เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

1

สารบญ

เรอง หนา

จดประสงคการเรยนร

คาแนะนาในการใชเอกสารประกอบการเรยน

แบบทดสอบกอนเรยน

ประวตและความสาคญของพระพทธศาสนา

แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนา

แบบฝกหดท� 1

การเผยแผและการนบถอพระพทธศาสนาในประเทศตางๆ ท�วโลก

การเผยแผและนบถอพระพทธศาสนาในทวปเอเชย

แบบฝกหดท� 2

การเผยแผและการนบถอพระพทธศาสนาในทวปยโรป

แบบฝกหดท� 3

การเผยแผและการนบถอพระพทธศาสนาในทวปอเมรกาเหนอ

แบบฝกหดท� 4

การเผยแผและการนบถอพระพทธศาสนาในทวปออสเตรเลยและทวปแอฟรกา

แบบฝกหดท� 5

ความสาคญของพระพทธศาสนา

แบบทดสอบหลงเรยน

บรรณานกรม

ภาคผนวก

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน

เฉลยแบบฝกหดท� 1

เฉลยแบบฝกหดท� 2

เฉลยแบบฝกหดท� 3

เฉลยแบบฝกหดท� 4

เฉลยแบบฝกหดท� 5

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

แบบสรปผลการเรยนของนกเรยน

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

2

ภายหลงการสงคายนาคร� งท� 3 ในรชสมยของพระเจาอโศกมหาราชเปนตนมา

พระพทธศาสนากไดเผยแผไปสประเทศตาง ๆ ท�วโลกท�งในทวปเอเชย ทวปยโรป ทวปอเมรกา

เหนอ ทวปออสเตรเลย และอ�น ๆ เพ�อสรางความเขาใจอนดระหวางกน และการอยรวมกนอยาง

สนตสข จงเปนผลใหพระพทธศาสนามความเปนปกแผนม�นคงมาจนถงทกวนน�

พระพทธศาสนามความสาคญตอชาวโลก ไมใชเฉพาะทางดานจตใจเทาน�น แตยงม

ความสาคญตอสงคมของมวลมนษยในฐานะท�ชวยสรางอารยธรรมและความสงบสขใหแกชาวโลก

อกดวย

1. เปรยบเทยบแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยโบราณและแนวทางการเผยแผ

พระพทธศาสนาในสมยปจจบนได

2. อธบายแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาและการนบถอพระพทธศาสนาในประเทศตางๆ

