Embed Size (px)
Citation preview
จดพมพและจำ�หน�ยโดยสถาบนสรางสรรคสอเพอการเรยนร (สสร.)๑๕๑๘/๗ ถนนประชาราษฎร ๑ แขวงวงศสวาง เขตบางซอ กรงเทพฯ ๑๐๘๐๐โทรศพท : ๐-๒๕๘๗-๗๙๗๒, ๐-๒๕๘๖-๐๙๔๘, ๐-๒๕๘๗-๙๓๒๒-๒๖โทรสาร : ๐-๒๐๔๔-๔๔๗๒E-mail : [email protected]
พมพครงท ๑สงวนลขสทธตามพระราชบญญตISBN : 978-616-7768-11-3ปทพมพ ๒๕๖๒
ชนประถมศกษาปท ๕กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษาตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช ๒๕๕๑
หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน
ผเรยบเรยง
ดร.สขพชรา ซมเจรญ
ไพบลย กฤษณจกราวฒน
ชชน พงษด
ผตรวจ
จรนทร โฮสกล
บณณภสสร ยศธรสวสด
สทธพงศ ธรรเทยงธรรม
บรรณาธการ
รศ. ดร.รชน ขวญบญจน
สขศกษาและพลศกษา
������������������� �.5 �������� �.indd 1 1/2/2562 8:41:51
ปลอดโรคปลอดภย
กระตนความรสบทเรยน
๑. นกเรยนมความคดเหนอยางไรกบคากลาวทวา “กฬาเปนยาวเศษ”๒. ถาเราตองการใหมสขภาพดจะตองทาอยางไร๓. จากภาพ นกเรยนคดวาบคคลในภาพมสขภาพรางกายเปนอยางไร
กระตนความรสบทเรยนBrain stimulation
การปฏบตตนตามหลกสขบญญต ๑๐ ประการ เปนขอปฏบตทชวยใหนกเรยนมภมตานทานโรค ไมเจบปวย รางกายแขงแรง โดยหลกสขบญญตแหงชาตนนกเรยนควรเรยนรและนาไปปฏบตในชวตประจาวนอยางเปนประจาสมาเสมอ เพอใหมสขภาพรางกายและจตใจทสมบรณ
ประเดนความร Important point
อวยวะภายนอกรางกาย
๑บทท
๑ การปฏบตตนตามสขบญญต
คอ แผนผงทอธบายหวขอทเรยนในหนวยการเรยนร คอ ค�าถามทกระตนความรเดม
ของนกเรยนกอนเขาสบทเรยน
คอ จดเรมตนของบทเรยน น�าเขาสเนอหาความรทเพมขนในหนาตอไป
คอ มาตรฐานการเรยนรและ ตวชวดทหลกสตรฯ ก�าหนดใหเรยน
คอ ใจความส�าคญของเนอหาประจ�าหนวยการเรยนร
แผนผงการเรยนร
กระตนความรสบทเรยน
ประเดนความร
มาตรฐานการเรยนรและตวชวด
สาระส�าคญ
ชอหนวยการเรยนร ชอเรองในแตละบทเรยน
ค�าชแจงการใชสอการเรยนร
องคประกอบตาง ๆ ในแตละหนวยการเรยนร
������������������� �.5 �������� �.indd 2 1/2/2562 8:41:52
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕๑๔ ๑๕สขศกษาและพลศกษา ป.๕
• หากระบบขบถายไมดจะเกดผลเสยอยางไร หากนกเรยนดแลสขภาพไมดจะทาใหระบบขบถายผดปกต และจะเกดโรคตางๆ
ตามมา เชน
๑. โรคทองผก
๒. โรครดสดวงทวารหนก
๓. โรคลาไสอกเสบ
๔. โรคมะเรงลาไสใหญ
๕. โรคไตวาย
เตมความร หนฉลาดคดAdd the knowledge
แหลงขอมลเพมความร - เวบไซตวกพเดย สารานกรมเสร : https://th.wikipedia.org/wiki/การยอยอาหาร- สารานกรมไทย สาหรบเยาวชน เลม ๘ เรองท ๒ กายวภาคศาสตรและสรรวทยา
กจกรรมทายบทเรยน Activities of lesson
๑. การรบประทานอาหารเกยวของกบระบบใดบาง และเกยวของอยางไร๒. ถาระบบยอยอาหารและระบบขบถายมความผดปกต จะสงผลตอการดารง ชวตอยางไร๓. ทอทางเดนอาหาร และอวยวะทชวยในการยอยอาหารทางานสมพนธกน อยางไร
ถาม-ตอบยาความร ?
