Upload
others
View
8
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
2554-2558การสาธารณสขไทย326
บทท 9
พนธะสญญาในการเขาส ประชาคมอาเซยนในป
พ.ศ. 2558 (ASEAN Community 2015) ของประเทศใน
ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต เปนแรงขบเคลอนส�าคญ
ทประเทศไทยมองเหนโอกาสและค�านงถงผลกระทบอน
อาจเกดมขนทจ�าเปนตองมการเตรยมความพรอมรองรบ
อยางเหมาะสม โดยใหความส�าคญตอการปรบตวของ
ทกภาคสวนในสงคมใหมขดความสามารถและมความ
พรอมรองรบการเปลยนแปลงในบรบทของความรวมมอ
ระหวางประเทศในทกๆ มต ทจะพฒนาไปสการเสรม
สรางความเขมแขงและความมนคงของภมภาค เพอให
ประเทศมความเจรญกาวหนาและเตบโตไปอยางสมดล
และยงยน โดยในมตของการพฒนาทางสงคมดานสขภาพ
ประเทศไทยโดยกระทรวงสาธารณสขไดเตรยมความ
พรอมดานสาธารณสขของประเทศมาอยางตอเนอง โดย
มรายละเอยดดงตอไปน
1. สภาพการณประชาคมอาเซยนและผลกระทบตอประเทศไทยในดานสขภาพและระบบสาธารณสขใน
การรวมประชาคม
การรวมกล มประ เทศ ในภ ม ภ าค เอ เช ย
ตะวนออกเฉยงใต ทง 10 ประเทศ ประกอบดวย
1) เนการาบรไนดารสซาลาม 2) ราชอาณาจกรกมพชา
3) สาธารณรฐอนโดนเซย 4) สาธารณรฐประชาธปไตย
ประชาชนลาว 5) สหพนธรฐมาเลเซย 6) สาธารณรฐแหง
สหภาพเมยนมาร 7) สาธารณรฐฟลปปนส 8) สาธารณรฐ
สงคโปร 9) ราชอาณาจกรไทย และ 10) สาธารณรฐ
สงคมนยมเวยดนาม เปนประชาคมอาเซยน (ASEAN
Community) โดยสมบรณในวนท 31 ธนวาคม พ.ศ.2558
เปนแรงขบเคลอนส�าคญทกระตนใหกลมประเทศเหลาน
ขยายความรวมมอกนอยางรอบดานและมพลวตร เพอให
เทาทนและตอบสนองตอพฒนาการและความทาทายจาก
การเปลยนแปลงในยคโลกาภวตน (globalization) และ
การเขาสระบบภมภาคนยม (regionalism) เพอใหภมภาค
มความเขมแขง และมอ�านาจในการตอรองหรอการเจรจา
กบภมภาคอน โดยอาเซยนแบงการพฒนาหลกเปน 3
เสาหลก คอ เสาหลกการเมองและความมนคง (ASEAN
Political Security Community; APSC) เสาหลก
เศรษฐกจ (ASEAN Economic Community; AEC) และ
เสาหลกสงคมและวฒนธรรม (ASEAN Socio-Cultural
Community; ASCC) เพอมงสการเปนประชาคมหนง
เดยว “One Vision One Identity One Community”
ซงการรวมตวดงกลาวจะท�าใหอาเซยนมประชากรรวม
กนจ�านวนกวา 600 กวาลานคน ในพนทขนาดใหญถง
4.5 ลานตารางกโลเมตร โดยในปพ.ศ. 2558 ประเทศ
สมาชกอาเซยนมจ�านวนประชากร และความแตกตาง
ของระดบการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม ผลตภณฑ
มวลรวมภายในประเทศ และอ�านาจของการซอ ดงแสดง
ในตารางท 9.1
ความพรอมดานสาธารณสขของประเทศไทยในประชาคมอาเซยน
2554-2558การสาธารณสขไทย 327
ตารางท 9.1 จ�านวนประชากร (ลานคน) และผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศอาเซยน พ.ศ.2558
ประเทศ ประชากร
(ลานคน)
ผลตภณฑมวล
รวมภายใน
ประเทศในรปตว
เงน
ผลตภณฑมวล
รวมภายใน
ประเทศตอ
ประชากร
ผลตภณฑมวลรวม
ภายในประเทศตาม
หลกความเทาเทยม
กนของอ�านาจการซอ
ผลตภณฑมวลรวม
ภายในประเทศตาม
หลกความเทาเทยมกน
ของอ�านาจการซอตอ
ประชากร
อนโดนเซย 255.46 872,615 3,416 2,838,643 11,112
ประเทศไทย 68.84 373,536 5,426 1,107,000 16,081
มาเลเซย 31.12 313,479 10,073 813,517 26,141
ฟลปปนส 101.42 299,314 2,951 742,251 7,318
สงคโปร 5.5 293,959 53,224 468,909 84,901
เวยดนาม 91.58 198,805 2,171 551,256 6,020
เมยนมาร 51.85 65,775 1,269 267,736 5,164
กมพชา 15.54 17,714 1,140 54,174 3,486
ลาว 7.03 12,548 1,785 37,499 5,335
บรไนดารสซาลาม 0.42 11,636 27,759 32,896 78,476
ทมา: World Economic Outlook Database October 2015. Retrieved 7 March 2016.
ในการเปลยนผานเขาสสงคมผสงอายของประเทศ
ตางๆในโลกปจจบน ประเทศสมาชกอาเซยนก�าลงมการ
เปลยนแปลงโครงสรางประชากรสงอายดวยเชนกน ซงใน
ปจจบนประเทศสงคโปร และไทยไดถกจดอยในประเทศ
สงคมผสงอายแลว โดยมประเทศเวยดนาม อกหนงประเทศ
ก�าลงพฒนาในอาเซยนทก�าลงจะเปลยนผานเขาสสงคม
ผสงอายในอนาคตอนใกล (United Nation.2012) ดงจะ
เหนไดจากสดสวนประชากรสงอายในอาเซยน (อายตงแต
65 ป ขนไป) ในปพ.ศ. 2557 ทแสดงไวในภาพท 9.1 และ
ภาพท 9.2
ภาพท 9.1 สดสวนประชากรอาเซยน คาดการณในป พ.ศ. 2593
100+ 95-99 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14
5-9 0-4 25,116
25,658 26,179
26,591 26,857 27,022 27,191 27,295 27,251 26,712
25,891 24,802
22,656 20,425
16,776 12,531
7,771 3,924
1,453 365
55
23,912 24,456 24,974 25,394 25,672 25,766 25,846 25,937 26,025 25,760
25,312 24,657
23,158 21,774
18,780 15,340
10,817 6,999
3,604 1,205
276
สดสวน 1:1,000
ชาย หญง
Total 808,159,459
ทมา: องคการสหประชาชาต, 2555
2554-2558การสาธารณสขไทย328
ภาพท 9.2 รอยละประชากรผสงอายในประชาคมอาเซยน และอายคาดเฉลยเมอแรกเกด พ.ศ. 2558
11
5
6
11
4
7
5
5
4
6
Singapore
Brunei
Malaysia
Thailand
Philippines
Viet Nam
Indonesia
Myanmar
Laos
Cambodia
ประชากรอาย 65 ป พ.ศ. 2558 (รอยละ)
83
79
75
75
69
73
71
65
68
64
Singapore
Brunei
Malaysia
Thailand
Philippines
Viet Nam
Indonesia
Myanmar
Laos
Cambodia
อายคาดเฉลยเมอแรกเกด พ.ศ. 2558
ทมา: Population Reference Bureau (USA), 2015. World Populations Data sheet
ความแตกตางทางดานเศรษฐกจและสงคมเหลาน
เปนปจจยส�าคญทมผลตอความส�าเรจในความรวมมอใน
ดานตางๆ ของอาเซยน โดยในมตสงคมดานสขภาพ การ
บรหารจดการและใชประโยชนจากทรพยากรทางการ
แพทย รวมทงคณภาพมาตรฐานของระบบสาธารณสขของ
แตละประเทศสงผลใหประเทศตางๆในอาเซยนมสภาวะ
ทางสขภาพ เชน อตราปวย อตราตายของประชากรทแตก
ตางกนมาก ดงแสดงในตารางท 9.2 - 9.5
ตารางท 9.2 อตราการปวยจากโรคตางๆ ในกลมประเทศอาเซยน ตอประชากร 100,000 คน
ประเทศวณโรค
(2556)
มาลาเรย
(2555)
เอดส
(2556)
ไอกรน
(2556)
คอตบ
(2555)
โปลโอ
(2556)
บาดทะยกใน
ทารกแรกเกด
(2556)
สงคโปร 47.0 ... ... ... ... 0 ..
บรไน 58.0 ... ... ... ... 0 ..
มาเลเซย 99.0 34.0 27.0 222 4 0 6
ไทย 119.0 210.0 12.0 24 28 0 2
ฟลปปนส 292.0 24.0 ... 23 6 0 77
เวยดนาม 144.0 30.0 16.0 54 11 0 46
อนโดนเซย 183.0 2,268.0 32.0 2,976 775 0 69
สหภาพพมา 373.0 2,552.0 12.0 14 38 0 39
ลาว 197.0 1,655.0 <5.0 60 20 0 18
กมพชา 400.0 1,076.0 8.5 0 0 0 13
ทมา: World Health Statistics, 2015
2554-2558การสาธารณสขไทย 329
ตารางท 9.3 อตราการตายจากโรคตางๆ ในกลมประเทศ
อาเซยน ตอประชากร 100,000 คน
ประเทศเอดส
(2556)
วณโรค
(Tuberculosis
among HIV-
negative people)
(2556)
มาลาเรย
(2555)
สงคโปร … 1.7 ...
บรไน … 3.0 ...
