หนวยท 5การจำาแนกสงมชวต

5.1 ความรพนฐานเกยวกบการจำาแนกสงมชวต เนองจากสงมชวตทมอยในโลกของเรามจำานวนมากมาย นกวทยาศาสตรไดทำานายวามประมาณ

4,500,000 ชนด แตทไดศกษารายละเอยดและตงชอแลวมประมาณ 1,500,000 ชนด ดงนนเพอใหงาย และสะดวกตอการศกษาเรองราวของสงมชวต จงตองมการจดจำาแนกสงมชวต โดยใชหลก

เกณฑตางๆ เพมมากขน จนปจจบนมสาขาหนงของชววทยาทศกษาเกยวกบการจำาแนกสงมชวต เรยกวา อนกรมวธาน (Taxonomy)

5.1.1 หลกเกณฑการจำาแนกสงมชวต การจดจำาแนกกลมของสงมชวตอาจพจารณาจากลกษณะภายนอก ภายใน และความคลายคลงของ

ลกษณะตางๆ คอ1. ความคลายคลงของการเจรญเตบโตในระยะตวออน2. ความคลายคลงกนของสายววฒนาการ

3. ความคลายคลงกนของสารพนธกรรม หรอโครงสรางของเซลลหรอการสงเคราะหสารเคมภายในเซลล

4. ความคลายคลงกนของหนาทอวยวะตางๆ ปจจบนการจดจำาแนกสงมชวตเรมจากหมใหญทสดไปหาหมเลกลงไปเรอยๆ ดงน

อาณาจกร (Kingdom) จดเปนกลมทใหญทสดของสงมชวต ไฟลม(Phylum) หรอดวชน (Division) แลวแตวาจะเปนสตว

หรอพช ภาษาไทยเรยกวา ศกด ชน (Class) อนดบ หรอลำาดบ (Order)

วงศ (Family) สกล (Genus) ชนด (Species)

ตวอยางการจดจำาแนกสตวตงแตหมใหญสดไปหาหมเลกสด ดงภาพท 5-3

ภาพท 5-3 การจดจำาแนกสตวตงแตอาณาจกร (Kingdom) ลงไปถงชนด (Species)

นอกจากนอาจแบงยอยลงไปกวานโดยเตม “Sub” ลงไป เชน Subkingdom, Subphylum, Subclass บางกรณอาจจะแบงยอย โดยเตมคำาวา “Super” หรอ“Infra” ลงไปอกกได

5.1.2 วธการตงชอสงมชวต เนองจากการเรยกชอสงมชวตชนดใดชนดหนงจะแตกตางกนไปตามภาษาและทองถนอกทงมการเรยก

ชอกนอยางสบสน ดงนนเพอความเขาใจตรงกนนกวทยาศาสตรจงตองใชชอทเปนสากลในการจดจำาแนกสงม

ชวต โดยในค.ศ.1753 คาโรลส ลนเนยส (Carolus Linnaeus) นกชววทยา ชาวสวเดนไดคดวธการเรยกชอสงมชวต เพอการจดจำาแนกสงมชวตตามระบบไบโนเมยล (Binomial

nomenclature) ในปจจบน เรยกวา ชอวทยาศาสตร (Scienctific names) โดยกำาหนดภาษาทใชตงชอสงมชวตเปนภาษาลาตนหรอภาษาอนทเปลยนแปลงเปนภาษาลาตน นอกจากนชอ

วทยาศาสตรจะตองประกอบดวยคำา 2 คำา คำาแรกเปนชอสกล (Generic name) สวนคำาหลงเปนชอ สเปซฟก เอพเทต (Specific epithet) ระบชนดหรอลกษณะเฉพาะของสงมชวต หลกการตงชอวทยาศาสตร มหลายประการดงน

1. ชอวทยาศาสตร ตองเปนภาษาลาตนเสมอ2. ชอวทยาศาสตรของสงมชวตทถกตองจะมเพยงชอเดยวเทานน3. ชอวทยาศาสตรของสงมชวตจะตองไมขนแกกน ยกเวนบางกรณสตวชนดเดยวกนอาศยอยใน

ทวปหรอประเทศทหางไกลกน แตกลบมลกษณะรปรางแตกตางกนเพยงเลกนอย จนไมสามารถแยกเปนชนด ใหมได การตงชอสตวนนสามารถนำาชอ “สกล” “ชนด” และ “ชนดยอย” ซงเปนระบบไบโนเมยล กลบเปน

ระบบไตรโนเมยล (Trinomial) 4. การเขยนชอวทยาศาสตรคำาแรกซงเปนชอสกล ตองเรมดวยอกษรตวใหญเสมอ สวน คำาหลง

ซงเปนชอสเปซฟก เอพเทต เขยนดวยอกษรตวเลก โดยอาจจะเขยนเปนอกษรตวเอนหรอขดเสนใตกได5. การใชคำาลงทายสำาหรบวงศตองลงทายดวย –idea ( อานวา อด) ในสตว เชน คน อยในวงศ Hominidae ลงกอรลลาอยในวงศ Simiidae สวนพชวงศจะลงทายดวย –

aceae ( อานวา เอซ) ซงคำาลงทายของชอตงแตวงศลงมาจะมกฎเกณฑแนนอน และยงยากตอการจำา6. การตงชอชนดมกใชคำาคณศพทบงถงลกษณะของสงมชวตนนๆ หรอชอบคคล สถานททพบ

เชน ปลาตะเพยน มชอวทยาศาสตรวา Puntius masyai ผตงชอคอ H.M.Smith ตงเพอเปนเกยรตแกหลวงมศยจตรการ ปลาเกดหรอปลาสายย มชอวทยาศาสตรวา Platytropius

siamensis ผตงชอคอ Sauvage ตงเพอเปนเกยรตแกประเทศไทย ปรากฏวา ในการตงชอวทยาศาสตร ไดมนกวทยาศาสตรหลายชาตหลายภาษาตางกตงชอ สงมชวตทตวเองไดพบเหน จงทำาใหสงมชวตชนดเดยวกนมหลายชอ ดวยเหตนเองการตงชอ วทยาศาสตร

จงตองมชอยอของผตงกำากบไวหลงชอนนๆ ดวย เชน ตนหางนกยงไทย มชอ วทยาศาสตรวา Poinciana pulcherrima Linn. คำาวา Linn. เปนชอยอของลนเนยส ตอมา

พบวา ตนหางนกยงไทยมชออกอยางหนงวา Caeslpinia pulcherrima Swartz แตในทสดกใหเอาชอทตงขนกอนโดยลนเนยสเปนชอทถกตอง สวนอกชอนนถอวาเปนชอพองกนตองเลกใชไป

ความหมายของชนด ปจจบนคำาวาชนด (Species) มความหมายดงตอไปน

1. สงมชวตตองเหมอนในลกษณะทเกยวเนองกนมากทสด (เชนเดยวกบทลนเนยสกลาวไว) 2. สงมชวตเหลานนสามารผสมพนธกนไดในสภาพธรรมชาต 3. ลกซงเกดจากการผสมพนธตองไมเปนหมน (สามารถผสมพนธใหลกตอไปได) ฉะนนสนขตางๆ ดงภาพท 5-4 สามารถผสมพนธกนไดและมลกทไมเปนหมน จงจดอยในชนด (Species) เดยวกน

ก. ข. ค.