ท�วโลกได

3. วเคราะหความสาคญของพระพทธศาสนาท�ชวยสรางสรรคอารยธรรมและความสงบสขใหแก

ชาวโลกได

4. วเคราะหการนาหลกธรรมทางพระพทธศาสนาไปประยกตปฏบตในการสรางสรรคอารยธรรม

และความสงบสขของตนเองและสงคมได

สาระสาคญ

จดประสงคการเรยนร

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

3

1. ศกษาจดประสงคการเรยนรใหเขาใจ

2. ทาแบบทดสอบกอนเรยนจานวน 15 ขอ เพ�อตรวจสอบความรพ�นฐานของนกเรยน

3. ศกษาเน�อหาทกหนาตามลาดบ

4. ทาแบบฝกหดลงในกระดาษคาตอบ

5. ตรวจคาตอบจากแบบเฉลยคาตอบในภาคผนวก ขอใดท�นกเรยนตอบผดใหยอนกลบไป

ศกษาเน�อหาอกคร� ง แลวตอบคาถามใหม

6. เม�อศกษาเน�อหาและตอบคาถามครบทกแบบฝกหดแลว ใหนกเรยนทาแบบทดสอบหลง

เรยนจานวน 15 ขอ

7. ตรวจคาตอบแบบทดสอบกอนเรยนและแบบทดสอบหลงเรยนในภาคผนวก

8. นาคะแนนทดสอบกอนเรยนและแบบทดสอบหลงเรยนมาเปรยบเทยบกน เพ�อตรวจสอบ

การพฒนา

คาแนะนาในการใชเอกสารประกอบการเรยน

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

4

วชา ศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม แบบทดสอบกอนเรยน

ช�นมธยมศกษาปท� 3

รหสวชา ส 32101 หนวยการเรยนรท� 1

เร�อง ประวตและความสาคญของพระพทธศาสนา

คาช�แจง ใหนกเรยนเลอกคาตอบท�ถกท�สดเพยงคาตอบเดยว แลวทาเคร�องหมาย กากบาท

ลงในกระดาษคาตอบ

1. ในสมยโบราณการจะเผยแผพระพทธศาสนาใหเจรญรงเรองน�นข�นอยกบบทบาทของผใด

มากท�สด

ก. สมาคมชาวพทธ

ข. จานวนพระสงฆ

ค. องคพระมหากษตรย

ง. กลมอบาสก อบาสกา

2. การเผยแผพระพทธศาสนาในสมยปจจบนใหประสบผลสาเรจน�นข�นอยกบส�งใด

ก. ประชาชนผนบถอพระพทธศาสนาในประเทศตางๆ รวมกลมกน

ข. ชาวพทธทกคนรวมมอกนจดกจกรรมเน�องในวนสาคญทางพระพทธศาสนา

ค. ผนาของประเทศตางๆ นบถอพระพทธศาสนาและประกาศใหประชาชนปฏบตตาม

ง. ผท�นบถอพระพทธศาสนาเหนคณคาในหลกธรรมทางพระพทธศาสนาแลวรวมกลมกนจดต�ง

องคการเพ�อทาหนาท�เผยแผพระพทธศาสนา

3. สมาคมใดของประเทศอนเดยท�มบทบาทสาคญในการเผยแผพระพทธศาสนาท�งในประเทศและ

ตางประเทศ

ก. สมาคมมหาโพธ�

ข. สมาคมบาลปกรณ

ค. สมาคมพระธรรมทต

ง. สหพนธพระพทธศาสนา

4. พระเจาอโศกมหาราชทรงสงพระธรรมทตองคใดไปเผยแผพระพทธศาสนาในบรเวณดนแดน

ประเทศเนปาล สกขม และภฏาน ในปจจบน

ก. พระโสณะเถระ ข. พระอตตรเถระ

ค. พระมชฌมเถระ ง. พระธรรมรกษเถระ

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

5

5. กอนท�ทเบตจะถกผนวกเปนสวนหน�งของประเทศจน พระพทธศาสนานกายใดท�ไดรบการ

เคารพนบถอในทเบตมากท�สด

ก. นกายยงมา

ข. นกายศากยะ

ค. นกายเคลกปะ

ง. นกายการคยปะ

6. กษตรยพระองคใดท�ไดรบการยกยองวาเปนพระเจาอโศกมหาราชของประเทศจน

ก. พระเจาฮ�นเมงเต

ข. พระเจาเหลยงบต�

ค. พระเจาหงวนสโจว

ง. จกรพรรดจ�นซฮองเต

7. ขอความใดกลาวไดถกตองเก�ยวกบการนบถอพระพทธศาสนาของประเทศจนในปจจบน

ก. ลทธคอมมวนสตเปนหลกสาคญควบคไปกบพระพทธศาสนา

ข. ชาวจนนบถอพระพทธศาสนาควบคไปกบลทธขงจ�อและลทธเตา

ค. รฐบาลชดปจจบนประกาศใหประชาชนยกเลกการนบถอพระพทธศาสนา

ง. ประชาชนจนนบถอพระพทธศาสนา ศาสนาอสลามและลทธขงจ�อ ในจานวนท�ใกลเคยงกน

8. ปจจบนน� บรเวณใดในคาบสมทรเกาหลท�มพทธศาสนกชนอาศยอยมากท�สด

ก. ตอนใต ข. ตอนเหนอ

ค. ตอนกลาง ง. ทางตะวนออกเฉยงเหนอ

9. ปจจบนชาวญ�ปนนบถอพระพทธศาสนานกายใดเปนจานวนมาก

ก. นกายเซน นกายซนงอน นกายสขาวด

ข. นกายเถรวาท นกายเซน นกายซนงอน

ค. นกายหนยาน นกายมหายาน นกายเซน

ง. นกายมหายาน นกายเถรวาท นกายซนงอน

10. พระสงฆรปใดมบทบาทสาคญในการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศองกฤษ

ก. พระเขมธมโม

ข. พระธรรมรกษเถระ

ค. พระกาศยปมาตงคเถระ

ง. พระมหาธรรมรกขตเถระ

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

6

11. การเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศเยอรมนตะวนตก ซ� งดาเนนงานโดยเอกชนน�นไดรบ

