Embed Size (px)
Citation preview
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
Erro
ปท ๓ ฉบบท ๑
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๑
พ.ศ. ๒๕๕๓
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๒
ปท ๓ ฉบบท ๑
ภาพแรก ลลาการเคลอนทของ
เจาทากนอยแหงเขาใหญ
สภาพร สกสเหลอง
เดก ๆ และสาว ๆ ทงหลายเมอไดยนชอปลงหรอ
ทากทดดเลอดกคงจะตกใจเปนธรรมดา ยงถาถกดดเกาะ
ดวยแลวอาจจะรองกรดกราดจนไมอยากเทยวอกตอไป แตพอเหน
เพอน ๆ ทไมกลว ทาก เดนเทยวปา
ตอไปแลวกกลบมาดวยรอยยมและม
ภาพสวยงามของปามากมายมาฝาก ก
คงอดเสยดายไมน อยวาเรามวแตกลว
ทากจนอดเทยว ทงๆ ททากมนกตว
เลกกวาเรามาก บรจาคโลหตใหมนสก
หนอยจะเปนไรไป การบรจาคโลหต
มใชจองใหแตทบรการสภากาชาด ให
ทากมนบางจะไดบญเชนกน เพราะสตว
เหลานด ารงชพอยไดดวยเลอดของสตว
เลยงลกดวยนมโดยเฉพาะเลอ ดมนษย
อยางเรา แตถากลวจรง ๆ แลวยง
อยากจะไปเทยวปากบเพอน ๆ จะท า
อยางไร เรามวธแนะน า...
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๓
ครอบครวเพอนคนหนงจองทพกแรมชนดในปาอทยานแหงชาต
พอถงเวลากพากนเดนทางดวยรถยนตสวนตวขนเขา ใชเวลาไมนาน
ประมาณ ๔ ชวโมงกถง จากนนกชวยก นหอบสมภาระเขาบานพกเดน
ไปไดประมาณ ๔๐ เมตร ลกสาวคนเลกกรองกรด เตนเหยง ๆ ดวยโดน
ทากตวหนงกระโดดเกาะทเทา ดนเทาไรกไมหลด คณแมมาชวยแกะก
ไมออก ลกสาวคนโตตกใจกเลยชวยรองและเตนบางทง ๆ ทไมโดนทาก
เกาะ เจาหนาทพทกษปาในบรเวณใกลเคยงไดยนรบวงมาชวย คนหนง
มยาฉนโปะลงไปตรงททากเกาะ จากนนกเอามอเดดทากออกอยาง
งายดาย มเลอดไหลออกมาตรงรอยทถกดดเกาะเปนทางยาว สกพก
เลอดกหยด หลงจากท าบาดแผลเสรจ ลก ๆ ทงสองคนกยนยนอยาง
เดยวจะกลบบาน คณพอคณแมกเลยตองหอบสมภาระกลบบานไปดวย
ความเสยดายเงนคาเชาทพกและเสยเวลาการเดนทาง
ความจรงแลวทากพวกนกมอะไรด ๆ นารกหลายอยาง
ประโยชนอยางแรกคอทากเปนดชนชวดความอดมสมบรณของปา
ดบชน เปนอาภรณส าคญทบอกวาปานมความอดมสมบรณ ทากทพบ
ในปาดบชนของไทยมหลายชนดตงแตตวเลกเทาเสนดายขนาดทใชชก
วาวความยาวประมาณ ๑.๕ เซนตเมตรทพบทอทยานแหงชาตดอยภคา
ไปจนถงทมขนาดใหญ เสนผานศนยกลางล าตวประมาณ ๐ .๕
เซนตเมตร ยาวประมาณ ๔ เซนตเมตร ดงในภาพ ท ๒ แตทากปกต
ทวไปมขน าดความยาวประมาณ ๒-๖ เซนตเมตร เปนสตวทอยใน
อนดบ Hirudenea กลมเดยวกบปลงควาย หรอปลงน าจดทพบในล าน า
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๔
ปท ๓ ฉบบท ๑
ภาพท ๒ ทากอเมซอน จาก
Hickman ...In. Zoology (๒)
กาญจนบรวาดดเกาะเดกทไปเลนน าจนมขาวฮอฮาไปทว คอเราจะเรยก
สตวกลมนทอยในปาและทชมชนวาทาก กลมทอยในน าเรยกวาปลงแต
ภาษาองกฤษ เรยกรวมวา leech ทากทมขนาดใหญทสด คอทากอเม
ซอนอยทเฟรนชเกยนา อเมรกาใต มชอ
วทยาศาสตรวา Haementeria ghilianii
ขนาดความยาวล าตวประมาณ ๑๘-๒๐
เซนตเมตร สถตใหญทสดยาวถง ๓๐
เซนตเมตร ดงทเหนเกาะอยทแขนของ
ดร. รอย เค. ซอเยอร ผคนพบ ดงภาพท
๒ ล าตวโดยทวไปจะมสด า น าตาล แดงหรอเขยวมะกอก ล าตวคอนขาง
จะแบนลง ทากสวนใหญเปนผลาพวกกนเลอดหรอเนอเย อสตว อาจถอ
วาเปนปรสตชวคราวคอกนเลอดจนอมแลวจะผละไป แตบางชนดจะ
อาศยในตวเจาบานตลอดชวต ปากของทากภายนอกมลกษณะเปนปม
ดดตดแนน ภายในปากมฟนคมคลายใบเลอย สามแฉกท าหนาทกด เนอ
เหยอใหเปดเปนแผลรปตว Y แลวปลอย สารทท าใหชา ไมรส กเจบ
นอกจากนยงมสาร ไฮรดน ท าใหเลอดไมแขงตว เพอจะไดดดหรอ
เลยกนเลอดอยางอรอยจนอม และสามารถดดกนเลอดไดมากจนล าตว
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๕
ภาพท ๓ ทากในทชนแฉะ ชวงฤด
ฝน ททางขนเขากระโจมสวนผง
ราชบร
มนขยายมากกวาปกต ๒-๓ เทา สวนทเปนน าเลอดจะถกก าจดออกทาง
อวยวะขบถาย ทอยตรงผวตว สวน
เมดเลอดทเขมขนจะถกยอยอยาง
ชา ๆ นาแปลกใจไหมทในทอ
ทางเดนอาหารของทากไมม
นายอย เลอดทเปนอาหารจะถก
ยอยโดยแบคทเรยในทางเดน
อาหารนน อาหารนสามารถ ส ารอง
เลยงชพไดนานประมาณ ๑๐๐-๒๐๐
วน โ ด ยไมตองลาเหยอใหม
เพยงพอส าหรบชวงชวตของม นซง
ยนยาวเพยงปเดยวเทานน
สวนทายของทากกเปนปมดดเชนกน เวลาจะเคลอนทตองถด
ตวทละกาวโดยคบกาวสวนหวออกไปจากนนจะยกสวนทาย ทมปมดด
เชนกนตามไปจรดสวนหว แลวคบสวนหวออกไปอกทละกาวดงภาพ
แรก ทากเหลานหายใจและขบถายผานทางผวหนงเชนเดยวกบไสเดอน
ดน ดงนนถาเราพบมนมาคบคลานบนพนถนนคอนกรต ชวยสงเคราะห
เอามนลงใปเดนในดน เพอใหมนมชวตยดยาวตอไปใหมนษยไดเรยนร
และศกษา มฉะนนเมอผวตวแหงมนจะตายเพราะหายใจไมได
ทากไดชอวาเปนสตวทมการรบรทไวมากตอสงเรา เชน เหงอ
กลนคาว สารเคม ดงนนเวลาทเราเดนเขาปากลนของพวกเราจะบอกให
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๖
ปท ๓ ฉบบท ๑
ทากรวามอาหารโอชะเดนมาใกลแคไหนตงแตไกล ๆ แลว บางชนดม
ความไวพเศษมาก ดงนนทค าแนะน าทวาใหเดนเขาปาเปนคนแรก
จะไมโดนทากกด ไมเปนความจรง เสมอไป ! การเดนปา คราวท
แลวทดอยภคา จงหวดนาน มหลวงพเดนน าหนา หลวงพทานจบ
ทากเขมออกจากเทาประมาณรอยกวาตว คนทเดนตามขางหลง
โดนทากกดนอยกวา
ประโยชนของทากและปลงประการทสอง คอเปนยา และใช
ประโยชนทางการแพทยเพอการบ าบด ทากหรอปลง เฉพาะชนด
Hirudo medicinalis ถกน ามาใชประโยชนทางการแพทยเปนเวลาหลาย
รอยปมาแลวโดยความเขาใจผดวาสามารถกาจดเลอดเสยหรอลด
ไขได ในปจจบนไดมการน าทากชนดนมาใชประโยชนทางการแพทยอก
ครงโดยน าทากทท าความสะอาดแลวมาดดกนเลอด น าเหลอง หรอ
เนอเยอทเปนแผลพพองจากไฟไหม น ารอนลวกหรออบตเหตทท าใหม
แผลหรอน าเหลองไหลเยม จากการรกษาโดยใหทากดดกนบรเวณ
บาดแผลชวยใหแผ ลหายเรวขน ปลงชนดนสามารถสรางสารยบยง
แบคทเรยอน ๆ ทไมไดท าหนาทยอยเลอด ท าใหเลอดถกยอยในทอ
ทางเดนอาหารอยางถกสขอนามยโดยแบคทเรยชนดเดยว
ประโยชนประการทสาม คอสารทผลตจากทาก หรอปลง เพอ
ปลอยลงไปในเลอดปองกนมใหเลอดแขงตวไดถกน ามาใชเปนยาส าคญ
เพอปองกนเลอดแขงตว หรอเป นยารกษาเสนเลอดขอด หรอเสนเลอด
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๗
ภาพท ๔ รอยแผล ๒ รอย
จากโดนทากกด
อดตนในทตาง ๆ ของรางกาย ทานคงเคยไดยนโฆษณายา “ไฮรดอยด ”
ชอยานมาจากไฮรดนทผลตจากตอมน าลายทากทจะปลอยออกไ ปเวลา
กดเหยอเพอมใหเลอดแขงตว ชาวบานนยมน าไฮรดอยดมาทาเปลอกตา
ทอกเสบหรอเปนตากงยงท าใหการบวมและการระคายเคองลดนอยลง
วธปฏบตเวลาถกทากกด ถากลวมากกรองกรด ๆ จนสดเสยง จะ
มคนใจด ขร าคาญมาชวยแกะทากให โดยคอย
ๆ จบทตวทากบดใหมนปลอย บางคนทสบบหร
อยใชปลายบหรจไปทตวทาก ทากมนกจะปลอย
เชนกน บางคนแนะใหพกยาฉนละลายน าเอา
ราดบรเวณททากเกาะ ไดผลเชนกนชวยหาม
เลอดดวย แผลทโดนทากกดควรลางใหสะอาด
ถาอยในปาใชน าดมราดหรอน ายาลางแผลแลว
ปดพลาสเตอร บางคนอาจรสกคนหรอระคาย
เคองอยาเกา เพราะอาจตดเชอได แตแมเคยเลา
วาสมยกอนเวลาเดนเรอ จากด าเนนสะดวกไป
สพรรณบร เมอเรอ ตดเขนตองลง น า เขน เรอ
มกจะโดนปลงกดแกะไมออก ผใหญจะแนะน าใหบวนน าลายรดลงไปท
ตวปลงไดผลดมาก ปลงจะปลอยทนท ไมทราบวาวธนจะใชไดกบทาก
หรอเปลา แตเปนวธทสะดวกและงายทสด และทากกบปลงกเปนพนอง
ในอนดบเดยวกน
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๘
ปท ๓ ฉบบท ๑
ภาพท ๕ ทางเดนสวยงามสนาตกเหวนรก
การปองกนทาก
๑. หลกเลยงการเทยวปาในฤด
ฝน เพราะทากเปนส ตวทหายใจ
ทางผวหนง ๆ จงตองเปยกชน
ตลอดเวลา หากเปนชวง
หนาแลงทากเหลานจะตองหาท
หลบซอนในบรเวณทชนแฉะหรอ
ใตดน ดงนนการเทยวปาในฤด
หนาวนาจะเหมาะทสด นอกจาก
จะปลอดภยจากทากแลวยงได
บรรยากาศทสวยงามตางจากฤดอนอกดวย
๒. แมวาจะเปนชวงหนาแลงแตถาเกดพลกลอคฝนตก หนกนาน ๒-๓
วนตดกน อากาศชนมาก ใตดนจะมอากาศเยนมากกวาปกต ทากพวกน
เปนสตวเลอดเยนกอยไมไดตองขนมาหาไออนบนพนดน เชนเดยวกบ
ไสเดอนทเราจะเหนมนคบคลานขนมาบนพนคอนกรต โดยหารไม วาผว
คอนกรตแมจะอน แตแหงขาดความชมชน เพยงไมนานเจาตวนอย ๆ
เหลานกจะคอยแหงตายไป หลงฝนตกหนกตดตอกนนาน บรเวณพนดน
ในปาดบชนจะ ชมชนมาก ควรเดนบนพนถนนคอนกรตอยาไปเดนบน
สนามหญา เพราะอาจโดนทากกดได
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๙
ภาพท ๖ ถงเทากนทาก ควรมสออน สงเกตงายหากมทากไตขนมา แตทากบางตว
เกาะอยทยอดไมคงเกาะสงกวาถงเทา !