กจกรรมพฒนาความร Active Learning
กจกรรม รแลวนาไปปฏบต
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕๑๑๐ ๑๑๑สขศกษาและพลศกษา ป.๕ ๑๑๑
ขอ ๑๐ การปฏบตตนในการมสานกตอสวนรวม รวมสรางสรรคสงคม
๑. ใชทรพยากรอยางประหยดและคมคา เชน การซอมแซมสงของทชารดใหสามารถนากลบมาใชใหมได
๒. ชวยกนดแลรกษาสงแวดลอมภายในบาน โรงเรยน ชมชน และทสาธารณะ๓. กาจดขยะในบานและทงขยะลงในถงขยะตามประเภทอยางถกตอง๔. มจตสานกในการปองกนการแพรกระจายของ
เชอโรค และใชหองนาทถกสขลกษณะ๕. ใหความรวมมอในการทากจกรรมตางๆ
มสวนรวมในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน ปาไม สตว แหลงนาธรรมชาต
• นกเรยนมวธผอนคลายความเครยดไดอยางไร เมอรสกเมอยลาควรหาเวลาวางเพอพกผอนและคลายความตงเครยด โดยการทา
กจกรรมทสรางสรรค เชน เลนกฬา รองเพลง เลนเกม เพอใหมกาลงใจในการดาเนนชวต
เตมความร หนฉลาดคดAdd the knowledge
แหลงขอมลเพมความรเวบไซตสขบญญตแหงชาต : http://www.sukabanyad.com
เรองสขภาพทควรใสใจHealth conscious
การมองโลกในแงด คดบวก รจกเอาใจเขามาใส ใจเรา และรจกใหอภย จะทาใหนกเรยนมจตใจทสงบและมความสข
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕๘๐ ๘๑สขศกษาและพลศกษา ป.๕
การจดมวย
การบาดเจบทเกดจากแรงปะทะ มกเกดจากกฬาทเปนการตอส เชน มวย ยโด
เทควนโด คาราเต กฬาเหลานทาใหบาดเจบมาก ฟกชา กระดกหก กระดกราว กลาม
เนอฉก ปจจบนนยมใชอปกรณทชวยปองกนการบาดเจบ เชน นวม สนบ ชดปองกนลาตว
ปลอดภยเมอใกลหมอDoctor's tip
การใชศอกต สามารถใชไดทง ๒ ขาง ทงขางซายและขวา แลวแตถนดจากทาคมซาย ใหบดขอศอกตงขนสง แลวเงอศอกไปดานหลงใหสงกวาหวไหลเลกนอย ใชแรงจากหวไหลตกดลงมา
๓) การใชศอก
การใชศอกต
การชกหมดเหวยง คอการ
ชกหมดโดยการงอและเกรงขอศอก
ไวใหหมดออกไปเปนวถโคงขนาน
กบพน หมดจะเปนลกษณะการ
ควาหมดแตพยายามใหบรเวณสนหมด
ถกเปาหมาย คอ ปลายคาง ดานขาง
ลาตว
การชกหมดเหวยง การชกหมดเสย
การชกหมดเสย ใหยอเขา
และงอลาตวลงเลกนอย จากนน
หงายหมดกาใหแนน ใหศอกแนบ
ลาตว ออกแรงสงจากเทาดนลาตว
ขน แลวชกหมดเสยออกไป
คอ เกรดความรทเกยวกบสขภาพใหนกเรยนค�านงถง และน�าไปปฏบต
คอ เวบไซตส�าหรบสบคนความรเพมเตมจากเนอหาทเรยน
เรองสขภาพทควรใสใจ แหลงขอมลเพมความร
ภาพประกอบทนาสนใจคอ ความรเพมเตมนอกจาก
เนอหาในบทเรยน
เตมความร หนฉลาดคด
คอ กจกรรมทนกเรยนไดลงมอปฏบตจรงหลงจากไดเรยนรเนอหาในบทเรยน
กจกรรมทายบทเรยน
คอ ขอมลความรเกยวกบสขภาพโรค อาการ และขอแนะน�าอน ๆ
ปลอดภยเมอใกลหมอ
������������������� �.5 �������� �.indd 3 1/2/2562 8:41:54
คำ�นำ�ตารางแสดงมาตรฐานการเรยนรและตวชวด กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา
ชนประถมศกษาปท ๕ ทตรงกบเนอหาในบทเรยนของแตละหนวยการเรยนร
หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน สขศกษาและพลศกษา ชนประถมศกษา
ปท ๕ กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษาเลมน จดท�าขนตรง
ตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวดของหลกสตรแกนกลางการศกษา
ขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ การเรยนรวชาสขศกษาและพลศกษา
จะท�าใหผเรยนมความรความเขาใจ และสามารถพฒนาทกษะไดตามท
กระทรวงศกษาธการก�าหนด ดงน
สขศกษา มงเนนใหผเรยนไดเรยนรเกยวกบสขภาพ การปองกนโรค
การปฏบตตนเกยวกบสขภาพ และน�าความรไปใชในชวตประจ�าวนได
พลศกษา มงเนนใหผเรยนไดเรยนรเกยวกบกจกรรมการเคลอนไหว
ตาง ๆ ปลกฝงใหออกก�าลงกาย เพอการปองกนโรค มสขภาพรางกาย
ทสมบรณแขงแรง
สถาบนสรางสรรคสอเพอการเรยนร (สสร.) หวงวา หนงสอเรยน
รายวชาพนฐาน สขศกษาและพลศกษา ชนประถมศกษาปท ๕ เลมน
จะเปนประโยชนสงสด รวมทงเกดประสทธภาพในการเรยนร สรางความเขาใจ
ในเนอหาทถกตองและชดเจนตอคร ผเรยน โดยผเรยนสามารถคดอยาง
เปนระบบ น�าความรไปใชในการแกปญหาไดตามสภาพความเปนจรง
และด�าเนนชวตไดอยางมความสข
สถาบนสรางสรรคสอเพอการเรยนร (สสร.)
