกนออกไดหรอไม

วธการหนงทนกจตวทยาเสนอในการตรวจจบสงเราทนอยทสดทสามารถกระตนใหเกดความรสกได

คอวธทเรยกวา Classical Psychophysics Approch วธการนได พยายามสรางสงทเรยกวา เธรซโฮลด (threshold) ขนมา เธรซโฮลดคอ จดทตวกระตนเรม

ทำาใหเกดความรสกสมผส เชน นกวจยตองการทจะตรวจวดเธรซโฮลดของแสง เขากจะสรางความเขมของ

แสงใหผสงเกตวา ณ. ระยะหางเทาไหรทเขาสามารถมองเหน และเมอเลยจากจดนไปแลวเขามองไมเหน จด สดทายทเขาสามารถมองเหนแสงไดนนคอ เธรซโฮลด

คาโดยประมาณของการตรวจวนจฉย เธรซโฮลด

กระบวนการของการรบความรสก ประมาณคาตรวจหาเธรซโฮลด การมองเหน (vision) แสงเทยนทมองเหนทระยะ 30 ไมลในคนทมด

96

1. กระบวนการทางจตทเกยวของกบกระบวนการทางกาย (Psychophysics)

การตรวจจบสงเรา

(Detection)

การไดยน (hearing)การสมผส (touch)การดมกลน (smell)การลมรส (taste)

เสยงเดนของนาฬกาทระยะ 20 ฟตในสภาวะทเงยบสนทปกของผงทหลนลงบนแกมจากระยะครงนว

หยดหนงของนำาหอมทแผกระจายไปทว 3 หองของอพาตเมนต รสหวานของนำาตาล 1 ชอนทละลายในนำา 2 แกลอน

ในการจำาแนกความแตกตางนนมกฎทสำาคญอนหนงในการจำาแนกความแตกตาง กฎนมชอวา

Weber’s law ซงกลาววาการเปลยนแปลงเพยงเลกนอยจะสามารถเหนไดถาสงเรานนมความ ออนแอหรอมขนาดเลก สวนสงเราทมความเขมแขงหรอมขนาดใหญตองการการเปลยนแปลงทเพมมากขน

อยางเปนสดสวนกน เราจงเหนการเปลยนแปลงนน เชน เราสามารถเหนความแตกตางของแสงเทยนท

กำาลงลกไหมของเทยน 60 แทงกบเทยน 61 แทงในหองเดยวกน แตสมมตเราลองทำาใหมโดย

เปลยนเปนเทยน 120 แทง ผลการวจยพบวาเมอเปรยบเทยบกบเทยน 121 แทงทกำาลงลกไหม ในหองเดยวกน ผสงเกตจะไมสงเกตเหนความแตกตางได แตถาเปลยนเปน 122 แทง แลวทดลอง

ใหมคราวนผสงเตจะสามารถสงเกตเหนความแตกตางของการลกไหมได สดสวนนจะแปรเปลยนไปตามชนด

ของสงตาง ๆ เชน ถาเปนความสงของโทนเสยง ถาโทนเสยง 2 โทนมความแตกตางกนประมาณ

0.33% กสามารถทจะตรวจจบโทนเสยงได ถาเปนกลนจะตองมความแตกตางกนประมาณ 25% จงจะตรวจจบความแตกตางได ตวอยางกฎของ Weber’s law เชน ในคนผอมตองลดนำาหนก

ลง 5 ปอนด เราจงจะเหนความเปลยนแปลง สวนในคนรปรางอวนนำาหนกตองลดลง 10 ปอนด เรา

จงจะสงเกตเหนความเปลยนแปลง อกตวอยางหนง คนจะบนเมอราคาแสตมปเพมขน 4 เซนต แตจะไม

สงเกตเมอราคานำามนเพมขน 4 เซนตตอแกลอน

จากประสบการณทเกยวกบการรบรทงหมดไมวาจะเปนการรบรเกยวกบเสยง สมผส กลนหรอรส การมองเหนนาจะเปนการรบรทมความสำาคญเดนชดทสด เราใชการมองเหนในการรบความรสกตาง ๆ จาก

การอานหนงสอ จากการรบขอมลทางสงคม เชน สงเกตเหนเพอนหนาบง จากการรบการบนเทง เชน การ ดภาพยนตและจากการรบรของขอมลททำาใหเราดำารงชวตอยได เชน เหนไฟสญญาณจราจร การมองเหนจง