๓. หากหลกเล ยงไมไดจ าเปนต องเดนปาในฤด ฝน เมอฝนตกชนแฉะ
ควรใสเสอผาทปกปดมดชด สวมถงเทากนทาก ทหมขนมาถงหวเขา
ถงเทานควรมสออน เวลา ทากเกาะจะคอยไตหาทางเขาไปกดเนอ
หวาน ๆ ของเรา เราจะไดสงเกตเหนเสยกอน บางตวไตขนมาจนถงคอ
แลวไตลงไปในห พง สะดอ ฯลฯ เคยพบนกทองเทยวชาวตางประเทศท
นารกมาก พวกเขาสวมกางเกงขาสนใสรองเทาแตะ เดนปา เวลาทาก
เกาะเขากปลอยใหเกาะตามสบายจนอม พอเดนขนมาเราเหนรอยเลอด
ไหลเปนทางทเทา เลยตองบอกขอบใจพวกเขาแทนทากไทยทงหลายใน
ปา ! ทไดรบประทานอาหารนานาชาต
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๑๐
ปท ๓ ฉบบท ๑
ภาพท ๘ เหดปาสวยงามระหวางทางไปนาตก
เหวนรกทาใหลมทาก
๔. ฉดหรอพนยากนทาก
ทเพงมขายไมกปทผานมา
มหลายยหอ และหลาย
ราคามทงทเปนสารเคมและ
สารสมนไพรทประกอบดวย
น า มนหอมระเหยหลาย
ชนดททากไมชอบ เชน
เหงาขมน ใบฝรง กระชาย
ไมแนใจวาไดผลหรอเปลา
แตสารสมนไพรของ กรม
วทยาศาสตร การแพทยท
ผลตออกมาขายนนอกจา ก
จะกนทากแลว ยงกนยง
และแมลงรนด าอกดวย
( รายงานการวจย )
นอกจากนยงมค าแนะน าด
ๆ อกมากมาย เชน พกยา
ฉน พกปนแดง ทาบรเวณ
เทาและขาดวยสบ น า
มะนาว โซดา น าปน บาง
ชนดอาจท าใหเกดการระคายเคองได
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๑๑
ภาพท ๗ ทางเดนไกลสนาตกเหวนรก
ผเขยนกเปนผหนงท
กลวทากจนสมองไหล ถาชวง
ฤดฝนแลวใครอยามาชวน
เทยวปา ไมไปเดดขาด ยกเวน
ชวงฤดรอนหรอฤดหนาว แตป
ทแลวอากาศวปรตมากจรง ๆ
เราเลอกเวลาหนารอนแลว
เมอถงเวลาเดนทางมฝนตก
ลวงหนามา ๕-๖ วน พอลงจาก
รถเหนเจาหนาทพทกษปาสวม
ถงเทายาวกนทาก หวใจตก
ไปอยทตาตม จะ หน กลบ
บานกไมได เพราะเจานาย
มาดวย เลยจ าใจตองอยตอ
ตลอดขางทางจะเหนตวทาก รอยทากทถกเหยยบจนเลอดเปนคราบและ
ทเกาะอยขางตนไมกมประปราย โชคดทรานบรการสะดวกซอของ
อทยานมสารพนและทากนทาก ก ซอไปทกขนานทงของไทยของนอก
ทาทงตว ทกางเกง รองเทา ถงเทา และเสนผม ตอนกลางคนนอนสวด
มนตรไหวพระทงคนขอใหฝนหยดตกเรว ๆ โชคดทพระทานชวยจรง ๆ
คนนนและเชาวนรงขนไมมฝนตก แดดแรงจดมาก ตอนสายเราเดนไป
เทยวน าตกเหวนรกไดอยางสบายโ ดยไมเจอทากแมแตตวเดยว
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๑๒
ปท ๓ ฉบบท ๑
ภาพท ๙ ในทสดกถงนาตกเหวนรก
เพราะพอพนดนแหงเจาทากทงหลายกหลบลงหาทชมชนกนหมด ความ
งามของธรรมชาตตลอดขางทาง ดอกไม เฟรน และเหดสสนสวยงาม
ท าใหเราลมเรองทากไปเลยและยงพอเหน ความงามของน าตก ความ
กลวทากกหายไป นถามวแตกลวทากคงไมไดภาพสวย ๆ ของน าตกมา
ฝาก ดงนนขอจบทายดวยภาพสวยงามของน าตกเหวนรก และขอย าวา
เวลาเดนปาหากกลวทากควรรอจนกวาแดดจะออก และเดนในบ รเวณท
แหง ยงรอใหฝนหยดตกสก ๒-๓ วน จะปลอดภยจากทากอยางแนนอน
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๑๓
แหลงขอมลอางอง
๑. ศนยขอมลโรคตดเชอและพาหะนาโรค กรมวทยาศาสตร๑การแพทย๑
กระทรวงสาธารณสข webdb.dmsc.moph.go.th/ifc_nih
/a_nih_3_002c.asp?info
๒. Hickman, C.P., L.S. Roberts and A. Larson. 1997. Integrated
Principle of Zoology. WCB,Dubuque. p. 363-366.
๓. Leech. http://en.wikipedia.org/wiki/Leech 1/2/2553
ภาพท ๑๐ หากมวแตกลวทาก คงอดชมความ
งามของนาตกทสวยงามแหงน
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๑๔
ปท ๓ ฉบบท ๑
อภรด ซวนตน
จะมใครปฏเสธหรอเปลานะ หากจะชวนไปชมพระอาทตย๑ขนยามเชาท ยอดเขากระโจมกน “พระอาทตยขนเหรอ ? ทไหนกคงเหมอนกน พระอาทตยกขนทกเชา แสนจะธรรมดา ท าไมจะตองฝนสงขารตวเองตนตงแตเชามดดวยละ เสนทางไปกทลกทเล ลยน า บกปาฝาดง หนาวกหนาว จะล าบากไปท าไม” คาพดแบบนคงจะไมได ยนในหมนกทองเทยวทชอบการผจญภย หรอนกทองเทยวเชงนเวศอยางแนนอน เพราะใตทองฟาผนเดยวกน และพระอาทตย๑ดวงเดยวกน ยงมสงตาง ๆ นาตนตาตนใจ รอใหเราไปสมผส เรยนร เกบเกยวประสบการณ๑และประทบไวในความทรงจาอกมากมาย ความรสกทไดรบจากการชมพระอาทตย๑โผลพนทะเลหมอกในภเขาปาดบชนยามเชา คงจะแตกตางจากทเฝาดพระอาทตย๑โผลพนหมอกควนพษในปาคอนกรตอยางแนนอน จงเปนปกตทในชวงฤดกาลทองเทยว ตามแหลงทองเทยวทเปนยอดเขาสงตาง ๆ จะคลาคลาไปดวยนกทองเทยวทจบจองพนท กางเตนท๑ตงแตพระอาทตย๑ยงไมลบขอบฟา เพอรอตอนรบแสงแรกของเชาวนใหม แหลงทองเทยวในประเทศไทยทนกทองเทยวนยมไปชมพระ
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๑๕
อาทตย๑ขนยามเชาทสวยงามและขนชอ เชน ภกระดง ภชฟา ดอยอางขาง ดอยกวลม นอกจากนยงม “ผาชนะได ” บรเวณปา ดงนาทาม จงหวดอบลราชธานซงเปนจดชมพระอาทตย๑ขนแหงแรกในเมองไทย โดยแตละแหลงทกลาวมานนเหลานกเดนทางลวนแตตองบกปาฝาดง ผานเสนทางททลกทเล สมบกสมบน ผจญภยผานความยากลาบาก เพอจะไปตอนรบแสงแรกของเชาวนใหม ซงความยากลาบากนแหละเป นเสนห๑ทจะทาใหความรสกในการชมพระอาทตย๑ขนในแตละแหงประทบอยในความทรงจาของแตละคนแตกตางกนไป
จดหมายปลายทางสาหรบการเดนทางชมพระอาทตย๑ขนของเราในครงน คอ ยอดเขากระโจม อาเภอสวนผง จงหวดราชบร หางจากกรงเทพ ฯ แครอยกวากโลเมตร แตบรรยากาศหนาวพอ ๆ กบบรเวณทราบสงในภาคเหนอของประเทศไทยเลยทเดยว เสนทางขนเขาเปนถนนดนลกรงสลบกรวดทราย ขรขระลาดชนสยอดสงสดของเขากระโจมในแนวเทอกเขาตะนาวศร ทระดบความสง ๑,๑๐๐ เมตรจากระดบนาทะเล เสนทางบางชวงตองลยนา บางชวงตองฝาโค ลน
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๑๖
ปท ๓ ฉบบท ๑
กระโจนหลบหลกหลมบอ และทสาคญตองใชรถยนต๑ขบเคลอนสลอเปนยานพาหนะในการนาเหลานกทองเทยวเดนทางผานเสนทางหฤโหด สดวบาก (กรรม) ททาใหผรวมเดนทางตนเตน หวาดเสยว ซงกวาจะขนสยอดสงสดกตองลนกนตวโกง โดยเฉพาะเนนสดทายกอนถงท หมาย คอ เนน ๑,๐๐๐ ททางทมงานของเราไมสามารถพชตไดในการเดนทางทรปแรก เนองจากเปนชวงฤดฝน เสนทางจงชนแฉะ ถนนเละ และเสน ทางชนเอาเรอง ถงแมวาพโช เฟอร๑พยายามบดเรงเครองยนต๑สลออยางสดความสามารถแลวกตาม สดทายพวกเรากตองกลบลงมาโดยไ มไดชมพระอาทตย๑โผลพนขอบฟาอยางทตงใจไว แตทกคนตางกตงปฏญาณไวในใจ วาสกวนหนงเราจะกลบมาพชตยอดเขากระโจมใหจงได และแลวเมอกลางเดอนมกราคมทผานมาฝนของพวกเรากเปนจรง พวกเราตงใจกลบมาทเขากระโจมอกครง ซงการกลบมาในครงนกไม ทาใหพวกเราผดหวง รถยนต๑ขบเคลอนสลอของชมรมรกษ๑เขากระโจม นาพวกเราทะยานสความมดออกจากรสอร๑ทบรเวณธารนารอนบอคลงตงแตตหา จดหมายปลายทางของพวกเราคอ ลานเนน ๑,๐๐๐ และตองถงกอนฟาสาง เพอจะไดทนเกบภาพสวย ๆ ของแสงแรก ยามเชา การเดนทางในคร งน คลองตวกวาในทรปแรก เนองจากอยในชวงฤดหนาวซงเปนชวงไฮซซนของสวน
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๑๗