มาเลเซย 20.0 5.8 <0.1
ไทย 28.0 12.0 0.3
ฟลปปนส ... 27.0 <0.1
เวยดนาม 13.0 19.0 <0.1
อนโดนเซย 12.0 25.0 3.8
สหภาพพมา 20.0 49.0 5.5
ลาว <2.0 53.0 4.5
กมพชา 14 66.0 1.8
ทมา: World Health Statistics, 2015
ตารางท 9.4 อตราการตายของมารดา อตราทารกตายและอตราตายในเดกอายต�ากวา 5 ป ใน
กลมประเทศอาเซยน พ.ศ. 2556
ประเทศ
อตราการตาย
ของมารดา
(ตอเกดมชพ
100,000 คน)
อตราทารก
ตาย
(ตอเกดมชพ
1,000 คน)
อตราตายใน
เดกต�ากวา 5 ป
(ตอเกดมชพ
1,000 คน)
สงคโปร 6.0 2.2 2.8
บรไน 27.0 8.4 9.9
มาเลเซย 29.0 7.2 8.5
ไทย 26.0 11.3 13.1
ฟลปปนส 120.0 23.5 29.9
เวยดนาม 49.0 19.0 23.8
อนโดนเซย 190.0 24.5 29.3
สหภาพพมา 200.0 39.8 50.5
ลาว 220.0 53.8 71.4
กมพชา 170.0 32.5 37.9
ตารางท 9.5 จ�านวนแพทย พยาบาล ทนตแพทย และเภสชกรตอประชากร 10,000 คนในกลมประเทศอาเซยน
พ.ศ. 2550 - 2556
ประเทศ แพทย พยาบาล ทนตแพทย เภสชกร
สงคโปร 19.5 57.6 4.1 4.1
บรไน 14.4 80.5 4.2 4.0
มาเลเซย 12.0 32.8 3.6 4.3
ไทย 3.9 20.8 2.6 1.3
ฟลปปนส ... ... ... 8.9
เวยดนาม 11.9 12.4 … 3.1
อนโดนเซย 2.0 13.8 1.0 1.0
สหภาพพมา 6.1 10.0 0.7 …
ลาว 1.8 8.8 0.4 1.2
กมพชา 1.7 7.9 0.2 0.4
ทมา: World Health Statistics, 2015
2554-2558การสาธารณสขไทย330
เมอพจารณาตามระดบของการพฒนาคณภาพ
มาตรฐานระบบบรการสาธารณสข ประเทศไทยจดอย
ในกลมประเทศทมระดบของคณภาพมาตรฐานบรการ
อย ในระดบสงเทยบเทามาเลเซย ซงเปนประเทศท
มนโยบายการพฒนาประเทศใหเปนศนยกลางดานบรการ
สขภาพ (Medical Hub) ในระดบนานาชาตเชนเดยวกบ
ไทย ดงแสดงในภาพท 9.3
ภาพท 9.3 ระดบการพฒนาทางสขภาพของประชาคมอาเซยน
ทมา: Stephen Lock. The State of Healthcare in Southeast Asia 2013
อยางไรกตาม หากพจารณาในแงของการแขงขนในเชงภมศาสตร อาจกลาวไดเปน 2 นย คอ ในดานพรมแดนทตดกบประเทศเพอนบาน ประเทศมาเลเซยมขอไดเปรยบตรงทไมมพรมแดนทตดตอกบประเทศเพอนบานทมระดบการพฒนาทดอยกวาและตองพงพาการชวยเหลอดานสขภาพอยางเชนทประเทศไทยประสบอยแตหากพจารณาในดานการเปนศนยกลางของภมภาค ประเทศไทยตงอยในต�าแหนงทเปนจดเชอมโยงเสนทางคมนาคม มชยภมทเหมาะกบการตดตอการประสานงานดานการคาและการลงทนไมมขอจ�ากดดานสงคมและวฒนธรรม รวมทงการพฒนาและการใหความชวยเหลอตางๆ แกประเทศสมาชกอาเซยน จงเปนโอกาสและขอไดเปรยบของประเทศไทยทจะมบทบาทน�าในความรวมมอระหวางประเทศในประชาคมอาเซยน
ความแตกตางของสภาวะสขภาพของประชาชนและระบบสาธารณสขของประเทศสมาชกอาเซยนดงทไดกลาวมาแลวสงผลกระทบตอประเทศไทยซงมภมศาสตรทตงอยตรงกลางบนภาคพนแผนดนของภมภาค โดยเฉพาะอยางยงเมอมการพฒนาเสนทางคมนาคมทางบกทงระบบถนนและระบบราง ตามทปรากฏในแผนภาพท 9.4 จะอ�านวยความสะดวกตอการเดนทางเคลอนยายถนฐานของประชาชนเพมขนอยางมาก ทงการเดนทางมาอาศยอยบรเวณชายแดนทกระจายอยโดยรอบแนวพรมแดนของประเทศไทย การเคลอนยายเขามาเปนแรงงานรายวนบรเวณดานการคาชายแดน การเขามาเปนแรงงานทไมตองการทกษะสงในโรงงานและภาคอตสาหกรรมตางๆ ทงภาคการเกษตร การประมง ภาคบรการ การผลต กอสราง เปนตน รวมทงการเดนทางขามผานแดนไปยงประเทศเพอนบานทงทถกตองตามกฎหมายและไม
ถกตองตามกฎหมาย
Singapore - Advanced healthcare,
high spend, promotes private
contributions
Thailand,Brunei,Malaysia - Good to
high standard of healthcare with
focus on higher quality
Indonesia, Vietnam, Philippines –Basic
healthcare provision
Cambodia, Laos, Myanmar – Poor
and low level healthcare provision
2554-2558การสาธารณสขไทย 331
ภาพท 9.4 เสนทางเชอมโยงการคมนาคมในอาเซยน (ASEAN Highway Network)
ทมา: The Master Plan and Feasibility Study on the Establishment of an ASEAN RO - RO
Shipping Network and Short Sea Shipping, JICA
การเคลอนยายเหลานสงผลกระทบตอปญหาการขน
ทะเบยนแรงงานในระบบประกนสขภาพและระบบประกน
สงคมของประเทศไทย น�าไปสปญหาภาระการใหบรการ
และคารกษาพยาบาลทเรยกเกบไมไดจากผรบบรการ
ตางชาตทมแนวโนมเพมขนทกป ดงแสดงในภาพท 9.5 ซง
เปนสถานการณทเกดขนและเปนปญหาสงสมมายาวนาน
โดยเฉพาะในหนวยบรการในพนทชายแดนและเมอง
เศรษฐกจ อตสาหกรรมทมแรงงานอพยพเคลอนยายเขา
มาอยเปนจ�านวนมาก รวมทงเมองทองเทยวทไดรบความ
นยม และคาดการณไดวาการเขาสประชาอาเซยนจะเปน
ปจจยเรงรดใหมการเคลอนยายดงกลาวมากขน
ภาพท 9.5 คาใชจายบรการการรกษาพยาบาลทเรยกเกบไมไดจากคนตางชาตของสถานพยาบาลในสงกดกระทรวง
สาธารณสขระหวางป พ.ศ. 2555 – 2557
308,007,226.52
414,721,969.74
404,084,299.00
0
100,000,000
200,000,000
300,000,000
400,000,000
500,000,000
พ.ศ. 2555 พ.ศ. 2556 พ.ศ. 2557
หนวย : บาท
ทมา: ส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2558
2554-2558การสาธารณสขไทย332
ปญหาส�าคญทเกดขนกบระบบสาธารณสขของประเทศไทยอกประการหนงคอ การเคลอนยายเขามาของประชากรจากประเทศเพอนบานทมคณภาพระบบบรการสาธารณสขทดอยกวาประเทศไทย ไดกอใหเกดผลกระทบเกยวกบการควบคมโรคระบาดตางๆ ระบบสขภาพและการควบคมปองกนโรค โรคตดตอขามแดน โรคอบตใหม โรคอบตซ�าในประเทศไทย ตวอยางทปรากฏเชน อบตการณโรคคอตบและอหวาตกโรค ในบรเวณชายแดนตดตอประเทศกมพชาและเมยนมาร ณ จงหวดจนทบรและจงหวดตาก เปนตน ปญหาเหลานมสาเหตมาจากระบบสขาภบาลและน�าสะอาดทไมมคณภาพเพยงพอ อตราการใหวคซนปองกนในประเทศเพอนบานทยงไมครอบคลมประชากรตามแนวชายแดน ซงสวนใหญเปนชนกลมนอยทไมไดรบการขนทะเบยนราษฎร มฐานะยากจนและดอยโอกาสในการเขาถงบรการสขภาพและการสาธารณสขทมประสทธภาพ
ผลกระทบจากการพฒนาทางเศรษฐกจทกอใหเกดการรวมตวกนเปนตลาดหนงเดยวของประชาคม (single market) โดยกลไกการเปดเสรการคา การลงทนและบรการระหวางประเทศในกลมอาเซยน (free flow of goods and services) นน ไดอ�านวยความสะดวกใหมการขนสงสนคาตางๆ ผานพรมแดนเพมขนโดยเฉพาะพรมแดนทตดตอทางแผนดน ซงประเทศไทยมจดผานแดนโดยรอบพรมแดนทตดตอกบประเทศเพอนบาน จดผานแดนเหลานเปนพนททกระทรวงสาธารณสขโดยกรมควบคมโรคและส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ไดจดระบบการคดกรอง ควบคมโรคและตรวจคณภาพสนคาอาหารและยา รวมทงสนคาอปโภคบรโภค เชน อาหารเสรม เครองส�าอาง เครองมอแพทยหรอผลตภณฑอนๆทเกยวของกบสขภาพ ฯลฯ ซงในปจจบน กรมควบคมโรคมดานควบคมโรคตดตอระหวางประเทศ ณ จดผานแดนถาวรทวประเทศทงหมด 28 แหง แตยงตองเฝาระวงและตดตามการผานเขา-ออกประเทศ ณ จดผานแดนชวคราวอก 1 แหง ณ ดานพระเจดยสามองค อ.สงขละบร จ.กาญจนบร รวมทง จดผอนปรนเพอการคาทวประเทศรวม 39 แหง กองการตางประเทศ กระทรวงมหาดไทย และส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) มดานตรวจอาหารและยาในจงหวดทมพนทตดตอกบประเทศเพอนบานรวม 44 แหง ตงอยในกรงเทพฯ และปรมณฑล 15 แหง
ภาคเหนอ 8 แหง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 6 แหง ภาคตะวนออก 2 แหง และภาคใต 13 แหง โดยมอตราก�าลงเจาหนาททมความเชยวชาญดานอาหารและยาจ�านวน 173 คน สนคาเหลานมทงทน�าเขามาอยางถกกฎหมายและทลกลอบน�าเขามาอยางไมถกกฎหมาย ซงอาจไมไดมาตรฐานหรอเปนสนคาปลอมปนซงอาจกอใหเกดอนตรายตอสขภาพของประชาชนไทยได นอกจากนการเปดเสรการคาชายแดนดงกลาว อาจกอใหเกดความเสยงตอการลกลอบขนสงยาเสพตดและสารตงตนในการผลตยาเสพตดทงทน�าเขาในประเทศและสงออกไปจากประเทศไทย เนองจากแหลงผลตยาเสพตดใหญระดบโลกนนมอยในประเทศเพอนบานท�าใหประเทศไทยเปนทงจดหมายปลายทางในการจ�าหนายและเปนทางผานของการขนสงสงผดกฎหมายเหลาน ทงนยงไมตองกลาวถง การลกลอบน�าสนคาและสงผดกฎหมายผานพรมแดนบรเวณทไมมดานหรอจดผานแดนเนองจากประเทศไทยมพรมแดนตามธรรมชาตทางพนดนเปนระยะยาวไกลซงไมสามารถควบคมการผานแดนไดตลอดพรมแดนอยาง
