เจอวกฤต จตไมวบต

ก า ร อ า น ค อ ร า ก ฐ า น ท ส า ค ญ

ถามขอมลเปนฐานไวพรงพรอมดแลว ตอไปจะคดเหน จะพด จะทำการใด ๆ

กจะศกดสทธสมฤทธผลจรง

— ป. อ. ปยตโต

choe wikrit mai wibat (1-12).indd 1 1/8/14 8:37:41 AM

choe wikrit mai wibat (1-12).indd 2 1/8/14 8:37:42 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

เรอง

ส า น ก พ ม พ อ ม ร น ท ร ธ ร ร ม ะ ก ร ง เ ท พ ม ห า น ค ร

choe wikrit mai wibat (1-12).indd 3 1/8/14 8:37:42 AM

ชดธรรมะรบวกฤต ลำดบท ๒เจอวกฤต จตไมวบต

ในเครอบรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน)๓๗๘ ถนนชยพฤกษ (บรมราชชนน) เขตตลงชน กรงเทพฯ ๑๐๑๗๐

โทรศพท ๐-๒๔๒๒-๙๙๙๙ ตอ ๔๙๖๔, ๔๙๖๙ โทรสาร ๐-๒๔๓๔-๓๕๕๕, ๐-๒๔๓๔-๓๗๗๗, ๐-๒๔๓๕-๕๑๑๑ E-mail: info@amarin.co.th

สงวนลขสทธหนงสอเลมนตามพระราชบญญต พ.ศ. ๒๕๓๗หามคดลอกเนอหา ภาพประกอบ รวมทงดดแปลงเปนแถบบนทกเสยง ตลบวดทศน

หรอเผยแพรดวยรปแบบและวธการอนใดกอนไดรบอนญาต

เลขมาตรฐานสากลประจำหนงสอ 978-616-387-531-0พมพครงแรกโดยสำนกพมพอมรนทรธรรมะ มกราคม ๒๕๕๗

เจาของ ผพมพผโฆษณา บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน) กรรมการผจดการใหญ ระรน อทกะพนธ ปญจรงโรจน • บรรณาธการทปรกษา เมตตา อทกะพนธ

ผชวยกรรมการผจดการสายงานหนงสอเลม องอาจ จระอร • บรรณาธการอำนวยการ อษณย วรตกพนธรองบรรณาธการอำนวยการ จตพล บญพรด, จตตมา จนตะเกษกรรม • ผชวยรองบรรณาธการอำนวยการ นภาพร พทยวราภรณ

บรรณาธการสำนกพมพ ภทรภร นลเศรษฐ

บรรณาธการ ณชมน ศลยวฒ • ผชวยบรรณาธการ ปานแกวตา ชณหบณฑต • เลขานการ สกญญา จนทวงศทปรกษาฝายศลปกรรม เอกจตร โพธปลง • ผจดการฝายศลปกรรม พระพงศ โพสนธ • ศลปกรรม กศล คงสวสด

ผอำนวยการฝายจดการสำนกพมพ ชชฎา พรหมเลศพสจนอกษร อมไพวรรณ ทองคง, ธรรพทพย ศกดเดชากล • คอมพวเตอร นฤมล เลกเลศ

ผจดการฝายประสานงานสำนกพมพ อมราลกษณ เชยกลน ประสานงานสำนกพมพ สทธพร แสงทองพราว, อภฌาณ ลภทรพณชย • ประสานงานการผลต บรม คมเวช

เจาหนาทการตลาดและสอสารแบรนด ศรญญา บสาล • เวบเอดเตอร จฑามาศ ปานปรดา

แยกสและพมพท สายธรกจโรงพมพ บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน)

๓๗๖ ถนนชยพฤกษ (บรมราชชนน) เขตตลงชน กรงเทพฯ ๑๐๑๗๐โทรศพท ๐-๒๔๒๒-๙๐๐๐, ๐-๒๘๘๒-๑๐๑๐ โทรสาร ๐-๒๔๓๓-๒๗๔๒, ๐-๒๔๓๔-๑๓๘๕

จดจำหนายโดยบรษทอมรนทรบคเซนเตอร จำกด

๑๐๘ หมท ๒ ถนนบางกรวย - จงถนอม ตำบลมหาสวสด อำเภอบางกรวย จงหวดนนทบร ๑๑๑๓๐ โทรศพท ๐-๒๔๒๓-๙๙๙๙ โทรสาร ๐-๒๔๔๙-๙๒๒๒, ๐-๒๔๔๙-๙๕๐๐ - ๖ Homepage: http://www.naiin.com

ราคา ๐๐๐ บาท

ขอมลทางบรรณานกรมของศนยขอมลอมรนทร

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต). เจอวกฤต จตไมวบต.— กรงเทพฯ: อมรนทรธรรมะ อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง, 2557. (1), 182 หนา: ภาพประกอบ. (ชดธรรมะรบวกฤต ลำดบท 2)

1. ธรรมะ (พทธศาสนา). 2. พทธศาสนากบการเมอง. 3. การจดการในภาวะวกฤต. 4. การตดสนใจ -- แงศาสนา -- พทธศาสนา. 5. การดำเนนชวต. I. ชอเรอง. IV. ชอชด.

294.34177 พ4จ7 DDC 294.34177ISBN 978-616-387-531-0

choe wikrit mai wibat (1-12).indd 4 1/8/14 8:37:44 AM

choe wikrit mai wibat (1-12).indd 5 1/8/14 8:37:44 AM

สารบญ

คำนำสำนกพมพ............................................................................(๑๐)

อนโมทนา......................................................................................(๑๒)

เจอวกฤต จะเลอกววฒน หรอจะเอาวบต.........................................๑

เจอวกฤต จะเลอกววฒน หรอจะเอาวบต......................................... ๓

วา “วกฤตเปนโอกาส” แตเรารจกใชโอกาสนนหรอเปลา...................... ๔

ถาเกงจรงตองเอาประโยชนจากทกขภยใหได.......................................๘

วกฤตเศรษฐกจยงไมเทาไร

เรองใหญแทคอวกฤตคณภาพของคน........................................ ๑๒

ถาเปนนกบรโภคทขาดความเปนนกผลต

ถงแมเจรญกเปนเพยงภาพลวงตา.............................................. ๑๗

ถงจะเปนนกผลตขนมาได กไมพอจะสรางชวตและโลกใหด.............. ๒๑

choe wikrit mai wibat (1-12).indd 6 1/8/14 8:37:44 AM

ลกขนเดนหนาทำทาจะไปแลว กตองระวงอยาไปตดยากลอม............ ๒๕

เบองหลงประเทศทพฒนา คอประวตการฟนฝาทกขภย.................... ๓๑

ชวตจะรงเรอง สงคมจะเลศลำ ตองหมนทำแบบฝกหดไมวางเวน.....๓๕

การประหยดคอแบบฝกหดแรกทรอพสจนคนไทย............................. ๔๐

เจาะหาความจรงเรองศาสนาประจำชาต

(อดมธรรมนำจตสำนกของสงคมไทย)........................................๕๑

คดใหชด ถาจะบญญตใหพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำชาต........ ๕๕

สงคมไทย ไฉนตกตำถงเพยงน....................................................... ๖๒

จะเอาวธของฝรงมาใช กเจาะจบเอาของจรงมาไมได.......................... ๖๙

ดของเขากไมเอาใหชด ดานของเรากหางเมนจนพรามว.................... ๗๘

choe wikrit mai wibat (1-12).indd 7 1/8/14 8:37:44 AM

สารบญ

คำนำสำนกพมพ............................................................................(๑๐)

อนโมทนา......................................................................................(๑๒)

เจอวกฤต จะเลอกววฒน หรอจะเอาวบต.........................................๑

เจอวกฤต จะเลอกววฒน หรอจะเอาวบต......................................... ๓

วา “วกฤตเปนโอกาส” แตเรารจกใชโอกาสนนหรอเปลา...................... ๔

ถาเกงจรงตองเอาประโยชนจากทกขภยใหได.......................................๘

วกฤตเศรษฐกจยงไมเทาไร

เรองใหญแทคอวกฤตคณภาพของคน........................................ ๑๒

ถาเปนนกบรโภคทขาดความเปนนกผลต

ถงแมเจรญกเปนเพยงภาพลวงตา.............................................. ๑๗

ถงจะเปนนกผลตขนมาได กไมพอจะสรางชวตและโลกใหด.............. ๒๑

choe wikrit mai wibat (1-12).indd 6 1/8/14 8:37:44 AM

“มองกวาง คดไกล ใฝสง” มเมอไร

คนไทยจะเปนชาวพทธไดอยางด............................................. ๑๔๘

เลกเสยทความสบสนพรามวและความขลาดกลวทเหลวไหล

แนวแน ชดเจน มนใจ คอทางออกอนเดยวของสงคมไทย..... ๑๕๓

สงคมไทย เลอนลอยกนตอไป หรอเดดเดยวดวยจตสำนก

ทจะแกไข............................................................................... ๑๖๒

บทแถมทายไวทบทวน.................................................................. ๑๗๒

เกยวกบผเขยน............................................................................. ๑๗๖

choe wikrit mai wibat (1-12).indd 9 1/8/14 8:37:45 AM

คำนำสำนกพมพ

ประเทศไทยและชาวไทยเราน เผชญกบวกฤตทางสงคมมา

หลายครา ทงวกฤตเศรษฐกจ วกฤตการเมอง วกฤตศาสนา วกฤต

สงแวดลอม ฯลฯ

วกฤตแตละครงผานพนไปดวยวธการทหลากหลาย ทงถกตอง

ชอบธรรมและไมเปนเชนนน

วกฤตหลายเรองเกดขนซำแลวซำเลา ดวยรปแบบคลายเดม

เปลยนแคเพยงตวละครและชวงเวลาทเกดสถานการณ

ถามวา เราควรจะเรมตนแกไขทเรองใดกอนเพอปองกนไมให

เกดวกฤตเรองเดม ๆ ซำแลวซำเลา

ตอบวา แกทการพฒนาคณภาพของคนในสงคม รจกเรยนร

จากประสบการณ และปลกฝงใหรซงและเขาใจอดมการณทางพระพทธ-

ศาสนาใหไดอยางแทจรง และนำมาชวยเหลอประเทศทเสอมโทรม

อยน

เพอสรางความเขาใจทถกตองในสงคม ปลกฝงอดมการณทจะ

นำจตสำนกของสงคม และเผยแผคำสอนอนทรงคณคา สำนกพมพ

อมรนทรธรรมะจงไดจดพมพหนงสอเรอง เจอวกฤต จตไมวบต

ของทานพระพรหมคณาภรณขน หนงสอเลมนประกอบดวยธรรม-

บรรยาย ๒ เรอง ไดแก เจอวกฤต จะเลอกววฒน หรอจะเอาวบต

choe wikrit mai wibat (1-12).indd 10 1/8/14 8:37:45 AM

และ เจาะหาความจรงเรองศาสนาประจำชาต (อดมธรรมนำจตสำนก

ของสงคมไทย) ซงเปนธรรมบรรยายทเกดขนตางกรรมตางวาระกน แต

มจดมงหมายเดยวกน คอใหพทธศาสนกชนไดมหลกธรรมนำทางในการ

ใชชวตทามกลางวกฤตตาง ๆ ทเกดขนในสงคมปจจบน

ขอใหวกฤตการณทงหลายเปนบทเรยนใหทกฝายไดเรยนรทจะไม

“มองแคบ คดใกล ใฝตำ” แตจะ “มองกวาง คดไกล ใฝสง” ดวย

การพฒนาตนเองตามหลกธรรมและหลกปฏบตทางพระพทธศาสนา

เมอบคลากรในชาตพฒนาไปในทางทถกทควรแลว ยอมเขาใจรากเหงา

ทมาของวกฤตตาง ๆ ขามผานปญหาดวยวธการทถกตอง ประกอบดวย

ปญญา และนำพาชาตใหรงเรองไดในทสด

สำนกพมพอมรนทรธรรมะ

มกราคม ๒๕๕๗

อมรนทรธรรมะ

choe wikrit mai wibat (1-12).indd 11 1/8/14 8:37:45 AM

อนโมทนา

คณณชมน ศลยวฒ บรรณาธการหนงสอเลม สำนกพมพ

อมรนทรธรรมะ แจงความประสงคขอนำธรรมบรรยาย ๒ เรอง คอ

เจอวกฤต จะเลอกววฒน หรอจะเอาวบต และ เจาะหาความจรงเรอง

ศาสนาประจำชาต (อดมธรรมนำจตสำนกของสงคมไทย) จดพมพ

รวมเปนเลมเดยวกน ในชอวา เจอวกฤต จตไมวบต เพอเผยแผคำสอน

ธรรม สรางความเขาใจทถกตอง และใหหลกนำทางในการใชชวต

ทามกลางวกฤตตาง ๆ ในสงคมปจจบน

อาตมภาพขออนโมทนา เพราะเปนการชวยกนแผขยายความร

ความเขาใจ เปนเครองเจรญธรรมเจรญปญญา ใหอำนวยประโยชนสข

แกพหชน ตามคตแหงพระพทธจรยา

ทงน เปนการอนญาตสทธในการพมพเผยแพรเฉพาะครง สำหรบ

การพมพครงนโดยมอบใหเปลาตามทไดแจงแลวนน

ขอใหบญเจตนาในการสงเสรมกศล อำนวยผลใหธรรมและปญญา

แผไพศาล เพอความไพบลยแหงประโยชนสขของมหาชน ยนนานสบไป

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

๖ ตลาคม ๒๕๕๖

หนงสอน ไมมคาลขสทธ แตเพอใหเนอหาสาระของหนงสอถกตองแมนยำ ทานผใด ศรทธาประสงคจะพมพเผยแพร ขอใหตดตอขอรบตนแบบหนงสอ ฟร จากวดญาณเวศกวน ตำบลบางกระทก อำเภอสามพราน จงหวดนครปฐม ๗๓๒๑๐ แลวนำไปดำเนนการจดพมพเอง ตามแตเหนควร

choe wikrit mai wibat (1-12).indd 12 1/8/14 8:37:45 AM

เจอวกฤต จะเลอกววฒน หรอจะเอาวบต

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 1 1/8/14 8:08:37 AM

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 2 1/8/14 8:08:39 AM

3

นกศกษากราบเรยนอาราธนา: - กราบนมสการทานเจาคณ พระธรรมปฎก ไดโปรดเปนองคปาฐก เพอเปนแนวทางในการ สมมนาใหกบพวกเรา ในเรองทางรอดของประชากรไทยในยค ไอเอมเอฟ

เจรญพรทานอาจารยและนกศกษาทกทาน อาตมาขอ อนโมทนากจกรรมในการรบนกศกษาใหมปน ททำอยางเปน เรองบญกศล หรอเรยกอยางภาษาสมยใหมวา อยางเปนการ สรางสรรค และเรากมาพดใหเหมาะกบสถานการณปจจบน ทอยในภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ

เจอวกฤต จะเลอกววฒน หรอจะเอาวบต ๑

๑ ธรรมกถาแกคณาจารย นกศกษาปรญญาเอก – ปรญญาโท และเจาหนาทของสถาบนวจยประชากร

และสงคม มหาวทยาลยมหดล เมอวนท ๕ กรกฎาคม ๒๕๔๑ ณ พทธมณฑล

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 3 1/8/14 8:08:39 AM

4

พอพดถงคำวา “วกฤต” เรากมความรสกไมด คอเปนเรอง ของความทกข เปนเรองของปญหา แตทามกลางภาวะวกฤตน ความจรงมขอดหลายอยาง และขอดบางอยางกมากจนกระทง เราแทบจะพดไดวา

ภาวะวกฤตนแหละ ทจรงเปนโชคดเปนโชคดของประเทศไทยทไดมาประสบภาวะวกฤตน ถา

พดแบบเลน ๆ กอาจจะบอกวาพวกเรานโชคดทไดเจอภาวะ พลกผน แบบทคนผเกดในยคอนไมมโอกาสจะไดเจอ ทวาน แมจะเปนเพยงการพดเลนกมความเปนจรงอยดวย

ทเปนโชคดแท ๆ กคอความจรงทวาประเทศไทยเราน ถาเปรยบเทยบกบกระแสนำในเหตการณเปลยนแปลงทางสงคมครงน

วา “วกฤตเปนโอกาส”แตเรารจกใชโอกาสนนหรอเปลา

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 4 1/8/14 8:08:39 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

5

เรากเหมอนคนทเลนสนกอยในกระแสนำนนโดยไมรตววาความจรงกระแสนำนนไหลไปลงเหว

การทเกดวกฤตนกเปรยบเหมอนกบกระแสนำนนพา พวกเราทกำลงเลนสนกอยโดยไมรตวนนมากระทบหรอชน เขากบโขดหน แมจะทำใหเกดอาการบาดเจบเปนความทกข แต กทำใหรตวกอนทจะตกลงไปในเหว

เพราะฉะนน ภาวะวกฤต กคอภาวะทอยในระหวางความ เปนความตาย คอจดทกระทบกบโขดหน ซงกเปนภาวะทเรา อาจจะกลบฟนคนขนมา ถาเรารตวแลวรบดนรนขวนขวาย ตะเกยกตะกายหนขนไปได แตถาเราไมมความสามารถเพยงพอ กระแสนำกจะพาเราไหลตอจนตกลงไปในเหว

ชวงเวลานจงเปนขณะทสำคญ ซงเปนการทดสอบความ สามารถของเราดวย และจงบอกวาเปนโชคดททำใหเรารตวขนมา มฉะนนเรากจะหลงเพลดเพลนกนตอไป จนตกลงเหวและ กเลยตายไป ไมมทางทจะแกไข ฉะนนวกฤตนจงเปนชวงเวลา อนเหมาะทเราจะไดรบลกขนมาขวนขวายเพยรพยายามแกไข ปญหา

เปนธรรมดาวาเมอเกดวกฤต อยางทวากระทบกบโขดหน กตองมความทกขบาง แตกยอมดกวาทวาทามกลางความ

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 5 1/8/14 8:08:39 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

6

เพลดเพลนนนเรากลงเหวไปโดยไมรตว

เมองไทยเราระยะทผานมาน เปนชวงทเราฟงเฟอสนกสนาน เพลดเพลนกนมาก เราอยในภาวะทเรยกกนวาบรโภคนยม ลมหลงมวเมาในการเสพบรโภค จนกลายเปนวาตอนนเรามา เสวยวบากทเปนผลจากความเพลดเพลนลมหลงมวเมานน ตอง ประสบความทกข

ถาเราลกขนดนรนขวนขวายเพยรพยายามแกไข กจะ กลายเปนยคแหงการแกปญหาและสรางสรรคกนใหม

เพราะฉะนน พดในแงหนงระยะเวลาทแลวมาตอนทรงเรองเฟองฟ จงเปนระยะเวลา

แหงการทำลายขอใหพจารณาวาเปนความจรงหรอไม ยคทแลวมานน

เปนยคทำลาย และยคตอไปนแหละ (ถาตงตวใหด) จะเปน ยคแหงการสรางสรรค เพราะฉะนนจงพดอยางทมผกลาว บอย ๆ วา

วกฤตเปนโอกาสแตคำวา “วกฤตเปนโอกาส” นมความหมายหลายอยาง

คอเปนโอกาสในความหมายของคนทหาผลประโยชนกได หมายความวา บางคนเวลาเกดวกฤตของสวนรวม กฉวยโอกาส

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 6 1/8/14 8:08:40 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

7

กอบโกยเอาผลประโยชนสวนตน จงเปนโอกาสสำหรบเขา เหมอนกน

แตในความหมายทเราตองการกคอเปนโอกาสสำหรบสงคมทงหมด ซงขอสำคญอยทวาจะใช

โอกาสนเปนหรอไมตอนนขอใหเรามองในแงทวา ยามประสบทกขหรอปญหา

นน เปนชวงเวลาทเราจะตองเรงขวนขวายในการแกปญหา และสรางสรรค ถาเราทำอยางนได วกฤตนจะเกดประโยชน มากกวาโทษ ซงความจรงกควรจะเปนอยางนน เพราะเมอ ทกขภยเกดขน โดยธรรมชาตจะทำใหคนลกขนดนรนขวนขวาย

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 7 1/8/14 8:08:40 AM

8

เปนธรรมดาของธรรมชาตมนษยอยางหนง สำหรบปถชน ซงไมไดรบการพฒนาเพยงพอวา มนษยนนจะลกขนดนรน ขวนขวายเมอมทกขภยคกคาม พอโดนทกขบบคนหรอถกภย คกคามกนงเฉยอยไมได นอนไมได ตองลกขนดนรนหาทาง แกไข

ตอนนแหละจะเกดพลง และคนจะเรมเดนหนากาวตอไป กตอนนเอง

เวลาทสขสบายเสยอก จะเปนชวงเวลาทคนมกหลงระเรง มวเมา นอนเสวยความสข มอะไรทควรทำกไมทำ ชอบ ผดเพยน เพราะกำลงเพลนกบความสข เลยบอกวาเอาไวพรงน เถอะ เอาไวมะรนกได ชอบผดเพยนกนอยอยางนจนความเสอม เขามาถงตว

ถาเกงจรงตองเอาประโยชนจากทกขภยใหได

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 8 1/8/14 8:08:40 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

9

ตามหลกของความเจรญทแทจรงนน มนษยทเรยกวาเปน ผไมประมาท จะตองรจกใชสถานการณทงยามสขและยามทกข ใหเปนประโยชน

สข นนแปลวาคลอง สะดวก งาย ซงมนยทแสดงถง การกระทำ หมายความวา ยามสขกคอยามทเราจะทำอะไร กทำไดงาย ทำไดสะดวก หรอทำไดคลอง เพราะเวลานนไมม อะไรตดขด ไมมอะไรขดขวาง ถาตองการจะทำกทำไดคลอง สะดวกสบาย

ตรงขามกบทกขทแปลวาตดขด คบของ ยากลำบาก จะทำอะไรกไมสะดวก

อยางไรกตาม ในยามทมภาวะคลองตว คอสข จะทำ อะไรกทำไดงายและสะดวกนน คนจะไมคอยทำ แตจะปลอย โอกาสใหลวงเลยเสยไปเปลา เอาแตนอนสบาย หรอไมก หลงระเรงมวเมา นกคอประมาท เพราะฉะนนจงเสยโอกาสไป จนถงยามทกขมาถงตวเขาบาง คราวนกเอาละ ดนรนขวนขวาย กนใหญ ลกขนมา แลวกโวยวาย ๆ

ตอนนถาตงหลกใหด กจะกลบเรมทำหรอเรมสรางสรรค กนใหม

ชวตบคคล ครอบครว วงศตระกล ประเทศชาต อารย-

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 9 1/8/14 8:08:40 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

10

ธรรมทงหมด ขอใหดเถอะ จะเรมสรางสรรคความเจรญเมอ ยามมทกขมาบบคน

ลองสำรวจภมหลงของประเทศทเจรญทงหลายในปจจบนน จะเหนจดเรมของความกาวหนาวามาจากความยากแคนและ ความทกข

สวนประเทศทมภมหลงสะดวกสบายนน ขอใหสำรวจ ดเถด ไมคอยจะไปไหนเทาไรเลย โดยมากจะเพลดเพลน หลงระเรงมวเมา เอาแตสนกสนานบนเทง

ทวามานมใชจะเปนกฎทตายตว ความเปนจรงมอย อยางนน แมจะมเงอนไขตวแปรและปจจยประกอบหลายอยาง แตเมอวากนตามหลกทวไปกอยางทพดเมอก คอเมอถกทกข บบคน ภยคกคาม มนษยจะลกขนดนรนขวนขวาย เมอสขสบาย กมความโนมเอยงทจะนอนเสวยความสข

หลกทวไปทวา เมอทกขบบคนภยคกคาม คนจะลกขน ดนรนขวนขวายนน บางทกมเงอนไขตวแปรเขามาทจะทำให ไมดนรนขวนขวาย เชน อาจจะมสงกลอมเขามา พอจะดนรน ขวนขวายหนอย เจอสงกลอมเขากเลยเพลน สบาย ปลอบใจ ตวเอง นอนรอ

ตอนนไมใชนอนเสวยสข แตนอนดวยความหวงกรมกรม

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 10 1/8/14 8:08:40 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

11

กระหยมใจ รอความชวยเหลอของอำนาจดลบนดาลจาก ภายนอก หรอรอโชคชวย นเปนตวอยางเรองหนง ปจจย เหลานเปนสงทสงคมไทยจะตองทำความเขาใจ เพราะวามน กำลงครอบงำสงคมของเราอย

ปญหาสำหรบพวกเรากคอเวลานทกขภยเขามาคกคามสงคมไทยของเราแลวสงคมของเราจะไดประโยชนจากทกขภยและความยากแคน

นหรอไมหมายความวาเราจะทำทกขภยนใหเปนประโยชนไดหรอไม

เมอมองในแงน จะตองระลกไวใหดวา เราอาจจะไมไดรบ ประโยชนจากวกฤตครงนกไดถาเราปฏบตตอมนไมถกตอง จง ตองมองใหลกลงไปอกวา วกฤตเศรษฐกจเวลาน ยงมสงสำคญเปนปจจยซอนอยเบองหลงอกชนหนง

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 11 1/8/14 8:08:40 AM

12

ขอพดวาประเทศไทยปจจบนมไดมเฉพาะวกฤตเศรษฐกจ เทานน วกฤตเศรษฐกจนนเปนเรองเบา หรอเปนเรองเลกกวา เปนเรองทปรากฏใหเหนบนผวหนาเทานน แตเรามวกฤตท รายแรงยงกวาอยเบองหลง และเราไดเดนเขาสวกฤตนมานาน พอสมควรทเดยว การทมวกฤตเศรษฐกจนแหละ เปนตว บบกระแทกทมาชวยใหเราตนขนมา และจะทำใหเกดผลด ถาเรารจกปฏบตตอมนใหถก

วกฤตอะไรทอยเบองหลงวกฤตเศรษฐกจขอเรยกวาวกฤตคณภาพมนษยเราอยในภาวะนมานานแลว ถาเราไมเจาะลกใหผาน

วกฤตเศรษฐกจไปถงวกฤตคณภาพคนแลว เราจะแกปญหา ไมได วกฤตคณภาพคนนเปนเรองใหญ เราจะตองแกปญหา

วกฤตเศรษฐกจยงไมเทาไรเรองใหญแทคอวกฤตคณภาพของคน

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 12 1/8/14 8:08:40 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

13

ทคณภาพคนใหไดสงคมไทยนนมปญหามานานในสองเรองเปนอยางนอย

เราเปนอยางนนมานานแลวในยคทำลายนนแหละ และเวลาน มนกยงไมหมดไป สองอยางคออะไรบาง

๑. ลทธบรโภคนยม๒. ลทธรอผลดลบนดาลขอใหสงเกตด สงคมไทยมสภาพสองอยางนแพรหลาย

ครอบคลมหรอครอบงำทวไปหมด

ลทธบรโภคนยมนนเปนโลกาภวตน คอแผไปครอบคลม หรอครอบงำทวทงโลก โดยทไทยเรามสวนรวมอยดวย

แตลทธรอผลดลบนดาลเปนแคเทศาภวตน คอครอบคลม หรอครอบงำเฉพาะถนเฉพาะประเทศ ดงเชนประเทศไทย ของเราน คงปฏเสธไมได

ในแงบรโภคนยม เราอาจจะเพลนพดแกตววา อาว ตอนนสงคมทวทงโลก โดยเฉพาะอเมรกาเขายงอวดตววาเขา เปนสงคมบรโภคนยมเลย เรากเปนบรโภคนยม แสดงวาเรา กเจรญในทำนองเดยวกน คลายกบอเมรกานนแหละ

การมองอยางนเปนการมองแบบฉาบฉวย ผวเผน ไมได พจารณาอะไรลกลงไป ขอใหมองดงาย ๆ สงคมอเมรกนทเรยก

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 13 1/8/14 8:08:40 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

14

ตววาเขาสภาวะเปนสงคมบรโภคนยม๑. พวกเขาพอใจอยางนนหรอเปลา๒. สภาพทเปนบรโภคนยมของเขานน เทยบกบภมหลง

ของเราเปนอยางไร

สงคมอเมรกนนนมภาวะบรโภคนยมปรากฏเดนชดขนมา บนพนฐานเดมทเปนสงคมของนกผลต เนองจากภมหลงทมพน เปนสงคมผลตนน เมอภาวะบรโภคนยมปรากฏขนมาจงเดนชด มาก และจดเดนจงยายจากการผลตมาอยทการบรโภค กเลย รสกวาตวเองไดเปลยนมาเปนสงคมบรโภคนยมแลว

แตในความเปนจรง ภมหลงหรอพนฐานทรองรบอย กคอ ความเปนนกผลตทสบเนองมานาน

สงคมท เจรญดวยอตสาหกรรมมาแตเดมกคอสงคม นกผลต เพราะฉะนนสงคมอเมรกนจงมความเปนสงคมบรโภค พรอมอยดวยกนกบความเปนสงคมผลต หรอพดใหถกตอง กวานนวามความเปนสงคมบรโภคซอนอยบนความเปนสงคมผลต

ตอนนปญหากอยทวา ความเปนนกผลตทเปนพนฐานมา แตเดมในภมหลงของอเมรกา จะออนแอลงดวยอทธพลของ บรโภคนยมแคไหน ซงกปรากฏเหมอนเปนการตอสกนอยใน ขณะน

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 14 1/8/14 8:08:40 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

15

คนอเมรกนรนเกาหนอย รนอาย ๔๐ – ๕๐ ป มกจะ ตเตยนคนรนใหมวา คนรนใหมนสำรวย หยบโหยง เกยจคราน ไมสรางสรรค ขาด work ethic คอไมมจรยธรรมแหงการ ทำงาน เขารำรองกนวาในสงคมอเมรกนน work ethic ซงเคย เปนทภมใจของเขาหายไปไหน

ขอใหสำรวจดเถอะ หนงสอจำพวก Current Affairs ของอเมรกนเวลานจำนวนมากจะพดถงเรองน บางเลมทงเลม จะเปนคลาย ๆ งานวจย เพอดวาเพราะเหตใดสงคมอเมรกน จงเสอมจาก work ethic เชนหนงสอเลมหนงทตงชอวา Why America Doesn’t Work? (ทำไมอเมรกาจงไมเวรค) รวมความวา การรำรองวา work ethic หายไปไหนปรากฏทวไป

ทวามานกคอการทคนอเมรกนเองเขาไมพอใจในการ ทสงคมของเขาไดกลายมาเปนสงคมบรโภคนยม และเหนวา เปนการเดนลงสความเสอม สงทเขาตองการซงเปนพลงททำให เขาสรางสรรคมา กคอความเปนนกผลต

เพราะฉะนนจะตองรทนตอความจรงวา แมแตในขณะท เขามความเปนนกบรโภคทเพงจะเรมมาไมนานเพยงเทาน เขายง โอดโอยขนาดน เขายงกลวโดยเหนวาเปนความเสอม จงเหน ไดชดวาคนอเมรกนรวาเบองหลงเหตปจจยททำใหเขาเจรญ คอความเปนนกผลต ไมใชความเปนนกบรโภค

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 15 1/8/14 8:08:40 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

16

หนมามองสงคมของเราบางคนไทยเวลานพากนภมใจในความเปนนกบรโภค นกคอ

ภมใจในตวเหตปจจยทจะนำไปสความเสอม ยงตวเองไมม พนฐานของความเปนนกผลตมากอนดวย กจงเปนนกบรโภค อยางเดยว เพราะฉะนนกจะตองเสอมอยางแนนอน

ถาจะเทยบกนงาย ๆ ระหวางไทยกบอเมรกาทมาอยในยค บรโภคนยมดวยกนน

ของอเมรกาเปนบรโภคนยมของนกผลตแตของไทยเปนบรโภคนยมของนกบรโภคทแทเมอตางกนอยางน ใครจะเปนอยางไรกคดไดเลย

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 16 1/8/14 8:08:40 AM

17

สงทสงคมไทยเราขาดอยางสำคญ คอความเปนนกผลตภมหลงในความเปนสงคมอตสาหกรรมทจะทำใหเปน

นกผลตเรากไมม ในภมหลงแหงความเปนสงคมเกษตรเรา กอยกบธรรมชาตทสบาย เราไมมเหตปจจยดานทกขบบคน ภยคกคามทจะทำใหดนรนขวนขวาย พนเพภมหลงน เปน เรองใหญทเราจะตองพจารณาตวเอง

แมแตในการมองความเจรญของตะวนตก ทเราพดกน วาเราชอบตามอยางความเจรญของตะวนตกนน ความเปนผตาม กไมดอยแลว แตยงกวานนเรายงมองความหมายของความเจรญ อยางตะวนตกทเราตามนนโดยมองแบบนกบรโภคอกดวย

เราคดวาเราอยากจะเจรญอยางฝรง การมองความเจรญ อยางฝรงนนม ๒ แบบ คอ มองความเจรญแบบนกผลต กบ

ถาเปนนกบรโภคทขาดความเปนนกผลตถงแมเจรญกเปนเพยงภาพลวงตา

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 17 1/8/14 8:08:40 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

18

มองความเจรญแบบนกบรโภคคนทมองความเจรญแบบนกบรโภคจะมภาพอยในใจวา

เจรญอยางฝรงคอมกนมใชอยางฝรงแตคนทมองความเจรญอยางฝรงแบบนกผลตจะพดวา

เจรญอยางฝรงคอทำไดอยางฝรง

สงคมไทยเรามองความหมายของความเจรญอยางฝรงน แบบนกบรโภคหรอแบบนกผลต ขอใหมองดความหมายในหวใจ ของคนไทยทวไป ขอยำอกครงหนงวา ในความเปนผตามท อยากเจรญอยางฝรงนน ถามองแบบนกบรโภคกบอกวา เจรญ อยางฝรงคอมกนมใชอยางฝรง ถามองอยางนกผลตกบอกวา เจรญอยางฝรงคอทำไดอยางฝรง แลวเรามองแบบไหน

จะเหนวาคนไทยทวไปมองความหมายของการเจรญอยาง ฝรงแบบมกนมใชอยางฝรง คอมองแบบนกบรโภค แตถา เมอไรเรามองแบบนกผลตละก ไมตองกลวหรอก แมวาเวลาน เราจะเปนผตาม แตไมชาเราจะขนไปเสมอทดเทยม และแมแต นำเขาได จงขอใหมองความเจรญอยางฝรงแบบนกผลต คอ ทำใหไดอยางฝรง

