1

นตกรรม

ความหมาย/หลกเกณฑของนตกรรม (ม.149)

1. ตองเปนการกระท าของบคคลโดยการแสดงเจตนา

2. ตองเปนการกระท าอนชอบดวยกฎหมาย

3. กระท าดวยใจสมคร

4. มงทจะผกนตสมพนธขนระหวางบคคล

5. มวตถประสงคในการกอใหเกดความเคลอนไหวในสทธ (ผกพนตามกฎหมาย)

กรอบค าถาม

1. การกระท าเปนนตกรรม (สญญา) หรอไม

2. หากการกระท านนเปนนตกรรม (สญญา) ผลในทางกฎหมายจะเปนอยางไร

2

กระชอนนตกรรม

เจตนา

ประเภทของการแสดงเจตนา

- ชดแจง, โดยปรยาย, นง - ตอบคคลทอยเฉพาะหนา, ตอบคคลทไมไดอยเฉพาะหนา

มงจะผกนตสมพนธตอกน

- เจตนาซอนเรน - เจตนาลวง

- นตกรรมอ าพราง - ส าคญผด

- กลฉอฉล

- ขมข

วตถประสงค

การอนชอบดวยกฎหมาย

- วตถประสงคตองหามชดแจง - พนวสย

- ขดตอความสงบฯ นตกรรมทเปนการแตกตางกบบทบญญตของกฎหมาย

มวตถประสงคในการกอใหเกดความเคลอนไหวในสทธ (มผลตามกฎหมาย)

แบบ : กฎหมายก าหนดไว 4 แบบ

1. ตองท าเปนหนงสอ และ จดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท

2. ตองจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท 3. ตองท าเปนหนงสอ และ ตองท าตอพนกงานเจาหนาท

4. ตองท าเปนหนงสอ ท าดวยวาจาไมได

ความสามารถ : ผหยอนความสามารถ ม 4 ประเภท

1. ผเยาว

2. คนวกลจรต

3. คนไรความสามารถ 4. คนเสมอนไรความสามารถ

3

1. การแสดงเจตนาโดยชดแจง เปนการกระท าเพอประสงคจะท านตกรรมนนโดยตรง โดยอาจจะ

กระท าโดยวาจา เปนลายลกษณอกษร หรอดวยการแสดงกรยาอาการอยางใดอยางหนงกได

2. การแสดงเจตนาโดยปรยาย เปนการกระท าอยางใดอยางหนงซงในเบองตนไมใชสงทเขาท าเพอ

ประสงคจะท านตกรรมนน แตพฤตการณของการกระท าทเขากระท านนเองเปนทคาดหมายไดวาผทกระท า

เชนนนมเจตนาจะท านตกรรมดวย เชน เจาหนเงนกฉกสญญากทงอนเปนการแสดงเจตนาโดยปรยายวาเจาหนปลดหนใหแกลกหน, หรอลกหนเงนกน าดอกเบ ยไปช าระใหแกเจาหน เปนการแสดงเจตนาโดย

ปรยายวารบสภาพหนเงนก อนมผลใหอายความเรยกรองหนของเจาหนสะดดหยดลง

3. การแสดงเจตนาโดยการนง

โดยทวไป : การนงไมถอเปนการแสดงเจตนา เพราะไมมการแสดงเจตนาใหปรากฎ

ยกเวน : เปนการนงทกฎหมายยอมรบวาการนงนนเปนการแสดงเจตนาท านตกรรม ซงจะตองเปน

การนงทกฎหมายบญญตใหเกดผลเชนนน หรอเปนการนงทตามปกตประเพณทวไป หรอตามประเพณท

คกรณปฏบตตอกน ถอวาการนงเชนนนเปนการแสดงเจตนาท านตกรรม

เชน การเชาอสงหารมทรพย เมอสญญาเชาระงบลงแลวผเชาไมออกไปจากทเชา ยงคงครอบครองทรพยสนทเชานนตอไป ผใหเชารและยงนงเฉยไมทกทวง กรณเชนน ปพพ.ม.570 ใหถอวาคสญญาเปนอน

ไดท าสญญาใหมตอไปโดยไมมก าหนดระยะเวลา อนเปนเรองทมกฎหมายถอวาการนงของทงสองฝายนนเปนการแสดงเจตนาเสนอสนอง กอใหเกดสญญาเชาตอกน

สวนการนงตามปกตประเพณหรอทางปฏบตระหวางคกรณทจะถอเปนการแสดงเจตนาโดยการนง

นน ตองดขอเทจจรงเปนเรองๆ ไป

หากการแสดงเจตนามผลแลว นตสมพนธจะเปนประการใดกขนอยกบเจตนานน อาจเกดสทธ

หนาท หรอความรบผดของผแสดงเจตนา แตหากยงไมมผลกยอมไมกอใหเกดนตสมพนธใดๆ

1. การแสดงเจตนาตอบคคลซงอยเฉพาะหนา (ม.168)

= มผลเมอผรบการแสดงเจตนาไดทราบการแสดงเจตนานน

กระชอน : เจตนา

ประเภทของการแสดงเจตนา

การแสดงเจตนามาผลเมอใด (ม.168, 169)

4

การปดประกาศเลกจาง เปนการแสดงเจตนาตอบคคลซงอยเฉพาะหนา จงมผลเมอลกจาง

ไดทราบประกาศนน (ฎ.915-916/2545)

2. การแสดงเจตนาตอบคคลซงมไดอยเฉพาะหนา (ม.169)

= มผลเมอการแสดงเจตนานนไปถงผรบการแสดงเจตนา

การแสดงเจตนาตอบคคลซงมไดอยเฉพาะหนา ซงมผลเมอการแสดงเจตนานนไดสงไปถงผรบการ

แสดงเจตนานน ไมตองค านงเลยวาผรบการแสดงเจตนานนจะไดทราบถงการแสดงเจตนานนแลว

หรอไม

ฎ.10186/2556 ม.169 ว.หนง “การแสดงเจตนาตอบคคลซงมไดอยเฉพาะหนา ใหถอวามผล

เมอการแสดงเจตนานนไปถงผรบการแสดงเจตนา” ค าวา “ไปถง” หมายความวา ผน าจดหมายไปสง

ตองไปสง ณ ภมล าเนาหรอส านกท าการงานของผรบการแสดงเจตนา แมขณะไปถงจะไมพบผรบการ

แสดงเจตนากตาม กถอเปนการสงยงสถานททถกตองแลว ขอเทจจรงฟงไดวา โจทกสงจดหมายบอก

กลาวบงคบจ านองทางไปรษณยตามภมล าเนาตามทระบในสญญาจ านอง แตสงไมได โดยเจาหนาทไปรษณยรายงานวา “ยายทอย ไมทราบทอยใหม” โดยจ าเลยไมเคยแจงยายแกทางราชการหรอแกโจทก

ผเปนเจาหน แสดงวาจ าเลยเจตนาหลกเลยงไมยอมรบเอกสารทสงมายงภมล าเนาของตน ดงน ถอไดวา

จดหมายบอกกลาวบงคบจ านองของโจทกไดสงไปถงจ าเลย และมผลเปนการบอกกลาวบงคบจ านอง

ชอบดวย ม.728 และ ม.169 ว.หนง แลว

เมอผรบการแสดงเจตนาไปถงผรบการแสดงเจตนาแลว แมผรบการแสดงเจตนาจะหลกเลยงไมยอมรบการแสดงเจตนา การแสดงเจตนานนกมผลแลว (ฎ.1060/2541)

การยนซองประกวดราคา ถอเปนการแสดงเจตนาตอบคคลซงมไดอยเฉพาะหนา

ผแสดงเจตนาตองตงใจใหการแสดงเจตนาของตนสงไปยงผรบการแสดงเจตนาดวย การทคกรณอก

ฝายหนงลงลายมอชอในหนงสออนมตใหมาท าสญญา แตยงไมไดสงไปใหอกฝายหนงทราบ ยงถอ

ไมไดวามการแสดงเจตนา (ฎ.3550/2526)

การแสดงเจตนาตอบคคลซงมไดอยเฉพาะหนายอมไมเสอมเสยไป แมวาตอมาผแสดงเจตนาจะตาย

หรอตกเปนผหยอนความสามารถ ทงน ไมตองค านงวาผรบการแสดงเจตนาจะรหรอไมวาผแสดง

เจตนาจะตายหรอตกเปนผหยอนความสามารถ ตาม ม.169 ว.สอง

อยางไรกตาม ม.169 ว.สอง ตองอยภายใตบงคบ ม.360 กลาวคอ ถาการแสดงเจตนานนเปน

ค าเสนอหรอค ามน คอ 1). ขดกบเจตนาอนผเสนอไดแสดง หรอ

5

2). กอนสนองรบค าเสนอ ผรบการแสดงเจตนา (ผจะสนอง) รอยแลววาผเสนอตายหรอตก

เปนผไรความสามารถ เชนน ค าเสนอยอมสนผลไป แมสนองรบกลบมา สญญากไมเกด ฎ.1602/2548 ผใหค ามนวาจะใหเชาตาย กอนทผเชาจะสนองรบค ามน และผเชากทราบถงความตาย

ของผใหเชาแลว ค ามนวาจะใหเชาจงสนผลไป แมผเชาจะสนองรบกลบมา สญญาเชากไมเกด

แต ถาผเชาไมทราบถงความตายของผใหค ามน ค ามนจะยงไมสนผลไป เมอผเชาสนองรบค ามน

กลบมา ยอมเกดเปนสญญาเชาขนมาใหม มผลผกพนทายาทและผรบโอนทรพยสนของผใหเชาเดมในอนท

จะตองปฏบตตามค ามน ใหผเชาเชาทรพยสนนนตอไปตามทระบไวในสญญาเดม (ฎ.4872/2539)

= กอใหเกดความเคลอนไหวในสทธ, มผลทางกฎหมาย

หลกเกณฑ ม.154

1. การแสดงเจตนาซอนเรน คอ การทผท านตกรรม แสดงเจตนาออกมาไมตรงกบเจตนาในใจท

แทจรง

2. โดยหลกการแสดงเจตนาซอนเรนนนมผลสมบรณ เวนแตคกรณอกฝายหนงทท านตกรรมดวย

(ผรบการแสดงเจตนา) จะรถงเจตนาอนแทจรงอนซอนเรนอยในใจของผแสดงเจตนานน ซงท าใหนตกรรม

ตกเปนโมฆะ

สรป หลก : การแสดงเจตนาซอนเรนมผลสมบรณ

เวนแต : ผรบการแสดงเจตนาไดทราบถงเจตนาทซอนเรนอย นตกรรมนนจะตกเปนโมฆะ

** ความสมบรณของการแสดงเจตนา จะสมบรณหรอไมกขนอยกบความรของคกรณอกฝายหนง**

ถาผรบการแสดงเจตนาเปนนตบคคล

หลก : ใหถอเอาความรเหนของผแทนนตบคคลเปนความรเหนของนตบคคลดวย

เวนแต : ประโยชนไดเสยของนตบคคลขดกบประโยชนไดเสยของผแทนนตบคคล จะถอเอา

ความรเหนของผแทนนตบคคลเปนความรเหนของนตบคคลไมได ตาม ม.74 (ถอวานตบคคลไมร นตกรรม

จงมผลสมบรณ)

เชน ฎ.3313-3315/2536, ฎ.1437/2529

การแสดงเจตนาทมงผกนตสมพนธ

เจตนาซอนเรน

6

ฎ.1437/2529 จ าเลยเปนลกจาง ม. ซงเปนผจดการธนาคารโจทกสาขา ม.ตองการใชเงนแตไม

สามารถกเงนในนามตนเองไดจงท าใหจ าเลยท าสญญากเบกเงนเกนบญชและออกตวสญญาใชเงนไวกบธนาคารโจทก เงนทไดรบมา ม.จะรบเงนนนไปเปนประโยชนเฉพาะตวทงหมดโดยในใจจรงของจ าเลยถอ

วาท านตกรรมพพาทแทน ม. โดยไมมเจตนาใหมนตสมพนธกบโจทกกตาม แต ม. ในฐานะผจดการสาขา

ของโจทกไมมอ านาจเปนผแทนโจทกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 80 ความรของ ม.จะถอ

เปนความรของโจทกดวยไมได จ าเลยตองผกพนตามทไดแสดงเจตนาออกมาตาม มาตรา 117 จ าเลยตอง

ช าระเงนตาม สญญาเบกเงนเกนบญชและตวสญญาใชเงนแกโจทก

ฎ.3313-3315/2536 ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 80 เดม(มาตรา 74 ทแกไขใหม)

บญญตไวความวา ในการอนใดถาประโยชนทางไดเสยของนตบคคลฝายหนงกบของตวผจดการอกฝายหนง

เปนปฏปกษแกกนในการอนนน ผจดการเปนอนไมมอ านาจเปนผแทนได การท ส.ผจดการโจทกสาขาลอง

กบ ป. ตองการขายลดเชคใหโจทกเอง โดยใหจ าเลยทงสามออกหนาเปนผขายลดเชคนนส.ผจดการโจทกจง

ไมมอ านาจเปนผแทนโจทกตามมาตรา 80 เดม(มาตรา 74 ทแกไขใหม) และความรของ ส. ผจดการโจทก

ดงกลาวจะถอเปนความรของโจทกดวยไมได การทจ าเลยทงสามรวมกบ ส. ผจดการโจทกและ ป. ขายลด

เชคใหโจทก จ าเลยทงสามตองผกพนตอโจทกตามสญญาขายลดเชคทจ าเลยทงสามแสดงเจตนาตอโจทก

ดวย อายความฟองรองตามสญญาขายลดเชค ไมมกฎหมายบญญตไวโดยเฉพาะ จงมอายความ 10 ป ตาม

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 164 เดม (มาตรา 193/30 ทแกไขใหม)

7

หลกเกณฑ ม.155 ว.หนง

1. การแสดงเจตนาลวง หมายถง การทคกรณทง 2 ฝายสมรกนแสดงเจตนาท านตกรรมอยางใดอยางหนงขนมา โดยตางฝายตางรอยในใจวาเจตนาทตนแสดงออกมานนไมตรงกบเจตนาอนแทจรงในใจ แตเปนการแสดงเจตนาออกมาเพอทจะหลอกลวงบคคลภายนอกวามการท านตกรรมตามทแสดงออกมา หรออกนยหนงคอ การแสดงเจตนาลวง เปนกรณทคกรณท านตกรรมกนหลอกๆ เพอลวงบคคลอนวามการท านตกรรมกนจรงๆ

2. ผลของการแสดงเจตนาลวง

2.1 ผลระหวางคกรณ คอ นตกรรมตกเปนโมฆะเสมอ เพราะคกรณไมมเจตนาทจะผกนตสมพนธระหวางบคคลตามทตวไดแสดงออกมาเลย

ฎ.1016/2513 จ าเลยท าหนงสอจดทะเบยนยกทดนพพาทให ส. โดยมไดตงในยกใหโดยเสนหา แตกระท าไปเพอ ส. จะไดน าไปจ านองไวกบสหกรณ แลวเอาเงนมาใหจ าเลยใชสอย นตกรรมดงกลาวจงเปนโมฆะ เปนผลใหทดนพพาทไมตกเปนของ ส. แตยงคงเปนของจ าเลยตลอดมา ฉะนนเมอ ส. ตายไปเสยกอนทจะน าทดนพพาทไปจ านองสหกรณ ทดนดงกลาวจงไมใชมรดกของ ส. ทายาทของ ส. ไมมสทธฟองขอแบงได

ฎ.2898/2525 ผรองกบจ าเลยเปนสามภรรยากน ไดจดทะเบยนหยาโดยสมรกน ความจรงไมไดตงใจจะหยากนจรง ศาลฎกาวนจฉยวาการกระท านนเปนการกระท าโดยสมยอม แสดงเจตนาลวงโดยสมรกน ไมผกพนโจทกซงเปนบคคลภายนอก เมอไมไดหยากนจรงตองถอวาเปนสามภรรยากนอย ฉะนนทรพยสนทเปนสนสมรสทผรองกบจ าเลยมกรรมสทธรวมกน แมมขอตกลงใหเปนสนสวนตวของผรองคนเดยว กยงคงเปนสนสมรสอย เพราะไมไดหยากนจรง ผลของการหยานนไมเกดขน เปนโมฆะ

2.2 ผลทเกดขนแกบคคลภายนอก การแสดงเจตนาลวงโดยสมรกบคกรณอกฝายหนงเปนโมฆะ แตจะยกความเปนโมฆะของการแสดงเจตนาลวงขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผกระท าการโดยสจรตและตองเสยหายจากการแสดงเจตนาลวงนนไมได

สงเกต : กฎหมายใหความคมครองบคคลภายนอกผกระท าการโดยสจรต คอ บคคลภายนอกนนจะตองไมรถงการทคกรณทไดท านตกรรมนนไดแสดงเจตนาลวงโดยสมรกน และบคคลภายนอกนนจะตองเสยหายจากการแสดงเจตนาลวงนนดวย

ดงนน แมบคคลภายนอกจะเปนผสจรต แตไมไดรบความเสยหายจากการแสดงเจตนาลวง กจะไมไดรบความคมครองตาม ม.155 ว.หนง

เจตนาลวง

8

ม.155 ว.หนง มไดบญญตวา บคคลภายนอกทจะไดรบความคมครองจะตองเสยคาตอบแทนดวย ดงนน บคคลภายนอกผกระท าการโดยสจรตและตองเสยหายจากการแสดงเจตนาลวง แมไมเสยคาตอบแทน กยอมไดรบความคมครอง

