31

บทท 2 วรรณกรรม และงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง บทบาทของผบรหารในการสงเสรมคณธรรม จรยธรรม ของผเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม สงกดสานกงานการศกษาเอกชนจงหวดปตตาน ผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของและนาเสนอตามลาดบ ดงน 1. แนวคดทฤษฎทเกยวของ

1.1 ความหมายบทบาท แนวคดเกยวกบบทบาท และทฤษฎบทบาท 1.2 ความสาคญของบทบาท 1.3 ประเภทของบทบาท 1.4 ความหมายคณธรรม จรยธรรม 1.5 หลกการและองคประกอบของการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม

2. บทบาทของผบรหารสถานศกษา 2.1 การกาหนดนโยบาย 2.2 การประพฤตเปนแบบอยาง 2.3 การอบรมสงสอน 2.4 การจดกจกรรมนกเรยน 2.5 การจดอาคารสถานท 2.6 การสมพนธชมชน 3. งานวจยทเกยวของ

1. แนวคดทฤษฎทเกยวของ 1.1 ความหมายบทบาท แนวคดเกยวกบบทบาท และทฤษฎบทบาท บทบาท หมายถง การทาทาตามบท การราตามบท โดยปรยาย หมายความวา การทาตามหนาท

ทกาหนดไว เชน บทบาทของพอแม บทบาทของคร (ราชบณฑตยสถาน. 2546: 602) กอปรเชษฐ ตยคคานนท (2543: 18) ไดใหความหมายของบทบาท หมายถง การปฏบตให

เปนไปตามกฎระเบยบในหนาท ชาญชย อาจนสมาจาร (2544: 146) ไดใหความหมายของบทบาท หมายถง การปฏบต ภารกจในองคกร และการดแลการดาเนนกจกรรมในอานาจหนาท

32

อนงค เพชรรกษา (2544: 98) ไดใหความหมายบทบาท หมายถง พฤตกรรมตางๆ ทแสดงออกตามตาแหนงหนาททเราไดรบและพฤตกรรมทแสดงออกนนย อมมความผกพนกบความคด ความเชอของผดารงตาแหนงเอง และความคาดหวงของบคคลอนทมสวนเกยวของกบตาแหนง สวทย แบงทศ (2545:17) เสนอแนวความคดวา บทบาท หมายถง การประพฤตปฏบตหนาททไดกาหนดไว ตามสถานภาพของแตละบคคลทเปนอยในขณะนน พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน พ .ศ.2542 (2546:602) ไดใหความหมายคาวา บทบาท หมายถง การทาตามหนาททกาหนดไว

ตะวน สาดแสง (2548: 139-142) กลาวถงบทบาท (Roles) และแบงพฤตกรรมเกยวกบบทบาท คอ เปนอาการแสดงปรากฏออกมา เพอทาหนาทใดหนาทหนงทเปนสวนผ สมระหวางพฤตกรรมและงาน (Behaviors and Activities) ในสถานการณตางๆเพอการดา รงอยของคนและสงคม ดงนน คนๆหนงจะมบทบาทมากกวาหนงบทบาท เชน บทบาทเปนบดา เปนลก เปนป เปนพนกงานขบรถใหภรรยาและลกๆและไดแบงพฤตกรรม 4 แบบ ดงน

1. เกยวกบครอบครว ไดแก บดา มารดา ลก คนครว ลง ป คนใช เปนตน 2. เกยวกบงานกาหนดในลกษณะงาน ตาแหนงงาน เชน พนกงาน ผจดการ หวหนาฝายตางๆ 3. เกยวกบสงคม เกยวกบการประสานงานบคคลภายนอก เพอนบาน กฬา คนขบรถรบจาง

คนใช ลกคา 4. เกยวกบชมชน บทบาทเกยวกบชนชาต เผาพนธ เชน คนเหนอ คนใต อเมรกน สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2541: 153) ไดจดทาหนงสอชดอบรม

ผบรหารสถานศกษาระดบสง ซงไดกลาวเรองบทบาท (Role) เปนพฤตกรรมในบทบาททคาดหวงของครทมตอผบรหาร ใน 3 ลกษณะ คอ

1. ความคาดหวงในบทบาทของตวเอง 2. ความคาดหวงของคร 3. ผบรหารรบรความคาดหวงของคร

จนทราน สงวนนาม (2545: 105) ไดกลาวถงลกษณะบทบาท ดงน คอ 1. บทบาท มความหมายถงตา แหนงและสถานภาพในสถาบน บทบาทในสถานศกษาม

ความหมายรวมถงตาแหนงผบรหารสถานศกษา คร นกเรยน และผปกครอง มบทบาทแตกตางกน 2. บทบาท มความหมายถงความคาดหวงของก ารปฏบตตามสทธและหนาทของตา แหนง

ความคาดหวงเปนเฉพาะทจะแสดงพฤตกรรม ตามตาแหนง เชน คร มหนาทในการทา กาหนดแผนการเรยนรใหแกผเรยนและการจดใหผเรยนมพฤตกรรมทพงประสงค บทบาทเปรยบ เสมอนพมพเขยวของสถาบนทมไวเพอใหบคลากรปฏบตเปนสงทสถาบนจดไวสาหรบหนวยงานตางๆ

33

3. บทบาท เปนสงทผนแปรไดไมแนนอน มทงเปนคาสงตายตวและปรบเปลยนได บทบาทหลายบทบาทมไดมการเขยนกา หนดอยางเหมาะเจาะหรอพอด บทบาทตามความคาดหวงจะเชอมโยงกบตาแหนงทกาหนดไวในสถาบน คนในสถาบนหรอนอกสถาบนตางกคาดหวงวา คนอยในสถาบนใดกควรแสดงบทบาทใหเปนตามความคาดหวงของสถาบนนน

4. บทบาท มทมาตามทกา หนดไวในระบบของสถาบน ผไดรบบทบาทใดก จะไดรบการคาดหวงจะทาใหบทบาทนนๆ สมบรณยงขน ทฤษฎบทบาท (Role Theory) นกวชาการไดศกษา คนควา วจยเกยวกบบทบาททาเปนทฤษฎทนาสนใจ ดงน

1. ทฤษฎกระบวนการสงคม เกทเซลสและกบา (Getzels and Guba, 1968 : 56) ไดกลาวเกยวกบบทบาทวา พฤตกรรมของบคคลในสงคมคอหนาทของปฏสมพนธระหวางบทบาท (Role) กบบคลกภาพ (Personality) รปแบบของสงคมจะประกอบดวย 2 สวนไดแก มตดานสถาบน (Nomothetic Demension) เนนบทบาทและความมงหวง และมตดานบคคล (Idiograhic Demension) เนนบคลกภาพ และความตองการในหนาท (จนทราน สงวนนาม. 2545 : 105)

สรปมตสถาบนเปนมตทางสงคมวทยา ซงจะตองมสถาบนเปนหนวยงานหลก แตละสถาบนกมบทบาททจะตองทาเพอสงคม บทบาทเหลานถกกาหนดโดยความคาดหวงทมตอบทบาทนนๆ

สาหรบมตดานบคคล เปนมตดานจตวทยาท อธบายถงลกษณะของบคคลในระบบสงคมทมความแตกตางกนทงในดานสรระวทยาและจตวทยา ประกอบดวย บคคล (Individual) บคลกภาพ (Personality) และความตองการ (Needs)

1. บคคล แตละคนจะแสดงพ ฤตกรรมในสงคมออกมาในรปแบบของตา แหนง บทบาท และความคาดหวงในความเปนจร ง ไมมบคคลใดทจะแสดงพฤตกรรมออกมาไดเหมอนกนในสถานการณเดยวกน ไมวาจะเปนผบรหารสถานศกษาสองคน ครสองคน หรอนกเรยนสองคน ถงแมจะอยในสถานการณเดยวกน แตกมการแสดงออกของพฤตกรรมทตางกน เพราะ คนละบคลกภาพและความตองการทแตกตางกน

2. บคลกภาพ เปนโครงสรางของบคคลในเชงจตวทยา เปนองคประกอบทเปนพลวตภายในตวบคคล ประกอบดวยความตองการเปนหลก ความตองการจะเปนตวควบคม การตอบสนองของบคคลตอสภาพแวดลอมทแตกตางกนขนอยกบคานยม

3. ความตองการ (Needs) เปนความโนมเอยงทจะกระทา อยางใดอยางหนงตอเปาหมายและหวงผลสาเรจในความตองการนน บคคลตางกแสวงหาตา แหนงหนาทและมตรภาพในองคการ โดยการแสดงความตองการ ความตองการเหลานจะเปนสาเหตใหบคคลแสดงพฤตกรรมแตกตางกน ถงแม

34

จะอยในสถานการณเดยวกนกตาม ความตองการมผลไมเพยง แตเฉพาะเป าหมายของบคคลทจะใหประสบความสาเรจเทานน แตจะมผลตอวธการทบคคลรบรตอสงแวดลอมอกดวย

สรปวา มตบคคล (Individual Element) ซงเปนสวนประกอบหนงของระบบสงคมเปนมตทางจตวทยาทอธบายถงลกษณะของพฤตกรรมของบคคลทเกยวของก บบคลกภาพและความตองการของแตละบคคล (Individual Personality Needs) มตนรวมเรยกวา The Idiographic Dimension

มตดานสถาบนประกอบดวย สถาบน บทบาท และความคาดหวงสวนมตดานบคคล บคลกภาพ และความตองการ มตทงสองดานนตางกมปฏสมพนธซงกนแล ะกนและผลสดทายกจะเปนพฤตกรรมทเหนไดในสงคม

พฤตกรรมของมนษยในสงคมระบบเปดทมการบรหารจะมการปะทะอทธพลสงแวดลอมรอบตวมสถาบนทคอยควบคมพฤตกรรม คนจงตองดา เนนไปตามบทบาทหนาท แตในทางจตวทยาสงคมมนษยตองการอสระ และมความคาดหวงจงขด แยงกน ความสมพนธผรวมงานกบระบบสงคมเกดขอคบของใจใน 2 มต เปนการขดแยงกน คอ มตดานสถาบนกบมตดานบคคล

การลดความขดแยงระหวางสองมตดงกลาวนน เกทเซลสและกบา (อางถงใน เจรญผล สวรรณโชต. 2537 : 40) ไดเสนอแนะการใหมความสมพนธท งสองมตเพอลดความขดแยง คอ ในมตดานสถาบนตองสมพนธซงกนและกนกบดานบคคล บทบาทตามหนาทตองปรบโดยการเปนกลมทเขาใจซงกนและกน บทบาทของคนในสถาบนตองมการสรางบรรยากาศใหเขากบบคลกภาพของแตละคนหมายถงตองสมพนธซงกนและกน สาหรบในดานความคาดหวงของคนใหสมพนธกบความตองการภายในของแตละคนจะตองอาศยความตงใจของทงสองฝายใหสมพนธกนได ซงทางดานจตวทยาจะขดแยงกน แตสามารถลดความขดแยงกนไดดงทกลาวมาแลว

2. ทฤษฎบทบาทของแนเดล (Nadel’s Role Theory) แนเดล นกมนษยวทยา (อางถงในพทยา เพชรรกษ. 2539: 14) กลาววาบทบาท คอ สวนประกอบทสงผลพฤตกรรม 3 ลกษณะ

2.1 สวนประกอบทสงเสรมบทบาท เชน ครตองพดเกงและมอารมณขน 2.2 สวนประกอบทมผลสา คญตอบทบาท และขาดมได เชน ครตองสอนหนงสอ เปนแพทย

ตองรกษาคนไข เปนตารวจตองจบผราย 2.3 สวนประกอบทเปนไปตามกฎหมาย เชน ครตองเปนสมาชกครสภา เปนตน ถากาหนดให P คอบทบาท A คอ สวนประกอบทสงเสรมบทบาท B คอ สวนประกอบทมผล

สาคญตอบทบาทและขาดมได C คอ สวนประกอบทเปนไปตามกฎหมาย ดงนน จงเขยนเปนสมการบทบาทไดวา สมการบทบาท P = A + B + C …. + N (ทมา: พทยา เพชรรกษ. 2539: 14)

3. ทฤษฎบทบาทของโฮมนน (Homann’s Role Theory) โฮมนน (อางถงใน พทยา เพชรรกษ. 2539: 15) กลาววา บคคล จะเปลยนบทบาทไปตามตา แหนงเสมอ เชน ตอนกลางวนแสดงบทบาทเปน

35

คร พอตกเยนตองแสดงบทบาทดแลเลยงดบตร เพราะเปนพอ แม เปนตน สรปไดวาบทบาทเปนพฤตกรรมการปฏบตตามภารกจหรอหนาทรบผดชอบเพอใหงานบรรลวตถประสงค จะเปลยนไปตามสภาพทตนเองมภาระหนาทในระยะเวลานนๆ ซงอาจจะถกกา หนดดวยกฎหมาย ระเบยบทางสงคม หรอตามสถานการณทเปลยนแปลงไดตามกาลเวลา

สรป ความหมายของบทบาทจากแนวคดดงทกลาวมา หมายถง ภาระหนาท และ การปฏบตภารกจ ตลอดจนการดแลการดาเนนกจกรรมในองคกรใหดาเนนไปตามความคาดหวงในขอบเขตของความเปนจรงในฐานะและตาแหนง

1.2 ความส าคญของบทบาท นกวชาการไดเสนอแนวคดเกยวกบความสาคญของบทบาทไวดงน

กอปรเชษฐ ตายคคานนท (2543: 14-158) ใหความสาคญของบทบาท คอ ทาใหการบรหารงาน การปฏบตงานเกดความอยรอดและกาวหนา อนงค เพชรรกษ (2544: บทคดยอ) ไดใหความสาคญของบทบาท คอ ชวยใหการปฏบต งานดาเนนไปตามความคาดหมายของการพฒนาเพอความสาเรจ

นายแพทยประเวศ วะส (อางถงในสายรง ประชากล 2544: 120) ใหความสาคญของบทบาท คอ กอใหเกดพลงความคดในการกระทาในทางสรางสรรค รง แกวแดง (2545: 49) ไดใหความสาคญของบทบาท คอ ชวยในการควบคมภารก จในการปฏบตงานใหมประสทธภาพและประสทธผล วราคม ทสกะ (2538:175) เสนอแนวค วามคดเกยวกบความสาคญของบทบาทวาสงคมทมความสงบรมเยน สมาชกอยรวมกนเปนกลมยอยตองมสถานภาพทสมพนธกนและตางฝายตางทาหนาทหรอบทบาทตอการอยางมความสมพนธกบสถานภาพทางสงคม สรป ความสาคญในเรองของบทบาท คอ ชวยใหเกดพลงเกอหนนในภารกจการคด การปฏบตใหดาเนนไปตามความคาดหมายทมงหวงอยางมประสทธผล เพอความกาวหนา และ ความอยรอดได

1.3 ประเภทของบทบาท ผบรหาร หมายถงบคคลทรบผดชอบในการปฏบ ตงานขององคการใหเปนไปอยางม

ประสทธภาพและประสทธผล (วโรจน สารรตนะ. 2546: 2) สถานศกษา หมายถงสถานพฒนาเดกปฐมวย โรงเรยน ศนยการศกษาพเศษ ศนยการศกษานอก

ระบบ และตามอธยาศย ศนยการเรยน วทยาลย วทยาลยชมชน สถาบน มหาวทยาลย หรอสถานศกษา ทเรยกชออยางอนของรฐทมอา นาจหนาทหรอวตถประสงคในการจดการศกษาตามกฎหมายวาดวย

36

การศกษาแหงชาต และตามประกาศกฎกระทรวง ผบรหารสถานศกษา หมายความวา บคลากรวชาชพทรบผดชอบการบรหารสถานศกษาแตละแหง ทงของรฐและเอกชน(สานกงานปฏรปการศกษา. 2543: 4)

บทบาทของผบรหารสถานศกษา มนกวชาการไดเสนอแนวคดไวหลายทาน รวมถงการทผวจย

ไดสงเคราะหมาตรฐานทเกยวของกบผบรหารระดบการศกษาขนพนฐานเพอใชประเมนคณภาพภายนอก ดงรายละเอยดทนาเสนอ ดงตอไปน

เฮนร มนซเบรก (อางถงในธตภพ ชยธวช. 2547: 18) ไดแบงบทบาทการบรหารออกเป น 3 กลม ไดแก

1. บทบาทความสมพนธระหวางบคคล 2. บทบาทดานขอมลขาวสาร 3. บทบาทการตดสนใจ ธรพนธ คงนาวง (2544: 15) ไดกลาวถงบทบาทของผบรหารงานและภารกจดงน คอ 1. งานบรหารการศกษา 2. ธรการ 3. งานบคลากร 4. กจกรรมนกเรยน 5. บรหารงานโรงเรยนสมพนธกบชมชน 6. อนๆ บทบาทหนาทของผบรหารทกา หนดในหลกสตรการศกษาขนพนฐานกระทรวงศกษาธการ

(2544: 34) ดงน คอ “โดยเฉพาะสถานศกษาซงเปนผจดการเรยนการสอน ดงนนเพอใหผลผลตทางการศกษา คอ ผเรยนมคณภาพตามมาตรฐานทกาหนดและสอดคลองกบความตองการของชมชนและสงคม จาเปนตองมระบบการกา กบ ตดตาม ประเมนผลและรายงานผลการศกษาทมประสทธภาพ เพอใหทกกลมทกฝายมสวนรบผดชอบในการจดการศกษา เหนความกาวหนา ปญหา อปสรรค ตลอดจนใหความรวมมอ ชวยเหลอ สงเสรม และสนบสนนการวางแผน และดาเนนงานการจดการศกษาใหมคณภาพ”

ตะวน สาดแสง (2548: 116) กลาววา ผบรหารจาเปนตองมภาวะผนาเพอใหงานดาเนนไปดวยด และใหผตามพอใจ ทงนเนองจากผบรหารและผนามความแตกตา งกนเพราะ ผนาไมไดเปนผบรหารกได ฉะนน ผบรหารตองมภาวะผนาดงน

1. ผทวางเงอนไข และจดการคนในกลม ฝายงาน สวนงาน ใหปฏบตตาม 2. ผทสรางวธคด วธสอสารทมประสทธภาพ

37

3. ผทชอบแกไขปญหา อาสาแกไขปญหาในดานตาง ๆ ไมวาจะเปนปญหาทางพฤตนยและนตนยการปฏบตงาน

4. ผทกาหนดทศทางขององคกร กาหนดวตถประสงคของฝายงาน สวนงานท สอดคลองกบทศทางขององคกร

5. เปนผจดการทรพยากรขององคกร ในการสนบสนนการดาเนนงานขององคกรใหบรรลเปาหมาย

6. เปนผกาหนดงาน กจกรรม กระบวนการปฏบตทดทสด (Optimal Mean) 7. เปนผทมบทบาทตอการตดสนใจขององคกร 8. เปนผกากบใหมการปฏบตงานไดอยางตอเนอง การตดตามประเมนผลและเขาไปแกปญหา

เมอเกดปญหาในการปฏบตงาน 9. เปนผมทกษะ และความชาชองในการปฏบตงานดงนน ตองมความรในศาสตรการบรหาร 10. เปนผทคด และปรบปรงงานอยางตอเนอง และแสวงหาโอกาสทจะพฒนางานขององคกร

ฝายงาน สวนงาน หรอหนาททตนรบผดชอบ 11. เปนผจงใจ และกระตนสงเสรมพนกงานใหมความเปนอนหนงอนเดยวกน 12. เปนผทนาในการทางาน ใหผอนไดเอาแบบอยางและรวมกนทางานอยางมประสทธผล 13. เปนผทสามารถประสานงาน ประสานแผนและประสานงานกบองคกรอนไดด 14. เปนผทมคณธรรมของผบรหาร คอมพรหมวหารส ไดแก มความเมตตา กรณา มทตา

อเบกขา (ตะวน สาดแสง. 2548: 116) พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และแกไขฉบบท 2 พ.ศ. 2545 มาตรา 39

สถานศกษามบทบาทดงน คอ 1. การบรหารวชาการ ประกอบดวยการพฒนาหลกสตร การพฒนากระบวนการเรยนรการ

วดผลประเมนผลการเทยบโอน การวจยพฒนาคณภาพการศกษา การพฒนาสอนวตกรรม การพฒนาแหลงเรยนร การนเทศการศกษา การแนะแนวการศกษา การพฒนาประกนคณภาพการศกษาการสงเสรมความรดานวชาการ การประสานรวมมอพฒนาวชาการ การสงเสรมความรสนบสนนวชาการแกครอบครว องคกร หนวยงาน และสถานบนอนทจดการศกษา

2. การบรหารงบประมาณ ประกอบดวยการจดทาและของบประมาณ การจดสรรงบประมาณ การตรวจสอบตดตามผลประเมนผลในการใชดาเนนการงบประมาณ การระดมทรพยากรและการลงทนเพอการศกษา การบรหารการเงน การบรหารพสดและสนทรพย

3. การบรหารงานบคคล ประกอบดวย การวางแผนอตรากาลง การสรรหาและบรรจแต งตง วนยและการรกษาวนย การออกจากราชการ

38

4. การบรหารทวไป ประกอบดวยงานธรการ งานเลขานการคณะกรรมการสถานศกษา งานพฒนาระบบเครอขายและขอมลสาระสนเทศ การประสานงานการศกษา งานเทคโนโลยสารสนเทศ การสงเสรมสนบสนนการศกษา การดแลอาคารสถานท และสภาพแวดลอม การจดสามะโนนกเรยน การรบนกเรยน การประสานงานระบบภายนอกตามระบบอธยาศย สงเสรมกจกรรมนกเรยน การประชาสมพนธ การสงเสรมสนบสนนประสานงานการศกษาของบคคล ชมชน หนวยงานและสถาบนการศกษา การจดระบบการคมในหนวยงาน งานบรการสาธารณะ งานอนๆทไมไดระบใหอยในฝายบรหารทวไป (สานกงานปฏรปการศกษา, 2543 : 44)

พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษา พ.ศ. 2546 ในมาตรา 39 กาหนดใหผอานวยการสถานศกษา หรอหวหนาสวนราชการทเรยกชออยางอนเปนผบงคบบญชาขาราชการและมอานาจหนาท ดงตอไปน คอ

1. บรหารกจการของสถานศกษาหรอสวนราชการใหเปนไปตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบของทางราชการและของสถานศกษาหรอสวนราชการ รวมทงนโยบายและวตถประสงคของสถานศกษาหรอสวนราชการ

2. ประสานการระดมทรพยากรเพอการศกษา รวมทงควบคมดแลบคลากร การเงน การพสด สถานท และทรพยสนของสถานศกษาหรอสวนราชการใหเปนไปตามกฎหมาย ระเบยบและขอบงคบของทางราชการ

3. เปนผแทนของสถานศกษาหรอสวนราชการในกจการทวไป รวมทงการจดทานตกรรมสญญาในราชการของสถานศกษาหรอสวนราชการตามวงเงนงบประมาณทสถานศก ษาหรอส วนราชการไดรบตามทไดรบมอบอานาจ

4. จดทา รายงานประจาปเกยวกบกจการของสถานศกษาหรอสวนราชการเพอเสนอตอคณะกรรมการเขตพนทการศกษา

5. อานาจหนาทในการอนมตประกาศนยบตรและวฒบตรของสถานศกษาให เปนไปตามระเบยบทคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานกาหนด

6. ปฏบตงานอนทไดรบมอบหมายจากรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ ปลดกระทรวง เลขาธการสภาการศกษา เลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เลขาธการคณะกรรมการการอดมศกษา เลขาธการคณะกรรมการอาชวศกษา และผอา นวยการการสา นกงานเขตพนทการศ กษารวมทงงานอนทกระทรวงมอบหมาย

พระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2547 กาหนดบทบาทผบรหารสถานศกษาเปนผบงคบบญชาของขาราชการครและบคลากรทางการศกษา และมอานาจหนาท ดงตอไปน (สานกงานคณะกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษา, 2549:10)

39

1. ควบคม ดแลใหการบรหารงานบคคลในสถานศกษาสอดคลองกบนโยบาย กฎระเบยบ ขอบงคบ หลกเกณฑและวธการตามท ก.ค.ศ. และ อ.ก.ค.ศ.เขตพนทการศกษากาหนด

2. พจารณาความดความชอบของขาราชการครและบคลากรทางการศกษาในสถานศกษา 3. สงเสรม สนบสนนขาราชการครและบคลากรทางการศกษาในสถานศกษาใหมการพฒนา

อยางตอเนอง 4. จดทามาตรฐาน ภาระงานสาหรบขาราชการครและบคลากรทางการศกษาในสถานศกษา 5. ประเมนผลการปฏบตงานตามมาตรฐานของขาราชการครและบคลากรทาง การศกษาเพอ

เสนอ อ.ก.ค.ศ.เขตพนทการศกษา 6. ปฏบตหนาทอนตามทบญญตไวในพระราชบญญตน กฎหมายอนหรอตามท อ.ก.ค.ศ.เขต

พนทการศกษาหรอคณะกรรมการสถานศกษามอบหมาย Barton (1998:8 อางถงใน วโรจน สารตนะ และสมพนธ พนธฤกษ , 2545: 13-14) กลาววา

บทบาทของผบรหาร ประกอบดวย 3 บทบาท ไดแก 1.บทบาทเชงสมพนธบคคล เปนบทบาททเกดจากอานาจและสถานะตาแหนงแบบทางการของ

ผบรหารเอง เปนบทบาทททาใหผบรหารมลกษณะเปนเสมอนศนยรวมประสาทขององคการ โดยแสดงออกในบทบาทเปนสญลกษณขององคการ บทบาทในการเปนผนาองคการ และบทบาทเปนผสรางความสมพนธกบบคคลหรอกลมบคคลภายนอกองคการเพอใหๆ ดขอมลหรอสงทเปนประโยชนตอองคการ

2. บทบาทเชงสารสนเทศ เปนบทบาทททาใหผบรหารมลกษณะเปนศนยกลางขอมลขาวสาร ทงในฐานะผรบและผสง โดยแสดงออกในบทบาทยอยตางๆดงน คอบทบาทใ นการเปนผกากบตดตามผลการดาเนนงาน บทบาทการเปนผเผยแพรขอมลขาวสารใหแกบคคลภายในองคการและบทบาทในการเปนผประชาสมพนธขอมลขาวสารขององคการตอบคคลภายนอก

3. บทบาทเชงตดสนใจ เปนบทบาททท าใหผบรหาร มลกษณะเปนนกตดสนใจโดยแสดงออกในบทบาทยอ ยตางๆดงน คอ บทบาทเปนผตดสนใจแบบผประกอบการ ทมงการรเรมสรางสรรคใหเกดสงใหมๆในองคการอยเสมอ บทบาทเปนผตดสนใจเพอแกปญหาทเกดขนในองคการ บทบาทเปนผ ตดสนใจเพอจดสรรทรพยากรใหแกสวนตางๆขององคการ และบทบาทเปนผตดสนใจ ในการเจรจาตอรองกบบคคลหรอองคการอนเพอใหไดสงทเปนประโยชนตอองคการ

สพล วงสนธ (2545: 16-17) กลาวถงบทบาทของผบรหารเพอปฏ รปกระบวนการการเรยนรโดยยดผเรยนเปนสาคญวาผบรหารโรงเรยนตองมบทบาทในเรองตางๆคอเปนผนาในการพฒนาคณธรรม จรยธรรมและคานยมทพงประสงคของครและนกเรยน เปนผนาในการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน เปนผนาดานการนานวตกรรมและเทคโนโลยมาใชในการพฒนาการเรยนรเปนผนา

40

ในการพฒนาวชาการ เปนผประสานความรวมมอกบชมชนและหนวยงานทเกยวของในการพฒนาการศกษา เปนผนาในการบรหารงานประชาธปไตย โดยรวมกนทางานเปนทม และสงเสรมใหครทกคนมสวนรวมอยางแขงขน เปนผนาในการจดการศกษาและเปนเอกลกษณขององคกรในทางสรางสรรค เปนผนาในการบรหารคณภาพ โดยใหครทกคนมสวนรวมคดสวนรวมตดสนใจลงมอทา และรบผดชอบรวมกนเพอมงพฒนาคณภาพผเรยนเปนสาคญ เปนผสรางขวญและกาลงใจแกบคลากร เพอใหเกดการเปลยนแปลงวฒนธรรมในการเรยนรและแลกเปลยนเรยนรรวมกน และเปนผนาในการจดหางบประมาณสนบสนนและพฒนาคณภาพการศกษา