ผง (เดอนพฤศจกายน- กมภาพนธ๑ ) ถนนหนทางไมชนแฉะ แตเสนห๑ของเสนทางวบากและธรรมชาตอนสวยงามสองขางทางยงคงมใหพวกเราไดตนเตน ประทบใจ และสนกสนานเปนระยะ ๆ และแลวพโช เฟอร๑ชมรมรกษ๑เขากระโจมกนาพวกเราขนมาสลานเนน ๑,๐๐๐ สงสดของยอดเขากระโจมโดยสวสดภาพ ซงทนเปนทตงของ ฐานปฏบตการ ตารวจตระเวนชายแด น (รอยตชด. ๑๓๗ ทบทมสยาม ) อากาศทนเปนสงยนยนวลทวา “ยงสงยงหนาว” ไดดทเดยว เสอกนหนาวทแตละคนสวมใสมาไมสามารถใหไออนอยางพอเพยงแกรางกายได จงไมแปลกทจะมรานขายขาวตมโจ๏ก กาแฟ โอวลตน หรอแมกระทงบะหมกงสาเรจรปรอน ๆ ทสามารถชวยให
คลายหนาวไดบาง เมอมองไปรอบ ๆ ลาน บรเวณทศตะวนตกมปายบอก ไววา ทนคอพนท “ สดเขตประเทศไทย ภาคตะวนตก ” ฝงตรงขามเปน ฐานกองรอยทหารพมา ตงอยในต าบลบางยาค อ าเภอเมตตา จงหวดทะวาย ซงแนวรบดานนสงบนงไมเปลยนแปลงเคลอน ไหว ใหความรสกปลอดภยและสบายใจแกนกทองเทยวมากกวา แนวรบ ทอยในฝงตะวนออกของประเทศ
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๑๘
ปท ๓ ฉบบท ๑
ในขณะทรอตอนรบพระอาทตย๑อยนน นกทองเทยวจบกลมคยกน บางกจบกาแฟเพมความอบอนแกรางกาย บางกถายรป บางคนเตรยมตงกลองรอการปรากฏของพระอาทตย๑ทกาลงจะทอแสงในไมชา ในระหวางนผเขยนตงขอสงเกตไดวา การมาเทยวในชวงไฮซซนมขอเสยตรงททกคนตางกมงหนามาในชวงน จงทาใหพนทแออด คลาคลาไปดวยนกทองเทยว บรรยากาศไมผดจากตลาดนด ลานจอดรถกแออดไมแพงานแสดงออฟโรดเลยทเดยว นาจะมมาตรการทสามารถควบคมจานวนนกทองเทยวเพอปองกนผลกระทบทจะตามมา ทงปญหาขยะ หองนาและนาไมพอใช แมกระทงมลพษ และเสยงทรบกวนสตว๑ปา แตในทางปฏบตจะทาไดมากนอยเพยงใดนนขนอยกบจตสานกของแตละคนดวย เพอไมใหเสยบรรยากาศ เรากลบมารอชมพระอาทตย๑กนตอดกวา ผเขยนไดทมนในการยนรอตอนรบพระอาทตย๑ แลว ในเวลาไมนานทองฟามแสงสสมทอประกายระเรอสวยงาม ชางภาพตางจบภาพกนยกใหญ แตยงไมเหนการปรากฏของพระอาทตย๑ เนองจาก มหมอกหนาและเราอยฝงทศตะวนตกของประเทศไทย พระอาทตย๑จงโผลพนมาใหเหนชากวาฝงตะวนออก ซงสามารถเหนไดทแรก ทผาชนะได จงหวดอบลราชธาน จนกระทงเวลาประมาณเจดโมงครงเสยงเฮดงลน เปนสญญาณตอนรบการปรากฏตวของพระอาทตย๑ ทโผลพนเมฆหมอกออกมาชางภาพตางแขงกนกดชตเตอร๑ ผเขยนในฐานะชางภาพสมครเลนกเชนกน
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๑๙
แตภาพทมองเหนผานเลนส๑ไมคอยเตมตานก ดงนนเ มอเกบภาพไดพอสมควรแลว ผเขยนจงยนชมพระอาทตย๑ดวยตาเปลาอกครงจนอมเอมใจ เมอฟาเรมสวางพวกเราเดนไปทรถเพอเตรยมพรอมทจะกลบ พโชเฟอร๑ชงกาแฟและชกชวนใหพวกเราดม ไออนจากกาแฟเพมพลงใหพวกเราเรมตนเชาวนใหมทสดใสไปพรอม ๆ กบแสงอาทตยทคอย ๆ ทอแสงอยางอบอน ความรสกและความประทบใจทไดจากการชมพระอาทตย๑ขนในครงนมนแตกตางจากดพระอาทตย๑โผลพนปาคอนกรตจรง ๆ และคงบรรยายออกมาเปนคาพดไดไมหมด อยากรวาเปนอยางไรคงตองไปพสจน๑กนเอาเองทยอดเขากระโจม... ไปมาแลว เปนอยางไร เขยนมาเลาใหฟงบางนะคะ
เตรยมตวกอนเดนทาง
เสอกนหนาว กางเกงขายาว หมวก และรองเทาผาใบ
กลองถายรป ขาตงกลอง
ตดตอเชารถไดท “ชมรมรกษเขากระโจม”
***หวใจของนกทองเทยวเชงนเวศ***
อางอง
http://province.m-culture.go.th
http://thai.tourismthailand.org
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๒๐
ปท ๓ ฉบบท ๑
ชวศร๑ อรรถสาสน๑
การเดนทางครงนเกดขนกอนวนขนปใหมเพยง ๓ วน พวกเรา ๑๑
ชวต วางแผนกนวาอากาศหนาวเชนนคงไมมทไหนนาไปเทาภาคเหนอ เรา
ตกลงกนวาจดหมายปลายทางของเรา คอ เชยงราย เนองดวยหลาย ๆ คน
ในทรปนยงไมเคยไป และเพอนคน หนงมรสอร๑ทอยทนน คงชวย
ประหยดคาใชจายไปไดเยอะ เราวางแผนการเดนทางกนไวหลวม ๆ ไมได
มโปรแกรมทแนนอน เปนการขบรถเทยวไปเรอย ๆ โดยมจดหมายคอ
ทะเลหมอก ดอกพญาเสอโครง ชาวเขา และไรชา
เชามดวนท ๒๘ ธนวาคม วนแรกของการเดนทาง พวกเรา ๑๑
ชวต และรถ 4WD คใจอก ๒ คน พรอมสมภาระทเตมไปดวยเสอกนหนาว
อดจนแนนกระเปา เพราะจากการรายงานสภาพอากาศไดขาววาทางเหนอ
หนาวจด โดยเฉพาะบนยอดดอย วนนกะวาจะขบไปทานขาวเทยงกนแถว
ๆ ตาก หลงจากนนตอไปวดพระธาตลาปางหลวง จงหวดลาปาง แลวคอย
ไปนอนทเชยงใหม พอถงเวลาตหาตรง เราออกเดนทางจากกรงเทพ ฯ ใช
ทางหลวงสายเอเชย เหลออก ๓๐ กวากโลจะถงอทยธาน รถคนหลงโทรมา
บอกวาอยากแวะวดทาซง อาว…ไมมในโปรแกรมนนา แตไมเปนไรไหว
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๒๑
พระเอาฤกษ๑เอาชยกอนการเดนทางไกลเปนสรมงคลกดเหมอนกน คงใช
เวลาไมนานเทาไหร ขบมาเรอย ๆ จนถงแยกทานาออยเราเลยวขวาเขาทาง
หลวง ๓๓๓ ขบตอไปอกซกพก สองขางทางเปนทงนาสเขยวสดสบายตา
แปดโมงครงเรากมาถง “วดทาซง ” หรอ “วดจนทาราม ” วดสาคญคเมอง
อทยธาน ทใครผานมาตองแวะเขามาสกการะสงขารของ หลวงพอฤๅษลง
ดา (พระราชพรหมยาน ) พระนกปฏบตทเปนทเคารพสกการะของ
พทธศาสนกชนชาวไทยโดยทวไป จดแรกทเราแวะเขาไปสกการะ ไดแก
วหารหลวง พอ ๕ พระองค๑ ซงเปนทประดษฐานรปหลอ ของ ๑) องค๑
สมเดจ พระสมมาสมพทธเจา (ม "พระพทธรปเกาแก " บรรจอยใตฐาน
องค๑พระ กลาวกนวาศกดสทธมาก) ๒) หลวงปใหญ อดตเจาอาวาสวดทา
ซงองค๑แรก ๓) หลวงปศข วดปากคลองมะขามเฒา ซงเปนวดทพระเดช
พระ คณหลวงพอเคยอยกบหลวงปศข ๔) หลวงปปาน วดบางนมโค
อาจารย๑ของพระเดชพระคณ
หลวงพอ และ ๕) หลวงพอพระ
ราชพรหมยา น (พระมหาวระ
ถาวโร ) อดตเจาอาวาสวด ทาซง
ซงมรณภาพเมอ วนท ๓๐ ตลาคม
พ.ศ. ๒๕๓๕ จากนนเราขบรถ
ยอนออกมาเพอไปพระมหาวหาร
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๒๒
ปท ๓ ฉบบท ๑
แกว อาคารสงสามชนสทองสวยงาม โถงโลงชนลางถกตกแตงดวยกระจก
ทวอาคาร เราใชเวลาไมนานกบการสกการะพระศพองค๑หลวงพอฤๅษลงดา
ซงอยในโลงแกวดานหนงของตวอาคาร จากวหารแกวเราแวะถายรปพระ
ยน ๓๐ ศอก ชอวา “หลวงพอเงนไหลมาเทมา ” ทประดษฐานอยหนาหอ
พระไตรปฏก และปราสาททองคากาญจนาภเษก ทงดงามดวยลวดลายไทย
ปดทองคาเปลวตดกระจกทสรางขนเพอถวายเปนพระราชกศลแด
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในวาระ
ททรงเสวยราชย๑เปนปท ๕๐ จากทคด
วาไมนาจะนานปรากฏวาใชเวลาไป
เกอบสองชวโมง ออกจากวดไดไม
ไกลไดรบโทรศพท๑ จากคนหลงวาเรา
เกดปขาล เพราะฉะนนควรไปไหว
พระธาตประจาปเกด คอ พระธาต
ชอ แฮ จงหวดแพร เลยตอง เปลยน
เสนทางจากตากมงสพษณโลก ใกลได
เวลาอาหารกลางวน เปดดหนงสอนา
เทยวคใจหาทกน กวาจะตกลงกนไดก
ใกลเทยงตดสนใจไปกนก๐วยเตยวหอย
ขาเจาเกาดงเดมทขายมารวม ๕๐ ป
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๒๓
ก๐วยเตยวอรอย สะอาด บรรยากาศด หลงจากนนเราออกจากพษณโลก ใช
ทางหลวง ๑๑ ถงแยกเดนชย เลยวขวาสทางหลวง ๑๐๑ ระยะทางประมาณ
๑๘๐ กวากโล เรากมาถงวดพระธาตชอแฮ เวลาประมาณบายสามโมง วด
แหงนนบเปนปชนยสถานอนศกดสทธคบานคเมองของจงหวดแพร สราง
ขนในสมยกรงสโขทย ระหวางจลศกราช ๕๘๖-๕๘๘ (พ.ศ.๑๘๗๙-
