เพลยไฟ (rice thrips

เพลยไฟ Stenchaetohrips biformis (Bagnall) เปนแมลงศตรพชขนาดเลก มสเหลองนวล เหลองปนนาตาล นาตาลเขมและสดา มทงชนดมปกและไมมปก สวนทองมลกษณะเรยวยาว เพลยไฟทงตวออนและตวเตมวยสามารถทาลายพชได โดยใชกรามเขยดดนาเลยงจากเซลลพชในสวนยอด ตาออน ใบ ดอกและผล ทาใหใบเกดรอยดาง สซด หรอทาใหขอบใบแหง ตาออนชะงกการเจรญเตบโต กลบดอกมสซด โดยเฉพาะกลบดอก ทมสเขมจะเหนการทาลายไดอยางชดเจน บางครงพบลกษณะเปนรอยแผลสนาตาล นอกจากนความเสยหายจากเพลยไฟยงเกดจากสงขบถายทเพลยไฟถายออกมามลกษณะคลายหยดนาเลกๆ ตดอยตามสวนตางๆ ของพชหยดนาเหลานเมอแหงจะทาใหพชเกดรอยตาหนเปนจดดา ทสาคญเพลยไฟบางชนดสามารถเปนพาหะนาเชอไวรสมาสพช ซงการถายทอดเชอไวรสเกดจากเพลยไฟตวออนระยะแรกรบเชอไวรส และเมอเปนตวเตมวยจะถายทอดเชอนใหกบพชทางนาลาย การสบพนธของเพลยไฟมทงแบบไมอาศยเพศและอาศยเพศ ถาเปนแบบไมอาศยเพศลกทไดจะเปนตวผทงหมด หลงจากผสมพนธแลวจะวางไข เพลยไฟสามารถแพรกระจายไปตามแหลงตางๆ ไดงาย โดยอาศยลมเปนพาหะ พบไดตามแหลงปลกพชผก พชไร และไมดอกทวทกภาพของประเทศไทย ลกษณะการท าลายและการระบาด เพลยไฟปกตจะระบาดหนกในชวงอากาศรอนชนหรอชวงปลายฤดฝนและตนฤดฝน เปนหลก วงจรชวตตงแตไขถงตวเตมวยประมาณ 20-30 วน ระยะไขถงตวออนประมาณ 3-5 วน กเปนตวออน ทงตวออนและตวเตมวยสามารถดดกนนาเลยงจากสวนออนของพชไดโดยวธเขยและดด (การเขยทาใหผลเปนแผล) ตวเตมวยเพศเมย 1 ตว สามารถวางไขได 100-500 ฟอง ตวเมยสามารถวางไขไดทงไดรบการผสมพนธจาก

ปท 6 ฉบบท 4 เดอนเมษายน 2559

2 หม 12 ต.พลบพลาไชย อ.อทอง จ.สพรรณบร 72160 โทร.035 – 481126 - 7

๒ ตวผ และสามารถวางไขไดเองโดยไมไดรบการผสมพนธจากตวผ ตวเมยจะวางไขภายในเนอเยอบรเวณดานบนของใบออน ยอดออน และผลออน

ลกษณะการท าลายของเพลยไฟ

ศนยสงเสรมเทคโนโลยการเกษตรดานอารกขาพชจงหวดสพรรณบร จงขอแนะน าวธการปองกนและก าจด ดงน 1) ตองหมนสารวจและทาความสะอาดแปลง เพอชวยลดการสะสมของแมลงศตรพช

2) ใชสารสกดจากพช เชน สารสะเดาสามารถชวยลดปรมาณการเขาทาลายของแมลงศตรพชได การใชกบดกแมลง เชนกบดกกาวเหนยวสเหลอง อตรา 80-100 กบดก/ไร สามารถชวยลดปรมาณของเพลยไฟ

3) ใหใชสารเคมตามคาแนะนา ไดแก ฟโปรนล 5% เอสซ อตรา 20 มลลลตร/นา 20 ลตร อมดาโคลพรด 70% ดบบลวจ อตรา 2 กรม/นา 20 ลตร อยางไรกตามเพอลดความเสยหายตอผลผลต และลดปรมาณแมลงศตรพชใหนอยลง (กรมวชาการเกษตร)