ปจจบนปญหาเรองนหนกมาก คอความเปนนกบรโภคโดย ไมมความเปนนกผลต

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 18 1/8/14 8:08:40 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

19

พนฐานเดมในความเปนนกผลตเรากไมม และกไมสราง มนขนมาดวย

ถาเราอยากจะเปนประเทศอตสาหกรรม แตไมเปนนกผลต แลวเราจะสรางอตสาหกรรมไดอยางไร เรากจะไดแคเปนท รองรบอตสาหกรรมแบบ throw - away industry คออตสาห- กรรมทเขาเขวยงทง เชน อตสาหกรรมประเภทระบายมลภาวะ เปนตน ซงประเทศพฒนาแลวเขาไมตองการ เพราะทำใหเกด ปญหาธรรมชาตแวดลอมเสอมโทรม เขาจงระบายอตสาหกรรม ประเภทนไปยงประเทศทกำลงพฒนา และเกบเอาไวเฉพาะ อตสาหกรรมพวกไฮเทค อยางนเปนตน

คนไทยเราบางทกไปยนดพอใจอตสาหกรรมทเขานำเขามา โดยทตวเองกไมไดเปนผจดการ ไมไดเปนผบงคบบญชา ไมได เปนผนำ ไมได เปนผตดสนใจ ทงทอตสาหกรรมนนมา ดำเนนการอยในประเทศของเราเอง แตอำนาจตดสนใจอยใน ประเทศอนโนน เขาเพยงแตมาเอาแรงงานราคาถกทประเทศน พอแรงงานราคาถกเปลยนไป ชกจะแพงขน เขากยายประเทศ ความเปนนกผลตทจะเปนตวของตวเองไมม

เรากหลงระเรง ไมรตววาเราอยในภาวะทไมมอะไรเปนของ ตวเองแทจรงเลย

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 19 1/8/14 8:08:40 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

20

ไดแตโลดแลนอยกบของยมของก ความเจรญทผานมานน จงเปนของลวงตาทงสน

เพราะฉะนนการทเกดวกฤตเศรษฐกจขณะน จงเปนภาวะ ทดทควรจะทำใหเรารตวและฟนตวขนมา อยางนอยทำให วเคราะหพจารณาตนเอง แตจะเปนทนาเสยดายมากถาเราไมรจก ใชวกฤตนใหเปนโอกาสอยางทพดกนมาก ๆ

เราพดกนมานานแลววาวกฤตเปนโอกาสแตในทางปฏบต เราไดใชโอกาสนนหรอทำวกฤตใหเปน

โอกาสขนมาไดจรงหรอเปลาเรองทวานยงเปนทนาสงสย

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 20 1/8/14 8:08:41 AM

21

ทพดมานเปนตวอยางทฟองวาสงคมของเรามปญหามาก จากบรโภคนยม

แมแตในชวตประจำวนกเหนชด ๆวาเราหลงใหลกบคานยม บรโภค เชน ชอบสนกสนานอวดโกกน เราจะหาซอของกน ของใชโดยมองไปในแงของความโกเกอวดกนนมาก

ในขณะทสงคมอเมรกนทเปนตนแหลงแหงความฟงเฟอ เปนสงคมทถอกนวามงคงพรงพรอม เขากยงไมมคานยมถง ขนาดน

คนไทยจะซอเสอผาราคาแพง ๆ มาใส ซอกระเปาตองเอา ยหอฝรงเศส ราคาใบละหลายพนหรอเปนหมน หรออะไร อยางน ซงเปนสภาพทประเทศอเมรกาเขาแทบไมม

ขอเลาตวอยางนดหนอย

ถงจะเปนนกผลตขนมาได กไมพอจะสรางชวตและโลกใหด

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 21 1/8/14 8:08:41 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

22

อาตมาเดนทางไปอเมรกา ไดพบกบครอบครวคนไทย ทอยนนมานาน ลกเขาเกดทโนน เรยนหนงสอทประเทศสหรฐ- อเมรกานน เขาปรารภใหฟงวา ญาตพนองของเขามาจาก เมองไทยไดทำอะไรทเขาเหนวาแปลก คอไปเทยวหาซอเสอผา กระเปาอะไรเปนตนทแพง ๆใหลก แตลกของเขาเองอยเมองโนน ไมเหนเอาใจใสเรองเหลานเลย เสอผากใสของธรรมดา ใหมใส กแลวกน วาไปตามความหมายของเสอผา คอเปนเครองนงหม มแตงานทอาจารยเขามอบหมายวาตองทำนนทำน

เขามความรสกตอการซอขาวของของพนองจากเมองไทย วาเปนพฤตกรรมทแปลก

นคอลกษณะบรโภคนยมของคนไทยนหนกหนากวาแมแต ประเทศทเราวามงคงพรงพรอมเปนบรโภคนยม และพรอมกน นนกอยางทวาแลวคอ ขาดฐานของการเปนนกผลต มแต ความเปนนกบรโภคอยางเดยว เพราะฉะนนจะตองแกไขให คนไทยมาเปนนกผลตใหได อยางนอยใหมาถวงดลกบความเปน นกบรโภคไวบาง

ความเปนนกผลตกยงไมพอ เพราะการผลตหมายถงการ สรางหรอทำขนใหมในทางเศรษฐกจ ซงมความหมายจำกดมาก การมองการสรางเชงเศรษฐกจคอการผลตนเปนการมองดานเดยว

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 22 1/8/14 8:08:41 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

23

และการผลตในทางเศรษฐกจนนอาจจะเกดผลในทางทำลาย ไดมาก

การผลตในทางเศรษฐกจทกครง โดยปกตจะตองทำให เกดการทำลายพรอมไปดวย สมยกอนโนนถาพดอยางนกไมคอย มใครยอมรบ แตเปนความจรงวาการผลตนนในความหมาย หนงเปนการทำลายดวย คอในการผลตแตละครงกมการทำลาย ไปดวย เชน ทำลายทรพยากรธรรมชาต เปนตน หรอใน กระบวนการผลตนนเองมการสงของเสยขนไปในอากาศ หรอ ลงไปในดนในนำ ซงกเปนการทำลาย

การผลตในทางเศรษฐกจจงมากบการทำลาย หรอเปน การทำลายในความหมายหนง

เพราะฉะนนจะตองทำการผลตดวยความระมดระวง ไมประมาท รอบคอบ และจะตองพยายามกาวตอไปใหเปน การสรางสรรค เพราะการสรางสรรคนนหมายถงการกอใหเกด ความดงาม ความเจรญงอกงาม ทำใหเกดประโยชนสข ทมอง อยางครอบคลมทงหมดวาจะทำใหชวตมนษยดขนอยางไร สงคมดขนอยางไร โลกทอยอาศยทงหมดดขนอยางไร นคอ การสรางสรรค

แตถาเอาแคการผลตกมองเพยงจะใหเกดผลในทาง

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 23 1/8/14 8:08:41 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

24

เศรษฐกจและจบแคนน ถาซำรายกจะเอาแตผลประโยชน ตอบแทน อยางทเรยกวาเพอใหไดกำไรสงสด มนจะทำให เกดผลเสยอะไรบางกไมคำนง

ในยคทผานมาน การมองความหมายของการสรางสรรค จะมงในทางเศรษฐกจ และมความหมายแคบอยางทวามาแลว ฉะนนตอนนประเทศไทยจงมปญหา ๒ ชน คอ

๑. การผลตทางเศรษฐกจ เรากยงไปไมถงไหน๒. แมเมอผลตทางเศรษฐกจ เรากไมไดคำนงถงการ

สรางสรรคทแทจรง ทเปนประโยชนแกชวตและสงคม และแก โลกแหงธรรมชาตแวดลอมทงหมดดวย

เราจะคดชนเดยวไมพอ แตเอาเปนวาเฉพาะตอนน รวมความกคอ สงคมของเรานเปนบรโภคนยมสดโตง และ ขาดพนฐานทางการผลต จะตองรบแกไข โดยตองทำใหคน ของเราเปนนกผลต ซงกยงไมพอ

จะตองกาวตอไปถงขนพฒนาคนใหเปนนกสรางสรรค ใหได

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 24 1/8/14 8:08:41 AM

25

เมอประสบภาวะวกฤตเศรษฐกจอยางนขนมา ซงไดแก การเจอปญหามทกขภยมาบบคนคกคามแลว ตามธรรมดา คนเรากจะตองลกขนดนรนขวนขวายหาทางออก จะตองวงกนละ แตเอาเขาจรงคนไทยจะลกขนวงหรอไม กยงไมแน ถามาเจอ สงกลอมกจะหยดเสยอก

สงคมไทยนมสงกลอมเยอะ อนนคอขอ ๒ ทบอกเมอก คอลทธรอผลดลบนดาล ซงไมหวงพงตนเอง แตจะรอคอย ความชวยเหลอจากภายนอก หรอเพลดเพลนมวเมากบอะไร ทเปนเรองเลอนลอย หวงพงอำนาจดลบนดาลจากภายนอก

อำนาจดลบนดาลม ๒ แบบ คอ๑. อำนาจดลบนดาลจากมนษยดวยกนทยงใหญ๒. อำนาจดลบนดาลจากสงทมองไมเหน

ลกขนเดนหนาทำทาจะไปแลว กตองระวงอยาไปตดยากลอม

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 25 1/8/14 8:08:41 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

26

สงคมไทยนจะวาพดตเตยนตวเองกตองยอม มนเปน อยางนน คอหวงผลดลบนดาลกนมาก ชอบรอคอยวาจะม อำนาจภายนอกมาชวย ชอบไปออนวอนขอผล หรอหวงได จากสงกลอมทงาย ๆ เชน การพนน เวลานกไมเบา เหนไดชด วาครอบงำไปทวหมด ตางจงหวดหวยใตดนระบาดไปทกแหง

ถาคนเพลดเพลนอยกบความหวงจากสงกลอมเหลานแลว จะสรางสรรคอะไรได

เราจะตองรบแกปญหาทตวคนนแหละ

สงกลอม มหลายระดบ เรมแตสงกลอมอยางหยาบ เชน สรา ยาเสพตด คนเราจะเพยรพยายามสรางสรรคอะไร สกหนอย พอมาเจอสงกลอมเหลานกหยด มวแตเมาและเสพ อยนน และเพลดเพลนหมกมน มวสมกนจนเปนอนไมตอง ทำอะไร แมจะมทกขกหลบทกข แตไมไดแกทกข ไดแคหลบ ทกข เชน หลบมาดมสรา มาหายาเสพตด พอใหผานเวลาไป ปดตาของตวเองจากทกขภยทเขามาบบคน เหมอนนกกระเรยน หรอนกอะไรกลมแลว ทวามนหนภย วงไป ๆ ตวมนสง ๆโยง ๆ มนกลวตาย มนกเอาหวไปซกทราย พอหวซกทราย มนกปดตา ตวเอง มองไมเหนภยนน มนกสบายใจเหมอนกบวามนพนภย แตทไหนได ภยกอยทนนแหละ

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 26 1/8/14 8:08:41 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

27

คนทเสพสรายาเมากกลอมใจตวเองเหมอนอยางนนตอมากการพนน นกสงกลอมทสำคญ เปนการเพลน

หรอปลอบใจตวอยกบความหวงอนเลอนลอย หวงวาฉนจะ ไดเงนจากการพนนน กฝนไป ไปขดหาเลขกนบาง ไปหาคน ใบหวยใหบาง

เวลานสงคมไทยมอะไรเกดขนมาแปลก ๆ สตวประหลาด บางอะไรบาง กไปออนวอนขอหวยกน

เอาสงวปรตเปนสงวเศษ

เดยวนสงวปรตกลายเปนสงวเศษในสงคมไทยเยอะ เหลอเกน แทนทจะหาสงวเศษทประเสรฐแทจรง ทเกดจาก ความสามารถสตปญญาอยางแทจรง กลบไปเอาสงวปรต เชน กบเจดขา ปลาสองหาง เปนผวเศษ ทำไมไมเอาเดก ทเกดวปรตมาเปนผวเศษบางละ สตววปรตเรายงเอาเปน ผวเศษได เดกเกดใหมทพการกนาจะเอาเปนผวเศษยงกวานน มากราบไหวเดกพการยงดเสยกวา และถาอยากใหมเดกพการ เปนผวเศษเยอะ ๆ กไมยากดวย เพยงกนยาทาลโดไมดกนมาก ๆ กไดผล

ทวามานเปนเรองทแสดงวาสงคมของเราอยกบความหวงหรอความกลอมใจ แลวก

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 27 1/8/14 8:08:41 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

28

ออนแอ คอพรอมกบการทกลอมใจตวเองกออนแอลงไป ๆ ไมม ความเขมแขง

เรมตงแตกลอมใจดวยสรายาเสพตด การพนน แลวก กลอมใจดวยอำนาจวเศษเบองหลงธรรมชาต เชน เจาพอเจาแม ทไปออนวอนขอผล

แมแตมาหาสมาธ บางทกยงใชเปนยากลอมอกสมาธนน ตามหลกทานเอามาใชเพอทำใหจตใจพรอมทจะ

ใชงานไดด เรยกวา ทำใหจตเปนกมมนยะ คอเปนจตทเหมาะ แกงาน แตผลพลอยไดของสมาธคอทำใหใจสงบสบาย พอใจ สงบสบายกใชเปนเครองพกผอนได ทำใหมความสข

จดนแหละทอาจจะทำใหคนหลงไดคอถาคนนนยงมกเลสอย พอไดสขจากสมาธกเพลนคราวนกอาจจะใชสมาธเปนยากลอมเวลามทกขมปญหากหลบมานงสมาธเสย ปญหากไมแกฉะนนตองระวงกนไว ในสงคมไทยมความโนมเอยงทจะ

ใชสมาธเปนยากลอมจนถงขนตดและหลงทางหรอไมตองยำวาอนนเปนเรองทสำคญ ถามทกขมปญหาแลว

มวมาตดยากลอมกไมไปไหนและจะออนแอ

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 28 1/8/14 8:08:41 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

29

วนนทจรงกไมไดพดอะไรมาก กขอพดเรองเกา ๆ ยำแลว ยำอก เวลานวกฤตเศรษฐกจไดเกดมาครบปแลวในเดอนน ควรจะมองดตวเองวาเราไดกาวหนาอะไรกนขนบางในวถทาง ของการแกปญหา

ทนากลวกคอพอไดยนอะไรหนอยทพอเปนความหวงได เรากเรมจะหยดดน การดนรนขวนขวายของเรากเลยไมยงยน

ทำอยางไรเราจะมความเพยรพยายามทยงยนตอเนองใน ระยะยาว

การสรางสรรคทแทจรงตองทำกนยาวนาน ไมใชเปนเรอง ชวประเดยวประดาว เราชอบสงทเปนเฉพาะหนามาก พอทกข ขนมากโวยวายกนใหญ แตพอรสกวาเออชกดขนหนอยกหยด

เพราะฉะนนเราจะตองมองกวาง มองไกล มองลกลงไป ใหมาก ขอใหดตวอยางสงคมอน ๆ ทเขาโลดแลนกาวหนามา ซงไมใชหมายความวาเราจะยอมรบวาด เชน สงคมอเมรกนและ สงคมญปนทถอกนวาเจรญกาวหนา แตขณะนกยอบแยบเตมท

อยางสงคมอเมรกนกเกดภาวะวกฤตในทางเศรษฐกจมาเอง เมอไมกปน ตอนนฟนตวขนมากไมใชจะยงยนถาวรอะไร ลก ลงไปทามกลางภาวะเศรษฐกจทดขนนน สงคมอเมรกนกม เชอโรคหลายอยางทจะบนรอนสงคมอยางหนก มใชจะมความ มนคงปลอดภยอะไร

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 29 1/8/14 8:08:41 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

30

แตเอาละ ในดานหนงนนเรานยมความเจรญกาวหนาทาง เศรษฐกจและในทางวตถของเขา และความเจรญทางเศรษฐกจ นนเรากตองยอมรบวาเปนสงหนงทจำเปน แตเปนเพยงวาอยา ไปหลงเพลนมวเมา และกอยาเอามาเปนตวตดสนความเจรญ ทงหมด

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 30 1/8/14 8:08:41 AM

31

จดทควรสนใจกคอ พวกประเทศพฒนาเหลานเจรญมาได อยางไร

อยางทกลาวเมอกน ความเจรญนนมาจากภมหลงของเขา พดภาษาพระวาเปนผลกรรมของเขานนเอง

เวลาเรามองสงคมอนเรามกจะมองทผลโดยไมมองดเหต การมองผลกคอมองสภาพทเขาเปนอย ซงเปนปรากฏการณ ปจจบนวาเขากนอยกนอยางไร มกนมใชพรงพรอมอยางไร และนกคอสภาพความเจรญ

แตไมไดมองวาตวเหตปจจยททำใหเขาเจรญอยางนน เปนมาอยางไร

ขอใหดตวอยางสงคมอเมรกนวาทเจรญมาไดอยางน เขาม ภมหลงมาเปนรอย ๆป ตอเนองมาจากยโรปอยางไร อารยธรรม

เบองหลงประเทศทพฒนาคอประวตการฟนฝาทกขภย

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 31 1/8/14 8:08:41 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

32

ตะวนตกมภมหลงอยางไรจงมาเปนอยางนปจจยสำคญคอแรงบบคน ทกขภย ทำใหประเทศเหลาน

ดนรนขวนขวายแคไหนไมตองเอามาก แคมาอเมรกาแลวเทานนแหละ ไมตอง

พดถงในยโรปทแกกดนแทบตายมากอนแลว ถกภยคกคาม มการฆาฟนเขนฆากนทางการเมองทเนองจากศาสนา อยประเทศ มหวงตาย ๙๐ หรอ ๙๙ เปอรเซนต ตองลงเรอหนภยหนตาย แมจะตองขามนำขามทะเลทเสยงภยอนตรายในทองทะเลอยางยง แตยงมทางรอดมากกวา

เพราะฉะนน ทง ๆ ทการเดนทางนนแสนจะทกขยาก มอง ไมรวาขางหนาจะเปนอยางไร กขอไปตายดาบหนา แลวกหนมา จนขนฝงอเมรกาทนวยอรก บอสตน บอลทมอร อะไรพวกน

ขนฝงอเมรกามาแลว มองไปขางหนามแตปาดงพงไพร แถมยงไปเจออนเดยนแดงทพวกตนนกวาปาเถอน ทจรง อนเดยนแดงเขากมวฒนธรรมของเขามากเหมอนกน พวกผวขาว กไปบกรกดนแดนของเขา เมอมองไปขางหนามแตดนแดน ทยงไมรอะไรทงนน หนไปมองขางหลงกเปนทะเล ถอยไมได ตองไปขางหนาอยางเดยว ขางหนากคอทศตะวนตก ถนทอย กเปน frontier คอเปนพรมแดน เลยไปกเปนเขตทยงไมได

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 32 1/8/14 8:08:41 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

33

บกเบกความหวงอยทตองมงไปขางหนา บกฝาไปเรอย ๆ ตลอด

เวลารอย ๆ ปตอจากนนจงเปนระยะเวลาแหงการมงหนาไป ตะวนตกอยางเดยว จนมคำพดแบบอเมรกนวา

“Go West, young man!” เจาหนม จงมงหนาไป ตะวนตก

คตนเรยกวา frontierfrontier แปลวา พรมแดน ซงในทนมความหมายพเศษ

เนองดวยภมหลงของสงคมอเมรกน หมายถง คตบกฝา พรมแดน คอการทตองมงไปขางหนา บกเบกฟนฝากาวขาม พรมแดนออกไป ไปหาทรพยากรและความอดมสมบรณขางหนา อยางเปยมดวยความหวง พรอมกนนนกเสยงภยอนตรายททำให ตองตนตวตลอดเวลา และตองขยนขนแขง

นคอภาวะทถกทกขบบคนภยคกคาม ททำใหคนตนตว และมงมองไปขางหนา พยายามกาวตอไป

เพราะฉะนน คต frontier นจงอยเบองหลงความเจรญ ของอเมรกนทคนชาตนภมใจยงนก

คต frontier นนาทำวทยานพนธ นกประวตศาสตร อเมรกนเองกทำมาแลว นาย Turner เปนคนชความสำคญของ

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 33 1/8/14 8:08:41 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

34

คต frontier ใหเหนวา อารยธรรมอเมรกนเจรญขนมาจากคต frontier น ทเขาตองบกตะวนตกเรอยไป และตองเผชญกบ ภยนตราย สรบทงกบพวกหาอาณานคมดวยกนเอง ทงฝรงเศส ทงสเปน แลวยงตองเจอกบอนเดยนแดงซงรบกนตลอดมา

ภยอนตรายนทำใหคนเขมแขงความทกขทำใหคนตองตนตว ตองพยายามแกปญหาเมอเจอทกขเจอปญหากเปนธรรมดาทจะตองพยายามคด

แกไขและตองใชปญญาปญญากเจรญงอกงาม ความสามารถกเกดมขน

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 34 1/8/14 8:08:42 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

33

บกเบกความหวงอยทตองมงไปขางหนา บกฝาไปเรอย ๆ ตลอด

เวลารอย ๆ ปตอจากนนจงเปนระยะเวลาแหงการมงหนาไป ตะวนตกอยางเดยว จนมคำพดแบบอเมรกนวา

“Go West, young man!” เจาหนม จงมงหนาไป ตะวนตก

คตนเรยกวา frontierfrontier แปลวา พรมแดน ซงในทนมความหมายพเศษ

เนองดวยภมหลงของสงคมอเมรกน หมายถง คตบกฝา พรมแดน คอการทตองมงไปขางหนา บกเบกฟนฝากาวขาม พรมแดนออกไป ไปหาทรพยากรและความอดมสมบรณขางหนา อยางเปยมดวยความหวง พรอมกนนนกเสยงภยอนตรายททำให ตองตนตวตลอดเวลา และตองขยนขนแขง

นคอภาวะทถกทกขบบคนภยคกคาม ททำใหคนตนตว และมงมองไปขางหนา พยายามกาวตอไป

เพราะฉะนน คต frontier นจงอยเบองหลงความเจรญ ของอเมรกนทคนชาตนภมใจยงนก

คต frontier นนาทำวทยานพนธ นกประวตศาสตร อเมรกนเองกทำมาแลว นาย Turner เปนคนชความสำคญของ

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 33 1/8/14 8:08:41 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

36

ชวตกตาม สงคมกตาม จะเจรญไดด ตองมแบบฝกหดคนทมแตความสขนน ชวตไมมแบบฝกหดเมอชวตไมมแบบฝกหดกไมไดฝกตนเอง จงเจรญไดยากเพราะฉะนนจงขอใหเราภมใจเถด สงคมไทยตอนนอยา

ทอแท เจอทกขเจอภยแลวตองเขมแขงและมองใหถก คอ มองอยางทวาเมอกวา เราเจอแบบฝกหดแลว ถาเราไมเจอ แบบฝกหดเราจะไมเขมแขง แตจะออนแอเหมอนกอนนทเปนมา เพราะทผานมาแตกอนน เราออนแอและไมรจกสรางสรรค เพราะเราไมเจอแบบฝกหด ตอนนดแลวทเราไดแบบฝกหด

ขอใหเรามาชวยกนทำแบบฝกหด โดยตงทาทตอสถาน- การณใหถกตอง

เมอตงทาทถกตองแลวจะเกดกำลงใจ

คนทมทกขบบคนมภยคกคามนน อยางทบอกแลววาโดย ธรรมชาตกควรจะลกขนดนรนขวนขวายอยแลว แตการทจะ ไมลกขนดนรนขวนขวายยอมเปนดวยเหต ๒ อยาง

อยางทหนง คอ ยากลอม พอจะลกขนดนสกหนอย เจอยากลอมเขากเลยสบาย เพลน รอความหวง รอโชค รอการ ดลบนดาล หรอไมก

อยางทสอง คอ มวแตระทดระทวยออดออนครำครวญ

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 36 1/8/14 8:08:42 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

37

ซำเตมตวเองเสย เพราะคนทสขมานานจนเคยชนกบความสขนน พอเจอทกขเขา บางทปรบใจไมทน แทนทจะลกขนดนรน ขวนขวายกมวแตโอดโอยกอดเขาเจาจกเสย

ยงในสภาพวกฤตอยางน ทกขหรอปญหาจะมาแบบเงยบ และลก ไมเหนชดเจนตนเตนเหมอนการรบพงสงครามแบบ ใชอาวธทเรยกวา hot war ไมใชสงครามรอน กเลยทำใหเรา ยงนอนใจ ภยลก ๆ ภยเงยบ ๆ ของภาวะวกฤตเศรษฐกจแบบน ไมมการเสยเลอดเสยเนอ ไมไดรบราใชอาวธ จงทำใหประมาท ไดงาย และเมอมวเพลนอยกไมรตว

ถาเปนภยอนตรายแบบสงครามรอนจะรสกตนตระหนก คบขนจวนตว ถามนมาถงตวเราจะตองตายหรอบาดเจบ เมอ เรากลวตายกตองลกขนสหรอหนอยางแนนอน แตภยเยนแบบน บางทกเลยเยนตายไปเลย

เพราะฉะนนตอนนจงถงเวลาทจะตองปลกใจคนไทยขนมา และจดแกปญหากอยทคณภาพมนษยนแหละ

อยากจะใหสนใจเรองวกฤตคณภาพมนษย ซงสำคญกวา วกฤตเศรษฐกจ

บางทเราอาจจะเพลนกบการทจะแกวกฤตเศรษฐกจโดย หวงความชวยเหลอจากผอน แลวกยงลมตวหนกเขาไปอก การ แกปญหาอยางนนไมใชการสรางสรรคทแทจรงทเปนแกนสาร

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 37 1/8/14 8:08:42 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

38

และยงยน การแกปญหาทยงยนตองเกดจากการสรางสรรค ความเจรญดวยฝมอของเราเองในสงคมของเรา ซงหนไมพน จากการทจะตองเปนนกผลตนกสรางสรรค

การทจะเปนนกผลตนกสรางสรรคไดจะตองมความเขมแขง และทำจรงทำจง ดวยความเพยรพยายามอยางมนคงอดทน ระยะยาว ไมใชทำวบ ๆวาบ ๆ และมใชวาไดมาเพยงดวยความฝน หรอรอการหยบยนให

นาสงเกตวาเวลานสงคมไทยมนกรอการหยบยนใหมากมาย เหลอเกน

เรองเกาทพดบอย ๆ เพราะถอวาเปนเรองทตองยำกคอ สงคมไทยเวลานถงจดสำคญแลวทจะเรมสรางสรรค และเปน กาลเวลาซงมแงมองทดหลายอยาง ดงทวาเมอก ระยะทแลวมา เปนชวงเวลาแหงการทำลาย ตอไปนจะตองถงเวลาแหงการ สรางสรรค แลวสงคมไทยยคนจะเปนยคของการสรางชาต ซง จะเปนการสรางสรรคระยะยาว คนไทยจะตองมความเขมแขง

ตลอดระยะเวลาทผานมาเราสะสมแตความออนแอความเปนนกบรโภคทชอบหาความสขสำราญกแสดงลกษณะ

ของความออนแออยในตวแลวความเปนนกรอผลดลบนดาลยงซำความออนแอนนใหหนก

ลงไปอก

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 38 1/8/14 8:08:42 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

39

ทงคนไมเปนนกทำถงตอนนจะตองเปลยนทงหมด แตจะเปลยนไหวหรอเปลา

ลทธรอผลดลบนดาลเวลานครอบคลมสงคมไทยไปทว และบรโภคนยมกครอบงำไปหมด ขอใหชวยกนคดวาเราจะแก ไหวไหม ขนาดมวกฤตเศรษฐกจอยางน ซงบงคบใหตอง ประหยด เรากประหยดเพราะจำเปน จำใจ แทนทจะประหยด โดยเปนนสยหรอดวยปญญาทเขาใจเหตผล

มญาตโยมมาเลาใหฟงวา อยางแถวประชานเวศน ตอนน สงบรโภคอะไรตาง ๆราคาแพง คนตองทำอาหารกนเองกนมากขน ซอของราคาถกลง รานอาหารกปดไปมาก ดคลาย ๆ วาคนเรา ประหยดขนโดยทำอาหารเองหรอกนของถกลง แตพอมอง ใหชดอกหนอยปรากฏวา “ผบ” ผดขนมามาก ในชวงวกฤต เศรษฐกจนแหละผบเกดขนเยอะแยะ กลบเพมมากกวาเกา กลายเปนอยางนนไป

ความเปนบรโภคนยมไมไดลดลงไปกบวกฤตเศรษฐกจนแสดงวาทกขภยยงไมเปนแบบฝกหดสำหรบพวกเราเลยถาจะแกปญหากนจรง เราจะตองเอาทกขภยในวกฤต

มาเปนแบบฝกหดใหได เพอฝกพวกเราใหเกง ใหสามารถ ให พฒนาตวเอง ใหมสตปญญาความแกลวกลาเขมแขงเพมขน

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 39 1/8/14 8:08:42 AM

40

แมแตการประหยดกตองมแงความหมายวา การประหยด ทแทคออยางไร

ความหมายทเขาใจกนทวไปของการประหยดคอ การ กนนอยใชนอย ใหสนเปลองนอย ๆ ซงกดในระดบหนง แต อาจจะแคบไป และอาจจะมาพรอมดวยการเสยสขภาพจต กเปนได

ตวอยางเชน พอแมอาจจะบอกลกวาเงนทองเรานอยลง ตอไปนลกจะตองใชเงนนอย ๆ หนอย ลกบางคนกอาจจะเหน เหตผลและรวมมอ แตหลายคนกอาจจะไมสบายใจ เคยใชจาย งายสะดวกกตองมายบยงตวเอง คอตองถกบบคนนนเอง จะกนจะใชอะไรกรสกบบคนไปหมด ใชเงนใชทองกไมคอยจะได กทกขส สขภาพจตกเสย

การประหยดคอแบบฝกหดแรกทรอพสจนคนไทย

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 40 1/8/14 8:08:42 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

39

ทงคนไมเปนนกทำถงตอนนจะตองเปลยนทงหมด แตจะเปลยนไหวหรอเปลา

ลทธรอผลดลบนดาลเวลานครอบคลมสงคมไทยไปทว และบรโภคนยมกครอบงำไปหมด ขอใหชวยกนคดวาเราจะแก ไหวไหม ขนาดมวกฤตเศรษฐกจอยางน ซงบงคบใหตอง ประหยด เรากประหยดเพราะจำเปน จำใจ แทนทจะประหยด โดยเปนนสยหรอดวยปญญาทเขาใจเหตผล

มญาตโยมมาเลาใหฟงวา อยางแถวประชานเวศน ตอนน สงบรโภคอะไรตาง ๆราคาแพง คนตองทำอาหารกนเองกนมากขน ซอของราคาถกลง รานอาหารกปดไปมาก ดคลาย ๆ วาคนเรา ประหยดขนโดยทำอาหารเองหรอกนของถกลง แตพอมอง ใหชดอกหนอยปรากฏวา “ผบ” ผดขนมามาก ในชวงวกฤต เศรษฐกจนแหละผบเกดขนเยอะแยะ กลบเพมมากกวาเกา กลายเปนอยางนนไป

ความเปนบรโภคนยมไมไดลดลงไปกบวกฤตเศรษฐกจนแสดงวาทกขภยยงไมเปนแบบฝกหดสำหรบพวกเราเลยถาจะแกปญหากนจรง เราจะตองเอาทกขภยในวกฤต

มาเปนแบบฝกหดใหได เพอฝกพวกเราใหเกง ใหสามารถ ให พฒนาตวเอง ใหมสตปญญาความแกลวกลาเขมแขงเพมขน

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 39 1/8/14 8:08:42 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

42

เสยใจ มความทกขเพราะตองถกบบถกคนใหใชเงนนอย กกลบ ตรงขาม กลายเปนดไป

นเปนตวอยางของการทจะใชวกฤตเปนโอกาสและประหยด ใหเปนประโยชน

วกฤตจะฝกมนษยไดมากมายถาเราใชเปน แตถาใชไมเปน กมวแตมาทกขระทมตรอมตรมซบเซาจบเจา หรอไมกรอผล ดลบนดาลอยางทวาแลว นเปนตวอยางใหเหนวา เรองตาง ๆ มแงมองใหเปนประโยชนไดทงนน แตเรองประหยดนนตรงกบ สถานการณขณะน

เพราะฉะนนจงขอใหเปลยนความหมายของการประหยด ทวาเปนการจำเปน จำใจ ใชนอย บบคนตวเอง ตองลำบากใน การใชเงน ไมไดของทอยากได อะไรตาง ๆ ซงเปนความทกขน เปลยนใหมาเปนการฝกความสามารถในการใชทรพยากรทเปน การพฒนามนษย

โดยเฉพาะกคอเดกหรอเยาวชนนน จะตองเนนใหมาก ฝกใหดเลยวาหนจะใชของนอยนอยางไรใหเกดประโยชนมาก ทสด เดกกจะใชนอยอยางมความสข พรอมไปกบการฝกฝน พฒนาตวเอง คอพฒนาความสามารถ โดยเฉพาะในทางปญญา เชนเดกจะรจกวางแผนและมวนยในทางความคด

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 42 1/8/14 8:08:42 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

43

ขอใหรทนวาความทกขมากมายทฝรงเจอมาทำใหเขาเปน นกวางแผน ไมใชวาฝรงเกงอะไรพเศษ แตเปนเรองของคน เมอเจอทกข ประสบปญหา มทงภยจากมนษยดวยกนและ ภยจากธรรมชาต ลวนเปนบทเรยนและแบบฝกหดจากชวตจรง ทประสบการณมาสอน ทำใหตองคดแกปญหา

การแกปญหานนกมทงปญหาเฉพาะหนาและปญหา ระยะยาว ทำใหตองคดวางแผน ทงวางแผนกเกงขน และยอม ทำการหนกเหนอยทเปนเรองระยะยาวไดดวยความอดทน

คนไทยไมคอยมอยางน เราทำอะไรกทำกนระยะสน ๆ แมแตจะวางโครงการอะไรสกอยาง เรากไมคอยคดทำระยะยาว ฝรงกวาจะจดสมมนาทบางทคดสองป วางแผนกนนาน คนไทย เราไปเหนกนกวาแปลก ทำไมฝรงคดกนนานนก เขาเคยถก บบคนมานาน ทกขภยทำใหเขาตองหาทางแกปญหา

แมแตสภาพแวดลอมและความเปนอยทตางกนมากใน ฤดกาลตาง ๆ ของแตละป ซงเปนเรองของความเปนความตาย หรอความทกขความเดอดรอนอยางมาก กสอนใหเขาตอง เตรยมการกนอยางจรงจง การวางแผนกเกดขน