������������������� �.5 �������� �.indd 4 1/2/2562 8:41:54
ตารางแสดงมาตรฐานการเรยนรและตวชวด กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา ชนประถมศกษาปท ๕ ทตรงกบเนอหาในบทเรยนของแตละหนวยการเรยนร
ตวชวดท ๑ จดรปแบบการเคลอนไหว แบบผสมผสาน และควบคมตนเองเมอใชทกษะ การเคลอนไหวตามแบบทก�าหนดตวชวดท ๒ เลมเกมน�าไปสกฬาทเลอกและกจกรรมการเคลอนไหวแบบผลดตวชวดท ๓ ควบคมการเคลอนไหวในเรองการรบแรง การใชแรงและความสมดลตวชวดท ๔ แสดงทกษะกลไกในการปฏบตกจกรรมทางกายและเลนกฬาตวชวดท ๕ เลนกฬาไทย และกฬาสากลประเภทบคคลและประเภททมไดอยางละ ๑ ชนดตวชวดท ๖ อธบายหลกการและเขารวมกจกรรมนนทนาการอยางนอย ๑ กจกรรม
(หนวยการเรยนรท ๑)
สาระท ๑ การเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษย มาตรฐาน พ ๑.๑ เขาใจธรรมชาตของการเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษย
ตวชวดท ๑ อธบายความส�าคญของระบบยอยอาหาร และระบบขบถายทมผลตอสขภาพ การเจรญเตบโต และพฒนาการตวชวดท ๒ อธบายวธดแลระบบยอยอาหารและระบบขบถายใหท�างานตามปกต
(หนวยการเรยนรท ๒)
สาระท ๒ ชวตและครอบครวมาตรฐาน พ ๒.๑ เขาใจและเหนคณคาตนเอง ครอบครว เพศศกษา และมทกษะในการด�าเนนชวต
ตวชวดท ๑ อธบายการเปลยนแปลงทางเพศ และปฏบตตนไดเหมาะสมตวชวดท ๒ อธบายความส�าคญของการมครอบครวทอบอนตามวฒนธรรมไทยตวชวดท ๓ ระบพฤตกรรมทพงประสงค และไมพงประสงคในการแกไขปญหาความขดแยงในครอบครว และกลมเพอน
(หนวยการเรยนรท ๓)
สาระท ๓ การเคลอนไหว การออกก�าลงกาย การเลนเกม กฬาไทย และกฬาสากลมาตรฐาน พ ๓.๑ เขาใจ มทกษะในการเคลอนไหว กจกรรมทางกาย การเลนเกม และกฬา
(หนวยการเรยนรท ๔)
มาตรฐาน พ ๓.๒ รกการออกก�าลงกาย การเลนเกม และการเลนกฬา ปฏบตเปนประจ�าอยางสม�าเสมอ มวนย เคารพสทธ กฎ กตกา มน�าใจนกกฬา มจตวญญาณในการแขงขน และชนชม ในสนทรยภาพของการกฬา
ตวชวดท ๑ ออกก�าลงกายอยางมรปแบบ เลนเกมทใชทกษะการคดและตดสนใจ (หนวยการเรยนรท ๓)ตวชวดท ๒ เลนกฬาทตนเองชอบอยางสม�าเสมอ โดยสรางทางเลอกในวธปฏบตของตนเองอยางหลากหลาย และมน�าใจนกกฬาตวชวดท ๓ ปฏบตตามกฎกตกา การเลนเกม กฬาไทย และกฬาสากล ตามชนดกฬาทเลนตวชวดท ๔ ปฏบตตนตามสทธของตนเอง ไมละเมดสทธผอนและยอมรบในความแตกตางระหวางบคคล ในการเลนเกมและ กฬาไทย กฬาสากล
(หนวยการเรยนรท ๕)
สาระท ๔ การสรางเสรมสขภาพ สมรรถภาพและการปองกนโรคมาตรฐาน พ ๔.๑ เหนคณคาและมทกษะในการสรางเสรมสขภาพ การด�ารงสขภาพ การปองกนโรค และการสรางเสรมสมรรถภาพเพอสขภาพ
ตวชวดท ๑ แสดงพฤตกรรมทเหนความส�าคญของการปฏบตตนตามสขบญญตแหงชาตตวชวดท ๒ คนหาขอมลขาวสารเพอใชสรางเสรมสขภาพตวชวดท ๓ วเคราะหสอโฆษณาในการตดสนใจเลอกซออาหาร และผลตภณฑสขภาพอยางมเหตผลตวชวดท ๔ ปฏบตตนในการปองกนโรคทพบบอยในชวตประจ�าวนตวชวดท ๕ ทดสอบและปรบปรงสมรรถภาพทางกายตามผลการทดสอบสมรรถภาพทางกาย (หนวยการเรยนรท ๓)
(หนวยการเรยนรท ๖)
สาระท ๕ ความปลอดภยในชวตมาตรฐาน พ ๕.๑ ปองกนและหลกเลยงปจจยเสยง พฤตกรรมเสยงตอสขภาพ อบตเหต การใชยา สารเสพตด และความรนแรง
ตวชวดท ๑ วเคราะหปจจยทมอทธพลตอการใชสารเสพตดตวชวดท ๒ วเคราะหผลกระทบของการใชยาและสารเสพตดทมผลตอรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และสตปญญา ตวชวดท ๓ ปฏบตตนเพอความปลอดภยจากการใชยาและหลกเลยงสารเสพตดตวชวดท ๔ วเคราะหอทธพลของสอทมตอพฤตกรรมสขภาพตวชวดท ๕ ปฏบตตนเพอปองกนอนตรายจากการเลนกฬา
