Embed Size (px)
Citation preview
ฉบบท ๖ เดอนพฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๕๘ฉบบท เดอนพฤศจกายน
วารสารโพธยาลย เดนทางมาไดระยะเวลาหนงแลว เรมมแฟนประจ�าถามหา และรออานเลมใหม ปฏสมพนธในลกษณะน จะวาไป กเปนก�าลงใจใหกบเรา คณะผจดท�าวารสาร ทตงใจท�างานเพอประโยชนสขของผอานอยางแทจรง ไมมผลประโยชนทางธรกจใดๆ ทงสน เปนธรรมทานบรสทธ ทพระพทธองคทรงสรรเสรญวา ชนะทานทงปวง
หากผอานทานใดเหนคณคาในการเผยแผธรรมของเรา อยากมสวนรวมในธรรมทานน ไมวาจะทางใด สามารถตดตอไดทวดจากแดง ซ.เพชรหงษ ๑๐ ต.ทรงคนอง อ.พระประแดง จ.สมทรปราการ โทร. ๐๒-๔๖๔-๑๑๒๒
ผอานทตดตามวารสารโพธยาลยมาโดยตลอด อาจจะสงเกตพบวา มกจะมบทความเกยวกบพระ-พทธรป ส�าคญมาตพมพไวเสมอ เพราะพระพทธรปคอรปเคารพ แทนองคพระศาสดา ในฐานะพทธ-ศาสนกชน การเคารพบชาพระพทธรป เปรยบเหมอนการเคารพบชาพระพทธองค และพระพทธรปทงหลายจะถกสรางดวยศรทธาอยางสงสด ในสมยโบราณปฏมากรผปน แกะ หลอ พระพทธรปจะตองถอศลแปด และแตงชดขาวในการท�างาน ฉบบนเราไดตพมพเรอง ต�านานพระแกวมรกต พระพทธรปคบานคเมองของคนไทย โดยน�ามาจากหนงสอพมพโพสตทเดย section ส�ามะโน ประจ�าวนท ๑๘ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๘ วารสารโพธยาลยขอขอบคณ หนงสอพมพโพสตทเดย มา ณ โอกาสน
เนอหาในวารสารฯ ฉบบน มหลายบทความทเปนเรองเกยวกบภาษา ซงมความส�าคญมาก แตผคนสวนมากมกจะมองไมเหนความส�าคญเทาทควร โดยลมไปวา ภาษาคอเครองมอเขาถงความรตางๆ
ความเขาใจสงตางๆ หากไมมภาษา หรอพดคนละภาษา จะเขาใจกนยากมาก หรอไมเขาใจเลย
ในฐานะคนไทย ควรใหความใสใจกบการเรยนภาษาไทยของเรา จนกระทงสามารถใชประโยชนจากภาษาไทยไดอยางเชยวชาญช�านาญการ คนไทยในยคน ท�าภาษาไทยวบต มการสรางค�าใหมๆ เกดขนทกวน จนกระทงบางทฟงดแลวแปลกประหลาด งงงวย เหลอเชอ ตวอยางเชน ค�าวา นาง ซงแปลวา ผหญง คกบค�าวา นาย ซงแปลวา ผชาย แตสมยนใชกนเปรอะ เลอะเทอะไปหมด จะพดถงใครกเรยก เธอ และแมแตเปน เขา หรอ เดกหญง เดกชายวา นาง พดกนเกรอทางสอทกประเภท นบตงแตโทรทศน วทย และหนงสอ ท�าไม กบว. จงไมทวงตงเรองนบางเลย ปลอยใหพดกนอยางแพรหลายไปทกสอเชนน
ทงน ยงไมนบศพทใหมๆ ทเกดขนอยางมากมาย ทอาจยอมรบไดวาเปนศพทเกดใหม เชน ฟน ชลล เกรยน ฯลฯ ซงเรองศพทเกดใหมน กจะพยายามใจกวางยอมรบวา เปนศพทเกดใหม แตการใชค�าทไมตรงความหมายในทๆ ไมสมควรใชนส ทนไมไดจรงๆ
ดวยเหตนวารสารโพธยาลย จงมความตงใจจะสรรหาบทความทางภาษาทนาสนใจ มเนอหาทมหลกการทนาเชอถอรองรบ เพอจรรโลงภาษาไทยของเราใหมความมนคงสบตอไป ไมใชผดเพยนไปเรอยๆ จนอาจไมเหลอเคาเดมไวใหอนชนคนรนหลงไดศกษา
วธการทจะเขาใจภาษาไทยอกวธหนง คอ การเรยนภาษาบาล ภาษาสนสกฤต เพมเตม เพราะ
ประธานทปรกษาพระครธรรมธรสมนต นนทโก
อคคมหาบณฑต
บรรณาธการอ�านวยการพระมหาประนอม ธมมาลงกาโร
บรรณาธการบทความพนตา องจนทรเพญ
บรรณาธการฝายศลปพสรน ไชยโคตรเอมมกา แกวสรดยลระดา พรมเมอง
กองบรรณาธการคณะสงฆวดจากแดง
ส�านกงาน : วดจากแดง๑๖ หม ๖ ถ.เพชรหงษ
ซ.เพชรหงษ ๑๐ ต.ทรงคนอง อ.พระประแดง จ.สมทรปราการ ๑๐๑๓๐
โทรศพท. ๐๒-๔๖๔-๑๑๒๒
ภาพปกสถานทประสต ลมพนวน
ประเทศเนปาล
ออกแบบปก : เอนก เออการณวงศ
อปถมภอปกรณคอมพวเตอรโดย
คณพชรพมล ยงประภากร ประธานกรรมการสนคา
แบรนด ‘สวมล’
ด�าเนนการจดพมพโดยสาละพมพการ
๙/๖๐๙ ต.กระทมลมอ.สามพราน จ.นครปฐมโทร. ๐๒-๔๒๙๒๔๕๒,
๐๘๖-๕๗๑๑๖๘๕
๖๖
๑. ธรรมะพระอาจารย : ๓ ปจฉา-วสชนา ปญหาเรองทาน (๔) (พระอาจารยมหาประนอม ธมมาลงกาโร)
๒. ต�านานพระแกวมรกต ๑๒ (โพสตทเดย)
๓. ภาษานาร : ‘ธาต’ แบบไทยๆ ๑๗ (ธรปญโญ)
๔. ภาษานาร : ‘ธาต’ แบบไทยๆ (ตอนจบ) ๒๐ (ธรปญโญ)
๕. ภาษาคน-ภาษาธรรม ในชาดก ๒๔ (ปวโส)
๖. มมมอง : ๓๒ พทธบรษทกบการสบตออายพระศาสนา (พทธสาวกา)
๗. กวนพนธ : ๓๕ ความร ความรก และความฝน (กระแสขนธ ปปญจา)
๘. ต�านานคาถา ๓๗ พระอรหนต ๘ ทศ (๒) (วเทศทยย)
๙. หนงสอนาอาน : ๔๑ พระพทธองคทรงสอนอะไร (พนตา องจนทรเพญ)
๑๐. เรองเลาส�าหรบเยาวชน : ๔๔ โอกาสเกดไดยาก ๔ ประการ (ปาแอน)
๑๑. ใตฟาวดจากแดง ๔๖ (กองบรรณาธการ)
ภาษาไทยไดอาศยค�าศพทมาจากภาษาทงสองเปนจ�านวนมาก โดยเฉพาะอยางยงเมอเราเปนพทธ-ศาสนกชน การเรยนภาษาบาลเปนเรองทสมควร จะเรยนเปนอยางยง ดงบทความเรอง พทธ-บรษท กบการสบตออายพระ-พทธศาสนา ทมใจความในตอนทาย ชกชวนใหมาเรยนภาษาบาล เพอการสบตออายพระพทธศาสนา เพราะไมมทางใดทจะเขาถงพระ-ไตรปฎกไดดเทากบอานดวยภาษาเดม คอ ภาษาทพระพทธองคทรงก�าหนดไววา ใหเกบรกษาค�าสอนในพระศาสนาของพระองคไว หากเราเชอในพระปญญาคณ เราควรใหความส�าคญกบสงทพระพทธองคทรงก�าหนดไว และนบวา เรามโชคดทสดแลว ทยงคงมการเรยนการสอนภาษาบาลในประเทศไทย ไมตองขวนขวายไปหาเรยนในตางประเทศ
ฉบบหนา จะเปนฉบบพเศษ เพราะเปนฉบบประจ�าเดอนธนวาคม อนเปนเดอนทมวนเฉลมพระชนม-พรรษาครบ ๘๘ พรรษาของพระ-บาทสมเดจพระเจาอยหว ภมพลอดลยเดช และในวนท ๑๖ ธนวาคม จะเปนวนถวายพระเพลงพระศพ สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก พระสงฆราชพระองคท ๑๙ แหงกรงรตนโกสนทร เราไดเตรยมบทความส�าหรบการนไวเปนพเศษส�าหรบผอานแลว
คณะผจดท�า
ทาน ๗ อยาง มอะไรบาง
ทาน ๗ อยาง ไดแก
๑. ทานทถวายแกภกษสงฆ ภกษณสงฆทมพระพทธเจายงมพระชนมาชพอยเปนประมข กคอทานทถวายแกสงฆ ๒ ฝาย คอ ถวายแกภกษสงฆดวย ถวายแกภกษณสงฆดวย และมพระสมมาสมพทธเจาประทบนงเปนผรบทานใหดวย ทานอยางนมผลสงสด
๒. ถวายแกสงฆทง ๒ ฝาย คอภกษสงฆและภกษณสงฆ ในเมอองคพระสมมาสม- พทธเจาทรงปรนพพานไปแลว
๓. ทานทถวายแกภกษสงฆฝายเดยว
๔. ทานทถวายแกภกษณสงฆฝายเดยว
๕. ทานทถวายแกบคคลทฝายภกษสงฆหรอฝายภกษณสงฆบอกใหถวาย กคอ ถวายแกบคคลทภกษสงฆกด ภกษณสงฆกด มอบหมาย แนะน�าให บอกวา จงถวายแกทานผน
๖. ทานทถวายแกพระรปใดรปหนง ทภกษสงฆแนะน�าบอกใหทราบ กคอ ถวายแกพระรปใดรปหนงทพระสงฆแนะน�าให บอกวา จงถวายแกพระรปน
๗. ทานทถวายแกภกษณรปใดรปหนง ทภกษณสงฆเปนผมอบหมายให เปนผบอกให
ท�าทานบงสกลจ�าเปนตองมเครองอฐบรขารหรอไม
อฐบรขารจะมกได ไมมกได อฐบรขาร คอของใชทจ�าเปนส�าหรบพระ ๘ อยาง ไดแก จวร ส�าหรบหม สงฆาฏ ส�าหรบหมซอน กนหนาว สบง ส�าหรบนง ประคตเอว ส�าหรบรดเอว รดสบง มดโกน ส�าหรบโกนผมและหนวด บาตร ส�าหรบใสอาหาร เขม ส�าหรบเยบผา และธมกรก กระบอกส�าหรบกรองน�า
ถาเราถวายอฐบรขารดงกลาวแลว อานสงสมใชจะสงผลเฉพาะในชาตนเทานน แตจะสงผลในชาตตอๆ ไปจนถงพระนพพาน เมอ ถวายแลวใหตงความปรารถนาวา นพพานสส ปจจโย โหต ขอใหเปนปจจยแกพระนพพาน กคอเราถวายเพราะหวงผลใหตวเราดวย ไมใชหวงผลใหญาตผลวงลบไปแลวอยางเดยว
แตถาเราไมอาจถวายอฐบรขารไดครบทงหมด กไมเปนไร ขนอยกบวาเราสะดวก แคไหนและเราตองการจะถวายอะไร กคอ เราอาจจะถวายผาไตรจวรหนงไตรกได อาจจะถวายบรขารอยางใดอยางหนง เชน บาตรใบหนง หรอจวรผนหนง หรอสบงผนหนง หรอผาอาบน�าฝนผนหนง อยางนกได
ใหทานไปแลว แตมาคดเสยดายทหลง จะไดบญหรอไม
ปจฉา-วสชนา :ปญหาเรอง ทาน
พระอาจารยมหาประนอม ธมมาลงกาโร
ธรรมะพระอาจารย
44๖๖
บญนนไดอยแลว บญในขณะทใหนนเราไดแลว ในขณะกอนจะใหกเรยกวาปพพเจตนาเรากม ในขณะให มญจนเจตนากม แตหลงจากใหแลว เราขาดอปรเจตนา กคอบญหลงจากใหแลว เราไมไดเพม กหมายความวา กอนจะใหเรากมความตงใจ ในขณะใหกใหดวยความเตมอกเตมใจ แตหลงจากใหแลว กลบมานกเสยดาย กคอเราขาดอปรเจตนา
เพราะฉะนน กอนจะใหทานตองฟงเทศนกอนวา ตองเตรยมใจของเราใหถงพรอมดวยเจตนาทง ๓ เพราะบางครงเราเหนเขาใหได เรากอยากจะใหบาง แตวตถสงของทเราใหนน มนอาจจะมากเกนก�าลงของเรา เมอใหแลวเรากกลายเปนหนเปนสน หรอใหแลวเบยดเบยนตวเรา เรากมานกเสยดายทหลง จงท�าใหอปรเจตนาของเราเสย เพราะฉะนน เราจะใหอยางไร กตองใชปญญาพจารณาวาเบยดเบยนตวเราไหม และอปรเจตนาของเราจะเสยไปไหม เชน ในขณะทเราเลอมใส เราใหเทาไรกใหได แตพอเราเหนพระทเราเคยถวายวตถสงของ ทานเกดมขาวทไมด ไมนาเลอมใส เรากเกดนกเสยดายสงของขนมาทนท เมอเปนเชนน เรากตองฝกท�าใจวา อยานกถงตวบคคล เพราะจะท�าใหอปรเจตนาของเราเสย แตใหนกถงทานของเราเทานน
ถามวา อปรเจตนาทเกดขนเพราะเสยดายของจะมผลอยางไร
ตอบวา จะท�าใหบญของเราดอยลง เชน เราอาจจะไดอานสงสของบญทเราท�าแลว คอท�าใหเกดเปนคนร�ารวย แตดวยการทขาดอปรเจตนานนแหละ จะรวยขนาดไหนกตาม กไมมกระจตกระใจจะใชสอยทรพยสมบต เมอคดใชทรพยสมบตกไมมความสขใจแมแต
นดหนง คอไมคดอยากจะใชสอยเลย นเปน
ผลทเราขาดอปรเจตนานนเอง
บางครง ชาวบานซออาหารมาจากบางราน
แลวใสบาตรพระ แตเมอพระฉนอาหาร
นนแลว เกดอาพาธทองเสย เพราะอาหาร
นน ลกษณะอยางน ผถวายจะไดบญหรอ
ไมครบ
ในขณะทเราใสบาตรพระ เราไดบญแลว
เพราะจตใจของเรากเปนบญ เจตนาของเราก
เปนบญ ไมเกยววาอาหารสะอาดหรอไมสะอาด
แตเราอาจขาดความพถพถนในการเลอกอาหาร
จงไมทราบวาอาหารนนไมคอยสะอาด
เพราะฉะนน ในการใหทานเราตองให
อยางพถพถนทเรยกวา สกกจจทาน การให
ทานอยางเคารพดวย กคอจะใหสงของใดกควรดของอยางพถพถนวาของนนดหรอไมด เสยหรอไมเสยแลวจงใหแตของด ของประณต เปนประโยชนสมควรแกผรบ เพราะฉะนน ถามวา การใหทานอยางนไดบญไหม ตอบวา ไดบญ แตสกกจจทานของเราอาจจะนอยไปเทานนเอง
ในสมยพทธกาลมตวอยาง คอ พระมหา-กสสปเถระทานไปบณฑบาต คนทใสบาตรเปนโรคเรอน นวมอเขากก�าลงจะขาด พอใสบาตรลงไป นวมอทเปนโรคอยกขาดหลดลงในบาตรของทาน ถาในปจจบนพระคงไมฉน แตในสมยพทธกาล พระมหากสสปเถระ ทานเปนพระอรหนต ผทรงธดงคอนยอดเยยม เมอทานรบขาวนนแลว ทานไมคดเลยวา สกปรกหรอไม พอไปถงวด ทานกเอานวมอทขาดหลดลงในบาตรของทานพรอมกบน�า
55๖๖
เหลองทหยดลงออกไป แลวทานกฉนในสวนทเหลอ ถามวา ทานตดโรคไหม ไมตด เพราะทานดวา สวนตรงนมนหลดลงมา ทานกท�าความสะอาด เอาออกเฉพาะบรเวณนน เพราะฉะนน พอพดถงตรงนแลว เราผใสบาตรกไมเปนโรค แลวเรากไมท�านวมอใหหลดลงไปในบาตรของทาน แตวาอาหารเราอาจจะตรวจสอบไมด หรอมองไมชดเจนวาสะอาดหรอไมสะอาด แตจตใจของเราเปนบญเปนกศลแลว และเราท�าไปกไดบญไดกศล แตถาเรามโอกาสเรากตรวจสอบหรอหาอาหารทสะอาดไปถวายภายหลง
ในกรณทเราไปบรจาคโลหต ตอนแรกเราคดวา ขอใหโลหตของเราไดไปชวยผปวยโดยทวๆ ไป แตปรากฏวาโลหตของเราไดไปชวยชวตพระอรหนตหรอพระอรยบคคล ในกรณนบญของเราจะเปลยนไปตามสภาพผรบทเปนคนธรรมดากบพระอรยบคคลหรอไมครบ
บญของเรากเปลยนไปตามสภาพของผรบ ตามปกตเรากนกถงโลหตทเราบรจาคแกคนทวไปคอปถชน จะมศลกตาม ไมมศลกตาม เรากไดอานสงสแคตรงน แตถาผรบเปนผมศลบรสทธ หรอเปนพระอรยบคคลมารบบรจาคโลหตของเราไป เรากไดบญไดอานสงสมากขนไปอกเปนทวคณ
เครองเสยงกบระฆง ถวายอยางไหนไดอานสงสมากกวากน
การถวายเครองเสยงและระฆง จดเปนสทททานเหมอนกน การถวายระฆง ทกครงทระฆงถกตขนมาเพอใหท�าความด ผถวายกจะพลอยไดบญไดอานสงสไปดวย กคอ ถาตเพอปลกใหตนขนมาปฏบตธรรม อานสงส
แหงการปฏบตธรรม เรากพลอยไดดวย ถาตเพอใหฉน อานสงสทานฉนแลวมชวตยนนาน เรากพลอยไดดวย ตเพอใหเขาเรยนธรรมะ ในสวนททานไดเรยนธรรมะ เรากพลอยไดดวย ตเพอใหสวดมนตท�าวตร อานสงสททานสวดมนตท�าวตร เรากพลอยไดรบอานสงสสวนนดวย
สวนการถวายเครองเสยง ทกครงทมการเปดธรรมะ มการเทศนธรรมะ เรากจะพลอยไดรบอานสงสสวนนดวย ถาทานเอาเครองเสยงทเราถวายไปเปดธรรมะใหญาตโยมฟง หรอเอาไปเทศนธรรมะ ทกครงทมการใชเครองเสยงเกยวกบเรองของธรรมะ เรากไดอานสงสจากสวนน