ค าวา “ตองเสยหายจากการแสดงเจตนาลวง” หมายถง เขาตองขาดประโยชนทเขาควรจะได ถาการแสดงเจตนาลวงนนเปนโมฆะ หรอเขาเสยหายจากการแสดงเจตนาลวง ฎ.2369/2529 ผรองอางวาไดท านตกรรมยกทรพยพพาทของตนใหจ าเลยท 1 โดยมไดเจตนายกใหจรงๆ แตจ าเลยท 1 น าทรพยดงกลาวไปขายใหจ าเลยท 3 แลวตอมาโจทกไดรบจ านองทรพยดงกลาวจากจ าเลยท 3 ขออางของผรองทวานจะยกขนตอสจ าเลยท 3 หรอโจทกซงเปนบคคลภายนอกผท าการโดยสจรตและตองเสยหายจากการแสดงเจตนาลวงนนหาไดไม ฎ.1096-1097/2533 โจทกโอนทดนพพาทใหจ าเลยท 1 โดยแสดงเจตนาลวงโดยสมรกบจ าเลยท 1 เปนโมฆะ จ าเลยท 1 โอนทดนใหจ าเลยท 2 โดยเสนหา ไมมคาตอบแทน แลวโอนใหหลงจากทโจทกเรยกใหจ าเลยท 1 โอนทพพาทคนใหแกโจทก ซงจ าเลยท 2 ทราบเรองด แสดงวาจ าเลยท 2 ไมสจรต โจทกยกขนตอสจ าเลยท 2 ได โจทกยงคงเปนเจาของกรรมสทธทดนพพาท ฎ.648/2513 (ญ.) ค าพพากษาตามยอมทจ าเลยทงสองยอมความกน เปนเรองระหวางจ าเลยทงสอง ไมผกพนโจทกซงเปนเจาหนของจ าเลยท 1 จ าเลยทงสองสมยอมกนท าสญญาประนประนอมยอมความ นตกรรมระหวางจ าเลยทงสองเปนโมฆะ โจทกไมตองฟองขอใหเพกถอนสญญาประนประนอมยอมความกอน โจทกสามารถยดทรพยไดเลย ทรพยทโอนไปตามสญญาประนประนอมยอมความยงคงเปนของลกหน เจาหนสามารถยดทรพยไดโดยไมตองไปฟองขอเพกถอนสญญาประนประนอมยอมความเสยกอน สงเกต : กรณทผแสดงเจตนาโดยสมรกนระหวางคกรณนนจะไมสามารถยกเอาความเปนโมฆะของนตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาลวงโดยสมรกนขนมาใชยนบคคลภายนอกได ในแงของบคคลภายนอกนนเหมอนกบวานตกรรมนนมผลสมบรณ แตความจรงนตกรรมนนไมไดสมบรณ นตกรรมนนเปนโมฆะ เพยงแตคกรณทแสดงเจตนาลวงโดยสมรกนนนถกกฎหมายหามไมใหยกเอาความเสยเปลา หรอความเปนโมฆะของการแสดงเจตนาลวงโดยสมรกนนนมายนบคคลภายนอกผท าการโดยสจรต แตตองเสยหายจากการแสดงเจตนาลวงเทานน

9

หลกเกณฑของ ม.155 ว.สอง

1. นตกรรมอ าพราง หมายถง การทคกรณท านตกรรมขนมา 2 นตกรรม แตมเจตนาผกพนกนเพยงนตกรรม

เดยว โดยนตกรรมทแสดงออกมานนเปนการแสดงเจตนาลวงเพออ าพรางนตกรรมอกอนหนงทซอนอย ซงคกรณมเจตนาทจะผกพนกนจรงๆ ตามนตกรรมทถกอ าพรางนน

2. ผลของนตกรรมอ าพราง

2.1 นตกรรมทแสดงเจตนาลวงออกมา เปนโมฆะ ตาม ม.155 ว.หนง

2.2 สวนนตกรรมทแทจรงทคกรณมเจตนาทจะผกพนกนจรงๆ หรอนตกรรมทถกอ าพรางไวนน ม.155 ว.

สอง บญญตใหน าบทบญญตของกฎหมายอนเกยวกบนตกรรมทถกอ าพรางมาใชบงคบ ซงหมายความวา ถา

นตกรรมทถกอ าพรางไวนนเปนนตกรรมอะไร กใหเอากฎหมายในลกษณะของนตกรรมนนๆ มาใชบงคบแก

นตกรรมทถกอ าพรางไว เชน นตกรรมทถกอ าพรางนนเปนสญญากยม กใหเอากฎหมายลกษณะกยมมาใช

บงคบแกนตกรรมทถกอ าพราง หรอหากนตกรรมทถกอ าพรางมกฎหมายบงคบวาตองท าตามแบบ กตองท า

ตามแบบทกฎหมายก าหนด มฉะนนจะตกเปนโมฆะ ตาม ม.152 เปนตน

แผนภมสรป

หมายเหต : ม.155 ว.สอง สามารถน าไปโยงกบ บรรพ 3 เอกเทศสญญาไดทกเรอง

นตกรรมอ าพราง

นตกรรมฉบบท 1

นตกรรมทท าโดยเปดเผย แตเปนเจตนาลวง

นตกรรมฉบบท 2

นตกรรมทมงจะผกพนกนอยางแทจรง หรอ

นตกรรมทถกอ าพราง

โมฆะ ตาม ม.155 ว.หนง จะมผลตามกฎหมายประการใด ตองดบทบญญตในเรองนนๆ

10

กรณทบคคลคนหนงตงใจจะท านตกรรมอยางหนง แลวเกดเปลยนใจไมท านตกรรมทตงใจจะท าตอน

แรก แตไดเปลยนใจไปท านตกรรมอกอยางหนง นตกรรมทท าแทนนตกรรมทตงใจจะท าแตเดมนน เปนนตกรรมทสมบรณ ไมใชนตกรรมอ าพราง

ฎ.956/2516 จ าเลยตองการกเงนโจทก โจทกบอกใหท าสญญาขายฝาก จ าเลยกยอมท าสญญาขายฝากบานและทดนกบโจทก ศาลฎกาวนจฉยวา สญญาขายฝากทท านนเปนสญญาทเกดจากเจตนาทแทจรง

ไมใชสญญาขายฝากอ าพรางนตกรรมจ านอง

กรณทคกรณท านตกรรมสองอน และตองการผกพนตามนตกรรมทงสองอนนน กรณเชนนไมใชเรองของนตกรรมอ าพราง นตกรรมใชบงคบไดทงสองนตกรรม

ฎ.399/2505 ผซอกบผขายท าสญญาจะซอขายทดนพพาทกนผขายไดรบช าระคาทดนไปเกอบ

หมดแลว และผซอกไดเขาครอบครองปลกเรอนลงในทดนนนเรยบรอยแลว ยงแตผขายจะไปท าการแบงแยกโฉนดทพพาทใหเปนของผซอเทานน ผซอกลววาผขายจะโกงบดพลวไมยอมโอนทพพาทใน

ภายหลงจงขอรองใหผขายไปท าสญญาจ านองเปนประกนเงนราคาทดนทซอขายกนซงไดช าระไปแลวใหอก โดยผซอไมคดเอาดอกเบยในการจ านองเวนแตผขายบดพลวโกงไมยอมโอนขายทดนใหตามสญญาจะ

ซอขายจงจะเอาสญญาจ านองมาฟองบงคบเรยกราคาทดนทไดช าระไปแลวคนจากผขายดงน สญญาจะซอ

ขายทดนพพาทเปนเจตนาทแทจรงของคสญญา แตสญญาจ านองกไมใชนตกรรมอ าพรางหากเปนนตกรรม

อกอนหนงทคกรณสมครใจตกลงท าขนเพอเปนการค าประกนเงนทผซอไดช าระราคาทดนไปแลว สญญา

จ านองจงไมเปนโมฆะ แตตราบใดทผขายยงมไดผดสญญาจะซอขาย โดยผขายยงมไดบดพลว ไมยอมโอนขายทดนใหแกผซอแลวผซอกจะน าสญญาจ านองมาฟองบงคบผขายยงไมได

ถานตกรรมทถกอ าพรางไวมกฎหมายก าหนดแบบใหตองท าเปนหนงสอ หรอมก าหนดแบบเปนอยาง

อน หรอก าหนดวาตองมหลกฐานเปนหนงสอถงจะฟองรองบงคบคดได นตกรรมทถกอ าพรางนนก

จะตองท าใหถกตองตามแบบทกฎหมายก าหนด หรอตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผตองรบ

ผดเปนส าคญดวย จงจะฟองรองใหบงคบคดได

แมนตกรรมทถกอ าพรางนน ถามกฎหมายก าหนดแบบเอาไวกจะตองท าตามแบบดวย มฉะนนจะถอวา

เปนโมฆะ เพราะไมไดท าใหถกตองตามแบบ แตในขณะเดยวกนนตกรรมทเปนโมฆะนนอาจจะ

สมบรณในฐานะทเปนนตกรรมอยางอนได

โดยน าหลกของ ม.174 มาใชเพอจะผอนคลายความเครงครดของหลกทศาลฎกาวางไววา

นตกรรมทถกอ าพรางไว ถามกฎหมายก าหนดแบบกตองท าใหถกตองตามแบบ เมอไมท ากเปนโมฆะ แตเมอเปนโมฆะแลว หากนตกรรมนนสามารถจะสมบรณในฐานะทเปนนตกรรมอยางอน กใหสมบรณ

ในฐานะทเปนนตกรรมอยางอน และถานตกรรมอยางอนนนตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผ

11

ตองรบผด กสามารถจะเอาเอกสารทท าไวในนตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาลวงโดยสมรกนระหวาง

คกรณมาเปนหลกฐานเปนหนงสอในนตกรรมทสมบรณในฐานะนตกรรมอยางอนได

ฎ.862-863/2520 ท าสญญาขายฝากอ าพรางสญญาก สญญาขายฝากเปนโมฆะเพราะเกดจากการ

แสดงเจตนาลวงโดยสมรกนระหวางคกรณ สญญากซงเปนสญญาทแทจรงและถกอ าพรางไวนน ตองบงคบตามกฎหมายวาดวยนตกรรมทถกอ าพราง คอ กฎหมายวาดวยการกยม ศาลฎกาวนจฉยวา แมสญญากยมท

ถกอ าพรางนนไมไดมหลกฐานการกยมเปนหนงสอลงลายมอชอผกเปนส าคญตางหากจากสญญาขายฝาก ก

ยอมถอไดวาสญญาขายฝากเปนหลกฐานแหงสญญากทท าไวเปนลายลกษณอกษรและมผลใชบงคบกนได

หมายเหต เรองนศาลไดใชหลกนมาแกไขความเครงครดของหลกทวา นตกรรมทถกอ าพรางนนถาม

กฎหมายก าหนดแบบไวตองท าใหถกตองตามแบบ มฉะนนเปนโมฆะ

นตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาลวงโดยสมรกนระหวางคกรณกบนตกรรมทถกอ าพรางนน ถาม

กฎหมายก าหนดแบบเอาไวส าหรบนตกรรมท งสอง และแบบทกฎหมายก าหนดไวนนกเปนแบบ

เดยวกน กสามารถจะโอนแบบของนตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาลวงโดยสมรกนระหวางคกรณมา

เปนแบบของนตกรรมทถกอ าพรางได โดยถอเสมอนหนงวานตกรรมทถกอ าพรางนนท าตามแบบแลว

ฎ.6342/2552 ค. มเจตนายกทดนใหจ าเลย แตจดทะเบยนนตกรรมเปนการขาย ถอไดวาการจดทะเบยนนตกรรมขายทดนเปนการอ าพรางนตกรรมให นตกรรมขายทดนเปนการแสดงเจตนาโดยสมรกน

ระหวางคกรณ เปนโมฆะ ตาม ม.155 ว.หนง ตองบงคบตามบทบญญตของกฎหมายอนเกยวกบนตกรรมท

ถกอ าพราง ตาม ม.155 ว.สอง การท ค. จดทะเบยนนตกรรมขาย มวตถประสงคในการโอนกรรมสทธในทรพยสน คอ ทดน เชนเดยวกบนตกรรมให ตางกนเพยงวามคาตอบแทนแกกนหรอไมเทานน ยอมถอไดวา

การจดทะเบยนขายดงกลาวเปนการท าเปนหนงสอและจดทะเบยนส าหรบการใหทถกอ าพรางดวยโดย

อนโลม นตกรรมการใหระหวาง ค. กบจ าเลยจงไมเปนโมฆะ และมผลบงคบได ตาม ม.155 ว.สอง กรณทวตถประสงคของนตกรรมทงสองอน คอ นตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาลวงโดยสมรกน

ระหวางคกรณกบนตกรรมทเกดจากเจตนาทแทจรงแตถกอ าพรางไว มวตถประสงคตางกน กรณเชนน

จะเอาเรองแบบของนตกรรมทท าไวส าหรบนตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาลวงไปเปนแบบของนต

กรรมทแทจรงทถกอ าพรางไวไมได ตองเขาหลกทวานตกรรมทแทจรงทถกอ าพรางไวไมไดท าตามแบบ

เปนโมฆะ แตสามารถผอนคลายความเครงครดได โดยถาหากนตกรรมทถกอ าพรางไวสามารถสมบรณ

ในฐานะทเปนนตกรรมอยางอน กสมบรณในฐานะทเปนนตกรรมอยางอนได และถานตกรรมอยางอน

นนตองการหลกฐานเปนหนงสอ กสามารถเอาการท าเอกสารเปนหนงสอของนตกรรมแรก มาเปนเอกสาร เปนหนงสอทมลายมอชอฝายทตองรบผดส าหรบนตกรรมทถกอ าพรางได

12

นตกรรมทมวตถประสงคตางกน เชน ท าสญญาจ านองเพออ าพรางการขายฝาก หรอท า

สญญาขายฝากอ าพรางการจ านอง ซงวตถประสงคของสญญาทงสองแตกตางกน การขายฝากเปนการโอนกรรมสทธ การจ านองไมเปนการโอนกรรมสทธ เปนตน

กรณทนตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาลวงโดยสมรกนระหวางคกรณเปนโมฆะ และนตกรรมทถกอ าพรางไวกไมไดท าตามแบบ ตกเปนโมฆะดวย และไมสามารถจะสมบรณในฐานะทเปนนตกรรมอยาง

อนได กรณเชนนตองบงคบตามหลกเรองลาภมควรได

ฎ.2711/2544 โจทกจ าเลยเจตนาท าสญญาขายฝากทดนพพาทไมมเจตนาทจะผกพนตามสญญาขายทดนพพาททท ากนไว สญญาขายทดนดงกลาวจงเปนการแสดงเจตนาลวงโดยสมรกนระหวางโจทกจ าเลย

ตกเปนโมฆะ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 155 วรรคหนง สวนสญญาขายฝากทถกอ าพราง

ไวโดยสญญาขายกตกเปนโมฆะเชนเดยวกน เนองจากไมไดจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทตามมาตรา 155 วรรคสอง และมาตรา 152 เมอสญญาทงสองฉบบตางตกเปนโมฆะ โจทกจ าเลยตองกลบคนสฐานะเดม

กรณตองบงคบตามบทบญญตวาดวยลาภมควรได โดยโจทกตองคนเงนใหจ าเลย จ าเลยตองคนทดนพพาทใหโจทก

13

การท านตกรรมดวยใจสมคร

การท านตกรรมทจะมผลผกพนผแสดงเจตนาโดยสมบรณนน จะตองปรากฎดวยวาผแสดงเจตนาไดสมครใจทจะท านตกรรมนนดวยตนเอง มใชเกดจากความส าคญผด ถกกลฉอฉล หรอถกขมข ทงน ตาม

ม.156 – 167

การแสดงเจตนาโดยส าคญผด (ม.156, 157, 158) คอ การทผท านตกรรมแสดงเจตนาออกมาไม

ตรงกบเจตนาในใจทแทจรง โดยผท านตกรรม “ไมร” ตว

หมายเหต : หากผท านตกรรมแสดงเจตนาโดย “ร” อยวาเจตนาดงกลาวไมตรงกบเจตนาในใจ จะเปนเรอง

“เจตนาซอนเรน” ตาม ม.154

การส าคญผดในสงซงเปนสาระส าคญของนตกรรม (ม.156)

หลกเกณฑ

1. การแสดงเจตนาโดยส าคญผดในสงซงเปนสาระส าคญของนตกรรม มผลเปน “โมฆะ”

2. สงทเปนสาระส าคญแหงนตกรรม หมายถง สงทจ าเปนจะตองมในนตกรรมนน ถานตกรรมนนไมมสง

นนแลวกจะไมเกดเปนนตกรรมขนมาได

สงทเปนสาระส าคญแหงนตกรรม ไดแก (ม.156 ว.สอง)

2.1 ลกษณะของนตกรรม

2.2 ตวบคคลซงเปนคกรณแหงนตกรรม

2.3 ทรพยซงเปนวตถแหงนตกรรม 2.4 กรณอนๆ ตามแนวค าพพากษาฎกา

หมายเหต : สาระส าคญแหงนตกรรม ตาม ม.156 ว.สอง เปนเพยงตวอยางเทานน เพราะในตวบทใชค าวา

“เปนตน”

2.1 ความส าคญผดในลกษณะของนตกรรม

= ความส าคญผดในชนดหรอประเภทของนตกรรมนนเอง กลาวคอ ผแสดงเจตนาท านตกรรมตงใจจะท านตกรรมอยางหนง แตเมอไดแสดงเจตนาออกมาแลว กลายเปนวาเขาไดแสดงเจตนาท านตกรรม

อกอยางหนง ซงไมใชนตกรรมทตงใจจะท า เชน ตองการท าสญญาเชาทดน แตกลบไปท าสญญาขายทดน สญญาขายทดนตกเปนโมฆะ ตาม ม.156 ว.แรก (ฎ.828/2508)

14

ฎ.1542/2498 โจทกพมพลายนวมอในเอกสารฉบบหนง โดยเขาใจวาเปนหนงสอขอออกโฉนด

ทดน ปรากฏวาเปนหนงสอยอมแบงทนาใหจ าเลย ศาลฎกาวนจฉยวา สญญายอมแบงทนานนเปนโมฆะ เพราะไมใชนตกรรมทโจทกเจตนากระท า โจทกส าคญผดในลกษณะของนตกรรม

ฎ.4861/2555 โจทกท 3 ลงลายมอชอในค าขอประกนชวตมอบใหจ าเลยท 1 ไปยนตอจ าเลยท 2 เปนการแสดงเจตนาท านตกรรมเพราะถกจ าเลยท 1 หลอกลวงวาเปนการขอตออายกรมธรรมประกนชวต

