บทท 8

การเปลยนแปลงทนของหางหนสวน การเปลยนแปลงทนของหางหนสวนอาจเกดจาก การรบหนสวนใหญ การลาออกของหนสวน และการตายของหนสวน รวมทงการเปลยนแปลงกจการหางหนสวนไปเปนบรษทจากด การรบหนสวนใหม การรบหนสวนใหม ตองไดรบคายนยอมจากหนสวนเดมทกคน และเปนผลทาใหเกดเปนหางหนสวนใหม สวนหางหนสวนเดมจะถอวาลมเลกไป จงตองมการทาสญญาขอตกลงของหางหนสวนใหม โดยเฉพาะขอตกลงเกยวกบเงนทน และการแบงผลกาไรขาดทน ในการรบหนสวนใหม หางหนสวนอาจตกลงใหใชสมดบญชชดเดมบนทกรายการคาตอเนองกนไปกได แตควรจะปรบปรงบญชสนทรพยและหนสนตาง ๆ ใหเปนราคาทนทดแทน ปจจบน (Current Relacement Cost) เสยกอน รวมทงรายการปรบปรงขอผดพลาดตาง ๆ ใหครบถวน กาไรขาดทนทเกดจากการปรบปรงดงกลาว จะนาไปแบงใหแกหนสวนเดมในอตราสวนแบงกาไรขาดทนเดม การรบหนสวนใหม ม 2 วธ

1. หนสวนใหมซอสทธสวนไดเสยจากหนสวนเดม โดยอาจซอสทธสวนไดเสยทงหมด หรอบางสวนจากหนสวนเดมเพยงคนเดยว หรอหลายคนกได วธนทนของหางหนสวนจะไมเปลยนแปลง

2. หนสวนใหมนาสนทรพยหรอเงนสดมาลงทนเพมในหางหนสวน วธนทนของหางหนสวนใหมจะเพมขนมากกวาเดม การซอสทธสวนไดเสยจากผเปนหนสวนเดม เมอหนสวนใหมซอสทธสวนไดเสยจากหนสวนเดมเพยงคนเดยว หรอหลายคนกตาม การรบหนสวนใหมวธน เงนทนของหางหนสวนกอนและหลงรบหนสวนใหมจะไมเปลยนแปลง การบนทกบญช จะบนทกการโอนเงนทนของหนสวนเดม ไปยงบญชทนของหนสวนใหม การ

ชาระเงนในการซอขายสทธ ถอเปนรายการสวนตวระหวางผซอและผขาย จะไมปรากฏรายการดงกลาวในบญชของหางหนสวน ตวอยางท 1 ซอสทธสวนไดเสยจากหนสวนเดมเพยงคนเดยว หนงและสอง เปนหนสวนกน มเงนทนคนละ 50,000 บาท แบงผลกาไรขาดทนเทากน ตอมา สามซอสทธสวนไดเสยในหางหนสวนของสองครงหนง เปนเงน 30,000 บาท การบนทกบญช ทน-สอง 25,000 ทน-สาม 25,000 รายการนเปนการโอนสทธสวนไดเสยทสองขายใหสามไปครงหนง เงนทนของหางหนสวนยงคงเทากบ 100,000 บาท เหมอนเดม แตสทธสวนไดเสยของหนสวนแตละคนเปลยนเปน ดงน หนง 50% สอง 25% สาม 25% สวนขอตกลงในการแบงผลกาไรขาดทนจะตองตกลงกนใหมวาจะแบงกาไรขาดทนอยางไร ถาไมมขอตกลงในเรองน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1044 กาหนดใหแบงตามสวนทนทนามาลง ตวอยางท 2 ซอสทธสวนไดเสยจากหนสวนเดมมากกวาหนงคน สมมต สาม ซอสทธสวนไดเสยในหางหนสวน ¼ โดยหนสวนเดมแตละคนจะโอนเงนทนของตน ¼ ใหสาม เงนทนและอตราสวนแบงกาไรขาดทนของหนสวนเดมกอนรบ สาม เปนหนสวนใหม เปนดงน เงนทน อตราสวนแบงกาไรขาดทน หนง 100,000 40% สอง 150,000 60% 250,000

กรณท 1 ซอสทธสวนไดเสยในราคาตามบญช สามจายเงนซอสทธสวนไดเสย 62,500 บาท รายการบนทกบญช ทน-หนง 25,000 ทน-สอง 37,500 ทน-สาม 62,500 กรณน หนงและสองจะไดรบเงนสดเทากบจานวนเงนทโอนสทธไปใหสาม กรณท 2 ซอสทธไดเสยในราคาทสงกวาราคาตามบญช สมมตวา สาม จายเงนซอสทธสวนไดเสยเทากบ 70,000 บาท การทสาม ยอมจายเงนซอถง 70,000 บาท แตราคาตามบญชในบญชทนเทากบ 62,500 บาท เนองจากสาเหต 2 ประการคอ 1. สนทรพยของหางหนสวนมราคาตาเกนไป กรณทหนสวนใหญซอสทธสวนไดเสยจากหนสวนเดมในราคาทสงกวายอดบญชทรบโอนมานน เนองจาก สนทรพยของหางหนสวนมราคาตามบญชตากวาความเปนจรง ดงนนกอนรบหนสวนใหม ควรปรบปรงราคาสนทรพยของหางหนสวนใหถกตองเสยกอน ผลจากการปรบปรง จะทาใหยอดเงนทนทโอนใหแกหนสวนใหม เทากบ จานวนเงนทหนสวนใหมจายลงทน จากตวอยาง สมมตวา สาม จายเงนซอสทธสวนไดเสย 70,000 บาท แตไดรบการเครดตในบญชทนเทากบ 62,500 บาท เนองจากสนคาคงเหลอของหางหนสวนตราคาตาไป 30,000 บาท รายการปรบปรงสนคาคงเหลอกอนรบ สาม เปนหนสวนใหม เปนดงน