ฉะนน การจะตดสนวา การถวายระฆงกบเครองเสยง อยางไหนมอานสงสมากกวากน จงไมสามารถตดสนได อยางเชน หากเรามองทการใชประโยชน บางคนอาจจะบอกวาเครองเสยงมความจ�าเปนกวา เพราะระฆง วดละลกกพอแลว เพราะบางวดมระฆงหลายลก แตไมไดต กไมมประโยชน เรากไมไดบญเพม สวนเครองเสยง ถาทานเอาไปเปดธรรมะ เรากไดบญไดอานสงสเพม แตถาเครองเสยงนนทานเอาไปเปดเพลง เรากพลอยไมไดบญ ไมไดอานสงส ฉะนน จะบอกวา เครองเสยงไดอานสงสมากกวา หรอระฆงไดอานสงสมากกวา ยากทจะตดสน ขนอยกบวาผใชไดเอาไปใชในทางใด ท�าใหผถวายนนไดอานสงสตอเนองไหม เชน เปดธรรมะตลอด ผถวายกไดอานสงสเกยวกบเรองของธรรมะตลอด เปนตน
บางทานกงวลใจวา เราถวายทาน เปนตนวา เครองเสยง พดลม แกพระแลว ทาน
66๖๖
ไมไดใชเอง แตเอาของนนไปถวายวดอนทขาดแคลน อยางนเราจะไดบญไหม
เราถวายแกพระ เรากไดบญแลว เมอทานเอาไปถวายตอ ทานกไดบญของทานเพมอก แตถาเราท�าใจถกคอเขาใจวา ทานกเอาไปถวายในททขาดแคลน เราจะไดอานสงส ๒ ตอ แตถาเราไมเขาใจกไดอานสงสแคครงแรก คอตอนทถวายกบทานเทานน แตหลงจากนน กศลไมเกดขนกบเราอกแลว
ฉะนน ตวอปรเจตนานนส�าคญมาก เราถวายแกทานแลว ตองถวายขาด ทานเอาไปท�าบญตอกถอวาทานไดอานสงสเพม เรากพลอยไดอานสงสเพม อยาไปคดวา เราเลอมใสทานแลวถวายทาน ทานเทานนใชจงจะไดบญ ไมใชอยางนน ฉะนน ขนอยกบวา เราจะท�าใจไดมากแคไหน บญกจะไดมากแคนน
คนทถวายขาวสาร อาหารแหง จะตองไปกนของแหง จรงหรอไม
ไมจรงเลย แตความจรงกคอ ขาวสาร อาหารแหง หรอของดบตางๆ ทเราถวาย ในชวงหลงเพล เราไมไดประเคน แตถวายในลกษณะทมอบใหกบกปปยการก แลวคนท�าอาหารแทนเรากคอโยมทท�าหนาทเปนโรงครวอยทวดเปนคนหงตมถวาย แตถาเปนอาหารแหง อาหารดบตางๆ เมอเราท�าบญกเอาของไปทวด กลาวค�าถวายได แตพระไมสามารถรบประเคนของดบนนได จากนนมอบใหโยมวดหรอแมครวเปนผท�าใหสมควรแกพระตอไป เพราะฉะนน คนทถวายของแหง กไมตองไปกนของดบ แตไดกนของสขนนแหละ
การถวายน�าเปนขวดๆ แกพระบณฑบาต แลวทานถอล�าบาก จะเปนบาปไหม
ผถวายไมเปนบาปเปนกรรมแตอยางใด เพราะเราถวายทานเพอตองการใหทานไดเอาไปดม แตท�าใหพระหวกลบวดล�าบาก ฉะนน เราควรดวา ถาน�าขวดใหญ เมอเราถวายกจะเตมบาตรและหวล�าบาก เราจะลดเปนขวดเลกไดไหม หรอถาเรามโอกาส มจตศรทธากควรเอาไปสงไปถวายทวดเลย หรอบางคนกท�าบญเปนคาน�า คาไฟ ในวด อยางนกม
การถวายผลไมแกพระคณเจา ควรปอกเปลอกเอาเมลดออกกอนหรอถวายทงลก
จะปอกเปลอกหรอจะถวายเปนลกๆ กได แตถาผลไมนนมเมลดตองท�าใหสมควร เรยกวาท�ากปปยะ กคอถาผลไมมเมลด เชน สม เงาะ ลนจ ล�าไย เปนตน เราเอาเมลดออกหมดแลวกประเคน ทานฉนไดเลย แตถาผลไมมเมลด เรายงไมไดน�าเมลดออก ถวายทงลก ทานฉนไป เคยวถกเมลดแตก ทานกเปนอาบต
เพราะฉะนน มวธการคอ พระทเขาใจวนย กจะบอกญาตโยมวา โยม ผลไมนประเคนทงลกกได แตวาท�าใหสมควร ใหถกกบวนยของพระ เชน พระบอกวา โยม ชวยท�ากปปยะใหหนอย หรอ โยม ท�าใหสมควรหนอย โยมกจะใชมดเลกหรอเลบไปขดไปขวนทผลไม แลวกบอกวา สมควรแลวครบ สมควรแลวคะ หรอบอกเปนภาษาบาลวา กปปย� ภนเต กได ในการท�ากปปยะน บางคนกไมเขาใจวา ท�าไมถวายผลไมทงลกแลวพระฉนเปนอาบต เปนอาบตตรงไหน กเปนอาบตตรงเมลดนนเอง
หรอผกทตอยอด เชน ผกบง ผกแวน ผกกระเฉด เปนตน ทสามารถน�าไปปลกแลวเกดใหมได เวลาเราถวายเสรจ ทานก
77๖๖
จะบอกวา โยมท�าใหสมควรหนอย โยมเขาใจกใชเลบหรอมดไปกรด โดยท�าใหตดกนทงหมด ไมใชดงมายอดเดยว แลวท�าแตเพยงทเดยว ใชเลบใชมดขวนลงไป แลวบอกวา สมควรแลวครบ สมควรแลวคะ แคนกถอวาใชได นคอวธท�าใหสมควรกบวนยของพระ
แตถาพระกไมเขาใจ โยมกไมเขาใจ กคอถวายทงลก พระทานกปอกเองแลวกไปโดนเมลดเสยหาย ทานกเปนอาบต โยมบางคนกคดวา ท�าใหพระอาบตแลว โยมจะไดบาปไหม โยมจะไดบญไหม โยมไมบาป แตไดบญตงแตถวายแลว เพราะการทพระฉนโดนเมลดมนเสยหาย ไมเกยวกบโยม ทานไมท�าวนยกรรมของทานเอง คอทานไมรกษาวนย เปนเรองของทาน
เพราะฉะนน เมอเราถวายผลไม มเมลดกถวายได ไมมเมลดกถวายได แตถาเอาเมลดออกหมด ถอวาถวายของทประณตยง แตถาไมไดเอาเมลดออก ไมไดท�าใหเรยบรอย ของนนไมคอยประณตเทาไร แคนนเอง
เครองอฐบรขาร และของใชทจ�าเปน เชน สบ ยาสฟน ยาสามญประจ�าบาน หนงสอธรรมะ จะถวายขณะพระบณฑบาตไดหรอไม
ของเหลานน ถาตองการจะถวาย กถวายได แตพระจะหวกลบวดล�าบาก เพราะวตถประสงคของการบณฑบาต กเพอรบอาหารมาฉนเทานนเอง เพราะฉะนน เรากตองดวา เวลานทานบณฑบาตเพอตองการอาหารไปฉน ถาเราถวายของอนๆ ทไมใชอาหารขบฉน เชน ยากลองใหญ เปนตน บาตรของทานกจะเตม เปนภาระส�าหรบทาน และทานกจะไมได บณฑบาตอาหารดวย
ถามวา เราจะไดบญไหม ถวายเวลาไหนกไดบญอยแลว แตเราตองเขาใจสกนดหนงวา เวลานท านก�าลงบณฑบาตอาหาร ไมใชบณฑบาตยา แคนนเอง ถามวา หนงสอธรรมะถวายไดไหม ถาเลมไมใหญ พระหวไดสะดวกกถวายได
คนททานอาหารทเหลอจากพระฉนแลว จะตองไปเกดเปนเปรต จรงหรอไม
ไมเปนจรงเลย เพราะอาหารทเหลอนนพระสละแลว สละตอนไหน กตอนททานฉนเสรจแลว เอามอออกจากบาตรแลว ทานกไมยดวาเปนของทานอกแลว กคอทานทอดอาลยวา อาหารทเหลอน ใครกตามจะเอาไปบรโภค ไปทานไดหมด แตบางวด เพอใหโยมเกดความสบายใจจงมพธอปโลกน คอ พอโยมถวายอาหารเสรจกมพระภกษสงฆกลาวค�าอปโลกนวา อาหารทงปวงททายกทายกานอมน�ามาถวายน ไดตกถงในทามกลางสงฆ ตอไปขาพเจาจะเปนผแจกอาหารทญาตโยมน�ามาถวายในทามกลางสงฆ กคอ สวนทหนงกตกถงแกพระเถระ สวนทสองกตกถงแกพระอนเถระ และพระรองลงมาตามล�าดบ ตลอดถงสามเณร สวนทเหลอจากนนกตกถงแกญาตโยม และสวนทเหลอจากนนกจะตกถงแกสตวเลยงตางๆ บางวดกอาจจะกลาวค�าอปโลกนแบบน กหมายความวา พอพระรบอาหารสวนของพระเสรจ อาหารทเหลอกเปนของโยมทนท
อยางเชน ทวดจากแดง พระภกษสามเณรฉนในบาตร พอทานตกอาหารเสรจ โยมมสทธทจะรบอาหารบนโตะไปทานไดเลย กคอบอกใหทราบกนทวไปวา พอพระตกเสรจคอรบสวนของทานไปฉนส�าหรบมอนน ทานสละสทธแลว คอไมมอาลย ไมตองการอาหารนน
88๖๖
แลว แคนแหละ กรรมสทธของทานหลดทนท ทเหลอนอกนนกถงแกโยม ญาตโยมกทานได ไมมโทษแตอยางใด
เมอเหนวามคนใสบาตรเยอะแลว อาหารกเหลอทง เราควรจะใสบาตรดไหม
บางทบางแหงโยมใสบาตรมากจรงๆ พระรบมาแลว มอเชากฉนแลว มอเพลกฉนแลว กไมหมด ทานกใหลกศษย ลกศษยกทานไมหมด และไมมคนไปรบ ไปขอ ทานกทง แตมเพยงบางทบางแหงเทานน ไมใชทกสถานท
ฉะนน ถาเราเหนวาตรงไหน มคนใสบาตร
มากแลว อาหารกเหลอทงเหลอขวาง เราก
เลอกท�าบญอยางอนแทนกได อยางนเรยกวา
วเจยย ทาน� กอนทจะใหทานกเลอกกอนวา
มความจ�าเปนไหม ขาดเหลอไหม กคอเราใชปญญาในการใหนนเอง หรอเราคดวา อาหารจะเหลอกไมเปนไร ทานจะใหใคร จะเอาไปเลยงสนขในวดหรอเอาไปท�าอะไรกแลวแตทาน เพราะในขณะทท�าบญ เราไดบญแลว แตสวนทเหลอนน ทานจะจดสรรอยางไรกแลวแตทาน ถาจดสรรดมนกมประโยชนอกมากมาย กขนอยกบวาผทรบไปไดจดสรรของทรบไดมากนอยแคไหน เรากคดในลกษณะอยางนได
แมชบณฑบาตไดหรอไม
นกบวชทกประเภทมสทธบณฑบาตได แตถามวาจะมคนใสบาตรไหม ถามคนใสกบณฑบาตได เพราะแมชกมบาตรของแมช บาตรของแมชไมจ�ากดวาเปนสอะไร แมชกใชบาตรสแตนเลสสขาว และไมตองอธษฐาน เหมอนบาตรของพระ กคอเปนภาชนะชนดหนงเทานนเอง
แตถาเปนบาตรของพระ ตองเปนสด�า ท�าไมตองเปนสด�า เพราะเปนบาตรเหลก ถารมสด�าแลวสนมจะไมขน และเกบรกษาไวไดนาน ถาเปนบาตรสแตนเลสสขาวๆ ส�าหรบของพระกไมเหมาะไมควร ตองรมใหเปนสด�าเหมอนปกแมลงภ แลวกท�าการอธษฐานวา อม� ปตต� อธฏาม
ฉะนน ถามวา แมชใชบาตรสแตนเลสสขาวไดไหม ได ออกบณฑบาตไดไหม ได เพราะในสมยพทธกาล ภกษณกออกบณฑบาต แตบาตรของภกษณตองอธษฐาน ฉะนน ถามคนใสกมสทธทจะออกบณฑบาต แตไมใชไปรบกวนพระ เพราะอยางไร ระหวางพระกบแมชออกบณฑบาตคนกจะมาใสบาตรพระมากกวาแมช ฉะนน เมอแมชกรกษาศลอโบสถ ถามใครตองการจะท�าบญ แมชกมสทธทจะออกบณฑบาตได
ในสมยพทธกาล บาตรของพระท�าดวยอะไรบาง
ในสมยพทธกาล บาตรมอย ๓ อยาง คอ บาตรไม บาตรดน และบาตรเหลก แตบาตรของพระทรงอนญาตใหใช ๒ อยาง กคอ บาตรดน และบาตรเหลก สวนบาตรอนๆ เชน บาตรไม บาตรไมแกนจนทน บาตรทองเหลอง บาตรทองแดง บาตรดบก พระพทธองคไมทรงอนญาต
สมยกอนบาตรทนยมใชกคอ บาตรดน และบาตรเหลก ในเมองไทย บาตรดนหายากมาก แตถาในประเทศพมา เวลาเขานมนตพระไปฉนทบาน นมนตไป ๕๐๐ รป อาตมากคดวา บานโยมหลงเลกๆ นมนตพระไป ๕๐๐ รป พระจะฉนอยางไร พอไปถงทบาน
99๖๖
เขากยกบาตรดนใบเลกๆ มาถวายพระรปละใบๆ ในบาตรนนมขาวและมกบขาวอย ๔ อยาง และมของหวานอย ๑-๒ อยาง บาตรดนนนเวลาเอามาใสขาวกจะหอม แตใชไมทน พอตกกแตกเลย ในสมยพทธกาลจะมบาตรดนเยอะ เพราะบาตรดนราคาถก อยางเชนทพมา ในชวงอาตมาไป บาตรดนใบละ ๕๐ จาด ถาเปนบาตรเหลกใบละ ๔๐๐ – ๕๐๐ จาด
ฉะนน พระพทธองคกอนญาตบาตรดนและบาตรเหลก ๒ อยาง และขนาดของบาตร ขนาดเลก ขนาดกลาง ขนาดใหญ นนกเปนเรองบาตรของพระ ซงตองไดขนาดวา ขนาดเลกจขาวสกฉนไดกองค ขนาดกลางจขาวสกฉนไดกองค ขนาดใหญจขาวสกฉนไดกองค ถาบาตรเกนขอบเขตเกนปรมาณ ใหญเกนขนาดกอธษฐานไมได
ไดยนวา พระพทธองคทรงสรรเสรญพระ-ภกษทบณฑบาตเลยงมารดาบดาจรงไหมครบ
จรง เรองมอยวา ในสมยพทธกาลมพระ-ภกษรปหนง ทานเปนบตรเศรษฐ พอทานออกบวชแลว กจการทางบานไมมคนดแล เหลอแตมารดาบดาทแกเฒา ๒ คน ถกเขาโกงไปหมด เรยกวาสนเนอประดาตวเลย ตกทกขไดยาก ขอทานเขากน พอพระทเปนบตรไปเหนจงไปรบมารดาบดามาอย ทวด แลวทานกออกไปบณฑบาต พอไดอาหารมากใหมารดาบดาทานหมด พระภกษในวดเหนกต�าหนตเตยน และเอาเรองนไปฟองพระสมมาสมพทธเจา พระพทธองคกเรยกพระภกษรปนมาถามวา เธอท�าอยางนจรงไหม ทานทลตอบวา ท�าจรงพระเจาขา พระองคทรงทราบเรองทกอยางหมดแลวกทรงสรรเสรญวา ถาพระภกษไดอาหารบณฑบาตมาแลว ตวเอง
ยงไมไดฉนเลย แตเอาไปใหคนอนนอกจากมารดาบดากอน ปรบอาบต แตถาใหมารดาบดาทาน ไมเปนอะไร ไมปรบอาบต พระพทธองคกทรงสรรเสรญ
ฉะนน แมจะเปนพระกสามารถทจะเลยงดมารดาบดาทตกทกขไดยากขาดทพงได อยางเชนพระลกชายเศรษฐเปนตวอยาง แตถาเอาอาหารบณฑบาตทตนเองยงไมไดฉนเลย แตเอาไปใหคนอนทไมใชมารดาบดากอน กปรบอาบต เปนโลกวชชะ-โทษทางโลกดวย เปนปณณตตวชชะ-โทษทางพระวนยบญญตดวย
ถาเปนบคคลอนนอกจากมารดาบดา เชน ป ยา ตา ยาย ทแกเฒา พระภกษสามารถบณฑบาตเลยงไดไหมครบ
ถาไมใชมารดาบดาโดยตรง พระตองฉนกอน กคอ เมอพระไดบณฑบาตมาตองแบงสวนส�าหรบพระฉนไวกอน จากนน จงเอาสวนทเหลอเลยงบคคลอน เชน ป ยา เปนตนได บางครงทางพระวนยกจะเหนมารดาบดาเปนหลก แตถาเปนปเปนตา เปนพอของพอ กสามารถอนโลมได เพราะอยในผทควรเคารพ ถาทานอยในฐานะทล�าบากเชนเดยวกน กสามารถเลยงดได
พระน�าบณฑบาตไปถวายเพอนพระหรอพระผใหญทอาพาธไดหรอไม
การท�าอยางนไดอานสงสมาก เพราะนอกจากตนเองไดออกบณฑบาตตามปกตแลว ยงมจตอนเคราะหดแลเพอนพระทอาพาธ กเหมอนกบไดอปฏฐากองคพระสมมาสม-พทธเจา ไดบญไดอานสงสมาก
1010๖๖
สมยพทธกาล ผบวชจะมเครองอฐบรขารทส�าเรจดวยฤทธเกดขน จรงหรอไม
การไดบวชอยางนจะมเฉพาะพระภกษบางรปทเคยท�าบญอฐบรขารแลวกไดอธษฐานเอาไว เชน โยมไดถวายกฐน ในกฐนกจะมบาตร มจวร เปนตน เรยกวามอฐบรขารของพระครบ เราท�าบญเสรจแลวกปรารถนาวา ดวยอานสงสทขาพเจาไดถวายอฐบรขารน ในชาตสดทายทขาพเจาจะไดบวช ขอใหอฐบรขารจงส�าเรจดวยฤทธ กคอไมตองไปซอหา
ฉะนน พอถงชาตสดทายเมอทลขอบวช พระพทธองคจะตรสวา เอห ภกข จงเปนภกษมาเถด ธรรมอนเรากลาวดแลว เธอจงประพฤตพรหมจรรยเถด พอตรสจบ อฐบรขารทส�าเรจดวยฤทธ ดวยบญญฤทธ แตไมใชของทพยนะ เรยกวาของทส�าเรจไดดวยบญฤทธ กจะมาเองโดยอตโนมต ไมตองไปซอไมตองไปหา นกเปนเรองของผท�าบญแลวกปรารถนา ถาไมไดปรารถนา เคยท�าบญเกยวกบเรองอฐบรขารไวบางไหม ถาท�าไว พระพทธองคกจะตรส แลวอฐบรขารส�าเรจดวยฤทธจะเกดขนไดเชนเดยวกน
แตถาไมไดเคยถวายเครองอฐบรขารเลย อยางเชน พระพาหยะ ฟงธรรมแลวไดบรรลเปนพระอรหนตแลว พระพทธองคกดอปนสยวา ชาตปางกอนเคยไดถวายอฐบรขารไหม เมอทรงเหนวาไมเคยไดถวายเลย พระพทธ-องคกไมสามารถตรส เอห ภกข ได แมทานจะบรรลเปนพระอรหนตแลว กตองใหทานไปแสวงหาอฐบรขารเอง จนในทสด ยกษณกแปลงรางเปนแมววแลวกมาขวดทานเสยชวตคอปรนพพาน