ภาพท 5-4 สนขชนด (Species) เดยวกน มชอวทยาศาสตรเหมอนกนคอ Canis familiaris

90

แตมลกษณะบางอยางแตกตางกน จงเปนคนละสายพนธ.א พนธบลดอก (Bulldog)

.ב พนธวพเพท (Whippet).ג พนธปกกง (Pekingese)

ความหมายของสกล คำาวา สกล (Genus) หมายถงกลมของสงมชวตทมลกษณะคลายคลงกน แตกมลกษณะ

บางอยางทแตกตางกนจนตองจดใหอยคนละชนดกน ดงตวอยางภาพท 5-5

ภาพท 5-5 สตวคนละชนดซงอยในสกลเดยวกน

สตวทงสามชนดไดแก แมว (Cat) เสอดาว (Leopard) สงโตภเขา (Puma) มลกษณะทคลายคลงกน จงจดอยในสกลเดยวกนคอสกล Felis โดยแมวมชอวทยาศาสตรวา Felis

domestica เสอดาวมชอวทยาศาสตรวา Felis leo และสงโตภเขามชอวทยาศาสตรวา Felis cougar

อนงเนองจากพชและสตว Specieces เดยวกน มมากมายหลายชนด ดงนนปจจบนบาง ครงจงเพมชอ Subspecieces หรอ Variety เขาไปขางทายอกคำาหนง เพอบงถงชนดให

ชดเจนยงขน จงกลายเปน 3 คำาไป เรยกวา Trinomial nomenclature เชน นกกระจอกเทศในยโรปมชอวา Passer domesticus domesticus ซงแตกตาง

กบนกกระจอกเทศแถบลมแมนำาไนลทมชอวา Passer domesticus niloticus ดงนเปนตน

5.1.3 ไคโคโตมสคย นกวทยาศาสตรมวธการหลายแนวทางในการจดจำาแนกหมวดหมสงมชวต เครองมออยางหนงทใชใน

การจำาแนกสงมชวตออกเปนหมวดหมไดโดยงาย คอ ไดโคโตมสคย (Dicotomous key) ซง อาศยความแตกตางของโครงสรางทละลกษณะเปนคๆ ดงตวอยางไดโคโตมสคยของสตวมกระดกสนหลงตอไป

นไดโคโตมสคยของสตวมกระดกสนหลง

1 ก มขน-------------------------------------------------------------------------------- ดขอ 21 ข ไมมขน------------------------------------------------------------------------------ ดขอ 32 ก ขนเปนเสน--------------------------------------------------------------------------สตวเลยงลกดวยนำานม

91

2 ข ขนเปนแผงแบบขนนก------------------------------------------------------------นก3 ก มครบค มชองเหงอก--------------------------------------------------------------- ดขอ 43 ข ไมมครบค ไมมชองเหงอก-------------------------------------------------------- ดขอ 54 ก มแผนกระดกปดชองเหงอก มชองเหงอก 1 ชอง-------------------------------ปลากระดกแขง4 ข ไมมแผนกระดกปดชองเหงอก มชองเหงอก 5-7 ชอง-------------------------ปลากระดกออน5 ก ผวหนงมเกลด-----------------------------------------------------------------------สตวเลอยคลาน5 ข ผวหนงไมมเกลด--------------------------------------------------------------------สตวครงบกครงนำา

5.2 สงมชวตชนตำา5.2.1 ลกษณะของสงมชวตในอาณาจกรมอเนอรา

อาณาจกรนแบงเปน 2 ไฟลม ไดแก ไฟลมชโซไฟตา (Schizophyta) และไฟลมไซยาโน ไฟตา (Cyanophyta) อาณาจกรนไมมนวเคลยส เนองจากไมมเยอหมนวเคลยสนนเอง แตมสาร

พนธกรรม พวกมอเนอราจำานวนมากทสงเคราะหแสงได โดยเฉพาะสาหรายสเขยวแกมนำาเงน สวนแบคทเรยท สงเคราะหแสงไดมบางเหมอนกน อยางไรกดสารทชวยในการสงเคราะหแสงตางจากสารสเขยวในคลอโรพลาสต

เรยกวา โครมาโตฟอร (Chromatophore) นอกจากนพวกมอเนอรายงไมมรางแหเอนโดพลาสซม ไมโทคอนเดรย และกอลจบอดดวย แตมไรโบ

โซมมาก และดเหมอนออรแกเนลลนจะเปนออรแกเนลลเดยวททดแทนสวนประกอบทเซลลอนม อาจเปนไดวา ตอนทมอเนอราเกดขนนน สวนประกอบภายในยงไมเจรญมากนกกเปนได

1. ไฟลมชโซไฟตา (Phylum Schizophyta) เปนไฟลมของแบคทเรย มทงหมดประมาณ 2,000 ชนด พบไดทกหนทกแหง แบคทเรยม

บทบาทสำาคญทางเศรษฐกจมาก อกทงเปนประโยชนในการทดสอบ วจยทางพนธกรรมและชวเคมดวย ความร พนฐานทางโมเลกลของสงมชวตในปจจบนไดมาจากการศกษาแบคทเรยมากทเดยว

แบคทเรยเปนเซลลทมขนาดเลกมากมรปรางแตกตางกน 3 แบบ ไดแก รปกลม (Coccus) รปทอน (Bacillus) และรปเกลยว (Spirillum) ขนาดความยาวเฉลยประมาณ 1-3 ไมครอน เซลลของแบคทเรยไมมเยอหมนวเคลยสเหมอนเซลลของมอเนอราทวไป ไมมแวควโอล และนอกจาก

ไรโบโซมแลว อาจมแกรนลทประกอบดวยสารตางๆ เชน ลพด พอลแซคคาไรด ในแบคทเรยหลายชนดมผนง เซลลแขงแรงลอมรอบไซโทพลาสซม ผนงนประกอบดวยนำาตาลโมเลกลใหญ โปรตน หรอลพด บางทผนงเซลล

อาจมแคปซลทเปนวนลอมรอบกได การมแคปซลหรอไม ใชเปนสงวนจฉยวา แบคทเรยนนทำาใหเกดโรคไดหรอไมไดอยางหนง

แบคทเรยบางชนดอาจสรางเอนโดสปอร (Endospore) ซงมรปกลม หรอรปไข ภายในม ดเอนเอ ผนงของเอนโดสปอรจะทนทานตอสงแวดลอมทไมเหมาะสมได ตอเมอสงแวดลอม เหมาะสมเซลล

ของแบคทเรยจะเจรญมาจากเอนโดสปอร แบคทเรยบางชนดเปนออโตทรอฟ (Autotroph) ทมทงการสงเคราะหดวยแสงและ

สงเคราะหทางเคม อยางไรกตามการสงเคราะหดวยแสงในแบคทเรยตางไปจากสงมชวตอน เชน ไมมกาซ ออกซเจนเปนผลพลอยได เปนตน

แบคทเรยสวนมากเปนเฮเตอโรทรอฟ (Hetrotroph) จงตองพงพาสงมชวตอนในการกน อาหาร บางชนดอาศยเปนอสระบนบก หรอในนำาแบบภาวะแซโพรไฟต (Saprophyte) นอกนนอย

รวมกบสงมชวตอนแบบภาวะปรสต (Parasitism) ภาวะองอาศย (Commensalism) หรอภาวะพงพากน (Mutualism) นอกจากนแบคทเรยบาง

ชนดตองใชออกซเจนในการหายใจ บางชนดไมตองใชออกซเจนในการหายใจ สวนอกพวกหนงอาจมชวตอยได

92

ทงมออกซเจนและไมมออกซเจน อาหารของแบคทเรยสวนมากเกบในรปของพอลแซคคาไรดชนดหนง คอ ไกลโคเจน