๑๘๘๑ ) ในสมยพระมหา
ธรรมราชา (ลไท) ไดเสดจมา
บรณปฏสงขรณ๑พระเจดย๑
แหงน จากนนไดจดงาน
สกการะ ๗ วน ๗ คน ซงเปน
ทมาของชอวา "พระธาต ชอ
แฮ" ("แฮ" เปนคาทเพยนมา
จากคาวา "แพร" แปลวา ผา
แพร) และในป พ .ศ.๒๔๖๗
ครบาศรวชย ไดมาเปนประธานบรณปฏสงขรณ๑อกครงหนง หลงจากจอด
รถเสรจเรากรบจาขน บนไดเพอไปไหวพระธาต เพราะบายมากแลว ยง
เหลอระยะทางอกยาวไกล และตองขบขนเขาแถวลาปางอก พระธาตชอแฮ
เปนเจดย๑ทรงแปดเหลยม ยอมมไมสบสองศลปะแบบเชยงแสนสง ๓๓
เมตร ฐานส เหลยม กวางดานละ ๑๑ เมตร สรางดวยอฐโบกปน หมดวย
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๒๔
ปท ๓ ฉบบท ๑
แผนทองเหลองลงรกปดทอง องค๑พระธาตในวนทเราไปงดงามเกนคา
บรรยายดวยแสงอาทตย๑ยามบายทตกลงมาสะทอนกบองค๑พระธาตพอด ทา
ใหองค๑พระธาตเปลงแสงสทองอรามตา หลงจากบชาพระธาตแลว เราก
เขาไปสกการะ “หลวงพอชอแฮ ” พระประธานศลปะลานนา เชยงแสน
สโขทย ทประดษฐานในพระอโบสถ จากนนเราใชเวลาอกพกใหญในการ
ถายรปศลปกรรม และสถาปตยกรรม
อนสวยงาม โดดเดน ภายในวด ทง
พระพทธรปศลปะพมา ซมประตทาง
ขนพระธาต บนไดสงห๑ และบนได
นาค ออกจากวดพระธาตชอแฮเรา
เดนทางผานจงหวดลาปาง แวะ พก
ยดเสนยดสายทจดพกรถขนตาล ไม
นาเชอวาเพงหกโมงกวา แตอากาศ
ขางนอกจะเยนไดใจขนาดน ขบรถ
สบาย ๆ ผานจงหวดลาพนมาไม
นานกถงเชยงใหม ทรปนเราเลอก
พกโรงแรมแถว ๆ ถนนหวยแกว ซง
อยนอกตวเมอง เนองจากเกรงวาจะ
เจอกบรถตด แตสดทายกหนไมพน
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๒๕
เพราะทตงของโรงแรมอยใกลกบถนนนมมานเหมนทร๑มาก ในวนนด
เหมอนวาถาใครมาเทยวเชยงใหมกตองหาโอกาสมาเดนบนถนนแหงน
หลงจาก check in แลว พวกเรากรบลางหนาลางตา ออกไปรานอาหารซง
ทกคนบอกวาตองไปกนรานน เพราะววสวยมาก สรปวาไมไดใหไปกน
อาหาร แตใหไปกนวว เราจงจองทนงไวตงแตอยกรงเทพ ฯ ขนรถ กด
GPS คนหา “ผาลาดตะวนรอน” ขบตามไปเรอย ๆ ปรากฏวาเครองบอกให
ตรงไปจนถงควรถสอง
แถวขนดอยสเทพ
ทนใดนนมนกบอกให
เลยวซ ายซงเปนทาง
แคบ ๆ กวางกวารถ 1
คน เลกนอย เรามอง
หนากนชวคร navigator
ทเปนคนบอกใหกลบรถยอนกลบไปทางเดม คราวนเครองบอกใหเลยว
ขวาเขามหาวทยาลยเชยงใหม เราเลยวตาม เพราะกอนออกจากโรงแรม
เจาหนาทบอกวาใหขบไปทางถนนหลง มช เมอเขา มช เรากขบตาม
เครองไปจนเจอวงเวยน เครองบอกใหไปทางขวา เรากตามเครองไป ขบ ...
ขบ...ขบ เหนประตอยลบ ๆ ดใจมาก เหลอบดแผนทใน GPS หากเราออก
ประตนไปได รานกนาจะอยอกไมไกลเทาไหร ทกวนาททผานไป
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๒๖
ปท ๓ ฉบบท ๑
ประตเรมใหญและชดเจนขนในเงาครมของไมใหญ เราใกลเขาไป ใกลเขา
ไป ใกลเขาไป จนในทสดเราเหนประตตงตระหงานขางหนา ไดยนเสยง
ถอนหายใจดงมาจากทนงดานหลง “ประตปดวะ” เราวนกนไปวนกนมาอย
ใน มช รวมครงชวโมง สดทายเราไดออกจาก มช ดานถนนสเทพ ใชเวลา
อกอดใจเรากมาถงรานอาหาร ดวยทตงของรานทอยบนเชงเขา เพยงยาง
กาวแรกทเราลงจากรถ เรากสมผสถงกลนอายของปา ความเยน และความ
ชมชนทเกดจากตนไมใหญทโอบลอมบรเวณราน ในคนทเราไปโต๏ะเตม
ทกโต๏ะ เราไดโต๏ะตดกบระเบยงทาใหเราไดชมทวทศน๑ของเมองเชยงใหม
ในยามคาคนไดอยางถนดตา ขอแนะนาวาหากใครมาทานขาวทรานน อยา
พลาดการเขาหองนาโดยเดดขาด เพราะววจากระเบยงหองนาสวยงามมาก
หลงจากทองอมเรากเรมหาอะไรทากนตอ เพอนบางคนอยากไปถนนคน
เดนทแยกววลาย แตวนนเปนวนจนทร๑ ถนนเปดเฉ พาะวนเสาร๑ ดงนนเรา
จงตดสนใจไปขบรถชมเมองยามคาคน หลงจากนนเราพรอมใจกนไปทอง
ราตรยานถนนนมมานเหมนทร๑ตามคาบอกเลาของเพอน ๆ จนเวลาลวงเขา
วนใหม (ไปหลายชวโมง) จงกลบโรงแรม
วนทสองของการเดนทาง เราลกขนจากเตยงกนดวยความลาบาก
ยากเยน กวาจะปลกทกหองใหตนไดกกนเวลารวมครงชวโมง รบอาบนา
กนขาว รบลงมาเจอเพอนทตามมาสมทบอก ๒ คน แปดโมงทกคนพรอม
ออกเดนทาง วนนเราวางแผนวาจะไปตะลยเสนทางดอยสเทพ จดแรกทจะ
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๒๗
แวะคออนสาวรย๑ครบาศรวชย ตอดวยพระธาตดอยสเทพ หลงจากนนเหมา
รถสองแถวหนาพระธาต ดอยสเทพ ตอไปพระตาหนกภพงค๑ ฯ บานแมว
ดอยปย แลวไปถายรปหบเขาสชมพทขนชางเคยน (สาเหตทตกลงวาจะ
เหมารถเพราะสบทราบมาวาทางไปขนชางเคยนแคบมาก ถามรถสวนมา
ตองหลบลงขางทางสถานเดยว เราจงไมอยากเหนอยและเครยดกบการขบ
รถมากนก ยอมซอความสบายดกวา) ตอนเยนลงมากนขาวซอยแมสาย (แต
อยทเชยงใหม ) คา ๆ ไปเดนแถวถนนนมมานเหมนทร๑ หารานสวย ๆ
บรรยากาศด ๆ นงดมดากบบรรยากาศไปเรอย ๆ เปนอนจบแผนการ
เดนทางของวนน วนนเราออกจากโรงแรมใชถนนหวยแกว ผาน มช . ผาน
สวนสตว๑ จนมาถงตนดอยสเทพ เราแวะสกการะ อนสาวรย๑ครบาศรว ชย
เพอเปนสรมงคล ครบาศรวชยเปนนกบญแหงลานนาทเปนผรเรมสราง
ถนนขนสดอยสเทพ เมอป พ.ศ. 2477 ผานปาเขาอนทรกนดาร และสงชน
จนไปถงเชงบนไดนาคของ วดพระบรมธาตดอยสเทพ ดวยศรทธาของ
ประชาชนในจงหวดเชยงใหม ลาพน ลาปาง และจงหวดใกลเค ยง ทมตอ
ครบาศรวชย จานวนหลายหมนคน ทไดรวมมอรวมใจ เสยสละทงกาลง
กาย กาลงทรพย๑ ทาให ถนนขนดอยสเทพ ซงมระยะทาง ๑๑ กโลเมตร
สรางเสรจโดยใชเวลาเพยง ๕ เดอน ๒๒ วนเทานน จากอนสาวรย๑ครบาศร
วชย เราขบรถไปตามเสนทางแหงศรทธามงหนา สดอยสเทพ ถนนเรมไต
ระดบสงขนไปเรอย ๆ สภาพถนนทงเสนทางอยในสภาพด ไมยากเกนไป
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๒๘
ปท ๓ ฉบบท ๑
สาหรบนกขบ
มอใหม แตตองระวง
ในชวงเขาโคง ไมให
กนเลนรถทสวนมา
และคอยระวง
คนขบรถทไมม
มารยาททชอบแซง
ทางโคง ออ...และท
สาคญขบยงไงกชวย
เหนใจพ ๆ รถสองแถวหนอยนะ กวาพ ๆ เคาจะเรงเครองเพอใหรถมกาลง
ไตความสงได กใชเวลาพอสมควร ระหวางทางเราเหนรถทะเบยนกรงเทพ
หลายคนขบปาดหนารถสองแถวจนรถสองแถวตองเบรคจนไมมกาลงขน
เขา นอกจากนนทกวนนเสนทางขนสดอยสเทพกาลงเปนทนยมของนกปน
นองเหลก และสงห๑มอเตอร๑ไซค๑ ซงระหวางทางเราไดเหนเปนระยะ ๆ ขบ
รถกระวงกนหนอยนะ เกาโมงกวา ๆ เรากขนมาถงวดพระธาตดอยสเทพ ท
จอดรถเตมหมด เราเลยขบเลยไปหาทจอดขางทาง โชคดไดทจอดทเดนไม
ไกลนก การขนไปไหวพระธาตประจาปมะแมในครงนดวยใจทเปยมไป
ดวยศรทธา เราจงตดสนใจทจะเดนขนสวด วดพระธาตดอยสเทพ หรอชอ
เตมวา “วดพระธาตดอยสเทพราชวรวหาร ” เปนพระอารามหลวง ชนโท
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๒๙
สรางขนเมอป พ .ศ.๑๙๒๙ ในสมยพญากอน า กษตรย๑องค๑ท ๘ แหง
อาณาจกรลานนา ราชวงศ๑เมงราย เพอประดษฐานพระบรมสารรกธาตทได
ทรงอญเชญมาจากเมองศรสชนาลย ตามตานานเลาวาพระองค๑ทรงแยก
พระบรมสารรกธาตไวเปนสองสวน สวนหนงบรรจไวทพระธาตวดสวน
ดอก และไดอญเชญพระบรมสารรกธาตองค๑ให ญ ทไดทรงเกบไว
สกการะ บชาสวนพระองค๑ถง ๑๓ ป ขนหลงชางมงคล และไดทรงตงจต
