อารัมภบท - myreadyweb...ค ม อธรรมศ กษาตร - ๒-ศ นย พระสงฆ น กเผยแผ ธรรมเพ อพ ฒน าส

คมอธรรมศกษาตร - ๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

อารมภบท

ธรรมศกษาตร

ความเปนมา การศกษาพระปรยตธรรม หรอทเรยกกนวา “นกธรรม” เกดขนตาม

พระดารของสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส เปนการศกษาพระธรรมวนยในภาษาไทย∗ เพอใหภกษสามเณรผเปนกาลงสาคญของพระพทธศาสนาสามารถศกษาพระธรรมวนยไดสะดวกและทวถง อนจะเปนพนฐานนาไปสสมมาปฏบต ตลอดจนเผยแผพระพทธศาสนาใหกวางออกไป

ตอมาพระเจาวรวงศเธอกรมหลวงชนวรสรวฒน สมเดจพระสงฆราชเจา ทรงพจารณาเหนวา การศกษานกธรรมมไดเปนประโยชนตอภกษสามเณรเทานน แมผทยงครองฆราวาสวสยกจะไดรบประโยชนจากการศกษานกธรรมดวย โดยเฉพาะสาหรบเหลาขาราชการคร จงทรงตงหลกสตรนกธรรมสาหรบฆราวาสขน เรยกวา “ธรรมศกษา” มครบทง ๓ ชน คอ ชนตร ชนโท ชนเอก ซงมเนอหาเชนเดยวกนกบหลกสตรนกธรรมของภกษสามเณร เวนแตวนยบญญตททรงกาหนดใชเบญจศลเบญจธรรมและอโบสถศลแทน หลกสตรธรรมศกษาไดเปดสอนและสอนครงแรกเมอ พ.ศ. ๒๔๗๒ และเปดสอนครบทกชนในเวลาตอมา มฆราวาสทงหญงและชายเขาสอบเปนจานวนมาก นบเปนการสงเสรมการศกษาพระพทธศาสนาใหกวางขวางยงขน

ป พ.ศ. ๒๕๔๖ สนามหลวงแผนกธรรมไดปรบเนอหาหลกสตรธรรมศกษาใหนอยลง ทงนเพอใหเหมาะสมกบสภาพเหตการณในปจจบน เพราะผเรยนสวนใหญเปนนกเรยนนกศกษาซงมหลกสตรทตองเรยนตองศกษาในสถาบนการศกษาอยแลวเปนปกต การเรยนธรรมศกษาทมเนอหาวชามากเกนไป

∗ การศกษาพระปรยตธรรมของพระสงฆไทยแตโบราณนยมศกษาเปนภาษาบาล

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

http://www.pdffactory.com

คมอธรรมศกษาตร - ๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

อาจเปนภาระทหนกสาหรบผเรยน สาหรบธรรมศกษาชนตรน เนอหาวชาทปรากฏในหนงสอเลมนเปนเนอหาวชาทไดปรบลดแลวจากหลกสตรเดม วตถประสงคของการเรยนธรรมศกษา ๑. เพอใหผเรยนเกดศรทธาและสานกในความสาคญของพระพทธศาสนา ๒. เพอใหผเรยนมความร ความเขาใจ และซาบซงในคณของพระรตนตรย ๓. เพอใหผเรยนมความร ความเขาใจเกยวกบพระพทธศาสนาและหลกธรรม อยางถกตอง ๔. เพอใหผเรยนมทกษะในการคดและการปฏบตตนอยางถกตองตาม หลกธรรมทางพระพทธศาสนา ๕. เพอใหผเรยนรหนาทของชาวพทธและสามารถปฏบตไดอยางเหมาะสม หลกสตรธรรมศกษาทใชในปจจบน มขอบขายการเรยนการสอนดงน

๑. วชาเรยงความแกกระทธรรม หลกสตร ใชหนงสอพทธศาสนสภาษต เลม ๑ ม ๕ หมวด คอ ๑) ทานวรรค ๒) ปาปวรรค ๓) ปญญวรรค ๔) สตวรรค ๕) สลวรรค

๒. วชาธรรม หลกสตร ใชหนงสอนวโกวาทแผนกธรรมวภาคและคหปฏบต

มหมวดธรรม ดงน ทกะ หมวด ๒

- ธรรมมอปการะมาก ๒ - ธรรมเปนโลกบาล ๒

- ธรรมอนทาใหงาม ๒ - บคคลหาไดยาก ๒



คมอธรรมศกษาตร - ๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ตกะ หมวด ๓ - รตนะ ๓ - คณของรตนะ ๓ - โอวาทของพระพทธเจา ๓ - ทจรต ๓ - สจรต ๓

- อกศลมล ๓ - กศลมล ๓ - สปปรสบญญต ๓ - บญกรยาวตถ ๓

จตกกะ หมวด ๔ - วฑฒ ๔ - จกร ๔ - อคต ๔ - ปธาน ๔ - อธษฐานธรรม ๔

- อทธบาท ๔ - ควรทาความไมประมาท-

ในท ๔ สถาน - พรหมวหาร ๔ - อรยสจ ๔

ปญจกะ หมวด ๕ - อนนตรยกรรม ๕ - อภณหปจจเวกขณ ๕ - ธมมสสวนานสงส ๕

- พละ ๕ - ขนธ ๕

ฉกกะ หมวด ๖ - คารวะ ๖ - สาราณยธรรม ๖

สตตกะ หมวด ๗ - อรยทรพย ๗ - สปปรสธรรม ๗

อฏฐกะ หมวด ๘ - โลกธรรม ๘

ทสกะ หมวด ๑๐ - บญญกรยาวตถ ๑๐



คมอธรรมศกษาตร - ๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

คหปฏบต จตกกะ

- ทฏฐธมมกตถประโยชน ๔ - สมปรายกตถประโยชน ๔ - มตตปฏรป ๔

- มตรแท ๔ - สงคหวตถ ๔ - ธรรมของฆราวาส ๔

ปญจกะ - มจฉาวณชชา ๕ - สมบตของอบาสก ๕

ฉกกะ - ทศ ๖ - อบายมข ๖

๓. วชาพทธประวต หลกสตร ใชหนงสอพทธประวต เลม ๑-๒-๓ปฐมสมโพธ พระนพนธ สมเดจพระสงฆราช (สา ปสสเทวมหาเถร) และศาสนพธ เลม ๑ ขององคการศกษา

๔. วชาวนย (เบญจศล-เบญจธรรม) หลกสตร ใชหนงสอเบญจศลเบญจธรรม ของ สมเดจพระพทธโฆษาจารย (เจรญ ญาณวรมหาเถร)

วธตรวจในสนามหลวง การตรวจประโยคธรรมสนามหลวงและธรรมศกษาของสนามหลวงความประสงคเพอทราบความรของนกเรยนตามความเปนจรง เปนทางใหผศกษาเจรญในวทยาคณและจรยสมบต สบอายพระพทธศาสนา และเปนพทธศาสนกชนทดตอไป ขอสอบของธรรมศกษาทกชน เวนเรยงความแกกระทธรรม ปญหาทออกสอบเปบแบบปรนย คอเลอกคาตอบทบอกมาแลวในแตละขอ แตตองเปนคาตอบทถกตองทสดในแตละขอซงมทถกทสดเพยงขอละคาตอบเดยว นกเรยน



คมอธรรมศกษาตร - ๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

จะตองเลอกตอบขอทถกเทานน เลอกตอบผดเปนไมไดคะแนน เปนการถามทงความร ความเขาใจ ความจา และความคดไปในตวดวย เฉพาะใบตอบของธรรมศกษาทกชน เวนกระท ขอสอบแตละวชาม ๕๐ ขอ ๆ ละ ๒ คะแนน ใหตรวจไปตามใบเฉลยฉบบทเฉลยไวให ตรวจแตละฉบบแลว ใหนบขอรวม ในกรณทนกเรยนธรรมศกษากากบาทลงในชองคาตอบในขอเดยวกนหลายคาตอบ ถอวาขอนน ๆ เปนผด ไมไดคะแนน หากมรอย ขด ลบ ขด ฆาไว แตพอเปนหลกฐานใหทราบวานกเรยนตกลงใจตอบคาตอบในขอไหนได กใหตรวจไปตามนน เกณฑการตดสนได – ตก

๑. การใหคะแนนธรรมศกษาทกชน มหลกเกณฑ ดงน ๑.๑ ธรรมศกษาทกชน ใหถอ ๔๐๐ คะแนนเปนเกณฑ วชาทก

วชาคะแนนเตม ๑๐๐ คะแนน เมอรวมคะแนนของทง ๔ วชาแลว ตองไดคะแนนไมตากวา ๒๐๐ คะแนน ถอวาสอบได ตากวา ๒๐๐ คะแนน ถอวาสอบตก

๑.๒ ธรรมศกษาทกชน เมอตรวจดคะแนนของแตละวชาทไดแลว หากมวชาใดวชาหนง ไดคะแนนตากวา ๒๕ คะแนน แมจะรวมครบทกวชาแลวไดเกนกวาเกณฑทกาหนดกตาม ใหถอวาการสอบครงนเปนการสอบตกดวย

๑.๓ ธรรมศกษาทกชน ตองสอบทง ๔ วชา ถาขาดสอบวชาใดวชา หนง สนามหลวงแผนกธรรมไมรบพจารณา ใหอยในเกณฑสอบตก

๑.๔ วชาทตอบตองไดคะแนนทกวชา จงจะยอมรบรวมคะแนนได หากเกดวชาใดวชาหนงไมไดคะแนนแมแตคะแนนเดยว หรอไดตากวา ๒๕ คะแนน กหามรวมคะแนน ปรบเปนตก แมรวมทกวชาแลว จะไดคะแนนสงถงเกณฑทกาหนดไวกตาม



คมอธรรมศกษาตร - ๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

วธการศกษา ๑. ศกษาเนอหาไปตามลาดบ และทาแบบทดสอบในแตละตอน เสรจ

แลวตรวจคาตอบจากเฉลยทายบทเรยน ๒. ฟงการบรรยาย – สอบถาม พระอาจารย หรอทานผร ๓. คนควาเพมเตมจากหนงสออนๆ ทเกยวของ

การประเมนผล

๑. ทาแบบทดสอบกอนและหลงเรยน ๒. เขาฟงบรรยายในชนเรยน (กรณทมการเรยนการสอน) ๓. สงเกตจากพฤตกรรม ตลอดถงทศนคตของผเรยน ๔. เขาสอบธรรมสนามหลวง ๕. ผเรยนนาหลกธรรมคาสอนไปประยกตใชในชวตประจาวน



คมอธรรมศกษาตร - ๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ตารางการเรยนการสอนธรรมศกษาตร โดย... ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สปดาหท วชา สาระการเรยนร

๑ พทธประวต ปรมกาล : ปรจเฉทท ๑-๕

๒ พทธประวต ปฐมโพธกาล มชฌมโพธกาล ปรจเฉทท ๖-๑๑

๓ พทธประวต ปจฉมโพธกาล อปรกาล และ สงคตกถา

๔ ศาสนพธ ความหมาย ประโยชน และกศลพธ

๕ ศาสนพธ บญพธ ทานพธ และปกณณกะ

๖ ธรรมะ ธรรมะ หมวด ๒ หมวด ๓ และ หมวด ๔

๗ ธรรมะ ธรรมหมวด ๕ หมวด ๖ หมวด ๗ หมวด ๘ และ หมวด ๑๐

๘ ธรรมะ คหปฏบต : ขอปฏบตของคฤหสถ

๙ กระทธรรม ความหมาย หลกการเขยนเรยงความแกกระทธรรม การตรวจใหคะแนน ทองจาสภาษต

๑๐ กระทธรรม พทธศาสนสภาษตหมวดตาง ๆ , แบบฟอรมการเขยนเรยงความ , ตวอยางการเขยนกระทฯ

๑๑ เบญจศล - เบญจธรรม ความหมาย อานสงส ประเภท ไวพจนของศล วรต การสมาทาน และศล ๕

๑๒ เบญจศล - เบญจธรรม กลยาณธรรมในสกขาบทท ๑ , ๒ , ๓ , ๔ , ๕

หมายเหต : พระอาจารยเขาบรรยายทงหมดประมาณ ๖ คาบ ตอภาคการศกษา แตละ คาบใหครอบคลมเนอหาประมาณ ๒ สปดาห หรอแลวแตความเหมาะสม ทงนใหอยในดลพนจของพระอาจารยผสอน



คมอธรรมศกษาตร - ๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

วชาพทธประวต

สปดาหท ๑ ปรมกาล : กลาวถงชมพทวปและประชาชนจนถงการตรสร

สาระสาคญ การศกษาพทธประวต คอการเรยนรความเปนไปของพระพทธเจาผเปน

ศาสดาเอกของโลก ทรงเปนแบบอยางใหเราไดรวา มนษยนนมศกยภาพสามารถทพฒนาตนใหเปนมนษยพเศษ(อภมนษย) คอเปนบคคลผบรสทธ ปราศจากอาสวกเลส มความสะอาด สวาง สงบ

ในสวนประวตศาสตร ทาใหผศกษาไดทราบเกยวกบภมประเทศชมพทวป การปกครอง การประกอบอาชพ และลทธความเชอของคนในสมยกอน

ในสวนพทธประวต ทาใหผศกษามความเชอมน เกดศรทธาปสาทะในพระพทธองคยงขน ททรงสละความสขสวนพระองค ออกบาเพญเพยรซงบคคลอนทาไดยาก จนตรสรไดดวยพระองค ทรงเปนแบบอยางทดงามทจะทาใหสาวก มกาลงใจในการกระทาความดในระดบตาง ๆ ยงขน

ในสปดาหท ๑ น จกไดศกษาพทธประวตดงน:- ประโยชนของการศกษาพทธประวต ปรเฉทท ๑ ชมพทวปและประชาชน

- ชมพทวปแบงเปน ๒ เขต คอ มชฌมชนบท และ ปจจนตชนบท - วรรณะ ๔ - ความเหนของคนในยคนน - ลทธหรอศาสนา

ปรเฉทท ๒ สกกชนบท และศากยวงศ โกลยวงศ ปรเฉทท ๓ ประสต ปรเฉทท ๔ เสดจออกผนวช (มหาภเนษกรมณ) ปรเฉทท ๕ ตรสร



คมอธรรมศกษาตร - ๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

วตถประสงค ๑. มความรความเขาใจในวชาพทธประวต ๒. เหนคณประโยชน/ศรทธาในพระพทธศาสนายงขน ๓. นาแบบอยางทดในพทธประวตไปประพฤตปฏบตตน

ในชวตประจาวนได ๔. สามารถแนะนาผอนใหปฏบตตามได

กจกรรม ๑. อานเนอหาประจาบทเรยนจากหนงสอคมอธรรมศกษาตร ๒. ทาปญหากอนเรยน ๓. ฟงบรรยายในหองเรยน ๔. ใหผเรยนไดรวมวเคราะหเหตการณตาง ๆ ในระหวางเรยน ๕. คนควาเพมเตมจากหนงสอทแนะนาทายเลม

ประเมนผล

๑. ทาแบบทดสอบกอนเรยน ๒. จากการทากจกรรมในหองเรยน ๓. จากการสอบธรรมสนามหลวง ๔. ผเรยนมความรความเขาใจ และศรทธาในพทธศาสนา

นาพทธจรยาไปเปนแบบประยกตใชในชวตประจาวน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

แบบทดสอบกอนเรยน สปดาหท ๑

คาสง : ใหทาเครองหมายกากบาท (x) หนาคาตอบทถกทสดเพยงคาตอบเดยว

๑. พทธประวต กลาวถงเรองอะไร ? ก. ความเปนไปของพระพทธเจา ข. ความเปนไปของพระสาวก ค. ความเปนไปของนกบวช ง. ความเปนไปของพทธบรษท ๔

๒. ชมพทวปในปจจบน ไดแกประเทศอะไรบาง ? ก. อนเดย – เนปาล – ปากสถาน – บงคลาเทศ ข. อนเดย – ภฐาน – อนโดนเซย – มาเลเซย ค. อนเดย – เนปาล - ศรลงกา – อฟกานสถาน ง. อนเดย – เนปาล – จน – อนโดนเซย

๓. คาวา “มธยมประเทศ และปจจนตประเทศ” หมายความวาอยางไร ? ก. ประเทศทเปนเอกราชและไมเปนเอกราช ข. ประเทศสวนกลางและประเทศรอบนอก ค. ประเทศทมความเจรญและไมมความเจรญ ง. ทงสองเปนประเทศเดยวกน

๔. ในวรรณะทง ๔ วรรณะใดถอตนวาสง ? ก. กษตรย-ศทร ข. พราหมณ-แพศย ค. แพศย-กษตรย ง. กษตรย-พราหมณ

๕. พระเจาสทโธทนะเปนราชโอรสของใคร ? ก. พระเจาชยเสน ข. พระเจาสหหน ค. พระเจาอญชนะ ง. พระเจาสปปพทธะ

๖. พระโพธสตว กอนเสดจมาอบตในมนษยโลกน อยสวรรคชนไหน ? ก. ดสต ข. ยามา ค. ดาวดงส ง. นมมานรด



คมอธรรมศกษาตร - ๑๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๗. สถานทประสตของเจาชายสทธตถะ ปจจบนคอประเทศใด ? ก. เนปาล ข. ปากสถาน ค. ศรลงกา ง. อนเดย

๘. ใครเปนผทานายพระลกษณะของเจาชายสทธตถะเปนคนแรก ? ก. อาฬารดาบส ข. อททกดาบส ค. โกณฑญญพราหมณ ง. อสตดาบส

๙. คาวา “สทธตถะ” มความหมายวาอยางไร ? ก. ผมโภคะ ข. ผมความตองการสาเรจ ค. ผมความร ง. ผมความประพฤตด

๑๐. หลงจากเจาชายสทธตถะประสตได ๗ วน มเหตการณใดเกดขน ? ก. ขนานพระนาม ข. พระมารดาสนพระชนม ค. อสตดาบสมาเยยม ง. ทานายพระลกษณะ

๑๑. เมอพระนางสรมหามายาทวงคตแลว ใครเปนผดแลพระกมาร ? ก. พระนางปชาบด ข. พระนางกาญจนา ค. พระนางรปนนทา ง. พระนางอมตา

๑๒. ใครเปนครคนแรกของเจาชายสทธตถะ ? ก. อสตดาบส ข. อททกดาบส ค. โกณฑญญะ ง. วศวามตร

๑๓. เจาชายสทธตถะ ทรงอภเษกสมรสกบเจาหญงพระองคใด ? ก. พระนางมลลกา ข. พระนางพมพา ค. พระนางโรหณ ง. พระนางรปนนทา



คมอธรรมศกษาตร - ๑๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๔. เทวทต ๔ อนเปนมลเหตในการเสดจออกบวชของเจาชายสทธตถะ ไดแกอะไรบาง ? ก. คนเกด-คนแก-คนเจบ-คนตาย ข. คนแก-คนเจบ-คนตาย-สมณะ ค. คนแก-คนเจบ-คนตาย-ความทกข ง. คนแก-คนเจบ-คนตาย-ความสข

๑๕. เจาชายสทธตถะ ทรงผนวชดวยวธใด ? ก. เอหภกขอปสมปทา ข. ไตรสรณคมน ค. อธษฐานเพศ ง. ญตตจตตถกรรม

๑๖. หลงจากเสดจออกบรรพชาแลว ทรงเขาศกษาในสานกของใคร ? ก. กาฬเทวลดาบส ข. ครวศวามตร ค. อาฬารดาบส ง. อสตดาบส

๑๗. พระมหาบรษทรงเลกบาเพญทกกรกรยา เพราะเหตใด ? ก. ทรงทอพระทย ข. ทรงเบอหนาย ค. ทรงคลายความเพยร ง. ทรงเหนวาไมใชทางตรสร

๑๘. สถานทตรสร ปจจบนเรยกวา...? ก. พทธประทป ข. พทธคยา ค. พทธชยนต ง. พทธมาลย

๑๙. ใครเปนผถวายหญาคาแกพระมหาบรษ ? ก. สนธพราหมณ ข. โสตถยพราหมณ ค. เวรญชพราหมณ ง. โกสยพราหมณ

๒๐. อาสวกขยญาณ คอความร...? ก. ททาใหระลกชาตได ข. ททาใหหมดกเลส ค. ทสามารถดกใจผอนได ง. ทไมตองมใครสอน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ประโยชนของการศกษาพทธประวต การศกษาพทธประวตหรอเรองราวความเปนไปของพระพทธเจา มคตในการศกษา ๓ ทาง คอ

๑. ทางตานาน ทาใหทราบเรองราวของพระพทธเจาวาเปนมาอยางไร ๒. ทางอภนหาร ทาใหไดเหนวธการแสดงธรรมใหเหมาะแกอปนสยของ

แตละบคคล และใหผทเชอในเรองอทธปาฏหารยตางๆ ไดทราบถงความอศจรรยในพทธานภาพเกดความเลอมใสในการปฏบตธรรม

๓. ทางธรรมปฏบต ทาใหทราบขอปฏบตและเหตผลทเปนจรงโดยละเอยด ถองแท การศกษาพทธประวต ใหเกดประโยชนสาคญ ๒ ประการ คอ ๑. ในดานการศกษา ทาใหทราบถงความเปนมาของพระพทธเจา ๒. ในดานการปฏบต ทาใหไดแนวทางในการดาเนนชวตตามพทธจรยา อนเปนปฏปทานาความสขความเจรญมาใหแกบคคลตามสมควรแกการประพฤตปฏบต

ปรเฉทท ๑ ชมพทวปและประชาชน ประเทศอนเดย ในสมยพทธกาลเรยกวา “ชมพทวป” ตงอยทศตะวนตก

เฉยงเหนอ(ทศพายพ)ของประเทศไทย เดมเปนถนของชนชาวมลกขะ ตอมาชนชาวอรยกะ(อารยน)ไดเขามารกไลและยดครอง

ชมพทวปแบงเปน ๒ เขต

๑. เขตตรงกลางของประเทศ เรยกวา มชฌมชนบท หรอมธยมประเทศ ๒. เขตรอบนอกทงหมด เรยกวา ปจจนตชนบท แปลวา ประเทศปลายแดน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

มชฌมชนบท ทศ ขอบเขต

บรพา (ตะวนออก) ตงแตมหาศาลนครเขามา (เบงคอล) อาคเนย (ตะวนออกเฉยงใต) ตงแตแมนาสลลวดเขามา ทกษณ (ใต) ตงแตเสตกณณกนคมเขามา (เดกกน) ปจฉม (ตะวนตก) ตงแตถนคามเขามา (บอมเบย) อดร (เหนอ) ตงแตภเขาอสรธชะเขามา (เนปาล)

เขตแดนนอกเหนอจากนไป เปนเขตแดนของปจจนตชนบท

มหาชนบท ๑๖ แควน ชมพทวปตามอโบสถสตร ตกนบาต องคตรนกาย แบงเปน ๑๖ แควน

ใหญ ๆ คอ องคะ มคธะ กาส โกสละ วชช มลละ เจต วงสะ กร ปญจาละ มจฉะ สรเสนะ อสสกะ อวนต คนธาระ กมโพชะ และทปรากฏในสตรอนอก ๕ แควน คอ สกกะ โกลยะ ภคคะ วเทหะ องคตตราปะ

แควนเหลาน บางแควนปกครองโดยกษตรยมอานาจสทธขาด บางแควนปกครองโดยสามคคธรรม วรรณะ ๔ ประชาชนในชมพทวปแบงออกเปน ๔ วรรณะ (พวก) คอ

๑) กษตรย พวกเจา เปนชนชนปกครอง มหนาทรกษาบานเมอง ๒) พราหมณ พวกสงสอนและทาพธกรรมตางๆ ทางลทธศาสนา ๓) แพศย พวกพลเมองทวไป มหนาททานาคาขาย ๔) ศทร พวกกรรมกร หรอคนใช มหนาทรบจางทาการงานตางๆ

ประชาชนอนเดย หรอชมพทวปมการแบงชนชนกนอยางชดเจน และเครงครดมาก โดยเรยกชนชนวา “วรรณะ” แตละวรรณะจะไมแตงงานขามวรรณะกน หากมการแตงงานขามวรรณะกน ครอบครวนนจะถกคนทอยใน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

วรรณะนนๆ ไมยอมรบ และกลายเปนอกชนชนหนงขนมา โดยมศกดตากวาวรรณะอนๆ เรยกวา “จณฑาล”

ความเหนของคนในยคนน คนในยคนน มความเหนเกยวกบความตาย ความเกด สขและทกข

แตกตางกน ดงน ความเหนเกยวกบความตายและความเกด แบงออกเปน ๒ จาพวก คอ

๑. จาพวกหนงเหนวาตายแลวเกด จาพวกนแบงออกเปน ๒ ประเดน คอ ๑.๑ เกดเปนอะไรกเปนอยอยางนนไมเปลยนแปลง ไมแปรผน

เชน เปนนกตายแลวกเกดเปนนกอก ๑.๒ เกดแลวจตแปรผนตอไปได พวกนเขาใจวาประพฤตอยางไร จะไปเกดในสวรรคและสคต กจะประพฤตอยางนน

๒. จาพวกหนงเหนวาตายแลวสญ โดยแยกออกเปน ๒ ประเภท คอ ๒.๑ สญดวยประการทงปวง ๒.๒ สญบางสง

ความเหนเกยวกบสขและทกข แบงออกเปน ๒ ประเภท คอ ๑. สข ทกขไมมเหตปจจย สตวจะไดสขหรอทกขกไดเอง ๒. สข ทกขมเหตมปจจย สตวจะไดสขหรอทกขกเพราะเหตปจจย

๒.๑ สข ทกข มมาเพราะเหตปจจยภายนอก เชน เทวดา กจะออนวอนหรอบวงสรวงเทวดาใหชวย

๒.๒ สข ทกข มมาเพราะเหตปจจยภายใน คอ กรรม เมอเหนวากรรมใดเปนเหตแหงสข กทาแตกรรมนน

ลทธหรอศาสนา ประชาชนในยคนนโดยมากนบถอศาสนาพราหมณ มคมภรไตรเพท อนประกอบดวย ฤคเวท ยชรเวท และสามเวท (ภายหลงเพมอก ๑ คอ อาถรรพเวท) เปนหลกคาสอน ซงถอวาโลกธาตทงปวงเปนของทเทวดาสราง มเทวดาประจาอย



คมอธรรมศกษาตร - ๑๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ในธาตตางๆ ถาใครปรารถนาผลอนใด กทาการเซนสรวงออนวอนเทวดาหรอเทพเจา ดวยการบชายญหรอบาเพญตบะทรมานรางกายดวยวธตางๆ ดวยคดวา เมอเทวดาเหนความเพยรแลวกจะประสทธพรใหสมประสงค

ปรเฉทท ๒ สกกชนบท ศากยวงศและโกลยวงศ

สกกชนบท ตงอยตอนเหนอของชมพทวป ขางภเขาหมพานต(หมาลย) ทไดชอเชนนนเพราะตงขนในดงไมสกกะ ความเปนมาของศากยวงศและโกลยวงศ ตนตระกลของศากยวงศและโกลยวงศนน สบเชอสายมาจากพระเจา โอกกากราชดวยกนทงค โดยมเรองยอวา พระเจาโอกกากราช มราชบตร ๔ ราชบตร ๕ และราชบตรอก ๑ กบมเหสใหม ซงกอนทราชบตรของพระมเหสพระองคใหมจะประสต พระเจาโอกกากราชไดใหสญญาวาจะใหรางวล ตามทพระมเหสประสงค หลงจากพระมเหสประสตพระโอรสกทวงสญญาแลวขอใหประทานราชสมบตใหกบพระโอรสของตนเอง ดวยเหตวาพระองคไดใหสญญาไวจงไมสามารถคนคาได จงประทานใหตามสญญา เพอปองกนการแตกแยกและชงราชสมบต ระหวางพระโอรสทประสตจากพระมเหสองคเกากบพระองคใหม พระองคจงทรงสงพระโอรสทประสตจากพระมเหสองคเกาทง ๙ องคไปสรางเมองใหม หนอเนอเชอไขกษตรยไมนยมอภเษกสมรสกบชนชนอน ดงนน พระราชบตรองคใหญไดอภเษกสมรสกบพระเจากรงเทวทหะ โดยจดเปนตนตระกลของ โกลยวงศ สาหรบพระโอรสทเหลออก ๘ องคนน พระภาดา(พชาย)กอภเษกสมรสกบพระภคนของตนเอง และเปนตนตระกลของศากยวงศสบมา โดยสรางเมองขนชอวากบลพสด ทไดชอเชนนนเพราะ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สถานทนนเปนถนทอยของ “กบลดาบส” ศากยวงศและโกลยวงศจงเปนพระญาตกน มการววาหะและอาวาหะ แตงงานระหวางกนเรอยมา ตอมาอกเปนเวลานาน ดานราชวงศศากยะ ในสมยของพระเจาชยเสน พระองคมพระโอรสพระนามวา “สหหน” และพระธดาพระนามวา “ยโสธรา” พระเจาสหหนอภเษกสมรสกบพระนางกญจนาแหงโกลยวงศ มพระโอรสและพระธดารวมกน ๗ พระองค เปนพระโอรส ๕ พระองค ไดแก สทโธทนะ สกโกทนะ อมโตทนะ โธโตทนะ และฆนโตทนะ พระธดา ๒ พระองค คอ ปมตา และอมตา

พระนางยโสธราอภเษกสมรสกบพระเจาอญชนะแหงโกลยวงศ มราชบตร ๒ พระองค คอ สปปพทธะ และทณฑปาณ ราชบตร ๒ พระองค คอ มายา(สรมหามายา) และปชาบด(โคตม)

พระเจาสทโธทนะอภเษกสมรสกบพระนางสรมหามายา มพระโอรสพระนามวา “สตธตถะ” และไดอภเษกสมรสกบพระนางปชาบด มพระโอรสพระนามวา “นนทะ” และพระธดาพระนามวา “รปนนทา”

พระเจาสกโกทนะ มพระโอรสพระนามวา “อานนท” พระเจาอมโตทนะ มพระโอรสพระนามวา “มหานามะ” และ

“อนรทธะ” มพระธดาพระนามวา “โรหณ” พระนางปมตา มพระโอรสพระนามวา “ตสสะ” พระนางอมตาอภเษกสมรสกบพระเจาสปปพทธะ มพระโอรสพระนามวา

“เทวทต” มพระธดาพระนามวา “พมพา (ยโสธรา)”



คมอธรรมศกษาตร - ๑๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ปรเฉทท ๓ พระศาสดาประสต

พระโพธสตว หลงจากเสวยพระชาตเปนพระเวสสนดรแลว กไปอบตในสวรรคชนดสต มพระนามวา สนดสตเทพบตร จตจากสวรรค ทรงถอปฏสนธในพระครรภของพระนางสรมหามายา ในวนพฤหสบด ขน ๑๕ คา เดอน ๘ ประกา กอนพทธศก ๘๐ ป ๑๐ เดอน และประสต ณ ปาลมพน ใตรมไมสาละ ระหวางกรงกบลพสดกบกรงเทวทหะ (ปจจบนอยในประเทศเนปาล เรยกวา รมมนเด) ในวนศกร ขน ๑๕ คา เดอน ๖ ปจอ เวลาสายใกลเทยง กอนพทธศก ๘๐ ป

ขณะประสตนน พระนางสรมหามายาทรงประทบยนหนพระปฤษฎางคพงตนสาละ พระหตถขวาเหนยวกงไมสาละไวแลวใหประสตพระราชกมาร โดยมไดทกขเวทนาและพระราชกมารมไดแปดเปอนครรภมลทนใด ๆ เลย ทนใดนนเทวดามาคอยรบพระวรกายของพระกมารไว มธารนาเยนนาอนหลงลงมาจากอากาศชาระลางพระวรกายของพระราชกมารและพระมารดาจนสะอาดบรสทธ ทนททพระบาททง ๒ แตะพน พระราชกมารไดเสดจดาเนนไป ๗ กาว แตละกาวนนมดอกบวปทมทพยผดขนรองรบพรอมทงเปลงอาสภวาจาวา “ เราเปนผเลศ เปนผเจรญทสด เปนผประเสรฐทสดแหงโลก การเกดของเราครงนเปนครงสดทาย บดนภพใหมไมมอกแลว ”

สหชาต คอ บคคลและสงทเกดขนรวมวน เวลาเดยวกนกบเจาชายสทธตถะ ม ๗ ประการ คอ พระนางพมพา พระอานนท กาฬทายอามาตย ฉนนะอามาตย มากณฐกะ ตนพระศรมหาโพธ และขมทรพยทง ๔ (สงขนธ เอลนธ อบลนธ บณฑรกนธ)

ประสตได ๓ วน อสตดาบส (กาฬเทวลดาบส) ผบาเพญฌานจนไดสมาบต ๘ อยทภเขาหมพานต และเปนทเคารพนบถอของพระเจาสทโธทนะ ทราบขาวการประสตของพระราชกมารจงเขาไปเยยม พระเจาสทโธทนะทรงปฏสนถารเปนอยางด เชญใหนงบนอาสนะแลว ทรงอมพระราชกมารมาเพอนมสการอสตดาบสนน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

อสตดาบสไดตรวจดลกษณะของพระราชกมารเหนวา มลกษณะตองตามมหาบรษลกษณะ จงคกเขาลงอภวาทแทบพระบาททงสองของพระราชกมาร และกลาวคาทานายพระลกษณะของพระโอรสวามคตเปน ๒ คอ

๑. ถาไดครองฆราวาสจะเปนจกรพรรดราชมมหาสมทรทง ๔ เปนขอบเขต ๒. ถาออกผนวชจกไดตรสรเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ศาสดาเอก

ของโลก เมอพระเจาสทโธทนะทรงเหนเชนนน จงทรงอภวาทพระโอรสของพระองคดวยเหมอนกน ซงนบเปนครงท ๑ ทพระองคทรงไหว.

เหลาราชสกลเหนเชนนนจงถวายโอรสของตนเปนบรวารสกลละ ๑ องค

ประสตได ๕ วน พระเจาสทโธทนะรบสงใหชมนมพระประยรญาตและเสนาอามาตย เชญพราหมณ ๑๐๘ คน ทามงคลพธและขนานพระนาม๑วา สทธตถะ แปลวา “ผมความตองการสาเรจ ” แตมหาชนมกเรยกตามพระโคตรวา โคตมะ

และเลอกพราหมณผเชยวชาญไตรเพท ๘ คน ทานายพระลกษณะของพระโอรส ซงพราหมณทง ๗ คน ทานายวามคตเปน ๒ อยาง สวนโกณฑญญะพราหมณหนมทสดในทนนทานายวามคตเปนหนงเดยว คอ จกเสดจออกบรรพชาแลวไดบรรลพระอนตตรสมมาสมโพธญาณเปนศาสดาเอกในโลกแนแท

ประสตได ๗ วน พระมารดาสนพระชนม พระเจาสทโธทนะจงมอบพระโอรสแกพระนางปชาบดซงเปนพระมาตจฉาดแล ตอมาพระนางปชาบดมเหสองคใหมมพระโอรสพระนามวา “นนทะ” มพระธดาพระนามวา “รปนนทา”

๑ พราหมณทกคนไดพรอมใจขนานพระนามพระโอรสตามคณพเศษทปรากฏ คอ เพราะพระโอรสทรงมพระรศมโอภาสงามแผซานออกจากพระวรกายเปนปกต จงขนานพระนามวา องครส และเพราะพระโอรสนนหากตองการสงใด สงนนกจะตองพลนสาเรจดงพระประสงคแนนอน จงขนานพระนามวาสทธตถะ แตนยมเรยกกนวา โคตมะ ซงเปนพระโคตรของพระองค.



คมอธรรมศกษาตร - ๒๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

พระชนมได ๗ ป พระราชบดาตรสใหขดสระโบกขรณในพระราชนเวศน ๓ สระ คอ ปลกอบลบวขาบ ๑ สระ ปลกประทมบวหลวง ๑ สระ ปลกบณฑรกบวขาว ๑ สระ พรอมทงเครองทรง เชน ผาโพกศรษะ ฉลองพระองค ผาทรงสะพก พระภษาเปนของทนามาจากแควนกาส นยมวา เปนของดของประณตในยคนน

ครนมพระชนมเจรญวย พระบดาทรงพาไปมอบไวในสานกครวศวามตร พระราชกมารทรงศกษาสาเรจวชา ๑๘ ศาสตร จนสนความรอาจารย

ครงหนง ในคราววปปมงคลแรกนาขวญ พระเจาสทโธทนะเสดจแรกนาดวยพระองคเอง ทรงพาสทธตถะกมารไปดวย ใหแตงทประทบภายใตชมพพฤกษ(ตนหวา) ครนถงเวลาแรกนา พระกมารทรงอยพระองคเดยว ทรงนงขดสมาธเจรญอานาปานสตอยในมาน ไดปฐมฌาน ขณะนนเปนเวลาบาย แตเงาตนหวาตรงอยดจเวลาเทยง พวกพระพเลยงเหนเปนอศจรรย นาความกราบทลพระราชบดา พระองคเสดจมาเหนแลวกถวายบงคมพระโอรส เพราะศรทธาในความอศจรรยนน ซงนบเปนครงท ๒ ทพระองคทรงไหวพระโอรส

พระชนมได ๑๖ ป พระราชบดาตรสใหสรางปราสาท ๓ หลงเปนทอย ๓ ฤด คอ ฤดฝน ฤดรอน ฤดหนาว และตรสขอพระนางพมพา (ยโสธรา) พระราชธดาของพระเจาสปปพทธะกบพระนางอมตาแหงเทวทหนครมาเปนพระชายา

พระชนมได ๒๙ ป มพระราชโอรสประสตแตพระนางพมพาพระองคหนงพระนามวา “ราหล” แปลวา “บวง” และเสดจออกผนวช



คมอธรรมศกษาตร - ๒๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ปรเฉทท ๔ เสดจออกผนวช (มหาภเนษกรมณ)

มลเหตทเสดจออกผนวช สาเหตททาใหเจาชายสทธตถะเสดจออกผนวชนนม ๒ นย คอ ๑. ทรงปรารภความแก เจบ ตาย อนครอบงามนษยอย ซงทกคนไมสามารถหลกพนได และทรงระลกถงพระองควาจะตองเปนไปอยางนน จงควรทจะแสวงหาทางหลดพนจากความแก เจบ ตาย นเสย เพราะวาธรรมดาแลวยอมมสงตรงขามกน เชน มรอนแลวกมเยนแก มมดกมสวางแก บางทอาจมอบายแกทกขทง ๓ นนได แตการหาอบายแกทกขทง ๓ นนเปนสงทยากยง การอยในฆราวาสวสยไมอาจจะทาได บรรพชานาจะเปนหนทางทจะแสวงหาอบายนนได ดงนน พระองคจงมอธยาศยนอมไปในบรรพชา ๒. ไดทรงทอดพระเนตรเหนเทวทต ๔ คอ คนแก คนเจบ คนตาย และสมณะ อนเทวดาเนรมตไวระหวางทาง เมอครงเสดจประพาสอทยานถง ๔ วาระโดยลาดบ เมอไดทอดพระเนตรเหนเทวทต ๓ ขางตน ทรงสงเวชสลดพระหฤทย เพราะเปนสงทพระองคไมเคยพบเหนมากอน ครนไดทอดพระเนตรเหนสมณะเขาทรงพอพระทยในการบรรพชา

เวลาเสดจออกผนวช เวลาทเจาชายสทธตถะเสดจออกผนวชนนม ๒ นย คอ ๑. ในอรรถกถาวา เสดจหนออกผนวชในเวลากลางคน ทรงมากณฐกะ และมนายฉนนะตดตามเสดจไปดวย พอถงฝงแมนาอโนมาตรสสงใหนายฉนนะนามากณฐกะกลบคนพระนคร จากนนทรงตดพระเมาลดวยพระขรรค อธษฐานเพศเปนบรรพชต ณ ทนน ๒. ในพระไตรปฎกวา ไดเสดจออกผนวชซงหนา ในเวลาพระองคยงหนมอย พระเกศาดาสนทอย พระมารดาและพระบดาทรงรกใครมาก ไมอยากใหเสดจออกบรรพชา มพระพกตรอนอาบดวยนาพระเนตร ทรงโศกเศรากนแสงอย พระองคทรงปลงพระเกศาและพระมสส(หนวด)นนเสย แลวทรงครองผากาสาวะ อธษฐานเพศบรรพชต ณ ทนน



คมอธรรมศกษาตร - ๒๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

กาสาวพตร กาสาวพตร คอผาทยอมดวยรสฝาดอนเกดแตตนไมสเหลองหมนเปนผาสาหรบนกบวชใช เดมทมเพยง ๒ ผน คอ อตตราสงค (ผาหม) และอนตรวาสก (ผานง) เทานน ตอมาทรงอนญาตใหใชผาทาบซงเรยกวา สงฆาฏ อกผนหนง รวมเปน ๓ ผน เรยกวา ไตรจวร คราวเสดจออกผนวชนน ฆฏการพรหมเปนผนามาถวายพรอมกบบาตร

ปรเฉทท ๕ ตรสร

ทรงพบพระเจาพมพสาร หลงบรรพชาแลว พระองคเสดจไปสอนปยอมพวน แขวงมลลชนบท

ผานไป ๗ วน จงเสดจเขาเขตมคธชนบท ไดเสดจผานกรงราชคฤห พระเจาพมพสารกษตรยแควนมคธไดเสดจมาพบตรสถามถงชาตสกล ตรสชวนใหอยจะพระราชทานอสรยยศยกยอง (ยนดแบงราชสมบตใหปกครอง) พระองคไมทรงรบ แสดงพระประสงความงจะแสวงหาพระสมมาสมโพธญาณ พระเจาพมพสารทรงอนโมทนา แลวตรสขอปฏญญาวา “ หากตรสรแลวขอใหเสดจมาเทศนาโปรดพระองคดวย” พระองคทรงรบปฏญญาของพระเจาพมพสารทกประการ

ทรงศกษาในสานกตางๆ ระหวางนนเสดจไปศกษาอยในสานกอาฬารดาบส กาลามโคตร ไดฌาน

สมาบต ๗∗ และอททกดาบส รามบตร ไดฌานสมาบต ๘∗∗ แตเหนวาไมใชหนทางแหงการตรสร จงเสดจออกจากสานกทงสอง จารกไปในมคธชนบทถงตาบลอรเวลาเสนานคม ∗ สมาบต ๗ ไดแก ปฐมฌาน ทตยฌาน ตตยฌาน จตตถฌาน อากาสานญจายตนฌาน วญญาณญจายตนฌาน และอากญจญญายตนฌาน

∗∗ สมาบต ๘ กคอเพมจากสมาบต ๗ อกหนง ไดแก เนวสญญานาสญญายตนฌาน



คมอธรรมศกษาตร - ๒๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ทรงบาเพญทกกรกรยา วาระแรก ทรงกดพระทนตดวยพระทนต กดพระตาลดวยพระชวหา วาระทสอง ทรงผอนกลนลมอสสาสะปสสาสะ วาระทสาม ทรงอดพระกระยาหาร ผอนเสวยแตวนละนอยจนพระวรกาย

เหยวแหง พระฉวเศราหมอง พระอฐปรากฏทวพระวรกาย ขณะทพระองคทรงบาเพญทกกรกรยาอยนน มปญจวคคย คอโกณฑญญะ

วปปะ ภททยะ มหานามะ และอสสช คอยเฝาปรณนบตทกเชาคา ดวยหวงวา หากพระองคไดบรรลธรรมแลวจกทรงสงสอนพวกตนใหบรรลธรรมนนบาง

อปมา ๓ ขอ ปรากฏแจมแจงแกพระองค พระมหาบรษทรงบาเพญทกกรกรยานานถง ๖ ป กมไดบรรลพระสมมา-สมโพธญาณ ครงนน อปมา ๓ ขอ ทพระมหาบรษไมเคยทรงสดบ มาปรากฏแจมแจงแกพระองควา

๑. สมณะหรอพราหมณเหลาใด กายยงไมหลกออกจากวตถกาม ใจกยงระคนดวยกเลสกาม แมไดเสวยทกขเวทนาอนกลาแขงเผดรอนเพราะการทาความเพยรกด ไมไดเสวยกด ยอมไมอาจตรสรได เหมอนไมสดทชมดวยยาง ทงแชอยในนา ใครกไมอาจนามาสกนเพอใหเกดไฟได ยอมเหนดเหนอยเปลา

๒. สมณะหรอพราหมณเหลาใด มกายหลกออกจากวตถกามแลว แตใจยงระคนดวยกเลสกามอย แมไดเสวยทกขเวทนาอนกลาแขงเผดรอนเพราะการทาความเพยรกด ไมไดเสวยกด ยอมไมอาจตรสรได เหมอนไมสดอนชมดวยยาง แมวางบนบก ใครกไมอาจนามาสกนเพอใหเกดไฟได ยอมเหนดเหนอยเปลา

๓. สมณะหรอพราหมณเหลาใด มกายหลกออกจากวตถกามแลว ทงใจกไมระคนอยดวยกเลสกาม แมไดเสวยทกขเวทนาอนกลาแขงเผดรอนเพราะการทาความเพยรกด ไมไดเสวยกด ยอมสามารถทจะตรสรได เหมอนไมแหงสนท ทงวางไวบนบกไกลจากนา บคคลยอมสใหเกดไฟขนได



คมอธรรมศกษาตร - ๒๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ทรงเลกบาเพญทกรกรยา พระองคจงทรงสนนษฐานวาการบาเพญทกกรกรยาไมใชทางตรสร จง

ทรงเลกเสย กลบมาเสวยพระกระยาหารตามปกต ปญจวคคยเหนเชนนนกคดวา พระองคไดคลายความเพยร กลบมาเปนคนมกมากเสยแลว คงไมอาจบรรลธรรมวเศษอยางใดเปนแน จงพากนหนไปอย ณ ปาอสปตนมฤคทายวน แขวงเมองพาราณส

เหตการณวนตรสร เวลาเชา นางสชาดา บตรกฎมพแหงบานเสนานคม ตาบลอรเวลาเสนา

นคม ถวายขาวมธปายาส (ขาวสกหงดวยนานมโค) พระองคทรงรบขาวมธปายาสพรอมทงถาด เสดจสทาแมนาเนรญชรา เสวยขาวมธปายาสหมดแลว ทรงลอยถาดทแมนาเนรญชรา อธษฐานการตรสรธรรม จากนนเสดจไปประทบอยในดงไมสาละ

เวลาเยนเสดจไปสตนอสสตถพฤกษ ทรงรบหญาคา ๘ กา จากโสตถยพราหมณ ทรงปตางบลลงกใตตนอสสตถพฤกษ ทางทศตะวนออก เสดจนงขดสมาธ ผนพระพกตรไปทางทศตะวนออก อธษฐานในพระหฤทยวา “หากยงไมบรรลพระสมมาสมโพธญาณ จกไมลกขน แมเนอและโลหตจะเหอดแหง เหลอแตหนง เอน และกระดกกตาม”

พระยามารยกพลเสนามารมาแสดงฤทธเพอตองการใหพระมหาบรษตกใจกลวและเสดจหนไป พระมหาบรษเสยงพระบารม ๑๐ ทศ∗ เขาชวย ยงพระยามารและเสนามารใหปราชย กอนพระอาทตยอสดง จากนนพระองคกเรมทาความเพยรทางจตจนไดตรสรพระอนตตรสมมาสมโพธญาณในวนนน ซงตรงกบวนขน ๑๕ คา เดอน ๖ กอนพทธศก ๔๕ ป ทใตรมไม “อสสตถพฤกษ”∗∗ ณ รมฝงแมนาเนรญชรา (คอ พทธคยา ในปจจบน) ∗ พระบารม ๑๐ ทศ คอ ทาน ศล เนกขมมะ ปญญา วรยะ ขนต สจจะ อธษฐาน เมตตา อเบกขา ∗∗ ตนโพธ หรอพระศรมหาโพธ หมายถง ตนไมเปนทตรสร



คมอธรรมศกษาตร - ๒๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ญาณ ๓ ทพระองคไดบรรลในวนตรสร ปฐมยาม ทรงบรรลบพเพนวาสานสสตญาณ คอพระญาณททาใหระลก

อดตชาตของพระองคได มชฌมยาม ทรงบรรลจตปปาตญาณ หรอ ทพพจกขญาณ คอพระญาณ

ททาใหรจต(เคลอนท, ตาย)และอบต(เกด)ของสตวทงหลาย ปจฉมยาม ทรงบรรลอาสวกขยญาณ คอพระญาณททาใหพระองคทรง

สามารถทาลายกเลสาสวะใหสนไป ไดแกทรงตรสรอรยสจ ๔ นนเอง

พระนามพเศษหลงตรสร อะระหง เปนผบรสทธ ไกลจากอาสวะกเลส สมมาสมพทโธ เปนผตรสรชอบโดยพระองคเอง อะระหงและสมมาสมพทโธ สองบทนเปนพระนามใหมของพระองค

มไดมใครตงให แตเปนเนมตกนาม คอนามทเกดขนตามเหตแหงลกษณะและคณสมบต

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน สปดาหท ๑

๑. ก ๒. ก ๓. ข ๔. ง ๕. ข ๖. ก ๗. ก ๘. ง ๙. ข ๑๐. ข ๑๑. ก ๑๒. ง ๑๓. ข ๑๔. ข ๑๕. ค ๑๖. ค ๑๗. ง ๑๘. ข ๑๙. ข ๒๐. ข



คมอธรรมศกษาตร - ๒๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สปดาหท ๒ ปฐมโพธกาล : กลาวถงเหตการณตงแตชวงแรกการตรสร

ถงการไดพระอครสาวก มชฌมโพธกาล : กลาวถงการบาเพญพทธกจในมคธชนบท ,

สกกชนบท และ โกศลชนบท

สาระสาคญ หลงจากทเจาชายสทธตถะไดตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจาแลว ยงคง

ประทบเสวยวมตตสข ณ ภายใตและบรเวณตนไมพระศรมหาโพธเปนเวลา ๗ สปดาห แลวจงเสดจออกประกาศพระศาสนาโดยไดแสดงปฐมเทศนาแกปญจวคคยเปนครงแรกเมอวนขน ๑๕ คาเดอน ๘ ซงทาใหเกดมสงฆรตนะ อนทาใหมพระรตนตรยครบองค ๓ คอ พระพทธเจา พระธรรมเจา พระสงฆเจา

หลงจากนน พระพทธองคไดเสดจประกาศพระศาสนาโปรดเวไนยสตว สงพระอรหนตสาวกออกประกาศพระศาสนาใหแพรหลาย และทรงไดประดษฐานพระ พทธศาสนาใหมความมนคงตามแควนตาง ๆ ซงพทธกจเหลาน แสดงใหเหนถงพระเมตตา พระปรชาสามารถของพระองค อกทงทาใหเราไดซาบซงพระคณของพระพทธองค คอ พระปญญาธคณ พระบรสทธคณ และพระมหากรณาธคณททรงมแกสตวโลกทงมวล ในสปดาหท ๒ น จกไดศกษาพทธประวตดงน:-

ปฐมโพธกาล ปรเฉทท ๖ ปฐมเทศนาและปฐมสาวก

- เสวยวมตตสข - ปฐมอบาสก (เทววาจกอบาสก) - บวสเหลา

ปรเฉทท ๗ สงสาวกไปประกาศพระศาสนา - ปฐมอบาสก (เตวาจกอบาสก) - ปฐมอบาสกา



คมอธรรมศกษาตร - ๒๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

- ทรงสงพระสาวกไปประกาศพระศาสนา - โปรดภททวคคย - โปรดชฎล ๓ พนอง

ปรเฉทท ๘ เสดจกรงราชคฤหแควนมคธและไดอครสาวก - พระอครสาวก

มชฌมโพธกาล ปรเฉทท ๙ ทรงบาเพญพทธกจในมคธชนบท

- ประทานอปสมบทแกพระมหากสสปะ - แสดงโอวาทปาฏโมกข - ทรงมอบใหสงฆเปนใหญในกจ - ทรงสอนผอนลงมาถงคดโลก - ทรงอนญาตการทาเทวตาพล

ปรเฉทท ๑๐ เสดจสกกชนบท - เสดจกรงกบลพสด

ปรเฉทท ๑๑ เสดจโกศลชนบท

วตถประสงค ๑. ผเรยนมความรความเขาใจในวชาพทธประวต ๒. ผเรยนเหนคณประโยชน/ศรทธาในพระพทธศาสนายงขน ๓. ผเรยนนาแบบอยางทดในพทธประวตไปประพฤตปฏบตตน ในชวตประจาวนได ๔. ผเรยนสามารถแนะนาผอนใหปฏบตตามได

กจกรรม ๑. อานเนอหาประจาบทเรยนจากหนงสอคมอธรรมศกษาตร ๒. ทาปญหากอนเรยน ๓. ฟงบรรยายในหองเรยน



คมอธรรมศกษาตร - ๒๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๔. ใหผเรยนไดรวมวเคราะหเหตการณตาง ๆ ในระหวางเรยน ๕. คนควาเพมเตมจากหนงสอทแนะนาทายเลม

ประเมนผล ๑. ทาแบบทดสอบกอนเรยน ๒. จากการทากจกรรมในหองเรยน ๓. จากการสอบธรรมสนามหลวง ๔. ผเรยนมความรความเขาใจ และศรทธาในพทธศาสนา


แบบทดสอบกอนเรยน สปดาหท ๒

คาสง : ใหทาเครองหมายกากบาท ( x ) หนาคาตอบทถกทสดเพยงคาตอบเดยว

๑. คาวา “เสวยวมตตสข” นน หมายถงสขอะไร ? ก. สขทเกดจากการคนพบ ข. สขทเกดจากการหลดพน ค. สขทเกดจากการสะสม ง. สขทเกดจากการหมดหน

๒. บคคลประเภท “ปทปรมะ” คอบคคลประเภทใด ? ก. มปญญาเฉยบแหลม ข. มปญญาระดบปานกลาง ค. มปญญาพอแนะนาได ง. ดอยปญญา

๓. เมอพระพทธองคตดสนพระทยทจะแสดงธรรมแลว ทรงคดถงใครเปนคนแรก ? ก. กาฬเทวลดาบส ข. กบลดาบส ค. ปญจวคคย ง. อาฬารดาบสและอทกดาบส

๔. พระธรรมเทศนากณฑแรก มชอวาอยางไร ? ก. อาทตตปรยายสตร ข. อนตตลกขณสตร ค. ธมมจกกปปวตนสตร ง. มงคลสตร



คมอธรรมศกษาตร - ๒๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๕. ผไดดวงตาเหนธรรม (ธรรมจกษ) เปนพระอรยบคคลในขอใด ? ก. พระโสดาบน ข. พระสกทาคาม ค. พระอนาคาม ง. พระอรหนต

๖. ใครเปนพระสาวกองคแรกของพระพทธองค ? ก. พระวปปะ ข. พระภททยะ ค. พระอญญาโกณฑญญะ ง. พระอสสช

๗. พระรตนตรยเกดขนในโลกเมอไร ? ก. วนขน ๑๕ คา เดอน ๓ ข. วนขน ๑๕ คา เดอน ๖ ค. วนขน ๑๕ คา เดอน ๘ ง. วนขน ๑๕ คา เดอน ๙

๘. ขณะทยสกลบตรเปลงอทานวา “ทนวนวายหนอ ทนขดของหนอ” ทานเดนไปสถานทใด ? ก. สวนเวฬวน ข. เชตวนมหาวหาร ค. รมฝงแมนาเนรญชรา ง. ปาอสปตนมฤคทายวน

๙. อบาสกคนแรกผถงรตนะ ๓ คอ...? ก. อนาถปณฑกะ ข. พระเจาอชาตศตร ค. พระเจาสทโธทนะ ง. บดาของพระยสะ

๑๐. พระพทธองคทรงสงพระสาวกไปประกาศพระศาสนาครงแรก กองค ? ก. ๕ องค ข. ๑๐ องค ค. ๖๐ องค ง. ๖๑ องค

๑๑. แควนอะไรทพระพทธเจาทรงเลอกเปนทประดษฐานพระพทธศาสนาเปนครงแรก ? ก. แควนคนธาระ ข. แควนมลละ ค. แควนมคธ ง. แควนโกศล

๑๒. พระสตรใด ทพระพทธเจาทรงแสดงแกชฎล ๓ พนอง ? ก. สกกปญหสตร ข. อาทตตปรยายสตร



คมอธรรมศกษาตร - ๓๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ค. อนตตลกขณสตร ง. ธมมจกกปปวตนสตร ๑๓. วดแหงแรกในพระพทธศาสนา ชอวาอะไร ?