2.ไฟลมไซยาโนไฟตา (Phylum Cyanophyta) เปนสาหรายสเขยวแกมนำาเงน บางชนดมสดำา มวงแดง เหลอง เขยว นำาเงน หรอสกงกลางระหวางส

ตางๆ เพราะมรงควตถซงเปนสารมสหลายชนด ทงคลอโรฟลล (Chlorophyll) แคโรทน (Carotene) แซนโทฟน (Xanthophene) และไฟโคบลน (Phycobilin)

ซงไดแก สารสนำาเงนพวก ไฟโคไซยานน (Phycocu\yanin) และสารสแดงไฟโคอรทรน (Phycoerythrin) สารสองชนดหลงพบเฉพาะในสาหรายสเขยวแกมนำาเงนเทานน ไมพบในสงมชวตอน

สาหรายสเขยวแกมนำาเงนพบทงในนำาจดและในนำาเคม สาหรายพวกนเปนสวนหนงของแพลงกตอน (Plankton) พบในทตางๆ ไดหลายแหง เชน เปลอกไม กอนหน นำาเยนจด นำาพรอน ฝงลำาธาร

กระแสนำา รวมทงอยรวมกบสงมชวตอนดวย บางครงเซลลอาจไมแยกจากกนหลงการแบงเซลล ทำาใหอย เปนกลม หรออาจเรยงตวเปนสาย

ภายในเซลลบรเวณตรงกลางทไมมสเปนสารดเอนเอกบแกรนลทเชอวาเปนผลกของฟอสเฟต และม รงควตถซงเปนสารมสลอมรอบอย สวนไซโทพลาสซมทลอมรอบมรงควตถดงกลาวขางตนอยพอๆ กบเมด

แปง แตตางจากเมดแปงในสงมชวตอน ไซโทพลาสซมของสาหรายพวกนมผนงซงประกอบดวยเซลลโลสและเพ กทนหมอย ในบางครงอาจสลายทนททเซลลสรางขน บางครงกสลาย ทำาใหเกดเปลอกเปนวนหนารอบผนงเซลล

สาหรายสเขยวแกมนำาเงนไมมแฟลกเจลลา สงเคราะหแสงไดทกชนด ผลพลอยไดจากการสงเคราะห แสง ไดแก กาซออกซเจนเหมอนการสงเคราะหแสงของพชทวๆ ไป ยกเวนเฉพาะแบคทเรยเทานน นอกจากน

สาหรายพวกนยงตรงไนโตรเจนในบรรยากาศไดเชนเดยวกบแบคทเรยบางชนด จงกลาวไดวา สาหรายสเขยวแกมนำาเงนมบทบาทในวฎจกรของไนโตรเจนดวย

สาหรายสเขยวแกมนำาเงนเปนสงมชวตเซลลเดยว เชน ในอนดบโครโอคอคคาเลส (Chroococcales) กได ตวอยางของสาหรายในอนดบน ไดแก โครโอคอคคส (Chroococcus) และโกลอโอแคพซา (Gloecapsa) หลงการแบงเซลล จะมปลอก

เปนเมอกๆ จงทำาใหอยรวมเปนกลมได

5.2.2 ลกษณะของสงมชวตในอาณาจกรโพรทสตา สงมชวตในอาณาจกรนเปนสมชวตทมนวเคลยส ในไซโทพลาสซมมรางแหเอนโดพลาสซม

ไมโทคอนเดรย กอลจบอด คลอโรพลาสต เซนตรโอล แฟลกเจลลา ขนเซลล และความสามารถในการสรางขา เทยม รวมทงสมบตอนทแตกตางจากเซลลในพวกมอเนอราหลายอยาง เชน การแบงเซลลแบบไมโทซสและไม โอซส อยางไรกดเซลลของพวกโพรทสตาอาจทำาหนาทเปนเซลลสบพนธโดยตรงเชนเดยวกบพวกมอเนอรา

และลกหลานทไดหลงการแบงเซลลแลวจะเปนตวเตมวยทนท ไมมระยะเอมบรโอ นอกจากนพวกโพรทสตาแบบดงเดมจะสรางเอนโดสปอรไดเชนเดยวกบพวกมอเนอราเหมอนกน

สงมชวตในอาณาจกรน ไดแก สาหรายทกชนด ยกเวนสาหรายสเขยวแกมนำาเงน นอกจากนยงมพวก สตวเซลลเดยว ดงน

1. สาหราย สาหรายทกชนดมคลอโรฟลลเอ รวมทงสาหรายสเขยวแกมนำาเงน สวนคลอโรฟลลอนๆ พบใน

สาหรายตางชนดกน สำาหรบสาหรายในอาณาจกรโพรทสตาแบงออกเปน 7 ดวชน ไดแก1.1 ดวชนคลอโรไฟตา (Division Chlorophyta)

ดวชนนเปนสาหรายสเขยว มประมาณ 6,000 ชนด เชน คลาโดโมนส (Chladomonas) คลอ- เรลลา (Chlorella) อะเซตาบเรย (Acetaburia) ไบรออพซส (Bryopsis) โปรโตคอคคส (Protococcus) สไปโรไจรา (Spirogyra) ยโรทรกซ (Urothrix) โออโดโกเนยม (Oedogonium) คลาโดฟ

อรา (Chladophora) และชโซเมอรส (Schizomeris) เปนตน1.2 ดวชนคาโรไฟตา (Division Charophyta)

สาหรายในดวชนนเรยกวา สโตนเวรต (Stonewort) มประมาณ 250 ชนด เนองจาก สาหรายพวกนมรปรางลกษณะและสวนประกอบทางเคมคลายสาหรายสเขยว บางทจงจดสาหรายพวกนไวในดว

ชนคลอโรไฟตา อยางไรกตามสาหรายกลมนมลกษณะตางจากคลอโรไฟตาอยางนอย 4 ลกษณะดวยกน ไดแก 1) การเรยงตวของสายเปนแบบเชงซอน คอ มสวนคลายราก ลำาตน ใบ 2) มการเรยงตวของกงทขอ 3) มการเตบโตของตนเกดมากทสวนปลาย และ 4) มอวยวะทใชในการสบพนธ ขอแตกตางประการหลงทำาให สโตนเวรตไมมลกษณะหลายอยางทเมทาไฟตาม ตวอยางของดวชนน เชน ไนเทลลา (Nitella)

93

1.3 ดวชนยกลโนไฟตา (Division Euglenophyta) สาหรายพวกน ไดแก ยกลนอยด (Euglenoid) มประมาณ 350 ชนด พวกทม

รงควตถจะจดเปนสาหรายสเขยวได แตมรปรางลกษณะตางจากสาหรายเขยวทวๆ ไปมาก พวกยกลนอยดเปน สาหรายเซลลเดยวทมแฟลกเจลลา จำานวน 1-3 เสน เซลลมผนงทไมคงรป จงเปลยนรปได อาหารสะสม เปนพวกลพดและพอลแซคคาไรด เรยกวา พาราไมลม (Paramylum) พวกนมจดรบแสง

(Eyespot) และสวนทเทยบไดกบคอหอย เรยกวา กลเลต (Gullet) ตวอยางของยกลนอยด ไดแก ยกลนา ซงเปนสาหรายเซลลเดยวทสงเคราะหแสงได แตหากนแบบซาโพรไฟต

(Saprophyte) ไมวาจะมแสงหรอไม1.4 ดวชนครสโซไฟตา (Division Chrysophyta)