มประสทธภาพไดการเปดเสรการคาในอาเซยน ยงรวมถงการเปด
เสรดานการคาบรการสขภาพภายใตกรอบการคาบรการอาเซยน (ASEAN Framework Agreement on Services; AFAS) และกรอบการเจรจาภายใตรปแบบ 4 การเคลอนยายของบคคลธรรมดา (Mode 4: Presence of Natural Person) ของความตกลงทวไปวาดวยการคาบรการ (General Agreement on Trade in Services; GATS) ภายใตกรอบองคการการคาโลก (World Trade Organization; WTO) ทอ�านวยความสะดวกในการเคลอนยายของแรงงานมฝมอหรอกลมวชาชพเฉพาะทง 7 สาขา ประกอบดวย แพทย ทนตแพทย พยาบาล วศวกร สถาปนก นกบญช และชางส�ารวจใหสามารถเดนทางไปประกอบวชาชพในประเทศสมาชกอาเซยนทงสบประเทศไดทงแบบชวคราวและถาวร โดยอาเซยนไดก�าหนดใหมมาตรการควบคมและจดการผลกระทบจากการเคลอนยายเสร ภายใตขอตกลงการยอมรบคณสมบตรวมของบคคลธรรมดา (Mutual Recognition Arrangements; MRAs) ทเปนไปตามระเบยบทสภาวชาชพและหนวยงานทรบผดชอบในแตละประเทศวางแนวทางการปฏบตไว นอกจากน ประเทศไทยไดเสนอใหประกอบวชาชพสาขาการทองเทยว (มคคเทศก) เปนวชาชพสาขาท 8 ทควร
2554-2558การสาธารณสขไทย 333
จะเปดเสรการเคลอนยายในเรวๆ น1 เนองจากภาคการทองเทยวถอเปนสาขาเรงรดการรวมกลม (PIS: Priority Integration Sectors) ซงอยภายใตกรอบการเจรจา การคาเสรดานบรการของอาเซยนในปจจบน2 รวมทง การสงเสรมการทองเทยวเชงสขภาพ เปนตน องคประกอบเหลาน เปนเงอนไขส�าคญทจะสงเสรมใหโอกาสในการเปดเสรการเคลอนยายของผประกอบวชาชพสาขาการ ทองเทยวดงกลาว สามารถเคลอนยายไดอยางเสรในประชาคมอาเซยน และเปนขอไดเปรยบทางดานการคาเสรดานบรการในสวนทเกยวของกบสขภาพของประเทศไทย
อยางไรกตาม การเคลอนยายของบคลากรกลมวชาชพทเกยวของกบดานสขภาพ คอ แพทย ทนตแพทยและพยาบาล ทมความประสงคจะออกไปท�างานในตางประเทศ อาจกอใหเกดผลกระทบทไมพงประสงคตอปญหาความขาดแคลนและการวางแผนก�าลงคนดานสขภาพของประเทศทงในระบบราชการและเอกชนอยางไรกตาม หากพจารณาในแงของโอกาส ประเทศไทยอาจไดรบประโยชนจากการจางงานบคลากรวชาชพ ดงกลาวจากประเทศสมาชกอาเซยน ใหเขามาท�างานในประเทศไทย เพอแบงเบาภาระบรการไดเชนกน โดยเฉพาะอยางยงในโรงพยาบาลตามแนวชายแดนหรอเมองใหญ ทมประชากรตางชาตและแรงงานขามชาตเขามาอาศยและท�างานอยเปนจ�านวนมาก
ปญหาตางๆ ทสงผลกระทบตอระบบสาธารณสขของประเทศไทยตามทไดกลาวมาแลวขางตนนน ไดทวความส�าคญและมความซบซอนของปญหามากขนอยางทไมอาจหลกเลยงตอความเสยงทางสขภาพอนอาจเกดขนแกประชาชนและความมนคงดานสขภาพของประเทศได ประเทศไทยจงตองมการปรบตวและพฒนากลไกรองรบจดการโดยกระบวนงานเชงบรณาการรวมกนระหวางสวนราชการและภาคสวนทเกยวของอยางเปนระบบเพอใหประเทศไทยมภมคมกนในตนเองและสามารถใชโอกาสจากการรวมตวเปนประชาคมในการแสดงบทบาทเชงสรางสรรคและเปนผน�าดานสขภาพในอาเซยน รวมทงพฒนาขดความสามารถและยกระดบคณภาพบรการทางการแพทยและการสาธารณสขเพอประชาชนไทยในประเทศไดอยางยงยน
กลไกการท�างานในเ รองสขภาพของอาเซยน ขบเคลอนในรปแบบของคณะท�างาน (Sectoral Body) ดานสาธารณสขและสขภาพภายใตเสาหลกดานสงคมและวฒนธรรม (ASEAN Social and Cultural Community: ASCC) เรยกวา Senior Officer Meeting on Health Development: SOMHD) ซงเปนการประชมผแทนประเทศทเปนเจาหนาทสาธารณสขระดบอาวโสโดยประเทศสมาชกหมนเวยนกนเปนประธานคณะท�างาน (SOMHD chair) เพอจดการประเดนปญหาดานสาธารณสขทตองใชกลไกในระดบภมภาคในการ ขบเคลอนหรอสนบสนน เชน การควบคมโรคระบาดขามพรมแดน การควบคมการบรโภคยาสบ การควบคมโรคเอดส เปนตน นอกจากนน SOMHD ยงมหนาทในการพฒนากฎเกณฑหรอนโยบายสาธารณสขในระดบภมภาครวมกนเพอตอบสนองตอปญหาดานสขภาพของภมภาค เชน ระบบประกนสขภาพ ระบบการดแลสขภาพกลมคนเคลอนยาย ระบบบรการสขภาพชายแดนซงเปนปญหาทมความส�าคญมากขนในปจจบนเนองจากกลมประเทศอาเซยนมแนวโนมทางเศรษฐกจทดขน ท�าใหความตองการดานสขภาพของประชาชนอาเซยนเพมขนอยางรวดเรวใน 2 ลกษณะ คอ ความตองการโอกาสทเพมขนในการเขาถงบรการสขภาพ และความตองการบรการสขภาพทดขน สงเกตไดจากการเพมขนของคาใชจายดานสขภาพของอาเซยนทเพมสงขน 2.5 เทา ในชวงระหวางป พ.ศ. 2541 - 2553 มมลคาโดยรวมสงถง 68 พนลานดอลลารสหรฐ3 ในขณะทระบบสาธารณสขของแตละประเทศยงคงมความแตกตางกนอยางมาก ทงระดบการพฒนาทรพยากรสขภาพและโครงสรางพนฐานดงทกลาวแลวมาขางตน
ประเทศไทยได เป นประธานของคณะท�างาน SOMHD ตามวาระ 1 ป ในระหวางปพ.ศ. 2557- 2558 และไดรบเกยรตใหเปนเจาภาพจดการจดประชม SOMHD ครงท 9 ในประเทศไทยขนในระหวางวนท 9 - 11 มถนายน พ.ศ. 2557 ณ จงหวดเชยงราย ซงในครงนนเปนชวงเวลาส�าคญทางประวตศาสตรของความรวมมอดานสขภาพของอาเซยน เนองจากกรอบความรวมมอดานสาธารณสขทมอยเดมของอาเซยนจะเสรจสนลงในปลาย
1. กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ, 25582. ธนพฒน เลกเกยรตขจร.กฎหมายธรกจน�าเทยวและมคคเทศกกบการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน.มหาวทยาลยบรพา, 25563. องคการอนามยโลก, 2554
2554-2558การสาธารณสขไทย334
ปพ.ศ. 2558 และอาเซยนจะรวมตวเปนประชาคมอยางเปนทางการในวนท 31 ธนวาคม พ.ศ. 2558 ดงนน ประเทศสมาชกอาเซยนทงสบประเทศ จงไดมการหารอและจดล�าดบความส�าคญของปญหาสขภาพและแนวทางในการพฒนางานดานสาธารณสขรวมกนเมอผานพนปพ.ศ. 2558 ไปแลว (ASEAN Post-2015 Health Development Agenda) โดยภายใตการขบเคลอนของทประชม SOMHD ไดมการจดตงคณะท�างานเพอก�าหนดประเดนความรวมมอ (Health Priority) ทมงเนนการสรางความมนคงทางสขภาพของภมภาค
นอกจากนน SOMHD ยงไดใหความส�าคญตอการปรบปรงแนวทางและกลไกการท�างานของ SOMHD
ใหมประสทธภาพมากขน โดยในการประชมรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน (ASEAN Health Minister Meeting, AHMM) ครงท 12 ณ กรงฮานอย ประเทศเวยดนาม ระหวางวนท 15 - 19 กนยายน พ.ศ. 2557 SOMHD ได น�าเสนอประเดนความรวมมอ (Health Priority) ตามกรอบ ASEAN Health Development Agenda Post-2015 ดงกลาวทผานการพจารณาแลวตอ AHMM ซง AHMM ครงท 12 ไดเหนชอบใน 20 ประเดนการพฒนาดานสาธารณสขทแบงเปน 4 กลม (Cluster) ก�าหนดระยะเวลาด�าเนนการ ชวงระหวาง ค.ศ. 2016 – 2020 (พ.ศ. 2559 – 2563) ดงแสดงในตารางท 9.6
ตารางท 9.6 ASEAN Health Development Agenda Post-2015 (ค.ศ. 2016 – 2020)
กลม (Cluster) วสยทศน พ.ศ. 2563 (Vision 2020) ประเดนสขภาพ (Health Priority)
1. Promoting healthy
lifestyle
a) To achieve maximal health potential of ASEAN Community through promoting healthy lifestyleb) To ensure healthy lives and promote wellbeing for all at all ages
1. Prevention and control of NCDs
2. Reduction of tobacco consumption and
harmful use of alcohol
3. Prevention of injuries
4. Promotion of occupational health
5. Promotion of mental health
6. Promotion of healthy and active ageing
7. Promotion of good nutrition and healthy diet
2. Responding to
all hazards and
