ภวน บณยะเวชชวน

บทบาทมหาอ านาจ กบ การเมองไทย

1

แนวทางการศกษาการเมองไทย (1)

การศกษาองคประกอบและพลวตของตวแสดงภายในรฐ ระบอบการเมอง (อ านาจอธปไตยเปนของใคร)

ระบบราชการ และโครงสรางการบรหารจดการ

พรรคการเมอง กลมผลประโยชน และการเลอกตง

สถาบนการเมองและรฐธรรมนญ

การเคลอนไหวทางสงคม การมสวนรวมทางการเมอง

2

แนวทางการศกษาการเมองไทย (2)

ปญหา ประเทศไทยไมไดอยประเทศเดยวในโลก

ประเทศ/รฐไทยเปน “หนวย” หนงในระบบระหวางประเทศ

การเมองภายใน กบ การเมองระหวางประเทศ มปฏสมพนธซงกนและกน

การศกษาการเมองไทยจงไมสามารถแยกขาดจากการศกษาความสมพนธระหวางประเทศ/การเมองระหวางประเทศ โดยเฉพาะนโยบายและบทบาทของประเทศมหาอ านาจ

3

แนวทางการศกษาการเมองระหวางประเทศ (1)

การเมองระหวางประเทศศกษาอะไร ความสมพนธระหวางรฐ (state) - สงครามและความขดแยง

การทต การทหาร และยทธศาสตร โดยเฉพาะรฐมหาอ านาจ

ปฏสมพนธขามพรมแดน

โลกาภวตน – การปฏวตเทคโนโลยสารสนเทศ

4

แนวทางการศกษาการเมองระหวางประเทศ (2)

สจนยม (การมองโลกตามความเปนจรง) ในฐานะหลกพนฐานในการศกษาการเมองระหวางประเทศ อาณาบรเวณทางการเมองถกก าหนดโดยกฎทเปนวตถวสยซงมรากฐานมาจากธรรมชาตของมนษย

ผลประโยชนถกนยามผานอ านาจ ผลประโยชนและอ านาจแตกตางกนไปตามพนทและเวลา ไมมศลธรรมสากลในการท าความเขาใจพฤตกรรมของรฐ ความพยายามทางศลธรรมของรฐไมสามารถเทากบศลธรรมสากล อาณาบรเวณทางการเมองมความเปนอสระจากอาณาบรเวณอน

5

แนวทางการศกษาการเมองระหวางประเทศ (3)

สจนยมใหม ระบบระหวางประเทศมลกษณะ “อนาธปไตย” เพราะ รฐบาลโลกไมสามารถเปนจรงไดในทางปฏบต

เปาหมายสงสดของรฐเหนอผลประโยชนอนใด คอ ความมนคง (security)

เพอเปาหมายดงกลาวรฐพยายามเพมอ านาจทางทหารและเศรษฐกจ

สภาวะกลนไมเขาคายไมออกทางความมนคง (security dilemma)

6

แนวทางการศกษาการเมองระหวางประเทศ (4)

รฐมหาอ านาจ (Great Powers) ทตงทางภมศาสตร ทรพยากร และประชากร

ความสามารถ (อ านาจ) ทางทหารและเศรษฐกจ

การพฒนาทางนวตกรรม วทยาศาสตร และเทคโนโลย

อ านาจทางวฒนธรรมและความคด

ขวอ านาจในระบบระหวางประเทศ = จ านวนรฐทครองความเปนเจา(ทางทหาร) โดยทไมมรฐอนใดสามารถทาทายได

7

สงครามเยน (1)

ระบบระหวางประเทศแบบสองขวอ านาจ สองมหาอ านาจหลก

สหรฐอเมรกา – โลกเสร

สหภาพโซเวยต – คายคอมมวนสต

ภายหลงจนแยกออกจากคอมมวนสต โลกกลายเปนสามขวอ านาจ

ไมมการปะทะกนโดยตรงระหวางมหาอ านาจ อาวธนวเคลยร ในฐานะเครองมอการปองปราม

8

สงครามเยน (2)

กลมพนธมตร และเขตอทธพลของมหาอ านาจ อาท ยโรปตะวนตกในฐานะเขตอทธพลของสหรฐฯ และยโรปตะวนออกในฐานะเขตอทธพลของสหภาพโซเวยต เปนตน

เอเชยตะวนออกเฉยงใตภาคพนทวป / อนโดจนในฐานะแนวรบระหวางตวแทนของมหาอ านาจ เวยดนามเหนอ / เวยดนามใต

ปญหาลาวและกมพชา

9

สงครามเยน (3)

10

สงครามเยน (4)