เปนดวชนสาหรายสทอง ซงมทงสาหรายสนำาตาลปนเหลอง สาหรายสเขยวปนเหลอง และพวกได อะตอม (Diatom) มประมาณ 6,000 ชนด ไฟลมนมความแตกตางกนมาก เขาใจวา สาหรายส

นำาตาลปนเหลองอาจเปนบรรพบรษของสาหรายสนำาตาลทงหมด พอๆ กบเปนบรรพบรษของ ราเมอก เหด รา และสตวเซลลเดยวบางสวน อาจรวมทงฟองนำาดวย

พวกไดอะตอมมผนงเซลลทเหลอมกนเหมอนฝากลองและมลวดลายเหมอนแกะสลกอยางสวยงาม ได อะตอมมความสำาคญทางเศรษฐกจมาก คอ เปนแหลงอาหารของพชและสตว เนองจากเปนสาหรายเซลลเดยวท

มมากทสด นอกจากนเปลอกไดอะตอมทสะสมในกนมหาสมทรอาจเปนแหลงนำามนปโตรเลยมทใชกนทกวนนกได1.5 ดวชนไพโรไฟตา (Division Pyrophyta)

ดวชนน ไดแก สาหรายไฟ (Fire algae) มประมาณ 1,000 ชนด มทงทมผนงเซลล ไมมผนงเซลล มกเปนสาหรายเซลลเดยวทมแฟลกเจลลา 2 อน โดยมกลเลตใกลฐานของแฟลกเจลลา เชน

ครพโตโมนส (Cryptomonas) และชโลโมนส (Chilomonas) 1.6 ดวชนฟโอไฟตา (Division Phaeophyta)

เปนสาหรายสนำาตาล มประมาณ 1,000 ชนด อยในนำาจด 3 ชนด เทานน นอกนนอยในนำาเคม ทงหมด พวกนมเนอเยอซบซอนกวาพวกอนๆ พชในทะเลสวนใหญเปนสาหรายสนำาตาล มกอยในนำาตนและเปน

เขตนำาขนนำาลง โดยยดเกาะหนไว สารแอลจน (Algin) ทฉาบอยภายนอกปองกนไมใหสาหรายแหงเมอถก อากาศเปนเวลาหลายชวโมงขณะระดบนำาลดลง สาหรายสนำาตาลทรจกกนดทสด ไดแก ฟวคส (Fucus)

และซารกสซม (Sargassum) อยในเขตทะเลอบอน ซารกสซมมอวยวะคลายใบและถงลม พบได ตามฝงทะเลทวๆ ไป ทสะดดตา ไดแก ไจแอนท เคลพ (Giant kelp) ซงอาจยาวมากกวา 100

หลา คอ ยาวกวาปลาวาฬสขาวนนเอง เคลพทรจกกนด ไดแก ลามนาเรย (Laminaria) ซง เปนสกลทพบไดทวโลก อาจพบชนสวนของสาหรายชนดนปนไปกบสาหรายอนตามชายหาด โดยเฉพาะอยางยง

หลงมพายฝน สาหรายสนำาตาลมประโยชนตอคนมาก คอเปนแหลงของไอโอดนและแอลจนซงนำาไปใชประโยชน ในการทำาไอศครม เนองจากสาหรายนอยในนำาตนจงเกบเกยวโดยใชเครองจกรได

1.7 ดวชนโรโดไฟตา (Division Rhodophyta) สาหรายสแดง มประมาณ 3,000 ชนด มทงเซลลเดยวและหลายเซลล สวนมากอยในนำาเคม

และอยในนำาลกมากกวาสาหรายสนำาตาล สาหรายสแดงบางชนดมประโยชนในทางการคาดวย เชน เจลเดยม (Gelidium) ใชสกดเพกทน (Pectin) เพอทำาวนผง ใชเตรยมอาหารเลยงจลนทรยและทำา

ขนม นอกจากนพวกพอรไฟรา (Porphyra) โรไดมเนย (Rhodymenia) และคอนดรส ครพต ส (Chondrus criptus) ยงใชเปนอาหารในหลายแหลงทวโลก2. สตวเซลลเดยว

พบในแหลงทอยอาศยหลายแหง ทงในนำาจด นำาเคม ในดน และในรางกายของสงมชวตอน กลาวคอ ทใดมความชน ทนนจะมสตวเซลลเดยวอย สวนมากอยเดยวๆ มบางทอยเปนกลม (Colony)

นอกจากนสวนใหญหากนเปนอสระ หรอปรสตบางชนดมอวยวะทใชเคลอนท บางชนดไมมอวยวะทใชในการ เคลอนท สวนการสบพนธ ยงไมมการสบพนธแบบใชเพศชนดทใชอสจ (Sperm) ผสมกบไข มแตการ

สบพนธแบบคอนจเกชน (Congugation) โดยการรวมตวของนวเคลยส เชน ในพารามเซยม แตสวนใหญสบพนธดวยการไมอาศยเพศ โดยวธแบงเปนสองสวน (Binarry fission) คอการ

คอดเซลลเขาหากน แลวหลดเปนออกเปนสอง โปรโตซวแบงออกเปนชนตามชนดของอวยวะทใชในการ เคลอนทได 4 คลาส คอ

94

2.1 ชนซารโคดนา หรอไรโซโปดา (Class Sarcodina หรอ Rhizopoda)

เคลอนทโดยใชเทาเทยม (Pseudopodia) ซงเกดจากการไหลของไซโทพลาสซมภายใน เซลล มทงนำาจด และนำาทะเล พวกทอยในทะเลมกมเกราะ หรอเปลอกหนาหมเซลล ตวอยาง เชน อมบา

(Amoeba) บางพวกเปนปรสต เชน Entamoeba histolytica เปนตวทำาให เกดโรคบดมตว หรออาจทำาใหทองรวง สวนทอยในทะเลและมเปลอก เชน ฟอรามนเฟอรา

(Forminifera) เรดโอลาเรย (Radiolaria)2.2 ชนมาสตโกฟอรา หรอแฟลกเจลลาตา (Class Mastigophora หรอ

Flagellata) เคลอนทโดยใชแฟลกเจลลม ซงอาจมไดมากกวา 1 เสน มทงพวกดำารงชพเปนอสระและเปนปรสต

พวกดำารงชพเปนอสระมทงในนำาจดและนำาเคม พวกปรสต ไดแก พวกททำาใหเกดโรคเหงาหลบ (African sleeping sickness) คอ ตวทรปาโนโซมา (Trypanosoma) บางพวกทำาให

เกดการระคายเคองในชองคลอด เชน พวกไตรโคโมนส (Tricomonas) บางพวกอยเปนกลม เชน พวกวอลวอกซ (Volvox)2.3 ชนซลอาตา (Class Ciliata)

โปรโตซวในคลาสน เคลอนทโดยใชซเลย ซงมขนาดสนกวาแฟลกเจลลม แตมจำานวนมากกวา มทง ดำารงชพแบบอสระและเปนปรสต โดยทวไปมนวเคลยส 2 ขนาด คอ นวเคลยสขนาดใหญ เรยกวา มาโคร

นวเคลยส (Macronucleus) นวเคลยสขนาดเลก เรยกวา ไมโครนวเคลยส (Micronucleus) หนาทของมาโครนวเคลยส ควบคมเกยวกบขบวนการตางๆ ของเซลล ยกเวน

การ สบพนธ ซงเปนหนาทของไมโครนวเคลยส มอยในนำาทวๆ ไป ตวอยางเชน พารามเซยม (Paramecium) มรปรางคลายรองเทาแตะ วอรตเซลลา (Vorticella) รปรางคลาย