มความสำาคญเดนชดมากกวาการรบความรสกและการรบรจากชองทางอน ในหวขอนจะเรมจากการพจารณาโครงสรางของตาและระบบการมองเหน

ตาของมนษยนนมขนาดประมาณผลมะกอกใหญ ๆ แตกสามารถทำางานหลาย ๆ อยางไดอยางเทยง ตรงและมประสทธภาพ นอกจากนนยงเกยวของกบกระบวนการรบขอมลเกยวกบส ขนาด อารมณ และระยะ

ทาง แมวาตาจะมขนาดกวางไมถง 2 นว สงทกระตนการมองเหนทางตากคอแสง แสงคอรปหนงของรงสแมเหลกไฟฟา รงสแม

เหลกไฟฟารวมถงรปแบบของคลนทเกดจากอนภาคของประจไฟฟาดวย การกระตนจะทำาใหเกดการ เปลยนแปลงทางสรระในตวรบแสงในตา แสดงใหเหนวาตาของมนษยสามารถมองเหนเฉพาะเพยงสวนเลก

นอยของรงสคลนแมเหลกไฟฟาทม 7 ส เราไมสามารถเหนคลนรงสทสนกวารงสอลตาไวโอเลตและคลน

97

การจำาแนกความแตกตาง

(Discrimination)

การมองเหน

(Vision)

ระบบการมองเหน (The Vision System)

รงสทยาวกวารงสอนฟราเรด แสงเดนทางโดยคลน ความยาวของคลนคอ ระยะหางระหวางยอดสงสดของ

คลน 2 คลน ระยะหางนวดเปนหนวยวดทเรยกวา นาโนเมตร (nanometers) ซงเทากบ

10-9 เมตร เราเหนแสงทมชวงความยาวคลนระหวาง 400 nm และ 700 nm

รปท4-1 ความยาวคลนแสงทตาสามารถมองเหนได ทมา : Bernstein. 1999 : 76

ความยาวคลนคอคณลกษณะของแสงซงชวยใหเราสามารถตดสนสของแสงทเราเหน สวนความสง

ของคลนแสงหรอแอมพลจด (amplitude) คอคณลกษณะของแสงซงชวยใหเราสามารถตดสนความสวางของแสงทเราเหน

โครงสรางหลกของตา ประกอบดวย คอเนย (cornea) คอเยอใส ๆ ทมผวหนาลกษณะ

โคง ชวยในการรวมรงสแสงทพงมาจากหลายทศทางใหเขาไปสในตา หลงคอเนยเปนไอรส (iris) หรอ มานตาซงมรปแบนกลมคลายสตางค ตรงกลางมรกลมเรยกวารมานตา (pupil) สำาหรบปรบใหแสง

สวางผานเขาไปในดวงตาได กลามเนอทมานตาจะยดหรอหดตวไดขนอยกบจำานวนของแสงทเขาสดวงตา สของมานตาสามารถมไดอยในชวงสฟาออนถงสนำาตาลดำา

หลงมานตาและรมานตาคอเลนส (lens) ทำาหนาทปรบระยะโฟกสของวตถทอยในระยะใกล หรอไกลใหเหนชด และสงภาพทปรบโฟกสแลวไปยงบรเวณดานหลงของตาทเรยกวา เรตนา (retina)

เรตนาจะดดซบรงสแสงและแปลงเปนกระแสประสาทสงไปยงสมองโดยเซลลประสาท กระบวนการน

เรยกวา transduction เรตนาเปนสวนทสำาคญทสดของตา บรเวณเรตนามสวนทอยตรงกลาง

เรยกวาโฟเวย (fovea) บรเวณนเปนบรเวณทรบภาพไดชดทสด

เซลลในเรตนา มเซลลทแตกตางกนอย 4 ชนด ทำาหนาททสำาคญในการแปลงแสงเปนการมอง

เหน เซลลททำาหนาทเปนตวรบแสงคอ cones และ rods สำาหรบ cones ทำาหนาทใน การเหนภาพสตาง ๆ ในทมแสงสวางด สวน rods จะทำาหนาทในการรบภาพสดำา นำาตาลและขาว ถงแม

จะมแสงสวางเพยงเลกนอยกทำางานไดดกวา cones ททำางานไดเฉพาะ

98

ลกษณะทางกายวภาคของตา (The Anatomy of the Eye)