ก. เชตวน ข. ลฏฐวน ค. ปพพาราม ง. เวฬวน ๑๔. ใครเปนผถวายวดแหงแรกในพระพทธศาสนา ?

ก. เจาเชต ข. พระเจาพมพสาร ค. นางวสาขา ง. อนาถปณฑกเศรษฐ

๑๕. ใครเปนพระอครสาวกซาย-ขวา ของพระพทธเจา ? ก. พระอนรทธะ-พระอานนท ข. พระอบาล-พระโมคคลลานะ ค. พระอญญาโกณฑญญะ-พระอสสช ง. พระโมคคลลานะ-พระสารบตร

๑๖. พระสารบตรสาเรจเปนพระอรหนต เพราะฟงธรรมทพระพทธเจาทรงแสดงแกใคร ? ก. ทฆนขปรพาชก ข. สภททปรพาชก ค. พระอสสช ง. พระมหาโมคคลลานะ

๑๗. ทฆนขปรพาชกทลสรรเสรญพระธรรมเทศนาของพระพทธเจาวาอยางไร ? ก. ดจดวงตะวนสองโลก ข. บรสทธดจดวงจนทรา ค. ดจบคคลหงายของทควา ง. ดจธรรมโอสถ

๑๘. พระพทธองคแสดงหลกธรรมอะไรในวนจาตรงคสนนบาต ? ก. พระอภธรรม ข. โอวาทปาฏโมกข ค. อรยธรรม ง. วมตตธรรม

๑๙. ใครทบวชดวยวธญตตจตตถกรรมวาจาเปนรปแรก ? ก. พระราธะ ข. พระฉนนะ ค. พระอนรทธะ ง. พระอานนท

๒๐. สามเณรรปแรกในพระพทธศาสนา คอใคร ? ก. สามเณรราหล ข. สามเณรบณฑต ค. สามเณรสงกจจะ ง. สามเณรสมนะ



คมอธรรมศกษาตร - ๓๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ปรเฉทท ๖ ปฐมเทศนา และ ปฐมสาวก เสวยวมตตสข

สปดาหแรก หลงจากตรสรแลว พระพทธองคยงคงประทบ ณ ภายใตรมไมพระศรมหาโพธ เสวยวมตตสข (ความสขทเกดจากความหลดพนจากอาสวะ) ทรงพจารณาปฏจจสมปบาท ตามลาดบและทวนกลบ ตลอด ๓ ยาม ทรงเปลงอทาน ยามละครง ดงน

ปฐมยาม ทรงเปลงอทานวา “เมอใด ธรรมทงหลายปรากฏแกพราหมณผมความเพยรเพงอย เมอนน ความสงสยทงปวงของพราหมณนนยอมสนไป เพราะมารแจงธรรมวาเกดแตเหต”

มชฌมยาม ทรงเปลงอทานวา “เมอใด ธรรมทงหลายปรากฏแกพราหมณผมความเพยรเพงอย เมอนน ความสงสยทงปวงของพราหมณนน ยอมสนไป เพราะไดรความสนแหงปจจยทงหลายวาเปนเหตสนแหงผลทงหลายดวย”

ปจฉมยาม ทรงเปลงอทานวา “เมอใด ธรรมทงหลายปรากฏแกพราหมณผมความเพยรเพงอย เมอนน พราหมณนน ยอมกาจดมารและเสนามารเสยได ดจพระอาทตยอทยกาจดความมด ทาอากาศใหสวางฉะนน” สปดาหท ๒ เสดจลงจากบลลงกไปประทบทางทศอสานแหงตนศรมหาโพธ ยนจองพระเนตรดตนศรมหาโพธโดยไมกระพรบพระเนตรตลอด ๗ วน สถานทนเรยกวา อนมสเจดย สปดาหท ๓ เสดจออกจากอนมสเจดย มาหยดอยในระหวางตนศรมหาโพธกบอนมสเจดย ทรงเนรมตทจรงกรมขน แลวเสดจจงกรมตลอด ๗ วน สถานทนเรยกวา รตนจงกรมเจดย สปดาหท ๔ เสดจไปทางทศพายพแหงตนศรมหาโพธ ประทบนงขดสมาธในเรอนแกวซงเทวดาเนรมตถวาย ทรงพจารณาพระอภธรรมปฎกตลอด ๗ วน สถานทแหงนเรยกวา รตนฆรเจดย



คมอธรรมศกษาตร - ๓๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สปดาหท ๕ เสดจไปยงรมไมไทรชอวา อชปาลนโครธ ซงอยทางทศบรพาของตนศรมหาโพธ ครงนนพราหมณผชอบตวาดบคคลอนวา “ห ห” ถามถง พราหมณและธรรมซงทาบคคลใหเปนพราหมณ พระองคตรสตอบวา “พราหมณผใดมบาปอนลอยเสยแลว ไมตวาดผอนวา ห ห มตนสารวมดแลว ถงทสดจบเวทแลว มพรหมจรรยอยจบแลว ไมมกเลสแมนอยหนง ควรกลาววา ตนเปนพราหมณโดยชอบ” (พระอรรถกถาจารยไมไดกลาวถงพราหมณ แตกลาวถงธดามาร ๓ ตน คอ นางตณหา นางราคา นางอรด ไดอาสาพระยามารผบดา เขาไปยวยวนพระพทธองคดวยอาการตางๆ แตพระองคไมทรงใยด) สปดาหท ๖ เสดจไปยงตนไมจกชอวา มจจลนท ซงอยทางทศอาคเนยแหงตนศรมหาโพธ ทรงเปลงอทานวา “ความสงดเปนสขของบคคลผมธรรมไดสดบแลว ยนดอยในทสงด รเหนตามเปนจรงอยางไร ความไมเบยดเบยนคอความสารวมในสตวทงหลาย และปราศจากความกาหนด คอลวงกามทงหลายเสยไดดวยประการทงปวง เปนสขในโลก ความนาอสมมานะคอความถอตวตนใหหมดไดเปนสขอยางยง” พระองคทรงประทบ ณ ทน ๗ วน

ปฐมอบาสก (เทววาจกอบาสก) สปดาหท ๗ เสดจไปยงตนไมเกต ชอ ราชายตนะ อยทางทศทกษณ

แหงตนศรมหาโพธ เสวยวมตตสข ๗ วน สมยนน พาณช ๒ พนอง ชอ ตปสสะ และ ภลลกะ ถวายขาวสตตผง สตตกอน พระองคทรงรบ เสวยเสรจแลว พาณชทงสองกราบทลแสดงตนเปนอบาสก จงนบวาเปน “ปฐมอบาสก” ผถงรตนะ ๒ คอพระพทธเจาและพระธรรมเปนสรณะ เรยกวา เทววาจกอบาสก สถานททพระพทธเจาประทบเสวยวมตตสขเปนเวลา ๗ สปดาห ทง ๗ แหงน เรยกวา “สตตมหาสถาน” จากนน เสดจออกจากรมไมราชายตนะ (ไมเกต) กลบไปประทบ ณ รมไมอชปาลนโครธอก พจารณาธรรมทพระองคตรสรแลว เหนวาลมลกเกนกวาคนทยนดในกามจะรตามได จงทรงทอพระหฤทยทจะตรสสงสอน อาศยพระกรณา



คมอธรรมศกษาตร - ๓๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ทรงทราบดวยพระปญญาวา บคคลกเลสนอยเบาบางกม กเลสหนากม ในกาลทพระผมพระภาคเจาทรงทอพระหฤทยนน ทาวสหมบดพรหม

ลงมาจากพรหมโลกกราบทลอาราธนาใหทรงแสดงธรรม อางวาสตวผมกเลสเบาบางอาจรธรรมไดกมอย พระพทธองคทรงพจารณาดวยพระญาณ เหนสตวมประการตางๆ เปรยบบวตางชนด จงทรงรบอาราธนาของทาวสหมบดพรหม

บวสเหลา ๑. ดอกบวพนนา คอยรศมพระอาทตย จกบาน ณ วนน

๒. ดอกบวตงเสมอนา จกบานในวนพรงน ๓. ดอกบวทยงไมขนจากนา จกบานในวนตอๆไป ๔. ดอกบวทอยในโคลนตม จกเปนอาหารของปลาและเตา บวสเหลาเปรยบเหมอนบคคลสจาพวก คอ

พวกแรก สอนใหรธรรมไดฉบพลน เรยกวา อคฆฏตญ พวกทสอง ไดรบการอบรมเปนเบองตน จนมอปนสยแกกลากสามารถร ธรรมได เรยกวา วปจตญ พวกทสาม คณสมบตยงออนหาอปนสยไมได จงควรไดรบการแนะนาใน ธรรมเบองตนไปกอนเพอบารงอปนสย เรยกวา เนยยะ สามพวกแรกนเปนเวไนยสตว สวนพวกทส ไมสามารถทจะแนะนาสงสอนได คอไมรบการแนะนา เรยกวา ปทปรมะ พระองคจงทรงมงหวงทจะแสดงธรรมแกเวไนยสตวสามพวกแรก เพอ

ประโยชนแกมหาชน เมอพระองคตงพระหฤทยจะแสดงธรรมกดารหาบคคลผสมควรรบเทศนา ทรงปรารภถงอาฬารดาบสและอททกดาบส เนองจากทานทงสองเปนคนฉลาดมกเลสเบาบาง สามารถรธรรมไดฉบพลน แตทานทงสองสนชพเสยแลว ภายหลงทรงระลกถงปญจวคคย ผอปฏฐากพระองคเมอครงบาเพญ ทกรกรยา จงเสดจจากตนอชปาลนโครธในเชาวนขน ๑๔ คา เดอน ๘ ไปยงเมอง



คมอธรรมศกษาตร - ๓๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

พาราณส ระหวางทางทรงพบอปกาชวก (อาชวกชอ อปกะ) เดนสวนทางมา อปกะเหนพระวรกายของพระองคผองใส จงทลถามวา ใครเปนศาสดาของพระองค พระองคตรสตอบวา พระองคเปนสยมภ เปนผตรสรเอง ไมมใครเปนครสงสอน อปกะไดฟงดงนนกสนศรษะแลวหลกไป พระองคเสดจไปโดยลาดบถงปาอสปตนมฤคทายวน อนเปนทอยของปญจวคคย รงขน วนอาสาฬหบรณม ขน ๑๕ คา เดอน ๘ พระองคทรงแสดงพระธรรมเทศนาครงแรกชอวา ธมมจกกปปวตตนสตร มใจความยอวา ภกษควรเวนสวนสดสองอยางอนบรรพชตไมควรเสพ คอการทาตนใหพวพนดวยความสขทางกาม (กามสขลลกานโยค) และการทรมานตนใหไดรบความลาบาก (อตตกลม-ถานโยค) โดยใหปฏบตตามทางสายกลาง คอมชฌมาปฏปทา ไดแกมรรคมองคแปด แลวทรงแสดงอรยสจ ๔

ขณะทพระองคทรงแสดงธรรมเทศนาอยนน โกณฑญญะไดดวงตาเหนธรรมวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงหมดมความดบเปนธรรมดา พระองคทรงทราบวาโกณฑญญะไดดวงตาเหนธรรม∗ ทรงเปลงอทานวา “อญญาส วะตะ โภ โกณฑญโญ” (โกณฑญญะไดรแลวหนอ) เพราะพระอทานนน คาวา “อญญาโกณฑญญะ” จงไดเปนชอของทานตงแตนนมา โกณฑญญะไดดวงตาเหนธรรม หมดสนความสงสย จงทลขออปสมบท พระองคทรงอนญาตดวยพระวาจาวา “จงเปนภกษมาเถด ธรรมอนเรากลาวดแลว จงประพฤตพรหมจรรย เพอทาทสดแหงทกขโดยชอบเถด” พระอญญาโกณฑญญะ จงเปนพระภกษรปแรกในพระพทธศาสนา พระรตนตรยไดเกดขนครบสามประการ ณ วนน พระองคทรงจาพรรษาแรกทปาอสปตนมฤคทายวน ทรงสงสอนบรรพชตทเหลอดวยพระธรรมเทศนาตางๆ จนไดดวงตาเหนธรรม (วนละองค ดงน ∗ ไดดวงตาเหนธรรม หรอธรรมจกษ หมายถงไดบรรลธรรมวเศษขนโสดาบน เปนพระอรยบคคลระดบแรก พระอรยบคคลม ๔ ระดบ คอ พระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคาม และพระอรหนต



คมอธรรมศกษาตร - ๓๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

พระวปปะ แรม ๑ คา พระภททยะ แรม ๒ คา พระมหานามะ แรม ๓ คา และ พระอสสช แรม ๔ คา) และทลขออปสมบท พระองคทรงอนญาตเหมอนอยางทประทานแกพระอญญาโกณฑญญะ อปสมบทแบบนเรยกวา เอหภกขอปสมปทา เมอทรงเหนวาพระสาวกทง ๕ มอนทรยแกกลาแลว ถงวนแรม ๕ คา เดอน ๙ พระองคจงทรงแสดงพระธรรมเทศนาชอวา อนตตลกขณสตร มใจความยอวา “ ขนธ ๕ เปนอนตตา ไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา ไมควรยดมนถอมน ” จบพระธรรมเทศนา พระภกษปญจวคคยกไดสาเรจเปนพระอรหนต ครงนน มพระอรหนตเกดขนในโลก ๖ องค คอ พระพทธเจา ๑ และพระสาวกปญจวคคย ๕ องค

ปรเฉทท ๗ สงสาวกไปประกาศพระศาสนา

ครงนน มบตรเศรษฐในเมองพาราณสคนหนงชอวา “ยสกลบตร” เหนอาการตางๆ ของบรวารทกาลงนอนหลบอย ปรากฏดจซากศพในปาชา เกดความสลดใจ เบอหนาย จงอทานวา “ทนวนวายหนอ ทนขดของหนอ” พรอมกบเดนออกจากปราสาท ตรงไปยงปาอสปตนมฤคทายวน ในเวลาใกลรง พระศาสดาเสดจจงกรมในทแจงไดยนเสยงยสกลบตรอทานอยางนน จงตรสเรยกวา “ทนไมวนวาย ทนไมขดของ เชญทานมาทนเถด นงลงเถด เราจกแสดงธรรมแกทาน” ยสกลบตรไดยนดงนน จงถอดรองเทา เขาไปใกล ไหวแลว นง ณ ทอนควร พระองคตรสอนปพพกถา เพอฟอกจตของยสกลบตรใหหางไกลจากกาม แลวตรสอรยสจ ๔ ยสกลบตรไดดวงตาเหนธรรม ณ ทนนเอง ฝายมารดายสกลบตร ไมเหนลกชายแตเชา จงบอกเศรษฐผเปนสามใหทราบ เศรษฐใหคนออกตามหา สวนตวเศรษฐเองกออกตามหา โดยเดนไปทางปาอสปตนมฤคทายวน เหนรองเทาลกชายวางอยจงเดนเขาไป ไดพบพระพทธเจา พระองคทรงแสดงอนปพพกถาและอรยสจ ๔ เศรษฐไดดวงตาเหนธรรม สวน ยสกลบตรพจารณาธรรมทพระศาสดาทรงแสดงแกบดาของตนอกครงหนง จตก



คมอธรรมศกษาตร - ๓๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

หลดพนจากกเลสอาสวะ ไมยดมนถอมนดวยอปาทาน บรรลเปนพระอรหนตในขณะทยงเปนคฤหสถอย ปฐมอบาสก (เตวาจกอบาสก)

ฝายเศรษฐเมอไดดวงตาเหนธรรมแลวกแสดงตนเปนอบาสก ถอเอาพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆเปนสรณะทพงทระลก จงเปนอบาสกผถงพระรตนตรยเปนคนแรกในพระพทธศาสนา (เรยกวา เตวาจกอบาสก) เศรษฐเหนยสกลบตรจงบอกวามารดาเปนหวง พระศาสดาจงตรสวา ยสะ บรรลเปนพระอรหนตแลว เศรษฐจงพดวา ดแลว เปนลาภของยสะแลว เศรษฐทลเชญเสดจพระศาสดากบยสกลบตรเพอทรงรบภตตาหารเชา เมอเศรษฐไปแลว ยสะไดทลขออปสมบท พระองคทรงอนญาต ดวยพระวาจาวา “จงเปนภกษมาเถด ธรรมอนเรากลาวดแลว ทานจงประพฤตพรหมจรรยเถด” ในทนไมตรสวา เพอทาทสดทกขโดยชอบเถด เพราะพระยสะไดถงทสดทกขแลว วธอปสมบทแบบนกเรยกวา เอหภกขอปสมปทา เหมอนกน ปฐมอบาสกา เชาวนนน พระศาสดาพรอมดวยพระยสะไปถงเรอนเศรษฐ มารดาและภรรยาเกาพระยสะเขาเฝา พระองคทรงแสดงอนปพพกถาและอรยสจ ๔ สตรทงสองไดดวงตาเหนธรรม ทลสรรเสรญพระธรรมเทศนาและแสดงตนเปนอบาสกาถงพระรตนตรยเปนสรณะ สตรทงสองจงเปนอบาสกากอนหญงใดในโลก หลงเสรจภตตกจ พระศาสดาทรงแสดงพระธรรมเทศนาใหแกคนทงสามใหสมาทาน อาจหาญ รนเรงแลว จงเสดจกลบปาอสปตนมฤคทายวน เพอนพระยสะ ๔ คน คอ วมล สพาห ปณณช และควมปต ทราบขาวจงไปหาพระยสะ พระยสะจงพาไปเขาเฝาพระศาสดา พระองคทรงสงสอนใหไดเหนธรรมแลวประทานอปสมบทเปนพระภกษ ตอมากไดบรรลเปนพระอรหนต ทาใหมพระอรหนตในขณะนนเกดขนในโลก ๑๑ องค



คมอธรรมศกษาตร - ๓๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ฝายสหายของพระยสะอก ๕๐ คน เปนชาวชนบท ทราบขาวพากนมาบวชฟงธรรมจนไดดวงตาเหนธรรม และบรรลเปนพระอรหนตในเวลาตอมา รวมมพระอรหนต ๖๑ องค ทรงสงพระสาวกไปประกาศพระศาสนา

เมอฤดฝนผานพนไปแลว พระศาสดาตรสเรยกสาวกทง ๖๐ องคมาพรอมกน แลวตรสวา “...ดกอนภกษทงหลาย เธอทงหลายจงเทยวจารกไป เพอประโยชนเกอกล เพอความสขแกชนหมมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสข แกเทวดาและมนษยทงหลาย...” พระสาวกเทยวไปประกาศศาสนาตามทตางๆ ไดมกลบตรเกดศรทธาเลอมใสใครจะอปสมบทมากมาย สรางความลาบากแกพระสาวกทตองพากลบตรเหลานนมาทลขออปสมบทดวยระยะทางลาบากและกนดาร พระศาสดาทรงทราบถงความลาบากนน จงทรงอนญาตพระสาวกใหทาการอปสมบทแกกลบตรเหลานนดวยตวเอง โดยใหกลบตรปลงผมและหนวด นงหมผายอมดวยนาฝาด นงกระหยงประนมมอ ไหวเทาภกษทงหลาย แลวสอนใหวาตามวา “ขาพเจาถงพระพทธเจาเปนสรณะ ขาพเจาถงพระธรรมเปนสรณะ ขาพเจาถงพระสงฆเปนสรณะ” ดงน วธการอปสมบทเชนนเรยกวา ตสรณคมนปสมปทา โปรดภททวคคย

ระหวางทางเสดจไปยงตาบลอรเวลาเสนานคม พระพทธองคไดทรงแวะเขาไปพกอยในไรฝายแหงหนง สมยนน ไดมสหาย ๓๐ คน (ภททวคคย) ไดพาภรรยามาเทยวเลนอยในทไมไกลจากนน สหายผหนงไมมภรรยา จงพาเอาหญงแพศยามาเปนเพอน พอคนเหลานนเผลอ หญงแพศยาไดลกเครองประดบแลวหนไป สหายเหลานนตามหาไปพบพระพทธองคเขา จงทลถามวาทรงเหนหญงคนนนผานมาทางนหรอไม พระองคจงตรสถามกลบไปวา “เธอทงหลายจะแสวงหาผหญงคนนน หรอจะแสวงหาตนเองด” ภททวคคยทลวาแสวงหาตนเองดกวา พระองคจงทรงแสดงอนปพพกถาและอรยสจ ๔ ใหฟง เมอจบพระธรรมเทศนา



คมอธรรมศกษาตร - ๓๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ภททวคคยทง ๓๐ คนไดดวงตาเหนธรรม พระองคทรงประทานอปสมบทใหและสงไปทศตางๆ เพอประกาศพระศาสนา ภกษภททวคคยทง ๓๐ รปไดไปยงเมองปาวา แควนมลละ ไดอาศยอยทนน จงมชอเรยกอกอยางวา “ปาวายภกษ” ภายหลงไดกลบมาเฝาพระพทธองคทวดเชตวน ไดฟงพระธรรมเทศนาชอ “อนมตคคสตร” จงสาเรจเปนพระอรหนตดวยกนทงหมด โปรดชฎล ๓ พนอง พระองคเสดจถงอรเวลาเสนานคมซงเปนทอยของชฎลชอ อรเวลกสสปะ พระองคทรงทรมานอรเวลกสสปะดวยอทธปาฏหารยตางๆ เพอใหเหนวาลทธท อรเวลกสสปะปฏบตอยนนไมมแกนสาร จนกระทงอรเวลกสสปะสลดใจ พรอมบรวาร ๕๐๐ คน ลอยชฎาและบรขารเครองใชลงในแมนาเนรญชรา แลวทลขออปสมบท พระพทธองคกประทานอปสมบทให นทกสสปะ เหนบรขารของพชายลอยมา คดวาคงเกดอนตรายขนกบพชาย จงรบไปหา เหนพชายพรอมบรวารถอเพศเปนภกษ ทราบวาพรหมจรรยนประเสรฐนก จงพรอมดวยบรวาร ๓๐๐ คน ทลขออปสมบทกบพระศาสดา คยากสสปะ เหนบรขารของพชายทงสองพรอมทงบรวารลอยมา คดวาคงเกดอนตรายกบพแน จงรบไปหา เหนพชายทงสองถอเพศเปนภกษแลว ทราบวาพรหมจรรยนประเสรฐนก จงพรอมดวยบรวาร ๒๐๐ คน ทลขออปสมบทกบพระศาสดา พระองคเสดจอย ณ ตาบลอรเวลาเสนานคมตามสมควร กพรอมดวยบรวารเสดจไปยงตาบลคยาสสะ ประทบ ณ ทนน ทรงแสดงธรรมเทศนาชอวา อาทตตปรยายสตร มใจความยอวา “อายตนะภายใน∗ อายตนะภายนอก∗∗ เปนของรอน รอนเพราะถกเพลงกเลส คอ ราคะ โทสะ โมหะ และเพลงทกขคอชาตชรามรณะ เปนตน เผาไหมอย” ทงน เพออนโลมตามอธยาศยของ

∗ อายตนะภายใน ไดแก ตา ห จมก ลน กาย และใจ เรยกวา อนทรย ๖ ∗∗ อายตนะภายนอก ไดแก รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ และธมมารมณ เรยกวา อารมณ ๖



คมอธรรมศกษาตร - ๓๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

พวกเขาทเคยเปนชฎลซงนยมการบชาไฟ จบพระธรรมเทศนา ภกษทง ๑,๐๐๓ รป สาเรจเปนพระอรหนต

ปรเฉทท ๘ เสดจไปกรงราชคฤหแควนมคธ และไดอครสาวก

มคธชนบทเปนแควนใหญมกรงราชคฤหเปนเมองหลวง มพระราชาพระนามวา พระเจาพมพสาร” ทรงปกครอง พระพทธเจาทรงเลอกเปนทประดษฐานพระพทธศาสนาเปนแควนแรก พระองคประทบทตาบลคยาสสะตามควรแลว เสดจสกรงราชคฤห ประทบอย ณ ลฏฐวนสวนตาลหนม พระเจาพมพสารทราบขาว เสดจพระราชดาเนนพรอมดวยขาราชบรพารถงลฏฐวน ถวายบงคมแลวประทบ ณ ทสมควร ขาราชบรพารมอาการตางๆ กน บางพวกถวายความเคารพ บางพวกกลาวปราศรย บางพวกตะโกนบอกชอและโคตรของตน บางพวกนงเฉย พระองคเหนกรยาไมเคารพพอทจะรบฟงธรรมเทศนาได จงใหพระอรเวลกสสปะซงเปนคนทบคคลเหลานนเคารพประกาศความไมมแกนสารของลทธเดมทตนถอและปฏบต จะไดหายความสงสยตงใจฟงพระธรรมเทศนา พระอรเวลกสสปะประกาศความไมมแกนสารของลทธเดม และซบศรษะลงทพระบาทของพระผมพระภาคเจา ทลประกาศวา “พระองคเปนศาสดาของขาพเจา ขาพเจาเปนสาวกของพระองค” ขาราชบรพารทราบแลวตงใจฟงธรรม พระศาสดาทรงแสดงอน-ปพพกถาและอรยสจ ๔ พระเจาพมพสารและขาราชบรพารแบงเปน ๑๒ นหต*** ๑๑ นหตไดดวงตาเหนธรรม อก ๑ นหต ตงอยในไตรสรณคมน

ความปรารถนาของพระเจาพมพสาร ๕ ประการ

พระเจาพมพสารกราบทลความปรารถนาของพระองค ๕ ประการ เมอครงทรงเปนพระราชกมาร ซงบดนพรอมบรบรณแลว ดงน

๑. ขอใหขาพเจาไดอภเษกเปนพระเจาแผนดนในแควนมคธ *** ๑ นหต = ๑๐,๐๐๐



คมอธรรมศกษาตร - ๔๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๒. ขอใหพระอรหนตตรสรชอบเองมายงแควนขาพเจา ๓. ขอใหขาพเจาเขาไปนงใกลพระอรหนตพระองคนน ๔. ขอใหพระอรหนตพระองคนนแสดงธรรมแกขาพเจา ๕. ขอใหขาพเจารทวถงธรรมของพระอรหนตพระองคนน ครนพระเจาพมพสารกราบทลความสาเรจตามพระราชประสงคแลว ทรง

สรรเสรญพระธรรมเทศนา แสดงพระองคเปนอบาสก และกราบทลเชญเสดจพระศาสดากบหมพระสาวกเพอเสวยทพระราชนเวศนในวนรงขน เสดจลกจากทประทบถวายอภวาทพระศาสดา และทาประทกษณแลวเสดจหลกไป

รงขนพระศาสดาพรอมสาวกเสดจไปยงพระราชนเวศน พระเจาพมพสารทรงองคาสภกษสงฆ มพระพทธเจาเปนประธานดวยอาหารอนประณต ดวยพระหตถของพระองคเอง ทรงเหนวาพระราชอทยานเวฬวนสวนไมไผเปนสถานทไมใกลไมไกล ไปมาสะดวก กลางวนไมพลกพลาน กลางคนเงยบสงบ เหมาะแกการเปนทเสดจอยของพระศาสดา ทรงจบนาเตาทองเตมดวยนาหลงลงถวายพระราชอทยานเวฬวน แกพระภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน พระศาสดาทรงรบและแสดงธรรมเทศนาใหพระเจาพมพสารทรงเหนและอาจหาญรนเรงในสมมาปฏบต เสดจไปประทบอย ณ เวฬวนนน พระองคปรารภเหตนทรงอนญาตภกษรบอารามททายกถวายได วดเวฬวนจงเปนวดแหงแรกในพระพทธศาสนา

พระอครสาวก ครงนน มมาณพ ๒ สหาย ชอ อปตสสะและโกลตะ∗ พรอมดวยบรวาร

บวชอยในสานกสญชยปรพาชก ณ กรงราชคฤห สองสหายสญญากนวา ผใดได บรรลธรรมกอน ผนนจงบอกอกคนดวย

วนหนงพระอสสช หนงในพระปญจวคคย ไดเขาไปบณฑบาตในกรง ราชคฤห อปตสสปรพาชกเหนอาการนาเลอมใส หลงจากทานกลบจากบณฑบาตกเขาไปพดปราศรยถามวา “ ใครเปนศาสดาของทาน ทานชอบใจธรรมของใคร” ∗ อปตสสะ ไดแก พระสารบตร, โกลตะ ไดแก พระมหาโมคคลลานะ



คมอธรรมศกษาตร - ๔๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

พระอสสชตอบวา “เราบวชจาเพาะพระมหาสมณะ ผเปนโอรสแหงศากยะ ทานเปนศาสดาของเรา เราชอบใจธรรมของทาน”

สารบตรถามวา “ศาสดาของทานสอนวาอยางไร” พระอสสชตอบวา “ธรรมใดเกดแตเหต พระศาสดาทรงแสดงเหต

แหงธรรมนน และความดบแหงธรรมนน พระศาสดาทรงสงสอนอยางน” อปตสสะไดฟงกทราบวาศาสนานสอนวา “ธรรมทงปวงเกดแตเหต และ

จะระงบไปเพราะดบเหตกอน” ไดดวงตาเหนธรรมวา “สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงหมดตองมความดบเปนธรรมดา” แลวถามวา “พระศาสดาของเราประทบอยทไหน” พระอสสชตอบวา “ประทบอยทเวฬวน” อปตสสะจงนาขาวนไปบอกแกโกลตะ แสดงธรรมใหฟง โกลตะไดดวงตาเหนธรรม สองสหายไดชวนกนไปเฝาพระศาสดา จงไปลาสญชยผเปนอาจารยเดม จากนนพาบรวารไปเฝาพระศาสดา ทลขออปสมบท พระองคทรงอนญาต ภกษทเปนบรวารฟงธรรมบาเพญเพยรไดสาเรจเปนพระอรหนตกอน พระมหาโมคคลลานะบาเพญเพยร ๗ วน จงบรรลเปนพระอรหนต สวนพระสารบตรบาเพญเพยรถง ๑๕ วนจงไดบรรล

พระมหาโมคคลลานะบาเพญความเพยรทบานกลลวาลมตตคาม พระศาสดาทรงแสดงธรรมเกยวกบอบายสาหรบระงบความงวงโดยประการตางๆ และทรงสงสอนไมใหชงวง (ถอตว) เขาไปสสกล ครนแลวแสดงวาพระองคไมสรรเสรญความคลกคลดวยหมคณะ ทงคฤหสถและบรรพชต ทรงสรรเสรญความคลกคลดวยเสนาสนะอนเงยบสงด ในทสดทรงแสดงขอปฏบตอนภกษปฏบตแลว ชอวานอมไปแลวในธรรมเปนทสนตณหา

พระสารบตรบรรลเปนพระอรหนต เพราะฟงธรรมทพระพทธองคทรงแสดงแกทฆนขปรพาชกผเปนหลานของพระสารบตร ทถาสกรขาตา เขาคชฌกฏ แขวงเมองราชคฤห ชอ เวทนาปรคคหสตร ใจความยอกคอ ทรงแสดงสมณพราหมณเจาทฐ ๓ จาพวก และทรงแสดงโทษแหงความเชอมนดวยทฐ ๓ อยางนน ในทสดทรงแสดงอบายเครองไมถอมน สวนทฆนขปรพาชกไดดวงตาเหนธรรม ทลสรรเสรญพระธรรมเทศนาวา แจมแจงเหมอนบคคลหงายของทควา เปดของทปด บอกทางแกคนหลงทาง หรอ



คมอธรรมศกษาตร - ๔๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ตามประทปในทมด ดวยคดวาผมจกษจกมองเหนรป และไดแสดงตนเปนอบาสกถงพระรตนตรยเปนสรณะ พระสารบตร เปนอครสาวกเบองขวา เปรยบเหมอนมารดาผใหกาเนดบตร สามารถสอนคนใหบรรลธรรมเบองตนได เปนผทพระศาสดาทรงยกยองวาเลศในทางปญญา สามารถแสดงธรรมจกรและอรยสจ ๔ ไดเสมอพระองค เปนพระธรรมเสนาบด รองจากพระองค พระมหาโมคคลลานะ เปนอครสาวกเบองซาย เปรยบเหมอนนางนมผเลยงทารก สามารถแนะนาผบรรลธรรมเบองตนใหบรรลคณธรรมทสงกวานน เปนผทพระศาสดาทรงยกยองวาเลศทางฤทธ ทาสกลทยงไมเลอมใสใหเลอมใส

ปรเฉทท ๙ ทรงบาเพญพทธกจในแควนมคธ

ประทานอปสมบทแกพระมหากสสปะ พระศาสดาเสดจจารกโปรดประชาชนในมคธชนบท ประทบทรมไทร ชอวา พหปตตกนโครธ ระหวางกรงราชคฤหและตาบลนาลนทาตอกน ขณะนน ปปผลมาณพ กสสปโคตร มความเบอหนายในการครองเรอน ออกบวชอทศเฉพาะพระอรหนต เหนพระศาสดามความเลอมใสเขาไปทลขออปสมบท พระองครบเปนพระภกษในพระธรรมวนยน ดวยประทานพระโอวาท ๓ ขอ∗ วา กสสปะทานพงศกษาอยางนวา ๑. เราจกเขาไปตงความละอาย และความยาเกรงไวในพระภกษ ทงทเปนผเฒา ทงทเปนผใหม ทงทเปนปานกลาง อยางแรงกลา ๒. เราจะฟงธรรมอยางใดอยางหนงซงประกอบดวยกศล เราจกเงยหลงฟงธรรมนน พจารณาเนอความแหงธรรมนน ๓. เราจกไมละสตทไปในกาย คอพจารณารางกายเปนอารมณ ∗ วธอปสมบทแบบนเรยกวา โอวาทปฏคหณปสมปทา สงเคราะหเขาในวธอปสมบทแบบ

เอหภกขอปสมปทา



คมอธรรมศกษาตร - ๔๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

พระโอวาทนพระองคตรสเรยกทานปปผลวา “กสสปะ” ตามโคตรของทาน แตเมอทานบวชแลวสหธรรมกเรยกทานวา “พระมหากสสปะ” ในวนทแปดแตอปสมบท ทานไดสาเรจเปนพระอรหนต นอกจากนทานยงถอธดงค เปนผสนโดษ พระพทธองคทรงยกยองวาเปนผมธรรมเปนเครองอยเสมอพระองค พระองคทรงเปลยนผาสงฆาฏกบพระมหากสสปะ แสดงโอวาทปาฏโมกข ครงเมอพระศาสดาประทบอย ณ กรงราชคฤห ไดมการประชมใหญเรยกวา จาตรงคสนนบาต แปลวาการประชมประกอบดวยองค ๔ ไดแก ๑. วนนนเปนวนเพญเดอนมาฆะ (ขน ๑๕ คา เดอน ๓) ๒. ภกษ ๑,๒๕๐ รป มาประชมกนโดยมไดนดหมาย ๓. ภกษเหลานนลวนเปนพระอรหนตขณาสพ ผไดอภญญา ๖ ๔. ภกษเหลานนลวนเปนเอหภกขอปสมปทา

วนนน พระพทธองคไดทรงแสดงโอวาทปาฏโมกขในทามกลางทประชมสงฆ ณ เวฬวนมหาวหาร ใจความพระโอวาทปาฏโมกข อนถอวาเปนหวใจของพระพทธศาสนามอยวา “ขนตความอดทนเปนตบะอยางยง พระพทธเจาทงหลายกลาวนพพานวาเปนธรรมอนสงสด ผทารายผอนไมชอวาเปนบรรพชต ผเบยดเบยนผอนไมชอวาเปนสมณะ การไมทาบาปทงปวง การยงกศลใหถงพรอม การทาจตใหผองใส นเปนคาสอนของพระพทธเจาทงหลาย การไมกลาวราย การไมทาราย ความสารวมในพระปาฏโมกข ความเปนผรประมาณในการบรโภค การเสพทนอนทนงอนสงด การประกอบความเพยรในอธจต นเปนคาสอนของพระพทธเจาทงหลาย”

ทรงมอบใหสงฆเปนใหญในกจ ราธะพราหมณมศรทธาใครจะบวชแตหาผบวชใหไมได เสยใจจนรางกายผายผอม พระศาสดาจงตรสถามวา “มใครระลกถงคณของพราหมณผนไดบาง”



คมอธรรมศกษาตร - ๔๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

พระสารบตรบอกระลกได พราหมณผนเคยใสขาวหนงทพพ พระองคจงตรสใหพระสารบตรเปนผบวชให ดวยวธใหสงฆเปนใหญเรยกวา ญตตจตตถกมมอปสมปทา นบแตนน พระองคทรงยกเลกการบวชสองประเภทแรก และทรงอนญาตใหนาวธทสองมาใชสาหรบบวชสามเณร∗ ดงนน การอปสมบทจงม ๓ วธ คอ ๑. เอหภกขอปสมปทา พระศาสดาเปนผทรงประทานการบวชดวยพระองคเอง พระอญญาโกณฑญญะไดรบการบวชดวยวธนเปนรปแรก ๒. ตสรณคมนปสมปทา พระสาวกเปนผบวชให เมอคราวสงพระสาวกไปประกาศศาสนา ๖๐ รป แตไมปรากฏวาบวชภกษใดเปนรปแรก ๓. ญตตจตตถกมมอปสมปทา สงฆทาพธอปสมบท โดยมพระภกษรปหนงเปนประธาน (อปชฌาย) พระสารบตรบวชใหพระราธะเปนรปแรก ( การบวชในปจจบนใชแบบท ๓ น ) ทรงสอนผอนลงมาถงคดโลก เชาวนหนง พระพทธองคเสดจเขาสกรงราชคฤหเพอทรงรบบณฑบาต ไดทอดพระเนตรเหนมาณพผหนงชอ สงคาละ กาลงประนมมอนมสการทศทง ๖ พระองคจงเขาไปตรสถาม ไดทรงทราบวา กอนพอเขาตายไดสงใหเขาไหวทศทง ๖ เพอสะกดกนอนตรายอนจะมาแตทศนนๆ เขาซงเคารพเชอฟงคาพดของพอจงทาเชนนน พระองคจงทรงแสดงธรรมใหสงคาลมาณพไดเขาใจวา “ ทศ ๖ ตามความหมายทแทจรงนน หาใชทศเหนอ ทศใต ทศตะวนออก หรอทศตะวนตกไม แตหมายถงบคคลทมความสมพนธกบเราตางหาก∗∗

∗ พระพทธเจาตรสสงใหพระสารบตรบวชใหสามเณรราหลเปนรปแรก ∗∗ ทศเบองหนา หมายถง บดามารดา ทศเบองขวา หมายถง คร อาจารย ทศเบองซาย หมายถง เพอน มตรสหาย ทศเบองหลง หมายถง บตร ภรรยา ทศเบองสง หมายถง สมณพราหมณ (นกบวชผมศล)ทศเบองลางหมายถง บรวาร คนรบใช



คมอธรรมศกษาตร - ๔๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ถาเรารจกประพฤตตวใหเหมาะสม ถกตองดงาม กบบคคลเหลานนตามฐานะแลว ยอมไดชอวา ไดไหวทศทง ๖ และทศทง ๖ นน กจะคมครองปองกนอนตรายแกตวเอง สงคาลมาณพไดฟงธรรมนแลว กเกดความเลอมใส กลาวสรรเสรญธรรมเทศนาของพระองค และไดแสดงตนเปนอบาสก ถงพระรตนตรยเปนทพงตลอดชวต

ทรงอนญาตการทาเทวตาพล ในคราวเสดจไปบานปาฏลคาม แควนมคธ พระพทธเจาทรงรบนมนตของสนธพราหมณและวสสการพราหมณ เพอรบภตตาหารพรอมดวยหมภกษสงฆ เมอเสรจภตตกจแลว พระองคทรงอนโมทนา มความวา “กลบตรผฉลาดอย ณ ทใด พงนมนตพรหมจาร ผมศล สารวมด ใหฉน ณ ทนน แลวอทศทกษณาเพอเทวดาทสงสถต ณ ทนน เทวดาทงหลายเมอกลบตรนนบชานบถอแลว ยอมบชานบถอตอบ แตนนยอมอนเคราะหกลบตรนนดวยเมตตาดจมารดากบบตร กลบตรนนอนเทวดาอนเคราะหแลว ยอมเหนผลอนเจรญทกเมอ” ดวยพระคาถาน เปนอนวา พระองคทรงแนะนาวธทาเทวตาพล ดวยการบรจาคทาน แลวอทศสวนกศลไปถง

ปรเฉทท ๑๐ เสดจสกกชนบท

สกกชนบทแบงออกเปน ๓ นคร ไดแก ๑. นครกบลพสด ๒.นครวธญญา ๓. นครโคธาฬ หากรวมนครโกลยะดวยกเปน ๔ นคร เพราะในมหาปรนพพานสตรเรยกชาวนครโกลยะวา “รามคามกา สกกา” แปลวา พวกศากยะชาวรามคาม เสดจกรงกบลพสด

พระเจาสทโธทนะทรงสงอามาตยหลายคนไปทลเชญพระพทธเจาเสดจมายงกรงกบลพสด แตบคคลเหลานนเมอฟงธรรมของพระพทธองคกลมคาสง ทลขอบวชในพระพทธศาสนา สดทายทรงสงกาฬทายอามาตยไปเชญเสดจ กาฬ



คมอธรรมศกษาตร - ๔๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ทายกราบทลลาอปสมบท ครนไดรบอนญาต จงไปเฝาพระศาสดาฟงธรรมบรรลเปนพระอรหนต ขอประทานการอปสมบท พระองคอนญาต ถงเวลาอนควรจงกราบทลเชญเสดจกรงกบลพสด ประทบทนโครธาราม วดทพวกศากยะสรางถวาย เสดจสพระราชวง พวกศากยะผมอายแกกวาไมยอมถวายอภวาท

พระศาสดาทรงแสดงปาฏหารยในอากาศ ดจวาโปรยละอองธลพระบาทลงเหนอศรษะพระเจาสทโธทนะทรงเลอมใส จงถวายอภวาทกอน ซงนบเปนการอภวาทพระโอรสเปนครงท ๓ พวกศากยะเหลานนพลอยทาตาม ฝนโบกขร-พรรษตกลงในทประชมญาต ฝนนมสแดง ผใดประสงคใหเปยกกเปยก ไมใหเปยกกไมเปยก เมลดฝนกลงหลนจากกายดจหยาดนาหลนจากใบบว จากนนพระองคทรงแสดงเวสสนดรชาดก รงขนออกบณฑบาต พระเจาสทโธทนะทราบขาวจงเสดจออกไปทรงหาม พระศาสดาทรงแสดงการเทยวภกขาจาร(บณฑบาต) วาเปนกจของสมณะ ทรงยกคาถาเปนเครองเตอนใจสมณะวา “ไมพงประมาทในบณฑบาต พงประพฤตธรรมใหเปนสจรต ผประพฤตธรรมยอมเปนสขทงในโลกนทงในโลกอน” พระเจาสทโธทนะไดบรรลโสดาปตตผล เปนพระโสดาบน ดวยทรงสดบพระคาถาน พระพทธเจาประทบอยทกรงกบลพสด ๗ วน จงเสดจกลบกรงราชคฤหพรอมกบพระสาวก

ปรเฉทท ๑๑ เสดจแควนโกศล

แควนโกศลอยในเขตมชฌมชนบท ชมพทวปตอนเหนอ รวมแควนกาสอนอยทางใตเปนอาณาจกรเดยวกน แควนโกศลมเมองหลวงชอสาวตถ แควนกาสมเมองหลวงชอพาราณส ทงหมดอยภายใตการปกครองของพระเจาปเสนทโกศล

ครงนน มเศรษฐผหนงเปนชาวเมองสาวตถ ชอวา สทตตะ แตผคนนยมเรยกกนวา อนาถบณฑกะ แปลวา ผมกอนขาวสาหรบคนอนาถา เนองจากตง



คมอธรรมศกษาตร - ๔๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

โรงทานบรจาคทานแกชนผยากไร ไดไปทาธระทเมองราชคฤห แควนมคธ บงเกดความเลอมใสในพระรตนตรยเพราะไดยนราชคหกเศรษฐผเปนนองชายภรรยาไดนมนตพระพทธเจาและพระภกษสงฆเพอฉนภตตาหารในวนรงขน พอถงเชาวนรงขน กอนภตตกาล สทตตเศรษฐไดไปเขาเฝาพระพทธเจา ณ สตวน ไดฟงอนปพพกถาและอรยสจ ๔ ไดบรรลโสดาปตตผล ประกาศตนเปนอบาสก ถงพระรตนตรยเปนทพงตลอดชวต พรอมกนนนไดกราบทลเชญพระศาสดาเสดจไปประกาศพระศาสนาทเมองสาวตถ∗ แควนโกศล เมอพระศาสดาทรงรบนมนตแลว จงรบลวงหนาไปทาการจดสรางวดเพอเปนทประทบของพระศาสดาและหมภกษ ไดตงชอวดวา เชตวน เมอทากจทกอยางเสรจแลวจงไดกลบมากราบทลเชญพระศาสดากบพระสงฆสาวกใหเสดจไปอยจาพรรษาทวดเชตวนนน ณ ทน พระพทธเจาไดทรงแสดงธรรมโปรดประชาชนใหไดความเลอมใส มนคงอยในพระรตนตรยเปนจานวนมาก

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน วชาพทธประวตสปดาหท ๒

๑. ข ๒. ง ๓. ง ๔. ค ๕. ก ๖. ค ๗. ค ๘. ง ๙. ง ๑๐. ค ๑๑. ค ๑๒. ข ๑๓. ง ๑๔. ข ๑๕. ง ๑๖. ก ๑๗. ค ๑๘. ข ๑๙. ก ๒๐. ก

∗ เมองสาวตถเปนเมองทพระพทธเจาเสดจประทบจาพรรษามากถง ๒๕ พรรษา



คมอธรรมศกษาตร - ๔๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สปดาหท ๓ ปจฉมโพธกาล – อปรกาลและสงคตกถา

ปจฉมโพธกาล : การบาเพญพทธกจกอนปรนพพาน อปรกาล : เหตการณหลงจากปรนพพาน ถงการแจกพระบรมสารรกธาต สงคตกถา : การทาสงคายนาจดหมวดหม

และตรวจชาระพระธรรมวนย

สาระสาคญ ความไมเทยงของสงขารทงหลาย เปนสจจธรรมทปรากฏแกทกสรรพสง แมพระพทธองคผเปนพระศาสดาของเราทงหลาย กยงตองเปนไปตามหลกแหงไตรลกษณน พระองคทรงบาเพญพทธกจอยางเตมทโดยไมเหนแกความเหนอยยาก แมยามทรงพระประชวร กทรงอดกลนดวยพระอธวาสนขนตบาเพญพทธกจใหลลวงดวยด อกทงตรสสอนใหสาวกตงอยในความไมประมาท ใหรบบาเพญกจตนและกจผอนใหสมบรณ พระพทธองคเสดจดบขนธปรนพพาน ณ ตนสาละค เมอวนเพญเดอน ๖ ปมะเสง เมองกสนารา ยงความสงเวชใหเกดแกมวลเหลาเทพยดาและมนษยทงหลาย การทาสงคายนา คอ วธการทบทวนกลนกรองพระธรรมวนยใหมความบรสทธ และทาใหพระศาสนายงยนสบไป ในสปดาหท ๓ น จกไดศกษาพทธประวตตอนทายดงน : -

ปจฉมโพธกาล - ทรงปลงอายสงขาร - ทรงตรสเหต ๘ ประการททาใหเกดแผนดนไหวใหญ - ประทานโอวาทปาฏโมกขแกภกษสงฆ



คมอธรรมศกษาตร - ๔๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

- ปจฉมบณฑบาต - ทรงพระประชวร - พระวรกายพระตถาคตผองใสยงใน ๒ กาล - บณฑบาตทาน ๒ คราว มผลเสมอกน - บรรทมอนฏฐานไสยา - ทรงปรารภสกการบชา - ทรงแสดงความเปนไปแหงเทวดา - สงเวชนยสถาน ๔ ตาบล - การปฏบตตอสตรเพศ - วธปฏบตในพระพทธสรระ - ถปารหบคคล ๔ - ประทานโอวาทแกพระอานนท - ตรสสรรเสรญพระอานนท - เมองกสนารา - ตรสสงใหแจงขาวปรนพพานแกมลลกษตรย - ปจฉมสาวก - พระธรรมวนยเปนศาสดาแทนพระองค - พรหมทณฑ - ปจฉมโอวาท - ปรนพพาน

อปรกาล - เหตการณหลงปรนพพาน - การแจกพระบรมสารรกธาต - ประเภทแหงสมมาสมพทธเจดย

สงคตกถา (การทาสงคายนา) - รายละเอยดการทาสงคายนา ครงท ๑-๕



คมอธรรมศกษาตร - ๕๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

วตถประสงค ๑. มความรความเขาใจในวชาพทธประวต ๒. เหนคณประโยชน และศรทธาในพระพทธศาสนายงขน ๓. นาแบบอยางทดในพทธประวตไปประยกตใชในชวตประจาวนได ๔. สามารถแนะนาผอนใหปฏบตตามได

กจกรรม ๑. อานเนอหาประจาบทเรยนจากหนงสอคมอธรรมศกษาตร ๒. ทดลองทาปญหากอนเรยนและหลงเรยน ๓. ฟงบรรยายในหองเรยน ๔. ใหผเรยนไดรวมวเคราะหเหตการณตาง ๆ ในระหวางเรยน ๕. คนควาเพมเตมจากหนงสอทแนะนาทายเลม


๑. ทาแบบทดสอบกอน - หลงเรยน ๒. จากการทากจกรรมในหองเรยน ๓. จากการสอบธรรมสนามหลวง ๔. ผเรยนมความรความเขาใจ และศรทธาในพทธศาสนา




คมอธรรมศกษาตร - ๕๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

แบบทดสอบกอนเรยน สปดาหท ๓


๑. พระพทธเจาทรงปลงอายสงขาร ณ สถานทใด ? ก. ปาวาลเจดย ข. สาลวโนทยาน ค. มกฏพนธนเจดย ง. รมฝงแมนาอโนมา

๒. พระพทธเจา เสดจดบขนธปรนพพานทเมองใด ? ก. เมองปาวา ข. เมองพาราณส ค. เมองปาฏลบตร ง. เมองกสนารา

๓. กอนเสดจดบขนธปรนพพานพระองคตงใครเปนศาสดาแทน ? ก. พระอานนท ข. พระสารบตร ค. พระธรรมวนย ง. พระโมคคลลานะ

๔. ขอใดตอไปน มใชสงเวชนยสถาน ? ก. สถานทประสต ข. สถานทตรสร ค. สถานทปลงพระชนมายสงขาร ง. สถานทปรนพพาน

๕. พระบรมศาสดาปรนพพานทใด ? ก. สาลวโนทยาน ข. ปาอสปตนมฤคทายวน ค. รมฝงแมนาอโนมา ง. มกฏพนธนเจดย

๖. กอนปรนพพานพระองคทรงระงบเวทนาดวยธรรมอะไร ? ก. อทธบาท ๔ ข. อธวาสนขนต ค. อรยสจ ๔ ง. ความไมประมาท

๗. ใครเปนผถวายบณฑบาตแดพระพทธเจาเปนคนสดทาย ? ก. อนาถปณฑกเศรษฐ ข. นายจนทะ ค. นางวสาขา ง. นางสชาดา

๘. พระพทธเจาทรงบาเพญพทธกจอยกพรรษา จงปรนพพาน ? ก. ๒๙ พรรษา ข. ๔๕ พรรษา ค. ๖๕ พรรษา ง. ๘๐ พรรษา



คมอธรรมศกษาตร - ๕๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๙. ปจฉมโอวาท พระพทธเจาทรงแสดงเกยวกบอะไร ? ก. ความไมประมาท ข. ความเพยร ค. ความทกข ง. ความสามคค

๑๐. ใครเปนพระสาวกองคสดทาย ? ก. อปกาชวก ข. โกลตปรพาชก ค. สภททวฑฒบรรพชต ง. สภททปรพาชก

๑๑. พระพทธองคตรสเรองการปฏบตตอสตรแกใคร ? ก. พระมหากสสปะ ข. พระสารบตร ค. พระอนรทธะ ง. พระอานนท

๑๒. ใครเปนผกลาวจวงจาบพระธรรมวนย หลงจากทราบขาวการปรนพพาน ? ก. พระราธะ ข. พระสภททะ ค. พระอนรทธะ ง. พระอทาย

๑๓. วนถวายพระเพลงพระบรมศพ เรยกอกอยางวา ? ก. วนมาฆบชา ข. วนวสาขบชา ค. วนอฏฐมบชา ง. วนอาสาฬหบชา

๑๔. ผทาใหการแบงพระบรมสารรกธาตเปนไปดวยดคอใคร ? ก. พระอานนท ข. โทณพราหมณ ค. พระมหากสสปะ ง. พวกมลลกษตรย

๑๕. สงทสรางขนเพอบรรจคมภรทางศาสนา เรยกวา...........? ก. ธาตเจดย ข. บรโภคเจดย ค. ธรรมเจดย ง. อทเทสกเจดย

๑๖. สงเวชนยสถาน ๔ ตาบลจดเขาในเจดยชนดใด ? ก. ธาตเจดย ข. บรโภคเจดย ค. ธรรมเจดย ง. อทเทสกเจดย



คมอธรรมศกษาตร - ๕๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๗. พระเถระรปใดทเปนประธานสงฆในการทาสงคายนาครงท ๑ ? ก. พระมหากสสปะเถระ ข. พระสารบตรเถระ ค. พระอานนทเถระ ง. พระโมคคลลานะเถระ

๑๘. การกสงฆในการทาสงคายนาครงท ๑ มกรป ? ก. ๕๐๐ รป ข. ๗๐๐ รป ค. ๑,๐๐๐ รป ง. ๑,๕๐๐ รป

๑๙. สงคายนาครงท ๑ ทาหลงพระพทธเจาปรนพพาน...... ? ก. ๓ เดอน ข. ๕ เดอน ค. ๗ เดอน ง. ๑ ป

๒๐. พระเถระรปใดทนาพระพทธศาสนามาสสวรรณภม ? ก. พระสารบตรและพระโมคคลลานะ ข. พระอานนทและพระอนรทธะ ค. พระโสณะและพระอตตระ ง. พระธมมรกขตเถระ

ปจฉมโพธกาล

หลงจากพระองคไดตรสรพระอนตตรสมมาสมโพธญาณแลว ไดประกาศศาสนาทรงประดษฐานบรษททง ๔ คอ ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา ใหดารงอยในพระสทธรรม เพอประโยชนแกชนทงหลาย เปนเวลาทงสน ๔๕ ป ในพรรษาท ๔๕ พระองคเสดจจาพรรษา ณ บานเวฬวคาม