สมศกด พกวน (2545: 64) กลาววา ปจจยดานผบรหารสถานศกษาสงผลตอการจดการเรยนรมากทสด เนองจากผบรหารเปนผกาหนดนโยบาย กากบ ตดตามและประเมนผล การจดการเรยนรของคร โดยเฉพาะอยางยงผบรหารเปนผนาทางวชาการ ชวยเหลอใหคร บคลากรและผเกยวของทกฝายเกดความมนใจในการจดกระบวนการ เรยนการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลางและตองอทศตนใหกบการปฏบตงานในสถานศกษาอยางตอเนอง เปนผใฝรและพฒนาตนเองอยตลอดเวลา มความรความเขาใจในระบบประกนคณภาพการศกษาเปนอยางด มวสยทศนในการจดการศกษา สามารถนเทศงานวชาการและชวยเหลอครอยางสมาเสมอ

วนจ เกตขา (2546: 329) กลาวถง บทบาทของผบรหารสถานศกษาขนพนฐานโดยสรปคอ การบรหารสถานศกษาขนพนฐานตองอาศยผบรหารทมภาวะผนาสงในทกดาน ผบรหารจะตองปรบเปลยนบทบาทและหนาทจากทคอยรบนโยบา ย คาสงหรออาศยระเบยบการจากสวนกลางมาเปนแนวทางในการพฒนาสถานศกษาใหเขมแขงทงดานวชาการ บคลากร โครงสรางของการบรหาร การสรางความสมพนธกบชมชนทสถานศกษาตงอย อทย ธรรมเดโช (2531:34) กลาวถงบทบาททสาคญของผบรหาร 4 ดาน ไดแก

1.บทบาทของผฝกสอน (Coach) ผบรหารตองสามารถทาความรจกและสามารถสรางความเขาใจกบคร อาจารย ใหมความสามารถและรจกตนเองอยางแทจรง

2.บทบาทของผประเมน (Appraiser) ผบรหารมหนาทใหความเหนเกยวกบการปฏบตงานของครอาจารยอยางตรงไปตรงมา โดยเฉพาะในสวนทตองปรบปรง เพอใหกดความเขาใจถกตองอยางแทจรง

3.บทบาทของผปรกษา (Advisor) ผบรหารตองเปนผชวยกระตนความคดรเรม ใหคาแนะนา และขอเสนอแนะในการกาหนดเปาหมายของครอาจารยเกยวกบการพฒนาความกาวหนาทางอาชพ

4.บทบาทของผช วยเหลอ (Referral Agent) ผบรหารตองสามารถหาทางสนบสนนใหครอาจารยประสบความสาเรจในการวางแผนเพอความกาวหนา และประสบความสาเรจในสายงานการสอน

41

ผบรหารเปนบคลากรหลกทจะนาองคกรไปสผลสมฤทธ ตามทยคล (Yukl 1998: 35 อางถงใน รงสรรค ประเสรฐศร 2544: 25-28) กลาวไว พบวา ผบรหารมหนาทอนทจะคานงถงในกระบวนการพนฐานในการบรหารจดการ ดงน 1. การตดสนใจ (Decision Making) สามารถพจารณาโอกาส ประเมนทางเลอกตดสนใจ และปฏบต ประเมนผลลพธ การแกปญหาตางๆ 2. การใชอทธพล (Influencing) จะตองคานงถงความรสกและการชกนา พฤตกรรมของบคคล 3. การสรางความสมพนธ (Building Relationship) จาเปนอยางยงทจะตอง สรางความสมพนธอนดกบสมาชกกลม บคลากร ลกคาและผทเกยวของ 4. การแลกเปลยนขอมลสารสนเทศ (Exchanging Information) ผนา จาเปนตองมบทบาทในการรบขอมล สงขอมล และสอสารขอมลไปยงฝายตางๆ ทเกยวของ ธตภพ ชยธวช (2547: 63) ไดกลาวถงการบรหารองคกรใหประสบผลสาเรจไว ดงน 1. ผบรหารตองมองปญหา โอกาส และบรรทดฐานดวยความฉบพลนอยตลอดเวลา มการปรบเปลยนแกไขทนทวงท 2. ทางานเปนทม การรวมมอรวมใจรวมปฏบต และรวมประสานความสาเรจ 3. ผนาสามารถสรางสรรคและสอสารวสยทศน ผนามทกษะในการบรหารอยาง สรางสรรค มวสยทศนและสอสารสนบสนน สอนงานและมอบอานาจใหผรวมงานปฏบตตาม ความสามารถ 4. มอบอานาจอยางกวางขวางโดยคานงถงความสามารถ ความคด ความรบผดชอบของ ผรวมงานในงานทเขาไดรบมอบหมาย 5. มอบหนาทใหเพอผลการปฏบตงานในระยะสนทดเลศ โดยการสอนงาน การฝกงาน และสนบสนนตามความเหมาะสม 6. ตดการตดตอภายในระหวางทไมจาเป นออก เพอใหการประสานงานรวดเรว ลด ความซ าซอนของงาน 7. สรางวฒนธรรมขององคกรทสามารถปรบตวไดตามสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ชาญชย อาจนสมาจาร (2544: 8) ไดกลาวถงบทบาทของผบรหารไว ดงน 1. ผบรหารตองวางแผนงานและกาหนดจดหมาย หรอการวางแผน 2. จดหาคนและอปกรณเพอทากจกรรมหรอการจดการ 3. เลอกบคคลทมคณสมบต เปนการจดการบคลากร 4. การสงการและเปนผนาในการทางาน 5. ควบคมกจกรรมหรอการตรวจสอบควบคมงาน

42

รงสรรค ประเสรฐศร (2544: 16) ไดกลาวถงบทบาทผบรหารดงน 1. เปนตวแทนในทกสถานการณ ผบรหารองคกรจะตองเปนตวแทนองคกร เปน ตวแทนในการรวบรวมขอมลขององคกร และตอนรบผมาเยอนองคกร 2. เปนนกพดทด ในการแนะนากจกรรม และแผนการดาเนนงานตอฝายบรหารระดบสง คร นกเรยน ผปกครอง ชมชน และผเกยวของอนๆ 3. เปนนกเจรจาตอรอง สามารถเจรจาตอรองกบผบรหาร หนวยงานตางๆ ผปกครอง ผนาชมชนในการขอเงนทน สงอานวย ความสะดวก การสนบสนนอนๆ และ เงอนไขตางๆ 4. การสอนงานใหบคลากรในองคกร และผรวมงานใหมความรความเขาใจ ปฏบตงานได และปฏบตไดดขน 5. เปนผสามารถสรางทมงานไดสรางขวญและกาลงใจแกผรวมงาน บคลากร ใน องคกร ยกยองชมเชยผปฏบตงานดเดน สนบสนนความกาวหนาและกจกรรมอนๆ ตามโอกาส 6. แสดงบทบาทการทางานเปนทม โดยวางตวเปนสมาชกทม และผนาทมทเหมาะสม รวมมอกบหนวยงานอน ๆ ในองคกร แสดงความจรงใจตอผบงคบบญชา และผใตบงคบบญชา ตลอดจนกระตนใหมสวนรวมในการตดสนใจอยางเตมท 7. สามารถแกปญหาดานเทคนคโดยใหบรหารในฐานะผเชยวชาญหรอให การสนบสนนจดหาและซอมแซม 8. การประกอบการเปนผมความร ความสามารถใหคา แนะนา ความคดรเรม มความคดเชงวเคราะห พฒนาปรบปรงองคกรรบรขอมลขาวสารและการเปลยนแปลงทเกดขน

เฮนด และคนอน ๆ (Hendey, et al 1972: 334 อางถงใน รจย ภสาระ และจนทราน สงวนนาม 2545: 36) กลาวถง บทบาทผบรหารสถานศกษา มดงน 1. จดโปรแกรมทางการศกษา และกระบวนการสอนเพอสงเสรมคณธรรม จรยธรรมของนกเรยน 2. จดบรรยากาศของสภาพแวดลอม เพอใหกระบวนการเรยนการสอน และ การสงเสรมคณธรรม จรยธรรม ใหเกดประโยชนสงสดแกผเรยน 3. นาการวจยในชนเรยนมาใชในการพฒนาความร และการแกไขปญหา เพอประโยชนของผเรยน 4. สรางความสมพนธระหวางโรงเรยนกบผปกครอง ชมชน เพอสงเสรมและแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกนในการสงเสรมคณธรรม จรยธรรมแกผเรยน 5. พฒนาทศนคตของบคลากรในสถานศกษาใหมทศนคตทดตอสงคมและประเทศช าต และรวมมอในการสงเสรมคณธรรม จรยธรรมแกผเรยน

43

สรป บทบาทหนาทของผบรหาร สถานศกษา คอ การกาหนดทศทาง สถานศกษา ใหผเรยนมคณภาพตามมาตรฐานทกาหนดและสอดคลองกบความตองการของชมชนและสงคม

1.4 ความหมายคณธรรม จรยธรรม คณธรรม จรยธรรมเปนขอประ พฤตปฏบต ศลธรรม กฏศลธรรม ทมนษยใชดาเนนชวตใน

สงคม ซงมนกวชาการหลายทานไดใหความหมายจรยธรรม ดงน กรมวชาการ (2523: 131) ไดใหความหมายของคณธรรม วา คณธรรมเปนพนฐานของ

การแสดงออกเปนการกระทาพฤตกรรมหรอกจกรรมทมประโยชนตอตนเองและผ อนสภาพจตทเปนกศลทเรยกวาคณธรรม คณธรรมนเกดขนไดเพราะจตรจกความจรง (Truth) ความด (Goodness) และความงาม (Beauty) พจนานกรมไทยฉบบราชบณฑตสถาน (2530: 190) ไดใหความหมายของคณธรรมวาคณธรรม

คอ สภาพคณงามความดหรอหนาทอนพงมอยในตว

สมผว ชนตระกล (2537: 82) ไดใหคาจากดความของคาวาคณธรรม หมายถง อปนสยอนดงามทสะสมอยในจตใจซงอปนสยอนดงามนไดมาจากความพยายามทจะปฏบตในสงทถกตองดงามตดกนมาเปนเวลานาน ชยพร วงศวรรณ (2538: 29) คณธรรม หมายถงลกษณะนสยทดงามทไดประพฤตปฏบตจนเคยชน เปนประโยชนตอตนเอง และสวนรวม เสถยร ชาวไทย (2536:7) ไดใหความหมายของคณธรรมไววา คณธรรม คอ การกระทาความด เปนสงททาไปแลวตนเองไมเดอดรอน ผอนไมเดอดรอนเปนประโยชนทงสองฝาย และสงททาไปเปนประโยชนเกอกลดวยประการทงปวง ประภาศร สหอาไพ (2540: 22) หลกธรรมจรยาทสรางความรสกชองชวดในทางศลธรรม มคณงามความด ภายในจตใจอยในขนสมบรณจนเปยมไปดวยความสขความยนด โกสนทร รงสยาพนธ (2530: 20) กลาววา คณธรรมกอใหเกดคณธรรมอน คอ เมอฝกคณธรรมใดคณธรรมหนงแลวกพลอยไดคณธรรมอนๆ ไปดวย แตถาปลอยใหกเลสอยางหนงเกาะกม

กเลสอกอยางหนงกจะตามมาดวยเชนกน พจนานกรมไทยฉบบราชบณฑตยสถาน (2530: 217) ไดใหความหมายวา จรยธรรม คอธรรมทเปนขอพงปฏบต ศลธรรม กฎศลธรรม โรม สรเสน (2534: 1) กลาววา จรยธรรม เปนการประพฤตหรอปฏบตธรรมซง ไดแกการเวนความชว ทาความด และทาใจใหผองใส

44

สมเดช มงเมอง (2542: 51) ไดใหความหมายวา จรยธรรมหรอธรรมจรยา หมายถง การประพฤตปฏบตทตงอยในคณงามความด โดยเฉพาะในสงคมไทยเรายดมนในคณงามความด

ตามหลกธรรมคาสงสอนของพระพทธศาสนา ชยพร วงศวรรณ (2538: 27) จรยธรรม หมายถงแนวทางของการประพฤตตนใหเปนคนด เปนประโยชนตอตนเอง และสวนรวมสามารถแยกแยะไดวาสงใดด สงใดควรละเวน อะไรควรประพฤตปฏบต ชาญชย อนทรประวต (2533: 85) ใหความหมายของจรยธรรม หมายถง การกระทาทงทางกาย วาจา และใจทดงาม เปนประโยชนตอตนเองและผอน ชยพร วชชาวธ (2531: 6) ไดใหความหมายวา จรยธรรม หมายถง หลกเกณฑการตดสนใจ

ความถกผดของพฤตกรรม หลกเกณฑการประเมนผลด ผลเสยของพฤตกรรมและ ปฏกรยาตอพฤตกรรมตางๆ ไมวาจะเปนพฤตกรรมทางบวกหรอพฤตกรรมทางลบ

สพตรา สภาพ (2536: 28) ไดใหความหมายของคาวา จรย และธรรม ไวดงน จรย หมายถง ความประพฤต ธรรม แปลวา คณความด ประภาศร สหอาไพ (2540: 17) ใหความหมายของจรยธรรม หมายถง หลกความประพฤต ทอบรมกรยาและปลกฝงลกษณะนสย ใหอยในครรลองของคณธรรมหรอศลธรรม จรยธรรมนบวาเปนปจจยสาคญในการอยรวมกนในสงคมอยางมความสข ถาคนในสงคม

ใดมจรยธรรมสงสงคมนนจะมแตความเจรญ ผทมจรยธรรมสงจะประพฤตปฏบตแตในสงทดและ บรรลถงสภาพชวตอนทรงคณคาอนพงประสงค (กรมวชาการ. 2541:43)

เหตผลทอลลอฮ ไดทรงแตงตงทานเราะสล เปนศาสนทต กเพอใหทานเปนแบบอยาง แกบาวของพระองค และยนยนถงการเปนสอการศกษาทดทสดในดานคณธรรม จรยธรรม ทานเราะสล กลาววา

((ؽ الى خ األى حى اؿ صى ـى ى ألي تي ث ع بي المنى إ (( ความวา ‚แทจรงแลวขาไดถกสงมา เพอเสรมสรางอคลากดงามใหมความสมบรณ

(รายงานโดยอบนฮนบล)

45

จดประสงคของการแตงตงทานเราะสล เปนศาสนทตนอกจากจะเปนผทาหนาทเผยแผศาสนาแลว ทานยงมหนาทอบรม และปลกฝงคณธรรม จรยธรรมแกประชาชาตของทาน ดวยการเปนแบบอยางทถกตองทงในดานคาพด การกระทา การยอมรบ และบคลกตางๆในการดาเนนชวตของทาน

เพอแสดงใหเหนวาแกนแทของศาสนา คอ คณธรรม จรยธรรมดงาม เชนเดยวกบเปาหมายของการประทานบรรดาคมภรของอลลอฮ กอนหนาน

คณธรรม จรยธรรมอนประเสรฐของทานเราะสล นนมมากอนททานจะไดไดรบการแตงตงเปนศาสนทต ซงเปนททราบกนดวา ทาน เปนบคคลทมความซอสตย และเปนทนาไววางใจของทกคน ทานมความออนโยน มจตใจโอบออมอาร และชอบชวยเหลอผอน

อลลอฮ ไดตรสวา

حىولكى من الىنفىضضوا القىلب ىلييى فىظا كينتى كىلىو ذلىيم لنتى اللو م نى رى ىةو فىبمىا (104: آؿ عمراف)

ความวา ‚เนองดวยความเมตตาจากอลลอฮ นนเอง เจา (มฮมมด) จงไดสภาพออนโยนแกพวกเขาและถาหากเจาเปนผประพฤตหยาบชา และมใจแขงกระดางแลวไซร แนนอนพวกเขากยอมแยกตวออกไปจากรอบ ๆ เจากนแลว‛ (อาล อมรอน: 159)

คณธรรม จรยธรรมเปนนามธรรมทมนษยใชในการดาเนนชวต เพอเปนเกณฑในการประเมน

ระหวางความ ดและความชว เปนขอตดสนการดาเนนชวตของบคคลและสงคม ระหวางความสวยงามและความนารงเกยจ หลกการใชชวตของมนษยจงตองยดการม คณธรรม จรยธรรมทดงาม เพอเปนสอนาไปสความสขของบคคล และสงคม ทงในโลกนและโลกหนา จากหลกฐานทางประวตศาสตรของอสลาม พบวา การกอตงอาณาจกรอสลามในยคแรกๆ ยดหลกการบรหารและการจดการบานเมองตามหลกการทไดจากอลกรอานและอลหะดษ ภายใตรมเงาการปกครองทมหลก คณธรรม จรยธรรมเปนฐาน พวกเขารบการอบรม การปลกฝง และ แบบอยางคณธรรม จรยธรรมดงามจากทานเราะสล มาใช เราจะพบการบนทกทางประวตศาสตรอสลามวา มสลมในยคนน สามารถพชตหวเมองตางๆได แตไมมการบนทกวา พวกเขามไดคดคณธรรม จรยธรรมใดๆขนมาใหม

46

ดงท ทานหญงอาอชะฮ ( เคยตอบคาถาม (رىضي اهلل عىنػهىا เศาะหาบะฮ เกยวกบ คณธรรม

จรยธรรมของทานเราะสล วา

((كىافى خيليقيوي القيرآفي : )) ت اؿى ؽى

ความวา ทานหญงไดกลาววา : ‚อปนสยของทาน (เราะสล) คอ อลกรอาน (รายงานโดยอบนฮนบล)

ทานหญงอาอชะฮ ไดชใหเราเหนวา อปนสยของทาน (رىضي اهلل عىنػهىا) เราะสล ไดมาจาก

การยดมนปฏบตตามอลกรอาน และดาเนนชวตดวยการปฏบตตามคาสงใช และหางไกลจากคาสงหาม ซงเปนไปตามทอลกรอานไดยกยอง และใหเกยรตคณธรรม จรยธรรม ของทานเราะสล ดวยเหตนผลจากการยดมนตอการม คณธรรม จรยธรรมท ดงามของประชาชาตมสลมในยคแรกไมวาจะใน ดานการดาเนนชวต และการปฏบต ตนตอเพอนมนษยทาใหพวกเขาไดรบความไววางใจจากประชาชาตอน และมผสนใจเขารบอสลามเปนจานวนมาก สงคมอสลามจงเปนสงคมแบบอยางแกสงคมอนๆ

อลลอฮ ไดตรสวา

ارى تػىبػىومنؤيكا كىالمنذينى بضوفى قػىبلهم من كىاإل ىافى الدمن ديكفى كىالى إلىيهم ىىاجىرى مىن حيي حىاجىةن صيديكرىم يف ى

ىيمي فى يكلىئكى نػىفسو شيحمن ييوؽى كىمىن خىصىاصىةه م كىافى كىلىو أىنفيسهم عىلىى كىيػيؤثريكفى أيكتيوا م منا

(9: احلشر) (الميفلحيوفى

ความวา ‚และบรรดาผทไดตงหลกแหลงอยทนครมะดนะฮ .(ชาวอนศอร )และพวกเขาศรทธากอนหนาการอพยพของพวกเขา (ชาวมฮาญรน ) พวกเขารกใครผทอพยพมายงพวกเขา และจะไมพบความตองการหรอความอจฉาอยในทรวงอกของพวกเขาในสงทไดถกประทานให และใหสทธผอนกอนตวของพวก เขาเองถงแมวาพวกเขายงมความตองการอยมากกตาม และผใดปกปองการตระหนทอยในตวของเขา ชนเหลานนพวกเขาเปนผประสบความสาเรจ ‛ (อลหชร : 9)

47

ทานเราะสล กลาววา

كىرىسيولو اهلل إىلى ىجرىتيوي كىانىت فىمىن ل،نػىوى مىا امرئو لكيل كىإنمنىا بالنػ يمنات، األىعمىاؿي إنمنىا))

نػيىا ىجرىتيوي كىانىت كىمىن كىرىسيولو، اهلل إىلى فىهجرىتيوي مىا إىلى فىهجرىتيوي يػىنكحيهىا امرىأىةو أىك ييصيبػيهىا لدي ((إلىيو ىىاجىرى

ความวา ‚แทจรงทกๆการงานจะขนอยกบการตงเจต นา และแทจรงทกๆคนจะไดรบ (การตอบแทน) ตามทเขาไดเจตนาไว ดงนนผใดทการอพยพของเขามเจตนาเพอ (แสวงหาความโปรดปรานจาก) อลลอฮ และเราะสลของพระองค การอพยพของเขากจะกลบไปส (ความโปรดปรานของ) อลลอฮ และเราะสลของพระองค และผใดทการอพยพของเขามเ จตนาเพอ (ผลประโยชน ) ทางโลกทเขาจะไดรบ หรอเพอหญงนางหนงทเขาหวงจะแตงงานดวย การอพยพของเขากจะกลบคนสสงทเขาไดอพยพไป (จะถกพจารณาตามทเขาไดตงเจตนาไว)‛ (รายงานโดยบคอรย) ดงนนบคคลใดม คณธรรม จรยธรรม ดงาม เขาจะไดรบควา มสาเรจดวยการเปนทรกและได

อยใกลชดทานเราะสล ในวนกยามะฮ (วนแหงการพพากษา)ทานเราะสล กลาววา

قنا )) لسنا يىوـى القيىامىة أىحىاسنيكيم أىخالى (( إفمن من أىحىب كيم إيلىمن كىأىقرىبكيم من رلى

ความวา ‚แทจรงบคคลทเปนทรก และมตาแหนงใกลชดฉนมากกวาพวกทานทงหลายในวนแหงการพพากษา คอ บคคลทมอคลากสงทสดจากพวกทาน‛

(รายงานโดยตรมซย)

อลลอฮ ไดตรสใชใหผศรทธามความอดทน วา

(153 :البقرة) الصمنابرينى مىعى اللوى إفمن ة كىالصمنالى بالصمنرب استىعينيوا آمىنيوا المنذينى يػضهىاا يىا)

ความวา “บรรดาผศรทธาทงหลาย ! จงอาศยความอดท นและการละหมาดเถดแทจรงอลลอฮ นนทรงอยรวมกบผอดทนทงหลาย” (อลบะเกาะเราะฮ : 153)

48

เรองความยตธรรม อลลอฮ ไดตรสวา

يعنا كىافى اللوى إفمن بو يىعظيكيم نعممنا اللوى إفمن بالعىدؿ حتىكيميوا أىف النمناس ينى بى حىكىمتيم كىإذىا مسى ( 58:النساء) (بىصرينا

ความวา “และเมอพวกเจาตดสนระหวางผคน พวกเจากจะตองตดสนดวยความยตธรรม แทจรงอลลอฮ ทรงแนะนาพวกเจาดวยสงดจร งๆ แทจรงอลลอฮ เปนผ ทรงไดยนและไดเหน” (อนนสาอ : 58)

และเรองการใหอภยและการประนประนอมกน อลลอฮ ไดตรสวา

ب ىمره اللوي يى يتى حى من كىاصفىحيوا فىاعفيوا (109 :البقرة)

ความวา “ดงนน พวกเจาจงใหอภยและเบอนหนาเสยจน กวาอลลอฮ จะประทานคาสงของพระองคมา” (อลบะเกาะเราะฮ : 109)

นอกจากนทานเราะสล ไดสอนผศรทธาในเรองการมคณธรรม จรยธรรม ทดงามมากมาย

สวนหนงไดแกเรองความซอสตย ความสจจรง ซงเปน คณธรรม จรยธรรม ททาใหไดรบความดงาม ดงททานเราะสล กลาววา

((اجلىنمنة إىلى يػىهدم الربمن كىإفمن الرب إىلى يػىهدم الص دؽى فى فمن بالص دؽ عىلىيكيم ))

ความวา “ทานทงหลายจงมความสจจรง ดงนนแทจรงความสจจรงจะนาพาสความดงาม และแทจรงความดงามจะนาพาสสรวงสวรรค” (รายงานโดยมสลม)

จรยธรรมทไมดงาม หมายถง คณลกษณะนสยตางๆทมความขดแยงกบกบหลกการของศาสนา และรปแบบดงาม อลลอฮ ไดทรงกาหนดแกบาวของพระองค มทงลกษณะทเปนนสยสวนบคคล และลกษณะนสยทแสวงหาขนมา สวนหนงไดแก บรรดาคณลกษณะทอล กรอาน และอลหะดษไดเตอนใหระวงการลงโทษจากการมพฤตกรรมดงกลาว เชน การอธรรมผอน การเปนพยานเทจ การหนาไหวหลงหลอก การโกหก การเปนศตรกน การโออวด การเหยอหยงจองหอง การอจฉารษยา การคดโกง การเกลยดชงกน และการลอบทารายกน และคณลกษณะอนๆท ไมดงามซงมระบในอลกรอาน สวนหนง ไดแก อลลอฮ ไดตรสหามการอธรรม การทารายผอน ใน สเราะฮ อชชอะรออ อายะฮ ท 227 วา

49

يػىعلىمي (227 :الشعراء) يىنقىلبيوفى مينقىلىبو أىممن ظىلىميوا المنذينى كىسى

ความวา “และบรรดาผอธรรมจะไดรวาทางกลบอนใดทพวกเขาจะกลบคนส ” (อชชอะรออ: 227)

และไดตรสในเรองโทษของบรรดามนาฟก (ผมนสยหนาไหวหลงหลอก) และปฏเสธศรทธา วา

نمنمى نىارى كىالكيفمنارى كىالمينىافقىات المينىافقنيى اهلل كىعىدى الدينى جىهى سبػيهيم ىيى فيهىا خى اللوي كىلىعىنػىهيمي حى

(68:التوبة ) مضقيمه عىذىابه كىذلىيم

ความวา ‚อลลอฮ ไดทรงสญญาไวแกบรรดามนาฟกชาย และบรรดามนาฟกหญง และผปฏเสธศรทธาทงหลาย ซงไฟนรกญะฮนนมโดยทพวกเขาจะอยในนนตลอดกาล มนเปนสงทพอเพยงแกพวกเขาแลว และอลลอฮ กไดทรงใหพวกเขาหางไกลจากความเอนดเมตตาของพระองค และสาหรบพวกเขานนคอ การลงโทษอนจรงย งยน‛ (อตเตาบะฮ: 68)

อลลอฮ ไดตรสหามการรกราน และการผดสญญาระหวางคตกลงกน วา

بض الى اللوى إفمن تػىعتىديكا كىالى ( 190 :البقرة) الميعتىدينى حيي

ความวา “และจงอยารกรานแทจรง อลลอฮ ไมทรงชอบบรรดาผรกราน ” (อลบะเกาะเราะฮ : 190)

อลลอฮ ไดตรสถงการละอนะฮ (การสาปแชง) แกบรรดาผชอบการโกหก วา

الكىاذبنيى عىلىى اللو لمنعنىةى فػىنىجعىل (61: آؿ عمراف )

ความวา “ดงนนเราจะขอใหละอนะฮของอลลอฮ พงประสบแกบรร ดาผทพดโกหก” (อาล อมรอน 61)

อลลอฮ ไดตรสหามการเหยอหยงจองหอง วา

ليغى كىلىن األىرضى ىرؽى لىن إنمنكى مىرىحنا األىرض يف كىالى ى ( 37:االسراء)طيوالن اجلبىاؿى تػىبػ

ความวา “และอยาเดนบนแผนดนอยางเยอหยง แทจรงเจาจะแยกแผนดนไมไดเลยและจะไมบรรลความสงของภเขา” (อลอสรออ : 37)

50

นอกจากน ทานเราะสล ไดเตอนผศรทธาใหหางไกล จากการอจฉารษยา อนเปนลกษณะทสามารถนาพาสงคมเสอมเสยได ทานกลาววา

)) احلىطىبى النمناري تى كيلي كىمىا احلىسىنىات يى كيلي احلىسىدى فى فمن كىاحلىسىدى إيمناكيم ))

ความวา “เจาจงหางไกล การอจฉารษยา เพราะการอจฉารษยาจะกนความดเหมอนกบไฟทลกไหมกนไมฟน‛ (รายงานโดยอบดาวด)

และไดเตอนมสลมใ หหางไกลจาก อคลาก ทไมด เชน การพดใหราย การกลาวเสยดส การ

กระทาความชว และการผดสญญา ซงเปนเหตททาใหเปนบคคลหนาไหวหลงหลอก ดงททาน เราะสล กลาววา

ثه المينىافق آيىةي )) نى اؤ كىإذىا أىخلىفى كىعىدى كىإذىا كىذىبى حىدمنثى إذىا ثىالى ((خىافى ي