emerging threats
a) To promote resilient health system in response to communicable diseases, emerging infectious diseases, and neglected tropical diseases b) To respond to environmental health threats, hazards and disaster, and to ensure effective preparedness for disaster health management in the region
8. Prevention and control of communicable
diseases, emerging infectious diseases and
neglected tropical diseases
9. Strengthening laboratory capacity
10.Combating antimicrobial resistance
(AMR)
11. Environmental health and health
impact assessment (HIA)
12. Disaster Health Management
2554-2558การสาธารณสขไทย 335
กลม (Cluster) วสยทศน พ.ศ. 2563 (Vision 2020) ประเดนสขภาพ (Health Priority)
3. Strengthening
health system and
access to care
a) ASEAN Community has universal
access to [essential] health care, safe and
good quality medical products including
traditional and complementary medicines
b) To achieve the unfinished health
related MDGs, in light of the sustainable
development goals (SDG)
13. Traditional Medicine
14. Health related MDGs (4, 5, 6)
15. Universal health coverage (UHC)
16. Migrants’ health
17. Pharmaceutical development
18. Healthcare financing
19. Human resources development
4. Ensuring food
safety
a) To promote access to safe food,
safe drinking water and sanitation
20. Food safety
ตารางท 9.6 ASEAN Health Development Agenda Post-2015 (ค.ศ. 2016 – 2020) (ตอ)
2. การเตรยมความพรอมทางดานสาธารณสขเพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยน
จากการรวมประชาคมอาเซยนทเปนทงโอกาส
ทางการพฒนาและอาจสงผลกระทบตอระบบบรการ
สขภาพและการสาธารณสขของประเทศไทย รวมทง
กรอบแนวทางการด�าเนนงานสาธารณสขในระดบภมภาค
โดยกลไก SOHMD และ AHMM ตามทไดกลาวมาแลว
ขางตน กระทรวงสาธารณสขไดมการปรบกระบวนการ
ท�างานและนโยบาย ทงเพอเตรยมความพรอมในงาน
ดานการสาธารณสขระหวางประเทศและเพอรองรบ
การเขาสประชาคมอาเซยน โดยมการตงคณะกรรมการ
ระดบกระทรวงเพอขบเคลอนภารกจดงกลาวรวมไปกบ
การจดการแกไขปญหาตางๆ อนเปนความทาทายดาน
สขภาพและการสาธารณสขทภมภาคใหความส�าคญหรอ
มความกงวลรวมกน รวมทงการสรางสรรคใหประเทศไทย
มบทบาทน�าในการพฒนาระบบสาธารณสขเพอเสรมสราง
ความมนคงดานสขภาพของประชาคมและสงเสรมการ
มสขภาพทดของประชาชนไทยและประชาชนอาเซยน
อยางยงยน ซงบทบาทเชงสรางสรรคดงกลาวจะสงผลให
ประเทศไทยม พลงบารม (soft power) ในการด�าเนน
งานดานการระหวางประเทศทงในระดบภมภาคและสงคม
โลก โดยกระทรวงสาธารณสขไดก�าหนดนโยบายดานการ
สาธารณสขระหวางประเทศและนโยบายอาเซยน ดงน
1. เสรมสรางใหประเทศไทยมบทบาทน�าและมสวนรวมในการก�าหนดนโยบายสาธารณสขทส�าคญในระดบภมภาคและระดบโลก
2. ใหความรวมมอทางวชาการ/บรการบนพนฐานของความเปนมตร ไดประโยชนรวมกนเพอความผาสกของภมภาค
3. ดแลสขภาพประชาชนซงอาจไดรบผลกระทบจากการรวมประชาคมอาเซยน โดยการเสรมสราง ขดความสามารถของดานชายแดน จงหวดแนวชายแดนและเมองหลกในภมภาค เนนการพฒนาระบบบรการทดขน (better service) โดยเฉพาะในระดบอ�าเภอ (District Health System: DHS) และระบบบรการชายแดน(Border Health)
4. สนบสนนการมและเขาถงสทธขนพนฐาน รวมทงการไดรบบรการทางการแพทยและสาธารณสขของแรงงานตางดาวและประชากรยายถน โดยแนวคดการพฒนาหลกประกนสขภาพถวนหนาทเปนธรรมและเปนมตร (friendly service) ทงกบผรบบรการและผใหบรการ
5. มการพฒนาระบบบรหารจดการและการพฒนาศกยภาพบคลากรทงดานบรหารและวชาการอยางตอเนองและเหมาะสม รวมทงสงเสรมใหเกดการท�างานอยางบรณาการรวมกนระหวางหนวยงานภายในและภายนอกกระทรวงสาธารณสขทงภาครฐและภาคเอกชน
2554-2558การสาธารณสขไทย336
ในการด�าเนนงานดานการสาธารณสขอาเซยน
กระทรวงสาธารณสขไดก�าหนดเปาหมายส�าคญ ประกอบ
ดวย
1. การปรบตวใหมความพรอมเพอรองรบการเปลยนแปลง
จากการเขาสประชาคมอาเซยน
ตารางท 9.7 ยทธศาสตรอาเซยนของกระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2557
ยทธศาสตร มาตรการ เปาหมาย
1. การปองกนและควบคมโรคตดตอขาม
พรมแดน
การพฒนาทมเฝาระวงส�ารวจโรค การตรวจ
พสจนและอนามยสงแวดลอม
มการบรณาการการท� างานระหว าง
กรมวชาการทเกยวข องของกระทรวง
สาธารณสข
2. การสงเสรมสนคา/บรการ/ผลตภณฑ
สขภาพ/การนวดไทย
การสงเสรมสนคาและบรการทประเทศไทย
มศกยภาพทเขมแขง
สนคา/บรการ/ผลตภณฑสขภาพ/การนวด
แผนไทยแพรหลายสสากลยงขน
3. การพฒนาระบบบรการสขภาพตามจด
ทสมควร (เมองบรการสขภาพ)
การเสรมสรางศกยภาพการใหบรการ
สขภาพ โดยเฉพาะระดบตตยภม ในพนท
ชายแดน เมองทองเทยว เขตเศรษฐกจ
พเศษ และระเบยงเศรษฐกจ
จ�านวนสถานบรการสขภาพทสามารถให
บรการในระดบตตยภมเพมขน
4. การพฒนาสขภาพประชากรตางดาว
และสาธารณสขชายแดน
เพมการเขาถงบรการ เสรมสรางระบบ
ประกนสขภาพ สงเสรมการดแลตนเอง
และพฒนาศกยภาพการท�างานในพนทของ
อาสาสมครสาธารณสขตางดาว
จ�านวนประชากรตางดาว ผตดตามและ
ประชาชนตามแนวชายแดนเขาถงบรการ
สขภาพไดมากขน
5. การพฒนาระบบงานและบคลากรใหม
ความพรอมดานการบรหารจดการ และ
ดานบรการ
มการปรบองคกร ระบบงานและพฒนา
บคลากรใหมความพรอมในการด�าเนนงาน
ดานสาธารณสขอาเซยน
หนวยงานมความพรอมในการด�าเนนงาน
สาธารณสขอาเซยนอยางมประสทธภาพ
6. ความรวมมอทางวชาการภายใตกลไก
เสาหลกอาเซยน
ก�าหนดหนวยงานรบผดชอบประเดน
ASEAN Health Development Agenda
POST-2015 และประเดนดานสาธารณสข
ในเสาหลกอนๆรวมทงใหความรวมมอทาง
วชาการในสาขาทไทยมความพรอมและ
เปนทยอมรบในระดบนานาประเทศ
ไทยเปนประเทศผน�า (Lead Country) หรอ
รวมก�าหนดนโยบาย/มาตรการ/กจกรรม
ส�าคญ และการบรณาการทางวชาการใน
ประเดนสาธารณสขตางๆของอาเซยน
2. การสรางการยอมรบและความเปนผน�าในการด�าเนน
งานดานการแพทยและสาธารณสขในอาเซยน
กระทรวงสาธารณสขไดจดท�าแผนยทธศาสตร
อาเซยน (พ.ศ. 2557) เพอการพฒนาองคกรใหมความ
พรอมในการเขาส ประชาคมอาเซยน ประกอบดวย
มาตรการและเปาหมายส�าคญ ดงแสดงในตารางท 9.7
2554-2558การสาธารณสขไทย 337
3. การด�าเนนการเชงรบและเชงรกตามยทธศาสตรสาธารณสขอาเซยน
จากยทธศาสตรด�าเนนการดงกลาว กระทรวง
สาธารณสขไดปรบปรงกระบวนงานส�าคญทงการด�าเนน
การในเชงรกและเชงรบ ดงตอไปน
3.1 การปองกนและควบคมโรคตดตอขาม
พรมแดนการควบคมตรวจจบสงผดกฎหมาย รวมทง
ยาและสารเสพตดการควบคมโรคตดตอชายแดน เปนปญหา
ทกระทรวงสาธารณสขใหความส�าคญ โดยเฉพาะอยางยงเมอมการพฒนาโครงสรางทางระบบคมนาคมขนสงและการเปดเสรดานการคา การลงทนระหวางประเทศในประชาคมอาเซยนทเออใหสนคาและผคนสามารถเคลอนยายขามแดนไดอยางเสรมากขน มการเกดขนของโรคอบตใหม โรคทกลบมาเปนซ�า โรคตดตอหรอโรคระบาดทหายไปจากประเทศไทยแลวถกน�าพากลบมาอกจากผคนทเคลอนยายขามแดน รวมทงการลกลอบขนและคายาและสารเสพตดรวมทงสารตงตนในการผลตจากประเทศเพอนบาน ซงกระทรวงสาธารณสขไดด�าเนนการ ดงน
3.1.1 การเสรมศกยภาพของความรวมมอดานการควบคมโรคระหวางประเทศโดย
• การพฒนาทมระบาดวทยา ทมส�ารวจควบคมโรคของประเทศไทย
• การพฒนาสรางเครอขายความรวมมอและการพฒนาศกยภาพทมระบาดวทยาโดยบรณาการแผนงาน/โครงการรวมกบดานอาหารและยาของประเทศเพอนบานทงในระดบพนทและระดบประเทศ