ทรงปลงอายสงขาร ครงนน พระองคเสดจจากอมพปาลวนซงนางอมพปาลคณกาถวายเปน สงฆารามแลว เสดจพรอมหมภกษสงฆ ถงบานเวฬวคาม ในเขตเมองไพสาล ตรสใหภกษจาพรรษาตามอธยาศย สวนพระองคทรงจาพรรษา ณ บานเวฬวคาม ภายในพรรษาพระองคทรงพระประชวรชราพาธกลา แตกลบหายดวยกาลงอทธบาทภาวนา พระองคทรงสงสอนภกษดวยสตปฏฐานภาวนาและปกณกเทศนา บาเพญพทธกจตลอดสามเดอนฤดฝน



คมอธรรมศกษาตร - ๕๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ในพรรษานนพระองคแสดงนมตอนชดถงอานภาพแหงอทธบาทภาวนาวาสามารถทาใหผเจรญดารงอยอายกปหนง หรอมากกวานน แตมารเขาดลใจพระอานนทเสย จงไมสามารถเขาใจความในนมตนน พระองคจงขบพระอานนทเสยจากทนน เมอพระอานนทไปแลว มารไดเขาไปเฝาพระองคยกความแตหนหลงทพระองคตรสรใหมๆ ขณะทประทบควงไมอชปาลนโครธ ซงพระองคตรสวา “หากบรษท ๔ ไมฉลาดในธรรม และพรหมจรรยไมประกาศแพรหลาย ทงเทพยดาและมนษย พระองคจะไมปรนพพาน” บดน ปรสสมบตและพรหมจรรยกสมบรณทกประการแลว ขอพระองคทรงปรนพพานเถด พระองคตรสวา “ดกอนมารผใจบาป ทานจงมความขวนขวายนอยเถด อก ๓ เดอนแตนตถาคตจกปรนพพาน” พระองคมพระสตสมปชญญะ ปลงอายสงขาร ณ ปาวาลเจดย

พระองคตรสเหต ๘ ประการททาใหเกดแผนดนไหวใหญ ๑. ลมกาเรบ ๒. ทานผมฤทธบนดาล ๓. พระโพธสตวจตจากดสตลงสพระครรภมารดา ๔. พระโพธสตวประสต ๕. พระตถาคตเจาตรสร ๖. พระตถาคตเจาแสดงพระธรรมจกร ๗. พระตถาคตเจาปลงอายสงขาร ๘. พระตถาคตเจาปรนพพาน พระองคทรงเลาเหตการณแตหนหลงครงประทบ ณ อชปาลนโครธ และเลาเรองทมารทลเชญใหปรนพพาน พระอานนททราบดงนนจงทลอาราธนาพระผมพระภาคเจาใหดารงพระชนมอยกปหนง เพอประโยชนแกคนเปนอนมาก พระองคปฏเสธ พระอานนทกราบทลถงสามครง พระองคจงบอกวา พระองคใหโอกาสพระอานนทแลวแตพระอานนทไมวงวอนในขณะนน จงเปนความผดของพระอานนท



คมอธรรมศกษาตร - ๕๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ประทานโอวาทแกภกษสงฆ เสดจกฏาคารศาลา ปามหาวน เมองเวสาล ประทบ ณ อปฏฐากศาลาโรงฉน ประทานโอวาทแกภกษสงฆดวยอภญญาเทสตธรรม (โพธปกขยธรรม ๓๗) และทรงแสดงสงเวคกถาและอปปมาทธรรมแกภกษทงหลายวา “ดกอนภกษทงหลาย บดนเราเตอนเธอทงหลายใหรวา สงขารทงปวงลวนมความเสอมไปเปนธรรมดา เธอทงหลายจงยงความไมประมาทใหถงพรอมเถด จากนไปอก ๓ เดอน ตถาคตจกปรนพพาน” รงเชา พระองคกลบจากบณฑบาต ทรงหยดยนแลวผนพระพกตรกลบมาทอดพระเนตรเมองไพสาลเปนนาคาวโลก(มองอยางชางเหลยวหลง) ทรงรบสงกบพระอานนทวา “อานนท การเหนเมองไพสาลของพระตถาคตครงน เปนครงสดทายแลว” เสดจพทธดาเนนถงบานภณฑคาม เสดจประทบ ณ ทนน แลวตรสเทศนาแสดงอรยธรรม ๔ ประการ คอ ศล สมาธ ปญญา วมตต โดยใจความวา ไตรสกขา คอศล สมาธ ปญญา เปนปฏปทาแหงวมตต(ความหลดพน) วมตตเปนแกนแหงพระธรรมวนย ผจะบรรลวมตตไดนนตองทาไตรสกขาใหบรบรณ ประทบ ณ บานภณฑคามตามอธยาศยแลว เสดจไปยงบานหตถคาม บานอมพคามและชมพคาม เสดจตอไปยงโภคนคร ประทบ ณ อานนทเจดยในเขตโภคนคร ตรสมหาประเทศ ๔ ประการเพอเปนเครองวนจฉยพระธรรมวนย

ปจฉมบณฑบาต สมเดจพระบรมไตรโลกนาถพรอมดวยหมพระภกษสงฆ เสดจถงปาวานคร ประทบอย ณ อมพวนปาไมมะมวงของนายจนทะ บตรนายชางทอง ตรสธรรมกถาใหนายจนทะกมมารบตรเหนในทางกรรมและวบาก ใหถอมนในกศลจรยา ใหกลาหาญรนเรงในธรรมจรยาปฏบต นายจนทะ กมมารบตรทลเชญรบภตตาหารในวนรงขน

รงเชาของวนองคารขน ๑๕ คา เดอน ๖ ปมะเสง พระองคเสดจจาก อมพวนถงเคหสถานของนายจนทะ พระองคตรสเรยกนายจนทะวา “ดกอนจนทะ



คมอธรรมศกษาตร - ๕๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สกรมทวะอนใดทานไดตกแตงไวเปนอาหารบณฑบาต ทานจงองคาสเรา สวนขาทนยะโภชนยะอนใดททานตกแตงไวเปนบณฑบาต ทานจงองคาสพระภกษสงฆเถด” ครนเสรจภตตกจแลว ตรสเรยกนายจนทะใหนาสกรมทวะทเหลอไปฝงเสย เพราะคนอนนอกจากพระตถาคตเจาแลวไมสามารถทจะยอยสกรมททวะนนได

ทรงพระประชวร พระองคเสวยภตตาหารของนายจนทะแลว กเกดอาพาธกลา ทรงพระประชวรลงพระโลหต พระองคทรงอดกลนดวยขนตธรรม ตรสชวนพระอานนทไปเมองกสนารา ระหวางทางแวะประทบรมพฤกษา รบสงใหพระอานนทไปหานามา

ขณะนน ปกกสะ บตรแหงมลละกษตรย ผเปนสาวกของอาฬารดาบส กาลามโคตร ออกจากเมองกสนาราจะไปยงปาวานคร เหนพระพทธเจาประทบใตรมพฤกษา จงเขาไปถวายอภวาท ไดฟงสนตวหารธรรม เกดเลอมใส นอมถวายผาสงควรรณคหนง พระองคทรงรบผนหนง และใหถวายพระอานนทผนหนง

ผวกายพระตถาคตผองใสยงใน ๒ กาล เมอปกกสะไปแลว พระอานนทนอมผาสงควรรณเขาไปถวายพระผมพระภาคเจา ทนททพระองคทรงครองผาสองผนนน ผวกายของพระองคกพลนเปลงประกายรศมงามบรสทธผดผองยงนก พระอานนทเหนเชนนนจงกราบทลสรรเสรญ พระองคตรสวา “ผวกายแหงพระตถาคตยอมผดผองยงนกใน ๒ กาล คอในราตรทจะตรสรพระอนตตรสมมาสมโพธญาณ และในราตรทจะปรนพพานดวยอนปาทเสสนพพานธาต ดกอนอานนท ในยามทสดแหงราตรน ความปรนพพานแหงพระตถาคต จกมระหวางตนสาละทงค ณ สาลวนแหงมลลกษตรย ดกอนอานนท เรามาไปพรอมกนยงแมนากกธานท”

บณฑบาตทาน ๒ คราวมผลเสมอกน เสดจถงกกธานท พระองคเสดจลงสนานแลว รบสงใหพระจนทเถระปลาดผาสงฆาฏ ทรงพระบรรทมสหไสยาสนพกผอนพระวรกาย เมอทรงบรรเทาความเหนดเหนอยแลว จงตรสบอกพระอานนทวา “อานนท ตอไปภายหนา หาก



คมอธรรมศกษาตร - ๕๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

จะมใครทาความรอนใจใหแกจนทะกมมารบตรโดยพดวา ‘ทพระพทธเจาตองปรนพพานนนกเพราะเสวยอาหารบณฑบาตของทาน’ เธอจงระงบความรอนใจของจนทะดวยพดวา ‘ดกอนจนทะ เปนลาภของทานแลวทไดถวายบณฑบาตเปนครงสดทาย แลวพระองคเสดจปรนพพาน ดกอนจนทะ เราไดฟงมาตอหนาพระพกตรของพระผมพระภาคเจาวา บณฑบาต ๒ อยางน มผลเสมอกน มวบากเสมอกน มอานสงสใหญกวาบณฑบาตทงหลาย คอบณฑบาตใดพระตถาคตบรโภคแลวตรสรพระอนตตรสมมาสมโพธญาณ ๑ บณฑบาตใดพระตถาคตบรโภคแลว ปรนพพานดวยอนปาทเสสนพพานธาต ๑’ ดงน”

บรรทมอนฏฐานไสยา พระองคเสดจขามแมนาหรญญวด(อจรวด) ถงเมองกสนาราในเวลาเยน ไดเสดจเขาไปยงสาลวน พระราชอทยานของมลลกษตรย ตรสสงพระอานนทใหปลาดเตยงผนพระเศยรไปทางทศอดร ระหวางตนสาละคหนง เมอพระอานนทปลาดเตยงพระแทนเรยบรอยแลว พระองคทรงสาเรจสหไสยาโดยพระปรศวเบองขวา ทรงซอนพระบาทเหลอมดวยพระบาท มพระสตสมปชญญะ แตมไดมอฏฐานสญญามนสการ คอไมคดจะลกขนอกดวยเปนไสยาวสาน(การนอนครงสดทาย) เรยกวา อนฏฐานไสยา

ทรงปรารภสกการบชา พระองคตรสยกยอง ปฏบตบชามากกวาอามสบชา เพราะการปฏบตบชา หรอการปฏบตธรรมนน เปนสงทพระองคประสงคและสามารถรกษาศาสนาใหสถาพรดารงอยได

ทรงแสดงความเปนไปแหงเทวดา กอนทพระองคจะปรนพพานนน เทพยดาทงหลายมาประชมพรอมกนเพอทจะเหนพระพทธเจากอนปรนพพาน แตพระอปวาณะ พระอปฏฐากพระองคยนถวายงานพดบงอย พระองคจงทรงรบสงใหพระอปวาณะไปทอน มใหมายนอย



คมอธรรมศกษาตร - ๕๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

เบองหนา พระอานนทสงสยจงกราบทลวา พระอปวาณะเปนพระอปฏฐากอยใกลชดพระองคมานาน ทาไมเวลาสดทายทพระองคจะปรนพพานจงมาขบพระ อปวาณะไมใหยนอยเบองหนาเลา พระองคตรสวา เทพยดาจานวนมากมาเพอทจะเหนเราตถาคต แตพระอปวาณะบงอย เทพยดาเหลานน จงยกโทษวา “เราทงหลายมาจากทไกลหวงจะเหนพระตถาคตเจา เพราะพระตถาคตเจายอมบงเกดในโลกบางครงบางคราว ความปรนพพานของพระตถาคตจกม ณ ทสดแหงราตรแลว แตภกษศกดาใหญผนมาบงเราไมใหเหนพระตถาคต” เพราะเหตน พระองคจงใหพระอปวาณะไปอยทอน พระอานนทกราบทลถามประวตแหงเทพยดา พระองคตรสวา เหลา เทพยดาทงหลายมความเขาใจผดวา อากาศเปนปฐพ บางเหลาเขาใจวาปฐพเปนอากาศดงน ตางองคกโศกเศรากลงเกลอกไปมาคราครวญถงพระตถาคตวา พระผมพระภาคเจาปรนพพานเรวนก พระสคตจกปรนพพานเรวนก ดวงจกษอนตรธานหายเสยในโลกเรวนก สวนเทพยดาทเปนอนาคามและอรหนต ปลงธรรมสงเวชวา “สงขารทงหลายไมเทยง สงทเทยงซงสตวทงหลายประสงคนกนน สตวทงหลายจะพงไดในสงขารนแตไหนเลา” พระองคทรงแสดงความเปนไปแหงเทพยดาทมาประชม ณ ครงนนแกพระอานนท ดวยประการฉะน สงเวชนยสถาน ๔ ตาบล พระอานนทไดกราบทลวา ในกาลกอนภกษทงหลายยอมมาเฝาพระองคเปนอาจณ เมอพระองคจากไปแลว ขาพระองคทงหลายไมมโอกาสไดเหนพระองคอก พระพทธเจาจงทรงแสดงสถานท ๔ ตาบล วาเปนสถานทควรจะดควรจะเหน ควรใหเกดสงเวชแหงผมศรทธาคอ ๑. สถานทประสต ๒. สถานทตรสร ๓. สถานทแสดงพระธรรมจกร ๔. สถานทปรนพพาน



คมอธรรมศกษาตร - ๕๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

การปฏบตตอสตรเพศ พระอานนททลถามถงขอปฏบตทภกษจะพงปฏบตตอสตรเพศ พระองค

ตรสวา ๑. การไมมองดเสยเลย จดเปนการด ๒. ถาจาเปนตองมอง การไมพดจาดวย เปนขอปฏบตทสมควร ๓. ถาจาเปนตองพดดวย ใหสารวมระวงตงสตไวใหมนคง อยาใหแปร ปรวนดวยอานาจราคะความกาหนด วธปฏบตในพระพทธสรระ พระอานนทกราบทลถามถงวธปฏบตในพระพทธสรระ พระองคตรสวา “ดกอนอานนท ภกษสหธรรมกบรษท จงอยาขวนขวายเพอบชาสรระตถาคตเลย เราตกเตอนทานทงหลาย จงเปนผไมประมาท เปนบคคลมความเพยรเผากเลสและบาปธรรม เปนบคคลมงตอทสดแหงพรหมจรรยอยทกอรยาบถเถด ดกอนอานนท กษตรย พราหมณ คฤหบดทงหลายผเลอมใสในตถาคตมอย บคคลเหลานนจกทาซงสกการะบชาพระสรระแหงตถาคต” พระอานนทไดกราบทลถามวา “หากบณฑตมกษตรยเปนตนจะพงปฏบตตอพระสรระของพระองค พวกเขาจะปฏบตอยางไรบาง” พระองคตรสตอบวา “ชนทงหลายปฏบตตอสรระแหงจกรพรรดราชอยางไร พงปฏบตตอพระสรระตถาคตอยางนนเถด” พระอานนททลถามวา “ชนทงหลายปฏบตตอสรระพระเจาจกรพรรดราชเจาอยางไร” พระองคตรสตอไปวา “ดกอนอานนท ชนทงหลายพงปฏบตตอสรระของจกรพรรดราชดวยผาใหมแลวซบดวยสาลแลวหอดวยผาใหม แลวซบดวยสาลอก ทาอยางน ๕๐๐ ค แลวเชญพระสรระลงประดษฐาน ณ รางเหลกอนเตมดวยนามน ปดครอบดวยรางเหลกอนเปนฝา ทาจตกาธานลวนแตดวยไมหอม แลวทาฌาปนกจถวายพระเพลงพระสรระพระเจาจกรพรรดราช เสรจแลวเชญพระอฐธาตบรรจทาเปนสถปไว ณ ทประชมแหงถนนใหญทง ๔”



คมอธรรมศกษาตร - ๖๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ถปารหบคคล ๔ ครนแลว พระองคจงตรสถงอฐของบคคล ๔ จาพวกทสมควรจะบรรจไวในสถป เพอเปนทสกการบชา คอ

๑. พระอรหนตสมมาสมพทธเจา ๒. พระปจเจกพทธเจา ๓. พระอรหนตสาวก ๔. พระเจาจกรพรรดราช

ประทานโอวาทแกพระอานนท พระองคตรสวา “อานนท เธออยาเศราโศก อยาราไรไปเลย เราเคยไดบอกไวแลวมใชหรอวา สงขารทงหลายไมเทยงจะหาความเทยงแทจากสงขารไดแตทไหน ทกสงทเกดขนมาแลว ลวนตองแปรปรวน และแตกดบทาลายสลายสน เชนเดยวกนทงนน อานนท เธอเปนคนมบญอนไดสงสมไวแลว เธอจงหมนปฏบตบาเพญเพยรเถด ไมชาแลวเธอกจกถงซงความดบสนไปแหงอาสวะ”

ตรสสรรเสรญพระอานนท พระองคทรงแสดงขออศจรรย ๔ ประการในพระอานนทวา “เมอใด ภกษบรษท ภกษณบรษท อบาสกบรษท และอบาสกาบรษท เขาไปใกลเพอจะเหนพระอานนท บรษทนนแมไดเหนเธอแลว กมจตยนด ถาอานนทแสดงธรรมเลา บรษทนนกมจตชนชมดวยภาษตของอานนท ไมอมไมเบอดวยธรรมกถาทอานนทแสดงนนเลย ครนอานนทนงหยดธรรมกถา บรษททง ๔ ซงไดสดบนน กมจตยนดและไมอมไมเบอ ประหนงพระเจาจกรพรรดราช ผซงใหเกดความชนชมและไมอมดวยภาษตแกกษตรย พราหมณ คฤหบด สมณบรษท ฉะนน”

เมองกสนารา พระอานนทไดทลใหพระพทธเจาเสดจไปปรนพพานทเมองอน อยางเชน

เมองราชคฤห เพราะเปนเมองใหญทงยงดสมพระเกยรตอกดวย ไมควรเสดจปรนพพานในเมองเลกๆ อยางเมองกสนาราน



คมอธรรมศกษาตร - ๖๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

พระองคตรสหามเสย แลวตรสวา แตปางกอนเมองกสนารามพระเจามหาสทศนจกรพรรดเปนผปกครองมมหาสมทรทง ๔ เปนขอบเขต พระองคชนะปจจามตรดวยธรรม ไมตองใชทณฑและศสตรา พระองคมแกว ๗ ประการ เมองกสนาราน เมอกอนเปนราชธานชอ กสาวด เปนเมองทมงคง มประชาชนมาก อาหารสมบรณ เปนทบนเทงอารมณสนกสนานคลายทอยของทาวจาตมมหาราช เมองกสาวดนนกกกองทงกลางวนกลางคน ไมสงบดวยเสยงทง ๑๐ คอ เสยงคชสาร เสยงอสสพาช เสยงรถ เสยงเภร เสยงตะโพน เสยงพณ เสยงขบรอง เสยงกงสดาล เสยงสงข และเสยงประชาชนเรยกกนบรโภคอาหาร

ตรสสงใหแจงขาวปรนพพานแกมลลกษตรย ดวยพทธประสงค ไมตองการให มลลกษตรยกล า วตาหนได ว า พระพทธเจาปรนพพาน ณ เมองของเรา แตเรามไดเหนพระตถาคตเจา ชางไมบอกใหพวกเรารเลย เพราะเหตนจงใหพระอานนทแจงขาวใหทราบ พระอานนท เปนผจดการเกยวกบการเขาเฝาของพวกมลลกษตรย พรอมดวยโอรส สณสา ปชาบด และบรษทบรวาร เขาถวายบงคมพระพทธเจาดวยเศยรเกลาแหงตนโดยทวกนและเสรจกอนปฐมยาม ปจฉมสาวก สภททปรพาชกจะขอเขาเฝาพระพทธเจา พระอานนทหามไวถง ๓ ครง กลวจะรบกวนพระพทธองคซงกาลงจะปรนพพาน แตพระองคทรงหาม และทรงแสดงธรรมโปรดสภททะ มใจความวา อรยมรรคมองค ๘ มอยในศาสนาใด ศาสนานนยอมมสมณท ๑ ท ๒ ท ๓ ท ๔∗ และหากภกษยงคงปฏบตชอบในธรรมวนยแลวโลกกจกไมวางจากพระอรหนต สภททะบงเกดความเลอมใสจงทลขออปสมบท พระองคจงตรสสงใหพระอานนทนาสภททะไปบรรพชา พระอานนท

∗ สมณท ๑ ท ๒ ท ๓ ท ๔ ไดแก พระอรยบคคล ๔ คอ พระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคาม และพระอรหนต



คมอธรรมศกษาตร - ๖๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

กระทาตามรบสงเสรจแลวไดนาสภททะเขามาหาพระพทธองค พระพทธองคให สภททะอปสมบทเปนภกษพรอมทงตรสบอกกรรมฐาน หลงจากอปสมบทแลว พระสภททะกหลกออกจากหมมาบาเพญเพยร และสาเรจเปนพระอรหนตในวนนนเอง พระสภททะจงเปนปจฉมสาวก คอสาวกองคสดทายททนเหนพระพทธองค พระธรรมวนยเปนศาสดาแทนพระองค พระองคตรสประทานโอวาทแกภกษสงฆ โดยตรสเรยกชอพระอานนทวา “...อานนท ธรรมและวนยใด ทเราไดแสดงแลว ไดบญญตแลว ธรรมและวนยนน จกเปนศาสดาแหงเธอทงหลาย โดยกาลลวงไปแหงเรา...”

พรหมทณฑ “อานนท เมอเราลวงไปแลว สงฆพงทาพรหมทณฑแกฉนนภกษเถด ฉนนภกษจะพงปรารถนาเจรจาคาใด กพงเจรจาคานน ฉนนภกษนน อนภกษทงหลาย ไมพงวา ไมพงโอวาท ไมพงสงสอนเลย นแลชอวา พรหมทณฑ”

ปจฉมโอวาท ลาดบนน พระพทธองคไดตรสกบภกษทงหลายเปนครงสดทายวา “ดกอนภกษทงหลาย บดนเราขอเตอนทานทงหลายวา สงขารทงหลายมความเสอมไปเปนธรรมดา ทานทงหลายจงยงประโยชนตนและประโยชนผอน ใหถงพรอมดวยความไมประมาทเถด ” ปรนพพาน แตนนพระองคไมไดตรสอกเลย ทรงทาปรนพพานบรกรรมดวยอนบพพ-วหารทง ๙∗ ทงอนโลมและปฏโลม พระองคปรนพพานในลาดบแหงความพจารณาองคแหงจตตถฌาน ณ ปจฉมยามแหงราตรวสาขปรณม

∗ อนบพพวหาร ๙ คอ รปฌาน ๔ อรปฌาน ๔ และสญญาเวทยตนโรธ, สมาบต ๙ กเรยก



คมอธรรมศกษาตร - ๖๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ทาวสหมบดพรหม กลาวคาถาความวา “บรรดาสตวทงปวงถวนหนา ไมมเหลอในโลก ลวนจะทอดทงซงรางกายไวถมปฐพ แมแตองคพระตถาคตซงเปนศาสดา ทรงพระคณอนใหญหลวงเชนน ไมมผใดจะเปรยบปาน ทรงพระสยมภญาณตรสรโดยลาพง พระองคถงซงกาลง คอทสพลญาณแลว ยงมถาวรมนคงดารงอยได ยงมาดบขนธปรนพพานเสยแลว ควรจะสงเวชสลดนก”

ทาวโกสยราช กลาวคาถาความวา “สงขารทงหลายไมเทยงหนอ มเกดขนและเสอมสนไปเปนธรรมดา เกดขนแลวยอมดบไป ไมยงยนถาวรมนคงอยได ความทสงขารนามรปเบญจขนธเหลานนระงบเสยมไดเปนไป นามาซงความสข เหตสงขารทกข คอชาต ชรา มรณะ มไดมมาครอบงา” พระอนรทธเถระ กลาว ๒ พระคาถาวา “ลมอสสาสะปสสาสะของพระมนโลกนาถผมพระทยตงมน คงท มไดหวนไหวสะทกสะทานดวยมรณธรรมอนใด ทรงปรารภสนตความระงบ คอนพพานเปนอารมณ ทาแลวซงกาละอนใด อนพนวสยสามญญสตว มไดมแลว พระองคมจตมไดสะทกสะทานหดหพรนพรงตอ มรณธรรมเลย ไดอดกลนซงทกขเวทนาดวยสตสมปชญญะ ความพนแหงจตดวยอนปาทเสสนพพานไดมแลว ประหนงประทปอนไพโรจนชชวาลดบไปฉะนน” พระอานนทกลาวคาถาความวา “เมอพระสมมาสมพทธเจา ผประกอบ ดวยอาการอนประเสรฐทงปวง ดบขนธปรนพพานแลว เหตมหศจรรยอนใหสยดสยองสะดงหวาดกลวและใหโลมชาตชชน ไดปรากฏขนแกเทพยดาและมนษยทงหลายแลว”

อปรกาล เหตการณหลงปรนพพาน

เมอพระพทธองคเสดจดบขนธปรนพพานแลว ยงไมสวางพระอนรทธะและพระอานนทกแสดงธรรมไปพลางใหบรษทชนจตดวยสงเวชและเลอมใส ครนสวางแลวพระอนรทธเถระบญชาใหพระอานนทไปบอกแกมลลกษตรยเมอง กสนาราใหทราบขาวปรนพพาน ครงนนมลลกษตรยมาประชมพรอมกน ณ



คมอธรรมศกษาตร - ๖๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สณฐาคารศาลา พระอานนทแจงขาวปรนพพานใหทราบ พวกมลลกษตรยไดทราบตางกเศราโศกเสยใจเปนกาลง และไดตรสสงใหประกาศขาวการปรนพพานของพระพทธเจาทวพระนครกสนารา จากนนกนาดอกไมของหอม เครองดนตรนานาชนด กบผาจานวน ๕๐๐ พบ มาสกการะบชาพระสรระแหงพระผมพระภาคเจา ทาการบชาเชนนอย ๖ วน วนท ๗ มลลกษตรยปรกษากนวา “เราจะเชญพระสรระแหงพระผมพระภาคไปทางทศทกษณแหงพระนคร ถวายพระเพลงนอกพระนครเถด” แตไมสามารถจะเคลอนยายได จงถามพระอนรทธเถระ ทานแสดงเหตวา “เทพยดาทงหลายคดจะเชญพระสรระไปโดยทศอดรแหงพระนคร เขายงพระนครโดยอดรทวาร เชญไปทามกลางพระนคร ออกทางทวารทศบรพา เชญพระสรระไปประดษฐานถวายพระเพลง ณ มกฏพนธนเจดย ดานตะวนออกแหงพระนครกสนารา” พวกมลลกษตรยจงทาตามความประสงคของเทพยดา และปฏบตตอพระสรระของพระพทธองคตามทพระอานนทไดสดบมา ณ ทเฉพาะพระพกตร เมอเตรยมการเสรจแลว นาเพลงเขาไปยงเชงตะกอน กไมสามารถจะจดเพลงได พวกมลลกษตรยสงสยจงถามพระอนรทธะ พระอนรทธะแสดงวา “เทพยดาทงหลาย ประสงคจะใหรอพระมหากสสปเถระ ถวายบงคมพระบาทพระผมพระภาคเจาดวยเศยรเกลากอนจงจะถวายพระเพลงได” พวกมลลกษตรยกปฏบตตามนน ฝายพระมหากสสปะพรอมบรวาร ๕๐๐ รปเดนทางมาแตปาวานครพกอยใตรมไมแหงหนง ไดเหนอาชวกะผหนงถอดอกมณฑารพ จงถามถงขาวพระผมพระภาค อาชวกบอกวา พระสมณโคดมปรนพพานได ๗ วนแลว ดอกมณฑารพนเราเกบมาจากทปรนพพานแหงพระสมณโคดม เมอไดฟงเชนนน พระภกษปถชนกไมอาจอดกลนความเศราโศกไวไดตางรองไหคราครวญ สวนภกษผขณาสพกอดกลนโดยธรรมสงเวช เมอเหนความแตกดบแหงสงขาร ครงนน ภกษสภททะผบวชเมอแก รองหามภกษทงหลายวา “หยดเทานนเถด ทานทงหลายอยาเศราโศกราไรถงพระสมณะนนเลย เราทงหลายไดพนเสยแลวดวยดจากพระสมณะนน ดวยทานสอนวา สงนควรทา สงนไมควรทา



คมอธรรมศกษาตร - ๖๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

เราเกรงกตองทาตาม เปนความลาบากนก บดนเราจะทาสงใด หรอมพอใจทาสงใดกไดตามความปรารถนา จะตองเกรงแตบญชาของผใดเลา” พระมหากสสปะไดยนเชนนนคดจะยกเปนอธกรณขนทานคคหกรรมแตเหนวายงไมควรกอน จงพาภกษสงฆไปหวงถวายบงคมพระบาทยคลพระผมพระภาคเจา ครนเมอถงมงคลสถานมกฏพนธนเจดย ทาผาอตตราสงคบงสกลจวรเฉวยงบาขางหนง ยกอญชลกระพมหตถประนมนมสการ ทาประทกษณซงจตกาธาน ๓ รอบ ถวายบงคมพระบาทยคลพระผมพระภาคเจาดวยเศยรแหงตน พรอมดวยภกษบรวาร ๕๐๐ ทนใดนนเอง พระเพลงกพลนพวยพลงโชตชวงขนเองโดยลาพง เมอไฟมอดดบลง พระอฐ พระเกศา พระโลมา พระนขา พระทนตา และผาอกคหนงยงคงเหลอเปนปกตอย มไดถกไฟเผาไหมเปนผยผงไปดวย ครนเมอเสรจฌาปนกจแลว มลลกษตรยทงหลาย จงเชญพระสารรกธาตไปประดษฐานในสณฐาคารศาลา ทรงทาสกการะบชา สนกาล ๗ วน

แจกพระบรมสารรกธาต ครงนน กษตรย และพราหมณ รวม ๗ นคร ไดสงทตของตนไปขอแบงพระบรมสารรกธาต ณ เมองกสนารา เพอนาไปสกการะบชา ณ เมองของตน พวกมลลกษตรยไมยอมแบงให ฝายกษตรยและพราหมณเหลานนกไมยอม ไดยกทพมาลอมเมองกสนาราเพอทาศกแยงชงพระบรมสารรกธาต เกอบจะเกดสงครามใหญ ขณะนน โทณพราหมณซงเปนอาจารยสงสอนไตรเพทเปนทเคารพของคนจานวนมาก พจารณาเหนวาถาไมหาทางระงบเสยจะเกดสงครามนองเลอดแนนอน จงขนไปยนปรากฏตวบนทสงกลาวสนทรพจนหามศกสงคราม คาพดของโทณพราหมณไดเตอนพระสตของกษตรยเหลานน จงยงมทนไดลงมอเขนฆากน แลวตางพระองคกรวมใจกนตกลงใหโทณพราหมณเปนผทาหนาทจดการแบงพระบรมสารรกธาต



คมอธรรมศกษาตร - ๖๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

โทณพราหมณจงจดการแบงพระบรมสารรกธาต โดยเอาตมพะทะนานทองตวงพระบรมสารรกธาตแบงออกเปน ๘ สวนเทาๆ กน แจกใหแกกษตรยทง ๘ นครคอ ๑. พระเจาอชาตศตร แหงนครราชคฤห ๒. กษตรยลจฉว แหงนครไพสาล ๓. ศากยกษตรย แหงนครกบลพสด ๔. ถลกษตรย แหงอลลกปปนคร ๕. โกลยกษตรย แหงรามคามนคร ๖. มลลกษตรย แหงปาวานคร ๗. มหาพราหมณ แหงเวฏฐทปกนคร ๘. มลลกษตรย แหงกสนารานคร สวนโทณพราหมณ ทลขอตมพะ(ทะนาน)อนไดตวงพระบรมสารรกธาตควรแกเจดยสถาน กษตรยและพราหมณไดอนญาต ตอมา พระเจาโมรยะ กษตรยเมองปปผลวนไดทราบขาวการปรนพพานของพระพทธเจา จงไดสงราชทตมาขอสวนแบงบาง แตพระบรมสารรกธาตไดจดแบงและแจกไปหมดแลว มลลกษตรยจงมอบพระองคาร(เถา)ใหไป ประเภทแหงสมมาสมพทธเจดย กษตรยทง ๗ และมหาพราหมณไดสรางพระสถปบรรจพระธาต รวมพระธาตสถปเปน ๘ แหง ฝายโทณพราหมณกเชญตมพะไปกอสถปไว มนามวา ตมพสถป กษตรยเมองปปผลวนเชญพระองคารไปบรรจไวในสถป นามวา พระองคารสถป เมอตนปฐมกาลมพระสถปเจดยสถาน ๑๐ ตาบลดวยกน เมอรวมทงหมดไดเจดยเปน ๒ ประเภทคอ ธาตเจดย ๑ บรโภคเจดย ๑ พระบรมสารรกธาตทง ๘ สวน จดเปน ธาตเจดย สวนตมพสถป องคารสถป และสงเวชนยสถานทง ๔ แหง รวมถงบาตร จวร เตยง ตง กฏ วหาร ทพระพทธเจาทรงเคยไดประทบและใชสอย จดเปน บรโภคเจดย



คมอธรรมศกษาตร - ๖๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สาธชนบางพวกสรางพระสถปบรรจใบลานทไดจารกพระพทธวจนะ ปรยตธรรมมปฏจจสมปบาทเปนตน เรยกวา ธรรมเจดย

ตอมาภายหลงสาธชนไดสรางพระพทธปฏมา เปนเครองระลกถงพระสมมาสมพทธเจา พระพทธปฏมาหรอพระพทธรปนนเรยกวา อทเทสกเจดย

สงคตกถา (การทาสงคายนา) การรอยกรองพระธรรมวนย หรอการประชมตรวจชาระสอบทานและจดหมวดหมคาสงสอนของพระพทธเจาวางลงเปนแบบฉบบทถกตอง เรยกวา สงคายนา สงคายนานนม ๕ ครง ดงน ครงแรก ทาทถาสตตบรรณคหา เวภารบรรพต กรงราชคฤห ภายหลงพทธปรนพพานได ๓ เดอน ปรารภเรองสภททวฑฒบรรพชตกลาวจวงจาบพระธรรมวนย และปรารภทจะทาใหพระศาสนารงเรองสถาพรอยสบไป มพระมหากสสปะเปนประธานและทาหนาทเปนผถาม พระอบาลเปนผวสชนาพระวนย พระอานนทเปนผวสชนาพระธรรม จานวนสงฆประชมทาสงคายนาครงน ๕๐๐ รป พระเจาอชาตศตรทรงเปนศาสนปถมภก ใชเวลา ๗ เดอน จงแลวเสรจ ครงทสอง ทาทวาลการาม เมองเวสาล หลงพทธปรนพพาน ๑๐๐ ป ปรารภเรองภกษชาววชชบตรแสดงวตถ ๑๐ ประการนอกธรรมนอกวนย มพระ ยสกากณฑกบตรเถระเปนประธาน พระเรวตเถระเปนผถาม พระสพพกามเปนผวสชนา จานวนสงฆ ๗๐๐ รป พระเจากาลาโศกราชทรงเปนศาสนปถมภก ใชเวลา ๘ เดอน จงเสรจ ครงทสาม ทาทอโศการาม เมองปาฏลบตร หลงพทธปรนพพาน ๒๓๕ ป ปรารภเรองพวกเดยรถยปลอมบวช พระโมคคลลบตรตสสเถระเปนประธานและทาหนาทเปนผถาม ภกษในเมองปาฏลบตรทงหมดเปนผตอบ เมอมภกษรปใดรปหนงตอบผดธรรมผดวนยกถกจบสก จานวนสงฆ ๑,๐๐๐ รป พระเจาอโศกมหาราชทรงเปนศาสนปถมภก ใชเวลา ๙ เดอน จงเสรจ



คมอธรรมศกษาตร - ๖๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ครงทส ทาทถปาราม เมองอนราธบร ประเทศศรลงกา หลงพทธปรนพพาน ๒๓๘ ป ปรารภจะใหพระพทธศาสนามนคงในลงกาทวป พระมหนทเถระเปนประธานและทาหนาทเปนผถาม พระอรฏฐเถระเปนผวสชนา จานวนสงฆ ๑๖,๐๐๐ รป (บางแหงวา ๖๘,๐๐๐ รป) พระเจาเทวานมปยตสสะทรงเปนศาสนปถมภก ใชเวลา ๑๐ เดอน จงเสรจ ครงทหา ทาทอาโลกเลณสถาน มลยชนบท ประเทศศรลงกา หลงพทธปรนพพาน ๔๕๐ ป ปรารภสงฆจะแตกกนเปน ๒ ฝาย คอฝายมหาวหารกบฝายอภยครวหาร และปรารภเหตทจะหาผทรงจาพระธรรมวนยดวยปากเหลาไดยากในอนาคตกาล จงควรจารกพระธรรมวนยลงในใบลานไวเปนหลกฐาน พระพทธทตตเถระเปนประธานและทาหนาทเปนผถาม พระมหาตสสเถระเปนผวสชนา จานวนสงฆ ๑,๐๐๐ รป พระเจาวฏฏคามนอภยทรงเปนศาสนปถมภก ใชเวลา ๑ ป จงแลวเสรจ

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน วชาพทธประวตสปดาหท ๓

๑. ก ๒. ง ๓. ค ๔. ค ๕. ก ๖. ข ๗. ข ๘. ข ๙. ก ๑๐. ง ๑๑. ง ๑๒. ข ๑๓. ค ๑๔. ข ๑๕. ค ๑๖. ข ๑๗. ก ๑๘. ก ๑๙. ก ๒๐. ค



คมอธรรมศกษาตร - ๖๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

แบบทดสอบหลงบทเรยนวชาพทธประวต


๑. ประเทศใด ไมอยในดนแดนชมพทวป ? ก. อนเดย ข. ปากสถาน ค. อนโดนเซย ง. เนปาล ๒. กอนทสทธตถราชกมารจะจตมายงโลกน อยในสวรรคชนไหน ?

ก. จาตมมหาราช ข. ยามา ค. ดาวดงส ง. ดสต ๓. พระพทธองคประสตกอนพทธศกกป ?

ก. ๑ ป ข. ๘๐ ป ค. ๙๐ ป ง. ๑๐๐ ป ๔. อาสภวาจา พระพทธเจาตรสในวนใด ?

ก. วนประสต ข. วนปรนพพาน ค. วนแสดงธรรมครงแรก ง. วนปลงอายสงขาร

๕. พระนางสรมหามายาทวงคต เมอเจาชายสทธตถะประสตไดกวน ? ก. ๓ วน ข. ๕ วน ค. ๗ วน ง. ๑๕ วน

๖. เทวทตใด ทเจาชายสทธตถะเหนแลว ทรงดารออกผนวช ? ก. คนแก ข. คนเจบ ค. คนตาย ง. สมณะ

๗. เมอเจาชายสทธตถะทรงออกผนวช ใครนาบรขารมาถวาย ? ก. สหมบดพรหม ข. ฆฏการพรหม ค. โกสยเทวราช ง. สกกเทวราช

๘. เจาชายสทธตถะอธษฐานเพศบรรพชา ณ รมฝงแมนาอะไร ? ก. แมนาอโนมา ข. แมนาเนรญชรา ค. แมนาคงคา ง. แมนาสนธ



คมอธรรมศกษาตร - ๗๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๙. ขอใด กลาวถกตองในการเสดจออกบรรพชา ? ก. ทรงมาฉนนะ มนายกณฐกะตดตาม ข. ทรงมาอสดร มนายฉนนะตดตาม ค. ทรงมาอาชาไนย มนายฉนนะตดตาม ง. ทรงมากณฐกะ มนายฉนนะตดตาม

๑๐. ปญจวคคยออกบวชตามเจาชายสทธตถะ ดวยเหตผลอะไร ? ก. บวชดวยความเคารพนบถอ ข. บวชดวยความเชอตามตารา ค. บวชเพราะพระอาจารยสงไว ง. บวชดวยหวงจะบรรลตามบาง

๑๑. ใครเปนผถวายขาวมธปายาสในวนตรสร ? ก. นางสจตรา ข. นางสชาดา ค. นางสธมมา ง. นางสนนทา

๑๒. ใครเปนผถวายหญาคาแกพระมหาบรษ ? ก. โสตถยพราหมณ ข. สนธพราหมณ ค. เวรญชพราหมณ ง. โกสยพราหมณ

๑๓. พระพทธเจาตรสร เมอพระชนมายเทาไร ? ก. ๒๙ พรรษา ข. ๓๕ พรรษา ค. ๓๖ พรรษา ง. ๔๕ พรรษา

๑๔. พระพทธเจาตรสรอะไร ? ก. สมมตสจจะ ข. ธรรมสจจะ ค. อรยสจจะ ง. ปรมตถสจจะ

๑๕. คาวา “ เทววาจกอบาสก ” หมายความวาอยางไร ? ก. ผถงพระพทธเจาเปนสรณะ ข. ผถงพระพทธ พระธรรม เปนสรณะ ค. ผถงพระรตนตรยเปนสรณะ ง. ผถงพระพทธเจา พระสงฆ เปนสรณะ

๑๖. พราหมณทชอบตวาดวา ห ห ไดพบกบพระพทธเจาทใด ? ก. ตนพระศรมหาโพธ ข. ตนมจจลนท ค. ตนอชปาลนโครธ ง. ตนราชายตนะ



คมอธรรมศกษาตร - ๗๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๗. ทสด ๒ อยางและทางสายกลาง อยในพระสตรไหน ? ก. เวทนาปรคคหสตร ข. ธมมจกกปปวตตนสตร ค. อาทตตปรยายสตร ง. อนตตลกขณสตร

๑๘. ผไดดวงตาเหนธรรมเบองตน เปนพระอรยบคคลชนไหน ? ก. พระโสดาบน ข. พระสกทาคาม ค. พระอนาคาม ง. พระอรหนต

๑๙. พระสาวกองคท ๖ บรรลธรรมสงสด ดวยพระธรรมเทศนาใด ? ก. อนตตลกขณสตร ข. ธมมจกกปปวตตนสตร ค. อาทตตปรยายสตร ง. อนปพพกถาและอรยสจ

๒๐. อบาสกคนแรกผถงรตนะ ๓ คอใคร ? ก. อนาถปณฑกเศรษฐ ข. ตปสสะและภลลกะ ค. พระเจาสทโธทนะ ง. บดาของพระยสะ

๒๑. พระสาวกทออกไปประกาศพระศาสนาครงแรกกองค ? ก. ๕ องค ข. ๑๐ องค ค. ๖๐ องค ง. ๖๑ องค

๒๒.“ ทานจะพงแสวงหาหญงนนดกวา หรอจะพงแสวงหาตนดกวา ” พระพทธองค ตรสแกใคร ?

ก. ยสกลบตร ข. นทกสสปะ ค. ปญจวคคย ง. ภททวคคย ๒๓. ใครปรารถนาขอเหนพระอรหนต เปนคนแรก ?

ก. พระเจาสทโธทนะ ข. พระนางปชาบด ค. พระเจาปเสนทโกศล ง. พระเจาพมพสาร

๒๔. วดแหงแรกทพระเจาแผนดนมคธสรางถวายในพระพทธศาสนามชอวาอะไร ? ก. เวฬวน ข. ลฏฐวน ค. บพพาราม ง. เชตวน



คมอธรรมศกษาตร - ๗๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๒๕. วนจาตรงคสนนบาต พระพทธองคทรงแสดงหลกธรรมอะไร ? ก. พระอภธรรม ข. โอวาทปาฏโมกข ค. อรยธรรม ง. วมตตธรรม

๒๖. พระสาวกองคใด ถอวาเปนยอดกตญ ? ก. พระมหากสสปะ ข. พระอานนท ค. พระอสสช ง. พระสารบตร

๒๗. พระอครสาวกทงค เคยบวชเปนอะไรมากอน ? ก. ปรพาชก ข. ดาบส ค. อาชวก ง. ชฎล

๒๘. พระพทธเจาตรสกบพระสาวกรปใด ไมใหชงวงเขาไปสตระกล ? ก. พระสารบตร ข. พระมหาโมคคลลานะ ค. พระมหากสสปะ ง. พระอรเวลกสสปะ

๒๙. พระสารบตรสาเรจเปนพระอรหนต หลงจากอปสมบทแลวกวน ? ก. ๗ วน ข. ๑๒ วน ค. ๑๕ วน ง. ๒๐ วน

๓๐. พระสารบตรสาเรจเปนพระอรหนตดวยพระธรรมเทศนาใด ? ก. อรยสจ ๔ ข. อนปพพกถา ค. อรยธรรม ง. เวทนาปรคคหสตร

๓๑. ภรรยาของปปผลมาณพมนามวาอยางไร ? ก. ยโสธรา ข. ปชาบด ค. กสาโคตม ง. ภททกาปลาน

๓๒. ใครทลเชญพระพทธเจาเสดจกรงกบลพสดไดสาเรจ ? ก. ฉนนอามาตย ข. โลลทาย ค. กาฬทาย ง. ราหลกมาร

๓๓. ใครทาปพพเปตพลเปนคนแรก ในพระพทธศาสนา ? ก. พระเจาพมพสาร ข. พระเจาปเสนทโกศล ค. อนาถปณฑกเศรษฐ ง. ธนญชยเศรษฐ

๓๔. ใครถวายบณฑบาตแดพระพทธเจาเปนคนสดทาย ? ก. นายสภททะ ข. นายจนทะ ค. นางวสาขา ง. นางสชาดา



คมอธรรมศกษาตร - ๗๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๓๕. คาวา “ ปลงอายสงขาร ” หมายถงอะไร ? ก. ทรงตงพระทยจะปรนพพาน ข. ทรงรพระองคเองวาสนอาย ค. ทรงตงพระทยตออายสงขาร ง. ทรงตดพระทยการครองเรอน

๓๖. พระพทธเจาทรงปลงอายสงขาร ณ สถานทใด ? ก. ธาตเจดย ข. อนมมสเจดย ค. ปาวาลเจดย ง. รตนฆรเจดย

๓๗. ใครเปนพระอรหนตองคสดทายกอนพระพทธเจาปรนพพาน ? ก. พระอานนท ข. พระอนรทธะ ค. พระสภททะ วฑฒบรรพชต ง. พระสภททะ ปรพาชก

๓๘. ใครไปสงขาวการเสดจดบขนธปรนพพานแกเจามลลกษตรย ? ก. พระอานนท ข. พระอนรทธะ ค. พระนนทะ ง. พระฉนนะ

๓๙. พระพทธองคทรงจาพรรษาท ๔๕ ทไหน ? ก. นาลนทา ข. เวฬวคาม ค. เวฬวน ง. กลลวาลมตตคาม

๔๐. กอนปรนพพาน พระพทธเจาทรงแตงตงใครเปนศาสดาแทน ? ก. พระมหากสสปะ ข. พระอานนท ค. พระไตรปฎก ง. พระธรรมวนย

๔๑. ในเวลาจวนจะปรนพพานของพระศาสดา มพระเถระรปใดบางทอยในทนน ? ก. พระสารบตร – พระโมคคลลานะ ข. พระมหากสสปะ – พระกาฬทาย ค. พระอานนท – พระอนรทธะ ง. พระอานนท – พระสารบตร

๔๒. พระพทธรป จดเปนเจดยประเภทใด ? ก. ธาตเจดย ข. ธรรมเจดย ค. อทเทสกเจดย ง. บรโภคเจดย



คมอธรรมศกษาตร - ๗๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๔๓. ผใดถวายผาสงควรรณแดพระพทธเจา ? ก. มลลกษตรยชอปกกสะ ข. วสาขา มหาอบาสกา ค. อนาถปณฑกเศรษฐ ง. พระนางปชาบดโคตม

๔๔. พระพทธเจาทรงมพระวรกายผองใสยงนกในคราวใดบาง ? ก. คราวประสต และ ปรนพพาน ข. คราวประสต และตรสร ค. คราวจะตรสรและแสดงธรรม ง. คราวจะตรสร และใกลปรนพพาน

๔๕. พระบรมสารรกธาต ถกแบงออกเปนกสวน ? ก. ๖ สวน ข. ๗ สวน ค. ๘ สวน ง. ๙ สวน

๔๖. ในคราวเสดจปรนพพาน พระพทธเจาทรงมพระชนมายเทาไร ? ก. ๖๐ ป ข. ๗๐ ป ค. ๘๐ ป ง. ๙๐ ป

๔๗. ปจฉมโอวาท พระพทธเจาทรงแสดงเกยวกบอะไร ? ก. ความไมประมาท ข. ความเพยร ค. ความทกข ง. ความสามคค

๔๘. ใครเปนพระสาวกองคสดทาย ? ก. อปกาชวก ข. โกลตปรพาชก ค. สภททวฑฒบรรพชต ง. สภททปรพาชก

๔๙. ใครเปนผแบงพระบรมสารรกธาต ? ก. พระอานนท ข. พระมหากสสปะ ค. โทณพราหมณ ง. วสสการพราหมณ

๕๐. หลงการทาสงคายนาครงทเทาใด ทมการสงสมณทตออกประกาศพระศาสนา ๙ สาย ? ก. ครงท ๑ ข. ครงท ๒ ค. ครงท ๓ ง. ครงท ๔



คมอธรรมศกษาตร - ๗๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

เหตการณสาคญ

ปฏสนธ วนเพญเดอน ๘ กอนพทธศก ๘๐ ป ๑๐ เดอน ประสต วนเพญเดอน ๖ กอนพทธศก ๘๐ ป พระชนมาย ๕ วน ขนานพระนาม พระชนมาย ๗ วน พระมารดาสนพระชนม (ทวงคต) พระชนมาย ๗ พรรษา ศกษาศลปวทยา,ขดสระโบกขรณ ,ไดปฐมยาม พระชนมาย ๑๖ พรรษา ทรงอภเษกสมรส , สรางปราสาท ๓ ฤดถวาย พระชนมาย ๒๙ พรรษา มพระโอรส และเสดจออกผนวช

พระชนมาย ๓๕ พรรษา ตรสร พระชนมาย ๘๐ พรรษา ปรนพพาน ทรงบาเพญพทธกจเปนเวลา ๔๕ ป

สถานทสาคญ

๑. สวนลมพน เปนสถานทประสต ๒. ตนพระศรมหาโพธรมฝงแมนาเนรญชรา เปนสถานทตรสร ๓. ปาอสปตนมฤคทายวน เปนสถานทแสดงปฐมเทศนา ๔. ปาวาลเจดย เปนสถานทปลงอายสงขาร ๕. สาลวโนทยาน เปนสถานทปรนพพาน ๖. มกฏพนธนเจดย เปนสถานทถวายพระเพลง

ใครมศกดเปนอะไรกบพระพทธเจา

๑. พระเจาชยเสนะ ทรงเปน ทวด (พระไปยกา) ๒. พระเจาสหน ทรงเปน ป (พระอยกา) ๓. พระนางกญจนา ทรงเปน ยา (พระอยยกา) ๔. พระเจาอญชนะ ทรงเปน ตา (พระอยกา) ๕. พระนางยโสธรา ทรงเปน ยาย (พระอยยกา)



คมอธรรมศกษาตร - ๗๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๖. พระเจาสทโธทนะ ทรงเปน พอ (พระชนก/พระพทธบดา) ๗. พระนางสรมหามายา ทรงเปน แม (พระชนน/พระพทธมารดา) ๘. พระเจาสปปพทธะ ทรงเปน ลง (พระมาตลา) ๙. พระนางปชาบด ทรงเปน นา (พระมาตจฉา) ๑๐. พระเจาสกโกทนะ, อมโตทนะ, ฆนโตทนะ, โธโตทนะ ทรงเปนอาชาย (พระปตลา) ๑๑. พระนางปมตา , อมตา ทรงเปนอาหญง (พระปตจฉา) ๑๒. พระนางยโสธรา (พมพา) ทรงเปน ภรรยา (พระชายา) ๑๓. นนทะ , อานนท ทรงเปน นองชาย (พระอนชา) ๑๔. รปนนทา ทรงเปน นองสาว (พระขนษฐา) ๑๕. ราหล ทรงเปน ลก (พระโอรส)

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน วชาพทธประวต

๑. ค ๒. ง ๓. ข ๔. ก ๕. ค ๖. ง ๗. ข ๘. ก ๙. ง ๑๐. ง ๑๑. ข ๑๒. ก ๑๓. ข ๑๔. ค ๑๕. ข ๑๖. ค ๑๗. ข ๑๘. ก ๑๙. ง ๒๐. ง ๒๑. ค ๒๒. ง ๒๓. ง ๒๔. ก ๒๕. ข ๒๖. ง ๒๗. ก ๒๘. ข ๒๙. ค ๓๐. ง ๓๑. ง ๓๒. ค ๓๓. ก ๓๔. ข ๓๕. ก ๓๖. ค ๓๗. ง ๓๘. ก ๓๙. ข ๔๐. ง ๔๑. ค ๔๒. ค ๔๓. ก ๔๔. ง ๔๕. ค ๔๖. ค ๔๗. ก ๔๘. ง ๔๙. ค ๕๐. ค



คมอธรรมศกษาตร - ๗๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

วชา ศาสนพธ

สปดาหท ๔ ความหมาย , ประโยชน , กศลพธ

สาระสาคญ ศาสนพธ คอ พธกรรมทางศาสนา เปนวธการสาคญทจะนาคนทวไปใหใกลชดกบศาสนามากขน ซงแตละศาสนากมพธกรรมเปนของตนเอง พระพทธ ศาสนาเปนศาสนาหนงทมพธกรรมตาง ๆ เกยวเนองกบหลกธรรมคาสอนในทาง ศาสนา เปนกระบวนการในการดงคนเขาหาธรรมะ ดงเชน กศลพธ พธวาดวยการบาเพญกศล อนไดแกการปฏญาณตนถอเอาพระพทธเจาเปนทพง การรกษาศล การเวยนเทยน ซงพธกรรมเหลาน เปนสงสะทอนใหคนมคณธรรม จรยธรรมในตนเอง และไดกลายเปนประเพณวฒนธรรมในทสด ดงนน เพอความฉลาดรอบรในการประกอบพธกรรมตาง ๆ จงจาเปน ตองเรยนรศาสนพธ ซงในสปดาหท ๔ น จกไดศกษาศาสนพธดงน : -

ความหมายของศาสนพธ ประโยชนของศาสนพธ

หมวดกศลพธ คอพธบาเพญกศล - พธแสดงตนเปนพทธมามกะ - พธรกษาอโบสถ - พธเวยนเทยน

วตถประสงค ๑. มความรความเขาใจในวชาศาสนพธ ๒. เหนคณประโยชนของศาสนพธ ๓. ประพฤตปฏบตตนตามหลกของศาสนพธได ๔. สามารถแนะนาผอนใหปฏบตตามได



คมอธรรมศกษาตร - ๗๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

กจกรรม ๑. อานเนอหาประจาบทเรยนจากหนงสอคมอธรรมศกษาตร ๒. ทาปญหากอนเรยน ๓. ฟงบรรยายในหองเรยน ๔. รวมกนทากจกรรมในวนสาคญทางพระพทธศาสนา ๕. คนควาเพมเตมจากหนงสอทแนะนาทายเลม

ประเมนผล ๑. ทาแบบทดสอบกอนเรยน ๒. จากการทากจกรรมใน – นอก หองเรยน ๓. จากการสอบธรรมสนามหลวง ๔. สามารถทากจตาง ๆ ทเกยวกบศาสนพธได

แบบทดสอบกอนเรยนวชาศาสนพธ สปดาหท ๔


๑. ศาสนพธ คออะไร ? ก. พธบวชนาค ข. พธในทางศาสนา ค. พธทาบญขนบานใหม ง. ถกทกขอ

๒. วนสาคญในการเวยนเทยนมกวน ? ก. ๓ วน ข. ๔ วน ค. ๕ วน ง. ๖ วน

๓. ทกษณาวฏ หมายถงอะไร ? ก. การเดนเวยนขวา ข. การเดนเวยนซาย ค. การเดนตรง ง. การเดนเวยนเทยน