กระดงอยกนเปนกลม นอกนนไดแก Stylonychia, Stentor, Euplotes, Colpidium เปนตน

2.4 ชนสปอโรซว (Class Sporozoa) พวกนไมมอวยวะหรอสงททำาใหเคลอนทได ดำารงชพแบบปรสต สบพนธดวยการสราง สปอร และรวม

ตวกนคลายการสบพนธแบบอาศยเพศ ดงนนจงมการสบพนธแบบสลบ เชน ในเชอมาลาเรย (Plasmodium) โดยมยงเปนพาหะ นอกจากนน ไดแก Eimeria ซงอาศยอยในตบ

กระตาย Monocystis ในถงเกบอสจของไสเดอนดน เปนตน

5.2.3 ลกษณะของสงมชวตในอาณาจกรฟงไจ เปนอาณาจกรของเหดรา ทกชนดไมมคลอโรฟลล แตบางชนดอาจมสารสอนๆ ได แบงเปน 2 ไฟ

ลม คอ1. ไฟลมมกโซไฟตา (Phylum Myxophyta)

ไฟลมน ไดแก ราเมอก (Slime mold) เปนสงมชวตเซลลเดยว รปรางคลายอมบา ไมม ผนงเซลล ราเมอกมทงเปนปรสตของไมดอก และหากนเปนอสระในบรเวณทเปนปาชน โดยอาศยอยตามใบไม

รวง ขอนไมผ เปนตน ราเมอกสบพนธโดยการรวมกลมตรงกลางเพอสรางอบสปอรจะเจรญเปนราเมอกทมลกษณะคลายอะมบาตอไป2. ไฟลมไมโคไฟตา (Phylum Mycophyta)

ไฟลมน ไดแก พวกเหดราทแทจรง ซงมทงเหด (Mushroom) และรา (Mold) เหดและราเหมอนกนตรงทตางกมเสนใย (Hypha) แตตางกนทเสนใยของเหดมการรวมเปนกลมกอน ท

เรยกดอกเหด และมรปรางตางๆ กน สวนเสนใยของราไมมการรวมกลมกน ไฟลมนแบงเปน 4 ชน ไดแก2.1 ชนไฟโคไมซตส (Order Phycomycetes) เสนใยไมมผนงกนตาม ขวาง ทรจกกนดทสด คอ ราขนมปง (Rhizopus) ราขนมปงชอบขนบนขนมปงปอนดทชน เปน

เสนใยสขาว ราชนดนมการสบพนธดดยการสรางสปอรภายในอบสปอร เมอสปอรแกจะปลวไปตกตามทตางๆ เมอสงแวดลอมเหมาะสม จงงอกเสนใยใหม การสบพนธแบบนเปนการสบพนธแบบไมอาศยเพศ เมอสง

แวดลอมไมเหมาะสมราขนมปงจะมการสบพนธแบบอาศยเพศได โดยเสนใยของราสองสายทอยใกลกน จะม ผนงเซลลพองออก ทำาหนาทเปนเซลลสบพนธ เมอมการปฎสนธจะไดไซโกต ตอมามผนงหนา เรยกวา ไซโกส

95

ปอร ซงจะงอกอบสปอรทภายในมสปอร เมอสปอรแกจะปลวไปตกตามทตางๆ แลวงอกเสนใยใหม เชนเดยวกบการสบพนธแบบไมอาศยเพศ

2.2 ชนแอสโคไมซตส (Order Ascomycetea) มสปอรทไดจากการ สบพนธแบบอาศยเพศอยในแอสคส (Ascus) สปอรเรยกวา แอสโคสปอร (Ascospore)

โดยทวไปแอสคส 1 อน มสปอร 8 อน แตอาจมจำานวนตางจากนได เชน ยสตใน 1 แอสคส มสปอร 4 อน เทานน เนองจากยสตเปน สงมชวตเซลลเดยว เมอมอาหารสมบรณ จะมการสบพนธแบบไมอาศย เพศ โดยการแตกหนอ แตเมออาหารขาดแคลนจะมการสบพนธแบบอาศยเพศ โดยแตละเซลลทำาหนาทเปน

เซลลสบพนธ หลงการปฏสนธนวเคลยสจะมการแบงตวแบบไมโอซสไดนวเคลยส 4 อน แตละนวเคลยสม ผนงหมเปนเซลล แตละเซลล คอ แอสโคสปอร ผนงเซลลเดมทำาหนาทเปนแอสคสบรรจสปอร ดงนนใน 1

แอสคส จงมสปอร 4 อน สวนแอสคสทมสปอร 8 อน จะเกดทสวนปลายของเสนใย จงจะรวมเปนกลม กอน เรยกวา แอสโคคารพ (Ascocarp) ซงมทงหมด 3 แบบ คอ เปนรปกลม รปคนโท และรป ถวย ตวอยางเหดราในชนน ไดแก เพนซเลยม (Penicillium) ทใชสะกดเพนซลน

(Penicillin) ซงเปนสารปฏชวนะชนดหนง และโคนเหดซงกนได และมราคาแพง2.3 ชนเบซดโอไมซตส (Order Basidiomycetea) มสปอรทไดจากการ

สบพนธแบบอาศยเพศอยบน เบซเดย (Basidia) ซงปกตเบซเดย 1 อน มสปอร 4 อน สปอรน เรยก เบซดโอสปอร (Basidiospore) เหดราในชนนทสำาคญคอ ราททำาใหเกดโรคราดำาในพช

เศรษฐกจ เชน ขาวโพด เปนตน นอกจากนกมพวกเหดตางๆ เชน เหดฟาง เหดหง เหดรงนก เปนตน2.4 ชนดวเตอโรไมซตส ( Order Deuteromycetes) เปนพวกทไมพบการ

สบพนธแบบอาศยเพศ ถาพบวาเหดราทเดมจดไวในชนนตอมาพบวามการสบพนธแบบอาศยเพศ จะมการยาย ไปอยในชนแอสโคไมซตส หรอดวเทอโรไมซส โดยพจารณาจากการสรางแอสโคสปอรหรอเบสดโอสปอร

นอกจากนยงมราบางชนดอยรวมกบสาหรายแบบภาวะองอาศย ทเรยกวา ไลเคนส (Lichens) ซงมทงหมด 3 แบบ ไดแก ลกษณะเปนแผน ลกษณะคลายใบไม และลกษณะคลายกงไม

5.3 สงมชวตชนสง5.3.1 ลกษณะของสงมชวตในอาณาจกรพช

อาณาจกรพชแบงเปน 2 ดวชน ดงน1. ดวชน ไบรโอไฟตา (Division Bryophyta)

พชในดวชนนยงไมมทอลำาเลยง (Vascular bundle) หรอมดทอนำา(Xylem) ทออาหาร (Phloem) นนเอง ดงนนลำาตนจงมขนาดเลก และชอบอยในทรม มความชนสง และทซงมนำาฝนชวยในการเคลอนทของตวอสจ ตวอยางของพชในดวชนน ไดแก มอส (Moss) ลเวอรเวรต (Liverwort) และฮอรนเวรท (Hornwort)2. ดวชน เทรคโอไฟตา (Division Tracheophyta)

เปนพชทมระบบทอลำาเลยง บางพวกราก ลำาตน ใบ ยงเจรญไมด แตบางพวกกลบเจรญด พชบาง ชนดในดวชนนตองอาศยนำาเปนแหลงชวยผสมพนธ บางชนดเจรญอยในนำา สปอรโรไฟตมชวงยาวนานและเดน