จดเรมตนของสงครามเยน จดเรมตนของสงครามเยน และ จดเรมตนของสงครามตอตานการกอการราย (รวมถงลกษณะของความสมพนธระหวางประเทศปจจบน) มรปแบบรวมกน ดงนนการจะเขาใจแนวโนมการเมองระหวางประเทศปจจบนจงตองกลบไปยอนพจารณารปแบบของอดต

11

สงครามเยน (5)

ลกษณะรวมของสงครามทงสองครง ความลมเหลวของสหรฐฯ ในงานขาวกรอง น าไปสการเปลยนกระบวนทศนในการด าเนนนโยบายตางประเทศและความมนคง รวมทงรปแบบของการเมองภายในสหรฐฯ และ การเมองระหวางประเทศ

การสรางความเชอมโยงระหวางองคประกอบเชงอดมการณและวตถของการเมองและความสมพนธระหวางประเทศ

การตอบสนองของสหรฐฯตอภยคกคามเชงอดมการณ ซงคกคามอ านาจเชงวตถ (การทหารและเศรษฐกจ) และคณคาความเปนอเมรกน

12

สงครามเยน (6)

สงครามเยนไมไดเกดจากการแขงขนกนระหวางสองขวอดมการณ หากแตเกดจากการรางภาพและจดวางต าแหนงแหงทของความขดแยงและนยของความขดแยงนน

สหรฐฯตงแตสมยของประธานาธบด Woodrow Wilson ไมไววางใจพรรคคอมมวนสตในรสเซยนบแตการปฏวต Bolshevik ไมใชเพยงเพราะไมเปนประชาธปไตย หากแตรวมถงหวนเกรงการสงเสรมแนวคดปฏวตไปยงรฐอน ๆ

13

สงครามเยน (7)

เปาหมายของสตาลน (สหภาพโซเวยต) ตองปราบปรามเยอรมนเปนการถาวร ขอตกลงหลงสงคราม (postwar settlement) ใด ๆ จ าเปนตองพงพาอ านาจทางทหารและเศรษฐกจของสหรฐฯ

การแสวงหาความรวมมอและไมเผชญหนากบสหรฐฯจงเปนสงทมความส าคญสงสดส าหรบโซเวยต แมจะมขอแตกตางทางอดมการณกตาม

14

สงครามเยน (8)

สญญาณภยคกคามจากโซเวยตและลทธคอมมวนสต ขนาดทางภมศาสตรของโซเวยตกนอาณาบรเวณตงแต ยโรปถงเอเชย + ความตองการครอบครองจดยทธศาสตร เชน ชองแคบตรก ซงเปนเสนทางเขาถงแหลงน ามนในตะวนออกกลาง

การแผขยายของลทธคอมมวนสตไปยงยโรปและเอเชย โดยเฉพาะสงครามกลางเมองในกรซ และสงครามกลางเมองในจน รวมทงเอเชยตะวนออกเฉยงใต

15

สงครามเยน (9)

การตอบสนองจากสหรฐฯ ระบบเศรษฐกจแบบ Bretton Woods (สงเสรมทนนยมเสร) ยทธศาสตรการปดลอมลทธคอมมวนสตทางทหารและทางเศรษฐกจ

เอกสารคณะมนตรความมนคงแหงชาต ฉบบท 64 (NSC-64) -ความส าคญของอนโดจนและเอเชยตะวนออกเฉยงใต

เอกสารคณะมนตรความมนคงแหงชาต ฉบบท 68 (NSC-68) ภยคกคามคอมมวนสตถกยนยนดวยการตกเปนคอมมวนสตของจนแผนดนใหญ และสงครามเกาหล

การใชปฏบตการลบ และบทบาทของ CIA16

สหรฐฯ กบ การเมองไทยสมยจอมพล ป. (1)

ไทยภายใตจอมพล ป. เลอกเขากบคายโลกเสร สวรรณภม หรอ จกรวรรดไทยอนยงใหญ ในฐานะภาพความเปนไทย

ในทศนะชนชนน าในเรองต าแหนงแหงทของชาตในภมภาค องคการสนธสญญาปองกนภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

(SEATO) – ประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมไทยและฟลปปนส เปนสมาชก

ลทธคอมมวนสตถกสรางในฐานะศตรแหงชาตและความไมเปนไทย แมวาในขณะนนภยคกคามคอมมวนสตจะอยในระดบต า

17

สหรฐฯ กบ การเมองไทยสมยจอมพล ป. (2)

ความชวยเหลอของสหรฐฯ ในการขยายบทบาทของกองก าลงต ารวจและกองก าลงกงทหาร

จอมพล ป. ขยายองคกรและศกยภาพของก าลงต ารวจ ความรวมมอเรองขาวกรอง ปฏบตการลบ และกองก าลงกงทหาร

18

สหรฐฯ กบ การเมองไทยสมยจอมพลสฤษด (1)