เดม เปนการส าคญผดในลกษณะของนตกรรม เปนโมฆะ ตาม ม.156 ว.หนง และ ว.สอง

แตถาท านตกรรมไปโดยตงใจ แตท าไปเพราะเขาใจวามเหตการณอยางใดอยางหนงเกดขน เชนน ไมใชเรองส าคญผดในลกษณะแหงนตกรรม ไมตกเปนโมฆะ

ฎ.7394/2550 โจทกท านตกรรมโอนขายทดนใหจ าเลยเพราะหลงเชอวาจ าเลยโอนเงนเขาบญช

ของบตรโจทกแลว เปนเรองแสดงเจตนาท านตกรรมไปเพราะถกกลฉอฉล ตกเปนโมฆยะ ตาม ม.159 โจทก

มสทธบอกลาง ตาม ม.175 (3) เทานน สญญาไมตกเปนโมฆะ เพราะไมใชเรองส าคญผดในลกษณะแหงนต

กรรม หรอตวบคคลซงเปนคกรณแหงนตกรรม หรอทรพยสนอนเปนวตถแหงนตกรรม ตาม ม.156 ไม

ปญหา : หากการส าคญผดเกดจากการถกหลอก จะเปนกรณตาม ม.156 หรอ ม.159

เชน นาย ก. ตองการท าสญญาจ านอง แตนาย ก. อานหนงสอไมออก โดยคกรณหลอกใหท าสญญา

ซอขายโดยหลอกวาเปนสญญาจ านอง ดงน การแสดงเจตนาดงกลาวเปนเรองส าคญผด ตาม ม.156 หรอกลฉอฉล ตาม ม.159

- ส าคญผดในลกษณะของนตกรรม ม.156 > โมฆะ - กลฉอฉล ม.159 > โมฆยะ

ฎ.8755/2551 ถาเปนเรองทแตเดมผแสดงเจตนาไมเคยมเจตนาจะท านตกรรม แลวจ าเลยมา

หลอกใหท านตกรรมอยางใดอยางหนงขน จะเปนเรองกลฉอฉล ตาม ม.159 แตหากเปนเรองทคกรณม

เจตนาจะท านตกรรมอยางหนงอยางใดอยแลว แตจ าเลยมาหลอกใหท านตกรรมอกชนดหนง ถอเปนเรอง

ส าคญผดในลกษณะของนตกรรม นตกรรมจงเปนโมฆะ ตาม ม.156

ฎ.1237/2554 ผ ตายไมไดม เจตนาท าพนยกรรม แตจ าเลยหลอกใหลงลายพมพนวมอใน

พนยกรรมขณะนอนปวยอยในโรงพยาบาล โดยหลอกวาเปนหนงสอมอบอ านาจขอรบเงนเวนคนทดน

พนยกรรมจงเสยเปลา เปนโมฆะ เพราะเปนการส าคญผดในลกษณะของพนยกรรม ตาม ม.156

หมายเหต : การกลาวอางความเสยเปลาแหงโมฆะกรรม ตาม ม.172 ไมมอายความ ตางกบค าฟองขอใหเพก

ถอนพนยกรรมตาม ม.1710 ทหมายถงผตายมเจตนาท าพนยกรรม และไดท าพนยกรรมแลว แตมเหตตามกฎหมายทจะขอใหเพกถอนขอก าหนดในพนยกรรมซงตองฟองภายใน 3 เดอน ตาม ม.1710 (1), (2)

15

2.2 ความส าคญผดในตวบคคลซงเปนคกรณแหงนตกรรม

ผแสดงเจตนาท านตกรรมตงใจจะแสดงเจตนาท านตกรรมกบบคคลคนหนง แตวาเมอแสดงเจตนาท านตกรรมจรงๆ แลว กลายเปนวาไดแสดงเจตนาท านตกรรมกบบคคลอกคนหนง โดยผแสดงเจตนา

เขาใจผดคดวาบคคลทตนไดแสดงเจตนาท านตกรรมดวยนน เปนบคคลคนเดยวกนกบบคคลทตนมเจตนา

ในใจทจะท านตกรรมดวย

โดยตวบคคลซงเปนคกรณในการท านตกรรมกถอวาเปนสงทเปนสาระส าคญของนตกรรม และ

คกรณทท านตกรรมส าคญผดในตวบคคลเชนนน นตกรรมนนกจะเปนโมฆะ ตาม ม.156 ว.หนง

หลกเกณฑ

1. ตวบคคลทเปนคกรณตองเปนสาระส าคญในการท านตกรรมดวย นตกรรมนนจงจะเปน

“โมฆะ” เชน

- ท าหนงสอยอมออกไปจากทดนท เชาอยกบผ ทไมมอ านาจเอาทรพยสนออกใหเชา (ฎ.

2602/2517) - ตองการท านตกรรมกบบรษท แตกลบไปท านตกรรมกบผไมมอ านาจท าการแทนบรษท (ฎ.

2705/2525) - ท าสญญาซอทดนจากบคคลผทไมใชเจาของหรอไมใชผมสทธครอบครองในท ดน (ฎ.

15919/2555)

ฎ.229/2492 มคนปลอมเปนโจทกท าสญญาจ านองทดน 3 แปลงของโจทกใหจ าเลย โจทกมาฟองขอใหท าลายสญญาจ านอง ศาลฎกาวนจฉยวาจ าเลยแสดงเจตนารบจ านองทดนโดยส าคญผดในตวบคคลซง

เปนคกรณอกฝายหนง คอ ส าคญผดในตวผจ านอง คดวาเปนโจทกซงเปนเจาของทดน เมอคนทมาจ านอง

ไมใชโจทก กเปนเรองทส าคญผดในสงทเปนสาระส าคญของนตกรรม นตกรรมเปนโมฆะ

2. ถาตวบคคลทเปนคกรณไมใชสาระส าคญ นตกรรมนน “สมบรณ” เพราะแมจะมการส าคญผด

ในตวบคคลทเปนคกรณในการท านตกรรม การส าคญผดนกถอไมไดวาเปนการส าคญผดในสงทเปนสาระส าคญของนตกรรม เชน

- ขายฝากทดนกบผทตนไมตองการท าสญญาดวย สาระส าคญแหงนตกรรมสญญาขายฝาก คอ

ผขายตองการเพยงเงนจากการขายฝากเทานน สวนบคคลใดจะเขาท าสญญาดวยหาใชสาระส าคญไม สญญาขายฝากจงสมบรณ (ฎ.1245/2529)

16

2.3 การส าคญผดในทรพยสนซงเปนวตถแหงนตกรรม

หมายถง การส าคญผดในตวทรพยสนทเปนวตถของนตกรรมทตอง “สงมอบ” แกกน ดงน เมอ

เมอการส าคญผดในทรพยสนซงเปนวตถของนตกรรมแลว จะถอวาเปนการส าคญผดในสงท เปน

สาระส าคญของนตกรรม และท าใหการแสดงเจตนาท านตกรรมนนเปน “โมฆะ” เชน - ยกทดนใหเปนทางสาธารณะทงแปลง โดยเขาใจวาไดแบงแยกทดนสวนของตนออกไปแลว

ถอเปนการแสดงเจตนาโดยส าคญผดในทรพยสนซงเปนวตถแหงนตกรรม จงตกเปนโมฆะ ตาม ม.156 แต

เปนโมฆะเฉพาะในสวนทไมมเจตนายกให ทงน ตาม ม.173 (ฎ.6809/2541)

หมายเหต : ม.173 เปนเรองนตกรรมทตกเปนโมฆะ สามารถแยกออกจากสวนทไมเปนโมฆะได สวนทไม

เปนโมฆะจงมผลสมบรณ - โอนทดนสลบแปลงกน (ฎ.4997/2549)

- ท าสญญาซอทดนทเขาใจวาเปนทดนทซอขายกนได แตกลบเปนทดนสาธารณสมบตของ

แผนดนทหามโอน ตาม ม.1305 (ฎ.5007/2542)

หมายเหต : แตหากเปนกรณทผขายสงมอบทรพยสนผดยหอ แลวผซอไดรบไวโดยไมทกทวง ทงยงได

ครอบครองใชประโยชนและผอนช าระราคาตลอดมา พฤตการณเชนนไมถอวาตวทรพยเปนสาระส าคญ

สญญาซอขายจงมผลสมบรณ (ฎ.7196/2540)

- หลอกผซอใหซอทดน โดยชใหดทดนของผอน การทผซอหลงเชอและรบซอทดนกบจ าเลยโดย

เขาใจวาเปนทดนทจ าเลยน าช ถอไมไดวาผซอประมาทเลนเลออยางรายแรง และกไมใชนตกรรมทกระท า

เพราะถกกลฉอฉลอนจะเปนเพยงโมฆยะ ตาม ม.159 หากแตเปนเรองทผซอส าคญผดในทรพยสนอนเปน

วตถแหงนตกรรม จงตกเปนโมฆะ ตาม ม.156

ฎ.4997/2549 จ าเลยหลอกลวงโจทกใหรบซอฝากทดนโดยชใหดทดนของผอน การทโจทก

หลงเชอและรบซอฝากทดนไวจากจ าเลย โดยเขาใจวาเปนทดนแปลงทจ าเลยน าช ถอไมไดวาโจทกประมาท

เลนเลออยางรายแรง และเปนกรณทโจทกแสดงเจตนารบซอฝากทดนจากจ าเลยโดยส าคญผดในสาระส าคญ

แหงนตกรรม จงตกเปนโมฆะ ตาม ม.156 มผลเทากบการขายฝากทดนมไดมเกดขน และไมกอใหเกดสทธ

ใดๆ แกจ าเลยทจะยดถอเอาเงนของโจกทไวได จ าเลยจงตองคนเงนใหแกโจทกพรอมดอกเบย

สงเกต : แมจะมค าวา “หลอก” กอยางเพงฟนธงวาเปนเรองกลฉอฉล ตาม ม.159 ตองพจารณากอนวาการ

หลอกดงกลาวท าใหส าคญผดในตวทรพยอนเปนวตถแหงนตกรรมหรอไมกอน

ความส าคญผดในขอตกลงหรอขอความของนตกรรม ส าคญผดในเนอหาของนตกรรมกอาจถอได

วาการส าคญผดนนเปนการส าคญผดในสงทเปนสาระส าคญของนตกรรม ดงน หากมการส าคญผด

17

ในขอตกลงของนตกรรม ในเนอหาของนตกรรมอาจจะถอไดวาเปนการส าคญผดในสงท เปน

สาระส าคญของนตกรรม ฎ.458/2498 จ าเลยท าสญญาเชาหองและทดนจากโจทกโดยเสยคาเชาหองเดอนละ 74.50 บาท คา

เชาทดนเดอนละ 50 บาท ตอมาผใหเชาบอกจ าเลยวาตองท าสญญาเชากนใหม คดคาเชาอยางเดม ขอใหจ าเลยลงชอในสญญาเชา จ าเลยอานหนงสอไมออกกลงชอไป ปรากฏวาสญญาเชาใหมเรยกคาเชาอยางเดมไปอก

17 เดอน พอเลย 17 เดอนแลว คดคาเชาใหมเปนเดอนละ 500 บาท ศาลฎกาพพากษาวาทจ าเลยท าสญญาเชา

ไปนนเปนการท าโดยส าคญผดในสงทเปนสาระส าคญของสญญาแลว คอเขาใจวาอตราคาเชาของสญญาเชานนจะเทาเดมตลอดไป

สงเกต : จะเหนไดวา สงทจ าเลยส าคญผดนนไมไดเปนการส าคญผดในลกษณะของนตกรรม และกไมได

ส าคญผดในตวบคคลทจะท านตกรรม แตเปนการส าคญผดในขอตกลงในเนอหาของนตกรรม ซงขอตกลงและเนอหาสวนนถอไดวาเปนสาระส าคญของนตกรรม จงท าใหนตกรรมนเปนโมฆะ

ฎ.6103/2545 โจทกตกลงขายทดนใหจ าเลยท 1 โดยส าคญผดในราคาทดนเพราะถกนายหนาหลอกลวง ซงจ าเลยท 1 รหรอควรจะไดรถงการหลอกลวงนน การทโจทกส าคญผดในเรองราคาทรพยสนท

ตกลงซอขายกน แมมใชส าคญผดในลกษณะของนตกรรม หรอตวบคคลซงเปนคกรณ หรอทรพยสนซงเปน

วตถแหงนตกรรม แตราคาทรพยสนทตกลงซอขายกนยอมมความส าคญมากพอกบตวทรพยสนซงเปนวตถแหงนตกรรม จงถอไดวาโจทกแสดงเจตนาท านตกรรมโดยส าคญผดในสงซงเปนสาระส าคญของนตกรรม

ตาม ปพพ.ม.156

2.4 ส าคญผดในสงซงเปนสาระส าคญในกรณอนๆ อนจะมผลท าใหนตกรรมตกเปนโมฆะ ตาม ม.156 เชน

1). ซอ ขาย เชา หรอใหเชาทดนราคาผดไปจากความจรงมาก (ฎ.6103/2545)

ฎ.2808/2554 โจทกเจตนาจะขายทดนใหจ าเลย แตจ าเลยเอาเชคปลอมมาช าระเงนคาทดนให

โจทก บงชวาจ าเลยไมมเจตนาจะช าระราคาทดนใหโจทกแตตน การทจ าเลยใชกลฉอฉลหลอกลวงโจทก ท า

ใหโจทกส าคญผดวาจ าเลยเจตนาจะช าระราคาทดนอนเปนสงสาระส าคญของนตกรรม ดงน การแสดง

เจตนาของโจทกในการท านตกรรมขายทดนจงเปนโมฆะ ตาม ม.156 โดยมพกตองค านงวาการแสดงเจตนา

นนจะเรมจากการถกกลฉอฉลหรอไม

สงเกต : ฎกานเปนเรองทโจทกส าคญผดในเจตนาของผซอ เขาใจวาผซอมเจตนาจะช าระราคาทดน แตความ

จรงแลวไมม ศาลฎกาจงวนจฉยวาตกเปนโมฆะตาม ม.156 ซงผลทางกฎหมายถอวาการกลาวอางโมฆะ

กรรมตาม ม.172 ไมมอายความ 2). ผรบประกนชวต สนองรบค าเสนอเอาประกนหลงจากผเอาประกนตายไปแลว โดยส าคญผด

วายงมชวตอย (ฎ.4196/2533)

18

3). อาคารพพาทเปนของตนอยแลว เพราะบดายกใหกอนบดาถงแกความตาย แตเขาใจวาอาคาร

ดงกลาวเปนทรพยมรดกของบดา จงไปท าหนงสอแบงผลประโยชนในคาเชาตกดงกลาว จงเปนการส าคญ

ผดในสาระส าคญแหงนตกรรม หนงสอแบงผลประโยชนคาเชาตกดงกลาวจงตกเปนโมฆะ ตาม ม.156 (ฎ.

87/2555)

การส าคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยสน (ม.157)

เปนกรณทผแสดงเจตนานนตองการจะแสดงเจตนากบบคคลไหนเขากไดแสดงเจตนากบบคคล

นน, ตองการแสดงเจตนาเกยวกบทรพยสนไหนเขากไดแสดงเจตนากบทรพยสนนนโดยถกตอง เพยงแตวา

เขาส าคญผดวาบคคลหรอทรพยสนทเขาไดแสดงเจตนาไปนนมคณสมบตอยางใดอยางหนงซงไมถกตอง

ตรงกบความจรง และคณสมบตอนนนถาตามปกตถอวาเปนสาระส าคญ เพราะหากเขาไมส าคญผดอยางนน

แลวเขากจะไมไดท านตกรรมอนนน ถอวาการแสดงเจตนาทเกดจากความส าคญผดเชนนเปน “โมฆยะ”

หลกเกณฑ

1. การแสดงเจตนาโดยส าคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยสนเปน “โมฆยะ”

2. การทคณสมบตจะเปนสาระส าคญหรอไม ตองพจารณาวาคณสมบตนนเกยวกบ “หนาท หรอ

การช าระหน” ตามนตกรรมนนหรอไม หากเกยวกถอเปนสาระส าคญ เปนโมฆยะ ถาไมเกยวกไมถอวาเปนสาระส าคญ นตกรรมมผลสมบรณ

อาจกลาวไดวา การส าคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยสน ความจรงกคอความส าคญผด

ในมลเหตชกจงใจใหท านตกรรม ทตามปกตการส าคญผดเชนนไมเกดผลในทางกฎหมาย แต ม.157 บญญต

เปนขอยกเวนใหความส าคญผดในกรณเชนนมผลในทางกฎหมาย คอ หากเปนการส าคญผดในคณสมบต

ของบคคลหรอทรพยสนซงตามปกตถอวาเปนสาระส าคญแลว การแสดงเจตนาโดยส าคญผดเชนนมผลเปน โมฆยะ

กรณคณสมบตของบคคล เชน การจางคนมาซอมรถ ความรเรองการซอมรถยอมเปนสาระส าคญ

ของสญญาวาจางซอมรถ เปนตน

กรณคณสมบตของทรพยสน เชน การททรพยสนนนเปนของแทหรอของปลอม หรอใชงานไดตรง

ตามวตถประสงคของสญญาหรอไม

หมายเหต : การจะตดสนไดคณสมบตใดของบคคลหรอของทรพยสนทจะเปนสาระส าคญนน ตองดเปน

เรองๆ ไป โดยดท “เจตนา” ของคกรณทเขาท านตกรรมนนวาเขามงหมายจะใหคณสมบตของบคคลหรอ

ทรพยอะไรเปนสาระส าคญในการท านตกรรมหรอไม

ฎ.2349/2531 จ าเลยท าสญญาจะขายทพพาทใหโจทกโดยทราบวาโจทกจะซอทพพาทไปเพอ

สรางโรงแรม เมอจ าเลยทราบวาทพพาทอยในเขตประกาศของกระทรวงมหาดไทยเรองหามกอสรางอาคาร

19

แตปกปดขอเทจจรงดงกลาว จงถอวาโจทกแสดงเจตนาโดยส าคญผดในคณสมบตของทรพยทจะซอซงเปน

สาระส าคญ สญญาซอขายจงเปนโมฆยะ เมอโจทกบอกลางแลว สญญาจะซอจะขายจงเปนโมฆะมาแตแรก

คสญญาตองกลบคนสฐานะเดม จ าเลยตองคนเงนมดจ าใหโจทกพรอมดอกเบย

ฎ.2471/2541 ในขณะท าสญญาเชาทดนและตกแถวพพาท โจทกไมรวาทดนและตกแถวพพาทดงกลาวอยในแนวเขตทดนจะถกเวนคน ถาโจทกทราบความจรงกจะไมท าสญญาเชาดงกลาวกบจ าเลย