สนคาคงเหลอ 30,000 ทน-หนง (40% 30,000) 12,000 ทน-สอง (60% 30,000) 18,000 ปรบปรงสนทรพยใหมกอนรบหนสวนใหม ทน-หนง (1/4 112,000) 28,000 ทน-สอง (1/4 168,000) 42,000 ทน-สาม 70,000 สามซอสทธสวนไดเสยจากหนงและสองคนละ ¼ 2. หางหนสวนดาเนนงานมาเปนเวลานานจนมคาความนยมเกดขน ดงนน สาม จงยอมจายเงนใหเทากบราคาตามบญชของสทธสวนไดเสยบวกคาความนยม กรณน หางหนสวนอาจบนทกคาความนยมขนบญชกอนรบหนสวนใหมกได หรอผเปนหนสวนอาจไมตองการบนทกคาความนยมขนบญชกได เนองจากคาความนยมเปนสนทรพยทไมมตวตน วธท 1 บนทกคาความนยม การท สาม ยอมจายเงน 70,000 บาท เพอมสทธสวนไดเสย ¼ ในกจการ ยอมแสดงวากจการมมลคาเทากบ 280,000 บาท สมมตวา สนทรพยมราคาถกตองแลว ดงนน คาความนยมยอมเทากบ 280,000 - 250,000 = 30,000 บาท รายการบนทกบญช คาความนยม 30,000 ทน-หนง (40% 30,000) 12,000 ทน-สอง (60% 30,000) 18,000 บนทกคาความนยม

ทน-หนง (1/4 112,000) 28,000 ทน-สอง (1/4 168,000) 42,000 ทน-สาม 70,000 หนง และสอง โอนสวนทนของตนให สาม คนละ ¼ วธท 2 ไมบนทกคาความนยม ถาสนทรพยของกจการถกตองแลว การบนทกบญชจะบนทกการโอนเงนทนของหนสวนเดมไปใหหนสวนใหมคนละ ¼ เชนเดยวกบกรณการซอสทธสวนไดเสยในราคาตามบญช ดงน ทน-หนง (1/4 100,000) 25,000 ทน-สอง (1/4 150,000) 37,500 ทน-สาม 62,500 สวนเงนสดทหนสวนแตละคนจะไดรบ เปนดงน หนง สอง รวม เงนทนทแตละคนโอนไป 25,000 37,500 62,500 กาไรแบงตามอตรา 40:60 3,000 4,500 7,500 รวมเงนทไดรบ 28,000 42,000 70,000 เงนทนหลงจากทรบ สาม เขามาเปนหนสวนใหมแลว เปนดงน หนง สอง สาม รวม เงนทนกอนรบ สาม 100,000 150,000 250,000 โอนให สาม คนละ ¼ (25,000) (37,500) 62,500 - เงนทนหลงรบหนสวนใหม 75,000 112,500 62,500 250,000

กรณท 3 ซอสทธสวนไดเสยในราคาทตากวาราคาตามบญช สมมต สาม จายเงนซอสทธสวนไดเสย ¼ ในหางหนสวนเปนเงน 60,000 บาท วธท 1 ปรบปรงสนทรพยกอนรบหนสวนใหม การท สาม จายเงนซอสทธสวนไดเสย ¼ ในกจการเปนเงน 60,000 บาท แสดงวา

สนทรพยของหางหนสวนมมลคาเพยง 60,000 14

= 240,000 บาท มใช 250,000 บาท

(100,000 + 150,000) ตามทปรากฏในสมดบญช ดงนนจงควรปรบปรงสนทรพยของหางหนสวน ใหมราคาทถกตองกอนรบหนสวนใหม ทน-หนง (40%10,000) 4,000 ทน-สอง (60%10,000) 6,000 สนทรพย 10,000 ปรบปรงสนทรพยลดลง ทน-หนง (1/4 96,000) 24,000 ทน-สอง (1/4 144,000) 36,000 ทน-สาม 60,000 โอนสวนไดเสยจากหนสวนเดมคนละ ¼ วธท 2 ไมปรบปรงสนทรพย ถาไมมการปรบปรงสนทรพย การบนทกการรบสามเขาเปนหนสวนใหมเปนดงน ทน-หนง 25,000 ทน-สอง 37,500 ทน-สาม 62,500

เงนสดท สาม จายจะนามาแบงปนในระหวางหนสวนเดม ดงน หนง สอง รวม เงนทนทโอนใหสาม 25,000 37,500 62,500 หก มลคาทลดใหสามแบง 40%:60% (1,000) (1,500) (2,500) ยอดสทธ 24,000 36,000 60,000 หนสวนใหมนาสนทรพยหรอเงนสดมาลงทนเพม การทหนสวนใหมนาเงนสดหรอสนทรพยมาลงทนเพมในหางหนสวน จะทาใหสนทรพยและทนของหางหนสวนเพมขน เชน หางหนสวน ก ข ม ก และ ข เปนหนสวนกน แบงผลกาไรขาดทนเทากน โดยมเงนทนคนละ 60,000 บาท สมมตวา สนทรพยของหางหนสวนมราคาตามบญชถกตองแลว ตอมา ก และ ข ยอมรบ ค เขามาเปนหนสวนใหม โดย ค ไดนาทดนของตน ราคาทน 50,000 บาท มราคาตลาดปจจบนเทากบ 80,000 บาทมาลงทนในหางหนสวน การแบงผลกาไรขาดทนของหางหนสวนใหมน ตกลงแบงเทา ๆ กน การบนทกการรบ ค เขามาเปนหนสวนใหม เปนดงน ทดน 80,000 ทน-ค 80,000 บนทกการรบหนสวน ค ค จะมยอดบญชทนเทากบ 80,000 บาท เปนผลทาใหหางหนสวนใหมมเงนทน ดงน ก = 60,000 บาท ข = 60,000 บาท และ ค = 80,000 บาท โดย ค มสทธสวนไดเสยในหาง