ถาเดกประสบภาวะอยางนแลวเรามแบบฝกหดใหทำ แก จะเรมรจกวางแผน การวางแผนจะมาพรอมดวยการใชปญญา

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 43 1/8/14 8:08:42 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

42

เสยใจ มความทกขเพราะตองถกบบถกคนใหใชเงนนอย กกลบ ตรงขาม กลายเปนดไป

นเปนตวอยางของการทจะใชวกฤตเปนโอกาสและประหยด ใหเปนประโยชน

วกฤตจะฝกมนษยไดมากมายถาเราใชเปน แตถาใชไมเปน กมวแตมาทกขระทมตรอมตรมซบเซาจบเจา หรอไมกรอผล ดลบนดาลอยางทวาแลว นเปนตวอยางใหเหนวา เรองตาง ๆ มแงมองใหเปนประโยชนไดทงนน แตเรองประหยดนนตรงกบ สถานการณขณะน

เพราะฉะนนจงขอใหเปลยนความหมายของการประหยด ทวาเปนการจำเปน จำใจ ใชนอย บบคนตวเอง ตองลำบากใน การใชเงน ไมไดของทอยากได อะไรตาง ๆ ซงเปนความทกขน เปลยนใหมาเปนการฝกความสามารถในการใชทรพยากรทเปน การพฒนามนษย

โดยเฉพาะกคอเดกหรอเยาวชนนน จะตองเนนใหมาก ฝกใหดเลยวาหนจะใชของนอยนอยางไรใหเกดประโยชนมาก ทสด เดกกจะใชนอยอยางมความสข พรอมไปกบการฝกฝน พฒนาตวเอง คอพฒนาความสามารถ โดยเฉพาะในทางปญญา เชนเดกจะรจกวางแผนและมวนยในทางความคด

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 42 1/8/14 8:08:42 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

45

๒. ตวเหตปจจยททำใหเกดวกฤตกยงไมชดใหญ

เพราะฉะนนจงตองเรมดวยการชใหชด อยางคณภาพ ทวาออนแอและไมเปนนกสรางสรรคไมเปนนกผลตน เราก ไมตระหนกรตวเลย ฉะนนจงตองชปญหากนดวย โดยเฉพาะ ผบรหารประเทศชาตนน อยากจะใหกระตนประชาชนให ไมประมาท เทาทผานมารสกวาคอยจะเอาอะไรมาปลอบใจกนไว

การปลอบใจนนจะตองมงในแงทจะทำใหเกดกำลงใจ เทานน

ถาปลอบใจแลวทำใหเกดความนอนใจ เพลดเพลน กระหยมใจ

แลวนงเฉยหรอรอคอย กใชไมไดคนเราบางครงเมอเสยขวญกอาจจะตองมการปลอบใจบาง

เพอใหใจผอนคลายลงได หยด ไดพกแลวตงสตได แตถา ปลอบใจไมเปนจะกลายเปนทำใหเพลดเพลน หวงพงพา แลว กหยด หรอมวนงนอนใจ

เพราะฉะนนจะตองปลอบใจแบบทำใหเกดกำลงใจ ปลอบ ใหเกดกำลงสทจะเขมแขง ทำการสรางสรรคตอไป

แตอยางทมผถามเมอกวา แมแตความรตระหนกในตว ปญหากไมม เพราะฉะนนเราจะตองจสงเหลานใหชดเดน

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 45 1/8/14 8:08:43 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

46

ขนมา เหมอนอยางเรองการเปนนกบรโภค การเปนนกรอผล ดลบนดาล กใหเหนวามโทษมความเสยหายอยางไร มนจะนำ ความเสอมมาสสงคมของเราอยางไร

สงคมของเรากำลงอยในวกฤต วกฤตนเปนจดตายหรอ จดหกเลยวระหวางวบตกบววฒน คอมนไมถงกบวบต แตมน พรอมทจะวบต พรอมกนนนถาเราแกไดมนจะกลบเปนววฒน เพราะฉะนน วกฤตจงอยระหวางววฒนกบวบต

ถาเราแกได มนกเปลยนจากวกฤตเปนววฒนถาเราไมสามารถแก วกฤตนนกกลายเปนวบตอยางทพดแลวแตตน เหมอนกบวาเราอยในกระแสนำ

ทกำลงหลงเลนนำเพลนอย จนกระทงนำไหลมาใกลปากเหว นำจงตนลง ในลำนำใหญไกลปากเหวนนจะลก จะเลนกน เพลดเพลนไมรตว แตพอมาใกลปากเหวนำจะตนมากและจะม โขดหนเกาะแกงเยอะ ตอนนแหละกระแสนำจะพาเราชนเขากบ โขดหน

นคอจดวกฤตซงใกลปากเหวแลววกฤตกคอตอนทอยตรงปากเหว จดระหวางวาจะลงเหว

หรอจะกาวกลบไป ถาลงเหวกเปนวบต แตถาตะเกยกตะกาย แกไขกลบมาได กนำตวขนฝงหรอยอนกลบไปในทางทปลอดภย

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 46 1/8/14 8:08:43 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

47

กจะกลายเปนววฒน แตตอนวกฤตนตองเจบปวดหนอยเพราะ เจอโขดหนเขาแลว จงเปนตอนทสำคญ แตเราอยาไปเอาวบต กแลวกน

ตองบอกคนไทยวา อยาเอาเลยวบต เอาววฒนดกวา แลววกฤตนจะเปนจดตอววฒนทสำคญมาก

กอยางทวาแลว ประเทศชาตหรอสงคมตาง ๆ ทเขาเจรญ พฒนามา เขากมาจากทกข มาจากปญหาทงนน

เราเขาใจวาอสราเอลนคนแขง เกงเหลอเกนใชไหม นนเพราะ อะไร เหนชด ๆ วาภยมนลอมอย จะตายไดทกวนาท แทบจะ นอนหลบไมได ตองตนตวพรอมตลอดเวลา เพราะฉะนน เขาจงพดกนวา คนอสราเอลทกคนลงเรอตองขบเรอได ขนรถ ตองขบรถได ขนเครองบนตองขบเครองบนได ตองมคตอยางน เลยนะ

หมายความวาภยคกคามบบเรงตวจนกระทงวาทกคนตอง พรอมทจะทำการทกอยางได

แตคนทอยทามกลางความสขมกจะมวเพลดเพลนหลงระเรง มวเมาผดเพยน

อยางทชอบพดวา เมอไรกได ไมเปนไรคำวา “ไมเปนไร” ของคนไทยนฝรงเอาไปวเคราะหเหมอนกน

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 47 1/8/14 8:08:43 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

48

เพราะมนมความหมายหลายอยาง “ไมเปนไร พรงนกได” ถาไมเปนไรแบบนกประมาทละ คอเทากบผดเพยน

แตบางท “ไมเปนไร” กหมายความวามเมตตากรณา คณ ทำรายฉนหรอคณทำใหฉนเจบ ฉนกไมวาอะไร ไมจองเวร ไมเปนไรนความหมายกวางจนฝรงไมรจะหาศพทอะไรมาแทน

อยางไรกตาม กตองระวงอยางทวาแลว คอเราจะตอง วเคราะหสภาพชวตและสงคมของเราใหชดเจนมากขน อยางท ทานผถามเมอกวาอยในความไมรตระหนก กคอไมชดเจน นนเอง

ตวปญหากตองชใหชดวาสภาพคณภาพของคนไทยขณะน เปนอยางไร และเหตปจจยตาง ๆ กตองพยายามสบคนเอามา วากนใหชด

แลวกปลกใจคนไทยใหไมประมาทโดยเฉพาะผบรหารประเทศชาต จะตองนำเสนออะไร

ตาง ๆ ทปลกเราความไมประมาทอยเสมอ เงนชวยเหลอของเขา ไมใชเปนสงทจะทำใหเรามวมาเพลดเพลนนอนใจ ทจรงมนกมา พรอมกบภยอนตรายนนแหละ ถงแมไมมภยอนตรายอน ความ หลงระเรงเพลดเพลนกจะเปนนสยเสยของเราตอไป

ฉะนนตองใหมความรสกตอเงนทเขาใหยมมากมาดวย

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 48 1/8/14 8:08:43 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

49

ความรสกจำใจอยางยง เมอมความจำใจกทำใหเราคดวาจะตอง รบแกไขตวเอง จะตองสรางสรรคเพอใหพนจากการทตองจำใจ อยกบเงนกเงนยมน ไมใชไดเงนกเงนยมมากเพลนสบาย เออ มเงนใชแลว หายทกขแลว กเพลนตอไป

อาว เดยวจะพดมากไป จะตอบปญหานดเดยวพดเสย ยดยาว มอะไรอกไหม เจรญพร

นกศกษา: พระเดชพระคณเจากไดเมตตาใหขอคด กบพวกเราในเรองแนวทางปฏบตในยควกฤตทางเศรษฐกจ วาเราจะววฒนอยางไร ซงเปนขอคดทเราจะนำไปเปนหวขอของ การอภปรายรวมกนในชวงตอไปคะ

choe wikrit mai wibat 1-49.indd 49 1/8/14 8:08:43 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 50 1/8/14 8:33:28 AM

๒ พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) บรรยายพเศษในการประชมสมมนาเรอง “จตสำนกของสงคม

ชาวพทธเกยวกบพระพทธศาสนา ในฐานะเปนศาสนาประจำชาต” จดโดยสภาสงคมสงเคราะหแหงประเทศไทย

ในพระบรมราชปถมภ รวมกบพทธสมาคมแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ และยวพทธกสมาคม

แหงประเทศไทย ทโรงแรมรอยลรเวอร ๑ กนยายน ๒๕๓๗ ชอเรองเดมตามอาราธนาวา “พทธศาสนา

ในฐานะเปนศาสนาประจำชาตไทย” พมพเผยแพรในชอเรองวา อดมธรรมนำจตสำนกของสงคมไทย

ในการพมพใหม ๒๕๕๐ เปลยนชอหนงสอเปน เจาะหาความจรงเรองศาสนาประจำชาต

เจาะหาความจรงเรองศาสนาประจำชาต ๒

(อดมธรรมนำจตสำนกของสงคมไทย)

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 51 1/8/14 8:33:29 AM

เจอวกฤต จตไมวบต

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 52 1/8/14 8:33:29 AM

53

เอต ปฏกฏ ภกขเว ปรหานน, ยทท ปญญาปรหาน.

“ภกษทงหลาย: บรรดาความสญเสยทงหลาย

ความสญเสยทเลวรายทสด คอความสญเสยทาง

ปญญา (หรอความเสอมถอยดอยปญญา)”

เอตทคค ภกขเว วฑฒน, ยทท ปญญาวฑฒ.

“ภกษทงหลาย: บรรดาความเจรญเพมพนขนมา

ความเจรญเพมพนปญญา

เปนความเจรญพฒนาอยางเลศสด”

ไมวาจะไดประโยชนอนใดหรอไม หรอแมจะเกดการ

สญเสยใด ๆ เมอรจกคดพจารณา มนษยสามารถถอเอา

ประโยชนทางปญญาไดทกโอกาส

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 53 1/8/14 8:33:30 AM

54

เจอวกฤต จตไมวบต

ขอเจรญพร ทานนายกพทธสมาคมแหงประเทศไทย ผนำ ชาวพทธ ผรบผดชอบตอพระพทธศาสนาและตอสงคมไทย ทกทาน

วนนเปนวนอนนาปลมใจ ทมผนำชาวพทธจำนวนมากมาย มาประชมอยางพรอมเพรยงกน การทผนำชาวพทธจะมความ พรอมเพรยงกนอยางน นบวาเปนโอกาสทหายากนก

ในตอนเรมตน ขณะฟงทานผแนะนำ อาตมภาพถอ โอกาสมองกวาดสายตาไปดทว ๆ แลวกรสกวา การประชมน เปนครงทมผมารวมประชมคบคงเปนพเศษ เรยกวาเตมทเดยว จงเปนเรองนาอนโมทนาทวา เมอมกจกรรมของสวนรวมเกดขน ชาวพทธยงเอาใจใสสนใจจรงจง ซงเปนการปฏบตตามหลก อปรหานยธรรม คอธรรมเปนทตงแหงความไมเสอม เมอมการ ประชม ถาชาวพทธมาพรอมเพรยงกนประชม กเปนนมตหมาย แหงความเจรญงอกงาม

สำหรบวนน อาตมภาพไดรบนมนตใหมาพดเรอง “พระพทธ- ศาสนาในฐานะเปนศาสนาประจำชาตไทย”

เมอฟงจากทานผแนะนำกเลยไดทราบวา ทนมนตมา กเพราะไปโยงกบหนงสอทอาตมภาพไดเขยนไวเลมหนง ซงม ชอวา พระพทธศาสนาในฐานะเปนศาสนาประจำชาต

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 54 1/8/14 8:33:30 AM

55

แตตอนแรกนจะตองขอทำความเขาใจกบทประชมกอนวา ตวอาตมภาพเองนนไมไดมาเพอจะรวมรณรงคเรองน และวา ทจรงในการรณรงคน อาตมภาพกไมไดสนใจ

ทำไมจงพดอยางนน อนนกเปนเรองทตองทำความเขาใจ กนตอไป

อาตมภาพไมสนใจในแงของการรณรงค แตสนใจในแง เปนหวง คอเปนหวงการรณรงคนนอกทหนง ความสนใจในแง ทเปนหวงนกเปนเรองสำคญ ซงอาจจะเปนเหตผลททำใหเราตอง มาพดกนดวย

เมอทางผจดไปนมนตมาพด อาตมภาพกบอกวา ในเรองน อาตมภาพเปนกลางนะ ทง ๆ ทบอกวาเปนกลางกยงจะใหมา พดอก เพราะฉะนนกตองรกนกอนวาตวอาตมภาพเองไมได

คดใหชด ถาจะบญญตใหพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำชาต

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 55 1/8/14 8:33:30 AM

56

เจอวกฤต จตไมวบต

รณรงคดวยอาตมภาพคดวา พระกทำหนาทสอนธรรมะไป จะเอา

อยางไรกเปนเรองของประชาชน พระทำหนาทสอนพทธศาสนา ถาประชาชนเหนคณคา ประชาชนกใชปญญาพจารณาทำกน ไปตามเหตตามผล ซงเปนเรองของการใชปญญา วาเราจะเหน คณคาอยางไร ฉะนนจะตองพดกนถงเรองนทำนองเปนจดยน ไวเสยกอน

อาตมภาพบอกวาไมไดสนใจในตวการรณรงค แตสนใจ ในแงทเปนหวง

ทำไมจงเปนหวงกเพราะวาเปนเรองสำคญเกยวกบพระพทธศาสนาทเรา

เคารพนบถอ แลวกเกยวกบประโยชนสขของสวนรวม ถาทำด กดไป ถาทำไมดกอาจจะเกดผลเสยไดมาก ฉะนนเราจงตอง ระวงทงในแงบวกและแงลบ โดยเฉพาะถาทำแลวเกดผลเสยหาย กเปนอนตราย

เพราะฉะนนถาจะตองทำหรอเมอมการกระทำ กตองทำให ไดผลด อนนเปนจดทจะตองระลกตระหนกไวตงแตตน

ทอาตมภาพเปนหวงเบองตนกคอวา เวลานมความรสกวา ชาวพทธไมคอยมความเขมแขง รวมตวกนไมคอยตด คอไมม

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 56 1/8/14 8:33:30 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

57

การรวมตวกนอยางจรงจงเทาทควร ความมใจรวมกนและรวมมอ รวมงานกน รสกวามความยอหยอนมาก

เพราะฉะนนถาทำไมดกจะกลายเปนการแสดงความออนแอ ใหปรากฏ เมอมเหตการณสำคญขน แทนทจะมความเขมแขง กลบแสดงความออนแอ ถาอยางนนกเปนการเสยหาย

อกประการหนง เมอกนพดในแงทวาอาจจะไมสำเรจเพราะ ออนแอ แตในทน ถาสำเรจแตไมพรอมจรง กอาจจะทำใหเกด ความออนแอไดอก ความออนแอนจะมาในรปลกษณะ ๒ อยาง

ประการแรก เมอสำเรจขนมา คอมการบญญตขนมาใน รฐธรรมนญ กจะมชาวพทธดวยกนเองทเหนดวยกบไมเหนดวย แลวทนทง ๆทประกาศเปนศาสนาประจำชาตแลว ชาวพทธกกลบ มความไมพรอมเพรยงกน เพราะมความไมรวมใจกนในทฏฐ ความเหน คอไปกงขาของใจกนและกนในเรองทไปกำหนดใน รฐธรรมนญอยางนน ถาอยางนกจะเกดความออนแอประการหนง

อกประการหนง หนทางทจะออนแอกคอจะเกดความดใจ แลวเหลง แลวกทำใหเกดความประมาท คอมวแตดใจหรอ เพลนไปวาพระพทธศาสนาของเรานไดเปนศาสนาประจำชาต แลว มชออยในรฐธรรมนญแลว ตอจากนกเลยสบาย ไมตอง ทำอะไรแลว กเปนทางของความประมาท

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 57 1/8/14 8:33:30 AM

58

เจอวกฤต จตไมวบต

เวลานกประมาทอยางหนกกนอยแลว ถาทำไมด พอ สำเรจขนมากจะยงประมาทใหญ

เพราะฉะนนเรองนจะตองคดใหรอบคอบ และถาจะทำ กตองทำใหไดผลด อยาใหเกดผลเสย

อยางนอยถาทำสำเรจกอยามวมาเถยงกนยอนหลง ไหน ๆ กเปนอยางนนแลว กใหยอมรบความจรงทวกน แลวคดตอไป ขางหนาวาจะใชสงทมทเปนนนใหเปนทางทำสงทดทเปนประโยชน ตอไปอยางไร

ถาไมสำเรจกไมตองไปเสยใจ แตเอามนเปนขอเตอนใจและ ปลกใจใหมความเขมแขง เชน จะไดรตระหนกวาชาวพทธน ออนแอและกระจดกระจายกนขนาดไหน แลวเอามนเปนขอ ปรารภทจะทำใหชาวพทธรวมแรงรวมใจและรวมมอรวมงานกน ใหแขงขนจรงจงยงขน

รวมความวาจะเปนอยางไรหรอจะมาทาไหน กใชมนใหเปน ประโยชนใหได

นอกจากนนผทจะทำกอยาคดแคใหสำเรจ จะไปคดแควา จะไดมบญญตไวในรฐธรรมนญวาพระพทธศาสนาเปนศาสนา ประจำชาต และถาไดสำเรจอยางนนแลวกจะสมใจทคดมา

ถาคดเพยงแคนกแทบไมมความหมายอะไร

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 58 1/8/14 8:33:30 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

59

ถาทำกตองมความชดเจนอยางนอย ๒ อยาง คอหนง มองเหนชดเจนวาประโยชนอะไรบางทพระพทธศาสนา

จะไดจากการมบทบญญตในรฐธรรมนญวาพระพทธศาสนาเปน ศาสนาประจำชาต

สอง เมอไดกำหนดหรอบญญตอยางนนแลว เราจะใชมน เปนฐานทจะทำอะไรตอไป

ตองเหนวาสงทจะทำตอไปนนแหละ สำคญยงกวาการได บญญตอยางนนเสยอก และเปนตวทจะทำใหการบญญตนน เกดมคณคาและมความหมายอยางแทจรง โดยเฉพาะทสำคญ กคอ ตามหลกการของพระพทธศาสนานน พระพทธศาสนามใช มเพอตวมนเอง

คอ พระพทธศาสนามใชมเพอตวพระพทธศาสนาแตพระพทธศาสนานนมเพอประโยชนสขของประชาชนอนนเปนหลกการสำคญของพระพทธศาสนา

เมอพระพทธเจาสงพระสาวกไปประกาศพระศาสนาตงแต รนท ๑ พระองคกไดทรงประกาศหลกการนไวอยางชดเจนวา ใหพระสงฆไปประกาศพระศาสนา ไปประกาศพรหมจรยะ เพอ ประโยชนสขแกชนจำนวนมาก เพออนเคราะหชาวโลก

เมอพระอรหนตเถระทงหลายจะทำการสงคายนา กได

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 59 1/8/14 8:33:30 AM

60

เจอวกฤต จตไมวบต

แสดงวตถประสงคตามหลกการนไววา สงคายนาเพอใหพรหม- จรยะ คอพระศาสนานดำรงอยยงยนนาน เพอประโยชนสขแก ชนจำนวนมาก เพออนเคราะหชาวโลก

เปนอนวาพระพทธศาสนามอยมใชเพอตวเอง แตมเพอ ประโยชนสขแกประชาชน หรอเพอมวลมนษยชาต เพราะฉะนน ประโยชนสขของสงคมจงเปนเปาหมายสำคญ

ถาเราจะใหบญญตพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำชาต เราจะตองมความคดทชดวาเมอบญญตแลว

การบญญตนจะมประโยชนในการชวยแกปญหาสงคมและสรางสรรคประโยชนสขแกประชาชนไดดขนอยางไรบางไมใชแคดใจวาใหพระพทธศาสนาไดมชอเปนศาสนา

ประจำชาต แตตองมองวาการบญญตพระพทธศาสนาเปนศาสนา ประจำชาตนนจะชวยใหเกดประโยชนสขแกประชาชน ชวย แกปญหาสงคมใหดยงขน

ถาอยางนจงจะสมกบหลกการของพระพทธศาสนาอยาง แทจรง

พดอกอยางหนงวา ถาเราบญญตพระพทธศาสนาเปนศาสนา ประจำชาตแลว สงคมไทยจะไดอะไรบาง หรอวาประเทศไทย จะไดอะไรจากบญญตน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 60 1/8/14 8:33:30 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

61

มใชเทานน อาตมาไมอยากใหมองแคบแคน เราควรจะ มองกวางยงกวานนอก คอ นอกจากวาจะชวยใหสงคมไทย แกปญหาของตวเองไดอยางไรหรอจะไดประโยชนอะไรแลว พระพทธศาสนาจะชวยอำนวยประโยชนสขอะไรแกชาวโลกไดบาง ชาวโลกจะไดอะไรจากการบญญตพระพทธศาสนาเปนศาสนา ประจำชาตในรฐธรรมนญของประเทศไทย

ถาคดไดและมองเหนชดเจนถงขนนกนาพงพอใจ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 61 1/8/14 8:33:30 AM

62

เวลานเรากรกนอยแลววาสงคมมนษยทงหมดรวมทง สงคมไทยของเราดวย มปญหามากมายเพยงไร โลกไดพฒนาไป กาวไกล แตเจรญเพยงในทางวตถ และเมอเจรญกนไปมากมาย อยางนแลว ความเสอมโทรมกไดปรากฏขนอยางมากมาย กวางขวางทวทงโลก

ประเทศทพฒนาแลวแทนทจะพนจากปญหา กลบมปญหา อกดานหนงเพมขนมากมาย และปญหานนกมทงดานชวตของ มนษยเอง ดานสงคม และดานธรรมชาตแวดลอม

เวลานเรากำลงพดกนมากถงปญหาสงแวดลอมวาธรรมชาต เสอมโทรม ทรพยากรธรรมชาตหมดเปลองไป สงแวดลอม เสย อากาศเสย ดนเสย นำเสย และมภยอนตรายตาง ๆ มากมายทกำลงรมลอมเขามาจากการทธรรมชาตเสอมโทรมนน

สงคมไทย ไฉนตกตำถงเพยงน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 62 1/8/14 8:33:30 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

63

โดยเฉพาะสำหรบคนในกรงเทพฯนกเหนไดชดในเรองอากาศเสย วามพษมภยอนตรายอยางไรบาง

การเดนทาง การทจะทำมาหาเลยงชพกตดขดอดอด ไมสบาย ชวตกไมปลอดภย เพราะเมอธรรมชาตแวดลอมเสย กสงผลมาถงแมแตอาหารการกน ซงอาจจะมสารเคมเจอปน มการปรงสรร แตงรส แตงส อะไรตาง ๆ ดวยจตใจทโลภ เหนแกผลประโยชน แลวสงผลรายมาเปนพษเปนภยแกชวต ของเพอนมนษย

ชวตมนษยทอยในความเจรญใชวาจะมความสขกนจรง ทางกาย สขภาพกเสอมโทรม โรคภยไขเจบบางอยางรกษา ไดจรง แตเดยวนโรคภยไขเจบบางอยางกลบมอนตรายรนแรง ยงขน แถมยงเกดมโรคแหงความเจรญ หรอโรคแหงอารยธรรม ขนมาอก เชน โรคหวใจ โรคความดนโลหตสง โรคไขมนจก ในเสนเลอด

โรคจำพวกนซงไมคอยมในยคสมยกอน กลบมาปรากฏ มากในยคปจจบน จนมาถงโรคเอดส ซงกำลงคกคามตอสวสด- ภาพของประชาชนทงโลก

ยงกวานน คนทอยในสภาพสงคมอยางนกปรากฏวามจตใจ ทคบเครยด มปญหาทางจต เปนโรคจตมาก ฆาตวตายมาก

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 63 1/8/14 8:33:30 AM

64

เจอวกฤต จตไมวบต

คนจำนวนมากหาทางออกทางจตใจใหตวเองไมได กไป ระบายทกขแกสงคม ไปออกในทางยาเสพตด กออาชญากรรม มการฆากนตายมาก

ปญหาสงคมตาง ๆ เหลานรมลอมหมมนษยทวไปหมด ทวทงโลกขณะนกำลงประสบกบปญหาอยางน จนถงกบพดกนวา

มนษยชาตนจะตองพนาศหรอไม อารยธรรมของมนษย จะถงจดอวสานหรออยางไร

ทามกลางความเสอมโทรมตาง ๆ และปญหาทระดมรมลอม ทวโลกนน

กปรากฏวาสงคมไทยของเรานกลบมาเดนเปนพเศษในเรอง ความเสอมโทรมเหลาน

มปญหาขนหนาขนตากวาประเทศทงหลายในโลกไมวาจะพดถงปญหาอะไรกตามในโลกยคปจจบนนทถอวา

เปนความเลวราย ประเทศไทยจะมชอเดนมากในเรองทเลวราย เหลานน

เวลาเขาประกาศขาววทยหรอมบทความในวทยตางประเทศ พอพดถงโรคเอดสกจะมชอประเทศไทยขนมา และมกจะขน นำเขาดวย เวลาพดถงปญหาโสเภณ ชอประเทศไทยกขนมาเดน จนกระทงเขายกเอาเปนตวอยางสำหรบบรรยายปญหา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 64 1/8/14 8:33:31 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

65

หรอในเรองยาเสพตด ประเทศไทยกมชอดง ทงในเรองท เปนแหลงผลต ทงในแงทเปนผลกลอบนำยาเสพตดเขาประเทศ อน มขบวนการคายาเสพตด การฆากนตายกมสถตสง จราจร กตดขดมากทสดประเทศหนง อากาศเสยกมากกวาประเทศอน สวนมาก ปากจะหมด ทงหมดนไทยมกเขาไปอยในรายชอใน ฐานะเปนประเทศทเปนผนำ

จนกระทงแมแตในครอบครว พอแมกขายลกสาวไปเปน โสเภณ ซงเปนความเสอมโทรมชนดทประเทศไทยไมนาจะเปนไป แตกไดไปเปนผนำอนดบสง ๆในเรองของความเลวรายและปญหา ทไมดเหลานน

แมแตเมอเชาวานนเอง คอวนท ๓๑ สงหาคม (๒๕๓๗) วนสดทายของเดอน พอดไดฟงวทย Voice of America หรอ เสยงอเมรกา (V.O.A.) ออกอากาศบทความเรอง “Sex Trade” คอการคาขายทางเพศ หรอ “คากาม” กขนชอประเทศไทยเดน

เขายกแตเรองประเทศไทยขนมาพด วาประเทศไทยมการ ขายเดกไปเปนโสเภณ สวนมากอายตำกวา ๑๘ เปนศนยกลาง การคาโสเภณ เดกหญงพมาเขามาในไทยปละไมตำกวาหมน อะไรตาง ๆ เหลาน นขนาดเมอวานนเอง ใหม ๆ สด ๆ ชอเสยง ไทยเสยขนาดไหน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 65 1/8/14 8:33:31 AM

66

เจอวกฤต จตไมวบต

หวนนกไปถงทคนไทยเราตนเตนกบขาวหนงสอพมพท ลงกน แลวคนไทยกดาฝรงกนเปนการใหญ คอการท Dic- tionary ของ Longman ไดลงคำจำกดความ Bangkok วา เปนเมองทมโสเภณมาก หรอจะเปนคำวา Thailand อาตมา กจำไมแมน

คนไทยเราโกรธแคน ดาฝรงเปนการใหญ แลวกดนรน ตอส รณรงค ใหเขาแกไข อยางนอยกใหเขาถอนหนงสอน ออกไปจากตลาดในเมองไทย กวากนอยนาน

แตเทาทมองด กวนกนแตในเรองของการทจะไปดาไปวา เขา แลวกไมคอยสำรวจมองดตวเอง และไมคดวาเราจะใช ประโยชนจากการทเขาวานอยางไรบาง

เรานาจะคดหาทางถอเอาประโยชนใหไดวา เออ เราจะ ปรบปรงภาพของประเทศไทยในสายตาของชาวโลกอยางไร

การทเขาวาอยางนน กแสดงวาภาพของประเทศของเรา ในสายตาของสงคมโลกนนมนไมดแลว น เราไดแตมวไป กระทบกระทงใจ แลวกไปโกรธไปดาเขาอย แทนทจะเอาทง สองอยาง

โกรธเขาแลวจะไปวาเขา กสวนหนง แตสงทตองทำอยาง สำคญกคอ

จะตองหนมาดตวเอง พจารณาตวเอง

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 66 1/8/14 8:33:31 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

67

แลวกปรบปรงแกไข ไมใหภาพนปรากฏอกตอไปแมแตการทไปโกรธเขานน กปรากฏวาเปนไปแคพกเดยว

เสรจแลวไมนานกหายเงยบไป ไมไดเอาจรงเอาจงสกอยาง จะแกไขสงคมกไมม

หลงจากทเงยบกนไป อาตมภาพไดลองพดดบาง เพราะ ทจรงเรองอยางนไมไดมเฉพาะใน Longman’s Dictionary เทานนหรอก ใน Oxford Illustrated Encyclopaedia คอ สารานกรมของ Oxford ซงมภาพสประกอบกลงอยางน

คอในหวขอ “prostitution” เรองโสเภณ เขาลงประเทศไทย เปนตวอยางสำหรบบรรยายเรอง ลงเสยเดนเลย แลวแถมยง ลงภาพผหญงอะไรทกำลงเตนอยในบารทพฒนพงษดวย แลว กมคำบรรยายใตภาพ บอกวาในเมองไทยน ผหญงจน ๆตองมา เขาสอาชพโสเภณมากมาย แลวกไดเงนรายไดมากกวาอาชพอน เชน มากกวาการกอสราง เปนตน ถงสบเทาตว

พอยกเรองขนมาพดตอนน เขาซากนไป เขาไมสนใจแลวเอ ทำไมเปนอยางน ทำไมคนไทยสนใจไมจรงจงเหมอนไฟไหมฟาง เราพดขนมาตอนนเขาเฉย ๆ เพราะ

วาไดแสดงความโกรธออกไปแลว ไมตองทำอะไรอก หายโกรธ สบายแลว กเลยเงยบกนไปหมด

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 67 1/8/14 8:33:31 AM

68

เจอวกฤต จตไมวบต

อนนกเปนเรองทนาพจารณา สงคมไทยของเราเปนอยางไร เวลาน วทยฝรง ลองฟงเถด ถาพดถงเรองเสย ๆ หาย ๆ ชอ ของประเทศไทยจะขนมาเรอย ๆ ซงเราจะตองวเคราะหอยางท อาตมาถามเมอก วามนเปนอยางนเพราะอะไร

เมอดกนไป สงคมไทยเวลานคอนขางจะเปนสงคมทม ความสบสน

คนไทยมความพรา ไมคอยมหลกยดทชดเจนแตละคน ๆ กยงอยกบการหาผลประโยชนใสตวไมคดคำนงถงปญหาของสวนรวมไมคดสรางสรรคสงคมกนอยางจรงจงใจทจะรวมกนคดสรางสรรคสงคมใหกาวสงขนไปสความดงามอะไรตาง ๆ นไมคอยมแตละคนกคดวาตวจะไดอะไรตอไปกคดกนไปแตอยางน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 68 1/8/14 8:33:31 AM

69

แมแตในการทคดจะสรางสรรคความเจรญใหประเทศ พฒนาทางวตถนน เรากคดวาเรานสรางความเจรญแบบตะวนตก เราแสดงออกจนกระทงเหนกนชดเจนวาเรามคานยมทตาม วฒนธรรมตะวนตก

แตพอเอาเขาจรงแมแตเรองวฒนธรรมตะวนตกนนเรากไมรจรงเราไมมความเขาใจจรงแมแตวฒนธรรมตะวนตกทเราไป

นยมนนดวยแลวอยางนเราจะมอะไรชดเจนกบตวเองบางตวเองกไมรจก เรองของเขาทตวไปตามกไมรจรงเวลาจะรบอะไรกรบเอาแตรปแบบ ขาดอดมการณ ขาด

ความเขาใจในเนอหาสาระ เชน วธการประชม เรากรบเอาแบบ

จะเอาวธของฝรงมาใช กเจาะจบเอาของจรงมาไมได

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 69 1/8/14 8:33:31 AM

70

เจอวกฤต จตไมวบต

จากสงคมตะวนตกมา แตพอประชมเขาจรงจะเหนวาคนไทยประชมกบฝรงประชมไมเหมอนกน

ในการประชมพจารณาปญหาตาง ๆ ของฝรงนน เขาอาจจะ เถยงกนหนาดำหนาแดง แตเสรจแลวเขากยงคงอยในแนวของ การประชมเพอวตถประสงคทมงหมาย

แตการประชมของคนไทยนมปญหามาก เราจะออกนอก เรอง จะมาสเรองสวนตว และจะทะเลาะกน แลวกกลายมาเปน เรองของการโกรธแคนสวนตวไป

ทำไมเปนอยางน เราเคยวเคราะหไหมรปแบบการประชมเรานำมา แตสงทนำมาไมไดหรอมอง

ไมเหนคอสวนทเปนเนอหาสาระเนอหาสาระสำคญอยางหนงซงเปนตวแกน กคอคณคาใน

จตใจ ไดแก สภาพจตทจะดำเนนการประชมอยางนนยงไมมสภาพจตอยางไรคอภาวะจตใจทใฝปรารถนาตอสงทเรยกวาเปนอดมธรรม