รปท4-2 แสดงโครงสรางของตา ทมา : Bernstein. 1999 : 77

ในททมแสงสวางเพยงพอ ลกษณะของ rods จะมลกษณะเปนแทงเรยง สวน cones จะมลกษณะเปนรปทรงกรวย cones สวนมากจะกระจกตวอยตรงกลางโฟเวย (fovea) สวน

rods จะกระจายอยรอบนอก ในแตละเรตนาจะม cones ประมาณ 6 ลาน cones สวน rods จะมประมาณ 125 ลาน rods

สวน bipolar cells และ ganglion cells จะทำาหนาทรบสญญาณ

หรอขอมลทถกแปลงโดย cones cell และ rods cell โดย bipolar จะเปน ตวรบสญญาณทถกสงมาจาก cones และ rods แลงสงตอไปท ganglion ซง

ganglion จะเปนจดสดทายทสงสญญาณออกจากตาไปสสมองทาง optic nerve จดท optic nerve ออกจากตาเรยก blind spot ซงไมมทง cones และ

rods บรเวณจดนเราจงไมสามารถเหนสงตาง ๆ ทตกลงมาสบรเวณนของเรตนา

99

รปท4-3 การแปลงแสงเปนสญญาณประสาทในจอตา

ทมา : หนงสออศจรรยจตมนษย หนา116

แสดงใหเหนวาขอมลเดนทางจากตาไปสสมองสวนทเกยวกบการมองเหนไดอยางไร จากภาพจะเหน

วาประสาทการมองเหนจะมารวมเขาบรรจบกนทบรเวณทเรยกวา optic chiasm ครงหนงของ ขอมลทตกลงสเรตนาทางครงซายของแตละเรตนาจะถกสงไปยงสมองทางดานซาย สวนขอมลทตกลงส

เรตนาทางครงขวาของแตละเรตนาจะถกสงไปยงสมองทางดานขวา สวนของสมองทขอมลถกสงไปนคอสวน

ทเรยกวา visual cortex ซงอยในสวนของสมองทเรยกวา occipital lobe สวนทอยหลงสดของ cerebal cortex โดย visual cortex เปนสวนของ

สมองทเกยวกบการมองเหนอยบรเวณสวนหลงของสมองเหนอคอ

หนาทพนฐานของการมองเหน ม4 อยางคอ

100

หนาทพนฐานของการมองเหน (Basic Visual Functions)

จากตาสสมอง (From the Eye to the Brain)

1. ความชดเจน (Acuity) สมมตวาคณกำาลงเดนในพนททโดดเดยว คณเหนจดเลก ๆ ท ระยะไกล จดทเหนนนเปนคนหรอตนไม หรอถาเปนตนไมสงทเหนในระยะไกลเปนตนไมหนงตนหรอสองตน

หรอถาเปนคนสงทเหนเปนหนงคนหรอสองคน สงทคณตองการจากการมองเหนกคอความชดเจน ทยก

ตวอยางมานเปนงานทตองอาศยความชดเจนในการมองเหน (visual acuity) คอความสามารถในการเหนรายละเอยดทถกตองของเหตการณหรอภาพทเหน

ตารางแสดงลกษณะการเหนทผดปกต ความผดปกตทเกยวกบการปรบความคมชด

Focusing Disorders1. ภาวะสายตาสน (Nearsightedness) ถาลกตายาวกวาปกตหรอเลนสตาหนากวาปกต

ภาพของวตถจะโฟกสอยหนาเรตนา คนทมสายตาสนจะสามารถเหนเฉพาะวตถทอยใกลไดชดเจน

2. ภาวะสายตายาว (Farsightedness) ถาลกตาสนกวาปกตหรอเลนสตาบางกวาปกต ภาพของวตถจะโฟกสหลงเรตนา คนทมสายตายาวจะสามารถเหนเฉพาะวตถทอยไกลไดชดเจน

3. ภาวะสายตาเอยง (Astigmatism) คนทมสายตาเอยงคอคนทมกระจกตา

(cornea) โคงผดปกต อาจมพนทบางสวนมความโคงมากกวาสวนอน ผลกคอมบางบรเวณภาพทปรากฎจะพรามว

ความผดปกตเกยวกบการทำางานรวมกนของตา

Disorder Involving Eye Coordination อาการตาเหลหรอตาเข (Strabismus) ความผดปกตชนดนเกดขนเมอกลามเนอของตาทง 2