• การพฒนากลไกการบงคบใช International Health Regulation (IHR) 2005 ใหเปนกฎระเบยบระหวางประเทศทมประสทธภาพในการควบคมโรคตดตอในประชาคมอาเซยน
• การพฒนาขดความสามารถของดานควบคมโรคในจดผานแดนตางๆ
• พฒนาศกยภาพศนยวทยาศาสตรการแพทยประจ�าเขตบรการสขภาพและหองปฏบตการในโรงพยาบาลศนยทมความพรอมใหสามารถตรวจพสจนสงสงตรวจตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ
3.1.2 การเสรมศกยภาพของความรวมมอ
ดานการตรวจสอบ จบกม ปราบปรามยาเสพตดระหวาง
ประเทศ โดย
• การพฒนาขดความสามารถดาน
อาหารและยา (อย.) ในจดผานแดนตางๆ
โดยบรณาการแผนงาน/โครงการรวมกบ
ดานควบคมโรคในพนท
• ประสานและด�าเนนการรวมกบ
ส�านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบ
ปรามยาเสพตด (ป.ป.ส.) ทหาร ต�ารวจ และ
ตรวจคนเขาเมองในพนท
• ประสานการท�างานระหว าง
ประเทศรวมกบส�านกงาน ป.ป.ส. ใน
โครงการแมโขงปลอดภย (Safe Mae
Kong Project) ระหวางประเทศไทย จน
เมยนมาร และลาว ซงจะขยายการด�าเนน
งานไปในประเทศกมพชาและเวยดนามใน
ปงบประมาณ 2560
• พฒนาศกยภาพศนยวทยาศาสตร
การแพทยประจ�าเขตบรการสขภาพและ
หองปฏบตการในโรงพยาบาลศนยทมความ
พรอมใหสามารถตรวจพสจนสงสงตรวจ
ตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ
3.2 การสงเสรมและควบคมมาตรฐานสนคา/
บรการ/ผลตภณฑ สขภาพ/การนวดแผนไทย
การคมครองผบรโภครวมทงการจดการผลกระทบจาก
ขอตกลงการเปดเสรทางการคาจากผลของการเปดเสรทางการคาดงกลาว
ประเทศสมาชกอาเซยนโดยหนวยงานทรบผดชอบจง
ควรมการพฒนากฎหมาย ระเบยบ กฎเกณฑและขอ
ตกลงระหวางประเทศในการผลต ขนสง การจดจ�าหนาย
และกระบวนการทางการตลาดทมคณภาพและสามารถ
ตรวจสอบรวมกนไดอยางมมาตรฐาน นอกจากนนขอ
ตกลงเปดตลาดการคาเสรทอ�านวยความสะดวกใน
การเคลอนยายของกล มแรงงานวชาชพสาขาบรการ
สขภาพคอ แพทย ทนตแพทย พยาบาล ใหสามารถไป
ท�างานไดในทกประเทศในภมภาค ภายใตการควบคม
2554-2558การสาธารณสขไทย338
คณภาพและคณสมบตตามมาตรฐานวชาชพ เพอปองกน
มใหมการใหบรการสขภาพโดยผขาดคณสมบตหรอไมเปน
ไปตามมาตรฐานวชาชพทแตละประเทศก�าหนด ดงนน ใน
กระบวนการเคลอนยายของบคลากรดงกลาว ประเทศ
ปลายทางของการเคลอนยายจงตองมการตรวจสอบ
ควบคม ตดตาม และประสานงานกบประเทศ ตนทาง
อยางใกลชด เพอความปลอดภยและการคมครองสทธจาก
การรบบรการสขภาพภายในประเทศ การด�าเนนการ
ดงกลาว ประกอบดวย
3.2.1 การควบคมและคมครองผบรโภค
ดานสนคา บรการ ผลตภณฑสขภาพและการนวดแผนไทย
ประกอบดวยกลยทธด�าเนนการ ดงตอไปน
• พฒนากฎหมายควบคมยา อาหาร
อาหารเสรม เครองส�าอาง รวมทงเครองมอ
และอปกรณทางการแพทย
• พฒนากลไกเสรมประสทธภาพ
ของการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวด
และจรงจง
• พฒนาขดความสามารถของดาน
อาหารและยาของแตละพนทดานชายแดน
• พฒนาศกยภาพของศนยวทยา-
ศาสตรการแพทยในเขตบรการสขภาพ
และหองปฏบตการทางวทยาศาสตรของ
โรงพยาบาลศนยตางๆ ในกระบวนการ
ตรวจสงสงตรวจ
3.2.2 สงเสรมสนคา บรการ ผลตภณฑ
สขภาพและการนวดแผนไทย
• สงเสรมและพฒนาศกยภาพของ
สนคา/บรการ/ผลตภณฑสขภาพ/การ
นวดแผนไทยใหมมาตรฐานระดบสากล ม
ความปลอดภยตอผ บรโภคและอปโภค
รวมทงพฒนาระบบและกลไกการตรวจ
ประเมน ก�ากบตดตามเพอควบคมคณภาพ
และมาตรฐานอยางเขมขนและเผยแพร
ประชาสมพนธผลตภณฑผานชองทางท
หลากหลายและเขาถงกลมลกคาเปาหมาย
• พฒนาระบบการคมครองผบรโภค
ท งภายในและนอกประเทศให ข อมล
ส�าคญและความรเรองสทธของผบรโภค
แนวทางในการเลอกใชสนคาและบรการ
กระบวนการรองเรยนและระบบการแกไข
เยยวยาในกรณทเกดความเสยหายดาน
สขภาพ
3.2.3 การเคลอนยายของบคลากรแพทย
ทนตแพทย และพยาบาลตามความตกลงการยอมรบ
คณสมบตรวมของบคคลธรรมดา (Mutual Recognition
Arrangements; MRAs)
การเปดเสรการคาบรการภายใตกรอบการคาบรการอาเซยน (ASEAN Framework Agreements of Services; AFAS) เปนพลวตรของการพฒนาความรวมมอทางเศรษฐกจทเปดกวางของประเทศสมาชกอาเซยนทมพฒนาการสอดคลองกบเขตการคาเสร (Free Trade Area; FTA) ของโลกในระบอบเศรษฐกจแบบทนนยม (Capitalism) ซงในประเดนการคาเสรดานบรการสขภาพนน ประเทศไทยเปดกวางตอการยอมรบขอผกพนทางการคาบรการโดยการท�างานภายใตกรอบแนวทางของคณะท�างานประสานบรการ (Cooperation Committee on Services; CCS) และไดเตรยมการพฒนากลไกอ�านวยความสะดวกดานการเคลอนยายของบคลากร สาขาแพทย ทนตแพทย และพยาบาล รวมทงการพฒนาระบบและกลไกการคมครองผบรโภคดานบรการสขภาพ จากความตกลงการยอมรบคณสมบตรวมของบคคลธรรมดา
(Mutual Recognition Arrangements; MRAs) ของอาเซยน ใหเปนมาตรการความปลอดภยทมประสทธภาพเมอมการเปดเสร การเคลอนยายของบคลากรสขภาพทงสามสาขาดงกลาว เพอใหเปนแบบอยางการปฏบตทดในการท�าความตกลงดานการคาบรการสขภาพใดๆทอาจมขนตอไปในอนาคต รวมถงการขยายตวของธรกจบรการทางการแพทยทมการใชเทคโนโลยระดบสงซงอาจเกดความเสยงตอสขภาพและสทธมนษยชนของประชาชน
กระทรวงสาธารณสข ร วมกบแพทยสภา ทนตแพทยสภา และสภาการพยาบาลไดพฒนากรอบ การเจรจาความตกลงการคาบรการอาเซยนรวมกบกระทรวงพาณชย เพอเตรยมการน�าเสนอตอการพฒนากฎเกณฑและกตกาการคาบรการดานสขภาพระหวางประเทศสมาชกอาเซยน ดงตอไปน
2554-2558การสาธารณสขไทย 339
1. การลงทนดานบรการสขภาพในประเทศไทย ตองเปนไปตามหลกการส�าคญของขอผกพนการคาบรการ และรกษาผลประโยชนตอผรบบรการสขภาพในประเทศ รวมทงเปนมาตรการดานความมนคงทางเศรษฐกจและสงคม จงควรก�าหนดใหผประกอบการตางชาตทตองการเขามาลงทนธรกจบรการสขภาพในประเทศไทย ทงทเปนโรงพยาบาลเอกชน และคลนกเวชกรรม ตองขนทะเบยนกบส�านกสถานพยาบาลและการประกอบโรคศลปะ กรมสนบสนนบรการสขภาพ ภายใตเงอนไขวาดวยผด�าเนนการสถานพยาบาลนนๆ จะตองเปนผทไดรบใบอนญาต
การประกอบวชาชพในประเทศไทย
2. ในกรณการอนญาตใหบคคลธรรมดาสาขา
บรการสขภาพทมการเปดเสรดานการเคลอนยายเขามา
ประกอบวชาชพรายบคคล (individual practice) นน
เพอเปนการรกษาสทธของประเทศไทย จงควรก�าหนด
ใหบคคลธรรมดาสาขา แพทย ทนตแพทย และพยาบาล
ตองขนทะเบยนการประกอบวชาชพในประเทศไทยกบ
สภาวชาชพนนๆ ภายใตเงอนไข limited practice ใน
2 ลกษณะ ไดแก (ก)ใบอนญาตการประกอบวชาชพถาวร
ส�าหรบผทสอบผานโดยการรบรองของสภาวชาชพ และ
(ข)ใบอนญาตการประกอบวชาชพชวคราวส�าหรบมา
ปฏบตงานชวคราวในประเทศไทย ซงขณะนทง 3 สาขา
วชาชพไดมขอตกลงเปดโอกาสใหบคลากรเคลอนยาย
ปฏบตงานในเฉพาะหนวยงานภาครฐเทานน โดยสาย
วชาชพแพทยมทงใบอนญาตถาวรและชวคราวในลกษณะ
เขามาท�าการสอน เขามาฝกอบรม เขามาท�าการวจย
เขามาปฏบตงานดานชวยเหลอและมนษยธรรม และเขา
มาเพอใหบรการ ซงจ�ากดใหหนวยงานของรฐตองมกฎ
ระเบยบรองรบ สวนสายวชาชพทนตแพทยมลกษณะ
ใกลเคยงกน แตไมอนญาตใหบรการ จ�ากดเพยงงานดาน
วชาการในการอนญาตแบบชวคราว สวนสายวชาชพ
พยาบาลมการใหใบอนญาตถาวรส�าหรบผ สอบผาน
การสอบของสภาการแพทย สวนใบอนญาตชวคราวนน
อนญาตในงานดานวชาการในหนวยงานภาครฐ งาน
บรการใหเฉพาะงานบรการสาธารณะในหนวยงานภาครฐ
โดยไมไดรบคาจางเงนเดอน
3. การสงเสรมความรวมมออาเซยนดานการควบคม
มาตรฐานสถานพยาบาลเสรมความงาม (Aesthetic
Care) ซงเปนธรกจบรการทางการแพทยทมการเตบโต
อยางรวดเรวจากคานยมดานความงามและความออน
วยของประชาชนทเสาะแสวงหาแหลงบรการทสามารถ
ตอบสนองความตองการและความพงพอใจของตนเอง
และเกดเปนความเสยงจากพฤตกรรมสขภาพ เชน
การมความรวมมอในการก�าหนดมาตรฐาน เงอนไขและขอ