กวาแกมโตไฟต พชในดวชนนมมากกวา 260,000 ชนด แบงไดเปน 4 ซบดวชน คอ2.1 ซบดวชน ไซลอพซดา (Subdivision Psilopsida)

พวกนยงไมมรากทแทจรง ใชรากเทยม (Rhizoid) ทำาหนาทแทนใบยงไมเจรญมเพยงเกลด เลกๆ ลำาตนใตดนชนดไรโซม (Rhizome) การแตกกงแตกทละสอง (Dichotomous

branching) ตวอยาง เชน หวายตะนอย (Psilotum) ในพวก Tmesipteris มแผนใบขนาดเลกๆ มเสนอยเฉพาะกลางใบเสนเดยว ยงไมมเสนยอยแตกแขนง

ออกไป ใบชนดนเรยกวา ไมโครฟลล (Microphyll)2.2 ซบดวชน ไลคอพซดา (SubdivisionLycopsida)

พชพวกนบางกลมสญพนธไปแลว สวนพวกทเหลออยในปจจบนเปนพชตนเลกๆ และเปนไมเนอออน ลำาตนทอยใตดนเรยก ไรโซม (RhiZome) สวนทชขนเหนอดนอาจมทงชนดตงตรงและชนดเลอยไป

ตามผวหนาดน หรออาจเปนพวกเอพไฟต (Epiphyte) ใบเปนแบบไมโครฟลล เรยงตวกนเปนเกลยว รอบตนหรอรอบกง ทงรากและกงมการแตกแขนงแบบไดโคโตมส ตวอยาง เชน ชองนางคล สามรอยยอด

หญารงไก สรอยสดา ตนตกแก เปนตน

96

2.3 ซบดวชน สฟนอพซดา (Subdivision Sphenopsida) ซบดวชนนเหลออยเพยงสกลเดยว คอ Equisetum ภาษาไทยเรยกวา หญาถอดปลอง

หญาเงอก สนหางมา สกลอนๆ สญพนธไปหมดแลว ลำาตนไมมใบ แตเนอไมมสเขยวทำาการสงเคราะหแสงแทน ใบ ใบมลกษณะเปนเสน มขอตอและปลองตอกนมองเหนชดเจน และยงสามารถดงแยกออกจากกนได คลายใบ

ของสนปฏพทธ ลำาตนคอนขางแขงหยาบเพราะมสารซลกาเคลอบ ภายใน ลำาตนกลวงคลายตนไผ2.4 ซบดวชน เทอรอพซดา (Subdivision Pteropsida)

ลำาตนมขนาดใหญ เรมมใบทเปนแผนสเขยวแผกวาง มเสนใบแตกแขนงออกมาจากเสนแกนกลาง ซง เรยกวา เมกะฟลล (Megaphyll) แบงออกเปน 3 ชน คอ 2.4.1 ชน ฟลซน (Class Filicinae)

พชในชนนมทอยแตกตางกนมาก เรมตงแตพวกทอยบนพชอนทจดเปนเอพไฟต (Epiphyte) เชน ชายผาสดา (Platycerium) บางพวกอยในทแหง เชน ตนกกแตม

บางชนดอยในบรเวณทมความชนแฉะมาก เชน ปรงทะเล ยานลเภา บางชนดขนอยในนำา เชน ผกกด ผกแวน บางชนดลอยอยในนำา เชน แหนแดง

พชในชนน นอกจากจะแตกตางกนในแหลงทอยอาศยแลว ขนาดของพชกยงแตกตางกนดวย โดย เฉพาะอยางยงใบจะมขนาดตงแตเลกสดราวๆ 1-2 มม. เชน แหนแดง จนกระทงถงใบใหญสดยาวราว 2

เมตร ในพวกปรงทะเล สำาหรบเฟรนมลกษณะทเหมอนกน ไมวาใบใหญใบเลก เรยกวา ฟรอนด (Frond) นน ตอนเปน

ใบออนจะมวนตวจากปลายใบมายงโคนใบ เมอเจรญเตบโตตอไป สวนทมวนจะคลายออก ลกษณะเชนนจะม เฉพาะใบเฟรนไมวาจะเปนเฟรนชนดใบเดยว เชน ขาหลวงหลงลาย หรอเฟรนทมใบประกอบเลกๆ เชน เฟรน

เกลดหอย หรอเฟรนกานดำา2.4.2 ชน จมโนสเปอรม (Class Gymnospermae)

พชในชนนยงไมมดอก มแตสตรอบลสเปนชนๆ หรอเรยกวา โคน (Cone) เมลดยงไมม เครองหอหม หรออาจเรยกวา โอวล (Oval) ไมมรงไข (Ovary) หอหมเหมอนพชดอก โคนทใช สบพนธมอย 2 ชนด คอ ตวผ เรยก สตามเนทโคน (Staminate cone) ตวเมย เรยก คาร เปลเลตโคน (Carpellate cone) สตามเนทโคน ตวอยางพชพวกน เชน ปรงปา

(Cycas) แปะกวย (Ginkgo biloba) สนสองใบ สนสามใบ สนฉตร สนหางสงห ยกเวน สนปฏพทธ มะเมอ มวอง เปนตน

2.4.3 ชน แองกโอสเปอรม (Class Angiospermae) ไดแก พวกพชดอกทกชนด มรงไขหมโอวล เมลดมผลหอหม เนองจากเมลดมาจากโอวล และผล

เจรญมาจากไขทถกผสมแลว ในดอกสรางเซลลสบพนธ 2 ชนด คอ เกสรตวผ หรอเทยบไดกบไมโครสปอรโร ฟลลของจมโนสเปรม และเกสรตวเมย ซงเทยบไดกบเมกะสปอโรฟลล ภายในมรงไข แบงเปน 2 ซบชน

(Subclass) คอ1. ซบชนโมโนโคทลดอน (Subclas Monocotyledonae)

ไดแก พชใบเลยงเดยว ใบเลยงมเพยงใบเดยว เสนใบขนานกน ลำาตนมขอปลองชดเจน ทอลำาเลยงภายใน ลำาตนกระจดกระจายไมเปนระเบยบ ดอกมกมกลบเปนจำานวน 3 หรอทวคณของ 3 ตวอยาง เชน กลวยไม

ขง ขา วานพทธรกษา มะพราว ปาลม กลวย ออย ขาว ขาวโพด ฯลฯ2. ซบชนไดโคทลดอน (Subclass Dicotyledonae) ไดแก

พชใบเลยงค มใบเลยง 2 ใบ เสนใบเปนรางแห ทอลำาเลยงอาหารและนำาภายในลำาตนเรยงตวเปนระเบยบใน ลกษณะเปนวง ดอกมกมกลบเปนจำานวน 4 หรอ 5 หรอทวคณของ 5 ตวอยาง เชน จามจร มะมวง ขนน

ทเรยน ละมด มะปราง กะเพรา โหระพา ฯลฯ

5.3.2 ลกษณะของสงมชวตในอาณาจกรสตว สงมชวตในอาณาจกรสตวเปนพวกยคารโอตทมหลายเซลล (Multicellular) เซลล

ประกอบดวยเยอหมเซลลจรงๆ มไมโทคอนเดรย แตไมมพลาสตดและรงควตถทใชในการสงเคราะหแสง จงไม สามารถสรางอาหารไดเองตองอาศยอาหารจากสงมชวตอน ไมมผนงเซลล รปแบบของโภชนาการเปนแบบ