ความรวมมอจากพระภกษสงฆประเทศใด

ก. ไทย ลาว พมา

ข. ไทย จน อนเดย

ค. ศรลงกา ไทย ทเบต

ง. ศรลงกา อนเดย จน

12. ปจจบนการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศเนเธอรแลนด ดาเนนงานโดยพระภกษสงฆจาก

ประเทศใด

ก. พมา ไทย จน

ข. ไทย ศรลงกา ญ�ปน

ค. จน อนเดย ศรลงกา

ง. ศรลงกา พมา อนเดย

13. ปจจบนพระพทธศาสนานกายใดสามารถประดษฐานไดอยางม�นคงในประเทศสหรฐอเมรกา

ก. นกายมหายาน

ข. นกายเถรวาท

ค. นกายมหายานและนกายเซน

ง. นกายมหายานและนกายเถรวาท

14. การนบถอพระพทธศาสนาในประเทศใดท�จากดอยเฉพาะกลมของชาวเอเชยเทาน�น

ก. บราซล

ข. องกฤษ

ค. ออสเตรเลย

ง. สหรฐอเมรกา

15. พทธสมาคมแหงรฐใดในประเทศออสเตรเลยท�มบทบาทสาคญ ในการตดตอประสานงานกบ

องคกรทางพระพทธศาสนาตางๆ ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ก. รฐวกตอเรย