เพราะฉะนน การถวายเครองอฐบรขาร กจะไดอฐบรขารทส�าเรจดวยฤทธ พระสมมา-สมพทธเจาในขณะทบวช ฆฏการพรหมเปนผน�าอฐบรขารทเปนของทพยมาถวายพระองค
ในกรณทพระตองการความชวยเหลอในเรองตางๆ เชน การเดนทางไปแสดงธรรม หนงสอเรยนพระปรยตธรรม เปนตน แตทานไมมโยมอปฏฐาก ไมมโยมปวารณา ตามพระวนย พระสามารถขอความชวยเหลอกบใครไดบางครบ
ตามพระวนย พระสามารถขอกบโยมพอโยมแมได แตถาไมมโยมพอโยมแม ไมมคนปวารณา กคอไมมสทธจะขอกบใคร นอกจากทานจะขอดวยวธอยางหนง กคอ ถาพระเหนวา โยมคนนเปนคนมศรทธา แตเขาไมเคยปวารณากบพระไวเลยวา ทานตองการอะไรใหขอได ทานกอาจจะไปยนอยหนาบาน พอไปยนอย โยมกถามวา ทานมาธระอะไร ตองการอะไร ถาโยมเอยค�าถามอยางนกแสดงวาโยมปวารณาไวแลวครงหนง พระขอไดทนท ส วนโยมจะถวายหรอไมถวายกเปนเรองของโยม แตถาโยมไมถาม ไมไดใสใจ พระกไมมสทธขอ
แตโดยทวไป ถาพระตงใจเรยนธรรมะจรงๆ เรองปจจย ๔ โดยมากกจะพอม เพราะคนไทยจะไมทอดทง จะใหการสนบสนนอปถมภทานอยแลว แตถาไปเรยนทางอน เชน ไปเรยนวชาการทไมใชธรรมะแลว ญาตโยมกจะไมเลอมใส และพระจะไปขอ กไมเหมาะ ไมควร
พระจะขอความชวยเหลอตางๆ เชน หนงสอเรยน เปนตน กบเพอนพระดวยกนไดไหม
1111๖๖
ขอได ถาเปนเพอนพระ เพอนสหธรรมกดวยกน หากทานมศรทธาจะถวาย กมสทธขอได ไมมขอบเขต แตขอแลว ทานจะมถวายหรอไม กขนอยกบการตดสนใจของทานเอง
ท�าไมสจวรของพระจงมหลากหลายไมเหมอนกน
เพราะมสาเหต คอ จวรของพระ เรยกวา ผากาสาวพสตร กาสาวะ แปลวา น�าฝาด พสตร แปลวา ผา ผาทยอมดวยน�าฝาด ฉะนน จวรของพระเราอาจจะเหนเปนสเหลองหมน สออกแดงๆ หนอย กเนองมาจากน�าฝาดน�ายอมทไดจากเปลอกไมบาง แกนไมบาง ดอกไมบาง
ในสมยพทธกาล พระทานจะน�าเปลอกขนน แกนขนน เปลอกประด ดอกค�า เปนตน มาตมแลวเอามายอมจวร ถ าย อมดวยแกนขนน กจะออกสเหลองหมนๆ แตไมใช
เหลองแจด ทเราเหนทวๆ ไป แตถายอมดวยเปลอกประด กจะออกสแดงๆ หนอย
การทตองยอมดวยน�าฝาด เพอท�าลายส เพอไมใหสจวรนนฉดฉาด สวยงาม เพอใหเปนสทซด สทเศราหมอง สทใครเหนกไมอยากได ท�าไมตองท�าอยางน เพอใหเกดความปลอดภยกบจวรของพระ เพราะจวรมสทชาวบานไมอยากได ขโมยกไมร ว าจะขโมยไปท�าอะไร ในเมอเปนสน เปนสของนกบวช เปนสของผปฏบตธรรม
ฉะนน สจวรของพระจงมหลากหลาย สเหลองหมนกม สกรกแดงกม สกรกด�าๆ หนอยกม ในเรองของสจวรน ถาโยมสนใจจะอานเองกคอคมภรมลนทปญหา ตอนพระยามลนท ถามเรองจวรของพระวา ท�าไมตองสนนสน แลวหมผาจวรท�าไมตองท�าอยางน และการหมผาจวรสน การท�าอยางน มประโยชนอยางไร มอานสงสอยางไร
ำนานพระแกวมรกต หรอพระ- พทธมหามณรตนปฏมากร ในวด พระศรรตนศาสดาราม มบนทกความเปนมาอยางตอเนอง ตงแตการพบวาเปนพระแกวมรกต เมอ พ.ศ. ๑๙๗๗ หรอเมอ ๖๑๑ ปมาแลว
ลาสด เมอ พ.ศ. ๒๕๓๘-๒๕๓๙ ไดมบนทกย�าประวตอกครง แตเปนการเลาเรองโดยใชภาพเขยนฝมอสลา (ชางลานนา) ทผนงดานในโดยรอบหอพระหยก วดพระแกว จ.เชยงราย ซงมไดเลาเฉพาะต�านานพระแกวมรกต หากแตเลาเหตการณสรางหอพระหยกและการสรางพระหยกเชยงรายดวย ในจ�านวน ๙ ภาพ ภาพแตละภาพบรรยายโดยพระ-ธรรมราชานวตร (สทศน) เจาคณะภาค ๖ เจาอาวาสวดพระแกว จ.เชยงราย คอภาพ ๑-๔ เลาประวตตนพระศรมหาโพธ จนถงพธพทธาภเษก และการสรางพระหยกเชยงราย ซงเกยวเนองกบพระแกวมรกตองคเดม ทประดษฐานทวดพระศรรตนศาสดาราม หากแตเรยกชอตางกนออกไป ไมใหซ�ากบพระพทธ-ปฏมากรของแผนดน
ภาพท ๕-๙ เลาความเปนมาของพระ-แกวมรกต ตามความในต�านาน รตนพมพวงศ ซงพระภกษพรหมราชปญญา แหงเมองเชยงใหม
แตงเปนภาษาบาลไวระหวาง พ.ศ. ๒๐๖๐-๒๐๗๑ (ค.ศ. ๑๕๑๗-๑๕๒๘) มผแปลเปนไทยแลว ๓ ครง คอ
ต�านานมวา พระแกวมรกตนน พระนาคเสนเถระแหงเมองปาฏลบตร (เมองปตนะ รฐพหาร อนเดย) สรางขนเมอ พ.ศ. ๕๐๐ โดยพระอนทรน�าแกวอมรโกฏมาถวาย ตอมาเมองปาฏลบตรถกพวกนอกศาสนารกราน จงมผอญเชญไปไวในเกาะสหล (ศรลงกา) เมอประมาณ พ.ศ. ๑๐๐๐ (ค.ศ. ๔๕๗) พระ-เจาอโนรธามงฉอ หรออนรทธะแหงเมองมลาบรนคร (พกามหรอพมาสมยโบราณ) ไดสงสมณทตไปขอพระแกวมรกตและพระไตร-ปฎกจากเกาะสหล แตส�าเภาทอญเชญไปถกพายรายพดพาเอาส�าเภาไปตามกระแสน�านาน
พระหยกเชยงราย ประดษฐานทวดพระแกว จ.เชยงราย
ตานานพระแกวมรกต
โพสตทเดย
1313๖๖
นบเปนเดอน และมาเกยตนฝงเขตเมองมหานชนทนคร (กมพชา) และถกเจาเมองยดไว ไมยอมคน
ตอมาพระเจาอาทตยราชแหงเมองอโยชฌา (อยธยา) ยกกองทพไปตไดเมองมหานชนท-นคร จงไดอญเชญพระแกวมรกตมาไวทเมองอโยชฌาและเมองวชรปราการ (ก�าแพงเพชร) ตามล�าดบ
ประมาณ พ.ศ. ๑๙๒๙ (ค.ศ. ๑๓๘๖) พระเจามหาพรหม หรอพระมหาธรรมราชาแหงเมองชรายประ (เชยงราย) ไดไปขอพระ-แกวมรกตมาบรรจไวในเจดย วดญรกขวนา-ราม (วดปาไมเยยะ หรอวดพระแกวปจจบน) เพราะเกรงจะตกไปอยในมอของอรราชศตร หรอคนนอกศาสนา และเมอ พ.ศ. ๑๙๗๗ พระเจดยวดญรกขวนาราม ไดถกอสนบาต (ฟาผา) จงไดคนพบพระแกวมรกตอกครงหนง ชาวเมองชรายประในสมยนนจงเกดปตปราโมทยพรอมใจกนบ�าเพญทาน ศล ภาวนา และสมโภชพระแกวมรกตขน
ผเขยนภาพท ๕-๙ คอ ปรชาราชวงศ และณรงคเดช สดใจ
สวนหลกฐานทเปนโบราณสถานทพบพระแกวมรกต มขอมลในหนงสอเรองการขนทะเบยนโบราณสถานภาคเหนอ ของกรมศลปากร จดพมพ พ.ศ. ๒๕๒๕ หนา ๑๐๙ ประกาศใหวดพระแกว จ.เชยงราย เปนโบราณสถานล�าดบท ๑ ของ จ.เชยงราย วา
สงส�าคญทขนทะเบยน ไดแก เจดย ซงเคยบรรจประดษฐานพระแกวมรกต ซงไมสามารถระบอายสมย และประวตการกอสรางได สวนความส�าคญนนระบวามประวตความเปนมาเกยวพนกบพระแกวมรกต ซงตาม
ต�านานกลาววา เมอ พ.ศ. ๑๙๗๙ (รตน-พมพวงศ วา พ.ศ. ๑๙๗๗) สมยเจาสามฝงแกนผครองเมองนครเชยงใหม ปรากฏวาเจดยวดพระแกวเมองเชยงราย ตองอสนบาต (ฟาผา) พงลง มผพบพระพทธรปองคหนง ลงรกปดทองตกลงมาจากเจดยจงอญเชญไปไวทวหารหลวง
ตอมารกททาไวทปลายพระนาสกไดกระ-เทาะออก จงเหนเปนแกว เจาอาวาสจงขดสเอารกและทองทปดออกจนหมด ปรากฏวาเปนพระแกวมรกตทงองค พระเจาสามฝงแกนทราบขาวจงอญเชญไปเชยงใหม แตขบวนชางทน�าพระแกวไมยอมไปทางเชยงใหม กลบตนวงไปนครล�าปาง หมนโลกนาถจงขอเอาไวประดษฐานทนครล�าปางนานถง ๓๒ ป กอนทอญเชญไปเชยงใหม
ปจจบนพระแกวมรกตประดษฐานอยในวดพระศรรตนศาสดาราม กรงเทพมหานคร
ไดประกาศขนทะเบยน ซงประกาศในราชกจจานเบกษาเลมท ๕๒ ตอน ๗๕ ลงวนท ๘ ม.ค. ๒๔๗๘
(กรมศลปากรประกาศขนทะเบยนโบราณสถาน จ.เชยงราย ทปรากฏในหนงสอดงกลาวทงหมด ๓๔ รายการดวยกน อยท
1414๖๖
อ.เมอง ๕ รายการ อ.เชยงแสน ๒๖ รายการกง อ.เวยงชย ๑ รายการ อ.เทง ๑ รายการ และ อ.เวยงปาเปา ๑ รายการ)
นอกจากนน พระธรรมราชานวตร เจาอาวาสวดพระแกว เจาคณะภาค ๖ เลาประวตความเปนมาของพระแกวมรกต และวดพระ-แกว จ.เชยงราย ในหนงสอขนาดเลกชอ วดพระแกว หนา ๓๖ หนา เพอเปนหลกฐานอางองสงส�าคญในวด
พระเจดย วดพระแกว เชยงราย
พระธรรมราชานวตร เขยนถงพระเจดยองคปจจบนทเคยบรรจพระแกวมรกตวา เปนพระเจดยทไดรบการบรณปฏสงขรณขนมาใหม มลกษณะเปนเจดยทรงกลม ฐานแปดเหลยมยกเกจ (ตงแตฐานลางสดจนถงฐานบวถลาบนสดทรองรบองคระฆง) ประกอบดวยชดฐานปทมแปดเหลยมยกเกจประดบลวดบว เสนบน ๒ เสน เสนลาง ๒ เสน วางอยบนชดฐานบวถลาแปดเหลยมยกเกจ ๒ ชน (แตละชนประกอบดวยฐานเขยงชนบวคว�า และหนากระดานทองไม) และฐานเขยงแปดเหลยมยกเกจ ๓ ชน ลดหลนกนเหนอฐานปทมขนไปเปนขดฐานเขยงแปดเหลยมยกเกจ ๓ ชน ลดหลนกน แลวตอดวยชดบวถลาแปดเหลยมยกเกจ ๕ ชน ลดหลนกน (แตละชนประดบลวดบวขนาดใหญหนงเสนทองไมทหนากระดาน) ถดขนมาเปนชดกลบบวคว�าบวหงายรองรบองคระฆงขนาดใหญ ประดบเสนลวดบวแบบเหลยมรดรอบบรเวณองคระฆง เหนอขนไปเปนบลลงกทรงสงปลองไฉนขนาดใหญ ๙ ชน รองรบปลยอดและฉตร ๙ ชน เหนอสดประดบลกแกว
พระเจดยองคเดมนาจะสรางมาตงแตแรกสรางวด ตอมาไดถกอสนบาต ท�าใหพงทลายลงเมอ พ.ศ. ๑๙๗๗ จงไดคนพบพระแกวมรกต กรมศลปากรไดประกาศขนทะเบยนเปนโบราณสถานทส�าคญของชาต เมอ พ.ศ. ๒๔๗๘ ตอมาไดช�ารดทรดโทรมเสอมสภาพตามกาลเวลา พระครธรรมวงศววฒน เจาอาวาสวดพระแกวในขณะนน (ตอมาไดเลอนสมณศกดเปนพระพทธวงศววฒน) ไดบรณะซอมแซมเมอ พ.ศ. ๒๔๙๕ แลวเสรจ ๖ เม.ย. ๒๔๙๗
ตอมาใน พ.ศ. ๒๕๓๓ พระเจดยอยในสภาพทรดโทรมลงอก พระราชรตนากร (สมณศกดของเจาอาวาสรปปจจบนในขณะนน) จงบรณปฏสงขรณ โดยกะเทาะปนเกาออกและฉาบปนใหม หมทองเหลองประดบ
พระเจดยทบรณะใหมแทนของเกาทเคยประดษฐานพระแกวมรกตจาก พ.ศ. ๑๙๒๙-๑๙๗๗
1515๖๖
ดวยทองจงโกและลงรกปดทองพระเจดยทงองค พรอมกบไดท�ายอดฉตรใหม ๙ ชน ท�าดวยเงนแทบรสทธ ลงรกปดทอง และด�าเนนการปรบปรงลานพระเจดยและปรมณฑลใหมภมทศนสวยงาม
การบรณะพระเจดยครงน เพอถวายเปนพระราชกศลแดสมเดจพระศรนครนทรา-บรมราชชนน เนองในมหามงคลเจรญพระ-ชนมาย ๙๐ พรรษา วนท ๒๑ ต.ค. ๒๕๓๓ โดยเรมด�าเนนการบรณะใน พ.ศ. ๒๕๓๕ แลวเสรจ พ.ศ. ๒๕๓๘ และสมเดจพระเจาพนางเธอ เจาฟากลยาณวฒนา กรมหลวงนราธวาสราชนครนทร เสดจฯ เปนประธานยกยอดฉตรพระเจดย เมอวนท ๒๖ พ.ย. ๒๕๔๑
จะเหนไดวา เจดยวดพระแกวไดรบการบรณะซอมแซมหลายครงหากไมทราบประวต หรอไมพจารณาอยางละเอยดแลว กจะเหนวาเปนของทสรางขนใหม ไมมรองรอยของเกา ทงๆ ทเปนเจดยประวตศาสตรแหงการคนพบพระแกวมรกต
หอพระหยกเชยงราย
พระธรรมราชานวตร เลาถงเหตผลในการสรางหอพระหยกวาวดในเขตภาคเหนอสมยโบราณนอกจากจะมอโบสถ วหาร ศาลา กฏ หอฉน หอธรรม หอกลอง ฯลฯ แลวยงมหอพระ เพอเปนทประดษฐานพระพทธ-รปส�าคญของวดอกดวย หอพระหยกเชยงรายน สรางขนเพอเปนทประดษฐานพระพทธรปส�าคญเชนกน
หอพระหยกเชยงรายเปนอาคารไม ทรงลานนาโบราณ ขนาดกวาง ๘ เมตร ยาว ๑๒
เมตร ภายในหอพระหยกมพระพทธรตนากรนวตวสสานสรณมงคล นามสามญวา พระ-หยกเชยงราย ประดษฐานในบษบกท�าดวยไมแกะสลกปดทอง สง ๕.๖๐ เมตร เรอนยอดบษบกท�าดวยไมสกสลกลวดลาย ลงรกปดทองประดบกระจก มฉตร ๗ ชน ท�าดวยเงนแทลงรกปดทอง เรยกวา ฉตรเงนฉตรทองมสวนสง ๔๐ เซนตเมตร
หอพระหยกเชยงราย
องคพระพทธรปท�าดวยหยกจากประเทศแคนาดา ซงมสเตอรฮเวรด โล น�ามาถวาย มขนาดหนาตกกวาง ๔๗.๙ เซนตเมตร สง ๖๕.๙ เซนตเมตร ทรงเครองแบบเชยงแสน (พระธรรมราชานวตร เจาอาวาสวดปจจบน ไดสรางถวาย เมอ พ.ศ. ๒๕๔๑) สรางโดย
16๖๖
คณะสงฆและชาว จ.เชยงราย ทงนไดรบความอปถมภจาก พล.อ.ชาตชาย และทานผหญงบญเรอน ชณหะวน เพอนอมเกลาฯ ถวายเปนพระราชกศลแดสมเดจพระ-ศรนครนทราบรมราชชนน เนองในมหา-มงคลทรงเจรญพระชนมาย ๙๐ พรรษา และเพอเปนอนสรณวา วดพระแกวแหงนคนพบพระแกวมรกต โดย กนก วศวะกล เปนผ ป นหนตนแบบพระหยกเชยงราย และแกะสลกโดยนายชางแกะสลกจากโรงงานวาลนนานก เมองปกกง ประเทศสาธารณรฐประชาชนจน เรมด�าเนนการเมอวนท ๒๖ ม.ค. ๒๕๓๔
ในวนท ๑๙ ต.ค. ๒๕๓๔ ไดประกอบพธวางศลาฤกษหอพระหยก และในวนท ๒๐ ก.ค. ๒๕๔๐ อาราธนาพระหยกเชยงรายขนประดษฐานบนบษบกภายในหอพระหยก และสมเดจพระเจาพนางเธอ เจาฟากลยาณวฒนากรมหลวงนราธวาสราชนครนทร เสดจฯ ไปเปดหอพระหยกในวนท ๒๖ พ.ย. ๒๕๔๑
ผนงดานในโดยรอบหอพระหยก ตบแตงดวยแผนหยก มภาพเขยน เปนภาพเหตการณสรางหอพระหยก การสรางพระหยกเชยงรายและประวตความเปนมาของพระแกวมรกต จ�านวน ๙ ภาพ แตละภาพมขอความบรรยาย โดยพระธรรมราชานวตร เจาอาวาสรปปจจบน
เมอมเวลาไปแอวเมองเหนออยาลมแวะวดทเปนประวตศาสตรยาวนานแหงน เพราะมสงศกดสทธใหบชามากมาย
ธรปญโญ
ภาษานาร :
“ภาษาไทยกมธาตเหมอนกน” อาจารยรงอรณ จนทรสงคราม ครภาษาบาลของ ผเขยน ทานเกรนเอาไว ในชวงทเราก�าลงถกกนเกยวกบเรองธาตในภาษาบาล ทานคงจะเหนหนาอนงงงวยของผเขยนจงไดยกตวอยางค�าในภาษาไทยบางค�า มาสนบสนนประโยคขางตน
ตวอยาง ธาตของค�าในภาษาไทย
ข หมายถง ใหญ เชน ขอน เของ เข (จระเข)
อกโข
ค หมายถง เคลอน เชน คลา คลาด เคลอน
คลอย คลอง แคลว
ล หมายถง ละ วาง เชน ละ ลบ ลาง เลก
โละ สละ