%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%

ไรแดงมนส าปะหลง

เนองดวยสภาพอากาศชวงนรอนและแหงแลง เปนสภาพอากาศทเอออานวยตอการระบาดของแมลงศตรพชทสาคญในมนสาปะหลง คอไรแดง ซงมกระบาดในฤดแลง ไรแดง ม 2 ชนด คอ ไรแดงหมอน และไรแดงมนสาปะหลง ตว ออนม 6 ขา ตวกลมใส ตวเตมวยมสแดงเขม ม 8 ขา กวาง 0.4 มลลเมตร ยาวประมาณ 0.5 มลลเมตร สวนขาไมมส อยรวมกน เปนกลม

ลกษณะการท าลาย ไรแดงจะดดกนนาเลยงจากใบทาใหสญเสยคลอโรฟลล หากระบาดรนแรงจะเคลอนยายไปดดกนบน

ยอดออน สรางเสนใยปกคลมใบและลาตน ทาใหผวใบดานบนเปนจดดางประสเหลองซด ยอดไหม ใบเหยวแหง และรวง

ศนยสงเสรมเทคโนโลยการเกษตรดานอารกขาพชจงหวดสพรรณบร จงขอแนะน าวธปองกนก าจด ไรแดง ดงน 1. ถาจะปลกมนสาปะหลงในชวงฤดแลงควรใหระบบนาหยด (ถาทาได) 2. ฉดพนนาหมกจากมลสกร อตรานาหมก 1 ลตรตอนา 10 ลตร ทกๆ 1 เดอน 3. อนรกษและปลอยศตรธรรมชาตเชน ไรตวหา ดวงเตาตวหา และแมลงชางปกใส เพอควบคมไรแดง 4. กรณทไรแดงระบาดรนแรง แนะนาชนดและอตราของสารฆาไรทมประสทธภาพในการกาจด ดงน - ไพรดาเบน (pyridaben) ๒๐% ดบบลวพ อตรา ๑๐ กรม/นา ๒๐ ลตร

ภาพท 1 อาการเรมแรกทเกดจากการทาลายของไรแดง ใบเกดจดประสขาว

ภาพท 2 พลกดใตใบจะเหนตวไรแดง ลกษณะเปนจดแดงขนาดเลก

ภาพท 3 ไรแดงทาลายอยางรนแรง ใบเรมเปนสนาตาล

ภาพท 4 หากไมมการปองกนกาจดไรแดงทเหมาะสมทาใหใบไหม แหง

3

- เฟนบทาตน ออกไซด (fenbutatin oxide) ๕๕% เอสซ อตรา ๑๐ ซซ/นา ๒๐ ลตร - สไปโรมซเฟน (spiromesifen) ๒๔% เอสซ อตรา ๖ ซซ/นา ๒๐ ลตร - เตตราไดฟอน (tetradifon) ๗.๒๕% อซ อตรา ๕๐ ซซ/นา ๒๐ ลตร - อามทราซ(amitraz) 20 % อซ อตรา 40 ซซ/นา 20 ลตร ในการใชสารฆาไร ไมควรพนชนดเดยวกนตดตอกนเกน ๓ ครง ควรสลบชนดสารเพอปองกนการตานทานตอสารเคม (กลมกฏวทยา สานกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร)