เพราะโจทกไมสามารถจะด าเนนกจการรานคาบนทดนและตกแถวพพาทจนถงจดคมทนและมก าไรตามท

ตงใจได การทโจทกท าสญญาเชากบจ าเลยจงเปนการแสดงเจตนาโดยส าคญผดในคณสมบตของทรพยสนทเชาซงตามปกตถอวาเปนสาระส าคญ การแสดงเจตนาเชาของโจทกจงเปนโมฆยะ

ฎ.707/2535 จ าเลยท 2 ท าสญญาค าประกนการทจ าเลยท 1 ท าสญญารบรองการชดใชเงนคนแกทางราชการในขณะทจ าเลยท 1 จะรบเงนจากโจทก สญญาค าประกนทจ าเลยท 2 ลงลายมอชอดงกลาวจง

มใชเปนเพยงค าเสนอทจะกอใหเกดสญญาเมอมค าสนอง เพราะขณะมการท าสญญาระหวางโจทกกบจ าเลย

ท 1 นน จ าเลยท 2 ไดรบเขาผกพนตนท าสญญาค าประกนเสรจไปในวนเดยวกน สญญาค าประกนจงเกดขนโดยสมบรณแลว แมวาการทจ าเลยท 1 อางวาเปนมารดาของรอยตร ท.เพอขอรบเงนบ านาญพเศษจากโจทก

ซงความจรงมไดเปนมารดาอาจเปนการละเมดตอโจทกกตาม แตการทโจทกไดจายเงนบ านาญพเศษให

จ าเลยท 1 โดยมการท าสญญาวา ถาจ าเลยท 1 ไมมสทธ จ าเลยท 1 ยอมชดใชเงนคนใหแกโจทกนน ถอวาเปนการชดใชเงนคนตามสญญาซงไมมกฎหมายก าหนดอายความไวโดยเฉพาะจงมอายความ 10 ป ตามประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 164 จ าเลยท 2 ท าสญญาค าประกนการชดใชเงนคนจงมอายความ 10 ป

เชนกน การทจ าเลยท 2 ท าสญญาค าประกนโดยเขาใจผดวาจ าเลยท 1 ผขอรบเงนบ านาญพเศษเปนมารดา

ของรอยตร ท. นน มไดมสวนเกยวของในสญญาค าประกนแตอยางใด ความเขาใจผดดงกลาวมใชเปนการ

ส าคญผดในสาระส าคญแหงสญญาค าประกนจงไมเปนเหตใหสญญาค าประกนตกเปนโมฆะ ตามประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 119 ขอทจ าเลยท 2 ฎกาวา จ าเลยท 2 ท าสญญาค าประกนเพราะจ าเลยท 2

เปนนายทหารฝายธรการและก าลงพล เปนต าแหนงทตองกระท าตามค าสงผบงคบบญชา จ าเลยท 2 ไมตองรบผดเปนสวนตวนน จ าเลยท 2 ไมไดใหการตอสไว จงไมใชขอทไดยกขนวากนมาแลวในศาลชนตน และ

มใชปญหาเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชน ศาลฎกาไมรบวนจฉย

ฎ.2259/2526 แมจ าเลยท าสญญาประนประนอมยอมความยอมขายทดนคนแกโจทกเพราะเขาใจ

ผดคดวาโจทกเปนทายาทของเจามรดก กเปนเรองจ าเลยส าคญผดตอฐานะทางกฎหมายของโจทกเทานน หา

ใชความส าคญผดในคณสมบตของบคคลซงตามปกตยอมเปนสาระส าคญตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 120 อนจะท าใหสญญาประนประนอมยอมความระหวางโจทกจ าเลยเปนโมฆยะไม

สงเกต : การส าคญผดในฐานะทางกฎหมายของบคคลไมถอเปนการส าคญผดในคณสมบตของบคคล

20

ความส าคญผดซงเกดจากความประมาทเลนเลออยางรายแรง (ม.158)

ความประมาทเลนเลออยางรายแรง หมายถง การทผแสดงเจตนาไมไดใชความระมดระวงแม

เพยงนดเดยว หากใชความระมดระวงเพยงนดเดยว ความส าคญผดนนกคงไมเกดขน

ความส าคญผดทเกดจากความประมาทเลนเลออยางรายแรงน อาจกลาวไดวา เปนกรณทผแสดงเจตนาไมไดใชความระมดระวงเลย เกอบจะเปนการจงใจใหเกดความส าคญผดขน ซงกฎหมายกไดบญญต

ตดสทธของผทแสดงเจตนาโดยส าคญผดน ไมใหเอาความส าคญผดทเกดขนจากความประมาทเลนเลออยาง

รายแรงของตนนนมาใชเปนประโยชน

หลกเกณฑ

1. ถาความส าคญผดในสาระส าคญแหงนตกรรมตาม ม.156 หรอความส าคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยสน ตาม ม.157 เกดจากความประมาทเลนเลออยางรายแรงของผแสดงเจตนา

2. ผท านตกรรมจะยกเอาความเปน “โมฆะกรรม” หรอ “โมฆยะกรรม” ตาม ม.156, 157 ขนมา

เปนประโยชนแกตนมได กลาวคอ จะกลาวอางความเปนโมฆะ ตาม ม.172 หรอจะบอกลางโมฆยะกรรม ตาม ม.176 กไมได

หมายเหต : กฎหมายหามมใหคกรณทแสดงเจตนาโดยส าคญผดนนไมสามารถยกเอาความเปน “โมฆะ”

หรอ “โมฆยะ” ไปยนบคคลอนได แตไมไดหามบคคลอนทจะถอวานตกรรมนนเปนโมฆะหรอโมฆยะ

ส าคญ : ถาความส าคญผดเกดจากความประมาทเลนเลออยางธรรมดา ไมใชประมาทเลนเลออยางรายแรง ผ

แสดงเจตนากยงสามารถอางไดวาความส าคญผดนนท าใหการแสดงเจตนาของตนเปนโมฆะหรอโมฆยะ ประมาทเลนเลออยางรายแรง เชน

- การซอขายทรพยสนจากการขายทอดตลาดโดยไมตรวจดราคาใหด (ฎ.7058/2543) - ท านตกรรมขายฝากทดน เพราะหลงเชอถอยค าของบตร เพราะเหนวาบตรท างานอยท

ส านกงานทดนจงไมตรวจสอบผเกยวของและเจาพนกงานทดนใหชดเจน

ฎ.357/2548 การทจ าเลยท 2 ลงลายมอชอในหนงสอค าประกนซงยงไมมการกรอกขอความ พรอมกบมอบส าเนาทะเบยนบานและส าเนาบตรประชาชน บตรประจ าตวขาราชการใหไวแกโจทก เปนการ

กระท าโดยประมาทเลนเลอ ซงเปนการยอมเสยงภยในการกระท าของตนเองอยางรายแรง แม ส. กบพวกจะ

น าไปใชเปนหลกฐานในการค าประกนจ าเลยท 1 ตอโจทก โดยกรอกขอความลงในหนงสอค าประกนใหผดไปจากเจตนาของจ าเลยท 2 กเปนผลสบเนองมาจากความประมาทเลนเลออยางรายแรงของจ าเลยท 2 จ าเลย

ท 2 ไมอาจอางความส าคญผดมาใชเปนประโยชนแกตน ตาม ม.158 จ าเลยท 2 ตองรวมรบผดกบจ าเลยท 1 ตอโจทกตามสญญาค าประกน

21

ไมถอเปนการประมาทเลนเลออยางรายแรง (อางความเปนโมฆะหรอโมฆยะได) เชน

- มความประสงคและแสดงเจตนาจะขายสวนหนงของทดนทางดานตะวนตก แตผขายอานหนงสอไมออก เซนแตชอในสญญาซอขายไปโดยส าคญผดเปนขายทางดานตะวนออก ถอวาเปนการส าคญ

ผดในสาระส าคญแหงนตกรรม ตกเปนโมฆะ (ฎ.843/2501) - การถกหลอกใหซอทดน ไมวาจะเปนการเอาทดนคนละแปลงมาขาย หรอแมจะเปนการหลอก

ในคณสมบตของทดน แมผซอจะไมเคยไปดเลย กถอไมไดวาผซอประมาทเลนเลออยางรายแรง (ฎ.

4997/2549) - ผประกอบธรกจจดสรรทดน รวาทดนมสายไฟแรงสงผาน ท าใหไมสามารถสรางบานไดเตม

พนท แตไมยอมบอกขอเทจจรงแกลกคา ถอวา ผขายปกปดขอเทจจรงซงเปนสาระส าคญเกยวกบคณสมบต

ของทดน เปนเหตใหผซอส าคญผดวาทดนใชปลกสรางบานไดเตมเนอท แมกอนท าสญญา ผซอจะไปดทดน

และพนกงานของผขายจะพาไปดทดน โดยผซอสงเกตเหนสายไฟแรงสงในพนทกตาม แตพนกงานของ

ผขายกชแจงวาสายไฟตดตงมานานและทดนสามารถสรางบานได ผซอจงยอมท าสญญาดวย เชนน การทผ

ซอไมทราบขอเทจจรงดงกลาว จงไมอาจถอเปนความประมาทเลนเลออยางรางแรง ตาม ม.158 (ฎ.

712/2557)

22

การแสดงเจตนาเพราะถกกลฉอฉล (ม.159 - 163)

เปนการแสดงเจตนาทไดมาเพราะมการใชอบายหลอกลวงใหผแสดงเจตนานนแสดงเจตนาท านต

กรรม โดยคนทใชอบายหลอกลวงอาจจะกลาวขอความเทจหรอแกลงปกปดความจรงไว เพอจะหลอกลวง

ใหผทแสดงเจตนาหลงเชอวาเหตการณเปนไปตามทผแสดงเจตนาหลอกลวงนนหลอกลวง แลวกท าใหผ

แสดงเจตนานนแสดงเจตนาท านตกรรมตามทบคคลนนตองการ

การแสดงเจตนาเพราะถกกลฉอฉลแตกตางกบการแสดงเจตนาโดยส าคญผดตรงท การแสดง

เจตนาโดยส าคญผดนนจะมผลอยางไรนนขนอยกบวาเปนการส าคญผดในเรองอะไร เชน หากส าคญผดในสงทเปนสาระส าคญของนตกรรม การแสดงเจตนามผลเปนโมฆะ ตาม ม.156 หรอหากเปนการส าคญผดใน

คณสมบตของบคคลหรอทรพยสนซงตามปกตถอเปนสาระส าคญ การแสดงเจตนานนมผลเปนโมฆยะ ตาม

ม.157 สวนการแสดงเจตนาเพราะถกกลฉอฉล การแสดงเจตนานนมผลเปนโมฆยะ ตาม ม.159 เปนตน

ส าคญ : การถกกลฉอฉลทจะเปนโมฆยะ ตาม ม.159 นน จะ “ตองถงขนาด” วาถาไมมการใชกลฉอฉลแลว

จะไมมการท านตกรรมนนเลย หากไมถงขนาด แมจะมการใชกลฉอฉลใหบคคลอนเขาใจผดและแสดง

เจตนาท านตกรรม การแสดงเจตนานนกไมเปนโมฆยะ ซงกลฉอฉลขนาดไหนถงจะถอวาเปนกลฉอฉลทถง

ขนาด จะตองดพฤตการณเปนเรองๆ ไป

กลฉอฉลทถงขนาด เชน

- ขายทดนโดยหลอกลวงเกยวกบขนาดของทดน ซงไมเปนความจรง (ฎ.5975/2540)

- ผขายจดทะเบยนโอนขายทดนใหผซอ เพราะหลงเชอตามทผซอหลอกลวงวาไดโอนเงนคา

ทดนเขาบญชบตรของผขายแลว (ฎ.7394/2550) ฎ.12473/2555 โจทกแสดงเจตนาท าสญญาซอขายทดนพพาทเพราะถกจ าเลยใชกลฉอฉลวาทดน

พพาทเปนทดนมอเปลา โจทกสามารถครอบครองท าประโยชนได ไมใชทสาธารณประโยชน ถาจ าเลยไมใช

กลฉอฉลเชนน โจทกกจะไมท าสญญาซอขายและช าระราคาแกจ าเลย ตอมาโจทกมารวาทดนพพาทเปนท

สาธารณประโยชน โจทกไปเจรจาขอเงนคาทดนคนจากจ าเลย จ าเลยคนเงนบางสวนแกโจทก ถอไดวาโจทก

ไดใชสทธบองลางนตกรรมการซอขายทดนพพาทอนเปนโมฆยะกรรมแลว ท าใหนตกรรมมผลเปนโมฆะ ตาม ปพพ.ม.150 คกรณตองกลบคนสฐานะเดม จ าเลยตองคนเงนสวนทเหลอพรอมดอกเบย

กลฉอฉล

23

กลฉอฉลทไมถงขนาด เชน

- ผขายหลอกลวงวา รถทขายเปนรถรนใหม ความจรงเปนรถรนเกา ท าสมาแลวหลายครงและอวดอางคณสมบตทไมเปนความจรงอกหลายประการ แมผซอจะซอเพราะหลงเชอค าโฆษณาของผขาย

แมการซอรถจะเกดจากกลฉอฉล ท าใหผซอส าคญผดในคณสมบตของทรพยทซอขาย แตรถกยงเปน

ยหอเดยวกบทผซอตองการซอ กลฉอฉลของผขายจงยงไมถงขนาดซงถามไดมการฉอฉลเชนนน ผซอ

จะไมซอรถจากผขาย ผซอเพยงแตยอมรบขอก าหนดอนหนกขนเทานน ผซอจงมสทธเพยงเรยกคา

สนไหมทดแทนจากผขายไดเทานน ตาม ม.161 (ฎ.4045/2534)

การหลอกลวงเปนเหตใหผท านตกรรมส าคญผดในสงซงเปนสาระส าคญแหงนตกรรม นตกรรมนน

ยอมตกเปนโมฆะ ตาม ม.156 มใชโมฆยะ ตาม ม.159

สงเกต : วธแยกวาการหลอกลวงใหท านตกรรมนนจะเปนผลใหนตกรรมตกเปนโมฆะเพราะส าคญ

ผดในสงซงเปนสาระส าคญ ตาม ม.156 หรอตกเปนโมฆยะเพราะถกกลฉอฉล ตาม ม.159 นน แยก

พจารณาไดดงน

1). หากแตเดม ผแสดงเจตนาไมเคยมเจตนาท านตกรรมแลวจ าเลยมาหลอกใหท านตกรรมอยางใด

อยางหนงขน ถอวานตกรรมดงกลาวเกดขนเพราะกลฉอฉล ตกเปน “โมฆยะ” ตาม ม.159

2). หากแตเดม ผแสดงเจตนามเจตนาท านตกรรมอยางหนงอยแลว แตจ าเลยมาหลอกใหท านต

กรรมอกชนดหนง ถอเปนเรองส าคญผดในลกษณะของนตกรรม ตกเปน “โมฆะ” ตาม ม.156 (ฎ.8755/2551)

3). แตถาเปนการหลอกลวงในคณสมบต กจะเปนทงเรองส าคญผดตาม ม.157 และกลฉอฉลตาม ม.159 ซงตกเปนโมฆยะ

ฎ.1034/2518 ทดนของจ าเลยถกจ ากดสทธการกอสราง ตาม พรบ.การไฟฟายนฮ พ.ศ.2500 จ าเลยเอาทดนแปลงนมาเสนอขายฝากโจทกในราคาสง โดยทโจทกไมทราบวาทดนแปลงนถกจ ากดสทธในการ

กอสราง ถอวาโจทกส าคญผดในคณสมบตของทรพยสนทเปนสาระส าคญ การทจ าเลยซงเปนเจาของทดน

นงไมยอมบอกวาทดนทน ามาขายฝากมเสาไฟฟาแรงสงพาดผาน ท าใหกอสรางอาคารสงไมได เปนเหตใหโจทกเขาใจผดวาทดนทจ าเลยน ามาขายฝากนนเปนทดนปกตทสามารถกอสรางอาคารไดตามปกต จงแสดง

เจตนาสนองรบค าเสนอขายฝาก การทจ าเลยนงเชนนนเปนการปกปดความจรง เปนกลฉอฉล ท าใหการ

แสดงเจตนาของโจทกเปนโมฆยะ โจทกบอกลางโมฆยะกรรมแลว จ าเลยตองคนเงนทขายฝากแกโจทก ฎ.6103/2545 เมอนตกรรมซอขายทดนเกดจากการแสดงเจตนาโดยส าคญผดในสงซงเปน

สาระส าคญของนตกรรม และเกดจากกลฉอฉลในขณะเดยวกน แตผลทางกฎหมายตางกน กลาวคอ นตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาในสงซงเปนสาระส าคญของนตกรรม มผลเปนโมฆะ ตาม ม.156 แตนต

24

กรรมทเกดจากการแสดงเจตนาเพราะถกกลฉอฉลมผลเปนโมฆยะ ตาม ม.159 จงตองถอวานตกรรมเปน

โมฆะ เพราะเปนผลดตอผแสดงเจตนาท านตกรรมโดยบกพรองยงกวาเปนโมฆยะ

กลฉอฉลเพอเหต (ม.161)

= แมจะถกกลฉอฉล แตนตกรรมกมผลสมบรณ

กลฉอฉลเพอเหต คอ การทผท านตกรรมแสดงเจตนาออกมาตรงกบเจตนาในใจ (ไมส าคญผด)

และแมวาจะไมมกลฉอฉลผท านตกรรมกยงคงท านตกรรมอยด เพยงแตกลฉอฉลนนเปนเหตใหผท านตกรรมตองยอมรบขอก าหนดทหนกขนกวาปกต กรณเชนนกลฉอฉลทคกรณอกฝายหนงหรอบคคลภายนอก