๔. วนมาฆบชา ตรงกบวนใด ? ก. ขน ๑๕ คา เดอน ๓ ข. แรม ๑๕ คา เดอน ๓ ค. ขน ๑๕ คา เดอน ๖ ง. ขน ๑๕ คา เดอน ๘



คมอธรรมศกษาตร - ๗๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๕. วนวสาขบชา ตรงกบวนใด ? ก. ขน ๑๕ คา เดอน ๓ ข. แรม ๑๕ คา เดอน ๓ ค. ขน ๑๕ คา เดอน ๖ ง. ขน ๑๕ คา เดอน ๘

๖. วนอาสาฬหบชา ตรงกบวนใด ? ก. ขน ๑๕ คา เดอน ๓ ข. แรม ๑๕ คา เดอน ๓ ค. ขน ๑๕ คา เดอน ๖ ง. ขน ๑๕ คา เดอน ๘

๗. แบบอยาง หรอแบบแผน ทพงปฏบตในทางศาสนา เรยกวาอะไร ? ก. ศาสนปฏบต ข. ศาสนธรรม ค. ศาสนศกษา ง. ศาสนพธ

๘. ศาสนพธในพระพทธศาสนาเกดขนเมอไร ? ก. พรอมกบศาสนา ข. หลงศาสนา ค. กอนศาสนา ง. ไมมหลกฐานปรากฏ

๙. หลกการทาบญในศาสนพธ เกดจากคาสอนเรองใด ? ก. บญกรยาวตถ ข. สงคหวตถ ค. ทานวตถ ง. กศลมล

๑๐. บญกรยาวตถ หมายถงอะไร ? ก. ของสาหรบทาบญ ข. การตงใจทาบญ ค. สถานททาบญ ง. สงเปนทตงแหงการทาบญ

๑๑. บญกรยาวตถ ๓ คอขอใด ? ก. ศล สมาธ ปญญา ข. ทาน ศล ภาวนา ค. ทาน ศล สมาธ ง. ทาน ศล ปญญา

๑๒. ขอใด จดเปนกศลพธ ? ก. ชวยเหลอคนตาบอด ข. ทาบญขนบานใหม ค. รกษาอโบสถศล ง. ถวายสงฆทาน

๑๓. ผรบนบถอพระพทธเจาเปนของตน เปนความหมายของขอใด ? ก. อบาสกา ข. อบาสก ค. พทธมามกะ ง. สาวก



คมอธรรมศกษาตร - ๘๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๔. คาวา “เอสาหง ภนเต สจระปรนพพตมป ฯลฯ พทธะมามะโกต มง สงโฆ ธาเรต” เปนคาอะไร ? ก. คาขอบรรพชา ข. คาแสดงตนเปนอบาสก ค. คาปฏญาณตนเปนพทธมามกะ ง. ไมมขอถก

๑๕. การประกอบพธเวยนเทยนในวนสาคญทรงพระพทธศาสนาเพอนอมระลกถงใคร ? ก. พระพทธเจา ข. พระธรรม ค. พระสงฆ ง. พระรตนตรย

๑๖. ขอใด ตรงกบวนถวายพระเพลงพระพทธสรระ ? ก. วนวสาขบฃชา ข. วนอฏฐมบชา ค. วนอาสาฬหบชา ง. วนมาฆบชา

๑๗. คาวา “อโบสถ” แปลวาอะไร ? ก. การจาศล ข. การรกษาศล ค. การถอศล ง. การเขาจา

๑๘. พธรกษาอโบสถศลเปนเรองของ...? ก. กศลพธ ข. บญพธ ค. งานมงคล ง. ทานพธ

๑๙. พธรกษาอโบสถศล ขอใดกลาวถกตอง ? ก. ประกาศองคอโบสถศลและอาราธนาอโบสถศล ข. อาราธนาอโบสถศลแลวประกาศองคอโบสถศล ค. อาราธนาอโบสถศลแลวอธษฐานอโบสถศล ง. ถกทกขอ

๒๐. คาวา “วสง วสง” มความหมายตรงกบขอใด ? ก. ตงใจรกษาศลจรงๆ ข. ขอรกษาศลแยกขอกน ค. ระบเวลาในการรกษาศล ง. เปนคาแทนตวผอาราธนา



คมอธรรมศกษาตร - ๘๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ความหมายของศาสนพธ

ศาสนพธ มาจากคาวา “ศาสน” หรอ “ศาสนา” คอ คาสอน กบคาวา “พธ” คอ แบบอยาง หรอแบบแผนตาง ๆ รวมเปนคาวา ศาสนพธ หมายถง แบบอยาง หรอแบบแผนตาง ๆ ทพงปฏบตในทางพระศาสนา ศาสนพธเปนเรองทเกดขนทหลงศาสนา หมายความวา มศาสนาเกดขนกอนแลวจงมพธกรรมตาง ๆ เกดตามมาภายหลง เหตเกดศาสนพธ เนองจากหลกการของพระพทธศาสนาทพระพทธเจาไดตรสไวอนเรยกวา “โอวาทปาฏโมกข” ในโอวาทปาฏโมกขนน มหลกการสาคญททรงวางไวเปนหลกทวๆ ไป ๓ ประการ คอ ๑. สอนไมใหทาความชวทงปวง ๒. สอนใหอบรมกศลใหถงพรอม ๓. สอนใหทาจตใจของตนใหผองใส การพยายามทาตามคาสอนในหลกการนเปนการพยายามทาความดทเรยกวา ทาบญ และการทาบญน พระพทธเจาทรงแสดงวตถคอทตงแหงการทาบญไวโดยยอ เรยกวา บญกรยาวตถ ม ๓ ประการ คอ ๑. ทาน การบรจาคสงของของตนใหเปนประโยชนแกผอน ๒. ศล การรกษากายวาจาใหสงบเรยบรอย ไมลวงบญญตททรงหาม ๓. ภาวนา การอบรมจตใจใหผองใสในการกศล บญกรยาวตถน เปนแนวทางใหพทธบรษทประพฤตตามหลกการทกลาวขางตนและเปนเหตใหเกดศาสนพธตางๆ ขนโดยนยม ประโยชนของศาสนพธ

๑. เปนวธการดงคนเขาสหลกธรรมทางพระศาสนา ๒. เปนรปแบบวธการทมแบบแผน งดงาม สอดคลองกบวฒนธรรมไทย ๓. เปนกระบวนการททาใหคนในสงคมมความรกสามคค ปรารถนาดตอกน



คมอธรรมศกษาตร - ๘๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๔. ผทศกษาศาสนพธดแลว ยอมเปนผฉลาดในพธกรรมทตองปฏบตในการบาเพญบญกศล

๕. สามารถจรรโลงใหพระพทธศาสนามความเจรญยงยนสบไป ศาสนพธแบงออกเปน ๔ หมวด เมอพธกรรมใดเปนทนยมและรบรองปฏบตสบ ๆ มาจนเปนประเพณ พธกรรมนนกกลายเปนศาสนพธขน ฉะนน ศาสนพธจงมมากมาย แตเมอแยกเปนหมวดแลว ม ๔ หมวด คอ ๑. หมวดกศลพธ วาดวยพธบาเพญกศล ๒. หมวดบญพธ วาดวยพธทาบญ ๓. หมวดทานพธ วาดวยพธถวายทาน ๔. หมวดปกณณกะ วาดวยพธเบดเตลด

หมวดกศลพธ วาดวยพธบาเพญกศล

กศลพธ คอ พธบาเพญกศลตาง ๆ อนเกยวเนองดวยความดงามทางพระพทธศาสนาสวนบคคล ไดแก พธกรรมทาความดใหแกตวเอง ม ๓ อยาง คอ ๑. พธแสดงตนเปนพทธมามกะ ๒. พธรกษาอโบสถ ๓. พธเวยนเทยนในวนสาคญทางพระพทธศาสนา

พธแสดงตนเปนพทธมามกะ

คาวา พทธมามกะ แปลวา ผรบเอาพระพทธเจาเปนของตน การแสดงตนเปนพทธมามกะ หมายถง การประกาศตนของผแสดงวาเปนผรบนบถอพระพทธเจาเปนของตน



คมอธรรมศกษาตร - ๘๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

การปฏญาณตนเปนผนบถอพระพทธศาสนาไมจาเปนตองทาเฉพาะคราวเดยว ทาซาๆ ตามกาลงแหงศรทธาและความเลอมใสกได เชน พระสาวกบางรป ภายหลงแตไดรบการอปสมบทแลวกลนวาจาวา พระผมพระภาคเจาเปนพระศาสดาของขาพระองค ๆ เปนสาวก ดงนเปนตน

ความเปนมาของการแสดงตนเปนพทธมามกะ

เมอความนยมในการบวชสามเณรลดลง พรอมกบการสงเดกไปเรยนในตางประเทศมากขน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (ร.๕) ทรงพระราชปรวตกวา เดกๆ จกไมมความรสกทดตอพระพทธศาสนาจงโปรดใหพระโอรสของพระองคทรงปฏญาณพระองคเปนผนบถอพระพทธศาสนากอน และพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว (ร.๖)ไดเปนพระองคแรกทปฏญาณพระองคตามธรรมเนยมททรงตงขนใหมนน และใชเปนราชประเพณตอมาอกหลายพระองค เชน พระเจาวรวงศเธอพระองคจมพฎพงศบรพตร พระโอรสสมเดจพระเจานองยาเธอ เจาฟากรมหลวงนครสวรรควรพนตกบหมอมเจาองคอน ๆ กอนจะไปศกษาในยโรปกไดแสดงพระองคเปนพทธมามกะกอน เปนตน โดยเหตน จงเกดเปนประเพณนยมแสดงตนเปนพทธมามกะขนสบตอกนมา แตในปจจบนความนยมของชาวพทธในประเทศไทยมสรปดงน คอ ๑. เมอบตรหลานของตนรเดยงสาเจรญวยอยในระหวาง ๑๒–๑๕ ป กประกอบพธใหบตรหลานไดแสดงตนเปนพทธมามกะ เพอใหเดกสบความเปนชาวพทธตามตระกลตอไป ๒. เมอจะสงบตรหลานไปเรยนยงตางประเทศทมใชดนแดนของพระพทธ ศาสนา ๓. เมอจะปลกฝงนสยของเยาวชนใหมนคงในพระพทธศาสนา สวนมากทางโรงเรยนจะเปนผจดทาพธกรรม อาจจะเปนปละครง ๔. เมอมบคคลตางศาสนาเกดความเลอมใสในพระพทธศาสนาตองการจะประกาศตนเปนชาวพทธ



คมอธรรมศกษาตร - ๘๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ระเบยบพธการแสดงตนเปนพทธมามกะ นมนตพระสงฆอยางนอย ๔ รปเขาพระอโบสถ หรอศาลา หรอสถานททเหมาะสมแลว คณะผปฏญาณตนนงพรอมกนหนาพระสงฆ ตวแทนจดเทยนธปบชาพระรตนตรย (ถานงกบพน พงนงคกเขา ถานงบนเกาอ ใหยน ประนมมอ) แลวกลาวคาบชาตามผนา ดงน

อมนา สกกาเรนะ พทธง ปเชมะ ขาพเจาทงหลายบชาพระพทธเจาดวยเครองสกการะน

อมนา สกกาเรนะ ธมมง ปเชมะ ขาพเจาทงหลายบชาพระธรรมดวยเครองสกการะน

อมนา สกกาเรนะ สงฆง ปเชมะ ขาพเจาทงหลายบชาพระสงฆดวยเครองสกการะน

จากนน ผปฏญาณตนหนหนาไปทางพระสงฆ แลววานะโม ๓ จบตามผกลาวนา ดงน

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ ขอนอบนอมแดพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน (วา ๓ จบ)

ตอดวย คาปฏญาณตนเปนพทธมามกะ ดงน เอเต มะยง ภนเต, สจระปะรนพพตมป, ตง ภะคะวนตง สะระณง คจฉามะ, ธมมญจะ, สงฆญจะ, พทธะมามะกาต โน สงโฆ ธาเรต ขาแตพระสงฆผเจรญ ขาพเจาทงหลายขอถงพระผมพระภาคเจาพระองคนน แมปรนพพานไปนานแลว ทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะทระลกนบถอ ขอพระสงฆจงจาขาพเจาทงหลายไววา เปนพทธมามกะ ผรบเอาพระพทธเจาเปนของตน คอ ผนบถอพระพทธเจา

(หมายเหต : ถาปฏญาณคนเดยว ใหเปลยนคาปฏญาณ ดงน เอเต มะยง เปน เอสาหง คจฉามะ เปน คจฉาม, พทธะมามะกาต ชายเปลยนเปน พทธะมามะโกต หญงเปลยน เปน พทธะมามกาต, โน เปน มง, คาแปลวา ขาพเจาทงหลาย เปน ขาพเจา)



คมอธรรมศกษาตร - ๘๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

พระสงฆทงนนประนมมอรบ “สาธ” พรอมกน จากนน ผปฏญาณตนนงประนมมอฟงโอวาทจากพระสงฆ หลงจากจบโอวาทแลว ตวแทนกลาวคาอาราธนาศล ดงน มะยง ภนเต วสง วสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจามะ ทตยมป มะยง ภนเต วสง วสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจามะ ตะตยมป มะยง ภนเต วสง วสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจามะ

จากนนประธานสงฆจะเปนผใหศล ผปฏญาณวาตาม ดงน นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ

(พระสงฆวา “ยะมะหง วะทาม ตง วะเทห” ผปฏญาณรบวา “อามะ ภนเต”) พทธง สะระณง คจฉาม ธมมง สะระณง คจฉาม สงฆง สะระณง คจฉาม ทตยมป พทธง สะระณง คจฉาม ทตยมป ธมมง สะระณง คจฉาม ทตยมป สงฆง สะระณง คจฉาม ตะตยมป พทธง สะระณง คจฉาม ตะตยมป ธมมง สะระณง คจฉาม ตะตยมป สงฆง สะระณง คจฉาม

(พระสงฆวา “ตสะระณะคะมะนง นฏฐตง” ผปฏญาณรบวา “อามะ ภนเต”) ปาณาตปาตา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม อทนนาทานา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม กาเมส มจฉาจารา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม



คมอธรรมศกษาตร - ๘๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

มสาวาทา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม สราเมระยะมชชะปะมาทฏฐานา เวระมะณ สกขาปะทง สมาทยาม อมาน ปญจะ สกขาปะทาน สะมาทยาม

ขาพเจาสมาทานสกขาบท ๕ ขอเหลาน (บทนผปฏญาณพงวา ๓ หน) สเลนะ สคะตง ยนต สเลนะ โภคะสมปะทา สเลนะ นพพตง ยนต ตสมา สลง วโสธะเย

(บทน ผปฏญาณไมตองวาตาม, พอพระวาจบแลวใหกราบ ๓ ครง)

ลาดบจากน ถามเครองไทยธรรม พงนาเครองไทยธรรมมาถวายพระสงฆ เสรจแลวพระสงฆอนโมทนา ผปฏญาณกรวดนารบพร เสรจแลวกราบพระสงฆ ๓ ครง เปนอนเสรจพธ

พธรกษาอโบสถ

อโบสถเปนเรองของกศลกรรมสาคญประการหนงของคฤหสถ แปลวา การเขาจา เปนอบายขดเกลากเลสอยางหยาบใหเบาบางและเปนทางแหงความสงบ อโบสถของคฤหสถ ม ๒ อยาง คอ ๑. ปกตอโบสถ คอ อโบสถทรกษากนตามปกตเฉพาะวนหนง และคนหนงในวนพระ ๒. ปฏชาครอโบสถ คอ อโบสถทรกษาคราวละ ๓ วน โดยแบงเปนวนรบ ๑ วน วนรกษา ๑ วน และวนสง ๑ วน การรกษาอโบสถทง ๒ อยางน โดยเนอแทกคอการสมาทานรกษาศล ๘ อยางเครงครด เปน เอกชฌสมาทาน มนคงอยดวยความผกใจจนตลอดกาลของอโบสถทตนสมาทานนน



คมอธรรมศกษาตร - ๘๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

คาอธษฐานอโบสถ อมง อฏฐงคะสะมนนาคะตง, พทธะปญญตตง อโปสะถง, อมญจะ รตตง อมญจะ ทวะสง, สมมะเทวะ อะภรกขตง สะมาทยาม ขาพเจาขอสมาทานอโบสถพทธบญญต อนประกอบดวยองค ๘ ประการน เพอจะรกษาไวใหด มใหขาดมใหทาลาย ตลอดคนหนงและวนหนง ในเวลาน

คาอาราธนาอโบสถศล อะหง ภนเต ตสะระเณนะ สะหะ อฏฐงคะสะมนนาคะตง อโปสะถง ยาจาม ขาแตพระสงฆผเจรญ ขาพเจายอมขอซงอโบสถศล อนประกอบดวยองค ๘ ประการ พรอมกบไตรสรณคมน

เสรจแลวนงรบศลไปตามลาดบ เมอพระสงฆกลาวคาวา “ตสะระณะคะมะนง นฏฐตง” พงรบพรอมกนวา “อามะ ภนเต” และเมอพระสรปศลวา “อมาน อฏฐะสกขาปะทาน อโปสะถะสละวะเสนะ สาธกง กตวา อปปะมาเทนะ รกขตพพาน” พงรบพรอมกนวา “อามะ ภนเต”

อโบสถศล (ศล ๘) ๑. ปาณาตปาตา เวระมณ : เวนจากการฆาสตว ๒. อทนนาทานา เวระมะณ : เวนจากการถอเอาสงของทเขาไมไดให ๓. อะพรหมะจะรยา เวระมะณ : เวนจากการประพฤตผดพรหมจรรย ๔. มสาวาทา เวระมะณ : เวนจากการพดเทจ ๕. สราเมระยะมชชะปะมาทฏฐานา เวระมะณ : เวนจากการดมนาเมาคอ

สราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท ๖. วกาละโภชนา เวระมะณ : เวนจากการบรโภคอาหารในเวลาวกาล ๗. นจจะคตะวาทตะวสกะทสสะนะ มาลาคนธะวเลปะนะธาระณะมณฑะนะ วภสะนฏฐานา เวระมะณ : เวนจากการฟอนรา ขบรอง ประโคมเครอง

ประโคมตางๆ ดการละเลน และลบทา ทดทรงประดบตกแตงซงรางกายดวยระเบยบดอกไมและของหอมเครองทาเครองยอมผวตางๆ



คมอธรรมศกษาตร - ๘๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๘. อจจาสะยะนะมะหาสะยะนา เวระมะณ : เวนจากการนงนอนบนทนอนอนสงใหญ

พธเวยนเทยนในวนสาคญทางพระพทธศาสนา

วนสาคญในทางพระพทธศาสนาทพทธศาสนกชนนยมประกอบพธกรรมบชา เพอระลกถงคณพระรตนตรยเปนพเศษ แตเดมกาหนดไว ๓ วน คอ วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอฏฐมบชา ภายหลงเพมวนอาสาฬหบชาเขามาอกหนงวน รวมเปน ๔ วน คอ วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอฏฐมบชา วนอาสาฬหบชา วนมาฆบชา วนมาฆบชา ตรงกบวนเพญเดอน ๓ (ขน ๑๕ คา เดอน ๓) ถาปใดมอธกมาส ปนนเลอนไปเปนวนเพญเดอน ๔ เปนวนคลายวนทพระพทธเจาทรงแสดงโอวาทปาฏโมกขในทประชมสงฆ และการประชมกนในวนนนเรยกวา จาตรงคสนนบาต คอ การประชมทประกอบดวยองค ๔ คาวา มาฆะ เปนชอของเดอน ๓ มาฆบชา ยอมาจากคาวา มาฆปณณมบชา แปลวา การบชาพระในวนเพญเดอน ๓ และเนองจากเปนวนทพระพทธองคทรงแสดงโอวาทปาฎโมกข จงเรยกวนนวา “ วนพระธรรม ”

พธกรรมในวนมาฆบชานทาเปนทางราชการเมอสมยรชกาลท ๔ วนวสาขบชา วนวสาขบชา ตรงกบวนเพญเดอน ๖ (ขน ๑๕ คา เดอน ๖) ถาปใดมอธกมาส ปนนเลอนไปเปนวนเพญเดอน ๗ คาวา วสาขะ เปนชอของเดอน ๖ วสาขบชา ยอมาจากคาวา วสาขปณณมบชา แปลวา การบชาพระในวนเพญเดอน ๖ เปนวนคลายวนประสต ตรสร และปรนพพานของพระพทธเจา วนวสาขบชาในประเทศไทยน มมาตงแตสมยสโขทย แตไดมการฟนฟอยางจรงจงเมอในสมยรชกาลท ๒ และมการจดประเพณเรอยมาจนถงปจจบน



คมอธรรมศกษาตร - ๘๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

วนวสาขบชาน ถอเปนวนเกดของพระพทธศาสนา เพราะพระพทธเจาเปนผตงหรอประดษฐานพระพทธศาสนาขน จงเรยกอกวา “วนพระพทธเจา” วนท ๑๕ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๔๔ องคการสหประชาชาตไดประกาศใหวน วสาขบชาเปนวนสาคญสากลของโลก และวนท ๑๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๖ ไดประกาศใหเปน วนสมาธโลก เมอวนท ๓๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๓๒ คณะรฐมนตรมมตใหวนวสาขบชาเปน “วนตนไมประจาปแหงชาต”

วนอฏฐมบชา วนอฏฐมบชา ตรงกบวนแรม ๘ คา เดอน ๖ ถาปใดมอธกมาส ปนนเลอนไปเปนวนแรม ๘ คา เดอน ๗ นบจากวนวสาขบชาไป ๗ วน เปนวนคลายวนถวายพระเพลงพระบรมศพของพระพทธเจา ณ มกฏพนธนเจดย เมองกสนารา แควนมลละ

วนอาสาฬหบชา วนอาสาฬหบชา ตรงกบวนเพญเดอน ๘ (วนขน ๑๕ คา เดอน ๘) กอนเขาพรรษา ๑ วน คาวา อาสาฬหะ เปนชอของเดอน ๘ อาสาฬหบชา ยอมาจากคาวา อาสาฬหปณณมบชา แปลวา การบชาในวนเพญเดอน ๘ เปนวนคลายวนทพระพทธเจาทรงแสดงปฐมเทศนา คอ การแสดงธรรมครงแรก มชอวา ธมมจกกปปวตตนสตร ทปาอสปตนมฤคทายวน แขวงเมองพาราณาส แควนกาส เปนวนทมพระอรยสงฆรปแรก คอ พระอญญาโกณฑญญะ เปนวนทมรตนะเกดขนในโลกครบทง ๓ จงเรยกวนนวา “ วนพระสงฆ ”

การทาพธบชาในวนสาคญทง ๔ น คอ อาจจะมการประชมทาวตร สวดมนต และฟงเทศนกอนแลวจงเวยนเทยนกได

การเวยนเทยน คอ การนอมระลกถงคณของพระรตนตรย โดยการทพทธบรษทถอดอกไมธปเทยนทจดแลวประนมมอทาประทกษณ คอ เดนเวยนขวา ทเรยกวา ทกษณาวฎ รอบปชนยสถานในวด หรอในสถานทแหงใดแหงหนง ๓



คมอธรรมศกษาตร - ๙๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

รอบ โดยสงใจระลกถงคณพระรตนตรยในขณะทเดนเวยน คอ ในรอบท ๑ ระลกถงคณของพระพทธเจา โดยสวดบทวา อตป โส ภะคะวา ฯลฯ รอบท ๒ ระลกถงคณพระธรรม โดยสวดบทวา สวากขาโต ภะคะวะตา ธมโม ฯลฯ รอบท ๓ ระลกถงคณพระสงฆโดยสวดบทวา สปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ ฯลฯ เมอเสรจแลวนาดอกไมธปเทยนนนปกบชาปชนยวตถทเวยนรอบ ในภาชนะททางวดจดไว ระเบยบปฏบตของพทธศาสนกชนผเขารวมพธเวยนเทยน ๑. มาถงบรเวณพธกอนเวลา ๒. จดธปเทยนและกลาวคาบชาพระรตนตรยตามผนา ๓. ขณะเวยนเทยนตองใหพระเณรอยหนา ๔. ทาการ ทกษณาวฏ คอ เดนเวยนขวา และสารวมกาย วาจา ใจ ๕. ระหวางเวยนเทยนตองนอมจตระลกถงคณพระรตนตรยตลอดเวลา

๖. เมอเดนครบ ๓ รอบแลว ใหนาธปเทยนดอกไมไปวางไวในททจดไว

บางวดอาจจะมการฟงเทศน สวดมนตกอนกได แลวแตความนยมของแตละวด

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยนวชาศาสนพธ สปดาหท ๔

๑. ข ๒. ข ๓. ก ๔. ก ๕. ค ๖. ง ๗. ง ๘. ข ๙. ก ๑๐. ง ๑๑. ข ๑๒. ค ๑๓. ค ๑๔. ค ๑๕. ง ๑๖. ข ๑๗. ง ๑๘. ก ๑๙. ก ๒๐. ข



คมอธรรมศกษาตร - ๙๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สปดาหท ๕ บญพธ , ทานพธ , ปกณณกะ

สาระสาคญ ศาสนพธวาดวยพธการทาบญทเปนมงคลแกชวตและครอบครว เชน ทาบญขนบานใหม ทาบญงานแตงงาน และพธทาบญงานอวมงคลเปนพธทเกยวของกบการตายหรอทาบญอทศแกบรพการชนทลวงลบไปแลว พธถวายทานเชนการถวายทานในเทศกาลงานบญตางๆทเกยวของกบชวตของพทธศาสนกชน และพธเบดเตลดทวไปเชนการแสดงความเคารพพระ การอาราธนาศล อาราธนาธรรม เปนตน เปนสงจาเปนทพทธศาสนกชนควรศกษาใหมความรความเขาใจ เพอทจะไดนาไปประพฤตปฏบตไดอยางถกตองตามหลก ศาสนพธตามจดมงหมายตอไป ดงนน ศาสนพธจงมความจาเปนตอวถชวตของชาวพทธ เพราะเปนสงทหลอหลอมจตใจใหมความออนโยนและทาใหจตใหนอมไปในหลกธรรมของพระพทธ ศาสนาในสปดาหท ๕ น จกไดศกษาศาสนพธดงน : -

หมวดบญพธ วาดวยพธทาบญ - วธทาบญงานมงคล - วธทาบญงานอวมงคล

หมวดทานพธ วาดวยพธถวายทาน - ทานวตถ - ทาน ๒ ประเภท - กาหนดเวลาของการถวายทาน - ระเบยบพธถวายทาน - คาถวายสงฆทานประเภทสามญ



คมอธรรมศกษาตร - ๙๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

หมวดปกณณกะ วาดวยพธเบดเตลด - วธแสดงความเคารพพระ - วธประเคนของพระ - วธทาหนงสออาราธนาและทาใบปวารณา - วธอาราธนาศล อาราธนาพระปรตร อาราธนาธรรม - วธกรวดนา

วตถประสงค ๑. มความรความเขาใจในวชาศาสนพธ ๒. เหนคณประโยชนของศาสนพธ ๓. ประพฤตปฏบตตนตามหลกของศาสนพธได ๔. สามารถแนะนาผอนใหปฏบตตามได

กจกรรม ๑. อานเนอหาประจาบทเรยนจากหนงสอคมอธรรมศกษาตร ๒. ทดสอบทาปญหากอนเรยนและหลงเรยน ๓. ฟงบรรยายในหองเรยน ๔. รวมกนทากจกรรมในวนสาคญทางพระพทธศาสนา ๕. คนควาเพมเตมจากหนงสอทแนะนาทายเลม


๑. ทาแบบทดสอบกอน - หลงเรยน ๒. จากการทากจกรรมใน – นอก หองเรยน ๓. จากการสอบธรรมสนามหลวง ๔. สามารถทากจตาง ๆ ทเกยวกบศาสนพธได



คมอธรรมศกษาตร - ๙๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

แบบทดสอบกอนเรยน วชาศาสนพธสปดาท ๕


๑. การทาบญในวนคลายวนเกด จดเขาในหมวดพธใด ? ก. กศลพธ ข. บญพธ ค. ทานพธ ง. ปกณกพธ

๒. บญพธ แบงออกเปนกประเภท ? ก. ๒ ประเภท ข. ๓ ประเภท ค. ๔ ประเภท ง. ๕ ประเภท

๓. ขอใดไมจดเปนงานมงคล ? ก. ทาบญฉลองเรอประมงลงในนา ข. ทาบญครบรอบหนงขวบลกชาย ค. ทาบญครบรอบหนงปใหมารดาผละโลก ง. ทาบญครอบรอบสามสบปแหงการแตงงาน

๔. ในงานมงคลทกประเภท นยมใชสายสญจกเสน ก. ๓ เสน ข. ๕ เสน ค. ๗ เสน ง. ๙ เสน

๕. พระทนมนตมาเจรญพระพทธมนต รปไหนตองใหศล ? ก. พระรปท ๑ ข. พระรปท ๒ ค. พระรปท ๓ ง. พระรปไหนกได

๖. พระทนมนตมาเจรญพระพทธมนต รปไหนตองรบ สพพ ? ก. พระรปท ๑ ข. พระรปท ๒ ค. พระรปท ๓ ง. พระรปไหนกได

๗. เจาภาพพงจดเทยนนามนต เมอพระสงฆสวดถงบทไหน ? ก. ยงกญจ วตตง... ข. เมตตญจะ... ค. โพชฌงโค... ง. อะเสวะนา จะ...



คมอธรรมศกษาตร - ๙๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๘. ในคากลาวถวายขาวพระพทธ ทาไมทานจงใชคาวา “พทธสสะ ปเชม” ? ก. เพราะเปนการถวายอาหาร ข. เพราะถวายอาหารและนาครบชด ค. เพราะเปนการถวายตามธรรมเนยม ง. เพราะไมไดถวายใหพระพทธเจาเสวย

๙. การกรวดนา จะตองทาในเวลาใด ? ก. เมอพระสงฆวา ยะถา ข. เมอพระสงฆรบ สพพตโย ค. เมอพระสงฆขด สคเค ง. เมอพระสงฆอนโมทนาเสรจแลว

๑๐. การเจรญพระพทธมนต ใชสาหรบงานเชนใด ? ก. งานอวมงคล ข. งานศพ ค. งานมงคล ง. งานทาบญวนสารท

๑๑. “สวดพระพทธมนต” ใชสาหรบงานประเภทใด ? ก. งานมงคล ข. งานทาบญขนบานใหม ค. งานอวมงคล ง. งานทาบญอาย

๑๒. งานอวมงคล คองานเชนไร ? ก. งานโกนจก ข. งานมงคลสมรส ค. งานทาบญบวชนาค ง. งานทาบญฉลองอฐ

๑๓. ขอใด จดเปนงานอวมงคล ? ก. นายพานพบทาบญอทศใหนางแสนเสนห ข. นางชวนชมทาบญอายครบ ๖๐ ป ค. กานนชางทาบญขนบานใหม ง. ผใหญลทาบญครบรอบวนแตงงาน

๑๔. ทานวตถ จาแนกไวกประการ ? ก. ๘ ประการ ข. ๙ ประการ ค. ๑๐ ประการ ง. ๑๒ ประการ



คมอธรรมศกษาตร - ๙๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๕. การถวายทานเจาะจงพระภกษรปใดรปหนง เรยก...? ก. อามสทาน ข. ปาฏบคลกทาน ค. วตถทาน ง. สงฆทาน

๑๖. การถวายสงฆทาน หมายถงขอใด ? ก. ถวายถงสงฆทานเจาะจงเจาอาวาส ข. ถวายภตตาหารเฉพาะพระทรจกกน ค. ทาบญเลยงพระโดยไมเจาะจง ง. ถวายยาระบชอภกษอาพาธรปหนง

๑๗. การทอดกฐนกาหนดใหทาในชวงเวลาใด ? ก. กอนเขาพรรษา ๑ เดอน ข. หลงเขาพรรษา ๑ เดอน ค. กอนออกพรรษา ๑ เดอน ง. หลงออกพรรษา ๑ เดอน

๑๘. ทกลาววา “เผดยงสงฆ” หมายถง...? ก. ประเคนของพระ ข. กราบพระ ค. อาราธนาพระ ง. แจงความประสงคใหสงฆทราบ

๑๙. การประนมมอตรงกบบาลขอใด ? ก. วนทา ข. อญชล ค. อภวาท ง. นมสการ

๒๐. การกราบดวยเบญจางคประดษฐ หมายถงการกราบเชนไร ? ก. กราบครบองค ๕ ข. กราบ ๓ ครง ค. กราบ ๕ ครง ง. ก และ ข ถก



คมอธรรมศกษาตร - ๙๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

หมวดบญพธ วาดวยการบาเพญบญ

บญพธ คอ พธทาบญเนองดวยประเพณในครอบครวของพทธศาสนกชน บญพธนเปนประเพณเกยวกบชวตของคนไทยทวไป การทาบญนนสวนมากทากนเพอความเปนสรมงคลบาง เพอเปนการฉลองบาง เพอประกอบกจเกยวกบเรองความตายบาง เปนการแสดงออกซงความรกความกตญกตเวททถอปฏบตสบ ๆ กนมา บญพธ ม ๒ ประเภท คอ ๑. ทาบญงานมงคล หมายถง การทาบญเพอความเปนสรมงคล ๒. ทาบญงานอวมงคล หมายถง การทาบญเกยวกบเรองการตาย

หรออทศสวนบญสวนกศลใหผตาย ในการทาบญทง ๒ ประเภทนน มผทเกยวของในการปฏบต ๒ ฝาย คอ ๑. ฝายเจาภาพ คอ ทายก ทายกา ผประกอบการทาบญ ๒. ฝายพระสงฆ คอ ผรบทานและประกอบพธกรรม

วธทาบญงานมงคล

การทาบญงานมงคล หมายถง การทาบญเลยงพระเพอความเปนสรมงคล เพอความสขความเจรญแกจตใจโดยปรารภเหตทดเปนมลบาง เกยวกบฉลองความสาเรจในชวตบาง เชน ฉลองพระบวชใหม หรอเกยวกบการเรมชวตใหมเพอใหเกดความสาเรจตามปรารถนาดวยดตลอดไป เชน ทาบญขนบานใหม ทาบญงานแตงงาน (มงคลสมรส) เปนตน

หนาทปฏบตของฝายเจาภาพ

๑. การอาราธนาพระสงฆมาเจรญพระพทธมนต การอาราธนาพระสงฆมาประกอบพธในงานมงคล ใชคาวา นมนตเจรญพระพทธมนต การนมนตพระสงฆนนไมมกาหนดทแนนอน แตนยมนมนตเปนจานวนคโดยทวไป คอ ไมตากวา ๕ รป ๗ รป หรอ ๙ รป เพราะถอกนวามพระพทธเจาเปนประธานอยแลว ดงคาวา พทธปปะมโข ภกขสงโฆ แปลวา



คมอธรรมศกษาตร - ๙๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

พระภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมข ถาเปนงานมงคลสมรสมกนมนตเปนจานวนค จดประสงคเพอใหฝายเจาบาวและฝายเจาสาวนมนตพระสงฆมาจานวนเทาๆ กน แตถาเปนพธหลวงในปจจบนนนยมนมนตพระสงฆเปนจานวนคคอ ๑๐ รป ๒. การเตรยมทตงพระพทธรปพรอมทงเครองบชา

ทตงพระพทธรป นยมเรยกสนๆ วา โตะบชา สงสาคญของโตะบชานประกอบดวย โตะรอง และเครองบชา โตะรองนนนยมเรยกกนวา โตะหมบชา ทนยมกนมหม ๕ หม ๗ หม ๙ สาหรบเรองทศทางทจะประดษฐานพระพทธรปนน ตามความนยมใหหนพระพกตรของพระพทธรปไปทางทศเหนอ เพราะถอคตวาพระพทธเจาทรงเปนโลกอดร หรอหนไปทางทศตะวนออกเพราะถอคตวา เปนทศพระ คอ ในวนทพระพทธเจาตรสรนนไดหนพระพกตรไปทางทศตะวนออก แตกไมจาเปนจะตองจากดในเรองน เพราะจะหนไปในทศใดกไดไมเกดโทษและไมมขอหาม

๓. การตกแตงสถานท การตกแตงสถานท นยมใหสะอาดเรยบรอยเปนสาคญ เพราะการทาบญตองการสรมงคล แตทงนทงนนการตกแตงสถานทใหดอยางไรนนกขนอยกบฐานะและกาลงของตนเปนสาคญ

๔. การวงดายสายสญจน คาวา สญจน แปลวา รดนา เปนพธสบเนองมาแตพธพราหมณ เตม คาวา สาย เขาขางหนา เปนคาวา สายสญจน คอ สายททาดวยดายดบ จบใหเปน ๓ เสน แลวจบใหเปน ๙ เสน ในงานมงคลทกประเภทนยมใชสายสญจน ๙ เสน เพราะสายสญจน ๓ เสน สาหรบใชในพธเบกโลงผ ทสาคญสายสญจน ๙ เสนคงทนกวา ๓ เสน ประเพณการวงดายสายสญจนนสบเนองมาจากประเพณของพราหมณ



คมอธรรมศกษาตร - ๙๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

มขอทถอเปนเรองควรระวงอยอยางหนง คอ ในขณะทวงสายสญจนอยาใหสายสญจนขาด และสายสญจนทวงรอบฐานพระพทธรปแลวหามขามเพราะถอวาขามพระพทธรป ไมเคารพตอพระพทธเจาดวย

๕. การอญเชญพระพทธรปมาตงบนทบชา พระพทธรปทนามาตงนนจะเปนพระปางอะไรกไดแลวแตจะหาได แตไมควรเลกจนเกนไป ถามครอบอยกใหนาครอบออก และหามนาพวงมาลยหรอของทไมเหมาะสมไปคลองทองคพระ ในขณะทนาพระพทธรปมาวางบนทบชานนควรไหวกอน และเมอวางเสรจแลวควรยกมอไหวดวย บางทจะมคาถาอญเชญพระพทธรปดวย ทงนขนอยกบความเชอของแตละบคคล

๖. การปลาดอาสนะสาหรบพระสงฆ นยมใชอย ๒ วธ คอ แบบยกพน กบแบบปลาดกบพน การปอาสนะของพระสงฆนน อยาใหอาสนะของพระสงฆกบของคฤหสถเปนผนเดยวกน ควรปลาดใหแยกจากกนและอาสนะของพระสงฆนนนยมปไวทางดานซายของโตะหมบชา

๗. การเตรยมเครองรบรองพระสงฆ ตามแบบประเพณโบราณจะม นาเยน นารอน นาชา และกระโถน การวางเครองรบรองเหลานมหลกวา ตองวางดานขวามอของพระ ดานขวามอของรปใดกเปนของรปนน การวางนน ใหวางกระโถนขางในสดเพราะเปนสงทไมตองประเคน ถดออกมาเปนภาชนะนาเยน นารอน

๘. การเตรยมภาชนะสาหรบทานามนต จะใชบาตรของพระหรอขนนามพานรองกได เมอเตรยมภาชนะทานามนตเสรจแลวกหานามาใสโดยไมนยมใชนาฝน เพราะเชอกนวานาทจะศกดสทธตองมาจากธรณ (นาบอ) สวนสงของใสในนามนต เชน ใบเงน ใบทอง เปนตน แลวแตความนยม และตองมเทยนทานามนต ๑ เลม ทนยมคอเทยนขผง



คมอธรรมศกษาตร - ๙๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๙. การจดธปเทยน ธปเทยนทโตะหมบชา เจาภาพควรจดเอง โดยจดเทยนกอนแลวจงจดธป ซงตามความนยมควรจดเลมซายมอของเรากอน เสรจแลวอาราธนาศล รบศล อาราธนาพระปรตร เมอพระเจรญพทธมนตถงมงคลสตร ขนตนบทวา “อะเสวะนา จะ พาลานง..” เปนตน เจาภาพตองจดเทยนนามนตและประเคนภาชนะนามนตใหพระทเปนหวหนาดวย

๑๐. การทาบญเลยงพระ การทาบญเลยงพระภกษสงฆนน ม ๒ แบบ คอ ๑. เจรญพระพทธมนตเยนแลวฉนเชา คอ การทพระสงฆเจรญพทธมนตไวแลวตงแตเวลาเยนของวานน พอเชาวนรงขน เมอพระสงฆมาถงบานแลวเจาภาพกจดเทยนธปบชาพระรตนตรย อาราธนาศล และรบศล แตไมตองอาราธนาพระปรตร พระสงฆจะเรมสวดถวายพรพระ(อตปโส ฯ, พาหง ฯ, มหาการณโก ฯ) ถามการตกบาตรดวย พอพระสงฆสวดถงบทวา พาหง กใหพากนตกบาตร เสรจแลวกถวายภตตาหาร ๒. เจรญพระพทธมนตแลวฉนในเวลานนเลย คอ ไมมการเจรญพทธมนตไวกอน แตเจาภาพนมนตพระสงฆมาเจรญพทธมนตในเวลานนและกถวายอาหารพรอมเลย ขอปฏบตกทานองเดยวกบอยางแรก ในการถวายภตตาหารแกพระสงฆนน นยมเตรยมสารบเพอบชาพระ พทธรปดวย กอนบชาขาวพระพทธ ตองตงนะโม ๓ จบ แลวกลาวคาบชาขาววา “อมง สปะพยญชะนะสมปนนง สาลนง โอทะนง อทะกง วะรง พทธสสะ ปเชม ” ถวายขาวพระพทธแลวจงถวายแกพระสงฆ เมอพระสงฆฉนเสรจแลวกลาขาวพระพทธวา “เสสง มงคะลง ยาจาม” ลาดบตอมา ถวายเครองไทยธรรมเสรจแลวพระสงฆอนโมทนา ขณะพระสงฆวาบท “ยะถา วารวะหา...” เจาภาพพงตงใจกรวดนาอทศสวนกศลใหกบ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๐๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

บรรพชน เมอพระสงฆวาบท “สพพตโย...” พงประนมมอตงใจรบพรไปจนจบหลงจากนนกนมนตพระประพรมนาพทธมนต เสรจแลวจงสงพระสงฆกลบ

วธทาบญงานอวมงคล

การทาบญงานอวมงคล หมายถง การทาบญเกยวกบเรองการตายหรออทศสวนกศลใหกบผตาย หรอมเรองไมเปนทสบายใจ ทงนเพอใหเกดความสบายใจ การทาบญอวมงคล ม ๒ อยาง คอ ๑. ทาบญหนาศพ คอ ทาบญ ๗ วน เรยกวา สตตมวาร ๕๐ วน เรยกวา ปญญาสมวาร ๑๐๐ วน เรยกวา สตมวาร และทาบญหนาวนปลงศพ ๒. ทาบญอฐ คอ ทาบญปรารภการตายของบรรพบรษหรอผใดผหนงในวนคลายกบวนตายของทานผลวงลบไปแลว

ขอปฏบตของเจาภาพ

๑. การอาราธนาพระสงฆมาสวดมนต ในการอาราธนาพระสงฆนน ใชคาวา ขออาราธนาสวดพระพทธมนตหรอสวดมนต และนยมนมนตเปนจานวนค คอ ๘ รป หรอ ๑๐ รป หรอมากกวานนแลวแตกรณ

๒. ไมตองตงภาชนะสาหรบทานามนตและไมมการวงดายสายสญจน

๓. เตรยมสายโยงหรอภษาโยง สายโยง คอ ดายสายสญจนทโยงมาจากโลงศพเพอใชบงสกล แตไมเรยกวา สายสญจน เหมอนงานมงคล ถาไมใชสายโยง กใชภษาโยง (แผนผา) แทน ดงทพธหลวงใชอย ในการเดนสายโยงหรอภษาโยงนน ตองระวงอยางหนง คอจะโยงในทสงกวาพระพทธรปทตงอยในพธไมได และจะปลอยใหลาดลงมากบพนทเดนหรอนงกไมเหมาะ เพราะสายโยงหรอภษาโยงนนเปนสายทลามออกจาก



คมอธรรมศกษาตร - ๑๐๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

กระหมอมของศพ เปนสงทเนองดวยศพจงตองลามหรอโยงใหสมควร การจดธปเทยนนน นยมใหจดทหนาศพกอนเพอเปนการแสดงคารวะและเปนการเตอนใหศพบชาพระ ตลอดถงรบศล ฟงพระสวด ฟงเทศน หรอฟงสวดมาตกาบงสกล การสวดมาตกาบงสกลถาในงานพระราชพธหลวงเรยกวา สดบปกรณ หมายถง การสวดมาตกาบงสกลในงานพระราชพธหลวงแลวจงจดธปเทยนทโตะหมบชาทหลง แตปจจบนนยมจดทโตะหมบชาพระกอนแลวจงจดทหนาศพทหลง สาหรบการปฏบตในเมอพระสงฆมาถงสถานทแลวและการทาบญเลยงพระนน มวธปฏบตคลายกบงานมงคลทว ๆ ไป สวนการทาบญอฐนนมวธปฏบตเหมอนกบงานทาบญหนาศพแตตางกนแคงานทาบญอฐนนตองมรปทระลกของผทลวงลบไปแลวมาตงไวดวย โดยเจาภาพตองเตรยมทตงอฐหรอทตงรประลกตางหากจากโตะหมบชาหรอโตะอนใดทสมควร

หมวดทานพธ วาดวยการถวายทาน

ทานพธ คอ พธการถวายทานตางๆ ทพทธศาสนกชนทากนอยทวไป การถวายทาน หมายถงการถวายวตถทควรใหเปนทานดวยความเตมใจ ในพระพทธศาสนาเรยกวตถทควรใหนวา ทานวตถ

ทานวตถ ทานวตถ คอวตถทควรใหหรอวตถทควรถวายแกพระสงฆม ๑๐ อยางดงน ๑. ภตตาหาร

๒. นา รวมทงเครองดมอนควรแกสมณบรโภค ๓. เครองนงหม ๔. ยานพาหนะ สงเคราะหปจจยคาโดยสารเขาดวย ๕. มาลยและดอกไม เครองบชาชนดตางๆ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๐๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๖. ของหอม หมายถง ธปเทยนบชาพระ ๗. เครองลบไล หมายถงเครองสขภณฑสาหรบชาระรางกาย เชน สบ

ยาสฟน เปนตน ๘. ทนอนอนสมควรแกสมณะ ๙. ทอยอาศย เชน กฏ เสนาสนะ และเครองสาหรบใชในเสนาสนะ ม ต

โตะ เตยง เกาอ เปนตน ๑๐. เครองสาหรบใหแสงสวางทกชนด เชน เทยน ตะเกยง นามน

หลอดไฟ เปนตน

ทาน ๒ ประเภท การถวายทานนน ม ๒ อยาง คอ ๑. ปาฏปคคลกทาน หมายถง การถวายทานเจาะจงเฉพาะรปนน รปน ๒. สงฆทาน หมายถง การถวายทานไมเจาะจงรปนนรปนแตถวายเปนของสงฆ คอ ใหสงฆเฉลยกนใชสอยเปนของสวนรวมภายในวด

กาหนดเวลาของการถวายทาน การถวายทานเกยวกบเวลา ม ๒ ประเภท คอ ๑. กาลทาน หมายถง ทานทถวายตามกาลทควรถวาย เชน กฐนทาน ๒. อกาลทาน หมายถง ทานทไมมกาหนดเวลาถวาย คอ จะถวายเวลาไหนกไดแลวศรทธา เชน การทอดผาปา การถวายทาน เปนตน

ระเบยบพธถวายทาน ๑. ตองตงใจถวายเปนของสงฆจรง ๆ อยาถวายเพราะเหนแกหนาผรบวาเปนภกษ หรอสามเณร เปนพระสงฆเถระ หรอพระอนดบ ๒. เตรยมทานวตถทตองการถวายใหเสรจเรยบรอย ตามศรทธาและทนเวลาถวาย ๓. ทาการเผดยงสงฆ หมายถง แจงความประสงคทจะถวายทานนน ๆ ใหสงฆทราบ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๐๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๔. ในพธการถวายทานนน ฝายทายกพงปฏบต ดงน ๔.๑ จดธปเทยนบชาพระรตนตรย (ถามโตะหมจดไว) ๔.๒ อาราธนาศลและรบศล ๔.๓ ตงใจกลาวคาถวาย ถาเปนเสนาสนะ หรอวตถทใหญโต ไม สามารถจะยกประเคนได ใชวธหลงนาลงบนมอของพระสงฆผเปนประธานในพธ ๕. พระสงฆทไดรบอาราธนา ในขณะททายกกลาวคาถวายทานพงประนมมอ เพอเปนการแสดงความเคารพในทานททายกถวาย เมอทายกกลาวคาถวายเสรจแลวกเปลงวาจาวา สาธ พรอมกน หรอเมอทายกกลาวคาถวายเสรจแลวจงประนมมอขนเปลงวาจาวา สาธ กได เสรจแลวพระสงฆอนโมทนา คอ ๕.๑ ยะถา วารวะหา ๕.๒ สพพตโย ๕.๓ บทอนโมทนาทสมควรแกทาน ๕.๔ ภะวะต สพพะมงคะลง

คาถวายสงฆทานประเภทสามญ(ทวไป) อมาน มะยง ภนเต ภตตาน สะปะรวาราน ภกขสงฆสสะ โอโณชะยามะ สาธ โน ภนเต ภกขสงโฆ อมาน ภตตาน สะปะรวาราน ปะฏคคณหาต อมหากง ทฆะรตตง หตายะ สขายะ ขาแตพระสงฆผเจรญ ขาพเจาทงหลาย ขอนอมถวายซงภตตาหาร กบทงบรวารทงหลายเหลาน แดพระภกษสงฆ ขอพระภกษสงฆจงรบ ซงภตตาหาร กบทงบรวารทงหลายเหลาน ของขาพเจาทงหลาย เพอประโยชนเกอกลและความสข แกขาพเจาทงหลาย ตลอดกาลนานเทอญ สงทควรถวาย

อาหาร (ภตตะ) สลากภต (สลากภตตะ) ขาวสาร (ตณฑละ) ยา (เภสชชะ) เนยใส (สปป) เนยขน (นวนตะ)



คมอธรรมศกษาตร - ๑๐๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

นามน (เตละ) นาผง (มธ) นาออย (ผาณตะ) ศาลา (สาลา) ผาอาบนาฝน (วสสกสาฏกะ) ผาจานาพรรษา (วสสกวาสกจวระ) ผาปา (ปงสกลจวระ) ผากฐน (ก นจวรทสสะ) ธงเพอบชา (ธชปฏากะ) สวม (เวจจกฏ) สะพาน (เสต) เสนาสนะ (เสนาสนะ)

ฯลฯ

หมวดปกณณกะพธ วาดวยหมวดพธเบดเตลด ปกณณกะ คอ พธกรรมทวๆ ไป หรอพธกรรมเบดเตลด ม ๕ ประเภทดงน ๑. วธแสดงความเคารพพระ ๒. วธประเคนของพระ ๓. วธทาหนงสออาราธนา และทาใบปวารณาถวายจตปจจย ๔. วธอาราธนาศล อาราธนาพระปรตร อาราธนาธรรม ๕. วธกรวดนา

วธแสดงความเคารพพระ

ความมงหมายของการแสดงความเคารพพระ เพอแสดงใหปรากฏวา ตนมความนบถอดวยกายและใจจรง พระทควรแกการแสดงความเคารพ ไดแก ๑. พระพทธรป หรอปชนยวตถ มพระสถปเจดย เปนตน ๒. พระภกษสามเณร ผทรงเพศทสงกวาตน วธการแสดงความเคารพพระนน ม ๓ วธ คอ การประนมมอ การไหว และการกราบ การประนมมอ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๐๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

การประนมมอ คอ การยกมอทง ๒ ขางประกบเขาหากน ทาใหเปนกระพมมอคลายกบดอกบวตม ตงตรงไวระหวางอก แขนทง ๒ ขางแนบกบลาตว การทาลกษณะน ตรงกบคาบาลวา อญชล ใชแสดงความเคารพเวลาพระสวดมนต ฟงพระธรรมเทศนา เปนตน ทงชายและหญงทาเหมอนกน

การไหว การไหว คอ การทาอญชลดงกลาวแลว พรอมกบกมหวลงเลกนอยพองาม ใหหวแมมอทง ๒ อยระหวางคว ปลายนวชจรดหนาผาก ลกษณะนตรงกบคาบาลวา วนทา หรอ นมสการ คอ การไหว ใชแสดงความเคารพพระเวลาทานนงเกาอหรอยน ทงชายและหญงทาเหมอนกน

การกราบ การกราบ คอ การกราบลงกบพน ใหอวยวะทง ๕ คอ หนาผาก ๑ เขา ๒ ฝามอ หรอแขน ๒ จรดลงกบพน ชายนงทาเทพบตร หญงนงทาเทพธดา การแสดงความเคารพลกษณะน ตรงกบคาบาลวา อภวาท คอ การกราบ ใชแสดงความเคารพพระเวลาททานนงราบกบพน ชายและหญงทาไมเหมอนกน เบญจางคประดษฐ คอ การกราบทประกอบดวยองค ๕ ไดแก หนาผาก ๑ เขา ๒ ฝามอ ๒ เวลากราบใหแบมอออกหางกนเลกนอย หนาผากอยระหวางฝามอทง ๒ ขาง โดยใหควอยระหวางหวแมมอทง ๒ ขาง ศอกทง ๒ ขางตอกบหวเขาทง ๒ ขาง ทาเทพบตร คอ เปนทาเตรยมพรอมสาหรบผชาย โดยนงคกเขาตงฝาเทาชนใหนวเทายนพนแลวนงทบลงบนสน ทาเทพธดา คอ เปนทาเตรยมพรอมสาหรบผหญง โดยนงเขาชดกนราบไปกบพน ไมตงฝาเทาชนยนพนแบบผชาย เหยยดฝาเทาราบไปดานหลง ใหปลายเทาทง ๒ ทบกนเลกนอย แลวนงทบลงบนฝาเทาทง ๒ การไหวพระ กบการบชาพระนน มความเหมอนและแตกตางกนดงน คอ สวนทเหมอนกน คอ มความประสงคใหระลกถงคณของพระรตนตรย



คมอธรรมศกษาตร - ๑๐๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สวนทตางกน คอ การไหวพระนนไมตองมเครองบชา เปนแตประนมมอระลกดวยใจ เปลงดวยวาจา กราบลงดวยกาย กสาเรจเปนการไหวพระดวย ไตรทวาร สวนการบชาพระนน ตองมเครองบชา เชน ดอกไม ธป เทยน หรอ เครองตกแตงประดบประดา เปนตน

วธประเคนของพระ

การประเคน คอ การถวายของใหแกพระภกษ การประเคนนนตองประกอบดวยองค ๕ คอ

๑. ของทจะถวายนนตองไมหนก หรอใหญเกนไป กลาวคอ คนเดยวสามารถยกได

๒. ผถวายตองอยในหตถบาส คอ พอทจะยกถวายได ไมใกลหรอไกลเกนไป

๓. เวลาถวายตองยกใหพนพน ไมเสอกไสไปกบพน ๔. ตองถวายดวยความเคารพ ๕. เมอพระภกษรบแลวจงปลอยมอแลวยกมอไหว ๑ ครง ผชายใหถวายกบมอพระไดเลยและควรนงคกเขา ผหญงเวลาถวายใหวาง