ผเขยนเหนวานาสนใจมาก เพราะเคยคดแตวาภาษาไทยของเรานน ถาไมใชค�าทยมมา จากค�าบาลสนสกฤต กจะไมม ธาต จงไมเคยคดจะคนหาธาต และวเคราะหศพทให เหนอยเปลา แตพอไดยนเรองนและไดเหนตวอยางจากอาจารย หลงจากนน พอมเวลาวาง กลองรวบรวมศพทวเคราะหเทาทคดได จงไดคนพบวา เปนการท�าใหความเขาใจในภาษาไทยมมตทลมลกและสนกขน ผเขยนพยายามคะยนคะยอให อาจารยร งอรณ รวบรวมค�าไทยทนาสนใจเหลานออกมา ทานกไดแตยมๆ แตไมยอมเขยน วนหนงทานกเปรยขนมาวา “วถครนน จะไมบอกทงหมด แตจะท�าไวเปนตวอยางใหเดนตาม” จงคด เอาเองวา การเขยนเรองอะไรทยงไมชดเจน
อาจจะไมเหมาะกบนกวชาการทางภาษาระดบทาน แตความทผเขยนเองเปนนกเรยนใหมในวงการบาลไวยากรณน จงมอสระมากกวาทจะเขยน จงขออนญาตทานรวบรวมเขยนขนเอง โดยใชตวอยางทอาจารยรงอรณไดคนไวเปนแนวทาง ถอวาเปนการเลาใหฟงกนแบบกนเอง เพอแบงปนความนาสนใจของภาษา และเพอปลกใหเกดความใสใจและสนใจทจะคนหาความลมลกของมนไปดวยกน ถอคต วาถามถกบางผดบาง ผร กไดโปรดเมตตา ชวยแนะน�ากลบมาดวยเพอใหเกดกระบวน การเรยนรไปพรอมๆ กน ดกวาไมไดเขยน แลวเกบความสนกเอาไวคนเดยว
“วถครนน จะไมบอกทงหมด แตจะท�าไวเปน
ตวอยางใหเดนตาม”
เรมตน ขอใหสงเกตวธการทางภาษา ของภาษาบาลหลายๆ อยางนน ไดถกน�ามาใชในภาษาไทยดวย ตวอยางเชน วณณโลปนย (วธลบอกษร) เชนเชน เมหนสส ขสส มาลา เมขลา ค�าน มาจาก เมหน + ข + มาลา (ลบ หน เหลอ เม, คง ข ไว, ลบ มา เหลอแต ลา) แปลวา สายสะอง หรอ สายรดเอว หรอค�าวา ภควา มบทวเคราะหวา ภเวส คมน� วนโตต ภควา แปลวา ผคาย การไป ในภพทงหลาย น�าตวอกษร ภ ค ว ของบทวเคราะหมารวมกนลบอกษรทเหลอออก ไดเปนภควา
ในภาษาไทยกมการรวมค�าในลกษณะนตวอยางเชน ค�าวา ซง แมจะกรอนมาจากภาษาองกฤษ แตกเขากนไดกบธาตแบบไทย
“ธาต” แบบไทยๆ
1818๖๖
จงวเคราะหไดวา มาจากแ งดวยการวง เปนตน
ซง มาจาก แ งดวยการวง
ซงเปนการผสมค�าโดยการน�าเอาพยญชนะของค�าหนา มาบวกกบ สระและตวสะกดของค�าหลง เกดเปนค�าทมความหมายใหมหรออาจจะไมมความหมายใหมแตพดไดความหมายเทาเดมดวยค�าทสนลง ตวอยางเชน อนง นาจะลดรปมาจากค�าวา อกอยางหนง บาง สนๆ ของค�าวา บอกหลายอยาง หรอ ค�าวา อยางไร ในประโยค เปนอยางไร? กรอนเสยงกลายเปน เปนยงไง? เพอความกลมกลนกนของเสยง ค�าน ถาท�าอนตโลปะ (ลบบทหลงคอ ไร) กจะกลายเปน เปนหยง? ถาท�าปพพะโลปะ (ลบบทหนาคอ อยาง) กจะกลายเปน เปนไง? หรอ ค�าวา มหาลย กมาจากหลกการท�ามชเฌโลปะ (ลบเสยงกลาง คอ วทยา) ของค�าวา มหาวทยาลย นนเอง ท�ารสสะสระโดยท�าใหเสยงยาว (อา) เปนเสยงสน (อะ) เชน ชผาขาว เปน ชปะขาว หรอ แปลงสระ เชน แตกอน เปน ตะกอน หรอ แปลงอกษร เชน เจาพระคณ เปน เจาประคณ เปนตน
ค�าทไมมความหมาย (ปทปรณะ) ลงมาเพอใหออกเสยงงายเฉยๆ เชน บานไมรโรย ค�าวา ร นนใสเขามาโดยไมไดเพมความหมายใด ภาษาบาลเรยก ปทปรณ หรอ ตพภาวะ หรอ ค�าวา เสย ซงมไดหลายความหมาย อาจจะแปลวา ตาย (พอเขาเสย) หรอ ช�ารด (นาฬกาเสย) หรอ แปลวา จาย (เสยเงน) แตบางกรณอาจจะไมมความหมายเลย ใสลงมาเพยงเพอทอดเสยงไมใหหวนจนเกนไป (จงไปเสย)
ภาษาไทยกมศพทวเคราะห
เรมจากค�าทนาจะมรากทมาจากภาษาบาล เชน
ปาชา อาจเปนการออกเสยงแบบไทยๆ ทเพยนมาจาก ปาฌาปน ซงแปลวา ปาทใหเผา (ศพ) (แมปาชาผดบกมการขดขนมาเปนระยะๆ เพอท�าพธเผา หรอทางชนบทถามการตายโดยฉบพลนโดยผดธรรมชาต กจะฝงไวกอน ๒-๓ ป แลวจงคอยขดขนมาท�าพธเผาในภายหลงเมอญาตเดนทางมาพรอมกนแลว)
พอครวหวปาก ปาก ในทนนาจะมาจากค�าบาลวา ปาก (อานวา ปา-กะ) ทแปลวาหง ตม หวปาก จงหมายถงผเปนหวหนาในการหงหาอาหาร ซงกคอพอครวนนเอง ค�านแสดงใหเหนถงความส�าคญของการรกษาตวการนต (ไมทณฑฆาต) เอาไว แมวาเสยงจะเพยนไป จาก ปาก กลายเปน ปาก แตเรากยงพอคาดเดาความหมายไดเพราะมการคงรปศพทไวใหรไดนนเอง
โลห เปนภาษาบาลแปลวาโลหะ เหลก มาเปน โลห แลวกเพมเสยงวรรณยกตตามลนคนไทยกลายมาเปน โล ตวอยางอนๆ เชน ฆาต มาเปน ฆา, สเนห มาเปน เสนห
มาสค�าทมาจากรากของค�าไทยเอง เชน ขอบคณ ค�านผเขยนเคยสงสยมานานแลววาท�าไมใชค�าวา ขอบคณ คณทไปอยขอบๆ หรออยางไร แตพอไดหลกการกลมกลนเสยงนกชดเลยวา ขอบคณ นามาจาก ค�าวา ขอ + มอบคณ โดยน�า ข ของค�าวา ขอ มารวมกบ ออบ ของค�าวา มอบ ไดค�าใหมเปนค�าวา ขอบ โดยนยเดยวกน ขอบใจ มาจาก ขอ มอบใจ หรอ ถาจะเขยนเตมประโยควา
ซ
ซ
อย
1919๖๖
ขอ ตอบวาเปนพระคณ หรอ ขอตอบวาชอบใจ/ชนใจ แตคนไทยชอบพดอะไรสนๆ สดทายกกลมกลนเสยงกนลงมาเปน ขอบคณ และ ขอบใจ ในทสด สนแตอมความหมายเดมไวไดทงหมด
ขอบคณ มาจาก ค�าวา ขอ มอบคณ
ขอบใจ มาจาก ขอ มอบใจ
สอ มาจาก เสยงทถอตามกน ลายสอ มาจาก มสนดวยหรอ เทยบกบ ค�าวา อกขร ในภาษาบาลทแปลวา ไมสนไป (อกษร ไมสนไปเพราะใชสบตอกนมาจนถงปจจบน)
ไดเอง และสงทเกงทสดกคอพระนพพาน เพราะเปนสงทเปนเอง อสงขตะ ไมตองอาศยเหตปจจย
เกง มาจาก ค�าวา กระท�า อง
งาย อาจมาจาก ค�าวา หงาย ซงค�าวาหงายนน บาลวา อตตาน� ในพระสตรเวลาคนฟงธรรมของพระพทธเจาแลวเขาใจจะบอกวาแจมแจงนกพระเจาขา เหมอนเปดของทปด หงายของทคว�า จดตะเกยงตามประทปไวในทมดใหคนทมจกษไดเหน (ถา งาย มาจาก หงาย ถาอยางนน ยาก กอาจมาจาก อยาก เชนในประโยควา เพราะรกอยากจะไดมาก มนจงไดยากนก กนาคดเหมอนกนนะ มค�ากลาวของเซนวา “มรรคาไปสความหลดพนนนเปนของไมยาก ส�าหรบคนทไมอยาก” ขอฝากไวใหคดดวยวามนจรงไหม)
แม มาจาก “มองลกดวยความรก ท” ไมมรกไหนแทเทารกของแมอกแลว
แม มาจาก “มองลกดวยความรกแท”
หรอ แม อาจมาจาก “รวาลกท�าได แลไมหยดขวนขวายใหลกไดท�า” อนนอาจจะยาวหนอยแตกเปนการจ�ากดความหมายทนารกไปอกแบบ ท�าใหระลกไดถงหนาทของแมทอยเบองหลงความส�าเรจของลกๆ ทกคน
แม “รวาลกท�าได แล มหยด
ขวนขวายใหลกไดท�า”
ตอนนขอจบดวยค�าวาแม ในตอนตอไปเราจะมาวากนตอในค�าวาพอ
ลไ
ล ไ
หรอเปนค�าทเรารจกกนด ใชกนมานานแตไมทราบทมา เชน ค�าวา เกง ค�านนาสนใจมากเพราะแปลยาก ผ เขยนอย กบพระฝรงมาหลายปพยายามแปลค�านเปนภาษาองกฤษไดไมเคยถกใจ สดทายเลย ตองทบศพท ใชเปน ฮ อส เวรเกง (เขาเกงจงเลย) ไมตองแปล ใหเขาใจเอง พจนานกรมใหความหมายไววา กลา เขมแขง ไมแพไคร เชยวชาญ แตคดดแลวเปนไปไดไหมทค�าวา เกง จะมาจากค�าวา กระท�า อง ค�าวา ท�าไดเอง นนาจะเหมาะทสด เพราะเรามกจะชมเดกทท�าอะไรไดดวยตวเองวาเกง แลวกท�าหนาท�าตาชนชม ปรบมอให เดกกจะจ�าและดใจทมคนชม แลวกเลย พยายาม “เกง” อยเสมอ เมอ “เกง” ถกน�ามาใชในกรณอยางอนดวย เลยกลายเปนการแขงขนประชนกน พยายามท�าตวให เกงกวาคนอนๆ จนลมความหมายเดม ถาเกงหมายถงการกระท�าไดเอง คนทเกงทสดกตองเปนพระพทธเจาเพราะทานตรสร
สอ = เ ยงทถอตามกนส
เ
แ
เ
แ
ชวงทผเขยนเรยนตออยทตางประเทศจะมอาการเหอภาษาองกฤษมาก แมจะพดกบคนไทยดวยกนกชอบพดไทยค�าฝรงค�าโดยทไมไดตงใจ อาจจะคดวามนเทหด จนกระทงไดมาพบพระอาจารยชยสาโร พระฝรงลกศษยหลวงพอชา เจาอาวาสวดปานานาชาตในตอนนน ทานไดกรณารบนมนตจากคณะนกเรยนไทยในอเมรกา เพอไปสอนกรรมฐานทบอสตน พอทานไดยนผ เขยนพดแบบนทานกแยงขนมาเบาๆ วาค�าฝรงค�านใชค�าไทยค�านแทนกได และจรงๆ ควรจะใชค�าไทยแทนเพราะไดความหมายทลมลกกวา พระ-อาจารยเองทานช�านาญทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ เวลาทานเทศนทานกลบนยมใชภาษาไทยมากกวา ทานบอกวาภาษาไทยใกลกบภาษาธรรมะมากกวา ตอนนนผเขยนกยงไมคอยเขาใจอะไร แตตอมาเมอไดบวชเรยนไดเขาใจวฒนธรรมประเพณและยงไดมาเรยนภาษาบาลดวยแลว กท�าใหไดเขาใจทมาของค�าในภาษาไทยหลายๆ ค�า และเรมทจะเขาใจสงทพระอาจารยพดมากขน ตอนทแลวไดกลาวถงเรอง “ภาษาไทยกมธาตเหมอนกน” และไดยกตวอยางมาใหศกษากน
จ�านวนหนงแลว ในตอนนขอตอใหจบ โดยเรมจากค�าวาพอ
พอ ผกอเกด
พอ ผรอ (ลก ดวยความหวงเสมอ)
พอ ผกอเกดหรอ ผรอ (ลก ดวยความหวงเสมอ) ถาใหค�าจ�ากดความอยางนกท�าใหนกถงพอทเดนไปเดนมาอยางกระวนกระวายอย หนาหองคลอดเพอรอชนชมลกอยดวยความหวง และพอกยงคอยเปนก�าลงใจใหลกเสมอ ยามทลกตองฝาฟนอปสรรคตางๆ ในชวต
มหลกฐานทบงชวา ค�าวา บา ใน ครบาอาจารย อาจจะเปนค�าไทยแทจรงๆ กอนทเราจะรบเอาอทธพลทางภาษามาจากทางบาลสนสกฤต เพราะค�าวา บา อาจจะมาจาก บอก + วา บอก (ความร) และ วา (กลาวสงสอน) อนเปนอรรถของการบอก (ธรรมะ)และวากลาว (วนย) ไปพรอมๆ กน ซงชใหเหนหนาทของครบาอาจารยทดในสมยกอน ทไมใชเพยงแตสงสอนใหขอมล แตจะตองวากลาวตกเตอนลกศษยใหปฏบตตวใหถกตอง
า
ธรปญโญ
“ธาต” แบบไทยๆ (ตอนจบ)
ภาษานาร :
2121๖๖
ไปพรอมๆ กนดวย พอไดเคาวาค�าวา บา มาจาก บอก กบ วา กสองถงค�าอกค�าหนงทพดกนตดปาก คอค�าวา ไปวดไปวา ซงเคยคดกนวาค�าวา ไปวา คงเปนค�าสรอยเฉยๆ ไมมความหมาย แตลองคดดกนเลนๆ วา ไปวดไปวา อาจจะมาจาก ไปวดไปวา กได คอแตกอนไมไดไปวดเพอไปถวายทานเฉยๆ แตตองไปรบการวากลาวสงสอนจากหลวงพอทวดเพอขดเกลากเลสกนเปนประจ�าอกดวย เรยกไปเรยกมาจงเหลอเพยง “ไปวดไปวา” บางทานอาจจะแยงวา ตองใชวา “ไปถกวา” นาจะตรงกวา แตภาษาไทยกมการใชในลกษณะนเชน “ผวางาย” กไมไดหมายความวาเปนผ ทไปเทยววา ใครเขา แตหมายความวาเปนผทรบค�าวากลาวตกเตอนไดโดยงาย เปนตน
ครบาอาจารย :
บา มาจาก บอก + วา
บอก (ความร) และ วา (กลาวสงสอน)
ไปวดไปวา อาจจะมาจาก ไปวดไปวา
สวนค�าวา ลกศษยลกหา นน คอหาความร หาคร หรอ เปนผทครตองเรยกหา ทเรยกวา เมอง เพราะ มความรงเรองหรอเรยกวา เมอง เพราะ มความสนเปลองอนนกขนกบมมมองของแตละคนแตผเขยนคดวาถกทงคเจรญไปทางกามวตถกเปนอยางนแหละ
เมอง = มความรงเรองเมอง = มความสนเปลอง
เรยกวา เจา เพราะ แจมกวาใครเขาและเรยกวา ดาว เพราะ เดนกวาใครเขา
สวนค�าวา ช มาจาก ชอบด ค�าวา ช ในทน ไมไดใชในความหมายวา แมช ทนยมกนในปจจบนเทานน แตเขาใจวาแตกอนนยมใช ค�าวา ช นในความหมายของ พระ เชน ค�าวาชตน หมายถงพระ หรอค�าวา ช ใน ฤษชไพร กเปนค�ากลางๆ หมายถงนกบวช สวนทมาของค�านทเคยสนนษฐานกนวาอาจจะกรอนมาจากค�าบาลวา ปพพชต หรอจะกรอนมาจากค�าวา ลชช (ผ ละอายในการท�าบาป) กนาฟง แตเปนไปไดไหมวา จะมรากศพทมาจากค�าไทยโดยตรง ๒ ค�าคอ ชอบกบด คอ เรยกวา ช เพราะ ชอบด (คอวาทานชอบความด จงเรยกทานวาช)
ช = ชอบดช = ปฏบตชอบ
และ ปฏบตด
หรอ เพราะ ชอบ และ เพราะ ด จงเรยกวา ช (คอวาทานมการปฏบตด และปฏบตชอบนนเอง) ปฏบตดคงเขาใจไดไมยาก สวนปฏบตชอบนนเปนสวนของอรยมรรคมองค ๘ คอ เหนชอบ คดชอบ วาจาชอบ การงานชอบ เลยงชพชอบ เพยรชอบ สต-ชอบ และตงมนชอบ เหนไหมวาค�าๆ นมความหมายไดลกแคไหนถาเราตงวเคราะหเปน อกสองค�าทขอตงขอสนนษฐานไว คอค�าวา อดทน เปนไปไดไหมวา ทมาของสองค�านมาจากภาษาบาล หมายถงกจกรรมทคนสมยกอนท�ากนเปนประจ�าในวนพระ และ วนอโบสถ คอ อด มาจากอโบสถ
าา
แด
เเ
าา
เจา = แจมกวาใคร เขา
ดาว = เดนกวาใครเขา
แ เเเ
าา
เเ
เเ
2222๖๖
และ ทน มาจาก ทมน (การฝก) สมยนมแตคนบนวาไมคอยมความอดทนกน เราควรจะฟนฟคานยมรกษาศลอโบสถ และการฝกหดขดเกลากนใหมากขนจะดไหม? ค�าวาทมน นน มาเพยนเปนค�าไทยวาทรมานจงท�าใหความหมายผดกนไปไกล
เรา = รแบบเหมา คอ รรวบเหมาเอาวาขนธ ๕ นเปนเรา คอตวมานะ (เทยบกนกบ การร แบบแยกสวนเอาวาขนธใดขนธหนงเปนเรา ซงเปนตวทฐ) ถาเราวเคราะหอยางน เวลาเราเรยกตวเองวา “เรา” จะไดสอบสวนทวนตวเองดวา เราก�าลงร อะไรแบบเหมารวมวาเปน “เรา” อย อาจจะเปนรป หรอ นาม อยางใดอยางหนงหรอเหมาเอารปนามนทงหมดวาเปนเรา ซงอาจจะชวยในการพจารณาแยกความเปนอตตาใหนอยลงไดบาง หรอ วเคราะหวา เรา = เขา ไปร การทเราคดวา ม “เรา” ทเขา ไปรแทนทจะเปนการสกแตวารเฉยๆ กลบไปสรางตว “เรา” ทเขาไปรขนมา กนาสนใจ
เรา = รแบบเหมา
เรา = เขา ไปร
ค�าไทยวา ขวญ อาจจะมาจาก ขนธ + อญญะ (ร) คอมขวญดกเทากบวารจกขนธดนนเอง
สง = ทรงความจรง
สง คอ อะไรท ทรงความจรง เอาไว (ถาวเคราะหอยางนจะเทยบไดกบความหมายของค�าวา ธาต ในภาษาบาลทมาจาก ธา ธาต ในความทรงไว) เวลาเราเรยก “สง” นน “สง” น นน เราก�าลงหมายถงวา มนไดทรงความจรงอะไรบางอยางเอาไว?