������������������� �.5 �������� �.indd 5 1/2/2562 8:41:54
บทท ๑ ระบบตาง ๆ ในรางกาย และการดแลรกษา ๒
บทท ๑ กฬาไทย ๗๙บทท ๒ กฬาสากล ๙๑
บทท ๑ การปฏบตตนตามหลกสขบญญต ๑๐๕บทท ๒ รทนขอมลขาวสาร ๑๑๔บทท ๓ เขตปลอดโรค ๑๒๕
บทท ๑ อนตรายจากการใชสารเสพตด ๑๓๘บทท ๒ การใชยาใหปลอดภย ๑๔๙บทท ๓ เลนกฬาอยางปลอดภย ๑๕๕
บทท ๑ การเปลยนแปลงทางเพศ ๑๙บทท ๒ ครอบครวทอบอนแบบไทย ๒๙
บทท ๑ การออกก�าลงกาย ๓๙บทท ๒ กจกรรมการเลนเกม ๕๓บทท ๓ การพฒนาสมรรถภาพทางกาย ๖๗
๑
๗๘
๑๐๔
๑๓๗
๑๖๖
๑๘
๓๘
สขภ�พด ชวตมสข
แวดวงกฬ�
ปลอดโรคปลอดภย
ปฎบตตนใหพนอนตร�ย
ตวฉน ครอบครว และเพอน
ร�งก�ยแขงแรง จตใจแจมใส
หนา
ส�รบญ
หนวยก�รเรยนรท ๑
หนวยก�รเรยนรท ๒
หนวยก�รเรยนรท ๔
หนวยก�รเรยนรท ๕
หนวยก�รเรยนรท ๖
บรรณ�นกรม
หนวยก�รเรยนรท ๓
������������������� �.5 �������� �.indd 6 1/2/2562 8:41:54
แผนผงการเรยนร
๑หนวยการเรยนรท
สขภาพด ชวตมสข
มาตรฐานการเรยนร
และตวชวด
๑.อธบายความส�าคญของระบบยอยอาหารและระบบขบถายทมผลตอสขภาพ การเจรญเตบโตและพฒนาการ(มฐ.พ๑.๑ป.๕/๑)๒.อธบายวธดแลระบบยอยอาหารและระบบขบถายใหท�างานตามปกต (มฐ.พ๑.๑ป.๕/๒)
สาระส�าคญ
ระบบตาง ๆ ประกอบดวยอวยวะภายในทมความส�าคญตอสขภาพ การเจรญเตบโตและพฒนาการ โดยเฉพาะระบบยอยอาหารและระบบขบถ ายทเกยวข องกบการแปรสภาพอาหารกอนทรางกายจะน�าสารอาหารไปใช นกเรยนจงควรท�าความเขาใจ เพอดแลรกษาอยางถกตอง ซงเปนผลดตอสขภาพ ชวยลดปญหาการยอยอาหาร ปองกนการเกดโรคตางๆและชวยใหสขภาพสมบรณแขงแรง
สขภาพด ชวตมสข
บทท ๑ระบบตาง ๆ ในรางกายและการดแลรกษา
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 1 1/2/2562 9:49:51
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕2 3
อวยวะภายนอกรางกายบทท
๑ระบบตาง ๆ ในรางกายและการดแลรกษา
บทท
๑กระตนความรสบทเรยน
๑.ระบบยอยอาหารมความส�าคญอยางไร๒.จากภาพหากรบประทานอาหารประเภทนมากๆมผลกระทบตอระบบการยอยอาหาร และระบบขบถายอยางไร
กระตนความรสบทเรยนBrain stimulation
ระบบตาง ๆ ประกอบดวยอวยวะภายในทท�างานประสานสมพนธกนมความส�าคญตอสขภาพการเจรญเตบโตและพฒนาการเชนระบบยอยอาหารระบบขบถายซงระบบเหลานท�าหนาทยอยอาหารทนกเรยนรบประทานลงไปและขบถายกากอาหารออกมา นกเรยนจงควรท�าความเขาใจเพอการดแลรกษาอยางถกตอง
ประเดนความร Important point
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 2 1/2/2562 9:49:52
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕2 3
ความส�าคญของระบบตาง ๆ ภายในรางกาย
๑. ระบบยอยอาหาร
รางกาย ประกอบดวยอวยวะหลายสวนทนกเรยนมองเหนภายนอกเรยกวาอวยวะภายนอกรางกาย และภายในรางกายจะประกอบดวยอวยวะภายใน ซงท�าหนาทเกยวกบระบบตางๆในรางกายเชนระบบหายใจ ระบบยอยอาหาร ระบบตางๆ ทงหมดมความส�าคญและท�าใหรางกายของนกเรยนเจรญเตบโตไดด
ระบบยอยอาหาร เปนระบบทอยภายใน
รางกายประกอบดวยปากฟนหลอดอาหารตบ
กระเพาะอาหารซงท�างานประสานสมพนธกน
ระบบยอยอาหารมความส�าคญตอร างกายเพราะมหนาทในการยอยอาหารทรบประทานเขาไปกอนทรางกายจะดดซมสารอาหารเขาสกระแสเลอดน�าไปใชประโยชน เพอท�าใหรางกายแขงแรงและเจรญเตบโตตามวยแตถาระบบยอยอาหารท�างานไมดจะเกดผลเสยตอรางกายท�าใหรางกายไมเเขงเเรง ไดรบสารอาหารไมเพยงพอ มการเจรญเตบโตต�ากวาเกณฑมาตรฐานและเจบปวย