อธษฐานวาหากชางหยดตรงไหนกจะสรางพระธาตขน ณ ทนน ซงชาง
เชอกดงกลาวไดเดนมาหยดทยอดดอยสเทพ โดยทาทกษณาวตสามรอบ
กอนลมลง พระองค๑จงใหสรางพระบรมธาตอนเปนทประดษฐานองค๑พระ
บรมสารรกธาต ณ ยอดดอยสเทพ หลงจากนนในป พ.ศ. ๒๐๘๑ พระเมอง
เกษเกลา กษตรย๑องค๑ท ๑๒ ไดทรงโปรด ฯ ใหเสรมพระเจดย๑ใหสงกวาเดม
เปนกวาง ๖ วา สง ๑๑ ศอก พรอมทงใหชางนาทองคาทาเปนรปดอกบว
ทองใสบนยอดเจดย๑ และตอมาเจาทาวทรายคา ราชโอรสไดทรงใหต
ทองคาเปนแผนตดทพระบ รมธาต ดงทเราเหนกนอยปจจบน เราใชเวลา
เดนขนบนไดนานพอสมควร แรก ๆ กเดนกนเปนกลมกอน แตผานไปไม
เกน ๑๐๐ ขน เรากเรมแตกออกเปนกลม ๆ ตวใครตวมน เกอบ ๑๐ นาท
พวกเรากหอบสงขารมาจนถงบนไดขนสดทายไดครบทกคน ดานบน
คลาคลาไปดวยผคนจนหาทยนแทบไมได เราใชเวลาในการไหวพระบรม
ธาต รวมทงวหารตาง ๆ ราว ๑ ชวโม ง หลงจากนนผมและเพอน ๆ อก
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๓๐
ปท ๓ ฉบบท ๑
๔ คน ลวงหนาลงมากอนเพอตกลงราคาสองแถวเพอไปภพงค๑ บานแมว
และขนชางเคยน สรปวาถาเหมาไปคดราคาตอคนกถอวาไมแพงเทาไหร
(ประมาณพนกวาบาทแลวแตความสามารถในการตอรองราคา ) ๑๕ นาท
ตอมาเพอน ๆ กตามลงมาสมทบพรอมทงแจงใหทราบวาจะไมขนไปตอ
เพราะไมเหนมอะไรเลย พวกเราทลงมากอนพยายามทจะโนมนาวคนอน ๆ
เพราะเราทง ๔ คน อยากจะไปถายรปดอกพญาเสอโครงทขนชางเคยนมาก
เพราะชวงทเราไปกาลงออกดอกสะพรงไปทงหบเขา แตสดทาย ๔ คน กส
๑๐ กวาคนไมได จงตองจาใจลงมาเพอหาขาวซอยทานตามทเพอนบางคน
ไดตงใจไว เนองจากกอนมาไดดรายการแนะนารานขาวซอยรานนทาง
โทรทศน๑ชองหนง เราขบวนไปวนมาอยบนถนนหวยแกวนานพอควร
เพราะเพอนทอยากทานไมรอะไรเลย รแคชอวา “ขาวซอยแมสาย ” และอย
แถว ๆ กาดสวนแกว ถามคนแถวนนหลายคนสรปวาอยในซอยขางโคคา
พอเขาซอยไปแลวกหาไมยาก รานสะอาด นงสบาย ราคาประหยด และ
รสชาตกลมกลอม หากใครทานขาวซอยไมเปนทางรานกมทงก๐วยเตยว
และขน มจนนาเงยวไว
ใหบรการ หลงมอกลางวน
เราตกลงกนวาตอนบายจะ
เขาไปไหวพระในเมอง วด
แรกทเราไป คอ วดพระสงห๑
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๓๑
พระอารามหลวงชนเอก ชนดวรมหาวหาร ซงเปนทประดษฐานพระสงห๑
หรอพระพทธสหงค๑ สรางขนในป พ .ศ. ๑๘๘๘ โดยพญาผาย กษตรย๑
เชยงใหม ในตอนแรกใหสรางเจดย๑สง ๒๓ วา เพอบรรจพระอฐของพญา
คาฟ พระราชบดา ตอมาอกสอง
ปจงสรางพระอาราม เสนาสน
วหารการเปรยญ และกฏสงฆ๑
เรยบรอย หลงจากนนระหวางป
พ.ศ. ๑๙๓๑ – ๑๙๕๔ สมยพญา
แสนเมองมาครองนคร เชยงใหม
โปรด ฯ ใหอ ญเชญพระพทธ
สหงค๑จากเชยงรายมาเชยงใหม
และนามาประดษฐาน ณ วดแหงน
จอดรถเสรจเรากตวใครตวมน ใคร
ใครทาบญกทากนไป ใครใคร
ถายรปกถายกนไป ผมกบ เพอนอก
๕ คน ตรงดงไปทพระอโบสถ ซง
เปนอาคารแบบลานนาขนาดใหญ
ตรงกลางอาคารมกซงแตเดมคง
เป นทประดษฐานพระประธาน
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๓๒
ปท ๓ ฉบบท ๑
แตในปจจบนเปนทประดษฐานพระแกวมรกตจาลองและพระพทธรป
อน ๆ อกจานวนหนง หลงจากนนเรากเขาวหารลายคา วหารขนาดเลก
ศลปะลานนา ภายในเปนทประดษฐานพระพทธสหงค๑ พระพทธรป
คบานคเมองเชยงใหม หลงออกจากวหารลายคา เราเดนเลยตอไปทาง
ดานหลงเพอสกการะพระธาตเจดย๑วดพระสงห๑ ซงเปนพระธาตประจาป
มะโรง ศลปแบบลานนา หรภญชย ผสมลงกา แตทนาสนใจคอทฐานเจดย๑
จะมชางประจาอยทง ๔ ทศ ทศละ ๑ เชอก นอกจากนนยงไดเหนวธการ
สรงนาพระธาตทดแปลกตา ไมเคยเหนทไหนมากอน คอ ผทจะสรงนา
จะตองชกรอกกระบอกทบรรจนาขนไปสรงนาบนยอดพระธาต ตอจากนน
เราเดนตอไปวหารพระนอนทอยดานหลงเพอไหวพระพทธไสยาสน๑เปนท
สดทาย วดแหงนผทชอบงานจต รกรรม สถาปตยกรรมแบบลานนา และ
นกถายรปทงหลายไมควรพลาด
โดยเดดขาด เพราะทวทงวดม
รายละเอยดตาง ๆ มากมายใหเรา
ไดศกษา ทงซมประตทางเขา
โบสถ๑และวหารตาง ๆ เทวดา
ประจาประต จตรกรรมบน
ประตและหนาตาง โดยเฉพาะ
อยางยงภาพลงรกปดทองตาม
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๓๓
ประตหนาตาง และจตรกรรมฝาผนงทสวยงามภายในวหารลายคา
หลงจากเวลาลวงเลยไป ๒ ชวโมง กไดเวลาทเราจะออกเดนทางตอไปยง
วดเจดย๑หลวง ซงสรางขนในรชสมยของพระเจาแสนเมองมา กษตรย๑ลาดบ
ท ๗ แหงราชวงศ๑มงราย สนนษฐานวานาจะสรางในป พ.ศ. ๑๙๓๔ วดแหง
นเปนพ ระอารามหลวงแบบโบราณ มการบรณะมาหลายยคหลายสมย
โดยเฉพาะพระธาตเจดย๑ทนบวาเปนองค๑พระเจดย๑ทมความสาคญทสดองค๑
หนงในเชยงใหม นอกจากนนยงเปนพระธาตทมความสงท สดใน
ภาคเหนอ คอ สงประมาณ ๘๐ เมตร อกสงหนงททาใหพระธาตเจดย๑องค๑น
โดดเดน คอ ทฐานพระธาตเจดย๑จะมรป ปนชางลอมรอบองค๑เจดย๑หลวง
๒๘ เชอก ปจจบนไดชารดทรดโทรมลงไป เหลอใหเหนเพยงบางสวน
สาหรบสาเหตของการสรางชางลอมองค๑พระธาตนน เปนการสงเสรมดวง
เมองทางดานไสยศาสตร๑เพอใหเมองมความแขงแรงยงขน เราเดนเรอยไป
ดานหลงสวหารหลวงปมนเพอสกการะรปเหมอนของหลวงปมน ภรทต
โต ทประดษฐานภายใน
วหาร เมอไดเวลาอนสมควร
เราจงเคลอนขบวนตอไปยง
ถนนนมมานเหมนทร๑ กวาเรา
จะถงถนนนไดกกนเวลารวม
ชวโมง ชวโมงเรงดวนของ
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๓๔
ปท ๓ ฉบบท ๑
เชยงใหมไมแพในกรงเทพ ฯ จรง ๆ ถนนแหงนนบเปนถนนสาย
ประวตศาสตร๑ทอยคกบชาวเชยงใหมมาชานาน ปจจบนถนนสายนกาลง
ไดรบการผลกดนใหเปนยานการคาสาคญอกแหงของเชยงใหม เปนแหลง
รวมของสนคาและบรการตาง ๆ ทงรานอาหาร และเครองดมสดอรอย ท
พกหลากหลายสไตล๑ รานขายของทระลกหลากประเภท ผบและบาร๑ท
บรรยากาศไมเปนสองรองกรงเทพ ฯ รานขายของตกแตงบานสดเก๐ ไป
จนถงแกลเลอรแสดงงานศลปะอนงดงาม สงตาง ๆ เหลานลวนทาใหถนน
สายนเปนทรจกของนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางประเทศเปนอยาง
ด เปาหมายเราในวนน คอ นมมานเหมนทร๑ ซอย ๑ “ถนนแหงการคาขาย
ซงเตมไปดวยสนคาคณภาพ และบรรยากาศอนอบอนดวยสไตล๑การดไซต๑
อนอบอวลไปดวยวฒนธรรมลานนาประยกต๑ทลงตว” วตถประสงค๑ของเรา
คออยากถายรปรานรวงตาง ๆ
มากกวา การเลอกซอสนคา ทนทท
เราเดนเขาไปในซอยเรากรบรไดถง
กลนอายของศลปะผานทางการ
ดไซน๑ ราน ทงแสง ส เสยง กลน
การตกแตงสวน การจดราน ทแตละ
รานระดมขนไอเดยมาประชนกน
อยางเตมท ทาใหเราไดถายรปกน
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๓๕
อยางสนกสนาน รานแรกทเราแวะชอ กองด หองศลป แกลเลอรโชว๑และ
จาหนายงานศลป และของแตงบาน ทผลตจากไม เนนศลปะไทยประยกต๑
ตรงขามกบกองดเปนรานสรยนจนทรา ทตกแตงรานไดเทห๑อยาบอกใคร
รานนขายของแตงบาน เครองประดบ งานศลปะ และอน ๆ ทแสดงความม
รสนยม ดานหนาจดเปนสวนหยอมนารก ถดมาเปน รานแมวใจด สตดโอ
จาหนายเทยนหอมแฮนด๑เมด
รปภาพ สมดโนต เกยวกบ
แมว ดานบนเปน Gallery
แสดงรปภาพ นอกจากนนยง
ม แกลเลอรแสดงผาของ
อาจารย๑เผาทอง รวมทงราน
ขายอปกรณ๑ตกแตงบานอยาง