ใช ยงไมถงขนาด ไมท าใหการแสดงเจตนาของผแสดงเจตนานนเปนโมฆยะ

แตถงจะไมเปนโมฆยะ แตโดยเหตทกลฉอฉลนนท าใหผแสดงเจตนาตองยอมรบขอก าหนดท

หนกกวาทผแสดงเจตนาจะยอมรบตามปกต กฎหมายจงก าหนดใหผแสดงเจตนานนมสทธเรยกคาสนไหม

ทดแทนเพอความเสยหายอนเกดจากการทผแสดงเจตนานนยอมรบขอก าหนดทหนกกวาทเขาจะยอมรบ

ตามปกตถาไมมกลฉอฉล ทงน คาสนไหมทดแทนตาม ม.161 นน หมายถง ความเสยหายเฉพาะในสวนท

โดนหลอกเทานน มไดหมายความถงคาเสยหายทวไป หรอคาทดแทนอยางอน (ฎ.696/2531)

ฎ.1559/2524 แมจะปรากฏวาโจทกกบเจาหนาทของจ าเลยรวมกนท ากลฉอฉลในการเสนอขายเครองจกรใหจ าเลย แตเพราะเหตทจ าเลยมเจตนาทจะซอเครองจกรอยแลว และการท ากลฉอฉลกเพอให

จ าเลยตองซอในราคาทแพงกวาความเปนจรง กลฉอฉลดงกลาวจงเปนกลฉอฉลเพอเหต ซงตาม ปพพ.ม.123 (เดม) จ าเลยจะบอกลางสญญาซอขายเสยทเดยวหาไดไม ไดแตจะเรยกคาสนไหมทดแทน และคาสนไหม

ทดแทนในกรณนกคอจ านวนเงนทจ าเลยตองจายเกนกวาราคาอนแทจรงในขณะนน

ฎ.4045/2534 จ าเลยโฆษณาโออวดคณสมบตของรถยนตทขายใหโจทกวาเปนรถยนตรนใหม เพง

พนสใหมเปนสเดม ความจรงเปนรถยนตรนเกา และเคยเปลยนสมาหลายครงกบกลาวอางคณสมบตของ

รถยนตซงไมเปนความจรงอกหลายประการ โจทกตกลงซอรถยนตโดยเชอค าโฆษณาโออวดของจ าเลย การ

ซอขายรถยนตจงเกดจากกลฉอฉลใหส าคญผดในคณสมบตของทรพยทซอขายกน แตรถยนตยงคงเปนยหอ

เดยวกบทโจทกตองการซอ กลฉอฉลของจ าเลยจงมไดถงขนาด ซงถามไดมกลฉอฉลเชนนนโจทกจะไมซอ

รถยนตจากจ าเลย โจทกยอมรบขอก าหนดอนหนกขนเทานน โจทกยอมมสทธเรยกคาสนไหมทดแทนจาก

จ าเลยได

ฎ.6103/2548 โจทกประกอบอาชพรบเหมากอสรางมานาน 8 ป ยอมทราบราคาโดยประมาณของวสดกอสรางไดด แตโจทกกลบก าหนดราคาเอาแกจ าเลยท 2 สงกวาราคาทแทจรงถงประมาณ 7 เทา จงไมใช

กรณทโจทกคดก าไรในทางการคาโดยปกต ทงการทโจทกใหจ าเลยท 2 ท าสญญากอสรางอาคารโดยระบ

จ านวนเงนบางฉบบโดยอางวาเพอน าไปแสดงตอธนาคารใหไดรบอนมตสนเชอในวงเงนสง อกทงโจทกยง

25

ท าการแกไขสญญาโดยพลการ เพอใหจ าเลยจายวสดเพมขน ยอมชชดวาโจทกมพฤตกรรมสอไปในทางไม

สจรต โดยถอโอกาสจากการทจ าเลยท 2 ไมมความรดานการกอสราง และใหความไววางใจโจทก จ าเลยท 2

เขาท าสญญาวาจางโจทกโดยถกโจทกท ากลฉอฉล แตเปนเพยงกลฉอฉลเปนเหตจงใจใหจ าเลยท 2 ยอมรบ

ขอก าหนดอนหนกยงกวาทจ าเลยท 2 จะยอมรบโดยปกตเทานน จ าเลยท 2 จงมสทธเพยงแตเรยกเอาคา

สนไหมทดแทนเพอความเสยหายอนเกดจากกลฉอฉล ซงไดแกราคาวาจางสวนทจ าเลยท 2 ไดช าระเงน

เกนไปกวาราคาวาจางอนแทจรงในขณะนน

กลฉอฉลโดยการนง (ม.162)

เปนการใชอบายหลอกลวงนนอาจจะเกดจากการกลาวเทจดวยวาจา หรอใหกรยาทาทางใหเขาใจ

ผด หรออาจเปนการกระท าโดยปกปด คอ นงเสยไมไขขอความจรงใหทราบกได ซงการนงนจะถอเปนกล

ฉอฉลไดตอเมอนตกรรมนนเปนนตกรรมสองฝาย ซงถาไดทราบความจรงแลวคสญญาอกฝายหนงเขาจะไม

แสดงเจตนาท านตกรรมดวย

สงเกต : หากเปนนตกรรมฝายเดยวจะไมมกลฉอฉลโดยการนง

การจงใจนงเสยไมไขขอความจรง อนจะถอวาเปนกลฉอฉล ตาม ม.162 จะตองเปนกรณทผนนม

หนาทจะตองบอกความจรงดวย ซงอาจจะเปนหนาทตามทกฎหมายบญญต หรอหนาทตาม

ประเพณกได

หนาทตามทกฎหมายบญญต

เปนกรณทกฎหมายบงคบใหตองบอกความจรง แตคกรณไมยอมบอกความจรงใหคกรณอกฝาย

หนงทราบ ท าใหคกรณอกฝายนนเขาใจผด ซงหากพสจนไดวาหากไมนงเสยอยางนนแลว คกรณอกฝายหนง

จะไมท านตกรรมดวย การนงดงกลาวนกจะถอเปนกลฉอฉล ท าใหการแสดงเจตนาทไดมาจากคกรณอกฝาย

เปน “โมฆยะ”

ฎ.3428 – 2429/2529 ขอความจรงตามค าขอเอาประกนชวตทเกยวกบรายไดและความสามารถในการหารายไดของผเอาประกน ตลอดจนขอทผเอาประกนเคยถกบรษทประกนชวตอนปฏเสธหรอลดจ านวน

เงนขอเอาประกน ถอวาเปนขอความจรงอนเปนสาระส าคญทผเอาประกนจะตองเปดเผยใหบรษททราบ

เพราะอาจจะจงใจใหบรษทเรยกเกบเบยประกนสงขนหรอบอกปดไมยอมท าสญญาได เมอผเอาประกนไมเปดเผยขอความจรงดงกลาวในเวลาท าสญญา สญญานนยอมตกเปนโมฆยะ ตาม ปพพ.ม.865 และเมอบรษท

ไดบอกลางภายในระยะเวลาทกฎหมายก าหนดแลว สญญายอมตกเปนโมฆะ บรษทไมตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนตามสญญาดงกลาว

26

หนาทตามขนบธรรมเนยมประเพณ

บางครงแมจะไมมกฎหมายบญญตไวใหเปนหนาท แตในพฤตการณเชนนนเปนเรองทบคคลนนมหนาทตามขนบธรรมเนยมประเพณประกอบกบศลธรรมอนดทจะตองบอกความจรงใหอกฝายหนงทราบ

ซงถาคกรณฝายนนนงเสย ไมบอกความจรง และหากปรากฏวาเมอไดบอกความจรงแลวคกรณอกฝายหนงจะไมท านตกรรมนนดวย กเปนกลฉอฉล

ฎ.1131/2532 การนงเสยไมไขขอความจรงอนจะถอวาเปนกลฉอฉลตามความใน ปพพ.ม.124

(เดม) นน จะตองเปนการนงในพฤตการณท คกรณมหนาทควรจะบอกความจรง หรอเปนการนง

ประกอบดวยพฤตการณอนแสดงออกซงท าใหอกฝายหนงหลง กรณทจะมโครงการตดถนนผานทดนทจะ

ซอขายหรอไม ไมใชหนาทของผจะซอทจะตองบอกขอความจรงดงกลาว หากแตเปนหนาทของผจะขาย

ทดนพพาททจะตองขวนขวายแสดงหาความจรงเอาเอง แมขอเทจจรงจะฟงไดวาผจะซอจงใจนงเสยไมไข

ขอความจรงเกยวกบโครงการตดถนนผานทดนดงกลาว ซงผจะขายมไดรมากอน และถาฝายผจะซอมไดนง

เสย สญญาจะซอจะขายทดนกจะมไดท าขนนน การกระท าของผจะซอกไมเปนกลฉอฉลตาม ม.124 (เดม)

แมจ าเลยซงเปนผขายไดบอกเลกสญญาจะซอจะขายตอโจทกซงเปนผซอ และไดแจงใหโจทกรบเงนมดจ า

คน และโจทกไมยอมรบคน แตเมอโจทกมไดเปนฝายผดสญญา โจทกจงมเหตอนชอบดวยกฎหมายทจะไมยอมรบเงนมดจ าคนในขณะนนได และเมอปรากฏวาจ าเลยเปนฝายผดสญญา โดยโจทกยงไมไดบอกเลก

สญญา หากจ าเลยจะตองคนเงนมดจ าแกโจทก จ าเลยกตองช าระดอกเบ ยดวย นบแตวนฟองซงถอวาเปน

วนทจ าเลยผดนด

การบอกลางโมฆยะกรรมเพราะถกกลฉอฉลจะยกขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผสจรตไมได (ม.

160)

แมนตกรรมจะเปนโมฆยะเพราะมการแสดงเจตนาเพราะถกกลฉอฉลตาม ม.159 ตอมาผมสทธ

บอกลางนตกรรมไดใชสทธบอกลางนตกรรมแลว ท าใหนตกรรมนนเปนโมฆะ แตกฎหมายกหามมใหผทบอกลางนตกรรมนน ยกการบอกลางนขนมาเปนขอตอสบคคลภายนอกผกระท าการโดยสจรต

ฎ.1522/2546 โจทกเปนเจาของทดน แตให ผ. มชอถอกรรมสทธแทน แมจ าเลยท 1 จะหลอกลวงกลฉอฉลโจทกและ ผ. จนโจทกและ ผ. ตกลงท าสญญาซอขายโอนกรรมสทธใหจ าเลยท 1 อนท าใหนต

กรรมตกเปนโมฆยะ และโจทกบอกลางแลวกตาม แตจ าเลยท 2 ซงเปนบคคลภายนอกรบซอฝากทดนพพาท

ไวจากจ าเลยท 1 โดยสจรตและมคาตอบแทน การทภายหลงโจทกไปขอไถถอนทดนพพาทคนจากจ าเลยท 2 ในขณะทยงไมครบก าหนดทจ าเลยท 1 จะไปไถถอนคนจากจ าเลยท 2 ไดตามสญญา และจ าเลยท 2 ไมยอม

ใหโจทกไถถอน โจทกกไมอาจยกเอากเหตกลฉอฉลตอโจทกและ ผ. อนท าใหนตกรรมตกเปนโมฆยะทโจทก

27

ไดบอกลางแลวขนตอสจ าเลยท 2 ซงเปนบคคลภายนอกผกระท าการโดยสจรตและเสยคาตอบแทน กอนม

การบอกลางโมฆยะกรรมได ตาม ปพพ.ม.160 ประกอบ ม.1329

สงเกต : ผทท านตกรรมเพราะถกกลฉอฉลยงสามารถเรยกคาเสยหายจากผทท ากลฉอฉลได เพราะการใชกล

ฉอฉลเชนนน กเทากบวาบคคลนนท าละเมดตอผแสดงเจตนา ท าใหผแสดงเจตนานนตองสญเสยทรพยของเขาไป เพราะวาเขาไมสามารถเรยกรองเอาคนจากบคคลภายนอกผกระท าการโดยสจรตได

การท ากลฉอฉลทงสองฝาย (ม.163)

หลก : กรณทคกรณทง 2 ฝาย ตางฝายตางไดใชกลฉอฉล คกรณจะบอกลางนตกรรม หรอจะเรยก

คาสนไหมทดแทนกนไมได (หลกกฎหมายปดปาก)

28

การแสดงเจตนาเพราะถกขมขถงขนาด เปน “โมฆยะ” (ม.164)

การขมขท าใหบคคลแสดงเจตนาท านตกรรม ถอไดวาเปนการแสดงเจตนาท านตกรรมโดยขาดความสมครใจ แตการขมขทจะท าใหการแสดงเจตนาท านตกรรมเปนโมฆยะ จะตอง “ถงขนาด” ตาม ม.164

ว.สอง กลาวคอ จะตองเปนการขมขทจะท าใหเกดภยอนใกลจะถง และรายแรงถงขนาดทจะจงใจใหผถก

ขมขมมลตองกลว ซงถาไมมการขเชนนน การนนกจะไมไดกระท าขน

หลกเกณฑ

1. การขมขน น เกดข นโดยคกรณอก ฝายหนง หรอบคคลภายนอก หรอคกรณรวมกบบคคลภายนอกเปนผขมข (การขมขจะเกดขนโดยใครกได)

2. ผขมขจะตองมเจตนาขมขผทแสดงเจตนาท านตกรรม

3. ผทถกขมขนนมมลตองกลวภยทผขขวาจะท าใหเกดขน 4. ภยทผขขวาจะท าใหเกดขนนนตองเปนภยทใกลจะถง

5. ภยทวานจะตองรายแรงถงขนาดทจะจงใจใหผถกขมขมมลตองกลว

6. ถาไมมการขมขเชนนน ผแสดงเจตนาท านตกรรมกจะไมแสดงเจตนาท านตกรรมนน

ผล : นตกรรมนนตกเปน “โมฆยะ”

1. การขมขนนเกดขนโดยคกรณอกฝายหนง หรอบคคลภายนอก หรอคกรณรวมกบบคคลภายนอก

เปนผขมข (การขมขจะเกดขนโดยใครกได)

การขมขทมผลท าใหนตกรรมเปนโมฆยะ ตางกบเรองกลฉอฉล กลาวคอ กรณของกลฉอฉล ถา

บคคลภายนอกใชกลฉอฉลแลว การแสดงเจตนาเพราะถกกลฉอฉลจะเสยไปกตอเมอคกรณอกฝายหนงร

หรอควรรถงกลฉอฉลของบคคลภายนอก แตในเรองการแสดงเจตนาเพราะถกขมข ความส าคญอยทความ

กลวภยของผถกขมข ดงนนใครจะเปนผขมขจงไมส าคญ ถาผถกขมขมมลตองกลวภยทจะเกดขนแลว จะม

ผลท าใหการแสดงเจตนาทเกดจากการถกขมขนนเปนโมฆยะ

2. ผขมขจะตองมเจตนาขมขผทแสดงเจตนาท านตกรรม

นอกจากทการขมขตองเปนการกระท าทไมชอบดวยกฎหมายแลว ยงตองเปนเรองทผขมขมเจตนา

ขมขดวย ดงน หากผขมขไมมเจตนา แตผทไดแสดงเจตนาคดวาถกขมขแลวเกดความกลวไปเอง และยอมท า

นตกรรม การแสดงเจตนาท านตกรรมนนจะไมใชเจตนาท านตกรรมเพราะถกขมข การแสดงเจตนานนไมเปนโมฆยะ

ขมข

29

3. ผทถกขมขนนมมลตองกลวภยทผขขวาจะท าใหเกดขน

การขมขแบบใดทจะมมลใหผถกขมขตองกลว เปนขอเทจจรงทตองพจารณาเปนเรองๆ ไป ซงในการวนจฉยปญหาในเรองการขมขตลอดไปจนถงเรองส าคญผดและกลฉอฉล จะม ม.167 ทบญญตเรองการ

วนจฉยเอาไววาจะตองพเคราะหถง เพศ อาย ฐานะ สขภาพ อนามย และภาวะแหงจตของผแสดงเจตนา ตลอดจนพฤตการณและสภาพแวดลอมอนๆ อนเกยวกบการนนดวย ดงน การทจะวนจฉยวาผถกขมขมมล

จะตองกลวภยทผขขวาจะท าใหเกดขนหรอไมนน จะตองพจารณาจากเพศ อาย สขภาพ อนามย ฐานะ วาเปน

อยางไร เพราะคนแตละคนมความกลวไมเหมอนหรอไมเทากน

4. ภยทผขขวาจะท าใหเกดขนนนตองเปนภยทใกลจะถง

การแสดงเจตนาทจะถอไดวาเปนการแสดงเจตนาเพราะถกขมขนน ผขตองขวาจะท าใหเกดภยแกผถกขมข

5. ภยทวานจะตองรายแรงถงขนาดทจะจงใจใหผถกขมขมมลตองกลว

ภยทขตองเปนภยทใกลจะถง และตองรายแรงถงขนาดทจะจงใจใหผถกขมขมมลตองกลวดวย ฎ.4411/2555 แดงเปนหนเงนกขาวอย วนเกดเหตมชาวไทย 2 คน มาททท างานของด า เรยกใหด า

ไปททจอดรถ และใชมอตบหนาด า 1 ท บอกวา “เปนหนกเองเงนมาใชซะ” ด าเชอวาสาเหตมาจากการกเงน

ของแดง ด าจงท าสญญาแปลงหนใหมยอมรบผดเปนผกแทนแดง เชนน ขณะทด าลงลายมอชอในสญญา ด าร

ถงผลทตองผกพนตามสญญาดงกลาวและไมมผใดมาขมข จงบงชชดวาภยจากเหตดงกลาวไมรายแรงถง

ขนาดทจะจงใจใหด าผถกขมขมมลตองกลวใหท าสญญาดงกลาว จงไมมผลท าใหสญญาเงนกนนตกเปน

โมฆยะ ตาม ม.164 ว.สอง

ฎ.2824/2551 โจทกเขาไปในรานแลวเอาเทาวางไวบนโตะ พดจากบลกคาภายในรานของจ าเลยวา

สนคาในรานไมมคณภาพ และไปบอกกบรานคาขางเคยงวาจ าเลยเปนหนแลวไมช าระ เปนเพยงการตดตาม

ทวงถามใหช าระหนดวยพฤตการณและการกระท าทไมเหมาะสมเทานน มไดเกดภยอนใกลจะถง และ

รายแรงถงขนาดทจะถอไดวาเปนการขมข

6. ถาไมมการขมขเชนนน ผแสดงเจตนาท านตกรรมกจะไมแสดงเจตนาท านตกรรมนน

การขมขนนเปนเหตใหผท านตกรรมมสทธเลอกไดเพยง 2 ประการ คอ เลอกทจะรบภยตามทถก

ขมข หรอเลอกท านตกรรมตามทถกขมข การขอาจเปนการขดวยวาจา หรอดวยวาจาและกรยาทาทาง สวนการนง โดยสภาพแลวไมมทาง