๑.๑ ความส�าคญของระบบยอยอาหารทมผลตอสขภาพการเจรญเตบโตและพฒนาการ
ลกษณะอวยวะภายในรางกายมนษย
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 3 1/2/2562 9:49:54
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕4 5
ภาพแสดงโครงสรางของระบบยอยอาหาร
อาหารทเขาสระบบทางเดน
อาหารจะถกยอยใหมขนาดเลกทสด
โดยผานกระบวนการยอยดงน
๑.3 กระบวนการยอยอาหาร
๑) การเคยวและน�ายอยจากน�าลาย
กระบวนการนจะประกอบดวยปากลนฟนและตอมน�าลายซงท�าหนาท
ยอยอาหารในขนตอนแรกดงน
เมอรบประทานอาหารเขาไประบบยอยอาหารจะท�าหนาทยอยอาหารใหมขนาดเลกลง อาหารทถกยอยจะกลายเปนสารอาหาร เพอใหรางกายดดซมและน�าไปใชประโยชนอาหารทเหลอจากการยอยจะกลายเปนกากอาหารและถกแยกออกมาเปนอจจาระ
๑.2 หนาทของระบบยอยอาหาร
กระเพาะอาหาร
หลอดอาหาร
ปาก
ตบ
ล�าไส ใหญ
ล�าไสเลก
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 4 1/2/2562 9:49:55
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕4 5
ตอมน�าลายใตกกห
ตอมนมขนาดใหญทสด
ท�าหน าทสร างน� าลายท ม
ลกษณะเปนน�าใสๆถาตอมนอกเสบจะท�าใหเปนโรคคางทม
ตอมน�าลายใตขากรรไกรเปนตอมรปไข ท�าหนาท
สรางน�าลายใสๆ
ตอมน�าลายใตลนท�าหนาทสรางน�าลาย
ชนดเมอกขน
(๑) ปากเปนอวยวะแรกทรบอาหารเมอรบประทานอาหารเขาไปใน
ปากอวยวะตางๆ ทอยภายในชองปากจะท�าหนาทบดเคยว ฉก กด เพอยอย
อาหารใหเปนชนเลก
(2) ลน เปนอวยวะภายในชองปากทชวยรบรสชาตของอาหารท�าให
ทราบวาอาหารแตละชนดทรบประทานมรสชาตอยางไรเชนเคมหวานเปรยว
และขมและยงชวยผลกดนและคลกเคลาอาหารในปาก
(3) ฟน เปนอวยวะทอยภายในชองปาก ท�าหนาทบดเคยว กด ฉก
อาหารเพอยอยอาหารใหเลกทสดกอนการกลน
(4) ตอมน�าลาย มหนาทผลตน�ายอยเพอยอยอาหารประเภทแปงให
เปนน�าตาลตอมน�าลายม๓คดงน
โครงสรางภายในของตอมน�าลาย
ตอมน�าลาย๓ค
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 5 1/2/2562 9:49:56
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕6 7
2) การกลน เรมตงแตการผานอาหารในชองปากไปหลอดอาหาร ผานอวยวะตางๆจนถงกระเพาะอาหารแบงได๓ระยะดงน
(๑) ระยะการกลนอาหารในปาก หลงจากอาหารถกเคยวรวมกบน�าลายจะเกดเปนกอนอาหาร ลนไกจะกระดกลงปดหลอดลมไวเพอไมใหอาหารตกลงในหลอดลมจงมการหยดหายใจชวคราว หากมความผดพลาดจะเกดการส�าลกอาหารได
(๒) ระยะการกลนอาหารเขาสหลอดคอ กล ามเนอบร เวณหลอดคอจะหดตวผลกอาหารเขาสหลอดอาหาร ในจงหวะนนเพดานออนจะถกยกขน ท�าใหมการหยดหายใจชวขณะ
(๓)ระยะการกลนจากหลอดอาหารลงสกระเพาะอาหารการกลนอาหารจะมลกษณะเปนลกคลน เพอรดอาหารทงหมดใหลงสกระเพาะอาหาร
ระยะท ๑
ระยะท ๓
ระยะท ๒
อาหาร
อาหาร
อาหาร
อาหารถกบดเคยวและปนเปนค�าอยในปาก
การกลนอาหารทอย ในบรเวณหลอดคอ
การกลนอาหารทอยบรเวณหลอดอาหารเพอรดอาหารลงสกระเพาะอาหาร
อาหารไหลลงสกระเพาะอาหาร
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 6 1/2/2562 9:49:59
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕6 7
ระยะท ๑ ระยะท ๒ ระยะท ๓
4) น�ายอยจากล�าไสเลก
น�ายอยจากล�าไสเลกจะมการสรางเมอกออกมาเปนจ�านวนมากเพอยอยอาหารประเภทโปรตนไขมนและน�าตาลจากนนล�าไสเลกจะขบและคายตวเพอ
ล�าเลยงกากอาหารไปยงล�าไสใหญ
5) การเคลอนไหวของล�าไสใหญ เมออาหารมาทล�าไสใหญจะไมมการยอยอาหารเกดขนแตจะมการหด
ตวเคลอนไหวแบบตางๆจนเหลอแตกากอาหารซงใชเวลานาน๖-๘ชวโมงกอนจะถกปลอยเปนอจจาระออกนอกรางกาย