ขางไมทำางานรวมกน ดงนนภาพวตถทตกลงบนโฟเวยของตาขางหนงจะไมตกลงโฟเวยของตาอกขางหนง

ความผดปกตนควรไดรบการแกไขในชวงวยเดกตอนตน (2-7 ป) ความผดปกตนจะเกดขนประมาณ

2% ของเดกทงหมด

ความผดปกตทเกยวกบเลนสและเรตนา

Disorders of the Lens and Retina1. ตอกระจก (Cataracts) เกดขนเมอเลนสสญเสยความโปรงใสกลายเปนลกษณะขนมว แสง

ไมสามารถผานไปยงเรตนาได การสญเสยความโปรงใสของเลนสนนจะเกดกบคนทมอาย 70 ปขนไป

2. โรคเบาหวานในจอประสาทตา (Diabetic retinopathy) เปนความผดปกตทเกด ขนกบคนทเปนโรคเบาหวานอยางรนแรงหลายป เนองจากมของเหลวรวออกจากเสนเลอดทเขาไปเลยง

เรตนา โรคดงกลาวเปนสาเหตหนงททำาใหตาบอด

ความผดปกตในการมองเหน

Other Visual Disorders1. กระจกตาไดรบการขดขวน (Corneal damage) เกดจากการทมวตถเขาไปขดขวน

101

กระจกตา ทำาใหกระจกตาเปนรอยถลอก เชอโรคจากภายนอกจะเขาไปในตาได ผทไดรบบาดเจบจงควรรบไปรบการรกษาจากแพทยโดยทนท

2. ตอหน (Glaucoma) โดยปกตของเหลวในลกตาจะชวยบำารงรกษารปรางลกษณะของตา

เมอเปนตอหนของเหลวดงกลาวจะมความดนสงและเขาไปทำาให ganglion cells ใน เรตนาและ optic nerve เสอมลง ในสหรฐอเมรกา 1.5% ของคนทมอายมากกวา

40 ป จงควรตรวจสอบวาเปนตอหนหรอไมเพอปองกนไมใหนำาไปสการเปนตาบอด

2. การปรบการมองเหนในความมด (Dark Adaption) หลายคนคงจะเคยม ประสบการณตอนเทยงวนทแดดกำาลงสวางจาตองเขาไปชมภาพยนตตอนเทยง เมอเขาไปในโรงภาพยนตทก

อยางจะมดสนทจนมองอะไรไมเหนตองคลำาทางเดนไปยงเกาอทนง ตองใชเวลาอยหลายนาทกวาจะพอมอง เหนสงตาง ๆ ได ประสบการณในโรงภาพยนตนถอเปนตวอยางหนงของการปรบการมองเหนในความมด

การปรบการมองเหนนจะมประสทธภาพขนอยางมากหลงจากอยในความมด 10 นาทผานไปแลว การปรบ การมองเหนในความมดเปนการขยายระยะของระดบแสง ซงระบบการมองเหนสามารถทำาหนาทได

3. การเคลอนไหวของตา (Eye Movement) หนาทสำาคญของตาอยางหนงกคอการ

เคลอนตาตามวตถทมองเหน การเคลอนไหวของตาจะทำาใหเรามองเหนวตถไดในมมทกวางขนและมความ

ชดเจนขน การเคลอนตาตามวตถทมองเหนเรยกวา Pursuit movement เชน การ มองนกบนบนทองฟา การมองลกเทนนสทกำาลงเคลอนไหวจากฝงหนง สวนการกวาดตามองจากบรเวณ

หนงไปยงอกบรเวณหนงเรยกวา Saccadic movement เชน การอานหนงสอ

4. การมองเหนส (Color vision) มทฤษฎอย 2 ทฤษฎทอธบายเกยวกบการมอง

เหนสตาง ๆ ทฤษฎแรกคอ Trichromatic theory และอกทฤษฎคอ

Opponent-process theoryTrichromatic theory ทฤษฎนเชอวา การมองเหนสเกดขนเนองจากความ

แตกตางกนของ cones cell 3 ชนดทอยในเรตนา ซง cones cell แตละชนดจะ มความสามารถในการรบแสงทมความยาวตางกน ทฤษฎนเกดขนในป ค.ศ. 1800 โดยนายแพทย

ชาวองกฤษชอ Thomas Young และนกสรรวทยาชาวเยอรมนชอ Hermann von Hemholtz ซงพบวา cones cell ชนดทหนงจะมความไวมากในการรบคลน