ตะวน Decor เราถายรปจน
ลมเวลา จงตองรบกลบทพก
เพออาบนา เปลยนเสอผา คนนเรามครอบครวเพอนเปนเจามอเลยงอาหาร
คา นดกนท รานขาวเมา – ขาวฟาง เวลาสองทมครง ไปถงปรากฏวาราน
เตม เราขบรถวนหาทกนรอบเมองเชยงใหม (รอบจรง ๆ ) จนมาได
รานอาหาร จนเกาแกแห งหนงในซอยนมมานเหมนทร๑ ซอย ๗ ชอวา
“แยงซเกยง” รอโต๏ะตออกเกอบชวโมง หลงจากไดโต๏ะ สงอาหาร รอเพยง
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๓๖
ปท ๓ ฉบบท ๑
ชวคร อาหารนานาชนดกทยอยกนมาและจากไปในพรบตา ไมตอง
บรรยายรสชาต แตละเมนอรอยทสด คมคากบการรอคอยจรง ๆ หลงจาก
ทานอาหารเสรจเราขอบพระคณครอบครวของเพอนทพาเรามาทานอาหาร
อรอย ๆ ลาลากนเสรจเรากออกหารานบรรยากาศด ๆ ดชวตยามคาคนของ
ผคนอกหนงคน เทยงคนกวา ๆ ผมกบเพอนอก ๔ คนทงวงเตมทกกลบ
โรงแรมมากอน ปลอยใหทเหลอสนกสดเหวยงกนตอไป เนองดวยพรงน
จะตองเปนวนทเหนดเหนอยกบการขบรถอก ๑ วน เพราะพรงน...เราจะไป
ตะลยเชยงรายกนแลว
ฉบบนผมคงตองขอจบเรอง ราวของการเดนทางชวงแรกท
เชยงใหมนะครบ ฉบบหนาพบกนท...เจยงฮาย
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๓๗
แหลงทองเทยวตาง ๆ เหลาน คออะไรบาง และอยในจงหวดใด ลองทายกนดนะครบ
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๓๘
ปท ๓ ฉบบท ๑
"ตนกลวยไมเลนใหญกนคราวน อยางทมนอยจรงยงนบถอ
ทดอกใหญสชมพดถงลอ เขาองออกนวาไดอยางใหมมา
รองลงไปดอกหางอยางสขาว ทพวงยาวนนเปนพนทดนปา
เปนตดแขวนประจาลานาวา ทงขางหนาขางในไมมเวน
เขาทนอนนงฟงนาหลงไหล กงกลวยไมแขวนตรงสงกลนหอม
ถงมทกข๑ปลกปลมจนลมตรอม เหมอนขบกลอมยวนใจใหไสยา"
พระราชนพนธ รชกาลท ๕ "ตามเสดจไทรโยค"
ผเขยนขอเรมบทความดวยพระราชนพนธจากพระพทธเจาหลวง
“ตามเสดจไทรโยค” นอกจากพระราชนพนธ๑บทนแลวยงม พระราช นพนธ๑
“นราศกาญจนบร” ทไดทรงกลาวชนชมในความงาม และความหอมยวน
ใจของกลวยไม..ราชนแหงมวลดอกไม พระพทธเจาหลวง ทรงเสดจเมอง
กาญจนบรถง ๕ ครง ตงแตยงทรงพระเยาว๑ เหนไดวา พระองค๑ทานทรง
โปรดทจะสาราญพระราชหฤทยดวยการทองเท ยวไปในปาและชนชม
กลวยไมนานาพนธ๑ จากพระราชนพนธ๑น ทานผอานพอจะคาดเดาได
ในพระราชนพนธน ทานผอาน
นบกลวยไมไดกชนด รกชนก โคโต
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๓๙
หรอไมวา กลวยไมทพระองค๑นามาใชแตงบทกลอนน เปนกลวยไมชนดใด
ถายงนกไมออกโปรดตดตามอานบทความนแลวลองคดตามนะคะ
จากพระราชนพนธ๑ขางตน ทาใหทราบวากจกรรมทเปนทนยม
ของนกนยมไพรตงแตครงโบราณเมอรอยกวาปทแลวจนกระทงถงปจจบน
คอ การเดนทางเขาปาเพอเรยนรธรรมชาตและศกษาพรรณไม “กลวยไม”
นาจะเปนไมดอกทมผตองการไปชมความงามมากทสด ไมเฉพาะ
นกทองเทยวทเปนนกวชาการเทานน กระทงนกเดนปาสมครเลน ยงนยม
ชมชอบในความงามของ กลวยไมปาทมสสน สดใส รปทรงสวยงาม บาง
ชนดอาจมกลนหอม จนอาจอดใจไมไหวตองปนปายขนไปบนคบไมหรอ
ผาหนดวยความยากลาบากและเสยงอนตรายเพยงเพอใหไดภาพสวย ๆ
กลบมาอวดเพอน ๆ
“กลวยไม” มความหมายตรงตววา ตนไมทมลกษณะคลายกลวย
เรยกสวนลาตนทมลกษณะนวา “ลาลกกลวย” มความหมายคลายคลงกบคา
ภาษาองกฤษคอ “orchid” ซงเปนคาในภาษากรกท แปลวา มลกษณะโปง
คลายตอม หมายถงสวนของลาลกกลวยนนเอง กลวยไมเปนพชใบเลยง
เดยว (monocotyledonous plant) อยในวงศ๑ (Orchidaceae) เปนพชทมอาย
ยนนานหลายป ไมมเนอไม (perennial herbs) มจานวนชนดมากทสดใน
บรรดาไมดอกดวยกน โดยพบแลวทวโลกมากกวา ๗๙๖ สกล ประมาณ
๑๙ ,๐๐๐ ชนด ประเทศไทยนบเปนแหลง กลวยไมเมองรอน (tropical
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๔๐
ปท ๓ ฉบบท ๑
“แวนดา” เปนกลวยไมองอาศย ทมรากแบบรากอากาศ ในธรรมชาตจะเกาะบนตนไมใหญ เมอนามาเพาะเลยงสามารถแขวนไวโดยไมตองใชเครองปลก เพยงแคใหมความชนในอากาศมากพอกสามารถเจรญได
orchid) ทสาคญแหงหนงของโลก เพราะม สภาพแวดลอมทางธรรมชาตท
เอออานวยแกการเจรญงอกงามของกลวยไมเปนอยางมาก มกลวยไมพนธ๑
พนเมองมากถง ๑๖๗ สกล ๑,๑๔๐ ชนด
กลวยไมทพบในธรรมชาตแบงตามแหลงทอยไดเปน ๒ กลม
ใหญ คอ “กลวยไมองอาศย ” (epiphytic orchid) ซงมกพบไดทวไปบน
ตนไมโดยใชรากยดเกาะกบเปลอกไม โดยไมไดเบยดเบยนอาหาร จาก
ตนไมเลย จะอาศยเพยงความช นจากเปลอกไมเทานน นอกจากนยง
สามารถพบกลวยไมทเจรญไดบนโขดหนหรอหน าผาไดอกดวยท เรยกวา
“กลวยไมองอาศยบนหน ” (lithoepiphytic orchid) กลวยไมอกกลมหนง
คอ กลวยไมทเตบโตไดบนพนดน
ทเรยกวา “กลวยไมดน” (terrestrial
orchid)
กลวยไมนานาพนธ๑ ในสวนกลวยไมลนดาออร๑คด
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๔๑
“กลวยไมดน (Spathoglottis)” มรากแบบรากดน มถนกาเนดในเกาะบอรเนยว หมเกาะโซโลมอน และประเทศออสเตเรย ไมใชกลวยไมไทย แตปจจบนเกษตกรสามารถขยายพนธ และผสมจนไดพนธใหม ทมสสรรสวยงามแปลกตา และนยมใชเปนไมประดบสวนกลางแจง
นอกจากแบงกลวยไมตามแหลงทอยแลวยงสามารถแบงตาม
ลกษณะการเจรญไดเปน ๒ ลกษณะ คอ พวกทมการเจรญทางยอด
(monopodial orchid) คอ ยอดจะเจรญซอนขนไปเรอย ๆ จนบางครงลา
ตนอาจมความยาวมากกวา ๑.๕
เมตร และไมมลาลกกลวย เชน
กลวยไมสกลแวนดา (Vanda)
สกลเขม (Ascocentrum)
สกลชาง (Rhynchostylis) และ
สกลฟาเลนอปซส
(Phalaenopsis) เปนตน อก
กลมเปน พวกทมการเจรญ
ทางดานขางตนหรอเปนกอ
(sympodial orchid) โดยจะม
การแตกหนอแลวเจรญเปนลา
ลกกลวยหรอหวใหม (pseudo-
bulb) จากโคนตนหรอเหงาเดม
กลวยไมประเภทนมกขนเปนกระจกทขยายวงออกไปเรอย ๆ เชนกลวยไม
ในสกลหวาย (Dendrobium) สกลแคทรยา (Cattleya) และสกลรองเทานาร
(Paphiopedilum) เปนตน
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๔๒
ปท ๓ ฉบบท ๑
“ดอกเอาะลบ” (Vanilla albida) เปนกลวยไมสกลวานลาทพบไดในสวนพฤกษศาสตรภาคใต ตงอย บนนทางหลวง สายตรง - พทลง http://www.lib.ru.ac.th/trang/trangtravel/satansuksa.html
กลวยไมมความหลากหลายของลกษณะ ราก ลาตน ใบ ดอก และ
ผล ไดมากมาย ราก มทงชนดทเปนรากดน รากกงดน รา กกงอากาศ และ
รากอากาศ ล าตน กลวยไมตนเลกทสดมความสงนอยกวา ๑ นว และขนาด
ใหญทสดสงไดถง ๓ เมตร ใบ มหลายรปรางทงใบยาวแผแบน หรอกลม
เหมอนแทงดนสอ ใบรอง ใบแบนกลม ใบรปหวใจ ใบรปหอก และใบทม
ลวดลายและสสรรสวยงาม ชอดอกมขนาดตงแต ๑ เซนตเมตร ถง ๑.๕
เมตร รปรางของดอกมมากมายหลายแบบ ทงทคลายผง ผเสอ หงส๑ นกเขา
กบ จงจก หรอแมกระทง มนษย๑ สของดอกพบไดทกส ตงแตสขาว เหลอง
สม ชมพ เขยว แดง มวง ฟา นาเงน นาตาล ไปจนถงสเกอบดา (ยงไมม
ดอกไมชนดใดบนโลกนทมส
ดาสนท ) กลวยไมบางชนดยง
นามารบประทานได เชน ดอก
ของกลวยไมหวาย และ
กลวยไมชนดหนงททกคน
รจกชอ แตสวนใหญไมทราบ
วาสงทรบประทานนนไดมา
จากเมลดหรอสารสกดจากฝก
กลวยไม นนคอ วานลา
(Vanilla spp.)