เคลอนไหวแบบคลกเคลา
เคลอนไหวแบบบบไลอาหาร
เคลอนไหวแบบหดตว
3) การเคลอนไหวของกระเพาะอาหารเพอบดยอย เมออาหารลงสกระเพาะอาหารน�ายอยในกระเพาะอาหารจะยอยอาหาร
ประเภทโปรตนโดยกระเพาะอาหารจะคลายตวเปนระยะสนๆแลวจงเคลอนไหวเปน๓ระยะดงน
ระยะท ๑ เคลอนไหวแบบคลกเคลา อาหารจะคลกเคลากบน�ายอยทหลงจากกระเพาะอาหารซงจะเกดไลกนไปทก๒๐วนาท
ระยะท 2 เคลอนไหวแบบบบไลอาหาร จะท�าการไลอาหารจากกระเพาะอาหารไปยงล�าไสโดยมความแรงกวาการเคลอนไหวแบบคลกเคลา
ระยะท 3 เคลอนไหวแบบหดตวเกดขนในชวงทกระเพาะวางเปนการหดตวทรนแรงกวาแบบอนๆ
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 7 1/2/2562 9:50:01
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕8 9
ตบ เปนอวยวะทส�าคญมากของรางกายซงท�าหนาทเกยวกบการยอยอาหารและหนาทอนๆดงน
(๑)การสรางน�าดทเปนน�ายอยอาหาร เปนการยอยทตองใชปฏกรยาทางเคมในการยอยไขมนและอาหารเหลวจากกระเพาะอาหาร
ตบออนจะสรางน�ายอยประมาณ ๘๐๐ มลลลตรตอวน ซงมปฏกรยาทางเคมทเปนดางในการยอยคารโบไฮเดรตโปรตนและไขมน
๑) ตบ
2) ตบออน
ตบออน
ตบถงน�าด
ล�าไสเลก
๑.4 อวยวะอน ๆ ทชวยในการยอยอาหาร
อวยวะตบ และตบออน
๑
๒
(๒) สรางโปรตน (๓) สะสมคารโบไฮเดรต (๔) เปนทเกบสะสมวตามนธาตเหลกและทองแดง (๕) ท�าลายสงทเปนพษตอรางกาย
ค�ำศพทนำรปฏกรยา อานวา ปะ-ต-ก-ร-ยาคอ การกระท�าทตอบสนองและ
เกดการเปลยนแปลง
ตบ
ตบออน
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 8 1/2/2562 9:50:03
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕8 9
2. ระบบขบถาย
ระบบขบถาย คอระบบหนงทส�าคญอยภายในรางกายท�างานสมพนธกบระบบยอยอาหาร คอชวยก�าจดของเสยจากรางกาย อวยวะทท�างานในระบบนไดแกปอดตอมเหงอไตกระเพาะปสสาวะล�าไสเลกล�าไสใหญ
ระบบขบถาย ชวยขบถายของเสยและสงทรางกายไมตองการออกจากรางกายและชวยควบคมปรมาณน�าในรางกายใหสมบรณถาระบบขบถายท�างานผดปกตจะมผลเสยตอรางกายท�าใหอวยวะท�างานผดปกต เชน ของเสยจะถกดดซมเขากระเเสเลอดท�าใหเลอดไมสะอาดเลอดทไมสะอาดถกสงไปอวยวะอนๆจงท�าใหเกดผลกระทบไปดวยดงนนนกเรยนตองใหความส�าคญและดแลรกษาใหมการท�างานเปนไปตามปกตระบบขบถายมดงน
2.๑ ความส�าคญของระบบขบถายทมผลตอสขภาพ การเจรญเตบโต เเละพฒนาการ
อาการทองผกคออาการทรางกายม
การขบถายผดปกต ขบถายนอย ขบถาย
เปนเวลานานหากทองผกเรอรงมอนตราย
ตอรางกายมาก เพราะเปนสาเหตท�าให
เกดโรคตางๆเชนโรครดสดวงล�าไสอดตน
โรคมะเรงล�าไสดงนนเราตองดแลระบบ
ขบถายใหเปนปกต จะชวยขจดของเสย
และสารพษออกจากรางกายและสามารถ
ปองกนโรคตางๆได
ปลอดภยเมอใกลหมอDoctor's tip
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 9 1/2/2562 9:50:05
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕๑0 ๑๑
๑) ระบบขบถายปสสาวะ
ระบบขบถายปสสาวะประกอบดวยอวยวะส�าคญ ไดแก ไตทอไต
กระเพาะปสสาวะและทอปสสาวะซงมรายละเอยดดงน
ไตมอย๒ขางคอขวาและ
ซาย มรปรางคลายเมลดถวแดง
ท�าหนาทกรองของเสยเพอขบของ
เสยออกจากรางกายผานทางทอ
ปสสาวะเปนน�าปสสาวะ
ทอไตลกษณะเปนทอมอย
๒ทอท�าหนาทรองรบน�าปสสาวะ
จากไตไปสกระเพาะปสสาวะ
กระเพาะปสสาวะเปนกลาม
เนอทยดหดได ท�าหนาทกกเกบ
น�าปสสาวะไวชวคราว เมอน�าใน
กระเพาะปสสาวะเตมแลวจะหดตว
เพอขบน�าปสสาวะไปสทอปสสาวะ
ทอปสสาวะ เปนทอหรอ
หลอดทมอย๒หลอดคอขวาและ