ก�าหนดของการด�าเนนการสถานพยาบาลเสรมความงามท
รเรมโดยประเทศมาเลเซย เปนตน
นอกจากนนในระบบการใหบรการของพนท โดย
เฉพาะหนวยบรการในพนทชายแดนและพนท เขต
เศรษฐกจพเศษ ซงประสบปญหาภาระงานทเพมขน
รวมทงปญหาทางการสอสารในการใหความชวยเหลอ
ผรบบรการชาวตางชาตกลมพงพาตามหลกมนษยธรรม
และความตองการบรการสขภาพทมคณภาพดกวาของ
ชาวตางชาตทมก�าลงจาย ไดเสนอใหมการจางงานหรอรบ
บคลากรสขภาพจากตางประเทศมาสนบสนนงานบรการ
ในหนวยบรการของประเทศไทย โดยหากเปนผประกอบ
วชาชพ จะตองด�าเนนการตามขอ 2 ซงนอกจากจะเปน
การชวยบรรเทาปญหาการขาดแคลนผใหบรการและเพม
ประสทธภาพของการรกษาพยาบาลแลวยงปองกนมให
สงผลกระทบทางลบตอการเขาถงบรการของคนไทยใน
พนทอกดวย
จะเหนไดวา ปจจยภายนอกในภมภาคอาเซยน ได
ขบเคลอนใหประเทศไทยเขาสวงจรของการพฒนาในยค
กระแสของการคาเสร โดยมมตของการคาบรการสขภาพ
เปนความทาทายทกระทรวงสาธารณสขตองมการเตรยม
ความพรอมและพฒนายทธศาสตรด�าเนนการรองรบเพอ
มใหการเตบโตทางเศรษฐกจดงกลาวสงผลกระทบทไมพง
ประสงคตอสขภาวะของประชาชนและความมนคงดาน
สขภาพของประเทศ โดยขยายขอบเขตสการด�าเนนงาน
เชงรก เพอปองกนและลดความเสยงจากผลกระทบตางๆ
ดงกลาว รวมทงเพอสงเสรมใหประชาชนเขาถงบรการ
สขภาพทมคณภาพอยางเทาเทยม ทวถงและเปนธรรม
3.3. การพฒนาระบบบรการสขภาพตามจดท
สมควร (เมองบรการสขภาพ)การเคลอนยายของผคนตางชาตเขา
มาในประเทศไทยมทงทมาจากเหตผลทางรายไดและ
โอกาสในการท�างาน การอยอาศยบรเวณชายแดนแบบ
ถาวรและชวคราว การเขามารบบรการสขภาพของ
2554-2558การสาธารณสขไทย340
นกทองเทยวและกลมนกธรกจ นกลงทนชาวตางชาตท
เขามาด�าเนนธรกจในประเทศไทยในแหลงทองเทยวหรอ
เมองการคา ไดกอใหเกดการเพมขนของความตองการ
บรการทางการแพทย ซงเปนทงโอกาสและภาระงาน
ทกระทรวงสาธารณสขตองพฒนาระบบบรการใหตอบ
สนองอยางเหมาะสม ดงนนกระทรวงสาธารณสขจงได
จดท�าโครงการ “เมองบรการสขภาพ” ขน โดยไดรบ
งบประมาณสนบสนนอยางตอเนองในการด�าเนนการ
ชวงท 1 (พ.ศ. 2557 – 2561) ตามแผนทยทธศาสตรเมอง
บรการสขภาพดงแสดงในภาพท 9.6
ภาพท 9.6 แผนทยทธศาสตรเมองบรการสขภาพ
:
E1
:
C1
C1
:
:
( )
I1 . (AHNC)
I2
I3 ( )
: . : :
L1
L2
:
:
ทมา: ส�านกบรหารการสาธารณสข.2558
นยามความหมายของ เมองบรการสขภาพ คอ จงหวดทมการพฒนาระบบบรหารจดการเพอใหสถานบรการสขภาพในพนทสามารถปรบตวและพรอมรบสถานการณตอบสนองผรบบรการทมาจากหลากหลายแหลงไดอยางเหมาะสมตามบรบทของพนท ภายใตแนวทางการพฒนาศกยภาพสถานบรการภาครฐ 5 แนวทาง ไดแก
1. การพฒนาระบบเครอขายทางการแพทยและสาธารณสขเพอรองรบประชาคมอาเซยนในทกระดบคอเขตบรการสขภาพจงหวด และ โรงพยาบาล
2. การพฒนาศกยภาพสถานบรการสขภาพใหม คณภาพมาตรฐานทก�าหนด3. การพฒนาบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข
ใหมศกยภาพทเหมาะสมทงทางดานการสอสาร วชาการและบรการสขภาพ
4. การพฒนาระบบฐานขอมลและระบบขอมล บรการเพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยน5. การพฒนาระบบบรหารจดการและศกยภาพ บรการเชงรก
2554-2558การสาธารณสขไทย 341
การด�าเนนงานในระยะท 1 ของโครงการ ม งเนนกลมเปาหมายในระดบโรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทวไปและโรงพยาบาลศนยในพนทจงหวดชายแดนใหมศกยภาพในการดแลรกษาผปวยตางชาตในระบบบรการทเปนมตร (friendly service) โดยสนบสนนใหโรงพยาบาลแตละแหงจดตงศนยประสานงานเครอขายประชาคมอาเซยนดานการสาธารณสข (ศคอส.) (Center of ASEAN Health Network Collaboration: AHNC) ซงมหนาทส�าคญ คอ
• เปนกลไกหลกในการบรหารจดการและขบเคลอนนโยบายสการเปนเมองบรการสขภาพ
• เปนหนวยงานทสงเสรม สนบสนน พฒนาใหเกดการจดการรปแบบบรการสขภาพทแตกตางจากบรการทวไป สอดคลองกบกลมเปาหมายชาวตางชาตตามบรบทของพนท และก�ากบตดตามประเมนคณภาพบรการใหเปนไปตามมาตรฐานสากล
• เปนศนยรวมขอมลสารสนเทศทเชอมโยงและตอบสนองการบรการทสามารถประสานงาน สงตอและรบขอมลผปวยทงใน-นอกเขตบรการสขภาพและนอกประเทศ
• มบคลากรทมศกยภาพดานการสอสารแบบ
พหภาษาทพรอมใหบรการอยางทนตอสถานการณ
ในระยะท 2 ของโครงการ ไดขยายสพนทจงหวด
ในเขตเศรษฐกจพเศษ โรงพยาบาลรฐทอยบนแนวเสน
ทางระเบยงเศรษฐกจ (Economic Corridors) และ
โรงพยาบาลรฐในจงหวดแหลงทองเทยว และมแผนงาน
ทจะขยายใหครอบคลมทวทกจงหวดของประเทศไทย
ตามระยะเวลาโครงการจนถงป พ.ศ. 2561 ภายใตหลก
การของการเพมโอกาสในการเขาถงบรการทางการแพทย
และสาธารณสขของประชาชนอาเซยนทอยในประเทศไทย
ใหไดรบบรการทมมาตรฐานใกลเคยงหรอเทยบเทาคน
ไทยโดยไมเลอกปฏบต และไมมปญหาหรออปสรรคดาน
การสอสารกระบวนการหรอขนตอนการใหบรการท
อาจกอใหเกดความเสยงดานสขภาพ มงเนนการพฒนา
ระบบขอมลสถตเทคโนโลยสารสนเทศ การสงตอและรบ
การสงตอผปวยทงภายในประเทศและระหวางประเทศ
โดยทหนวยบรการสามารถใหบรการตามบรบทและ
ศกยภาพของตนไดอยางมประสทธภาพ ดงแสดงใน
กรอบแนวคดและระบบการจดการเมองบรการสขภาพ
ตามภาพท 9.7 และหลกการทส�าคญอกประการหนงคอ
กจกรรมของโครงการเมองบรการสขภาพจะตองไมซ�าซอน
กบนโยบาย Medical Hub ซงเปนทางเลอกในการเขารบ
บรการและไดรบการขบเคลอนโดยภาคเอกชน
ภาพท 9.7 กรอบแนวคดและระบบการจดการเมองบรการสขภาพ
ผรบบรการ1. ชาวไทย
2. ชาวตางชาต (ตงใจมารบบรการ) นกทองเทยว,นกธรกจ
3. ชาวตางชาต (ไมไดตงใจมารบบรการ) อบตเหต-ฉกเฉน
4. แรงงานตางดาว
บรบทของพนท 1. เมองแนวตะเขบชายแดน 2. เมองทองเทยว 3. เมองเขตเศรษฐกจพเศษ 4. เมองแนวระเบยงเศรษฐกจ
(Economic Corridors)
การจดระบบบรการสขภาพท�แตกตางจากท�อ�น เพ�อรองรบผรบบรการในกลมเปาหมาย
เมองบรการสขภาพ
หนวยงานทเกยวของ
สสจ. (ศคอส.)
รพช.
รพช.
รพช.
รพช.
รพศ.
รพท.
“การบรหารจดการระบบบรการสขภาพรองรบ ASEAN”
ทรพยากร (INPUT)
การจดการระบบสขภาพ ASEAN ระดบจงหวด
ผรบบรการ ASEAN
หนวยบรการสขภาพภาครฐ
- บคลากร- งบประมาณ- นโยบายฯลฯ
- ม ศคอส. เปนกลไกหลก - มระบบขอมลสขภาพ ASEAN - มการประสานงานระดบจงหวด/ประเทศ - สนบสนนการพฒนาหนวยบรการ(KM)
- บรการมคณภาพเปนทยอมรบ- มระบบสงตอทมคณภาพ- มระบบขอมลสารสนเทศ- บคลากรมทกษะการสอสาร
- ไดรบบรการทมคณภาพมาตรฐาน
จงหวด
ทมา: ส�านกบรหารการสาธารณสข พ.ศ. 2558
2554-2558การสาธารณสขไทย342
3.4 การพฒนาสขภาพประชากรตางดาวและ
สาธารณสขชายแดนโดยเพมโอกาสในการเขาถง
บรการทางการแพทยและสาธารณสขและบรการปฐม
ภมทมคณภาพ และการแกไขปญหาภาระการดแล
รกษาของหนวยบรการตามทไดกลาวมาแลวถงความตองการบรการสขภาพ
ทเพมขนของประชากรเคลอนยายตามแนวชายแดนและ
เมองบรการสขภาพ ซงกอใหเกดภาระงานดานการรกษา
พยาบาลแกโรงพยาบาลทมทรพยากรอย อยางจ�ากด
สงผลกระทบตอการเขาถงบรการสขภาพของประชาชน
ไทยในประเทศ นอกจากนนผ รบบรการบางสวนมขด
ความสามารถจ�ากดในการจดการปญหาสขภาพของ
ตนเอง เชน แรงงานตางดาวผดกฎหมาย ชนกลมนอย
ตามแนวชายแดน ประชาชนทหลบหนจากการสรบใน
ประเทศของตน กลมคนไรรฐ เปนตน กลมคนเหลาน
มฐานะยากจนและจ�าเปนตองเขามาพงพาการรกษา
พยาบาลในประเทศไทยโดยไมมหลกประกนสขภาพ
กอใหเกดภาระแกหนวยบรการในพนททตองใหความชวย
เหลอตามหลกมนษยธรรม และเกดเปนภาระคาใชจาย
จากการใหบรการทเรยกเกบไมได อยางไรกตาม ภายใต
ปรชญาของความมนคงดานสขภาพของประชาชน คนไทย
และประชาชนอาเซยน ควรจะไดรบหลกประกนสขภาพ
ตามความจ�าเปนขนพนฐาน ไดรบการคมครองสทธผรบ
บรการ มความปลอดภยสามารถด�ารงชวตในสงคมไดอยาง
มสขภาวะ ดงนน แมการใหความชวยเหลอดงกลาวจะกอ