ความวา “เครองหมายของคนมนาฟก มสามประการ เมอเขาพด เขาโกหก เมอเขาสญญา เขาบดพลว เมอเขาไดรบความไววางใจ เขาทจรต” (รายงานโดยบคอรย)

อสลามเปนศาสนาทอลลอฮ ทรงยนด และสงใช ใหบาวของพระองคศรทธา และปฏบต

ตามหลกการศาสนาในการดาเนนชวต สงคมใดๆกตามจะไมมความเจรญ ความสงบสข และความสนตได นอกจากสงคมนนจะตองยดและนาหลกการของอสลามมาใช

ความสมพนธของจรยธรรมกบหลกการของศาสนาไดปรากฎอยางชดเจน โดยเฉพาะดานการศรทธา และดาน ศาสนบญญต ทาให ผศรทธาตร ะหนกอยเสมอวา ชวตของเขาไดพนธนาการเขากบอานาจสงสดของผทรงสรางโลก ในทกสถานภาพของเขาจะมจตศรทธามนคง ราลกถงพระผเปนเจา และมอบหมายตนเองใหอยภายใตการคมครองของพระองคตลอดเวลา ดงจะเหนไดจาก อลกรอานและอลหะดษ ไดกลาวถงความสมพนธดานการศรทธา หรอ اىإل ىافي (อลอมาน) กบ การมจรยธรรมทด

งาม หรอ ؽ اخليلي حيسني (หสนลคลก ) ไวหลายท สวนหนงจากหะดษของทานเราะสล ไดตอบคาถามเศาะหาบะฮ เกยวกบผศรทธาคนใดมการศรทธาหนกแนนทสด ? ทานเราะสล กลาววา

(( اؽن ؿي خي ـ قي في سى ح أى اافن لى إ ينى ف ـ ؤ ـي اؿ ؿي ـى ؾ أى ))

ความวา ‚ผมศรทธาสมบรณทสด คอผมอคลากมากทสดในหมพวกเขา‛ (รายงานโดยอบดาวด)

51

การศรทธาดงกลาว หมายถง การมคณธรรม ซงเปน คณลกษณะหนงของการม จรยธรรม และ

เปนชอรวมของบรรดากจการงานดทงหลาย อลลอฮ ตรสวา

ااخر كىاليػىوـ باللو آمىنى مىن الربمن كىلىػكنمن كىالمىغرب المىشرؽ قبىلى كيجيوىىكيم تػيوىلضوا أىف الربمن لىي ى

ة كىابنى كىالمىسىاكنيى كىاليىتىامىى القير ى ذىكم حيب و عىلىى المىاؿى كىآتىى كىالنمنبي نيى كىالكتىاب كىالمى ئكى

ـى الر قىاب كىيف كىالسمن ئلنيى السمنبيل عىاىىديكا إذىا بعىهدىم كىالميوفيوفى الزمنكىاةى كىآتىى الصمنالةى كىأىقىا

قيوا ذينى اؿمن أيكلىػئكى البى س كىحنيى كالضمنرمناء البى سىاء يف كىالصمنابرينى : البقرة) الميتػمنقيوفى ىيمي كىأيكلىػئكى صىدى177)

ความวา ‚หาใชคณธรรมไม การทพวกเจาผนหนาของพวกเจาไปทางทศตะวนออกและทศตะวนตก แตทวาคณธรรมนนคอผทศรทธาตออลลอฮ และวนปรโลก และศรทธาตอมลาอกะฮ ตอบรรดาคมภร และนะบทงหลาย และบรจาคทรพยทงๆ ทมความรกในทรพยนน แกบรรดาญาตทสนทและบรรดาเดกกาพรา และแกบรรดาผยากจน และผทอยในการเดนทาง และบรรดาผทมาขอ และบรจาคในการไถทาส และเขาไดดารงไวซงการละหมาด และชาระซะกาต และ (คณธรรมนน ) คอบรรดาผทรกษาสญญาของพวกเขาโดยครบถวนเมอพวกเขาไดสญญาไว และบรรดาผ ทอดทนในความทกขยาก และในความเดอดรอน และขณะตอสในสมรภม ชนเหลานแหละคอผทพดจรง และชนเหลานแหละคอผทมความยาเกรง ‛ (อลบะเกาะเราะฮ : 177)

และทานเราะสล ไดอธบายคณธรรมดงกลาวไววา

)) ؽ ؿي ااي في س حي برض ؿ اى ((

ความวา ‚คณธรรม คอ จรยธรรมทดงาม (หสนลคลก)‛ (รายงานโดยมสลม) นอกจากนอคลาก มความสมพนธกบ ดานศาสนบญญต เนองจากการศรทธาทมนคงเปนผลทา

ใหเกดพฤตกรรมและ จรยธรรม ทด สวนหนงจากความส มพนธระหวางอคลากกบบทบญญตของศาสนา

52

ทานเราะสล กลาววา

ؽي ار ال من يىسرؽي كىالى ميؤمنه، كىىيوى ا يىشرىبيو حنيى اخلىػمرى يىشرىبي كىال ميؤمنه، كىىيوى يػىزل حنيى الزمنال يػىزل الى (( ))ميؤمنه كىىيوى يىسرؽي حنيى

ความวา ‚ผทาซนาจะไมกระทาซนาขณะทเขาเปนผศรทธา และผทดมเหลาจะไมดม ขณะทเขาเปนผศรทธา และขโมยจะไมขโมยของผอนขณะทเขาเปนผ ศรทธา‛

(รายงานโดยบคอรย)

จากความสมพนธดงกลาวชใหเหนวาผทกระทาความผดตอบทบญญตศาสนาไมวาจะเรอง การทาซนา การดมเหลา และการลกขโมย ทรพยสนหรอของมคา ของผอน เกดจากบคคล ทขาดการศรทธา และขาดการมจรยธรรมดงาม ทาใหเขาสามารถกระทาในสงทไมดได ดวยเหตนปจจยในการอยรวมกนในสงคมอยางสมานฉนท จงตองเรมจากการขดเกลาจตใจภายในออกมาส ความประพฤตภายนอก สงคมใดกตามหากสมาชกในสงคมขาดการยดมนในหลก จรยธรรม สมาชกในสงคมจะแตกแยก ขาดความรก ขาดความสามคค และขาดความเปนอนหนงอนเดยวกน เชน การละหมาดสามารถยบย งจากการกระทาทไมด และนารงเกลยด ดงทอลลอฮ ไดตรสวา

ةى كىأىقم الكتىاب منى إلىيكى أيكحيى مىا اتلي ةى إفمن الصمنالى الفىحشىاء عىن تػىنػهىى الصمنالى (45:العنكبوت) كىالمينكىر

ความ วา ‚เจาจงอานสงทถกวะฮยแกเจาจากคมภร และจงดารงการละหมาด (เพราะ) แทจรงการละหมาดนนจะยบย งการทาลาม ก และความชว ‛ (อลอนกะบต: 45)

และในเรองการบรจาคทาน (ซะกาต) เพอทาความสะอาดหวใจใหเกดความบรสทธจากความตระหน และความเหนแกตว

อลลอฮ ตรสวา

قىةن أىموىاذلم من خيذ (103:التوبة) ىا كىتػيزىك يهم تيطىه ريىيم صىدى

53

ความวา ‚(มฮมมด) เจาจงเอาสวนหนงจากทรพยสมบตของพวกเขาเป นทาน เพอทาใหพวกเขาบรสทธ และลางมลทนของพวกเขาดวยสวนตวทเปนทานนน‛

(อตเตาบะฮ: 103)

และในเรองการถอศลอด เพอใหเกดความอดทน และการระมดระวงตนเองจากการพด สงไรสาระ จากทานอบ ฮรอยเราะฮ จากทานเราะสล ไดกลาววา

((كىشىرىابىوي طىعىامىوي يىدىعى أىف يف حىاجىةه للو فػىلىي ى بو كىالعىمىلى الزضكر قػىوؿى يىدىع ملى مىن ))

ความวา ‚ผใดทไมละทงการพดเทจและยงปฏบตอยอก (ในขณะท ถอศลอด ) ดงนน ไมใชความจาเปนเลยสาหรบอลลอฮ ทเขาผนนตองละทงอาหาร และการดมกนของเขา‛

(รายงานโดยบคอรย)

และในเรองการประกอบฮจญซงหกหามผประกอบฮจญจากการพดจาหยาบคาย การทาความผด และการทะเลาะววาท อลลอฮ ตรสวา

اؿى كىالى فيسيوؽى كىالى رىفىثى فىالى احلىجمن فيهنمن فػىرىضى فىمىن ممنعليومىاته ىيره أىش احلىجض ) كىمىا احلىج يف جدى

يػرى فى فمن كىتػىزىكمنديكا اللوي يػىعلىموي خىريو من تػىفعىليوا األىلبىاب أيكيل يىا كىاتػمنقيوف التػمنقوىل الزمناد خى

(197:البقرة)

ความวา ‚(เวลา) การทาฮจญนนมหลายเดอนอนเปนททราบกนอยแลว ดงนนผใดทไดใหการทาฮจญจาเปนแกเขาในเดอนเหลานน แลวกตองไมมการสมส และไมมการละเมด และไมมการววาทใด ๆ ใน (เวลา) การทาฮจญ และความดใดๆ ทพวกเจากระทานน อลลอฮ ทรงรด และพวกเจาจงเตรยมเสบยงเถด แทจรงเสบยงทดทสดนนคอความยาเกรง และพวกเจาจงยาเกรงขาเถด โอผมปญญาทงหลาย !‛ (อลบะเกาะเราะฮ: 197)

ดงนนเปนการสมควรทจะกลาววาอบาดะฮตางๆ จะสมบรณ ผศรทธาจะตองยดการปฏบตตน

อยางมจรยธรรมในทางตรงกนขามหากขาดการม จรยธรรม แลว อบาดะฮททากไมเกดประโยชนและกลายเปนเรองสญเปลา

54

อสลามกาหนดบทลงโทษแกผออกนอกศาสนาเพอรกษาเกยรตของศาสนา และ ระเบยบของสงคม อลลอฮ ตรสวา

ئنن كىقػىلبيوي كرهى أي مىن إالمن إ ىانو بػىعد من باللو كىفىرى مىن بالكيفر شىرىحى ممنن كىلىػكن باإل ىاف ميطمى

(106:النحل) عىظيمه عىذىابه كىذلىيم اللو م نى ىضىبه فػىعىلىيهم صىدرنا

ความวา ‚ผใดปฏเสธศรทธาตออลลอฮ หลงจากทเขาไดรบศรทธาแลว (เขาจะไดรบความกรวจากอลลอฮ ) เวนแตผทถกบงคบทงๆทหวใจของเขาเปยมไปดวยศรทธา แตผใดเปดหวอกของเขาดวยการปฏเสธศรทธา พวกเขากจะไดรบความกรวจากอลลอฮ และสาหรบพวกเขาจะไดรบการลงโทษอยางมหนต ‛ (อนนะหล: 106) โดยสรปแลวจะเหนไดวาบทบญญตของอสลามมความครอบคลมในเรองจรยธรรม ทกดาน ไม

วาจะดานการศรทธา ดานอบาดะฮ การปฏบตตนตอเพอนมนษย และการกาหนดบทลงโทษ เพ อรกษาจรยธรรมดงามของบคคล และความสงบสขของสงคม เนองจากสงคมจะเกดความวนวาย หากสมาชกในสงคมขาดจรยธรรมความอธรรมและสงชวรายยอมเกดขน ดงทอลลอฮ ตรสวา

يىكسبيوفى كىانيوا مبىا بػىعضنا الظمنالمنيى بػىع ى نػيوىيل كىكىذىلكى (129:األنعاـ)

ความวา ‚ในทานองนนแหละเราจะใหบางสวน ของผอธรรมทงหลายเปนสหายกบอกบางสวน เนองจากสงทพวกเขาขวนขวายกน‛ (อลอนอาม: 129)

จากการศกษาความหมายของคณธรรม จรยธรรมสรปไดวาคณธรรมหมายถง พฤตกรรมหรอ

ลกษณะนสยทด แสดงออกโดยกระทาทงทางกาย วาจา ใจ ออกมาเปนพฤตกรรม ใหเปนประโยชนตอตนเองและผอน

1.5 หลกการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม คณธรรมจรยธรรม เปนฐานสาคญของสงคม และมอทธพลตอความสมพนธของสมาชกในสงคม การปลกฝง คณธรรมจรยธรรม ในอสลามจงมเปาหมายเพอปกปองเกยรตของศาสนา และรกษาความเขาใจเกยวกบอคลากใหปลอดภยจากสอภายนอกทไมดตางๆ ดวยการกาหนดใหเปนแผนการดาเนนชวตทมลกษณะชดเจน ซงทกคนจะต องดาเนนชวตใหสอดคลองตามความโปรดปรานของอลลอฮ

55

การหลอหลอมใหลกหลานมสลม มความยาเกรงตออลลอฮ บนหลกการศรทธาและดาเนนชวตทสอดคลองกบบญญตศาสนาทงตอตนเอง ครอบครว และสงคม เปนเปาหมายของการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม ในอสลาม เพอข ดเกลาหวใจของมนษยใหบรสทธ ปลกฝงอปนสยทดงาม และขจดจตวญญาณทไมดทงหลาย แสวงหาความโปรดปรานและการปฏบตตามคาสงใชของอลลอฮ และเราะสลของพระองค รวมถงการทะนบารงสงคม ตราบใดทพวกเขายงยดมนอยบนคณงามความด และตกเตอนซงกนแล ะกน อนเปนผลทาใหเกดความรก ความปรองดองและใหการเกยรตซงกนและกน เกดความผกพนระหวางบาวกบผสราง ผปกครองกบบตร สมาชกในครอบครว เครอญาตพนอง เพอนบาน เพอนสนท และบคคลทวไปในสงคม

ดงนนการปลกฝง คณธรรมจรยธรรม ในอสลาม มรากฐานแล ะแหลงทมาจากอลกรอานและแบบฉบบของทานเราะสล มลกษณะชดเจน ไมไดมาจากความคด หรอความรสกไตรตรองวาสงใดดหรอไมด ทกฝายจะตองใหความรวมมอและดาเนนการใหบรรลเปาหมายดวยกน

อลลอฮ ทรงยนยนแบบอยางของทานเราะสล วามาจากพระองค ในอลกรอาน สเราะฮ อนน จม อายะฮ ท 3-4 ไววา

ييوحىى كىحيه إالمن ىيوى إف . اذلىوىل عىن يىنطقي كىمىا ( 3-4:النجم)

ความวา “และเขามไดพดตามอารมณ หากแตคออลกรอานทมใชอนใดนอกจากเปนวะฮยทถกประทานลงมา” (อนนจม: 3-4) และตวอยางหนงทอลกรอานไดนาเสนอวธการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมแกเดกๆ และเยาวชน

ในการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมแกลกของทานลกมาน (ขออลลอฮ ทรงเมตตาเขา ) ไดแก ในสเราะฮลกมาน อายะฮท 13 อลลอฮ ตรสวา

عىظيمه لىظيلمه الش رؾى إفمن باللمنو تيشرؾ الى بػينىمن يىا يىعظيوي كىىيوى البنو ليقمىافي قىاؿى كىإذ (13: لقماف)

ความวา ‚และจงราลกเมอ ลกมานไดกลาวแกบตรของเขา โดยสงสอนเขาวา ‚โอลกเอย เจาอยาไดตงภาคใดๆ ตออลลอฮ เพราะแทจรงการตงภาคนนเปนคว ามผดอยางมหนต โดยแนนอน‛ (ลกมาน: 13)

และในอายะฮท 16 – 19 วา

56

بمنةو مثػقىاؿى تىكي إف إنػمنهىا بػينىمن يىا) يى ت األىرض يف أىك السمنمىاكىات يف أىك صىخرىةو يف فػىتىكين خىردىؿو م ن حى

بريه لىطيفه اللمنوى إفمن اللمنوي ىا ةى أىقم بػينىمن امى . خى مىا عىلىى كىاصرب المينكىر عىن كىانوى بالمىعريكؼ كىأمير الصمنالى

الى اللمنوى إفمن مىرىحنا األىرض يف ى كىالى للنمناس خىدمنؾى تيصىع ر كىالى . األيميور عىزـ من ذىلكى إفمن أىصىابىكى بض لىصىوتي األىصوىات أىنكىرى إفمن صىوتكى من كىا ضي مىشيكى يف كىاقصد . فىخيورو يتىاؿو كيلمن حيي

(16 -19: لقماف) احلىمري

ความวา ‚โอลกเอย แทจรง (หากวาความผดนน ) มนจะหนกเทาเมลดผกสกเมลดหนง มนจะซอนอยในหน หรออยในชนฟาทงหลาย หรออยในแผนดน อลลอฮ

กจะทรงนามนออกมา แทจรงอลลอฮ เปนผทรงเมตตา ผทรงรอบรยง .โอลกเอย เจาจงดารงไวซงการละหมาด และจงใชกนใหกระทาความด และจงหามปรามกนใหละเวนการทาความชว และจงอดทนตอสงทประสบกบเจา แทจรง นนคอสวนหนงจากกจการทหนกแนน มนคง. และเจาอยาหนแกม (ใบหนา)ของเจาใหแกผคนอยางยโส และอยาเดนไปตามแผนดนอยางไรมรรยาท แทจรงอลลอฮ มทรงชอบทกผหยงจองหอง และผคยโวโออวด. และเจาจงกาวเทาของเจาพอประมาณ และจงลดเสยงของเจาลง แทจรง เสยงท นาเกลยดยงคอเสยง (รอง) ของลา‛ (ลกมาน: 16-19) อลลอฮ ไดทรง แจงใหเราทราบวา การปลกฝงอคลาก ตองเรมจาก การสอนเดก ใหรจก

ความเปนเอกภาพ และสทธของพระองค โดยสงใชใหมความบรสทธใจในการทาอบาดะฮตอพระองค และหามการตงภาคใดๆ เพรา ะการกระทาดงกลาวเปนบาปใหญ ตอมาพระองคไดทรงกาชบใหเอาใจใสเลยงดลกๆในทกอรยาบถ เนองจากการกระทาตางๆ อยภายใตการมองเหน การไดยน และการสอดสองดแลของพระองค พระองคทรงสงใชใหบาวของพระองคเชญชวนกนทาความด ยดมนในความด มความนอบนอมและมมารยาทตอเพอนมนษย อดทนตอการชกจงไปในทางทหลงผ ด และสงใชใหตกเตอนกนจากการทาความผดทงหลาย เชน การอจฉารษยา การเหยอหยง และการโออวด

การปลกฝงอคลากแกเดกและเยาวชน ถอเปนงานหนงในการดาเนนชวตตามแบบฉบบอสลามทสมบรณ เพอค มครองและปองกนใหพวกเขาหางไกลสงทไมด หรอสงทจะทาใหพวกเขาออกหางจากหลกการของศาสนา ดงในประวตศาสตรอสลามทครงหนงมชนมกกะฮกลมหนงประสงคจะอพยพไปสเมองมะดนะฮพรอมกบทานเราะสล แตพวกเขากลบถกภรรยาและลกๆของพวกเขาขดขวางไมใหอพยพ พวกเขาเหลานนจงเกด ความรสกเสยใจกบการกระทาของภร รยาและลกๆของพวกเขา อลลอฮ จงไดทรงกาชบใหพวกเขาตระหนกในเรองการขดเกลาจตใจ และใหระมดระวงในเรองทเกดขน

57

อลลอฮ ตรสวา

دكيم أىزكىاجكيم من إفمن آمىنيوا المنذينى أىيػضهىا يىا كىتىصفىحيوا تػىعفيوا كىإف فىاحذىريكىيم لمنكيم عىديكا كىأىكالى

(14: التغابن ) رمنحيمه ىفيوره اللمنوى فى فمن كىتػىغفريكا

ความวา ‚โอบรรดาผศรทธาเอย แทจรงในหมคครองของพวกเจาและลกหลานของพวกเจานนมบางคนเปนศตรแกพวกเจา ฉะนนจงระวงตอพวกเขา แตถาพวกเจาอภยและยกโทษ (แกพวกเขา ) แทจรงอลลอฮ นนเปนผทรงอภย ผเมตตาเสมอ‛ (อตตะฆอบน: 14)

จากอายะฮ จะเหนไดวา อลลอฮ ไดทรงเต อนบาวผศรทธาใหระมดระวงภร รยาและลกๆของ

พวกเขา ยยงหรอชกชวนไปในทางทไมด แล ะฝาฝนคาสงใชของ พระองค ซงหมายความวา ขณะทภรรยาและลกๆของพวกเขาตองการใหฝาฝนตอแนวทางของอลลอฮ บาวทงหลายกมหนาทจะตองตกเตอนบคคลซงเปนทรกของเขาใหมความเขาใจทถกตอง และเดนตามทางนาของอสลาม

ทานเราะสล ไดกลาวถงการตอบแ ทนความดงาม สวนหนงไดแกการไดรบผลบญเชนเดยวกบผปฏบตตามความดงามนน

ทานเราะสล กลาววา

((فىاعلو أىجر مثلي فػىلىوي خىريو عىلىى دىؿمن مىن ))

ความวา “ใครกตามทชนาความด (ใหผอน) สาหรบเขาจะไดรบการตอบแทนความด เชนเดยวกบผปฏบตความดนน” (รายงานโดยมสลม) การศรทธาเปนพนฐานสาคญของการมจตใจและพฤตกรรมทดงาม การปลกฝง คณธรรม

จรยธรรมดวยหลกการศรทธาจะทาใหหวใจมความศรทธามนคง และยดมนในการทาความดงาม เหนไดจากความทมเทของบรรดานบ (ขออลลอฮ ทรงโปรดประทานความสนตแดพวกเขาทงหลาย ) ทไดเผยแผหลกการศรทธากอนหลกการปฏบต เชนเดยวกบทาน เราะสล ทไดใชเวลาการ เผยแผเรองหลกการศรทธา และเรอง คณธรรมจรยธรรม ในอสลาม ณ นครมกกะห เปนเวลา 13ป กอนการอพยพสนครมะดนะฮ และสรางอนาจกรอสลามขนในเวลาตอมา

58

การศรทธาทมนคง จงเปนรากฐานของการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมทดงาม และเปนการสรางความผกพนธระหวางมนษยกบผสราง และมนษยกบมนษยดวยกน ดงทอลลอฮ ตรสวา

يئنا بو تيشركيوا كىالى اللوى كىاعبيديكا ين كىبالوىا شى كىاجلىار كىالمىسىاكني كىاليىتىامىى القير ى كىبذم إحسىاننا لدى

بض الى اللوى إفمن أى ىانيكيم مىلىكىت كىمىا السمنبيل كىابن باجلىنب كىالصمناحب اجلينيب كىاجلىار القير ى ذم حيي

(36: النساء) فىخيورنا يتىاالن كىافى مىنความวา ‚และจงเคารพสกการะอลลอฮ เถด และอยาใหมสงหนงสงใดเปน

ภาคกบพระองค และจงทาดตอผบงเกดเกลาทงสองและตอผเปนญาตทใกลชด และเดกกาพราและผขดสน และเพอนบานใกลเคยงและเพอนทหางไกล และเพอนเคยงขาง และผเดนทาง และผทมอขวาของพวกเจาครอบครองแทจรงอลลอฮ ไมทรงชอบผยะโส ผโออวด‛ (อนนสาอ: 36)

และพระองคตรสวา

بض اللوى إفمن كىأىحسنػيوىا (195:البقرة ) الميحسننيى حيي

ความวา ‚และจงทาดเถด แทจรงอลลอฮ นนทรงชอบผกระทาดทงหลาย‛ (อลบะเกาะเราะฮ: 195)

และพระองคตรสวา

بالعىدؿ حتىكيميوا أىف النمناس بػىنيى حىكىمتيم كىإذىا أىىلهىا إىلى األىمىانىات تيؤدضكا أىف يى ميريكيم اللوى إفمن

( 58:النساء)

ความวา ‚แทจรงอลลอฮ ทรงใชพวกเจาใหมอบคนบรรดาของฝาก แกเจาของของมน และเมอพวกเจาตดสนระหวางผคน พวกเจากจะตองตดสนดวยความยตธรรม‛ (อนนสาอ: 58)

และพระองคทรงใชใหผศรทธาชวยเหลอกนในการทาความดงาม และยบย งกนจากการกระทา

ความผด และการเปนศตรระหวางกน วา

كىالعيدكىاف اإل عىلىى تػىعىاكىنيوا كىالى كىالتػمنقوىل الرب عىلىى كىتػىعىاكىنيوا (2:ادلائدة )

59

ความวา “และพวกเจาจงชวยเหลอกนในสงทเปนคณธรรม และความยาเกรงและจงอยาชวยกนในสงทเปนบาป และเปนศตรกน” (อลมาอดะฮ : 2)

จากอายะฮ ตางๆ อลลอฮ ไดทรงสงใชใหทาความด และ ตรสวาคณธรรม จรยธรรม ทดงามม

ความสมพนธกบหลกการศรทธาของบคคล การอบาดะฮตอพระองค การทาความดตอพอแม ญาต พนอง เดกกาพรา และคนยากจน ทงหมดเปนการงานทลวนอยภายใตความโปรดปรานจากพระองคทงในโลกนและโลกหนา

ทานเราะสล ไดเคยสอน อบดลลอฮ อบน อบบาส วา

، أيعىل ميكى إل يالـي، يىا قىاؿى اـن ك مى كىسىلمنمى عىلىيو اللمنوي صىلمنى اللمنو رىسيوؿ خىلفى كينتي )) لمىاتو اللمنوى احفىي كىدهي اللمنوى احفىي ، حيىفىظكى ، ى أىفمن كىاعلىم باللمنو، فىاستىعن استػىعىنتى كىإذىا ، اللمنوى ؿ فىاس ى سى ىلتى كىإذىا يىاىىكىتىبىوي بشىيءو إال يػىنػفىعيوؾى ملى ، ءو م شى ب يػىنػفىعيوؾى أىف عىلىى اجتىمىعىت لىو األيممنةى ، اللمنوي قىد كى كاعي ـى تى اج ف إ كى لىكى كىجىفمنت الصضحيفي ريفعىت ) ، ؾى م ؿى عى اهللي قي بى تى ؾى د ؽى ءو م شى ب المن إ ؾى ك رض ضي مى ملى ءو م شى ب كؾى رض ضي مى ف أى لؿى عى

(( (األىقالـي

ความวา ‚ฉนเคยอยขางหลงทานเราะสล ในวนหนง ทานไดกลาววา โอเดกนอย ฉนจะสอนเจาหลายเรองดวยกน : เจาจงปกปองเกยรตของอลลอฮ แลวพระองค จะทรงปกปองเจา และจงปกปองเกยรตของพระองค พระองคจะทรงคมครองเจา เมอเจาวงวอนขอ จงขอจากอลลอฮ เมอเจาขอความชวยเหลอ กจงขอความชวยเหลอจากพระองค พงทราบเถดวา แทจรงประชาชาตหนงถงแมไดรวมตวกนเพอจะใหคณประโยชนใดแกเจา พวกเขาจะไมสามารถใหประโยชนใดๆแกเจาได แทจรงอลลอฮ ไดบนทกไวแกเจาแลว และหากพวกเขาไดรวมตวกนเพอประทษรายใดๆแกเจา พวกเขากไมสามารถท จะใหเกดสงราย ใดๆ แกเจาได แทจรงอลลอฮ ไดทรงบนทกไวแกเจาแลว (ปากกาไดถกยกขน และหมกไดแห งแลว) ‛

การสงเสยของทานเราะสล ชใหเหนวา เมอบาวของอลลอฮ มความศรทธา และม

ความยาเกรง จะเปนแรงผลกดนภายในสการมพฤตกรรมทดภายนอก ทาใหบาวม คณธรรมจรยธรรม ดงาม ซงสงดงกลาวจะชวยคมครองเขาใหพนจากพฤตกรรมทชวรายทงหลาย

60

นอกจากนทานเราะสล กลาววา

رنا فػىليػىقيل ااخر كىاليػىوـ باللمنو يػيؤمني كىافى مىن )) يػ ((ليىصميت أىك خى

ความวา “บคคลใดศรทธาตออลลอฮ และวนอาคเราะฮแลว ดงนนเขาจงพดในสงทด หรอใหเงยบ ” และในเรองการแสดงความรกตอพนองมสลมดวยกน ทานเราะสล ไดกลาวไววา