หรออดมการณ

ในการประชมทจะดำเนนไปดวยดนน ทกคนจะตองม ความใฝปรารถนาในจดมงหมายทสงสดอะไรอยางหนง คอ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 70 1/8/14 8:33:31 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

71

ตองการเขาถงสงนนถาคนเรามความใฝในสงใดสงหนงทสงสดแลว ใจไปใฝรวม

ในทเดยวกน เมอทกคนมงสงนนแลว สงทเปนจดมงหมายนน จะมความสำคญเหนอตวตนของแตละคน จนกระทงแตละคน ยอมไดเพอเหนแกสงนน

ธรรมดามนษยปถชนทกคนไมวาฝรง วาไทย วาแขก วาจน แตละคนกมความยดถอในเรองตวตนทงนน ไมอยาก จะใหมอะไรมากระทบกระทงตวตน เมอกระทบกระทงตวตนกม ความรสกโกรธ มความไมพอใจ มความเศราเสยใจเปนธรรมดา

แตในสงคมทเขามสาระของการประชมอย มความใฝ ปรารถนาในสงทดงามสงสด

สงดงามสงสดททกคนใฝปรารถนานนจะเปนตวสยบอตตา ของแตละคนได

คอทกคนเมอมงหมายสงทสงสดอนนนแลว เมอยงไมถง กไมยอมหยด ใจกจะมงไปยงสงนนอยางเดยว แมตวตนจะ ถกกระทบกระทงกเอาแหละ กยอมได แมจะเสยใจกตองยอม เพราะวาใจของเรามงไปสสงทสำคญเหนอกวาและซงเปน สงเดยวกนสำหรบทกคน

แตถาสงทมงหมายแทจรงซงสำคญเหนอกวาตวตนและ ความใฝในตวธรรมทเปนอดมการณเปนตวหลกนไมมแลว

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 71 1/8/14 8:33:31 AM

72

เจอวกฤต จตไมวบต

ตวตนของแตละคนกจะเดนขนมา เพราะฉะนนมนกตองปะทะ กระแทกกน แลวความสนใจกเบยงเบนออกมาจากจดมงหมาย ของการประชม มาสการกระทบกระทงระหวางกน เปนสวนตวไป อนนเปนสงสำคญทขาดไป

ถาเราสรางสรรคสงนไมไดเรากจะไดแตรปแบบของวฒนธรรมตะวนตกมา แตเนอหา

สาระจะไมม

ในสงคมแตละสงคมทสรางสรรคความสำเรจขนมาไดโดย มการพฒนาอยางแทจรงนน จะตองมจดหมายอนสงสดอยาง หนงททกคนมงหมายใฝปรารถนาและทำใหทกคนรวมใจเปน อนเดยวกน ซงเมอยดถอในสงนแลว ตวตนของแตละคนจะม ความสำคญเปนรอง

เรยกไดวาเอาจดหมายสงสดนมาสยบอตตาของแตละคนไดเพราะฉะนนเมอพดถงสงนแลวทกคนจะยอมในบางประเทศกอาจจะเอาลทธชาตนยม คอเพอความ

ยงใหญของชาตของเรา ไมวาจะมอะไรมากระทบกระทงตวตน ของแตละคน ทกคนกยอมได

ในบางประเทศกอาจจะเอาพระผเปนเจามาสยบอตตาของ แตละคนได

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 72 1/8/14 8:33:31 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

73

ในพระพทธศาสนากมธรรม คอความจรง ความถกตอง ดงาม เปนจดหมายสงสด

เพราะฉะนนจงมหลกการสำคญทสอนวา ใหเปนธรรมา- ธปไตย ทกคนตองถอธรรมเปนใหญ ทกคนตองใฝธรรม ตอง ถอธรรมเปนบรรทดฐาน และเพยรพยายามมงทจะเขาใหถงธรรม ถายงไมถงธรรม คอความจรง ความถกตองดงามแลว กไม ยอมหยด เพราะจดหมายยงไมบรรล ทกคนจะยอมไดเพอเหน แกธรรม

ถาทำไดอยางน สาระของระบบและรปแบบตาง ๆ เชน การประชมเปนตน กจะม

แตเวลานสงคมไทยเรามไหม สงทเปนจดรวมใจอนน ทเปนจดหมายอนสงสด ไมม เพราะฉะนน แตละคนพอเขา ทประชมกมงไปทตวเอง อตตาของแตละคนกใหญขนมา แลวก ออกมากระทบกระทงกน ในการประชมจงมการถกเถยงทออก นอกลนอกทางไปเรอย และเกดเรองสวนตวเปนปญหาอยเปน ประจำ

เพราะฉะนนการทเรารบเอารปแบบของวฒนธรรมตะวนตก เขามาโดยไมมเนอหาสาระน จงเปนปญหาสำคญของสงคมไทย ทเราจะตองพยายามคดแกไขใหได อยางทกลาวแลว

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 73 1/8/14 8:33:31 AM

74

เจอวกฤต จตไมวบต

ในทนขอเนนเรองการไมเขาใจสงคมตะวนตกจรง มความร ผวเผน มองแครปแบบ เหนแตเปลอกภายนอก แลวกรบเขามา

ยกตวอยาง แมแตการพฒนาอตสาหกรรมของตะวนตก เรากมกจะมองไปวาตะวนตกไดพฒนามาดวยตณหาและโลภะ

เราเขาใจเขาผดอยางนน ทง ๆ ทฝรงเขากพดอยปาว ๆ ตำรบกวาตำรากม วาฝรงทพฒนาอตสาหกรรมเจรญมาไดน เพราะอะไร

กเพราะ work ethic คอ จรยธรรมในการทำงานใน work ethic นน มความสนโดษเปนหลกการสำคญ

อยางหนง ความสนโดษนเมอมาโยงเขากบความขยนหมนเพยร โดยเปนตวเออแกอตสาหะ กกลายเปนรากฐานของการพฒนา อตสาหกรรม ทำใหตะวนตกเจรญ

แตมาบดน สงคมตะวนตก เชน ประเทศสหรฐอเมรกาน มความพรงพรอมฟมเฟอยขน กไดเปลยน (ตามทเขาเองวา) จากสงคมอตสาหกรรมทเปนสงคมขยนขนแขง กลายไปเปน สงคมบรโภค

คำวา industry แปลวา “อตสาหะ” คอความขยน อดทน กไดแกความขยนหมนเพยรนนเอง

ทวาเปน industrial society กคอสงคมอตสาหกรรม

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 74 1/8/14 8:33:31 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

75

หรอสงคมแหงความขยนหมนทำการดวยอตสาหะตะวนตกสรางสงคมขนมาไดดวย work ethic คอ

จรยธรรมในการทำงาน โดยมความสนโดษเปนฐานของอตสาหะ หมายถงการทบรรพบรษของเขาไมเหนแกการบำรงบำเรอตนใน เรองการเสพวตถเพอหาความสข แตตงหนาตงตาเพยรพยายาม สรางสรรคผลตผลขนมา ไดแลวกอดออม

เมอไมเหนแกความสข ไมบำเรอตนเอง กเอาผลผลตนน ไปทมเปนทน คอเอาไปลงทนทำงานตอไป ดวยเหตนเขาจงสราง ความเจรญแบบอตสาหกรรมขนมาได

มาถงปจจบนนสงคมตะวนตกพนจากภาวะเปนสงคมอตสาหกรรม กลาย

มาเปน post industrial society (ผานพนหรอหลงยคอตสาห- กรรม) และเปน consumer society คอเปนสงคมบรโภค

พอเปนสงคมบรโภค กเหนแกกน เหนแกเสพ เหนแก บรโภค แลวกเรมเสอม

เวลานในสงคมอเมรกนมการวเคราะห มการทำงานวจยท แสดงผลออกมาวา คนอเมรกนรนใหมเสอมจาก work ethic คอเสอมจากจรยธรรมในการทำงาน ขาดสนโดษ เหนแกการ บรโภค ทำใหความสามารถและประสทธภาพในการผลตเสอมลง

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 75 1/8/14 8:33:31 AM

76

เจอวกฤต จตไมวบต

คนไทยเรานกวาฝรงเจรญเพราะตณหา แลวไปปลกเรา ใหคนมความโลภ พรอมกนนนกมาตวาพทธศาสนาสอนใหม ความสนโดษ ทำใหคนไทยเราไมสรางสรรคความเจรญ

ทจรงตวเองจบจดผด ทำใหเราสรางสรรคความเจรญ ไมถกท

พฒนาไปแลวเกดปญหามากมายกลายเปนทนสมยแตไมพฒนา

ดานรเขา แรงขบเคลอนททำใหเขาสรางและพฒนาอตสาห- กรรมขนมาได คอ work ethic เรากเขาไมถง

สวนดานตวเอง เรากไมร สนโดษกเหลอแตตวศพทหรอ ถอยคำทเราคลมเครอไมชดในความหมาย แถมเขาใจผดเพยน ไปเสยดวยซำ เลยไมสามารถเอามาประสานประโยชนกบอตสาห- กรรม ๓ ธรรมะเหลาน เราไมมความชดเจน พรอมกนนนในเวลา ทเราไปรบเอาวฒนธรรมตะวนตกมา แมแตจะพฒนาอตสาหกรรม

๓ สนโดษ คอ ความรจกอมรจกพอในวตถเสพบรโภค มความพงพอใจเปนสขไดดวยสงทตนม ไมมว

วนวายกบการหาวตถทจะบำเรอตวเอง แตรจกออมเวลา แรงงาน และความคด เอาไปใชในการทำหนาท และ

ในการสรางสรรคทำสงทดงามเปนประโยชน

พระพทธเจาสอนใหสนโดษในวตถบำเรอความสข แตใหไมสนโดษในกศลธรรม

เมอเราสนโดษในวตถบำรงความสข เรากสามารถทจะไมสนโดษในกศลธรรมไดเตมท เพราะเรามเวลา

แรงงาน และความคดทจะไปทมใหแกการทจะสรางสรรค

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 76 1/8/14 8:33:31 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

77

เรากไปรบเอาแตรปแบบ แลวกเขาใจผด นกวาถายวยปลกเรา ตณหาใหประชาชนมความโลภแลวจะพฒนาประเทศได

เมอพฒนาไปในแนวทางของตณหาอยางน คนกมแตความ อยากได แตไมอยากทำ

มองหาสงทจะเสพบรโภค แตไมคดทจะประดษฐคดคน หรอพยายามผลตขนมา

ในระบบตณหานน คนไมอยากทำงาน แตททำกเพราะ จำเปน เนองจากมเงอนไขกำหนดวาตองทำจงจะได ถาเลยง ไดกเลยง เมอเลยงไมไดกจำใจทำไป หรอไมกทจรต หรอไม กหาทางไดผลประโยชนทางลด ทำใหมการกหนยมสน หรอ ลกขโมยเอาเงนมาเพอจะหาวตถสงเสพใหไดเรวทสดโดยไมตอง ทำงาน

เมอเปนอยางน ประเทศชาตจะเจรญไดอยางไร

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 77 1/8/14 8:33:32 AM

78

อกตวอยางหนง ความเขาใจเกยวกบเรองศาสนาพอเหนประเทศอเมรกามการแยกระหวาง church and

state เหนเขามคต separation of church and state ทงทไมรวาภมหลงของเขาเปนอยางไร กนกเอางาย ๆ วาประเทศ อเมรกาเปนผนำในทางประชาธปไตย ตามคตของเขาศาสนากบ รฐตองแยกจากกน ไทยเราจะตองเอาบาง เลยไดมาแตรปแบบ

คนไทยไมรเหตผลทเปนมาวาทำไมประเทศอเมรกาจงตอง แยก church and state ทำไมรฐกบศาสนาตองแยกจากกน

ทจรงนนอเมรกาเขาแยกรฐกบศาสนาเพราะมปญหาเรอง แยกนกายในศาสนาเดยวกน

คำวา แยกรฐกบศาสนา ความหมายของเขามงไปทนกาย ตาง ๆ เพราะในอเมรกานนแมจะมศาสนาใหญศาสนาเดยว แตก

ดของเขากไมเอาใหชด ดานของเรากหางเมนจนพรามว

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 78 1/8/14 8:33:32 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

79

แยกเปนหลายนกาย แตละนกายกแกงแยงและระแวงกนตอนทอเมรกาจะตงประเทศนน ไมใชเขาไมเอาศาสนา

เขาคดมากทเดยว เขาอยากจะเอาศาสนาขนเปนใหญเพอชวย ประเทศชาต แตจะเอานกายนน นกายโนนกรอง จะเอานกาย โนน นกายนนกรอง ตกลงกนไมได ผลทสดจงตองแยก church and state

นแหละ เพราะมนมภมหลงอยางน ไมใชเขาจะไมเอา ศาสนามาชวยประเทศชาต เขาอยากจะเอา แตเอาไมได ถา เอามาคนจะแตกสามคคกน เขากเลยตองแยก

ทนถาเราไปดในแงอน ๆ ทเขาปฏบตตอศาสนาโดยไมได ประกาศ ดวาทประเทศอเมรกานมศาสนาประจำชาตหรอเปลา ขอใหมองใหด เชน ในคำปฏญาณธงของอเมรกาทเขาเรยกวา Pledge of Allegiance

ในคำปฏญาณธงนน ซงทกคนแมแตเดกนกเรยนกจะตอง กลาว เขามขอความหนง คอคำวา one nation under God อนแสดงถงอดมการณของประเทศอเมรกาทรวมประเทศชาตให เปนอนหนงอนเดยวกน

ทกคนตองกลาววา one nation under God แปลวา “ประชาชาตหนงเดยว ภายใตองคพระเปนเจา”

นหมายความวาอยางไร ทำไมเขากลาวคำน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 79 1/8/14 8:33:32 AM

80

เจอวกฤต จตไมวบต

แลวคนไทยชาวพทธเขาไป เขายกเวนใหไหม

ยงกวานน เมอป ๒๔๙๙ รฐสภาอเมรกน คอคองเกรส กไดลงมตใหกำหนด national motto คอคำขวญของชาตวา “In God We Trust” แปลวา พวกเราขอมอบชวตจตใจไวใน องคพระผเปนเจา อยางนเปนตน นคอประเทศอเมรกา

นคอเนอหาสาระทเราจะตองศกษาใหเขาใจไมใชวาเวลาไปด กไปดแตรปแบบเอามาโดยไมเขาใจอะไร

จรงจง แลวกเกดปญหาทวาเอามาใชในประเทศของตวเอง ไมถกตอง

เพราะฉะนนเราจะตองเขาใจสงคมตะวนตกใหชด แมแต จะตามเขากขอใหตามใหไดจรง ๆ เถด ใหไดเนอหาสาระมาดวย อยาเอาแตเพยงรปแบบเทานนมา

แมแตเรองประชาธปไตยกเหมอนกน เรากมวไปยงไป วนวายกนอยแตเรองรปแบบ จนกระทงเวลาน ประชาธปไตย ทเรามกนอย ขอถามวา

เปนประชาธปไตยทแทจรงไหมประชาธปไตยทแทจรงคออะไรจดมงหมายของประชาธปไตยทแทอยทไหน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 80 1/8/14 8:33:32 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

81

มนเปนประชาธปไตยทจะนำสงคมไปสอดมธรรมไปสความดงามและสนตสขหรอเปลาชวตทดงาม สงคมทดงาม มนจะนำเราไปถงไดไหมหรอวามนเปนเพยงประชาธปไตยทรบใชบรโภคนยมอนนขอฝากไวเปนคำถาม เรามวไปเถยงกนอยแตเรอง

รปแบบ สวนสาระสำคญอะไรตาง ๆ กลบไมคอยพดจาพจารณา กน

เวลาไปเรยนวชาการของตะวนตกกเหมอนกน การไปเรยน นนเปนสงทด เพราะวาเราจะตองรเทาทนเขา แตเราควรมความ มงหมายวาเราไปเรยนเอาวชาการของตะวนตกมาเพออะไร เพอ มาสรางสรรคพฒนาสงคมของตวเอง และเพอชวยแกปญหา อารยธรรมของโลกดวย แตเราทำอยางนไดแคไหน

เวลาเราเรยนตามตะวนตก เราไปเอาวชาการมาแตเสรจแลว สงทเราควรจะรอยางแทจรง เรากไมรปรากฏวาเราตามฝรงไปโดยไมถก ไมตรง และไมถงตว

ความรทแทจรงอาตมภาพจะขอยกตวอยางใหฟงสกนดหน ง เชน

นกวชาการของเราไปเรยนเรองของรฐศาสตรในแขนงประวต- ศาสตรการปกครอง ซงฝรงเขากเรยนมาถงทางเอเชยดวย โดย เฉพาะทางดาน Southeast Asia ซงมประวตของการถอ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 81 1/8/14 8:33:32 AM

82

เจอวกฤต จตไมวบต

อดมการณทางการเมองตามคำสอนของพระพทธศาสนาในพระพทธศาสนามหลกการปกครองของจกกวตต คอ

พระเจาจกรพรรด แตเปนจกรพรรดในความหมายเดม ไมเหมอน กบทใชในภาษาไทย

เรองอยางนอยในสายวฒนธรรมของเราเอง ซงเราควรจะ รดกวาฝรง แตกลายเปนจดออนของเราทเรากลบตองไปเรยนร จากฝรง ซำรายเรายงรไมเทาเขาและรไมจรงอก จนทำใหเกด ความผดพลาดทไมสมควร

นกวชาการของไทยเราไปเหนบทนพนธของนกวชาการฝรง เรองจกกวตตหรอจกรพรรดนนเขา แตไมมความรพนฐาน ไมจดเจนในสายวฒนธรรมของตวเอง กเขาใจผดพลาด

ฝรงเขยนวา Cakravartin คนไทยเรางง ไมรวาฝรง เขยนเรองอะไร หลกการถายทอดอกษรหรอวธเขยนคำบาล สนสกฤตดวยอกษรฝรงกไมร เลยจบเอามาวา จกรวาทน แลว เรากเอามาเขยนในตำราของเราวาฝรงพดเรอง “จกรวาทน”

จกรวาทนคออะไรทจรงเปนจกรวรรตน ซงกคอจกกวตต หรอพระเจา

จกรพรรดนนเอง แตภาษาสนสกฤตเขยน จกรวรตน ถอด เปนอกษรโรมนวา Cakravartin ตรงกบบาลวา จกกวตต

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 82 1/8/14 8:33:32 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

83

(Cakkavatti)เมอเราเขาใจคำพดไมถกตอง อานเปนจกรวาทนเสยแลว

เราอานเรองทเขาเขยนกเขาใจไมตรงกบเรองทเขาตองการจะพด ทำใหเกดความสบสน

เราไปเรยนวชาการรฐศาสตรของฝรง เขาเขยนเรองอดม- การณการปกครองในอดตของ Southeast Asia เรามวไป เขาใจวาเขาพดเรองจกรวาทน กเลยไมรวาเขาพดเรองพระเจา จกรพรรดนเอง

กลายเปนวาเรองในสายของเราเองทเราควรรดกวาฝรง เวลาไปอานของฝรง เราควรจะวเคราะหและวนจฉยเขา และ ชวยแกไขใหเขาได เรากลบรไดไมถงเขา แถมยงเขาใจผดพลาด มาอกดวย

อกตวอยางหนง ในเวลาทฝรงเขาจะใชภาษาองกฤษเขยน ถอยคำในภาษาอน เขามระบบการถายอกษร พรอมทงวธการ อานการออกเสยง เปนตน เชน เมอเขยนชอคนชาวศรลงกา คนศรลงกากเขยนตามระบบถายตวอกษรทวางไว

ภาษาของศรลงกานนมรากฐานสบมาจากภาษาบาลเปนอน มากทเดยว ซงกอยในสายวฒนธรรมเดยวกบของเราเอง ซงเรา ควรจะเขาใจชดเจนยงกวาฝรง

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 83 1/8/14 8:33:32 AM

84

เจอวกฤต จตไมวบต

คนไทยเราไปอานชอของคนศรลงกาทเขยนเปนภาษาฝรง เมอเราไมรไมเขาใจและไมไดศกษาระบบของเขา เรากอานไมถก (และมองเขาไมทะลดวย)

เราไปเหนชอประธานาธบดศรลงกาคนกอน ทเขาเขยนวา Jayawardene เรากอานวา “ชายาวารเดเน” ชายาวารเดเนอะไร ทไหนกน ทจรงกคอนายชยวรรธนะ หรอชยวฒน (ชยวฒน) นนเอง แตเขยนตามสำเนยงของเขา เมอเปนภาษาองกฤษ จะเปนอยางนน

อาตมากลองฟงดวาทคนไทยออกเสยงชายาวารเดเนน วทยฝรง เชน V.O.A. และ B.B.C. เขาจะออกเสยงอยางไร ไปฟงฝรงยงออกเสยงใกลจรงกวา ฝรงออกเสยงวา ชะยะวาดะ นะ กยงใกลเขามา ทำไมฝรงออกเสยงไดดกวาคนไทย กเพราะ คนไทยเราไมไดศกษาสบคนหาความร

ทง ๆ ทวาศรลงกานใกลเมองไทยมากกวาฝรง เราอยใน สายวฒนธรรมเดยวกน คนศรลงกานนชอของเขาสวนมากก มาจากพทธศาสนา นายชยวฒนนชอกมาจากภาษาบาลนแหละ

อกตวอยางหนง นายกรฐมนตรศรลงกาคนทแลวทถก สงหารไป เขาเขยนเปนภาษาองกฤษวา Premadasa คนไทยเอา มาอานออกเสยงทางวทย โฆษกบางคนกออกวา “เประมาดาซา”

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 84 1/8/14 8:33:32 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

85

ลองดวาอะไรหนอ เประมาดาซา ออ นายเปรมทาสนเอง อยางนเปนตน

ทวามานเปนเรองของการทคนไทยเราตนความเจรญแตตามความเจรญไมถงตองขอพดอยางนน เพราะฉะนนเราจงไดแตรปแบบและ

เปลอกนอกมาแมแตในเรองทเราควรจะเหนอและนำเขา เรากยงรไมเทา

ไมถง ไมถก ไมทน ไดแตงมงามงมงำ ถาอยางนเรากจะตอง เปนผตามเขาแบบเถลไถลไถถาอยเรอยไป ไมมทางจะไปนำเขาได

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 85 1/8/14 8:33:32 AM

84

เจอวกฤต จตไมวบต

คนไทยเราไปอานชอของคนศรลงกาทเขยนเปนภาษาฝรง เมอเราไมรไมเขาใจและไมไดศกษาระบบของเขา เรากอานไมถก (และมองเขาไมทะลดวย)

เราไปเหนชอประธานาธบดศรลงกาคนกอน ทเขาเขยนวา Jayawardene เรากอานวา “ชายาวารเดเน” ชายาวารเดเนอะไร ทไหนกน ทจรงกคอนายชยวรรธนะ หรอชยวฒน (ชยวฒน) นนเอง แตเขยนตามสำเนยงของเขา เมอเปนภาษาองกฤษ จะเปนอยางนน

อาตมากลองฟงดวาทคนไทยออกเสยงชายาวารเดเนน วทยฝรง เชน V.O.A. และ B.B.C. เขาจะออกเสยงอยางไร ไปฟงฝรงยงออกเสยงใกลจรงกวา ฝรงออกเสยงวา ชะยะวาดะ นะ กยงใกลเขามา ทำไมฝรงออกเสยงไดดกวาคนไทย กเพราะ คนไทยเราไมไดศกษาสบคนหาความร

ทง ๆ ทวาศรลงกานใกลเมองไทยมากกวาฝรง เราอยใน สายวฒนธรรมเดยวกน คนศรลงกานนชอของเขาสวนมากก มาจากพทธศาสนา นายชยวฒนนชอกมาจากภาษาบาลนแหละ

อกตวอยางหนง นายกรฐมนตรศรลงกาคนทแลวทถก สงหารไป เขาเขยนเปนภาษาองกฤษวา Premadasa คนไทยเอา มาอานออกเสยงทางวทย โฆษกบางคนกออกวา “เประมาดาซา”

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 84 1/8/14 8:33:32 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

87

ไมตรงกน และไมไดตกลงกนใหคำจำกดความเสยดวยวา จะใช คำวา “ศาสนาประจำชาต” มความหมายวาอยางไร

เมอเปนอยางน จะถอวาเปนเรองนาขำหรอจะวานาหวงใย กได เพราะมนกลายเปนวาคนทมาประชมกนนน

พดเรองเดยวกน แตเถยงกนคนละเรอง แลวจะไป ไดเรองไดอยางไร

ทงสองฝายทเถยงกนนน นอกจากเขาใจความหมายของ คำวา “ศาสนาประจำชาต” ไมเหมอนกนแลว ความหมายทแตละ ฝายเขาใจกคลม ๆ เครอ ๆ ไมชดเจนดวย

ฝายชาวพทธผเหนควรใหมบญญตวาพระพทธศาสนาเปน ศาสนาประจำชาต กมองความหมายไปตามความคดความเขาใจ ของตน ตามแนวทางของวฒนธรรมประเพณ

บางกมองแควา ไหน ๆ พระพทธศาสนาเทาทตนมองเหน กเปนศาสนาประจำชาตไทยโดยพฤตนยอยแลว กขอใหมชอ ปรากฏในกฎหมายโดยนตนยดวย

บางกมองวา ใหมการบญญตอยางนน เพอวารฐและสงคม จะไดเอาจรงเอาจงในการอปถมภบำรง เปนตน

แตจะมองแคไหนและอยางไรกตาม ชาวพทธเหลานนก มองไปแคในขอบเขตของวฒนธรรมและหลกพระพทธศาสนา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 87 1/8/14 8:33:32 AM

88

เจอวกฤต จตไมวบต

ทสบทอดกนมา ทวาทางฝายพระศาสนาโดยเฉพาะพระสงฆ ไมเขาไปยงเกยวกบกจการบานเมอง

อาณาจกรกมหนาทอปถมภบำรงพระพทธศาสนาและพทธจกรกมหนาทสงสอนประชาชนตงแตผปกครองรฐ

ลงมาสวนอกฝายหนงทคดคาน ซงโดยมากเปนคนทเรยกวา

สมยใหม จบการศกษามาจากเมองฝรง กมองความหมายของ “ศาสนาประจำชาต” ในเชงทวาทางฝายศาสนาจะมอำนาจหรอม อทธพลตอกจการของรฐอยางใดอยางหนง

แตกไมชดไมเจนวาจะมอำนาจหรออทธพลแคไหนอยางไรเพราะตนเองกไมรชดอกเหมอนกนในเรองของฝรงนนตลอดจนในเรองของศาสนาอนและสงคมอน

เรองนควรจะถอเปนบทเรยนสำหรบการปฏบตตอไป ภายภาคหนา เพราะมเคาวาจะมการถกเถยงกนในเรองนอก ซง ไมควรจะวกวนกนอยอยางเกา ควรจะพดกนใหชดเสยท ตงแต จำกดความหมายใหเขาใจตรงกน แลวจงเถยงกนวาจะเอาหรอ ไมเอา

อยางทบอกแลววา คำวา “ศาสนาประจำชาต” ในความ หมายของคนไทยชาวบานหรอชาวพทธ มองแคเปนความยอมรบ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 88 1/8/14 8:33:32 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

89

สนบสนนและสมพนธกนเชงสงสอนแนะนำและอปถมภบำรง อยางทเรารสกกนในเมองไทย จนจำตดใจกนสบมาวาพระสงฆ เปนผสละบานเรอนไมเขาไปยงเกยวกบกจการบานเมอง

พดสน ๆ วา โยมโอยทาน พระอวยธรรม แนะนำใหหลก ทงในการครองบานและในการครองเมอง ดานหนงเออตอกน ดวยการอปถมภและคำสอน แตพรอมนน อกดานหนงกไม กาวกายแทรกแซงกจการของกนและกน

พระสงฆนนรกนวา “อคารสมา อนคารย ปพพชโต” สละกองโภคะและเครอญาตออกจากเหยาเรอนบวชเปนอนาคารก

เรมจากเจาชายสทธตถะทรงสละราชสมบตเสดจจากวง ออกไปผนวช ไมคลกคลกบชาวบานและไมยงเกยวกบกจการ ของเขา แตแนะนำสงสอนเพอใหเขามชวต ครอบครว และ สงคมทดงามมความสข

(แตเพราะไมมผลประโยชนสวนตวทไหนและไมเปนฝกฝาย กบใคร จงใชเมตตาจนถงอเบกขาสอนเขาอยางตรงตามธรรมได เตมท)

ทางฝายบานเมองกไมเขาไปกาวกายแทรกแซงในเรองของ สงฆและพระธรรมวนย

ดงมคตพทธทคนไทยถอกนมาแตโบราณวา ผบวชแลวเมอ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 89 1/8/14 8:33:32 AM

90

เจอวกฤต จตไมวบต

เปนอยตามพระธรรมวนย ยอมพนราชภย

เหตการณสำคญซงเปนตวอยางทด คอแผนดนตอนจะสน รชกาลสมเดจพระนารายณมหาราช ขณะทพระเจาอยหวประชวร หนกใกลสวรรคต พระเพทราชาพรอมดวยขนหลวงสรศกด (ทตอมาเปนพระเจาเสอ) ไดนำกำลงทหารมาลอมวงเตรยมยด อำนาจ เพอกนไมใหออกญาวไชเยนทร (C. Phaulkon) ขนเปน ใหญบญชาการบานเมอง

สมเดจพระนารายณมหาราชทรงมองเหนวา เมอพระองค สวรรคต อำมาตยราชบรพารผใหญจำนวนมากจะตองถกจบ ประหารชวต จงทรงใชคตพทธไทยนใหเปนประโยชน โดยตรส สงใหราชบรษไปนมนตสมเดจพระสงฆราชพรอมดวยพระสงฆ มายงพระราชวง

เมอสมเดจพระสงฆราชพรอมพระสงฆมาถงวง พระเจาอยหว กมพระดำรสประกาศถวายวงแกสงฆ แลวพระสงฆกทำพธ ผกสมาทำวงใหเปนโบสถ จากนนอำมาตยราชบรพารคนใดจะม ภยกขออปสมบท แลวสมเดจพระสงฆราชและพระสงฆกนำ พระภกษบวชใหมทงหมดกลบออกจากวงผานกองทหารไปอยวด ตอไป พนภยบานเมอง

นคอหลกความสมพนธระหวางอาณาจกรกบพทธจกร ใคร

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 90 1/8/14 8:33:33 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

91

ออกบวชแลวรฐกไมไปยงเกยว และผทบวชแลวกไมมากาวกาย ทางฝายบานเมองเชนกน

อกตวอยางหนงทนาจดจำคอ คราวใกลกรงศรอยธยาแตก พระเจาบรมโกษฐ (บรมโกศกวา) มโอรส ๒ พระองค คอ เจาฟาเอกทศน (เอกทศกเขยน) กบเจาฟาอทมพร มพระราช- ประสงคใหองคนองคอเจาฟาอทมพรขนครองราชย และได โปรดเกลาฯใหเจาฟาเอกทศนไปผนวช (คงคลายทโบราณวาตดหาง ปลอยวด) เมอพระองคสวรรคต เจาฟาอทมพรกขนครองราชย เปนสมเดจพระเจาอทมพร

แตแลวไมทนไร เจาฟาเอกทศนตองการราชสมบตกลาผนวช ออกมา พระเจาอทมพรทรงเหนวาพระเชษฐาอยากครองราชย พระองคใฝสงบ ทงทเพงครองราชยได ๒ เดอน กไดทรงยก ราชสมบตถวาย แลวเสดจออกผนวช

เจาฟาเอกทศนกขนครองราชยเปนสมเดจพระเจาอยหว พระทนงสรยาศนอมรนทร เรยกกนงาย ๆ วาพระเจาเอกทศน

ตอมาไมนานพมายกทพมารกราน พระเจาเอกทศนคง ไมถนดการศก เปนเหตใหเจาฟาอทมพรตองลาผนวชมาวา ราชการแผนดนรกษาเมองจนขาศกถอยกลบไป พอขาศกพนไป

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 91 1/8/14 8:33:33 AM

92

เจอวกฤต จตไมวบต

พระเจาเอกทศนกทรงแสดงพระอาการระแวงเกรงวาเจาฟา อทมพรจะแยงราชสมบต เจาฟาอทมพรกทรงผนวชอก จนได พระสมญาวา “ขนหลวงหาวด” ๕

เมอพมายกมาครงไทยเสยกรงนน ในระยะสดทาย ราษฎรเมอเหนวาบานเมองจะลมแนแลว ถงกบเขยนขอความ ใสบาตรทลขอรองพระภกษเจาฟาอทมพร ขอใหลาผนวชมาชวย รกษากรง แตพระภกษเจาฟาอทมพรไมยอมสกเสยแลว ในทสด กรงศรอยธยากแตก

ตามเรองนกชดเจนวาการบวชเปนเสนสญลกษณทแบงเขต พทธจกรกบอาณาจกร ซงคนไทยรกนมาวาจะไมลวงลำกาวกาย แทรกแซงกน

ในสมยอยธยา แมวาจะไมมรฐธรรมนญ แตแนนอนวา ความสมพนธระหวางพระพทธศาสนากบอาณาจกรสยามไม หยอนกวาความเปนศาสนาประจำชาต (ตามแบบไทยคตพทธ)

กรณทสมเดจพระพฒาจารย (โต) ถกในหลวงรชกาล ท ๔ กรวและทรงไลออกจากพระราชอาณาจกร แลวทานเขาไป อยในโบสถ โดยถอวาพนจากพระราชอำนาจของรชกาลท ๔ ดงทเลากนมาอยางขำ ๆ กแสดงถงการทคนไทยแมนยำในคต

๕ เจาฟาอทมพรทรงผนวชและลาผนวชกครง ตำราตาง ๆ วาไวไมตรงกนและไมชดเจน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 92 1/8/14 8:33:33 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

93

ทวานตลอดมาคตทถอกนมาวาพระสงฆไมยงเกยวกบกจการบานเมองนน

ฝงลกในความคดความเขาใจของคนไทยถงขนเปนไปเองอยาง ไมตองสำนกร

จนกระทงแมแตเมอเมองไทยเปลยนแปลงการปกครอง ไปตามอยางตะวนตกเปนระบอบประชาธปไตยแลว กฎหมาย ซงในเรองทวไปบญญตแบบตะวนตก แตพอมาถงเรองเกยวกบ พระพทธศาสนากลบบญญตตามคตไทย เชน ใหพระสงฆไมม สทธใด ๆ เกยวกบการเลอกตง ส.ส.เปนตน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 93 1/8/14 8:33:33 AM

94

กจการศาสนาในความหมายแบบของเราจะเกยวของกบ กจการบานเมองกเพยงในการสงสอนแสดงหลกการในการ บรหารการปกครองวา การปกครองและผปกครองทด จะทำ อยางไรเพอใหบานเมองด และใหประชาชนอยรมเยนเปนสข (ไมเขามารวมปกครองหรอสอดแทรก)

แตหนไปดทางดานตะวนตกเลยจากเราไปและในสงคม แบบอน เขาไมไดมองอยางนเลย

ในความหมายของสงคมแบบอน กจการศาสนาของเขา รวมไปหมด ทงการจดกจการบานเมอง การปกครอง การทหาร ตลอดจนการจดการเศรษฐกจ เปนตน ถอเปนเรองของศาสนา โดยตรง

“รเขา” แคเหนเงามว ๆ“รเรา” กไมเหนเนอตว

ผฝรงจงมาหลอกคนไทยไดอยางนากลว

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 94 1/8/14 8:33:33 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

95

ฝรงมคำแสดงความสมพนธระหวางรฐกบศาสนาในหลกการ ทเรยกวา Church and State หรอศาสนจกรกบอาณาจกร

เพอรวบรด ลองดความหมายทเขยนไวในสารานกรมของ ฝรงฉบบหนง (Compton’s Interactive Encyclopedia, 2000) ขอยกคำของเขามาใหดเลยวา (เพยงยกมาเปนตวอยาง ขอมลในเรองนยงมทนารอกมาก)

The name given to the issue — church and state — is misleading, however: Church implies Christianity in one or more of its many denominations.