หนสวน = 100000,80000,60000,60

000,80

= 40% จะเหนวาหนสวนทง 3 คน จะแบงผล

กาไรขาดทนเทากน แตไมจาเปนตองมยอดในบญชทนเทากน ดงนน เมอมการรบหนสวนใหม ผเปนหนสวนตองมการตกลงกนใหมใหชดเจนในเรอง

1. สวนแบงผลกาไรขาดทน เนองจากการรบหนสวนใหม มผลทาใหหางหนสวนเดมลมเลกไป กลายมาเปนหางหนสวนใหมขนมา จงจาเปนตองตกลงในเรองอตราสวนแบงกาไรขาดทนในระหวางหนสวนกนใหมดวย

2. สทธสวนไดเสย ผเปนหนสวนใหมทนาเงนสดหรอสนทรพยมาลงทนเพม อาจจะไดรบการบนทกบญชทนเทากบเงนทนทเขานามาลงทน หรออาจจะไมเทากนกได เนองจาก

2.1 หนสวนใหมเหนวาสนทรพยของหางหนสวนมราคาไมถกตอง 2.2 หนสวนใหมคดโบนสหรอคาความนยมใหแกหนสวนเดม 2.3 หนสวนเดมคดโบนสหรอคาความนยมใหแกหนสวนใหม

2.1 สนทรพยมราคาไมถกตอง ตวอยางท 3 หางหนสวน กข มหนสวน ก และ ข ยอดเงนทนเทากบ 7,000 บาท และ 3,000 บาท ตามลาดบ แบงกาไรขาดทนในอตรา 60:40 ค นาเงนสดมาลงทน 15,000 บาท โดยมสทธสวนไดเสย 50%

1. ปรบปรงสนทรพยใหมราคาทถกตอง กอนรบ ค ค ลงทน 15,000 บาท ตองการมสทธสวนไดเสย 50% เนองจาก ค เหนวา

สนทรพยของหางหนสวนแสดงราคาตาไป ดงนน กอนรบ ค กจการปรบปรงราคาสนทรพยใหเปนราคาทถกตองกอน สทธสวนไดเสย 50% คดเปนทน 15,000 บาท

” 100% ” 15,000 50

100 = 30,000 บาท

แต ทน ก + ข + ค = 7,000 + 3,000 + 15,000 = 25,000 บาท สนทรพยของหางหนสวนตาไป = 30,000 – 25,000 = 5,000 บาท สนทรพย 5,000 ทน-ก (60%5,000) 3,000 ทน-ข (40%5,000) 2,000 ปรบปรง สนทรพยเพมขน

เงนสด 15,000 ทน-ค 15,000 บนทกการลงทนของ ค

2. ไมปรบปรงสนทรพย จากตวอยางท 3 ถา ค ตองการสทธสวนไดเสย 50% ของสนทรพยสทธ สนทรพยสทธ = 7,000 + 3,000 + 15,000 = 25,000 บาท ค จะไดรบการบนทกบญช = 50%25,000 = 12,500 บาท แต ค จายลงทน = 15,000 บาท สวนท ค จายสงกวาสทธสวนไดเสย 2,500 บาท จะนาไปเฉลยใหหนสวนเดม คอ ก และ ข ในอตราสวนแบงกาไรขาดทน การบนทกบญชเมอรบ ค เงนสด 15,000 ทน-ก (60%2,500) 1,500 ทน-ข (40%2,500) 1,000 ทน-ค 12,500 2.2 หนสวนใหมคดโบนสหรอคาความนยมใหแกหนสวนเดม ตวอยางท 4 ก และ ข เปนหนสวนกน มยอดบญชทน 40,000 บาท และ 10,000 บาทตามลาดบ แบงกาไรขาดทนในอตรา 80:20 ค ลงทนเปนเงนสด 30,000 บาท เพอมสทธสวนไดเสยในกจการ 25% วธโบนส โบนส (Bonus) คอจานวนเงนทผเปนหนสวนใหมจายเงนลงทนในหางหนสวน สงกวาจานวนเงนทไดรบการบนทกบญชทน ซงโบนสนจะนาไปแบงใหหนสวนเดมตามอตราสวนแบงกาไรขาดทน

ทน ก และ ข 50,000 บาท ค จายลงทน 30,000 บาท รวมสนทรพยสทธ 80,000 บาท สวนในทนของ ค จะไดรบการบนทก = 25%80,000 = 20,000 บาท แต ค จายลงทน = 30,000 บาท โบนสทหนสวนใหมใหหนสวนเดม 10,000 บาท การบนทกบญช เงนสด 30,000 ทน-ก (80%10,000) 8,000 ทน-ข (20%10,000) 2,000 ทน-ค 20,000 วธคาความนยม คาความนยม (Goodwill) เปนสนทรพยทไมมตวตน ของกจการคา คาความนยมเกดจากกจการมผบรหารทมความสามารถ ทาการคามานานจนมลกคาประจา มผลกาไรด เมอมการรบหนสวนใหม อาจตกลงกนใหคดคาความนยมแกหนสวนเดม ตามอตราสวนแบงกาไรขาดทน สทธสวนไดเสย 25% คดเปนเงน 30,000 บาท