بمن حى من أىحىديكيم يػيؤمني الى )) بض مىا ألىخيو حيي ((لنػىفسو حيي

ความวา “คนหนงจะยงไมถอเปนผศรทธา จนกวาเขาจะรกพนองมสลมของเขา ดงทเขารกตวเขาเอง” (รายงานโดยบครย)

จากคณลกษณะพเศษนเอง กลาวไดวาอสลามใหความสาคญเรองหลกการศรทธาอยางมาก โดย

เฉพะ การศรทธาทมนคง เปนรากฐานของการ มคณธรรมจรยธรรมท ดงาม การสรางความผกพนธระหวางมนษยกบผสราง และมนษยกบมนษยดวยกน คณธรรมจรยธรรม ทดงาม จงเปนแรงผลกดนภายในสการมพฤตกรรมทดภายนอก บนความสมพนธหลกการศรทธา หลกการอบาดะฮของบคคล และการทาความด เพอแสวงหาความโปรดปรานจากพระองคทงในโลกนและโลกหนา

อสลามใหความสาคญตอโครงสรางของมนษยในทกๆดาน ไมวาจะดานจตวญญาณ สตปญญา และรางกาย โดยไมไดละเลยสวนใด

อลลอฮ ตรสวา

أى خىلىقىوي شىيءو كيلمن أىحسىنى المنذم . الرمنحيمي العىزيزي كىالشمنهىادىة الغىيب عىاملي ذىلكى خىلقى كىبىدى

نسىاف لىةو من نىسلىوي جىعىلى يمن . طنيو من اإل من فيو كىنػىفىخى سىومناهي يمن . ممنهنيو ممناء م ن سيالى

(9-6: السجدة) تىشكيريكفى ممنا قىليالن كىاألىفئدىةى كىاألىبصىارى السمنمعى لىكيمي كىجىعىلى رضكحو

ความวา “นนคอพระผทรงรอบรสงเรนลบ และเปดเผย เปนผทรงอานาจ ผ ทรงเมตตาเสมอ . ผทรงทาใหทกสงทพระองคทรงสรางมนใหดงาม และพระองคทรงเรมการสรางมนษยจากดน . แลวทรงใหการสบตระกล ของมนษยมาจากนา (อสจ)อน

61

ไรคา . แลวทรงทาใหเขามสดสวนทสมบรณ และทรงเปารห (วญญาณ) ของพระองคเขาไปในเขาและทรงใหพวกเจาไดยนและไดเหนและใหมจตใจ (สตปญญา) สวนนอยเทานนทพวกเจาขอบคณ” (อสสะญะดะฮ: 6-9)

จตวญญาณเปนแกนแทของมนษย การปลกฝง คณธรรมจรยธรรม จะไมประสบความสาเรจ หากขาดการเอาใจใส และการขดเกลาจตวญญาณ ใหบรสทธ ซงจะเปนฐานใหจตใจและความคดดไปพรอมๆกน ประดจหวใจทด มผลตอสขภาพรางกายของมนษยในทกสวน

ทานเราะสล ไดกลาววา

أىال كيلضوي، اجلىسىدي فىسىدى فىسىدىت كىإذىا كيلضوي، اجلىسىدي صىلىحى صىلىحىت إذىا ميضغىةن اجلىسىد ىف إفمن )) (( القىلبي كىىى

ความวา ‚แทจรงในรางกายนนมเนอกอนหน ง เมอมนด รางกายนนกดดวย แตเมอมนเสย รางกายทกสวนกจะเสยไปดวย จงจาไววา กอนเนอนน คอ หวใจ‛

(รายงานโดยบคอรยและมสลม) อลลอฮ ไดทรงแจงใหบาวของพระองคทราบวาหนทางสการประสบความสาเรจในโลกน

และโลกหนา คอ การทาจตใจใหบรสทธ ดงในสเราะฮอชชมส อายะฮท 9-10 วา:

دىسمناىىا مىن خىابى كىقىد . زىكمناىىا مىن أىفػلىحى قىد ( 9-10: الشم )

ความวา : ‚แนนอนผขดเกลาชวตยอมไดรบความสาเรจ และแนนอนผหมกมน (ดวยการทาชว) ยอมลมเหลว‛ (อชชมส: 9-10)

นอกจากน การปลกฝง คณธรรมจรยธรรม ในอสลามจะมความครอบคลมความตองการขน

พนฐานของมนษย เวลา และสถานท โดยไมไดแยกระหวางเรองศาสนา หรอเรองทเกยวกบการดาเนนชวตของมนษย พระองคไดตรสวา

يني ذىلكى اللمنو خلىلق بديلى تى الى عىلىيػهىا النمناسى فىطىرى المنيت اللمنو فطرىةى (30:الرـك) القىي مي الد

ความวา ‚ธรรมชาตของอลลอฮ ซงพระองคทรงสรางมนษยขนมา ไมมการเปลยนแปลงในการสรางของอลลอฮ นนคอศาสนาอนเทยงตรง‛ (อรรม: 30)

62

ดงนนอสลามไมละเลยการเอาใจใสตอความตองการ ของรางกาย และสตปญญาของมนษย ยงไปกวานน อสลามสนบสนนใหผศรทธาแสวงหาปจจยยงชพทด และระมดระวงการสรางความเสยหายตางๆ ดงทอลลอฮ ไดตรสวา

ارى اللمنوي آتىاؾى فيمىا كىابػتىغ نػيىا منى نىصيبىكى تىن ى كىالى ااخرىةى الدمن اللمنوي أىحسىنى كىمىا كىأىحسن الدض

بض الى اللمنوى إفمن األىرض يف الفىسىادى تػىبغ كىالى إلىيكى (77:القصص ) الميفسدينى حيي

ความวา ‚และจงแสวงหาสงทอลลอฮ ไดประทานแกเจาเพอปรโลก และอยาลมสวนของเจาแหงโลกน และจงทาควา มด เสมอนกบทอลลอฮ ไดทรงทาความดแกเจา และอยาแสวงหาความเสยหายในแผนดน แทจรงอลลอฮ ไมทรงโปรดบรรดาผบอนทาลาย‛ (อลเกาะศอศ: 77) และพระองคไดตรสเกยวกบการมคครองเปนการสรางความสงบสขทางจตใจ วา

نىكيم كىجىعىلى إلىيػهىا ل تىسكينيوا أىزكىاجنا أىنفيسكيم م ن لىكيم خىلىقى أىف آيىاتو كىمن كىرى ىةن ممنوىدمنةن بػىيػ (21:الرـك)

ความวา “และหนงจากสญญาณทงหลายของพระองค คอทรงสรางคครองใหแกพวกเจาจากตวของพวกเจา เพอพวกเจาจะไดมความสขอยกบนาง และทรงมความรกใครและความเมตตาระหวางพวกเจา” (อรรม: 21)

จากการใหความสาคญ จตวญญาณ สตปญญา และรางก าย สามารถสรปไดวาเปนการแสดงใหเหนถงความสมบรณของศาสนาทมาจากผทรงอภบาล และเราะสลของพระองค ผใดปฎบตตาม จะประสบความสาเรจในชวต หากแตยงครอบคลมทงโลกนและโลกหนา ซงเราตางขอดอาออยตลอดเวลา วา

نػيىا يف آتنىا رىبػمننىا (201: البقرة) النمنار عىذىابى كىقنىا حىسىنىةن ااخرىة كىيف حىسىنىةن الدض

ความวา “โอพระเจาของเราโปรดประทานใหแกพวกเรา สงดงามในโลกนและสงดงามในปรโลกและโปรดค มครองพวกเราใหพนจากลงโทษแหงไฟนร กดวยเถด” (อลบะเกาะเราะฮ : 201)

63

อสลามสนบสนนการปฏบตอบาดะฮ ดวยความสมาเสมอ ถงแมจะทานอย ยอมดกวาการทาเพยงครงเดยว การปลกฝงคณธรรมจรยธรรมในอสลามจงไมไดจากดเพยงชวงเวลาใดเวลาหนง แตเปนการปลกฝงตลอดชวตตงแตในเปลจนถงหลมฝงศพ

ดงททานเราะสล ไดเตอนผศรทธาในเรองนไววา

كىىيوى رىاعو ، النمناس عىلىى المنذم فىاألىمريي رىعيمنتو ، عىن مىسؤيكؿه كىكيلضكيم رىاعو ، كيلضكيم أىالى )) (( عىنػهيم مىسؤيكؿه كىىيوى بػىيتو ، أىىل عىلىى رىاعو كىالرمنجيلي رىعيمنتو ، عىن مىسؤيكؿه

ความวา ‚พงทราบเถดวา ทานทกคนมหนาท และทกทานจะตองรบผดชอบตอหนาทของพวกทาน ผนากมหนาท และตองถกถามถงความรบผดชอบของเขา

และผปกครองกมหนาทตอครอบครว ของเขา และตองถกถามถงความรบผดชอบตอครอบครวเชนเดยวกน‛

การใหการศกษา และสงเสรมใหเดกแสวงหาความร ยงไมเพยงพอตอการใชชวตของพวกเขา

หากแตผปกครองจาเปนตองปลกฝงและขดเกลาจตใจใหเขาเปนมนษยทมความสมบรณในทกดาน สามารถปฎบตตามคาสงใชของอลลอฮ และหางไกลจากคาสงหามตางๆ ดวยสอและวธการปลกฝง คณธรรมจรยธรรม หลากหลายรปแบบ เนองจาก คณธรรมจรยธรรม มความสาคญมากตอการดาเนนชวตของบคคล กลาวคอ เปนการตอบรบความเปนบาวและการอบาดะฮตออลลอฮ ทาใหสามารถสรางความสงบทางจตใจ แสวงหาความสขและความใกลชดจากอลลอฮ

ดงนนการปลกฝง คณธรรมจรยธรรม จงเปนงานทตองใหความสาคญอยางยง โดยเฉพาะแกเยาวชนในวนน เพอใหพวกเขาเปนมนษยทมความสมบรณในทกดาน ไมวาจะในดานอปนสย การศรทธา การปฏบตตน และสงคม รวมทงดานอนๆ ซงถ อเปนความรบผดชอบของทกฝาย ตองรวมมอกนอยางตอเนอง และมงหวงวาพระองคจะทรงเปลยนแปลงสงไมดงามทงหลาย

อลลอฮ ตรสวา

ب ىنػفيسهم مىا يػيغىيػ ريكا حى من بقىوـو مىا يػيغىيػ ري الى اللوى إفمن (11 :الرعد)

ความวา “แทจรงอลลอ ฮ จะมทรงเปลยนแปลงสภาพของชนกลมใดจนกวาพวกเขาจะเปลยนแปลงสภาพของพวกเขาเอง” (อรเราะอด: 11)

64

ครอบครว เปนสถาบนแรกทมความสาคญอยางยงในการปลกฝง คณธรรมจรยธรรม ของเดกๆ หนาทของผปกครอง คอ ตองเอาใจใส เลยงดพวกเขาตงแต พวกเขาอายนอยๆ ดวยการอบรม และเปนแบบอยางทด เนองจากเปนวยทกาลงเรยนร สามารถจดจา และเลยนแบบพฤตกรรม จากสภาพแวดลอมรอบตวไดด

ทานเราะสล ไดอธบายถงความจาเปนทผปกครองตองเอาใจใสลกหลานของตนเองไววา

(( يىج سىانو أىك يػينىص رىانو أىك يػيهىو دىانو بػىوىاهي فى ى ،الفطرىة عىلىى ييولىدي مىوليودو كيلض ))

ความวา ‚เดกทกคนเกดมาบนกมลสนดานอนบรสทธ แตแลวผเปนพอแมนนเองททาใหเขาเปนยว หรอเปนครสต หรอเปนมะซย‛ (รายงานโดยบคอรย)

และไดมระบเปนตวอยางมากมายในอลกรอาน เชน ทานนบอบรอฮม ขอดอาอวา

ديعىاء كىتػىقىبمنل رىبػمننىا ذير يمنيت كىمن الصمنالىة ميقيمى اجعىلن رىب ( 40: ابراىيم)

ความวา “โอ พระผอภบาลของขาพระองค ขอพระองคทรงใหขาพระองคและจากลกหลานของขาพระองคเปนผดารงการละหมาด โอ พระผอภบาลของเรา ขอพระองคทรงตอบรบการวงวอนของขาพระองคดวยเทอญ” (อบรอฮม : 40)

และทานนบซะกะรยา กเคยขอดอาอวา

يعي إنمنكى طىي بىةن ذير يمنةن لمندينكى من يل ىىب رىب (38:آؿ عمراف ) الدضعىاء مسى

ความวา “ขาแตพระ ผอภบาลแหงขาพระองค โปรดไดทรงประทานแกขาจากพระองคซงบตรผสบทอดวงศตระกลทด แทจรงพระองคเปนผทรงไดยนคาวงวอน” (อาล อมรอน : 38)

เพราะฉะนนอยางนอยๆ พอแมทกคนไมควรลมอาน ดอาอทอลลอฮ ตรสถงบรรดาบาวผเปน ‚อบาดรเราะหมาน‛ ของพระองค ซงพวกเขาจะขอดอาอ อยเสมอวา

و قػيرمنةى كىذير يمناتنىا أىزكىاجنىا من لىنىا ىىب رىبػمننىا (74:الفرقاف) إمىامنا للميتمنقنيى كىاجعىلنىا أىعنيي

65

ความวา “ขาแตพระผเปนเจาของเรา ขอพระองคโปรดประทานแกเรา ซงคครองของเราและลกหลานของเรา ใหเปนทรนรมยแกสายตาของเรา และทรงทาใหเราเปนแบบอยางแกบรรดาผยาเกรง” (อล-ฟรกอน : 74)

ดงนนผปกครองจาเปนอยางยงจะตองเอาใจใส และระมดระวงใหบตรหลานหางไกลจากสงไมดทงหลายใหได เพราะจะเปนฐานแรกของการปลกฝง คณธรรมจ รยธรรมท ดงาม ทาให คณธรรมจรยธรรมมความผกพนกบการดาเนนชวตของเดก จนกระทงพวกเขาเตบโตเปนผใหญทด สามารถเปนแบบอยางแกสงคม มความออนนอมถอมตน จตใจดงาม และสมพนธไมตรตอบคคลรอบขาง ซงครอบครวผศรทธาไมเพยงจะมความสขในโลกนเทาน น หากแตในอาคเราะฮ อลลอฮ จะทรงใหพวกเขาไดมความสขรวมกนอกในสวนสวรรคอนนรนดร

อลลอฮ ตรสวา

نىاىيم كىمىا ذير يػمنتػىهيم م أىحلىقنىا ب ىافو ذير يػمنتػيهيم كىاتػمنبػىعىتػهيم آمىنيوا كىالمنذينى لهم م ن أىلىتػ م ن عىمى

( 21: الطور ) رىىنيه كىسىبى مبىا امرئو ؿض ؾي شىيءو

ความวา “และบรรดาผศรทธาทงหลาย ทลกหลานของพวกเขาไดดาเนนตามพวกเขาดวยการศรทธา เราจะใหลกหลานของพวกเขาอยรวมกบพวกเขา (ในสวนสวรรค) และเราจะไมใหการงานของพวกเขาลดหยอนลงจากพวกเขาแตอยางใ ดแตละคนยอมไดรบการคาประกนในสงทเขาขวนขวายไว” (อฏฏร : 21)

หนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษา (2535: 47) ไดใชหลกการ กระบวนการการปลกฝง

คณธรรมจรยธรรม ดงน 1. การจดการเรยนการสอนจะตองปลกฝงคณธรรมจรยธรรมควบคไปกบความร 2. ทกงาน / โครงการภายในโรงเรยนสามารถปลกฝงคณธรรมจรยธรรมได 3. บรรยากาศ สงแวดลอม และแบบอยางทด เออตอการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม 4. การรวมคด รวมทาของบคลากรทกฝาย ชวยใหการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมของ นกเรยนไดผล 5. การทนกเรยนไดคด ปฏบต และมความรสกพงพอใจในงานกจกรรม และเหตการณ ตางๆ ในชวตประจาวนจะชวยใหนกเรยนไดพฒนาลกษณะนสยและคณธรรมของตนเอง

66

6. การปลกฝงคณธรรมจรยธรรมควรคานงถงหลกการ ทฤษฎทเกยวของ และความแตกตางระหวางบคคล 7. การปลกฝงคณธรรมจรยธรรมตองทาอยางตอเนองและมการพฒนา 8. การตดตามและประเมนผลตองทาอยางเปนระบบ ทงจากผอนและโดยตนเอง

โดยสรปแลว การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ในอสลามม ความสมบรณ และครอบคลมทก มตของชวต บนเปาหมายเพอปกปองเกยรตของศาสนา และเปนแนวทางดาเนนชวตแกบคคลปฏบตตอตนเองและสงคม ผานวธการขดเกลาจตใจและการบมเพาะนสยของบคคลให มความปรารถนาแตเรองทดงามและออกหางจากเรองทไมดทงหลาย ดวยลกษณะ การเพมพนทละนอย การอบรมเลยงด การปลกฝงแบบตอเนอง การฟนฟ หรอการปรบปรงใหดขน และการฟนฟใหมนษย เกดการพฒนาขนทละนอยในทกๆดาน ทงตอตนเอง ครอบครว และสงคม สอดคลองตามหลกการของศาสนาอสลาม ดวยความบรสทธใจ ความยาเกรงตออลลอฮ ความรอบร ความสภาพ และความรสกรบผดชอบตอหนาทอยตลอดเวลา

องคประกอบในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมนกเรยนในสถานศกษา ในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมมองคประกอบทเกยวของ ดงน คอ 1. ตามพระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 กาหนดใหสถานศกษา รบผดชอบความ

ประพฤตของเดกในทกระดบ (กระทรวงศกษาธการ , 2548: 428) ในมาตรา 63 ความวา โรงเรยนและสถานศกษาตองจด ใหมระบบงานและกจกรรมในการแนะแนวใหคาปรกษาและฝกอบรมแกนกเรยนและผปกครอง เพอสงเสรมความประพฤตเหมาะสมความรบผดชอบตอสงคม และความปลอดภยแกนกเรยนและนกศกษา ตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทกาหนดในกฎกระทรวง

2. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 6 บญญตวา “การจด การศกษาตองเปนไปเพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณ ทงรางกาย จตใจ สตปญญาความร และคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการดา รงชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข และมาตรา 23 บญญตวา การจดการศกษาทง การศกษาในระบบการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ตองใหความสาคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนร และบรณาการตาม ความเหมาะสมของแตละระดบการศกษา” (สานกงานปฏรปการศกษา, 2543: 9)

3.สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน รบผดชอบการจดการศกษาในระดบการศกษาไดกาหนดมาตรฐานดานนกเรยน จากแนวคดในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ซงมนกวชาการหลายทานทเสนอแนะในการปลกฝงเรองคณธรรม จรยธรรมนกเรยนในสถานศกษา พอสรปได ดงตอไปน

67

สมณธา แกนกล (2544: 72) วจยเรอง ศกษาจรยธรรมของนกเรยนระดบปร ะถมศกษาระดบประถมปท 6 สานกงานการประถมศกษา อาเภอพะโตะ สงกดสานกงาน การประถมศกษาจงหวดชมพร มหาวทยาลยทกษณ พ.ศ. 2544 ไดมขอเสนอแนะในการปลกฝง คณธรรม จรยธรรม ดงน

1. ครผสอน และผบรหารสถานศกษา ตลอดจนผเกยวของกบการจดการศกษา ควรจะรวมมอกนหาวธการปลกฝงและพฒนา จรยธรรมใหกบนกเรยน ซงจะนาผลไปสความมจรยธรรมนกเรยนมากขน

2. ผทเกยวของทกฝายควรนา ผลการวจยใชเปนประโยชนในการปรบปรง กาหนดแนวทางพฒนากจกรรม เพอปลกฝงแกนกเรยนไปในทางทเหมาะสม

3. ผเกยวข องหรอผรบผดชอบเกยวกบการปลกฝงจรยธรรมของนกเรยนควรจะไดนาผลการวจยไปใชเปนแนวทาง ในการพฒนาสงเสรมจรยธรรมของบคลากร ใหสอดคลองกบความตองการของนกเรยนตอไป

บญม แทนแกว (2539: 160-164) ไดสรปวธการปลกฝงจรยธรรม ดงน 1. ความมงหมายพนฐานในการปลกฝงจรยธรรมใหเกดกบบคคลใดหรอสถาบนใด เรายอมมง

อยตลอดไป ทจะใหผเรยนไดศกษาจรยธรรมลกซงเพยงพอจนเกดศรทธา และเกดความคดทจะดา เนนชวตตามแนวของจรยธรรมโดยตลอดไป ทงนยอมแปลวา ผเรยนจะตองไดมโอกาสศกษา และปฏบตกนนานพอสมควร จะใหบคคล สถาบนการศกษาไดรวมมอกน

2. ปฏบตจรยธรรมโดยพรอมเพรยงกนทงระบบ มใชปฏบตอยเพยงหนวยเดยวในระบบนนๆ 3. แนวทางสา หรบดา เนนการ เพอใหผเรยนไดศกษาและปฏบตจรยธรรมตองใหผเรยนม

โอกาสเหนตวอยางทดและใหปฏบตตามเปนเวลานานเพยงพอจนเกดเปนนสย ตองใหมการศกษาหรออบรมอยางลกซงเปนระยะๆ ตอเนองกนเปนเวลานานพอเพอชวยใหเกด “ความคดเหนทถกตอง ” ตองใหมโครงการแนะแนวโดยใชธรรมะขนในสถาบนการศกษา เพอทาหนาทชแจงใหขอ คตแนวในการแกไขปญหาชวตบางประการกอใหเกดความอบอนใจ ใจมนคง ไมเอนเอยงไปในทางชว ทงนอาจทาการแนะแนวในรายบคคล หรอกลมกได และจดทาโดยสมาเสมอควบคกบการศกษาอบรม

4. วธดาเนนการ ตงคณะกรรมการจรยธรรมขนไวเปนประจาสถาบน การศกษาประกอบดวย หวหนาสถาบนการศกษ าเปน โดยการดา เนนการดงน คอ สรางบรรยากาศหรอสงแวดลอมทเออตอการศกษาอบรมและการปฏบตจรยธรรมขนภายในสถานศกษา เชน ผเปนหวหนาทกระดบจะตองเขาใจเรองจรยธรรมดพอ สมควร และตองบงคบตนเองใหประพฤตตนเปน แบบอยางทด เปนตนวาเรองศลหา ความยตธรรม ความซอสตยสจรต กตญกตเวท จดใหมการรณรงคภายในสถานศกษาเพอเชญชวนใหทกๆคนไดประพฤตตามแนวทางจรยธรรม ทงน โดยเชญชวนตอกน

68

ไปเปนระยะๆมไดขาดและเชญชวนใหถอวาการประพฤตตนตามแนวทางจรยธรรมนนเปนสงทมเกยรตยง ไมใชสงทนาละอาย สงทนาละอายนนคอการกระทาความชว

5. จดตงชมนมจรยศกษา เพอทกๆคนจะไดพบปะสนทนาการแถลงแลกเปลยนความคดเหนปาฐกถา อภปราย อานเขยนเกยวกบจรยธรรมหรอจดกจกรรมอนๆ เชน การจดนทรรศการดานจรยธรรม จดโครงการบรจาคแกผขาดแค ลน จดกจกรรมตางๆทเหมะสมกบวยของนกเรยน กจกรรมทชมชนสนใจมการจด จดโครงการฟงธรรม ตามทเหมาะสม

6. จดการอบรมจรยธรรมภายในสถานศกษา เมอบรรยากาศทเอออานวยแลวกใหผทรงคณวฒอบรมจรยธรรมใหแกทก ๆ คน เปนการประจาและแนนอน โดยเลอกหวขอธรร มใหเหมาะสมและลกซงพอเพยงจดใหมการแนะแนวภายในสถานศกษาจดใหมหนวยแนะแนวจรยธรรมขนไวเพอชวยแนะแนวรายตว หรอกลมทเหมาะสม ในเรองชวตและการดารงชวตชวยคดแกปญหาของชวตบางประการ เปนทพงพอใจ คอยกระตนใหประพฤตด ไมคดโกงใชหลกธรรมเปนเครองมอในการแนะแนว ในแผนงานทไดทาขนตองมงานดานสงเสรม คอ ถาเปนขาราชการ เมอสอบเขามาไดแลวกอนบรรจแตงตงตองอบรมจรยธรรมเขมขนเสยกอน เมอแตงตงแลวตองจดอบรมไวเรอยๆเปนในการสอบเพอเลอนตาแหนงตองสอบจรยธรรมดวยถอเปนเรอง สาคญใน การเลอนระดบขนเงนเดอนนนใหพจารณาเรองความประพฤตเปนเรองสา คญและตองพจารณาอยางจรงจงใหสมกบทอยในบรรยากาศแหงจรยธรรมทกหนวยตองรวมมอกนชวยศกษาและปฏบตจรยธรรมโดยทวหนา ไมใชเครงอยเฉพาะบางหนวยเทานนตองใหพรอมเพรยงกนทงระบบ การควบคมงาน ในแผนงานตองกา หนดงานดานควบคมดงตอไปน คอใครประพฤตผดจรยธรรมหรอละเลยตองลงโทษตามสมควรแกกรณ ใครประพฤตเดนในดานจรยธรรม ตองยกยองสรรเสรญและใหเกยรตผนนเปนอยางด

พรชย ภาพนธ (2546: 70-73) วธการปลกฝงจรยธรรม 3 ประการ ไดแก 1. การปลกฝงลกษณะทางจตทสา คญ เหตผลเชงจรยธรรมใหเหนแกสวนรวมมากกวาสวนตว

ความสามารถควบคมตนเองโดยไมตองพงการควบคมจากภายนอก ความเชออานาจตนเองวาตนทา ดจะไดดทาชวจะไดรบโทษตอบแทน

2. หลกในการพฒนาจรยธรรมนกเรยน มการปองกนมากกวาการแกปญหา พฒนาตามทขาดและตามวยพฒนาแบบไมจงใจมากกวาผพฒนาควรมสมพนธอนดกบ ผถกพฒนา คานงถงบรบทของผ ถกพฒนา พฒนาใหครบ

3. วธการพฒนาปลกฝงจรยธรรมในเดก ครตองเปนผมจรยธรรมสงและปลกฝงทถกตอง คอ ความสมพนธ กบ เดกไวใจ ครใหรางวลมากกวาการลงโทษ ควรใหม การเสรมแรง ครพรอมเปน

69

แบบอยางใหรางวลเมอทาด การลงโทษตองเปนทยอมรบทกฝาย ครสอนตามทครปฏบต และทาเปนแบบอยางทด

การปลกฝงคณธรรมจรยธรรม แกนกเรยนในโรงเรยนจะเกดความสาเรจมากนอยเพยง ใด

ขนอยกบการเอาใจใสของผบรหารสถานศกษาและครผสอน ตอพฒนาการการเจรญเตบโตของนกเรยน ไมวาจะเปนโครงสรางทางรางกาย จตใจ ความคด ความรสก การรบรและการแสดงออกของพวกเขา ดวยวธการเปนแบบอยางทด ตามคณลกษณะดงามทเหนไดจากทานเราะสล และบรรดาศาสนทตของอลลอฮ ทไดถกสงมาเพอเปนแมแบบในเรองศาสนาและอคลากดงาม

อลลอฮ ตรสวา

لنىا كىمىا . تػىعلىميوفى الى كينتيم إف الذ كر أىىلى فىاس ىليوا إلىيهم نضوحي رجىاالن إالمن قػىبلكى من أىرسى

ى ى الذ كرى إلىيكى كىأىنزىلنىا كىالزضبير ات بالبػىني يػىتػىفىكمنريكفى كىلىعىلمنهيم إلىيهم نػيز ؿى مىا للنمناس لتيبػىني

(43-44 : حنلاؿ)

ความวา ‚และเรามไดสงผใดมากอนหนาเจา นอกจากเปนผชายทเราไดวะฮแกพวกเขา ดงนน พวกเจาจงถามบรรดาผร หากพวกเจาไมร . ดวยหลกฐานทงหลายทชดแจง และคมภรตางๆ ทศกดสทธ และเราไดใหอลกรอานแกเจาเพอเจาจะไดชแจง (ใหกระจาง ) แกมนษยซงสงทไดถกประทานมาแกพวกเขา และเพอพวกเขาจะไดไตรตรอง ‛ (อนนะหล: 43-44)