มความเปนไปไดวาสหรฐฯรเหนเปนใจกบการรฐประหารของจอมพลสถษด เพราะประธานาธบดและรฐมนตรตางประเทศสหรฐฯไดพบกบสฤษดขณะทเขารกษาตวในโรงพยาบาลทหารในสหรฐฯกอนการรฐประหาร

สหรฐฯ พอใจกบยดยนตอตานคอมมวนสตของระบอบสฤษด รวมถงเสถยรภาพของระบอบเพราะไดรบการสนบสนนจากชนชนน า

ดาวเทยมสปตนก 1 ของสหภาพโซเวยต การตงฐานทพของสหรฐฯในประเทศไทย R&R – ภาคบรการโดยเฉพาะการทองเทยวกลายมาเปนภาค

เศรษฐกจหลกทดงดดเงนจากภายนอก19

สหรฐฯ กบ การเมองไทยสมยจอมพลสฤษด (2)

เศรษฐกจแบบทนนยม แผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต Board of Investment of Thailand (BOI)

Thanat-Rusk communiqué

20

ผลกระทบของบทบาทสหรฐฯ ตอ การเมองไทยสมยจอมพล ป. และจอมพล สฤษด นโยบายของสหรฐฯใหความส าคญ ตอ การทหาร ความมนคง และ

เสถยรภาพเพยงอยางเดยว ละเลยการใหความส าคญตอเสรของปจเจกภายในประเทศ และความ

ยตธรรมทางสงคมทถกปดกนโดยระบอบอ านาจนยม ท าใหฐานการเมองไทยแคบลงอยแคชนชนน า โดยเฉพาะทหาร สรางความเขมแขงใหกบแนวโนมทไทยจะไปสระบอบสมบรณาญา

สทธ (absolutism) กระตนใหผน าทหารเกบกดปดทบเสรภาพของปจเจก และพหนยมซง

เปนหลกทไดรบการยอมรบนบถอในสงคมตะวนตก

21

การเมองระหวางประเทศในศตวรรษท 21 (1)

ระบบระหวางประเทศมลกษณะก าลงกลายเปนสองขวอ านาจ คอ สหรฐอเมรกา กบ จน

การกอการราย 11 กนยายน 2001

สงครามตอตานการกอการราย

สหรฐฯ กลบเขามามบทบาทในภมภาคอกครง โดยสรางพนธมตรตอตานการกอการราย และมสวนรวมในเวทระหวางประเทศตาง ๆ

เอเชยตะวนออกเฉยงใตภาคพนทวป อาจกลาวไดวาเปน เขตอทธพลของจน โดยเฉพาะเมอสหรฐฯถอนตวออกจากภมภาคหลงหลกการนกสน

22

การเมองระหวางประเทศในศตวรรษท 21 (2)

ยทธศาสตรของสหรฐฯ ปดลอมการขยายอทธพลของจน

ใชแนวนโยบายแทรกแซง (interventionist policy) การเมองภายในของรฐอน

สหรฐฯตองการเปนศนยกลางของเวทความรวมมอระหวางรฐในภมภาคตาง ๆ ทวโลก

ยทธศาสตรของจน แสวงหาสถานะมหาอ านาจทไดรบการยอมรบ

ใชแนวนโยบายไมแทรกแซงกจการภายใน การเมองภายในเปนเรองของแตละรฐททรงไวซงอ านาจอธปไตยเหนอดนแดน

23

บทบาทสหรฐฯ กบ การเมองไทยหลงป 2006 (1)

ความรวมมอทางทหารและปฏบตการลบ ในภารกจลบของหนวยขาวกรองสหรฐฯ อาท การอนญาตใหใชสนามบน การจบตวผกอการรายมสลมหวรนแรง เปนตน

สหรฐฯมโครงการความชวยเหลอและความรวมมอกบกองทพไทย ผานการซอมรบทจดขนเปนประจ า

การทต และงานขาวกรอง – ตามโทรเลขการทตทร วไหลออกมาแสดงใหเหนวา สหรฐฯรลวงหนาวาจะมการรฐประหารในป 2006

24

บทบาทสหรฐฯ กบ การเมองไทยหลงป 2006 (2)

บทบาททางการทตของเจาหนาทระดบสงสหรฐฯ ในการเขาพบแกนน าของกลมเคลอนไหวทางการเมอง

ทาทของสหรฐฯตอความขดแยงทางการเมองของไทยและผลลพธ มลกษณะคลมเครอ

นโยบายตางประเทศของไทย (สนลลม / ไผลลม) น าไปสความไมมนใจของสหรฐฯ ในฐานะพนธมตรทซอสตย และไทยมความส าคญทางยทธศาสตรลดลง โดยสหรฐฯ หนกลบมาใหความส าคญกบการพฒนาความสมพนธกบกลมประเทศอนโดจนและพมา

25