ค�าวา ตาย ทงๆ ทเปนค�าไทยแตเคยเหนนกภาษาทานตงวเคราะหไวเปนภาษาบาลวา ตโย ภเว อายต คจฉตต ตาย ทชอวา ตาย เพราะ ไปสภพทงสาม (ต มาจาก ต แปลวา ๓ + อ แปลวา ไป แปลง อ เปน อาย รวมกนไดค�าวา ตาย) ซงกเขาทด เพราะเดยวนหลายคนคดวาตายแลวจบกนไมมอะไรอก แตถาเขาใจตามความหมายของศพทในวเคราะหแบบนแลวกจะเหนไดวา การตายเปนเพยงการเปลยนผาน ไปสภพภมสาม ภมใดภมหนงในอบายภม มนสสภม และเทวภม เทานน มใชเปนการสญสลายหายไปอยางทบางคนคด (รปภมและอรปภมกนบรวมอยในเทวภม) สตวโลกทงหลายจงตองตายเหมอนกนหมด มแตพระพทธเจาและพระอรหนตเทานนทไมตายเพราะทานคายการไปในภพไหนๆ ไดแลว หรอถาตงวเคราะหแบบไทยๆ โดยเอาสระ ไ- ของไป มารวมกบ ต ของตอ แลวลากเสยงใหยาวขน กไดค�าวาตายเหมอนกน
ตาย = ไปตอ (ในภพทงสาม)
ไป = จต (จวนะ เคลอน)
ตอ = ปฏสนธ (ปฏ+สนธ เชอม)
การทมการตงวเคราะหก�าหนดความหมายของค�า ท�าใหความหมายของค�าคงไวไมเพยน หรอสญสลายไป เพราะเมอบรบททางสงคม
เ า
เ
เ า
า
เเ าา
ะ
ไ
2323๖๖
เปลยนไป ค�ากสอความหมายทผดออกไปดวยเชน ค�าวา “คนนเปนคอม” ในยคหนงหมายความวา คนนเปนคอมมวนสต แตในอกยดหนงประโยคเดยวกนค�าวา “คนนเปนคอม” หมายถงวา คนนเปนคอมพวเตอร หรอค�าวา “วญญาณ” ทมความหมายวา การรชด รแจง แตปจจบน ค�าวา วญญาณ คนไทยสวนใหญเขาใจกนวาหมายถง จตทลองลอยออกจากรางหนงไปสอกรางหนง คลายๆ กบผ เชน วญญาณอาฆาต หรอใชในการน�ามาเรยกผทท�าตนสมกบภาวะของตนเชน คนนมวญญาณของความเปนครดงนเปนตน แตทเราทราบไดโดยไมตองเถยงกนวาความหมายเดมเปนอยางไรแน เพราะไดมการใหค�าจ�ากดความเอาไว (เรยกในภาษาบาลวา วจนตถะ คอการตงวเคราะหค�า) ซงท�าใหจ�าไดงายเพราะเหนเคาโครงทมาของค�า เชน อารมมณ� วชานาตต วญญาณ� ว บทหนา + ญา ธาต ในความหมายวาร + ย ปจจยปดทาย(ทเปลยนรปมาเปน ณ) ไดค�าส�าเรจเปนวญญาณ ค�านจงแปลวา ธรรมชาตทรแจงอารมณ หรอคอจต นนเอง แมวาในภาษาไทยเรากมพจนานกรมทใหค�าจ�ากดความของศพทเอาไว แตความทไมมการแยกวเคราะหศพทแบบบาล ท�าใหจ�ายาก ผเขยนก�าลงพยายามเสนอวาค�าไทยหลายๆ ค�า กสามารถทจะมวเคราะหค�าไดเชนกน และคง
นาสนใจไมนอยทจะชวยกนคนหาความเปน
ไปไดเหลาน ดงตวอยางทไดยกมาแสดงเปน
นทสสนาในเบองตน
ผเขยนจงหวงวาบทความนจะท�าใหเกด
มมมองใหมๆ ตอค�าเกาๆ หลายๆ ค�าทเราเคยใชกนจนชนจนลมไปวาค�าเหลานนอาจ
หมายถงสงใดไดบาง (และเราอยากจะใหมนหมายถงสงใดบาง) ผเขยนเชอวาในภาษาไทยของเราน ยงมค�าอกมากมายทมความหมายอนสขมล มลกทบรรพบรษเราไดรกษาและสบทอดไวใหเปนมรดกทคนไทยทกคนควรภมใจ ภาษาไทยของเราเปนภาษาหนงทไมเปนรองใครในโลก เปนอแหงอารยธรรมอนน�ามาซงความร�ารวยดวยอรรถแหงธรรมะส�าหรบผทใฝศกษาและขวนขวายอยเสมอเพอทจะท�าความเขาใจความลกซงอนน
สดทายกขอจบดวย ความหมายของค�าวาคน เราอาจตงวเคราะหความหมายของค�าวา คน วา สขทกขคลกเคลาใหเราไดฝกฝน
แลวทานผอานละ อยากจะใหความหมายของค�าวา “คน” วาอยางไรด?
คน พบ “ทกสงเปนทกข”
คน กลบเปนสขอยางยง
คอย ไย สงใดไมจรง
คาย ทง กลบอม นพพาน ฯ
หรอ จรงๆ บางท คนเรา มนก แคนน.แ
24๖๖
ในการตรสธรรมะของพระพทธองคบางครงกตรสเปนภาษาคนหรอปคคลาธษฐาน เนนเรองราวทางโลกหรอทางวตถเปนรปธรรมเหนชด บางครงกตรสเปนภาษาธรรมหรอธรรมาธษฐาน ทเปนนามธรรมเหนอขนจากโลกหรอวตถ บางครงทานกอปมาเปรยบเทยบภาษาทง ๒ ใหฟงเพอความเขาใจทชดเจน บางครงเรากตองคดตความเอาเอง ยกตวอยาง เชน “พทธ” ในภาษาคน หมายถง พระพทธเจา บคคลในประวตศาสตรผซงไดเผยแพรพทธ-ศาสนาเมอ ๒๕๐๐ ปกอน และไดดบขนธ-ปรนพพานไปแลว สวนความหมายระดบภาษาธรรม หมายถง หลกธรรม ตามนยยะเดยวกบทปรากฏในพทธวจนะวา “ผใดเหนธรรม ผนนเหนตถาคต ผใดเหนตถาคต ผนนเหนธรรม ผทไมเหนธรรมะนน แมจะจบจวรของตถาคตอย กไมชอวาเหนตถาคตเลย” หรอเชน การเปรยบเทยบบคคลในโลกกบดอกบว ๔ เหลา เปนตน
เมอพดถงคน เราแบงตามภาษาธรรมไดดงน
๑. มนสสมนสโส คนผมใจสง คอ สงดวยมนษยธรรม มศล ๕ ร วาอะไรเปนบญบาป รอะไรควรไมควร
๒. มนสสนรยโก คนนรก คอ คนทมทกขรอนรม ถกเผารนอยเสมอดวยไฟโทสะ ทกขกระวนกระวาย เพราะถกไฟกเลสและบาปทจรตแผดเผา
๓. มนสสเปโต คนทมจตใจเหมอนเปรต คอ โลภอยากได หวกระหาย ทะเยอทะยานดนรน ตองการอยเสมอ ไมรอมไมรพอ
๔. มนสสอสรกาโย คนทมความขขลาดขกลว กลวในสงทไมควรกลว กลวอยางไมมเหตผล ไมกลาหาญในจรยธรรม คณความด
๕. มนสสตรจฉาโน คนทมจตใจต�าเหมอนสตวเดยรจฉาน เตมไปดวยโมหะโงเขลามวเมางมงาย ไมมปญญารอะไรดอะไรชว ไมรบญบาป เอาแตกน นอน สบพนธ เทานน
๖. มนสสเทโว คนทมจตใจสงเหมอนเทวดา คอ มศล มหรโอตตปปะ ละอายเกรงกลวบาปอนเปนเทวธรรม มความประพฤตสะอาด รนเรงบนเทงอย
๗. มนสสพรหมา คนทมพรหมวหารธรรมเปนเครองอยเสมอ คอ เมตตา กรณา มทตา อเบกขา
๘. มนสสอรโย คนผประเสรฐเปนพระ-อรยะแลว คอผปฏบตมรรคมองค ๘ จนบรรลธรรม มโสดาบนเปนตน
จะเหนวาภาษาคนกเรยกวาคนเหมอนกนหมด แตภาษาชาวบานกพอรความหมายในเชงเปรยบเทยบธรรมะอย จงดาวา ไอเปรตบาง ไอสตวบาง ไอสตวนรกบาง หรอชมวาคนนใจงามดงเทพ เปนตน
นชาดกภาษาคน -ภาษาธรรม
ปวโส
2525๖๖
เตลปตตชาดก วาดวย การรกษาจต
ครงหนงพระบรมศาสดา ทรงปรารภชนบทกลยาณสตร ตรสพระธรรมเทศนาน
ดกอนภกษทงหลาย เปรยบเสมอนวา หมมหาชน ไดยนวา นางงามในชนบทผงามเยยม ถงพรอมดวยความงามและปราศจากโทษแหงสรระ เปนผเชยวชาญอยางยอดเยยมในการฟอนอยางออนชอย ในการขบกลอมไดอยางไพเราะ หมมหาชนยอมประชมกนอยางแออดทนน ครนเมอนางงามฟอนร�าอยทามกลางมหาชน ฝงชนตางเปลงเสยงเชยรวา สวยงามแทหนอ ทงเสยงดดนวและโบกผาอยางสนนหวนไหว
พระราชาทรงทราบพฤตกรรมนน รบสงใหเรยกนกโทษคนหนงออกมาจากเรอนจ�า ถอดขอคาออกเสย ประทานโถน�ามน มน�ามนเตมเปยมเสมอขอบไวในมอของเขา ใหถอไวมนดวยมอทงสอง ทรงสงบงคบบรษ ผถอดาบคนหนงวา จงพานกโทษผนไปสสถานมหรสพของนางงามในชนบท จองเดนตามไปขางหลง และถาบรษผนถงความประมาท เทหยดน�ามนแมหยดเดยวลงในทใดแล จงตดศรษะเขาเสยในทนนทเดยว บรษนนเงอดาบตะคอกเขาพาไป ณ ทนน เขาอนมรณภยคกคามแลว ไมใสใจถงนางดวยสามารถแหงความประมาทเลย ไมลมตาดนางชนบทกลยาณนน แมครงเดยว เพราะตองการจะอยรอด
แลวทรงอปมาสอนภกษวา ดกอนภกษทงหลาย โถนามนเตมเปยมเสมอขอบ เปนชอของสตอนเปนไปในกายแล.
พวกเธอพงศกษาในขอนอยางนวา สตไปแลวในกาย จกเปนขอทพวกเราทงหลายจกตองท�าใหม ใหเปนจงได เรมแลวดวยดให
จงได กในเรองน กรรมพงเหนดจพระราชา กเลสดจดาบ มารดจคนเงอดาบ พระโย-คาวจรผเพงเจรญกายคตาสตดจคนถอโถนามน.
พระผมพระภาคเจาทรงน�าพระสตรนมาทรงแสดงวา อนภกษผมงเจรญกายคตาสต ตองไมปลอยสต เปนผไมประมาท เจรญกายคตาสต เหมอนคนถอโถนามนนน ดวยประการฉะน.
ภกษทงหลาย ครนฟงพระสตรน และอรรถาธบายแลว พากนกราบทลอยางนวา การทบรษนนไมมองดนางชนบทกลยาณผงามหยดยอย ประคองโถน�ามนเดนไป กระท�าแลว เปนการกระท�าไดยาก
พระศาสดาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย การทบรษนนกระท�าแลว มใชเปนการทกระท�าไดยาก นนเปนสงทท�าไดงายโดยแท เพราะเหตไร? เพราะเหตมคนเงอดาบคอยขตะคอกสะกดไป แตการทบณฑตทงหลายในครงกอน ไมปลอยสต ไมท�าลายอนทรย ไมมองดแมซงรปทพยทจ�าแลงไวเสยเลย เดนไปจนไดครองราชสมบตนนตางหาก ทกระท�าไดโดยยาก.
ภกษเหลานนกราบทลอาราธนาใหเลา อดตนทานแลว ดงน
(การอานชาดกเปนภาษาคน ไดความเพลดเพลน ไดธรรมะขอคดระดบหนง แตถามองใหลกลงไปอกชนถงขนภาษาธรรม กจะไดประโยชนมากขน ผอานลองหดวเคราะหปรศนาธรรมจากภาษาคนด แลวคอยดเฉลยตอนทายวา คดตรงกนมย)
ในอดตกาล ครงพระเจาพรหมทตเสวยราชสมบต ณ กรงพาราณส พระโพธสตวบงเกดเปนพระโอรสองคเลกทสดของพระโอรส
2626๖๖
๑๐๐ องค แหงพระราชานน ทรงบรรลความเปนผ ร เดยงสาโดยล�าดบ และในครงนน พระปจเจกพทธเจาหลายพระองคฉนในพระราชวง พระโพธสตวทรงกระท�าหนาทไวยาวจกรแกพระปจเจกพทธเจาเหลานน.
วนหนง ทรงพระด�ารวา พชายของเรามมาก เราจกไดราชสมบตสบสนตตวงศในพระนครน หรอไมหนอ ครนแลวพระองคไดมปรวตกวา ตองถามพระปจเจกพทธเจาด จงจะร แน ในวนท ๒ เมอพระปจเจก-พทธเจาทงหลายมากนแลว ทานถอเอาธรรมกรกมากรองน�าส�าหรบดม ลางเทา ทาน�ามน ในเวลาทพระปจเจกพทธเจาเหลานน ฉนของเคยวในระหวาง จงบงคมแลวประทบนง ณ สวนขางหนง มพระด�ารสถามความนน
ทนน พระปจเจกพทธเจาเหลานนไดบอกกะทานวา ดกอนกมาร พระองคจกไมไดราชสมบตในพระนครน แตจากพระนครนไป ในทสด ๑๒๐ โยชน ในคนธารรฐ มพระนครชอวา ตกกสลา เธออาจจะไปในพระนครนน จกตองไดราชสมบต ในวนท ๗ นบจากวนน แตในระหวางทาง ในดงดบใหญมอนตรายอย เมอจะออมดงนนไป จะเปนทางไกลถง ๑๒๐ โยชน เมอไปตรงกเปนทาง ๕๐ โยชน ขอส�าคญทางนนชอวา อมนสสกนดาร ในยานนน ฝงยกษณพากนเนรมตบานและศาลาไวในระหวางทาง ตกแตงทนอนอนมคา บนเพดานแพรวพราวไปดวยดาวทอง แวดวงมานอนยอมดวยสตางๆ ตกแตงอตภาพดวยอลงการอนเปนทพย พากนนงในศาลาทงหลาย หนวงเหนยวเหลาบรษผเดนทางไปดวยถอยค�าออนหวาน พากนเชอเชญวา ทานทงหลายปรากฏดจดงคนเหนดเหนอย เชญมานงบนศาลาน ดมเครองดมแลวคอยไปเถด แลวให
ทนงแกผทมา พากนเลาโลม ดวยทาทอนเยายวนของตน ท�าใหตกอยในอ�านาจกเลสจนได เมอไดท�าอชฌาจารรวมกบตนแลว กพากนเคยวกนพวกนนเสยในทนนเอง ท�าใหถงสนชวต ทงๆ ทโลหตยงหลงไหลอย พวกนางยกษณจะคอยจบสตวผมรปเปนอารมณดวยรปนนแหละ ผมเสยงเปนอารมณดวยเสยงขบรองบรรเลงอนหวานเจอยแจว ผมกลนเปนอารมณดวยกลนทพย ผมรสเปนอารมณดวยโภชนะอนมรสเลศตางๆ ดจรสทพย ผมโผฏฐพพะเปนอารมณดวยทนอนดจทนอนทพย เปนเครองลาดมสแดงทงสองขาง ถาพระองคจกไมท�าลายอนทรยทง ๕ แลดพวกมนเลย คมสตมนคงไวเดนไป จกไดราชสมบตในพระนครนนในวนท ๗ แน
พระโพธสตวตรสวา ขาแตพระคณเจาผเจรญ เรองนนจงยกไว ขาพเจารบโอวาทของพระคณเจาทงหลายแลว จกแลดพวกมนท�าไม? ดงนแลว ขอใหพระปจเจกพทธเจาทงหลายท�าพระปรต รบทรายเสกดวยพระ-ปรต และดายเสกดวยพระปรต บงคมลาพระปจเจกพทธเจา และพระราชมารดา พระราชบดา เสดจไปสพระราชวง ตรสกะคนของพระองควา เราจกไปครองราชสมบตในพระนครตกกสลา พวกเจาจงอยกนทนเถด ครงนน คนทง ๕ กราบทลพระโพธสตววา แมพวกขาพระองคกจกตามเสดจไป ตรสวา พวกเจาไมอาจตามเราไปไดดอก ไดยนวา ในระหวางทาง พวกยกษณคอยเลาโลมพวกมนษยผมรปเปนตน เปนอารมณดวยกามารมณมรปเปนตนหลายอยางตางกระบวนแลวจบกนเปนอาหาร อนตรายมอยอยางใหญหลวง เราเตรยมตวไวแลวจงไปได พระราชบรษกราบทลวา ขาแตสมมตเทพ เมอพวกขาพระบาทนน
2727๖๖
ตามเสดจไปกบพระองค จกแลดรปเปนตนทนารกเพอตนท�าไม แมพวกขาพระบาท กจกไปในทนนไดเหมอนกน พระโพธสตวตรสวา ถาเชนนน พวกทานจงเปนผไมประมาทเถด แลวพาพวกคนทง ๕ เหลานนเสดจไป
ฝงยกษณพากนเนรมตบานเปนตน นงคอยอยแลว ในคนเหลานน คนทชอบรปแลดยกษณเหลานนแลว มจตผกพนในรปารมณ ชกจะลาหลงลงหนอยหนง พระโพธสตวกตรสวา ทานผเจรญ ท�าไมจงเดนลาหลงลงไปเลา? กราบทลวา ขาแตสมมตเทพ เทาของขาพระบาทเจบ ขอนงพกในศาลาสกหนอย แลวจกตามมา พระเจาขา ตรสวา ทานผเจรญ นนมนฝงยกษณ เจาอยาไปปรารถนามนเลย กราบทลวา ขาแตสมมตเทพ จะเปนอยางไรกเปนเถด ขาพระบาททนไมไหว ตรสวา ถาเชนนน เจาจกรเอง ทรงพาอก ๔ คนเดนทางตอไป คนทชอบดรปไดไปส�านกของพวกมน เมอไดท�าอชฌาจารกบตนแลว พวกมนกท�าใหเขาสนชวตในทนนเอง แลวไปดกขางหนา เนรมตศาลาหลงอนไว นงถอดนตรตางๆ ขบรองอย ในคนเหลานน คนทชอบเสยงกชกลาหลง พวกมนกพากนกนคนนนเสย แลวพากนไปดกขางหนา จดโภชนะดจของทพย มรสเลศนานาชนดไวเตมภาชนะ นงเปดรานขายขาวแกง ถงตรงนน คนทชอบรสกชกลาลง พวกมนพากนกนคนนนเสย แลวไปดกขางหนา ตกแตงทนอนดจทนอนทพย นงคอยแลว ถงตรงนน คนทชอบโผฏฐพพะ กชกลาลง พวกมนกพากนกนเขาเสยอก
เหลอแตพระโพธสตวพระองคเดยวเทานน ครงนน นางยกษณตนหนงคดวา มนษยคนนมมนตขลงนก เราจกกนใหไดแลวถงจะกลบ
แลวเดนตามหลงพระโพธสตวไปเรอยๆ ถงปากดงฟากโนน พวกทท�างานในปาเปนตน กถามนางยกษณวา ชายคนทเดนไปขางหนานางนเปนอะไรกน? ตอบวา เปนสามหนมของดฉน เจาคะ พวกคนเหลานนจงกลาววา พอมหาจ�าเรญ กมารกานออนแอถงอยางน นาถนอมเหมอนพวงดอกไม ผวกงามเหมอนทอง ทอดทงตระกลของตนออกมา เพราะรกคดถงพอมหาจ�าเรญ จงยอมตดตามมา พอมหาจ�าเรญ เหตไร จงปลอยใหนางล�าบากไมจงนางไปเลา?
พระโพธสตวตรสวา พอคณทงหลาย นนไมใชเมยของเราดอก นนมนยกษณ คนของเรา ๕ คน ถกมนกนไปหมดแลว ยกษณกลาววา พอเจาประคณทงหลาย ธรรมดาผชายในยามโกรธ กกระท�าเมยของตนใหเปนนางยกษกได ใหเปนนางเปรตกได นางยกษณเดนตามมา แสดงเพศของหญงมครรภ แลวท�าใหเปนหญงคลอดแลวครงหนง อมบตรใสสะเอวเดนตามพระโพธสตวไป คนทเหนแลวๆ กพากนถามตามนยกอนทงนน แมพระโพธสตวกตรสอยางนนตลอดทาง จนถงพระนครตกกสลา มนท�าใหลกหายไป ตดตามไปแตคนเดยว พระโพธสตวเสดจถงพระนครแลว ประทบนง ณ ศาลาหลงหนง แมวานางยกษณนนเลา ไมอาจเขาไปไดดวยเดชของพระโพธสตว กเนรมตรปเปนนางฟา ยนอยทประตศาลา
สมยนน พระราชาก�าลงเสดจออกจากพระนครตกกสลาไปสพระอทยาน ทรงมจตปฏพทธ ตรสใชราชบรษวา ไปถามซ นางคนนมสามแลวหรอยงไมม? พวกราชบรษเขาไปหานางยกษณ ถามวา เธอมสามแลวหรอ? นางตอบวา เจาคะ ผทนงอยบนศาลาคนน
2828๖๖
เปนสามของดฉน พระโพธสตวตรสวา นนไมใชเมยของขาพเจาดอก มนเปนนางยกษณ คนของขาพเจา ๕ คน ถกมนกนเสยแลว ฝายนางยกษณกกลาววา ทานเจาคะ ธรรมดาผชายในยามโกรธ กจะพดเอาตามทใจตนปรารถนา ราชบรษนนกกราบทลค�าของคนทงสองแดพระราชา พระราชารบสงวา ธรรมดา ภณฑะไมมเจาของยอมตกเปนของหลวง แลวตรสเรยกยกษณมาใหนงเหนอพระคชาธาร รวมกบพระองคทรงกระท�าประทกษณพระนคร แลวเสดจขนสปราสาท ทรงสถาปนามนไวในต�าแหนงอครมเหส เสดจสรงสนานแตงพระองคเรยบรอย เสวยพระกระยาหารในเวลาเยนแลว กเสดจขนพระแทนทสรไสยาสน
นางยกษณนนเลา กนอาหารทควรแกตนแลว ตกแตงประดบประดาตน นอนรวมกบพระราชา เหนอพระแทนทบรรทมอนมสร เวลาทพระราชาทรงเปยมไปดวยความสขดวยอ�านาจความรนรมย ทรงบรรทมแลว กพลกไปทางหนง ท�าเปนรองไห ครนพระราชาตรสถามมนวา ดกอนนางผเจรญ เจารองไหท�าไม?