%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%

เพลยแปง

เพลยแปง ลกษณะของเพลยแปงมลาตวเปนขอ ปลอง รปรางกลมหรอยาวร สวนหวและขาอยใต

ลาตว ม 6 ขา ไมมปก มผงแปงคลมตว ปากเปนแบบดดกน ขยายพนธไดทงโดยการใชเพศและไมใชเพศ (Thelytokous parthenogenesis) ซงเพศเมยไมจาเปนตองไดรบการผสมพนธจากเพศผ มทงประเภทออกลกเปนไข (Oviparous) หรอออกลกเปนตว (Viviparous) ไข เพลยแปงมไขเปนฟองเดยว สเหลองออน ยาวร บรรจอยในถงไขซงมเสนใยคลายสาลหมไว ตวออน เพลยแปงมตวออนสเหลองออน ตวยาวร ตวออนวยแรก (Crawlers) เคลอนทได มการลอกคราบ 3 – 4 ครง ตวเตมวย เพศเมย มลกษณะลาตวคอนขางแบน บนหลงและดานขางมขนปกคลมมาก ชนดวางไขจะสรางถงไขไวใตทอง มลกษณะเปนเสนใยคลายสาลหมไวอกชนหนง สวนชนดออกลกเปนตวลาตวปอม กลมร สวนหลงและดานขางมแปงเกาะ เพศผ มปก 1 ค ลกษณะคลายแตนหรอแมลงหว ขนาดเลกกวาเพศเมย การดารงชวต ดดกนนาเลยงจากพช เพลยแปงมกอยรวมกนเปนกลม ปกตทงตวออนและตวเตมวย สามารถเคลอนไหวไดบาง แตจากลกษณะการกนและการทาลายพช จงมกเหนอยนงไมคอยเคลอนท ลกษณะการระบาดและท าลายของเพลยแปง

ลกษณะการทาลายของเพลยแปง คอ การดดนาเลยง โดยใชสวนของปากทเปนทอยาว ดดกนนาเลยงจากสวนยอด ใบ ตา และลาตน บางครงอาจพบการดดนาเลยงในสวนของรากมนสาปะหลง เพลยแปงสามารถระบาดและทาลายมนสาปะหลงในทกระยะการเจรญเตบโต โดยเพลยแปงจะขบถายมลทมลกษณะของเหลวขนเหนยวมรสหวาน ทาใหเกดราดาปกคลมปดบงบางสวนของใบพช มผลทาใหการสงเคราะหแสงของพชลดลง สวนในปากทเปนทอยาวของเพลยแปงทกาลงดดนาเลยง อาจมฮอรโมนเรง การเจรญเตบโตถกขบ

4

ออกมาดวย ทาใหสวนลาตนทถกทาลายดวยเพลยแปง มขอถมาก มการแตกใบเปนพมหนาเปนกระจก โดยสวนของยอด ใบ และลาตนอาจแหงตายไปในทสดหลงจากถกเพลยแปงดดนาเลยง สวนของลาตนทถกเพลยแปงดดนาเลยง มผลทาใหทอนพนธแหงเรว อายการเกบรกษาสน โดย ใหความงอกตาและงอกชากวาปกตมาก เพลยแปงบางชนดอาจเปนพาหนะของเชอไวรสเขาสพชกได ชนดของเพลยแปง

เพลยแปงชนดทสาคญทพบระบาดทวไปในพนทปลกมนสาปะหลงของประเทศไทย ม 4 ชนด ดงนคอ 1. เพลยแปงตวลาย (striped mealybug) เพลยแปงชนดนพบวาระบาดทวไปในพนทปลกมน

สาปะหลง ทผานมามระดบความรนแรงไมถงขนเสยหายทางเศรษฐกจ เนองจากมการควบคมโดยศตรตามธรรมชาตอยางสมดลจากตวหาและตวเบยน ลกษณะเดนของเพลยแปงชนดนกคอ ลาตวคลายลม ผนงลาตวสเทาเขม มไขแปงปกคลมลาตว เสนขนขนหนาแนน โดย ขนทปกคลมลาตวยาวและเปนเงาคลายใยแกว มแถบดาบนลาตว 2 แถบชดเจน ทปลายทองมหาง คลายเสนแปง 2 เสนยาวครงหนงของความยาวลาตว

2. เพลยแปงสเขยว (Madeira mealybug) เพลยแปงชนดนพบวาระบาดเฉพาะบางทองทในพนทปลกมนสาปะหลง ลกษณะเดนของเพลยแปงชนดนกคอ ลาตวรปไข ผนงลาตวสเขยวอมเหลอง มไขแปงสขาวปกคลมลาตว ดานขางลาตวมเสนแปงสน เสนแปงทปลายสวนทองยาวกวาเสนแปงดานขางลาตว

3. เพลยแปงสชมพ (pink mealybug) เพลยแปงชนดนพบวาระบาดโดยทวไปในพนทปลกมนสาปะหลง ในป พ.ศ. 2551 มการระบาดของเพลยแปงชนดนอยางรนแรง มผลเสยหายทางเศรษฐกจในทกภาคของพนทปลกมนสาปะหลง ลกษณะเดนของเพลยแปงชนดนกคอ ลาตวรปไข ผนงลาตวสชมพ มไขแปงสขาวปกคลมลาตว ดานขางลาตวมเสนแปงสนหรออาจไมปรากฏใหเหนเลย เสนแปงทปลายสวนทองคอนขางสน