” 100% ” 30,000 25

100 บาท

= 120,000 บาท สนทรพยสทธของกจการ = 80,000 บาท คาความนยมทคดใหหนสวนเดม 40,000 บาท

การบนทกบญช คาความนยม 40,000 ทน-ก (80%40,000) 32,000 ทน-ข (20%40,000) 8,000 บนทกคาความนยม เงนสด 30,000 ทน-ค 30,000 บนทกการลงทนของหนสวนใหม วธนจะเหมอนกบ กรณขอ 2.1 กรณปรบปรงสนทรพยใหม แตกรณขอ 2.2 ถอวาสนทรพยมมลคาถกตองแลว แตกจการมความสามารถในการทากาไรสง ดงนนสวนของผถอหนเดม ควรจะมราคาสงกวาราคาตามบญช ดงนน หนสวนใหมอาจตองลงทนในกจการ ดวยจานวนเงนทสงกวาสวนในบญชทน จงควรบนทกคาความนยมขนบญช และแบงใหหนสวนเดมตามอตราสวนแบงกาไรขาดทน ยอดบญชทนของหนสวนหลงรบหนสวนใหม แตละวธเปนดงน ก ข ค รวม ยอดคงเหลอบญชทนกอนรบ ค 40,000 10,000 50,000 บวก โบนส 8,000 2,000 20,000 30,000 รวม 48,000 12,000 20,000 80,000 อตราสทธสวนไดเสย 60% 15% 25% 100% ยอดคงเหลอบญชทนกอนรบ ค 40,000 10,000 50,000 บวก คาความนยม 32,000 8,000 30,000 70,000 รวม 72,000 18,000 30,000 120,000 อตราสทธสวนไดเสย 60% 15% 25% 100%

เปรยบเทยบระหวางวธโบนสและวธคาความนยม วธโบนสและวธคาความนยมจะใหผลลพธเหมอนกน กตอเมอเขาหลกเกณฑ 2 ขอ ดงน

1. หนสวนใหมมอตราสวนแบงกาไรขาดทนเทากบสทธสวนไดเสยในกจการ ณ วนทเขารวมเปนหนสวนใหม และ

2. อตราสวนแบงกาไรขาดทนของหนสวนเดม เปนอตราสวนเดยวกนกบอตราสวนเดมกอนรบหนสวนใหม จากตวอยางท 4 ถา ก และ ข ตกลงใหบนทกคาความนยมของหางหนสวน แลว ถาตอมาไดยกเลกคาความนยมตดออกจากบญช ยอดเงนทนหลงตดคาความนยมอาจจะเทาหรอไมเทากบวธโบนสกได สมมต อตราสวนแบงกาไรขาดทนของหนสวน เปน 3 กรณ ดงน อตราสวนแบงกาไรขาดทน ก ข ค กรณท 1 60% 15% 25% กรณท 2 56% 14% 30% กรณท 3 55% 20% 25% ในกรณท 1 ค มสทธสวนไดเสย 25% ซงเทากบอตราสวนแบงกาไรขาดทน และอตราสวนแบงกาไรขาดทนของหนสวนเดมเปนสดสวนเดยวกนกบอตราเดม นนคอ ก มอตราสวนแบงกาไรขาดทน = 75% 80% = 60% สวน ข มอตราสวนแบงกาไรขาดทน = 75% 20% = 15% นนคอ ก:ข = 80:20 หรอ 60:15

คาความนยม ทน-ก ทน-ข ทน-ค ยอดบญชตามวธโบนส 48,000 12,000 20,000 ยอดบญชวธคาความนยม 40,000 72,000 18,000 30,000 จาหนายคาความนยมออก จากบญช ตามอตราสวน แบงกาไรขาดทน 60:15:25 (40,000) (24,000) (6,000) (10,000) บญชทนคงเหลอเทากบวธโบนส 48,000 12,000 20,000 ในกรณท 2 อตราสวนแบงกาไรขาดทนระหวาง ก และ ข กอนรบ ค และหลงรบ ค เทากน แต ค มอตราสวนแบงกาไรขาดทน (30%) มากกวาสทธสวนไดเสย (25%) นนคอ ก และ ข จะไดเปรยบ และ ค เปนฝายเสยเปรยบ ในกรณท 3 อตราสวนแบงกาไรขาดทนระหวาง ก และ ข กอนรบ ค และหลงรบ ค ไมเทากน นนคอ อตราสวนแบงกาไรขาดทนกอนรบ ค = 80:20 แตหลงรบ ค = 55:20 นนคอ ก จะไดเปรยบ และ ข จะเสยเปรยบ 2.3 หนสวนเดมคดโบนสหรอคาความนยมใหแกหนสวนใหม ตวอยางท 5 ก และ ข มยอดบญชทน 50,000 บาท และ 30,000 บาทตามลาดบ แบงกาไรขาดทนในอตรา 70:30 ค นาเงนสดมาลงทน 15,000 บาท เพอมสทธสวนไดเสยในหางหนสวนใหมเทากบ 20% วธโบนส กรณทกจการตองการเงนทนเพม หรอตองการไดตวหนสวนใหมเขามาบรหารงาน หนสวนเดมอาจยอมรบ โดยใหหนสวนใหมจายเงนลงทนนอยกวาสวนในบญชทน สนทรพยสทธของหางหนสวน = 50,000 + 30,000 + 15,000 = 95,000 บาท สวนในบญชทนของ ค = 20%95,000 = 19,000 บาท แต ค จายลงทน 15,000 บาท โบนสทหนสวนเดมใหหนสวนใหม 4,000 บาท