The issue is really between religion and politics. Which shall be the controlling force in a state?

อยางไรกดชอทใชเรยกประเดนนวา “ศาสนจกรกบอาณาจกร” นน

ชวนใหเขาใจผด(พงเขาใจวา) ศาสนจกรหมายถงศาสนาครสต นกายหนง

หรอหลายนกาย ในบรรดานกายทงหลายทมเปนอนมากแทจรงนนประเดนของเรองอยทวา ระหวางฝายศาสนากบ

ฝายการเมอง ฝายไหนจะเปนตวกมอำนาจบงการในรฐท เขาเขยนอยางนก เหนไดชดตามประวตศาสตรของ

อารยธรรมตะวนตก ทฝายศาสนจกรกบอาณาจกรตางกมอำนาจ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 95 1/8/14 8:33:33 AM

96

เจอวกฤต จตไมวบต

ในการบรหารปกครองกจการบานเมอง จนกระทงมการแกงแยง ชวงชงแขงอำนาจกน (ใหไปศกษาประวตศาสตรของสงคม ตะวนตกเอาเอง)

ยงกวานน เมอศาสนจกรหรอศาสนาใดศาสนาหนง หรอ แมแตนกายใดนกายหนง ขนมาเปนศาสนาแหงรฐ หรอเปน ศาสนาประจำชาตแลว ศาสนาอน ๆ หรอนกายอน ๆ กจะถก กดกนออกไป หรอแมแตถกบงคบกดขขมเหง

อยางนอย ในกจการบานเมองกมการจำกดวา คนตาง ศาสนาจะเขารบราชการไดหรอไม หรอจะมตำแหนงฐานนดรได สงสดแคไหน (เรองนศกษาดในประเทศใกลเคยงของไทยเอง กจะเขาใจได)

ขอยกอกตวอยางหนงใหเขาใจงาย ๆในแงบทบญญตทางศาสนากบการตรากฎหมายของรฐการม “ศาสนาประจำชาต” แบบพทธ มความหมายไปได

แควา รฐพงสนใจใสใจหลกหรอขอบญญตทางศาสนาทเปน ประโยชนแกประชาชน แลวกเปนเรองของรฐเองทจะนำเอาสาระ ของหลกหรอขอบญญตนนมาจดตราเปนกฎหมายขน เชน รฐอาจจะตรากฎหมายทสงเสรมใหประชาชนประพฤตปฏบต ตามหลกศล ๕ หรอนำเอาสาระของศล ๕ ไปบญญตเปน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 96 1/8/14 8:33:33 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

97

กฎหมาย (อยางทไดทำกนมาอยแลว ไมวาจะเปนกฎหมายแพง หรอกฎหมายอาญา)

ทงนมใชเปนการยกขอบญญตทางศาสนาขนเปนกฎหมาย โดยตรง และคณะสงฆหรอองคกรศาสนากไมเขามายงเกยวหรอ มอำนาจในเรองของกฎหมายบานเมองนนดวย ทวามานเปนเรอง ธรรมดาตามลกษณะและตามหลกการของพระพทธศาสนา

ขอพงสงเกต: ในพระพทธศาสนามบทบญญตทถอไดวา เปนขอบงคบกเฉพาะวนยของพระสงฆเทานน

แตสำหรบคฤหสถหรอชาวบาน ทกอยางเปนเรองของการ สงสอนใหการศกษา ซงเขารบไปปฏบตโดยสมครใจเอง แมแต ศล ๕ กเปนเรองทเขาตงใจสมาทาน อยางทรกนอยชดเจนวา คนอาราธนาขอศลแลว พระจงใหศล

เมอบานเมองรบเปนภาระทจะอปถมภบำรงพระพทธศาสนา รฐกดแล รวมทงพจารณาวางบทบญญตตรากฎหมายขนมาเพอ ปกปองคมครอง ซงเปนเรองของฝายรฐเอง และใชบงคบแก พลเมองทงพระสงฆและชาวบาน โดยมงทจะรกษาพระธรรมวนย ไวใหบรสทธบรบรณเพอประโยชนสขแกประชาราษฎร มใชจะให พระสงฆเขาไปยงเกยวกบกจการบานเมอง

ถาจะถอวามกฎหมายเนองดวยการทพระพทธศาสนาเปน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 97 1/8/14 8:33:33 AM

98

เจอวกฤต จตไมวบต

ศาสนาประจำชาต กจะเหนตวอยางชดเจน เชน “กฎพระสงฆ” ในรชกาลท ๑๖

แต “ศาสนาประจำชาต” แบบตะวนตก/แบบสงคมอน หมายความวา รฐมกตองยกเอาขอบญญตของศาสนาหรอ ศาสนบญญตขนมาใชเปนกฎหมายบงคบแกประชาชน หรอให องคกรศาสนามอำนาจตราหรอรวมในการตรากฎหมายของ บานเมองดวย และนกเปนเรองธรรมดาตามลกษณะและตาม หลกการของศาสนานน ๆ ทไดเปนมาแลวและกกำลงเปนอย

๖ กฎพระสงฆ ในรชกาลท ๑ ซงเอาโทษพระสงฆบาง เอาโทษทงพระและคฤหสถบาง เชนวา

“ถาสามเณรรปใดมอายศมควรจะอประสมบทแลว กใหบวดเขารำเรยนคนฐธระ วปศนาธระ อยาใหเทยวไปมา

เรยนความรอทธฤทธใหผดทระทงสองไป…ถาแลสามเณรรปใดอายศมถงอประสมบทแลว มไดบวด เทยวเลน

โวเวอย จบไดจะเอาตวสามเณรแลชตนอาจารยญาตโยมเปนโทษจงหนก” วา “เปนประเวณในพระพทธสาศนา

สบมาแตกอน มพระพทธฎกาโปรดไวใหภกษสามเณรอนบวดแลวในพระสาศนารกษาธระสองประการ คอ

คนฐธระวปศนาธระ เปนทยดหนวง…แตนสบไปเมอหนา หามอยาใหมภกษโลเลละวฏะประนบดแลปตญานตว

วาเปนกจวดมไดรำเรยนธระทงสองฝาย อยาใหมไดเปนอนขาดทเดยว” วา “ฝายพระพทธจกรพระราช-

อาณาจกรยอมพรอมกนทงสองฝายชวนกนชำระพระสาศนา (มใหมปาปะภกษทำลายพระสาศนาได เปน

ประเวณสบมาทงน)…ถาแลฝายพระสงฆสมณทงปวงมไดกระทำตามพระราชกำหนดกฎหมายน แลละเมนเสย

ใหมโจรปลนพระสาศนาขน…จะเอาโทษแกพระราชาคะณะลงมา…ฝายฆะราวาษทงปวง ถาแลผใดมไดทำตาม

พระราชกำหนดกฎหมายน ละเมนเสย…จะเอาโทษแตมลนายลงมาจนบดามานดาญาตพนองเพอนบาน…จะได

พรอมกนชวยกนรกษาพระสาศนาทงสองฝายฉน พระพทธสาศนาจงจะบรสทธเปนทไหวทบชาแกเทพามนษย

ทงปวงสบไปกวาจะถวนหาพนพระวะษา” และวา “อนงถาผใดลมตาย หามอยาใหเจาภาพนมนพระสงฆสวด

พระมาไลย ใหนมนสวดแตพระอะภธรรม แลสวดใหสำรวดไปปรกตอยาใหรองเปนลำนำ… ประการหนงหาม

อยาใหอนาประชาราษฎรลกคารานแพแขกจนไทยขายผาแพรพรรณแกพระสงฆสามเณรเปนอนขาดทเดยว

ถาผใดมฟง…จะเอาตวเปนโทษจงหนก” (กฎหมายตรา ๓ ดวง เลม ๓.-- กรงเทพฯ: สขภาพใจ, ๒๕๔๘,

หนา ๓๕๑, ๓๕๗, ๓๗๕ - ๓๘๕ และ ๓๙๐)

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 98 1/8/14 8:33:33 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

99

ทวานเปนเรองของความรความเขาใจ เปนความแตกตาง ตามธรรมดา และความแตกตางกมใชเปนการเปรยบเทยบวา อนไหนดหรอไมดกวากน แตละบคคลมเสรภาพทจะพจารณาเอง แตการไมใหความรตามทมนเปนนนแหละคอความไมถกตอง

แลวทวานนกมความหมายรวมไปถงวา ศาสนจกรหรอทาง ฝายศาสนาสามารถใชอำนาจโดยตรงตอการเมองการปกครองของ ประเทศ ตลอดจนระหวางประเทศดวย

ขอใหดประวตศาสตรของตะวนตก ไมตองพดยาว แค ยกตวอยางกพอ เชน ในป พ.ศ. ๒๐๓๖ (ค.ศ. ๑๔๙๓) ในยค เรมลาอาณานคม

เมอสเปนกบโปรตเกสขดแยงกน องคสนตะปาปาอเลก- ซานเดอรท ๖ ๗ (Pope Alexander VI) กไดประกาศโองการ กำหนดขดเสนแบงโลกนอกอาณาจกรครสตออกเปน ๒ ซก ใหสเปนมสทธเขาครอบครองดนแดนในโลกซกตะวนตก ให โปรตเกสมสทธเขาครอบครองดนแดนในโลกซกตะวนออก

ตอมาเมอทงสองฝายตกลงกนขยบเสนแบงออกไป และ เซนสญญาตอรเดซลยาส (Treaty of Tordesillas) กตองให

๗ ปจจบนเขยน อะเลกซานเดอร

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 99 1/8/14 8:33:33 AM

100

เจอวกฤต จตไมวบต

องคสนตะปาปาจเลยสท ๒ (Pope Julius II) ประกาศโองการ รบรองใน พ.ศ. ๒๐๔๙ (ค.ศ. ๑๕๐๖)

สงครามศาสนาระหวางชาวครสตกบมสลมท เรยกวา ครเสดส ๘ (Crusades) เรมขนเมอป พ.ศ. ๑๖๓๘ (ค.ศ. ๑๐๙๕) และยาวนานเกอบ ๒๐๐ ป กเพราะองคสนตะปาปาเออรบน ท ๒ (Pope Urban II) ทรงระดมทพของประเทศครสตไปก เยรซาเลม ๙ แผนดนศกดสทธจากมสลม

ในสมยกลางของยโรป (Middle Ages) กษตรยและ จกรพรรดเมองฝรงขนครองราชย โดยมพธทองคสนตะปาปา ประมขแหงศาสนจกรเปนผสวมมงกฎ และองคสนตะปาปาเอง กทรงสวมมงกฎสามชนทเรยกวา Tiara (สนตะปาปาจอหนปอล ท ๑ / Pope John Paul I ทรงเลกประเพณทสนตะปาปาสวม มงกฎนเมอป พ.ศ. ๒๕๒๓ / ค.ศ. ๑๙๗๘)

ขอนไมอาจเปนไปไดสำหรบประมขสงฆในพระพทธศาสนา อยางสมเดจพระสงฆราชในเมองไทย ทถอวาเปนผสละโลกแลว นอกจากไมทรงสวมมงกฎเองแลว ทงทพระพทธศาสนาเปน

๘ ปจจบนเขยน ครเสด ๙ ปจจบนเขยน เยรซาเลม

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 100 1/8/14 8:33:34 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

101

ศาสนาแหงรฐ แตพระสงฆซงถอหลกทวาไมยงเกยวกบเรอง แบบชาวบาน แมจะไดรบนมนตเขาไปในพธบรมราชาภเษก ก เพยงรบพระราชทานฉนและถวายพระพร ไมรบหนาทสวมมงกฎ แกพระมหากษตรยหรอทำการใด ๆ ทเปนเรองฝายคฤหสถ แต ปลอยใหภารกจนเปนหนาทของพราหมณ ซงเปนศาสนบคคล ในศาสนาทคลายกบของตะวนตกทำหนาทนสบมา

(บางคนเรยกพราหมณวาเปนนกบวช แตทจรงพราหมณ ไมไดบวช คอไมเปนบรรพชต ไมมการบวช เพราะเกดมาใน วรรณะพราหมณ กเปนพราหมณเองโดยกำเนดทนท)

ถายอนกลบไปดพระประวตของพระเยซครสตเอง จะเหน วาแทจรงนน พระองคดำรงพระชนมคลายกบนกบวชหรอสมณะ ในชมพทวป แตพระเยซมพระชนมายสน ทรงมเวลาประกาศ ศาสนาไมนาน พดไดวาทรงประกาศเพยงคำสอน แตยงมได จดตงชมชนนกบวชและยงมไดบญญตกฎเกณฑทางวนยทจะ เปนกรอบและขอบเขตวานกบวชและองคกรศาสนาจะมบทบาท ในสงคมแคไหนอยางไร

ดงททราบกนดวา เมอครงสนพระชนม พระเยซครสต มสาวกททรงยอมรบหรอเลอกไวเพยง ๑๒ ทาน อาจจะถอไดวา การททรงเลอกหรอยอมรบวาเปนศษยหรอเปนสาวกนนแหละ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 101 1/8/14 8:33:34 AM

102

เจอวกฤต จตไมวบต

เปนการบวชของสาวกทง ๑๒ ทานนน แตเมอบวชอยางนน แลว ยงไมทนไดมระเบยบแบบแผนอะไรเปนวนยขนมา พระ เยซครสตกสนพระชนมเสยกอน

เพราะเหตทไมมวนยบญญตไวแตเดมนแหละ วถชวตของ นกบวชในศาสนาครสตจงไมมขอบเขตทชดเจนแนนอน เชน แมแตในเรองทวาเปนผถอพรหมจรรยหรอไม และเกยวของกบ กจการบานเมองไดแคไหน กไดมการเปลยนแปลงไปมาอย เรอย ๆ

อยางในเรองการถอพรหมจรรย บางยคสมยใหนกบวช ตองถอพรหมจรรยทงหมด บางยคสมยมกำหนดวาบาทหลวง ชนสงระดบบชอปขนไปจงถอพรหมจรรย สวนบาทหลวงชนตำ กวานนมครอบครวได

ในดานทเกยวกบกจการบานเมอง บาทหลวงมบทบาทมา ตลอดสมยโบราณ เพยงแตตางรปแบบและขดขน บางยคสมย บาทหลวงอยในฝายศาสนจกร แตมอำนาจลวงลำเขาไปในฝาย อาณาจกร บางยคสมยบาทหลวงรบราชการ มยศตำแหนงอย ในอาณาจกรเองโดยตรง เปนมหาเสนาบด หรออาจเปนเจา ครองนครเองทเดยว

พดรวม ๆ วาศาสนจกรครสตในอดต เฉพาะอยางยงใน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 102 1/8/14 8:33:34 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

103

สมยกลาง มอำนาจยงใหญนกหนา และไดแกงแยงแขงอำนาจ กบฝายอาณาจกรเรอยมา โดยทางศาสนจกรตองการครองอำนาจ สงสด ทงดาน ศาสนการ (spiritual) และดาน คามยการ หรอ รฏฐาธการ (temporal) แตทางฝายอาณาจกรกตองการมอำนาจ เหนอฝายศาสนจกรเชนกน

ตวอยางทแสดงถงความยงใหญและการแขงอำนาจกน เชน พระเจาเฮนรท ๔ (Henry IV) กษตรยเยอรมน ถก สนตะปาปาเกรกอรท ๗ (Pope Gregory VII) ลงโทษควำบาตร และถอดจากความเปนกษตรย

พระเจาเฮนรท ๔ ตองทรงเดนทางขามภเขาแอลป (the Alps) เสดจไปทรงยนพระบาทเปลากลางหมะและอดพระ- กระยาหาร ยามฤดหนาว ในเดอนมกราคม พ.ศ. ๑๖๒๐ (ค.ศ. ๑๐๗๗) ขางนอกวง ในอตาลภาคเหนอถง ๓ วน จง ทรงไดรบอนญาตใหเขาไปคกเขาเฝารบการไถถอนโทษจากองค พระสนตะปาปา

ตอมา พ.ศ. ๑๖๒๓ (ค.ศ. ๑๐๘๐) สนตะปาปาเกรกอร กประกาศควำบาตรและถอดพระเจาเฮนรท ๔ จากความเปน กษตรยอก

ฝายพระเจาเฮนรท ๔ ไดหนนบาทหลวงผใหญพวกหนง

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 103 1/8/14 8:33:34 AM

104

เจอวกฤต จตไมวบต

ใหประชมเลอกตงปฏสนตะปาปา (Antipope — Clement III) ขนมาแทนสนตะปาปาเกรกอร แลวยกทพมายดกรงโรม และ ในป พ.ศ. ๑๖๒๗ (ค.ศ. ๑๐๘๔) กไดรบการสวมมงกฎจาก ปฏสนตะปาปาใหเปนจกรพรรดแหงจกรวรรดโรมนอนศกดสทธ (Holy Roman Empire)

ฝายสนตะปาปาสายตรงองคตอ ๆ มากยออำนาจกลบคน และไดประกาศประณามพระเจาเฮนรท ๔ กระทงในทสดถง ป พ.ศ. ๑๖๔๘ (ค.ศ. ๑๑๐๕) พระเจาเฮนรท ๔ กถกบบใหตอง สละราชสมบต

นอกจากมอำนาจในฝายศาสนจกรเองทแขงกบอาณาจกร แลว บาทหลวงผใหญจำนวนไมนอยกไปมอำนาจอยในอาณาจกร โดยตรง เปนเจาครองนครเปนตนเองบาง จนถงรบราชการ เปนใหญในระดบอครมหาเสนาบดกม

[ตวอยางงาย ๆ คอ คารดนล Richelieu ทไดเปนอคร- มหาเสนาบดของพระเจาหลยสท ๑๓ แหงประเทศฝรงเศส (ค.ศ. ๑๖๒๔ – ๑๖๔๒ = พ.ศ. ๒๑๖๗ – ๒๐๘๕) และเปนผชนำ ฝรงเศสในกจการทงภายในและระหวางประเทศ รวมทงการทำ สงคราม ๓๐ ปแหงยโรป]

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 104 1/8/14 8:33:34 AM

105

การทศาสนบคคลและองคกรศาสนาครสตมอำนาจทาง การเมองนน

มใชเพยงเพอเขาควบคมหรอบรหารกจการบานเมองเทานนแตจดหมายใหญกวานนกคอเพอกำกบตลอดจนบงคบควบคมความเชอของประชาชน

หรอของหมมนษยทงหมด ไมใหผดแผกออกไปจากหลกของ ศาสนาครสต โดยเฉพาะจากมตทศาสนจกรแหงกรงโรมเปนตน ไดกำหนดให

(กรงวาตกน / Vatican City ทเปนรฐเลก ๆ อสระของ องคพระสนตะปาปา เพงเกดขนเมอ ค.ศ. ๑๙๒๙ / พ.ศ. ๒๔๗๒ ในยคสมยใหมหลงจากมประเทศอตาลปจจบนใน ค.ศ. ๑๘๗๐ / พ.ศ. ๒๔๑๓ แลว)

รความจรงไวเพอแกปญหา ม ใชเพอมาเคองแคนกน

ศาสนาประจำชาตแบบฝรง - ไทย มความหมายตรงขามกน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 105 1/8/14 8:33:34 AM

106

เจอวกฤต จตไมวบต

ดงนน ตลอดประวตศาสตรในอดตอนยาวนานกวาพนป ทงกอนและในสมยกลางของยโรป (Middle Ages, ค.ศ. ๔๗๖ – ๑๔๕๓ / พ.ศ. ๑๐๑๙ – ๑๙๙๖) ครสตศาสนจกร โดยใชอำนาจ ของตนเองบาง โดยใชอำนาจของตนผานทางอาณาจกรบาง โดยรวมกบฝายอาณาจกรบาง ไดควบคมบงคบใหคนเชอถอ ปฏบตตามหลกศาสนาครสต และลงโทษคนทไมเชอหรอเชอ ตางออกไป

โดยเฉพาะไดทำการทฝรงเรยกวา “persecution” (การ หำหนหรอยำยบฑา) ตลอดจน “religious wars” (สงคราม ศาสนา) มากมาย

เรอง persecution และ religious wars นรายและ รนแรงแคไหน ไมตองใชเวลาบรรยายทน ถาสนใจกไปคนอาน เองได หาไมยาก

ตวอยางงาย ๆ กคอ การทองคสนตะปาปาเกรกอรท ๙ (Pope Gregory IX) ไดทรงตงศาลไตสวนศรทธา (Inquisition) ขนใน ค.ศ. ๑๒๓๑ (พ.ศ. ๑๗๗๔) โดยรวมกบฝายอาณาจกร คอพระเจาเฟรเดอรค ๑๐ ท ๒ จกรพรรดแหงจกรวรรดโรมน อนศกดสทธ (Holy Roman Emperor Frederick II) ซงได ทรงตรากฎหมายใหอำนาจศาลนนดำเนนการไดทวทงจกรวรรด

๑๐ ปจจบนเขยน พระเจาเฟรเดอรก

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 106 1/8/14 8:33:34 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

107

สามารถสงใหเจาหนาทของบานเมองจบคนทถกตดสนวาเปน คนนอกรตมาเผาทงเปน

การทบาทหลวงและศาสนจกรเขาไปแทรกแซงครอบงำ กจการบานเมอง การขดแยงแยงอำนาจกบอาณาจกร การบงคบ ศรทธาของประชาชน ตลอดจนสงครามศาสนาในยโรป ม เรองราวมากมาย ในทนพดไวพอใหเหนเคาความ ๑๑

ตลอดเวลายาวนานทผานไป เมอถกบบคนกดดนรนแรง คนกดนรนหาทางหลดพน ในทสดการดนรนและปะทะกระแทก กนำไปสความเปลยนแปลงใหญ ๆ ในสงคมตะวนตก เกดการ ปฏวตตาง ๆ และการกาวยายแหงยคสมยของประวตศาสตร

วาโดยยอ ควรรจกการปฏวตออกจากอทธพลและการ ครอบงำของศาสนจกรครสตดงตอไปน

การปฏวตวทยาศาสตร (Scientific Revolution) ถอวา เรมตนใน ค.ศ. ๑๕๔๓ และดำเนนตอมาตลอดครสตศตวรรษ ท ๑๖ และ ๑๗ จนทำใหครสตศตวรรษท ๑๘ เปนยคพทธ- ปญญา (Enlightenment) หรอยคแหงเหตผล (Age of Reason) ทฝรงสมยใหมใฝนยม จนถงกบตนวทยาศาสตร และหนหลงใหแกศาสนาครสต

๑๑ ในการพมพครงน (เพอไมใหหนงสอหนานก) ไดตดขอความในตนฉบบทเลาประวตศาสตรเกยวกบ

เรองราวเหลานออกไปกอน ประมาณ ๒๔ หนา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 107 1/8/14 8:33:34 AM

108

เจอวกฤต จตไมวบต

การปฏวตอตสาหกรรม (Industrial Revolution) ท เกดขนในชวงปลายครสตศตวรรษท ๑๘ ถงตนครสตศตวรรษ ท ๑๙ (เรมในองกฤษ ประมาณ ค.ศ. ๑๗๕๐ - ๑๘๕๐) ซง ทำใหฝรงหนไปเพลดเพลนกบวถชวตแบบใหมในแนวทางของ เทคโนโลย เปยมดวยความหวงจากวทยาศาสตร และหางเหน จากศาสนาครสตยงขน

การปฏวตฝรงเศส (French Revolution, ค.ศ. ๑๗๘๙ - ๑๘๑๕ ตามมาใกล ๆ กบการปฏวตของอเมรกา / American Revolution ใน ค.ศ. ๑๗๗๕ - ๑๗๘๓) อนเปนการปฏวตทาง การเมองทลมเลกระบอบสมบรณาญาสทธราชย ประกาศสทธ ของมนษยและราษฎร ซงสามญชน (เรยกในคราวนนวา Third Estate / ฐานนดรท ๓) ลกขนมาลมลางลทธศกดนา พรอมทง ระบอบอภชนาธปไตย (aristocracy, คณาธปไตยกวา)

การปฏวตฝรงเศสนนมงปลดเปลองสงคมใหพนจากอำนาจ ครอบงำของอภสทธชน ๒ พวก คอ ขนนางและบาทหลวง (2 privileged classes, i.e., the nobility and the clergy เรยกในคราวนนวาเปน First & Second Estates / ฐานนดรท ๑ และ ๒) อนเปนจดเรมเขาสระบอบประชาธปไตย (democracy)

(การปฏวตครงนทำใหบาทหลวงในประเทศฝรงเศสหมดไป ครงตอครง เนองจากบาทหลวงจำนวนมากถกประหารชวตหรอ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 108 1/8/14 8:33:34 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

109

ไมกสนชพในคก และอกพวกหนงกออกจากศาสนจกรไปเลย)ความสมพนธระหวางรฐกบครสตศาสนจกรทศาสนาครสต

กลายเปนแกนนำกำกบควบคมเศรษฐกจ การทหาร การเมอง ของยโรปมาตลอดเวลาพนปแหงสมยกลางของโลกตะวนตก บดนไดสนสดลงและหกหนออกไปในทางตรงขามสการแยกออก จากกน

นกคอแบบแผนอยางใหมทเรมขนในสงคมตะวนตกสมย ใหม และสงคมประชาธปไตยทวไปยดถอตามเปนหลก คอ การแยกรฐกบศาสนจกรออกตางหากจากกน (separation of church and state หรอ church-state separation)

แมวาบางประเทศจะมแนวทางและแบบแผนอยางใหม ของตนเอง เชน ประเทศองกฤษเรมยคใหมนดวยการถอนตว ออกจากอำนาจของครสตศาสนจกรแหงกรงโรม โดยตงศาสน- จกรจำเพาะของตนเองขนมา คอศาสนจกรองกฤษ หรอนกาย องกฤษ (Church of England อยางกวาง เรยกวา Anglican Church รวมอยในนกายโปรเตสแตนต) ซงเปนศาสนาแหงรฐ หรอศาสนาประจำชาตขององกฤษจนบดน

กษตรยองกฤษทรงเปนประมขของศาสนจกรองกฤษน เสยเอง กบทงยงเรมยคใหมดวยการกำจดรองรอยแหงอำนาจ ของครสตศาสนจกรแหงกรงโรม คอของนกายโรมนคาทอลก

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 109 1/8/14 8:33:34 AM

110

เจอวกฤต จตไมวบต

ทเปนหลกมาแตเดมนนดวยอยางรนแรง (ทำ persecution เชน ยดทวด เผาวด ฆาศาสนก รบทรพยสน)

ประเทศสำคญทจดวางแบบแผนความสมพนธแบบแยกรฐ กบศาสนจกรอยางเดยวกนและเกอบพรอมกนกบฝรงเศสคอ สหรฐอเมรกา

ชนชาตทตงประเทศสหรฐอเมรกานมภมหลงแหงการ ถกบบคนบงคบทางศาสนาและหนภยการหำหนบฑานนมาจาก ยโรป จงมงหวงและยดมนอยางยงในอดมคตแหงอสรเสรภาพ (freedom) เมอตรารฐธรรมนญจงเนนนกในเรองน และถอเปน ความทรงจำทจะตองเตอนสำนกของชนในชาตใหตระหนกอย ตลอดทกเวลา

ดงคำของศาลสงสด (Supreme Court) ของอเมรกา ทเขยนเตอนใจคนอเมรกนไวเมอครงพจารณาตดสนคดหนง ใน ค.ศ. ๑๙๔๗ ดงขอคดความบางตอนมาวา

อนบญญตขอ ๑ (the First Amendment ใน

รฐธรรมนญอเมรกน) ซงอาศยอนบญญตขอ ๑๔ ให

บงคบใชแกบรรดารฐทงหลาย…กำหนดวา รฐ “จะไมตรา

กฎหมายขนเชดชสถาบนศาสนาหนงใด หรอหามการ

ดำเนนการโดยเสรของศาสนานน…”

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 110 1/8/14 8:33:34 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

111

ถอยคำในอนบญญตขอ ๑ เหลาน สะทอนขนมาในใจ

ของชาวอเมรกนยคแรก ใหเหนมโนภาพอนเดนชด ทแสดง

ถงสภาพและปฏบตการตาง ๆ ทพวกเขามความปรารถนา

อยางแรงกลาทจะขจดใหหมดสนไป เพอจะรกษาเสรภาพไว

ใหแกตนและคนรนหลง

แนนอนวา จดหมายของเขายงไมลลวงโดยสมบรณ

แตกระนน ทงทชนชาตอเมรกนไดมงหนาสจดหมายนน

มาถงเพยงนแลว ขอความวา “กฎหมายขนเชดชสถาบน

ศาสนาหนงใด” กดจะมไดชวยใหคนอเมรกนสมยปจจบน

ระลกนกเหนไดชดเจนนก ถงความเลวราย ความนาหวาด

กลว และปญหาตางๆ ทางการเมอง ทเปนเหตใหตองเขยน

ขอความนนไวในสทธบรรณของเรา (Bill of Rights = อนบญญต ๑๐ ขอแรกในรฐธรรมนญอเมรกน)…

เหลาชนผมาตงถนฐานในประเทศนยคแรกๆ นน

จำนวนมากทเดยว มาประเทศนจากยโรป เพอหลบหนจาก

ขอกำหนดของกฎหมาย ทบงคบเขาใหอปถมภบำรงและ

เขารวมกจกรรมของนกายศาสนาทรฐบาลอปถมภบำรง

หลายศตวรรษกอนหนานน รวมทงในยคสมยเดยวกบ

ทอเมรกาเปนอาณานคม เตมไปดวยความปนปวน การววาท

ขดแยงวนวายของประชาชน และการหำหนบฑากน ซง

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 111 1/8/14 8:33:35 AM

112

เจอวกฤต จตไมวบต

โดยสวนใหญเกดขนจากนกายทรฐยกขนสถาปนา ซงมความ

มงมนทจะรกษาความยงใหญทางศาสนาและการเมองของตน

ไวใหเดดขาด

ดวยอำนาจของรฐบาลทสงเสรมสนบสนนนกายศาสนา

นน ๆในตางกาละ ตางเทศะ พวกคาทอลกกหำหนบฑาพวก

โปรเตสแตนต พวกโปรเตสแตนตกหำหนบฑาพวกคาทอลก

พวกโปรเตสแตนตนกายโนนกหำหนโปรเตสแตนตทตางนกาย

อนๆ พวกคาทอลกสายความเชอหนง กหำหนบฑาพวก

คาทอลกอกสายความเชอหนง แลวทกนกายเหลาน (ทง

โปรเตสแตนต ทงคาทอลก) ไดหำหนบฑาพวกยวเปนคราวๆ

ดวยความพยายามทจะบงคบใหจงรกภกดตอนกาย

ศาสนาทไดขนมาเปนนกายทสงสดและเขาพวกกบรฐบาล

ในยคสมยนนๆ ชายหญงทงหลายไดถกปรบสนไหม ไดถก

จบขงคก ไดถกทรมานอยางโหดราย และถกสงหาร

ในบรรดาความผดทงหลายทคนเหลานถกลงโทษ กเชน

การพดโดยไมเคารพตอความคดเหนของอาจารยสอนศาสนา

ในนกายทรฐบาลอมช การไมไปรวมกจกรรมของนกายเหลานน

การแสดงความไมเชอในคำสอนของอาจารยสอนศาสนา

เหลานน และการทมไดยอมเสยภาษรฐและภาษศาสนาเพอ

อปถมภบำรงนกายศาสนานน

ปฏบตการเหลานทมในโลกเกา คอยโรป ไดถกนำมา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 112 1/8/14 8:33:35 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

113

ปลกฝงลง และเรมจะแพรขยายไปในผนแผนดนอเมรกาใหม…

ผทมความคดเหนผดแผกแตกแยกออกไปเหลาน

ถกบงคบใหตองเสยภาษศาสนาและภาษบานเมอง เพอ

เอามาอปถมภบำรงนกายศาสนาทรฐอมช ซงมศาสนาจารย

ไปเทยวเทศนาคำสอนอนแสบรอน ทมงจะเสรมสรางความ

เขมแขงมนคงใหแกนกายของตน ดวยการกอใหเกดความ

ชงชงอยางรอนแรงแกผทคดผดแผกออกไป

ปฏบตการเหลานไดกลายเปนสงสามญดาษดน ถงขน

ทสรางความหวาดผวาแกชาวอาณานคมผรกเสรภาพ จนเกด

เปนความรสกขยาดแขยง การเรยกเกบภาษเพอเอามาจาย

เปนเงนเดอนของอาจารยสอนศาสนาและมากอสรางดแล

รกษาโบสถ พรอมทงทรพยสนของโบสถเหลาน กอใหเกด

ความขนของหมองใจแกชาวอาณานคมเหลานน ความรสก

เหลานแหละทแสดงออกมาเปนขอความในอนบญญตขอท ๑

(First Amendment)