ข. รฐแทสเมเนย

ค. รฐควนสแลนด

ง. รฐนวเซาทเวลส ◌

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

7

ประวตและความสาคญของพระพทธศาสนา

สาระสาคญ

พระพทธศาสนาเปนศาสนาท�เกดข�นมาเพ�อชวยเหลอเพ�อนมนษยทกช�นวรรณะ โดยมงเนน

ถงกลมคนท�มความวนวายหรอมความทกข เพ�อดบตณหาความยากของมนษยอนเปนตนเหตความ

ทกข พระพทธศาสนามวธการแหงหลกธรรมคาสอนท�เปนจดแหงความคดมากมาย โดยอาศยความ

ศรทธาเปนพ�นฐานและมปญญาเปนผลท�เกดตามมา

ความสาคญของพระพทธศาสนา

พระพทธศาสนามความสาคญมากมายหลายประเดนมหลกคาสอนสาหรบพฒนาบคคลให

บรรลจดมงหมายสงสดแหงชวตบนพ�นฐานของเหตผลและความถกตอง ทานไดกาหนดขอปฏบต

ในการฝกฝนอบรมตน ดวยการใหละความช�ว ประพฤตแตความด และทาจตใจของตนใหบรสทธ�

ผองใส ซ� งในข�นตอนของการพฒนาตนน�น ตองเร�มตนดวยมศรทธา คอมความเช�อท�ถกตองในหลก

เหตและผลโดยอาศยปญญาเขาไปกากบทกข�นตอนของการปฏบต แตการท�คนเราจะมปญญาไดน�น

ตนเองกตองรจกคด รจกอบรมปญญาใหเกดข�น ดวยการฟงจากบคคลอ�นบาง จากการอานตาราบาง

จากการคดคนดวยตนเองบาง จากการเรยนรจากส�งแวดลอมท�วไปบาง จากประสบการณตางๆ บาง

เม�อคนเรามปญญาความรอบรแลว จะสามารถใชเปนประทปสองทางไปสความสาเรจท�งในดาน

หนาท�การงาน และการดาเนนชวตประจาวน และยงสามารถท�จะพฒนาจตใจตนเองใหเขาถงความ

มอสรภาพอยางแทจรงอกดวย กลาวคอ ทาใหจตหลดพนจากการครอบงาของกเลสและความทกข

ท�งปวงได

พระพทธศาสนาเนนการพฒนาศรทธาและปญญาท�ถกตอง

การพฒนาศรทธา

คาวา “ศรทธา” แปลวา ความเช�อในส�งท�ควรเช�อ หมายถง ความเช�อในส�งท�ดงามท�มเหลผล

และผลไมใชเช�ออยางงมงายโดยปราศจากการพจารณาไตรตรองดวยสตปญญาของตนเอง

ตวอยางของความมศรทธา คอ ทานอลาลคหบด ผเคยเล�อมใสนครนถนาฏบตร มากอน ไดหนมา

เล�อมใสในพระพทธศาสนาโดยแสดงตนเปนอบาสกนบถอพระรตนตรยเปนท�พ�งตลอดชวตตามท�

ปรากฏในอปาลวาทสตร วา “พระพทธองคไดตรสตกเตอนอบาลคฤหบดใหพจารณาดวยสตปญญา

เสยกอน เพราะเม�อไดพจารณาใหรอบคอบแลว จงคอยลงมอทาเปนการดโดยพระพทธองคทรง

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

8

ตกเตอนใหถวายบณฑบาตแกพวกนครนถท�มาสเรอนของตนไปตามปกต เพราะตระกลของทาน

อบาลเปนตระกลใหญท�คนรจกมากเปนเสมอนทาน�าสาหรบอาบ และด�มกนของพวกนครนถ

ท�งหลายมาชานานแลว ฝายทานอบาลคฤหบด เม�อไดยนดงน�น กไดกราบทลแสดงความเช�อม�นและ

เล�อมใสในพระพทธองคย�งข�น เพราะเม�อกอนน� เคยไดยนจากบคคลอ�นท�กลาววา “พระสมณโคดม

ไดชกชวนผคนใหถวายทานแดพระองค และพระสาวกเทาน�นไมควรใหทานแกผอ�น เพราะทานท�

ถวายแดพระองคและพระสาวกเทาน�นมผลมากสวนทานท�ใหแกผอ�นไมมผลเลย แตตามความเปน

จรงท�ปรากฏชด กคอ พระพทธองคไดตรสสอนใหทาทานแกพวกนครนถและคนอ�นๆ ท�วไปดวย

เพราะทานน�นยอมมอานสงสแกผกระทาเหมอนๆ กน”