ซาย ท�าหนาทเปนทางผานของ
น�าปสสาวะจากกระเพาะปสสาวะ
ออกจากรางกาย
ระบบขบถายปสสาวะ
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 10 1/2/2562 9:50:06
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕๑0 ๑๑
2) ระบบขบถายอจจาระระบบขบถายอจจาระประกอบดวยล�าไสใหญล�าไสตรงและทวารหนก
(๑) ล�าไสใหญ ล�าไสจะยาวประมาณ๕ฟตสวนตนจะเปนกระพงใหญสวนตอจะมลนเปนรอยพบของเยอบภายในท�าหนาทปองกนไมใหอาหารยอนกลบ
เรองสขภาพทควรใสใจHealth conscious
ไสตง คอ ทอบาง ๆ ทตอจากล�าไส ใหญ ถามการอกเสบ เรยกวา “ไสตงอบเสบ” โรคนเรมตนดวยอาการปวดทอง ในขนแรกจะมอาการปวดตรงกลางสะดอ และไมกชวโมงตอมา จดปวดนจะคอย ๆ ยายมาอยททองนอยดานขวา ถาเอามอกดตรงสวนน ของหนาทอง จะยงรสกเจบมาก
(2) ล�าไสตรง เปนสวนหนงของล�าไสใหญมความยาวประมาณ ๕ นว สามารถยดออกมาไดมากและเปนทพก
อจจาระ (3) ทวารหนก เปน
สวนลางสดของล�าไสใหญยาวประมาณ ๑ นว ถง ๑ นวครงมชองเปดส ภายนอก มกลามเนอห มเป นวงกลมโดยรอบ๒วงลกษณะเปนหรดท�าหนาทเปดใหอจจาระผานออกและปดอยางเดม ระบบขบถายอจจาระ
ล�าไสเลก
ล�าไสตรง
ทวารหนก
ล�าไส ใหญ
ไสตง
มาในล�าไสเลกสวนปลายมลกษณะเปนหลอดแคบๆเรยกวาไสตงจะท�าหนาท
สะสมกากอาหารทล�าไสเลกสงมาและจะดดซมน�ากบกลโคสใหเขาสกระแสเลอด
ล�าไสใหญจะบบตวเพอน�ากากอาหารเคลอนทไปรวมกนทล�าไสตรงและขบถาย
ทางทวารหนกทเรยกวาอจจาระ
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 11 1/2/2562 9:50:07
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕๑2 ๑3
ความส�าคญในการดแลระบบตางๆ
ระบบยอยอาหารและระบบขบถาย เปนระบบทส�าคญในรางกาย หาก
นกเรยนดแลไมดจะท�าใหรางกายเจบปวย รางกายออนแอ ไมมแรงในการท�า
กจกรรมตาง ๆ และอาจมการเจรญเตบโตทผดปกต วธดแลรกษาระบบตางๆ
ควรปฏบตดงน
ระบบยอยอาหารเปนระบบทละเอยดออนซงสขภาพจะดหรอไมขนอยกบ
อาหารทรบประทานเขาไประบบยอยอาหารมความส�าคญนกเรยนสามารถดแล
รกษาไดดงน
๑. การดแลรกษาระบบยอยอาหาร
๑) ดมน�าสะอาดวนละ ๘-๑๐ แกว เพอรกษาระบบตาง ๆ ใหท�างานไดอยางสมบรณ
๒) รบประทานอาหารใหครบ ๕ หม ถกสขลกษณะ และเปนเวลา จะชวยในเรองการยอยและการขบถาย
๕) ออกก�าลงกาย ท�าจตใจใหผองใส ไมเครยด เพราะความเครยดท�าใหระบบตาง ๆ ของรางกายท�างานผดปกต และควรนอนหลบพกผอนใหเพยงพออยางนอยวนละ ๖-๘ ชวโมง
๓) ไมรบประทานอาหารท มรส เคมจ ด อาหารจากการปง ยาง ทอด รมควน อาหาร ท ไหมเกรยม
๔) รบประทานอาหารทยอยงาย ปรงสกใหม และเคยวอาหารใหละเอยดกอนกลน
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 12 1/2/2562 9:50:09
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕๑2 ๑3
๑) รบประทานอาหารใหครบ๕หมและรบประทาน๓มอ
ใหเปนเวลา เพอปองกนโรครดสดวงทวาร
โรคกระเพาะอาหารอกเสบ
๒)รบประทานผกและผลไมทกวน
จะชวยใหรางกายขบถายไดด
๓)ดมน�าสะอาดในปรมาณทเพยงพอ
ตอความตองการของรางกาย
๔)รบประทานอาหารทมเสนใยอาหาร
เปนประจ�าจะท�าใหรางกายขบถายของเสยไดอยางปกต
๕)ขบถายอจจาระหรอปสสาวะใหเปนเวลา
เมอรสกปวดปสสาวะหรออจจาระไมควรกลนไว หลงจากการขบถายอจจาระ
หรอปสสาวะแลวใหท�าความสะอาดดวยน�าแลวเชดใหแหง
๖)พกผอนใหเพยงพอเพอรกษาสมดลใหรางกายและระบบยอยอาหารให
เปนปกต
ระบบขบถาย ชวยขบถายของเสยออกจากรางกาย เมอรบประทานอาหาร
เขาไปแลวรางกายจะตองขบถายของเสยออกมาดงนนนกเรยนสามารถดแลรกษา
ระบบขบถายไดดงน