ใหเกดภาระในระบบบรการสขภาพตามแนวชายแดนของ
ประเทศไทย แตกระทรวงสาธารณสขจ�าเปนตองบรหาร
จดการใหเหมาะสมโดยคงไวซงเจตนารมณแหงการรวม
เปนประชาคมหนงเดยวของอาเซยน จงไดมการเตรยม
ยทธศาสตรส�าคญรองรบ ดงน
3.4.1 การพฒนาเมองบรการสขภาพ
ตามลกษณะของการจดเขตบรการสขภาพ
3.4.2 เพมการเขาถงบรการสขภาพ
ส�าหรบประชาชนกลมพงพาทมความสามารถจ�ากดในการ
ดแลสขภาพตนเอง หรอมขอจ�ากดในการเขาถงบรการ
สขภาพในประเทศไทย โดยเฉพาะกลมประชาชนทไมได
อยในระบบหลกประกนสขภาพของประเทศไทย ไดแก
• การพฒนาชดสทธประโยชน ในระบบประกน
สขภาพแรงงานตางดาวของกระทรวงสาธารณสข
• การขนทะเบยนแรงงานกบกระทรวงแรงงาน
• ยทธศาสตรสขภาพชายแดน (Border Health)
• ยทธศาสตรสขภาพแรงงานตางดาว (Migrants
Health)
• ยทธศาสตร อา เซ ยนด าน เพ มการ เข าถ ง
บรการสขภาพของประชาชนอาเซยนโดยกลไก
การสาธารณสขมลฐาน (Primary Health Care) การ
ดแลตนเองดวยชมชน โดยมอาสาสมครสาธารณสข
ตางดาว (อสต.) อาสาสมครสาธารณสขชมชน
ชายแดน (อสชช.) เปนก�าลงคนดานสขภาพในพนท
3.4.3 การจดบรการหนวยแพทย
เคลอนทในพนทชายแดนทงฝงไทยและประเทศเพอนบาน
3.4.4 การแกไขปญหาภาระคาบรการ
ทเรยกเกบไมไดโดย
• ขอรบการสนบสนนงบประมาณเพมเตมทงจาก
ส�านกงบประมาณ ความรวมมอภาครฐและเอกชน รวม
ทงองคกรระหวางประเทศ เพอใหความชวยเหลอแกกลม
คนเหลาน
• การสงเสรมศกยภาพของหนวยบรการในพนท
ชายแดนของประเทศเพอนบานโดยการพฒนาองคความ
ร โครงสรางอาคารและอปกรณการแพทยพยาบาล ตลอด
จนยาและเวชภณฑในการบรการประชาชนทอาศยอยตาม
แนวชายแดน ไดแก
• Twin Hospital ของประเทศไทยและสหภาพ
เมยนมาร ได แก โรงพยาบาลแม สาย-ท าข เหลก
โรงพยาบาลระนอง-เกาะสอง โรงพยาบาลแมสอด- เมยวด
• Sister Hospital ของประเทศไทยและราช
อาณาจกรกมพชา ไดแก จงหวดบนเตยเมยนเจยกบ
จงหวดสระแกว จงหวดเกาะกงกบจงหวดตราด จงหวด
อดรมชยกบจงหวดสรนทร
• Health Post คอ หนวยบรการสขภาพขนาด
เลกทสรางในพนทชนบทหางไกลในประเทศเพอนบาน
และตดชายแดนของประเทศไทย ทประชาชนตาม
แนวชายแดนในประเทศเพอนบานไมสามารถเขาถง
บรการสขภาพในประเทศตนเองได เปนหนวยบรการท
บคลากรไทยสามารถเขาไปใหการชวยเหลอทางวชาการ
2554-2558การสาธารณสขไทย 343
พฒนาและปรบปรงระบบบรการในลกษณะของการ
เปนพเลยงได เชน Health Post ในประเทศเมยนมาร
ทตงอยในเขตพนทอ�าเภออมผาง อ�าเภอพบพระ อ�าเภอ
แมระมาด และอ�าเภอทาสองยาง จงหวดตาก รวมทงท
อ�าเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย
3.5 การพฒนาระบบงานและบคลากรใหมความ
พรอมดานการบรหารจดการงานระหวางประเทศและ
ประสานความรวมมอทางการแพทยและสาธารณสข
ในลกษณะทวภาคการด�าเนนงานด านสาธารณสข
อาเซยนเปนกระบวนการทตอเนอง มการประชมในระดบ
ตางๆ ทงระดบเจาหนาทปฏบตการ นกวชาการ เจาหนาท
อาวโส ไปจนถงระดบรฐมนตร ผลผลตของการประชม
ตางๆ คอการรวมอภปรายปญหาหรอขอจ�ากด การให
ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ขอแนะน�า ขอตกลง กฎระเบยบ
ทตราไวรวมกนและใชเปนหลกเกณฑสากลหรอกตกา
ในการท�างานรวมกนของประเทศสมาชกอาเซยนและ
ประเทศพนธมตรตางๆ รวมทงองคกรระหวางประเทศทง
ระดบภมภาคและระดบโลก ซงระเบยบ กฎเกณฑเหลา
นนเปนขอผกพนทประเทศสมาชกอาเซยนน�ามาใชใน
การอางองกรอบแนวทางการประสานงานระหวางประเทศ
อยเปนประจ�า กระทรวงสาธารณสขไดเลงเหนถงความ
ส�าคญดงกลาว จงด�าเนนการโดย
3.5.1 สนบสนนใหมการจดตงหนวย
ด�าเนนการดานการตางประเทศของแตละสวนราชการ
ระดบกรม หรอกองทเกยวของและก�าหนดผรบผดชอบ
งานดานตางประเทศประจ�าหนวยงานเปนระดบรองอธบด
หรอผทรงคณวฒโดยมบคลากรทมศกยภาพเปนผปฏบต
งานรองรบ
3.5.2 พฒนาศกยภาพบคลากรให
มทกษะและสมรรถนะทเหมาะสมในการปฏบตงาน
ระหวางประเทศ ทงในรปแบบของการฝกฝนในระหวาง
ปฏบตงาน (On-the-Job Training) และ การสนบสนน
ดานการฝกอบรม สมมนาและศกษาตอเนอง การเตรยม
ความพรอมและเสรมสรางทกษะส�าคญในการปฏบตงาน
ประชมระหวางประเทศ เชน การปฏบตหนาทในฐานะ
ผแทนประเทศในการประชมระหวางประเทศ (delegate)
การปฏบตหนาทในฐานะผจดบนทกรายงานการประชม
ระหวางประเทศ (rapporteur) และเจาหนาทผดแลบคคล
ส�าคญ (liaison officer)
3.5.3 ความรวมมอระดบทวภาคกบประเทศสมาชก
อาเซยน เพอใหปญหาสาธารณสขระหวางประเทศ
ทมลกษณะเฉพาะไดรบการแกไขและพฒนาอยางม
ประสทธภาพ เนองจากเวทประชมลกษณะทวภาคม
ความเหมาะสมและคลองตวกวาการประชมระดบภมภาค
หรอพหภาค โดยเฉพาะประเทศไทยซงมพรมแดนทางแผน
ดนทตดตอกบประเทศเพอนบานหลายประเทศโดยรอบ
จงมโอกาสเกดปญหาและความเสยงดานสขภาพไดงาย
กวาประเทศสมาชกอาเซยนอนๆ ทมระดบการพฒนาใกล
เคยงกน ดงนน ในชวงเวลาทผานมากระทรวงสาธารณสข
จงไดมการเจรจาความรวมมอในระดบรฐบาล โดย
การประสานงานผานกระทรวงการตางประเทศภายใต
การท�างานของคณะกรรมการรวม (Joint Committee;
JC) กบหลายประเทศและรฐมนตรวาการกระทรวง
สาธารณสขกได มการเจรจาความร วมมอในระดบ
กระทรวงรวมกบกระทรวงสาธารณสขของประเทศเพอน
บานเชนกน จนถงปจจบนกระทรวงสาธารณสขไทยได
มบนทกลงนามความรวมมอทวภาค (Memorandum
of Understanding; MOU) กบประเทศเมยนมาร
ลาว กมพชาและมาเลเซย ซง MOU ดงกลาวเปน
ความรวมมอทางวชาการ และการจดการปญหาดาน
การแพทยและสาธารณสขในประเดนเฉพาะ
3.6 ความรวมมอทางวชาการภายใตกลไก
เสาหลกทงสามของอาเซยนและการสรางการยอมรบ
และความเปนผน�าในดานการแพทยและสาธารณสข
ในภมภาค
ประเดนและความทาทายตางๆดานสขภาพมความ
ส�าคญในหลายมตและสอดแทรกอยในเสาหลกของความ
รวมมออาเซยนทกเสา สขภาพจงเปนเสมอนระบบด�าเนน
การภาคตดขวาง (cross cutting) ทตองไดรบการจดการ
อยางสมดลและเหมาะสม โดยววฒนาการทางการแพทย
และสาธารณสขของประเทศไทยนนไดมการพฒนามา
อยางตอเนองและแขงแกรง มนกคด นกวชาการทม
ความสามารถ มระบบปฏบตการทกาวหนาทนสมย และ
2554-2558การสาธารณสขไทย344
เปนทยอมรบทงในระดบภมภาคและระดบโลก ศกยภาพ
ดงกลาวจงเปนสวนส�าคญอยางยงในการเสรมสราง
เกยรตภมและศกดศรของประเทศใหเปนทชนชมและ
ยอมรบของนานาชาต เปน พลงบารมหรอ Soft Power
ทส�าคญในงานความสมพนธระหวางประเทศ ความรวมมอ
ทางวชาการดงกลาวในสามเสาหลกของอาเซยน ประกอบ
ดวย3.6.1 ความรวมมอในกรอบ ASCC ผานกลไกการ
ท�างานของ SOMHD ซงเปน Sectoral Body 1 ใน 16 หนวยภายใต ASCC โดยมกระทรวงสาธารณสขเปนเจาภาพหลกจนถงปจจบน ไดมการก�าหนด ASEAN Health Development AgendaPost-2015 จ�านวน 20 ประเดนสขภาพทแบงออกเปน 4 กลม ดงกลาว และกระทรวงสาธารณสขก�าหนดใหมหนวยงานทรบผดชอบในแตละประเดนรวมทงมการจดตงคณะกรรมการสาธารณสขอาเซยน เพอประสานงาน ตดตามก�ากบการด�าเนนงานในสวนตางๆ ทเกยวของ
3.6.2 ความรวมมอในกรอบ AEC เปนกรอบความรวมมอดานเศรษฐกจ ทมประเดนส�าคญดานสาธารณสข ประกอบดวยงานดานการคมครองผบรโภค การเปดเสรดานการคาและบรการความตกลง การยอมรบคณสมบตรวมของบคคลธรรมดา (MRAs) การเคลอนยายแพทย ทนตแพทย พยาบาล ธรกจบรการสขภาพ รวมทงประเดนทเกยวของกบ สนคา/ยา ทมผลตอสขภาพ เชน บหร ยาสบ ยารกษาโรค วคซน เปนตน ความทาทายทางสขภาพทสอดแทรกอยในประเดนการคาเหลาน มความส�าคญและเปนความจ�าเปนทกระทรวงสาธารณสขตองท�าความเขาใจและวางระบบด�าเนนการรองรบอยางเหมาะสมในเวทระหวางประเทศทงในระดบภมภาคและระดบโลกเพอใหเกดความสมดลระหวางการไดประโยชนแหงรฐทงในมตทางเศรษฐกจ และการคมครองดแลสขภาพของประชาชนของประเทศในมตทางสงคมและวฒนธรรม โดยเฉพาะอยางยงการเตรยมการรองรบความตกลงหนสวนทางเศรษฐกจภาคพนแปซฟก (Trans-Pacific Partnership; TPP) ซงในประชาคมอาเซยน มประเทศทเขารวมเปนสมาชก TPP แลวไดแก บรไน มาเลเซย สงคโปร และเวยดนามแตประเทศไทยยงคงตองพจารณา