ของลงบนผารบประเคนของพระทปรบอยดานหนาและควรนงพบเพยบ

วธทาหนงสออาราธนาและทาใบปวารณาถวายจตปจจย

การนมนต หรอ อาราธนา (การเชญ) พระไปประกอบพธ ในสมยกอนใชอาราธนาดวยวาจา แตในปจจบนนยมทาเปนหนงสออาราธนา หนงสออาราธนา เรยกวา ฎกานมนตพระ ตองระบจานวนพระ งาน สถานท วน เดอน พ.ศ. เวลา ระบการไป-กลบ ตวอยางดงตอไปน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๐๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

หนงสออาราธนา

ขออาราธนาพระคณเจา (พรอมดวยสงฆรวมทงหมด...........รป) เจรญพระพทธมนตในงานทาบญวนเกดของ................................................................................ ทบานเลขท.........แขวง/ตาบล..............เขต/อาเภอ............จงหวด................. วนท..............เดอน....................พ.ศ.................เวลา.......................น. หมายเหต : มรถรบ-สง

ถามการถวายภตตาหารเชา หรอเพลดวย หรอตองการบาตร ปนโตดวย กบอกไวในหนงสออาราธนา เมอพระสงฆมาประกอบพธกรรมตางๆ เสรจแลว ทางเจาภาพนยมทาเปนใบปวารณาถวาย

ใบปวารณาถวายจตปจจย ขอถวายจตปจจยอนควรแกสมณบรโภค แดพระคณเจาเปน

มลคา...........…..บาท..........สตางค หากพระคณเจาประสงคสงใดอนควรแกสมณบรโภคแลว ขอไดโปรดเรยกรองจากกปปยการกผปฏบตของพระคณเจา เทอญ

ใบปวารณานถวายรวมกบไทยธรรมในงานมงคล ถางานอวมงคลมผาทอดบงสกล กกลดตดกบผาททอด สวนเงนคาจตปจจยมอบใหไปกบ กปปยการก คอ ผทาหนาทจดของทสมควรใหแกพระสงฆ หรอเรยกวา ลกศษยพระ อยารวมไปในซองปวารณา

วธอาราธนาศล อาราธนาพระปรตร อาราธนาธรรม

คาวา อาราธนา แปลวา การนมนต หรอ การเชอเชญ การอาราธนาศล อาราธนาพระปรตร อาราธนาธรรม หมายถง การนมนตพระสงฆในพธใหศลใหสวดพระปรตร หรอใหแสดงธรรม



คมอธรรมศกษาตร - ๑๐๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สวนในพธเทศน ถาเปนการเทศนตอจากการสวดมนต ตอนสวดมนตไมตองอาราธนาศล ใหอาราธนาพระปรตรไดเลย เมอสวดมนตเสรจแลวพอพระขนธรรมาสน จงอาราธนาศล รบศลแลวกอาราธนาธรรมตอ แตถาตอนสวดมนตกบตอนเทศน ไมไดตอเนองกน คอ เปนคนละพธ ตอนสวดมนตใหอาราธนาศลรบศลแลวกใหอาราธนาพระปรตร ตอนเทศนกใหอาราธนาศล รบศลแลวกใหอาราธนาธรรม

คาอาราธนาศล ๕ มะยง ภนเต วสง วสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ ปญจะ สลาน

ยาจามะ ทตยมป มะยง ภนเต วสง วสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ

ปญจะ สลาน ยาจามะ ตะตยมป มะยง ภนเต วสง วสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ

ปญจะ สลาน ยาจามะ

(ถาอาราธนาคนเดยว ใหเปลยนคาวา มะยง เปน อะหง, ยาจามะ เปน ยาจาม)

คาอาราธนาพระปรตร วปตตปะฏพาหายะ สพพะสมปตตสทธยา สพพะทกขะวนาสายะ ปะรตตง พรถะ มงคะลง วปตตปะฏพาหายะ สพพะสมปตตสทธยา สพพะภะยะวนาสายะ ปะรตตง พรถะ มงคะลง วปตตปะฏพาหายะ สพพะสมปตตสทธยา สพพะโรคะวนาสายะ ปะรตตง พรถะ มงคะลง

คาอาราธนาธรรม พรหมา จะ โลกาธปะต สะหมปะต กตอญชะล อนธวะรง อะยาจะถะ สนตธะ สตตาปปะระชกขะชาตกา



คมอธรรมศกษาตร - ๑๐๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

เทเสต ธมมง อะนกมปมง ปะชง

วธกรวดนา

การกรวดนา คอ การอทศสวนกศลใหแกผทลวงลบไปแลว หลงจากการทาบญ ความมงหมายของการกรวดนานน ม ๓ อยาง คอ ๑. เปนการแสดงกรยายกให คอ ของทใหญโตจนเกนไป หรอของทเคลอนทไมได เมอจะใหกใชวธหลงนาใสมอผรบแทน เชน พระเวสสนดร พระราชทานชางเผอกแกพราหมณ หรอพระเจาพมพสารถวายวดพระเวฬวน เปนตน ๒. เปนการตงความปรารถนา คอ ขอใหผลบญทตนทาลงไปอานวยใหประสบผลดงประสงค ๓. เปนการแผสวนบญทตนทาแลวใหแกญาตมตร คอ อทศความดทตนทาแลวใหแกผอน จดเปนผไมตระหนในบญกศล เปนวธทาบญอกอยางหนงทเรยกวา ปตตทานมย ระเบยบวธการกรวดนา ๑. เตรยมนาทสะอาดใสในภาชนะไวพอสมควร เปนคณท หรอแกวหรอขนกได ๒. พระสงฆเรมอนโมทนาบทวา ยถา วารวหา...กเรมกรวดนา ตงใจอทศสวนบญใหกบผทลวงลบไปแลว ขณะรนนาอยาใชนวรองนาทรน ใหนาไหลอยางตอเนองอยาใหขาดสาย ๓. พระสงฆรบบทวา สพพตโย... พรอมกน ใหรนนาลงใหหมดแลวนงประนมมอรบพรไปจนจบ ๔. เสรจแลวนานาทกรวดแลวไปเทลงบนพนดน หรอใตตนไมใหญ ในบรเวณทสะอาด ๕. หามใชกระโถนหรอภาชนะทสกปรกในการกรวดนา



คมอธรรมศกษาตร - ๑๑๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

คากรวดนา(แบบสน) อทง เม าตนง โหต, สขตา โหนต าตะโย

ขอบญนจงสาเรจแกญาตทงหลายของขาพเจาเถด ขอญาตทงหลายของขาพเจาจงเปนสข ๆ เถด

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน วชาศาสนพธสปดาหท ๕

๑. ข ๒. ก ๓. ค ๔. ง ๕. ก ๖. ข ๗. ง ๘. ง ๙. ก ๑๐. ค ๑๑. ค ๑๒. ง ๑๓. ก ๑๔. ค ๑๕. ข ๑๖. ค ๑๗. ง ๑๘. ง ๑๙. ก ๒๐. ก



คมอธรรมศกษาตร - ๑๑๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

แบบทดสอบหลงเรยน วชาศาสนพธ ๓๐ ขอ


๑. บญกรยาวตถ หมายถงขอใด ? ก. การตงใจทาบญ ข. สงของสาหรบทาบญ ค. สถานททาบญ ง. สงเปนทตงแหงการทาบญ

๒. การเวยนเทยนในวนสาคญทางพระพทธศาสนา จดเขาในพธใด ? ก. กศลพธ ข. ทานพธ ค. บญพธ ง. ปกณกพธ

๓. วนจาตรงคสนนบาต คอวนใด ? ก. วนมาฆบชา ข. วนวสาขบชา ค. วนอฏฐมบชา ง. วนอาสาฬหบขา

๔. วนเทโวโรหณะ คอวนอะไร ? ก. วนประสต ข. วนแสดงปฐมเทศนา ค. วนปรนพพาน ง. วนพระเจาเปดโลก

๕. กรยาเชนไร เรยกวา อภวาท ? ก. การไหว ข. การกราบพระ ค. การนอมศรษะ ง. การประนมมอ

๖. บญพธแยกออกเปนกประเภท ? ก. ๒ ประเภท ข. ๓ ประเภท ค. ๔ ประเภท ง. ๕ ประเภท

๗. ขอใด ไมจดอยในงานบญพธ ? ก. การถอศลอโบสถ ข. งานทาบญอฐ ค. งานทาบญขนบานใหม ง. งานมงคลสมรส



คมอธรรมศกษาตร - ๑๑๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๘. ขอใด ไมใชพธทาบญงานมงคล ? ก. งานทาบญขนบานใหม ข. งานอปสมบท ค. งานทาบญสตตมวาร ง. งานทาบญอาย

๙. กปปยการก หมายถงใคร ? ก. เจาภาพ ข. พระสงฆ ค. ผปฏบตพระ ง. เจาอาวาส

๑๐. งานมงคลสมรส จดเปนงานอะไร ? ก. งานมงคล ข. งานอวมงคล ค. งานทาบญอทศ ง. งานบาเพญกศล ๑๑. การอาราธนาพระสงฆมาในงานอวมงคลใชคาวา...........? ก. เจรญพระพทธมนต ข. แสดงธรรมเทศนา ค. สวดพระพทธมนต ง. ถกทกขอ ๑๒. การถวายของแกพระสงฆ เรยกอกอยางหนงวา..........? ก. การอาราธนา ข. การประเคน ค. การทาอญชล ง. การกราบ ๑๓. พระสงฆเรมสวดบทอนโมทนาวา ยถา วารวะหา... ควรทาอยางไร ? ก. เรมกรวดนา ข. เรมอธษฐานจต ค. เรมประนมมอรบพร ง. เรมแผเมตตา ๑๔. การถวายผากฐนทาน จดเปนทานประเภทไหน ? ก. สงฆทาน ข. ปาฏบคลกทาน ค. กาลทาน ง. อกาลทาน ๑๕. การกรวดนา เรยกอกอยางหนงวา.......? ก. การถวายสงฆทาน ข. การแผเมตตา ค. การอทศสวนบญ ง. ถกทกขอ ๑๖. คาวา “ อชช โภนโต ปกขสส...” เปนคาอะไร ? ก. คาประกาศองคอโบสถ ข. คาแผเมตตา



คมอธรรมศกษาตร - ๑๑๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ค. คาแสดงตนเปนพทธมามกะ ง. คาอาราธนาธรรม ๑๗. พทธมามกะ มความหมายอยางไร ? ก. ผนบถอพระพทธเจา ข. ผนบถอพระธรรมเจา ค. ผนบถอพระสงฆเจา ง. ผนบถอพระอรหนต ๑๘. ผทจะแสดงตนเปนพทธมามกะได ตองมอายเทาใด ? ก. ๑๕ ป ข. ๑๘ ป ค. ตงแตอายแรกเกด – ๕๐ ป ง ไมกาหนดอาย ๑๙. วนสาคญในทางพระพทธศาสนามกวน ? ก. ๓ วน ข. ๔ วน ค. ๕ วน ง. ๖ วน ๒๐. การเขาพรรษา หมายถงอะไร ? ก. การสมาทานศล ข. การอยในทใดทหนง ๓ เดอน ค. การสวดมนต ง. การนงกรรมฐาน ๒๑. ทกษณาวฏ คอกรยาเชนไร ? ก. การเดนเวยนขวา ข. การเดนเวยนซาย ค. การเดนหมนรอบ ง. การหนหลงกลบ ๒๒. อาหารททายกจดถวายตามสลาก เรยกวาอะไร ? ก. ปาฏปคคลกทาน ข. สลากภตร ค. กาลทาน ง. อกาลทาน ๒๓. คาวา “ เอสาห ภนเต ฯลฯ สงโฆ ธาเรต เปนคาอะไร ? ก. คาขอบรรพชา ข. คาแสดงตนเปนอบาสก ค. คาแสดงตนเปนอบาสกา ง. คาแสดงตนเปนพทธมามกะ ๒๔. คาวา “ หนททาน มย ภนเต อาปจฉาม...” เปนคาอะไร ? ก. คาลาพระกลบบาน ข. คาถวายขาวพระพทธ ค. คาแสดงตนเปนอบาสกา ง. คาแสดงตนเปนพทธมามกะ ๒๕. วนทา เปนกรยาในขอใดตอไปน ? ก. การไหวพระ ข. การกราบพระ ค. การประเคน ง. การประนมมอ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๑๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๒๖. คาวา “เสส มงคล ยาจาม” เปนคาอะไร ? ก. คาบชาขาวพระพทธ ข. คาลาขาวพระพทธ ค. คาลาพระกลบบาน ง. คาลาพระรตนตรย ๒๗. การกรวดนามงประโยชนอะไร ?

ก. อทศสวนบญ ข. แสดงความเคารพ ค. ตงจตอธษฐาน ง. เพอใหเทวดารบร

๒๘. ใครเปนผกลาวคากรวดนาแบบยอคนแรก ? ก. พระเจาสทโธทนะ ข. พระเจาอชาตศตร ค. พระเจาพมพสาร ง. พระเจาอโศก ๒๙. คาวา จาตรงคสนนบาต แปลวา....? ก. การประชมพรอมดวยองคส ข. การชมนมของอบาสก ค. การชมนมของอบาสกา ง. การประชมในวนท ๔ ๓๐. อาหารททายกจดถวายตามสลาก เรยกวาอะไร ? ก. ปาฏปคคลกทาน ข. สลากภตร ค. กาลทาน ง. อลากทาน

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน วชาศาสนพธ

๑. ง ๒. ก ๓. ก ๔. ง ๕. ข ๖. ก ๗. ก ๘. ค ๙. ค ๑๐. ก ๑๑. ค ๑๒. ข ๑๓. ก ๑๔. ค ๑๕. ค ๑๖. ก ๑๗. ก ๑๘. ง ๑๙. ข ๒๐. ข ๒๑. ก ๒๒. ข ๒๓. ง ๒๔. ก ๒๕. ก ๒๖. ข ๒๗. ก ๒๘. ค ๒๙. ก ๓๐. ข



คมอธรรมศกษาตร - ๑๑๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

วชาธรรมะ

คาวา “ธรรม” เปนคาทมหลายความหมาย การจะรวามความหมายอยางไรหรอกวางแคบแคไหน ใหสงเกตทบรบทซงคาวาธรรมปรากฏอย ยกตวอยาง เชน

ในประโยควา “สพเพ ธมมา อะนตตา แปลวา ธรรมทงปวงเปนอนตตา” คาวา ธรรม ในประโยคนเปนคาทมความหมายกวางทสด หมายถงทกสงทกอยาง ทงทเปนรปและเปนนาม ไมยกเวนอะไรทงนน

ในประโยควา “ธมโม หะเว รกขะต ธมมะจารง แปลวา ธรรมยอมรกษาผประพฤตธรรม” คาวา ธรรม ในประโยคนมความหมายแคบลงมา หมายถงความด หรอกศลธรรม

แตในทนใชในความหมายวา“คาสงสอนของพระพทธเจา” ซงหมวดธรรมตาง ๆ น ทานผรไดจาแนกออกเปน ๔ ภาค คอ

๑. ภาคธรรมชาตวทยา ไดแก ขนธ ๕ ธาต ๖ เปนตน ๒. ภาคพระพทธศาสนา ไดแก รตนะ ๓ คณของรตนะ เปนตน ๓. ภาคธรรมจรยา ไดแก ธรรมฝายกศล ฝายอกศล และฝายชาระจต ๔. ภาคคหปฏบต เปนหมวดธรรมทเกยวกบการครองตน การครองคน การครองเรอน และการครองทรพย

คณประโยชนของการศกษาและปฏบตธรรม ๑. ไดรหลกคาสอนของพระพทธศาสนา ๒. ไดรวธการแกความทกข สรางความสข และการเขาถงความสงบ ๓. เมอปฏบตตามหลกธรรมแลว ยอมสาเรจสมประสงคในส งท

ปรารถนา มความเจรญกาวหนาในชวตทดงาม ๔. ผปฏบตตามยอมไดรบความแชมชน เบกบานใจ ๕. ทาใหสงคมมความเกอกลกน เกดความสนตสข



คมอธรรมศกษาตร - ๑๑๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สปดาหท ๖ : ธรรมหมวด ๒ , ๓ , ๔

สาระสาคญ การศกษาธรรม คอ การเรยนรหลกธรรมทพระพทธเจาไดตรสรเองโดย

ชอบ แลวนามาประกาศใหประชาชนทงหลายทราบ ซงหลกธรรมทตรสไวนนมมากถง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธ แตสวนทนามาใหศกษาในทน จกไดนามาเฉพาะธรรมะทเกยวเนองกบการดาเนนชวตประจาวนของคนทงหลาย

ธรรมะในหมวด ๒ – ๓ – ๔ น เปนธรรมทมคณประโยชนตอคนเราทกคน เปนคณธรรมเบองตนทควรมอยในจตใจ เพอการดาเนนชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข เชน ธรรมะเพอความดงามแหงสงคม ไดแก ธรรมคมครองโลก บคคลหาไดยาก เปนตน ธรรมะเพอดาเนนชวตใหงอกงาม บรรลประโยชนสข เชน ธรรมมอปการะมาก ธรรมอนทาใหงาม วฒธรรม เปนตน

เมอกลาวโดยรวม กคอสอนใหละชว ทาด และทาจตใหสดชน เบกบาน เปนสงทตอง ขจด ปฏบต พฒนา หวขอธรรมในสปดาหนมดงน

ทกะ หมวด ๒ - ธรรมมอปการะมาก ๒ - ธรรมเปนโลกบาล ๒

- ธรรมอนทาใหงาม ๒ - บคคลหาไดยาก ๒

ตกะ หมวด ๓ - รตนะ ๓ - คณของรตนะ ๓ - โอวาทของพระพทธเจา ๓ - ทจรต ๓ - สจรต ๓

- อกศลมล ๓ - กศลมล ๓ - สปปรสบญญต ๓ - บญกรยาวตถ ๓

จตกกะ หมวด ๔ - วฑฒ ๔ - จกร ๔ - อคต ๔

- อทธบาท ๔ - ควรทาความไมประมาท-

ในท ๔ สถาน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๑๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

- ปธาน ๔ - อธษฐานธรรม ๔

- พรหมวหาร ๔ - อรยสจ ๔

วตถประสงค

๑. มความรความเขาในวชาธรรมะ ๒. เหนความสาคญของธรรมะทมตอสงคม ๓. นาไปประพฤตปฏบตในชวตประจาวนได ๔. สามารถแนะนาผอนใหปฏบตตามได

กจกรรม ๑. อานเนอหาประจาบทเรยนจากหนงสอคมอธรรมศกษาตร ๒. ทาปญหากอนเรยน ๓. ฟงบรรยายในหองเรยน ๔. รวมกนอภปรายหลกธรรมในระหวางเรยน ๕. คนควาเพมเตมจากหนงสอทแนะนาทายเลม

ประเมนผล ๑. ทาแบบทดสอบกอนเรยน ๒. จากการทากจกรรมในหองเรยน ๓. สอบธรรมสนามหลวง ๔. จากการนาหลกธรรมไปประยกตใชในชวตประจาวน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๑๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

แบบทดสอบกอนเรยน วชาธรรมะ สปดาหท ๖


๑. บคคลทาอะไรมกผดพลาด เพราะขาดธรรมขอใด ? ก. หร-โอตตปปะ ข. สตปฏฐาน ค. สต-สมปชญญะ ง. อรยสจ

๒. หร-โอตตปปะเปนโลกปาลธรรม เพราะผมหรโอตตปปะ.....? ก. เปนผมคณธรรม ข. จะไมรกรานผอน ค. จะเกรงกลวการถกลงโทษ ง. จะไมทาความชวทงตอหนาและลบหลง

๓. บพพการชน หมายถงใคร ? ก. พระพทธเจา ข. มารดา บดา ค. พระมหากษตรย ง. ถกทกขอ

๔. องคประกอบสาคญของพระพทธศาสนา คอขอใด ? ก. พระพทธเจา ข. พระธรรม ค. พระสงฆ ง. พระรตนตรย

๕. การยดถอเอาพระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนทพง คอ ความหมายของ ? ก. รตนตรย ข. ไตรสรณคมน

ค.โอวาทปาฏโมกข ง.ไมมขอถก ๖. คาสอนทเปนหวใจของพระพทธศาสนา เรยกวา....? ก. ไตรสกขา ข. อรยสจ ๔ ค. โอวาทปาฏโมกข ง. พรหมวหาร ๔ ๗. การทจรตไมดอยางไร จงตองปองกนและปราบปราม ?

ก. ทาใหตนเองเดอดรอน ข. ทาใหคนอนเดอดรอน ค. มผลเปนความทกข ง. ถกทกขอ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๑๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๘. โอวาทของพระพทธเจาทเปนหลกการ คออะไร ? ก. ยดมนในพระรตนตรย ทาใจใหผองใส ข. ถอศล ทานมงสวรต ไมทาชว ค. ไมทาชว ทาแตความด ทาใจใหผองใส ง. ไมคบคนพาล คบแตบณฑต ๙. มลเหตแหงความผดของคน คออะไร ? ก. โลภะ โทสะ โมหะ ข. มานะ โทสะ โมหะ ค. ราคะ โทสะ โมหะ ง. ตณหา ราคะ ทฏฐ ๑๐. ผคายาเสพยตด มจตประกอบดวยอกศลมลขอใด ? ก. โลภะ โทสะ ข. โลภะ โมหะ ค. โทสะ โมหะ ง. โลภะ โทสะ โมหะ ๑๑. สงเปนทตงแหงการบาเพญบญ เรยกวาอะไร ?

ก. บญกรยา ข. บญวตถ ค. สงคหวตถ ง. บญกรยาวตถ

๑๒. ทาน ศล ภาวนา ทานยกยองวาเปนทตงแหงการบาเพญบญ อะไรเปนตวบญ ?

ก. ความรารวย ข. ความสขกาย สขใจ ค. ความมเกยรต ง. การไดไปสวรรค

๑๓. วฒธรรม ขอโยนโสมนสการ หมายถง......? ก. รอบรในทกเรอง ข. เชอในสงทควรเชอ ค. ศกษามากรปญหามาก ง. ตรตรองใหรจกสงด สงชว



คมอธรรมศกษาตร - ๑๒๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๔. หมวดธรรมขอใด เมอเกดขนแลว ทาใหเสยความยตธรรมได ? ก. อกศล ๓ ข. อคต ๔ ค. พละ ๕ ง. สาราณยธรรม ๖

๑๕. ตงใจฟงเทศนทกวนพระ ไมใหขาด จดเปนความเพยรขอใด ? ก. ปหานปธาน ข. สงวรปธาน ค. ภาวนาปธาน ง. อนรกขนาปธาน ๑๖. หากนกเรยนไดรบคดเลอกใหเปนบคคลดเดน ควรประพฤตตน อยางไร ? ก. ระวงไมทาความชว ข. ละเลกทาความชว ค. พยายามทาดเขาไว ง. รกษาความดมใหเสอม ๑๗. นกเรยนทเขาสอบธรรมศกษา มทงสอบได และสอบตก เพราะมหรอขาด ธรรมหมวดใด ? ก. ปธาน ๔ ข. วฒ ๔ ค. อทธบาท ๔ ง. พรหมวหาร ๔ ๑๘. “ประมาทจต จะตดยาบา” เพราะไมละอกศลธรรมขอใด ? ก. กายทจรต ข. วจทจรต ค. มโนทจรต ง. ความเหนผด ๑๙. วยรนควรระวงใจอยางไร จงจะไมมวเมา ไมมวอบายมข ?

ก. มใหกาหนด ข. มใหขดเคอง ค. มใหหลง ง. มใหมวเมา

๒๐. คนทมจตรษยาเหนใครไดด จตใจจะรอนรม แสดงวาขาด...? ก. มทตา ข. กรณา ค. อเบกขา ง. อตถจรยา



คมอธรรมศกษาตร - ๑๒๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ทกะ คอ หมวด ๒

ธรรมมอปการะมาก ๒ อยาง

๑. สต ความระลกได ๒. สมปชญญะ ความรตว

ลกษณะของสต คอ นกไดกอนเมอจะทา จะพด จะคด คอนกไดกอนแลวจงทา จงพด จงคด

ลกษณะของสมปชญญะ คอความรตวในขณะกาลงทา กาลงพด กาลงคด โทษของการขาดสตสมปชญญะ คอ ทาอะไร พดอะไร คดอะไร มก

ผดพลาด สตสมปชญญะน เปนประโยชนแกคนทกๆ สงคมทวไป เพราะเหตนจง

เรยกวา “พหปการธรรม” และสตสมปชญญะ ควรนามาใชทกเวลา ดงนนทานผรจงสอนใหหมนประกอบธรรมะ ๒ ประการน ในกจทกสถาน ในกาลทกเมอ จะขาดเสยไมได

โลกปาลธรรม ธรรมคมครองโลก ๒ อยาง

๑. หร ความละอายแกใจ ๒. โอตตปปะ ความเกรงกลว

ลกษณะของหร คอ ความละอาย ความอดสใจของตนเองตอการประพฤตทจรต หรอตอการทาความชวทกอยาง

ลกษณะของโอตตปปะ คอ ความเกรงกลวตอผลของความชว คอไมกลาทาผด มความหวาดสะดงกลวตอการทาความชวทกอยาง

หร โอตตปปะ เปนคณธรรมคมครองสตวโลกไวไมใหทาความชว หรอประพฤตทจรตดวยกาย วาจา ใจ ทงในทแจงและในทลบ โลกปาลธรรม นเรยกอกอยางวา “เทวธรรม” หมายถง ธรรมของเทวดา หรอธรรมททาใหเปนเทวดา



คมอธรรมศกษาตร - ๑๒๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ธรรมอนทาใหงาม ๒ อยาง

๑. ขนต ความอดทน ๒. โสรจจะ ความสงบเสงยม

ลกษณะของขนต คอ ความอดทนอดกลนดวยกาลงใจ ลกษณะของโสรจจะ คอ ความรจกทาจตใจใหแชมชนในเมอตองอดทน โสรจจะเปนปจจยอดหนนขนตใหมความอดกลนตอเหตอนเปนขาศกแก

ความสงบ รกษามารยาท กรยากายวาจาใหเรยบรอย กลาวคอ ขนตโสรจจะ เปนธรรมอนทาบคคลใหงามทงภายในและภายนอก

บคคลหาไดยาก ๒ อยาง

๑. บพพการ ผทาอปการคณกอน ๒. กตญกตเวท ผรอปการะททานทาแลว และตอบแทน

บคคลชอวาหาไดยากนน เพราะเปนบคคลผมอธยาศยเผอแผ ประกอบ ดวยพรหมวหารธรรมประจาใจ ตงหนากระทาอปการคณแกผอนโดยไมหวงผล ตอบแทน ไดชอวา บพพการบคคล และบคคลผระลกถงเนองๆ ซงอปการคณอนทานบพพการนนทามาแลว ภายหลงจงทาตอบแทนผนนไดชอวา “กตญ” เมอรคณทานเชนน ไดประกาศเปดเผยใหคนอนไดรอปการคณททานบพพการนนทาแลวแกตน ผนนไดชอวา “กตเวท”



คมอธรรมศกษาตร - ๑๒๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ตกะ คอ หมวด ๓

พระรตนตรย (แกวอนประเสรฐ ๓ ประการ)

๑. พระพทธ ทานผประพฤตชอบดวยกาย วาจา ใจ ตามพระธรรม วนย ททานเรยกวา พระพทธศาสนา ชอ พระพทธเจา

๒. พระธรรม คาสงสอนของพระพทธเจา ๓. พระสงฆ หมชนทฟงคาสงสอนของทานแลวปฏบตชอบตาม

พระธรรมวนย ชอ พระสงฆ

ผนบถอพระพทธศาสนาตองม พระพทธ พระธรรม และพระสงฆ เปนสรณะ คอ ทพง ทระลก เพราะพระพทธเจาเปนศาสดา พระองคตรสรธรรมกอนแลวจงสอนผอนใหรตาม พระธรรมกคอคาสงสอนของพระพทธเจา สวนพระสงฆกเปนสาวกของพระพทธเจา ซงเปนผเลาเรยนธรรมวนยแลวปฏบตตาม แลวนามาเผยแผสงสอนประชาชนตอไป

คณของพระรตนตรย

๑. พระพทธเจา รดรชอบดวยพระองคเองกอนแลว สอนผอนให รตามดวย

๒. พระธรรม ยอมรกษาผปฏบตไมใหตกไปในทชว ๓. พระสงฆ ปฏบตชอบตามคาสงสอนของพระพทธเจาแลว สอนใหผอนปฏบตตามดวย

คณของรตนะทง ๓ อยางน เปนคณโดยยอ เฉพาะทเปนสวนเกอกลแกชาวโลก คอ พระพทธเจาทรงมพระคณตอชาวโลก ตรงทตรสรสจจธรรมแลวนามาแสดงโปรดชาวโลก พระธรรมมคณตรงทสามารถรกษาผปฏบตตามใหเปนคนดไดไมใหตกไปในทชว พระสงฆมคณตรงทเปนผปฏบตด แลวสอนประชาชนใหปฏบตดดวย



คมอธรรมศกษาตร - ๑๒๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

โอวาทของพระพทธเจา ๓ อยาง

๑. สพพะปาปสสะ อะกะระณง การไมทาความชวทงปวง ๒. กสะลสสปะสมปะทา การทาความดใหถงพรอม ๓. สะจตตะปะรโยทะปะนง การทาจตของตนใหผองใส

การเวนจากทจรต คอ ไมประพฤตชวดวยกาย วาจา ใจ การประกอบสจรต คอ ประพฤตชอบดวยกาย วาจา ใจ การทาใจของตนใหหมดจดจากเครองเศราหมองใจ อนมโลภ โกรธ หลง

เปนตน

ทจรต ๓ (ความประพฤตชว)

๑. ประพฤตชวดวยกาย เรยกวา กายทจรต ม ๓ อยาง คอ ฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม

๓. ประพฤตชวดวยวาจา เรยกวา วจทจรต ม ๔ อยาง คอ พดเทจ พดสอเสยด พดคาหยาบ พดเพอเจอ

๔. ประพฤตชวดวยใจ เรยกวา มโนทจรต ม ๓ อยาง คอ โลภอยากไดของเขา พยาบาทปองรายเขา เหนผดจากทานองคลองธรรม

สจรต ๓ (ความประพฤตด)

๑. ประพฤตชอบดวยกาย เรยกวา กายสจรต ม ๓ อยาง คอ เวนจากการฆาสตว เวนจากการลกทรพย เวนจากการประพฤตผดในกาม ๒. ประพฤตชอบดวยวาจา เรยกวา วจสจรต ม ๔ อยาง คอ เวนจากการพดเทจ เวนจากการพดสอเสยด เวนจากการพดคาหยาบ เวนจากการพดเพอเจอ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๒๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๕. ประพฤตชอบดวยใจ เรยกวา มโนสจรต ม ๓ อยาง คอ ไมโลภอยากไดของเขา ไมคดพยาบาทปองรายเขา เหนชอบตามทานองคลองธรรม เชน เหนวา ทาดไดด ทาชวไดชว

อกศลมล ๓ รากเหงาแหงความชว (เปนพนฐานใหคนทาชว)

๑. โลภะ อยากได ๒. โทสะ คดประทษรายเขา ๓. โมหะ ความหลงไมรจรง ผถกโลภะครอบงาจต ยอมประพฤตทจรตไดตางๆ เชน เลนการพนน ฉก

ชง วงราว ปลนจ ผถกโทสะครอบงาจต ยอมคดมงรายลางผลาญซงกนและกน ขาดเมตตา

กรณาตอกน ผถกโมหะครอบงาจต ยอมทาตนใหมดมนไมรจกผดชอบชวด นกจะทา

อะไรกทาไปตามใจชอบ มไดเกรงกลวตอสงใดๆ ทจะมโทษมาถงตว อกศลมล ๓ อยางน อยางใดอยางหนงมอยแลว ทาใหอกศลมลอยางอนทยงไมเกดขน กเกดขน ทเกดขนแลว กเจรญมากขน

กศลมล ๓ รากเหงาแหงความด (เปนพนฐานการทาความด)

๑. อโลภะ ไมอยากได ๒. อโทสะ ไมคดประทษรายเขา ๓. อโมหะ ไมหลง



คมอธรรมศกษาตร - ๑๒๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

เมอบคคลไมโลภ กยอมจะคดเผอแผประโยชนของตนใหแกผอน ไมคดเบยดเบยนผอน ยนดในสงทตนมอย เมอบคคลไมโกรธ กจะเปนผประกอบดวยเมตตากรณา และบคคลไมหลง กเปนผมปญญา จะทากจการสงใดกทาแตสงทด เวนจากสงทชว กศลมล ๓ อยางน อยางใดอยางหนงมอยแลว ทาใหกศลมลอยางอนทยงไมเกดขน กเกดขน ทเกดขนแลว กเจรญมากขน

สปปรสบญญต คอ ขอททานสตบรษตงไว ๓ อยาง

๑. ทาน การสละสงของของตนเพอเปนประโยชนแกผอน ๒. ปพพชชา การถอบวชเปนอบายเวนจากเบยดเบยนกนและกน ๓. มาตาปตอปฏฐาน การปรนนบตมารดาบดาของตนใหมความสข

เอาใจใสเปนธระเวลาไมสบาย ตลอดถงไมประพฤตขดใจลวงละเมดคาสงสอน

บญกรยาวตถ คอ สงเปนทตงแหงการบาเพญบญ ๓ อยาง

๑. ทานมย บญเกดจากใหหรอการเสยสละ ๒. สลมย บญเกดจากรกษาศล ๓. ภาวนามย บญเกดจากการเจรญภาวนาและพฒนาตนเอง

บญ หมายถง คณภาพอนดของจต บาป หมายถง คณภาพอนเสยของจต ทวาไดบญ กคอไดคณภาพอนดมาเตมใหจต ทวาไดบาป กคอไดทาใหคณภาพของจตเสอมเสยไป การทาบญเปนการเอาชนะกเลสทมอยในตน คอ เราชนะโลภะ ดวยทาน เราชนะโทสะ ดวยศล เราชนะโมหะ ดวยภาวนา



คมอธรรมศกษาตร - ๑๒๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

จตกกะ คอ หมวด ๔

วฑฒ คอ ธรรมเปนเครองเจรญ ม ๔ อยาง

๑. สปปรสสงเสวะ คบทานผประพฤตชอบดวยกาย วาจา ใจ ทเรยกวา สตบรษ ๒. สทธมมสสวนะ ฟงคาสงสอนของทานโดยเคารพ ๓. โยนโสมนสการ ตรตรองใหรจกสงทดหรอชวโดยอบายทชอบ

๔. ธมมานธมมปฏปตต ประพฤตธรรมสมควรแกธรรมทไดตรองเหนแลว วฑฒธรรม เปนธรรมทเนองถงกนดวยเหตผล คอ การคบคนดมปญญาเปนเหตใหไดฟงคาแนะนาสงสอนจากทาน เมอตงใจฟงคาสงสอนโดยเคารพแลว ยอมเปนเหตใหไดใชปญญาพจารณาไตรตรองหาเหตผล ใหรจกผดชอบชวดโดยถองแท แลวจงนาไปประพฤตปฏบตโดยสมควรแกสภาวะของตนเอง

จกร คอ ธรรมดจลอรถนาไปสความเจรญ ม ๔ อยาง

๑. ปฏรปเทสวาสะ อยในประเทศทด มสงแวดลอมทเหมาะสม ๒. สปปรสปสสยะ คบสตบรษ ๓. อตตสมมาปณธ ตงตนไวชอบ ๔. ปพเพกตปญญตา ความเปนผไดทาความดไวในปางกอน

จกรธรรมทง ๔ อยางนเปนเหตผลเนองถงกน คอการอยในประเทศอนสมบรณเหมาะสมสงแวดลอมดเปนเหตใหไดสมาคมกบสตบรษ ทาใหไดรบคาแนะนาในสงทดงาม เมอไดรบคาแนะนาแลว กไดตงตนไวชอบคอประพฤตดงาม หากเคยไดสรางบญกศลไวในชาตกอน หรอปกอน เดอนกอน วนกอนมามาก บญนนจะรวมกบบญททาในปจจบน เปนเหตใหประสบกบสงทเจรญยงขน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๒๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

อคต คอ ความลาเอยง , ความไมเทยงธรรม ม ๔ ประการ

๑. ลาเอยงเพราะรกใคร ชอบพอกน เรยกวา ฉนทาคต ๒. ลาเอยงเพราะไมชอบกน เรยกวา โทสาคต ๓. ลาเอยงเพราะเขลา ไมรจรง เรยกวา โมหาคต ๔. ลาเอยงเพราะกลว เรยกวา ภยาคต

บคคลใดประพฤตลอานาจแกอคตทง ๔ นนแลวแมขอใดขอหนงยอมเปนเหตใหบคคลนนมความประพฤตไมยตธรรม ทาใหผอนไดรบความเดอดรอน ทงตนเองกจะไดรบทกขโทษ เชน ถกตเตยน เสอมจากลาภยศ เปนตน

ปธาน คอ ความเพยร ม ๔ อยาง

๑. สงวรปธาน เพยรระวงไมใหบาปเกดขนในสนดาน ๒. ปหานปธาน เพยรละบาปทเกดขนแลวใหหมดไป ๓. ภาวนาปธาน เพยรใหบญกศลเกดขนในสนดาน ๔. อนรกขนาปธาน เพยรรกษาบญกศลทเกดขนแลวไมใหเสอม บคคลผมคณธรรม คอ ความเพยรทง ๔ อยางน จะทาอะไร จะพดอะไร

จะคดอะไร ยอมเปนไปในทางดงาม สามารถพงตนเองได ชวตจะมความมนคง สะอาดสวางสงบและเปนสขตลอดไปสนกาลนาน

อธษฐานธรรม คอ ธรรมทควรตงไวในใจ ม ๔ อยาง

๑. ปญญา รอบรสงทควรร ๒. สจจะ ความจรงใจ คอประพฤตสงใดกใหไดจรง ๓. จาคะ สละสงทเปนขาศกแกความจรงใจ ๔. อปสมะ สงบใจจากสงเปนขาศกแกความสงบ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๒๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

การจะทากจอนใดใหเกดความสาเรจไดนน จาเปนตองมหลกแหงอธษฐานธรรมไวในใจ เพอใหกจอนนนสาเรจไดงาย เพราะเหตวา เมอมความรอบรในสงทาอยแลวนนยงไมเพยงพอ จะตองมความจรงใจ จรงจงในการทากจนน ๆ หากกาลงทากจนนอยมอปสรรคเปนขาศกแกความตงใจของตนแลวกตองสละสงนนเสย แลวจงวางใจจากสงทเปนขาศกตาง ๆ ใหหมดสน เมอกระทาไดเชนนแลว กจตาง ๆ ททาอยกจะเกดความสาเรจไดงาย.

อทธบาท คอ คณเครองใหสาเรจความประสงค ม ๔ อยาง

๑. ฉนทะ พอใจรกใครในสงนน ๒. วรยะ เพยรหมนประกอบสงนน ๓. จตตะ เอาใจฝกใฝในสงนน ๔. วมงสา หมนตรตรองพจารณาหาเหตผลในสงนน

เมอบคคลประกอบพรอมดวยคณธรรมทง ๔ นแลว กจะบรรลถงสงทตองประสงคอนไมเหลอวสยใหสาเรจได แตถาไมพรอมทง ๔ อยาง หรอขาดแมขอใดขอหนง กไมชอวาเปนอทธบาท ๔

ในอทธบาทน ฉนทะสาคญกวาขออนๆ เพราะเมอมฉนทะความพอใจเกดขนแลว อก ๓ ขอยอมเกดตามทงเปนเครองสนบสนนคณธรรมเหลานนไมใหทอถอยอกดวย

ควรทาความไมประมาทในท ๔ สถาน

๑. ในการละกายทจรต ประพฤตกายสจรต ๒. ในการละวจทจรต ประพฤตวจสจรต ๓. ในการละมโนทจรต ประพฤตมโนสจรต ๔. ในการละความเหนผด ทาความเหนใหถก



คมอธรรมศกษาตร - ๑๓๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

อกอยางหนง ๑. ระวงใจไมใหกาหนด ในอารมณเปนทตงแหงความกาหนด ๒. ระวงใจไมใหขดเคอง ในอารมณเปนทตงแหงความขดเคอง ๓. ระวงใจไมใหหลง ในอารมณเปนทตงแหงความหลง ๔. ระวงใจไมใหมวเมา ในอารมณเปนทตงแหงความมวเมา

อารมณอนเปนทตงแหงความกาหนดและความขดเคองไดแกกามคณ ๕(รป เสยง กลน รส โผฎฐพพะ) อารมณเปนทแหงความหลง ไดแกกามสข คอความสขอนเกดจากการเสพกามทกชนด อารมณเปนทตงแหงความมวเมาไดแกลาภ ยศ สรรเสรญ สข

การระวง คอมสตเหนยวรงไมใหจตฟงซาน ลองลอยไปตามอารมณนนๆ ใชปญญาพจารณาความจรง จนรเทาทนความกาหนด ขดเคอง ลมหลง มวเมาเหลานน

พรหมวหาร คอ ธรรมเปนเครองอยของทานผเปนใหญ ม ๔ อยาง

๑. เมตตา ความรกใคร อยากใหผอนไดรบความสข ๒. กรณา ความสงสาร คดจะชวยใหพนทกข

๓. มทตา ความพลอยยนดเมอผอนไดด ๔. อเบกขา ความวางเฉย ไมดใจ ไมเสยใจ เมอผอนถงความวบต

พรหมวหารธรรม ๔ อยางน ควรเจรญตางเวลากนตามความเหมาะสม คอ เมตตา เจรญในยามปกต , กรณา เจรญในเมอเหนเขาตกทกขไดยาก , มทตา เจรญในเมอเหนเขาไดดมความสข , อเบกขา เจรญในเมอเหน หรอรวาเขาถงความวบตเพราะกรรมชวของเขาเอง ใครๆ ไมอาจชวยได กไมควรสมนาหนาเขา



คมอธรรมศกษาตร - ๑๓๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

อรยสจ คอ ความจรงอนประเสรฐ ม ๔ อยาง

๑. ทกข ความไมสบายกาย ไมสบายใจ ๒. สมทย เหตใหเกดทกข ๓. นโรธ ความดบทกข ๔. มรรค ขอปฏบตใหถงความดบทกข

สงทเปนปญหาในชวต เชน เกด แก เจบ ตาย ประสบสงทไมชอบ พลดพรากจากสงอนเปนทรก ความไมสมปรารถนา กลาวโดยสรป ไดแกการยดมนถอมนในขนธ ๕ จดเปนทกข ตณหา คอ ความทะยานอยากไดชอวาสมทย เพราะเปนเหตใหเกดทกข ม ๓ ประการ คอ กามตณหา ความอยากในกามคณ ๕ ภวตณหา ความอยากมอยากเปน และ วภวตณหา ความอยากไมม ไมเปน ธรรมเปนทดบตณหา เปนทดบทกขไดสนเชง คอ นโรธ เพราะเปนทดบทกข ไดแก พระนพพาน ทางดาเนนไปสความดบทกข ไดแก มรรคมองค ๘ คอ สมมาทฏฐ เหนชอบ สมมาสงกปปะ ดารชอบ สมมาวาจา เจรจาชอบ สมมากมมนตะ กระทาชอบ สมมาอาชวะ เลยงชวตชอบ สมมาวายามะ ทาความเพยรชอบ สมมาสต ระลกชอบ สมมาสมาธ ตงใจชอบ∗

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน วชาธรรมสปดาหท ๖ ๑. ค ๒. ง ๓. ง ๔. ง ๕. ข ๖. ค ๗. ง ๘. ค ๙. ก ๑๐. ข ๑๑. ง ๑๒. ข ๑๓. ง ๑๔. ข ๑๕. ค ๑๖. ง ๑๗. ค ๑๘. ง ๑๙. ง ๒๐. ก

∗ คาวา สมมา แปลวา ชอบ กได แปลวา ถกตอง กได



คมอธรรมศกษาตร - ๑๓๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สปดาหท ๗ ธรรมหมวด ๕ , ๖ , ๗ , ๘ , ๑๐

สาระสาคญ พระพทธศาสนานนสอนใหเชอเรองกรรม ผลของกรรม เมอทากรรมด ยอมไดรบผลด เมอทากรรมชว ยอมไดรบผลชว ในหลกธรรมหมวด ๕ , ๖, ๗ , ๘ , ๑๐ เปนหลกธรรมทมความแตกตางกนไปตามหมวดธรรม แตกมความจาเปนทชาวพทธจกตองเรยนร เพราะคาสอนเหลาน เปนคาสอนทนาพาผศกษาและปฏบตตามใหประสพแตความสข ความเจรญฝายเดยว สวนผทประพฤตผดหลกธรรมน ยอมมความเสอมถอยจากคณธรรม และสงดงาม ในสปดาหนมหลกธรรมทตองศกษาดงน

ปญจกะ หมวด ๕ - อนนตรยกรรม ๕ - อภณหปจจเวกขณ ๕ - ธมมสสวนานสงส ๕

- พละ ๕ - ขนธ ๕

ฉกกะ หมวด ๖ - คารวะ ๖ - สาราณยธรรม ๖

สตตกะ หมวด ๗ - อรยทรพย ๗ - สปปรสธรรม ๗

อฏฐกะ หมวด ๘ - โลกธรรม ๘

ทสกะ หมวด ๑๐ - บญญกรยาวตถ ๑๐



คมอธรรมศกษาตร - ๑๓๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

วตถประสงค ๑. มความรความเขาใจในวชาธรรมะ ๒. เหนความสาคญของธรรมะทมตอสงคม ๓. นาไปประพฤตปฏบตในชวตประจาวนได ๔. สามารถแนะนาผอนใหปฏบตตามได

กจกรรม ๑. อานเนอหาประจาบทเรยนจากหนงสอคมอธรรมศกษาตร ๒. ทาปญหากอนเรยน ๓. ฟงบรรยายในหองเรยน ๔. ใหผเรยนไดรวมวเคราะหหลกธรรมตาง ๆ ๕. คนควาเพมเตมจากหนงสอทแนะนาทายเลม

ประเมนผล ๑. ทาแบบทดสอบกอนเรยน ๒. จากการทากจกรรมในหองเรยน ๓. สอบธรรมสนามหลวง ๔. ผเรยนนาธรรมะไปใชในชวตประจาวน

แบบทดสอบกอนเรยน วชาธรรมะ สปดาหท ๗


๑. กรรมอะไร ทหามสวรรค หามนพพาน ? ก. อกศลกรรม ข. นวรณธรรม ค. อนนตรยกรรม ง. อาสนนกรรม



คมอธรรมศกษาตร - ๑๓๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๒. อนนตรยกรรมขอใด ทชาวพทธยคขาวสารทาไมได ? ก. มาตฆาต ข. ปตฆาต ค. อรหนตฆาต ง. โลหตปบาท

๓. “อะไรจะเกด กตองเกด” ผพดตองการใหทราบเรองใด ? ก. ความเกดเปนเรองธรรมดา ข. ความตายเปนเรองธรรมดา ค. ทกคนตองพลดพรากจากของรก ง. ทกคนมกรรมเปนของของตน

๔. การพจารณาความตายเนองๆ มประโยชนอยางไร ? ก. บรรเทาความเมาในวย ข. บรรเทาความเมาในชวต ค. บรรเทาความยดมน ง. บรรเทาความเหนแกตว

๕. ขอใด เปนอานสงสของการฟงธรรมโดยตรง ? ก. ทาใหไดบญ ข. ทาใหเกดสมาธ ค. ทาใหละกเลส ง. ทาใหเกดปญญา

๖. กายกบใจ แบงออกเปนกอง เรยกวาอะไร ? ก. สงขาร ข. วญญาณ ค. ขนธ ง. สญญา

๗. การจาไดวา นสแดง สขาว เปนตน คออาการของขนธอะไร ? ก. เวทนา ข. สญญา ค. สงขาร ง. วญญาณ

๘. ความรสกในอารมณวา เปนสข เปนทกข หรอเฉยๆ เรยกวาอะไร ? ก. สญญา ข. เวทนา ค. สงขาร ง.วญญาณ

๙. ปฏบตอยางไร จงจะชอวาเคารพในการศกษา ? ก. ขยนไปโรงเรยน ข. ขยนอานหนงสอ ค. ขยนหาความร ง. ขยนทาการบาน

๑๐. “เมออยใหเขารก จากไปใหเขาคดถง” เชนนควรประกอบตนไวในธรรมหมวดไหน ? ก. พรหมวหาร ข. สงคหวตถ ค. สาราณยธรรม ง. สปปรสธรรม



คมอธรรมศกษาตร - ๑๓๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๑. สาราณยธรรม คอธรรมเชนไร ? ก. ธรรมทเปนแกนสาร ข. ธรรมของผทรงศล ค. ธรรมสาหรบกรรมฐาน ง. ธรรมเปนเหตใหระลกถงกน

๑๒. การตงใจชวยทากจธระของกนและกนดวยความเตมใจ และบรสทธใจเปนหลกสาราณยธรรมขอใด ? ก. เมตตาวจกรรม ข. เมตตากายกรรม ค. สลสามญญตา ง. เมตตามโนกรรม

๑๓. “มวชา เหมอนมทรพยอยนบแสน” ตรงกบขอใด ? ก. ความรอบรในกองสงขาร ข. ความเปนผมความรมาก ค. ความรจกอดออมทรพย ง. ความรจกใหธรรมเปนทาน

๑๔. ขอใดใหความหมายของสปปรสธรรมไดถกตอง ? ก. ธรรมสาหรบคนสบปลบ ข. ธรรมสาหรบสภาพบรษ ค. ธรรมนาไปสสมปรายภพ ง. ธรรมทเปนขอปฏบตของคนด

๑๕. สปปรสธรรมขอใด มความหมายตรงกบเศรษฐกจพอเพยง ? ก. รจกประมาณ ข. รจกกาล ค. รจกตน ง. รจกชมชน

๑๖. “อยาชงสกกอนหาม” ตรงกบหลกธรรมขอใด ? ก. กาลญตา ข. อตตญตา ค. ปรสญตา ง. ธมมญตา

๑๗. รจกอรยสจ ขอใดเปนธมมญตา ? ก. รวาทกขเกดจากสมทย ข. รวานโรธเปนผลมาจากมรรค ค. รวาตณหาเปนเหตใหทกขเกด ง. รวามรรคคอขอปฏบตทางสายกลาง

๑๘. เมอถกคนอนนนทา ควรปฏบตอยางไร ? ก. ควรโตตอบ ข. ไมตองทาอะไรทงสน ค. หนไปทอนเสย ง. อยายนดยนราย



คมอธรรมศกษาตร - ๑๓๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๙. ขอใด เปนอฏฐารมณทงหมด ? ก. ลาภ เสอมลาภ สข ทกข ข. ยศ เสอมยศ นนทา ทกข ค. สข ทกข สรรเสรญ นนทา ง. ลาภ ยศ สรรเสรญ สข

๒๐. ความประพฤตออนนอมตอผใหญนน เปนบญกรยาวตถ เรยกวา... ? ก. ภาวนามย ข. อปจายนมย ค. เวยยาวจจมย ง. ปตตานโมทนามย

ปญจกะ คอ หมวด ๕

อนนตรยกรรม ๕ กรรมทไมมกรรมอนในระหวาง(ใหผลกอน)

๑. มาตฆาต ฆามารดา ๒. ปตฆาต ฆาบดา ๓. อรหนตฆาต ฆาพระอรหนต ๔. โลหตปบาท ทารายพระพทธเจาจนพระโลหตใหหอขนไป ๕. สงฆเภท ทาลายสงฆใหแตกแยกกน

กรรมทง ๕ นเปนบาปอนหนกทสด หามสวรรค หามนพพาน หามทาเปนอนขาด และขอทเปนกรรมรายแรงทสด คอ สงฆเภท

อภณหปจจเวกขณ ๕ ขอควรพจารณาเนองๆ (บอยๆ)

๑. ควรพจารณาทกวน ๆ วา เรามความแกเปนธรรมดา ไมลวงพนความแกไปได ๒. ควรพจารณาทกวนๆ วา เรามความเจบเปนธรรมดา ไมลวงพนความเจบไปได



คมอธรรมศกษาตร - ๑๓๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๓. ควรพจารณาทกวนๆ วา เรามความตายเปนธรรมดา ไมลวงพนความตายไปได ๔. ควรพจารณาทกวนๆ วา เราจะตองพลดพรากจากของรกของชอบใจทงสน ๕. ควรพจารณาทกวนๆ วา เรามกรรมเปนของตว เราทาดจกไดด ทาชวจกไดชว การพจารณาความแก เพอบรรเทาความมวเมาในวย การพจารณาความเจบ เพอบรรเทาความไมมโรค การพจารณาความตาย เพอบรรเทาความเมาในชวต การพจารณาความพลดพรากจากของรก เพอบรรเทาความยดมน ถอมน การพจารณากรรม เพอบรรเทาความเหนผด

ธมมสสวนานสงส ๕ ประโยชนแหงการฟงธรรม

๑. ผฟงธรรมยอมไดฟงสงทไมเคยฟง ๒. สงทฟงแลวยอมกระจางขน ๓. บรรเทาความสงสยได ๔. ทาความเหนใหถกตองได ๕. จตของผฟงยอมผองใส

ผฟงธรรมยอมไดรบอานสงส ๕ อยางดงกลาว และทสาคญผฟงตองตงใจฟงโดยความเคารพ ดงทพระพทธองคตรสสอนไววา ฟงดวยด ยอมไดปญญา

พละ คอ ธรรมเปนกาลง มอย ๕ ประการ

๑. สทธา ความเชอ ๒. วรยะ ความเพยร ๓. สต ความระลกได



คมอธรรมศกษาตร - ๑๓๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๔. สมาธ ความตงใจมน ๕. ปญญา ความรอบร

คณธรรมทง ๕ อยางน เมอเกดขนในจตใจ ยอมทาใหจตใจมกาลงเขมแขง สามารถตอตานกบอกศลธรรมได เปรยบเหมอนทานบทแขงแรงสามารถตานกระแสนาไวได ฉะนน คณธรรมน สามารถตอตานกเลสตณหาได เชน ตอตานความไมเชอ ความเกยจคราน และความประมาท เปนตนได จงเรยกวา พละ ผมคณธรรมดงกลาวนยอมเปนผมจตใจมนคงเขมแขงในการประกอบความด ไมมความยอทอตออปสรรคใดๆ ธรรม ๕ ประการน เรยกอกอยางวา อนทรย ๕ หมายถง เปนใหญในกจของตน

ขนธ ๕

กองแหงสงขาร

๑. รป ไดแกรางกายอนประกอบขนดวยธาต ๔ ๒. เวทนา ความรสกอารมณวาเปนสข เปนทกข และเฉย ๆ ๓. สญญา ความจาไดหมายรอารมณทเกดกบใจ ๔. สงขาร ความคดปรงแตงอารมณ ๕. วญญาณ ความรอารมณ

ขนธ แบงออกเปน ๒ สวน คอ รปขนธ กบ นามขนธ หรอเรยกสน ๆ วา รปนาม รปขนธ เปนรป สวนเวทนาขนธ สญญาขนธ สงขารขนธ และวญญาณขนธ รวม ๔ เปนนาม การศกษาเรองของขนธน เปนการศกษาใหรสภาวธรรม คอ รความจรงแทเกยวกบตวเรา เกยวกบชวตคนเรา จะไดรชดแจงวา สงทสมมตเรยกกนวา คนนน คนน สตวนน สตวน ทแทจรงแลวกเปนเพยงรปนามเทานน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๓๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ฉกกะ คอหมวด ๖

คารวะ ๖ (ความเคารพ)