ธรรมดา ไดแก การยอย (Ingestion) นอกจากนเซลลในตางพวกกนยงแตกตางกนอยางเหนได ชด เซลลจดเรยงตวกนเปนเนอเยอ สงมชวตในอาณาจกรสตวนแบงได 12 ไฟลม ดงน

1. ไฟลม พอ รเฟอรา (Phylum Porifera)

97

ฟองนำาเปนสตวทอาศยอยในนำาเคมเปนสวนใหญ ตวเตมวยมกเกาะอยกบท มลำาตวเปนโพรง มชอง เปดดานบน และมรพรนโดยรอบ ทผนงลำาตวมโครงรางคำาจนแทรกอยทวไป เรยกวา สปคล (Spicule)

ซงมสารทเปนองคประกอบแตกตางกนในฟองนำาแตละชนด ไดแก สารทคลายโปรตนพบในฟองนำาถตว สาร พวกซลกาพบในฟองนำาแกว หรอสารพวกหนปนพบในฟองนำาหนปน

2. ไฟลม ซเลนเทอราตา (Phylum Coelenterata) สตวกลมซเลนเทอเรต (Coelenterate) สวนใหญอยในนำาเคม เชน ซแอนนโมน

ปะการง กลปงหา แมงกะพรน บางชนดอาศยอยในนำาจด เชน ไฮดรา สตวพวกซเลนเทอเรตมลำาตวคลายทรงกระบอก มชองเปดออกจากลำาตวชองเดยว ทำาหนาทคลาย

ปาก มอวยวะคลายหนวด เรยกวา เทนทาเคล (Tentacle) ซงมหลายเสนอยโดยรอบชองเปดน ทเท นทาเคลมเนมาโทซสต (Nematocyst) ใชปองกนตวและจบเหยอ กลางลำาตวเปนชองกลวงทำา

หนาทเปนทางเดนอาหาร ซเลนเทอเรตบางชนดสามารถเคลอนทไดโดยการใชเทนทาเคล เชน ไฮดรา หรอการพนนำาออกจากลำา

ตว เชนแมงกะพรน บางชนดเกาะอยกบท เชน ปะการง กลปงหา สบพนธไดทงแบบอาศยเพศและไมอาศยเพศ3. ไฟลม แพลตเฮลมนทส (Phylum Platyhelminthes)

หนอนตวแบน พบทงในนำาจด นำาเคม และตามทชนแฉะ ลกษณะสำาคญของสตวพวกน คอ มลำาตว แบนยาว มปากแตไมมทวารหนก ไมมระบบหมนเวยนเลอด มอวยวะสบพนธทงสองเพศอยในตวเดยวกน

สบพนธไดทงแบบอาศยเพศและไมอาศยเพศ สวนใหญดำารงชวตเปนปรสต เชน พยาธตวตด พยาธใบไม เปนตน บางชนดดำารงชวตเปนอสระ ไดแก พลานาเรย

4. ไฟลม เนมาโทดา (Phylum Nematoda) สตวกลมนเรยกวา หนอนตวกลม ลกษณะสำาคญ คอ ลำาตวกลมยาว ผวเรยบ ไมเปนปลอง มทงปาก

และทวารหนก แตไมมระบบเลอด เพศผและเพศเมยแยกกนคนละตว สวนใหญเปนปรสตในรางกายคนและสตว เชน พยาธไสเดอน พยาธปากขอ พยาธตวจด พยาธเสนดาย เปนตน บางชนดดำารงชวตเปนอสระ ไดแก

หนอนในนำาสมสายช5. ไฟลมแอนเนลดา (Phylum Annelida)

พวกแอนเนลด (Annelid) มลกษณะสำาคญ คอ ลำาตวกลมยาวคลายวงแหวนตอกนเปน ปลอง ภายในมเยอกนระหวางปลอง แตละปลองมระยางคสนๆ เรยกวา เดอย (Setae) ผวหนงเปยก

ชน มระบบเลอดหมนเวยนอยในเสนเลอด มระบบประสาทและระบบทางเดนอาหาร แตละปลองมอวยวะขบถาย สบพนธไดทงแบบอาศยเพศและไมอาศยเพศ มอวยวะสบพนธทงสองเพศอยในตวเดยวกน

แอนเนลด มทงทอยบนบก ไดแก ไสเดอนดน และทากดดเลอด พวกทอยในนำา เชน ปลงนำาจด แม เพรยง ซงพบตามชายทะเล เปนตน

6.ไฟลม อารโทรโปดา (Phylum Arthropoda) สตวกลมนรวมเรยกวา อารโทรพอด (Arthropod) เปนกลมทมจำานวนและชนดมากทสดใน

โลก มลกษณะสำาคญรวมกน คอ สวนหว สวนอก และสวนทอง บางพวกอาจมสวนหวและสวนอกเชอมเปน สวนเดยวกน มระยางคเปนขอๆ ตอกน สำาหรบเคลอนทและจบอาหาร มระบบเลอดแบบ วงจรเปด โดยเลอดจะ

ไหลอยในเสนเลอดและชองวางของลำาตว มระบบประสาท ระบบทางเดนอาหารทสมบรณ สบพนธแบบอาศย เพศ แบงยอยเปนระดบชนไดหลายชน ดงน6.1 ชน อนเซคตา (Class Insecta)

สตวในกลมน ไดแก สตวจำาพวกแมลง เปนสตวทมจำาวนชนดและปรมาณมากทสดในบรรดาสตวตางๆ ในโลก รางกายของแมลงแบงออกเปนสามสวน คอ สวนหว สวนอก และสวนทอง มหนวด 1 ค มขา 3 ค

อยทสวนอก บางชนดมปก บางชนดไมมปก แมลงกระจายอยตามบรเวณตางๆ ทวโลก มทงทเปนประโยชนและโทษตอมนษย

6.2 ชน ครสเตเชย (Class Crustacea) สตวกลมน ไดแก พวกครสเตเชยน (Crustacean) สวนใหญอยในนำา ไดแก กง กง ป

ไรนำา บางชนดอยบนบกตามดนทชน เชน เหาไม (Wood lice) เปนตน ลกษณะสำาคญมสวนหวกบ สวนอกเชอมรวมกน มหนวด 2 ค มระยางครอบปากจำานวนมาก มระยางคททำาหนาทเปนขาเดนอยทสวนอก

5 ค และในพวกกงและกงจะมระยางคแบนๆ คลายหางเสอ 1 ค หายใจดวยเหงอก6.3 ชน อะแรชนดา (Class Arachnida)

สตวกลมนรวมเรยกวา อะแรชนด (Arachnid) มขา 4 ค ไมมหนวด สวนหวและอกเชอม รวมกน อาศยอยทงบนบกและในนำา ตวอยาง เชน แมงมม แมงปอง เปนตน

6.4 ชน เมอโรสโตมา (Class Merostoma)

98

สตวกลมนไดแก แมงดาทะเล ดำารงชวตอยตามบรเวณนำาตน โดยฝงตวอยในดนเลนหรอทรายใน บรเวณปาชายเลน และบรเวณทมนำาขนนำาลง สวนหวและอกรวมเปนสวนเดยวกน มกระดองโคงเปนแผนแขง

ปกคลม สวนทายของลำาตวยนยาวออกมาคลายหาง ไมมหนวด มขาเดน 5 ค ปลายขาเดนคสดทายมลกษณะ เปนแผนซอนกนใชในการขดทรายเวลาฝงตว ในประเทศไทยมแมงดาทะเล 2 ชนด คอ แมงดาทะเลหางเหลยม