การบนทกบญช เงนสด 15,000 ทน-ก (70%4,000) 2,800 ทน-ข (30%4,000) 1,200 ทน-ค 19,000 วธคาความนยม กรณทหนสวนเดมตองการใหหนสวนใหมเขามารวมเปนหนสวนดวย เพราะเปนผทมความสามารถ มฐานะการเงน และชอเสยงด อาจกาหนดใหหนสวนใหมไดรบสวนในทนมากกวาสนทรพยทนามาลงทน โดยการบนทกคาความนยมขนบญชใหหนสวนใหม สทธสวนไดเสยของหนสวนเดม 80% คดเปนทน 80,000 บาท

” 100% ” 80,000 80

100 บาท

= 100,000 บาท แตสนทรพยสทธของกจการ = 500,000+30,000+15,000 = 95,000 บาท คาความนยมทหนสวนเดมคดใหหนสวนใหม 5,000 บาท การบนทกบญช เงนสด 15,000 คาความนยม 5,000 ทน-ค 20,000 หลกเกณฑการพจารณาเมอไมไดระบวาใหใชวธโบนสหรอวธคาความนยม ตวอยางท 6 ก และ ข เปนหนสวน แบงกาไรขาดทนเทากน มเงนทนเทากบ 75,000 บาท และ 65,000 บาท ตามลาดบ ตกลงรบ ค เขามาเปนหนสวนโดยให ค ลงทนเพมในหางหนสวน

1) ค ลงทน 90,000 บาท เพอมสทธสวนไดเสย 30% ถา ค ตองการมสทธสวนไดเสย 30% จะไดรบการบนทกบญชทน = 30% (75,000+65,000+90,000) = 69,000 บาท สวนเกนถอเปนโบนสใหหนสวนเดม = 90,000-69,000 = 21,000 บาท การบนทกบญช จะเปนดงน เงนสด 90,000 ทน-ก (50%21,000) 10,500 ทน-ข (50%21,000) 10,500 ทน-ค (30%230,000) 69,000 หรอถาตองการบนทกบญชทน ค เทากน 90,000 บาท และมสทธสวนไดเสย 30% เงนทนของกจการใหมจะเปนดงน สทธสวนไดเสย 30% คดเปนทน 90,000 บาท

” 100% ” 90,000 30

100 บาท

= 300,000 บาท คาความนยม = 300,000-(75,000+65,000+90,000) = 70,000 บาท การบนทกบญช เงนสด 90,000 คาความนยม 70,000 ทน-ก (50%70,000) 35,000 ทน-ข (50%70,000) 35,000 ทน-ค 90,000

2) ค ลงทน 60,000 บาท เพอมสทธสวนไดเสย 30% สนทรพยสทธ = 75,000+65,000+60,000 = 200,000 บาท บญชทนของ ค = 30%200,000 = 60,000 บาท

ทนของกจการ = 60,000 30

100 = 200,000 บาท

นนคอ ค ลงทนเทากบสทธสวนไดเสย = 60,000 บาท การบนทกบญช เงนสด 60,000 ทน-ค 60,000 3) ค ลงทน 60,000 บาท เพอมสทธสวนไดเสย 25% เงนทนกจการเทากบ 200,000 บาท

ค จะไดรบการเครดตบญชทน = 25%200,000 = 50,000 บาท แต ค จายลงทน 60,000 บาท โบนสท ค จายให ก และ ข 10,000 บาท

การบนทกบญช เงนสด 60,000 ทน-ก (50%10,000) 5,000 ทน-ข (50%10,000) 5,000 ทน-ค (25%200,000) 50,000 4) ค ลงทน 60,000 บาท เพอมสทธสวนไดเสย 25% เงนทนกจการเทากบ 220,000 บาท

ค จะไดรบการเครดตบญชทน = 25%220,000 = 55,000 บาท แต ค จายลงทน 60,000 บาท ค ใหโบนสแก ก และ ข 5,000 บาท เงนทนกจการ 220,000 บาท สนทรพยสทธ (75,000+65,000+60,000) 200,000 บาท คาความนยม 20,000 บาท

กรณนหนสวนเดมจะไดรบโบนส 5,000 บาท พรอมกบคาความนยมอก 20,000 บาท การบนทกบญช เงนสด 60,000 คาความนยม 20,000 ทน-ก (50%25,000) 12,500 ทน-ข (50%25,000) 12,500 ทน-ค (25%220,000) 55,000 5) ค จายลงทน 60,000 บาท เพอมสทธสวนไดเสย 35% เงนทนของกจการเทากบ 200,000 บาท ค จะไดรบการเครดตบญชทน =35%200,000 = 70,000 บาท แต ค จายลงทน 60,000 บาท ก และ ข ใหโบนสแก ค 10,000 บาท การบนทกบญช เงนสด 60,000 ทน-ก (50%10,000) 5,000 ทน-ข (50%10,000) 5,000 ทน-ค 70,000 6) ค จายลงทน 60,000 บาท เพอมสทธสวนไดเสย 40% เงนทนกจการเทากบ 220,000 บาท ค จะไดรบการเครดตบญชทน = 40%220,000 = 88,000 บาท แต ค จายลงทน 60,000 บาท ค ไดรบสวนไดเสยสงกวาเงนลงทน 28,000 บาท เงนทนกจการ 220,000 บาท สนทรพยสทธ (75,000+65,000+60,000) 200,000 บาท คาความนยม 20,000 บาท