ทมความยาวสน (430 nm) cones cell ชนดทสองจะมความไวมากในการรบคลนทม ความยาวปานกลาง (530 nm) cones cell ชนดทสามจะมความไวมากในการรบคลน

ทมความยาวในระดบยาว (560 nm) การรวมสงเราทมระดบความแตกตางกนของคลนทมความ ยาวตางกนของ cones cell ทง 3 ชนด ทำาใหเราสามารถมองเหนสตาง ๆ อยางทเราเหนใน

ชวตประจำาวน

Opponent-process theory นายแพทยชาวเยอรมนชอ Ewald Hering พฒนาทฤษฎนในชวงปลาย ค. ศ1800 เพออธบายปรากฎการณของสทไมสามารถ

รวมกนได เชน สเหลองกบสฟา สแดงกบสเขยว สสวางกบสมด ปรากฎการณน Trichromatic theory อธบายไมได แต Opponent-process theory อธบายวากลไก

การทำางานของ ganglion cells และเซลลอน ๆ ทอยใกล cortex เซลลบางตวจะ เพมการทำาหนาทในการตอบสนองการกระตนของสหนง และจะลดการทำาหนาทเมอถกกระตนของสอกสหนง

ตวอยางเชน เซลลอนหนงจะเพมการทำาหนาทเมอถกกระตนโดยสเหลอง และจะลดการทำาหนาทเมอถกกระตน โดยสฟา เซลลอกประเภทหนงจะเพมการทำาหนาทเมอถกกระตนโดยสฟา และจะลดการทำาหนาทเมอถกกระตน

102

โดยสเหลอง ดงนนกลมเซลลเหลานจะทำาหนาทตรงกนขาม การทำางานตรงกนขามในลกษระทกลาวมาแลวยง พบในระหวางสแดงกบสเขยว และในระหวางสสวางกบสมด กระบวนของการทำาหนาทตางกนจะเกดขนทระดบ

ของ ganglion และ thalamus ปรากฎการณนเปนปรากฎการณของคนปกตสวนใหญ แตมคนบางกลมทไมสามารถแยกความแตกตางของสทง 3 คทกลาวมาแลวได เราเรยกผทมความ

บกพรองในการแยกความแตกตางของสทง3 คนวาเปนพวก color deficiency ซงพบ ในผหญงนอยมาก สวนในผชายพบไดประมาณรอยละ 5 เหตผลทไมใชคำาวา color

blindness เพราะวา คนตาบอดสสามารถเหนสตาง ๆ ไดยกเวนบางสทเขามความบกพรองในการ มองเหน ไมไดหมายความวาเขาไมเหนสอะไรเลย

การไดยน(Hearing)

ธรรมชาตของการไดยน(The nature of sound)

คลนเสยง(sound waves) คอสงเราทกระตนการไดยน คลนเสยงเปนคลนแม

เหลกไฟฟา คลนเสยงทมนษยไดยนมความถอยในชวง 20-20,000 cycles/sec. ความถของคลนทตางกนนจะทำาใหคลนมpitch หรอระดบเสยงแตกตางกนเชน เสยงสง กลาง ตำา หรอ

เสยงดนตรตามตวโนตตางๆ นอกจากนเสยงยงม amplitude (preasure ทเปลยนแปลงอนเนองมาจากการเคลอนทของคลนเสยง) ตางกนamplitude ทตางกนทำาใหเสยงม

ความดง(loudness) ตางกนไปดวย เสยง(sound) ทมนษยไดยนและรวาเปนเสยงสงตางๆ เกดจากการรบรของมนษย(perception) เชน เสยงดนตร เสยงรองเพลง เสยงรถยนต ถาเราไมสามารถตความหมายเสยงทไดยนไดเสยงนนจะไมมความหมายเปนเพยงสงเราหรอสงกระตนทาง

ห(sensation)

ระบบการไดยน(The Auditory System)

เรมจากใบห (External ear) ซงมหนาทชวยรบคลนเสยงทมาจากทศทางตางๆ สงผาน

เขาไปในรห(auditory canal) เสยงจะวงเขาไปชนแกวห(Eardrum) ซงเปนเยอ บางๆสนตวตามจงหวะคลนเสยง ตงแตใบหจนถงแกวห ตงแตใบหจนถงแกวหเรยกวา หสวน