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๔๓
ประเทศไทยมพนธ๑กลวยไมปาเปนจานวนมากซงมลกษณะเดนท
เปนเอกลกษณ๑แตกตางจากกลวยไมในภมภาคอน นอกจากนยงมการ
กลวยไมนาเขากลวยไมปาจากเขตรอนของอเมรกา ซงเปนแหลงกาเนด
กลวยไมปาแหลงใหญทมลกษณะแตกตางจากกลวยไมในเอเชยและเอเซย
แปซฟคมาปลก โดยระยะแรกนามาปลกเลยงเปนงานอดเรกของเจานาย
ชนสงเทานน แตตองมาเมอม
ความนยมในวงกวางขน
กลวยไมมราคาถกลงบคคล
ทวไปสามารถเปนเจาของได
เกษตรกรจงไดพฒนาเทคนค
การเพาะเลยงและขยายพนธ๑
จนสามารถปลกเปนไม
ดอกไมประดบสงออกทนา
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๔๔
ปท ๓ ฉบบท ๑
“แวนดา” จากสวนกลวยไม “สวนผงออรคด” อาเภอสวนผง ราชบร
รายไดเขาประเทศมากเปนอนดบหนงเมอเปรยบเทยบกบไมดอกไม
ประดบอน ๆ ดงนนในบทความนจงขอนาเสนอกลวยไมสกลตาง ๆ ทพบ
ในประเทศไทย ทงชนดทเปนกลวยไมปาและกลวยไมนาเขามาปลกเลยง
จนคนไทยคดวาเปนกลวยไมของไทยไปแลว โดยไดเลอกเฉพาะชนดทคน
ไทยคนเคย โดยแบงกลมตามลกษณะการเจรญเปน ๒ กลมดงน
๑) กลมทมการเจรญทางยอด (monopodial orchid) ไดแก
กลวยไมสกลแวนดา (Vanda) สกลเขม (Aschocentrum) สกลชาง
(Rhynchostylis) และสกลกหลาบ (Aerides)
๑.๑ แวนดา (Vanda)
แวนดาเปนกลวยไมท
เจรญเตบโตเฉพาะทางยอด รากเปน
รากอากาศ ใบมลกษณะกลม แบนหรอ
รอง ใบซอนสลบกน ชอดอกจะออก
ดานขางของลาตนสลบกบใบ ชอดอก
ยาวและแขง กลบนอกและกลบในม
รปรางคลายคลงกน โคนกลบแคบ และ
ไปรวมกนทโคนเสาเกสร กลบดอกใน
ลางดานใตมเดอยแหลมยนออกมาเปน
สวนทายของปากกระเปา ปากกระเปา
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๔๕
ttp://www.212cafe.com/freewebboard/] พ.ศ. ๒๕๒๐ ดร .ประดษฐ ค าเพมพน สามารถ ผสมเก สรกลวยไม ระหวางแวนดา สามปอยดง และแวนดาโจเซฟฟน แวนเบอรโร (Josephine Van Berrow) ไดกลวยไมทมกลนหอมและ เรม ผลตเปนนาหอมเมอ พ.ศ. ๒๕๓๓
ของแวนดาเปนแบบธรรมดาแบนเปนแผนหนาแขง พงออกดานหนา
รปลกษณะคลายชอน
กลวยไมสกลแวนดาทนยม
มากทสดในประเทศไทยคอ ฟามย
(Vanda coerulea) เปนกลวยไม
แวนดาใบแบนทมถนกาเนดทาง
ภาคเหนอของไทย และยงมกลวยไม
ในสกลนทสรางชอเสยงโดงดงไปทว
โลกนนคอกลวยไม “มสอดร
ซนไฌน๑ ” ดวยความหอมตรงใจจน
สามารถสกดไปทานาหอมแลวสงไป
จาหนายทวโลก
๑.๒ เขม (Ascocentrum)
กลวยไมสกลเขมมดอกทมสสดใสสะดดตามากกวากลวยไม
อน ๆ ลาตนสน ใบเรยงแบบซอนทบกน รากเปนรากอากาศ ออกดอกตาม
ขอของลาตน ชอดอกตงตรงเปนรปทรงกระบอก ดอกแนนเปนระเบยบ ให
ดอกพรอมกนไดหลายชอ ปลกเลยงงายในประเทศไทยมกลวยไมสกลเขม
แทอย ๔ ชนดคอ เขมแสด (Asco. miniatum) เขมแดง (Asco. curvifolium)
เขมมวง (Asco. ampullaceum) และเขมหน (Asco. semiteretifolium)
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๔๖
ปท ๓ ฉบบท ๑
“เขมมวง” จากสวนกลวยไม “สวนผงออรคด”
“ชางกระ” จากสวนกลวยไม “ลนดาออรคด” อาเภอสวนผง
๑.๓ ชาง (Rhynchostylis)
กลวยไมสกลชางมลกษณะ
แตกตางจากกลวยไมสกลอน ๆ คอ ม
ลาตนสนแขงแรง ใบแขงหนาคอนขาง
ยาว เรยงชดกน ใบเปนรอง เสนใบเปน
เสนขนานตามความยาวของใบ ปลาย
ใบหยกมนหรอเปนฟนแหลม รากเปน
รากอากาศขนาดใหญ ปลายรากมส
เขยวสามารถปรงอาหารได ชอดอก
อาจหอยลงหรอตงขน ชอมดอกเปน
จานวนมากแนน กลบนอกและกลบใน
ของดอกแผออก อาจมจดหรอไมมจด
สมวงหรอสนาเงนกได เสาเกสรสน
ปากไมมขอพบ หยกเปน ๓ ลอนเลก ๆ
ปลายปากชตรงไปขางหนา ดอกปละครง อาจมดอกครงละหลาย ๆ ชอ
สาหรบประเทศไทยมกระจายพนธ๑อยทกภาคของประเทศ พบตาม
ธรรมชาตเพยง ๓ ชนด คอ ชางกระ (Rhynchostylis gigantea) ไอยเรศหรอ
พวงมาลย (Rhyn. retusa) และเขาแกะ (Rhyn. coelestis)
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๔๗
“เอองกหลาบกระเปาเปด ”
๑.๔ กหลาบ (Aerides)
กลวยไมสกลกหลาบ
(Aerides) สามารถพบตามธรรมชาตในปา
ทวทกภาคของประเทศไทย อาจขนเปน
ตนเดยวหรอขนเปนกลมใหญ ชอดอก
สวนใหญโคงปลายชอหอยลงมา รากเปน
รากอากาศ ดอกมขนาดปานกลาง มกม
กลนหอม บางชนดมกลนคลายกหลาบ
บางชนดกลนคลายตะไคร มเดอยดอกเรยวแหลมหรอปลายงอนขนคลาย
เขา ซงเปนลกษณะทแตกตางกบกลวยไมชนดอ น สาหรบกลวยไมสกล
กหลาบทพบตามธรรมชาตในประเทศไทยมหลายชนดเชน กหลาบกระเปา
ปด (Aerides odorata Lour.) กหลาบกระเปาเปด (Aer. falcata Lindl.) และ
กหลาบเหลองโคราช (Aer. houlettiana Rchb. f.)