จากเร�องน� ยอมเปนการแสดงใหเหนวาพระพทธศาสนาไดเปดกวางแกบคคลทกช�นวรรณะ

โดยใหอสรภาพและเสรภาพในการตดสนใจ คอ ใหทกคนพจารณาดวยปญญาในส�งท�ปรากฏอย

เฉพาะหนาใหดเสยกอน แลวจงคอยตดสนใจกระทาลงไปโดยเฉพาะอยางย�งในหลกของการพฒนา

ศรทธา คอ ความเช�อถอในส�งใดส�งหน�งหลกของการพฒนาศรทธา คอ ความเช�อถอในส�งใดส�งหน�ง

น�นจะตองประกอบดวยเหตผลและมสตปญญาเขาไปกากบดวย

ในหลกของความเช�อน�น พระพทธองคทรงแสดงหลกไวในเกสปตตสตร ซ� งบางทเรยกวา

กาลามสตร ตามช�อหมบานของชาวกาลามชน นบวาเปนหลกความเช�อท�ชาวพทธทกคนในยค

ปจจบนน�ควรใหความสนใจศกษาและนามาใชเปนแนวทางเพ�อตดสนปญหาตางๆ ท�เก�ยวกบความ

เช�อถอวาผดถกอยางไร

เม�อสรปความในพระพทธโอวาทท�ยกมาเปนตวอยางน�แลว ผศกษากจะพบวาพระพทธองค

ทรงกาหนดหลกเกณฑตดสนวาส�งใดควรจะเช�อ ส�งใดไมควรจะเช�อไหว 3 ประการ

1. ทรงใหพจารณาดวยสตปญญาใหเหนแจงประจกษดวยตนเองกอน

2. ทรงใหอาศยความเหนของปราชญบณฑตเขาประกอบดวย

3. ทรงใหคานงถงผลของการปฏบตวาจะเกดคณหรอโทษ จะใหความสขหรอใหความทกข ถา

เกดผลไมดกควรละเสย แตถาเกดผลดกควรปฏบตตอไป

อยางไรกตาม พระพทธศาสนาไดช�อวาเปนศาสนาแหงเหตผล ยอมสอนใหพทธศาสนกชน

มใหเช�ออะไรงายๆ และไมใหเช�ออะไรอยางงมงาย พระพทธองคทรงส�งสอนใหชาวพทธรจก

สรางสรรคและพฒนาศรทธาท�ถกตองใหเกดข�นในตนกอน เพราะผท�มศรทธาท�ไดรบการพฒนาด

แลว ยอมจะเช�อในส�งท�ควรเช�อ และเช�ออยางมเหตผล สามารถจะนาไปสความสาเรจไดในทกๆ

เร�อง

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

9

แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนา

แนวทางการเผยแผในสมยโบราณ

พระพทธศาสนาสมยพทธกาล

หลงจากพระพทธเจาตรสรแลว ไดเสดจไปโปรดพระปญจวคคย ณ ปาอสปตนมฤคทายวน

แขวงเมองพาราณส พระองคตรสพระธมมจกกปปวตตนสตร เปนปฐมเทศนาเม�อจบพระธรรม

เทศนา ดวงตาเหนธรรมอนปราศจากธลมลทน จงเกดข�นแกพระโกณฑญญะ จนทาใหบรรลเปน

พระโสดาบน พระโกณฑญญะจงกราบทลขออปสมบทในวนข�น 15 ค�า เดอน 8 ซ� งนบเปนพระสงฆ

องคแรกในโลก และพระรตนตรยจงเกดข�นในโลกเชนกนในวนน�น ตอมา พระองคไดทรงแสดง

ธรรมอ�น ๆ เพ�อโปรดพระปญจวคคยท�เหลออก 4 องค จนบรรลเปนพระโสดาบนท�งหมด หลงจาก

พระปญจวคคยบรรลเปนพระโสดาบนหมดแลว พระองคทรงแสดงธรรมอนตตลกขณสตร ซ� งทา

ใหพระปญจวคคยบรรลเปนพระอรหนตท�งส�น

จากน�น พระองคไดเสดจไปแสดงธรรมโปรดพระยสะและพวกอก 54 ทาน จนบรรลเปน

พระอรหนตท�งหมด ในคร� งน�นจงมพระอรหนตรวมท�งพระองคดวยท�งส�น 61 พระองคพระพทธเจา

จงพระดารใหพระสาวกไปประกาศศาสนา โดยมพระปฐมวาจาในการสงพระสาวกออกประกาศ

ศาสนาวา “ดกอนพระภกษท�งหลาย เราหลดพนจากบวงท�งปวง ท�งท�เปนของทพย และของมนษย

แมพวกเธอไดหลดพนจากบวงท�งปวงท�งของทพยและของมนษยเชนกน พวกเธอ จงเท�ยวไปเพ�อ

พระพทธเจาทรงแสดปฐมเทศนา

ธมมจกกปปวตตนสตร แกปญจวคคย

ณ ปาอสปตนมฤคทายวน

ท�มาของภาพ www..photobucket.com

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

10

ประโยชน และความสขแกมหาชนเพ�ออนเคราะหชาวโลก เพ�อประโยชนเก�อกล และความสขแก

ทวยเทพแลมนษย พวกเธออยาไปทางเดยวกน 2 รป จงแสดงธรรมใหงามในเบ�องตน ในทามกลาง

และในท�สด จงประกาศพรหมจรรยพรอมท�งอรรถและพยญชนะใหครบถวนบรบรณ สตวท�งหลาย

ผมธล คอ กเลส ในจกษเพยงเลกนอยมอย แตเพราะโทษท�ยงไมไดสดบธรรม จงตองเส�อมจากคณ

ท�พงจะไดรบ ดกอนภกษท�งหลาย ผรท�วถงธรรมมอย แมเรากจกไปยงตาบลอรเวลาเสนานคม เพ�อ

แสดงธรรมจงทาใหพระพทธศาสนามความเจรญรงเรอง และแผขยายไปในชมพทวปอยางรวดเรว

ลาดบ”