นอก(outer ear) หสวนกลาง(middle ear) เรมจากแกวหเขาไปจนถงกระดก 3 ชนคอ

Hammer

103

(กระดกคอน) Anvil (กระดกทง) Stirrup (กระดกโกลน) หสวนกลางนทำาหนาทในการ ปรบความดนเสยงเนองจากปกตเสยงจะเดนทางไดดในอากาศ แตหชนในมของเหลวบรรจอย หสวนกลางจง

ทำาหนาทปรบความดนเพอทำาใหคลนเสยงทำาใหเกดการเคลอนไหวของๆเหลวทอยในหชนใน

หสวนใน(inner ear) ตงแต stirrup เขามาจนถง cochlea เรยกวาหสวน ใน

ประกอบดวย cochlea ซงภายในบรรจของเหลว ใน cochlea มhair cells เปนตว รบคลนเสยงhair cells เปรยบไดรบ cones และ rods ในสวนทเกยวกบการมองเหน

บรเวณท ยดหรอตรงhair cells ตดกบ cochlea เรยกวาbasilar membrane

ความดนจากStirrup ทสงไปท cochlea เปนสาเหตใหเกดคลนหรอการกระเพอมของๆ

เหลวใน cochlea คลนนจะทำาใหhair cells สนไหว การสนไหวจะทำาใหเกดกระแสประสาท สง

ผานAuditory nerve ไปยงระบบประสาทเกยวกบการไดยนบรเวณ auditory cortex (temporal lobe)

รปท4-4 โครงสรางของห ทมา : Bernstein. 1999 : 86

การบกพรองเกยวกบการไดยน(Hearing Disabilities)

104

การบกพรองเกยวกบการไดยนม2 แบบคอ1. conduction deafness เปนปญหาทเกดกบหสวนนอกหรอหสวนกลาง

(outer or the middle ear) ทำาใหคลนเสยงไมสามารถเดนทางไปยงตวรบเสยงไดอยางเหมาะสมตามทควรจะเปนตามปกต

2. nerve deafness เปนปญหาทเกดกบหสวนใน โดยเฉพาะ cochlea และ

auditory nerve เชนhair cells ถกทำาลายจากเสยงดงมากๆ ซำาๆในชวงเวลานานๆ

receptor nerve กจะเสยหาย

คณลกษณะของเสยง (Characteristics of Sound)

1. Pirtch ระดบเสยง เสยงมระดบเพม สง กลาง ตำา เสยงดนตรมใกล ๆ ตว

2. Loudness มความดงวดเปน เดซเบล (Decibels d) ความดงเกดจาก ความแตกตางของAmplitudes

180 จรวดทปลอยขน

160 วงดนตรรอค

140 เครองบนเจตกำาลงขน

120 ฟาผา

100 การจราจรแออด

80 เสยงดนตรดงจากวทย

60 สนทนาตามปกต

40 เสยงดงจากเพอนบาน

20 เสยงกระซบ

10 เสยงทเบาทสดทมนษยสามารถตรวจจบได

3. Timber หมายถงคณภาพของเสยงPure และclear4. Localization สามารถทจะบอกทศทางทเสยงเดนทางมาไดและสามารถกะระยะของ

แหลงกำาเนดเสยงไดดวย

105

การรบรกลน

อวยวะททำาหนาทรบรกลนไดแก เนอเยอภายในจมก (Olfactory Membrane) ซงมพนทหนาตดประมาณ 2.4 ตารางเซนตเมตร อยในสวนบนของรจมกทง

สองขาง ในเนอเยอนจะมปมประสาทสำาหรบรบกลน ปมประสาทเหลานมความไวตอความรสกมากเมอมกลน ผานเขามาในจมก ปมประสาทจะรบกลนแลวสงไปยงสมอง ทำาใหเกดการรบรกลนขน

106

รปท4-5 ระบบของการดมกลน ทมา : Bernstein.1999 : 90

การรบรรส

การรบรรสนนจะรบรทางลน (Sense of Taste หรอ Gustatory Sense) การรบรรสจะรบรทางผวบนของลน (Dorsal Surface of Tongue) ในผใหญ สวนเดกจะมเซลรบรรสทกระพงแกมและหลอดคอแตเมอโตขนจะหายไป การ

รบรรสนนจะมการรบรรสไดมากทตอนปลายและโคนลนเนองจากมตมรบรสสมผส (Taste Buds) ตมนมลกษณะยนออกมาคลายขน เซลรบรรสเหลานจะตายถาไดรบความรอน เชน เวลาดม