๑. พทธคารวตา เคารพในพระพทธเจา ๒. ธมมคารวตา เคารพในพระธรรม ๓. สงฆคารวตา เคารพในพระสงฆ ๔. สกขาคารวตา เคารพในการศกษา ๕. อปปมาทคารวตา เคารพในความไมประมาท ๖. ปฏสนถารคารวตา เคารพในการตอนรบ

สาราณยธรรม ๖ (ธรรมเปนทตงแหงความระลกถง)

๑. เมตตากายกรรม ตงกายกรรมประกอบดวยเมตตาตอเพอน หมคณะ เพอนบาน เพอนรวมงาน เพอนในโรงเรยน ทงตอหนาและลบหลง คอ ชวยขวนขวายในกจธระของเพอนเหลานน โดยการแสดงออกทางกาย เคารพนบถอ ดวยจตเมตตา

๒. เมตตาวจกรรม ตงวจกรรมประกอบดวยเมตตาตอเพอน หมคณะ เพอนบาน เพอนรวมงาน เพอนในโรงเรยน ทงตอหนาและลบหลง คอ ชวยขวนขวายในกจธระของเพอนเหลานน โดยการแสดงออกทางวาจาอนสภาพดวยจตเมตตา

๓. เมตตามโนกรรม ตงมโนกรรมประกอบดวยเมตตาตอเพอน หมคณะ เพอนบาน เพอนรวมงาน เพอนในโรงเรยน ทงตอหนาและลบหลง คอ คดสงใด กคดแตสงทเปนประโยชนแกบคคลนน ดวยจตเมตตา

๔. สาธารณโภค รจกแบงปนลาภทไดมาโดยชอบธรรมใหแกผควรไดรบการแบงปน คอเมอไดสงใดมาโดยชอบธรรม จะเปนสงของหรอสงอนใดทจะอานวยประโยชนกไมหวงไวผเดยว รจกเฉลยใหไดรบโดยทวหนา



คมอธรรมศกษาตร - ๑๔๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๕. สลสามญญตา มศลบรสทธ มระเบยบวนยเสมอกนกบหมคณะ คอ ประพฤตสจรต ไมทาตนใหเปนทรงเกยจของหมคณะ ทงตอหนาและลบหลง

๖. ทฏฐสามญญตา มทฏฐดงาม คอมความเหนชอบรวมกน มทศนคตดงามรวมกนกบหมคณะ ไมววาทบาดหมางกบใคร ๆ เพราะความเหนผด

สตตกะ คอ หมวด ๗

อรยทรพย ๗ (ทรพยอนประเสรฐ)

๑. สทธา ความเชอ ๒. สล การรกษากาย วาจาใหเรยบรอย ๓. หร ความละอายแกใจในการทาความชว ๔. โอตตปปะ ความเกรงกลวตอผลของบาป ๕. พาหสจจะ ความเปนผศกษามาก ๖. จาคะ การเสยสละ ๗. ปญญา การรอบร เฉลยวฉลาด

อรยทรพย ทง ๗ อยางนเปนธรรมสนบสนนในการทาความดทก ๆ ดานโดยเฉพาะในการพงตนเอง ยอมอานวยใหสาเรจสงทพงประสงคไดสมปรารถนา

สปปรสธรรม ๗ (ธรรมของสตบรษ)

๑. ธมมญตา ความเปนผรจกเหต เชน รจกวา สงนเปนเหตแหงสข สงนเปนเหตแหงทกข (รจกเหต)

๒. อตถญตา ความเปนผรจกผล เชน รจกวา สขเปนผลแหงเหตอนน ทกขเปนผลแหงเหตอนน (รจกผล)



คมอธรรมศกษาตร - ๑๔๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๓. อตตญตา ความเปนผรจกตนวา เรามชาตตระกล ยศศกดสมบตบรวาร ความรและคณธรรมเพยงเทาน ๆ แลวประพฤตตนใหสมควรแกทเปนอย (รจกตน)

๔. มตตญตา ความเปนผรประมาณ ในการแสวงหาเครองเลยงชวตแตโดยทางทชอบ และรจกประมาณในการบรโภคแตพอควร (รจกประมาณ)

๕. กาลญตา ความเปนผรจกกาลเวลาอนสมควรในอนประกอบกจนนๆ (รจกเวลา)

๖. ปรสญตา ความเปนผรจกประชมชน และกรยาทจะตองประพฤตตอประชมชนนนๆ วาชมชนนเมอเขาไปหาจะตองทากรยาอยางน จะตองพดอยางน เปนตน (รจกชมชน)

๗. ปคคลปโรปรญตา ความเปนผรจกเลอกบคคลวา ผนเปนคนด ควรคบ ผนเปนคนไมด ไมควรคบ เปนตน (รจกบคคล)

คนดทเรยกวา สปบรษ หรอ สตบรษ∗ จะตองประกอบดวยคณธรรมหรอคณสมบตเหลาน คอ ความเปนผรจกเหต ผล ตน ประมาณ กาล ชมชน และบคคล

อฏฐกะ คอ หมวด ๘

โลกธรรม ๘ ธรรมของโลกหรอธรรมประจาโลก

ฝายอฏฐารมณ คอ อารมณทนาปรารถนา ๑. ลาภ ๒. ยศ ๓. สรรเสรญ ๔. สข

ฝายอนฏฐารมณ คอ อารมณทไมนาปรารถนา ∗ คาวา สตบรษ เปนคาทเพยนมาจากคาวา สปบรษ นนเอง



คมอธรรมศกษาตร - ๑๔๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๕. เสอมลาภ ๖. เสอมยศ ๗. นนทา ๘. ทกข โลกธรรม ๘ ประการน อยางใดอยางหนงเกดขน ควรพจารณาวาสง

เหลานเกดขนแลวแกเรา กแตวามนไมเทยง มความแปรปรวนเปนธรรมดา มความรตามทเปนจรง ไมใหครอบงาจตใจ คอ ไมยนดในสงทนาปรารถนา ไมยนรายในสงทไมนาปรารถนา

--------------

ทสกะ คอ หมวด ๑๐

บญกรยาวตถ ๑๐ (สงเปนทตงแหงการบาเพญบญ)

๑. ทานมย บญเกดจากการใหทาน ๒. สลมย บญเกดจากการรกษาศล ๓. ภาวนามย บญเกดจากการอบรมภาวนา ๔. อปจายนมย บญเกดจากการประพฤตออนนอมถอมตน ๕. เวยยาวจจมย บญเกดจากการชวยกจการงานทชอบ ๖. ปตตทานมย บญเกดจากการใหสวนบญ ๗. ปตตานโมทนามย บญเกดจากการอนโมทนาสวนบญ ๘. ธมมสสวนมย บญเกดจากการฟงธรรม ๙. ธมมเทสนามย บญเกดจากการแสดงธรรม ๑๐. ทฏชกมม บญเกดจากการทาความเหนใหตรง

บญกรยาวตถ ๑๐ สงเคราะหเขาในบญกรยาวตถ ๓ ไดดงน อปจายนมย เวยยาวจจมย สงเคราะหเขาในศลมย, ปตตทานมย ปตตานโมทนามย สงเคราะหเขาในทานมย, ธมมสสวนมย ธมมเทสนามย ทฏชกมม สงเคราะหเขาในภาวนามย



คมอธรรมศกษาตร - ๑๔๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน วชาธรรมสปดาหท ๗

๑. ค ๒. ง ๓. ง ๔. ข ๕. ง ๖. ค ๗. ข ๘. ข ๙. ค ๑๐. ค ๑๑. ง ๑๒. ข ๑๓. ข ๑๔. ง ๑๕. ก ๑๖. ก ๑๗. ค ๑๘. ง ๑๙. ง ๒๐. ข



คมอธรรมศกษาตร - ๑๔๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สปดาหท ๘ คหปฏบต ขอปฏบตของคฤหสถ

สาระสาคญ คหปฏบต คอหลกธรรมสาหรบปฏบตของคฤหสถโดยตรง ฉะนนพทธศาสนกชนจาเปนตองร เพอนาไปใชในชวตประจาวนไดอยางถกตองสอดคลองกบสงคมปจจบน หลกธรรมในคหปฏบตนสอนใหเรารจกครองตน ครองคน ครองทรพย และครองเรอน ในสปดาหน มหวขอธรรมทตองศกษาดงน

จตกกะ

- ทฏฐธมมกตถประโยชน ๔ - สมปรายกตถประโยชน ๔ - มตตปฏรป ๔

- มตรแท ๔ - สงคหวตถ ๔ - ธรรมของฆราวาส ๔

ปญจกะ - มจฉาวณชชา ๕ - สมบตของอบาสก ๕

ฉกกะ - ทศ ๖ - อบายมข ๖

วตถประสงค

๑. มความรความเขาในขอปฏบตของคฤหสถ เชน สามารถครองตน ครองคน ครองทรพย และครองเรอนได ๒. เหนความสาคญของธรรมะทมตอสงคม ๓. ผเรยนนาไปประพฤตปฏบตในชวตประจาวนได ๔. สามารถแนะนาผอนใหปฏบตตามได



คมอธรรมศกษาตร - ๑๔๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

กจกรรม ๑. อานเนอหาประจาบทเรยนจากหนงสอคมอธรรมศกษาตร ๒. ทดลองทาปญหากอนเรยนและหลงเรยน

๓. ฟงบรรยายในหองเรยน ๔. ใหผเรยนไดรวมวเคราะหหลกธรรมคาสอนตาง ๆ

๕. คนควาเพมเตมจากหนงสอทแนะนาทายเลม

ประเมนผล ๑. ทาแบบทดสอบกอนเรยน - หลงเรยน ๒. จากการทากจกรรมในหองเรยน ๓. จากการสอบธรรมสนามหลวง ๔. ผเรยนนาธรรมะไปใชในชวตประจาวน

แบบทดสอบกอนเรยน วชาธรรมะ สปดาหท ๘

คาสง: ใหทาเครองหมายกากบาท (x) หนาคาตอบทถกทสดเพยงคาตอบเดยว

๑. ทาอยางไรจงจะตงตวไดในโลกน ? ก. เวนอบายมข ข. บาเพญสงคหวตถ ค. คบกลยาณมตร ง. บาเพญทฏฐธมมกตถะ

๒. การปฏบตตามหลกทฏฐธมมกตถะ ๔ จะไดผลของการกระทาเมอใด ? ก. ชาตอดต ข. ชาตอนาคต

ค. ชาตปจจบน ง. ไมแนนอน ๓. หวใจเศรษฐ ในทฏฐธมมกตถประโยชน คอขอใด ? ก. อ อา กะ สะ ข. จ เจ ร น ค. ท สะ น มะ ง. ส จ ป ล



คมอธรรมศกษาตร - ๑๔๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๔. คาวา “หางสนขใหหางศอก หางวอกใหหางวา หางพาลาใหหางหมนโยชน แสนโยชน” เปนคาสอนตรงกบขอใด ? ก. การคบคน ข. วธปองกนอนตรายจากสตว ค. วธเลยงสตว ง. ถกทกขอ ๕. บคคลในขอใดชอวา รจกคบเพอน ? ก. วลลเลอกคบคนมฐานะด ข. เจมสเลอกคบเพอใกลบาน ค. เบรดเลอกคบคนทมรปรางด ง. เจษฎาพรเลอกคบคนดมใจเมตตากรณา ๖. ขอใดไมใชขอธรรมในสมปรายกตถะ ๔ ? ก. สทธาสมปทา ข. สลสมปทา ค. ปญญาสมปทา ง. อารกขสมปทา ๗. ลกษณะของเพอนทจะชกชวนไปในทางฉบหาย คอ...?

ก. มะกอกสามตะกราปาไมถก ข. ปากปราศรย นาใจเชอดคอ ค. มเงนนบเปนนอง มทองนบเปนพ ง. เชาฮา เยนเฮ คาเซ ดกสราง สวางซา ๘. เพอนรกชวนกนไปเทยวแหลงมวสม จดเปนมตรประเภทใด ? ก. มตรรวมสขรวมทกข ข. มตรชกชวนใหฉบหาย ค. มตรชกชวนกนมวสม ง. มตรรกใคร ๙. คนเทยมมตรเชนไร ทควรหลกเลยงใหไกลทสด ?

ก. มตรชกชวนในทางฉบหาย ข. มตรหวประจบ ค. มตรดแตพด ง. มตรปอกลอก



คมอธรรมศกษาตร - ๑๔๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๐. คนทเปนนกสงคมสงเคราะหควรปฏบตธรรมขอใดใหมาก ? ก. อธษฐานธรรม ๔ ข. สงคหวตถ ๔ ค. ฆราวาสธรรม ๔ ง. พลธรรม ๔

๑๑. จะสมานไมตรระหวางมตรกบมตร ควรใหธรรมขอใด ? ก. สาราณยธรรม ข. สมปรายกตถะ ค. สงคหวตถ ง. เมตตา ๑๒. ทาตวเปนกงกาไดทอง หรอคางคกขนวอ จดวาขาดคณธรรมอะไร ? ก. ทมะ ข. ปยวาจา ค. อตถจรยา ง. สมานตตตา ๑๓. โอบออมอาร วจไพเราะ สงเคราะหชมชน วางตนเหมาะสม ตรงกบธรรมขอใด ? ก. สปปรสธรรม ข. พรหมวหาร ค. ฆราวาสธรรม ง. สงคหวตถธรรม ๑๔. จรงใจ ฝกฝน ทนได ใหปน ตรงกบธรรมหมวดใด ? ก. ฆราวาสธรรม ๔ ข. อธษฐานธรรม ๔ ค. จกร ๔ ง. สงคหวตถ ๔ ๑๕. ความเชอในขอใดทจดเปนความเชอเรองกรรม หรอการกระทามผลจรง บญบาปมจรง ? ก. กมมสทธา ข. วปากสทธา ค. ตถาคตโพธสทธา ง. กมมสสกตาสทธา ๑๖. หลกธรรมขอใด สงเสรมใหคนรจกหนาท อนจะพงปฏบตตอกน ? ก. ทศ ๖ ข. พลธรรม ๕ ค. อทธบาท ๔ ง. ฆราวาสธรรม ๔



คมอธรรมศกษาตร - ๑๔๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๗. นยมยกยอง ปกปองเชดช ไมเจาชนอกใจ มอบความเปนใหญ ใหเครองประดบ คอหนาทของใคร ? ก. สาม ข. ภรรยา ค. บาว ง. มตร ๑๘. อบายมขมโทษมาก ยกเวนขอใด ? ก. ไดรบการยอมรบจากสงคม ข. ขาดความเคารพนบถอจากคนทวไป ค. ทาลายอนาคตของตนเองและครอบครว ง. สนเปลองทรพยและทาใหครอบครวแตกแยก ๑๙. อบายมข ๖ ขอใด ทาใหเกดผลเสยหายมากทสด ? ก. ดมนาเมา ข. เทยวกลางคน ค. คบคนชวเปนมตร ง. เลนการพนน ๒๐. ผหมกมนอยในอบายมข ยอมเสยหายอยางไร ? ก. การงานยอหยอน ข. รายไดลดนอยถอยลง ค. ไมนานตองลมจม ง. ถกทกขอ

ทฏฐธมมกตถะ ๔ (ประโยชนในปจจบน)

๑. อฏฐานสมปทา มความขยนหมนเพยรในการศกษาหรอทาการงาน ๒. อารกขสมปทา รกษาทรพยสนทหามาไดใหอยในสภาพทสมบรณ ๓. กลยาณมตตตา คบแตคนดเปนเพอน และใหหลกเลยงคนชว ๔. สมชวตา จบจายใชสอยทรพยทหามาไดใหพอดพอควร

ธรรม ๔ อยางนยอเปนคาสนๆ เรยกวา หวใจเศรษฐ คอ อ อา กะ สะ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๔๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สมปรายกตถะ ๔ (ประโยชนภายหนา)

๑. สทธาสมปทา ถงพรอมดวยศรทธา คอ เชอสงทควรเชอ เชน เชอวา ทาดไดด ทาชวไดชว

๒. สลสมปทา ถงพรอมดวยศล คอ รกษากายวาจาเรยบรอยด ไมมโทษ

๓. จาคสมปทา ถงพรอมดวยการบรจาคทาน เปนการเฉลยสขใหแกผอน

๔. ปญญาสมปทา ถงพรอมดวยปญญา รจกบาป บญ คณ โทษ ประโยชน มใชประโยชน เปนตน

การบาเพญคณธรรมเหลานทาใหเปนผมจตเจรญงอกงามดวยคณความด ทาใหชวตมคาและเปนหลกประกนชวตในภพหนาไดวาจะประสบกบสมบตเหลาน คอมนษยสมบตและสวรรคสมบตซงเปนประโยชนขนสงขนไป จนถงนพพานสมบตซงเปนประโยชนสงสด

มตรปฏรป ๔ คนเทยมมตร คอ มตรเทยม มใชมตรแท

๑. คนปอกลอก ๒. คนดแตพด ๓. คนหวประจบ ๔. คนชกชวนไปในทางฉบหาย

คนปอกลอก ม ๔ ลกษณะ คอ ๑. คดเอาแตไดฝายเดยว ๒. เสยใหนอย คดเอาใหมาก ๓. เมอมภยถงตว รบทากจของเพอน ๔.คบเพอนเพราะเหนแกประโยชนสวนตว

คนดแตพด ม ๔ ลกษณะ คอ ๑. เกบเรองเกามาเลา ๒. อางเรองทไมมมาปราศรย ๓. สงเคราะหดวยสงของอนหา- ประโยชนไมได ๔. ออกปากพงไมได



คมอธรรมศกษาตร - ๑๕๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

คนหวประจบ ม ๔ ลกษณะ คอ ๑. จะทาชวกคลอยตาม ๒. จะทาดกคลอยตาม ๓. ตอหนาวาสรรเสรญ ๔. ลบหลงตงนนทา

คนชกชวนไปในทางฉบหาย ม ๔ ลกษณะ คอ ๑. ชกชวนดมนาเมา ๒. ชกชวนเทยวกลางคน ๓. ชกชวนใหมวเมาในการเลน ๔. ชกชวนเลนการพนน

ในบรรดาเทยมมตรทง ๔ น มตรทอนตรายมาก คอ ทาใหเกดความเสยหายมากไดแก คนชกชวนไปในทางฉบหาย เพราะสามารถยงอนตราย ความเสยหาย ภยพบตตาง ๆ ใหเกดขนแกมตรผคบหาสมาคมดวย

กลยาณมตร ๔ มตรแท เพอนทดงาม

๑. มตรมอปการะ ๒. มตรรวมสขรวมทกข ๓. มตรแนะประโยชน ๔. มตรมความรกใคร

มตรมอปการะ มลกษณะ ๔ อยาง คอ

๑. ปองกนเพอนผประมาทแลว ๒. ปองกนทรพยของเพอนผประมาทแลว ๓. เมอมภยกเปนทพงอาศยได ๔. ใหทรพยเกนกวาทออกปากขอ

มตรรวมสขรวมทกข มลกษณะ ๔ อยาง คอ

๑. เปดเผยความลบของตนใหแกเพอน ๒. ปดบงความลบของเพอนไมใหแพรงพราย ๓. ไมละทงในยามวบต ๔. อาจสละชพของตนแทนเพอนได

มตรแนะประโยชน มลกษณะ ๔ อยาง คอ

๑. หามไมใหทาชว ๒. ใหตงอยในความด ๓. ใหฟงสงทไมเคยฟงมากอน ๔. บอกทางสวรรคให

มตรมความรกใคร มลกษณะ ๔ อยาง คอ

๑. ทกข ๆ ดวย ๒. สข ๆ ดวย ๓. โตเถยงคนทพดตเตยนเพอน ๔. รบรองคนทพดสรรเสรญเพอน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๕๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ในบรรดามตรแททง ๔ น มตรทกอใหเกดคณประโยชนมาก หรอมตรมความสาคญมากกวาประเภทอน คอ มตรแนะนาประโยชน เพราะจะทาใหมตรอกฝายไดประกอบในสงทดงาม

สงคหวตถ ๔ ธรรมเปนเครองยดเหนยวนาใจผอน

๑. ทาน การให ความเออเฟอเผอแผแกผอน ๒. ปยวาจา พดจาสภาพออนหวาน ไพเราะเสนาะโสต ๓. อตถจรยา บาเพญตนใหเปนประโยชนแกผอน ๔. สมานตตตา มตนเสมอตนเสมอปลายไมถอตว

สงอนเปนทตงแหงการสงเคราะหกนระหวางเพอมนษย เปนเครองยดเหนยวใจบคคล หรอประสานหมชนไวในความสามคค เรยกวา สงคหวตถ

ฆราวาสธรรม ๔ (ธรรมของผอยครองเรอน)

๑. สจจะ มความจรงใจซงกนและกน ๒. ทมะ รจกขมใจตนเอง เอาใจเขามาใสใจเรา ๓. ขนต ความอดทนตอความลาบาก และอปสรรคตางๆ ๔. จาคะ การเสยสละ เออเฟอเผอแผแบงปนสงของ

มจฉาวณชชา ๕ การคาขายทไมชอบธรรม ซงชาวพทธไมควรทา

๑. คาขายเครองประหาร ๒. คาขายมนษย ๓. คาขายสตวมชวต สาหรบฆาเพอเปนอาหาร ๔. คาขายนาเมา ๕. คาขายยาพษ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๕๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

อปาสกธรรม ๕ คณสมบตของอบาสก

๑. มศรทธา เชอมนในหลกคาสอนของพทธศาสนา ๒. มศล เครงครดในศลทงกายและวาจา ๓. ไมถอมงคลตนขาว เชอโชคลาง ใหเชอเรองกฎแหงกรรม ๔. มจตใจตงมนถอหลกคาสอนทางพทธศาสนาเปนทพง ๕. ประพฤตบาเพญบญตามหลกคาสอนพระพทธศาสนา

ทศ ๖ หลกมนษยสมพนธตามหลกพระพทธศาสนา

๑. ปรตถมทส คอ ทศเบองหนา ไดแก มารดาบดา ๒. ทกขณทส คอ ทศเบองขวา ไดแก คร อาจารย ๓. ปจฉมทส คอ ทศเบองหลง ไดแก บตร ภรรยา ๔. อตตรทส คอ ทศเบองซาย ไดแก มตร สหาย ๕. เหฏฐมทส คอ ทศเบองตา ไดแก บาว ไพร ผอยใตบงคบบญชา ๖. อปรมทส คอ ทศเบองบน ไดแก สมณพราหมณ และนกบวช

ปรตถมทส คอ ทศเบองหนา ไดแก มารดาบดา บตรพงปฏบตตอมารดาบดา ๕ สถาน ๑. ทานเลยงเรามาแลวเลยงทานตอบ ๒. ชวยทากจของทาน ๓. ดารงวงศสกล ๔. ทาตนใหสมควรไดรบทรพยมรดก ๕. เมอทานลวงลบไปแลว ทาบญไปใหทาน

มารดาบดาพงอนเคราะหบตร ๕ สถาน ๑. หามไมใหทาชว ๒. ใหตงอยในความด ๓. ใหศกษาศลปะวทยา ๔. หาภรรยาทสมควรให ๕. มอบทรพยสมบตให



คมอธรรมศกษาตร - ๑๕๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ทกขณทส คอ ทศเบองขวา ไดแก คร อาจารย ศษยพงปฏบตตอครอาจารย ๕ สถาน ๑. ลกขนยนรบ ๒. เขาไปยนคอยรบใช ๓. เชอฟงคาสงสอนทาน ๔. อปฏฐากทาน ๕. เรยนศลปะวทยาโดยความเคารพ

อาจารยพงอนเคราะหศษย ๕ สถาน ๑. แนะนาด ๒. ใหเรยนด ๓. บอกวชาความรโดยไมปดบง ๔. ยกยองใหปรากฏแกเพอนฝง ๕. ปองกนศษยในทศทงหลาย

ปจฉมทส คอ ทศเบองหลง ไดแก บตร ภรรยา สามพงปฏบตตอภรรยา ๕ สถาน

๑. ยกยองภรรยา ๒. ไมดหมน ๓. ไมประพฤตนอกใจ ๔. มอบความเปนใหญให ๕. ใหเครองแตงตว

ภรรยาพงปฏบตตอสาม ๕ สถาน ๑. จดงานใหด ๒. สงเคราะหคนขางเคยงของสาม ๓. ไมประพฤตนอกใจสาม ๔. รกษาทรพยทสามหามาได ๕. ขยนไมเกยจครานในการงานทงปวง

อตตรทส คอ ทศเบองซาย ไดแก มตร สหาย มตรพงปฏบตตอสหาย ๕ สถาน

๑. ใหปน ๒. เจรจาดวยถอยคาไพเราะ ๓. ประพฤตประโยชน ๔. ความเปนผมตนเสมอ ๕. ไมแกลงกลาวใหคลาดจากความเปนจรง

สหายพงปฏบตตอสหาย ๕ สถาน ๑. รกษามตรผประมาทแลว ๒. รกษาทรพยของมตรผประมาทแลว ๓. เมอมภย เอาเปนทพงพานกได ๔. ไมละทงในยามวบต ๕. นบถอตลอดถงวงศของมตร



คมอธรรมศกษาตร - ๑๕๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

เหฏฐมทส คอ ทศเบองตา ไดแก บาว ไพร ผอยใตบงคบบญชา นายพงปฏบตตอลกจาง , บาว ๕ สถาน ๑. จดการงานใหทาตามสมควรแกกาลง ๒. ใหอาหาร และใหรางวล ๓. รกษาพยาบาลในยามเจบไข ๔. แจกของทมรสแปลกใหกน ๕. ใหเทยวในสมย

บาว,ลกจาง พงปฏบตตอนาย ๕ สถาน ๑. ลกขนทางานกอนนาย ๒. เลกงานทหลงนาย ๓. ถอเอาแตของทนายให ๔. ทางานใหดขน ๕.นาคณของนายไปสรรเสรญในทนนๆ

อปรมทส คอ ทศเบองบน ไดแก สมณพราหมณ และนกบวช กลบตรพงบารงสมณพราหมณ ๕ สถาน ๑. ทาอะไรๆ ประกอบดวยเมตตา ๒. พดอะไรๆ ประกอบดวยเมตตา ๓. คดอะไรๆ ประกอบดวยเมตตา ๔. ไมปดประต คอมไดหามเขาบานเรอน ๕. ใหอามสทาน

สมณพราหมณพงอนเคราะห- กลบตร ๖ สถาน

๑. ไมใหทาชว ๒. ใหตงอยในความด ๓. อนเคราะหดวยนาใจอนงาม ๔. ใหฟงสงทไมเคยฟง ๕. ทาสงทเคยฟงแลวใหแจมแจง ๖. บอกทางสวรรคให

อบายมข ๖ ทางแหงความฉบหาย ไรความเจรญ

๑. ดมนาเมา ๒. เทยวกลางคน ๓. เทยวดการละเลน ๔. เลนการพนน ๕. คบคนชวเปนมตร ๖. เกยจครานทาการงาน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๕๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

โทษ แหงการดมนาเมา ม ๖ อยาง ๑. ทาใหเสยทรพย ๒. กอการทะเลาะววาท ๓. เกดโรค ๔. ถกตเตยน ๕. ไมรจกอาย ๖. ทอนกาลงปญญา

โทษ แหงการเทยวกลางคน ม ๖ อยาง ๑. ไมรกษาตว ๒. ไมรกษาลกเมย ๓. ไมรกษาทรพยสมบต ๔. เปนทระแวงของคนทงหลาย ๕. มกถกใสความ ๖. ไดรบความลาบากมาก

โทษแหงการเทยวดการเลน ม ๖ สถาน ๑. ราทไหนไปทนน ๒. รองทไหนไปทนน ๓. ดดสตเปาทไหนไปทนน ๔. เสภาทไหนไปทนน ๕. เพลงทไหนไปทนน ๖. เทดเถงทไหนไปทนน

โทษ แหงการเลนการพนน ม ๖ สถาน ๑. ผชนะยอมกอเวร ๒. ผแพยอมเสยดายทรพย ๓. ทรพยยอมฉบหาย ๔. ไมมใครเชอถอยคา ๕. เปนทหมนประมาทของพวกเพอนๆ ๖. ไมมใครประสงคจะแตงงานดวย

โทษแหงการคบคนชวเปนมตร ม ๖ สถาน ๑. นาใหเปนนกเลงการพนน ๒. นาใหเปนนกเลงเจาช ๓. นาใหเปนนกเลงสรา ๔. นาใหเปนคนลวงเขาดวยของปลอม ๕. นาใหเปนคนลวงเขาซงหนา ๖. นาใหเปนคนหวไม

โทษแหงการเกยจครานทาการงาน ม ๖ สถาน ๑. อางวา หนาวนก แลวไมทางาน ๒. อางวา รอนนก แลวไมทางาน ๓. อางวา เยนนก แลวไมทางาน ๔. อางวา ยงเชาอย แลวไมทางาน ๕. อางวา หวนก แลวไมทางาน ๖. อางวา กระหายนก แลวไมทางาน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๕๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน วชาธรรมสปดาหท ๘

๑. ง ๒. ค ๓. ก ๔. ก ๕. ง ๖. ง ๗. ง ๘. ข ๙. ก ๑๐. ข ๑๑. ค ๑๒. ง ๑๓. ง ๑๔. ก ๑๕. ง ๑๖. ก ๑๗. ก ๑๘. ก ๑๙. ค ๒๐. ง

แบบทดสอบหลงเรยน วชา ธรรมะ ทกหมวด คาสง :ใหทาเครองหมายกากบาท (x) หนาคาตอบทถกทสดเพยงคาตอบเดยว

๑. ธรรมมอปการะมาก หมายถงธรรมขอใด ? ก. ขนต โสรจจะ ข. หร โอตตปปะ ค. สต สมปชญญะ ง. บพพการ กตญกตเวท

๒. ขอใดคอความหมายของโอตตปปะ ? ก. ความอดทน ข. ความเสงยม ค. ความละอายแกใจ ง. ความเกรงกลว

๓. ความรตวในขณะกาลงทา พด คด เปนลกษณะของอะไร ? ก. สต ข. สมปชญญะ ค. หร ง. โอตตปปะ ๔. บพพการ หมายถงบคคลในขอใด ? ก. ครอาจารย ข. มารดาบดา ค. พระมหากษตรย ง. ผทมบญคณตอเรา

๕. คาสอนทเปนหวใจของพระพทธศาสนา เรยกวา........... ? ก. ไตรสกขา ข. อรยสจ ๔ ค. โอวาทปาฏโมกข ง. พรหมวหาร ๔



คมอธรรมศกษาตร - ๑๕๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๖. โลภอยากไดของเขา พยาบาทปองรายเขา เหนผดจากคลองธรรม ๓ อยางน เรยกวา...? ก. กายทจรต ข. มโนทจรต ค. วจทจรต ง. ถกทกขอ ๗. พระปญญาคณ พระบรสทธคณ พระมหากรณาคณ หมายถง ............ ? ก. คณของพระสงฆ ข. คณของพระธรรม

ค. คณของพระอรหนต ง. คณของพระพทธเจา ๘. ธรรมทเปนรากเหงาหรอตนเหตแหงความด คอ ? ก. กศลมล ข. สจรต ค. โอวาทปาฏโมกข ง. สปปรสบญญต ๙. การฟงธรรม จดเขาในบญกรยาวตถ ๓ ขอใด ? ก. ทานมย ข. สลมย

ค. ภาวนามย ง. ถกทกขอ ๑๐. การเคารพพอแม จดเขาในบญกรยาวตถ ๓ ขอใด ?

ก. ทานมย ข. สลมย ค. ภาวนามย ง. ไมมขอถก

๑๑. อกศลมล จะกาจดไดตองใชธรรมขอใด ? ก. ทาน ข. ศล ค. ภาวนา ง. ถกทกขอ

๑๒. คณขอทวา รกษาผปฏบตตามไมใหตกไปในทชว เปนคณของอะไร ? ก. พระพทธเจา ข. พระธรรม ค. พระสงฆ ง. พระอรหนต

๑๓. ขอใดจดเปนโอสถวเศษใชกาจดความโลภ ความโกรธ และความหลงได ? ก. สปปรสบญญต ข. อปณณกปฏปทา ค. บญกรยาวตถ ง. สามญลกษณะ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๕๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๔. ทาน, ศล, ภาวนา ทานเรยกวาเปนทตงแหง.......... ? ก. การบาเพญธรรม ข. การบาเพญบญ ค. การบาเพญความด ง. การบาเพญกศล

๑๕. ขอใดจดอยในธรรมเปนเหตแหงความเจรญ ? ก. สปปรสปสสยะ ข. อตตสมมาปณธ ค. สปปรสสงเสวะ ง. ปฏรปเทสวาสะ

๑๖. ธรรมทเปนดจลอนาไปสความเจรญ คออะไร ? ก. วฑฒ ๔ ข. จกร ๔

ค. อคต ๔ ง. อทธบาท ๔ ๑๗. ธรรมเปนเหตแหงความเจรญ คอขอใด ?

ก. วฑฒ ๔ ข. จกร ๔ ค. อธษฐานธรรม ๔ ง. อทธบาท ๔

๑๘. คาพดทวา “คนนไมถกชะตาฉนเลย” จดเขาในอคตขอไหน ? ก. ฉนทาคต ข. โทสาคต ค. ภยาคต ง. โมหาคต

๑๙. บคคลจะทางานใหสาเรจไดตามความประสงค ตองอาศยธรรมอะไร ? ก. อคต ๔ ข. จกร ๔ ค. วฑฒ ๔ ง. อทธบาท ๔

๒๐. พรหมวหารธรรม ขอใดสาคญทสด ? ก. เมตตา ข. กรณา ค. มทตา ง. อเบกขา

๒๑. คาวา มชฌมาปฏปทา ตรงกบอรยสจ ๔ ขอใด ? ก. ทกข ข. สมทย ค. นโรธ ง. มรรค

๒๒. ทกขมไดเพราะขอใด? ก. ทกข ข. สมทย ค. นโรธ ง. มรรค

๒๓. การตรตรองใหรจกสงทดหรอชวโดยอบายทชอบ เรยกวาอะไร ? ก.สปปรสงเสวะ ข. สทธมมสสวนะ

ค. โยนโสมนสการ ง. ธมมานธมมปฏปตต



คมอธรรมศกษาตร - ๑๕๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๒๔. สญชาตญาณถกโนมนาวโดยไรความเทยงธรรม คออะไร ? ก. อคต ข. อธรรม ค. อกศล ง. อพยากฤต

๒๕. อนนตรยกรรม ขอใดเปนกรรมหนกทสด ? ก. ฆามารดาบดา

ข. ฆาพระอรหนต ค. ทารายพระพทธเจาจนยงพระโลหตใหหอขนไป

ง. ทาสงฆใหแตกจากกน ๒๖. ผทรกษากาย วาจา ใหเรยบรอย เรยกวาเปนผมธรรมอะไร ? ก. สทธา ข. ศล ค. พาหสจจะ ง. วรยารมภะ ๒๗. ขอใดไมจดอยในอานสงสแหงการฟงธรรม ? ก. ผฟงยอมไดความบนเทง ข. บรรเทาความสงสยเสยได ค. ทาความเหนใหถกตองได ง. จตของผฟงยอมพองใส ๒๘. ตงใจศกษาศลปวทยาทงทางโลกและทางธรรมโดยไมเกรยจครานจดเปน

คารวะขอใด? ก. พทคารวตา ข. ธมมคารวตา ค. สงฆครวตา ง. สกขาคารวตา ๒๙. คาทวา “อยใหเขารก จากใหเขาคดถง “ จดเขาในธรรมหมวดใด ? ก. อภณหปจจเวกขณ ๕ ข. คารวะ ๖ ค. สาราณยธรรม ๖ ง. ไมมขอถก ๓๐. การตอนรบแขกตามควรแกฐานะ หมายถงขอใด? ก. ธมมคารวตา ข. สกขาคารวตา ค. อปปมาทคารวตา ง. ปฏสนถารคารวตา ๓๑. ทรพยภายในหมายถงขอใด ? ก. สงหารมทรพย ข. อสงหารมทรพย ค. อรยทรพย ง. ถกทกขอ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๖๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๓๒. สภาษตทวา “ ชาๆ ไดพรา ๒ เลม” จดลงในสปปรสธรรมขอไหน ? ก. ธมมญตา ข. อตตญตา ค. มตตญตา ง. กาลญตา ๓๓. ขอวา “ความเปนผรจกผล” ตรงกบขอใด ?

ก. ธมมญตา ข. อตถญตา ค. อตตญตา ง. มตตญตา

๓๔. ขอใดจดอยใน อรยทรพย ? ก. สทธา ข. สล ค. หร ง. ถกทกขอ ๓๕. โลกธรรม ๘ เมอยอใหเหลอประเภทใหญๆ ไดกประเภท ?

ก. ๑ ข. ๒ ค. ๓ ง. ๔

๓๖. การทาบญดวยการพลอยยนดในสวนของบญของผอนตรงกบขอใด ? ก. ทานมย ข. ปตตทานมย

ค. เวยยาวจจมย ง. ปตตานโมทนามย ๓๗. คนมสมมาคารวะเพราะมธรรมอะไร ?

ก. ภาวนามย ข. อปจายนมย ค. เวยยาวจจมย ง. ธมมสสวนมย ๓๘. คนจะมฐานะมนคงรารวยเปนเศรษฐได จะตองปฏบตตามทาขอได ?

ก. ทฏฐธมมกตถประโยชน ข. สมปรายกตถประโยชน ค. ฆราวาสธรรม ง. สงคหวตถ ๓๙. ผปฎบตตามธรรมในขอ จงจะสามารถยดเหนยวนาใจผอนไวได ?

ก. ทาน ข. ปยวาจา ค. อตถจรยา ง. สงคหวตถ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๖๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๔๐. เพอนทยอมรวมหวจมทายแมยามมภย จดเปนมตรแทขอใด? ก. มตรมอปการะ ข. มตรรวมสขรวมทกข ค. มตรแนะประโยชน ง. มตรมความรกใคร ๔๑. สภาษตวา “นก ๒ หว ตวเดยว ๒ คอ” จดเขาในมตรในขอใด? ก. มตรปลอกลอก ข. มตรดแตพด ค. มตรหวประจบ ง. มตรมความรกใคร ๔๒. เปนคฤหสถควรปฏบตตามธรรมขอใด จงจะเหมาะสม? ก. ฆราวาสธรรม ข. สงคหวตถ ค. กรรมกเลส ง. อบายมข ๔๓. ธรรมทชอวา เปนหวใจเศรษฐนน ไดแกขอใด? ก. ทฏฐธมมกตถประโยชน ข. สมปรายกตถประโยชน ค. สงคหวตถ ง. กลยาณธรรม ๔๔. มตรแท มกจาพวก? ก. ๓ จาพวก ข. ๔ จาพวก ค. ๕ จาพวก ง. ๖ จาพวก ๔๕. ออกปากพงมได เปนลกษณะของมตรเทยมขอใด ?

ก. คนปอกลอก ข. คนดแตพด ค. คนหวประจบ ง. คนชกชวนในทางฉบหาย ๔๖. คนไมรจกอาย เพราะตดอบายมขขอใด ? ก. ดมนาเมา ข. เทยวกลางคน ค. คบคนชว ง. เลนการพนน ๔๗. ญาตทมอายไลเรยกน เชน ลกพลกนองจดเขาในทศใด ? ก. ปรตถมทส ข. อตตรทส ค. เหฏฐมทส ง. ปจฉมทส ๔๘. คนทไมมใครเชอถอคาพด เพราะเปนคนหลงอบายมขขอใด ?

ก. นกเลงการพนน ข. นกเลงหวไม



คมอธรรมศกษาตร - ๑๖๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ค. คนเจาช ง. คนขโกง ๔๙. อบายมข ๖ ขอไหนใหผลเสยหายรายแรงทสด ? ก. เลนการพนน ข. ดมนาเมา ค. คนเกยจคราน ง. คบคนชว ๕๐. ขอใดกลาวถงคณสมบตของอบาสกไมถกตอง ? ก. รกษาศลเปนประจา ข. นบถอพระรตนตรย ค. ทาบญใสบาตรทกวน ง. ถอมงคลตนขาว

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน วชาธรรมะ

๑. ค ๒. ง ๓. ข ๔. ง ๕. ค ๖. ข ๗. ง ๘. ก ๙. ค ๑๐. ข ๑๑. ง ๑๒. ข ๑๓. ค ๑๔. ข ๑๕. ค ๑๖. ข ๑๗. ก ๑๘. ข ๑๙. ง ๒๐. ง ๒๑. ง ๒๒. ข ๒๓. ค ๒๔. ก ๒๕. ง ๒๖. ข ๒๗. ก ๒๘. ง ๒๙. ค ๓๐. ง ๓๑. ค ๓๒. ง ๓๓. ข ๓๔. ง ๓๕. ข ๓๖. ง ๓๗. ข ๓๘. ก ๓๙. ง ๔๐. ข ๔๑. ค ๔๒. ก ๔๓. ก ๔๔ ข ๔๕. ข ๔๖. ก ๔๗. ข ๔๘. ก ๔๙. ง ๕๐. ง



คมอธรรมศกษาตร - ๑๖๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

วชาเรยงความแกกระทธรรม

สปดาหท ๙ - ๑๐ เรยงความแกกระทธรรม

สาระสาคญ การเรยงความแกกระทธรรมเปนหลกการหนงทนกเรยน ทเรยนพระ- พทธศาสนาจาเปนจะตองฝกหดเรยบเรยง เปนการใหความหมายอธบายแนวคาสอนในทางพระพทธศาสนาเพอเผยแผหลกธรรมคาสงสอนของพระพทธเจาในแนวเรยงความหรอบรรยาย

๑. ความหมายของการเรยงความแกกระทธรรม ๒. หลกการเขยนเรยงความ ๓. ลกษณะสาคญของการเขยนเรยงความแบบเทศนาโวหาร ๔. เกณฑสาคญในการเรยงความ ๕. เกณฑการตรวจใหคะแนนของสนามหลวงแผนกธรรม ๖. คาแนะนาสาหรบผเขาสอบธรรมสนามหลวง ๗. หลกสตร/พทธศาสนสภาษต ๘. แบบฟอรมการเขยนเรยงความ ๙. ตวอยางการเขยนเรยงความ

วตถประสงค ๑. มความรความเขาใจในวชาเรยงความแกกระทธรรม ๒. อธบายความหมายของพทธศาสนสภาษตได ๓. สามารถเขยนเรยงความแกกระทธรรมได ๔. สามารถนาพทธศาสนสภาษตไปประยกตใชในชวตประจาวนได ๕. สามารถแนะนาผอนใหปฏบตตามได



คมอธรรมศกษาตร - ๑๖๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

กจกรรม ๑. อานกฎเกณฑตาง ๆ ในการเขยนเรยงความ ๒. ทองจาพทธศาสนสภาษต ๓. จาแบบฟอรมของการเขยนเรยงความ ๔. ฟงบรรยาย และฝกวเคราะหความหมายของพทธศาสนสภาษต ๕. ทดลองเขยนเรยงความ


๑. ทาแบบฝกหด ๒. จากการทากจกรรมในหองเรยน ๓. จากการสอบธรรมสนามหลวง ๔. นาหลกพทธศาสนสภาษตประยกตใชในชวตประจาวน

๑. ความหมายของการเรยงความแกกระทธรรม

คาวา เรยงความแกกระทธรรม แยกออกไดเปน ๓ คา คอ เรยงความ, แก และกระทธรรม เรยงความ หมายถง การเกบถอยคา หรอ ขอความตาง ๆ มาเรยบเรยงใหเปนระเบยบเรยบรอยถกตองตามหลกไวยากรณและภาษาศาสตร อานและฟงไดความชดเจน สมแกรปเรองของธรรมนน ๆ ประหนงนายมาลาการผฉลาดสามารถนาดอกไมซงมสสณฐานแตกตางกนมารอยเรยงใหเปนระเบยบเรยบรอยในภาชนะเดยวกน ควรแกการทศนาของผพบเหน ฉะนน แก หมายถง กรยาทคลายหรอขยายสงทมดไว แมบทหรอกระททตงไวเปนเพยงหวขอธรรมอนหนง ซงมความหมายทจะพงขยายความออกไปอกไดมากมาย ไดแกการอธบายความของบทหรอภาษตทตงไวนนใหกวางขวางออกไป ไดความไพเราะถกตองตามความประสงคของกระท



คมอธรรมศกษาตร - ๑๖๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

กระทธรรม หมายถง ธรรมทเปนแมบทหรอบทธรรมยอ ๆ หรอสภาษตทตงไวเปนหลก ซงมใจความทจะพงอธบายขยายออกไปอกมาก

๒. หลกการเขยนเรยงความแกกระทธรรม

วชาเรยงความแกกระทธรรม เปนวชาหนงในหลกสตรนกธรรม และธรรมศกษาทกชน ความมงหมายของวชานเพอการถายทอดความรทมอยใหแกผอนดวยการใชหนงสอเปนสอความเขาใจ การแตงหนงสอนน โดยทวไปกาหนดเปนสานวนไวตาง ๆ เรยกวา โวหาร ๔ คอ

๑. พรรณนาโวหาร ไดแกสานวนหรอโวหารทกลาวถงสงหรอเรองทไดพบเหน หรอไดคด นกผกพนเปนเรองตามความคดนกของผแตง โดยมงความไพเราะเปนทตง และตองประกอบดวยเหตและหลกฐาน จะตองไมนาเบอทจะอานหรอทจะฟง

๒. บรรยายโวหาร ไดแกสานวนหรอโวหารทจะอธบายขอความทเปนหวขอยอหรอหวขอทยงเคลอบแคลงใหแจมแจง เพอใหเขาใจงายเปนทตง

๓. เทศนาโวหาร ไดแกสานวนหนงสอหรอขอความทกลาวเปนหลก เปนตาราเรยน เพอใหผอานถอเปนหลกไปปฏบต เพอเปนหลกแหงการกระทาของตน

๔. สาธกโวหาร ไดแกสานวนหนงสอทเลาถงเรองทเคยมมาแลว หรอสมมตเรองขนใหม เปนตวอยางแหงการกระทา ยกตวอยางขนอาง

๓. ลกษณะสาคญของการเขยนเรยงความแบบเทศนาโวหาร

การแตงกระทธรรมทกชน ทางสนามหลวงกาหนดใหแตงเปนเทศนาโวหาร เทศนาโวหารนนประกอบดวยลกษณะ ดงน

๑. ชเหตผลใหเหนตามความเปนจรง ๒. โนมนาวใหผอานนยมในขอความตามทกลาว ๓. ใหเกดอตสาหะทจะกระทาตาม ๔. ใหอาจหาญราเรงในการทาความดททาอยแลว



คมอธรรมศกษาตร - ๑๖๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๔. ในการเขยนเรยงความแกกระทธรรม

ปญหากระทธรรมสาหรบธรรมศกษาชนตร ทางสนามหลวงแผนกธรรมจะยกสภาษตขอใดขอหนงในพทธศาสนสภาษตทปรากฏอยในหนงสอเลมนมาเปนกระทตง แลวใหผเขาสอบแตงอธบายขยายความใหสมเหตสมผล และใหอางสภาษตอนมาประกอบ ๑ ขอ พรอมบอกทมาของสภาษตนนดวย สภาษตทอางมานนตองเรยงเชอมความใหสนทตดตอสมเรองกบกระทตง ในชนน กาหนดใหเขยนลงในกระดาษสอบตงแต ๒ หนา (เวนบรรทด) ขนไป

การสอบวชาเรยงความแกกระทธรรม ในชนแรกผศกษาตองปฏบตตามคาสงทกาหนดไวในปญหา คอ

๑. แตงขยายความตามกระททตงในปญหาทสอบนน ๒. อธบายเหตผลตามความกระทใหสมเหตผล ๓. อางสภาษตอนมาประกอบเรองทแตง ๑ ขอ ๔. แตงเชอมความระหวางสภาษตทอางมากบสภาษตทเปนกระทตงให

สนทสมเรองกน ๕. เขยนลงในกระดาษตงแต ๒ หนาขนไป (เวนบรรทด)

๕. เกณฑการตรวจใหคะแนนของสนามหลวงแผนกธรรม

ในการตรวจกระทธรรม สนามหลวงแผนกธรรมไดกาหนดแนวการตรวจกระทธรรมสาหรบกรรมการพจารณาใหคะแนน ดงน

๑. แตงไดตามกาหนด ๒. อางกระทไดตามกฎ ๓. เชอมกระทไดด ๔. อธบายความสมกบกระททตงไว ๕. ใชสานวนสภาพเรยบรอย ๖. ใชตวสะกด การนตถกตองเปนสวนมาก ๗. สะอาดไมเปรอะเปอน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๖๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๖. คาแนะนาสาหรบผเขาสอบธรรมสนามหลวง ๑. อานปญหากระทธรรมทใหเขยนเรยงความนนใหรอบคอบ กาหนด

แนวทางจะแกกระทนนขนกอนวากระทปญหาตองการจะเสนอเรองอะไร ใหผอานปฏบตอยางไร หรอละเวนอะไร แลวจงลงมอเขยนเปนเคาโครงเรองขน เชน

๑.๑ อารมภบท ๑.๒ อธบายกระทปญหา ๑.๓ แสดงเหตแหงกระทนน ๑.๔ แสดงผลแหงกระทนน ๑.๕ สรปหรอวางแนวทางปฏบต

๒. ระลกถงสภาษตทไดศกษามาในพทธศาสนสภาษตวามเรองอะไรพอทจะยกมาเปนกระทเชอมไดบางมาเตรยมไว เพอนามาเชอมตามทกาหนดไวในปญหา ซงควรเปนสภาษตหมวดเดยวกนกบกระทตง

๓. เรมเขยนตามโครงเรอง โดยกาหนดความยาวในแตละตอนใหพอดรวมกนแลวเทากบความยาวทกาหนดในปญหา นากระททเตรยมไวเขาอางใหครบ หรอมากกวาทกาหนดในปญหา อธบายใหเหมาะสม

๔. ในการเขยนเรยงความกระทธรรมน ควรใชสานวนเทศนาโวหาร และใชถอยคาทสภาพเรยบรอยทกวรรคทกตอน

๕. เขยนตวหนงสอใหชดเจน อานงาย ถกตองตามอกขรวธ สะอาดเรยบรอย

๗. หลกสตร/พทธศาสนสภาษต หลกสตรวชาเรยงความแกกระทธรรม สาหรบธรรมศกษาตร สนามหลวงกาหนดไว ๕ หมวด คอ ๑. ทานวรรค หมวดทาน ๒. ปาปวรรค หมวดบาป

๓. ปญญวรรค หมวดบญ ๔. สตวรรค หมวดสต ๕. สลวรรค หมวดศล



คมอธรรมศกษาตร - ๑๖๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

หมวดทาน หมายถง พทธศาสนสภาษตทกลาวถงเรองการให การตความ : คาวา “ให” หมายถงการใหทาน ๓ อยาง คอ

๑. อามสทาน คอ การใหสงของเปนทาน ๒. ธรรมทาน คอ การใหธรรมเปนทาน ๓. อภยทาน คอ การใหอภยแกกนและกน

ทานจ ยทธจ สมานมาห ทานวา ทานและการรบ เสมอกน

สงยตตนกาย สคาถวรรค

ทเทยย ปรโส ทาน คนควรใหของทควรให

ขททกนบาต ชาดก สตตกนบาต วเจยย ทาน สคตปปสตถ

การเลอกให อนพระสคตทรงสรรเสรญ


พาลา หเว นปปสสนต ทาน คนพาลเทานน ยอมไมสรรเสรญทาน

ขททกนกาย ธรรมบท ทท มตตาน คนถต ผให ยอมผกไมตรไวได


ทท ปโย โหต ภชนต น พห ผใหยอมเปนทรก คนหมมากยอมคบเขา

องคตตรนกาย ปญจกนบาต ททมาโน ปโย โหต ผให ยอมเปนทรก

องคตตรนกาย ปญจกนบาต

สขสส ทาตา เมธาว สข โส อธคจฉต ปราชญผใหความสข ยอมไดรบความสข

องคตตรนกาย ปญจกนบาต มนาปทาย ลภเต มนาป

ผใหสงทชอบใจ ยอมไดสงทชอบใจ


เสฏนทโท เสฏมเปต าน ผใหสงประเสรฐ ยอมถงฐานะทประเสรฐ


อคคสส ทาตา ลภเต ปนคค ผใหสงทเลศ ยอมไดสงทเลศอก


ททโต ป ปวฑฒต เมอให บญกเพมขน

ทฆนกาย มหาวรรค



คมอธรรมศกษาตร - ๑๖๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

นตถ จตเต ปสนนมห อปปกา นาม ทกขณา เมอจตเลอมใสแลว ทกขณาทาน ชอวานอย ยอมไมม

ขททกนกาย วมานวตถ

หมวดบาป หมายถง พทธศาสนสภาษตทกลาวถงเรองบาป คาวา “บาป” หมายถง ความชว ๓ อยาง เรยกวา ทจรต คอ ๑. กายทจรต

ทาชวทางกาย ๒. วจทจรต ทาชวทางวาจา ๓. มโนทจรต ทาชวทางใจ ความชวทง ๓ ทางนเปนสงทไมควรกระทา เพราะจะทาใหตวเราเศรา-

หมอง หรอเปนคนชวไปดวย

ทกโข ปาปสส อจจโย ความสงสมบาป นาทกขมาให

ขททกนกาย ธรรมบท

ปาปาน อกรณ สข การไมทาบาป นาสขมาให

ขททกนกาย ธรรมบท ปาเป น รมต สจ

คนสะอาดไมยนดในความชว

วนยปฎก มหาวรรค

ปาป ปาเปน สกร ความชวอนคนชวทางาย

วนยปฎก จลวรรค สกมมนา หต ปาปธมโม คนมสนดานชว ยอมลาบาก

เพราะกรรมของตน

มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก

ตปสา ปชหนต ปาปกมม สาธชนยอมละบาปกรรมดวยตปะ

ขททกนกาย ชาดก อฏฐกนบาต

ปาปาน กมมาน กโรนต โมหา คนมกทาบาปกรรมเพราะความหลง

มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก

นตถ ปาป อกพพโต บาปไมมแกผไมทา




คมอธรรมศกษาตร - ๑๗๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ปาปาน ปรวชชเย พงละเวนบาปทงหลาย


น ฆาสเหตป กเรยย ปาป ไมควรทาบาปเพราะเหนแกกน

ขททกนกาย ชาดก นวกนบาต มลา เว ปาปกา ธมมา อสม โลเก ปรมห จ

บาปธรรมเปนมลทนแท ทงในโลกน ทงในโลกอน

องคตตรนกาย อฏฐกนบาต ธมม เม ภณมานสส น ปาปมปลมปต เมอเรากลาวธรรมอย บาปยอมไมแปดเปอน

ขททกนกาย ชาดก สตตกนบาต นตถ อการย ปาป มสาวาทสส ชนตโน คนมกพดมสา จะไมพงทาความชว ยอมไมม


หมวดบญ หมายถง พทธศาสนสภาษตทกลาวถงเรองบญ หรอคณความดททกคนควรปฏบต หรอทาไวใหมาก

คาวา “บญ” แปลวา ธรรมชาตทชาระลาง หมายถง ชาระลางกเลสทเกดทางกาย วาจา ใจ บอเกดแหงบญ เรยกวา บญกรยาวตถ ม ๓ อยาง คอ

๑. ทานมย บญสาเรจดวยการใหทาน ๒. สลมย บญสาเรจดวยการรกษาศล ๓. ภาวนามย บญสาเรจดวยการเจรญภาวนา ป โจเรห ทหร บญอนโจรนาไปไมได


ป สข ชวตสงขยมห บญนาสขมาใหในเวลาสนชวต




คมอธรรมศกษาตร - ๑๗๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สโข ปสส อจจโย ความสงสมซงบญ นาสขมาให


ปาน กยราถ สขาวหาน ควรทาบญอนนาสขมาให

สงยตตนกาย สคาถวรรค ปาน ปรโลกสม ปตฏา โหนต ปาณน

บญเปนทพงของสตวในโลกหนา


หมวดสต หมายถง พทธศาสนสภาษตทกลาวถงเรองสต

คาวา “สต” แปลวา ความระลกไดกอนทา กอนพด กอนคด เปนธรรมควบคกนกบสมปชญญะ คอ ความรตวขณะทา ขณะพด ขณะคด ธรรมทง ๒ อยางน มอปการะมากในการทากจทงปวง

สต โลกสม ชาคโร สตเปนธรรมเครองตนอยในโลก


สต สพพตถ ปตถยา สตจาปรารถนาในททงปวง

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส

สตมโต สทา ภทท คนผมสต มความเจรญทกเมอ


สตมา สขเมธต คนมสต ยอมไดรบความสข

สงยตตนกาย สคาถวรรค สตมโต สเว เสยโย

คนมสต เปนผประเสรฐทกวน


รกขมาโน สโต รกเข ผรกษา ควรมสตรกษา

สมเดจพระสงฆราช (สา)



คมอธรรมศกษาตร - ๑๗๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

หมวดสล หมายถง พทธศาสนสภาษตทกลาวถงเรองศล

คาวา “ศล” หมายถง กระบวนการรกษากาย วาจา ใหเรยบรอย เชน ไมฆาสตว ไมลกทรพย ไมประพฤตผดในกาม ไมพดเทจ ไมพดสอเสยด ไมพดคาหยาบ ไมพดเพอเจอ และไมดมหรอเสพสงมนเมา ประเภทของศลมดงน ๑. หนศล การรกษาศลเพอลาภ ยศ ๒. มชฌมศล การรกษาศลเพอบญ ๓. ปณตศล การรกษาศลเพอนพพาน

สล ยาว ชรา สาธ ศลยงประโยชนใหสาเรจตราบเทาชรา


สข ยาว ชรา สล ศลนาสขมาใหตราบเทาชรา

ขททกนกาย ธรรมบท สล กเรว กลยาณ

ทานวาศลนนเทยว เปนความด

ขททกนกาย ชาดก เอกนบาต

สล โลเก อนตตร ศลเปนเยยมในโลก

ขททกนกาย ชาดก เอกนบาต สวาเสน สล เวทตพพ ศลพงรไดเพราะอยรวมกน

ขททกนกาย อทาน

สาธ สพพตถ สวโร ความสารวมในททงปวงเปนด

สงยตตนกาย สคาถวรรค สมโต เวร น จยต

เมอคอยระวงอย เวรยอมไมกอขน

ทฆนกาย มหาวรรค

สล รกเขยย เมธาว ปราชญพงรกษาศล

ขททกนกาย อตวตตกะ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๗๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๘. แบบฟอรมเรยงความแกกระทธรรม

(๑)(สภาษต)…………………………………………. (คาแปล)………………………………………….