หรอแมงดาจาน และอกชนดหนง คอ แมงดาทะเลหางกลม หรอแมงดาถวย หรอเหรา (เห-รา) เคยปรากฏวามผนำาไขของแมงดาทะเลหางกลมไปบรโภคทำาใหเดกดมอาการเปนพษ

6.5 ชน ชโลโพดา (Class Chilopoda) สตวในกลมน เรยกวา เซนตปด (Centipede) ไดแก ตะขาบ ตะเขบ ตะขาบฝอย ลำาตว

ยาวแบน มขาปลองละ 1 ค และมตอมพษ พบทวไปตามพนดนทชน กนซากเนาเป อยเปนอาหาร6.6 ชน ไดโพลโพดา (Class Diplopoda)

สตวในกลมนไดแก กงกอ ซงเปนมลลปด (Millipede) ชนดหนง ลำาตวยาว มขาสนๆ ปลองละ 2 ค มหนวด 1 ค กนซากพชและซากสตวทเนาเปอยในดนเปนอาหาร

7. ไฟลม มอลลสกา (Phylum Molluska) สตวกลมนเรยกวา พวกมอลลสก (Mollusk) สวนใหญอาศยอยในนำา ไดแก หอย และหมก

ชนดตางๆ บางชนดอาศยอยบนบกตามพนดนทชนแฉะ เชน ทาก หอยทาก เปนตน ลกษณะสำาคญของม อลลสก คอ ลำาตวนมปกคลมดวยแมนเทล (Mantle) ซงเปนเนอเยอบางๆ ทอาจพฒนาไปเปนเปลอก

แขง เชน เปลอกหอย มหวใจสบฉดเลอด มไตเปนอวยวะขบถาย มกลามเนอยนออกมาจากเปลอกหอยชวยใน การเคลอนท สวนหมกเคลอนทโดยการใชหนวดและการพนนำาออกจากตว

หอยและหมกทะเลมความสำาคญตอมนษยในแงของการเปนอาหาร เปลอกหอยนำามาบดเปนอาหารสตว พวกเปดและไก ชวยเพมแคลเซยม ทำาใหเปลอกไขไมบางและไมแตกงาย หอยมกนำาจด และหอยมกนำาทะเลให

มกซงนำามาทำาเปนเครองประดบได เชน หอยเตาปน มเขมพษซงทำาใหคนทถกพษเปนอมพาตได หอยโขง หอย ขม เปนพาหะนำาพยาธมาสคน

8. ไฟลม เอไคโนเดอรมาตา (Phylum Echinodermata) เอไคโนเดรม (Echinoderm) เปนสตวทะเลทงสน มลกษณะสำาคญ คอ ผวหนงหยาบ

และขรขระ บางชนดผวหนงแขง เพราะมสารพวกหนปนเปนองคประกอบ ไมมสวนหว บางชนดม รางกาย แยกเปนแฉกออกจากลำาตวเปนแนวรศมเทากน เชน ดาวทะเล บางชนดรปรางกลมแบน เชน อแปะทะเล บาง

ชนดมหนามยาวทวลำาตว เชน เมนทะเล บางชนดลำาตวกลมยาว ผวหนงหนาขรขระแตไมแขง เชน ปลงทะเล สตวกลมนมประโยชนตอมนษยในแงอาหาร เชน ปลงทะเล ไขของเมนทะเล บางพวกกอใหเกดความ

เสยหาย เชน ดาวมงกฎหนาม ทำาลายปะการงและหอย9. ไฟลมคอรดาตา (Phylum Chordata)

สตวกลมนสวนใหญ ไดแก สตวมกระดกสนหลง (Vertebrate) และบางพวกม โครงสรางทเปนแกนของรางกาย เรยกวา โนโตคอรด (Notochord) คลายกบกระดกสนหลงม

ระบบประสาทอยดานหลงเหนอทางเดนอาหารและมชองเหงอ (Gill slits) คอรเดตแบงเปน 2 กลม ใหญๆ คอ

9.1 โพรโทคอรเดต (Protochordate) คอรเดตกลมนไมมกระดกสนหลง มโนโทคอรดเปนแกนของรางกายอยทางดานหลงของ ลำาตวเหนอ

ทางเดนอาหาร บางชนดมโนโตคอรดปรากฏในระยะทเปนตวออนเทานน เชน เพรยงหวหอม บางชนดมโนโท คอรดตลอดชวต เชน แอฟออกซส (Amhioxous)

9.2 สตวมกระดกสนหลง สตวกลมนในระยะเอมบรโอแรกๆ นน ยงไมมกระดกสนหลง มโนโทคอรดเปนแกนของรางกาย เมอ

เจรญเตบโตมากขนจงเกดกระดกสนหลงขนมา ทำาหนาทเปนแกนของรางกายและหอหมเสนประสาทใหญไขสนหลงไว

สตวมกระดกสนหลงจดเปนสตวชนสง มลกษณะแตกตางกนออกไป จงแบงเปนกลมยอยในระดบคลาสไดหลายคลาส

9.2.1 คลาสคอนดรสไทอส (Class Chondrichthyes) สตวมกระดกสนหลงในคลาสนอาศยอยในนำา ไดแก ปลากระดกออน เชน ปลาฉลาม ปลากระเบน

สวนใหญมเกลดปกคลมลำาตว หายใจดวยเหงอก มชองเหงอกเหนไดชดเจน ใชกลามเนอลำาตวและครบชวยใน การเคลอนไหว สบพนธแบบอาศยเพศมการปฏสนธภายในตวจงออกลกเปนตว

9.2.2 คลาสออสตอคไทอส (Class Osteicthyes)

99

ปลาพวกนไดแก ปลากระดกแขง เชน ปลากด ปลาดก ปลาชอน ปลาท ปลาไหล มครบค 2 ค คอ ครบอก (Pectoral fin) และครบตะโพก (Pelvic fin) ชองเหงอกมแผนปดเหงอกหรอ

โอเพอคลม (Operculum) ปดอยจงมองไมเหนชองเหงอก บางชนดมเหงอกอมนำาไดด จงดำารง ชวตบนบกไดในชวงเวลาสนๆ เชน ปลาตน ปลาหมอ สบพนธแบบอาศยเพศ สวนใหญมการปฏสนธภายนอก

9.2.3 คลาสแอมฟเบย (Class Amhpibia) สตวพวกนเปนสตวเลอดเยนมผวหนงทำาหนาทแลกเปลยนกาซในการหายใจ ผวหนงจงเปยกชนอย

เสมอ ไมมเกลด มขา 2 ค มการผสมพนธและวางไขในนำา ไขมวนหม ตวออนอาศยอยในนำา หายใจดวย เหงอก เมอเตบโตขนจะดำารงชวตอยบนบก และมปอดมาทำาหนาทหายใจแทนเหงอก จงเรยกสตวพวกนวา

สตวครงบกครงนำา (Amphibian) เชน กบ เขยด คางคก งดน กะทาง เปนตน9.2.4 คลาสแมมมาเลย (Class Mammalia)

สงมชวตในกลมนมลกษณะสำาคญ คอ มขน (Hair) เปนเสนๆ ปกคลมผวลำาตว สวนมาก ออกลกเปนตว ตวออนเจรญอยในมดลกของแม ตวเมยจะมตอมนำานมผลตนำานมสำาหรบเลยงลกออน จงเรยก

วา สตวเลยงลกดวยนำานม (Mammalia) เปนสตวเลอดอนมสมองขนาดใหญ มหวใจ 4 หอง อาศยอยทงบนบกและในนำา บางชนดบนได เชน คางคาว

100