ทานเราะสล ไดใหความสาคญในเรองน และสนบสนนใหผปกครองปฏบตตนตอเดก

ดวยความจรงใจ และเปนแบบอยางทด ทานเราะสล กลาววา

((كىذبىةه مى ق ئنا ؼى م شى ق ط ييع ملى اؾى ، يمن قى تىعاؿى يبيب اؿى لص مىن ؽى ))

ความวา “บคคลใดกลาวแกเดกวา มานซเดยวจะให (บางสง) ตอมาเขาก ไมใหสงใดแกเดก (ลกษณะเชนน) นคอการโกหก” (รายงานโดยบคอรยและอบดาวด)

70

จากความสาคญดงกลาว เปนขอสรปไดวา การปลกฝงคณธรรมจรยธรรม แกนกเรยนดวยการเปนแบบอยาง เปนหนาทของทกฝายทจะตองรบผดชอบ เร มจากผปกครองตองตระหนกถงบทบาทในการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมแกนกเรยน โดยจะตองเอาใจใสพวกเขาตลอดเวลาตงแตพวกเขาตนนอนจนกระทงเขานอน ขณะทผบรหารสถานศกษาและครจะตองเอาใจใสในเรองการเปนแบบอยางทดแกเดกในชวงเวลาทพวกเขาเรยนรพฤตกรรมจากสงคมในโรงเรยน

การปลกฝง คณธรรมจรยธรรม แกนกเรยน ดวยวธการสรางแรงจงใจใหเกดความตองการมพฤตกรรมทดงาม เพอใหไดรบการตอบแทนความด และการปรามใหเกดความหวาดกลวตอการลงโทษเมอนกเรยนมพฤตกรรมทไมดทงหลาย ประสบความสาเรจไดขนอยก บผปลกฝ งคณธรรมจรยธรรมจะตองใชความซอสตย และความจรงใจ ไมใชการกลาวเทจเพอสรางแรงจงใจ เชน ผปลกฝงคณธรรมจรยธรรมไดใชวธการผดในการสรางแรงจงใจนกเรยนใหละหมาด โดยสอนนกเรยนวา ใครกตามทละหมาด เขาจะมหนาตาเหมอนดารา แตเมอนกเรย นไดปฏบตตาม คาสอนนน ผลทออกมายงเหมอนเดม คอ นกเรยนพบวาตนเองยงมหนาตาเหมอนเดม พวกเขากจะเลกละหมาด และไม ยอมเชอฟงผปลกฝงคณธรรมจรยธรรมอกตอไป

รปแบบการส รางแรงจงใจทถกตองไดมระบ ไวในอลกรอาน ดงทอลลอฮ ไดทรงสงใช

ทานเราะสล ดาเนนการเชญชวนประชาชาตของทานสการศรทธา พระองคตรสวา

بيل إىل ادعي ة رىب كى سى وعظىة باحلكمى أىحسىني ىيى بالمنيت كىجىادذليم احلىسىنىة كىالمى

(125:النحل )

ความวา “จงเรยกรองสแนวทางแหงพระเจาของสเจาโดยสขม และการตกเตอนทด และจงโตแยงพวกเขาดวยสงทดกวา” (อนนะหล : 125)

อลลอฮ ตรสวา

يالن ىىجرنا كىاىجيرىيم يػىقيوليوفى مىا عىلىى كىاصرب (10: ادلزمل) مجى

ความวา “และจงอดทนตอสงทพวกเขากลาวราย และจงแยกตวออกจากพวกเขาดวยการแยกตวอยางสภาพ” (อลมซมมล: 10)

71

โดยสรปแลว การปลกฝง คณธรรมจรยธรรม แกนกเรยนในอสลาม มทงรปแบบโนมนาวจตใจทมลกษณะเปนนามธรรม เชนการกลาวชนชม การสนบสนนสงเสรม การยกยองและการใหเกยรตนกเรยนทมอคลากดงามเปนพเศษ และรปแบบการใหรางว ลตอบแทนซงเปน ลกษณะ รปธ รรมแกนกเรยนทประพฤตตนด สอดคลองตามรปแบบทอลลอฮ ไดทรงสรางแรงจงใจแกบาวของพระองค สวนหนงไดแกในสเราะฮ อซซมร อายะฮ ท 9 วา บรรดาผทมความรและมความศรทธานนจะมตาแหนงฐานนดรทสง ณ พระองค ซงตางจากบคคลทวไป อลลอฮ ตรสวา

ا اللمنيل آنىاء قىانته ىيوى أىممنن يىستىوم ىىل قيل رىب و رى ىةى كىيػىرجيو ااخرىةى حيىذىري كىقىائمنا سىاجدن

(9: زمراؿ) ب األىلبىا أيكليوا يػىتىذىكمنري إنمنىا يػىعلىميوفى الى كىالمنذينى يػىعلىميوفى المنذينى

ความวา “ผทเขาเปนผภกดในยามคาคน ในสภาพของผสด และผยนละหมาดโดยทเขาหวนเกรงตอโลกอาคเราะฮ และหวงความเมตตาของพระเจาของเขา (จะเหมอนกบผทตงภาคตออลลอฮ กระนนหรอ?) จงกลาวเถดมฮมมด บรรดาผรและบรรดาผไ มรจะเทาเทยมกนหรอ ? แทจรงบรรดาผมสตปญญาเทานนทจะใครครวญ” (อซซมร: 9)

และเพอใหการตกเตอนมประสทธภาพ ผตกเตอนตองตระหนกถงเรองตอไปน ไดแก 1) บรรยากาศแวดลอมทเออตอความเขาใจของผรบการตกเตอน 2) การใชตวอยางในการสนบสนนใ หผรบการตกเตอนเกดความรสกรวม และความตองการ

ในการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทด

อลลอฮ ตรสไววา

كىرى ىةه كىىيدنل الصضديكر يف ل مىا كىشفىاء رمنب كيم م ن ممنوعظىةه جىاءتكيم قىد النمناسي أىيػضهىا يىا

(57:يون ) ل لميؤمننيى

ความวา ‚โอมนษยเอย ! แทจรงขอตกเตอน (อลกรอาน) จากพระเจาของพวกทาน ไดมายงพวกทานแลว และ (มน) เปนการบาบดสงทมอยในทรวงอก และเปนการชแนะทาง และเปนความเมตตาแกบรรดาผศรทธา‛ (ยนส: 57)

72

และพระองคทรงแจงใหทราบวาบรรดาผทรบค วามสาเรจในทางนา และการเตอนน สาหรบบรรดาผทมความยาเกรง

ا ػذى (138:آؿ عمراف) ل لميتمنقنيى كىمىوعظىةه كىىيدنل ل لنمناس بػىيىافه ىى

ความวา ‚นคอขอชแจงอนชดเจนสาหรบมนษยและเปนคาแนะนาทถกตอง และเปนคาตกเตอนสาหรบผยาเกรงทงหลาย‛ (อาลอมรอน: 138) และจากการสอนของทานลกมานแกบตรของทาน ในสเราะฮ ลกมาน อลลอฮ ตรสวา

عىظيمه لىظيلمه الش رؾى إفمن باللمنو تيشرؾ الى بػينىمن يىا يىعظيوي كىىيوى البنو ليقمىافي قىاؿى كىإذ (13:لقماف)

ความวา ‚และจงราลกเมอ ลกมานไดกลาวแกบตรของเขา โดยสงสอนเขาวา ‚โอลกเอย เจาอยาไดตงภาคใด ๆ ตออลลอฮ เพราะแทจรงการตงภาคนนเปนความผดอยางมหนต โดยแนนอน‛ (ลกมาน: 13)

และการสงใชของอลลอฮ ในสเราะฮ อนนสาอ อายะฮ ท 58

بالعىدؿ حتىكيميوا أىف النمناس بػىنيى حىكىمتيم كىإذىا أىىلهىا إىلى األىمىانىات تيؤدضكا أىف يى ميريكيم قى الل إفمن

يعنا كىافى اللوى إفمن بو يىعظيكيم نعممنا اللوى إفمن (58:النساء) بىصرينا مسى

ความวา ‚แทจรงอลลอฮ ทรงใชพวกเจาใหมอ บคนบรรดาของฝากแกเจาของของมน และเมอพวกเจาตดสนระหวางผคน พวกเจากจะตองตดสนดวยความยตธรรม แทจรงอลลอฮ ทรงแนะนาพวกเจาดวยสงซงดจรงๆ แทจรงอลลอฮ เปนผทรงไดยนและไดเหน‛ (อนนสาอ: 58) จากตวอยางทผานมา เราจะเหนไดวา อลกรอาน ไดใหความสาคญในเรองการ ตก เตอน

โดยเฉพาะอยางยง ผทมความยาเกรง คอผทประสบความสาเรจ นอกจากนทานเราะสล คอ ตนแบบสาคญในเรองการปลกฝ งคณธรรม จรยธรรม ดวยวธการตกเตอน โดยเฉพาะอยางยงการตกเตอนของทานเราะสล สามารถสรางนาตา และความรสกรวม เนองจากวาทะของทานทมความลกซง ดงทไดมรายงานจาก อลอรบาฎ บน สารยะฮ กลาววา

73

نىا فػىوىعىظىنىا مىوعظىةن بى -ـى ؿمن سى كى ق م ؿى عى اهللي ىلمن صى -صىلمنى بنىا رىسيوؿي اللمنو )) ليغىةن الصضبحى ذىاتى يػىوـو يمن أىقػبىلى عىلىيػ ...(( ذىرىفىت منػهىا العيييوفي كىكىجلىت منػهىا القيليوبي

ความวา “มอยวนหนงทานเราะสล ไดทาละหมาดศ บฮรวมกบพวกเรา (หลงจากละหมาดเสรจ) ทานกหนหนามาหาพวกเรา แลวไดตกเตอนพวกเรา ดวยการตกเตอนทลกซง ทา ใหนาตา (ของพวกเรา )ไหล และหวใจ (ของพวกเรา ) รสกหวาดหวน...”

(รายงานโดยอบดาวดและอบนมาญะฮ)

และจากการแนะนาของทานเราะสล แกบรรดาเยาวชนหนมสาวในเรองการแตงงาน เพอตกเตอนใหพวกเขาปองกนตนเองจากการปฏบตตามอารมณใฝตา

ทานเราะสล กลาววา

للفىرج كىأىحصىني للبىصىر أى ى ض فى نمنوي فػىليىتػىزىكمنج البىاءىةى منكيمي استىطىاعى مىن الشمنبىاب رى مىع ى يىا)) ((كجىاءه لىوي فى نمنوي بالصمنوـ فػىعىلىيو يىستىطع ملى كىمىن

ความวา “ผทอยในวยหนมสาวทงหลาย ผใดทมความสามารถ เขาก จงแตงงานเถด แทจรงการแตงงานจะทาใหลดสายตาลงตา และรกษาอวยเพศไดดทสด และผใดทไมสามารถแตงงานได เขากจงถอศลอด แทจรงมนจะเปนโลหปองกน (การละเมดทางเพศ)ทดทสดสาหรบเขา” (รายงานโดยบคอรยและมสลม) เราจะพบวาทานเราะสล และบรรดา ศาสนทตกอนหนาทาน (ขออลอลลอฮ ทรงโปรด

ปรานตอพวกเขา) ไดใหความสาคญในเรองการตกเตอนและสอน

อลลอฮ ตรสวา

ينى لىكيمي اصطىفىى اللوى إفمن بىنمن يىا كىيػىعقيوبي بىنيو إبػرىاىيمي ىا كىكىصمنى كىأىنتيم إىالمن ىيوتينمن فىالى الد

(132:البقرة) سلميوفى ـض

ความวา “และอบรอฮมไดสงเสยแกลก ของเขาใหปฏบตตาม แนวทางนน และยะอกบกสงเสยดวยวา โอลกๆ ของฉน แทจรงอลลอฮ ไดทรงเลอกศาสนาใหแก

74

พวกเจาแลว ดงนน พวกเจาจงอยายอมตายเปนอนขาด นอกจากในขณะทพวกเจาเปนผ สวามภกด (ตออลลอฮ ) เทานน‛ (อลบะเกาะเราะฮ: 132) การตกเตอนทแทจรง คอ การทผตกเตอนมความบรสทธ ใจ และ มงหวงผลตอบแทน

จากอลลอฮ ไมใชการมงหวงผลประโยชน อานาจ หรอชอเสยงใดๆ ซงอลลอฮ ไดแจงใหผ ศรทธาทราบเกยวกบเรองราวการตกเตอนระหวางบรรดาศาสนทตกอนหนาทานเราะสล กบประชาตของพวกเขาในอดต เชน ไดมการกลาวถงเรองราวของน บนห นบฮด นบศอลห นบลฏ และนบชอบ (ขออลลอฮ ทรงประทานความสนตมแดพวกเขา ) ในสเราะฮ อชชอะรออ อายะฮ ท 109 ,127, 145, 164 และ 180 เพอเปนการยนยนความบรสทธใจของพวกเขาในการเรยกรองสศาสนาของอลลอฮ

เปนจานวนถง 5 ครง

อลลอฮ ตรสวา

العىالىمنيى رىب عىلىى إالمن أىجرمى إف أىجرو من عىلىيو أىس ىليكيم كىمىا

(127,145,164,180, 109: الشعراء)

ความวา “และฉนมไดขอคาตอบแทนในการนจากพวกทาน หากแตคาตอบแทนของฉนมไดมาจากผใดนอกจากพระเจาแหงสากลโลก ” (อชชอะรออ : 109, 127, 145, and 164,180) และอลลอฮ ทรงสงใหทานเราะสล ประกาศแกบรรดาผปฏเสธทงหลายใหทราบถง

ความบรสทธใจของทาน ในสเราะฮ อลฟรกอน อายะฮ ท 57 วา

سىبيالن رىب و إىلى يػىتمنخذى أىف شىاء مىن إالمن أىجرو من عىلىيو أىس ىليكيم مىا قيل ( 57:الفرقاف)

ความวา “จงกลาวเถดมฮมมด “ฉนมไดขอคาจางจากพวกทานในการ เผยแผเวนแตวาผใดประสงคกใหเขายดเปนแนวทางไปสพระเจาของเขา” (อลฟรกอน: 57) อสลามเรยกรองใหเชญชวนกนสการทาความด ซงจะไดรบผลการตอบแทนมากมาย ณ

ทอลลอฮ ทงในโลกนและโลกหนา และอลลอฮ ไดตรสเกยวกบบรรดาผทไมยอมรบฟงการตกเตอน หรอปฏเสธการเรยกรองสสจธรรม ไววา

75

نمنمى ذىرىأنىا كىلىقىد ثرينا جلىهى يػيبصريكفى المن أىعنييه كىذلىيم ىا يػىفقىهيوفى المن قػيليوبه ذلىيم كىاإلن اجلن م نى كى

ـ أيكلىػئكى ىا يىسمىعيوفى المن آذىافه كىذلىيم ىا الغىافليوفى ىيمي ػئكى أيكؿى أىضىلض ىيم بىل كىاألىنػعىا

(179: األعراؼ )

ความวา ‚และแนนอนเราไดบงเกดสาหรบญะฮนนม ซงมากมายจากญน และมนษย โดยทพวกเขามหวใจซงพวกเขาไมใชมนทาความเขาใจ และพวกเขามตา ซงพวกเขาไมใช มนมอง และพวกเขามห ซงพวกเขาไมใชมนฟง ชนเหลานแหล ะประหนงปศสตว ใชแตเทานน พวกเขาเปนผหลงผดยงกวา ชนเหลานแหละ พวกเขาคอผทเผลอเรอ‛ (อลอะอรอฟ: 179)

ดงนนการต กเตอนเปนวธการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม แกนกเรยนสาหรบผบรหารสถานศกษาทตองใหความสาคญ เนองจากอสลามสนบสนนใหผศ รทธาตกเตอนระหวางกน ชวยเหลอกนในเรองของความดและหามปรามกนจากการทาความชว ซงผลบญยอมไดรบกบบรรดาผตกเตอนและผนอมรบการตกเตอน

อลลอฮ ตรสวา

ىيمي كىأيكلىػئكى المينكىر عىن يػىنػهىوفى كى بالمىعريكؼ كىيى ميريكفى اخلىري إىلى يىدعيوفى أيممنةه م نكيم كىلتىكين

(104: آؿ عمراف) الميفلحيوفى

ความวา “และจงใหมขนจากพวกเจา ซงคณะหนงทจะเชญชวนไปสความด และใชใหกระทาสงทชอบ และหามปรามกน มใหกระทาสงทมชอบ และชนเหลานแหละพวกเขาคอผไดรบความสาเรจ” (อาลอมรอน: 104)

ตวอยางเกยวกบเรองราวการสรางทานนบอาดา ทไดมกลาวในอลกรอานอลลอฮ ตรสวา

ة رىبضكى قىاؿى كىإذ ليفىةن األىرض يف جىاعله إل للمىالىئكى فيهىا يػيفسدي مىن فيهىا أى ىعىلي قىاليوا خى

تػىعلىميوفى الى مىا أىعلىمي إل قىاؿى لىكى كىنػيقىد سي حبىمدؾى نيسىب حي كىحنىني مىاءالد كىيىسفكي ( 30: البقرة)

76

ความวา “และจงราลกถงขณะทพระเจาของเจาไดตรสแกมะลาอกะฮวาแทจรงขาจะใหมผแทนคนหนง ในพภพ มะลาอกะฮไดทลขนวาพระองคจะทรงใหมขนในพภพซงผทบอนทาลาย และกอการนองเลอดในพภพกระนนหรอ ? ทงๆ ทพวกขาพระองคใหความบรสทธพรอมดวยการสรรเสรญพระองค และเทดทนความบรสทธในพระองค พระองคตรสวาแทจรงขารยงในสงทพวกเจาไมร ” (อลบะเกาะเราะฮ : 30)

และตวอยางเหตการณทเกดขน เกยวกบการปรามลกของทานนบ นห ใหออกหางจากการอยรวมกบบรรดาผปฏเสธศรทธา แลวรบมาขนเรอของทาน ขณะทนาไดเพมสงขนเรอยๆ

อลลอฮ ตรสวา

تىكين كىالى ممنعىنىا اركىب بػينىمن يىا مىعزؿو يف كىكىافى ابػنىوي نيوحه كىنىادىل كىاجلبىاؿ مىوجو يف م ىرم كىىيى

(42:ىود) الكىافرينى ممنعى

ความวา “และมน(เรอ)นน แลนพาพวกเขาไปทามกลางคลนลกเทาภเขา และนหไดรองเรยกลกชายของเขาซงอยอยางโดดเดยว ‚โอลกของฉนเอย ! จงมาโดยสารเ รอกบเราเถด และเจาอยาอยรวมกบผปฏเสธศรทธาเลย‛ ” (ฮด: 42)

และในเวลาตอมา ถงแมวาลกของทาน นบนหจะไมเชอฟงการเตอนของทาน ทานกยงไมสนหวงจากการปรามเพอใหลกของทานกลบตวกลบใจ ทานจงขอดอาอใหลก

อลลอฮ ตรสวา

أىحكىمي كىأىنتى احلىقض كىعدىؾى كىإفمن أىىلي من ابن إفمن رىب فػىقىاؿى رمنبمنوي نيوحه كىنىادىل (45:ىود) )احلىاكمنيى

ความวา “และนหไดรองเรยนตอพระเจาของเขาโดยกลาววา ‚ขาแตพระผเปนเจาของพระองคแทจรงลกชายของขาพระองคเปนคนหนงในครอบ ครวของขาพระองค และแทจรงสญญาของพระองคนนเปนความจรง และพระองคทานนนทรงตดสนเทยงธรรมยง ในหมผตดสนทงหลาย” (ฮด: 45)

77

และอลลอฮ ตรสเตอนการขอดอาอของทานนบนห ในอายะฮ ถดมาวา

إل علمه بو لىكى لىي ى مىا تىس ىلن فىالى صىالحو ىيػري عىمىله قي إفمن أىىلكى من لىي ى إنمنوي نيوحي يىا قىاؿى

(46:ىود) اجلىاىلنيى منى تىكيوفى أىف أىعظيكى

ความวา “พระองคตรสวา ‚โอนห เอย ! แทจรงเขามไดเปนคนหนงในครอบครวของเจา แทจรงการกระทาของเขาไมด ดงนนเจาอยารองเรยนตอขาในสงทเจาไมมความร แทจรงขาขอเตอนเจาทเจา(เกรงวาเจา) จะอยในหมผงมงาย” (ฮด: 46)

ดงนนผบรหารสถานศกษาจะตองตระหนกความสาคญของเรองราวทจะนามาเสนอเปนอทาหรณในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมแกนกเรยนดวยวามตวอยางทดมากนอยเพยงใด หรอมความเหมาะสมกบนกเรยนหรอไม เพอใหสอดคลองกบการนาเสนอเรองราวตางๆของอลกรอาน ตามวตถประสงคในการปลกศรทธาและคณธรรม จรยธรรม ดงามแกพวกเขา ดวยการบอกเลาเรองราวของบรรดาศาสนทต และประชาชาตกอนหนาเรา เพอเปน การ เตอนสอนใจ และ ใหพวกเขาไตรตรองเรองราวดงกลาว นาไปเปนบทเรยนในการดาเนนชวตของพวกเขาในอนาคต

อลลอฮ ตรสวา

الميسلمنيى منى إنمنن كىقىاؿى صىاحلنا كىعىملى اللمنو إىلى دىعىا م منن قػىوالن أىحسىني كىمىن (33:فصلت)

ความวา “และผใดเล าจะมคาพดทดเลศยงไปกวาผเชญชวนไปสอลลอฮ และเขาปฏบตงานทด และกลาววา แทจรงฉนเปนคนหนงในบรรดาผนอบนอม” (ฟศศลต: 33) การปลกฝงคณธรรม จรยธรรมแกนกเรยนมวตถประสงคเพอหลอหลอมใหนกเรยนเปนมนษย

ทสมบรณ ผานวธการปล กฝง คณธรรม จรยธรรม ทมลกษณะเปนขนตอน และมความสมาเสมอ เชนเดยวกบวธการประทานอลกรอานลงมาในรปแบบทยอยลงมาผานเหตการณ และการกาหนดหกมตางๆตามชวงเวลา เปนระยะเวลานานถง 23 ป จนกระทงการ เผยแผ ศาสนาของทานเราะสล เสรจสมบรณ

78

อลลอฮ ตรสวา

ينى فمن إ (19:عمراف آؿ) اإلسالىـي اللو عندى الد

ความวา “แทจรงศาสนา ณ อลลอฮ นน คอ อลอสลาม” (อาลอมรอน: 19) อลลอฮ ไดทรงนาเสนอขนตอนตวอยางการปลกฝงศรทธาในอลกรอาน ไวในสเราะฮ

อลมอะฮ อายะฮ ท 2 วา

يهم آيىاتو عىلىيهم يػىتػليو م نػهيم رىسيوالن األيم ي نيى يف بػىعىثى ذماؿمن ىيوى الكتىابى كىيػيعىل ميهيمي كىيػيزىك

ؿو لىفي قػىبلي من كىانيوا كىإف كىاحلكمىةى ( 2:اجلمعة) مضبنيو ضىالى

ความวา “พระองคทรงเปนผแตงตงเราะสลขนคนหนงในหมผ ไมรจกหนงสอ

จากพวกเขาเองเพอสาธยายอายาตตางๆ ของพระองคแกพวกเขา และทรงทาใหพวกเขาผดผองและทรงสอนคมภรและความสขมคมภรภาพแกพวกเขาและแมวาแตกอนนพวกเขาอยในการหลงผดอยางชดแจงกตาม” (อลมอะฮ : 2)

และการเรยนของเศาะหาบะฮ ตามททานนดบ บน อบ ดลลอฮ กลาวถง ขนตอนการทาความเขาใจ ไววา

يىافه كىحنىني كىسىلمنمى عىلىيو اللمنوي صىلمنى النمن مىعى كينمنا)) نػىتػىعىلمنمى أىف قػىبلى اإل ىافى فػىتػىعىلمنمنىا حىزىاكرىةه فتػ (( إ ىاننا بو فىازدىدنىا القيرآفى تػىعىلمنمنىا يمن القيرآفى

ความวา “ในชวงเวลาทเรายงอยในชวงวยเดก ทานนะ บ ไดสอนพวกเราเกยวกบหลกการศรทธากอนทพวกเราจะเรยนอลกรอาน ตอมาทานกจะสอนอลกรอาน ซงทาใหการศรทธาของเราเพมมากยงขน ”

และการทาความเขาใจอลกรอานของบรรดาเศาะหาบะฮ ดงทไดรายงานจาก อะบ อบดร เราะหมาน กลาววา

79

ثػىنىا)) كىانيوا أىنػمنهيم -كسىلمنم عىلىيو اهلل صىلمنى -النمن أىصحىاب من يػيقرئػينىا كىافى مىن حىدمن، عىشرى -كسىلمنم عىلىيو اهلل صىلمنى -اهلل رىسيوؿ من يػىقرتىؤيكفى األيخرىل العىشر يف يى خيذيكفى فىال آيىاتو ((كىالعلم العىمىل منى ىىذىه يف مىا يػىعلىميوا حى من

ความวา “สวนหนงจากบรรดา เศาะหาบะ ฮของทานเราะสล ของพวกเราททองจาอลกรอาน ไดเลาใหเราฟงวา แทจรงพวกเขาไดเรยน (อลกรอาน ) กบทานเราะสล ของอลลอฮ สบอายะฮ ดงนนพวกเขา กจะไมเอา (เรยน )เพมเตมสบ อายะฮอน จนกวาพวกเขาจะศกษา (ทาความเขาใจ) เกดการปฏบต และความร”

อสลามใหความสาคญตอเรองการกาหนดธรรมชาตหรอกมลสนดาน (ฟฏเราะฮ ) ของมนษย

นบตงแตการสรางของอลลอ ฮ ททรงกาหนดใหมนษยมฟฎเราะฮ ตงอยบนฐานแหงความศรทธา การใหความเปนเอกภาพแดพระองคองคเดยว และการดารงมนบนการปฏบตความดงามบนฐานศาสนาทเทยงตรง

อลลอฮ ตรสวา

ين كىجهىكى فى ىقم نيفنا للد يني ذىلكى اللمنو خلىلق تػىبديلى الى ىىاعىلىي النمناسى فىطىرى المنيت اللمنو فطرىةى حى الد

(30:الرـك) يػىعلىميوفى الى النمناس أىكثػىرى كىلىكنمن القىي مي

ความวา “ดงนน เจาจงผนหนาของเจาสศาสนาทเทยงแท (โดยเปน) ธรรมชาตของอลลอฮ ซงพระองคทรงสรางมนษยขนมา ไมมการเปลย นแปลงในการสรางของอลลอฮ นนคอศาสนาอนเทยงตรง แตสวนมากของมนษยไมร” (อรรม: 30)

และทานเราะสล กลาววา

(( يىج سىانو أىك يػينىص رىانو أىك يػيهىو دىانو فى ىبػىوىاهي ،الفطرىة عىلىى ييولىدي مىوليودو كيلض ))

ความวา ‚เดกทกคนเกดมาบนกมลสนดานอนบรสทธ แตแลวผเปนพอแมนนเองททาใหเขาเปนยว หรอเปนครสต หรอเปนมะซย‛ (รายงานโดยบคอรย) ฟฎเราะฮดงกลาวคอการใหเอกภาพ และการศรทธามน ตออลลอฮ ซงเกดภายหลงจาก

การสอน การปลกฝง การเอาใจใสตอความเชอ และการพฒนาการตางๆของเดก

80

ความสาคญของสภาพแวดลอม คอ อทธพลทมผลตอพฤตกรรมของเดก โดยเฉพาะเดก กาลงอยในชวงอายแหงการเรยนร และการซมซบคณลกษณะตางๆ จากการมองหรอการสงเกต

อลลอฮ ตรสวา

ا إالمن ىريجي الى خىبيثى كىالمنذم رىب و إذف ب نػىبىاتيوي ىريجي الطمني بي كىالبػىلىدي (58:األعراؼ) نىكدن

ความวา‚และเมองทดนน (มดนด) ผลตผลของมนจะงอกออกมาดวยอนมตแหงพระเจา และเมองทไมดนน ผลตผลของมนจะไมออกนอกจากในสภาพแกรน‛

(อลอะอรอฟ: 58)

นอกจา กนทานเราะสล ไดเปรยบเทยบขอแตกตางระหวางบคคลทอยทามกลางสภาพแวดลอมทดและสภาพแวดลอมทเสอมเสยวามความแตกตางกนอยางชดเจน ตามททาน อบ บรดะฮ บน อบ มซา ไดรายงานจากบดาของทาน กลาววา