อยางรอบคอบในการเขารวมเปนหนสวนดงกลาว เพราะหากประเทศไทยไมเขาเปนสมาชก TPP จะกอใหเกดการสญเสยและผลกระทบตอระบบสวสดการสงคมและผบรโภคในประเทศของไทย เนองจากไทยจะไมมสทธพเศษทางการคาใดๆ ในกรอบ TPP เลยเมอท�าการคากบประเทศในกลมดงกลาว แตหากประเทศไทยเขารวมเปนสมาชก TPP กจ�าเปนตองปฏบตตามระเบยบขอบงคบของขอตกลงความรวมมอ โดยเฉพาะในดานทเกยวของกบสขภาพและทรพยากรดานพชตางๆ คอ การแกไขกฎหมายสทธบตรเพอใหเกดการคมครองสทธบตรในทกประเภทเทคโนโลย ตามหลกการสรางบรรทดฐานทางการคาทมมาตรฐานสง (set high-standard trade rules) สงผลใหบรษทขามชาตสามารถจดสทธบตรพชและสารสกด เขาถงและใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพโดยไมตองแบงปนผลประโยชนในระยะเวลาการผกขาดทยาวนานถง 25 ป และเมลดพนธพชจะมราคาแพงขนตงแต 2-6 เทาตวเปนอยางนอย4 แตเมอใดประเทศไทยเกบเมลดพนธพชเหลานนไปปลกตอหรอแลกเปลยนกบเพอนบานจะกลายเปนการกระท�าทผดกฎหมายในทนทเมอเปนเชนนจงอาจสงผลกระทบระยะยาวจากการถกกดกน การพฒนายาสมยใหมทมาจากสมนไพรของไทยรวมทงประเดนท ออนไหวตอประเทศไทยซงเปนประเดนเดยวกบทเปนขอหวงกงวลจากภาคสขภาพประชาชนตอกรณการท�า ขอผกพนการคาเสร (Free Trade Agreement; FTA) ไทย -สหภาพยโรป และไทย-สหรฐอเมรกาไดแก ประเดนทรพยสนทางปญญา ซงมความสมพนธกบราคายาทสงขนจากการผกขาดของบรษทยาขามชาตและปญหาการเขาถงยาของประชาชน รวมทงประเดนการเขามามอทธพลของบรษทขามชาตตอการปรบเปลยนกฎหมายและนโยบายสาธารณะตางๆ ภายในประเทศทท�าหนาทคมครองสขภาพประชาชนจากสนคาท�าลายสขภาพ เชน บหร และแอลกอฮอล รวมถงกฎหมายเกยวกบการรกษาสงแวดลอมและฐานทรพยากร เปนตน
3.6.3. ความรวมมอในกรอบ ASEAN Political
Security Community (APSC) เปนกรอบความรวมมอ
ดานการเมองและความมนคง ซงกระทรวงสาธารณสขม
บทบาทส�าคญในการด�าเนนการทเกยวของ ดงน
4. ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต, ตลาคม 2558
2554-2558การสาธารณสขไทย 345
• การแพทยภยพบตและการจดการภยพบต (Disaster Medicine and Disaster Management) คอ การวางระบบการจดการดานการแพทยรองรบและแกไขผลกระทบดานสขภาพจากภยพบตตางๆ ทงทเกดโดยธรรมชาตและเกดจากมนษย เชน ไฟไหม ตกถลม อทกภย วาตภย ภยจากรงส เชอโรค โรคระบาดและภยคกคามสขภาพรปแบบใหมทมาพรอมกบเทคโนโลย เปนตน
• การบ�าบดรกษาและฟ นฟผ เสพและผ ตดยา
และสารเสพตด (Drug Addiction) ป ญหา
ยาเสพตดเปนปญหาทางสงคมทซบซอนและกระทบ
กบความมนคงเศรษฐกจและทรพยากรมนษย
ในสวนของการปราบปรามด�าเนนการโดยฝาย
ปราบปราม แตการบ�าบดรกษาผ เสพและผ ตด
ยาเสพตดเปนภารกจทกระทรวงสาธารณสขตอง
รบผดชอบ โดยการท�างานรวมกนของกรมการแพทย
กรมสขภาพจต กรมวทยาศาสตรการแพทย และ
ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา
3.6.4 การสรางการยอมรบและความเปนผน�าใน
การด�าเนนงานด านการแพทย และสาธารณสขใน
ประชาคมอาเซยน
เมออาเซยนเรมมพฒนาการของการรวมตวอยาง
เปนระบบและมกลไกรองรบการขบเคลอนความเปน
ภมภาคนยม กระทรวงสาธารณสขไดตระหนกถงพลวตร
ของการเปลยนแปลงเหลานวาจ�าเปนตองไดรบการพฒนา
อยางสรางสรรค ระมดระวงรอบคอบ เพอใหประเทศชาต
มระบบสขภาพทด มภมคมกนในตนเอง ในขณะเดยวกน
กสามารถใชโอกาสจากการรวมตวเปนประชาคมแสดง
บทบาทเชงสรางสรรค รวมทงพฒนาขดความสามารถ
ของประเทศดานการแพทยการสาธารณสข เพอเพม
โอกาสในการเขาถงบรการสขภาพทมคณภาพมาตรฐาน
ของประชาชน โดยเฉพาะในกลมประชากรดอยโอกาสได
อยางมประสทธภาพ
ประเทศไทย ไดรบการยอมรบวาเปนประเทศทม
ระบบสาธารณสขและการจดการดานหลกประกนสขภาพ
ทเปนแบบอยางทดประเทศหนงในโลก5 ศกยภาพและชอ
เสยงทสงสมทางการแพทยและสาธารณสขทมมาอยาง
ยาวนานสนบสนนใหประเทศไทยมบทบาทส�าคญในระบบ
สขภาพโลก
ดงนน ในเวทระดบภมภาค กระทรวงสาธารณสขจง
สามารถใชโอกาสจากการรวมตวเปนประชาคมหนงเดยว
ของอาเซยน ด�าเนนการผานยทธศาสตรตางๆดงตอไปน
1) การเปนศนยกลางทางการศกษาดานการแพทย
และสาธารณสข (Regional Medical Academic Hub)
โดยมสวนราชการทท�าหนาทขบเคลอนประเดนการพฒนา
ตางๆ ดงน
• โครงการประชมนานาชาต การศกษาฝกอบรม
ของกรมวชาการและสถาบนตางๆ
• เปน Lead Country (ประเทศแกนน�า) ใน
การจดท�าต�าราการแพทยทางเลอก เรอง Herbal
Medicines Used in Primary Health Care in ASEAN
เผยแพรในประชาคมอาเซยนโดยมกรมพฒนาการแพทย
แผนไทยและการแพทยทางเลอกเปนผรบผดชอบ
2) การ เป นศนย กลางห องปฏบ ต การทาง
วทยาศาสตรแหงภมภาค (ASEAN Medical Laboratory)
โดย กรมวทยาศาสตรการแพทย
3) การสนบสนนการจดการปญหาความเรงดวน
ดานการสาธารณสขในภมภาคอาเซยน เชน การเปน
เจ าภาพจดการประชมระดบรฐมนตรสาธารณสข
อาเซยนบวก 3 การเตรยมการรองรบการระบาดของ
เชอ Ebola ในเดอนธนวาคม พ.ศ. 2557 รวมทงการ
ประชม VDO conference เกยวกบมาตรการปองกน
การระบาดของเชอ MERs-CoV ในเดอนกรกฎาคม
พ.ศ. 2558 เปนตน
4) การแสดงบทบาทเปนประเทศผ น�า (Lead
Country) ในวาระการพฒนาตามวาระตางๆ ทเกยวของ
ดานสขภาพทส�าคญ (health priority) เชน Aging Care,
Disaster Medicine, Medical Tourism เปนตน
5) ความรวมมอในระดบพหภาคอนๆ เชน BIMST
(Brunei Darussalam – Indonesia – Malaysia –
Singapore – Thailand), ACMECS (Ayeyawady –
Chao Phraya – Mekong Economic Cooperation
Strategy) เปนตน
5. องคการอนามยโลก, 2550
2554-2558การสาธารณสขไทย346
6) การมสวนรวมส�าคญในระบบสขภาพโลก (Global
Health) รวมทงมตทางการพฒนาอนๆ เชน การท�าหนาท
กรรมการบรหารองคการอนามยโลก การแสดงบทบาทน�า
ในการประชมสมชชาอนามยโลก การท�าหนาทกรรมการ
บรหารและผบรจาคเงนในกองทนโลกตานเอดส มาเลเรย
และวณโรค การเปนผน�าในการขบเคลอนประเดนสขภาพ
โลกเฉพาะประเดน เชน โรค NCD การพฒนาบคลากร
สขภาพหนงเดยว (One Health) และการสรางหลก
ประกนสขภาพถวนหนา (Universal Health Coverage;
UHC) เปนตน
บทสรปนบตงแตรฐบาลมนโยบายในการเตรยมความพรอม
ประเทศไทยเขาสประชาคมอาเซยน กระทรวงสาธารณสข
ไดมการเตรยมความพรอมรองรบการเขาส ประชาคม
อาเซยนในดานสาธารณสขและระบบสขภาพมาอยาง
ตอเนอง โดยรวมกบหนวยงานตางๆทเกยวของใน
การก�าหนดยทธศาสตรส�าคญ ใหเป นเครองมอใน
การปรบตวภายในองคกร และการบรณาการความรวมมอ
กบหนวยงานภายนอกและองคกรระหวางประเทศอยาง
กลมกลนและเปนระบบ โดยใหความส�าคญตอความรวม
มอทางวชาการ การรวมก�าหนดนโยบายสขภาพทส�าคญ
ของภมภาคและของโลก การแกปญหาผลกระทบจาก
การรวมเปนประชาคมหนงเดยว การแกปญหากลมดอย
โอกาสในสงคมอาเซยน รวมทงเสรมสรางการยอมรบ
และภาวะผน�าจากการเปนผใหทมระบบด�าเนนงานทม
ประสทธภาพ มคณภาพและมาตรฐานสง
สงทควรตระหนกคอ การรวมตวของประชาคม
อาเซยนมใชเปนเพยงปรากฏการณทเกดขนแลวผาน
ไปเพราะเมออาเซยนมการรวมตวเปนประชาคมแลว
การด�าเนนงานระหวางประเทศยอมตองมความตอเนอง
และใกลชดกนมากขน กระทรวงสาธารณสขจงจ�าเปน
ตองมการปรบองคกร กระบวนการและวธการท�างาน
รวมทงการพฒนาบคลากรใหมศกยภาพดานการระหวาง
ประเทศอยางเหมาะสม เนองจากภารกจดงกลาวจะ
มความเขมขน ทวความส�าคญและสงผลกระทบตอ
ประโยชนแหงรฐมากขนเรอยๆ ซงการเตรยมการทดจะ
ท�าใหประเทศไทยมพฒนาการทอยางตอเนอง เขมแขง
และยงยนตลอดไป