4. เพลยแปงแจคเบยดเลย (Jack-Beardsley mealybug) เพลยแปงชนดนพบวาระบาดโดยทวไปในพนทปลกมนสาปะหลง ลกษณะเดนของเพลยแปงชนดนกคอ ลาตวรปไขคอนขางแบน ผนงลาตวสเทาอมชมพ มไขแปงสขาวปกคลมลาตว ดานขางลาตวมเสนแปงเรยงกนจานวนมาก เสนแปงทปลายสวนทองยาวกวาเสนแปงดานขาง

5

ศนยสงเสรมเทคโนโลยการเกษตรดานอารกขาพชจงหวดสพรรณบร จงขอเตอนภยเพอปองกนการระบาดของเพลยแปง โดยมค าแนะน าในการปฏบตเพอลดความเสยหายจากการระบาดดงน

1.วธเขตกรรม - ควรไถพรวนหลายๆ ครง และตากดนอยางนอย 14 วน - เลอกทอนพนธทสะอาดปราศจากเพลยแปง ไมควรใชทอนพนธจากแหลงทพบเพลยแปงระบาด - ถอนตน หรอตดสวนทพบเพลยแปงมากๆ ใสถง แลวเผาทาลายนอกแปลง - ทาความสะอาดแปลง เกบวชพช ซากพช ออกจากแปลงหลงการเกบเกยว 2.ใชชววธ ศตรธรรมชาตของเพลยแปง ไดแก ดวงเตา แมลงชางปกใส แตนเบยน - การใชแตนเบยน Anagyrus lopezi ในการควบคมเพลยแปงมนสาปะหลงสชมพ เมอพบการระบาด

ใหปลอยแตนเบยนเพลยแปงมนสาปะหลงสชมพ อตรา 50 คตอไร พนทระบาดรนแรงใหปลอย 200 คตอไร งดใชสารฆาแมลงหลงปลอยแตนเบยน

3.การใชสารฆาแมลง - พนดวยสารฆาแมลงชนดใดชนดหนงดงตอไปน - ไทอะมโทแซม 25% WG อตรา 4 กรม/นา 20 ลตร - โปรไทโอฟอส 50% EC อตรา 50 ซซ/นา 20 ลตร - พรมฟอสเมทล 50% EC อตรา 50 ซซ/นา 20 ลตร - ไดโนทฟแรน 10% WP อตรา 20 กรม/นา 20 ลตร

หรอใชสารชนดใดชนดหนงลดอตราลงครงหนงผสมกบไวทออยล อตรา 50 ซซ/นา 20 ลตร โดยผสมไวทออยลในนาเพยงเลกนอยใชไมกวนใหเขากน เตมสารฆาแมลงแลวเตมนาใหครบทกาหนด (กรมวชาการเกษตร)

ทปรกษา สมคด เฉลมเกยรตตาแหนง ผอานวยการศนยสงเสรมเทคโนโลยการเกษตรดานอารกขาพชจงหวดสพรรณบร กองบรรณาธการ วนชย ไพรศรจนทร;; วระพงษ ฉามาก; วรธรรม ชใจ;มาลน หนงาม บรรณาธการ นภสวรรณ กระจางกล;

ศนยสงเสรมเทคโนโลยการเกษตรดานอารกขาพชจงหวดสพรรณบร 2 หม 12 ต.พลบพลาไชยอ.อทอง จ.สพรรณบร 72160

โทร : 0 3548 1127 โทรสาร : 0 3548 1126 E Mail :pmc02@doae.go.thWebsite : www.pmc02.doae.go.th

เกษตรกรหรอผทสนใจมขอสงสยสามารถสอบถามเพมเตมไดท ศนยสงเสรมเทคโนโลยการเกษตรดานอารกขาพชจงหวดสพรรณบร โทร 035-481126-7 ในวน เวลาราชการทกวน

6

แมลงชางปกใส แตนเบยนอะนาไกรส