ทานเราะสล กลาววา

ثىل السمنوء كىاجلىلي الصمنالح لي افى مىثىلي )) اد كىكري المسك صىاحب كىمى يػىعدىميكى الى احلىدمنيو إممنا المسك صىاحب من دي أىك تىشرتى اد كىكريي رحيىوي ى نىكى حييرؽي احلىدمن دي أىك ثػىوبىكى أىك بىدى منوي ىبيثىةن رحينا ((خى

ความวา “เปรยบเพอนทด และเพอนทเลว ดงเชน คนขายนาหอม กบชางตเหลก คนขายนาหอมจะไมกอผลเสยใดแกทาน บางททานจะซอนาหอม หรอ ทานจะไดกลนหอมจากเขา และชางตเหลกทรางกายของทานอาจจะถกไฟเผาไหม หรอเสอผาของทาน หรอทานจะไดกลนทเหมนจากเขา” (รายงานโดยบคอรยและมสลม)

ทานเราะสล ไดกลาววา

ليلو دين عىلىى اىلرمنجيلي )) (( يىاللي من أىحىديكيم فػىليػىنظير ، خى

ความวา ‚บคคลนนจะดาเนนชวต (ศาสนาของเขา ) ตามแนวทางของเพอนของเขา ดงนนจงพจารณา (จะรจก) คนหนงของพวกทานจากผทเขาเปนเพอน ‛ (รายงานโดยตรมซยและอบดาวด)

81

นอกจากนนการเปลยนแปลงพฤตกรรมทไมดงามทงหลายขนอยกบการมสภาพแวดลอม

รอบตวทด ดงท ทานเราะสล ไดเลาเรองราวของชายผหนงซงเปนฆาตรกรฆา ผอน จานวน เกาสบเกาคน และมความตองการขออภยผดตออลลอฮ ตามการรายงานของอบสะอด บน สะอด บน มาลก บน ซนาน อลคดรย กลาววา ทานเราะสล กลาววา

األىرض أىىل أىعلىم عىن فىسى ىؿى .نػىفسنا كىتسعنيى تسعىةن قػىتىلى رىجيله قػىبػلىكيم كىافى فيمىن كىافى ))الى :فػىقىاؿى ؟ تػىوبىةو من لىوي فػىهىل نػىفسنا كىتسعنيى تسعىةن قػىتىلى إنمنوي فػىقىاؿى فى ىتىاهي رىاىبو عىلىى فىديؿمن :فػىقىاؿى . عىاملو رىجيلو عىلىى فىديؿمن األىرض أىىل أىعلىم عىن سى ىؿى يمن . مائىةن بو فىكىممنلى .فػىقىتػىلىوي .نىوي حيىيوؿي كىمىن .نػىعىم :فػىقىاؿى تػىوبىةو ؟ من لىوي فػىهىل .نػىف و مائىةى قػىتىلى إنمنوي التػمنوبىة ؟ كىبػىنيى بػىيػ

ا أىرض إىلى انطىلق ا كىذى إىلى رجع تى كىالى .مىعىهيم اللمنوى فىاعبيد اللمنوى يػىعبيديكفى أينىاسنا ىا فى فمن .كىكىذى فيو فىاختىصىمىت .المىوتي أىتىاهي الطمنريقى نىصىفى إذىا حى من فىانطىلىقى . سىوءو أىرضي فى نػمنهىا أىرضكى ئكىةي ئكىةي الرمن ىة مىالى ئكىةي فػىقىالىت .العىذىاب كىمىالى .اللمنو إىلى بقىلبو ميقبالن تىائبنا جىاءى :الرمن ىة مىالىئكىةي كىقىالىت رنا يػىعمىل ملى إنمنوي :العىذىاب مىالى يػ فىجىعىليوهي .آدىمييب صيورىة يف مىلىكه فى ىتىاىيم .قىطض خىنػىهيم ، كىافى أىيمنتهمىا فى ىلى .األىرضىني بػىنيى مىا قيسيوا :فػىقىاؿى .بػىيػ .لىوي فػىهيوى أىدلىئكىةي فػىقىبىضىتوي أىرىادى المنيت األىرض إىلى أىدلى فػىوىجىديكهي فػىقىاسيوهي ((الرمن ىة مىالى

ความวา “กอนหนานไดมชายผหนง เขาไดฆาคนตายไป 99 ศพ เขาไดถาม

หาผทมความรทสดในผนแผนดนน แลวมคนบอกถงนกบวชคนหนง เขาจงไปหานกบวชผน น แลวถามวา ‚คนทฆาคนตาย 99 ศพ เขาสามารถเตาบะฮไดหรอไม ?‛ นกบวชผนนตอบวา ‚ไมได‛ ดงนนเขาจงไดฆานกบวชนนเปนศพทรอย หลงจากนน เขาไดถามหาผทมความรทสดในผนแผนดนน แลวมคนบอกถงนกปราชญคนหนง เขาจงไปหาแลวถามวา ‚คนทฆา คนตาย 100 ศพ เขาสามารถเตาบะฮไดหรอไม ?‛ นกปราชญผนนตอบวา ‚ไดซ ใครละจะขวางระหวางทานกบการเตาบะฮ ขอใหทานไปยงดนแดนนน ๆ ซ (คอ บอกชอเมองแหงหนงให) แทจรงทนนมผคนทเคารพอบาดะฮตออลลอฮ แลวขอใหทานเคารพอบาดะฮอลลอฮ รวมกบพวกเขา แลวอยากลบมายงดนแดนของทาน เพราะวามนเปนดนแดนแหงความชวราย ‛ ดงนน ชายผ นนจงไดออกเดนทางไปจนกระทงมาถงครงทาง มะลาอกะฮแหงความตายกไดมาหาเขา (คอไดเอาชวตเขาไป ) หลงจากนน มะลาอกะฮแหงความเมตตา และมะลาอกะฮ

82

แหงการลงทณฑกไดโตแยงกนเกยวกบตวเขา มะลาอกะฮแหงความเมตตาไดกลาววา ‚เขาไดกลบเนอกลบตว ดวยหวใจทเขาหาอลลอฮ ‛ สวนมะลาอกะฮแหงการลงทณฑไดกลาววา ‚เขาไมเคยไดทาดใด ๆ เลย‛ จากนนไดมมะลาอกะฮทานหนงทปรากฏกายในรปของมนษย ดงนน พวกเขาไดขอใหมะลาอกะฮทานนชวยตดสน มะลาอกะฮทานนจงกลาววา ‚จงวดระยะทางระหวางดนแดนทงสองดนแดนไหนทใกลกวา เขากเปนของดนแดนนน ‛ ดงนนพวกเขาจงไดวดด กพบวาชายทเสยชวตนนอยใกลดนแดนทเขาตองการไปมากกวา ดงนน มะลาอกะฮแ หงความเมตตาจงเอาเขาไป”

(รายงานโดยมสลม) ดงนนการปลกฝงอคลากดวยวธการจดการสภาพแวดลอมทดในโรงเรยน มความสาคญตอการ

ปลกฝงอคลากแกนกเรยนเปนอยางมาก ซงเราจะเหนไดจากการสรางบรรยากาศการศรทธาของ อสลามทมผลตอการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมของชาวอาหรบในอดต ทมแตความปาเถอนและโหดราย ใหกลายเปนสงคมทมความสนต และความสงบสข ดวยวธการปรบเปลยนสภาพแวดลอมอยางเปนขนตอน และใชความตอเนอง จนก ระทงสามารถเปลยนแปลงหวใจของพวกเขาใหเกดความรก และความสมพนธอนดระหวางผศรทธาดวยกน ภายใตหลกการศรทธาทเหนยวแนน

จากความสาคญของสภาพแวดลอมรอบตว ทดมผลตอการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม แกนกเรยน แสดงใหเหนวาการ ทนกเรยนอยรวมกบผ ปกครอง และการคลกคลกบสงคมไมวาจะเปนในโรงเรยน คร เพอนฝง และชมชน มอทธพลตอความสาเรจในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมทดงามและการเปลยนแปลงพฤตกรรมของนกเรยน โรงเรยนจะตองจดสงแวดลอมภายในโรงเรยนใหด เชน จดอาคารสถานทเรยนใหมความสะอาด นาอย และเปนระเบยบเรยบรอย มตนไมรมเยน สดชน มสงตางๆทนกเรยนเหนเปนสงด มคตขอคดเตอนใจ เชน ปายคาขวญ ปายคตธรรมตดตามตนไม นกเรยนกจะซมซบในสงดๆ ฝงลกไวในจตใจ สงแวดลอมเหลานเปนประโยชนตอการปลกฝง คณธรรม จรยธรรม แกนกเรยน และยงไปกวานนผบรหารสถานศกษา ปฏบตตนเปนแบบอยางทด ไมวาจะในดานการปฏบตงาน ดานการปฏบตตน และดานการปฏบตตอบคคล เพอใหนกเรยนไดซมซบ คณธรรม จรยธรรมทดงาม ไปใชในการดาเนนชวตประจาวน

สรป องคประกอบในการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมนกเรยนตองอาศยความรวมมอจากทกๆคนไมวาจะเปนผบรหารสถานศกษา ครผสอน และพอแมผปกครองและการเอาใจใสตอพฒนาการการเจรญเตบโตของนกเรยน ไมวาจะเปนโครงสรางทางดานรางกาย จตใจ ความคด ความรสก การรบรและการแสดงออก สวนแบบอยางทดกตามคณลกษณะทดงามของทานเราะสล

83

2. บทบาทของผบรหารสถานศกษาในการการสงเสรมคณธรรม จรยธรรมนกเรยน บทบาทของผบรหารในการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมนกเรยนในสถานศกษา 6 ดาน ม

รายละเอยดในดานตางๆ ดง ตอไปน คอ 2.1. การก าหนดนโยบาย การทางานในระบบญะมาอะฮถอเปนการทางานในรปองคกรอยางหนง เพราะเปนการทางาน

ทตองอาศยความเปนเอกภาพของคนในกลม (วะหดะฮ) การเคารพและเชอฟงผนา (ตออะฮ) รวมทงการปฏบตตามระเบยบวนยของกลมอยางเครงครด โดยทคนในกลมทงหมดมเปาหมายในการทางานเหมอนกน

การทางานในระบบญะมาอะฮน จาเปน (วาญบ ) เหนอมสลมทกคน เพราะมสลมคอผ ดารงชวตอยโดยมเปาหมายสงสด คอ การทาความดเพอใหอลลอฮ (ซบหานะฮ ) ทรงพอพระทย เรยกวาเปนการอบาดะฮ ซงในการบรรลสเปาหมายน มสลมทกคนจะตองอยรวมกนเปนก ลมเปนกอน เรยกกลมกอนนวา ‚ญะมาอะฮ” หรออาจเรยกไดวาเปนประชาคมมสลมนนเอง

ทบอกวาจาเปน เพราะองคอลลอฮพระผเปนเจา ไดทรงบญญตไวใน อลกรอาน ซรอฮ อาล อมรอน อายะฮท 103 วา

103: مرافآؿ ع{ ااية ... كاعتصموا حببل اهلل مجيعا كال تفرقوا }

‚จงยดมนอยกบสายเชอกแหงอลลอฮอยางพรอมเพรยงกนเถด และจงอยาแตกแยกแบงฝาย...‛

(อาลอมรอน: 103) เราสามารถพจารณาหาเหตผลททรงบญญตเชนนนได อยางนอยกคอระบบญะมาอะฮยอมชวย

ใหเกดความเขมแขงไดเปนอยางด เนองจากคนในระบ บนจะชวยเตมเตมจดออนตาง ๆ ของกนและกนได ตองไมลมวาคนเราแตละคนไดรบพรจากอลลอฮ (มาวฮบะฮ) ไมเหมอนกน ในขณะทมความถนดดานหนง แตกมจดออนอกดานหนงทกคนไป ความเปนญะมาอะฮจะชวยเสรมเตมเตมจดออนเหลานได ขณะทความแตกแยกจะทาใหจดออนทงหลายยงแผขยายมากขน

ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (ราชบณฑตยสถาน . 2546 : 563) ไดอธบายคา วา “นโยบาย” หมายถง หลกและวธปฏบตซงถอเปนแนวดาเนนการ พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 กาหนดใหมเอกภาพ ในการจดการศกษากาหนดใหมกระทรว งเดยวรบผดชอบดแลการศกษาทกระดบและทกประเภท โดยกาหนดหนาทของผบรหารทกระดบมหนาท การกาหนดนโยบาย แผน มาตรฐานการศกษา สนบสนนทรพยากร รวมทงตดตามตรวจสอบประเมนผลการจด

84

การศกษา (สานกงานปฏรปการศกษา . 2543 : 34 ) สมนก ธาตทอง (2548 : 221) กลาวถง ในการดาเนนการจดทาหลกสตรสถานศกษาซงมความเกยวของกบการกาหนดนโยบาย ดงน คอ

1. การกาหนดนโยบายและแนวทางปฏบต 2. สงเสรมและสนบสนนการดาเนนงาน

3. นเทศและตดตามผล 4. ประเมนและรายงานผล ปรชา คมภรปกรณ (2541: 23-24) ไดกลาวถงบทบาทผบรหารใน การพจารณาใชทรพยากร

ทางการศกษา และมการกาหนดนโยบาย ดงตอไปน 1. การกาหนดนโยบาย และแผนของสถานศกษา ซงสามารถแปลออกเปนกจกรรมตางๆ การ

จดทาแผนของสถานศกษาขน 2. กาหนดทรพยากรทตองการ กาหนดงบประมาณทตองใชจดลาดบความสาคญ ทากจกรรม

ใดกอน-หลง 3. การแสวงหาทรพยากรการหางบประมาณหรออปกรณเพอดาเนนกจกรรมทสาคญของ

สถานศกษา เชนเงนบรจาค เงนอนๆ 4. การจดสรรทรพยากรการกาหนดเกณฑจดสรรการลาดบโครงการการจดสรรตามความ

พรอม 5. การใชทรพยากร ควรมขนตอนในการดาเนนงาน และควบคม 6. การประเมนการใช คานงถงประสทธผล ความเพยงพอ รง แกวแดง (2545: 315) ไดกลาวถงกระบวนการพฒนานโยบายดงน 1. การจดตงหนวยงานทรบผดชอบนโยบายสวนกลาง 2. การกาหนดกลมเปาหมายเฉพาะกจ 3. การจดทาเอกสารนโยบาย 4. การนาเสนอนโยบาย การกา หนดนโยบายระดบสถานศกษาเพอสงเสรมคณธรรมจรยธรรมตามรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 (สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต . 2541 : 24) ไดกาหนดในมาตรา 77 ความวา “รฐตองจดใหมแผนพฒนาการเมอง จดทามาตรฐานทางคณธรรม และจรยธรรมของผดารงตาแหนงผดารงตาแหนงทางการเมอง ขาราชการและพนกงาน หรอลกจางอนของรฐ เพอปองกนการทจรตและประพฤตมชอบ และเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตหนาท ” สมพงษ จตระดบ (2530 : 164) ไดใหทศนะเกยวกบนโยบาย ดงน คอ โรงเรยนตองกา หนดนโยบายทชดเจนออกมาเพอเปนบรรทดฐาน ในการดา เนนงานกจกรรมทางจรยธรรมท กรปแบบทจดขนใน

85

โรงเรยนการกา หนดนโยบายผบรหารเปนผรบผดชอบเนองจาก การบรหารตองมผนา ทตองนาในทกดานจงควรประมวลจากหลกการ และแนวคดมาปรบปรงแลวกา หนดนโยบายการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษาดงตอไปน

1. ใหครและบคลากรทกคนปฏบตตามหลกศาสนาทตนนบถอ 2. ใหครนกเรยนปฏบตกจกรรมทางศาสนาวฒนธรรมในทองถนรวมกบชมชน 3. ใหครเวรมโอกาสอบรมหนาเสาธงเรองคณธรรมจรยธรรมทกเชากอนเขาเรยน 4. ใหครยกยองความดของนกเรยนหรอใหรางวลสมาเสมอ 5. ใหครประพฤตเปนแบบอยางทกเวลา 6. ใหมการตดตามผลนกเรยนทงความรการปฏบตเปนการเกบขอมลประเมนผลสวนหนง เชญ

ผรในทองถนมาพดคยพบปะกบนกเรยนบอยครง 7. การไปเยยมบานเปนหนาทของครทกคน ตองรจกบานนกเรยน 8. การกาหนดระเบยบโรงเรยนจากทกสวนของบคลากร ใหทกคนมสวนรวม 9. การกาหนดกจกรรมนกเรยนใหมการสอดแทรกคณธรรมจรยธรรมทกกจกรรม

10. การสรางวสยทศนเพองานอนาคตตองมองสภาพดานคณธรรม จรยธรรมนกเรยน 11. การจดการเรยนการสอนควรกาหนดเปาหมายสรางคนด

แคมเบลล และคณะ (อางถงใน จนทราน สงวนนาม. 2545: 125 ) กลาวถงหนาทของผบรหารมความเกยวของกบการกาหนดนโยบาย ไดแก

1. พฒนาเปาหมายและนโยบายของสถานศกษา 2. พฒนาโปรแกรมการเรยนการสอน เพอใหบรรลเปาหมาย 3. สรางและประสานงานกบหนวยงานตางๆ ภายในสถานศกษาในการนาโปรแกรมหรอ

แผนปฏบตงาน 4. จดหาและจดสรรทรพยากรตางๆเพอสนบสนนและปฏบตตามแผนและโปรแกรมตางๆ 5. เปนตวแทนของโรงเรยนในการจดกจกรรมตางๆในชมชน

6. ประเมนประสทธภาพและประสทธผลของการดาเนนงานทงในดานกระบวนการและผลผลต

สรป นโยบายเปนวสยทศนของผบรหารสถานศกษาในการทจะดาเนนงานในสถานศกษา การพฒนานโยบายจงเปนหนาทของผบรหารทจะตองดาเนนการ โดยอาศยความรวมมอจากครผสอนและผเกยวของเพองานในสถานศกษาจะดาเนนไปไดอยางราบรน

86

2.2. การประพฤตเปนแบบอยาง แบบอยางเปนสภาพของบคลกของคน เปนเอกลกษณเฉพาะทมความแตกตางของแตละบคคล

ผพบเหนจะสามารถเลยนแบบไดถาพอใจ ครและผบรหารสถานศกษาท เปนแบบอยางทดเดกจะเหนและนาไปเปนแบบอยางไดดมากทสด ทงนเนอง จากระยะเวลาทครอยกบนกเรยนมากกวาคนอนๆยกเวนครอบครวทบาน การสอนคณธรรม จรยธรรม ใหกบเดกจงใชวธการใหดเปนแบบอยางเปนวธหนง สภรณ สภาพงษ (2544: 22) กลาวถง การสอนคณธรรม จรยธรรมตรงๆจงไมไดผลเทากบการอบรมบมเพาะไปในวถชวตและการทางานการสงสมคานยมและความดงาม จะตองเกดจากการเขาถงความจรงในเรองนน คนจะรบผดชอบไดจะตองเกดจากการฝกฝนใน การทางานใหมความรบผดชอบ ผใหญตองสอนใหจา ทาใหด อยใหเหน คอผใหญตวอยาง เสรมวทย ศภเมธ (2531: 295) กลาวถงพนฐานทางจร ยธรรม ทบคคลจะพฒนาทางจรยธรรมได ยอมมความพรอมทางจตใจเปนเบองตนเสยกอนดงน

1. ความเฉลยวฉลาดบคคลทมความสนใจรบรเหตการณทเกดขนไดอยางครบถวนและถกตอง แลวนาไปสการเรยนรเกยวกบบคคลอน เรยนรกฎเกณฑตาง ๆ และเรยนรเรองของสงคมไดอยางถกตอง

2. สขภาพจตด เปนบคคลทไมคอยวตกกงวลมากนก รจกปรบตว สามารถแกปญหาตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ

3. มประสบการณทางสงคมกวางขวาง รจกและเขาใจสภาพความเปนอยและปญหาความตองการของบคคลอน เพอชวยใหเกดความสามารถเอาใจเขามาใสใจเราไดอยางถกตอง

ภารกจราชการสวสดการ สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ (2548: 364) กลาวถง การบรหารกจการบานเมองทดตามพระราชกฤษฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ผบรหารสถานศกษาในฐานะเปนขาราชการตอ งปฏบตราชการใหบรรลเปาหมาย โดยใหขาราชการดาเนนภารกจราชการ ดงน คอ

1. เกดประโยชนสขของประชาชน 2. เกดผลสมฤทธตอภารกจของรฐ

3. มประสทธภาพและเกดความคมคาในเชงภารกจของรฐ 4. ไมมขนตอนการปฏบตเกนความจาเปน 5. มการปรบปรงภารกจของสวนราชการใหทนตอสถานการณ 6. ประชาชนไดรบการอานวยความสะดวกและไดรบการตอบสนองตามความตองการ 7. มการประเมนผลการปฏบตราชการอยางสมา เสมอ นตยา วระพนธ (2536: 41) ไดกลาววา

จรยธรรมทดงาม ครตองเปนแบบอยางทด และควรสรางควา มอบอนเปนกนเอง และทสาคญจด

87

สภาพแวดลอมใหนาอยจดวชาพเศษเพอปลกฝงคณธรรม จรยธรรม เชน กจกรรมลกเสอ ยวกาชาดจดกจกรรมสงเสรมสภาพแวดลอม สงเสรมหลกสตร ทางดนตร ศลปะ และกจกรรมวทยาศาสตรใหนกเรยนเกดความประทบใจ และดงดดความสนใจ ฝกเรองเหตผล และความคดทถกตอง

นยนา ทองศรเกต (2544: 56) กลาวถงครหรอผบรหารมหนาทสอนแตตองทาตวเองเปนแบบอยางทดดวย โดยกลาววา ครชวยสอนความเขมแขง ดานจรยธรรม และเสรมลกษณะนสยสวนตวของนกเรยนไมใชสอนโดยบรรยายเกยวกบกฎเกณฑอยางเดยว แต การเปนตวอยางทดเปนคณลกษณะอยางหนงของครทมคณภาพสง

สานกงานเลขาธการครสภา (2549: 119) กาหนดหนาทผบรหารสถานศกษาตองประพฤตปฏบตตนตามขอบงคบครสภา วาดวยมาตรฐานวชาชพ และจรรยาบรรณของวชาชพ พ.ศ. 2548 ขอ 12 ดงตอไปน

1. ปฏบตกจกรรมทางวชาการเกยวกบการพฒนาวชาชพการบรหารการศกษา 2. ตดสนใจปฏบตกจกรรมตางๆ โดยคานงถงผลจะเกดขนกบการพฒนาของบคลากร ผเรยน

และชมชน 3. มงพฒนาผรวมงานใหสามารถปฏบตงานไดเตมศกยภาพ 4. พฒนาแผนงานขององคการใหสามารถปฏบตไดเกดผลจรง 5. พฒนาและนวตกรรมบรหารจนเกดผลงานทมคณภาพสงขนเปนลาดบ 6. ปฏบตงานขององคการโดยเนนผลถาวร 7. รายงานผลการพฒนาคณภาพการศกษาไดอยางเปนระบบ 8. ปฏบตตนเปนแบบอยางทด 9. รวมมอกบชมชนและหนวยงานอนอยางสรางสรรค

10. แสวงหาและใชขอมลขาวสารในการพฒนา 11. เปนผนาและสรางผนา 12. สรางโอกาสในการพฒนาไดทกสถานการณ

จนทราน สงวนนาม (2545: 137) ไดกลาวถงคณลกษณะผบรหารสถานศกษา ทพงประสงค ไดแก

1. เปนผมบคลกภาพด มคณธรรม จรยธรรม และเจตคตทดในการบรหารและการจดการศกษาประพฤตปฏบตตนเปนแบบอยางทดในการครองคน ครองตน ครองงานและยดมนในจรรยาบรรณวชาชพ

2. เปนผทางานรวมกบผอนไดอยางสรางสรรค ไดแก มมนษยสมพนธทด มภาวะผนาผตามทด มความคดรเรมสรางสรรคมวฒภาวะทางอารมณมความคดเปนประชาธปไตย และมการทางานเปนทม

88

3. เปนผมความรความเขาใจในหลกการบรหารการศกษาไดแกความรทวไปในการบรหารจดการทเกยวกบการศกษา และความรเฉพาะตาแหนงตามภารกจของสถานศกษา

4. เปนผมวสยทศนในการบรหารจดการศกษา ไดแกการวเคราะหสภาปจจบนและสรางความมงหวงในอนาคต มความคดรเรมสรางสรรคและแนวทางพฒนาการศกษา

สรป การประพฤตเปนแบบอยางทดดานคณธรรมจรยธรรมของผบรหารสถานศกษา เปนสงทจาเปนและสาคญสาหรบผบรหารสถานศกษา

2.3. การอบรมสงสอน อลกรอานไดชแนะแกบรรดาพอแมและครอาจารย ในเรองการอบรมสงสอนลกหลาน โดยให

เหนถงความสาคญของการใหการศกษาหรอการอบรมสงสอนลกหลาน ดวยการยกตวอยางประวตการอบรมลกหลานของบคคลในยคตาง เพอเปนบทเรยน และเปนแบบอยางทดทตองคานงถง

( 111 :يوسف )لىقىد كىافى يف قىصىصهم عبػرىةه أليكيل

ความวา : โดยแนนอนยง ในเรองราวของพวกเขา เปนบทเรยนสาหรบบรรดาผมสตปญญา (ส

เราะห ยซฟ อายตท 111) ในสเราะห ลกมาน อายตท 13-19 อลลอฮ ไดตรสวา

نىا اإلنسىافى ( 13)كىإذ قىاؿى ليقمىافي البنو كىىيوى يىعظيوي يىا بػينىمن الى تيشرؾ باهلل إفمن الش رؾى لىظيلمه عىظيمه كىكىصمنيػ

يو ىىلىتوي أيمضهيوىىننا عىلىى كىىنو كىفصىاليوي يف عىامىني أىف اشكير يل كىلوىالدى اؾى ( 14)يكى إيلىمن المىصريي بوىالدى كىإف جىاىىدىنػيىا مىعريكفنا كىاتمنبع سىبيلى عىلى أىف تيشرؾى يب مىا لىيسىلىكى بو علمه فىال تيطعهيمىا كىصىاحبػهيمىا يف الدض

بمنةو م ن ( 15)ليوفى مىن أىنىابى إيلىمن يمن إيلىمن مىرجعيكيم فى ينػىب ئيكيم مبىا كينتيمتػىعمى يىا بػينىمن إنػمنهىا إف تىكي مثػقىاؿى حىبريه يىا بػينىمن ( 16)خىردىؿو فػىتىكين يف صىخرىةو أىك يف السمنمىاكىات أىك يف األىرض يى ت ىا اللهي فمن اهللى لىطيفه خى

ر كىاصرب عىلىى مىا أىصىابىكى إفمن ذىلكى من عىزماأليميور أىقم الصمنالةى كىأمير بالمىعريكؼ كىانوى عىن اؿ ( 17)مينكىبض كيلمن يتىاؿو فىخيورو كىاقصد فيمىشيكى ( 18)كىال تيصىع ر خىدمنؾى للنمناس كىال ى يف األىرض مىرىحنا إفمن اهللى ال حيي