(๒) ณ บดน จกไดอธบายขยายความแหงกระทธรรมสภาษตทลขตไว เบองตน พอเปนแนวทางแหงการศกษา และนาไปปฏบตสบตอไป

(๓) (อธบาย)……(ประมาณ ๘ -๑๒ บรรทด)……………………………….. ………………………………………………………………………………………….........………………………………………………………………………………………….......................................................................................................................................... ….......................................(๔)สมกบสภาษตทมาใน……………………………วา

(๕)(สภาษตอาง)…………………………………………. (คาแปล)………………..…………………………….

(๖)อธบายความวา…(ประมาณ ๗ -๑๐ บรรทด)…………………………... …………………………………………………………………………………………………....................……...........…..................................................................................... ……………………………...............................................................................……… (๗)สรปวา…(ประมาณ ๔ -๖ บรรทด)…....…......................………………………… ……….......................………...................................................................................... ……………………………………………………………(๘) สมดงสภาษตทยกขนเปนนกเขปบทเบองตนวา

(๙) (สภาษตตน)…………………………………………. (คาแปล)…………....................................…………. (๑๐) ดงพรรณนามาดวยประการฉะนฯ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๗๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๙. ตวอยางการเขยนเรยงความแกกระทธรรม

สโข ปญสส อจจโย ความสงสมซงบญนาสขมาให

ณ บดน จกไดอธบายขยายความแหงกระทธรรมสภาษตทลขตไวเบองตน พอเปนแนวทางแหงการศกษา และนาไปปฏบตสบตอไป คาวา บญ แปลวา ธรรมชาตทชาระลาง หมายถง ชาระลางกเลสทางกาย วาจา และใจ บอเกดบญเรยกวา “ บญกรยาวตถ” ม ๓ อยาง คอ ๑) ทานมย บญสาเรจดวยการใหทาน การใหม ๓ อยาง คอ ใหขาว นา โภชนาหาร ทอยอาศย และยารกษาโรค เรยกวา อามสทาน การอบรมแนะนาสงสอนใหรจกสงทดหรอไมด ถาสงดควรกระทา ถาสงไมดไมควรกระทา เรยกวา ธรรมทาน ถาใหความเมตตาตอเพอนมนษยดวยกน ไมถอโทษโกรธแคน เมอเขาทาผดตอเรา เราจะใหอภยแกเขา ไมผกเวร เรยกวา อภยทาน ๒) สลมย บญสาเรจดวยการรกษาศล คอ การรกษากาย และวาจาใหเรยบรอย ทางกาย คอ การไมฆาสตวหรอเพอนมนษยดวยกน ไมลกทรพยสมบตของเขา ไมประพฤตผดในกาม ทางวาจา คอ ไมพดเทจ ไมพดสอเสยด ไมพดคาหยาบ ไมพดเพอเจอ ลกษณะดงกลาวเรยกวา ศล ๓) ภาวนามย บญสาเรจดวยการเจรญภาวนา คาวา ภาวนา แปลวา การทาใหมใหเปน ม ๒ อยาง คอ ถาทาใจใหสงบนงดวยยดนมตอยางใดอยางหนงเปนอารมณเรยกวา สมถภาวนา หรอจะเรยกวา สมถกรรมฐาน กได ถาพจารณารปนามเปนอารมณ โดยมองเหนดวยปญญาวา รปและนามไมเทยงแทแนนอน ยอมเปลยนแปรผนอยตลอดเวลา มสภาพเปนทกขทนอยไดยาก ยดถอเปนตวตนมได เปนตน เรยกวา วปสสนาภาวนา หรอจะเรยกวา วปสสนากรรมฐานกได ลกษณะดงกลาวเรยกวา ภาวนา



คมอธรรมศกษาตร - ๑๗๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ทาน ศล ภาวนา ทง ๓ อยางดงกลางขางตนเปนทางเกดแหงบญคอคณงามความดตาง ๆ ทาน มหนาทกาจดกเลส คอความละโมบโลภมาก ศล มหนาทกาจดความโกรธโหดราย ภาวนา มหนาทกาจดโมหะความโงเขลาเบาปญญา ฉะนน ทาน ศล ภาวนา จงเปนเครองชาระลางกเลสทง ๓ อยาง กลาวคอ ทาน ชาระลางความโลภ ศล ชาระลางความโกรธ และภาวนา ชาระลางความหลง มนษยทาบญทง ๓ เปนประจา ชาระลางกเลสออกจากจตใจทกวน จตใจกบรสทธสะอาด จตใจกมนคง ไมหวาดระแวงตอภยตาง ๆ ความสขกจะบงเกดมแกจตใจอยตลอดเวลา เพราะบญอยทใจ บญเปนสมบตสวนบคคล ถาใครทาไว คนนนกมสทธเปนเจาของบญนน บญนนจะตดตวตามไปไมหนไปไหน ไมฉบหายดวยภยนานาประการ สมดงพทธสภาษตทมาในสงยตตนกาย สคาถวรรค วา

ปญญ โจเรห ทหร บญอนโจรนาไปไมได

ถาใครทาบญไวแลวเปรยบเสมอนมขมทรพยอนประเสรฐ ทรพยคอบญจะตดตวตามไปเหมอนเงาตดตามตว ฉะนน สาธชนทงหลายควรสงสมบญไว เพอความสขใจในชาตน เพอไปเกดในภพทดเปนคนมงมศรสขในชาตหนา สรปความวา มนษยทกคนควรกระทาบญไว เพราะบญนาสขมาใหทงในโลกนและโลกหนา บญเปนขมทรพยอนประเสรฐตดตวไปในททกสถานในกาลทกเมอ ผมบญจะมอายยนยาว มผวพรรณผองใส มเสยงไพเราะ มสขกายสขใจ มกาลงกายกาลงใจ สมดงกระทสภาษตทลขตไว ณ เบองตนวา

สโข ปญสส อจจโย ความสงสมซงบญนาสขมาให

ดงมอรรถาธบายมาดวยประการฉะนฯ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๗๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ททมาโน ปโย โหต ผให ยอมเปนทรก

ณ บดน จกไดอธบายขยายเนอความแหงกระทธรรมสภาษตทลขตไวเบองตน พอเปนแนวทางแหงการศกษาและปฏบตสบตอไป คาวา “ ให ” ในกระทธรรมภาษตน หมายถง การใหทานทางพระพทธ ศาสนาม ๓ อยาง คอ

๑. อามสทาน ใหสงของเปนทาน เชน เสอผา อาหาร สถานทอย อาศย และยารกษาโรค เปนตน ๒. ธรรมทาน ใหธรรมเปนทาน หมายถง ใหคาแนะนาสงสอนใหรจกบาปบญคณโทษ ประโยชนมใชประโยชน เชน ใหละชวทาด ทาใจใหสะอาด เปนตน ๓. อภยทาน ใหอภยแกกนและกน หมายถง ไมผกเวรแกกนและกน ไมถอโทษโกรธแคนตอกน การกระทาบางอยางของคนบางคนกอความไมสบายทางกาย และทางใจแกเรา เราไมถอสาหาความ เราใหอภยแกเขา ไมผกโกรธถอโทษแกเขา จตใจของเรากสบาย ถาถอโทษโกรธแคน จะเปนทางแหงการกอเวรไมรจกจบ ฉะนน มนษยในโลกนจงจาเปนตองใหอภยกนและกน โลกจงจะสงบสข ใครกตามถานาหลกการใหทานทง ๓ อยางขางตน มาใชในชวตประจาวน ยอมไดรบความสข และ มคนเคารพนบถอ สมดงกระทธรรมสภาษตทมาในปญจก-นบาต องคตตรนกาย วา

ทท ปโย โหต ภชนต น พห ผใหยอมเปนทรก คนหมมากยอมคบเขา

ผใหไม มใครรงเกยจ แตกลบตรงกนขามทาให มคนรกมาก เชน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ตงแตอดตจนถงปจจบนทประชาชนชาวไทย รกและเคารพนบถอมาก เพราะพระองคทรงนาหลกการใหทานทง ๓ อยางมาใช เปนคณแกชาวโลก นาความรมเยนเปนสขมาใหแกชาวโลก ฉะนนการใหจงเปนบนไดขนแรกทใหมนษยกาวไปสความเจรญรงเรองในชวต



คมอธรรมศกษาตร - ๑๗๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

จงพอสรปความวา การใหเปนยทธศาสตรทางดานการปกครอง เปนเครองสมานไมตรซงกนและกน เปรยบเสมอนกาวใจทผกนาใจของมตรสหาย ใหดารงคงความเคารพรกกนอยางแนนแฟน ไมมวนเสอมคลาย เพราะการใหทานมคณานสงสดงพรรณนามา สมดงกระทสภาษตทลขตไว ณ เบองตนวา

ททมาโน ปโย โหต ผให ยอมเปนทรก

ดงพรรณนามาดวยประการฉะน ฯ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๗๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

วชาเบญจศล-เบญจธรรม

สปดาหท ๑๑ เรองเบญจศล

สาระสาคญ เบญจศล หรอ ศล ๕ ถอเปนหลกธรรมทมอยประจาโลก เปนกตกาของ

สงคม เปนคณธรรมททาใหคนในสงคมอยรวมกนไดอยางปกตสข ซงหากคนในสงคมใครคนใดคนหนง ประพฤตผดหลกธรรมน กจะทาใหผนนถกตาหนตเตยน และถกลงโทษตามสมควรแกเหต ดงนน เราในฐานะคนหนงในสงคมควรจกไดศกษาเรยนรหลกของเบญจศล เพอการปฏบตตนโดยถกตองตามหลกธรรม ในสปดาหนมหวขอธรรมทจกไดศกษาดงน :-

เบญจศล - ตารางแสดงความสมพนธกนระหวางเบญจศลและเบญจธรรม - ความหมายของศล - อานสงส หรอประโยชนของการรกษาศล - ประเภทของศล - ไวพจน หรอคาศพทอน ๆ ทมความหมายวา ศล - วรต - การอาราธนาศล และการสมาทานศล ๕ - สกขาบทท ๑-๕ (ศลขอท ๑-๕)

วตถประสงค ๑. มความรความเขาใจในวชาเบญจศล ๒. เหนความสาคญของเบญจศล ทมตอสงคม ๓. นาหลกของเบญจศลไปประพฤตปฏบตในชวตประจาวนได ๔. สามารถแนะนาผอนใหปฏบตตามได



คมอธรรมศกษาตร - ๑๗๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

กจกรรม ๑. อานเนอหาประจาบทเรยนจากหนงสอคมอธรรมศกษาตร ๒. ทาปญหากอนเรยน ๓. ฟงบรรยายในหองเรยน ๔. ใหผเรยนไดรวมวเคราะหถงขอด – ขอเสย ในระหวางเรยน ๕. คนควาเพมเตมจากหนงสอทแนะนาทายเลม


๑. ทาแบบทดสอบกอนเรยน ๒. จากการทากจกรรมในหองเรยน ๓. จากการสอบธรรมสนามหลวง ๔. ปฏบตตนตามหลกเบญจศลได

แบบทดสอบกอนเรยนเบญจศล สปดาหท ๑๑

คาสง : ใหทาเครองหมายกากบาท (x) ทบขอทถกทสดเพยงคาตอบเดยว

๑. ขอใด ไมใชความหมายของศล ? ก. ความสารวม ข. ความสงบ ค. เจตนางดเวน ง. ความไมลวงละเมด

๒. เบญจศล เรยกอกอยางหนงวาอะไร ? ก. นจศล ข. อนจศล ค. อโบสถศล ง. ถกทกขอ

๓. มนษยธรรม ตรงกบศลในขอใด ? ก. ศล ๕ ข. ศล ๘ ค. ศล ๑๐ ง. ศล ๒๒๗



คมอธรรมศกษาตร - ๑๘๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๔. คนเรมทาความด ควรมศลเปนหลก เพราะเหตใด ? ก. เพราะควรรกษาศลกอนใหทาน ข. เพราะศลเปนเหตใหเกดโภคทรพย ค. เพราะศลนาความสขมาใหตราบเทาชรา ง. เพราะศลเปนบรรทดใหคนประพฤตด

๕. อะไรเปนเครองสนบสนนศล ใหบรสทธบรบรณ ? ก. วรต ข. สจรต ค. ทาน ง. ภาวนา

๖. การกระทาในขอใด เกยวกบศลขอท ๑ ? ก. การเกบสวย ข. การฆาตดตอน ค. การเลนหวย ง. การฆากเลส

๗. อาการเชนไร เรยกวา ฆาใหลาบาก ? ก. ฆาคนทหาความผดมได ข. ฆาคนทมบญคณตอตนเอง ค. ถกบงคบใหฆาคนจนกวาจะตาย ง. ทบตใหบอบชาจนกวาจะตาย

๘. การฆาเชนไร เรยกวา ฆาโดยจงใจ ? ก. ฆาเพราะบนดาลโทสะ ข. วางแผนฆาเจาของทรพย ค. ฆาเพราะจะปองกนตว ง. วางแผนฆาแตยงผดตว

๙. คนทมอายสน เพราะวบากกรรมในขอใด ? ก. มกโกรธ ข. มกฆาสตว ค. มกดมสรา ง. มกกอววาท

๑๐. ความมเมตตาจต ปรารถนาดตอกน เปนหนาทของใคร ? ก. คนถอศล ๕ ข. คนถอศล ๘ ค. พระภกษสงฆ ง. คนทวไป

๑๑. พระองคทรงบญญตศลขอท ๒ เพอพระประสงคใด ? ก. เพอไมใหเบยดเบยนกน ข. เพอใหเปนคนซอสตย ค. เพอปองกนความแตกราว ง. เพอใหเลยงชวตในทางทชอบ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๘๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๒. คนทสงคมเรยกวา รารวยผดปกต เพราะสาเหตใด ? ก. คายาบา ข. เกบสวยรายวน ค. เลยงชพในทางผด ง. ถกทกขอ

๑๓. การไมประพฤตผดในกาม จดเปนสจรตใด ? ก. กายสจรต ข. วจสจรต ค. มโนสจรต ง. ถกทกขอ

๑๔. “ รกตวเอง รกครอบครว อยามภรรยานอย ” คาขวญนสนบสนนใหผชายทกคนรกษาศลขอใด ?

ก. ศลขอ ๒ ข. ศลขอ ๓ ค. ศลขอ ๔ ง. ศลขอ ๕ ๑๕. ศลขอใด ทาใหผรกษามความซอตรง ?

ก. เวนลกทรพย ข. เวนประพฤตผดในกาม ค. เวนพดเทจ ง. เวนดมสราเมรย

๑๖. พดเทจแกใคร มโทษหนก ? ก. ป ยา ข. พอ แม ค. ลง ปา ง. นา อา

๑๗. การแสดงความเทจ เพอใหผอนเขาใจผด เกดขนทางใดบาง ? ก. ทางวาจาอยางเดยว ข. ทางวาจา ทางใจ ค. ทางกาย ทางวาจา ง. ทางกาย วาจา ใจ

๑๘. วาจาเชนไร ทาใหคนแตกสามคค ? ก. พดเทจ ข. พดสอเสยด ค. พดคาหยาบ ง. พดเพอเจอ

๑๙. ขอใด เปนลกษณะเดนของคนทไมดมสรา เมรย ? ก. มสตรอบคอบ ข. มความซอสตย ค. มความขยน ง. มสมาธแนวแน

๒๐. การดมสรา เปนปฏปกษตอคณธรรมขอใด ? ก. ศรทธา ข. สต ค. ขนต ง. เมตตา



คมอธรรมศกษาตร - ๑๘๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

เบญจศล

เบญจศล หรอ ศล ๕ คกบเบญจธรรม หรอ กลยาณธรรม ๕ เปนธรรมของคนด ถาเรยกชอเตม ๆ กตองเรยกวา เบญจกลยาณธรรม หมายถง ธรรมของคนด ๕ ประการ ทงศล ๕ และกลยาณธรรม ๕ ประการน เปนของคกน จงเรยกวา ศลธรรม กลาวคอ ศล เปนขอหาม คอหามทา หามลวงละเมด สวนกลยาณธรรม เปนขออนญาตใหทา ใหนาไปประพฤตปฏบต แลวจะเกดผลดแกผปฏบตทกคน ตารางแสดงความสมพนธกนระหวางเบญจศลและเบญจธรรม

เบญจศล เบญจธรรม ๑. ปาณาตปาตา เวรมณ : เวนจากการฆาสตวมชวต

๑. เมตตา กรณา : ความรก ความปรารถนาดตอผอน และความสงสาร คดชวยเหลอผอนใหพนทกข

๒. อทนนาทานา เวรมณ : เวนจากการถอเอาสงของทเจาของไมไดให

๒. สมมาอาชวะ : เลยงชพในทางทชอบประกอบดวยธรรม

๓. กาเมส มจฉาจารา เวรมณ : เวนจากการประพฤตผดในกาม

๓. กามสงวร : การสารวมในกาม (สทารสนโดษ , ปตวตร)

๔. มสาวาทา เวรมณ : เวนจากการพดเทจ

๔. สจจะ : ความมสตย มความจรงใจ พดจรง ทาจรง

๕. สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณ : เวนจากการดมนาเมา คอสราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท

๕. สต สมปชญญะ : มความระลกได รสกตวอยเสมอ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๘๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ความหมายของศล ศล หมายถง ความประพฤตดทางกายและวาจา, การรกษากายและวาจาใหเรยบรอย, ขอปฏบตสาหรบควบคมกายและวาจาใหตงอยในความดงาม, การรกษาปกตตามระเบยบวนย, ปกตมารยาททสะอาดปราศจากโทษ, ขอปฏบตในการเวนจากความชว, ขอปฏบตในการฝกหดกายวาจาใหดยงขน, ความสจรตทางกายวาจาและอาชพ

อานสงส หรอประโยชนของการรกษาศล อานสงสของศลโดยยอม ๓ ประการ คอ

๑. สเลนะ สคะตง ยนต ศลนาผประพฤตไปสสถานทด, ๒. สเลนะ โภคะสมปะทา บคคลสมบรณดวยโภคทรพยไดดวยศล, ๓. สเลนะ นพพตง ยนต บคคลถงความเยนใจไดกดวยศล ตสมา สลง วโสธะเย เพราะฉะนน พงรกษาศลใหสะอาดบรสทธ อานสงสแหงบคคลผมศล ๕ ๑. บคคลผมศล สมบรณดวยศลในโลกน ยอมมโภคทรพยเปนอนมาก

ซงมความไมประมาทเปนเหต ๒. ชอเสยงอนงามของบคคลผมศล สมบรณดวยศล ยอมขจรไป ๓. บคคลผมศล สมบรณดวยศลจะเขาไปยงบรษทใด ๆ จะเปนขตตย

บรษทกตาม พราหมณบรษทกตาม คหบดบรษทกตาม สมณบรษทกตาม ยอมแกลวกลา ไมเกอเขนเขาไป

๔. บคคลผมศล สมบรณดวยศล ยอมไมหลงลมสตตาย ๕. บคคลผมศล สมบรณดวยศล หลงจากตายแลว ยอมไปเกดในสคต

โลกสวรรค (สงคตสตร. ท.ปา. ๑๑/๓๑๖/๓๐๕)



คมอธรรมศกษาตร - ๑๘๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ประเภทของศล ศลมประเภทตางๆ เพอใหเหมาะสมกบบคคลแตละระดบ ดงน ศล ๕ (เบญจศล) สาหรบบคคลทวไป ศล ๘ (อฏฐศล, อโบสถศล) สาหรบอบาสกอบาสกา ศล ๑๐ (ทสศล) สาหรบสามเณร ศล ๒๒๗ (ปาฏโมกข) สาหรบภกษ ศล ๓๑๑ สาหรบภกษณ อาชวมฏฐกศล แปลวา ศลมอาชวะเปนท ๘ เปนศลซงมาในมรรคมองค ๘ ขอสมมาวาจา สมมากมมนตะ และสมมาอาชวะ ไดแก เวนจากการพดเทจ เวนจากการพดสอเสยด เวนจากการพดคาหยาบ เวนจากการพดเพอเจอ เวนจากการฆาสตว เวนจากการลกทรพย เวนจากการประพฤตผดพรหมจรรย เวนจากมจฉาอาชวะ วารตศล หมายถงศลอนสาเรจดวยการเวนจาก ความชว ความประพฤตทไมดไมงาม จารตศล หมายถงศลอนสาเรจดวยการประพฤตกายวาจาดงาม ในศล ๒ ประเภทหลงน เบญจศลจดเปนวารตศล สวนเบญจธรรมจดเปนจารตศล

ไวพจน หรอคาศพทอน ๆ ทมความหมายวา ศล ไวพจน หรอคาทมความหมายเดยวกนกบเบญจศล มดงน ศล ๕ เปนคาทแปลมาจากคาวา เบญจศล (ปจ สลาน) นนเอง สกขาบท ๕ หมายถง บททตองศกษา ๕ ประการ นจศล หมายถง ศลทจะตองรกษาเปนประจา ปญจเวรวรต หมายถง เจตนาเครองงดเวนจากเวร ๕ ประการ การฆาสตวเปนตนนน ถอวาเปนการกอเวร เมองดเวนได กถอวาเปนการไมกอเวร และสตวทงหลายกจะไมมเวรมภยแกกนและกน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๘๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

มนษยธรรม หมายถง เปนธรรมสาหรบมนษย หรอธรรมททาใหเปนมนษย ผทจะเปนมนษยโดยสมบรณจะตองเปนผรกษาศล ๕ เปนปกตนสย เมอบคคลไมมศล ความเปนมนษยกจะลดลงตามศลทขาดไป เมอศลทง ๕ ขอขาดหมด ความเปนมนษยกไมมเหลออยในตวของบคคลนน

วรต วรต คอ ความละเวน หรอเจตนาเปนเครองงดเวน หมายถง ความปราศจากความพอใจในการกระทาความชว วรตนนจดเปนศล เพราะเปนเครองควบคมกายวาจาไวได ม ๓ ประการ คอ ๑. สมปตตวรต แปลวา ความละเวนจากวตถอนถงเขา ไดแกความเวนของสามญชนผไมไดตงสตยปฏญญาวา ตนละเวนจากขอนนๆ เปนแตวตถทจะพงลวงมาถงเขา แตไมทา ๒. สมาทานวรต แปลวา ความละเวนดวยถอ หรอเรยกทบศพทวาสมาทาน ไดแกความเวนของพวกคนจาศลมประเภทตางๆ เชน ภกษ สามเณร อบาสกอบาสกา เปนตน ๓. สมจเฉทวรต แปลวา ความละเวนดวยตดขาด ไดแกความเวนของพระอรยเจาผมปกตไมประพฤตลวงขอหามเหลานนตงแตทานไดเปนพระอรยเจา

การอาราธนา และสมาทานศล ๕ การอาราธนาศล หมายถงการขอรอง หรอเชอเชญใหพระภกษสงฆไดใหศลแกตน คาอาราธนาศล ๕ มดงน มะยง ภนเต วสง วสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจามะ ทตยมป มะยง ภนเต วสง วสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจามะ ตะตยมป มะยง ภนเต วสง วสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจามะ



คมอธรรมศกษาตร - ๑๘๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ขาแตทานผเจรญ ขาพเจาทงหลายขอศล ๕ พรอมทงไตรสรณะ เพอประโยชนแกการรกษาเปนขอ ๆ

แมครงท ๒ ขาแตทานผเจรญ ขาพเจาทงหลายขอศล ๕ พรอมทงไตรสรณะ เพอประโยชนแกการรกษาเปนขอ ๆ

แมครงท ๓ ขาแตทานผเจรญ ขาพเจาทงหลายขอศล ๕ พรอมทงไตรสรณะ เพอประโยชนแกการรกษาเปนขอ ๆ(คนเดยว เปลยนคาวา มะยง เปน อะหง และคาวา ยาจามะ เปน ยาจาม)

การสมาทานศล หมายถงการตงใจรบเอาศลทง ๕ ขอมารกษาไวดวยด การสมาทานม ๒ อยาง คอ

๑. ปจเจกสมาทาน การสมาทานเปนขอ ๆหากขอใดขอหนงขาด กยงเหลอขออนอย

๒. เอกชฌสมาทาน การสมาทานทกขอรวมกน เมอขอใดขอหนงขาด กเปนอนขาดไปดวยกนหมดทกขอ การสมาทานแบบท ๒ น ในคาอาราธนาจะตดคาวา วสง วสง รกขะณตถายะ ออกไป

ศล ๕ พรอมคาแปล ปาณาตปาตา เวรมณ สกขาปทง สมาทยาม

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบทคอการงดเวนจากการฆาสตวมชวต อทนนาทานา เวรมณ สกขาปทง สมาทยาม

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบทคอการงดเวนจากการถอเอาสงของทเจาของไมไดให กาเมส มจฉาจารา เวรมณ สกขาปทง สมาทยาม

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบทคอการงดเวนจากการประพฤตผดในกาม มสาวาทา เวรมณ สกขาปทง สมาทยาม

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบทคอการงดเวนจากการกลาวเทจ สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณ สกขาปทง สมาทยาม

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบทคอการงดเวนจากการดมนาเมาคอสราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท



คมอธรรมศกษาตร - ๑๘๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สกขาบทท ๑ - ๕

สกขาบทท ๑ ปาณาตปาตา เวรมณ เวนจากการฆาสตวมชวต

ความมงหมาย สกขาบทนบญญตขนดวยหวงจะใหปลกเมตตาจตในสตวทกจาพวก คาวา สตว ในทน หมายเอาทงมนษย และสตวเดรจฉานทกชนด ทยงมชวตอย แมทสดยงอยในครรภ

ขอหาม เมอเพงเอาเมตตาจตเปนใหญ สกขาบทนจงมขอหาม ๓ ประการ คอ ๑. การฆา ๒. การทารายรางกาย ๓. การทรกรรมสตวใหลาบาก

๑. การฆา ตางกนโดยเจตนาม ๒ ประเภท คอ ๑) ฆาโดยจงใจ คอคดไวแตแรกวาจะฆาเขาในขณะทใจไมงนงาน

ประกอบดวยเหต คอ ตกอยในฐานแหงโลภะ ตกอยในฐานแหงพยาบาท เพราะเหตอนนอกจากน

๒) ฆาโดยไมจงใจ คอไมคดไวกอน ประกอบดวยเหต คอ บงเอญเปนเหตใหเขาตาย เพราะบนดาลโทสะ เพราะประสงคจะปองกนตว ไมแกลง เชนหมายจะตพอหลาบจา แตถกทสาคญ ผถกตนนตาย

การฆานน จดเปน ๒ ประการ คอ ฆาเอง (สาหตถกะ) และใชใหผอนฆา (อาณตตกะ) ๒. การทารายรางกาย หมายถง การทารายผอน โดยการทาใหพการ เสยโฉม หรอเจบลาบาก แตไมถงแกชวต ทานหมายเอาเฉพาะทาแกมนษย ม ๓ สถาน คอ

๑) โดยฐานทาใหพการ ไดแกการทาใหอวยวะบางสวนเสยหาย เชน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๘๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ทาใหตาบอดแขนขาดขาขาด เปนตน ๒) โดยฐานทาใหเสยโฉม ไดแกการทารายรางกายใหเสยรป เสย

ความสวยงามแตไมถงพการ ๓) โดยฐานทาใหเจบลาบาก ไดแกการทารายไมถงเสยโฉม แตเสย

ความสาราญ

๓. การทรกรรม หมายถง การประพฤตเหยมโหดแกสตวโดยไมปราน ม ๕ ประการ

๑) ใชการ ไดแก การใชสตวเปนพาหนะ เชน เทยมยาน เทยมไถ โดยไมปราน หรอใชการเกนกาลงของสตว

๒) กกขง ไดแก การเลยงสตวไวในกรง หรอผกไวเพอดหรอชมเลน โดยการกกขงหรอผกมดไวจนสตวไมสามารถจะผลดเปลยนอรยาบถได

๓) นาไป ไดแก การผกมดสตวแลวนาไป เชน ผกมดเปดไก หวหามเอาหวลง เอาเทาขน สตวยอมไดรบความทกขทรมาน

๔) เลนสนก ไดแก การเอาสตวมาเลนเพอเปนการสนก ๕) ผจญสตว ไดแก การจบสตวใหชนกนเชน ชนวว ตไก กดปลา ฯลฯ

การทารายรางกาย และการทรกรรม นจดเปน อนโลมปาณาตบาต

หลกวนจฉย สกขาบทท ๑ น มองค ๕ คอ ๑. ปาโณ สตวมชวต ๒. ปาณะสญญตา รวาสตวมชวต ๓. วะธะกะจตตง จตคดจะฆา ๔. อปกกะโม พยายามในการฆา ๕. เตนะ มะระณง สตวตายดวยความพยายามนน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๘๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ความเปนกรรมมโทษมาก เมอกลาวโดยความเปนกรรมวามโทษมากหรอนอย มหลกในการวนจฉย ดงน ๑. โดยวตถ : การฆามนษย จดเปน ๓ อยาง คอ - ฆามนษยผหาความผดมได มโทษมาก - ฆามนษยผมอปการะ เชน บดามารดา มโทษมาก - ฆามนษยมคณ คอความด มโทษมาก การฆาสตวเดรจฉาน จดเปน ๕ อยาง คอ - ฆาสตวทมเจาของหวงแหน มโทษมาก - ฆาสตวทมคณ มโทษมาก - ฆาสตวใหญทใชประโยชนไดมาก มโทษมาก

- ฆาสตวของตนเอง กมโทษ เพราะทาใหเกดความหายนะแกตนเอง

- ฆาสตวอนหาเจาของมได กมโทษ ตามสตวใหญและเลก ๒. โดยเจตนา : จดเปน ๓ อยาง คอ - ฆาดวยหาเหตมได มโทษมาก - ฆาดวยกเลสกลา มโทษมาก - ฆาดวยมพยาบาทอนรายกาจ มโทษมาก ๓. โดยประโยค : ไดแกการฆาใหลาบาก เชน ทบตทรมานใหบอบชา ไดรบทกขเวทนาแสนสาหสจนกวาจะตาย มโทษมาก



คมอธรรมศกษาตร - ๑๙๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สกขาบทท ๒ อทนนาทานา เวรมณ เวนจากการถอเอาสงของทเจาของเขาไมไดให

ความมงหมาย สกขาบทน บญญตขนดวยหวงจะใหเลยงชวตในทางทชอบ เวนจากเบยดเบยนกนและกน ในสกขาบทน คาวา สงของทเขาไมไดให หมายถงของ ๒ อยาง คอ ๑. สงของทมเจาของ ทงทเปนสวญญาณกทรพย(ทรพยเคลอนทได) และอวญญาณกทรพย (ทรพยเคลนทไมได) ทเจาของไมไดยกใหเปนกรรมสทธ ๒. สงของทไมใชของใคร แตมผรกษาหวงแหน ไดแกสงของทอทศบชาปชนยวตถในศาสนา และสงของทเปนกลางในหมชนอนไมพงแบงกน

ขอหาม เมอเพงความประพฤตชอบทางธรรมในทรพยสมบตของผอนเปนใหญ สกขาบทนจงมขอหาม ๓ อยาง คอ ๑. โจรกรรม ๒. ความเลยงชพอนโลมโจรกรรม ๓. กรยาเปนฉายาโจรกรรม

๑. โจรกรรม คอ กรยาทถอเอาสงของทไมมผให ดวยอาการเปนโจร มหลายประเภท คอ

๑) ลก ไดแก การขโมย การยองเบา การตดชอง คองดหรอเจาะ แลวหยบของไป ๒) ฉก ไดแก การถอเอาของในเวลาเจาของเผลอ เชน วงราว ตชง ๓) กรรโชก คอ การแสดงอานาจ อนไดแก การข การจ ๔) ปลน ไดแก รวมพวกกนหลายคน มศสตราวธเกบเอาของผอนดวยอานาจ ๕) ต คอ อางกรรมสทธ ยนยนเอาของผอนมาเปนของตน ๖) ฉอ ไดแก กรยาทถอเอาทรพยของผอน เชน รบของแลวโกงเอาเสย ๗) หลอก ไดแก กรยาทพดปด เพอถอเอาของของผอน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๙๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๘) ลวง ไดแก กรยาทถอเอาของผอน ดวยการใหเขาใจผด เชน โกงตาชง ๙) ปลอม ไดแก กรยาททาของปลอมใหคนอนเหนวาเปนของแทแลวแลกเปลยนเอาทรพยไป ๑๐) ตระบด ไดแก กรยาทยมของคนอนไปใช แลวเอาเสย ๑๑) เบยดบง ไดแก กรยาทถอเอาเศษ เชน ทานใหไปเกบคาเชา เกบไดมากแตใหทานนอย (การยกเอาไวเปนประโยชนสวนตว เชน ผเกบภาษอากรใชเลหยกภาษอากรไวเอง) ๑๒) ลกลอบ ไดแก กรยาทลกลอบเอาของทตองหามหลบหนภาษ เชน สนคาเถอน ๑๓) สบเปลยน ไดแกกรยาทถอเอาสงของของตน ทเลวเขาไปไวแทน แลวเอาสงของทดของผอนไป ๑๔) ยกยอก ไดแก การยกยอกทรพยของผอนทอยในความดแลของตนไปโดยทจรต ๑๕) ยกยาย ไดแก การยายทรพยของตนทถกยดไปไวเสยทอน

๒. ความเลยงชพอนโลมโจรกรรม ไดแกกรยาทแสวงหาทรพยในทางทไมบรสทธ แตไมนบเขาในอาการเปนโจรกรรม ม ๓ อยาง คอ ๑) สมโจร ไดแกกรยาทอดหนนโจรกรรม เชน รบซอของโจร,

๒) ปอกลอก ไดแกกรยาทคบคนดวยอาการไมซอสตย มงหมายจะเอาแตทรพยสมบตของเขาถายเดยว แลวละทงเขาเสยเมอเขาสนตวแลว, ๓) รบสนบน ไดแกกรยาทถอเอาทรพยพสดทเขาใหเพอชวยทาธระใหแกเขาในทางทผด

๓. กรยาเปนฉายาโจรกรรม ไดแกกรยาททาทรพยพสดของผอนใหสญและเปนสนใชตกอยแกตน ม ๒ ประเภท คอ

๑) ผลาญ ไดแก กรยาททาอนตรายแกทรพยพสดของผอน ๒)หยบฉวย ไดแก กรยาทถอเอาทรพยพสดของผอนดวยความมกงาย



คมอธรรมศกษาตร - ๑๙๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

หลกวนจฉย สกขาบทท ๒ น มองค ๕ คอ ๑. ปะระปะรคคะหตง ของนนมเจาของหวงแหน ๒. ปะระปะรคคะหตะสญญตา รวาของนนมเจาของหวงแหน ๓. เถยยะจตตง จตคดจะลก ๔. อปกกะโม พยายามเพอจะลก ๕. เตนะ หะระณง นามา(ลก)ไดดวยความพยายามนน

ความเปนกรรมมโทษมาก เมอกลาวโดยความเปนกรรมวามโทษมากหรอนอย มหลกในการวนจฉย ดงน ๑. โดยวตถ : ของททาโจรกรรมมราคามาก ทาความฉบหายใหแกเจาของทรพยมาก มโทษมาก ๒. โดยเจตนา : ถอเอาดวยโลภเจตนากลา มโทษมาก ๓. โดยประโยค : ถอเอาดวยฆาหรอทารายเจาทรพย หรอประทษรายเคหะสถานและพสดของเขา มโทษมาก



คมอธรรมศกษาตร - ๑๙๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สกขาบทท ๓ กาเมส มจฉาจารา เวรมณ เวนจากการประพฤตผดในกาม

ความมงหมาย สกขาบทนบญญตขนดวยหวงจะปองกนความแตกราวในหมมนษย และทาเขาใหไววางใจกนและกน

ขอหาม เมอเพงความประพฤตไมผดเปนใหญ หญงทเปนบคคลตองหามของชาย

ม ๓ จาพวก คอ ๑. ภรรยาทาน คอ หญงทแตงงานกบชาย , หญงผอยกนกบชายโดย

เปดเผย หญงผรบทรพยสงของจากชายแลวยอมอยกบเขา หญงทชายเลยงไวเปนภรรยา

๒. หญงผอยในพทกษรกษาของทาน คอ หญงมบดา มารดา ญาต หรอผใหญผใดกตาม ดแลพทกษรกษาอย

๓. หญงทจารตหาม ม ๓ จาพวก คอ ๑) หญงผอยในพทกษรกษาของตระกล ๆ ม ๒ คอ ๑) หญงผเปน

เทอกเถาของตว คอ แม ยา ยาย ทวด ๒) หญงผเปนเหลากอของตว คอ ลก หลาน เหลน

๒) หญงผอยใตพระบญญตของพระศาสนา คอ ภกษณ สกขมานา แมชสามเณร หรอนกบวชหญงในศาสนาอนๆ เปนตน

๓) หญงทกฎหมายบานเมองหามและลงโทษแกชายผเขาไปสมส คอ แมหมายงานทานทออกชออยในกฎหมาย “หญงดงทกลาวมาทงหมดน แมมฉนทะคอความพอใจกบชาย ชายกเปนกาเมสมจฉาจาร”



คมอธรรมศกษาตร - ๑๙๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ชายเปนวตถทหามของหญง ม ๒ จาพวก คอ ๑. ชายอนนอกจากสามเปนวตถทหามของหญงมสามแลว ๒. ชายทจารตหามเปนวตถทหามของหญงทงปวง (ดเทยบหญงทจารตหาม) ชายหญงผมค พงยนดดวยคของตน ผยงไมมคแมจะเลอกหาค กพงเลอกหาคอนมใชบคคลตองหาม ความลอานาจแกราคะอยางใดอยางหนง อนมไดเปนไปตามธรรมดาในทางทชอบ เปนอนหามดวยสกขาบทนทกประการ

หลกวนจฉย สกขาบทท ๓ น มองค ๔ คอ

๑. อะคะมะนยะวตถ วตถอนไมควรถง ไดแก มรรคทง ๓ ไดแกทวารเบา ทวารหนก และปาก

๒. ตสมง เสวะนะจตตง จตคดจะเสพในวตถอนไมควรถงนน ๓. เสวะนปปะโยโค พยายามในการเสพ ๔. มคเคนะ มคคปปะฏปตต ทามรรคใหจรดมรรค (รวมเพศ)

ความเปนกรรมมโทษมาก เมอกลาวโดยความเปนกรรมวามโทษมากหรอนอย มหลกในการวนจฉย ดงน ๑. โดยวตถ : ทาชหรอลวงในวตถทมคณ มโทษมาก ๒. โดยเจตนา : เปนไปดวยกาลงราคะกลา มโทษมาก ๓. โดยประโยค : เปนไปดวยพลการ (ใชกาลง, ขมเหง) มโทษมากแก

ฝายททา

วยของชวต

ปฐมวย วยสรางหลกฐาน มชฌมวย วยสรางหลกแหลง ปจฉมวย วยแตงหลกธรรม.



คมอธรรมศกษาตร - ๑๙๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สกขาบทท ๔ มสาวาทา เวรมณ เวนจากการพดเทจ

ความมงหมาย ศลขอนบญญตขนเพอเปนการปองกนการทาลายประโยชนของกนและกนดวยการพด และรกษาวาจาของตนใหเปนทเชอถอของคนอน ขอหาม

เมอเพงความจรงเปนใหญ สกขาบทนมขอหาม ๓ ประการ คอ มสาวาท อนโลมมสา และปฏสสวะ ๑. มสาวาท พดเทจ คอเรองทจะกลาวนนไมเปนจรง และผกลาวกจงใจ กลาวใหคลาดจากความเปนจรง เพอใหผฟงเขาใจผด จาแนกออกเปน ๗ ประการ คอ ๑) ปด ไดแก มสาจงๆ ไมอาศยมลเลย เชน เหนแลว พดวาไมเหน ๒) ทนสาบาน ไดแก กรยาทเสยงสตยวา จะพดตามจรง หรอจะทาตาม คาสาบาน แตใจไมตงจรงดงนน ๓) ทาเลหกระเทห ไดแก กรยาทอวดอางความศกดสทธอนไมเปนจรง ๔) มารยา ไดแก กรยาทแสดงอาการใหเขาเหนผดจากทเปนจรง ๕) ทาเลศ ไดแก พดมสาเลนสานวน ๖) เสรมความ ไดแกพดมสาอาศยมลเดม แตเสรมใหมากกวาทเปนจรง ๗) อาความ ไดแก พดมสาอาศยมลเดม แตตดขอความทไมประสงคจะ ใหรออกเสย เพอทาความเขาใจใหกลายเปนอยางอน

๒. อนโลมมสา ถอยคาทจดไดวาเปนมสา ไดแก การกลาวเรองท ไมเปนจรง แตผกลาวไมจงใจจะกลาวใหผฟงเขาใจผด จาแนกออกเปน ๒ ประเภท คอ ๑) เสยดแทง ไดแก กรยาทวาผอนใหเจบใจ ดวยอางสงทไมเปนจรง กลาวยกใหสงกวาพนเพของเขา เรยกวา “ประชด” หรอกลาวทาให



คมอธรรมศกษาตร - ๑๙๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

เปนคนเลวกวาพนเพของเขา เรยกวา “ดา” ๒) สบปลบ ไดแก พดปดดวยความคะนองวาจา แตผพดไมไดจงใจ จะใหเขาเขาใจผด ๓. ปฏสสวะ รบแลวไมทาตามรบ จาแนกออกเปน ๓ ประเภท คอ

๑) ผดสญญา ไดแกสองฝายทาสญญาแกกนวาจะทาเชนนนๆ ภายหลงฝายหนงไดชองแลวกลบบดพลวไมทาตามขอทสญญาไวนน ๒) เสยสตย ไดแกใหสตยแกทานฝายเดยววา ตนจะทาหรอไมทา เชนนน ภายหลงบดพลวไมทาตามนน ๓) คนคา ไดแกรบทานวาจะทาสงนนๆ ภายหลงหาทาไม

ถอยคาทไมจดเปนมสา เรยกวา ยถาสญญา หมายถงพดตามสาคญ เปนคาพดทไมมโทษแกผพด ถงเรองนนจะเปนเรองไมจรง แตผพดมเจตนาบรสทธ พดตามสาคญวาไมเปนมสา ม ๔ อยาง คอ

๑. โวหาร ไดแกถอยคาทใชกนเปนธรรมเนยม ๒. นยาย ไดแกเรองเปรยบเทยบ เพอใหไดใจความเปนสภาษต ๓. สาคญผด ไดแกกรยาทพดดวยความสาคญผด ๔. พลง ไดแกกรยาทผพดตงใจจะพดอยางหนง แตปากพดไพลไป

อยางหนง หลกวนจฉย สกขาบทท ๔ น มองค ๔ คอ ๑. อะตะถง วตถ เรองไมจรง ๒. วสงวาทะนะจตตง จตคดจะพดใหผด ๓. ตชโช วายาโม ความพยายามเกดจากจตนน ๔. ปะรสสะ ตะทตถะวชานะนง คนอนเขาใจเนอความนน



คมอธรรมศกษาตร - ๑๙๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ความเปนกรรมมโทษมาก เมอกลาวโดยความเปนกรรมวามโทษมากหรอนอย มหลกในการวนจฉย ดงน ๑. โดยวตถ : ขอความเปนเรองทหกประโยชนผอน ทาผอนใหไดรบความเสยหายมาก มโทษมาก อกอยางหนง กลาวมสาแกทานผมคณ และทานผอยในศลในธรรม มโทษมาก ๒. โดยเจตนา : พดคดใหรายแกทาน มโทษมาก ๓. โดยประโยค : พยายามพดทาใหเขาเชอสาเรจ มโทษมาก

สกขาบทท ๕ สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณ เวนจากการดมนาเมาคอสราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท

ความมงหมาย สตเปนสงทสาคญทสดสาหรบมนษย พระพทธองคจงทรงสอนใหคนทงหลายหมนเจรญสต เพอใหเปนผมสตสมบรณ ดงนน สกขาบทนจงบญญตขนเพอใหคนรจกรกษาสตของตนใหบรบรณเปนเบองแรก การดมสราเปนตนนนทาใหผดมมนเมา เมอมนเมาแลวยอมทาใหเสยสต และเกดความประมาท มกทาอะไรผดพลาด เปนเหตใหทาใหพดในสงทไมควรทาไมควรพด อกทงเปนเหตใหลวงละเมดสกขาบทอก ๔ ขอขางตนนนได ดงนน ศลขอนจงนบวาสาคญทสดในเบญจศล

ขอหาม เมอเพงความสารวมจากของมนเมา อนเปนเหตเสยความผาสกแหงรางกาย และเสยความดเปนใหญ สกขาบทน จงหามเสพของมนเมา ดงตอไปน สรา นาเมาทกลนแลว มชอเรยกหลายอยาง เชน เหลา บรนด วสก



คมอธรรมศกษาตร - ๑๙๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

เมรย นาเมาทยงไมไดกลน มชอเรยกหลายอยาง เชน สาโท เบยร สงเสพตด อนๆ ทกชนด เชน ฝน กญชา เฮโรอน มอรฟน โคเคน ยาอ ยาบา กาว ฯลฯ ของมนเมาเหลาน แมไมไดกลาวระบไวในสกขาบทนกจรง เพราะเหตวาเมอครงพทธกาล สงเหลานมไดม เพงมมาในภายหลง ถงกระนนกนบวาเปนวตถทหามตามสกขาบทน ซงมขอสาหรบวนจฉยทพระพทธองคไดทรงวางไวเปนแบบ เรยกวา “มหาปเทส” มวา สงใดทพระองคไมไดทรงหามไวกด ไมไดทรงอนญาตไวกด ถาสงนนอนโลมเขาไดกบของไมควร กเปนของไมควร ถาอนโลมเขาไดกบของควร กเปนของควรดงน

โทษของการดมนาเมา ๑. เปนเหตใหเสยทรพย ๒. เปนเหตกอววาท ๓. เปนเหตเกดโรค ๔. เปนเหตเสยชอเสยง ๕. เปนเหตประพฤตมารยาททนาอดส ๖. เปนเหตทอนกาลงปญญา

หลกวนจฉย สกขาบทท ๕ น มองค ๔ คอ ๑. มะทะนยง ของมนเมามสราเปนตน ๒. ปาตกมยะตาจตตง จตคดจะดม ๓. ตชโช วายาโม ความพยายามอนเกดจากจตนน ๔. ปตปปะเวสะนง ดมใหไหลลวงลาคอลงไป

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยนเบญจศล สปดาหท ๑๑ ๑. ข ๒. ก ๓. ก ๔. ง ๕. ก ๖. ข ๗. ง ๘. ข ๙. ข ๑๐. ง ๑๑. ง ๑๒. ง ๑๓. ก ๑๔. ข ๑๕. ค ๑๖. ข ๑๗. ค ๑๘. ข ๑๙. ก ๒๐. ข

“อนทจรงแลวคนไมไดรกษาศล ศลตางหากทรกษาคน”



คมอธรรมศกษาตร - ๑๙๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สปดาหท ๑๒ เรองเบญจธรรม

สาระสาคญ เบญจธรรม หมายถง ธรรม ๕ ประการ มาจากคาวา เบญจกลยาณธรรม ธรรมอนงาม ๕ ประการ กลาวโดยธรรมกคอ ขอปฏบตพเศษยงขนไปกวาศล โดยความหมายกคอเปนธรรมทชวยใหผรกษาศลมความบรสทธบรบรณยงขน เพราะเมอคนเรามกลยาณธรรมอยในใจแลว กเปนเรองยากทคนผนนจะละเมดศลทตนรกษาได ดงนน กลยาณธรรมจงเปนธรรมทคกบเบญจศล ซงเปนเครองประคบประคองใหคนทาความด ในสปดาหสดทายนไดศกษาเบญจธรรมดงน กลยาณธรรมในสกขาบทท ๑ เมตตา กรณา

- อานสงสเมตตา กลยาณธรรมในสกขาบทท ๒ สมมาอาชวะ กลยาณธรรมในสกขาบทท ๓ กามสงวร กลยาณธรรมในสกขาบทท ๔ สจจะ กลยาณธรรมในสกขาบทท ๕ สต สมปชญญะ

วตถประสงค ๑. มความรความเขาใจในเบญจธรรม ๒. เหนความสาคญของเบญจธรรม ทมตอสงคม ๓. นาไปประพฤตปฏบตในชวตประจาวนได ๔. สามารถแนะนาผอนใหปฏบตตามได

กจกรรม ๑. อานเนอหาประจาบทเรยนจากหนงสอคมอธรรมศกษาตร ๒. ทาปญหากอนเรยนและหลงเรยน ๓. ฟงบรรยายในหองเรยน ๔. ใหผเรยนไดรวมวเคราะหถงขอด – ขอเสย ในระหวางเรยน ๕. คนควาเพมเตมจากหนงสอทแนะนาทายเลม



คมอธรรมศกษาตร - ๒๐๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ประเมนผล ๑. ทาแบบทดสอบกอน – หลงเรยน ๒. จากการทากจกรรมในหองเรยน ๓. จากการสอบธรรมสนามหลวง ๔. ผเรยนปฏบตตนตามหลกเบญจธรรมได

แบบทดสอบกอนเรยนเบญจธรรม สปดาหท ๑๒


๑. การจะรกษาศลใหบรบรณได ตองอาศยหลกธรรมอะไรประกอบ ? ก. เบญจธรรม ข. สจรต ค. เบญจศล ง. กลยาณมตร

๒. หนงผลตภณฑ หนงตาบล สนบสนนกลยาณธรรมขอใด ? ก. สมมาสต ข. สมมาสมาธ ค. สมมาอาชวะ ง. สมมาวาจา

๓. ขอใด จดเขาในกลยาณธรรม ? ก. สมมากมมนตะ ข. สมมาสงกปปะ ค. สมมาวายามะ ง. สมมาอาชวะ

๔. พอคาขายปยปลอมไมมคณภาพใหแกชาวนา ไดชอวา ประพฤตไมเปนธรรมในขอใด ? ก. ชาวนา ข. วตถ ค. กจการ ง. หนาท

๕. คณธรรมอะไร ททาใหผมศลขอท ๓ บรบรณดวยคณสมบตยงขน ? ก. กามสงวร ข. สมมาอาชวะ ค. เมตตา กรณา ง. สตสมปชญญะ

๖. ปตวตร ตรงกบขอใด ก. บตรซอสตยตอบดา มารดา ข. ศษยซอสตยตอคร อาจารย ค. ภรรยาซอสตยตอสาม ง. สามซอสตยตอภรรยา



คมอธรรมศกษาตร - ๒๐๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๗. คนรกเดยวใจเดยว หากเปนสตร เรยกวาอะไร ? ก. ปตวตร ข. สทารสนโดษ ค. รกนวลสงวนตว ง. ความมนาใจงาม

๘. สามภรรยาทครองคจนตลอดชวต รวมสขรวมทกขดวยกนไมนอกใจกน เพราะตงตนอยในกลยาณธรรมขอใด ? ก. เมตตาสงสาร ข. ความกตญ ค. อาชพสจรต ง. สารวมในกาม

๙. ขอใด เปนเหตเสอมเสยจากการเทยวสถานอาบ อบ นวด ? ก. เสยทรพย ข. เกดโรคตดตอ ค. เกดการววาท ง. ถกทกขอ

๑๐. ขอใดไมใชความมสตย ? ก. ประพฤตตรงตอบคคลผเปนมตร ข. ความรอปการะททานทาแลวแกตน ค. ความรจกประมาณในอาหารทจะพงบรโภค ง. ประพฤตเปนธรรมในกจอนเปนหนาทของตน

๑๑. อาการในขอใด ไมใชความมสตย ? ก. อดทน ข. ซอตรง ค. สวามภกด ง. เทยงธรรม

๑๒. ความซอตรงตอมตร เกยวกบศลขอวาดวย...? ก. เวนจากการ ฆาสตว ข. เวนจากการลกทรพย ค. เวนจากการพดเทจ ง. เวนจากการผดประเวณ

๑๓. การไมชกชวนเพอนไปในทางเสยหาย เชนเสพยาบา จดเขาในขอใด ? ก. ความเทยงธรรม ข. ความสวามภกด ค. ความซอตรง ง. ความกตญ



คมอธรรมศกษาตร - ๒๐๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๔. ผมความประพฤตไมลอานาจอคต ๔ ขอใดถกตอง ? ก. มความเทยงธรรม ข. มความจงรกภกด ค. มความสตยซอ ง. ถอคณธรรม

๑๕. ความมสตรอบคอบ สนบสนนศลขอใด ? ก. ขอท ๒ ข. ขอท ๓ ค. ขอท ๔ ง. ขอท ๕

๑๖. เยาวชนจะหางไกลจากยาเสพยตดได ควรตงอยในกลยาณธรรมขอไหน ? ก. มความสตย ข. มสตรอบคอบ ค. สารวมในกาม ง. ขยนเรยน

๑๗. การพจารณาเหนสภาพของสงขารตามความเปนจรงวา เรองแก เจบ ตาย เปนเรองธรรมดา ดงน เรยกวาอะไร ? ก. ความไมประมาทในสงขาร ข. ความไมประมาทในธรรม ค. ความมสตสมปชญญะในสงขาร ง. ความมสตสมปชญญะในธรรม

๑๘. คนมสตรอบคอบ ดอยางไร ? ก. ทาอะไรไมผดพลาด ข. พดอะไรไมผดพลาด ค. คดอะไรไมผดพลาด ง. ถกทกขอ

๑๙. ผทมเบญจศล – เบญจธรรม ควรไดชอวา......? ก. กลยาณชน ข. ปถชน ค. สามญชน ง. อรยชน

๒๐. มเมตตาสงสาร การงานบรสทธ พดความจรง ไมทงคครอง ครองสตมน หมายถงขอใด ? ก. เบญจศล ข. เบญจธรรม ค. วรต ง. ถกทกขอ



คมอธรรมศกษาตร - ๒๐๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

กลยาณธรรมในสกขาบทท ๑ เมตตา กรณา

เมตตา หมายถง ความรก ความหวงดตอผอน ไดแกความคดปรารถนาจะใหเขาเปนสข ตนไดสขสาราญแลว กอยากใหผอนไดบาง คณขอนเปนเหตใหสตวคดเกอกลกนและกน การแสดงเมตตานนเปนหนาทของมนษยทกคนควรทา เพราะแตแรกเราตองอาศยความเมตตาของผอนมากอนจงมชวตยนยาวมาได เมอเราโตแลวกควรแสดงเมตตาแกผอนบาง การแสดงเมตตา เมอกลาวโดยการแผไปในผอน มลกษณะ ๒ อยาง คอ ๑. โอทสสผรณา ไดแกการแผไปโดยเจาะจง คอแผไปโดยกาหนดสตวตวนน ตวน หรอบคคลนน บคคลน กลมนน กลมน ไมทวไป ๒. อโนทสสผรณา ไดแกการแผไปโดยไมเจาะจง คอแผไปในสตวไมมประมาณไมมกาหนด การแผลกษณะนจงมอานสงสมากกวาลกษณะแรก

คาแผเมตตา ในการเจรญเมตตา พงแผไมตรจตไปยงสรรพสตวทงหลายวา สพเพ สตตา สตวทงหลายทงปวงทเปนเพอนทกข เกด แก เจบ ตาย ดวยกนทงหมดทงสน อะเวรา จงเปนสขๆ เถด อยาไดมเวรแกกนและกนเลย อพยาปชฌา จงเปนสขๆ เถด อยาไดเบยดเบยดซงกนและกนเลย อะนฆา จงเปนสขๆ เถด อยาไดมความทกขกายทกขใจเลย สข อตตานง ปะรหะรนต จงมความสขกายสขใจ รกษาตนใหพนจากทกขภยทงสนเถด (การแผเมตตาลกษณะนเปนการแผแบบ อโนทสสผรณา)



คมอธรรมศกษาตร - ๒๐๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

อานสงสของเมตตา เมอบคคลเจรญเมตตาสมาเสมอแลว ยอมไดรบอานสงส ๑๑ ประการ คอ ๑. หลบเปนสข

๒. ตนกเปนสข ๓. ไมฝนราย ๔. เปนทรกของมนษยทงหลาย ๕. เปนทรกของอมนษยทงหลาย ๖. เทวดายอมรกษา ๗. ไฟ ยาพษ ศสตราไมอาจกลากรายได ๘. จตตงมนเปนสมาธเรว ๙. สหนาเบกบานผองใส ๑๐. เมอตาย มสตไมหลงตาย ๑๑. เมอยงไมอาจบรรลธรรมได ยอมเกดเปนพรหมอยในพรหมโลก

กรณา หมายถงความสงสาร ไดแกความคดปรารถนาจะใหเขาปราศจากทกข เมอเหนทกขเกดขนแกผอน กพลอยหวนใจไปดวย คณธรรมขอนเปนเหตใหสตวคดชวยเหลอกนและกน ธรรมทเปนปฏปกษตอเมตตา คอ พยาบาท ความปองรายผอน ธรรมทเปนปฏปกษตอกรณา คอ วหงสา ความเบยดเบยน

เมอชวต ผดหวง อยานงทอ จงรบตอ สเถด จะเกดผล ผดเปนคร รแก ใหแกตน เกดเปนคน คดตอส จะอยด.