นางจงทลวา ทลกระหมอมเพคะ กระหมอมฉนเปนผทพระองคทรงพบทหนทางแลวทรงพามา อนงเลา ในพระราชวงของพระองค กมหญงอยเปนอนมาก กระหมอมฉน เมออยในกลมหญงทรวมบ�าเรอพระบาท เมอเกดพดกนขนวา ใครรจกมารดา บดา โคตรหรอชาตของเธอเลา เธอนะ พระราชาพบในระหวางทาง แลวทรงน�ามา ดงน จะเหมอนถกจบศรษะบบ ตองเกอเขนเปนแน ถาพระองคพระราชทานความเปนใหญ และการบงคบในแวนแควนทงสน แกหมอมฉน ใครๆ กจกไมอาจก�าเรบจตกลาวแกหมอมฉนไดเลย
ทรงรบสงวา นางผเจรญ ชาวแวนแควนทงสนมไดเปนสมบตบางสวนของฉน ฉนไมได
เปนเจาของของพวกนน แตชนเหลาใดละเมดพระราชก�าหนดกฎหมาย กระท�าสงทไมควรท�า เราเปนเจาของคนพวกนนเทานน ดวยเหตน เราจงไมอาจใหความเปนใหญ และการบงคบในแวนแควนทงสนแกเธอได
นางกราบทลวา ทลกระหมอม เพคะ ถาพระองคไมสามารถจะพระราชทานการบงคบในแวนแควน หรอในพระนคร กขอไดโปรดพระราชทานอ�านาจ เหนอปวงชนผรบใชขางใน ภายในพระราชวง เพอใหเปนไปในอ�านาจของหมอมฉนเถด พระเจาขา
พระราชาทรงตดพระทยโผฏฐพพะดจทพยเสยแลว ไมสามารถจะละเลยถอยค�าของนางได ตรสวา ตกลงนางผเจรญ เราขอมอบอ�านาจในหมชนผรบใชภายในแกเธอ เธอจงควบคมคนเหลานนใหเปนไปในอ�านาจของตนเถด นางยกษณรบค�าวา ดแลว พระเจาขา พอพระราชาบรรทมหลบสนท กไปเมองยกษชวนพวกยกษมา ยงพระราชาของตนใหถงชพตกษย เคยวกนหนงเนอและเลอดจนหมด เหลอไวแตเพยงกระดก พวกยกษทเหลอกพากนเคยวกนคนและสตว ตงตนแตไกและสนข ภายในวงตงแตประตใหญจนหมด เหลอไวแตกระดก
รงเชาพวกคนทงหลายเหนประตวงยงปดไวตามเดม กพากนพงบานประตดวยขวาน แลวชวนกนเขาไปภายใน เหนพระราชวงทกแหงหน เกลอนกลนไปดวยกระดก จงพดกนวา บรษคนนนพดไวเปนความจรงหนอวา นางนมใชเมยของเรา มนเปนยกษณ แตพระ-ราชาไมทรงทราบอะไร ทรงพามนมาแตงตงใหเปนมเหสของพระองค พอค�ามนกชวนพวกยกษมากนคนเสยหมดแลวไปเสย เปนแน
ในวนนน แมพระโพธสตวกทรงใสทรายเสกพระปรตทศรษะ วงดายเสกพระปรต
2929๖๖
ทรงถอพระขรรค ประทบยนอยในศาลานน จนรงอรณ พวกมนษยพากนท�าความสะอาดพระราชนเวศนทงสน ฉาบสเหลอง ประพรมขางบนดวยของหอม โปรยดอกไม หอยพวงดอกไม อบควน ผกพวงดอกไมใหม แลวปรกษากนวา เมอวานน บรษนนไมไดกระท�าแมเพยงแตจะท�าลายอนทรย มองดยกษณอนจ�าแลงรปดจรปทพยเดนมาขางหลงเลย เขาเปนสตวประเสรฐยงลนหนกแนน สมบรณดวยญาณ เมอบรษเชนนนปกครองแวนแควน รฐสมามณฑลจกมแตสขสนต พวกเราจงท�าใหเขาเปนพระราชาเถด
ครงนน พวกอ�ามาตยและชาวเมองทกคน รวมกนเปนเอกฉนท เขาไปเฝาพระโพธสตว กราบทลวา ขาแตสมมตเทพ เชญพระองคทรงครองราชสมบตนเถด พระเจาขา เชญเสดจเขาสพระนครแลว เชญขนประทบเหนอกองแกว อภเษก กระท�าใหเปนพระราชาแหงตกกสลานคร. ทาวเธอทรงเวนการลอคต ๔ มใหราชธรรม ๑๐ ก�าเรบ ครองราชสมบตโดยธรรม ทรงบ�าเพญบญมการใหทานเปนตน แลวเสดจไปตามยถากรรม
พระศาสดาทรงเลาเรองในอดตนแลว ตรสพระคาถานความวา
“ผปรารถนาทศทยงไมเคยไป พงรกษาจตของตนไวดวยสต เหมอนคนประคองไปซงโถนามน อนเตมเปยมเสมอขอบ มไดมสวนพรองเลย” ดงน เพราะเหตวา “การฝกจตทขมไดยาก ทเปนธรรมชาตเบา มกตกไปในอารมณทนาปรารถนาน ยงประโยชนใหสาเรจ จตทฝกแลว เปนเหตนาความสขมาให” เพราะฉะนน “ทานผมปญญาพงรกษาจตทเหนไดยากแท ละเอยดลออ มกตกไปในอารมณทนาปรารถนา จตทคมครองไวได
แลว นาความสขมาให” ดวยวา “ชนเหลาใด จกสารวมจตน ซงไปไดไกล (ทรงคม) เทยวไปโดดเดยว (เอกจร) ไมมรปราง (อสรร) อาศยถา คอรางกาย (คหาสย) ไวได ชนเหลานน จกพนจากบวงแหงมารได” สวนคนนอกน คอ “ผทมจตไมมนคง ไมทราบพระสทธรรม มความเลอมใสรวนเร ยอมมปญญาบรบรณไมได” สวนผทคนเคยกบพระ-กรรมฐานมานาน “มจตอนราคะไมรวรดแลว มใจอนโทสะตามกาจดไมได ละบญและบาปเสยไดแลว เปนผตนอย ยอมไมมภยเลย” เพราะฉะนน ผมปญญายอมกระทาจตอนดนรน กวดแกวง รกษาไดยาก หามไดยาก ใหตรง เหมอนชางศร ดดลกศร ฉะนน เมอพระโยคาวจรกระทาจตใหตรงอยอยางน ชอวา ตามรกษาจตของตน
อรรถกถาอธบายวา “ทศทไมเคยไป” คอพระนพพาน เพราะวา พระนพพานนน ยอมปรากฏดวยลกษณะเปนตนวา ความสนไป ความคลายก�าหนด เหตนน พระผมพระภาคเจาจงตรสเรยกวา ทศ สวนทตรสวา ชอวา ทศทไมเคยไป เพราะพาลปถชนไรๆ ในสงสารอนหาเบองตนและเบองปลายไมพบน ไมเคยไปกนเลยแมแตความฝน อนพระ-โยคาวจรผปรารถนาทศนน พงกระท�าความเพยรในกายคตาสต พระบรมศาสดาทรงถอเอายอดแหงเทศนาดวยพระนพพาน ดวยประการฉะน แลวทรงประชมชาดกวา ราชบรษทในครงนน ไดมาเปนพทธบรษทในครงน สวนพระราชกมารผครองราชสมบตในครงนน ไดมาเปน เราตถาคต ฉะนแล
(เตลปตตชาดก พระไตรปฎก เลม ๒๗, อรรถกถาแปลฉบบ มมร.ขททกนกาย ชาดก เลม ๕๖ ขอ ๙๖)
3030๖๖
อธบายปรศนาธรรม...
กอนอนมาท�าความรจกกบธรรมะหมวดส�าคญ คอ อปณณกปฏปทา ๓ (ขอปฏบตทไมผด, ปฏปทาทเปนสวนแกนสารเนอแท ซงน�าสความเจรญงอกงามในธรรม เปนแนวทางใหปลอดพนทกขแนนอนไมผดพลาด)
๑. อนทรยสงวร การส�ารวมอนทรย ๖ เมอกระทบผสสะรบรอารมณทางตาหจมกลนกายใจ มสตระวงไมใหบาปอกศลครอบง�าใจ หรอเกดความยนดยนราย
๒. โภชเนมตตญตา การรประมาณในการบรโภค พจารณาอาหารเพยงสกวาธาต เพอเลยงกายใหอยไดเพอการปฏบตธรรม รวาอาหารอะไรควรไมควรกน ไมใชเพออรอยสนกสนานมวเมาหรออมเกนไป
๓. ชาครยานโยค มความเพยรเปนเครองตนอยเสมอ ขยนไมเกยจคราน มสตตนตวไมซมเซางวงเหงาหาวนอน พรอมช�าระจตจากนวรณ
¡ ยกษ คอ รป รส กลน เสยง สมผส หรอกามคณ ๕ ทนาปรารถนา นาใคร นายนด นาพอใจ คออสสาทะรสอรอยเสนหของกามคณ
¡ พระโพธสตว คอ บคคลผแสวงหาโพธญาณ
¡ พระปจเจกพทธเจา คอ พระศาสดาผชแนะหนทางอรยสจจ
¡ พระราชโอรส ๑๐๐ องค มพระ-โพธสตวแค ๑ เดยวทสนใจถามพระปจเจก-พทธเจา คอ ในหมคนรอยมแคหนงนอยนกจกแสวงหาโพธญาณ นอกนนลวนปรารถนาความส�าเรจทางโลก เปนกษตรย (สมมตเทพ) ผเปนใหญมความสขรนเรงบนเทงอยในกามคณดจสวรรค
¡ สวดพระปรต คอ เทศนาธรรม มศลสมาธปญญา อนมสตสมปชญญะเปนประธาน เปนธรรมมอปการะมาก และมความไมประมาทอนเปนยอดแหงธรรมเปนมลบาทฐาน
¡ หนทางไปสเมองตกกสลา คอ มรรคมองค ๘
¡ เสนทางลดตรงไดรชสมบตใน ๗ วน คอ ปฏบตสตปฏฐาน ๔ ยอมไดบรรลธรรมอยางเรวสด ๗ วน
¡ ทศทไมเคยไป คอ โลกตตรทศ
¡ ความตงใจแนวแนทจะเดนทางไปเปนกษตรย คอ อธษฐานบารม หรอปณธานทเดดเดยวมนคงทจะท�าความมงหมายใหส�าเรจ
¡ บานเนรมตหลงท ๑ คอ รปารมณ ทนาปรารถนา นาใคร นายนด นาพอใจ
¡ บานเนรมตหลงท ๒ คอ สททารมณ ทนาปรารถนา นาใคร นายนด นาพอใจ
¡ บานเนรมตหลงท ๓ คอ คนธารมณ ทนาปรารถนา นาใคร นายนด นาพอใจ
¡ บานเนรมตหลงท ๔ คอ รสารมณ ทนาปรารถนา นาใคร นายนด นาพอใจ
¡ บานเนรมตหลงท ๕ คอ โผฏ-ฐพพารมณ ทนาปรารถนา นาใคร นายนด นาพอใจ
¡ ความตนตวระมดระวงไมเหลยวแลยกษ ไมหลงเสนห ไมรวมเสพกามคณ ไมกนอาหารอรอยๆ ทยกษเสนอ ไมรวมหลบนอน คอ สตสมปชญญะในการสงวรศล ส�ารวมอนทรย โภชเนมตตญญตา ชาครยา-นโยค (อปณณกปฏปทา ๓)
¡ ชาวบานถามและคดวา ท�าไมพระ-โพธสตวจงปลอยใหกมารกาผ อ อนแอนาถนอมนารกตองล�าบาก ไมจงนางไป คอ จตฝายอกศลทงหลายโดยเฉพาะ กามสญญา
3131๖๖
กามวตก กามปาทาน กามาสวะ ทพยายามชกจงเกลยกลอมจตดทมงมน ใหพอใจยนดเหนคณของกาม ใหหลงเสนหมารยาของวตถกาม แตไมสามารถเปลยนใจ ท�าใหใจออนกบการยวยวนชวนเชญหลอกลอ เพราะจตฝายกศลรทนและเหนโทษภยในกาม (กามา-ทนวะ)
¡ ทรายเสกพระปรต คอ วปสสนา เพราะซดท�ารายยกษได
¡ ดายเสกพระปรต คอ สมถะ เพราะลอมปองกนยกษได
¡ ขรรค คอ มรรคปญญาญาณ เพราะแทงยกษใหทะลได ฟนใหขาดได
¡ ยนถอขรรคตนระวงทงคน คอ ชาคร-ยานโยค การท�าความเพยร
¡ ยกษทลขอใหกษตรยพระราชทานความเปนใหญ และการบงคบในแวนแควนทงสน แตกษตรยตรสวา ชาวแวนแควนมไดเปนสมบตของเราทงหมด ชนใดละเมดกฎหมาย ท�าสงทไมสมควร เราเปนเจาของคนพวกนนเทานน จงมอบอ�านาจเหนอชนผรบใชภายในราชวงไดเทานน กษตรย คอ จตทมโมหะ ยอมเปนใหญเหนอจตบรวารทท�าผดบาปอกศลทจรตทงหลาย เชน โลภะ มานะ โทษะ รษยา ความตระหน ความไมมหรโอตตปปะ แตไมสามารถเปนเจาของชนผสจรต เชน หร-โอตตปปะ ศรทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา ได กามคณ ๕ จงมอ�านาจเหนอกศลสจรตธรรมเหลานไมได แตมอ�านาจเหนอคนรบใชในวง คอ จตบรวารฝายอกศลทจรตได
¡ ยกษกนกษตรยชาววงสตวเลยงจนตายหมด คอ กเลสครอบง�าผยนดยอมอยใตอาณตทงคนและสตว หรอจตทยนดทงหลายใหตกอยในวฏสงสาร
¡ ยกษ คอ กามคณ ๕ โดยเฉพาะทเกดจากเพศตรงขามอนเปนสดยอดแหงกามคณ ท�าใหตายหรอจมในกาลเวลาแหงวฏสงสารยดยาวนาน
¡ อ�ามาตยและชาวเมองทกคนรวมกนเปนเอกฉนทเขาเฝาพระโพธสตว ทลเชญและอภเษกขนเปนกษตรย คอ จตดทงหลายมศลสมาธปญญาหรอมรรคมองค ๘ รวมกนเปนมคคสมงค ท�าใหจตผแสวงหาโพธญาณ เขาถงผลญาณวมตต
¡ ไดเปนกษตรย (วสทธเทพ) มอสระเหนอชนทงหลาย คอ นพพานมอสระเหนอกเลสหรอจตทงหลาย
(ในวลาหกสสชาดก พระไตรปฎก เลม ๒๗, อรรถกถาแปลฉบบ มมร. ขททกนกาย ชาดก เลม ๕๗ ขอ ๒๔๑-๒๔๒ กมเนอหาเกยวกบยกษและพระพทธองคตรสเปรยบเทยบเปนกามคณ ๕ ชดเจนวา “ภกษ ธรรมดาหญงเหลาน เลาโลมชายดวยรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ และดวยมารยาหญง กระทาใหอยในอานาจของตน เขาเรยกวา นางยกษณ เพราะเลาโลมชายดวยกรดกราย ครนรวาชายนนตกอยในอานาจ แลว กจะใหถงความพนาศแหงศล และความพนาศแหงขนบประเพณ จรงอย แมแตกอน พวกนางยกษณเขาไปหาพวกผชายหมหนงดวยมารยาหญงแลวเลาโลมพวกพอคา ทาใหอย ในอานาจตน ครนเหนชายอนอก กฆาพวกพอคาเหลานนหมดใหถงแกความตาย เคยวกนหมบๆ ทงมเลอดไหลออกจากดานคางทงสองขาง” ผใดสนใจจะอานเพอลองตความเปนภาษาธรรมกหาอานได)
ภาษาคน สอสาระ สจธรรม
ชวยชกนา ตรกลกซง ถงฐานจต
ภาษาธรรม นาปญญา พาพนจ
ลางอวช- ชาพาจต ถงนพพาน
วารสารโพธยาลย ฉบบเดอนตลาคม ไดตพมพบทความเรอง พทธบรษทกบการปกปองพระพทธศาสนา ซงเปนหนาทหนงของพทธบรษท ผประกาศตนเปนพทธมามกะ เปนหนาทตดตามมาดวยโดยปรยาย นนคอ การปกปองพระพทธศาสนาใหด�ารงคงอยตามค�าสอนของพระศาสดา มใหผดเพยน คลาดเคลอน เปลยนแปล หรอบดเบอนไปจากค�าสอนดงเดมของพระพทธเจา
นนคอแนวทางของพระพทธศาสนาเถรวาท แมจะมหลกการชดเจนเชนน กาลเวลาทผานไปถงสองพนหารอยกวาป กท�าใหพระพทธ-ศาสนาเถรวาทในแตละประเทศ มความแตกตางกนอยบางในรายละเอยดปลกยอย แตพระไตรปฎกบาล คอ คมภรหลกของชาวพทธเถรวาท ไมวาจะอย ณ ดนแดนใด กยงเหมอนกน
พวกทรสกคบของใจอยากเปลยนแปลงค�าสอนดงเดม จงแตกออกไป มค�าสอนตามแนวทางทตนเลอมใส กลายเปนพระพทธ-ศาสนามหายาน หรออาจรยวาท ซงจะเชอ
ตามค�าสอนของอาจารยเจาส�านกทเขาไปศกษาเลาเรยน กลายเปนนกายตางๆ มากมาย เชน วชรยาน ตนตระยาน สขาวด เซน หรอ ธยาน บางนกายชอเดยวกนนนแหละ แตแบงยอยลงไปอก ตวอยางเชน นกายเซน ม ๒ สาย คอ โซโตเซน และ รนไซเซน ซงมความแตกตางกนในหลกปฏบตบางประการ
พระพทธศาสนาเถรวาทกคลายกน แมจะยดมนพระไตรปฎกเดยวกน แตกมความแตกตางกนบางในแตละประเทศ และในประเทศเดยวกนกมหลายนกาย เชน ในศรลงกา ม ๓ นกาย คอ สยามนกาย (สบทอดมาจากพระอบาล ทเดนทางไปสบตอพระ-พทธศาสนาใหแกชาวศรลงกาในสมยพระเจา-อยหวบรมโกศ แหงกรงศรอยธยา) รามญนกาย (สบทอดมาจากพระมอญ ในพมา) และอมรประนกาย (สบทอดจากเมองอมรปร ในพมา)
ตวอยางเชน ประเทศศรลงกา (เดมชอ ลงกา) นบแตพระเจาเทวานมปยะตสสะ ไดรบพระพทธศาสนาทพระมหนทเถระและ
พทธบรษทกบการสบตออายพระศาสนา
มมมอง :
พทธสาวกา
3333๖๖
พระสงฆมตตาเถร พระราชโอรสและพระ-ราชธดาในพระพระเจาอโศกมหาราช น�ามาเผยแผจากพทธคยา โดยพระมหนทเถระมากอน เพอน�าค�าสอนมาเผยแผ ตอมาพระ-สงฆมตตาเถรไดน�าหนอตนพระศรมหาโพธทพทธคยา จากตนเดมทพระพทธเจาประทบนงในคนตรสร มาก�านลแกลงกา ไดน�าลงปลกไวทเมองอนราธประ และมชวตสบตอมาจนทกวนน อายกวาสองพนสามรอยป
ลงกาเปนประเทศทพระพทธศาสนาเคยร งเรองอยางมาก ปรากฏหลกฐานใหเหนเปนทประจกษมากมายทวประเทศ มความยงใหญอลงการนาตนตาตนใจ แตถงจะยงใหญอลงการปานใด กถกคกคามท�าลายลางตลอดมา บางครงพระพทธศาสนาสญสนหมดประเทศ ตองมาขอพระสงฆจากประเทศไทยไปตออายพระพทธศาสนาให ดงในรชสมยพระเจาอยหวบรมโกศ แหงกรงศรอยธยา ไดโปรดเกลาฯ ใหพระอบาล และคณะเดนทางไปลงกา เพอใหการบวชแกกลบตรชาวลงกาจนเกดมสยามนกายตงแตบดนน และมพระสงฆราชองคส�าคญคอ พระสงฆราชสรณงกร ผสรางความเจรญรงเรองใหกบพระ-พทธศาสนาในลงกาสบตอมา จนถงปจจบนน