(19)ألىصوىات لىصىوتي احلىمري كىا ضي من صىوتكى إفمن أىنكىرى ا

89

ความวา : 13. และจงราลกเมอลกมานไดกลาวแกบตรของเขา โดยสงสอนเขาวา ‚โอลกเอย เจาอยาไดตงภาคใด ๆ ตออลลอฮ เพราะแทจรงการตงภาคนนเปนความผดอยางมหนต โดยแนนอน 14. และเราไดสงการแกมนษยเก ยวกบบดา มารดาของเขา โดยทมารดาของเขาไดอมครรภเขาออนเพลยลงครงแลวครงเลา และการหยานมของเขาในระยะเวลาสองป เจาจงขอบคณขาและบดามารดาของเจา ยงเรานนคอการกลบไป 15. และถาเขาทงสองบงคบเจาใหตงภาคตอขา โดยทเจาไมมความรในเรองนน เจาอยาไดเชอฟงเขาทงสอง และจงอยกบเขาทงสองในโลกนดวยการทาความด และจงปฏบตตามทางของผทกลบไปสขา แลวขาคอหนทางกลบของพวกเจา และ(ในวนนน)ขาจะบอกแกพวกเจาในสงทพวกเจาไดกระทาไว 16. ‚โอลกเอย แทจรง (หากวาความผดนน) มนจะหนกเทาเมลดผกสกเมลดหนง มนจะซอนอยในหน หรออยในชนฟาทงหลาย หรออยในแผนดน อลลอฮ กจะทรงนามนออกมา แทจรง อลลอฮ เปนผทรงเมตตา ผทรงรอบรยง” 17. ‚โอลกเอย เจาจงดารงไวซงการละหมาด และจงใชใหกระทาความด และจงหามปรามการทาความชว และจงอดทนตอสงทประสบกบเจา เพราะมนคอสวนหนงจากกจการทหนกแนน มนคง” 18. ‚และเจาอยาหนหนาของเจาใหแกผคนอยางยะโส และอยาเดนไปตามแผนดนอยางไรมรรยาท แทจรง อลลอฮ มทรงชอบทกผหยงจองหอง และผคยโวโออวด” 19. ‚และเจาจงกาวเทาของเจาพอประมาณ และจงลดเสยงของเจาลง แทจรง เสยงทนาเกลยดยงคอเสยง(รอง) ของลา”

การอบรมสงสอนของครอบครวและโรงเรยนนน เปนบทบาทสาคญในการพฒนาชวตของแตละบคคล และหนาทของผเปนครพงสงวรตลอดเวลา คอ จะตองสงเสรมใหกาล งใจของตนเอง ในการทจะอบรมสงสอนเดกเสมอทกคน ยอมจะตอง อบรมสงสอนลกในหนทางท อลลอ ฮ ชอบและโปรดปราน หนาทของผทเปนพอ ผทเปนแม ไมใชเฉพาะการใหอาหาร เครองดม เสอผา ทอยอาศย แตยงจาเปนทจะตองปลกผงการศรทธาทเทยงตรง ห างไกลจากการตงภาค และงมงาย อนๆ และสงเสรมใหพอแมสงเสรมลกใหเปนคนด การกระทาความดของลกนน มนจะมประโยชนตอผทเปนพอแม หลงจากทเขาทงสองเสยชวตแลว

ทานเราะสล กลาวไววา

دىقةجاريةأكعلم يػينتػىفىعي بو أىككىلىدوصىالحو يىدعيولوإذىامات االنسىافي إنقطع عنوي عىمىليو إالمنمن ثالثة صى

เมอมนษยคนหนงตายไป การกระทาความดของเขายตลง (คอเขาไมสามารถทาความดตอไปไดอก เวนแต) ความดของเขาจะเพมมาได ดวยกบ 3 ประการดงตอไปน

90

1.จากการบรจาคทาน ทผลของมนยงคงย งยนอย เชนการบรจาคทดนสรางโรงเรยน สรางอาคารละหมาด หรออนๆทยงคงประโยชน 2. และความรทยงประโยชนตอคนรนหลง 3. และบรรดาลกๆทไดรบการอบรมมาเปนอยางด โดยทลกๆเหลานขอดอาอใหแกเขา และเขาทาความด แลวฮดายะหใหกบพอแมของเขา (รายงานโดยมสลม)

อลลอฮ ไดสอนวธปฏบตและมารยาทการอยในสงคมอยางสนตสข โดยใชตวอยางการ

สอนลกของลกมาน อลฮากม และในอายตทกลาวมาขางบนนนพอทจะสรปเนอหาสาคญๆในการอบรมสงสอนลก หรออาจกลาวไดวาสาระสาคญของเนอการศ กษาทพอแมหรอครบาอาจารยควรสงสอนลกหลานหรอลกศษย คอ

1.สอนเรองความเปนเอกะของพระเจา ไมตงภาคคอเชอวาพระเจามหลายองคหรอมผทชวยเหลอพระองค เพราะการตงภาคนนนบเปนการสรางความอยตธรรมอยางใหญหลวง เพราะตนไม จอมปลวก หรอรปปน ไมมสวนเกยวของใดๆในการกาหนดสภาวะของมนษยหรอความเปนไปของโลก ดงนนการทเชอวาสงเหลานนมสวนในการทาใหเปนโดยการไปกราบ บชา จงเปนการกระทาผดท

2.ใหสานกในบญคณทอลลอฮไดสรางเรามา และบดามารดาทใหกาเนดและเลยงเรามาใหมชวตไดจนถงทกวนน

3.ถาบดา มารดา สอนใหเราตงภาคตออลลอฮ หรอสอนใหเรากระทาในสงทเปนปฏปกษกบศาสนาของอลลอฮ กไมตองเชอฟงหรอปฏบตตาม

4.จงทาตามผทเปนประจกษแลววาเขาเปนคนด และปฏบตตามทอลลอฮตองการ 5.จงนกเสมอวา ชวตบนโลกน มเพยงชวคราวเทานน และทายทสดทกคนจะตองกลบไป

หาอลลอฮ ในวนนใครไดกระทาอะไร อลลอฮจะแจงพฤตกรรมของเขาไมสามารถทจะปฏเสธได 6.ความผดใดๆ ไมวาใหญหรอเลกเทาอนของโมเลกล อลลอฮกทรงรและจะนามาชงในวนกยา

มะฮ เพอตดสนความดความสอบหรอการลงโทษแกผกระทา 7.จงดารงไวซงการละหมาด ไมวาจะอยในสถานการณใดๆ กละการละหมาดไมได เพราะการ

ละหมาดจะนาเราสการกระทาดและหลกหางจากการกระทาชว 8.จงชกชวนในการทาด และหามปรามผทาชว แตถาไมสามารถหามปรามดวยกาลงได (กลว

เปนอนตรายแกตวเอง) กตองหามดวยคาพด แตถาไมสามารถหามดวยคาพดไดอก กจงหามดวยใจ ในใจเราสานกอยเสมอวา สงนนมนไมด แตการหามดวยใจนน นบเปนการกระทาของผทอมานทออนแอทสด

91

9.เมอประสบสงใดขดขวางการกระทาดของเรา หรอไดรบการโตตอบอยางรายๆ กใหอดทน จงรไวดวยการอดทนนนเปนการกระทาทยงใหญ

10.สดทายอลลอฮสอนเรองมารยาทการอยในสงคม เชน เวลาคยกบใครแลวตองไมหนขางให เวลาเดนอยางเดนอยางคนโออวด จองหอง อยาสงเสยงดง เปนตน กระทรวงศกษาธการ (2544 : 1-2 ) ตามหลกสตรการ ศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2544 ไดกาหนด

จดมงหมายซงเปนมาตรฐานการเรยนรตามหลกสตรสถานศกษาขนพนฐาน ใหผเรยนเกดคณลกษณะอนพงประสงคไววา “ เหนคณคาของตวเอง มวนยในตนเอง ปฏบตตนตามหลกธรรมทตนนบถอ มคณธรรม จรยธรรม และคานยมอนพงประส งค” สถานศกษาจงตองกาหนดคณธรรม จรยธรรม และคานยมอนพงประสงค เพอความเหมาะสมของสถานศกษาแตละแหง กจกรรมในการเรยนการสอนเปนกระบวนการจดประสบการณใหนกเรยนไดรวมกจกรรม และเกดการเรยนรจากการกระทากจกรรมนน ซงผลใหนกเรยนเกดความเจรญงอกงามทงทางดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา ไดแนวทางสรางสรรคความรใหเกดกบผเรยนโดยมการบรณาการ เรองคณธรรมจรยธรรมในทกขนตอน เพอเกดนสยทดงามแกผเรยนอนทจะเปนทรพยากรบคคลชองชาตในอนาคตและสามารถนาไปใชประโยชนในการดารงชวตอยางม ความสข และสถานศกษาจดกระบวนการเรยนรทมงเนนการฝกทกษะกระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณ และการประยกตความรมาใชปองกนและแกไขปญหา จดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกใหปฏบตใหทา ได คดเปน ทาเปน รกการอาน และเกดการใฝรอยางตอเนอง ผสมผสานสาระความรตางๆอยางไดสดสวนสมดลกน ปลกฝงคณธรรมคานยมทดงาม และคณลกษณะอน พงประสงคไวในทกลมสาระการเรยนร และอานวยความสะดวกเพอใหผเรยนเกดการเรยนร และมความรอบรรวมทงสามารถใชการวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร โดยคานงถงความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน และการเรยนรใหเกดขนไดทกเวลาทกสถานทและสามารถเทยบโอนผลการเรยนและประสบการณไดทกระบบการศกษา การยอมรบความคดเหนของนกเรยน ไมขดแยงหรอชนา ไปทางอน ตามมาตรฐานหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2544 ซงเปนการกา หนดโดยกระทรวงศกษาธการ เพอใหสถานศกษาจดการสอนและบรรลตามมาตรฐานหลกสตร ประกอบ ดวยกลมสาระการเรยนร 8 กลม จดเนอหาสาระทางดานคณธรรมจรยธรรมไวในกลมสาระ การเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม กาหนดมาตรฐา นเพอใหสถานศกษาไดจดทาหลกสตรของสถานศกษาขนมาเอง และกรรมการสถานศกษาเหนชอบ ดงน คอ ยดมนในศลธรรมการกระทา ความด มคานยมทดงาม และศรทธาในพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ มาตรฐานวชาชพทางการศกษาซงผบรหารสถานศกษาม

92

บทบาทใน การดาเนนการ ในมาตรฐานการปฏบตงานของครในขอท 6 ไดกาหนดไว ดงน คอ “จดกจกรรม การเรยนการสอนโดยเนนผลถาวรทเกดกบผเรยน” (สานกงานเลขาธการครสภา, 2549 : 37)

สานกงานปฏรปการศกษา(2543: 9) ไดกลาวถงวธการสอนจรยศกษา ดงน 1. การกาหนดเปาหมาย ดงน คอ 1.1 ใหมคณธรรม ใหเขาใจ ใหรสงคม ครอบครวและประเทศชาต 1.2 ดานบคลกภาพ เขาคณคาคณธรรม จรยธรรมการปฏบต ความรสก ฝกคดฝกการ

ประพฤตในชวตประจาวน 1.3 ดานอปนสย เขาใจความสาคญของความด เปลยนแปลงความเชอมการฝกฝน ใหเคยชน

จนเปนนสย 1.4 ดานพฤตกรรม ปลกฝงศรทธา เขาใจคณธรรม คมคนได เปนวถแหงการดารงชวต

2. หลกการสอน 2.1 สอดแทรกธรรมะทกบทเรยน 2.2 ใหเหมาะกบวย 2.3 ระดบประถม เนนการปฏบต เจตคต ความร 2.4 ระดบมธยม เนนเจตคต ความร ปฏบต 2.5 ระดบมธยมปลาย เนนความร ปฏบตหาความรเองไดเพมเตมหาความรเปนวทยาศาสตร

สอนคณธรรมในลกษณะบวก 3. การสรางความเขาใจในกจกรรม ดาเนนการดงน วธสอน การบรรยาย การสอน

สตสมปชญญะ อภปรายแทรกเนอหา ใหนกเรยนสรป แบงกลมกจกรรม การสอนบทบาทสมมต การสอนสบสวนสอบสวนการโตวาท (ชมศกด อนทรรกษ, 2546 : 07) กระบวนการเรยนการสอนพอสรปไดวา การเรยนรเกดจากผลการทา งานอยางหนก ตองรจกนาไปใช ตองอาศยวนยดวย นนคอ ครผสอนตองใหผเรยนมวนยอยในกรอบวนย พยายามศกษาหาความรอยางหนก การจดการเรยนการสอนตองมการดาเนนการควบคมดานวนยเปนอนดบแรก เพอใหผเรยนสามารถเกดการเรยนร ผสอนตองเคยวเขญสรางวนยในตนเอง แนวคดในการใหความรกบเดกโดยคานงถงลกษณะการเรยนรแบบใหมคอมวธก ารสอนเพอใหเปนไปตามแนวคดแบบการสรางสรรคความร (Constructivism) มแนวคดไววา ความรเปนสงทมนษยสรางขนดวยตนเองสามารถเปลยนแปลงและพฒนาใหงอกงามขนไปไดเรอยๆ โดยอาศยกระบวนการพฒนาโครงสรางความรภายในบคคลและรบรสงตางๆรอบตว (ทศนา แขมณ. 2542 : 9-10) โดยการเปลยนแปลงดานตางๆ ดงน คอ

1. เปลยนดานความรความเขาใจ 2. เปลยนแปลงดานอารมณ

93

3. เปลยนแปลงทางดานการปฏบต ตะวน สาดแสง (2548: 38) กลาวถงการเรยนรซงเปนกระบวนการและเปนธรรมชาตของการ

เปลยนแปลง และผลการเ รยนรจะเปลยนเปลยนแปลง 3 องคประกอบ คอ ดานความรความเขาใจ ดานอารมณทศนคต ดานการปฏบตมการเปลยนดานการทางานทพฒนาไดดขน

หลกการจดกจกรรมและการจดการเรยนการสอน ซงเปนการเปลยนแปลงในปจจบน กระทรวงศกษาธการ กรมวชาการ (2545: 13-32) มลกษณะดงน

1. การจดการศกษาตองเนนผเรยนเปนศนยกลาง 1.1 ผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได 1.2 ผเรยนมความสาคญทสด 2. มงปลกฝงและสรางลกษณะทพงประสงค เนนความร ความสมพนธกบสงคม 2.1 ความรดานทกษะ ดานวทยาศาสตรเทคโนโลย 2.2 ความรเกยวกบศาสนา ศลปวฒนธรรม การกฬา และประยกตอนๆ 2.3 ความรดานคณตศาสตร ภาษาไทย 2.4 ความรการประกอบอาชพ 3. กระบวนการเรยนร 3.1 จดเนอหาสาระใหสอดคลองกบความสนใจและความถนด ความแตกตางของ แตละ

บคคล 3.2 ใหมการฝกทกษะกระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณประยกตเพอ

ปองกนและแกไขปญหา 3.3 จดกจกรรมโดยปร ะสบการณจรงปฏบตจรงคดเปนทา เปน และเกดการเรยนรอยาง

ตอเนอง 3.4 ใหมการผสมผสานความรกบคณธรรมคานยมและคณลกษณะอนพงประสงค 3.5 สงเสรมสนบสนนใหผสอนสามารถจดบรรยากาศสภาพแวดลอมสอการเรยน และ

อานวยความสะดวกเพอใหผเรยนเกดการเรยนร และมความรอบร รวมทงสามารถใชวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร 3.6 ผเรยนผสอนเรยนรพรอมกนจากสอการสอน และแหลงประสบการณตางๆ

3.7 การเรยนรเกดไดตลอดเวลา ทกสถานท มการประสานทกสวน ผปกครอง ชมชน เพอ รวมการจดพฒนาผเรยนตามศกยภาพ 4. การสงเสรมการจดการเรยนร 4.1 รฐสงเสรมการดาเนนงานจดตงแหลงเรยนรตลอดชวต ทกรปแบบ

94

4.2ใหกรรมการสถานศกษาขนพนฐานกาหนดหลกสตรแกนกลางเพอความเปนไทย ความเปนพลเมองดของชาต การดารงชวต ตลอดจนการศกษาตอ

4.3ใหสถานศกษาขนพนฐานจดสาระหลกสตรในสวนทเกยวของสภาพปญหาในชมชน และสงคม ภมปญญาทองถน คณลกษณะอนพงประสงค เพอเปนสมาชกทดของครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต

4.4 หลกสตรการศกษาระดบตางๆมลกษณะทหลากหลายเหมาะสมทกระดบโดยพฒนาคณภาพคนใหมความสมดลทงดานความร ความคด ความสามารถ ความดงาม และความรบผดชอบตอสงคม 4.5 ใหสถานศกษารวมกบบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน และองคกรปกครองทองถน สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน สงเสรมความเขมแขงของชมชนโดยการจดการเรยนรภายในชมชน โดยชมชนมโอกาสจดการเลอกสรรภมปญญา วทยาการ เพอชมชน 4.6 ใหสถานศกษาพฒนากระบวนการเรยนการสอนทมประสทธภาพ สงเสรมใหผสอนสามารถวจยการเรยนรทเหมาะสมเพอการพฒนาการเรยนการสอน

5. การประเมนผลใชวธหลากหลายในการประเมนผเรยนเพอเรยนตอใชกระบวนการวจยเพ อการประเมนพฒนาหลายรปแบบ มงประกนคณภาพการศกษาเพอรบการประเมนภายนอกตามกาหนด

สรป ดานการอบรมสงสอนเปนการจดการเรยนการสอนปกตในทกสาระวชาทตองเสรมคณธรรมจรยธรรมมการวางแผนการสอน เนนเดกเปนศนยกลางจดกระบวนการเรยนรใหมการจดประสบการณ จรงสงเสรมการจดการเรยนรตามกระบวนการโดยใชสอเพอการเรยนรทรวดเรวยงขน ทกกระบวนการควรสงเสรมคณธรรมจรยธรรม โดยคานงถงความเหมาะสมในการจดกจกรรมการสอน มการประเมนผลในหลายรปแบบเปนการประเมนทมการสงเกตการปฏบตจรงเปนหลก

2.4 การจดกจกรรมนกเรยน กจกรรมนกเรยนเปนการจดการสอนทเสรมความรใหเกดกบผเรยนในทกดาน เชน ทางกาย

อารมณ สงคม และสตปญญา ปจจบนกจกรรมนกเรยนกคอกจกรรมพฒนาผเรยนนนเอง ซงเปนกจกรรมเสรมในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2544 ไดกาหนดใหสถานศกษาดา เนนการเพอใหเดกทกคนไดรวมกจกรรม ทงนเนองจากกจกรรมนนเปนแกนแท ของความเปน ผมคณธรรม จรยธรรม มการปฏบตดการประพฤตดประพฤตชอบ ความนกคดทด ครผสอนมการสงเสรมใหเกดคณธรรม จรยธรรมในตวผเรยนทกสถานศกษาตามหลกส ตรดงกลาว เนนดานการใหผเรยนเปนผทา เอง

95

สถานศกษาตองสอนหรอมจดกจกรรมทมการปฏบตการฝกทาจรง ฝกรวมกนเปนสา คญทเรยกวา ‚การจดกจกรรมนกเรยน” (กระทรวงศกษาธการ, 2544: 6)

กระทรวงศกษาธการ กรมวชาการ (2545: 1-3) ไดจดทาเอกสารประกอบหลกสตรการศกษาขน พนฐาน กาหนดแนวการจดการศกษาโดยย ดหลกการวา ผเรยนทกคนมความสามารถเรยนร

และพฒนาตนเองได และถอวาผเรยนมความสา คญทสด กระบวนการจด การศกษาตองสงเสรมใหผเรยน สามารถพฒนา ไดตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพโดยการจดเนอหาสาร ะกจกรรมใหสอดคลองกบความสนใจ และความถนดของผเรยน คานงถงความแตกตางระหวางบคคล ฝกทกษะกระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณและการประยกตความรมาใชปองกน แกปญหาและเรยนรจากประสบการณจรง กอปรกบมการเปลยนแปลง อยางรวดเรวของสงคมและเทคโ นโลย กอใหเกดผลด และผลเสยตอการดา เนนชวตในปจจบนของบคคล ทาใหเกดความยงยากสบสนยงขน จาเปนตองปรบเปลยนวธการดาเนนชวตอยในสงคมอยางมคณคามศกดศร และมความสข และไดกาหนดกจกรรมพฒนาผเรยนเปนกจกรรมเพอเสรมในกลมสาระตางๆ ทกกลมวชา เพอใหมความสมบรณยงขนมหลกการและรายละเอยด ดงตอไปน คอ

กาหนดใหมสาระการเรยนร 8 กลม และกจกรรมพฒนาผเรยน เปนกจกรรมทจดใหผเรยนไดพฒนาความสามารถของตนเองตามศกยภาพ มงเนนเพมเตมจากกจกรรมทไดจดใหผเรยนตามก ลมสาระการเรยนรทง 8 กลมเขารวมและปฏบตกจกรรม ทเหมาะสมรวมกบผอนอยางมความสขกบกจกรรมทเลอกดวยตนเองตามความถนดและความสนใจอยางแทจรง การพฒนาทสาคญ คอ การพฒนาองครวมของความเปนมนษยใหครบทกดาน ทงรางกาย สตปญญา อารมณ และสงคม ใหเปนผมศลธรรม มระเบยบวนยและมคณภาพ ปลกฝงและสรางจตสานกของการทา ประโยชน เพอสงคมซงสถานศกษาจะตองดา เนนการอยางมเปาหมาย มรปแบบ และวธการทเหมาะสมก บกจกรรมพฒนาผเรยนตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน แบงเปน 2 ลกษณะ คอ กจกรรมแนะแนว และกจกรรมนกเรยน

1. หลกการจดกจกรรมพฒนาผเรยน มหลกการดงตอไป น คอ 1.1 มการกาหนดวตถประสงคและแนวปฏบตทชดเจนเปนรปธรรม 1.2 จดใหเหมาะสมกบวย วฒภาวะ ความสนใจ ความถนด และความสามารถของผเรยน 1.3 บรณาการวชาการกบชวตจรง ใหผเรยนไดตระหนกถงความสา คญของการเรยนรตลอด

ชวต และรสกสนกกบการใฝรใฝเรยน 1.4 ใชกระบวนการกลมในการจดประสบการณการเรยนร ฝกใหคดวเคราะห สรางสรรค

จนตนาการ ทเปนประโยชนและสมพนธกบชวตในแตละชวงอยางตอเนอง

96

1.5 จานวนสมาชกมความเหมาะสมกบลกษณะกจกรรม 1.6 มการกาหนดเวลาในการจดกจกรรมใหเหมาะสม สอดคลองกบวสยทศนแล ะเปาหมาย

ของสถานศกษา 1.7 ผเรยนเปนผดาเนนการ มครทปรกษา ถอเปนทปรกษา ถอเปนหนาทและงานประจา โดย

คานงถงความปลอดภย 1.8 ยดหลกการมสวนรวม โดยเปดโอกาสใหคร พอแม ผปกครอง ชมชน องคกร ทงภาครฐ

และเอกชนมสวนรวมในการจดกจกรรม 1.9 มการประเมนผลการปฏบตงาน โดยวธการทหลากหลายและสอดคลองกบกจกรรมอยาง

เปนระบบตอเนอง โดยใหถอวาเปนเกณฑประเมนผลการผานชวงชนเรยน 2. แนวการจดกจกรรม

2.1 จดเพอเกอกลสงเสรมการเรยนรตามกลมสาระตางๆ 8 กลมสาระ 2.2 จดกจกรรมตามความสนใจ ความถนดตามธรรมชาตของเดกชมชน เชน ชมนมตางๆ 2.3 การจดเพอปลกฝงจตสานก เชน ทาประโยชนตอสงคม เพอพฒนาหมบาน 2.4 การบรการตางๆ เชน สหกรณ พยาบาล บรการหองสมดและอนๆ

3. กจกรรมทควรจดในสถานศกษา 3.1 กจกรรมสรางความรสกรกและเหนคณคาในตวเอง การวเคราะหประเมนตนเอง ยอมรบ

ผอน การพฒนาตนเอง สรางสงดงาม 3.2 กจกรรมพฒนาวฒภาวะทางอารมณ ศลธรรม และจรยธรรม ทาใหสามารถอยรวมกบผอน

ได มความสข เปนคนด มปญญา 3.3 กจกรรมพฒนาทกษะชวต ใหผเรยนมทกษะดานการรจกตวเอง การแสวงหาและการใช

ขอมล การคด ตดสนใจ การแกปญหา การวางแผนการจดการ การมวสยทศนกลาเสยงอยางมเปาหมายคณธรรม การสอสาร และอนๆ

3.4 กจกรรมบรการแนะแนวและใหคา ปรกษา มงสงเสรมใหรก การทางานทเปนประโยชนตอตนเอง และผอน

3.5 กจกรรมสรางเสรมประสทธภาพในการเรยนใหมเจตคตทดตอการเรยนการวางแผนการศกษา เทคนคการเรยนทด

3.6 กจกรรมสรางเสรมนสยรกการทา งาน สรางตวเองใหมความเพยรพยายาม มความภาคภมใจ

3.7 กจกรรมฉลาดกนฉลาดใช พฒนาการคด วเคราะห ตดสนใจเลอกบรโภค 3.8 กจกรรมศลปนนกอาน พฒนาทกษะการอานออกเสยงรอยแกว คากลอน ตามความสนใจ

97

3.9 กจกรรมเพอนทแสนด การชวยเหลอเพอซงกนและกน ใหผอนมความสามารถพฒนาตนเอง

3.10 กจกรรมสรางเสรมนสยการทาประโยชนเพอสงคม 3.11 กจกรรมพทกษปารจกการออกระเบยบรวมกนคดและรวมกนรกษา 3.12 กจกรรมเรยนรรวมกน สรางเสรมทกษะในการชวยชวยเหลอมความเมตตา กรณา บา

เพญประโยชนอยรวมกนได สาหรบกจกรรมททกแหงตองจดไดแก ลกเสอ เนตรนาร ยวกาชาด ผบาเพญประโยชน และรกษาดนแดน

จนทราน สงวนนาม (2545: 153) กลาวถงการจดกจกรรมเสรมหลกสตร มไดขนอยแตเฉพา ะการสอนในหองเรยนเทานน กจกรรมหลกสตรเปนวธชวยพฒนาคณลกษณะ และนสยใจคอผเรยนเปนคนด มศลธรรมมความเสยสละมความซอสตยมความเมตตากรณา รกใคร กลมเกลยว สมครสมานสามคคและมวนย มภาวะเปนผนาและผตามทด กจกรรมตางๆไดแก

1. กจกรรมสงเสรมประชาธปไตย 2. กจกรรมอาหารกลางวน 3. กจกรรมสหกรณ 4. กจกรรมอนรกษพลงงานและสงแวดลอม 5. กจกรรมแนะแนวทางการศกษา 6. กจกรรมสงเสรมคณธรรม จรยธรรม 7. กจกรรมสขภาพและพลานามยและกฬา 8. กจกรรมหองสมด กระทรวงศกษาธการ (2544: 33) หลกสตรแกนกลางทกระทรวงศกษาธการประกาศใช โดยให

สถานศกษาจดกจกรรมพฒนาผเรยนในลกษณะกจกรรมทเสรมทกวชาในหลกสตรการศกษา วธทาแผนการจดการเรยนรในการจดกจกรรมพฒนาผเรยนโดยใหสถานศกษาจดใหผเรยนทกคนเขารวมกจกรรมใหเหมาะสมกบวย วฒภาวะ และความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน การดาเนนการเปนหนาทของสถานศกษาทจะกาหนดใหเหมาะสมกบผเรยนและกาหนดตามบรบทของสถานศกษา โดยมการจดกจกรรม ดงตอไปน

1. จดกจกรรมตางๆ เพอเกอกลสงเสรมการเรยนรตามกลมสาระ การเรยนร เชน การบรณาการโครงงาน องคความรจากสาระการเรยนร เปนตน

2. จดกจกรรมตามความสนใจ ความถนดตามธรรมชาต ความสามารถ และความตองการของผเรยนและชมชน เชนชมรมทางวชาการตางๆ เปนตน

98

3. จดกจกรรมเพอปลกฝงและสรางจตสานกในการทาประโยชนตอสงคม เชน กจกรรมลกเสอ เนตรนาร เปนตน

4. จดกจกรรมประเภทบรการตางๆฝกการทางานเปนประโยชนตอตนเองและสวนรวม 5. การประเมนผลการปฏบตกจกรรมอยางเปนระบบโดยใหถอวาเปนเกณฑการประเมนผาน

ชวงชนอกดวย เสรมวทย ศภเมธ (2531: 6) ใหความคดเหนวากจการนกเรยนมจดหมา ยเพอพฒนาใหนกเรยน

เจรญงอกงามทกดานสถานศกษาควรใหความชวยเหลอทกวถทางทจะใหบรรลตามเปาหมายตามโอกาสทนกเรยนควรจะไดรบ จงไดกาหนดใหจดงานดานกจการนกเรยนอยางจรงจง และถอเปนงานทควบคไปกบการจดการศกษาโดยกาหนดจดมงหมายไว 3 ประการ

1. มงพฒนาบคลกภาพของนกเรยนนกศกษา 2. มงชวยแกปญหาอนจะเกดแกนกเรยนนกศกษา 3. มงชวยปองกนปญหาทจะเกดแกนกเรยนนกศกษา หลกในการดาเนนการกจกรรมนกเรยน มฮมหมด เบญนย (2546 : 61) ไดสรปผลจากการศกษา