แสดงวา หนสวนใหม (ค) จะไดรบการคาความนยม 20,000 บาท และไดรบโบนสอก 8,000 บาท การบนทกบญช เงนสด 60,000 คาความนยม 20,000 ทน-ก (50%8,000) 4,000 ทน-ข (50%8,000) 4,000 ทน-ค 88,000 7) ค จายลงทน 60,000 บาท เพอมสทธสวนไดเสย 50% สทธสวนไดเสย 50% คดเปนทน 140,000 บาท

” 100% ” 140,00050

100 = 280,000 บาท

แตสนทรพยสทธ (75,000+65,000+60,000) 200,000 บาท คาความนยม 80,000 บาท บญชทนของ ค = 50%200,000 = 100,000 บาท แต ค จายลงทน 60,000 บาท โบนสทหนสวนเดมใหหนสวนใหม 40,000 บาท แสดงวา อาจเลอกบนทกโดยวธโบนส หรอ วธคาความนยมกได บนทกตามวธโบนส เงนสด 60,000 ทน-ก (50%40,000) 20,000 ทน-ข (50%40,000) 20,000 ทน-ค 100,000

หรออาจบนทกตามวธคาความนยม เงนสด 60,000 คาความนยม 80,000 ทน-ค 140,000

การลาออกของผเปนหนสวน ผเปนหนสวนคนหนงคนใดอาจลาออกจากหางหนสวนเมอใดกได ถาการลาออกนนไดทาตามขอตกลงในสญญาเขาเปนหนสวน การลาออกของผเปนหนสวนทาใหหางหนสวนตองลมเลกกจการ แตถาหนสวนทเหลอรบซอสวนของผเปนหนสวนทลาออก กจะทาใหเกดเปนหางหนสวนใหมขนแทน การชาระคนทนใหแกหนสวนทลาออก อาจกระทาไดดงน

1. ผเปนหนสวนทเหลออย หรอ บคคลภายนอกรบซอสวนของผเปนหนสวนทลาออก หรอ

2. หางหนสวนจายชาระคนทนเปนเงนสด หรอ เปนสนทรพย 1. ผเปนหนสวนทเหลอหรอบคคลภายนอกรบซอสวนของผเปนหนสวนทลาออก หนสวนทลาออกอาจขายสวนทนของตนเองใหกบหนสวนทเหลออย หรอขายใหกบบคคลภายนอกทหนสวนทกคนยอมรบ ราคาทตกลงในการโอนสวนทน อาจเปนราคาเทากบทนของหนสวนทลาออก หรอเปนจานวนเงนสงกวาหรอตากวายอดในบญชทนทรบโอนกได การบนทกบญชของหางหนสวน จะบนทกการโอนสวนทนของหนสวนทลาออก ไปยงบญชทนของหนสวนเดมทรบซอไว หรอโอนไปยงบญชทนของหนสวนใหม สาหรบการชาระเงนในการซอขายสวนของทน ใหถอเปนรายการสวนตวระหวางกน ตวอยางท 7 ก ข และ ค เปนหนสวน แบงกาไรขาดทนเทากน มทนคนละ 40,000 บาท ค ขอลาออกจากหางหนสวน โดยขายสวนในทนของตนใหแกนาย ก และนาย ข คนละครง เปนเงน 50,000 บาท และอตราสวนแบงกาไรขาดทนระหวาง ก:ข แบงเทากน

รายการบนทกบญชเปนดงน ทน-ค 40,000 ทน-ก 20,000 ทน-ข 20,000 ทนของ ค จะหมดไป โดยทน-ก และทน-ข จะเพมขนคนละ 20,000 บาท ทนรวมของหางหนสวนจะเทาเดมไมเปลยนแปลง สวนจานวนเงนท ก และ ข จายซอสวนทนของ ค สงกวาราคาตามบญช 10,000 บาท นนถอเปนรายการสวนตวระหวาง ก, ข และ ค 2. หางหนสวนจายชาระคนทนเปนเงนสดหรอสนทรพย การชาระคนทนใหแกหนสวนทลาออกเปนเงนสดหรอสนทรพยของหางหนสวน จะทาใหสนทรพยและทนของหางหนสวนลดลงเทากบจานวนเงนทจายชาระคนทน การจายชาระคนทนอาจยดเวลาการจายคนทนเปนวนสนงวดบญช โดยการปดบญชของหนสวนทลาออก และตงเปนบญชเจาหนคงคางดวยจานวนเงนทหางหนสวนตองจายชาระคน วนทหนสวนลาออก หางหนสวนควรปรบปรงสนทรพยใหมราคาทถกตอง และอาจตองตกลงเกยวกบการคดคาความนยม หรอโบนสใหแกผเปนหนสวนทลาออก ดงนนการจายชาระคนทนใหแกผเปนหนสวนทลาออก จะแยกพจารณาเปน 3 กรณคอ 2.1 หนสวนทลาออกไดรบชาระคนทนเทากบยอดคงเหลอในบญชทน 2.2 หนสวนทลาออกไดรบชาระคนทนมากกวายอดคงเหลอในบญชทน 2.3 หนสวนทลาออกไดรบชาระคนทนนอยกวายอดคงเหลอในบญชทน

2.1 หนสวนทลาออกไดรบชาระคนทนเทากบยอดคงเหลอในบญชทน หางหนสวนควรปรบปรงสนทรพยใหมราคาทถกตอง ณ วนทหนสวนขอลาออก ผลตางระหวางราคาตลาดและราคาตามบญชของสนทรพย จะเฉลยไปยงบญชทนของผเปนหนสวนทกคนตามอตราสวนแบงกาไรขาดทน และหางหนสวนจะจายชาระคนทนใหผเปนหนสวนทลาออกเทากบยอดคงเหลอในบญชทนหลงจากปรบปรงสนทรพยเรยบรอยแลว