แผนท�ชมพทวป แสดงพทธสถานสาคญสมยพทธกาล

ท�มาของภาพ www.dhammalife.com

พทธศาสนาหลงพทธปรนพาน

เม�อพระพทธองคเสดจปรนพพานแลว พระพทธศาสนายงเจรญในอนเดยสบมา ความเจรญ

ของพทธศาสนาข�นกบวาไดรบการสงเสรมจากผมอานาจในสมยน�นหรอไม ถามกมความรงเรอง

มาก อยางไรกตาม เม�อเวลากาลลวงไป ความขดแยงอนเกดจากการตความพระธรรมคาสอนและ

พระวนยไมตรงกนไดเกดข�นในหมพระสงฆ จงมการแกไขโดยมการจดทาสงคายนารอยกรองพระ

ธรรมวนยท�ถกตองไวเปนหลกฐานสาหรบยดถอเปนแบบแผน

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

11

การสงคายนาคร�งท� 1

การสงคายนาคร� งท� 1 กระทาข�น หลงจากพระพทธเจาเสดจปรนพพานได 3 เดอน

ณ ถ�าสตบรรณคหา กรงราชคฤห โดยพระมหากสสปะเปนประธาน พระเจาอชาตศตรเปนองค

อปถมภ พระอานนทเปนผใหคาตอบเก�ยวกบพระธรรม และพระอบาลเปนผใหคาตอบเก�ยวกบ

พระวนย มพระอรหนตเขารวมในการสงคายนา 500 รป กระทา 7 เดอนจงแลวเสรจ

การสงคายนาคร� งน� เกดข�นเพราะพระสภททะกลาวจาบจวงพระธรรมวนยหลงพทธ

ปรนพพานเพยง 7 วน ทาใหพระมหากสสปะ ดารจดสงคายนาข�น ในการสงคายนาคร� งน�

พระอานนทไดกลาวถงพทธานญาตใหสงฆถอนสกขาบทเลกนอยได แตท�ประชมตกลงกนไมไดวา

สกขาบทเลกนอยคออะไร พระมหากสสปะจงใหคงไวอยางเดม

เม�อสงคายนาเสรจแลว พระปราณะพรอมบรวาร 500 รป จารกมายงแควนราชคฤห ภกษท�

เขารวมสงคายนาไดแจงเร�องสงคายนาใหพระปราณะทราบ พระปราณะแสดงความเหนคดคาน

เก�ยวกบสกขาบทบางขอและยนยนปฏบตตามเดม ซ� งแสดงใหเหนเคาความแตกแยกในคณะสงฆ

การสงคายนาคร�งท� 2 : มลเหตการณแตกนกาย

เม�อพทธปรนพพานลวงไป 100 ป ภกษชาววชช เมองเวสาล ไดต�งวตถ 10 ประการ ซ� งผด

ไปจากพระวนย ทาใหมท�งภกษท�เหนดวยและไมเหนดวยจนเกดการแตกแยกในหมสงฆ

พระยสกากณฑบตรไดจารกมาเมองเวสาล และทราบเร�องน� ไดพยายามคดคาน แตภกษชาววชช

ไมเช�อฟง ภกษท�สนบสนนพระยสกากณฑบตรจงนาเร�องไปปรกษาพระเถระผใหญในขณะน�น

ไดแก พระเรวตะ พระสพกามเถระ เปนตน จงตกลงใหทาการสงคายนาข�นอกคร� ง

ภกษชาววชชไมยอมรบและไมเขารวมการสงคายนาน� แตไปรวบรวมภกษฝายตนประชม

ทาสงคายนาตางหาก เรยกวา มหาสงคต และเรยกพวกของตนวา มหาสงฆกะ ทาใหพทธศาสนาใน

ขณะน�นแตกเปน 2 นกาย คอ ฝายท�นบถอมตของพระเถระคร� งปฐมสงคายนาเรยก เถรวาท ฝายท�ถอ

ตามมตของอาจารยของตนเรยก อาจารยวาท

อกราว 100 ปตอมา สงฆท�ง 2 ฝายมการแตกนกายออกไปอก หลกฐานฝายภาษาบาลวาแตก

ไป 18 นกาย หลกฐานฝายภาษาสนสกฤตวา แตกไป 20 นกาย ไดแก

หลกฐานฝายบาลเถรวาท แยกเปน นกายมหสาสกวาท แยกเปน นกายสพพตถกวาท แยกเปน

นกายกสสปกวาท นกายสงกนตกวาท นกายสตตวาท นกายธรรมคตตวาท นกายวชชปตวาท

แยกเปน นกายธมมตตรกวาท นกายภทรยานกวาท นกายฉนนาคารกวาท นกายสมตยวาท

นกายมหาสงฆกะ แยกเปน นกายเอกพโยหารกวาท แยกเปน นกายพหสสตกวาท

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

12

นกายปญญตกวาท นกายโคกลกวาท นกายเจตยวาท

หลกฐานฝายสนสกฤตเถรวาท แยกเปน นกายเหมวนตวาท นกายสรวาสตวาท แยกเปนนกาย