กรณของศรลงกา มความนาสนใจอยางยง เพราะพระพทธศาสนาถกรกรานอยเสมอ ซ�าแลวซ�าเลา จนบางยคหายไปหมดเลยไมมเหลอพระแมแตรปเดยว พอฟนตวขนมาได พระราชาตองสงราชทตมาขอพระจากพมาบาง ไทยบาง เพอไปตออายพระพทธศาสนาในประเทศศรลงกา ใหกลบฟนคนชพมาอกครง จากการถกท�ารายท�าลายซ�าซากดงกลาว ชาวพทธจงถอเปนเรองส�าคญทจะตองปกปองและสบตออายพระพทธศาสนาดวยความเขมแขง
ในวกฤตมวรบรษเสมอ ชวงทครสตศาสนาเขามามอทธพลในประเทศศรลงกา มการใหทนการศกษาส�าหรบเดก หากพอแมเปลยนศาสนาเปนครสต ลกๆ จะไดเรยนหนงสอดๆ ไดรบสทธพเศษตางๆ ทจะท�าใหชวตเปนอยดขน เชน รกษาพยาบาลฟร เปนตน
ในป พ.ศ. ๒๔๑๖ ไดมการโตวาทครงส�าคญระหวางพระสงฆชาวศรลงกากบบาทหลวงครสต ปรากฏวาพระสงฆเปนผมชย และมการแปลการโตวาทครงนนตพมพออกมาเปนหนงสอ
พนเอก เฮนร สตลล อลคอตต ชาวอเมรกน ผกอตงสมาคม (Theosophical Society) รวมกบมาดามบลาวาสก โดยมจดมงหมายในการแสวงหาความรทางปรชญาศาสนา เพอน�ามาพฒนาปรบปรงชวตใหดยงขน พนเอกอลคอตตไดมโอกาสอานหนงสอเลมนน และเหนคณคาวาเปนหนงสอด อกทงยงมความเลอมใสในพระพทธศาสนาเกดขนอยางแรงกลา เขาเดนทางเขามาในประเทศศรลงกา ตอมาไดรเรมท�าโรงเรยนพระพทธ-ศาสนาวนอาทตย ตามวดวาอารามตางๆ สงเสรมใหมการเรยนการสอนวชาเกยวกบพระ-พทธศาสนาทงหมดใหกบเยาวชนตงแต เกรด ๑ จนถงเกรด ๑๒ ตงแตงายไปจนจบพระอภธรรมปฎก เพราะฉะนน เดกทจบจากโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตยทกคนจะมความรเกยวกบศาสนาพทธเปนอยางด แทบจะเรยกวา เทาเทยมกบพระในระดบหนงทเดยว
โรงเรยนพทธศาสนาวนอาทตยเกดขนในศรลงกาตงแตป พ.ศ. ๒๔๔๖ ด�าเนนกจการตามวดตางๆ สบเนองมาจนปจจบน หากไปศรลงกาในวนอาทตยจะไมเหนเดกชาวพทธ
3434๖๖
เดนตามศนยการคาเลย พวกเขาอยทวด ใสชดขาว เรยนวชาพระพทธศาสนากนดวยความเคยชน ประหนงเปนสวนหนงของชวตทตองท�าเชนนน
ตวอยางทยกมาน นาจะเปนการสบตออายของพระพทธศาสนาไดดทสด เพราะเดกวนน คอผใหญในวนหนา คออนาคตของมวลมนษยชาต หากเขามความรทางพระ-พทธศาสนาอยางลกซง เขากจะสามารถสบตออายพระพทธศาสนาตอไปถงลก หลาน เหลน โหลน ไมมสนสด
นอกจากการปกปองพระพทธศาสนาแลว พทธศาสนกชนกควรทจะมจตส�านกในเรองการสบตออายพระพทธศาสนาดวยควบคกนไป และการสบตอทดทสด คอ การศกษาเลาเรยนพระพทธศาสนาใหมากทสดเทาทจะท�าได
เพราะหากมความรมนคงดแลว กจะไมถกชกจงไปในค�าสอนทผด พวกสทธรรมปฏรปไดโดยงาย กอนทพระบรมศาสดาจะเสดจดบขนธ พระองคไดทรงพจารณาเหนวา พทธบรษทบางสวน มความรในหลกธรรมเพยงพอแกการแกปรปวาทะ คอ ค�ากลาวโทษ ค�าคดดาน ค�าโตแยง หลกค�าสอนของพระพทธเจาไดแลว ซงกท�าใหพระ-บรมศาสดาทรงสบายพระทย ไมตองหวงกงวลอกตอไป
กลาวไดวา การเลาเรยนศกษาพระธรรมวนย คอ การสบตออายพระศาสนาไดดทสด
พระพทธศาสนายอมอยไมไดหากไรการศกษา ตองไมลมวา พระพทธศาสนาเปนศาสนาแหงปญญา การเขาถงตองการการเรยนรและการปฏบต ทวา ปรยต ปฏบต จงจะปฏเวธ คอไดรบผลจากการเรยนรและปฏบตนน
การเลาเรยนศกษาพระพทธศาสนาส�าหรบพทธศาสนกชนเปนเรองจ�าเปน แตสวนใหญมกไมตระหนกในความจรงขอน จงอาจตกเปนเหยอของลทธทแอบแฝงปลอมปนเขามาเพอหาผลประโยชน มค�าสอนทผดเพยนประการตางๆ วธทจะไมโดนหลอกใหหลงผด คอเราตองมความรดวยตวเอง ใครสอนผดกจะรไดดวยตวเอง
ดงนน ควรหนมาใหความส�าคญในเรองการศกษาใหมาก ทวดจากแดง มการเรยนการสอนพระปรยตทเขมแขง และหลากหลาย หากสนใจจะเรมตนลองสอบถามทวด หรอเขาเวปไซต www.bodhiyalai.com กจะพบขมทรพยทางธรรมทบรรจไวอยางมากมาย ใหผทสนใจศกษาไวเปนสงเขป หากตองการรมากขน กสอบถามไดทวด
หากไดลงนงเรยนไปสกระยะหนง จะพบความสขอนไพศาล ทไมอาจมสขใดมาเปรยบ นนคอสขทเขาถง ไดรบรในหลกธรรมอนงดงาม งามในเบอตน งามในทามกลาง และงามในเบองปลาย เปนความงามทจะยงชวตใหงดงามตามไป ดวยความสะอาด สวาง สงบ ซงกคอเปาหมายของพระพทธศาสนานนเอง
เรองรๆ
รเทา รทน รกน รแก รเบาะรแส รแน รหน
รเรองรราว รขาว รด รค รค รงรไว
รตนรลก รส�านก รตลอด รแลวรรอด รปอดรไส
รตวรต รอยแกใจ รวาง รไว รใครรมน
รรกรคก รสกรสา รคณรคา รเธอรฉน
รมรให รแบงรปน รรวมรฝน รกลน รไป
รเจบ รจก รจ�า รคด รถกรผด รฤทธเธอไหม
รสขรทกข รแปรเปลยนไป รแจงรใจ รไหน? รจรง ฯ
กระแสขนธ ปปญจา
กวนพนธ :
ความร ความรก และความฝน
รไปหมด หรอ ร “หมดไป”
รอะไร ไมเทาก รไปหมด ไมละลด เรองรอบก รหลากหลาย
ร “หมดไป” อาจดกวา นาทาทาย สงทงหลาย มนไมแน แมแตก ฯ
3636๖๖
รกขนธนานๆ
โอรกฉน จะสดลง ทตรงไหน เตลดไป เทยวรกใคร ทกแหงหน
รกเขาแลว เกบมาคด จตวกวน ขออยทน ทกขคนเดยว ไมเกยวใคร
มหาขนธ ฉนกทกข อยพอแลว อยากนางแกว เดยวไดแบก กนทงไห
อยคนเดยว ไมสนก แตสขใจ คอยวางไป ทละขนธ หมดกนเอย ฯ
ร รก หกสงสาร
สงทร ดจะนอยกวา สงทรก
ทนอยนก คอสงทเราเหน
สงทอยาก คาดวามากกวา สงทเปน
เลกอยากเปน จะคอยๆ เหน ในสงทม ฯ
มเพยงรก เทานน นรนดร แตรถอน ความรก ขนมาได
เมอรวา ทกสงรก จกตองตาย ใจกคลาย หนายรก จกนพพาน ฯ
รางวลแด คนสรางฝน
นรกคอ ฝนราย เทพนนคลาย กบฝนด
มนษยคอ ฝนถ พรหมฤษคอ ฝนนาน
อรยสงฆทาน ฝนพอ ไมฝนตอ ไมฝนหวาน
ทานร ตน เบกบาน ฝนสงสาร ทานผานเลย ฯ
37๖๖
ตานานคาถาพระอรหนต ๘ ทศ (๒)
วเทศทยย
ตอนทแลวไดเกรนใหทราบถงแนวความคดเรองเทพนพเคราะหวาถอก�าเนดเกดขนมาจากจกรวาลวทยา ตามความคดอานของคนสมยโบราณนานเน คราวนเรามาวเคราะหใหละเอยดลกซงถงความเปนมาของเทพนพเคราะหเหลานน
เบองตนขอบอกวาคตความเชอเรองเทพนพเคราะห กไมตางจากนยายเทพปกรณมของชาตเหลาอนเลย มหลายเวอรชนคลายกนบางเหมอนกนบาง เพราะแตละยคตางเสกสรางเทพเหลานใหมลกษณาการแตกตางกนออกไปตามความคดเหนแหงตน
เทพนพเคราะหหรอนวครหะ (Nava-Graha) ประกอบดวย ๑. พระอาทตย ๒. พระจนทร ๓. พระองคาร ๔. พระพธ ๕. พระเสาร ๖. พระพฤหสบด ๗. พระราห ๘. พระศกร และ ๙. พระเกต
หากไลตามความเปนอาวโสแลว พระอาทตย พระจนทร พระพฤหสบด และพระศกรนนเกาแกกวาเพอน เพราะถอก�าเนดเกดขนตงแตพวกอารยนยงเปนเผาเรรอนอยแถบเอเชยกลาง ชอของเทพนพเคราะหเหลานมปรากฏใหเหนออกบอยในคมภรพระเวท ซงถอวาเปนคมภรเกาสดของพวกพราหมณ
บรรดาเหลาเทพนพเคราะหรนอาวโสนน
พระอาทตยดเหมอนจะโดดเดนกวาเทพองค
อน อาจเปนเพราะทางกายภาพพระอาทตย
มคณปการแกมวลมนษยคอนขางชดเจน โดย
เฉพาะการใหแสงสวาง ท�าใหพชพนธธญญาหาร
เจรญเตบโตอดมสมบรณ จงไดรบการบชา
สรรเสรญมากกวาใคร พระอาทตยนนเปนเทพ
เกาแกรนเดยวกบ พระอคน พระโสม (พระจนทร)
พระอนทร และพระวาย ขณะทเทพองคอน
คอยๆ หมดความส�าคญขาดคนเชอถอลงไป
ตามกาลเวลา แตพระอาทตยกลบยนยงเรอยมาไมเสอมหาย แสดงใหเหนวามดพอตว
ตอมาคอพระจนทรเดมมชอวาโสม เปน
ผปรงสราถวายพระอนทรและเหลาเทพยดา
บนสรวงสวรรค อนวาโสมนนคอเหลาน�าสขาว
ท�าจากตนโสมผสมกบนมสด กนพอเปนยา
ท�าใหฮกเหมไมเกรงกลวใคร จงเรยกวา สระ
แปลวา ผ กลา สวนพวกไมไดกนน�าโสม
เรยกวา อสร แปลวา ไมกลา วากนวาพอ
น�าโสมเขาปากแลวเปนตองทะเลาะเบาะแวง
กนทกท หนกเขาเปนไมสนใจวาหนาอนทร
หรอหนาพรหมกนทเดยว วรกรรมความหาม
ของเทวดาทน�าโสมเขาปากมใหเหนออกบอย
พระอรหนต ๘ ทศ (๒)
3838๖๖
ดานการคาพาณชย สวนพระเสารเลศดานกสกรรม หากมองดวยสายตาเปนธรรม พวกอารยนไมมความช�านาญสองดานนเลย เพราะเดมเปนชนเผาเรรอน ท�าสงครามขยายดนแดนเรอยไป จงเชอวาเทพเหลานเปนเทพของพวกดราวเดยนมาแตเดม
ส�าหรบพระราหและพระเกตนน เรองราวยงคลมเครอ จงคดเดาเอาวาเดมนาจะเปนเทพองคเดยวกน อาจจะเปนการเคารพกราบไหวรวมกนระหวางพวกอารยนกบพวกดรา-วเดยน แตพอนานเขาตางฝายตางอางวาเปนเทพของพวกตน จงตองมการแบงเปนสองภาค พระราหเปนผรายกลายเปนของพวกดรา-วเดยนไป สวนพระเกตอยฝายดกลายเปนของพวกอารยนไป ผดถกอยางไรพจารณาเอาเอง
สดทายพระองคาร ยงไมสามารถสรปไดวาเปนใครมาจากไหน บางกวาเปนเทพแหงสงคราม แตกลบไมปรากฏชอในคมภรพระเวทยคเกา เหนจะเปนเทพองคใหม เพอเชดชวรกรรมของวรกษตรยพระองคใดองคหนงในยคหลงกเปนได
เรองราวของเทพนพเคราะหในนยายปกรณมนน มลกษณะพฤตกรรมเหมอนมนษยทกอยางไมผดเพยน มรกโลภโกรธหลง ชงรกหกสวาทเหมอนมนษยเดนดน จงชวนใหคดเหนไปวา ผทสรางเทพนพเคราะหคงมใชใครอนนอกจากมนษยนเอง หรอวานคอการพยายามสรางสงคมในอดมคตยคแรกเรมของมนษย พดงายๆ คอสรางโลกยโทเปยไวใหเหนวา ยงมอกโลกหนงซงแตกตางจากโลกมนษย
แตไมรเปนอยางไร เรมตนเปนล�าไมไผพอเหลาลงไปเปนกานไมขด
ไมรวาพระโสมอวตารมาเกดทเมองไทยหรอเปลา เพราะกรยาอาการของผดมโสมยหอไทยกไมตางจากน�าโสมของอนเดยเลย และเหนจะสรางความเสยหายมากมายเหลอคณานบ
ถดมาเปนพระพฤหสบดและพระศกร เทพสององคนมดเหมอนกน กลาวคอเปนผทรงความรแตกฉานในสรรพวชาบรรดามในสามโลก แตมอปนสยแตกตางกนเหมอนสขาวตดสด�า
พระพฤหสบดนนเลศในสรรพวชาดานเปนคณ เพราะแนะน�าแตการเสรมสรางความดเพอเพมพนบารม ดวยเหตนนจงมลกศษยเปนเหลาเทพยดาตงแตพระอนทรจนถงเทวดาผนอย ขณะทพระศกรเชยวชาญดานมนตรคาถาไสยเวท จงแวดลอมดวยพวกทานพ แทตยและอสร แมแตทศกณฐกเปนศษยเอกของพระศกร
เลากนวาพระพฤหสบดและพระศกรนนออกแรงประลองก�าลงกนหลายครง แตละครงแทบท�าใหสรวงสวรรคถลมทลาย เพราะแตละฝายมศษยผทรงฤทธานภาพแวดลอมเปนจ�านวนมาก รอนถงเทพเจาผใหญระดบบกแหงสามโลก เชน พระศวะ พระวษณ และพระพรหมตองเขามาไกลเกลยแกไขปญหาทกครงไป
สวนพระองคาร พระพธ พระเสาร พระ-ราห และพระเกต เหนเปนเทพนพเคราะหอกรนหนงภายหลง สนนษฐานเอาวานาจะเปนเทพของคนพนเมองชาวดราวเดยน สมยแรกอาจถกตอตานบงคบ แตตอมาไดกอเกดพฒนาการกลายเปนทร จกแพรหลาย โดยเฉพาะพระพธและพระเสารนนนาโดดเดนกวาองคอน เพราะพระพธไดรบการยกยองวาเลศ
3939๖๖
สงหนงซงเหลาเทพนพเคราะหแตกตางจากมนษยเดนดนคอ มชวตเปนอมตะ ไมมการเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา ดพระราหเปนตวอยาง ถกจกรพระนารายณขาดเสยครงตว ยงมชวตอยได นลองเปนคนแบบเราทานเปนไดกลบบานเกาไปขายถานนานแลว จะมกแตกระสอทคลายคลงกบพระราหหนอย แตรายนเลนถอดเครองในตดตวไปดวย
ไมรวาเทพนพเคราะหไดรวมตวกนแทกทมตงแตสมยไหน อาจจะเปนพฒนาการเสยมากกวา เรมตนจากจบองคโนนประจ�าทศนน และคงจะสบเปลยนกนหลายครงจนกวาจะลงตว เพราะเรองเลาในต�านานปราณะของอนเดย กโยงหนาโยงหลงจนดสบสน สดทายมาสมบรณลงตวดงทเรารกนในปจจบน
สมยตอมา เรองราวของเทพนพเคราะหนาจะมอทธพลมากขน พราหมณผมการศกษาจงแตงคมภรขนมาเรยกวา โหราศาสตรทกษา โดยชบอกวาเทพนพเคราะหเหลาน มอทธพลตอความเปนไปในดวงชะตาของสรรพสงโดยเฉพาะมนษย สามารถบนดาลใหคณใหโทษแกสรรพสง
คมภรโหราศาสตรทกษาม ๒ ระบบ
หนงนนเรยกวา อษโตตรทศา ก�าหนดดาวเคราะห ๘ ดวง ท�าหนาทผลดเปลยนกน แตละดวงมก�าลงของปทสงอทธพลตอชะตาแตกตางกน แตละดวงมก�าลงมากนอยแตกตางกนไป โดยนบรวมกนแลวครบ ๑๐๘ ทกครงไป
อกหนงนนเรยกวา วมโษตตรทศา ก�าหนดดาวเคราะห ๙ ดวง ดวยการเพมพระเกต
ขนมาอกหนงดวง ก�าลงของแตละดวงแตกตางกนออกไป โดยนบรวมกนแลวได ๑๒๐ ป ท แปลกกวาคมภรแรกคอ ก�าหนดใหดาวเคราะหทง ๙ หมนเวยนไปตามจกรราศทง ๙ โดยแบงออกเปน ๓ ฤด ดวยความละเอยดของเนอหาคมภร วมโษตตรทศา จงเปนทนยมมากกวาคมภรแรก
คตความเชอเทพนพเคราะหตามต�าราทงสองเมอเขาสประเทศแถบสวรรณภม เปนทตนตาตนใจยงนก เพราะคนบรเวณนยงเปนบานปาเมองเถอน ยงไมมพฒนาการไปถงจดสงสดเหมอนอนเดยสมยนน จงกอดรดเขาเตมท บางแหงพฒนาเขากบความเชอของตน บางแหงถอดมาทงดน แตพอสบสาวเทยบเคยงกนกไมตางกนมากนก อารยธรรมอนเดยทถาโถมเขาส ประเทศแถบสวรรณภมยคนน แตกตางจากอารยธรรมอเมรกนทครอบง�าในสงคมปจจบนมากนก กลาวคออารยธรรมอนเดยมลกษณะสรางเสรมเตมเตมดานจตใจ และสามารถตอยอดกลายเปนภมปญญาของแตละชนชาตได แปลความแบบงายๆ คอ เปนการใหเปลาไมมลขสทธปดกน ผรบสามารถน�าไปตอยอดกลายเปนวฒนธรรมของชาตตนไดเลย ไมมฟองรองเอาผดทางกฎหมายแตอยางใด
ขณะทอารยธรรมอเมรกนเปนการใหแบบยดเยยด กลาวคอผ รบท�าหนาทเสพเพยงอยางเดยว หนาทปอนคอผให ยงเสพยงเพลดเพลนเพราะผปอนคดหาวธการพสดารพนลกไปเรอย เรยกวาเปนการครอบง�าทางความคด เมอเสพจนตดจงไมสามารถสรางภมปญญาใหแกตน ดสงคมไทยปจจบนกเหนภาพชดแลว