ตวอยางท 8 หางหนสวน ก ข ค แบงกาไรขาดทนเทากน ตอมา ค ขอลาออก งบดล ณ วนท 1 สงหาคม 2541 ซงเปนวนทหนสวนขอลาออกเปนดงน

หางหนสวน ก ข ค งบดล

ณ วนท 1 สงหาคม 2541 สนทรพย หนสนและสวนของผเปนหนสวน

สนทรพย 110,000 หนสน 10,000 สวนของผเปนหนสวน ทน-ก 30,000 ทน-ข 30,000 . ทน-ค 40,000 100,000 110,000 110,000 ราคาตลาดของสนทรพย ณ วนท 1 สงหาคม เทากบ 140,000 บาท การบนทกรายการบญชเปนดงน 1. ปรบปรงสนทรพยใหมราคาเทากบราคาตลาด ณ วนทหนสวนขอลาออก สนทรพย 30,000 ทน-ก 10,000 ทน-ข 10,000 ทน-ค 10,000 ปรบปรงสนทรพย ณ วนท ค ขอลาออก 2. การบนทกการจายชาระคนทน ทน-ค 50,000 เงนสด 50,000 จายคนทนให ค เปนเงนสด

2.2 หนสวนทลาออกไดรบชาระคนทนมากกวายอดคงเหลอในบญชทน การทผเปนหนสวนลาออกไดรบชาระคนทนมากกวายอดคงเหลอในบญชทน อาจเกดจากหนสวนทเหลออย คดคาความนยมหรอโบนสใหแกหนสวนทขอลาออก โบนส จากตวอยางขางตน สมมตวาหางหนสวนจายคนทนให ค เทากบ 60,000 บาท โดยถอวาสวนทเกนกวาบญชทนของ ค ถอเปนโบนสทหนสวนทเหลอคดใหหนสวนทลาออก รายการบนทกบญชเปนดงน ทน-ก 5,000 ทน-ข 5,000 ทน-ค 10,000 หนสวนทเหลออย คดโบนสใหหนสวน ทลาออก ทน-ค 60,000 เงนสด 60,000 จายคนทนใหแกหนสวนทลาออก คาความนยม จากตวอยางขางตน สมมตวาหางหนสวนจายคนทนให ค เทากบ 60,000 บาท โดยสวนทเกนกวายอดในบญชทนถอเปนคาความนยมทหนสวนทเหลออยคดใหกบ ค รายการบนทกบญชเปนดงน คาความนยม 10,000 ทน-ค 50,000 เงนสด 60,000 บนทกการจายชาระคนทนให ค ถาหางหนสวนตองการบนทกคาความนยมทงหมดขนบญช โดย 10,000 บาท ถอเปนคาความนยมของ ค ซง ค มสวนในกาไรขาดทน 1/3 ดงนน คาความนยมทงสนจะเทากบ 30,000 บาท รายการบนทกบญชเปนดงน

คาความนยม 30,000 ทน-ก 10,000 ทน-ข 10,000 ทน-ค 10,000 บนทกคาความนยมของหางหนสวน ทน-ค 60,000 เงนสด 60,000 จายคนทนใหหนสวนทลาออก 2.3 หนสวนทลาออกไดรบชาระคนทนนอยกวายอดคงเหลอในบญชทน หนสวนทลาออกอาจยอมรบชาระคนทนนอยกวายอดคงเหลอในบญชทน อนเนองมาจากความตองการจะออกจากหางหนสวนโดยเรว หรออาจมาจากผลการดาเนนงานของหางหนสวนไมสด โดยจานวนเงนทไดรบตากวาสวนของทนนน อาจถอเปนการลดคาความนยมของหางหนสวนลง หรออาจถอเปนโบนสทคดใหกบหนสวนทเหลอกได ตวอยางท 9 ก ข และ ค เปนหนสวนกน แบงกาไรขาดทนเทากน มยอดคงเหลอในบญชทน 30,000 บาท 30,000 บาท และ 40,000 บาท ตามลาดบ ถาสนทรพยของหางหนสวนมราคาตามบญชถกตองแลว ค ขอลาออกจากหางหนสวน โดย ค ยอมรบเงนสดเพยง 30,000 บาท สวนทตากวายอดในบญชทนใหถอเปนโบนสให ก และ ข ตามอตราสวนแบงกาไรขาดทน รายการบนทกบญชเปนดงน ทน-ค 40,000 ทน-ก 5,000 ทน-ข 5,000 เงนสด 30,000 จายคนทนให ค และคดโบนสให ก และ ข

คาความนยม สมมตวาหางหนสวนมคาความนยมอยกอนแลว การท ค ยอมรบชาระคนทนนอยกวายอดในบญชทน กถอวาเปนการลดคาความนยมสวนของ ค ลง รายการบนทกบญชเปนดงน ทน-ค 40,000 คาความนยม 10,000 เงนสด 30,000 หรออกวธหนง คอ การลดคาความนยมของหางหนสวนทงจานวน นนคอ คาความนยมของ ค 10,000 บาท ซงเทากบ 1/3 ของคาความนยมทงหมด ดงนนคาความนยมทควรลดทงสนจะเทากบ 30,000 บาท รายการบนทกบญชเปนดงน ทน-ก 10,000 ทน-ข 10,000 ทน-ค 10,000 คาความนยม 30,000 บนทกการตดบญชคาความนยมของหางหนสวน ทน-ค 30,000 เงนสด 30,000 จายชาระคนทนให ค