เปนการขมข ไมเหมอนเรองกลฉอฉล กลาวคอ กลฉอฉลโดยการนงเกดขนไดในนตกรรมสองฝาย สวนในเรองการขมขนนไมม ซงเมอมการขมข ไมวาจะเปนการขมขและการขมขนนถงขนาด ไมวาเปนคกรณเอง

30

หรอบคคลภายนอกเปนผขมข กจะท าใหการแสดงเจตนาเพราะถกขมขนนเปนโมฆยะ ผแสดงเจตนา

สามารถบอกลางการแสดงเจตนานนได

ส าคญ : ไมวาจะเปนการขมขโดยคกรณอกฝายหนง หรอโดยบคคลภายนอก นตกรรมกตกเปน “โมฆยะ”

ทงสน โดยไมตองค านงถงวาคกรณอกฝายหนงได “ร” ถงการขมขนนหรอไม ตาม ม.166

การขวาจะใชสทธตามปกตนยม (ม.165)

การขวาจะใชสทธตามปกตนยม แมจะมการกระท าทเปนการขมขถงขนาด กไมถอเปนการขมข และหากมการแสดงเจตนาไปเพราะการเชนนนแลว การแสดงเจตนานนถอวาสมบรณ

การขวาจะใชสทธตามปกตนยม หมายถง การขวาจะใชสทธทมอยดวยวธการตามปกตนยม โดยหลงผลตามปกตนยม เชน เจาหนบอกลกหนวาถาไมช าระหนจะฟองศาลใหบงคบช าระหน ซงหากผถกขมข

เกดความกลวภยตามทถกข แลวแสดงเจตนาท านตกรรม การแสดงเจตนาท านตกรรมนนจะไมเสอมเสยไป

ส าคญ : การขวาจะใชสทธตามปกตนยม สทธนนจะตองเปนสทธตามกฎหมาย และผลทจะไดจากการขให

ท านตกรรมจะตองไมผดปกตหรอรนแรงเกนสวน เพราะหากผลทจะไดจากนตกรรมทขใหท านตกรรมเปน

ผลทผดปกตหรอรนแรงเกนสวนไปแลว กถอไมไดวาการขดงกลาวนนเปนการขวาจะใชสทธตามปกตนยม

ฎ.2103/2545 การไฟฟาสวนภมภาคจ าเลยมหนงสอแจงใหโจทกน าเงนคาละเมดสทธการใชไฟฟาไปช าระแกจ าเลย หากไมช าระภายในก าหนดจะงดจายกระแสไฟฟาใหแกโจทก เปนการกระท าไปตามสทธ

ในสญญาซอขายไฟฟาระหวางโจทกกบจ าเลย โดยเชอวามสทธท าได ถอเปนการใชสทธตามสญญาตามปกต หาใชเปนการขมขอนจะท าใหหนงสอรบสภาพหนเปนโมฆยะไม

ฎ.5426/2553 บตรจ าเลยเชารถยนตซงเปนของโจทกแลว น าไปจ าน าแกผมชอแลวไมสามารถน า

รถยนตมาคน เพราะไมมเงนไปไถน ารถมาคน โจทกแจงความเพอด าเนนคดแกบตรจ าเลย จ าเลยท าหนงสอสญญากเพราะเกรงกลวตอโจทก เพราะโจทกบอกวาถาจ าเลยไมท าสญญาก บตรจ าเลยจะถกด าเนนคดเปน

การใชสทธตามกฎหมายโดยสจรต ถอไดวาเปนการขวาจะใชสทธตามปกตนยม ไมเปนการขมขตาม ปพพ.ม.165 สญญากจงใชบงคบได

31

การอนชอบดวยกฎหมาย (ม.150)

การกระท าทบคคลกระท าลงไปนน ถาเปนการการกระท าทไมชอบดวยกฎหมายแลว แมผกระท า

จะประสงคใหเกดผลในทางกฎหมาย กฎหมายกจะไมรบรองใหเกดผลขนมา ซงการกระท าทไมชอบดวยกฎหมายนนมหลายเรอง กฎหมายจะบญญตไวใน ม.150 – 153

ตาม ม.150 การกระท าทถอวาเปนการกระท าทไมชอบดวยกฎหมาย ผกระท ากระท าลงไปแลวจะ

ไมเกดผลในทางกฎหมายเปนนตกรรม เพราะกฎหมายบญญตใหเปน “โมฆะ”

การกระท าทไมชอบดวยกฎหมาย ม 3 ประการ

1. เปนการกระท าทมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย 2. เปนการกระท าทมวตถประสงคเปนการพนวสย

3. เปนการกระท าทมวตถประสงคเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของ

ประชาชน

วตถประสงคของนตกรรม ≠ มลเหตชกจงใจในการท านตกรรม

- วตถประสงคของนตกรรม : เปนความมงหมายในการท านตกรรมของแตละฝาย เปนประโยชน

อนเปนผลสดทายทผแสดงเจตนาท านตกรรมประสงคจะใหเกดผลขนมา หรอใหเปนผลขนมาจากนตกรรม

ทตวไดแสดงเจตนาท า

- มลเหตชกจงในในการท านตกรรม : เปนเหตชกจงใจใหผแสดงเจตนาท านตกรรมท านตกรรม

ดงน มลเหตชกจงใจใหผแสดงเจตนาท านตกรรมนนอาจจะเปนอยางหนง แตวตถประสงคของ

การท านตกรรมนนอาจจะเปนอกอยางหนงกได

กระชอน : วตถประสงค

การอนชอบดวยกฎหมาย - วตถประสงคตองหามชดแจง

- พนวสย

- ขดตอความสงบฯ นตกรรมทเปนการแตกตางกบบทบญญตของกฎหมาย

มวตถประสงคในการกอใหเกดความเคลอนไหวในสทธ (มผลตามกฎหมาย)

32

โดยปกตแลว มลเหตชกจงใจใหคกรณท านตกรรมนนจะไมมผลกระทบถงความสมบรณของนต

กรรม เพราะนตกรรมจะสมบรณหรอไมขนอยกบวตถประสงคของนตกรรมเปนการชอบดวยกฎหมายหรอไม

ปญหา : หากวตถประสงคแหงนตกรรมชอบดวยกฎหมาย แตมลเหตชกจงใจในการท านตกรรมไมชอบดวย

กฎหมาย นตกรรมจะตกเปนโมฆะหรอไม

นตกรรมฝายเดยว : วตถประสงคของนตกรรมฝายเดยวทท าจะชอบดวยกฎหมายหรอไมนน ผ

แสดงเจตนาท านตกรรมฝายเดยวนนรแตเพยงคนเดยวกเพยงพอแลวทจะท าใหนตกรรมตกเปน “โมฆะ”

นตกรรมสองฝาย : นตกรรมจะตกเปนโมฆะตอเมอคกรณทง 2 ฝาย ทราบถงวตถประสงคอนไม

ชอบดวยกฎหมายนน ดงนหากคกรณฝายใดฝายหนงเพยงฝายเดยวเปนผรถงมลเหตจงใจอนไมชอบดวย

กฎหมาย วตถประสงคของนตกรรมยงคงชอบดวยกฎหมาย นตกรรมมผลสมบรณ

แตหากวตถประสงคของนตกรรมนนไมชอบดวยกฎหมาย เปนทเหนไดชดเจนวาเปนเรองไมชอบ

ดวยกฎหมาย คกรณอกฝายหนงจะปฏเสธวาตนไมรวาวตถประสงคของนตกรรมนนไมชอบดวยกฎหมาย

ไมได

ดงน มลเหตจงใจจะมผลท าใหนตกรรมเปนโมฆะตอเมอมลเหตจงใจนนเปนวตถประสงคของนต

กรรม

ฎ.1124/2512 วนจฉยวา ในสญญาซงเปนนตกรรมหลายฝายกระท าโดยบคคลหลายฝาย

วตถประสงคของนตกรรมสญญานน ถาคสญญาแตเพยงฝายเดยวรถงการกระท าของตนวาเปนการตองหามโดยกฎหมายโดยอกฝายมไดลวงรจะถอวานตกรรมสญญานนมวตถประสงคเปนการตองหามโดยกฎหมาย

ไมได

ฎ.218/2539 ผขายทดนไมไดรบอนญาตใหจดสรรทดนเพอแบงขาย แตเมอขณะท าสญญา ผขาย

เปนผรถงเหตการณดงกลาวเพยงฝายเดยว ผซอไมไดรวมรดวย สญญาซอขายมผลสมบรณ ไมเปนโมฆะ

ฎ.15693/2555 ในสญญาซงเปนนตกรรมสองฝาย ประโยชนอนเปนผลสดทายทท งสองฝาย

ตองการ คกรณทงสองฝายจะตองรรวมกน จงจะเปนวตถประสงคของนตกรรมสญญานน ถาคกรณแตเพยง

ฝายเดยวรถงการกระท าของตนวาเปนการตองหามตามกฎหมายโดยอกฝายมไดรวมรดวย จะถอวานตกรรม

สญญานนมวตถประสงคเปนการตองหามตามกฎหมายไมได โจทกน าเงนมาฝากกบจ าเลยกเพราะตองการ

ดอกเบ ย อนเปนการฝากเงน ตาม ม.672 เทานน สวนจ าเลยจะน าเงนไปกระท าการตองหามชดแจงโดยกฎหมายหรอไม โจทกไมมสวนรเหน นตกรรมรบฝากเงนระหวางโจทกกบจ าเลยจงไมเปนโมฆะ

33

นตกรรมทมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย

- การคดดอกเบยเงนก เกนอตรารอยละ 15 ตอป ตามท พรบ.หามเรยกดอกเบยเกนอตราฯ หามไว

ดอกเบยจงตกเปนโมฆะทงหมด ตาม ม.150 แตสวนตนเงน ถอเปนนตกรรมสวนทสามารถแยกออกจากสวน

ทเปนโมฆะได จงมผลสมบรณ ตาม ม.173 และผใหกยงสามารถคดดอกเบนระหวางผดนดในอตรารอยละ 7.5 ตอป ของตนเงนได (ฎ.5566/2555)

สงเกต : การคดดอกเบยเงนกเกนอตรารอยละ 15 ตอป ในอนทจะมผลท าใหดอกเบยตกเปนโมฆะนน จ ากด

แตเฉพาะการกยมเงนกนระหวางราษฎรดวยกนเทานน ไมรวมถงสถาบนการเงนและนตกรรมชนดอนๆ ดวย

- การคดดอกเบยทบตน ปพพ.ม.655 หามไมใหคดดอกเบยในดอกเบยทคางช าระ แตถาดอกเบยท

คางช าระนนคางช าระมาแลวไมนอยกวา 1 ป คสญญาสามารถจะตกลงกนใหเอาดอกเบยทคางช าระแลวมา

ทบกบตนเงนและคดดอกเบยในจ านวนททบเขาแลวนนดวยได แตการตกลงเชนนกฎหมายก าหนดวาตองท า

เปนหนงสอ ฎ.2518/2530 ขอตกลงไวลวงหนาวา ถาลกหนคางช าระดอกเบยครบ 1 ป ใหน าดอกเบยมาทบเปน

ตนเงน และคดดอกเบยในตนเงนดงกลาวได ขอตกลงเชนนท าไดโดยสมบรณ ตาม ปพพ.ม.655 เพราะ ม.655 มไดบงคบวาเมอดอกเบ ยคางช าระครบ 1 ปแลว จงจะท าขอตกลงเชนนนได คสญญาสามารถท า

ขอตกลงกนไวลวงหนาได

ฎ.543/2510 สญญากทตกลงใหสงดอกเบยเปนรายเดอน ถาผกผดนดไมช าระเงนเมอไหร ผใหกมสทธคดดอกเบยทบตนทนทโดยไมตองใหดอกเบยคางช าระไมนอยกวา 1 ปนน ขอตกลงใหคดดอกเบยทบ

ตนดงกลาวเปนการฝาฝนตาม ปพพ.ม.655 ว.หนง และเปนโมฆะ ขอตกลงทใหดอกเบยคางช าระไมครบ 1 ป

มาทบตน ขอตกลงนนเปนโมฆะ

หมายเหต : บทบญญตกฎหมายทบญญตใหบคคลท าอะไรในทางแพง ถาไมใชบทบญญตเกยวกบความสงบ

เรยบรอยฯ เพยงแตเปนบทบญญตทใหบคคลท าอยางไร อนถอเปนเพยงแคบทสนนษฐานเจตนา ผท านต

กรรมสามารถจะแสดงเจตนาท านตกรรมใหแตกตางไปจากบทบญญตของกฎหมายทบญญตไวเชนนนได

การกระท าทแตกตางไปนนไมเปนโมฆะ เชน การซอขายอสงหารมทรพยมกฎหมายบญญตใหคสญญาออก

คาธรรมเนยมคนละครง หากคสญญาตกลงกนใหผขายเปนฝายออกคาธรรมเนยมทงหมด เมอไมใชกฎหมายทเกยวกบความสงบฯ คสญญากสามารถตกลงกนใหแตกตางไปจากทกฎหมายบญญตได

34

นตกรรมทมวตถประสงคเปนการพนวสย

ค าวาพนวสย หมายถง เปนการช าระหนทไมมทางปฏบตไดเลย และตองเปนการพนวสยกอนหรอ

ขณะท าสญญา

การพนวสยมอย 2 อยาง คอ

1). นตกรรมทมวตถประสงคเปนการพนวสยอยางแนแท

2). นตกรรมทการกระท าทตามปกตสามารถจะปฏบตกนไดตามทตกลงกน แตเฉพาะในเรองทท า

รายนนมเหตพเศษทท าใหไมสามารถจะเปนไปไดตามทตกลงกน

หากเปนการพนวสยทเกดขนหลงจากท านตกรรมแลว ถอเปนการช าระหนเปนพนวสย (นตกรรม

สมบรณ แตการช าระหนตกเปนพนวสย) ตาม ม.217, 218, 219 หาใชตกเปนโมฆะ ตาม ม.150 การท านตกรรมทฝายหนงเสยเปรยบมาก ถาปฏบตตามสญญาทท าไปแลวจะตองขาดทน ไมถอวา

นตกรรมทท าไปนนมวตถประสงคเปนการพนวสย เพราะสามารถปฏบตตามสญญาได (ฎ.2125/2521)

นตกรรมทมวตถประสงคเปนการขดตอความสงบฯ เชน

- นตกรรมทมผลเปนการขดขวางมใหการเปนไปตามครรลองของกระบวนการยตธรรม (ฎ.

375/2537, 3780/2546, 4211/2531) - นตกรรมทเปนการแสวงหาประโยชนจากการทผอนเปนความกน กลาวคอ การทผไมมสวนได

เสยในคดไปชวยเหลอทางคดโดยหวงผลตอบแทนจากการทผอนเปนความกน (ฎ.5567/2555, 1160-

1161/2494, 2978/2528, 1371/2494 (ญ.)) - นตกรรมใหสนบนเจาพนกงาน (ฎ.6013/2537)

- นตกรรมทลกหนโอนทรพยสนใหบคคลอน โดยรอยวาเจาหนไดใชหรอจะใชสทธทางศาลให

ช าระหน อนเปนความผดฐานโกงเจาหนตาม ปอ.ม.350 นตกรรมการโอนทรพยสนขดตอความสงบฯ ตกเปนโมฆะ (ฎ.5738/2545)

- นตกรรมทเปนการฮวประมลงานของรฐตกเปนโมฆะ เพราะขดตอความสงบฯ และเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายตาม พรบ.วาดวยความผดเกยวกบการเสนอราคาตอรฐ (ฎ.986/2521)

- นตกรรมทหามไมใหบคคลประกอบอาชพหรอหามแขงขนในการประกอบวชาชพโดยเดดขาด

ซงตองเปนการหามตลอดไปและหามทกสถานทจงจะตกเปนโมฆะ (ฎ.1275/2543)

สงเกต : ตามแนวทศาลฎกาเคยวนจฉยไว กฎหมายทบญญตวาการกระท าอะไรเปนความผดและก าหนดโทษ

ทางอาญาไว ถอไดวาเปนกฎหมายทเกยวกบความสงบฯ

35

นตกรรมทเปนการแตกตางกบบทบญญตของกฎหมาย (ม.151)

ขอตกลงทท าผดแผกแตกตางไปจากทกฎหมายเกยวความสงบฯ ก าหนด เปนโมฆะ แตหากกฎหมายดงกลาวไมใชกฎหมายเกยวกบความสงบฯ ขอตกลงนนไมเปนโมฆะ (ฎ.4912/2554, 1977/2557)

มวตถประสงคในการกอใหเกดความเคลอนไหวในสทธ (มงใหเกดผลทางกฎหมาย)

คอ เปนการกระท าทมงประสงคจะกอ โอน เปลยนแปลง สงวน หรอระงบซงสทธ

การใชสทธในการด าเนนคด

1. การรองทกข หรอการฟองคด (ทงในคดแพงและคดอาญา) ไมถอเปนการท านตกรรม เพราะ

มไดมงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวางบคคล แตเปนเพยงการใชสทธตามกฎหมายวธพจารณาความเทานน (ฎ.3976/2529, 1590/2530)

2. การถอนค ารองทกข การยอมความ หรอการถอนฟองในคดอาญา เปนการท านตกรรม เพราะ

เปนการระงบไปเสยซงสทธในการด าเนนคดอาญาในคดความผดตอสวนตว (ฎ.1074/2477)

3. การท าสญญาประนประนอมยอมความ (ไมวาในหรอนอกศาล) ตาม ปวพ.ม.138 หรอ ปพพ.ม.