มหศาสกวาท แยกเปน นกายธรรมคป นกายกาศยปกวาท นกายเสาตรนตกวาท นกายวาตสปตรย

แยกเปน นกายศนนาคารกวาท นกายสามมมตยวาท นกายภทรยานยวาท นกายธรรโมตตรยวาท

นกายมหาสงฆกะ แยกเปน นกายเอกวยหารกวาท นกายโลโกตรวาท นกายโคกลกวาท นกายพห

ศรตยวาท นกายปญญตวาท นกายไจตกวาท นกายอปรเสลยวาท นกายอตรเสลยวาท

การสงคายนาคร�งท� 3

การแพรกระจายของพทธศาสนาในสมยพระเจาอโศก

มหาราชเกดข�นในสมยพระเจาอโศกมหาราช เพ�อกาจดพวกเดยรถย

ปลอมบวชในพระพทธศาสนา มพระโมคคลลบรตสสะเปนประธาน

ใชเวลา 9 เดอนจงสาเรจในการสงคายนาคร� งน� พระโมคคลลบรตสสะ

ไดแตงกถาวตถข�น เพ�ออธบายธรรมใหแจมแจง

พระเจาอโศกมหาราช

ท�มาของภาพ www.oknation.net

หลงจากการสงคายนาส�นสดลง พระเจาอโศกมหาราชไดสงสมณทต 9 สาย

ออกเผยแผพระพทธศาสนา คอ

1. คณะพระมชฌนตกเถระ ไปแควนแคชเมยรและแควนคนธาระ

2. คณะพระมหาเทวะ ไป มหสกมณฑล ซ� งคอ แควนไมซอรและดนแดนลมแมน�าโคธาวาร

ในอนเดยใตปจจบน

3. คณะพระรกขตะ ไปวนวาสประเทศ ไดแก แควนบอมเบยในปจจบน

4. คณะพระธรรมรกขต ไป อปรนตกชนบท แถบทะเลอาหรบทางเหนอของบอมเบย

5. คณะพระมหาธรรมรกขต ไปแควนมหาราษฎร

6. คณะพระมหารกขต ไปโยนกประเทศ ไดแกแควนกรกในเอเชยกลาง อหราน และเตอรกสถาน

7. คณะพระมชฌมเถระ ไปแถบเทอกเขาหมาลย คอ เนปาลปจจบน

8. คณะพระโสณะ พระอตตระ ไปสวรรณภม ไดแก ไทย พมา มอญ

9. คณะพระมหนทระ ไปลงกา

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

13

กาเนดมหายาน

พระพทธศาสนามหายานเร�มกอตวข�นเม�อราวพทธศตวรรษท� 6-7 โดยเปนคณะสงฆท�ม

ความเหนตางจากนกายเดมท�มอย 18 - 20 นกายในขณะน�น แนวคดของมหายานพฒนามาจาก

แนวคดของนกายมหาสงฆกะและนกายท�แยกไปจากนกายน� จดตางจากนกายด�งเดมคอคณะสงฆ

กลมน� ใหความสาคญกบการเปนพระโพธสตวและเนนบทบาทของคฤหสถมากกวาเดมจงแยก

ออกมาต�งนกายใหม เหตท�มการพฒนาลทธมหายานข�นน�นเน�องจากแรงผลกดนจากการปรบปรง

ศาสนาพราหมณ มการแตงมหากาพยรามายณะและมหาภารตะเพ�อดงดดใจผอานใหภกดตอพระผ

เปนเจา กาหนดใหมพระเจาสงสด 3 องค คอพระพรหม พระนารายณ พระอศวร ประกอบกบไดรบ

การสนบสนนจากกษตรย ศาสนาพราหมณจงฟ� นตวอยางรวดเรว ฝายพทธศาสนาจงจาเปนตอง

ปรบตว แรงบนดาลใจจากบคลกภาพของพระพทธองค ฝายมหายานเหนวาพระพทธองคเปน

บคคลท�ย�งใหญ ไมควรส�นสดหลงจากปรนพพาน ทาใหเหมอนกบวาชาวพทธขาดท�พ�ง จงเนนคณ

ความดของพระองค ในฐานะท�เปนพระโพธสตว เนนใหชาวพทธปรารถนาพทธภม บาเพญตนเปน

พระโพธสตวชวยเหลอผอ�น ภายหลงจงเกดแนวคดตรกายของพระพทธเจา เกดจากบทบาทของ

พทธบรษทท�เปนคฤหสถ เพราะลทธมหายานเนนท�การบาเพญบารมของพระโพธสตว ซ� ง

พระโพธสตวเปนคฤหสถได จงเปนการเปดโอกาสใหคฤหสถเขามามบทบาทมากข�น คณาจารยท�

สาคญของนกายมหายานคอ พระอศวโฆษ พระนาคารชน พระอสงคะ พระวสพนธ เปนตน

หลงจากการกอตว พทธศาสนามหายานซ�งมจดเดนคอสามารถปรบตวใหเขากบความเช�อด�งเดมท�

แตกตางไปในแตละทองถ�นไดงายกวาพทธศาสนาเถรวาทซ�งเปนแบบด�งเดมไดแพรกระจายออก