การตายของผเปนหนสวน การตายของผเปนหนสวนยอมมผลทาใหหางหนสวนตองลมเลก แตสญญาขอตกลงอาจระบวา หนสวนทเหลออยสามารถดาเนนกจการตอไปโดยไมตองลมเลกกจการ ในวนทหนสวนตาย หางหนสวนจะตองปดบญชกาไรขาดทน เพอคานวณหาสวนแบงกาไรขาดทนตงแตวนตนงวดบญชจนถงวนทหนสวนตาย และชาระคนทนใหแกทายาทหรอกองมรดกของผเปนหนสวนทตาย กรณทหางหนสวนไมดาเนนกจการตอ หลงจากปดบญชกาไรขาดทนแลว ใหทยอยจาหนายสนทรพย ชาระหนสน และจายคนทนใหแกทายาทหรอกองมรดกของหนสวนทตาย และหนสวนทเหลออย กรณทหนสวนทเหลอตกลงดาเนนกจการตอไป การชาระคนทนของหนสวนทตาย ทาได 3 วธ คอ

1. จายชาระเปนสนทรพยหรอเงนสดของหางหนสวน 2. หนสวนทเหลออยจายซอสทธสวนไดเสย 3. จายชาระจากเงนกรมธรรมประกนชวตของผเปนหนสวน สาหรบสทธสวนได

เสยของหนสวนทตายจะโอนไปใหหนสวนทเหลออย ขนตอนการชาระคนทนใหหนสวนผตาย เปนดงน

1. ปรบปรงสนทรพยใหมราคาทถกตอง ณ วนทหนสวนตาย รวมทงคาความนยมดวย

2. ปดบญชกาไรขาดทน เพอคานวณสวนแบงกาไรขาดทนใหแกหนสวนทกคนตามอตราสวนแบงกาไรขาดทน

3. ยอดในบญชทนของหนสวนทตายหลงจากปรบปรงแลว ใหโอนปดบญชไปบนทกเปนบญชเจาหนกอน จนกวาจะไดชาระคนทนใหเสรจสน

ปญหาในการคานวณสวนแบงกาไรขาดทน กรณทหนสวนตายในระหวางงวดบญช จงอาจคานวณกาไร โดยวธประมาณดงน 1. ประมาณกาไรของหางหนสวนตงแตวนตนงวดจนถงวนทหนสวนตาย โดยคานวณจากกาไรถวเฉลยหลาย ๆ ปทผานมา ตวอยางท 10 ก ข และ ค เปนหนสวนกน แบงกาไรขาดทนเทากน ตกลงกนวากรณทหนสวนคนหนงคนใดตาย สวนแบงผลกาไรขาดทนของหนสวนทตายใหคานวณ นบจากวนตนงวดบญช จนถงวนทหนสวนตาย สวนการประมาณกาไรใหคานวณจากกาไรถวเฉลยจากกาไรทผานมา 3 ป สมมตวา ค ตายเมอวนท 1 เมษายน 2541 สวนแบงกาไรของ ค นบตงแต 1 ม.ค. ถง 1 เม.ย. 2541 คานวณจากกาไรทผานมา 3 ป ดงน ป กาไรสทธ 2538 40,700 บาท 2539 38,760 บาท 2540 37,900 บาท รวม 117,360 บาท กาไรถวเฉลย = 117,360 3 = 39,120 บาท

กาไร 1 ม.ค.-1 เม.ย. = 39,120 123

= 9,780 บาท

สวนแบงของ ค โดยประมาณ = 31

9,780

= 3,260 บาท รายการบนทกบญชเปนดงน สวนแบงในกาไรสทธของ ค โดยประมาณ 3,260 ทน-ค 3,260

บญช “สวนแบงในกาไรสทธของ ค โดยประมาณ” จะถกปดเขาบญชกาไรขาดทนในวนสนงวดบญช สมมตวา ค มยอดคงเหลอในบญชทนเทากบ 50,000 บาท จานวนเงนททายาทหรอกองมรดกของ ค จะไดรบรวมทงสนเทากบ 53,260 บาท การบนทกบญชเปนดงน ทน-ค 53,260 หนสนคงคาง-ค 53,260 โอนสวนทนทจะใหแกทายาทของ ค ไปตงเปนเจาหน 2. หนสวนอาจตกลงใหยดระยะเวลาในการคนทนแกทายาทของหนสวนทตายไปจนถงวนสนงวดบญช แลวแบงสวนในกาไรขาดทนตงแตวนตนงวดจนถงวนทหนสวนตายใหกบทายาทของหนสวนทตาย นอกจากน อาจตกลงคดดอกเบยใหแกทนของหนสวนทตาย หรอคดกาไรใหเตมป เปนตน จากตวอยางเดม ถาหนสวน ก และ ข ตกลงทจะจายคนทนใหทายาทของนาย ค ในวนท 31 ธนวาคม 2541 โดยคดดอกเบยใหกองมรดกนาย ค ในอตรา 8% ตอป และกาไรสทธหลงสาหรบปเทากบ 10,500 บาท การบนทกบญช ณ วนท 1 เมษายน 2541 เปนดงน ทน-ค 50,000 หนสนคงคาง-ค 50,000 โอนสวนทนของ ค ไปตงเปนหนสน

31 ธนวาคม 2541 สวนแบงในกาไรสทธของ ค 875

ดอกเบยจาย (8%50,875129

3,052.50

หนสนคงคาง-ค 3,927.50 บนทกสวนแบงกาไรและคดดอกเบยใหกองมรดกของนาย ค การคานวณสวนแบงกาไร

กาไร 1 ม.ค.-1 เม.ย. 10,500123

= 2,625 แบงให ก = 875 บาท

แบงให ข = 875 บาท แบงให ค = 875 บาท หนสนคงคาง-ค 53,927.50 เงนสด 53,927.50 จายคนทนใหทายาท นาย ค