คมอธรรมศกษาตร - ๒๐๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

กลยาณธรรมในสกขาบทท ๒ สมมาอาชวะ สมมาอาชวะ ไดแก การประกอบการเลยงชวตในทางทชอบ ทางทชอบนน กลยาณชนผเวนจากมจฉาชพแลว ตองประกอบดวยการประพฤตเปนธรรมในการหาเลยงชพอก ๓ ประการ คอ ๑. ความประพฤตเปนธรรมในกจการ ไดแก การซอตรงในกจการงาน เชน คนเปนลกจางกทางานดวยความอตสาหะตงใจ ตรงตามเวลา ไมบดพลวหลกเลยงงาน เปนตน ๒. ความประพฤตเปนธรรมในบคคล ไดแก การประพฤตทปราศจากอคต เชน เปนพอคา กขายสนคาเทาทราคากาหนดไวแกคนทกชนทมาซอของเสมอไป ไมประพฤตเหนแกได เหนคนซอเปนคนโงเซอะซะกขายใหแพงๆ เหนเปนคนฉลาดกขายตามตรง เปนตน ๓. ความประพฤตเปนธรรมในวตถ ไดแก การไมเอาวตถทไมจรง(ของปลอมหรอของเทยม)ไปหลอกขายใหผอน อกอยางหนง ทาสญญารบสรางบานเรอน และกาหนดวาจะใชของชนดนน ๆ ทาตรงตามสญญานนไมยกเยอง ไมผอนใชของชนทสองแทนชนทหนง ซงจะทาใหบานเรอนนนไมคงทนเทาทควร ผทเลอกหาการงาน ควรเวนงานทประกอบดวยโทษเสย เพราะทรพยทเกดจากการงานอนประกอบดวยโทษนน ไมยงประโยชนใหสาเรจเตมท อกอยางหนง การงานทตองเสยงโชค เชน การพนน กไมควรเลอก เพราะเหตพลาดทากฉบหาย ถาไดทรพยกไมถาวร ดวยเหต ๒ ประการ คอ ๑. เปนของไดมางาย ความเสยดายมนอย เกบไมอย ๒. มความอยากไมมทสนสด ไดมาแลวคงอยากไดอก เคยไดมาทางใด กตองหาทางนนอก เมอเลนการพนนไมหยด กคงมเวลาพลาดทาสกคราวหนงกเปนได ผประกอบการงาน พงมอตสาหะอยาทอถอย จงดเยยงแมลงผงบนหาเกสรดอกไม นามาทละนอยๆ ยงอาจจะทานาผงไวเลยงตวและลกนอยไดตลอดฤดหนาวทกนดารดวยดอกไม เมอเขาหมนทาการงาน ไดทรพยมาจบจายเลยง



คมอธรรมศกษาตร - ๒๐๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ตนและครอบครวบาง เกบไวเพอเหตการณขางหนาบางเสมอไป ถงไมมากแตเพยงคราวละนอยๆ กพอจะทาตนใหเปนสขสาราญ และไมตองประกอบการทจรตเพราะความเลยงชวตเขาบบคน เปนอนรกษาศลใหบรสทธได ดงนแล สมมาอาชวะเปนคณอดหนนศลใหบรสทธมนคง จงไดชอวา เปนกลยาณธรรมในสกขาบทท ๒

กลยาณธรรมในสกขาบทท ๓ กามสงวร กามสงวร หมายถง ความสารวมในกาม ไดแก กรยาทระมดระวงไมประพฤต มกมากในกาม รจกยบยงควบคมตนในทางกามารมณ ไมใหหลงใหลหมกมนในรป เสยง กลน รส และสมผส ธรรมขอนแบงตามเพศของบคคล ดงน

๑. สทารสนโดษ ความพอใจดวยภรรยาของตน ๒. ปตวตร ความจงรกในสาม ความซอสตยและภกดตอสาม

ชายผไมสนโดษดวยภรรยาของตน เทยวซกซนคบหญงแพศยา แมไมเปนกาเมสมจฉาจาร กเปนเหตแหงความเสอมเสยมประการตางๆ คอ

๑. ตองเสยทรพยเปนคาบาเรอหญงนนทกคราวไป ๒. ยอมเกดโรคอนทาใหรางกายวการไปตางๆ เสยกาลงไมแขงแรง ทสด

เสยชวต และโรคนอาจตดตอถงภรรยาและบตรได ๓. ใกลตออนตรายตางๆ เพราะหญงแพศยายอมผกสมครรกกบชาย

หลายคน ฝายชายตางคนกจะเกดหงหวงเกลยดกนขนเอง เปนฐานะทจะทาใหเขาเกดววาทกนขนแลวทารายกนและกน

สรรพโทษเหลานมมลมาแตความไมสนโดษดวยภรรยาของตน ฝายหญง ไดสามแลว กเอาใจใสบาเรอสามของตนทกอยางไปตามทภรรยาจะทาไดดทสด ผกสมครรกใครแตในสามของตน ความมกมากในกามอกอยางหนงทไมควรแกหญงทงหลาย คอประพฤตลงเปนหญงแพศยา หาเลยงชวตในทางกาม ขอนเปนทนาบดส ดเหมอนสตรผ



คมอธรรมศกษาตร - ๒๐๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สนคดแลว จงตองลงเปนอยางนน หญงทงหลายควรขวนขวายหาเลยงตวในทางอนทปราศจากโทษจนสดกาลง ยงดกวายอมตนลงเปนหญงแพศยาทนาบดสเชนน ความสารวมในกาม สองความประพฤตดงามของชายหญงผมศลยงขน จงไดชอวา กลยาณธรรมในสกขาบทท ๓

กลยาณธรรมในสกขาบทท ๔ สจจะ

สจจะ ความมสตย ไดแกกรยาทประพฤตตนเปนคนตรง ม ๔ ประการ ดงตอไปน ๑. ความเทยงธรรม ๒. ความซอตรง ๓. ความสวามภกด ๔. ความกตญ

๑. ความเทยงธรรม คอประพฤตเปนธรรมในกจการอนเปนหนาทของตน ไมทาใหผดกจดวยอานาจอคต ๔ ประการ ขอนพงเหนตวอยางดงน ผพพากษาผทาการวนจฉยอรรถคดโดยเทยงธรรม ไมเหนแกฝายโจทย หรอฝายจาเลย ไมกดคดทเขาไมนยมตน พจารณาเหตผล ตรวจคากลาวหา คาใหการ คาพยาน ดวยปรชาอนสขม เพงความยตธรรมเปนใหญ ไมถอเอาความกลวของฝายโจทก ฝายจาเลย เปนเหตหกลางความยตธรรม ดงน จงชอวา เทยงธรรมในหนาทเชนนยอมเปนทสรรเสรญ ของคนทงหลายเมอถงคราวทโอกาสเปดให ยอมเจรญดวย ลาภ ยศ สรรเสรญ และความสขปราศจากโทษ เหมอนพระจนทรขางขน ฉะนน

๒. ความซอตรง คอความซอตรงตอบคคลทเปนมตร เมอตนไดรบผกไมตรกบผใดแลว กไมคดรายแกผนน พงเวนจากโทษ ๔ ประการ คอ ๑. ปอกลอกเพอน ๒. ดแตพด ๓. ประจบสอพลอ ๔. ชกชวนในทางฉบหาย



คมอธรรมศกษาตร - ๒๐๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

และพงประกอบดวยคณ ๔ ประการ คอ ๑. อปการะเพอน ๒. รวมทกขรวมสขดวยกน ๓. คอยตกเตอนใหสตแนะนาสงทเปนประโยชน ๔. มความรกใครกนจรง

๓. สวามภกด คอความจงรกภกดตอเจานายของตน เมอยอมยกใหใครเปนเจานายของตนแลว กประพฤตซอสตยตอคนนน มใจจงรกภกด เปนกาลงในการงานทกอยาง และปองกนอนตราย เมอถงเวลากอาจสละชวตเพอประโยชนแกเจานายของตนได

๔. ความกตญ คอความรอปการะททานไดทาแลวแกตน เปนคกบความกตเวท คอความตอบแทนใหทานทราบวาตนรอปการะททานไดทาแลว แตในทน ไมไดหมายความทวไปอยางนน หมายเอาเฉพาะแตวา บคคลไดรบอปการะเชนนนจากทานผใดแลวยกยองทานผนน ตงไวในทผมคณ เชน พอ แม คร อาจารย เปนตน ไมแสดงอาการลบหลดหมนและยกตนเทยมทาน ความมสตย ทาผมศลใหบรบรณดวยคณสมบตยงขนดงน จงไดชอวา เปนกลยาณธรรมในสกขาบทท ๔

รแลวคด พชตศตร รแลวเงยบ ไดเปรยบศตร รแลวปฏบต ขจดศตร

รแลวทาหยง จะยงดวยศตร.



คมอธรรมศกษาตร - ๒๐๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

กลยาณธรรมในสกขาบทท ๕ สตสมปชญญะ

สตสมปชญญะ คอความมสตรอบคอบ ไดแกความมสตตรวจตราไมประมาทเลนเลอ แยกเปน ๔ ประการ คอ ๑. ความรจกประมาณอาหารทพงบรโภค ๒. ความไมเลนเลอในการงาน ๓. ความมสตสมปชญญะในการประพฤตตว ๔. ความไมประมาทในธรรม

๑. ความรจกประมาณอาหารทพงบรโภค อาหารนน โดยปกตมประโยชนสาหรบบารงรางกาย แตถากนโดยไมรจกประมาณกใหโทษ ถงของอนกเหมอนกน ทเปนของมประโยชนใชไมระวง กลบใหโทษ เชน ไฟ เปนตน อาหารเสยไมควรบรโภคทเดยว ถงอาหารไมเสย บางอยางเปนของแสลง บรโภคแลวไมสบาย หรอยามเจบไขบรโภคของบางอยางเขาไปแลวโรคกาเรบ บดขนในกระเพาะ ทาใหเกดโรคตางๆ มลงทอง เปนตน ผบรโภคอาหารเปนเวลา อาหารทบรโภคเขาไปนนจงมคณ เปนเครองบารงรางกาย ใหเปนสขสาราญ รจกประมาณในการจบจายอาหารบรโภค แตกาลงทรพยทหามาได อยาใหฟมเฟอยเกนไปจะไมมกนในวนขางหนา ถงจะมทางหาไดกไมควรปลอยใหอดอยาก เพราะทรพยนนกเพอจบจายเลยงตวเอง และคนอนใหไดรบความสขสาราญ

๒. ความไมเลนเลอในการงาน คอ ไมทอดธระเพกเฉย เอาใจใสประกอบการงานใหชอบแกกาลเทศะ ไมปลอยใหการงานอาดรเสอมเสยไป พงเหนตวอยาง เชน คนทานากตองทานาในฤดทานา เปนตน ผประกอบการงานใหถกกาลเทศะ ยอมประกอบการงานมผลไพบลย

๓. ความมสตสมปชญญะในการประพฤตตว ไดแก ความรรอบคอบ รจกระวงหนาระวงหลง ชอวาสมปชญญะ พงเหนตวอยาง บคคลผประกอบกจการใดๆ ตรตรองใหเหนกอนวามคณหรอมโทษ ไดประโยชนหรอเสยประโยชน ควร



คมอธรรมศกษาตร - ๒๑๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ทาหรอไมควรทา ถาไมควรกงดเวนเสย ถาควรจงทาลงไป เวลาจะพดกตองระวง ไมไปทาความเสยหายแกตวเองและผอน จะคดอะไรกอาศยหลกฐาน ไมปลอยใหความคดขามไป บคคลมสตสมปชญญะ ตรวจทางไดทางเสยกอนแลวจงทากจนนๆ ยอมมปกตทาอะไรไมผดพลาด

๔. ความไมประมาทในธรรม ความเปนผไมอยปราศจากสต เรยกวา ความไมประมาท พงกาหนดรดงน คนผเกดมายอมตกอยในวสยของคนธรรมดา เมอเกดแลวกมความปรวนแปรไปตามปกต มเกด แก เจบ ตายไปเปนธรรมดาเหมอนกนหมด ทงเดก ผใหญ ผหยงรธรรมดาของสงขารวาเปนเชนนแลวไมควรประมาทในวย ในความสาราญและในชวต เมอยงเดกตองขยนศกษาหาความรไวเปนเครองมอเมอเตบใหญหมนทางานสงสมทรพยสมบตชอเสยงคณความดไว ทากจสาหรบคนภายหลงใหเรยบรอย ยามพยาธครอบงาทาการงานไมไหว จะไดอาศยทรพยและชอเสยงคณความด เลยงชพตลอดไปโดยผาสก เมอความตายมาถงจะไดไมหวงใย อยางน ชอวา ไมประมาทในธรรม คอสภาวะอนเปนอยตามธรรมดาของโลก ความมสตสมปชญญะ ทาผมศลใหบรบรณดวยคณสมบตยงขนดงน จงไดชอวา เปนกลยาณธรรมในสกขาบทท ๕ บคคลผตงอยในกลยาณธรรม ไดชอวา กลยาณชน คอคนทประพฤตดงาม เปนทนยมนบถอของคนทวไป

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยนเบญจธรรม สปดาหท ๑๒

๑. ก ๒. ค ๓. ง ๔. ข ๕. ก ๖. ค ๗. ก ๘. ง ๙. ง ๑๐. ค ๑๑. ก ๑๒. ค ๑๓. ค ๑๔. ก ๑๕. ง ๑๖. ข ๑๗. ข ๑๘. ง ๑๙. ก ๒๐. ข



คมอธรรมศกษาตร - ๒๑๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

แบบทดสอบหลงบทเรยน วชาเบญจศล-เบญจธรรม

คาสง : ใหทาเครองหมายกากบาท (x) ทบขอทถกทสดเพยงคาตอบเดยว

๑. ขอใด หมายถงศล ? ก. กฎหมาย ข. พระราชบญญต ค. พธกรรม ง. บญญตอนชอบธรรม

๒. ศล ๕ จดไวสาหรบบคคลประเภทใด ? ก. พระภกษ ข. สามเณร ค. คนทวไป ง. อบาสกอบาสกา

๓. หากจะเปรยบศล ๕ กบสวนประกอบของบาน คอขอใด ? ก. หลงคา ข. เสา ค. ประต ง. หนาตาง

๔. การรกษาศล มประโยชนแกใคร ? ก. ตนเอง ข. ครอบครว ค. ประเทศชาต ง. ถกทกขอ

๕. เพราะเหตไร ศลจงเปนสงททกคนตองประพฤตปฏบต ? ก. เพราะเปนขอบงคบของมนษย ข. เพราะเปนพนฐานของมนษย ค. เพราะเปนสงททาตามกนมา ง. เพราะเปนสงหลกเลยงไมได

๖. ความเบยดเบยนกนในโลก เฉพาะทางกายทวารคออะไร ? ก. ชวตรางกาย ข. ทรพยสมบต ค. ประเวณ ง. ถกทกขอ

๗. การกระทาใด เกยวของกบศลขอท ๑ ? ก. เกบสวยรถบรรทก ข. ฆานกทองเทยว ค. เลนหวยบนดน ง. งดเหลาเขาพรรษา

๘. ขอใด ถกหามดวยศลขอท ๑ ? ก. กกขงสตวใหหมดอสรภาพ ข. ลกลอบสงสตวไปตางประเทศ ค. บกรกพนทอทยานแหงชาต ง. ทบกระจกตยามของตารวจ



คมอธรรมศกษาตร - ๒๑๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๙. ขอใด เปนวตถแหงปาณาตบาต ? ก. คนฆา ข. คนถกฆา ค. การฆา ง. เจตนาฆา

๑๐. ฆาใคร ถอวาไมเปนบาป ? ก. คนตางชาต ข. คนตางศาสนา ค. สตวเปนโรคตดตอ ง. ไมมขอถก

๑๑. การใชนากรดสาดหนาจนเกดแผลเปน เรยกวาอะไร ? ก. พการ ข. เสยโฉม ค. บาดเจบ ง. ทรมาน

๑๒. ลกหนถกเจาหนใชมดฟนจนแขนขาด เรยกวาอะไร ? ก. ทาใหพการ ข. ทาใหเสยโฉม ค. ทาใหลาบาก ง. ทาใหเสยชวต

๑๓. การกระทาในขอใด เปนทรกรรมในเรองปาณาตบาต ? ก. ทารายรางกายภรรยา ข. นาไกชนมาตกน ค. กกขงใชแรงงานเดก ง. ฆาไกทเปนหวดนก

๑๔. ผมกจะเดอดรอนเพราะมอปนสยโหดราย ตองรกษาศลขอใด ? ก. ศลขอ ๑ ข. ศลขอ ๒ ค. ศลขอ ๓ ง. ศลขอ ๔

๑๕. ศลขอ ๑ บญญตไวเพอปลกฝงคณธรรมใด ? ก. เมตตา กรณา ข. ความมสตตงมน ค. ความซอสตย ง. ความกตญ

๑๖. ขอใด เปนลกษณะอาการของศลขอท ๒ ? ก. โหดราย ข. ไมไดสต ค. มอไว ง. ขปด

๑๗. ขอใด ไมเขาลกษณะการเลยงชวตในทางทชอบ ? ก. กเงนกองทนหมบานทาขนมขาย ข. คนจนเลนหวย คนรวยเลนหน ค. ทาลาใยอบแหงสงตางประเทศ ง. ทางานเกบกวาดขยะตามทองถนน



คมอธรรมศกษาตร - ๒๑๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๘. เจาหนาทโจรกรรมเงนในตกดเงนของธนาคารไป เรยกวาอะไร ? ก. ยกยอก ข. ตระบด ค. ลกลอบ ง. สมโจร

๑๙. การใชอาวธปนบงคบเจาหนาทโจรกรรมเงนในธนาคารไป เรยกวาอะไร ? ก. กรรโชก ข. ขนใจ ค. ปลน ง. ทาราย

๒๐. คาใด ไมจดเขาในโจรกรรม ? ก. ฉอ ข. หยบฉวย ค. ฉก ง. ฉวยโอกาส

๒๑. การกระทาใด เปนฉายาโจรกรรมขอวา “ ผลาญ ” ? ก. แกงมอเตอรไซคทบกระจกตยามตารวจ ข. เอาเงนพอแมไปใชโดยไมขออนญาต ค. เรยกเกบสวยจากพอคาไมเถอน ง. นกเรยนเทคนคยกพวกตกน

๒๒. สขเกดจากการไมเปนหนคนอน ตรงกบขอใด ? ก. ไมมเจาหนมาคอยรบกวนทวงใหราคาญใจ ข. ไมตองคอยหลบหนาซอนตวกลวเจาหนเหน ค. ไมตองคอยหลบหนาซอนตวกลวเขาจบได ง. ถกทกขอ

๒๓. ทกขเกดจากทรพยทไดมาดวยการทาโจรกรรม ตรงกบขอใด ? ก. ตองซอนบรโภคใชสอย ข. เกดความรอนใจแกผได ค. ระวงไมใหใครรเหน ง. ถกทกขอ

๒๔. การบกรกพนทอทยานแหงชาต เปนการลกทรพยประเภทใด ? ก. สงหารมทรพย ข. สวญญาณกทรพย ค. อสงหารมทรพย ง. ถกทกขอ



คมอธรรมศกษาตร - ๒๑๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๒๕. ศลขอท ๓ บญญตไวเพอมงหวงเรองใดมากทสด ? ก. เมตตาสงสาร ข. การงานบรสทธ ค. พดแตความจรง ง. ไมทอดทงคครอง

๒๖. สามภรรยารกษาศลขอใด จงเกดความไววางใจกนและกน ? ก. ศลขอ ๑ ข. ศลขอ ๒ ค. ศลขอ ๓ ง. ศลขอ ๕

๒๗. คนทชอบพดแตเรองเหลวไหลไรสาระ จดวาผดศลขอมสาวาทลกษณะใด ? ก. พดปด ข. พดเพอเจอ ค. พดสอเสยด ง. พดคาหยาบ

๒๘. การทาลายประโยชนคนอนดวยคาพด เกยวของกบศลขอใด ? ก. ปาณาตบาต ข. อทนนาทาน ค. กาเมสมจฉาจาร ง. มสาวาท

๒๙. ขอใด เปนลกษณะแหงการพดเทจ ? ก. เหนบอกวาไมเหน ข. ไดยนบอกวาไมไดยน ค. รบอกวาไมร ง. ถกทกขอ

๓๐. การโฆษณาคณภาพสนคาเกนความจรง เพอตองการอะไร ? ก. เพอจะประชด ข. เพอจะยกยอง ค. เพอหวงจะโกง ง. เพอจะยใหแตกกน

๓๑. รบปากพอแมวาจะชวยทางานบานทกวน ภายหลงกลบบดพลว ไมทาตามนน เรยกวาอะไร ?

ก. คนคา ข. ผดสญญา ค. ทนสาบาน ง. เสยสตย ๓๒. คาวา “ อมพระมาพดกไมเชอ ” กลาวหมายเอาคนเชนไร ?

ก. คนสอเสยด ข. คนโกหก ค. คนตลก ง. คนเพอเจอ ๓๓. กจกรรมใด จดขนเพอปองกนการละเมดศลขอท ๕ ?

ก. สมนไพรเพอสขภาพ ข. บวชเพอแม ค. ฉดวคซนไกชน ง. เทเหลาเผาบหร



คมอธรรมศกษาตร - ๒๑๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๓๔. โครงการทบนมเบอรวน จดขนเพอรณรงคเรองใด ? ก. ยาเสพตด ข. โรคเอดส ค. ไขหวดนก ง. ถกทกขอ

๓๕. กจกรรมใด จดขนเพอรณรงคการลดอบตเหต ? ก. ดบไฟใต ข. งดเหลาเขาพรรษา ค. ประหยดพลงงานชวยชาต ง. ปดสถานบนเทงกอนเวลา

๓๖. สมจเฉทวรต ใครถอปฏบตไมได ? ก. ปถชน ข. พระโสดาบน ค. พระอนาคาม ง. พระอรหนต

๓๗. รบศล ๕ จากพระสงฆมาแลว จงไมพดโกหก เพราะกลวศลขาด จดเปนวรตใด ? ก. สมปตตวรต ข. สมาทานวรต ค. สมจเฉทวรต ง. ถกทกขอ

๓๘. มคนสงสรามาใหดม แตไมยอมดม เพราะเหนวาการดมสรา เปนการผดศล จดเปนวรตใด ?

ก. สมปตตวรต ข. สมาทานวรต ค. สมจเฉทวรต ง. ถกทกขอ

๓๙. การบรจาคโลหตชวยเหลอผปวย เพราะมคณธรรมใด ? ก. เมตตา ข. กรณา ค. มทตา ง. อเบกขา

๔๐. นายจางกกขงหนวงเหนยว ใชแรงงานเดกตลอด ๒๔ ชวโมง ไดชอวาประพฤตไมเปนธรรมในขอใด ?

ก. กจการ ข. วตถ ค. บคคล ง. ถกทกขอ ๔๑. การกระทาใด ไดชอวาประพฤตไมเปนธรรมในวตถ ?

ก. กนเหลาเมายาขณะทางาน ข. ไมลงทะเบยนแรงงานตางดาว ค. กกขงบงคบใชแรงงานเดก ง. ขายลอตเตอรเกนราคา



คมอธรรมศกษาตร - ๒๑๖ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๔๒. ผเกยจครานไมรบผดชอบในการทางาน ไดชอวาประพฤตไมเปนธรรมในอะไร ?

ก. วตถ ข. กจการ ค. บคคล ง. ถกทกขอ ๔๓. นโยบายใด สนบสนนกลยาณธรรมขอสมมาอาชวะ ?

ก. หนงตาบลหนงผลตภณฑ ข. สงเสรมสนคาโอทอป ค. จดตงกองทนหมบาน ง. ถกทกขอ

๔๔. ขอใด เปนเหตเสอมเสยจากการไมสารวมในกาม ? ก. เสยทรพย ข. เกดโรคตดตอ ค. เกดการววาท ง. ถกทกขอ

๔๕. ขอใด แสดงถงวยรนไทยขาดความสารวมในกาม ? ก. ซงรถมอเตอรไซคกวนเมอง ข. ปญหาโรคเอดสในโรงเรยน ค. ตดเกมคอมพวเตอร ง. เลนอนเตอรเนตทกวน

๔๖. การปลดผใตบงคบบญชาโดยไมมอคต เปนคณธรรมขอใด ? ก. ความเทยงธรรม ข. ความซอตรง ค. ความกตญ ง. ความสวามภกด

๔๗. แนวทางปองกนการแพรระบาดของโรคไขหวดนก ควรใชหลกธรรมขอใด ? ก. ความเสยสละ ข. ความปรารถนาด ค. ความมสตรอบคอบ ง. ความซอสตยตอกน

๔๘. ประพฤตเชนไร เรยกวามความกตญ ? ก. ไมฆานอง ข. ไมฟองนาย ค. ไมขายเพอน ง. ไมลกเงนพอแม



คมอธรรมศกษาตร - ๒๑๗ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๔๙. พฤตกรรมเชนไร เรยกวาขาดความซอตรง ? ก. นนทานาย ข. ขายเพอน ค. เลอนนด ง. ผดวนประกนพรง

๕๐. การประกาศสงครามกบคนทจรตคอรปชน แสดงจดยนเรองใด ? ก. ความประหยด ข. ความทจรต ค. ความเหนแกกน ง. ความสจรต

ศพทควรทราบ

๑. วตถทใชฆา ม ๒ คอ ศาสตรา วตถทเปนเครองฟนแทง เชน หอก ดาบ เปนตน และ อาวธ วตถทมคม เชน ไมพลอง เปนตน

๑. สจตตกะ = การกระทาทมเจตนา , อจตตกะ = การกระทาท ไมไดเจตนา

๒. สงหารมทรพย ทรพยทเคลอนทได เชน แกว แหวน เงน ทอง ฯลฯ ๓. อสงหารมทรพย ทรพยเคลอนทไมได เชน บาน ทดน ฯลฯ ๔. สาณตตกะ ลงมอทาเอง , อาณตตกะ สงใหคนอนทา ๕. สมมาอาชวะ = การเลยงชวตในทางทชอบ ๖. ปตวตร = ความจงรกภกดตอสามของตน ๗. สทารสนโดษ = ความยนดเฉพาะภรรยาของตน ๘. สวามภกด = ความจงรกภกดในเจานายของตน ๙. กลยาณชน = คนทตงอยในกลยาณธรรม ๑๐. เมอรกษาศล ๕ แลวจะมอานสงสเปนประการใด ?



คมอธรรมศกษาตร - ๒๑๘ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

๑๒. หลกสาคญในเบญจธรรมแตละขอ มดงน

ศลขอ ๑ ศลขอ ๒ ศลขอ ๓ ศลขอ ๔ ศลขอ ๕ ๑. มรางกายสมบรณ ๒. มรปพรรณสณฐาน งดงาม ๓. มกาลงกายด ๔. มกาลงปญญาไว ๕. เปนคนองอาจ ๖. ไมทาลายตน (ไมฆาตนเอง) หรอ ถกผอนทาลาย ๗. ไมมโรคภยไขเจบ เบยดเบยน ๘. มบรวารมาก ๙. มอายยน

๑. มทรพยสมบต บรบรณ ๒. มชวตไมฝดเคอง ๓.ไมมความอดอยาก ๔. ยอมไดสงทตน ปรารถนา ๕. มความเจรญ กาวหนาใน การคาขาย ๖. ไมมความพนาศ ดวยภยพบต ม อคคภย เปนตน

๑. มคนรกนยมนบถอ มาก ๒. ไมมคนปองราย ๓. มทรพยสมบตบรบรณ ๔. ไมมความอดอยาก ๕. ไมตองเกดเปนสตร (ถาไมปรารถนา) ๖. ไมเกดเปนกระเทย ๗. เกดเปนบรษใน ตระกลสง ๘. ไดรบเกยรตอยเสมอ ๙. มรางกายสมบรณ ๑๐. ไมมากไปดวยความ วตกกงกวล ๑๑. ไมตองพลดพราก จากผทตนรก

๑. เปนคนพดเสยง ไพเราะ ๒. มฟนเรยบรอยด ๓. มกลนปากหอม ๔. มไอตวสนท (ไมมกลนตวแรง) ๕.มดวงตาสมสวน ๖. มปกตพดจา ดวยความจรงใจ ๗. มกรยาทาทาง สงาผาเผย ๘. มจตใจมนคง

๑. รอดต อนาคต ปจจบนไดรวดเรว ๒. มสตตงมนทกขณะ ๓. มปญญาด ๔. มความเหนถกตอง ๕. ไมเปนคนบา ใบ ๖. ไมเปนคนมวเมา ประมาท ๗. ไมหวาดสะดงกลว ๘. ไมมใครรษยา ๙. ไมเกยจครานทก คนวน ๑๐. มคนยกยองนบถอ ๑๑. มศลบรสทธ

เบญจธรรมขอ ๑ เบญจธรรมขอ ๒ เบญจธรรมขอ ๓ เบญจธรรมขอ ๔ เบญจธรรมขอ ๕ เมตตา กรณา ความรก ความปรารถนาดตอกน

๑. เมตตา ความคดปรารถนาใหเขาเปนสข

๒. กรณา ความคดปรารถนาจะใหเขาปราศจากทกข

สมมาอาชวะ การเลยงชพขอบ

๑. ประพฤตเปนธรรมในหนาทการงาน คอทางานดวยความสจรต ๒. ประพฤตเปนธรรมในบคคล เชน ไมโกงราคาของเพราะเปนคนแปลกหนา ๓. ประพฤตเปนธรรมในวตถ เชน ไมหลอกขายของปลอม

กามสงวร ความสารวมในกาม

๑. สทารสนโดษ ความยนดเฉพาะภรรยาของตน ๒. ปตวตร ความจงรกภกดตอสามของตน

สจจะ ความจรง

๑. ความเทยงธรรม ปราศจากอคต ๒. ความซอตรง มความจรงใจตอเพอน ๓. สวามภกด ความจงรกภกดตอเจานาย ๔. ความกตญ รอปการะททานไดทาแลวแกตน คกบกตเวท การตอบแทนคณทาน

สตรอบคอบ มสตตรวจตรา ไมเลนเลอ

๑. รจกประมาณในอาหารทจะบรโภค ๒. ความไมเลนเลอในการงาน ๓. มสมปชญญะในการประพฤตตว ๔. ความไมประมาทในธรรม คอมความเขาใจในสภาวะธรรม



คมอธรรมศกษาตร - ๒๑๙ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

เฉลยแบบทดสอบหลงบทเรยน วชาเบญจศล-เบญจธรรม ๑. ง ๑๑. ข ๒๑. ก ๓๑. ก ๔๑. ง ๒. ค ๑๒. ก ๒๒. ง ๓๒. ข ๔๒. ข ๓. ข ๑๓. ข ๒๓. ง ๓๓. ง ๔๓. ง ๔. ง ๑๔. ก ๒๔. ค ๓๔. ก ๔๔. ง ๕. ข ๑๕. ก ๒๕. ง ๓๕. ข ๔๕. ข ๖. ง ๑๖. ค ๒๖. ค ๓๖. ก ๔๖. ก ๗. ข ๑๗. ข ๒๗. ข ๓๗. ข ๔๗. ค ๘. ก ๑๘. ก ๒๘. ง ๓๘. ก ๔๘. ง ๙. ข ๑๙. ค ๒๙. ง ๓๙. ข ๔๙. ข ๑๐. ง ๒๐. ง ๓๐. ค ๔๐. ค ๕๐. ง



คมอธรรมศกษาตร - ๒๒๐ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

สรปผลการสอบธรรมศกษา ปการศกษา ๒๕๔๕-๔๙ ดาเนนการโดย ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

************ ปการศกษา ๒๕๔๕

ท สถานศกษา สงเขาสอบ คงสอบ ขาดสอบ ขอสอบเพม รอยละ

๑ โรงเรยนพณชยการราชดาเนน-ธนบร ๒,๐๔๓ ๑,๑๗๓ ๘๗๐ ๔๑๔ ๕๗% ๒ โรงเรยนเทคโนโลยสยาม ๑,๑๙๘ ๖๓๔ ๕๖๔ ๒๗๔ ๕๓% ๓ โรงเรยนกลสรเทคโนโลย ๒๒๓ ๑๑๔ ๑๐๙ ๒ ๕๑% ๔ โรงเรยนวบลยบรหารธรกจ ๕๕๓ ๒๑๑ ๓๔๒ ๑๑๑ ๓๘% รวม ๔,๐๙๗ ๒,๑๓๔ ๑,๘๘๕ ๘๐๑ ๕๓% มนกเรยนนกศกษาสามารถ สอบผานหลกสตรธรรมศกษาชน ตร – โท - เอก จานวน ๑,๔๓๘ คน

ปการศกษา ๒๕๔๖

จานวนนกเรยนนกศกษา ธรรมศกษา ตร,โท,เอก ท สถานศกษา

สงเขาสอบ คงสอบ ขาดสอบ สอบได สอบตก ๑ โรงเรยนพณชยการราชดาเนน-ธนบร ๒,๔๖๑ ๑,๓๔๒ ๑,๑๑๙ ๗๕๓ ๕๘๙ ๒ โรงเรยนเทคโนโลยสยาม ๑,๐๐๒ ๖๗๙ ๓๒๓ ๓๓๔ ๓๔๕ ๓ โรงเรยนวบลยบรหารธรกจ ๕๐๑ ๑๖๑ ๓๔๐ ๑๑๓ ๔๘ ๔ โรงเรยนมตรพลพณชยการ ๑,๐๗๓ ๗๒๐ ๓๕๓ ๕๒๐ ๒๐๐ ๕ โรงเรยนกลสรเทคโนโลย ๒๕๙ ๒๐ ๒๓๙ ๑๘ ๒ ๖ โรงเรยนภาษานสรณธนบร ๒๒๗ ๑๗๒ ๕๕ ๑๐๙ ๖๓ ๗ โรงเรยนหมบานครบรหารธรกจ ๔๙๒ ๔๑๑ ๘๑ ๓๔๘ ๖๓ ๘ โรงเรยนเทคนควมลบรหารธรกจ ๑,๔๓๙ ๘๖๒ ๕๗๗ ๕๐๐ ๓๖๒ ๙ โรงเรยนเทคนคพณชยการเจาพระยา ๒๔๙ ๑๙๒ ๕๗ ๑๔๓ ๔๙ ๑๐ โรงเรยนภาษานสรณบางแค ๙๔๓ ๗๕๒ ๑๙๑ ๔๑๘ ๓๓๔ ๑๑ โรงเรยนพณชยการภาษานสรณ ๖๗๑ ๕๙๘ ๗๓ ๕๐๗ ๙๑ ๑๒ โรงเรยนพณชยการสโขทย ๗๙๕ ๒๘๙ ๕๐๖ ๒๕๑ ๓๘ ๑๓ โรงเรยนไชยฉมพลวทยาคม ๖๗๑ ๒๓๘ ๔๓๓ ๑๓๕ ๑๐๓ ๑๔ โรงเรยนมธยมสาธตฯ ๒๘๐ ๑๕๕ ๑๒๕ ๑๓๕ ๒๐ ๑๕ โรงเรยนพระรามหกเทคโนโลย ๔๓๙ ๔๑๗ ๒๒ ๗๔ ๓๔๓ ๑๖ สานกเรยนวดยานนาวา ๒๘๗ ๑๘๑ ๑๐๖ ๑๒๒ ๕๙

๑๑,๗๘๙ ๗,๑๘๙ ๔,๖๐๐ ๔,๔๘๐ ๒,๗๐๙ รวม

๑๐๐ % ๖๑ % ๓๙ % ๖๒ % ๓๘ %



คมอธรรมศกษาตร - ๒๒๑ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ปการศกษา ๒๕๔๗ จานวนนกเรยนนกศกษา

ท สถานศกษา สงสอบ ขาด

สอบ คงสอบ สอบได สอบตก

สอบได รอยละ

๑ โรงเรยนพณชยการราชดาเนน-ธนบร ๒,๒๕๒ ๘๒๑ ๑,๔๓๑ ๗๓๔ ๖๙๗ ๕๑.๒๙ ๒ โรงเรยนเทคโนโลยสยาม ๒,๐๒๓ ๙๔๖ ๑,๐๗๗ ๗๙๐ ๒๘๗ ๗๓.๓๕ ๓ โรงเรยนวบลยบรหารธรกจ ๔๓๕ ๑๘๓ ๒๕๒ ๑๒๑ ๑๓๑ ๔๘.๐๑ ๔ โรงเรยนมตรพลพณชยการ ๑,๑๒๑ ๒๙๒ ๘๒๙ ๓๘๗ ๔๔๒ ๔๖.๖๘ ๕ โรงเรยนกลสรเทคโนโลย ๑๕๐ ๔๔ ๑๐๖ ๑๖ ๙๐ ๑๕.๐๙ ๖ โรงเรยนภาษานสรณธนบร ๒๔๕ ๑๒ ๒๓๓ ๑๒๓ ๑๑๐ ๕๒.๗๘ ๗ โรงเรยนเทคโนโลยหมบานคร ๑,๑๒๔ ๔๐๙ ๗๑๕ ๒๐๗ ๕๐๘ ๒๘.๙๕ ๘ โรงเรยนหมบานครบรหารธรกจ ๕๐๕ ๘๐ ๔๒๕ ๒๑๗ ๒๐๘ ๕๑.๐๕ ๙ โรงเรยนเทคนควมลบรหารธรกจ ๑,๖๗๗ ๗๓๐ ๙๔๗ ๕๑๘ ๔๒๙ ๕๔.๖๙ ๑๐ โรงเรยนเทคนคพณชยการเจาพระยา ๖๒๒ ๑๔๒ ๔๘๐ ๒๕๙ ๒๒๑ ๕๓.๙๕ ๑๑ โรงเรยนพณชยการภาษานสรณบางแค ๖๑๑ ๒๙ ๕๘๒ ๔๙๐ ๙๒ ๘๔.๑๙ ๑๒ โรงเรยนไชยฉมพลวทยาคม ๔๑๑ ๓๕ ๓๗๖ ๒๔๒ ๑๓๔ ๖๔.๓๖ ๑๓ โรงเรยนมธยมสาธตฯ ๑๕๓ ๕ ๑๔๘ ๑๒๘ ๒๐ ๘๖.๔๘ ๑๔ โรงเรยนพระรามหกเทคโนโลย ๑,๔๓๑ ๓๕๖ ๑,๐๗๕ ๓๗๑ ๗๐๔ ๓๔.๕๑ ๑๕ โรงเรยนสหะพาณชย ๓๐๐ ๕๖ ๒๔๔ ๑๐๔ ๑๔๐ ๔๒.๖๒ ๑๖ โรงเรยนเทคโนโลยบรหารธรกจเปรมฤทย ๒๕๗ - ๒๕๗ ๑๕๐ ๑๐๗ ๕๘.๓๖ ๑๗ โรงเรยนวมลพณชยการ ศรยาน ๑,๗๖๓ ๔๑๔ ๑,๓๔๙ ๘๕๒ ๔๙๗ ๖๓.๑๕ ๑๘ วทยาลยอาชวศกษาเอยมละออ ๗๕๗ ๑๘๘ ๕๖๙ ๒๕๓ ๓๑๖ ๔๔.๔๖ ๑๙ โรงเรยนสายประสทธวทยาคม-พณชยการ ๔๕๒ ๖๔ ๓๘๘ ๑๓๕ ๒๕๓ ๓๔.๗๙ ๒๐ โรงเรยนวดสวรรณ ๒๕๓ ๑๖ ๒๓๗ ๑๐๓ ๑๓๔ ๔๓.๔๕ ๒๑ โรงเรยนราชวนตประถมบางแค ๒๘๖ ๑๒ ๒๗๔ ๑๓๓ ๑๔๑ ๔๘.๕๔ ๒๒ โรงเรยนเทคโนโลยยานยนตโตโยตา ๒๔๑ ๑๗ ๒๒๔ ๒๒๓ ๑ ๙๙.๕๕ ๒๓ โรงเรยนนวลนรดศวทยาคม รชมงคลาภเษก ๑,๐๖๒ ๑๐๕ ๙๕๗ ๒๖๗ ๖๙๐ ๒๗.๙๘ ๒๔ โรงเรยนวดสวนสม ๕๔๔ ๑๓ ๕๓๑ ๑๑๑ ๔๒๐ ๒๐.๙๐ ๒๕ มหาวทยาลยสยาม ๕๒๐ ๓๓ ๔๘๗ ๔๖๘ ๑๙ ๙๖.๐๙ รวม ๑๙,๑๙

๕ ๕,๐๐๒ ๑๔,๑๙๓ ๗,๔๐๒ ๖,๗๙๑ ๕๒.๑๕

สงสอบ รอยละ ๑๐๐ ๒๖.๐๕ ๗๓.๙๔ ผลสอบ รอยละ ๑๐๐ ๕๒.๑๕ ๔๗.๘๔



คมอธรรมศกษาตร - ๒๒๒ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ปการศกษา ๒๕๔๘ จานวนนกเรยนนกศกษา สอบได

รอยละ ท สถานศกษา สงสอบ ขาด

สอบ คงสอบ สอบได สอบตก

๑ มหาวทยาลยสยาม ๑,๐๙๕ ๓๙๑ ๗๐๓ ๖๑๔ ๘๙ ๘๗.๓๔ ๒ ร.ร.พณชยการราชดาเนน-ธนบร ๒,๑๖๖ ๖๐๔ ๑,๕๖๒ ๗๖๙ ๗๙๓ ๔๙.๒๔ ๓ ร.ร.เทคโนโลยสยาม ๑,๑๘๑ ๔๒๐ ๗๖๑ ๕๖๓ ๑๙๘ ๗๓.๙๙ ๔ ร.ร.เทคโนโลยยานยนตโตโยตา ๑๗๖ ๑๑ ๑๖๕ ๑๖๔ ๑ ๙๙.๔๐ ๕ ร.ร.เทคนควมลบรหารธรกจ ๑,๒๖๓ ๑๙๕ ๑,๐๖๘ ๘๘๑ ๑๘๗ ๘๒.๕๐ ๖ ร.ร.วมลพณชยการ ศรยาน ๑,๗๑๔ ๑๕๕ ๑,๕๕๙ ๑,๒๒๕ ๓๓๔ ๗๘.๕๘ ๗ ร.ร.วบลยบรหารธรกจ ๖๖๘ ๓๖๕ ๓๐๓ ๑๓๑ ๑๗๒ ๔๓.๒๔ ๘ ร.ร.มตรพลพณชยการ ๘๔๒ ๑๓๙ ๗๐๓ ๔๙๗ ๒๐๖ ๗๐.๗๐ ๙ ร.ร.สหะพาณชย ๓๐๘ ๑๒๑ ๑๘๗ ๗๒ ๑๑๕ ๓๘.๕๑ ๑๐ ร.ร.ราชวนตประถมบางแค ๒๗๑ ๓๔ ๒๓๗ ๑๖๗ ๗๐ ๗๐.๔๗ ๑๑ ร.ร.ภาษานสรณธนบร ๒๓๓ ๑๓ ๒๒๐ ๑๓๒ ๘๘ ๖๐.๐๑ ๑๒ ร.ร.หมบานครบรหารธรกจ ๕๔๔ ๑๑๕ ๔๒๙ ๓๑๗ ๑๑๒ ๗๓.๙๐ ๑๓ ร.ร.เทคโนโลยบรหารธรกจเปรมฤทย ๑๑๑ ๒๑ ๙๐ ๕๖ ๓๔ ๖๒.๒๓ ๑๔ ร.ร.เทคนคพณชยการเจาพระยา ๘๒๑ ๒๒๙ ๕๙๒ ๔๐๖ ๑๘๖ ๖๘.๕๙ ๑๕ ร.ร.นวลนรดศวทยาคม รชมงคลาภเษก ๑,๒๓๓ ๒๔๒ ๙๙๑ ๔๒๘ ๕๖๓ ๔๓.๑๙ ๑๖ ร.ร.มธยมสาธตฯ ๑๘๓ ๑๙ ๑๖๔ ๗๑ ๙๓ ๔๓.๓๐ ๑๗ ร.ร.กลสรเทคโนโลย ๓๖๗ ๑๗๐ ๑๙๗ ๗๗ ๑๒๐ ๓๙.๐๙ ๑๘ ร.ร.อรรถวทย ๔๑๔ ๕๓ ๓๖๑ ๑๐๖ ๒๕๕ ๒๙.๓๗ ๑๙ ร.ร.จนดาบารง ๔๕๗ ๑๗ ๓๘๙ ๓๓๒ ๕๗ ๘๕.๓๕ ๒๐ ร.ร.วดสวนสม ๖๘๓ ๑๓๘ ๕๔๕ ๑๕๕ ๓๙๐ ๒๘.๔๕ รวม ๑๔,๗๓๐ ๓,๔๕๒ ๑๑,๒๒๔ ๗,๑๖๓ ๔,๐๖๓ รอยละ ๑๐๐ ๒๓.๔๔ ๗๖.๒๐ ๖๓.๘๒ ๒๗.๕๙



คมอธรรมศกษาตร - ๒๒๓ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

ปการศกษา ๒๕๔๙

จานวนนกเรยนนกศกษา สอบไดรอยละ ท สถานศกษา

สงสอบ คงสอบ สอบได ๑ มหาวทยาลยสยาม ๑,๓๙๘ ๑,๐๔๙ ๙๖๒ ๙๑.๗๑ ๒ ร.ร.พณชยการราชดาเนน-ธนบร ๒,๖๒๒ ๑,๙๕๑ ๑,๔๑๔ ๗๒.๔๘ ๓ ร.ร.เทคโนโลยสยาม ๑,๒๖๖ ๙๒๔ ๗๕๒ ๘๑.๓๙ ๔ ร.ร.เทคโนโลยยานยนตโตโยตา ๑๗๒ ๑๕๕ ๑๕๕ ๑๐๐.๐๐ ๕ ร.ร.เทคนควมลบรหารธรกจ ๑,๗๗๔ ๑๓๓๘ ๑,๐๖๖ ๗๙.๖๘ ๖ ร.ร.วมลพณชยการ ศรยาน ๑,๘๘๙ ๑,๖๘๖ ๑,๔๕๔ ๘๖.๒๔ ๗ ร.ร.วบลยบรหารธรกจ ๕๓๖ ๒๒๙ ๑๓๑ ๕๗.๒๑ ๘ ร.ร.มตรพลพณชยการ ๘๐๒ ๗๖๕ ๔๕๑ ๕๘.๙๕ ๙ ร.ร.สหะพาณชย ๓๐๑ ๒๒๘ ๑๗๐ ๗๔.๕๖ ๑๐ ร.ร.ราชวนตประถมบางแค ๓๙๗ ๓๗๕ ๑๘๗ ๔๙.๘๗ ๑๑ ร.ร.ภาษานสรณธนบร ๑๙๐ ๑๘๐ ๑๔๙ ๘๒.๗๘ ๑๒ ร.ร.หมบานครบรหารธรกจ ๖๐๘ ๔๙๑ ๓๙๖ ๘๐.๖๕ ๑๓ ร.ร.เทคโนโลยบรหารธรกจเปรมฤทย ๑๑๖ ๙๒ ๘๑ ๘๘.๐๔ ๑๔ ร.ร.เทคนคพณชยการเจาพระยา ๘๗๖ ๕๔๕ ๓๓๔ ๖๑.๒๘ ๑๕ ร.ร.มธยมสาธต ฯ ๑๗๕ ๑๖๗ ๑๕๖ ๙๓.๔๑ ๑๖ ร.ร.กลสรเทคโนโลย ๓๒๓ ๑๗๔ ๙๐ ๕๑.๗๒ ๑๗ ร.ร.จนดาบารง ๔๙๗ ๔๗๐ ๔๐๘ ๘๖.๘๐ ๑๘ ร.ร.วดสวนสม ๘๘๐ ๗๑๑ ๒๑๒ ๒๙.๘๒ ๑๙ ร.ร.สวนอนนต ๗๔๖ ๕๘๖ ๒๕๓ ๔๓.๑๗ ๒๐ ร.ร. กงลจงซน ๑๖๙ ๑๖๕ ๗๓ ๔๔.๒๔ ๒๑ ร.ร.สายประสทธ พณชยการ ๒๑๐ ๑๖๐ ๑๐๖ ๖๖.๒๕ ๒๒ วทยาลยเทคนคราชสทธาราม ๔๑๙ ๓๒๘ ๒๘๐ ๘๕.๓๗ ๒๓ ร.ร. สตรวดอปสรสวรรค ๑,๑๙๙ ๗๓๔ ๕๕๔ ๗๕.๔๘ รวม ๑๗,๕๖๕ ๑๓,๕๐๓ ๙,๙๒๔ ๗๓.๔๙



คมอธรรมศกษาตร - ๒๒๔ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

บรรณานกรม

คณาจารยแหงโรงพมพเลยงเชยง. คมอธรรมวภาค น.ธ.ตร. กรงเทพฯ : โรงพมพเลยงเชยง, ๒๕๓๗. ______________. คมอพทธประวต น.ธ.ตร. กรงเทพฯ : โรงพมพเลยงเชยง, ๒๕๓๗. ______________. พทธประวต ฉบบมาตรฐาน. กรงเทพฯ : โรงพมพเลยงเชยง, ๒๕๓๕. พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท.

กรงเทพฯ : โรงพมพมหาจฬาลงณราชวทยาลย, ๒๕๔๓. พทธทาสภกข. พทธประวตจากพระโอษฐ. กรงเทพฯ : สานกพมพอรณวทยา,

๒๕๔๒. พนเอกปน มทกนต. แนวสอนธรรมะ ตามหลกสตรนกธรรมตร . กรงเทพฯ :

อมรการพมพ , ๒๕๑๔. แมกองธรรมสนามหลวง. เรองสอบธรรมของสนามหลวงแผนกธรรม กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๓. ______________. เรองสอบธรรมของสนามหลวงแผนกธรรม กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๔. ______________. เรองสอบธรรมของสนามหลวงแผนกธรรม กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๕. ______________. เรองสอบธรรมของสนามหลวงแผนกธรรม กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๖. วชรญาณวโรรส, สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยา. ธรรมวภาค ชนตร.

กรงเทพฯ : โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๘.



คมอธรรมศกษาตร - ๒๒๕ - ศนยพระสงฆนกเผยแผธรรมเพอพฒนาสงคม

______________. นวโกวาท. กรงเทพฯ : โรงพมพมหามกฏราช

วทยาลย, ๒๕๓๕. ______________. เบญจศลและเบญจธรรม. กรงเทพฯ : โรงพมพมหา

มกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๘. ______________. พทธประวต (เลม ๑, ๒). กรงเทพฯ : โรงพมพ

มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๘. ______________. พทธศาสนสภาษต เลม ๑. กรงเทพฯ : โรงพมพ

มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๕. วชย ธรรมเจรญ. ธรรมศกษาตร. กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๓. สมเดจพระสงฆราช (สา). พทธประวต (เลม ๓). กรงเทพฯ : โรงพมพมหา

มกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๕. สรย มผลกจ และวเชยร มผลกจ. พระพทธกจ ๔๕ พรรษา. กรงเทพฯ : บรษท

คอมฟอรม จากด, ๒๕๔๕. องคการศกษา. ศาสนพธ เลม ๑. กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๒.



Documents

อารัมภบท - myreadyweb...ค ม อธรรมศ กษาตร - ๒-ศ นย พระสงฆ น กเผยแผ ธรรมเพ อพ ฒน าส