(Excerpt from the opinion of the US Supreme

Court, Everson v. Board of Education, 1947. Microsoft

Encarta Encyclopedia 2001) ๑๒

๑๒ คดตดตอนจาก ปฏรปการศกษา พระพทธศาสนาจะไปอยไหน? [กรรมการปฏรปการศกษาสนทนา

กบพระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต)], พ.ศ. ๒๕๔๔, หนา ๕๔ – ๖๐

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 113 1/8/14 8:33:35 AM

114

เจอวกฤต จตไมวบต

แทจรงนน เมอรภมหลงอยางทวามาแลว ถาเมอใดม โอกาส ควรจะยกเรองการแยกรฐกบศาสนจกรของฝรงนขนมา พจารณากนวามนเปนหลกการของประชาธปไตยจรง หรอวา

ดานหนง มนเปนการหยดยงของอารยธรรมอยในท หลบพก เมอยงหาทางออกไมได อนนาเหนใจ

อกดานหนง มนเปนเพยงเครองบงชถงอาการสดโตงแหง ปฏกรยาอบจนของมนษยทยงพฒนาไมเพยงพอ

แตไมวาจะอยางไรกตาม สงทชดเจนแนนอนกคอ ใน สงคมตะวนตกแตเดมมา เมอครงรฐกบศาสนาผกพนแนบสนท กน อนถอไดวาเปนการมศาสนาประจำชาตนน กคอการท อาณาจกรกบศาสนจกรมความสมพนธตอกนแบบคลกแขงแยง อำนาจกน จนในทสดจงเปนเหตใหตองแยกออกจากกน

โดยนยน หลกการแหงการแยกรฐกบศาสนจกรออก ตางหากจากกนของสงคมตะวนตกสมยใหม อนสงคมทประสงค จะเปนประชาธปไตยมากมายพากนยดถอตามนน จงควรเรยก ใหชดวาเปน negative separation of church and state

สวนในสงคมไทยตามคตพทธแตเดมมา เมอครงรฐกบ ศาสนาผกพนแนบสนทกน อนถอไดวาเปนการมศาสนา ประจำชาตนน กคอการทอาณาจกรกบพทธจกรมความสมพนธ ตอกนแบบแยกออกทำหนาทตางหากกน เพอเกอกลกน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 114 1/8/14 8:33:35 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

115

นนคอ ในแบบไทยคตพทธนน เปนการมศาสนาประจำชาต ตามหลกการแหงการแยกรฐกบศาสนจกรออกจากกน หรอหลก การแยกรฐกบศาสนจกรออกจากกนดวยการมศาสนาประจำชาต เพอใหอาณาจกรกบพทธจกรทำตางหนาทเพอรวมจดหมาย อนหนงเดยวในการสรางสรรคประโยชนสขของประชาชน ซง ควรเรยกใหชดวาเปน positive separation of church and state

ไป ๆมา ๆกลายเปนวา ทฝรงแยกรฐกบศาสนาออกจากกน นน กคอมาเปนเหมอนจะมศาสนาประจำชาตแบบไทยคตพทธ ของเรานแหละ แตเขาเลยเถดสดโตงไปเสย แทนทจะดก กลายเปนราย เพราะกลายเปน negative ไปเสย

การกระทำแบบอบจน หรอเพราะยงหาทางออกทดไมได อยางนหรอ ทจะเอามาภมใจวาเปนหลกการอยางหนงของ ประชาธปไตย

ทำไมไมคดกนบาง ทจะพฒนาประชาธปไตยใหสมบรณ หรอใหดขนไปกวาทจะตองเพยงคอยตามเขาไปอยางนนอยางน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 115 1/8/14 8:33:35 AM

116

ทวามาน พดสรปอกสำนวนหนงวา ตามคตพทธศาสนา - ดานหลกธรรมคำสอน ครอบคลมหรอเกยวของกบชวตและ สงคมทกแงดาน รวมทงการเมอง

แตศาสนา - ดานบคคลหรอดานสถาบนและองคกร ม วถชวตแบบของตวแยกออกไปตางหาก ไมคลกคลของเกยวกบ สงคม แตกประสานเขามาดวยบทบาทชแนะชกนำพรำสอน หลกธรรมนนแกประชาชน เพอประโยชนสขแกสงคม

สวนในศาสนาครสต แมจะมศาสนบคคลพรอมทงสถาบน และองคกรศาสนาแยกตางหากออกไป แตบทบาทและวถชวต ของศาสนบคคลเปนตนนน ไมมขอยตทเปนแบบแผนดงเดม จงเปลยนแปลงไปตามกระแสแหงประวตศาสตร แตโดยมาก เปนไปในรปของการพยายามมอำนาจบงการเหนอรฐ จนถง

เจอความจรงแมขนใจยงรกได นนคอใจเมตตาแท ร ใหจรงแทจงแกปญหา

คอเมตตาคปญญาทตองการ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 116 1/8/14 8:33:35 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

117

สมยใหมคอยคแหงวทยาศาสตรและประชาธปไตย จงไดม การแยกตางหากจากกจการบานเมองตามหลก separation of church and state

สำหรบศาสนาอสลาม เรองนยงเขาใจงายมาก เพราะไมม การแยกรฐกบศาสนา แตถอวาศาสนาและกจการบานเมองเปน เรองเดยวกน เชน กาหลฟ ๑๓ เปนทงประมขของศาสนาและประมข ของบานเมอง หรอเปนประมขของทงอาณาจกรและศาสนจกร เมอมกาหลฟ กมรฐกาหลฟ (caliph-caliphate) เมอมสลตาน กมรฐสลตาน (sultan-sultanate) ตลอดจนไมมนกบวช

(ในศาสนาอสลามตามหลกแท ๆ ไมมนกบวช แตทม คาภาษาองกฤษวา Muslim cleric กเปนเรองทฝรงเรยกไปตาม ววฒนาการของกจการศาสนา ซงมบคคลประเภททไดรบการ ฝกอบรมใหมความชำนาญพเศษในทางศาสนา)

ในบรรดาดนแดนทเรยกวาประเทศมสลมนน ประเทศ เตอรกหรอตรกมอะไร ๆ ทแปลกแตกตางออกไปมากทสด ทงท เคยเปนทตงของจกรวรรดออตโตมาน ๑๔ (Ottoman Empire) ซงไดเปนศนยกลางของอสลามอยนานหลายศตวรรษ

๑๓ ปจจบนเขยน กาหลบ

๑๔ ปจจบนเขยน ออตโตมน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 117 1/8/14 8:33:35 AM

118

เจอวกฤต จตไมวบต

เหนวานาจะรเรองของจกรวรรดออตโตมานไวเปนพเศษ สกหนอย เพราะอาณาจกรของมสลมเตอรก ๑๕ สายนมอายยนยาว มาก เกนกวา ๖ ศตวรรษ (ค.ศ. ๑๒๙๐ - ๑๙๒๓ / พ.ศ. ๑๘๓๓ – ๒๔๖๖) เทากบเกอบครงหนงของอายของศาสนาอสลาม (คอ ๖๓๓ ใน ๑,๓๘๕ ป) และไดเปนมหาอาณาจกรอสลามทยงใหญ ทสดในประวตศาสตร ครอบครองดนแดนกวางขวางทงในเอเชย (คลมยวและมสลมอาหรบไวแทบหมดสน) ลกเขาไปในยโรปและ ลำเขาไปในสวนสำคญของอาฟรกา ๑๖

แตทงทไดเปนศนยอำนาจของอสลามอยยาวนาน ครนถง ปจจบน ซงยงมประชากรเปนมสลมถงประมาณ ๙๘ เปอรเซนต กลบเหออกจากวฒนธรรมอสลามแบบอาหรบ และมใชเทานน ยงหนไปรบเอาวฒนธรรมฝรงอยางเตมท สวนทางกบประเทศ มสลมทวไป

พวกเตอรกมถนเดมอยในเอเชยกลาง (Central Asia, ผนแผนดนกวางใหญเหนออนเดย ระหวางจนกบรสเซย) ตอมา ค.ศ. ๗๐๐ เศษ ชาวมสลมอาหรบจากตะวนออกกลางไดยกทพ มาพชต เปลยนพวกเตอรกเปนมสลม

จากนนอกเกอบ ๓๐๐ ป พวกเตอรกเรมแผอำนาจลงมา

๑๕ ปจจบนเขยน เตรก

๑๖ ปจจบนเขยนแอฟรกา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 118 1/8/14 8:33:35 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

119

และรกเขาไปทงทางตะวนออกสอนเดย และทางตะวนตกส ตะวนออกกลาง

ทางดานตะวนออกกลาง พวกเตอรกไดเขาไปรบราชการเปน ทหารของมสลมอาหรบภายใตกาหลฟ (Caliph, ประมขของ อสลาม ซงถอวาสบทอดมาจากองคนบคอพระศาสดามะหะหมด) ตอมากใหญโตไดเปนสลตาน แลวมอำนาจมากขน ๆ จนในทสด กลายเปนผครองอำนาจทแทจรง และกาหลฟซงเปนอาหรบ เปนเพยงหนเชด

เตอรกเผาหนงหรอกลมหนงเปนใหญแลวเสอมลง เตอรก อกพวกหนงกขนเปนใหญแทน แลวเตอรกพวกนนเสอม เตอรก อกพวกกมาตอ จนใกลจะถง ค.ศ. ๑๓๐๐ พวกออตโตมาน เตอรกซงตงถนฐานอยในดนแดนในเขตตรกปจจบน กเรมขน เปนใหญ

พวกออตโตมานเตอรกน นอกจากไดครอบครองดนแดน อาหรบแทบทงหมดแลว พอถง ค.ศ. ๑๔๕๓ กโคนจกรวรรด โรมนตะวนออกลงได และยดเอาคอนสแตนตโนเปล๑๗ ซงเปน เมองหลวงของจกรวรรดโรมนตะวนออกนน ตงเปนเมองหลวง ของตน (ปจจบนคอเมองอสตนบล๑๘ / Istanbul) ตอมาอก

๑๗ ปจจบนเขยน คอนสแตนตโนเปล

๑๘ ปจจบนเขยน อสตนบล

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 119 1/8/14 8:33:35 AM

120

เจอวกฤต จตไมวบต

๑๐๐ ปเศษ จกรวรรดออตโตมานกไดชอวาเปนจกรวรรดอน กวางใหญทสดในโลก

กอน ค.ศ. ๑๕๑๗ กาหลฟอาหรบทอยปตยงคงสถานะเปน ประมขของอสลามอยในนาม (สลตานแหงราชวงศทหารทาส เชอสายเตอรกเปนผครองอำนาจตวจรง) ครนถง ค.ศ. ๑๕๑๗ พวกออตโตมานเตอรกกมายดกรงไคโร และจบเอากาหลฟ ทอยปตไป เมอกาหลฟองคนนสนชพแลว กเปนอนสนราชวงศ กาหลฟอาหรบทสบมาจากแบกแดด (ตำราฝรงบอกวา ตอมา กาหลฟกลบไปอยทอยปต และพวกออตโตมานเตอรกได แตงเรองขนวากาหลฟไดทรงมอบอำนาจของพระองคใหแก สลตานแหงออตโตมาน) แลวเตอรกกเปนเสยเองทงสลตาน ทงกาหลฟ สบมาประมาณ ๔๐๐ ป

ตอมาจกรวรรดออตโตมานไดเสอมลง ๆ จนในทสดได เขารวมกบเยอรมนในสงครามโลกครงท ๑ (ค.ศ. ๑๙๑๔ - ๑๙๑๘) แลวกลายเปนฝายแพสงคราม ตองสญเสยดนแดนอาหรบ ยว ตลอดทงในอาฟรกาและแถบยโรปไป เหลออยเพยงดนแดน ปจจบน

ฝายสมพนธมตรเขาคมรฐบาลสลตานทเมองหลวงคอ คอนสแตนตโนเปลไว และจะดำเนนการสลายจกรวรรดออต- โตมาน โดยหนนใหกองทพกรกยกเขามา มสตาฟา เคมาล

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 120 1/8/14 8:33:35 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

121

ไดตงรฐบาลสำรองขนมาทเมองแองการา ๑๙ ขบไลทพกรกออก ไปได และชนะสงครามกลางเมอง แลวยบเลกตำแหนงสลตาน เสยในป ๑๙๒๒ ประกาศตงสาธารณรฐตรกขนใน ค.ศ. ๑๙๒๓ โดยมตวเขาเปนประธานาธบดคนแรก จกรวรรดออตโตมาน ทลมสลายกถงอวสาน

เคมาลจดตงวางรปตรกใหมเหมอนอยางพลกแผนดน โดยมสาระสำคญคอ ใหเปนคามยรฐ (secular state) และ เปนรฐแบบตะวนตก (Western-style state) มชวตและกจการ อยางสงคมฝรง

ในป ๑๙๒๔ (พ.ศ. ๒๔๖๗) สาธารณรฐตรกยบเลกตำแหนง กาหลฟ ลมราชวงศออตโตมาน และขบสมาชกของราชวงศ ออกจากตรกหมดสน ใหสตรเลกใชผาคลมหนา (hijab, ถา แตงคลมเขาไปในทราชการหรอสถานศกษาจะถกจบ) ชาวเตอรก หนไปแตงกายอยางชาวตะวนตก ใชอกษรโรมนแทนอกษร อาหรบ และใชปฏทนฝรงแทนฮจเราะห เลกโรงเรยนอสลาม เลกใชกฎหมายอสลาม (shari‘a) หนไปใชกฎหมายครอบครว แบบสวส หามผชายมภรรยาหลายคน และใหใชนามสกล

(มหาสมชชาแหงชาตไดตงนามสกลใหแกเคมาลวา “อะตา-

๑๙ ปจจบนเขยน องการา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 121 1/8/14 8:33:35 AM

122

เจอวกฤต จตไมวบต

เตอรก” ซงแปลวา “บดาของชาวเตอรก” เขาจงมชอวา เคมาล อะตาเตอรก)

อยางไรกตาม มคนเตอรกบางสวนทอยากใหตรกเปนรฐ อสลาม และการพยายามเคลอนไหวกยงเปนไปอยจนบดน (มทาทจะแรงขน)

รวมแลวกคอ ตรกใหมไมพอใจความสมพนธระหวางรฐ กบศาสนาแบบเดมของตน ทเคยแนนแฟนไมนอยกวาของฝรง ในอดต จงหนไปแยกรฐกบศาสนาตามอยางฝรง แตกยงมการ ขดแยงหรอชกเยอกนอย

ทวาตรกสวนทางกบประเทศมสลมทวไป ดงาย ๆ กอยาง ประเทศใกล ๆ เชน บรไน (Brunei) ซงปจจบนมประชากร เปนมสลมราว ๖๔ เปอรเซนต มคนนบถอลทธพนถน ๑๑ เปอรเซนต และมชาวพทธราว ๙ เปอรเซนต พอไดเอกราช เมอวนท ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๒๗ (ค.ศ. ๑๙๘๔) กประกาศ ตงเปนรฐสลตานแดนอสลาม (Islamic Sultanate) พระสงฆ ไทยหรอพระภกษในพระพทธศาสนาจะไปทนน แมแตเดนทาง เขาประเทศกไมได จะสรางวดไมได วดหรอศาสนสถานทม อยแลวเกากอน จะปรบปรงหรอขยายไมได

ประเทศมาเลเซย ปจจบนมประชากรเปนมสลม ๔๘ เปอรเซนต หรอ ๕๑ เปอรเซนต (๔๘ เปนตวเลขของตำรา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 122 1/8/14 8:33:36 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

123

ฝรง ๕๑ นนวาตามรฐบาลมาเลเซย) คนถอลทธพนบาน ๒๔ เปอรเซนต คนถอครสต ๘ เปอรเซนต ชาวพทธ ๗ เปอรเซนต และคนถอฮนด ๗ เปอรเซนต (แตบางตำรากแสดงสถตตาง ออกไปอก เชน Oxford Interactive Encyclopedia, 1997

วา มสลม ๕๒.๙ เปอร เซนต พทธ ๑๗.๓ เปอร เซนต ศาสนาจน ๑๑.๖ เปอรเซนต ฮนด ๗.๐ เปอรเซนต ครสต ๖.๔ เปอรเซนต) ในบางรฐ ชาวมสลมกเปนประชากรสวน นอยกวา (อยางในรฐซาราวค ๒๐ / Sarawak ซงเปนรฐทกวางใหญ ทสด ประชากรสวนใหญเปนพวกพนถนทนบถอผสาง และรอง ลงมาเปนพวกนบถอพทธศาสนาและขงจอ)

มาเลเซยไดเปนเอกราชเมอ พ.ศ. ๒๕๐๐ (ค.ศ. ๑๙๕๗, เปนสหพนธรฐมลาย) โดยรฐธรรมนญกำหนดใหอสลามเปน ศาสนาประจำชาต (เปน religion of the Federation) และ ตอมาไดมการพยายามทำมาเลเซยใหเปน หรอตความใหเปน Islamic State แตยงมผขดแยงอย

๒๐ ปจจบนเขยน ซาราวก

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 123 1/8/14 8:33:36 AM

124

ดวยเหตทความสมพนธระหวางรฐกบศาสนาตามคตพทธ กบคตทางตะวนตก๒๑ แตกตางกนไกลอยางน เมอสองระบบ ทตางกนนนเขามาปะทะหรอครอบงำกน จงทำใหเกดความ เปลยนแปลงแปลก ๆ ใหม ๆ ขน

ขอยกตวอยาง เชน ในประเทศศรลงกา แตเดมมาความ สมพนธระหวางพทธจกรกบอาณาจกรกเหมอนกบทชาวพทธใน เมองไทยเขาใจกนสบ ๆ มา

ดงทเมอ พ.ศ. ๔๒๕ ในศรลงกานนเกดสงคราม พระเถระ องคหนงไดใหความชวยเหลอแกกษตรยทแพและหนภย ตอมา

พทธศาสนาประจำชาตจะเอาไมเอาอยาเถยงแบบนกเดา ดความหมายใหชดแลวจงตดสนใจใหสมเปนคนทพฒนา

๒๑ “ตะวนตก” ในทนหมายถงดนแดนทางทศตะวนตก ตงแตเอเชยตะวนตกเฉยงใต (Southwest

Asia) เปนตนไป

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 124 1/8/14 8:33:36 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

125

พระเถระนนไดรบการอปถมภจากกษตรยทไดอำนาจคนมา กถก พระสงฆอนรงเกยจวาคลกคลกบคฤหสถ ถงกบเปนเหตให พระสงฆแตกแยกกน

(เหมอนอยางคนไทยในปจจบนยงมความรสกไมคอยด เมอพบเหนหรอไดยนขาวพระสงฆไปชมนมตอตานหรอสนบสนน เหตการณตาง ๆ ทางบานเมอง แมแตทเปนเรองเกยวของกบ พระศาสนาเอง)

แตเมอศรลงกาตกเปนอาณานคมและฝรงเขามาปกครอง พรอมทงนำระบบทศาสนจกรในศาสนาครสตมอำนาจในกจการ ของรฐเขามาดวย ทำใหพระสงฆและวดวาอารามถกบบคน เบยดเบยนขมเหงตาง ๆ

จากการถกกดดนบบคนนน ความเปลยนแปลงกเกดขนทำใหชาวพทธและพระสงฆตองดนรนตอสกบอำนาจของ

รฐเปนตน ตลอดจนทาทของประชาชนกเปลยนแปลงไป จน กลายเปนอยางทเราเหนกนในปจจบนวา พระสงฆในศรลงกา ชมนมประทวงตาง ๆ บาง หาเสยงชวยนกการเมองบาง ตลอดจน เปน ส.ส.เองกได (ในประเทศเมยนมาร ซงเคยเปนอาณานคม ขององกฤษ กมความเปลยนแปลงทคลายกนน)

นกคอการทกระแสวฒนธรรมตะวนตกไดเขามากดดน และผนแปรคตโบราณของชาวพทธ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 125 1/8/14 8:33:36 AM

126

เจอวกฤต จตไมวบต

เรองอยางนควรศกษากนใหเขาใจชดเจน แตในทนขอ ปดทายสน ๆ วา

ถาพดวา “พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำชาต” สำหรบ ชาวพทธไทยทเขาใจกนมาแบบเดม (ซงตางกนไกลกบความหมาย ของชาวตะวนตก) จะมความหมายวาอยางไร

กตองเรมตนดวยขอปรารภวา ประชาชาตไทยนไดตระหนก ในคณคาของพระพทธศาสนาทพวกตนไดรบเขามานบถอ ประพฤตปฏบตจนเขาสชวตจตใจและวฒนธรรม ทำใหวถชวต ของตนงดงามมคณความดยงยนสบมาคกบประวตศาสตร ของชาต

ดงนน เพอใหมนใจวาพระพทธศาสนาจะอำนวยคณคา ดงกลาวนนแกประชาชาตไทยไดจรงจงและยงยนตอไป (ตอนน กมาถงความหมายละ) บานเมองไทยนจงประกาศยอมรบเปน ทางการทจะถอเปนธระในการชวยดำรงรกษาพระธรรมวนย ซง เปนหลกเปนแกนและเปนเนอตวของพระพทธศาสนานน ให คงอยเปนหลกอยางบรสทธบรบรณตอไป

พรอมนน รฐจะเอาใจใสจรงจงในการสนบสนนใหพระสงฆ ปฏบตศาสนกจ โดยไมตองหวงกงวลกบกจการบานเมอง ทงน ดวยการจดการอปถมภบำรงพระสงฆผเลาเรยนศกษาปฏบต พระธรรมวนยและสงเสรมอยางเตมทใหมการเผยแผสงสอน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 126 1/8/14 8:33:36 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

127

ธรรม และดำเนนกจกรรมทจะใหพระธรรมวนยอำนวยผล เพอ ประโยชนสขแกประชาชน สงคม ประเทศชาต เออใหศาสนก- ชนทงมวลโดยไมจำกดศาสนา อยรวมกนดวยความรมเยน มสนตสข

ทวาน รวมทงการทรฐจะชวยคมครอง (เชน ดวย กฎหมาย) และอำนวยโอกาสใหพระสงฆประพฤตปฏบตตาม พระธรรมวนย (เชน ในการดำเนนวถชวตอยางบรรพชต ของทาน ทตางจากความเปนอยของชาวบานทวไป) ไดโดย สะดวกบรบรณ

พดใหสนวา รฐประกาศถอเปนภาระทจะรบสนองงาน ชวยดแลรกษาพระพทธศาสนาใหคงอยบรสทธบรบรณ และ เอออำนวยในการทพระพทธศาสนาจะออกผลใหเกดประโยชนสข แกประชาชน

(เวลานจะเหนวา รฐมกละเลยหรอบางทกทำการทตรงขาม กบภาระทวานน ทำใหพดไมขนวาประเทศไทยมพระพทธศาสนา เปนศาสนาประจำชาตอยแลว)

ถารฐหรอสงคมไทยหลงลมเพยนไป ไมเขาใจความหมาย อยางน กจะเกดการกดกน บบคน ซงจะทำใหพระสงฆ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 127 1/8/14 8:33:36 AM

128

เจอวกฤต จตไมวบต

โดยความสนบสนนของชาวพทธเองนนแหละ จำนวนมากขน ๆ หนมาดนรนเพอรกษาสถาบน กจการ และหลกการของตน ในรปแบบตาง ๆ อยางทไดเรมปรากฏใหเหนขนมาบางแลวในชวง ๓ - ๔ ปน

มองดใหดจะเหนวา เรองนเหมอนจะกลบตรงขามกบความ เขาใจของคนสมยน คอ ถาพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำ ชาต ชาวพทธกไดโอกาสทจะปฏบตศาสนธรรมของตนไปโดย ไมเขาไปยงเกยวกบกจการบานเมอง (พระสงฆปลกตวแยกพน จากกจการของรฐได)

แตถาพทธศาสนาถกกนออกไปจากความเปนศาสนา ประจำชาตแบบคตไทย (โดยนตนยหรอโดยพฤตนยกแลวแต) พระสงฆและชาวพทธกจะถกบบคนใหมบทบาทในทางดนรนตอส กบอำนาจรฐ (พระสงฆถกดงใหเขามาของเกยวกบการเมอง)

ทงหมดนจะเปนจรงอยางทวาหรอไม กลองไปศกษาด บนฐานแหงขอมลความรของจรง ซงคดวามใหเหนแลวอยาง เพยงพอ

ในดานชาวพทธเอง เมอรเขาใจเรองศาสนาไปตามหลกการ แหงพระศาสนาของตนและตามวฒนธรรมไทยทสอดคลองกบ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 128 1/8/14 8:33:36 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

129

หลกการนน กมองเรองศาสนาเหมอนกบแยกตางหากออกไปจาก สงคมและกจการบานเมอง

แตขณะเดยวกนนน พวกชนชาตทตอสกนมาในสงคมอน ทถอศาสนาแบบอน เขามองกจการบานเมอง การปกครอง การ ทหาร เศรษฐกจ เปนตน โดยรวมอยในกจการของศาสนา ดวย

เมอเกดมเหตการณทางศาสนาแบบอน ทนอกวฒนธรรม และนอกความเคยชนทางสงคมของตน ชาวพทธไมเคยร ไมเคยเขาใจ จงมกมองสถานการณไมออกและวางทาทไมถก กลายเปนคนไมทนเขา ทงรกษาตวเองกไมได และไมรวาจะ สมพนธกบคนอนอยางไร

อยางนอยชาวพทธกกระจดกระจายแตกแยกกนเอง พวก ชาวพทธแบบชาวบานกไมไหวทน ไมตระหนก

พวกคนสมยใหม แมแตพวกทบอกวาตวเปนชาวพทธนน เขาไมไดมองความหมายและมไดคดเขาใจอะไร ๆ อยางตน

(เปนความออนแอทเกดจากความขาดการศกษา ทจะให เขาถงรากเหงาของตน กบทงมความรในเรองของสงคมอน ขางนอกเพยงผวเผน หรอไมรไมเขาใจเลย)

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 129 1/8/14 8:33:36 AM

130

ในการทจะคดเหนพจารณาเรองตาง ๆ ใหไดผลดนนขนตอนหนงทสำคญอยางยงคอการหาขอมลความรใหไดขอเทจจรงทชดเจนและเพยงพอในขนตอนทวาน จดเนนทสำคญยงตอนหนงกคอ การ

รวบรวมและแสดงขอมลความรใหดตามทมนเปน โดยไมใส ความคดเหนหรอขอวจารณใด ๆ

เมอเกดเหตการณสำคญขนในบานเมอง หนาทอยางหนง ของรฐ ตลอดจนสอทงหลาย กคอการเผยแพรขอมลความร ตามทมนเปน อนไมเจอปนความคดเหนอยางทวาน

เรองศาสนาประจำชาตนกเชนกน มขนตอนสำคญขนตอน หนง คอการแสวงและแสดงขอมลความรใหผคนจะแจงถองแท ชดเจนตามทมนเปนเทาทจะเปนไปได

หาความรกนกอนใหชดเจนอยาเพงใสความคดเหนเขาไป

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 130 1/8/14 8:33:36 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

131

เมอประชาชนรแลว เขาจะคดเหนอยางไรกใหโอกาส และ จะไดเปนการเคารพตอสตปญญาของเขา

ในทนจะพดถงขอมลความรเกยวกบเรองศาสนาประจำชาต ไวเปนฐานและเปนทนทจะใชในการคดเหนพจารณาตอไป

คำวา “ศาสนาประจำชาต” เราตองเขาใจตามทสงคม ภายนอกเขารและเขาใจดวย แลวจะเทยบดกบความรความเขาใจ ของตวเราเองอยางไรกพจารณาเอา

พอพดวา “ศาสนาประจำชาต” คนปจจบนกมกนกไปตาม ความหมายของฝรง แตมกนกไปตามทคดเอาเอง โดยไมรวา ทจรงนนฝรงหมายเอาความอยางไร

ฝรงเรยกศาสนาประจำชาตโดยใชคำวา state relegion บาง official religion บาง

นอกจากนนยงมคำทมความหมายใกลเคยงอก ไดแกคำวา national religion บาง national church บาง established church บาง

ประเทศทมศาสนาประจำชาตนนมมากมาย ทงครสตและ อสลาม ตลอดมาถงพทธศาสนาและศาสนาฮนด

แตทเหนอกวาการเปนศาสนาประจำชาตกคอ เปนประเทศ ของศาสนานนโดยตรง ประเทศทสถาปนาขนเปนดนแดนแหง ศาสนาโดยตรง เทาทพบกม

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 131 1/8/14 8:33:36 AM

132

เจอวกฤต จตไมวบต

๑. รฐอสลามอฟกานสถาน (Islamic State of Afgha- nistan) ๒๒

(ประชากรมสลม ๙๙ เปอรเซนต = สหน ๒๓ ๘๔ เปอรเซนต ชอะฮ ๑๕ เปอรเซนต)

๒. สาธารณรฐอสลามปากสถาน (Islamic Republic of Pakistan)

(มสลม ๙๗ เปอรเซนต = สหน ๗๗ เปอรเซนต ชอะฮ ๒๐ เปอรเซนต)

๓. สาธารณรฐอสลามอหราน (Islamic Republic of Iran)(มสลม ๙๙ เปอรเซนต = สหน ๖ เปอรเซนต ชอะฮ

๙๓ เปอรเซนต)๔. สาธารณรฐอสลามมอรเตเนย (Islamic Republic of

Mauritania)(มสลม = สหน ๙๙ เปอรเซนต)๕. สหพนธสาธารณรฐอสลามคอโมโรส (Federal Islamic

Republic of Comoros) ๒๔

(มสลม = สหน ๙๘ เปอรเซนต)

๒๒ ปจจบนเขยน สาธารณรฐอสลามอฟกานสถาน (Islamic Republic of Afghanistan)

๒๓ ปจจบนเขยน ซนน

๒๔ ปจจบนเขยน สหภาพคอโมโรส (Union of the Comoros)

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 132 1/8/14 8:33:36 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

133

ถดลงมาคอประเทศทมศาสนาประจำชาต ซงกเปนประเทศ มสลมมากทสด (หนงสอ The Oxford Illustrated Ency- clopedia, 1993 บอกวา ประเทศทมศาสนาอสลามเปนศาสนา ประจำชาต มประมาณ ๔๕ ประเทศ แตไมไดทำบญชบอกไว ในทนไดคนมาใหด ๑๔ ประเทศ ใครมเวลาอาจจะชวยคนมาด ใหครบ เพอเปนความร) ไดแก

๑. ซาอดอาระเบย / Saudi Arabia (มสลม ๑๐๐ เปอรเซนต = สหน ๘๕ เปอรเซนต ชอะฮ ๑๕ เปอรเซนต) ๒๕

๒. โซมาเลย / Somalia (มสลม ๙๙ เปอรเซนต แทบ ทงหมด = สหน)

๓. ตนเซย / Tunisia (มสลม ๙๙ เปอรเซนต สวนมาก = สหน)

๔. โมรอกโก / Morocco (มสลม ๙๘ เปอรเซนต)๕. แอลจเรย / Algeria (มสลม ๙๖ เปอรเซนต)๖. ลเบย / Libya (มสลม ๙๖ เปอรเซนต = สหน)๗. อยปต / Egypt (มสลม ๙๔ เปอรเซนต สวนมาก =

สหน)

๒๕ สถตบางแหลงตางจากนคอนขางมาก แตเมอตรวจสอบแลว ทงโดยตวเลขและตามหลกการของรฐ

นเอง เหนควรยตตามน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 133 1/8/14 8:33:36 AM

134

เจอวกฤต จตไมวบต

๘. จอรแดน / Jordan (มสลม ๙๓ เปอรเซนต แทบ ทงหมด = สหน)

๙. คเวต / Kuwait (มสลม ๘๕ เปอรเซนต = สหน ๔๕ เปอรเซนต ชอะฮ ๔๐ เปอรเซนต)

๑๐. บาหเรน / Bahrain (มสลม ๘๕ เปอรเซนต = สหน ๒๕ เปอรเซนต ชอะฮ ๖๐ เปอรเซนต)

๑๑. มลดฟส / Maldives (มสลม ๙๙ เปอร เซนต สวนมาก = สหน)

๑๒. บงกลาเทศ / Bangladesh (มสลม ๘๖ เปอรเซนต ฮนด ๑๒ เปอรเซนต)

๑๓. บรไน / Brunei (มสลม ๖๔ - ๖๗ เปอรเซนต พทธ ๙ - ๑๔ เปอรเซนต ครสต ๘ - ๑๐ เปอรเซนต อน ๆ ๙ - ๑๙ เปอรเซนต)

๑๔. มาเลเซย / Malaysia (มสลม ๔๘ เปอรเซนต ครสต ๘ เปอรเซนต พทธ ๗ เปอรเซนต ฮนด ๗ เปอรเซนต อน ๆ ๓๐ เปอรเซนต)

สำหรบประเทศซาอดอาระเบย (ชอทางการเรยกวา ราช- อาณาจกรซาอดอาระเบย / Kingdom of Saudi Arabia) มขอทควรทำความเขาใจพเศษวา

แมจะจดเขาในกลมประเทศทมศาสนาอสลามเปนศาสนา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 134 1/8/14 8:33:37 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

135

ประจำชาต แมวาจะไมไดเรยกชอประเทศวาเปนรฐอสลาม หรอ สาธารณรฐอสลาม แตรฐประกาศตไดตราไววา ซาอดอาระเบย เปน Islamic State คอเปนรฐอสลาม และบญญตใหพระ- คมภรอลกรอาน ๒๖ พรอมทงซนนะฮ (Sunnah) เปนรฐธรรมนญ โดยใหประเทศใชกฎหมายอสลาม

ชาวซาอดอาระเบยสวนใหญถอปฏบตตามหลกศาสนา อสลามนกายสหนอนเครงครด ทเรยกวาลทธวาฮหะบ (Wah- habism) มตำรวจศาสนาทเรยกวา “มตอวน” (mutawwiin) คอยตรวจตรากำกบใหประชาชนปฏบตตามขอบญญต เชน ใหรานคาปดในเวลาละหมาด เปนตน ประชากรทมสญชาต ซาอดอาระเบยเปนมสลมทงหมดทงสน คนทมใชเปนมสลม เปนคนตางชาตเทานน

มขบวนการมสลมทเครงครดในหลายประเทศตอสเพอ ใหประเทศของตนเปนรฐอสลามและใชกฎหมายอสลาม๒๗ ตวอยางในระยะใกล ๆ นกเชน อยปต แอลจเรย และอนโดนเซย