การมสวนรวมในการบรหารโร งเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามของผบรหารและครสงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน จงหวดสงขลา ไดเสนอแนะวา กจการนกเรยนควรเปดโอกาสใหครทกคนมสวนรวมในการวางแผนจดระบบและตดตาม การใชงบประมาณทโปรงใส ตรวจสอบไดควรเผยแพรขาวสารของโรงเรยนตอชมชน และองคกรภายนอกใหมากขน ควรจดทาขอมลสารสนเทศ ควรจดทา เอกสารคมอปฏบตงานดานตางๆ ใหชดเจน ควรเปดโอกาสใหครมสวนในการจดระบบงบประมาณ ตามความตองการของบคลากร ควรสรรหาบคลากรทาหนาทการเงนและบญชโดยเฉพาะ

พรสวสด เลศวทยาววฒน (2541 : 100) ศกษาความคดเหนของนกเรยนตอ การบรหารงานกจการนกเรยนของโรงเรยนแสงทอง จงหวดสงขลา ไดสรปขอเสนอแนะ ดงน การพฒนาครผเกยวของกบการดาเนนกจกรรมตางๆเขารบการอบรม ศกษาดงาน เพมบคลากร ใหความสาคญกบการมสวนรวม ของคณะกรรมการนกเรยน จดอบรมครทปรกษากจกรรมเปดกจกรรมเสรมหลกสตร ชมรมสงเสรมความสนใจ ทกษะความสามารถและความถนดของนกเรยนปรบปรงหองแนะแนว ใหมสดสวนเพยงพอกบการใหบรการ จดปายนเทศประชาสมพนธ จดคณะกรรมการนกเรยนและมมาตรการควบคมความประพฤตของนกเรยนหมนกากบ ดแลความประพฤตนกเรยนอยางสมา เสมอ จดอปกรณสงเสรมงานพลานามยใหเพยงพอ บรการตรวจสขภาพ จดควบคม การใหบรการ จาหนายอาหาร นาดม และถกหลกโภชนาการ

ธรศกด อครบวร (2545: 54-57) ไดเสนอแนะ การสงเสรมกจกรรมนกเรยนเปนการรกษาและสงเสรมกจกรรมทางวฒนธรรมของนกเรยนอาจเลอกใชวธ ดงตอไปน

99

1. การสรางสรรคทางวฒนธรรม จดกจกรรมรเรมสรางสรรค การวจยและการอบรมทางจรยธรรม

2. การสงเสรมและสนบสนนการใหงบประมาณ ยกยองเชดชผทางานดเดน 3. การเผยแพรและการประชาสมพนธใชสอประกอบการประชาสมพนธในทกรปแบบ 4. การจดบรการทางวฒนธรรม เชนการบรการหองสมด การแสดงนทรรศการ การสาธต 5. การอนรกษ ทานบารง และฟนฟวฒนธรรม อนรกษสงโบราณ 6. การเสรมสรางความเปนประชาธปไตยทางวฒนธรรม การรกษา การเผยแพรประวตศาสตร 7. การเสรมสรางความเขาใจวฒนธรรมทแตกตางกน การเยยมซงกนและกน 8. การดา เนนงานการจดการศกษาเพอวฒนธรรม การจดกจกรรมเสรมความรใหประชาชน

เรยนรและมสวนรวม 9. การปรบปรงวฒนธรรมในชวตประจาวน การปรบปรงทอาศยการพฒนาหมบาน 10. การรกษาเอกลกษณของชาต ใหมกจกรรม การรกชาต ศาสน กษตรย 11. การธา รงไวซงคณภาพและมาตรฐานของวฒนธรรมการสรางมาตรฐานคณธรรม การ

ปองกนการเสรมสรางความสมพนธทางวฒนธรรมระหวางชาต การแลกเปลยนเรยนรทางดานภาษา กจกรรมนกเรยนเปนงานบรหารกจการตางๆเพอการ สงเสรมสาระ การเรยนรใหมการปลกฝง

คณธรรม จรยธรรม พฒนาบคลกภาพ การสรางประสบการณในการทา งานในกจกรรมตางๆใหนกเรยนคดเองทา เองครคอยใหคา ปรกษาเปนหลกเพอใหนกเรยน มความสมบรณทง ดานสตปญญา รางกาย อารมณ สงคม และจตใจ และควรคานงถงหลกการ ดงตอไปน คอ

1. การปลกฝงคณธรรมใหกบผเรยน ความกลาแสดงความคด 2 การสรางความตระหนกและจตสานกทดในประวตความเปนมาของสถานศกษา เชนยกยอง

เชดชศษยเกาทมการสรางชอเสยงชวยเหลอการศกษา 3. การสรางความเปนเอกลกษณ และจดเดน สถานศกษา 4. การสรางจดศนยรวมจตใจ ของบคลากรในสถานศกษา เชน อนสรณของผใหกา เนดหรอสง

ทระลกประจาสถาบน 5. การสรางระบบพปกครองนอง ชวยเหลอเกอกลดแลซงกนและกน เปนรนพรนนอง ผอาวโส 6. การสรางความรกผสอน ใหศรทธาและภาคภมใจในสถาน ศกษา การจดชมรมปฐมนเทศ

ปจฉมนเทศ การจดกฬา 7. จดกจกรรมใหผเรยน ลงมอปฏบตเอง ยดแบบแผนประเพณ สอสารกนเอง ใหมการปฏบต

อยางตอเนอง

100

สรป การจดกจกรรมนกเรยน เปนการบรหารงานเพอสงเสรมสาระการเรยนร เพอ ปลกฝงคณธรรม จรยธรรม เพอพฒนาบคลกภาพ การสรางประสบการณในการทา งานในกจกรรมตางๆ ในฐานะทเปนผบรหารกจะตองใหการสนบสนนเพอให นกเรยน มความสมบรณทง ดานสตปญญา รางกาย อารมณ สงคม และจตใจ

2.5.การจดอาคารสถานท การสงเสรมดานอาคารสถานททเกยวของกบผบรหา ร คอ การประชมวางแผนปรกษาหารอ

บคลากรในการพฒนาอาคารสถานทใหเอออานวยตอการจดกจกรรมสงเสรมคณธรรม จรยธรรมสรรหางบประมาณเพอมาพฒนาโรงเรยน จดใหมหองเรยนและหองพเศษเพอสะดวกตอการปฏบตกจกรรมสงเสรม คณธรรม จรยธรรม จดสวนหยอมเพอใหรมเง าและใหความรมรน มมมสงเสรมการเรยนรเพอใหผเรยนไดใชประโยชนในการแสวงหาความรเพมเตม เปนตน

สถานทศกษาเปนทเรยนรทเดกใชเวลายาวนานทสดในแตละวนรองจากการอยทบานจรง สถานศกษาทดมอาคารสถานทมสภาพแวดลอมทนาอยกมอทธ พลตอการเสรมสรางคณลกษณะของเดกทงในดานรางกายและสภาพจต คณธรรมสนทร สภาพบคลกลกษณะ และนสยใจคอ ความสามารถในการใฝรและใฝเรยน การจดอาคารสถานท จงเปนสงจาเปนทผบรหารจะตองกระทา (กระทรวงศกษาธการ, 2546 ก: 33)

ความสาคญของสภาพแวดลอม คอ อทธพลทมผลตอพฤตกรรมของเดก โดยเฉพาะเดก กาลงอยในชวงอายแหงการเรยนร และการซมซบคณลกษณะตางๆ จากการมองหรอการสงเกต

อลลอฮ ตรสวา

ا إالمن ىريجي الى خىبيثى كىالمنذم رىب و ب ذف نػىبىاتيوي ىريجي الطمني بي كىالبػىلىدي (58:األعراؼ) نىكدن

ความวา‚และเมองทดนน (มดนด) ผลตผลของมนจะงอกออกมาดวยอนมตแหงพระเจา และเมองทไมดนน ผลตผลของมนจะไมออกนอกจากในสภาพแกรน‛ (อลอะอรอฟ: 58)

นอกจากนทานเราะสล ไดเปรยบเทยบขอแตกตางระหวางบ คคลทอยทามกลางสภาพแวดลอมทดและสภาพแวดลอมทเสอมเสยวามความแตกตางกนอยางชดเจน ตามททาน อบ บรดะฮ บน อบ มซา ไดรายงานจากบดาของทาน กลาววา

101

ทานเราะสล กลาววา

ثىل السمنوء كىاجلىلي الصمنالح اجلىلي مىثىلي )) اد كىكري المسك صىاحب كىمى يػىعدىميكى الى احلىدمنيو إممنا المسك صىاحب من دي أىك تىشرتى اد كىكريي رحيىوي ى نىكى حييرؽي احلىدمن دي أىك ثػىوبىكى أىك بىدى منوي ىبيثىةن رحينا ((خى

ความวา “เปรยบเพอนทด และเพอนทเลว ดงเชน คนขายนาหอม กบชางตเหลก คนขายนาหอมจะไมกอผลเสยใดแกทาน บางททานจะซอนาหอม หรอ ทานจะไดกลนหอมจากเขา และชางตเหลกทรางกายของทานอาจจะถกไฟเผาไหม หรอเสอผาของทาน หรอทานจะไดกลนทเหมนจากเขา” (รายงานโดยบคอรยและมสลม)

ดงนนการปลกฝงอคลากดวยวธการจดการสภาพแวดลอมทดในโรงเรยน มความสาคญตอการ

ปลกฝงอคลากแกนกเรยนเปนอยางมาก ซงเราจะเหนไดจากการสรางบรรยากาศการศรทธาของ อสลามทมผลตอการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมของชาวอาหรบในอดต ทมแตความปาเถอนและโหดราย ใหกลายเปนสงคมทมความสนต และความสงบสข ดวยวธการปรบเปลยนสภาพแวดลอมอยางเปนขนตอน และใชความตอเนอง จนกระทงสามารถเปลยนแปลงหวใจของพวกเขาใหเกดความรก และความสมพนธอนดระหวางผศรทธาดวยกน ภายใตหลกการศรทธาทเหนยวแนน

จากค วามสาคญของสภาพแวดลอมรอบตว ทดมผลตอการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม แกนกเรยน แสดงใหเหนวาการ ทนกเรยนอยรวมกบผปกครอง และการคลกคลกบสงคมไมวาจะเปนในโรงเรยน คร เพอนฝง และชมชน มอทธพลตอความสาเรจในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมทดงามและการเปลยนแปลงพฤตกรรมของนกเรยน โรงเรยนจะตองจดสงแวดลอมภายในโรงเรยนใหด เชน จดอาคารสถานทเรยนใหมความสะอาดนาอย และเปนระเบยบเรยบรอย มตนไมรมเยน สดชน มสงตางๆทนกเรยนเหนเปนสงด มคตขอคดเตอนใจ เชน ปายคาขวญ ปายคตธรร มตดตามตนไม นกเรยนกจะซมซบในสงดๆ ฝงลกไวในจตใจ สงแวดลอมเหลานเปนประโยชนตอการปลกฝง คณธรรม จรยธรรม แกนกเรยน และยงไปกวานนผบรหารสถานศกษา ปฏบตตนเปนแบบอยางทด ไมวาจะในดานการปฏบตงาน ดานการปฏบตตน และดานการปฏบต ตอบคคล เพอใหนกเรยนไดซมซบ คณธรรม จรยธรรมทดงาม ไปใชในการดาเนนชวตประจาวน

สรปการจดอาคารสถานทเปนการบรหารงานทสงเสรมการแสวงหาความรเพมเตมของนกเรยนในโรงเรยนและยงเปนการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมของผเรยนอกดวย จงเปนสงจาเปนทผบรหารจะตองกระทา

102

2.6.การสมพนธชมชน โรงเรยนโดยทวไปจะตงอยในชมขชนจงถอวาเปนสวนหนงของชมชนทตองพงพาอาศยกน

และกนอยเสมอ ดงนนจงเปนความจาเปนทผบรหารสถานศกษาจะตองมความใกลชดกบชมชนและมความสมพนธอนดกบชมชน รว มมอกบชมชนในการจดกจกรรมตามความมงหมายและนโยบายของโรงเรยน รวมมอกนพฒนาการศกษาใหกบโรงเรยน ขอบขายงานดานนประกอบดวย การศกษารายละเอยดของชมชน ออกเยยมชมชน มการประชาสมพนธกจกรรมของโรงเรยนใหชมชนไดทราบ จดบรการใหการศกษาแกชมชน และมการจดกจกรรมเพอเสรมสรางความสมพนธกบชมชน ผบรหารตองสนบสนนและรวมมอกบชมชนในการจดกจกรรมในวนสาคญตางๆ ทงวนสาคญทางศาสนาและวนสาคญทเกยวกบประเพณ วฒนธรรม หรอเปดโอกาสใหชมชนไดมาใชสถานทในโรงเรยนในการจดกจกรรมตางๆ หรอมสวนรวมในการพฒนาชมชน เปนกรรมการรวมจดงานและดาเนนงานในกจกรรมของชมชน เปนตน (ธดาจตต ทองขาว,2548 )

อสลามกาหนดอยางชดเจนวา ความมนคง ตาแหนง ชาตตระกล หรอสถานะทางสงคมมไดเปนเหตผลหรอเสนแบงทจะสรางความรสกหยงยะโส หรอความเหนอกว าผอนทวาในอสลามนนผปกครองและผทอยใตการปกครอง ถกเชอมภายใตภราดรภาพเดยวกน มหะดษบทหนงกลาววา : ผปกครองทดทสดของพวกทานคอผทพวกทานรกพวกเขา แลวพวกเขากรกพวกทาน คอผทพวกทานใหเกยรตพวกเขา แลวพวกเขากใหเกยรตพวกทา น ผปกครองทเลวทสดของพวกทานคอผทพวกทานรงเกยจพวกเขา แลวพวกเขากตอวาพวกทาน (รายงานโดย มสลม)

พระองคอลลอฮ ทรงตรสวา ความวา : แทจรงมวลผศรทธายอมเปนพนองกน ดงนนพวกเจาจงไกลเกลยในระหวางพนอง

สองฝายของพวกเจา และพวกเจาจงยาเกรงพระองคอลลอฮ เพอพวกเจาจะไดรบความเมตตา (ซเราะฮอล-หรอต โองการท 10)

ทานศาสดามหมมด ไดกลาววา : ความวา : แทจรงผศรทธากบผศรทธานนเปรยบเสมอนตวอาคาร ทแตละสวนตางยดเหนยวซง

กนและกน และพรอมกนนนทานกไดประสานนวมอ (รายงานโดยบคคอร) มนษยทอาศยอยบนโลกใบนแมจะแตกตางทางชาตพนธ ภมประเทศ เผาพนธ สผว ภาษา และ

อน ๆ กตาม จาเปนตองอาศยอยรวมกนดวยความรก ความเมตตา ความเปนภราดรภาพตอกนเพอสรรสรางสงคมแหงความสงบ และสนตสข ความปลอดภยใหแผปกคลมโลกใบน ความแตกตางทางชาต

103

พนธและคณลกษณะทกลาวมาแลวนนมใชเปนเสนแบงคณคาและความหมายแหงความเปนมนษย แตทกคนพงไดรบสทธแหงความสนตสขโดยเทาเทยมกน พระองคอลลอฮ ทรงแจงใหมนษยทกคนทราบถงเชอชาตและเผาพนธของพวกเขาวามาจากอาดม และฮาวา ผเปนบดาและมารดาคนแรกของมวลมนษยชาต โดยทพระองคทรงบนดาลมนษยจากนาอสจทฟกตวในมดลก เพอเปนจดนดพบแหงความมสมพนธภาพอนแนนแฟน ซงพระองคอลลอฮ ทรงตรสไวในพระมหาคมภรอล-กรอานวา

ความวา : โอมวลมนษย แทจรงเราไดบงเกดพวกเจามาจากชายหนงและหญงหนง และบนดาลพวกเจาใหแตกเปนเผาพนธและเปนกลมตาง ๆ เพอพวกเจาจะทาความรจกซงกนและกน แทจรงผมเกยรตทสดในหมพวกเจา ณ องคอลลอฮ คอผมความยาเกรงทสดในหมพวกเจา แทจรงอลลอฮ

ทรงรอบรยง ทรงตระหนกยง (ซเราะฮ อล-หรอต โองการท 13) ดงนนการทาความรจกซงกนและกนคอพนฐานความสมพนธระหวางมนษยซงจะกอใหเกด

ประโยชนตอองคกร หรอสงคมนนๆ อนเปนศนยรวมแหงสจธรรมซงยนยนถงสถานภาพทบรบรณระหวางมนษยกบองคพระผอภบาลของเขา และระหวางมนษยดวยกนทอาศยอยบนโลกใบน

บทบาทของผบรหารในการสงเสรมจรยธรรมนกเรยน ตามภาระหนาทการบรหารงานในโรงเรยนของผบรหารทง 6 ดาน นน ผบรหารสถานศกษา เปนผทมความสาคญและมบทบาทมากในการทจะพฒนา สนบสนนปรบปรงในการบรหารจดการตามภาระงาน ทง 6 ดาน และเพอเปนปจจยสาคญในการสงเสรมการสอนจรยธรรมใหมประสทธภาพ กอใหเกดประโยชนและผลดตอตวผเรยนเพอใหมความรคคณธรรม มความประพฤตด ประพฤตชอบ และเพอใหเยาวชนเหลานนเปนทรพย ากรบคคลทมคณคาตอสงคม มศกยภาพทดเมอเตบโตเปนผใหญซงจะไดเปนกาลงอนสาคญในการพฒนาประเทศชาตใหมความเจรญมนคง ตลอดจนสามารถทาน บารง จรรโลงศาสนา

สรปผบรหารสถานศกษา เปนผทมความสาคญและมบทบาทมากในการทจะพฒนา สนบสนนปรบปรงใ นการบรหาร โดยเฉพาะเรองการสมพนธชมชน จงเปนความจาเปนทผบรหารสถานศกษา

จะตองมความใกลชดกบชมชนและมความสมพนธอนดกบชมชน รวมมอกบชมชนในการจดกจกรรมตามความมงหมายและนโยบายของโรงเรยน เพอเปนปจจยสาคญในการสงเสรมการสอนจรยธรรมใหมประสทธภาพ กอใหเกดประโยชนและผลดตอตวผเรยนเพอใหมความรคคณธรรม มความประพฤตด

ประพฤตชอบ และเพอใหเยาวชนเหลานนเปนทรพยากรบคคลทมคณคาตอสงคม มศกยภาพทดเมอเตบโตเปนผใหญซงจะไดเปนกาลงอนสาคญในการพฒนาประเทศชาตใหม ความเจรญมนคง ตลอดจนสามารถทาน บารง จรรโลงศาสนา ตอไป

104

3.งานวจยทเกยวของ ผวจยไดศกษาคนควาจากงานวจยทมขอบขายทเกยวของใกลเคยงกน ดงน เจรญ มาเรอง (2543: บทคดยอ ) ไดศกษา บทบาทของผบรหารโรงเรยนในการสงเสรมจรยธรรมนกเ รยนของโรงเรยนประถมศกษา ในสงกดสานกงานการประถมศกษาอาเภอเมองระยอง จงหวดระยอง จาแนกตามขนาดโรงเรยนและระยะเวลาของผบรหารทปฏบตงานในโรงเรยนปจจบนกลมตวอยางทใชในการศกษาคอ ครทปฏบตการสอนในโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานการประถมศก ษาอาเภอเมองระยอง จานวน 265 คน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเปนแบบสอบถามมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ จานวน 43 ขอ สถตทใช ไดแก คะแนนเฉลย ความเบยงเบนมาตรฐานและการวเคราะหความแปรปรวนแบบทางเดยวผลการวจยพบวา 1. บทบาทของผบรหารโรงเรยนในกา รสงเสรมจรยธรรมนกเรยนของโรงเรยนประถมศกษา ในสงกดสานกงานการประถมศกษาอาเภอเมองระยอง จงหวดระยอง โดยรวม อยในระดบปานกลาง เมอพจารณารายดานพบวาอยในระดบปานกลาง ยกเวนดานการจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอสงเสรมจรยธรรมนกเรยนอยในระดบมาก 2. บทบาทของผบรหารโรงเรยนในการสงเสรมจรยธรรมนกเรยนของโรงเรยนประถมศกษา ในสงกดสานกงานการประถมศกษาอาเภอเมองระยอง จงหวดระยอง จาแนกตามขนาดของโรงเรยน โดยรวม และรายดานแตกตางกนอยาบงมนยสาคญทางสถต (p<.05)3. บทบาทของผบรหารโรงเรยนในการสงเส รมจรยธรรมนกเรยนของโรงเรยนประถมศกษา ในสงกดสานกงานการประถมศกษาอาเภอเมองระยอง จงหวดระยอง จาแนกตามระยะเวลาของผบรหารทปฏบตงานในโรงเรยนปจจบนไมแตกตางกน ชชาต สามารถกลการ (2552: บทคดยอ) ไดศกษาบทบาทของผบรหารนกศกษาในการสงเสรมคณธรรม จรยธรรมนกเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาบรรมย เขต 4 พบวา บทบา ทของผบรหารนกศกษาในการสงเสรมคณธรรม จรยธรรมนกเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาบรรมย เขต4 โดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดานพบวาดานการเปนแบบอยางและดานการจดสภาพแวดลอมอยในระดบมาก และสวนดานการวางแผนกลยทธ ดานกา รจดกจกรรมและดานการนเทศ ตดตาม ประเมนผลอยในระดบปานกลาง เพชรรตน ฮมนกล (2548: บทคดยอ) ไดศกษาการปฏบตตามบทบาทของผบรหารสถานศกษาในการสงสรมคณธรรม จรยธรรมนกเรยนโรงเรยนการศกษาขนพนฐานสานกงานเขต ดอนเมอง

สงกดกรงเทพมหานคร พบวาการปฏบตตามบทบาทของผบรหารสถานศกษาในการสงเสรมคณธรรม

จรยธรรมนกเรยนโรงเรยนการศกษาขนพนฐาน สานกงานเขตดอนเมอง สงกดกรงเทพมหานคร

ภาพรวมและรายดานอยในระดบมากเรยงตามระดบดงน ดานวนยความรบผดชอบ ดานความซอสตย ดานความเมตตากรณาเออเฟอเผอแผและเสยสละเพอสวนรวม และดานความประหยด

105

มนส สานานะอะ (2550: บทคดยอ) ไดศกษาบทบาทของผบรหารสถานศกษาในการสงเสรม คณธรรม จรยธรรมนกเรยนในสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา ใน 4 ดาน คอ ดานการกาหนดนโยบาย ดานการประพฤตเ ปนแบบอยาง ดานการรอบรมสงสอน และดานการจดกจกรรมนกเรยน พบวา บทบาทของผบรหารสถานศกษาในการสงเสรมคณธรรมคณธรรม จรยธรรมนกเรยนในสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษายะลาทกดานอยในระดบมาก

วระ เพยนศร (2545: บทคดยอ) ไดศกษาวจยเรองบทบาทของผบรหารโรงเรยนในการสงเสรมจรยธรรมของนกเรยนโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษาอาเภอพนสนคม จงหวดชลบร จาแนกตามขนาดของโรงเรยน กลมตวอยางทใชในการศกษา คอ ครทปฏบตการสอนในโรงเรยนประถมศกษา สานกงานการประถมศกษา อาเภอพนสนคม จานวน 325 คน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเปนแบบสอบถามมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ จานวน 36 ขอ สถตทใช ไดแก คะแนนเฉลย ความเบยงเบนมาตรฐาน และการวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว ผลการวจยพบวา 1. บทบาทของผบรหารโรงเรยนในการสง เสรมจรยธรรมของนกเรยนโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษาอาเภอพนสนคม จงหวดชลบร โดยรวมอยในระดบมาก เมอพจารณารายดานพบวา อยในระดบมาก ยกเวนดานการอบรมสงสอนอยในระดบปานกลาง 2. บทบาทของผบรหารโรงเรยนขนาดใหญมบทบาทการบรหารใน การสงเสรมจรยธรรมของนกเรยนดานการอบรมสงสอนแตกตางกบผบรการโรงเรยนขนาดกลางและขนาดเลกอยางมนยสาคญทางสถต (p<.05) โดยผบรหารโรงเรยนขนาดใหญมบทบาทมากกวาผบรหารโรงเรยนขนาดกลางและขนาดเลก สวนผบรหารโรงเรยนขนาดกลางและผบรหารโรงเรยนขนาดเลกแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต

สมนก เรองศร (2552: บทคดยอ) ไดศกษาวจยเรองบทบาทของผบรหารในการพฒนาผเรยนดานคณธรรม จรยธรรมของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาตาก เขต 1 ใน 4ดาน คอดานการวางกลยทธบรหารจดการพฒนาคณธร รม จรยธรรม ดานการปฎรประบบสนบสนนประสทธภาพงาน ดานการสอน การพฒนาครและบคลากรดานคณธรรม จรยธรรม ดานการบรหารกจกรรมสาหรบผเรยนอยางมระบบ อยในระดบมาก

สมบรณ บญเชด (2531: บทคดยอ ) ไดศกษาวจยเรอง บทบาทของผบรหารในการสงเสรมคณธรรม จ รยธรรมของผเรยนในโรงเรยนทจดการศกษาภาคบงคบในอาเภอฝาง สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาเชยงใหม เข ต 3 ไดศกษาการสงเสรมคณธรรม จรยธรรม ใน 8 ดาน ไดแก ดานความขยน ดานความประหยด ดานความซอสตย ดานความมวนย ดานความสภาพ ดานความสะอาด ดา นความสามคค และดานความมนาใจ พบวามการสงเสรมคณธรรม จรยธรรม คาเฉลยอยในระดบมากทกดาน ดานทสงเสรมมากในลาดบแรกไดแก ดานสงเสรมใหผเรยนมความสภาพ รองลงมาคอ ดานความ

106

ขยน คาเฉลยเทากบดานความซอสตยและดานความสามคค คาเฉลยระด บมากในลาดบสดทายคอ สงเสรมดานความประหยด อาร จาปาทอง (2532 : บทคดยอ) ไดศกษาวจยเรองการสงเสรมจรยธรรมในโรงเรยน ของผบรหารในโรงเรยนในสงกดสา นกงานการประถมศกษาจงหวดพระนครศรอยธยา ไดศกษาการสงเสรมจรยธรรมใน 4 ดาน คอ การกาหนดนโยบาย การจดสภาพแวดลอม การนเทศการสอน และการจดกจกรรมนกเรยน พบวา การกาหนดนโยบายม การดาเนนการระดบมาก แตการดาเนนการมกไมไดรบการปฏบตอยางตอเนอง และขาดการตดตามผล การจดสภาพแวดลอมผบรหารและครยงไมเปนตวอยางกบเดกมากนก การนเทศการสอนผบรหารไมมเวลานเทศอยางตอเนอง การจดกจกรรมนกเรยนโรงเรยนมหลกสตรมากแลวจงสงเสรมไดไมเตมท อไรวรรณ เจยรประดษฐ (2553: บทคดยอ ) ไดศกษาบทบาทของผบรหารโรงเรยนในการสงเสรมจรยธรรมนกเรยนโรงเรยนสงกดเทศบาลตาบลแหลมฉบง จงหวดชลบร โดยรวมและรายดานพบวาอยในระดบมาก โดยเรยงคะแนนเฉลยจากมากไปหานอยคอ ดานการอบรมสงสอน ดานการเปนแบบอยาง และดานการสรางเงอนไข

จากผล การวจยทเกยวของ ทกลาวมาขางตนจะเหนไดวาการศกษาเกยวกบบทบาทนน จะทาการศกษาควบคกบบทบาททเปนเปนจรงและบทบาททคาดหวง ผลการวจยพบวา บทบาททคาดหวงจะสงกวาบทบาททเปนจรงผบรหารสถานศกษามการสงเสรมคณธรรม จรยธรรม ในระดบมากเปนสวนใหญ การจดการดา เนนงานโดยบคลากรในสถานศกษามผลตอ การเปลยนแปลงพฤตกรรมตางๆ ของเดกไดมากทสด การเปรยบเท ยบการสงเสรมคณธรรม สวนใหญในทกดานไมแตกตางกนและผบรหารทมวฒสง และประสบการณสงมความสามารถใน การบรหารสงไปดวย แตไมแตกตางกนมากนก การสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษาจะมสวนเกยวของกบชมชน บคลากรในสถานศกษา และสภาพการปฏบตงานของผบรหารในสถานศกษา