850 ถอวาเปนการท านตกรรม

4. การทากนในคดแพง ไมใชการท านตกรรม เพราะการทากนเปนเรองเกยวกบการด าเนน

กระบวนพจารณาคดในศาลทคความตกลงกนใหศาลวนจฉยชขาดในประเดนทคความทากนเปนขอแพชนะ

มไดมงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวางบคคลเพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ (ฎ.3590/2538)

36

แบบของนตกรรม (ม.152)

แบบของนตกรรม หมายถง พธการทกฎหมายก าหนดไวและบงคบใหผแสดงเจตนากระท า ผแสดงเจตนาตองปฏบตตามทกฎหมายก าหนดไวส าหรบนตกรรมรายนนๆ เพอใหนตกรรมทท าไปนนเกดความ

สมบรณ ถาผแสดงเจตนาไมท านตกรรมตามแบบทกฎหมายก าหนดไว นตกรรมนนตกเปน “โมฆะ”

แบบของนตกรรมทกฎหมายบงคบใหตองกระท า ม 4 แบบ

1. นตกรรมทตองท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท

นตกรรมทกฎหมายก าหนดแบบนจะตองท าทง 2 อยาง คอ ท านตกรรมนนเปนหนงสอ และจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทดวย เชน สญญาซอขายอสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษ ตาม ปพพ.

ม.456, สญญาขายฝาก ม.491, 456 สญญาจ านอง ตาม ม.714

สงเกต : ค าวา “พนกงานเจาหนาท” ในทน หมายถง พนกงานเจาหนาททมหนาทเกยวกบการท าเอกสารนนๆ

2. นตกรรมทตองจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท

ในกรณนกฎหมายไมไดก าหนดวานตกรรมตองท าเปนหนงสอ เพยงแตก าหนดวานตกรรมนนตองไปจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท มกเปนเรองของนตกรรมฝายเดยว เชน การจดทะเบยนเปนนตบคคล ม.

1078, 1111 จดทะเบยนรบรองบตร ตาม ม.1548

3. นตกรรมทตองท าเปนหนงสอตอพนกงานเจาหนาท

ผท านตกรรมนนจะท านตกรรมเองไมได ตองท าเปนหนงสอตอพนกงานเจาหนาท เชน การท า

พนยกรรมแบบเอกสารฝายเมอง หรอเอกสารลบ

แบบ : กฎหมายก าหนดไว 4 แบบ

1. ตองท าเปนหนงสอ และ จดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท 2. ตองจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท

3. ตองท าเปนหนงสอ และ ตองท าตอพนกงานเจาหนาท 4. ตองท าเปนหนงสอ ท าดวยวาจาไมได

37

4. นตกรรมทตองท าเปนหนงสอ

นตกรรมทกฎหมายก าหนดแบบวาตองท าเปนหนงสอ ผท านตกรมสามารถท านตกรรมนนไดเอง ถาเปนนตกรรมสองฝายหรอหลายฝาย คสญญาท าสญญาเปนหนงสอกนเอง หรอหากเปนนตกรรมฝายเดยว

ผแสดงเจตนาท านตกรรมนนกสามารถท าหนงสอไดเอง

นตกรรมทกฎหมายก าหนดวาตองท าเปนหนงสอ หรอตองมหลกฐานเปนหนงสอ ผทท านตกรรม

จะตองลงลายมอชอในหนงสอนน ถาเปนนตกรรมสองฝายหรอหลายฝาย คสญญาทกฝายตองลงชอใหครบ

ส าคญ : นตกรรมทกฎหมายก าหนดแบบไว ถาไมท าใหถกตองตามแบบทกฎหมายก าหนดไว นตกรรมนน

ยอมตกเปน “โมฆะ” ตาม ม.152 แตการแสดงเจตนาทบคคลไดแสดงออกมานน ไมไดเปนโมฆะไปดวย การ

แสดงเจตนานนยงคงมผลสมบรณ หากการแสดงเจตนาทไดแสดงออกมาไปเขานตกรรมแบบอน หรอไป

เขาเปนนตกรรมแบบอนทไมมกฎหมายก าหนดแบบเอาไว การแสดงเจตนานนกสามารถจะสมบรณใน

ฐานะทเปนนตกรรมอนได เชน การท าพนยกรรมแบบเอกสารฝายเมองทไมถกตองตามแบบทกฎหมาย

ก าหนดไว พนยกรรมนนยอมเปนโมฆะในฐานะทเปนพนยกรรมแบบเอกสารฝายเมอง แตการแสดงเจตนาท าพนยกรรมยงคงมผลสมบรณอย หากพนยกรรมทท ามพยานลงชอรบรอง 2 คน การแสดงเจตนาท า

พนยกรรมนนกจะสมบรณในฐานะทเปนพนยกรรมแบบธรรมดา

นตกรรมทกฎหมายก าหนดใหตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผตองรบผด

เปนเรองทกฎหมายก าหนดใหนตกรรมตองมหลกฐานในการฟองรองบงคบคดเปนหนงสอ ไมใช

เรองทก าหนดใหเปนแบบของนตกรรม ถามการท านตกรรมโดยไมมหลกฐานเปนหนงสอ นตกรรมนนกไมเปนโมฆะ แตมผลสมบรณใชบงคบกนได หากมการช าระหนตามนตกรรมนน กเปนการช าระหนโดยมมล

อนจะอางดวยกฎหมายได ฝายทช าระหนไปแลวจะเรยกคนไมได

เชน การกยมเงน 2,000 บาท ไมมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผก กจะฟองรองบงคบคดแกผก

ไมได แตสญญากยงกลาวมผลสมบรณ เพยงแตจะน าไปฟองเรยกใหผกน าเงนมาช าระตามสญญากไมได

เพราะไมมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผตองรบผด

สงเกต : กฎหมายบงคบใหลงลายมอชอฝายทตองรบผดเทานน เพอเปนหลกฐานในการฟองรองบงคบคด

ไมตองการลายมอชอของคสญญาทกฝาย

38

การท านตกรรมของผหยอนความสามารถ (ม.153)

หลกเกณฑ : บคคลผหยอนความสามารถ ม 4 ประเภท คอ

1. ผเยาว หมายถง บคคลทอายยงไมถง 20 ป บรบรณ ตาม ม.19 – 27

2. คนไรความสามารถ หมายถง คนวกลจรตทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ตาม ม.28, 29, 31

3. คนวกลจรต หมายถง คนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถ ตาม ม.30

4. คนเสมอนไรความสามารถ หมายถง คนทศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ ตาม ม.32

ผล : โมฆยะ

ผเยาว

โดยทวไป หมายถง บคคลทมอายยงไมครบ 20 ป บรบรณ เวนแต บคคลนนไดท าการสมรสโดย

ชอบ เมอตนมอายไมนอยกวา 17 ปบรบรณ

กฎหมายไดก าหนดใหการท านตกรรมโดยทวไปของผเยาวนนตองให “ผแทนโดยชอบธรรม” เปน

ผกระท าแทน หรอผเยาวเปนผท านตกรรมดวยตนเอง แตตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมกอนจงจะสามารถท านตกรรมได และนตกรรมทท าไปนนมผลสมบรณ แตหากการกระท าใดๆ ของผเยาว

กระท าลงโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม การนนตกเปน “โมฆยะ”

การใหความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมใหผเยาวท านตกรรม กฎหมายไมไดก าหนดแบบ

เอาไว ดงนนผแทนโดยชอบธรรมสามารถใหความยนยอมได โดยจะเปนการใหความยนยอมโดยชดแจง

ดวยวาจา เปนลายลกษณอกษร หรอโดยปรยายกได และเนองจากกฎหมายไมไดบญญตไวโดยชดแจง ผแทนโดยชอบธรรมจงสามารถใหความยนยอมแกผเยาวเองหรอแกคกรณอกฝายหนงในการท านตกรรมก

ได

ความสามารถ : ผหยอนความสามารถ ม 4 ประเภท

1. ผเยาว

2. คนวกลจรต

3. คนไรความสามารถ 4. คนเสมอนไรความสามารถ

39

นอกจากน การใหความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม โดยหลกแลวจะตองเปนการใหความ

ยนยอมทมลกษณะเปนการเฉพาะเรองแกผเยาวในการท านตกรรมเปนเรองๆ ไป หากเปนการใหความ

ยนยอมทมลกษณะเปนการทวไปวาผแทนโดยชอบธรรมใหความยนยอมในทกเรองทผเยาวจะกระท า กรณ

เชนนจะไมมผลเปนการใหความยนยอม เพราะถอเปนการใหความยนยอมทขดตอเจตนารมยของกฎหมาย

เวนแต เปนการใหความยนยอมตาม ม.26, 27 ทกฎหมายก าหนดใหผแทนโดยชอบธรรมสามารถใหความ

ยนยอมเปนการทวไปในบางเรองได

ขอพจารณา

1. การท านตกรรมซงเกยวกบทรพยสนของผเยาวทผใชอ านาจปกครองกระท ามได เวนแตจะไดรบ

อนญาตจากศาลกอน (ม.1574) มฉะนน นตกรรมยอมไมสมบรณและไมผกพนผเยาว แมวา

1.1 ผเยาวจะไดประโยชนมากกตาม (ฎ.9414/2542)

1.2 ผแทนโดยชอบธรรมจะหลกเลยง ม.1574 โดยใหผเยาวท านตกรรมเองและตนใหความยนยอมก

ตาม นตกรรมนนยอมไมสมบรณและไมผกพนผเยาว (ฎ.4984/2537) 1.3 จะใหสตยาบนไมได เพราะไมใชโมฆยะกรรม (ฎ.876/2516)

1.4 แมศาลจะอนญาตภายหลง กไมท าใหนตกรรมท เสยไปแลวกลบสมบรณข นมาได (ฎ.3169/2524)

1.5 ผลของการฝาฝน ม.1574 นน ปจจบนศาลฎกาวนจฉยวา นตกรรมทฝาฝนบญญตดงกลาว ไมถง

ขนาดตกเปนโมฆะกรรม คงมผลเพยงไมผกพนผเยาวเทานน (ฎ.6838/2555)

2. นตกรรมทผเยาวท าในฐานะตวแทนของบคคลทบรรลนตภาวะแลว ไมตองไดรบความยนยอม

จากผแทนโดยชอบธรรมกมผลสมบรณ เพราะถอวาตวการทเปนผบรรลนตภาวะแลว ไดกระท าการนนดวยตนเอง เชน ยายยกทดนใหหลาน โดยมอบอ านาจใหหลายไปท านตกรรมยกใหแทน แมหลานจะยงไมบรรล

นตภาวะ หลานกเปนผรบมอบอ านาจไดโดยไมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม (ฎ.

596/2506)

3. การรองทกขหรอฟองคด หรอการทากนในศาล เปนเรองการใชสทธตามกฎหมายวธพจารณา

ความ และเปนเรองเกยวกบการด าเนนคดในศาล ไมเปนการท านตกรรม ฉะนนแมเนอหาและผลแหงคดจะ

เกยวของกบทรพยสนของผเยาว ตาม ม.1574 ผใชอ านาจปกครอง, ผใชสทธแทนผเยาวกไมตองไดรบ

อนญาตจากศาลกอน (ฎ.3590/2538)

4. การท าพนยกรรม ม.25 ก าหนดใหผเยาวสามารถท าพนยกรรมไดเมออาย 15 ปบรบรณ โดยไม

ตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม

4.1 อายของผเยาวทท าพนยกรรมใหพจารณาในขณะทผเยาวท าพนยกรรม ตาม ม.1654

40

4.2 หากขณะท าพนยกรรม ผเยาวมอายไมถง 15 ป พนยกรรมนนยอมตกเปนโมฆะ ตาม ม.1703 ซง

พนยกรรมทตกเปนโมฆะตาม ม.1703 นไมมทางทจะสมบรณไดเลย แมวาตอมาผเยาวจะบรรลนตภาวะและถงแกความตายภายหลงกตาม

คนไรความสามารถ

คนไรความสามารถ คอ บคคลวกลจรตทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ดงน หากศาลยงไมได

สง บคคลนนจะเปนเพยงคนวกลจรตธรรมดา

คนวกลจรต โดยทวไป คอ คนบา หรอบคคลทผดปกต รวมไปถงคนทปวยและไมสามารถชวยเหลอ

ตวเองไดดวย ฎ.5466/2537 ค าวา “บคคลวกลจรต” ตาม ม.28 ไมไดหมายความเฉพาะบคคลทมจตผดปกต หรอ

ตามทเขาใจกนทวๆ ไป วาเปนบาเทานน แตหมายความรวมถงบคคลผมกรยาอาการผดปกตเพราะ คอ ขาด

ความร าลก ขาดความรสก และขาดความรบผดชอบ เพราะบคคลดงกลาวไมสามารถประกอบกจการของตนหรอประกอบกจสวนตวของตนไดดวย

สงเกต : คนวกลจรต ถอเปนผหยอนความสามารถในการท านตกรรม แตผลของการท านตกรรมของคน

วกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถกบคนวกลจรตทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถนนจะแตกตางกน

- คนไรความสามารถ : โมฆยะ (ม.28 ว.สาม)

- คนวกลจรต : จะมผลเปนโมฆยะตอเมอไดกระท าในขณะทบคคลนนวกลจรตอย และคกรณอก

ฝายหนงไดรแลวดวยวาผกระท าเปนคนวกลจรต (ม30)

คนไรความสามารถจะอยในความดแลของ “ผอนบาล” ตาม ม.28 ดงน ผอนบาลจงเปนผท านต

กรรมตางๆ แทนคนไรความสามารถ

ขอพจารณา

1. ส าหรบนตกรรม ตาม ม.1574 ผอนบาลจะกระท าโดยพลการไมได ตองไดรบอนญาตจากศาล

กอน ทงน ตาม ม.28 ว.สอง, ม. 1574 ประกอบ ม.1598/18

2. กรณท าพนยกรรม ม.1704 ว.หนง พนยกรรมทคนไรความสามารถท าขน ตกเปน “โมฆะ” ทงสน

41

คนวกลจรต

คนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถท านตกรรม กฎหมายยงถอวายงเปนบคคล

ทมความสามารถตามกฎหมาย นตกรรมทคนวกลจรตท าจงสมบรณ อยางไรกตาม ม.30 ไดบญญตไววาการ

กระท าใดๆ อนบคคลวกลจรตซงศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระท าลง การนนจะเปน

โมฆยะตอเมอไดกระท าในขณะทบคคลนนวกลจรตอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวาผกระท าเปน

คนวกลจรต

คนเสมอนไรความสามารถ

เปนบคคลทมเหตบกพรอง จะเปนความบกพรองทางกาย หรอทางจตอยางอน ตามท ม.32 บญญต

ไว ซงการบกพรองนนเปนเหตใหบคคลนนไมสามารถกระท าการงานโดยตนเอง หรอจดกจการไปในทางท

อาจจะเสอมเสยตอทรพยสนของตนเองหรอครอบครว ซงเมอบคคลตาม ม.28 รองขอตอศาล ศาลจะสงให

บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได

ดงนน บคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมเหตบกพรองอยางใดอยางหนง

ตามท ม.32 บญญตไว และจะตองมบคคลตาม ม.28 มารองขอตอศาลใหบคคลดงกลาวเปนคนเสมอนไรความสามารถดวย

เหตบกพรองตามท ม.32 ระบไว ม 4 เหต คอ กายพการ จตฟนเฟอน ประพฤตสรยสรายเสเพลเปน

อาจณ หรอตดสรายาเมา และในปจจบน ม.32 ไดเพมเหตขนมาอกเหตหนง โดยใชค าวา “หรอมเหตอนท านองเดยวกนนน” คอ เหตอะไรกตามทใกลเคยงกบ 4 เหตทวานน แมจะไมใชเหต 4 เหตนนโดยแท แตก

เปนเหตทใกลเคยงกบ 4 เหตนน กเปนเหตทสามารถยนค ารองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถได ซงหากมเหตบกพรองดงทกลาวมา ถาบคคลดงกลาวยงสามารถจดท ากจกรรมบางอยางได หรอวา

ยงสามารถจดกจการไปในทางทจะไมเสอมเสยแกทรพยสนของเขาหรอครอบครว ศาลจะไมสามารถสงให

เขาเปนคนไรความสามารถได (ฎ.95/2483)

โดยหลก คนเสมอนไรความสามารถสามารถท านตกรรมดวยตนเองไดโดยล าพง และนตกรรมนนม

ผลสมบรณ เวนแต กจการตาม ม.34 ทคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจาก “ผพทกษ”

มฉะนนจะตกเปน “โมฆยะ”

ขอพจารณา

1. การท าพนยกรรม คนเสมอนไรความสามารถสามารถท าพนยกรรมได และพนยกรรมนนมผลสมบรณ โดยไมตองไดรบความยนยอมจากผพทกษ (ฎ.177/2528)

42

2. แมจะเปนกจการตาม ม.34 (1)-(11) กตาม คนเสมอนไรความสามารถกตองกระท ากจการนนดวย

ตนเอง ผพทกษมอ านาจเพยงใหความยนยอมเทานน ผพทกษจะไปท ากจการดงกลาวแทนคนเสมอนไรความสามารถไมได หากฝาฝนยอมเปนการกระท าโดยไมมสทธ ไมมอ านาจ ไมผลตามกฎหมาย ไมมผล

ผกพนคนเสมอนไรความสามารถ

43

โมฆะ โมฆยะ

หลก : โมฆะกรรม หมายถง นตกรรมทเปนอนเสยเปลามาตงแตตน ไมมผลอยางใดๆ ตามกฎหมาย

โมฆยะกรรม หมายถง นตกรรมทมผลสมบรณ แตสามารถบอกลางหรอใหสตยาบนได

โมฆะกรรม (ม.172)

หลกเกณฑ

1. โมฆะกรรมนน เปนนตกรรมทเปนอนเสยเปลามาตงแตขณะท านตกรรม เสมอนหนงวามไดม

การท านตกรรมนนเลย โดยไมจ าเปนตองมการบอกลางซ าอก และโมฆะกรรมนนกไมอาจใหสตยาบน

เพอใหนตกรรมนนกลบมาสมบรณได

2. ค าวา “ผมสวนไดเสย” คอ ผทไดรบประโยชนหรอเสยประโยชนจากโมฆะกรรมนน ซงไมจ ากด

วาจะตองเปนคกรณเทานน

3. การเปนโมฆะกรรม ผมสวนไดเสยสามารถยกเอาความเสยเปลาขนกลาวอางเมอใดกได โดยไมม

จ ากดเวลา ไมมอายความ (ฎ.2041/2547)

4. แมการกลาวอางความเปนโมฆะกรรมจะไมมก าหนดเวลา แตถาผกลาวอางความเปนโมฆะม

ความประสงคทจะเรยกเอาทรพยคนจากนตกรรมทเปนโมฆะนน ตองน าเอาบทบญญตเรองลาภมควรไดมา

ใชบงคบ ตาม ม.419 คอ จะตองเรยกเอาทรพยคนภายใน 1 ป นบแตวนทรถงมลเหตอนเปนโมฆะกรรมนน

แตตองไมเกน 10 ป นบแตเกดสทธเรยกคน (วนทท านตกรรม)

สงเกต : โมฆะกรรมนนไมวากรณใด ถอวาเสยเปลามาตงแตตน เสมอนหนงวามไดมการท าสญญากนเลย

และผลแหงโมฆะกรรมนน

1). คสญญาจะมาฟองเรยกใหปฏบตตามสญญาไมได

2). คสญญาจะมาฟองเรยกใหช าระคาเสยหายไมได และ

3). คสญญาจะมาฟองอางวาผดสญญาไมได

ดงนน สงเดยวทคสญญาสามารถเรยกได คอ ขอเรยกทรพยคน ตามหลกลาภมควรได ตาม ม.172 ว.