จากอนเดยไปในทวปเอเชยหลายประเทศ

การแพรกระจายของมหายานระหวางพทธศตวรรษท� 6 -15

อนเดยและความเส�อมของพทธศาสนา

พระพทธศาสนามหายานในอนเดยไดรบการสนบสนนโดยราชวงศกษาณ เม�อส�นสด

ราชวงศกษาณ พทธศาสนาไดรบการอปถมภโดยราชวงศคปตะ มการสรางศนยกลางการศกษา

พทธศาสนา คอ มหาวทยาลยนาลนทาและมหาวทยาลยวกรมศลา ในอนเดยตะวนออกเฉยงเหนอ

มอาจารยท�มช�อเสยง เชน พระนาคารชน พทธศาสนาในสมยน�ไดแพรหลายไปยงจนและเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต จนกระท�ง การส�นสดอานาจของราชวงศคปตะจากการรกรานของชาวฮ�นใน

พทธศตวรรษท� 11

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

14

บนทกของหลวงจนอ� จงท�มาถงอนเดยในพทธศตวรรษท� 12 กลาววา พทธศาสนารงเรองใน

อนธระ ธนยกตกะ และ ฑราวฑ ปจจบน คอรฐอนธรประเทศและทมฬนาดยงมชาวพทธในเนปาล

และสสนภะ ในอาณาจกรคงทา (รฐเบงกอลตะวนตกในปจจบน) และ หรรษวรรธนะ เม�อส�นสดยค

อาณาจกรหรรษวรรธนะ เกดอาณาจกรเลกๆข�นมากมาย โดยมแควนราชปตใหการอปถมภ

พทธศาสนา

จนกระท�ง ยคจกรวรรดปาละในเบงกอล พทธศาสนามหายานรงเรองอกคร� ง และได

แพรหลายไปยงสกขมและภฏาน ระหวางพทธศตวรรษท� 13-17 เม�อจกรวรรดปาละปกรองดวย

กษตรยราชวงศเสนะท�นบถอศาสนาฮนด ศาสนาพทธจงเส�อมลง

ศาสนาพทธในอนเดยเร�มเส�อมลงอยางชา ๆ ต�งแตพทธศตวรรษท� 15 เปนตนมา ความ

เส�อมในอนเดยตะวนออกเร�มต�งแตจกรวรรดปาละหนไปสงเสรมศาสนาฮนดไวษณพนกาย สวนใน

อนเดยเหนอเร�มเส�อมต�งแต พ.ศ. 1736 เม�อชาวเตรกท�นบถอศาสนาอสลาม นาโดยมฮมหมด คลญ

บกอนเดยและเผามหาวทยาลยนาลนทา ต�งแต พ.ศ. 1742 เปนตนไป ศาสนาอสลามแพรเขาสพหาร

ทาใหชาวพทธโยกยายไปทางเหนอเขาสเทอกเขาหมาลยหรอลงใตไปท�ศรลงกา นอกจากน�น

ความเส�อมของศาสนาพทธยงเปนผลมาจากการฟ� นตวของศาสนาฮนด ภายใตการนาของขบวนการ

ตาง ๆ เชน อธไวตะ ภกต และการเผยแพรศาสนาของนกบวชลทธซฟ

เพอน ๆ ลองทาแบบฝกหดดหนอย เรอง

งายสาหรบพวกเราอยแลว

เอกสารประกอบการเรยน วชาศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม

15

วชา ศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม กจกรรมท� 1

ช�นมธยมศกษาปท� 3

รหสวชา ส 32101 หนวยการเรยนรท� 1

เร�อง แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนา

ช�อ....................................................................เลขท�................ช�น...........

คาช�แจง ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปน�

(พจารณาจากคาตอบของนกเรยน โดยใหอยในดลยพนจของครผสอน)

1. การเผยแผพระพทธศาสนาในสมย

โบราณและในสมยปจจบนมความ

แตกตางกนอยางไร

2. การเผยแผพระพทธศาสนาในสมย

โบราณและในสมยปจจบนมความ

คลายคลงกนอยางไร

..........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

..........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................