๒๖ ปจจบนเขยน อลกรอาน

๒๗ กฎหมายอสลาม (Islamic law) คอ ชารอะ (shari‘a) มบทบญญตทเครงครด เชน ในทางอาญา

ใชการลงโทษแบบทเรยกวาตาตอตา ฟนตอฟน มโทษทกำหนดแนวา: ถาลกของเขา ใหตดมอเสย, ถา

ปลนตามหนทาง ใหประหารชวต, ถาละทงศาสนา (เปลยนไปถอศาสนาอน) ใหประหารชวต, ถามช (กรณเทาท

พบเปนสตร) ใหมดไวกลางทสาธารณะ และใหคนทผานไปมาเอากอนหนขวางปาจนกวาจะตาย, ถาถกกลาวหา

วาลวงละเมดทางเพศกด ดมสรายาเมากด ใหเฆยน ๘๐ ท (รายละเอยดและการใชถอยคำจำเพาะทชดเจน

ขอตรวจสอบกบเอกสารของชาวมสลมอกท)

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 135 1/8/14 8:33:37 AM

136

เจอวกฤต จตไมวบต

(โดยเปรยบเทยบ กลาวกนวา ในอนโดนเซยทมประชากร มสลม ๘๕ เปอรเซนต ชาวมสลมทนนมความเครงครดหยอน กวาในทอน ๆ และมขบวนการทเรยกวากบฏ ในรฐอาเจะฮ ๒๘ / Acheh / Aceh ซงไดตอสกบรฐบาลมาหลายสบปแลว เพอให อนโดนเซยเปนรฐอสลาม หรอไมกแบงแยกตวออกไป)

ประเทศทมศาสนาครสตเปนศาสนาประจำชาตกมไมนอย แตมกจะระบชอนกายใดนกายหนงเปนศาสนาประจำชาต มากกวาจะออกชอศาสนาครสต

ขอยกมาใหด•สหราชอาณาจกร / United Kingdom (แองกลแคน

คอนกายองกฤษ ๔๕ เปอรเซนต โรมนคาทอลก ๑๐ เปอรเซนต โปรเตสแตนตอน ๙ เปอรเซนต) ศาสนา ประจำชาตเปนนกายโปรเตสแตนตแหงนกายยอย ๒ ศาสนจกร คอศาสนจกรนกายองกฤษ (Church of England) และศาสนจกรนกายสกอตแลนด (Church of Scotland) แตกษตรยองกฤษตองนบถอนกายองกฤษ

และเปนประมขของนกายองกฤษนน

•มอลตา / Malta (โรมนคาทอลก ๙๕ เปอรเซนต) ม ศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลกเปนศาสนาประจำชาต

๒๘ ปจจบนเขยน อาเจะห

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 136 1/8/14 8:33:37 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

137

•โมนาโก / Monaco (โรมนคาทอลก ๙๐ เปอรเซนต) ม ศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลกเปนศาสนาประจำชาต

•แอนดอรรา / Andorra (โรมนคาทอลก ๘๙ เปอรเซนต) มศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลกเปนศาสนาประจำชาต

•นอรเวย / Norway (โปรเตสแตนต ๘๘ เปอรเซนต

โรมนคาทอลก ๑ เปอรเซนต) มศาสนาครสตนกาย ลเธอแรน๒๙ เปนศาสนาประจำชาต

•สวเดน / Sweden (โปรเตสแตนต ๖๘ - ๙๔ เปอรเซนต

โรมนคาทอลก ๑.๕ - ๒ เปอรเซนต) มศาสนาครสต

นกายลเธอแรนเปนศาสนาประจำชาต (แตไดยกเลกไปแลว

เมอ ค.ศ. ๒๐๐๐ / พ.ศ. ๒๕๔๓)

•ฟนแลนด / Finland (โปรเตสแตนต ๘๖ - ๘๘ เปอรเซนต

ออรโธดอกซ ๓๐ ๑.๑ เปอรเซนต โรมนคาทอลก ๐.๑ เปอรเซนต) มศาสนาครสตนกายลเธอแรนและออรโธ-

ดอกซเปนศาสนาประจำชาต

•เดนมารค๓๑ / Denmark (โปรเตสแตนต ๘๘ เปอรเซนต

โรมนคาทอลก ๑ เปอรเซนต) มศาสนาครสตนกาย ลเธอแรนเปนศาสนาประจำชาต

๒๙ ปจจบนเขยน ลเทอแรน

๓๐ ปจจบนเขยน ออรทอดอกซ

๓๑ ปจจบนเขยน เดนมารก

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 137 1/8/14 8:33:37 AM

138

เจอวกฤต จตไมวบต

•กรนแลนด / Greenland มศาสนาครสตนกายลเธอแรน

เปนศาสนาประจำชาต

•กรซ / Greece (กรกออรโธดอกซ ๙๔ เปอรเซนต) ม

ศาสนาครสตนกายกรกออรโธดอกซเปนศาสนาประจำชาต

•เอธโอเปย / Ethiopia (เอธโอเปยนออรโธดอกซ ๓๖

เปอรเซนต โปรเตสแตนต ๑๔ เปอรเซนต มสลม ๓๐ เปอรเซนต) มศาสนาครสตนกายเอธโอเปยนออรโธดอกซ

เปนศาสนาประจำชาต

ยงมประเทศอน ๆ ทเคยมศาสนาครสตเปนศาสนาประจำชาต แตประสบความเปลยนแปลงในประวตศาสตรแลวพนภาวะนน ไป เชน

อารเมเนย / Armenia (เปนชนชาตทถอวาตนนบถอศาสนา ครสตเปนศาสนาประจำชาตกอนใครอน ตงแตตนครสตศตวรรษ ท ๔ ปจจบนมชาวครสต ๘๓ เปอรเซนต) และ

ยเครน / Ukraine (นบถอศาสนาครสตเปนศาสนาประจำ ชาตตงแต ค.ศ. ๙๘๘ ปจจบนมชาวครสต ๖๕ เปอรเซนต) ซงไดเขารวมในสหภาพโซเวยต (เปนคอมมนสต) ๓๒ อยนาน จน เพงพนออกมาเมอสหภาพโซเวยตนนสลายในป ค.ศ. ๑๙๙๑ /

๓๒ ปจจบนเขยน คอมมวนสต

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 138 1/8/14 8:33:37 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

139

พ.ศ. ๒๕๓๔ฮงการ / Hungary (โรมนคาทอลก ๖๓ เปอรเซนต

แคลวนสตและลเธอแรน ๒๕ เปอรเซนต) กมศาสนาครสต นกายโรมนคาทอลกเปนศาสนาประจำชาตตงแต ค.ศ. ๑๐๐๐ แตตอมาไดถกตางชาตปกครอง และระหกระเหนมาจนกลายเปน ประเทศคอมมนสตบรวารของสหภาพโซเวยต แลวมาเขาส ระบอบประชาธปไตยอกในป ค.ศ. ๑๙๙๐ / พ.ศ. ๒๕๓๓

ประเทศอสราเอล / Israel (ยว ๗๗ เปอรเซนต มสลม ๑๒ เปอร เซนต ) รกนวาเปนประเทศเดยวทมศาสนายว (Judaism) เปนศาสนาประจำชาต

ตอไป ประเทศทมศาสนาฮนดเปนศาสนาประจำชาต ไดแก ประเทศเนปาล (ฮนด ๘๖ เปอรเซนต พทธ ๘ เปอรเซนต มสลม ๔ เปอรเซนต)

สวนประเทศทมพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำชาต ไดแก ๓๓

๓๓ ประเทศศรลงกา มบญญตในรฐธรรมนญ (ค.ศ. ๑๙๗๘ / พ.ศ. ๒๕๒๑) วา พระพทธศาสนา

มอดมสถานะ (“the foremost place”) ไมใชคำวาเปนศาสนาประจำชาต; ในประเทศเมยนมาร ทหารไดทำ

รฐประหารยดอำนาจและงดใชรฐธรรมนญ เมอเดอนกนยายน ค.ศ. ๑๙๘๘ / พ.ศ. ๒๕๓๑ ขณะนการราง

รฐธรรมนญใหมยงไมเสรจ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 139 1/8/14 8:33:37 AM

140

เจอวกฤต จตไมวบต

ภฏาน / ภฐาน / Bhutan (พทธ ๗๔ เปอรเซนต ฮนด ๒๑ เปอรเซนต)

สกขม / Sikkim เคยเปนประเทศเอกราชและมพระพทธ- ศาสนาเปนศาสนาประจำชาต แตปจจบนสกขมไดเขารวมเปน รฐท ๒๒ ของอนเดยแลว

ทวามานเปนขอมลขอเทจจรงทจำเปนตองร ยกมาใหอาน ใหดกนเพยงเปนตวอยาง เรองทควรรยงมอกมาก

ถาตองการพดและปฏบตตอสถานการณใหถกตอง จะตอง หาความรกนใหจรงจง จงขอใหทานผหวงดตอสวนรวมคนหา มาบอกกน ไมใชแคพดกนไปเรอย ๆ เปอย ๆ วา สงคมยคไอท เปนสงคมแหงความร

ถามขอมลเปนฐานไวพรงพรอมดแลว ตอไปจะคดเหน จะพด จะทำการใด ๆ กจะศกดสทธสมฤทธผลจรง ปาฏหารย จงจะเกดขนได

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 140 1/8/14 8:33:37 AM

141

มองแคบ คดใกล ใฝตำ เพราะคดแตจะตามเขา

จตของเราจงตกตำลงไป

คานยมในการตามสงคมตะวนตก หรอตามวฒนธรรม ตะวนตกน ไดฝงลกลงไปในจตใจของคนไทย จนกลายเปน สภาพจตทขอเรยกวาเปน

สภาพจตแบบผตามและผรบเวลานคนไทยเราแทบไมรตวเลยวาเรานเปนผตามและ

เปนผรบตลอดเวลา สภาพจตนมนฝงแนนจนตดเปนนสย เวลาเรานกถงความเปนไปในโลกทมความเจรญ เรานกถงอะไร ทไหน เราจะนกถงความเจรญของตะวนตกและเราจะมองในแง วาเวลานมอะไรใหม ๆ ในตะวนตก

ฝรงมอะไรใหม ๆ ไมวาจะเปนผลตภณฑ สงเสพบรโภค หรอความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรทออกมาทางเทคโนโลย ใหม ๆ หรอในทางวชาการ เรากจะคอยมองแบบเตรยมตวรบวา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 141 1/8/14 8:33:37 AM

142

เจอวกฤต จตไมวบต

เขามอะไรใหม เราจะไปรบเอา และใครจะเปนคนรบกอนภายในหมพวกเราถาใครรบไดกอน คนนนกเรยกวาเกง

นำหนา นำสมยแทบไมมใครทจะคดวาเรากตองนำฝรงไดทำไมเราจะไมมภมปญญาทจะคดจะทำอะไรใหมไดบางหรอ

เวลานสภาพจตแบบผตามรบนตดฝงแนนเหลอเกน ความคดของเราเกยวกบการสรางสรรคความเจรญจงเปนไป ในแบบทคอยรอฟงวามอะไรใหม ๆ เกดขนในสงคมตะวนตก แลวกคอยตามรบเอา

แมแตเมอเราพดวาเราอยากเจรญแบบตะวนตกหรออยาก เจรญแบบฝรงนน ความหมายของความเจรญแบบฝรง เรา กมองในแงของการ “มกนมใชอยางฝรง”

ฝรงมอะไรกนเราตองมกนอยางนน ฝรงมอะไรใชเราตอง มใชอยางนน แลวกมาอวดกนในหมพวกเราวาใครไดมไดใชกอน

อนนกคอการนำกนในการตามเขา วาใครจะตามไดกอน เทานนเอง เปนสภาพจตของผคอยรบคอยตาม

ทจรงนนความหมายของความเจรญแบบฝรงยงมอกอยาง หนง

เจรญอยางฝรงคอ “ทำไดอยางฝรง”

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 142 1/8/14 8:33:37 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

143

แตคนไทยไมคอยมใครคดอยางนน คดแตเพยงวาเจรญ อยางฝรงคอมกนมใชอยางฝรง ถาอยางนนกตองรอผลตภณฑ ทเขาทำสำเรจแลว เรากไมเปนผสรางสรรค แตจะเปนผตาม และเปนผรบอยเรอยไป สภาพจตนจะตองแกไข

ฉะนน เวลานจงตองขอยำจดเนนทสำคญคอตองปลกจตสำนกของคนไทยในความเปนผนำและเปน

ผให

ความเปนผนำเกดขนไดตอเมอมอะไรทจะใหแกผอนถาเราคดวาเรามดอะไรจะใหแกเขาบาง พอเรามจะให เรา

กเปนผนำทนท เพราะคนทจะรบกตองคอยดเรา แลวเขากตอง ตามทจะรบจากเรา แตเมอเราจะรบจากเขา เราตองเปนผตาม

เวลานเราคดจะรบ เพราะความทคดจะรบนนเลยทำใหเรา เปนผตาม เพราะวาเขามอะไรทจะใหซงเราคอยจะรบ เมอเรา จะรบเรากตองตามคอยดเพอจะรบจากเขา เมอจะรบจากเขา กตองตามเขาอยเรอยไป

ฉะนนเราจะตองปลกคนไทย โดยเฉพาะเดกและเยาวชน ใหมจตสำนกทจะเปนผนำและเปนผให

จตสำนกนเปนสงสำคญทจะตองสรางขนใหไดเพอแกไขสภาพจตไมดทสงสมมานานแลว

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 143 1/8/14 8:33:37 AM

144

เจอวกฤต จตไมวบต

สภาพของคนไทยทวไปเวลาน อาตมภาพอาจจะมองใน แงรายสกหนอย แตทจรงคอพดในแงราย ถาไมพดในแงรายก ไมรจกตน แลวกจะตกอยในความประมาท เพราะฉะนนบางท กจำเปนจะตองวากนในแงราย เปนการพดในแงรายเพอปลก พวกเราใหตนขนมา

สภาพของคนไทยเวลาน ขอพดวามลกษณะ ๓ อยาง คอ๑. มองแคบ๒. คดใกล และ๓. ใฝตำ (คำนขอรนแรงหนอย)

มองแคบ คอมวแตมองกนไปมองกนมาอยขางใน ในหม พวกเราเอง

เหมอนกบไกในเขงทเขาจะเอาไปทำเครองเซนไหวตอน ตรษจน ไกมนมองไปมองมากเจอแตหนากน พอมองกนไป มองกนมามนกกระทบกระแทกกน แลวมนกตกนอยในเขง นนแหละ

แตถาเรามองกวางออกไปภายนอกเรากจะเหนสภาพความเปนไปตาง ๆ เราจะมองเหนปญหา

ของมนษยชาต มองเหนปญหาของโลก ทเราจะตองชวยกนคด แกไข แลวเรากจะมองเหนศกยภาพของตนเองในการทจะรวม

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 144 1/8/14 8:33:38 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

145

แกไขปญหาของโลก และทจะชวยสรางสรรคโลกดวยถาเรามองกวางออกไปเราจะเหนวาคนไทยเรากมศกยภาพในการทจะชวยแกไข

ปญหาและสรางสรรคอารยธรรมของโลกได เดกและเยาวชน ของเราจะตองถกสอนใหมองกวางออกไป ไมใชมองแคบ ๆ อย แคภายในสงคมของตนเอง แลวกคดวกวนตดตนและกระทบ กระแทกกนเอง

เดกของเรายกพวกตกนเพราะอะไรเพราะมนไมมอะไรเปนจดมองกวางและไกลทพนเลยตว

ออกไปจดมองทกวางและไกลนน นอกจากจะเลยตวออกไปแลว

กเปนจดรวมใหแกใจของทกคนทมองดวย ใหเหมอนมคปรบ หรอจดหมายรวมกนอยขางนอก ทจะตองชวยกนจดการ

แตเมอมองอยแคขางใน กเหนแตหนากน พอมองเหน หนากน มองกนไปมองกนมากกระทบกระทงกน กลายเปนค ตอสหรอเปนเปาหมายของกนและกน เดยวกตกน เดยวกชกกน

เหมอนอยางเรายนอยในสนามสกรอยคน ถาไมมอะไรจะ มองกวางขวางออกไป เรากมองหนากนเอง เมอมองหนากน ไปมา เดยวบางคนกเขมนกน แลวกกระทบกระทงชกตอยกน

แตถามอะไรลอยอยในฟากฟาไกล ๆ สกอนหนง พอมใคร

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 145 1/8/14 8:33:38 AM

146

เจอวกฤต จตไมวบต

สะกดบอก สงนนกจะเปนจดรวมสายตา ทกคนทงรอยหรอ ทงหารอยกจะมองมงไปยงจดทอยบนทองฟาอนไกลโนน

เขาจะมองรวมจดเปนอนหนงอนเดยวกนและไมนกถงการ ทจะกระทบกระทงกน

ในสงคมไทยน เราไมมเปาหมายอนสงสงเปนจดรวมใจทจะ ทำใหคนไทยสามคค มความคดรวมเปนอนหนงอนเดยวกนได

เพราะฉะนนเราจงอยในลกษณะทวามองแคบและคดสน แลวกมาตกน วนวายกนอยขางในนแหละ ไมรจกจบ

ทำไมจงวา คดใกลคอเรารอคอยตามรบจากเขา จงคดใกล หรอคดสน

ไปหยดไปตนแคทเขาทำเทานนเอง เราไมคดเลยหนาไปไกลวา เราจะสรางสรรคอะไรใหแกอารยธรรมของโลกไดบาง

เราจะตองคดไกลไปขางหนา ปญหาของโลกนมอะไรทเรา จะชวยแกไขไดอยางไร คนทจะทำอยางนนไดจะตองคดไปไกล ๆ วางแผนไปขางหนา

อกอยางหนง คอ ใฝตำความใฝตำคออะไร คอมความทะเยอทะยาน หวงแต

ลาภยศ มงจะหาวตถบำรงบำเรอความสขและลมหลงเพลดเพลน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 146 1/8/14 8:33:38 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

147

อยกบการเสพอามส ตดยศตดอำนาจความใฝอามสนนในทางธรรมถอเปนของตำ แตเราเหนเปน

สงไป การอยากไดผลประโยชน อยากเปนใหญเปนโตอยางนน อยางน เราถอวาใฝสง แตใฝสงอะไรได ทจรงคอใฝตำ

สงเหลานพระพทธเจาทรงสรรเสรญทไหน

ใฝสง คออะไรใฝสงกคอใฝธรรม ใฝธรรมเปนอยางไร กคอความ

ปรารถนาทจะสรางสรรคความดงามใหแกชวต ใหแกสงคม อยากจะทำใหสงคมมความสงบสข มสนตภาพ มความเจรญ กาวหนา มความดงามทงหลาย

เดกของเรามไหมความใฝสงอนนไมม ถามกหายากอยางยงเพราะสงคมของเราสอนเขาใหมแตความใฝประโยชนสวนตว

ตองการใหตวยงใหญ ใหหาลาภ ใหแยงชงผลประโยชนกน ใหรำรวยทสด แลวเรากเขาใจวาอยางนแหละเปนความใฝสง

เมอเอาความใฝตำเปนใฝสงเสยแลวมนกหลงผด ทฏฐ กผด มนจะไปดไดอยางไร แลวความใฝสงทแทจรงกเลยถก มองขามไปจนมองกนไมเหน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 147 1/8/14 8:33:38 AM

148

“มองกวาง คดไกล ใฝสง” มเมอไรคนไทยจะเปนชาวพทธไดอยางด

ชาวพทธจะตอง มองกวาง คดไกล ใฝสง นเปนหลก พระพทธศาสนาใชหรอเปลา ขอใหพจารณาด

พระพทธศาสนาสอนใหเรามองกวาง มองกวาง อยางไรคอไมมองอยแคตวเอง ไมมองแคสงคมของเรา แตให

มองทงโลกใหมปญญามองเหนระบบความสมพนธแหงเหตปจจยใน

สรรพสง ในธรรมชาตทงหมดเรามองวาธรรมชาตทงหมดนเปนระบบแหงปจจยสมพนธ

สงทงหลายในจกรวาลนมความสมพนธ พงพาองอาศยและ สงผลกระทบตอกนทงสน และใหมเมตตากรณา ดำเนนชวต และบำเพญกจตาง ๆ

พหชนหตายะ พหชนสขายะ โลกานกมปายะ

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 148 1/8/14 8:33:38 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

149

เพอประโยชนสขแกพหชน เพอชวยเหลอเกอกลโลกมองกวางนน ถายงมองออกไปไมถงทงโลกหรอถงอารย-

ธรรมของมนษยชาต กขอใหมจตสำนกทางสงคมในระดบ ประเทศชาตของตวเองกอน เปนการคอย ๆ ฝก คอย ๆ พฒนา กนไป ขยายทศนะออกไป

ไมใชมองอยแคตวเองและผลประโยชนของตว หรอเอาแต กลมแตพวกของตว แลวกกระทบกนไปกระแทกกนมาอยแคนน

จตสำนกทางสงคมนน ตอนแรกเอาแคใหมความรกบานเมอง มความซาบซงภมใจในความดงามของชมชนหรอสงคมของตน ซงจะแสดงออกมาในจตใจ เชนวา —

เมอเหนคนตางประเทศเขามาในบานเมองของตน กคดนก วา ถาคนตางชาตเหลานนเดนทางไปในประเทศของเรา ขอให เขาไดเหนไดชนชมความเปนระเบยบเรยบรอย ความสะอาด ทวทศนธรรมชาตทสวยงามในบานเมองของเรา และประชาชน ทอยดมสขมนำใจ

แมแตไมเหนคนตางชาตเหลานน แตตนเองเดนทางไป ในบานเมองของตว มองเหนความเปนระเบยบเรยบรอย ความ สะอาด ทศนยภาพในธรรมชาตแวดลอมทยงคงอยในสภาพ อนด และประชาชนมคณภาพชวตทด แลวเกดความรสกชนใจ อยากใหคนตางบานตางเมองมาเหน และนกวาถาเขามาเหนแลว

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 149 1/8/14 8:33:38 AM

150

เจอวกฤต จตไมวบต

เขากจะชนชมเมอนกไปและทำใหเปนไปจรงไดอยางนแลว กเกดความ

ปต เอบอมปลาบปลมใจ ภมใจในประเทศชาตบานเมองความรสกนกคดอยางน ถามขนเกดขนเสมอ ๆ กจะชกนำ

จตใจและความคดไปในทางทดงามและสรางสรรค จะทำใหชวต และสงคมเจรญพฒนาไปในทางทดงามถกตอง

สำหรบมนษยปถชน ไดแคนกนบวาดนกหนาแลว

พระพทธศาสนาสอนให คดไกล ไปขางหนาจนกวาจะถง จดหมายสงสด

นนคอ ทานสอนใหมชวตอยกบปจจบนโดยมปญญาสบคนหยงรเหตปจจยยาวไกลในอดตและมความไมประมาททจะปองกนความเสอมและสรางสรรคเหตปจจยใหพรอมทจะนำไปสความเจรญ

งอกงามในอนาคตบนฐานแหงชวตทอยกบปจจบน ทจดการกบปจจบนใหด

ทสดดวยการพฒนาตนกาวไปขางหนาตลอดเวลาใหชวตงอกงามสมบรณจนถงพระนพพานนคอคดไกลอยางยง

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 150 1/8/14 8:33:38 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

151

ใฝสง กคอใฝธรรม มงแสวงหาความรความเขาใจใหเขาถง ความจรงแท ปรารถนาจะสรางสรรคความดงาม บำเพญประโยชน สขแกสงคม ใหชวตและสงคมบรรลความดงาม ประเสรฐเลศ ดวยธรรม ใหโลกกาวพนการเบยดเบยน ขนสสนตสข

เหมอนดงพระโพธสตวทตงปณธานใฝปรารถนาโพธญาณ มใจเดดเดยว มงหวงบรมธรรม

อยางนจงจะเรยกวาใฝสงความใฝสงคอใฝธรรมทเปนหลกการใหญประจำใจของคน

ทงสงคม คอการถอธรรมเปนใหญ เคารพธรรม บชาธรรมคนในสงคมนจะตองเชดชบชาความจรง ความถกตอง

ความดงาม ยดเอาธรรม คอความจรง ความถกตอง ความ ดงามนนเปนบรรทดฐาน

ถาสงคมไทยเปนสงคมแหงความใฝธรรมไดอยางนกถงขนทเรยกไดวาเปนสงคมทมอดมธรรมถาคนไทยมอดมธรรมแลว ปญหาตาง ๆทเลวรายทงหลาย

จะหมดไปและความเจรญพฒนาทแทอนพงปรารถนาจะตามมาอยาง

แนนอนเพราะฉะนนชาวพทธเราจะตองสอนกนใหถกตอง แตจะ

ตองเขาใจความหมายใหถกตองเสยกอน ตองมองกวาง คดไกล

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 151 1/8/14 8:33:38 AM

152

เจอวกฤต จตไมวบต

และใฝสง ในความหมายดงทไดกลาวมาแลว อนนเปนสงทเรา จะตองนำมายำกน

นคอปญหาสงคมไทยทจะตองแกไข และคอเปาหมายทจะ ตองทำใหได เมอรวาสงคมไทยเปนอยางน และควรจะทำใหเปน ไปตามเปาหมายอยางนนแลว เราจะดำเนนการแกไขอยางไร

ขอสรปความทกลาวมาเสยกอนวาเวลานสงคมไทยเรามความสบสนและพรามวมาก ตางคน

ตางไปคนละทศละทางแมแตทบอกวานบถอพระพทธศาสนา กตองพดวานบถอ

ไปอยางนนเอง นบถอเพยงถอยคำทพรำแตวาจา วาจากพรำไป วาฉนนบถอพระพทธศาสนา แตเอาจรงแลวเปนการนบถอท ไมแท ไมจรง เอาอะไรกไมรมานบถอ

ความพรา ความมว ความสบสนน เกดจากการทไมมอะไร เปนจดหมายสงสดของชวต และไมมอะไรเปนจดหมายรวม ของชาตของสงคมใชหรอเปลา

เราขาดอดมการณทจะเปนทรวมแหงความคดจตใจ เรา ขาดอดมธรรมทจะนำจตสำนกของสงคมและของชาต

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 152 1/8/14 8:33:38 AM

153

อดมธรรมทจะนำจตสำนกของสงคมนมความสำคญมาก เวลานเรามอดมธรรมนนหรอเปลา เราพดกนวา ชาต ศาสน กษตรย บอกวานเปนอดมการณของเรา แตเรามความชดเจน ในอดมการณนหรอเปลา

ความจรง ชาต ศาสน กษตรย ยงไมใชอดมการณสงสดอดมการณสงสดจะตองเปนหนงเดยว หมายความวา ชาต

ศาสน กษตรยนน จะตององอยบนอดมการณสงสดนนอกทหนง และนนคออดมธรรม

อดมธรรมนนจะเปนแกนรอยชาต ศาสน กษตรย ทงสาม ใหเปนหนงเดยวอกทหนง

จะเปนสามอยอยางนไมได ไมชดเจน มนพราฉะนนตองถอวาสงนคนไทยขาดมาก คอการขาดอดม-

เลกเสยทความสบสนพรามว และความขลาดกลวทเหลวไหล

แนวแน ชดเจน มนใจ คอทางออกอนเดยวของสงคมไทย

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 153 1/8/14 8:33:38 AM

154

เจอวกฤต จตไมวบต

การณสงสด ขาดอดมการณทเปนศนยรวมแหงความคดจตใจ ทเปนหนงเดยวและใหเปนหนงเดยว คอขาดอดมธรรมทจะนำ จตสำนกของสงคมหรอของชาตไทย

เราพดวาพทธศาสนานคนไทยสวนใหญนบถอ เปนศาสนา ของคนไทย หรอเปนศาสนาประจำชาต

แตหลายคนจะแยงวา คนไทยนบถอพทธศาสนา แตทำไม ประเทศไทยจงเปนอยางน คอเตมไปดวยปญหาอยางทพดมา เมอกน ทวาสงคมของเราเดนในการมปญหาทตำทรามของโลก คนไทยมชอเปนอนดบตน ๆ ในเรองทเปนความตำทรามเหลานน

แลวประเทศไทยเรานบถอพทธ ทำไมประเทศไทยจงเปน อยางนเลา

หลายคนจะมาตเตยนพทธศาสนา คลาย ๆจะใหพระพทธ- ศาสนารบผดชอบ เปนทำนองวาเพราะนบถอพทธศาสนาคนไทย จงแย คนไทยจงตกตำ

ถาแคนบถอกนธรรมดายงแยอยางน ยงไปบญญตเปน ศาสนาประจำชาตเขาดวยจะมยงแยใหญหรอ คนไทยนบถอ พทธศาสนาขนาดทไมไดบญญตไวในรฐธรรมนญยงตำทราม ขนาดนแลว ถาบญญตจะขนาดไหน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 154 1/8/14 8:33:38 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

155

ถาจะมาตเตยนกนอยางน กจะตองใหใชปญญาพจารณา กนสกหนอย ขอถามสก ๓ อยางวา

๑. คนไทยนบถอพทธศาสนากนจรงหรอเปลา หรอเปน อยางทวาเมอก คอนบถอเพยงถอยคำ พรำแตวาจา ขอให สำรวจกนใหจรง

๒. คนไทยรพทธศาสนากนจรงหรอเปลา ขอใหสำรวจ ดซวา คนไทยรพทธศาสนาแคไหน คนไทยทวไปตอบวาอะไร เปนพทธศาสนา

๓. คนไทยมความตงใจจรงไหมทจะเอาพทธศาสนามาใช ในการแกปญหาหรอสรางสรรคสงคม และไดเอามาใชหรอเปลา

ถาไดทำตามนแลวส เราจงจะบอกวาพระพทธศาสนา จะตองรบผดชอบ ถาคนไทยนบถอพทธศาสนาจรง รพทธ- ศาสนา และไดมความตงใจทจะนำเอาพระพทธศาสนามาใชใน การแกปญหาสงคมและสรางสรรคประเทศชาต

ถาไดปฏบตอยางนแลวคนไทยยงแย จงมความชอบธรรม ทจะพดวาพทธศาสนาทำใหประเทศไทยตำทรามอยางน และ เราจะยอมรบ แตขอใหตอบคำถามสามขอนใหไดเสยกอน เพราะฉะนนจะตองมความชดเจนในเรองเหลาน

ถาจะใหพทธศาสนารบผดชอบทวาประเทศไทยนนบถอพทธศาสนาแลวเจรญหรอเสอม

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 155 1/8/14 8:33:38 AM

156

เจอวกฤต จตไมวบต

พทธศาสนาจะตองเปนอดมการณของชาตแลวคนไทยไดทำอยางนนหรอไมถาไดทำอยางนนแลวไมสำเรจ คอยวากน

เพราะฉะนนตอนนจงมปญหาวา ในทามกลางความพรามว ของสงคมไทย ทคนไทยกระจดกระจายสบสน ไมมอะไรชดเจน ไมมจดรวมใจ ไมมเปาหมายสงสด อยางทเปนอยน

เราจะเอาอยางไรเราจะปลอยสงคมไทยใหโทรมและทรามอยอยางนเราจะอยกนไปวน ๆ ตางคนตางหาผลประโยชนของตว

ไปคนละทศละทางปลอยใหปญหาราย ๆ ทงหลายโหมกระพอรมลอมเขามา

อยางนหรอหรอจะพยายามแกไข อนนคอคำถาม

และถาจะแกไข เหนดวยไหมทจะตองมแนวทางในการ แกไขอยางทกลาวมานน คอจะตองมจดหมายสงสดเปนทรวมใจ หรอมสงทยดเปนอดมการณอยางทกลาวมา แลวเอาสงนมาเปน แกนใหแกอดมการณชาต ศาสน กษตรย ทเราพดถงกนอยาง พรามวนนอกชนหนง

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 156 1/8/14 8:33:38 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

157

ถาไมมแกนอนน แมแตอดมการณ ชาต ศาสน กษตรย กจะตอ ไมแจมจา

เวลานใครตอบไดวามความชดเจนในเรองน หรอพดกนไป อยางนนเอง

อนง สงทเราจะเอามาเปนอดมธรรมนำจตสำนกของสงคม หรอเปนอดมการณของชาตน จะตองมลกษณะดทจำเปน ประกอบดวย อยางนอยอดมการณนนจะตองมลกษณะทเออเฟอ ไมบบคนกลมชนอนผมลทธศาสนาทนบถอตางออกไป

สงสำคญทพงยำคอ นอกจากจะไมเบยดเบยน ไมบบคน แลว ยงเกอกลดวย

ลกษณะทไมบบคน ไมเบยดเบยนตอลทธความเชอถอ อยางอนนเปนสงทจำเปน เพราะถาขาดลกษณะนเสยแลว ประโยชนทจะไดกจะกลายเปนเสยไป หรอมฉะนนกจะไมคม

ผลเสยไมใชแคแตกแยก แตจะเปนการทำรายเบยดเบยน ขมเหงกนตางหาก

ถาลทธศาสนาทมลกษณะแบงแยก รงเกยจเดยดฉนทผอน และบงคบศรทธา ไดรบการยกขนเปนอดมการณของชาต สงคม กจะสญเสยเสรภาพในการนบถอศาสนา และอาจจะถงกบเกด การรบราฆาฟนกนเพราะลทธศาสนาเปนเหต

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 157 1/8/14 8:33:38 AM

158

เจอวกฤต จตไมวบต

พระพทธศาสนามลกษณะทจำเปนขอนแนนอน คอ มความใจกวาง ไมแบงแยก ไมจำกดตว ไมบงคบศรทธา แต สนบสนนเสรภาพทางศาสนา โดยเฉพาะถอหลกเสรภาพในการ ใชปญญา

ถาแมไดรบการยกขนเปนอดมการณของชาตกไมเปนเหต ใหกลายเปนการไดประโยชนอยางหนง แตเปนโทษอกดานหนง คอมใชวามาชวยแกปญหาความตกตำเสอมโทรมของสงคม แต กลบทำใหกลมคนในสงคมเบยดเบยนขมเหงทำรายกน

ในทางตรงขามเมอพระพทธศาสนาเปนอดมการณของชาตกลบจะทำใหลทธศาสนาตาง ๆ ดำรงอยไดดวยดทงในแงของบรรยากาศทมเสรภาพในการนบถอและในแง

ทไดรบความเออเฟอเกอกลแทนทจะไดอยางหนงเสยอยางหนง กกลายเปนไดสองชนพทธศาสนามลกษณะทวานปรากฏใหเหนชด ไมวาจะโดย