๒) กลมทมการเจรญทางดานขางตนหรอเปนกอ (sympodial
orchid) เชน กลวยไมในสกลหวาย (Dendrobium) สกลแคทรยา (Cattleya)
และสกลรองเทานาร (Paphiopedilum)
๒.๑ กลวยไมหวาย (Dendrobium)
กลวยไมหวาย เปนกลวยไม สกลใหญทสด แพรกระจาย
พนธ๑ทงในทวปเอเซยและหมเกาะในมหาสมทรแปซฟก มการเจรญเตบโต
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๔๘
ปท ๓ ฉบบท ๑
“หวายแคระ” จากสวนกลวยไม “สวนผงออรคด”
“กลวยไมหวาย” จากสวนกลวยไม “ลนดาออรคด”
แบบซมโพเดยล เมอลาตนเจรญเตบโตเตมทแลวจะแตกหนอเปนลาตน
ใหมและเปนกอ ใบแขงหนาสเขยว ลกษณะทวไปของดอก กลบนอกบน
และคลางขนาดยาวพอ ๆ กน กลบชนในมลกษณะตางกนแลวแตชนดพนธ๑
กลวยไมหวายพบกระจายพนธ๑อยในปาทวทกภาคประเท ศ ไดแกพวก
“เออง” ตาง ๆ เชน เอองผง (Den. aggregatum) เอองมอนไข เอองมอนไข
ใบมน (Den. thyrsiflorum) เหลองจนทบร (Den. friedericksianum)
เอองเงนหลวง (Den. formosum)
เอองสายนาผง (Den. primulinum)
และแววมยรา (Den. fimbriatum)
กลวยไมหวายมจานวนชนดมากทสด
แตทคนไทยพบเหนไดทวไปและใช
เปนไมตดดอกและไมกระถางมาก
ทสดกลบเปนพนธ๑ทนาเขาจาก
ตางประเทศ โดยเฉพาะจากฮาวาย
และในปจจบนอตสหกรรมกลวยไม
ของไทยไดขยายตวอยางมากจน
สามารถสงออกกลวยไมสกลนมาก
เปนอนดบหนงของโลก
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๔๙
“แคทลยา” จากสวนกลวยไม “ลนดาออรคด”
http://th.wikipedia.org/wiki/Queen_Sirikit Catleya “Queen Sirikit”
๒.๒ แคทลยา (Cattleya)
แคทลยาเปนกลวยไมทนยมปลกเลยงอยางกวางขวาง
เนองจากมดอกขนาดใหญทสดและมสสวยงามสดดตา บางชนดมกลน
หอม ถอวาแคทลยาเปน “ราชนแหงกลวยไม ” มถนกาเนดอยในเขตรอน
แถบอเมรกากลางและอเมรกาใต
ตอนเหนอ ซงไมใชกลวยไม
พนเมองของไทย มการเจรญเตบโต
ดานขาง ระบบรากกงอากาศ มลา
ลกกลวยหลายลกษณะ ทงทเปนขอ
ปลอง อวนปอม ทรงกระบอกหรอ
บดเปนเกลยวเลกนอย ผวพนของ
ลาอาจเกลยงหรอเปนรอง มใบเกด
ทสวนปลายลาลกกลวยเพยงใบ
เดยวหรอสองใบ ออกดอกทปลาย
ลาลกกลวยจากลาทเกดใหมและ
เจรญเตมททสดบางครงอาจมถง ๑๐
ชอ ชอดอกหนง ๆ มดอก ๑-๓ ดอก
หรอบางชนดอาจมถง ๑๐ ดอกกได
แคทลยาทมชอเสยงมากทสดใน
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๕๐
ปท ๓ ฉบบท ๑
รองเทานาร (Lady’s Slipper)
ประเทศไทยเหนจะไดแกแคทลยา "ควนสรกต " เปนลกผสมระหวาง
Catleya “Bow Bells” และ Catleya “Obrieniana var. aba” ทบรษท Black
& Flory Ltd. ประเทศองกฤษเปนผผสมขนในป ๒๕๐๑ ซงมความสวยงาม
จนไดรบรางวลยอดเยยมจาก The Royal Horticulture Society และไดมการ
กราบบงคมทลสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ขอพระราชทาน
พระราชานญาตเชญพระนามาภไธย "สรกต" เปนชอของกลวยไมน
๒.๓ รองเทานาร (Paphiopedilum)
กลวยไมรองเทานาร (Lady’s Slipper) หรอเรยกวา
รองเทานาง รองเทาแตะนาร หรอ บหงากะสต เนองจากกลบดอกหรอท
เรยกวา “กระเปาหรอปาก ” คลายกบรองเทาของสตรและรองเทาไมของ
ชาวเนเธอแลนด๑ กลวยไมประเภทแตกกอ
เชนเดยวกบ หวาย และ แคทลยา รากเปน
รากกงดนออกเปนกระจกทโคนตนและ
ทอดไปบนผวดนมากกวา ทาง ลก หนอ
ใหมจะแตกจากตาทโคนตนเกา มลาตน
สนมาก ไมมลาลกกลวย ใบมหลาย
ลกษณะเชน ใบยาว ใบตงช ใบมลาย ออก
ดอกทยอด มทงชนดดอกเดยวและดอกชอ
กลบชนนอกกลบบนมขนาดใหญสะดดตา
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๕๑
กลบคในซงมลกษณะเหมอนกน สวนกลบในกลบท ๓ จะเปลยนเปน
“กระเปาะ” คลายรปรองเทา กระเปาะนมหนาทรบนาฝนเพอไปชะใหเกสร
ตวผไปตดกบแผนเกสรตวเมย กลวยไมนเมอออกดอกแลวจะตายไป แต
กอนตายจะแตกหนอทดแทน กลวยไมรองเทานารมก ารกระจายพนธ๑ใน
ทกภาคของประเทศทสารวจพบ ไดแก รองเทานารอนทนนท๑
(Paphiopedilum villosum) รองเทานารเมองกาญจน๑ (Paphiopedilum
parishii) รองเทานารสขะกล (Paphiopedilum sukhakulii) และ รองเทานาร
คางกบ (Paphiopedilum callosum) เปนตน
สาหรบทานนกวชาการ คงไมใชเรอง ยากทจะบอกไดวาพ นธ๑ไม
ตนไหนคอกลวยไม แตกบนกนยมไพรสมครเลน หรอนกทองเทยวทนยม
ซอจากสวนกลวยไม เมอไดอานบทความนแลวอาจพอพจารณาไดวาตนใด
คอ กลวยไม แมจะไดศกษามาบางเกยวกบกลวยไม แตบางครงทานอาจจะ
มความคดทคลาดเคล อนไปไดเกยวกบกลวยไมบางชนด เชน ได เหน
กลวยไมทลาตนผอมบางและเปนสายยาวเหมอนตนหญา แหงของ “เออง
สายวสตร” พบกลวยไมทมแตกระจกรากเกาะอยบนกงไมใหญโดยไมมทง
ใบและลาตนของ “พญาไรใบ” หรอลาตนและดอกทซดขาวไมมสสน และ
ไมมใบของ ”กลวยปลวกหรอกลวยมด” ทานอาจคดไปวา นเปน กลวยไม
ท “ใกลมวย ” เพราะพบ แตตนทมแต ใบไมมดอก หรอมแตดอกไมมใบ
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๕๒
ปท ๓ ฉบบท ๑
รวมทงรากกยงแหงอก แตในความเปนจรง ลกษณะเหลาน คอธรรมชาต
ของพชในสกลกลวยไมดงกลาว
“เอองสายวสตร”
(Dendrobium
falconeri Hook.)
“พญาไรใบ”
(Chiloschista lunifera (Rchb.f.))
[http://www.go4get.com/
“กลวยปลวกหรอกลวยมด”
(Epipogium roseum (D.Don) Lindl.)
[http://www.212cafe.com/
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๕๓
ดวยความแตกตางทพเศษของกลวยไมพนธ๑ตาง ๆ จงเปนเสนห๑
ดงดดใหนกวชาการ ผรกตนไมและนกทองเทยว เดนทางไปเสาะแสวงหา
เพอชมความงดงามของกลวยไมพนธ๑แปลก ๆ ปจจบนนอกจากการเทยว
ชมกลวยไมในปาแลว กยงสามารถไปเทยวชมกลวยไมทสวยงามใน
รงกลวยไมทมผรวบรวมกลวยไมนานาพนธ๑ไวอกสถานทหนง
ประเทศไทย เปนศนย๑กลางการกระจายของ กลวยไม นก
พฤกษศาสตร๑ไดสารวจพบไวแลวในขณะน มจานวนถง ๑๖๗ สก ล
๑,๑๔๐ ชนด ซงมพอคาหวใสแตใจขน จางชาวบานใหนากลวยไมออกจาก
ปามาขายใหกบล กคาทชนชอบความสวยงาม แตไม นยมความลาบาก
ไดซอหามาปลก ดวยหวงเพยงชนชมกบดอกทสวยงามและมกลนหอมท
ตดมากบตน และหวงวาสกวนหนงกลวยไมจะออกดอกไดอกครงทบาน
ของเรา เหตการณ๑นเกดขนมาตงแตยงมตลาดนดสนามหลวง และ
ตอเนองกนมาจนถงตลาดนดสวนจตจกร และไดกระจายไปทวประเทศ
โดยเฉพาะตามจงหวดชายแดนไทย เนองจากกลวยไมไทยนนหายากจน
แทบไมมเหลอแลว จงตองลกลอบนามาจากประเทศเพอนบาน ดงนนคาวา
“ใกลมวย ” ทผเขยนกลาวขางตนจงไมใช เพยงการเลนคา เทานน แต
สถานการณ๑กลวยไมไทยกาลงจะเปนเชนนนจรง ๆ ในชวงทศวรรษท ผาน
มากลวยไมไทยหลายชนดไดสญหายไปจากแหลงกาเนดสนนษฐานไดวา
กลวยไมเหลานเหลออยนอยในธรรมชาต หรออาจจะสญพนธ๑ไปแลวจาก
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๕๔
ปท ๓ ฉบบท ๑
ประเทศไทย สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงเปนนกอนรกษ๑
ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสาคญยงพระองค๑หนง ในเรองนได
ทรงใหความสาคญและความหวงใยเปนอยางยง ในหลายโอกาสยงไดม
พระราชดารสใหทกหนวยงานไดรวมกนชวยดและปกปกษ๑รกษากลวยไม
ไทยอยางจรงจงและตอเนอง หลายหนวยงานไดรวมกนสนองพระราชดาร
เกดเปนโครงการอนรกษ๑พนธ๑กลวยไมไทยหลายโครงการเชน
๑. โครงการคนชวตกลวยไมไทยสไพรพฤกษอนเนองมาจาก
พระราชด าร มหาวทยาลยแมโจ และกองทพภาคท ๑
๒. โครงการอนรกษพนธกลวยไมรองเทานารอนเนองมาจาก
พระราชด าร กรมวชาการเกษตร
๓. โครงการอนรกษกลวยไมรองเทานาร อนทนนทอนเนองมาจาก
พระราชด าร กรมอทยานแหงชาต สตว๑ปาและพนธ๑พช
๔. โครงการขยายพนธกลวยไมไทยหายากเพอการอนรกษอน
เนองมาจากพระราชด าร สวนพฤกษศาสตร๑สมเดจพระนางเจาสรกต
จงหวดเชยงใหม
เมอนกทองเทยวเดนทางเขาไปทองเทยวในพนปาตาง ๆ ไดพบ
เหนกลวยไมและนามนกลบออกมาดวย กลวยไมไทยคงตอง สญพนธ๑ไป
อยางถาวร แตพวกเราซงเปนนกทองเทยวเชงนเวศทมใจรกปาและ
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๕๕
รกษ๑ตนไม จะเปนกระบอกเสยงทสาคญ ทจะชวยใหความรและชวยสราง
จตสานกรกและรกษ๑ธรรมชาตใหกบคนรอบขาง
เอกสารอางอง
อบฉนท๑ ไทยทอง. ๒๕๔๓. กลวยไมเมองไทย. อมรนทร๑พรนตงแอนด๑พบลช
ชง จากด, กรงเทพ. ๔๖๑ หนา
ครรชต ธรรมศร. ๒๕๔๗. เทคโนโลยการผลตกลวยไม. อมรนทร๑พรนตง
แอนด๑พบลชชง จากด, กรงเทพ. ๒๘๓ หนา
http://gotoknow.org/blog/naree01/121043
http://www.panmai.com/Orchid/orchid.shtml
http://school.obec.go.th/kangluang_kan1/saiyok.html
http://www.lib.ru.ac.th/trang/trangtravel/satansuksa.html
http://th.wikipedia.org/wiki/
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๕๖
ปท ๓ ฉบบท ๑
ณ อ ำเภอสวนผง จงหวดรำชบร
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๕๗
ปท ๓ ฉบบท ๑
๓
๕๘
ปท ๓ ฉบบท ๑
จลสารทองเทยวเชงนเวศ
๓
จลสารทองเทยวเชงนเวศ ๕๙