เรองสขภาพทควรใสใจHealth conscious
๑. การขาดน�าจะท�าใหเลอดขนและไหลเวยนไมสะดวก ตบและไตจะท�างานหนก ในการกรองของเสยออกจากเลอดทหนดขน
๒. การกลนปสสาวะไวเปนเวลานาน จะท�าใหเกดโรคกระเพาะปสสาวะอกเสบ
2. การดแลรกษาระบบขบถาย
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 13 1/2/2562 9:50:10
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕๑4 ๑5
• หากระบบขบถายไมดจะเกดผลเสยอยางไร หากนกเรยนดแลสขภาพไมดจะท�าใหระบบขบถายผดปกต และจะเกดโรคตางๆ
ตามมาเชน
๑.โรคทองผก
๒.โรครดสดวงทวารหนก
๓.โรคล�าไสอกเสบ
๔.โรคมะเรงล�าไสใหญ
๕.โรคไตวาย
เตมความร หนฉลาดคดAdd the knowledge
แหลงขอมลเพมความร -เวบไซตวกพเดยสารานกรมเสร:https://th.wikipedia.org/wiki/การยอยอาหาร-สารานกรมไทยส�าหรบเยาวชนเลม๘เรองท๒กายวภาคศาสตรและสรรวทยา
กจกรรมทายบทเรยน Activities of lesson
๑.การรบประทานอาหารเกยวของกบระบบใดบางและเกยวของอยางไร๒.ถาระบบยอยอาหารและระบบขบถายมความผดปกต จะสงผลตอการ ด�ารงชวตอยางไร๓.ทอทางเดนอาหารและอวยวะทชวยในการยอยอาหารท�างานสมพนธกน อยางไร
ถาม-ตอบย�าความร?
กจกรรมพฒนาความร Active Learning
กจกรรม รแลวน�าไปปฏบต
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 14 1/2/2562 9:50:10
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕๑4 ๑5
วธหลกเลยงพฤตกรรมทจะน�าไปสการลวงละเมดทางเพศ
๑.ระบบยอยอาหาร
๒.ระบบขบถาย
เนอหา เรยนรอะไรไปแลว เรองทยงไมมความร
วตถประสงค๑.เพอสงเสรมการอานการเขยนและการเรยนรไดดวยตนเอง๒.เพอใหมทกษะดานความรความเขาใจในการใชเทคโนโลยดจทลคนหาขอมล๓. เพอพฒนาทกษะการเรยนร(ชน�าตนเอง)
สอ-อปกรณ๑.สมดบนทก ๒.ดนสอ
ขนตอนการด�าเนนกจกรรม๑.ถามตนเองวาไดเรยนรอะไรไปแลว และยงไมมความรในเรองใดอกบาง เกยวกบระบบยอยอาหาร และระบบขบถายทมผลตอสขภาพ โดยเขยนลง ในตารางดงน
ใหนกเรยนบนทกลงในสมด
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 15 1/2/2562 9:50:11
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕๑6 ๑7
๓. ความสมพนธของระบบกบ
สขภาพการเจรญเตบโตและ
พฒนาการ
๒.ใหนกเรยนจบคกน เพอแลกเปลยนเรยนรเรอง “ระบบยอยอาหาร” และ “ระบบขบถาย”ทมผลตอสขภาพและการดแลรกษา โดยเขยนสงทเรยนรเพมเตมจากเพอนลงในตารางดงน
๓. ใหนกเรยนทกคนชวยกนสรป และวาดภาพผลกระทบของการไมดแลระบบ ยอยอาหารและระบบขบถายลงในกระดาษA4๔.ใหนกเรยนเขยนขอควรปฏบตในชวตประจ�าวนเกยวกบระบบยอยอาหาร และระบบขบถายแลวน�าไปจดทปายนเทศหนาชนเรยน
วธหลกเลยงพฤตกรรมทจะน�าไปสการลวงละเมดทางเพศเนอหา สงทไดเรยนรเพมเตมจากเพอน
ใหนกเรยนบนทกลงในสมด
ใหนกเรยนบนทกลงในสมด
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 16 1/2/2562 9:50:12
สขศกษาและพลศกษา ป.๕ สขศกษาและพลศกษา ป.๕๑6 ๑7
สรปทายหนวยการเรยนรท สขภาพด ชวตมสข๑
ระบบตางๆ ประกอบดวยอวยวะภายในทมความส�าคญตอสขภาพ การเจรญเตบโต และพฒนาการ โดยเฉพาะระบบยอยอาหารและระบบขบถายทเกยวของกบการเปลยนแปลงอาหารกอนทรางกายจะน�าสารอาหารไปใชและขบถายกากอาหารออกมานกเรยนจงควรท�าความเขาใจเพอดแลรกษาอยางถกตองซงเปนผลดตอสขภาพชวยลดปญหาการยอยอาหารปองกนการเกดโรคตางๆและชวยใหสขภาพสมบรณแขงแรง
ระบบตางๆในรางกายและการดแลรกษาบทท ๑
������������������� �5_�������� 1-1��� (new).indd 17 1/2/2562 9:50:12