หลกการหรอโดยประวตศาสตรกตาม ขอใหใชปญญาตรวจสอบ และพจารณาดวยใจเปนธรรมวาเปนความจรงตามทวานหรอไม

จำเปนทสงคมทงหมดจะตองมอดมธรรมหรออดมการณ รวมสกอยางหนง ถาเรามความคดชดและมนใจในความจำเปน และประโยชนแลว กไมควรจะมวกลวอย สงทควรกลวไมกลว

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 158 1/8/14 8:33:39 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

159

กลบไปกลวสงทไมควรกลว เชน กลววาจะมการแตกแยก กลว อยางนนอยางน

สงทควรกลวกคอสงคมทจะเสอมโทรมทจะไมรจกพฒนาทยำแยมแตปญหาอยางทเปนอยนทพอแมขายลกไปเปนโสเภณทคนตดเอดสกนมากมายทสถาบนตาง ๆ ในสงคมฟอนเฟะ ประชาชนหวงพงไมไดอยางนไมกลวหรอสงทควรกลวไมกลว กลบไปกลวตอสงทจะเอามาใช

แกปญหา แลวไมเอาสงทจะแกปญหามาใช จะวาสงคมไทยน มมจฉาทฏฐหรอเปลา

เพราะฉะนนจะตองคดกนอยางจรงจงในเรองของหลกหรอ ตวของสงทจะใชแกปญหา จรงไหมทวาจะตองมอะไรทเปน อดมการณของสงคม ทวาจะตองมจดหมายสงสดของชวตและ สงคม

ถาจำเปนแลวกตองคดกนใหชดเมอคดไดแลว ถาจะมปญหาทเปนหวงกนอยบาง เชน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 159 1/8/14 8:33:39 AM

160

เจอวกฤต จตไมวบต

ความแตกแยกแบงพวก หรอการบบคนกน กเหนชดอยแลววา เรองนไมเปนปญหาในกรณของพระพทธศาสนา

เพราะฉะนนจงขอใหคดกนใหชดวาทพดมานเปนจรง หรอไม ถาไมยอมแกปญหาเพราะมวกลวสงทจะแกปญหา กตองพดวากลวสงทไมควรกลว สวนสงทควรกลว คอปญหา ความเสอมโทรมของสงคม กลบไมกลว

นเราเปนอะไรกน

ควรพดยำไวอกครงหนงวา สำหรบพระพทธศาสนานน การพจารณาวาควรบญญตใหเปนศาสนาประจำชาตหรอไม ขนอยกบเหตผลอยางอน ไมใชเหตผลเกยวกบการกลวความ แตกแยก หรอกลวชาวพทธจะไปบบคนขมเหงผอน เพราะ ในแงนผลจะกลบตรงขาม

กลายเปนวาถาพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำชาตจะ กลบเปนการชวยสรางความอยรอดปลอดภยใหแกลทธศาสนาอน ดวยซำ ตองยำวาความจรงในเรองน ถาใครยงไมชด ขอใหไป ศกษาใหแจมแจง ไมควรจมอยในความไมรหรอคาดคดเอาเอง

ถายงจะยกเหตผลเกยวกบการกลวความแตกแยกบบคน ทางศาสนามาเปนขอถกเถยงในกรณน จะกลายเปนการแสดงถง การขาดความรในเรองศาสนาและความไมรจกพระพทธศาสนา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 160 1/8/14 8:33:39 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

161

ทงในดานหลกการและในดานประวตศาสตรความกลวแงนควรตดไปไดเลย ควรจะพจารณาเหตผล

อน ๆ ทเปนประโยชน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 161 1/8/14 8:33:39 AM

162

อาตมาไดพดแลววาไมสนใจทจะรวมรณรงคเรองน แตเปนหวงการรณรงคนน

วา ถาจะทำ กตองทำดวยความรความเขาใจ และระบเหตผล ใหชดเจน สวนจดสนใจกอยตรงทวา จะนำเอาพทธศาสนามาใช แกปญหาและสรางสรรคสงคมไทยของเราไดอยางไร

แตปญหามนโยงเขามาวา ในการทจะแกปญหาของสงคม และสรางสรรคประเทศชาตนน ถาจะทำใหสำเรจจะตองมอะไร อยางหนงทจะยดเปนอดมการณสงสด หรอจะตองเอาหลกอะไร สกอยางหนงมาสรางมานำสงคมนใหมจตสำนกตอจดหมาย รวมกน ซงขอเรยกวาเปน “อดมธรรมนำจตสำนกของสงคม”

เรองกเลยมาพนกนตรงน

สงคมไทย เลอนลอยกนตอไป หรอเดดเดยวดวยจตสำนกทจะแกไข

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 162 1/8/14 8:33:39 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

163

ขอยำอกครงหนงวา อาตมาไมสนใจทการรณรงค จดท สนใจกคอวา จะเอาพทธศาสนามาใชแกปญหาของสงคมและ สรางสรรคประเทศชาตนอยางไร

แตแลวปญหานมนโยงไปสอกปญหาหนงวาในการทจะแกปญหาสงคมและสรางสรรคประเทศชาตได

อยางนน มนกลายเปนเรองจำเปนทวาเราจะตองมอะไรสกอยาง หนงมาเปนอดมการณทรวมความคดจตใจของคนในชาต และ เปนอดมธรรมทจะมานำจตสำนกของสงคมน

เราจงจะสามารถแกปญหาของสงคมและนำชาตใหกาวหนา งอกงามไปไดสำเรจ

ถาเราจะตองบญญตเอาพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำ ชาต กนาจะทำดวยเหตผลน เพราะมนเปนความจำเปน ไมม ทางอน ถาขนปลอยอยอยางน สงคมไทยจะเสอมโทรมและ ตำทรามลงไปตามลำดบ แลวมทางอนไหมทจะแกปญหา

ฉะนน ในตอนนจะขอตงเปนคำถามสองขอใหชวยกนตอบ และขอใหตอบโดยใชปญญา ดวยความคดพจารณา และดวย ความเปนกลางทมใจไมเอนเอยง

ขอท ๑ ถามวาจำเปนไหมและถงเวลาหรอยงทชาตไทยสงคมไทยน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 163 1/8/14 8:33:39 AM

164

เจอวกฤต จตไมวบต

จะตองมอดมการณสงสดทรวมความคดจตใจของคน ในชาต

และจะตองมสงทเรยกวาอดมธรรมนำจตสำนกของชวต และสงคม

เราจะตองมสงนหรอยง หรอจะอยกนไปวน ๆ เรอย ๆ เปอย ๆ ไปอยางน ปลอยใหปญหาความเลวรายตาง ๆ รมลอม รกไลสงคมตอไป และปลอยชวตปลอยสงคมไปตามกระแสเสพ กระแสไสย ทเราตามมาอยางประมาท ออนแอ และอยาง ไมร ไมเขาถง ไมเทาทนนน

ขอท ๒ ถามวาถาจำเปนและถงเวลาทจะตองมอะไรเหมาะสมทสดทจะมาเปนอดมการณสงสดและเปนอดมธรรมทจะนำจตสำนกของสงคมนดวยเหตผลและปจจยแวดลอมตาง ๆ ทกลาวมานนอนนขอตงเปนคำถามและขอใหตอบดวยใจบรสทธยตธรรม

โดยมใจเปนกลางและโดยใชปญญาจรง ๆ

ทนขอถามคำถามยอยทสบเนองจากคำถามใหญนนตอไป อกวา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 164 1/8/14 8:33:39 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

165

๑. อดมการณอะไรทคนไทยยดถอแลวจะชวยใหประเทศ ไทยนมอะไรทจะใหแกชาวโลก ทจะชวยสรางสรรคอารยธรรม ของโลก และทำใหคนไทยนมความเปนผนำไดบาง คอมอะไร ทจะใหแกผอน ไมใชจะเปนผรบอยางเดยว

๒. อดมการณอะไรทเรายดถอแลวจะไดผลในทางสราง- สรรค พรอมทงไมกดขบบคนใครอนดวย อดมการณหลายอยาง ถายดถอขนมาแลวจะทำใหเกดการบบคนเบยดเบยนผอน

แตในโลกน ขอใหคดกน ถามทงโลกเลย ขอใหตอบ ดวยใจเปนธรรมและดวยปญญาพจารณาใหชดเจนวา

อดมการณทยดถอแลวจะไมเปนเหตใหเกดการเบยดเบยน บบคนชนกลมอนเลย และมทางทจะเกอกลดวย อยางนอยเปน อดมการณทไมเปดชองใหมการเบยดเบยน บบคนผอน หรอ ยากเหลอเกนทจะไปเบยดเบยนใครได เพราะไมมคำสอนหรอ หลกการทจะยกขนมาเปนขออางใหทำอยางนนได

อดมการณอะไรทยดถอแลวจะเกดผลอยางนขอถามไวเทาน รวมความวาเปนคำถามใหญ ๒ ขอ และ

คำถามยอย ๒ ขอ

อาตมภาพมาพดวนน ไดบอกแลววาเปนกลางและไมได สนใจในการรณรงค แตสนใจในเรองทวา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 165 1/8/14 8:33:39 AM

166

เจอวกฤต จตไมวบต

๑. ทำอยางไรเราจงจะเอาพระพทธศาสนามาชวยแกปญหา ของสงคม ประเทศชาต ตลอดจนของโลกทงหมดใหไดผล พรอมกบทมองวาสงคมไทยของเรามปญหาอะไร และมความ เสอมโทรมอยางไรบาง

๒. ไดคดเหนวาถงเวลาแลวทจะตองแกปญหากนอยาง จรงจง และเมอถงเวลาสำคญอยางนคนไทยเรากลบไมมความ ชดเจน มแตความพรามวสบสน แลวกพดอะไรกนไปตาง ๆ ท ไมทำใหมอะไรชดเจนขนมาสกอยาง มแตทำใหพราสบสนยงขน แลวกกลวในสงทไมควรกลวอยางทวาเมอก

อะไรทเปนปญหา อะไรทควรเอามาใชแกปญหา ซง ควรจะพดกนใหชดเจนกไมกลาพด กลวทางโนนกลวทางน กพดกนมาใหมนชดเจนส แลวถามนเปนสงทจำเปน มนดจรง ๆ เรากเอามาใชมาปฏบตกน มปญหาพวงมาเลก ๆ นอย ๆ มทาง ออกได ไมตน กเดนหนาไป ไมมวหวนไหว ควรจะมความ ชดเจนในเรองนสกท

แมแตทวารกชาต ความคดกพรามวตอตน รกสำหรบไว ทะเลาะกน ไมมความหมาย

ในเมอชาวพทธเปนคนสวนใหญของประเทศชาตถาคนสวนใหญพรามวสบสน สงคมจะเดนหนาไปดได

อยางไร

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 166 1/8/14 8:33:39 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

167

อยาปลอยสงคมไทยใหพรามวอยอยางน จะเอาอยางไร กใหจรงสกอยาง

อาตมภาพตองขออภยดวยทไปอานเหตผลในการทจะ บญญตพทธศาสนาเปนศาสนาประจำชาตไวในรฐธรรมนญ ดงทปรากฏในเอกสารการประชมทถวายไปนนแลว กไมคอย เหนดวย ตองขออภยทานผรางดวยวาอยาถอสากน จะขอนำมา อานไวหนอย มดงน

...ยงมคนไทยอกหลายคน รวมทงคนไทยทเปนชาวพทธ ทมความรและตำแหนงสง ไมยอมพดวาพทธศาสนาเปน ศาสนาประจำชาต...จงมความจำเปนทจะตองบญญตไวใน รฐธรรมนญใหแนชดวา พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำชาต

เรามเหตผลแคนหรอ ทจะเอาพระพทธศาสนาเปนศาสนา ประจำชาต

เพอจะใหคนทกคนตองพดอยางนหรอแมแตตอนทายกจะพดในทำนองเดยวกน ในตอน

วาดวยผลทคาดวาจะไดรบ กบอกวา...เปนการยอมรบทงทางพฤตนยและนตนยวา พระพทธ-

ศาสนาเปนศาสนาประจำชาตไทย จะไดไมเกดความลงเล ความคลางแคลงใจ และการโตเถยงกนวา พระพทธศาสนา

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 167 1/8/14 8:33:39 AM

168

เจอวกฤต จตไมวบต

เปนศาสนาประจำชาตไทยจรงหรอไม...อาตมภาพวาแคนมนไมนาจะเปนเหตผลเลย และไมนาจะ

มาหวงผลเพยงแคนเลย

อยางทกลาวแลววาพระพทธศาสนาไมใชมเพอตวเอง ถา จะทำ เราไมไดทำเพอพระพทธศาสนานะ เราจะตองมความคด วา

ททำนเราทำเพอสงคมไทยและเพอมนษยชาตเราจะเอาพระพทธศาสนามาใชเพอชวยแกปญหาสงคมทมน

เสอมโทรมอยอยางนและเพอสรางสรรคสงคม ประเทศชาตใหเจรญงอกงามไป

ในทางทถกทดและไมใชแคประเทศไทยหรอสงคมไทยเทานน แตเรา

ทำเพอจะไดชวยแกปญหาของโลก เราจะไดเอาสงทเรามอย มาชวยสรางสรรคอารยธรรมของมวลมนษยดวย อนนเปน จดหมายทแทจรง

จดสำคญอยทวา ถาเราเอาพระพทธศาสนาขนมาเปน อดมการณทเปนจดรวมใจรวมความคดของคนในชาต ทผนบถอ พทธศาสนาเปนคนสวนใหญอยแลวน หรอเอาพทธศาสนามา เปนอดมธรรมนำจตสำนกของสงคมน มนจะชวยใหเราบรรล

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 168 1/8/14 8:33:39 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

169

จดหมายนไดไหมกลาวคอ จดหมายในการทจะแกปญหาสงคมไทยและใน

การทจะชวยแกปญหาของสงคมโลก ทำใหประเทศไทยนมสวน สรางสรรคอารยธรรมของโลกไดดวย

อาตมาอยากใหเบนความสนใจมาสจดน จงไดตงคำถาม อยางทกลาวมาแลว

เพราะฉะนนจะขอทวนคำถามอกครงหนง ขอตงคำถาม เพยงสองขอเทานน คอ

ขอ ๑ ถามวามความจำเปนไหม และถงเวลาหรอยง ทชาตไทย สงคม

ไทย จะตองมอดมการณทเปนจดรวมความคดจตใจของคน ในชาต และมจตสำนกของชวตและสงคมเสยท จำเปนไหม และถงเวลาหรอยง

ขอ ๒ ถามวาถาจำเปนตองม และถงเวลาทจะตองมแลว อะไรเหมาะ

ทสด ทจะมาเปนอดมการณและเปนเครองนำจตสำนกนนตอจากนนมคำถามยอยอก ๒ ขอ คอ๑. อดมการณอะไร หรอสงใดทสงคมไทยยดถอเปน

อดมการณแลว จะทำใหประเทศไทยเรานมอะไรทจะใหแกโลก

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 169 1/8/14 8:33:39 AM

170

เจอวกฤต จตไมวบต

ไดบาง และซงจะทำใหสงคมไทยเปลยนภาวะของตนจากความ เปนผรบและเปนผตาม ไปสความเปนผนำและเปนผให

๒. อดมการณอะไรทยดถอแลวจะไดผลในการแกปญหา และสรางสรรค โดยทพรอมกนนนกไมกดขบบคนใครอน แต กลบมผลในทางชวยเหลอเกอกลดวย อยางนอยกเปนอดมการณ ทเปดชองใหมการบบคนเบยดเบยนผอนไดยากทสดหรอนอย ทสด ในโลกนมอดมการณและอดมธรรมอะไรทมลกษณะอยางน

ทวามานเปนการพดกนในเชงปญญา และเปนการเชญชวน ใหพดกนดวยใจเปนธรรม ไมตองเอนเอยงเขาขางไหน แตให ใชปญญาพจารณาดวยใจเปนกลางวา คำถามทยกขนมาตงน เมอตอบดวยความรสกทแทบรสทธ และไดใชปญญาอยางสงสด แลว คำตอบจะออกผลมาเปนอยางไร ขอใหทกทานไปคด พจารณา

ถาจะบญญตพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำชาตกนาจะทำดวยเหตผลน มใชดวยเหตผลอยางอน

พดอกอยางหนงวาถาพจารณาดวยปญญาทชดเจนและดวยใจเปนกลางแลว

คำตอบออกมาวา สงนนคอพระพทธศาสนา การบญญตให พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำชาตกถงเวลาทสมควร

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 170 1/8/14 8:33:39 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

171

แตกตองยอนกลบมาถามทานผนำชาวพทธทงหลาย คอ พวกเรากนเองนวา ชาวพทธมความชดเจนแนแลวหรอในอดม- การณของพระพทธศาสนา และพรอมแลวหรอทจะนำเสนอ อดมธรรมของพระพทธศาสนา ทจะมาเปนแกนนำในการแก ปญหาของสงคมไทย และสรางสรรคอารยธรรมของมนษยชาต

อาตมภาพไดพดมาเปนเวลาพอสมควรแลว ขออนโมทนา ทกทาน ซงขอถอวาเปนชาวพทธทเปนผนำ ซงมความรบผดชอบ ตอพระพทธศาสนาและสงคมไทยสวนรวม ตลอดจนประโยชน สขของมนษยชาตทงหมด

อาตมภาพเขาใจวาทกทานมเจตนาด เปนกศลเจตนา เพราะฉะนนเราคงจะไดมาชวยกนในการทจะแกปญหาของสงคม ไทย และสรางสรรคสงคมนใหเจรญกาวหนาไปสสนตสข

และชวยกนทำใหโลกนเปนโลกแหงความรมเยนเปนสข ดวย

ขอใหทกทานทมกศลเจตนาน จงประสบแตจตรพธพรชย ดวยอานภาพคณพระรตนตรย จงมความรมเยนเปนสข เจรญ งอกงามในธรรมของพระสมมาสมพทธเจา โดยทวกนทกทาน ตลอดกาลนาน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 171 1/8/14 8:33:39 AM

172

เมอสามรอยกวาปกอนโนน บาทหลวงฝรงเศสชอวาฌอง เดอบร เขามาเมองไทยสมยอยธยา ในแผนดนสมเดจพระ- นารายณมหาราช เหนอธยาศยไมตรของพทธศาสนกชนคนไทย ทแสดงออกตอคนตางชาตตางศาสนาแลวเกดความประทบใจ บาทหลวงผนนไดเขยนจดหมายเหตยนยนไวหนกแนน ซง กลายเปนหลกฐานทางประวตศาสตรวา ไมมประเทศไหน อกแลวในโลกทคนมเสรภาพทางศาสนาเทากบในประเทศสยาม

(ในเมองฝรงเศสของเขาเอง ตลอดแผนดนยโรปจนแทบ ทวเอเชยเวลานน มแตการรบราฆาฟนหำหนบฑาบบคนกนดวย เรองศาสนา)

แมถงบดน ในยครตนโกสนทร แผนดนรชกาลท ๙ คำพด ของบาทหลวงฌอง เดอบร กยงเปนความจรงอยเหมอนเดม

บทแถมทายไวทบทวน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 172 1/8/14 8:33:40 AM

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

173

คำพดของบาทหลวงฌอง เดอบร ทบนทกไวใน จดหมายเหต การเดนทางของพระสงฆราชแหงเบรต วาดงน

“ขาพเจาไมเชอวาจะมประเทศใดในโลก ทมศาสนาอย มากมาย และแตละศาสนาสามารถปฏบตพธการของตนได อยางเสรเทากบประเทศสยาม”

ความจรงทวาน คนไทยในปจจบนมองเหนหรอไม และ จะรเขาใจวาเปนจรงอยางไร กอยทวาคนไทยเหลานนรจกสงคม ของตนเอง และรจกสงคมอนในโลกหรอไม

สภาพทเปนจรงอยางนไมควรจำกดอยแคประเทศสยาม เทานน แตควรแผขยายไปใหมเปนสากลทวทงโลก

อยางไรกตาม ตามสภาพทปรากฏในปจจบน ภาวะแหง สนตภาพอยางนนมไดขยายออกไป มแตทำทาวาจะหดตวแคบ เขาทกท แมแตในประเทศสยามน กไมรวาจะรกษาความดงาม ทเปนจดเดนนไวใหยนยาวตอไปในอนาคตไดนานเทาใด

ถาตองการใหดนแดนสยามยงมความดงามอยางทบาทหลวง ฝรงเศสชนชมดวยความแปลกประหลาดอศจรรยใจตงแต ครงกอนโนนสบตอไป และถาปรารถนาจะใหโลกนมสนตสข โดยการทมนษยทกชาตศาสนามไมตรเปนมตรตอกน...

คนไทยแหงแดนสยามทเคยไดรบความชนชมวาดเดนใน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 173 1/8/14 8:33:40 AM

174

เจอวกฤต จตไมวบต

ทางมเสรภาพทเกอกลแกกนน นอกจากมเมตตาแลว จะตอง มปญญารเขาใจ ทงรจกตวเองและรจกคนชาตศาสนาอน ๆ ให ตรงตามความเปนจรงดวย จงจะสามารถใชเมตตานนสรางสรรค โลกแหงความรมเยน ทคนอยรวมกนเปนสขสนตขนมาได

เฉพาะอยางยงในโลกบดน ทเตมไปดวยการแบงแยกและ ความรนแรง เหมอนรอการแกไข คนไทยสมควรอยางยงทจะ คดกนใหจรงจง ในการสบคนคณสมบตพเศษแหงชาตวฒนธรรม ของตนขนมาอนวตรพฒนา ทำเมองไทยสยามนใหเปนแผนดน แบบอยางทมนษยทกชาตเชอหมเหลา อยรวมกนดวยนำใจไมตร มสนตสข

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 174 1/8/14 8:33:40 AM

“ขาพเจาไมเชอวาจะมประเทศใดในโลก

ทมศาสนาอยมากมาย

และแตละศาสนาสามารถปฏบตพธการของตน

ไดอยางเสรเทากบประเทศสยาม”

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 175 1/8/14 8:33:40 AM

176

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) นามเดม ประยทธ นามสกล

อารยางกร เปนบตรคนท ๖ ของนายสำราญและนางชนก อารยางกร เกดเมอ

วนท ๑๒ มกราคม พ.ศ. ๒๔๘๑ ตรงกบวนพฤหสบด แรม ๗ คำ เดอน ๑๒

ปขาล ทตลาดใต อำเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร

เรมการศกษาเบองตนเมอ พ.ศ. ๒๔๘๗ ทโรงเรยนอนบาลครเฉลยว

ตลาดศรประจนต จงหวดสพรรณบร

พ.ศ. ๒๔๘๘ - ๒๔๙๐ ระดบประถมศกษา ทโรงเรยนประชาบาลชยศร-

ประชาราษฎร (วดยาง) จงหวดสพรรณบร

พ.ศ. ๒๔๙๐ - ๒๔๙๓ ศกษาชนมธยมศกษาปท ๑ - ๓ ทโรงเรยนมธยม

วดปทมคงคา กรงเทพมหานคร ไดรบทนเรยนดของกระทรวงศกษาธการ

บรรพชาเปนสามเณรเมอวนท ๑๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๔ ทวด

บานกราง อำเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร เมออายยาง ๑๓ ป เรมเรยน

พระปรยตธรรม ณ วดนน

พ.ศ. ๒๔๙๕ ยายไปอยทวดปราสาททอง อำเภอเมองฯ จงหวดสพรรณบร

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ปราชญสยามผเรยกรองการศกษาเพอสนตภาพ

เกยวกบผเขยน

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 176 1/8/14 8:33:40 AM

177

เพอศกษาพระปรยตธรรม และไดเขาฝกวปสสนา เมอจบการฝกแลว พระอาจารย

ผนำการปฏบตไดชวนไปอยประจำในสำนกวปสสนา แตโยมบดาไมยนยอม เพราะ

เหนวาสามเณรบตรชายควรไดศกษาปรยตธรรมขนสงตอไป

พ.ศ. ๒๔๙๖ ยายมาจำพรรษาทวดพระพเรนทร กรงเทพมหานคร เรยน

พระปรยตธรรมจนสอบไดเปรยญธรรม ๙ ประโยค ขณะยงเปนสามเณร นบเปน

สามเณรรปท ๔ ในสมยรตนโกสนทร จงไดรบพระราชทานพระบรมราชานเคราะห

ใหอปสมบทในฐานะนาคหลวง เมอวนจนทรท ๒๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๐๕

ณ พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม ไดนามฉายาวา “ปยตโต” แปลวา

“ผเพยรประกอบแลว”

พ.ศ. ๒๕๐๕ สำเรจการศกษาปรญญาพทธศาสตรบณฑต (เกยรตนยม

อนดบ ๑) จากมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และสอบไดวชาชดคร พ.ม. ในป

พ.ศ. ๒๕๐๖

หลงจากสำเรจการศกษาเปนอาจารยในมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เปน

ผชวยเลขาธการ และตอมาเปนรองเลขาธการ จนถง พ.ศ. ๒๕๑๗ และ

ไดเปนเจาอาวาสวดพระพเรนทร กรงเทพมหานคร ตงแต พ.ศ. ๒๕๑๕ ถง

พ.ศ. ๒๕๑๙

ทานมธรรมกถาทเผยแพรนบพนรายการ และมผลงานหนงสอทใชเปนหลก

อางองหลายรอยเรอง เฉพาะอยางยงพทธธรรม พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบ

ประมวลธรรม และ พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท สถาบนการศกษา

ชนสงเกอบ ๒๐ แหง ทงในและตางประเทศ ไดถวายปรญญาดษฎบณฑต-

กตตมศกดและตำแหนงเชดชเกยรตตาง ๆ ม ตรปฏกาจารยกตตมศกด จาก

นวนาลนทามหาวหาร ประเทศอนเดย และเมธาจารย (Most Eminent Scholar)

จากมหาวทยาลยพระพทธศาสนาแหงโลก เปนอาท

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 177 1/8/14 8:33:40 AM

178

สำนกของทานในปจจบน คอวดญาณเวศกวน ตงอยในอำเภอสามพราน

จงหวดนครปฐม

สมณศกด

• พ.ศ. ๒๕๑๒ ไดรบพระราชทานสมณศกดเปนพระราชาคณะชนสามญ

ทพระศรวสทธโมล

• พ.ศ. ๒๕๑๖ ไดรบพระราชทานสมณศกดเปนพระราชาคณะชนราช

ทพระราชวรมน

• พ.ศ. ๒๕๓๐ ไดรบพระราชทานสมณศกดเปนพระราชาคณะชนเทพ

ทพระเทพเวท

• พ.ศ. ๒๕๓๖ ไดรบพระราชทานสมณศกดเปนพระราชาคณะชนธรรม

ทพระธรรมปฎก

• พ.ศ. ๒๕๔๗ ไดรบพระราชทานสถาปนาสมณศกดเปนพระราชาคณะ

เจาคณะรอง ชนหรญบฏ ทพระพรหมคณาภรณ สนทรธรรมสาธก ตรปฎก-

ปรยตโกศล วมลศลาจาร ศาสนภารธราทร มหาคณสสร บวรสงฆาราม คามวาส

ศาสนกจ

• พ.ศ. ๒๕๐๕ - ๒๕๐๗ สอนในแผนกบาลเตรยมอดมศกษา มหาจฬา-

ลงกรณราชวทยาลย

• พ.ศ. ๒๕๐๗ - ๒๕๐๗ ไดรบแตงตงเปนผชวยเลขาธการ และตอมา

เปนรองเลขาธการ มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ขณะเดยวกนกเปนอาจารยสอน

ในชนปรญญาตร พทธศาสตรบณฑต ของมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ระหวาง

นน บางปบรรยายทคณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร และในโครงการศาสนา

เปรยบเทยบ มหาวทยาลยมหดล

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 178 1/8/14 8:33:40 AM

179

• พ.ศ. ๒๕๑๕ - ๒๕๑๙ เจาอาวาสวดพระพเรนทร

• พ.ศ. ๒๕๑๕ ไดรบอาราธนาไปบรรยายวชาพทธศาสนากบวฒนธรรมไทย

ท University Museum แหงมหาวทยาลยเพนซลเวเนย

• พ.ศ. ๒๕๑๙ - ๒๕๒๑ ไดรบอาราธนาไปบรรยายวชาการทางพระพทธศาสนา

ท Swarthmore College, Pennsylvania

• พ.ศ. ๒๕๒๔ ไดรบอาราธนาเปน Visiting Scholar ท Center for the

Study of World Religions และบรรยายวชาการทางพทธศาสนา สำหรบ

Divinity Faculty และ Arts Faculty ทมหาวทยาลยฮารวารด

• พ.ศ. ๒๕๓๗ - ปจจบน ดำรงตำแหนงเจาอาวาสวดญาณเวศกวน ตำบล

บางกระทก อำเภอสามพราน จงหวดนครปฐม

ประกาศเกยรตคณ

ปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกด

• พทธศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พ.ศ. ๒๕๒๕

• ศลปศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด (สาขาปรชญา) มหาวทยาลยธรรม-

ศาสตร พ.ศ. ๒๕๒๙

• ศกษาศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด (สาขาหลกสตรและการสอน)

มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ. ๒๕๒๙

• ศลปศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด (ศกษาศาสตร - การสอน) มหา-

วทยาลยเกษตรศาสตร พ.ศ. ๒๕๓๐

• อกษรศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด จฬาลงกรณมหาวทยาลย

พ.ศ. ๒๕๓๑

• ศลปศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด (สาขาภาษาศาสตร) มหาวทยาลย

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 179 1/8/14 8:33:41 AM

180

มหดล พ.ศ. ๒๕๓๑

• การศกษาดษฎบณฑตกตตมศกด (สาขาปรชญาการศกษา) มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ พ.ศ. ๒๕๓๓

• ปรชญาดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาปรชญาศกษาศาสตร มหาวทยาลย

รามคำแหง พ.ศ. ๒๕๓๖

• ศกษาศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด มหาวทยาลยสงขลานครนทร

พ.ศ. ๒๕๓๗

• ตรปฏกาจารยกตตมศกด (สาขาปรชญา) นวนาลนทามหาวหาร รฐพหาร

ประเทศอนเดย พ.ศ. ๒๕๓๘

• อกษรศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด (จรยศาสตรศกษา) มหาวทยาลย

มหดล พ.ศ. ๒๕๓๘

• วทยาศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด มหาวทยาลยเชยงใหม พ.ศ. ๒๕๔๑

• ศาสนศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาพทธศาสตร มหาวทยาลย

มหามกฏราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๔๔

• ครศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาพระพทธศาสนา สถาบนราชภฏ-

บานสมเดจเจาพระยา พ.ศ. ๒๕๔๔

• ศลปศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาปรชญาวชาการบรหารองคกร

มหาวทยาลยศรปทม พ.ศ. ๒๕๔๕

• ปรชญาดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาวชาศาสนาและปรชญา มหาวทยาลย

บรพา พ.ศ. ๒๕๕๒

• ปรชญาดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาวชาการศกษา มหาวทยาลยนเรศวร

พ.ศ. ๒๕๕๒

• นเทศศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

พ.ศ. ๒๕๕๒

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 180 1/8/14 8:33:41 AM

181

• ปรชญาดษฎบณฑตกตตมศกด (พฒนาทรพยากรมนษย) สถาบนบณฑต-

พฒนบรหารศาสตร พ.ศ. ๒๕๕๓

• ศกษาศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด มหาวทยาลยหาดใหญ พ.ศ. ๒๕๕๔

ประกาศเกยรตคณและรางวล

• พ.ศ. ๒๕๒๕ ไดรบการประกาศเกยรตคณ ในฐานะผทำคณประโยชน

แกพระพทธศาสนา ในการฉลอง ๒๐๐ ป กรงรตนโกสนทร

• พ.ศ. ๒๕๒๕ ไดรบรางวลวรรณกรรมชนท ๑ ประเภทรอยแกว สำหรบ

งานนพนธพทธธรรม จากมลนธธนาคารกรงเทพ

• พ.ศ. ๒๕๓๒ ไดรบพระราชทานโลรางวล “มหดลวรานสรณ”

• พ.ศ. ๒๕๓๒ ไดรบโลผทำคณประโยชนตอการศกษา ในวาระครบรอบ

๒๐ ป คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

• พ.ศ. ๒๕๓๓ ไดรบรางวลกตตคณสมพนธ “สงขเงน” สาขาเผยแผ

พระพทธศาสนา

• พ.ศ. ๒๕๓๗ ไดรบรางวลการศกษาเพอสนตภาพ จากองคการยเนสโก

(UNESCO Prize for Peace Education)

• พ.ศ. ๒๕๓๘ คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต ประกาศเชดชเกยรต

เปน “ผทรงคณวฒทางวฒนธรรม”

• พ.ศ. ๒๕๓๘ สถาบนนวนาลนทา ประเทศอนเดย ถวายตำแหนง

“ตรปฏกาจารย” หมายถงอาจารยผรแตกฉานในพระไตรปฎก

• พ.ศ. ๒๕๔๑ มหาวทยาลยธรรมศาสตร และมลนธโตโยตา ประเทศไทย

ถวายรางวล TFF Award สาขาสงคมศาสตรและมานษยวทยา สำหรบผลงาน

ทางวชาการดเดน หนงสอ การพฒนาทยงยน

• พ.ศ. ๒๕๔๔ รางวล “สาโรช บวศร ปราชญผทรงศล” จากมหาวทยาลย

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 181 1/8/14 8:33:41 AM

182

ศรนครนทรวโรฒ

• พ.ศ. ๒๕๔๔ มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตงเปน “ศาสตราจารย

พเศษ” ของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

• พ.ศ. ๒๕๔๗ มหาวทยาลยพระพทธศาสนาแหงโลก ถวายตำแหนง

“เมธาจารย” (Most Eminent Scholar) ในฐานะนกปราชญทางพระพทธศาสนา

สายเถรวาท

• พ.ศ. ๒๕๔๙ มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตงเปน “ราชบณฑต

(พเศษ)”

• พ.ศ. ๒๕๕๒ โลวชรเกยรตคณ จากคณะกรรมการศาสนาศลปะและ

วฒนธรรม

• พ.ศ. ๒๕๕๒ ปชนยบคคลดานภาษาไทย จากคณะกรรมการวฒนธรรม

แหงชาต

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 182 1/8/14 8:33:41 AM

choe wikrit mai wibat 50-184.indd 183 1/8/14 8:33:41 AM