4040๖๖
เมอเสพอารยธรรมอเมรกน พวกปญญาชนคนรนใหมจงมองวา อารยธรรมอนเดย
ลาสมย เชอถอไมไดเพราะไมมเหตผล ไมเปน
วทยาศาสตรเหมอนเทคโนโลย ทสามารถตอบ
สนองความตองการของมนษยไดทกสงอยาง
เมออารยธรรมอเมรกนเขามา อทธพลความเชอเรองเทพนพเคราะหแบบอนเดยกหดหายไป เพราะเทคโนโลยแบบใหม สามารถตอบค�าถามทกสงอยาง เรองราวของเทพเหลาน จงคอยหดหายไปกลายเปนต�าราโบราณ คอยใหคนสนใจเขาไปศกษาสบคน
พทธศาสนาไดอยางถกตอง ชดเจน ตรงไปตรงมา
ทจรง หนงสอแนะน�าพระพทธศาสนา (เถรวาท) ทด มคณภาพสง ยงมอกมาก แตไมเปนทร จกอยางหนงสอเลมน เพราะ ไมไดเปนภาษาองกฤษนนเอง
ผ แปลหนงสอเลมนเปนภาษาไทยคอ ดร.สนทร พลามนทร ซงในวยเดกบรรพชาเปนสามเณรและไดถกสงไปเรยนหนงสอทประเทศศรลงกา เปนเวลา ๖ ป ท�าใหม ความร ภาษาสงหล และวฒนธรรมของ ชาวสงหลเปนอยางด และตอมาไดไปศกษาตอจนจบการศกษาปรญญาเอกท Benares Hindu University ท กรงพาราณส ประเทศอนเดย หลงจากกลบมาท�างานสอนในมหา- วทยาลยสงฆพกหนง กไดไปท�างานเผยแผพระพทธศาสนาทประเทศสหรฐอเมรกา หลายป จนกระทงลาสกขา อาจารยแปลหนงสอเลมนจากภาษาองกฤษ และมงาน แปลเลมอนทแปลตรงจากภาษาสงหล เชน อรยสจ ๔ ของ พระเรนกาเน จนทวมล มหาเถระ เปนตน
พระพทธองคทรงสอนอะไรอานงาย เขมขน สวยงาม ใหขอมลทตรงตามพระไตรปฎก
หนงสอนาอาน :
พนตา องจนทรเพญ
หนงสอ พระพทธองคทรงสอนอะไร (What the Buddha Taught) เขยนโดยพระมหาเถรระชาวศรลงกา คอ ศ. ดร. พระวลโปละ ศร ราหละ (Professor Dr. Walpola Sri Rahula) แหงประเทศศรลงกา ซงเปนพระ- เถระทมชอเสยงมากรปหนง ทงในประเทศ และในตางประเทศ และหนงสอทท�าใหทานมชอเสยงโดงดงไปทวโลกไดแก พระพทธองคทรงสอนอะไร เลมนเอง ค�ายกยองนนคอ เปนหนงสอแนะน�าพระพทธศาสนาทดทสดเลมหนง ทสามารถท�าใหผ อานร จกพระ-
4242๖๖
คราวนจะพดถงเนอหาของหนงสอเลมน เรมจากบทแรก ชอวา พระพทธองค เปนการแนะน�าพระพทธเจาทสนแตไดใจความอนกระแทกใจวา พระพทธองค เปนมนษยคนหนง ทไมเคยอางตววาเปนอยางอน ทไมใชมนษย และมนษยนเองสามารถพฒนาตวเอง ใหเปน “พทธะ” ได และทานผคนพบความเปน “พทธะ” กไดบอกวธทจะเปนพทธะไดอยางไร นคอทมาของพระพทธศาสนา
จากนนทานกเรมบรรยายถงเจตคตของชาวพทธ พดถงอรยสจ ๔ ซงเปนค�าสอนส�าคญในพระพทธศาสนา โดยแยกบรรยายแตละหวขอ ตงแตทกข สมทย นโรธ และมรรค จากนนพดถงหลกไตรลกษณ ซงเปนหลกธรรมทไมมในศาสนาอนใด โดยเฉพาะอยางยง ศาสนาทนบถอพระเจา และเชอในอตตา อาตมน สวนพทธศาสนาถอวาไมมอตตา มแตอนตตา และอนตตาคออะไร หลงจากบรรยายเกยวกบหลกธรรมส�าคญแลว ทานกไดคดสรรขอความทเปนพทธพจน ในพระไตรปฎกมา โดยยกพระสตรตางๆ ทนาสนใจ และปดทายดวยค�าสอนจากพระธรรมบท ทายเลมมบรรณานกรม และดชนทท�าใหหนงสอนเหมาะแกการศกษา เพราะสามารถสบคนตอไปยงทมาในพระ-ไตรปฎก
ไมเพยงแตจะพดถงขอความในพระไตรปฎกเทานน แตทานยงไดโยงใหเหนถงค�าสอนในพระพทธศาสนานนวาสมพนธกบโลกทกวนนอยางไร อกหวขอหนงดวย
แมหนงสอเลมนจะไมหนามากนก เมอแปลเปนภาษาไทยแลว จะหนาประมาณ ๒๔๐ หนา แตกเพยงพอทจะท�าใหผทไมม
ความร ในทางพระพทธศาสนาหรอมบางงๆ ปลาๆ เกดความชดเจนขนมาไดเปนอยางด เพยงพอทจะใหเกดความสนใจในการศกษาเพมเตมตอไปในอนาคตขางหนา
มมหาวทยาลยบางแหง ใชหนงสอน เปนหนงสออานประกอบในการเรยนวชาพระพทธศาสนา
สดทายน กอยากจะแนะน�าประวตผแตงไวพอเปนสงเขป
ศาสตราจารย ดร. วลโปละ ศร ราหละ หรอ ทนยมเรยกกนสนๆ วา พระดร. ราหล เกดในป ๑๙๐๗ ทประเทศศรลงกา จบการศกษาระดบปรญญาตร ทมหาวทยาลยซลอน ตอจากนนไปศกษาตอปรญญาโทท เมองกลกตตา ประเทศอนเดย จบปรญญาโทแลว กลบมาศกษาตอระดบปรญญาเอกทมหาวทยาลยซลอน ประเทศศรลงกา ในระหวางนนทานไดรวมงานกบ ศ.ดร. มาลา-ลาเซเกรา นกปราชญผมชอเสยงสงสดคนหนงของประเทศศรลงกา ผมผลงานโดดเดนคอ Dictionary of Pali Proper Names ท�างานคนควาเกยวกบประวตศาสตรพระ-พทธศาสนาของประเทศศรลงกา
ตอมาทานไดเดนทางไปท�างานวจยเกยวกบพระพทธศาสนามหายาน ทประเทศฝรงเศส พรอมกบสอนพระพทธศาสนาทมหาวทยาลยซอรบอนน ในการท�างานวจยทานไดรวมงานกบนกปราชญทางศาสนาของประเทศฝรงเศสหลายทาน เชน Proffessor Dr. Paul Demieville ซงตอมาเปนผ เขยนค�านยมใหกบหนงสอ What the Buddha Taught เลมน
4343๖๖
ตอมาจากค�าแนะน�าของ Mrs I.B. Horner จากสมาคมบาลปกรณ ประเทศองกฤษ ทานไดรบเชญไปสอนวชาพระ-พทธศาสนาทมหาวทยาลยชนน�าในประเทศสหรฐอเมรกา เชน Swarthmor College, University of Pensylvania และมหาวทยาลย UCLA
ในบนปลายชวต ทานกลบมาสอนในประเทศศรลงกา จนสนอายขย โดยถงแกมรณภาพในป ๑๙๙๗ มผลงานหนงสอในภาษาองกฤษ ดงน History of Buddhism, What the BUddha Taught, The Herritage of the Bhikku และ Zen and the Taming of the Bull
หมายเหตทายเรอง หนงสอ What the Buddha Taught ซงเปนตนฉบบดงเดม บดนมจ�าหนายในประเทศไทยแลว ทรานหนงสอมหามงกฏฯ ตงอยตรงขามวดบวรนเวศวหาร ถนนพระสเมร บางล�าพ จดพมพโดยมลนธหอไตร ซงเปนผ ถอลขสทธหนงสอเลมนในประเทศไทย โดยไดรบหนงสออนญาตเปนทางการจากทานผเขยน ราคาเลมละ ๒๐๐ บาท เทานน ถกกวาฉบบทตพมพโดยส�านกพมพตางประเทศ ทจะราคาประมาณ
เลมละ ๕๐๐ บาท นบเปนโชคดของคนไทยทจะไดอานหนงสอเลมนทเปนตนฉบบเดมททานผ เขยน เขยนเองดวยภาษาทไพเราะ สวยงาม ค�าแตละค�ามพลง เปนตวอยางงานเขยนทด นาศกษา (ส�าหรบภาษาไทย ไมมจ�าหนาย และหมดแลว)
What the Buddha Taught ฉบบพมพขายในตางประเทศ
คนหนงชอ อตตร ทรงรวาชายหนมผนจะไดบรรลโสดาปตตผลจากการตอบค�าถามของธดาพญานาคเอรกปตต ดงนน ระหวางทอตตรมานพก�าลงเดนทางจะไปตอบค�าถามของธดาพญานาค พระพทธองคเสดจมาหยดเขาไว และแนะน�าขอธรรมทจะไปตอบธดาพญานาค เขาฟงแลวเกดดวงตาเหนธรรมบรรลโสดาบน มความเลอมใสในธรรม จนกระทงไมมความปรารถนาในตวธดาพญานาคอก
อยางไรกตาม เขาตดสนใจไปตอบค�าถามธดาพญานาคตอไป เพอประโยชนของผอนทจะไดมาฟงการตอบค�าถามนน ค�าถามทง ๔ คอ
๑. ผเปนใหญอยางไรชอวา พระราชา
๒. อยางไรเลา ชอวาพระราชามธลบนพระเศยร
๓. อยางไร ชอวาปราศจากธล
๔. อยางไร เรยกวา คนพาล
ค�าตอบ คอ
๑. ผทสามารถควบคมอายตนะทง ๖ ได ชอวา พระราชา
๒. ผทถกกเลสครอบง�า ชอวา พระราชาผมธลบนพระเศยร
ปาแอน
เรองเลาสาหรบเยาวชน :
โอกาสเกดไดยาก ๔ ประการเรองพญานาคเอรกปตต
ขณะประทบอย ณ กรงพาราณส พระผมพระภาคเจาตรสเลาเรองน ซงเปนเรองของพญานาคเอรกปตต
ครงหนง มพญานาคตนหนง ชอ เอรก-ปตต ในอดตชาต เคยบวชเปนพระภกษ ในพระศาสนาของพระพทธเจากสสปะ ในระหวางทครองเพศสมณะอยนน ไดกระท�าอาบตบางอยาง เมอยงไมไดปลงอาบตใหเรยบรอย ไดหมดอายขยสนชพไปเสยกอน และไดไปเกดใหมเปนพญานาคเอรกปตตตนนเอง มชวตอยเฝารอการอบตขนของพระพทธเจา
พญานาคเอรกปตตมธดาสาวสวยตนหนง จงคดจะใชเธอเปนเครองมอตามหาพระพทธเจา โดยประกาศวา หากใครสามารถตอบค�าถามธดาของตนได กจะยกนางใหไปเปนภรรยา จากนนกใหนางแตงตวอยางสวยงาม แลวฟอนร�าดวยลลาอนออนชอย ในทสาธารณะ ชายใดไดเหนธดาพญานาคนางน กใหหลงไหล พากนมาสมครตอบค�าถาม แตทวา ไมมชายใดสามารถตอบค�าถามของนางไดเลย จนเวลาผานไปพทธนดรหนง
จนกระทง พระโคดมพทธเจาเสดจอบตขนในโลก วนหนง พระสมมาสมพทธเจาทรงตรวจดเวไนยสตวดวยพระญาณ เหนชายหนม
4545๖๖
๓. ความเปนอสระจากกเลส ชอว า ปราศจากธล
๔. ผแสวงหากาม เรยกวา คนพาล
หลงจากตอบค�าถามทงสขอไดถกตองแลว ธดาพญานาคเอรกปตต ไดรายร�าและรองเพลงถามค�าถามใหมเกยวกบหวงน�าแหงตณหา เรองการเกดใหม เรองค�าสอนทผด เรองอวชชา และท�าอยางไรจะพนจากอวชชา อตตรมานพสามารถตอบค�าถามไดทงหมดจากการทไดฟงธรรมจากพระพทธเจามากอนหนานน
เมอเอรกปตตพญานาคไดฟงค�าตอบของอตตรมานพ กรไดทนทวา บดน พระพทธเจาอบตขนในโลกแลว ตนจงขอใหอตตรมานพพาไปเขาเฝา พญานาค เมอไดพบกบพระ-ศาสดาแลว กดใจมาก ไดทลเรองอาบตของตน เมอครงเปนพระภกษในพระศาสนาของพระ-พทธเจากสสปะวา ครงนน ตนไดท�าหญาใหขาดออกจากกนขณะเดนทางโดยทางเรอ และไดมรณภาพลงเสยกอนจะไดปลงอาบต
พระพทธเจาทรงสดบค�าบอกเลาของเอรกปตตพญานาคแลว ตรสถงความยาก ๔ อยางคอ การทจะกลบมาเกดเปนมนษย ๑ การด�ารงชวตของสตวทงหลาย ๑ การไดฟงพระสทธรรม ๑ และ การเกดขนของพระพทธเจาเปนเรองยากทสด
หมายเหตทายเรอง มคนเปนจ�านวนมากในโลกทไมรวาการเกดเปนมนษยนนเกดไดยาก และเปนโชคดอยางหนง เพราะโลกมนษยแหงนเปนทเรยนรธรรมะ และปฏบตธรรมะไดตรงทสด สามารถฝกฝนขดเกลาตนเองจนถงพระนพพานได และมนษยเทานนทจะเปนพระพทธเจาได เมอไมร กไมสามารถเขาถงสงทดทสดทมนษยสามารถบรรลได ปลอยใหโอกาสดทพงไดหลดลอยไปอยางนาเสยดาย
เกบความจาก The Treasury of Truth (Dhammapada) ของ Ven. Weeragoda Sarada Mahathero (เรองมาในพทธวรรค ธรรมบท)
รายเดยว มเจาภาพเพมอก ๖ สาย คอ ๑. พลโทนรวร-คณเสรมสข ปทมสถาน ๒. คณไพจต กลนสคนธา-
ใตฟาวดจากแดงประจ�าเดอนพ.ย.น เรมตนดวยงานกฐนประจ�าป ซงก�าหนดจดขนในวนอาทตยท ๑ พ.ย. แลวกพอดไปตรงกบหลายๆ วดทอย ในเขตบางกระเจา ท�าใหในวนงาน น�าประปาไมไหลไปคอนวน เปนบทเรยนส�าหรบงานตอไป ตองส�ารองน�าไวใชจะไดไมเกดปญหานอก
ส�าหรบกฐนปนกอนงานกมขาววา วดจากแดงทอดกฐนชวงเชาส�าหรบคนไทย และชวงบายส�าหรบชาวเมยนมาร กเลยท�าใหมผเขาใจผดวา ท�าไมจงมการถวายผากฐน ๒ ครง ในเรองนพระอาจารยมหาประนอมไดกลาวชแจงไวในงานวา กฐนปน มคณวมลวรรณ ศฤงคารนทร ไดจองไวกอนเปนทานแรก แลวกเปดโอกาสใหทานอนเปนเจาภาพรวมได ถอวาเปนกฐนสามคค มไดจ�ากดไวทเจาภาพ
ใตฟาวดจากแดง
กองบรรณาธการ
ภรณ ๓. คณรจ-คณบปผา มาตกล ๔. คณปรเมศ วสทธกลพาณชย ๕. ผใหญเอกพล ออนสวสด ๖. คณจนตพฒน สทธเดช-ทรงพล สวนคณะชาวเมยนมารกไดจดขบวนมาทอดกฐน น�าผากฐนมารวมดวยในตอนบาย แตการกรานกฐน ซงเปนสงฆกรรมทตองท�าในพระอโบสถ ในเขตสมาจะมในตอนเยน โดยทคณะสงฆจะคดเลอกผาจากกองกฐนสามคคทงหมด โดยน�าผาไตรมาเพยง ๑ ชดเพอมอบใหพระรปใดรปหนง ท เหนว าเหมาะสม ซงในปน พระอาจารยมหาประนอมไดเสนอมอบใหพระมหาจนทา ขนตโก ซงถอเปนพระอาวโสมพรรษามากทสดในพระทก�าลงศกษาพระบาลอย เปนผกรานกฐน
เสรจงานกฐนแลว ๒-๔ พ.ย. พระวดจากแดง ๒๕ รป โดยมพระธนญชย เตชปญโญ ประสานงานกบทางคณะแพทย
4747๖๖
แผนไทยประยกต โรงพยาบาลศรราช ไดจดการอบรมความรพนฐานการแพทยแผนไทยขน เปนเวลา ๓ วน ท�าใหพระไดรบประโยชนอยางมากในเรองการดแลรกษาสขภาพดวยศาสตรการแพทยแผนไทย ซงเปนความรใกลตวดวย เชน สรรพคณของสมนไพรตางๆ การนวดผอนคลาย และการบรหารรางกายดวยทาฤาษดดตน อกทงทพก สถานทจดอบรม รวมทงผบรรยาย คณะแพทยและเจาหนาทไดถวายความรและการอปฏฐากดแลอยางดยง สรางความประทบใจแกพระภกษทเขาอบรมอยางไมรลม
ตอมาวนอาทตยท ๘ พ.ย. มงานกฐนทวดมะเกลอ ใกลบานพระอ.ประนอมและพระอ.ตวน มพระและโยมเดนทางไปกนมาก
เมอเสรจงานชวงเชาแลว ชวงบายกมขาวจากวดจากแดงวา หลวงพอสมชาย ปาสาทโกไดละสงขารจากพวกเราไปแลว เปนเรองทน�ามาซงมรณสสตส�าหรบพวกเราชาววดทกๆ คน อยางยง หลงจากนนตลอดสปดาหจงไดมการจดงานบ�าเพญกศลศพ ทศาลานาม หลวงพอสมชายเปนพระทอยวดจากแดงมานานกวา ๙ ป มเพอนพระทจบไปแลว ๒ รนดวยกน ชวงทจดงานบ�าเพญกศลน แมวาจะเปนชวงปดเรยน สวนมากพระจะกลบไปเยยมภมล�าเนาเดม หรอไปงานกฐนของวดตนสงกด แมกระนน เมอทานทราบขาว กไดมารวมงานศพมากพอสมควร งานฌาปนกจจดขนเมอวนเสารท ๑๔ พ.ย. ๒๕๕๘ เสรจสนไปดวยความเรยบรอยด
4848๖๖
วนศกรท ๒๐ พ.ย. มงานทอดกฐนท
วดปาธารน�าทพย ต.หนองน�าใส อ.สคว
จ.นครราชสมา ปนมคณแมเสงยม ศรอนนต
เปนประธาน มพระอาจารยบญญะ ปญญว�โส
เปนประธานสงฆ และพระมหาวสทธ ฐานา-
กโร อยจ�าพรรษาดวย วดปาธารน�าทพยก
เปนวดสาขาแหงหนงของวดจากแดง มพนท
ประมาณ ๒๐ ไร มน�าซบเกดขนตามธรรมชาต
ใสสะอาดใหบรการประชาชนฟร เปนท
สงบเงยบ มธรรมชาตทนารนรมย พรรษาทผานมามพระอยจ�าทงสน ๒ รป
วนเสารท ๒๖ ธนวาคม สงทายปน วดจากแดงจะไดจดใหมการแสดงธรรมชด มงคลสตรเปนครงแรก โดยพระในวดและศษยเกาบางรปไดรวมกนแสดง มงคลชวต ๓๘ ประการ ทงสน ๓๘ กณฑ จบภายในวนเดยว ทานใดสนใจอยากรวมเปนเจาภาพการแสดงธรรมครงน ตดตอสอบถามไดทคณยศรนทร โชตเสน โทร. ๐๒-๔๔๘-๒๔๓๕