สอง (ประกอบ ม.406) กลาวคอ การไดทรพยสนอนเกดจากโมฆะกรรม ผไดทรพยสนมาจะตองคนใหคกรณอกฝายหนง และตองคนทงหมด เวนแตจะเขาขอยกเวนตามทกฎหมายก าหนดซงไมตองคนหรอคน

เพยงบางสวน

44

ขอยกเวนทเรยกคนทรพยสนไมได

1). การช าระหนตามอ าเภอใจ (ม.407) คอ การช าระหนโดยรอยวาไมมมลหนจะตองช าระ ผช าระ

หนจะเรยกทรพยสนคนไมได

2). การช าระหนโดยมงตอผลซงรวาเปนพนวสย (ม.410) ตองเปนการพนวสยกอนหรอขณะท า

สญญา ตาม ม.150 ประกอบ ม.217 – 219

3). การช าระหนอนเปนการฝาฝนขอหามตามกฎหมาย (ม.411) คอ การทลกหนไปช าระหนตามนต

กรรมทตกเปนโมฆะ โดยรวามวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายหรอขดตอความสงบเรยบรอยฯ ตาม ม.150 (ฎ.1870/2542, 2167/2545)

สรป : นตกรรมทตกเปนโมฆะ ตาม ม.150 หากคกรณฝายทช าระทรพยไปไดรถงเหตทตกเปนโมฆะ คกรณ

ฝายนนไมมสทธไดรบทรพยคนทงสน

- พนวสย

- ตองหามชดแจง - ขดตอความสงบ

4). การไดรบช าระหนโดยสจรตและไดใชเงนไปหมดแลว (ม.412)

5). รบทรพยสนไวโดยสจรต ถาทรพยสนนนสญหายหรอบบสลายไปแลว กไมจ าตองคนหรอหรอ

คนตามสถานททเปนอย (ม.413)

6). ดอกผลทเกดจากลาภมควรได ไมจ าตองคนในระหวางทยงสจรตอย (ม.415)

สงเกต : ดอกผลทไดมากอนเรยกคน ไมตองคน

ดอกผลทไดมาหลงเรยกคน ตองคน

นตกรรมทตกเปนโมฆะบางสวน (ม.173)

หลกเกณฑ

1. โดยหลก นตกรรมตกเปนโมฆะบางสวน ยอมตกเปนโมฆะทงสน

2. เวนแต ถาสามารถแยกชนสวนทไมเปนโมฆะ ออกจากสวนทเปนโมฆะได สวนทแยกออกมาก

สมบรณ

เชน การตกลงประนประนอมยอมความใหถอนฟองคดแพงและคดอาญาแผนดน เฉพาะขอตกลงทใหถอนฟองคดอาญาแผนดนเทานนทเปนโมฆะ แตขอตกลงทใหถอนฟองคดแพงไมเปนโมฆะ ตาม ม.173

(ฎ.4651/2548, 235/2551)

45

การกยมเงนทตกลงคดดอกเบยเกนอตราทกฎหมายบญญต สามารถแยกสวนตนเงนทไมเปนโมฆะ

ออกจากดอกเบยทเปนโมฆะได ตาม ม.173 กลาวคอ ในสวนทเปนดอกเบยกตกเปนโมฆะ ตาม ม.150 แตสวนตนเงนมผลสมบรณ ตาม ม.173 นอกจากนเจาหนยงมสทธฟองเรยกตนเงนพรอมดอกเบยในระหวางผด

นดของตนเงนรอยละ 7.5 ตอป อนเปนดอกเบยโดยผลของกฎหมายได ตาม ม.224 (ฎ.2278/2555)

นตกรรมทเปนโมฆะแบบหนง แตสมบรณเปนแบบอนทไมเปนโมฆะ (ม.174)

สวนมากมกเปนเรองนตกรรมทไมท าตามแบบ ซงมผลใหนตกรรมนนตกเปนโมฆะ แตไปเขานตกรรมอยางอนซงกฎหมายไมไดบงคบใหตองท าตามแบบ กใหถอวาสมบรณตามนตกรรมอยางอน ใชบงคบ

ไดตามนตกรรมทไมเปนโมฆะนน

เชน การซอขายทดนมอเปลาแมจะตกเปนโมฆะเพราะไมไดท าเปนหนงสอและจดทะเบยน แตสมบรณโดยการสละและสงมอบการครอบครองตาม ม.1377, 1378 (ฎ.378/2525)

46

โมฆยะกรรม (ม.175 – 181)

โมฆยะกรรม เปนนตกรรมทมผลสมบรณ ใชบงคบไดตามกฎหมาย ตราบเทาทยงไมมการบอกลางโมฆยะกรรมนน ทงน หากไดมการบอกลางโมฆยะกรรมแลว นตกรรมนนกจะตกเปนโมฆะมาต งแต

เรมแรก แตถาโมฆยะกรรมดงกลาวไดมการใหสตยาบน นตกรรมนนกจะมผลสมบรณและจะมผลสมบรณตลอดไป ไมวาใครกไมอาจบอกลางไดอก

ผมสทธบอกลางโมฆยะกรรม (ม.175)

1. คกรณฝายทเสยเปรยบในการท านตกรรม คอ คกรณแหงนตกรรมฝายทเปนบคคลหยอน

ความสามารถ (ผเยาว, คนไรความสามารถ, คนเสมอนไรความสามารถ) ผทแสดงเจตนาโดยส าคญผดใน

คณสมบต หรอทรพยสน ผทกลฉอฉล หรอถกขมข

2. ผทคมครองบคคลผหยอนความสามารถ ไดแก ผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาล หรอผพทกษ

3. ทายาทของผท านตกรรมอนเปนโมฆยะ (ม.175 ว.ทาย)

สงเกต : การบอกลางโมฆยะกรรมกฎหมายไดก าหนดตวบคคลทมสทธบอกลางไวโดยเฉพาะใน ม.175 ซง

จะแคบกวาตวบคคลผมสวนไดเสยในการยกเอาความเสยเปลาแหงโมฆะกรรมขนกลาวอาง ตาม ม.172 ว.

หนง ดงน บคคลอนทไมมบญญตไวใน ม.175 ยอมไมมสทธบอกลางโมฆยะกรรมได เชน

- ผค าประกน แมเปนผมสวนไดเสย แตไมมสทธบอกลางโมฆยะกรรมของลกหนแทนลกหน และ

สทธบอกลางโมฆยะกรรมของลกหนไมใชขอตอสของลกหนตาม ม.694 (ฎ.119/2519)

- คสมรสของผท านตกรรม ไมมสทธบอกลาง (ฎ.2398/2535)

- คกรณฝายทไดเปรยบ ไมมสทธบอกลาง เชน ฝายทท ากลฉอฉล หรอท าการขมข

ผลของการบอกลางโมฆยะกรรม (ม.176)

หลกเกณฑ

1. นตกรรมตกเปนโมฆะมาตงแตเรมแรก

2. คกรณตองกลบคนสฐานะเดม 3. ถาพนวสยทจะกลบคนสฐานะเดม กใหชดใชคาเสยหาย

ผลของการบอกลางโมฆยะกรรม แบงเปน

- ผลระหวางคกรณ - ผลตอบคคลภายนอก

47

ผลระหวางคกรณ

1. ค าวา “นตกรรมมผลเปนโมฆะมาตงแตเรมแรก” หมายถง เปนโมฆะมาตงแตท านตกรรม คกรณ

จะมาบงคบตามนตกรรมนนอกไมได เชน จะมาฟองบงคบใหช าระหน หรอใหช าระเบยปรบตามนตกรรม

นนไมได (ฎ.1955/2538)

2. เมอบอกลางโมฆยะกรรมแลว คกรณตองกลบคนสฐานะเดมทกกรณ เพราะนตกรรมทเปน

โมฆยะมผลสมบรณจนกวาจะถกบอกลาง การช าระหนใหแกกนกอนถกบอกลางจงไมใชการไดทรพยสนมา

โดยปราศจากมลเหตอนจะอางตามกฎหมายได (ไมใชลาภมควรได) ตางกบนตกรรมทเปนโมฆะตาม ม.172 ดงนน การบอกลางโมฆยะกรรมจงไมน าหลกเรองลาภมควรไดมาใชทงหมด แตน าหลกเรองการกลบคนส

ฐานะเดมตาม ม.415 – 418 มาใชบงคบเทานน

3. การบอกลางโมฆยะกรรม โดยหลกไมตองชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกกน เวนแตเปนการพน

วสยจะกลบคนสฐานะเดม จงจะตองชดใชคาเสยหายใหแทน ตาม ม.176 ว.หนง ตอนทาย

4. กรณทเปนการพนวสยจะกลบคนสฐานะเดม คกรณมสทธเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทนจาก

การกลบคนสฐานะเดมเทานน จะเรยกคาเสยหายอยางอนไมได (ฎ.8429/2538)

5. กรณทเปนพนวสยทจะกลบคนสฐานะเดมอนจะมสทธเรยกคาสนไหมทดแทนมอย 2 กรณ คอ 1). การททรพยสนสญหายหรอบบสลาย 2). ไดมการโอนทรพยสนไปยงบคคลภายนอกกอนทจะมการบอก

ลาง และผรบโอนไดรบความคมครองตาม ม.1329 หรอ ม.160 เปนตน

ผลระหวางบคคลภายนอก กฎหมายแบงออกเปน 2 ประเภท

1. เปนโมฆยะเพราะกลฉอฉล ตาม ม.159 บคคลภายนอกจะไดรบความคมครองตาม ม.160 กลาวคอ

เพยงบคคลภายนอกสจรต (แมไมเสยคาตอบแทน) กไดรบความคมครอง

2. โมฆยะเพราะเหตอนๆ ซงไมใชกลฉอฉล ตองบงคบ ตาม ม.1329 กลาวคอ บคคลภายนอกจะตอง

สจรตและเสยคาตอบแทนดวยจงจะไดรบความคมครอง

สงเกต : บคคลภายนอกทจะไดรบความคมครอง ไมตองคนทรพยสนใหแกเจาของเดม ตาม ม.160, 1329 นน

ตองไดรบโอนทรพยสนมากอนมการบอกลางโมฆยะกรรม

เชน กรณทบคคลภายนอกไดรบทดนมาภายหลงจากบอกลางโมฆยะกรรมแลว แมยงไมมการแกไขชในโฉนดทดน บคคลภายนอกกจะอางความสจรตและเสยคาตอบแทนไมได เพราะนตกรรมตกเปน

โมฆะไปแลว ตาม ม.176 ผรบโอนจงไมมสทธดกวาผโอน (ฎ.1950/2518)

48

การใหสตยาบนแกโมฆยะกรรม (ม.177)

หลกเกณฑ

1. การใหสตยาบน คอ การยนยนรบรองนตกรรมทเปนโมฆยะ ใหมผลสมบรณตลอดไป และเมอม

การใหสตยาบนแลว จะมาบอกถอนการใหสตยาบนนนไมได (ฎ.2049/2538) 2. ผมสทธใหสตยาบน คอ ผทมสทธบอกลางโมฆยะกรรม ตาม ม.175

วธการบอกลางหรอใหสตยาบน (ม.178)

หลก : การบอกลางหรอใหสตยาบนจะตองแสดงเจตนาตอคกรณอกฝายหนงเทานน จะไปแสดง

เจตนาตอบคคลอนไมได

เวนแต : คกรณอกฝายหนงไดตายไปแลว สามารถบอกลางหรอใหสตบาบนตอทายาทได

1. โดยการแสดงเจตนา

การแสดงเจตนาตอคกรณอกฝายหนง กฎหมายไมไดก าหนดแบบไววาตองท าเปนหนงสอ

(ฎ.5137/2533) เพยงแตมการแสดงเจตนาแกอกฝายหนงวาจะใหสตยาบนหรอบอกลางใหอกฝายหนงร ก

เพยงพอแลว ซงการแสดงเจตนาตาม ปพพ. นน แบงเปนการแสดงเจตนาตอบคคลทอยเฉพาะหนา และตอบคคล

ทไมไดอยเฉพาะหนา ตาม ม.168, 169

2. โดยปรยาย (พฤตการณทถอวาเปนการใหสตยาบน : ม.180)

พฤตการณ ตาม ม.180 เปนนตเหต กลาวคอ เปนการกระท าทแมผกระท าจะไมไดตงใจหรอไมได

ตองการใหเกดผลในทางกฎหมาย แตกฎหมายถอวาเปนผลอยางใดอยางหนงตามกฎหมายแลว ไดแก

1. ไดปฏบตการช าระหนแลวทงหมอหรอแตบางสวน

2. ไดมการเรยกใหช าระหนแลว

3. ไดมการแปลงหนใหม

4. ไดมการใหประกนเพอหนนน

5. ไดมการโอนสทธหรอความรบผดทงหมดหรอแตบางสวน

6. ไดมการกระท าอยางอนอนแสดงไดวาเปนการใหสตยาบน

ภายหลงเวลาอนพงใหสตยาบนได ผมสทธบอกลางโมฆยกรรมไดกระท าการอยางใดอยางหนง ตาม ขอ 1 - 6 และผนนไมไดสงวนสทธบอกลางไวโดยชดแจง กฎหมายถอวาเปนการใหสตยาบน จะบอกลางนต

กรรมนนอกไมได

49

วธการบอกลางโมฆยะกรรม

การบอกลางโมฆยะกรรมไมมแบบ แมบอกลางดวยวาจากมผลสมบรณ มผลเปนการบอกลาง

โมฆยะกรรม และแมนตกรรมอนเปนโมฆยะจะท าเปนหนงสอ การบอกลางกไมจ าเปนตองท าเปนหนงสอ

(ฎ.6188/2540)

ก าหนดเวลาทอาจใหสตยาบนได (ม.179)

1. การใหสตยาบนจะสมบรณตอเมอไดกระท าภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยะกรรมนนหมด

สนไปแลว (ม.179 ว.หนง) กลาวคอ

- ผเยาว คอ เมอผเยาวบรรลนตภาวะแลว

- กรณส าคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยสน คอ เมอรความจรง - กรณถกกลฉอฉล คอ เมอรถงกลฉอฉล

- กรณถกขมข คอ เมอพนจากการขมข

2. กรณนตกรรมทเปนโมฆยะกรรมโดยมมลเหตมาจากคนวกลจรต คนไรความสามารถ หรอคน

เสมอนไรความสามารถ ไดกระท าขน (ม.179 ว.สอง) มหลกเกณฑ 2 ประการ คอ

2.1 บคคลดงกลาวไดรถงนตกรรมทเปนโมฆยะนน และ 2.2 บคคลดงกลาวไดพ นจากการเปนคนวกลจรต คนไรความสามารถ หรอคนเสมอนไร

ความสามารถแลว

3. การใหสตยาบนของทายาทของคกรณ (ม.179 ว.สาม)

ทายาทของคกรณจะใหสตยาบนไดตอเมอคกรณตายไปแลว หากคกรณผท านตกรรมยงไมถงแก

ความตาย ทายาทจะใหสตยาบนไมได

4. การใหสตยาบนของผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาล หรอผพทกษ

ผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาล หรอผพทกษ สามารถใหสตยาบนไดทนท เมอรถงการท านตกรรมท

เปนโมฆยะ โดยไมตองรอใหมลเหตทเปนโมฆยะนนหมดสนไป ตาม ม.179 ว.หนง และ ว.สอง

ก าหนดเวลาในการบอกลางโมฆยะกรรม (ม.181)

หลกเกณฑ

1. ภายใน 1 ป นบแตเวลาทอาจใหสตยาบนได ตาม ม.179

2. แตตองไมเกน 10 ป นบแตเวลาทท านตกรรม

50

สรปความแตกตางระหวางโมฆะกบโมฆยะ

โมฆะ โมฆยะ 1. เปนการเสยเปลา ไมผกพนคกรณ 2. ใหสตยาบนไมได เพราะเสยเปลาไปแลว 3. บอกลางไมได เพราะเสยเปลาไปแลว 4. ผมสวนไดเสยมสทธยกขนกลาวอางได 5. ไมมก าหนดเวลากลาวอาง 6. การกลบคนใชหลกลาภมควรได

1. เปนการสมบรณ ผกพนคกรณจนกวาจะถกบอกลางใหเปนโมฆะ 2. ใหสตยาบนเพอใหสมบรณได 3. บอกลางเพอใหเปนโมฆะได 4. บคคลตาม ม.175 เทานน ทมสทธบอกลางหรอใหสตยาบน 5. มก าหนดเวลาบอกลางตาม ม.181 6. การกลบคน ตองกลบคนสฐานะเดมทกกรณ ถาคนไมไดใหชดใชคาเสยหายแทน