อาหารหรอนำารอน เปนตน แตเมอเซลเหลานตายไปกสามารถสรางเซลขนมาใหมเพอรบรรสตอไปได เราจะ

พบวาคนสามารถรบรรสพนฐานได 4 อยาง คอ รสเปรยวซงจะอยทขางลน รสเคมมกจะพบวาการรบรรส นจะอยใกลปลายลนดานขาง รสหวานจะพบวาการรบรรสหวานมกจะอยทปลายลน ดงนนลนจงมความไวตอ

การรบรสหวานมากทสด สวนรสสดทายไดแก รสขมพบวาการรบรรสขมมกจะอยทโคนลน

การรบรทางผวหนง

ใตผวหนงมเซลลประสาทหลายชนด ซงปลายประสาททำาหนาทรบสงเราเปนอนมาก และเซลลประสาทเหลานยงแบงออกเปนกงกานยอยๆมากมายเพอนำาความรสกทไดรบไปสสมองในการรบสมผสทาง

ผวหนงนน เชอกนวารางกายมจดรบสมผสจำานวนมาก ซงไดแก การรบสมผสทางผวหนง การรบความเจบ รบอณหภมซงแบงออกไดเปน 2 ชนดคอ รอนและเยนเปนตน ดงนนในผวหนงของคนจะมปลายประสาท

ทง4 ชนดนกระจายอยทวไป และแตละจดจะมหนาทรบความรสกแตเพยงอยางเดยว เชนรบความเจบ สมผสรอนเยน ในการทดลองโดยกดเหลกปลายแหลมลงบนจดรบสมผสแรง ๆ จะพบวาผรบการทดลองรสก

เจบเกดขนได เนองจากกำาลงของการกดไดไปเราปลายประสาททอยใตผวหนง และไปกระตนประสาททเกยว กบการเจบทำาใหเรารสกเจบขน เปนตน

ไคเนสเธตค (Kinesthetic) เปนการรบรเกยวกบการเคลอนไหวของรางกาย ซงการรบรนเกดไดเนองจากมอวยวะรบความรสก

อยตามกลามเนอ เอน และตามขอตางๆ มการหดตวหรอคลายตวทำาใหเกดกระแสประสาทสงไปยงสมอง ทำาใหคนมความรสกวา รางกายมการงอตวหรอประกอบกจกรรมตางๆ เชน รสกเขยงเทาโดยไมตองใชตาดก

สามารถทราบพฤตกรรมของตนได เปนตนคำาถามทายบท

107

1. การรบความรสก(sensation)กบการบร(perception) ตางกนอยางไร2. Weber's law คออะไร เราจะนำากฎขอนไปใชประโยชนอะไรไดบาง

3. ความยาวของคลนแสงทตาของมนษยสามารถมองเหนอยในชวงใด4. จงวาดภาพโครงสรางของตาและสวนประกอบทสำาคญๆ

5. เซลลในเรตนามกชนดแตละชนดทำาหนาทอะไรบาง6. จงอธบายความหมายของคำาวาColor Deficiency 7. ถาคนทมตาดเพยงขางเดยวขบรถยนต สงทมโอกาสเกดไดมากทสดนาจะเปนอะไร จงอธบาย

เหตผลประกอบวาทำาไมจงเปนเชนนน

8. ความถของเคลอนเสยงทมนษยสามารถไดยนอยในชวงใด9. Hair Cell มความสำาคญอยางไร

10. เนอเยอภายในโพรงจมกททำาหนาทรบกลนตางๆ คอเนอเยออะไร

11. รสอาหารพนฐานทมนษยสามารถรบรไดไดแกรสอะไรบาง

12. ประสาทรบความรสกทางผวหนงมกชนดอะไรบาง

13. ไคเนสเธตคคออะไร

เอกสารอางอง

1. จราภา เตงไตรรตน. (2542) จตวทยาทวไป. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

2. สงคราม เชาวนศลป.(2535) จตวทยาทวไป. เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม.

108

3. Bernstein. D. A. (1999) Essentials of Psychology. Boston : Houghton Mifflin Company.4. Crooks. R. L. and Stein J. (1988) Psychology. Holt, Rinehart and Winston, Inc.5. Matlin. M. W. (1995) Psychology. (2nded.) : Holt Rinehart and Winston, Inc.

109