รายงานวจย

ฤทธตานแบคทเรยของสารสกดดาหลา (Etlingera elatior L.) ตอแบคทเรยกอโรคในพช

Antibacterial Activity of Torch Ginger (Etlingera elatior L.) Extract on Plant Pathogens

โดย สายใจ แกวออน

อาอเซาะส เบญหาวน

ไดรบทนอดหนนจากงบประมาณแผนดนประจาป 2559 มหาวทยาลยราชภฏยะลา

ก  

หวขอวจย ฤทธตานแบคทเรยของสารสกดดาหลา (Etlingera elatior L.) ตอแบคทเรยกอโรคในพช

ชอผวจย สายใจ แกวออน และอาอเซาะส เบญหาวน คณะ/หนวยงาน วทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลย ราชภฏยะลา ปงบประมาณ 2559

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษากจกรรมการยบยงแบคทเรยของสารสกดจากดาหลาจานวน 5 สวน ไดแก สวนราก เหงา ดอก ลาตน และใบ สกดโดยการหมกดวยตวทาละลายอนทรย 5 ชนดคอ เฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล และเอทานอลตอแบคทเรยกอโรคในพชจานวน 2 ชนด ไดแก Pectobacterium carotovorum และ Xanthomonas campestris pv. Campestris การทดสอบใชวธ agar well diffusion การหาคาความเขมขนตาสด (MIC) ทยบยงแบคทเรยทดสอบ และความเขมขนของสารสกดทฆาแบคทเรยทดสอบ (MBC) ได เบองตนพบวาสารสกดหยาบทออกฤทธไดด ไดแก ดอกในเฮกเซน แสดงโซนยบยง P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris เทากบ 14.32 มลลเมตร และ 12.98 มลลเมตร ตามลาดบ ในขณะทใบในเมทานอล แสดงโซนยบยง P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris เทากบ 12.56 มลลเมตร และ 12.97 มลลเมตร ตามลาดบ เมอทดสอบหาความเขมขนตาสดของสารสกดทสามารถยบยงการเจรญของแบคทเรย พบวายบยงการเจรญของ P. carotovorum สงทสดเมอใชสารสกดจากดอกในอะซโตน แสดงคา MIC เทากบ 0.78 มลลกรมตอมลลลตร ถดไปคอสารสกด ลาตน ใบ เหงาในอะซโตน และเหงาในเอทานอล มคา MIC เทากบ 12.56 มลลกรมตอมลลลตร สาหรบฤทธตาน X. campestris pv. Campestris โดยสารสกดจากดาหลาโดยรวมมฤทธตากวา P. carotovorum โดยใบในอะซโตน และรากในเอทานอล แสดงคา MIC เทากบ 25 และ 50 มลลกรมตอมลลลตร ตามลาดบ นอกจากนนพบวาสารสกดหยาบดอก ลาตนและเหงาในอะซโตน รวมถงเหงาในเอทานอลแสดงคา MBC ระหวาง 100-200 มลลกรมตอมลลลตร สวนฤทธการฆา X. campestris pv. campestris จากเหงา และรากในเอทานอลมคา MBC ระหวาง 200 มลลกรมตอมลลลตร ทงนจากการตรวจสอบโดยวธการทางพฤกษเคมเบองตน คาดวาฤทธการยบยงของสารสกดมาจากสารสกดในกลมกลยโคไซด อลคาลอยด ฟลาโวนอยด ฟนอล เทอรพนอยด แทนนน และซาปอนน และเมอนาสารสกดหยาบอะซโตนและเมทานอลของสวนใบมาแยกใหบรสทธดวยวธคอลมนโครมาโทกราฟฟ และวเคราะหดวยวธรงคเลขผวบางพบสารฟลาโวนอยดเปนองคประกอบ

ข  

Research Title Antibacterial Activity of Torch Ginger (Etlingera elatior L.) Extract on Plant Pathogens Researchers Saichai Kaew-on and Aeesoh Benhawan Faculty/Section Science Technology and Agriculture University Yala Rajabhat University Year 2016

ABSTRACT

The aim of this research was to study the antibacterial activity of Torch Ginger (Etlingera elatior L.) (leave, flower, rhizome, stem, and root) crude extracts which extracted by maceration in hexane, dichlorometane, acetone, methanol and ethanol. The antibacterial activity was done against Pectobacterium carotovorum and Xanthomonas campestris pv. campestris by agar well diffusion. The minimal inhibitory concentration (MIC) and minimal bactericidal concentration (MBC) were then investigated. First, the hexane flower crude extract showed the best inhibition zone against P. carotovorum (14.32 mm) and X. campestris pv. campestris (12.98 mm) while methanolic leave extract also showed the best inhibition zone against P. carotovorum (12.56 mm) and X. campestris pv. campestris (12.97). The great MIC against P. carotovorum (0.78 mg/mL) provided by acetone flower crude extract while acetone extracts of stem, leave, and rhizome showed the lower MIC (12.56 mg/mL). In general, antibacterial activity of the Torch Ginger extracts against X. campestris pv. campestris was lower than the activity against P. carotovorum. The acetone leave extract and ethanolic root extract MIC against X. campestris pv. campestris were 25 and 50 mg/mL, respectively. Moreover, the MBC of acetone of flower, stem and rhizome extracts, and ethanolic rhizome extract ranged 100-200 mg/mL against P. carotovorum while MBC of ethanolic rhizome and root crude extracts against X. campestris pv. campestris were 200 and 200 mg/mL, respectively. The phytochemical screening indicated that the antibacterial activity may result from the glycoside, alkaloids, flavonoids, phenols, terpenoid, tannins, and saponins. Column chromatography purification and thin layer chromatography analysis showed that acetone leave extracts and methanol leave extracts included flavonoid compound.

ค  

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอขอบคณมหาวทยาลยราชภฎยะลาทอดหนนทนวจยจากงบประมาณแผนดนประจาป 2559 ทาใหการวจยฉบบนสาเรจลลวงดวยด ขอขอบคณภาควชาโรคพช คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร โดย ดร.สพจน กาเซม สาหรบการอนเคราะหแบคทเรยทดสอบ

ขอขอบคณสาขาวชาชววทยาและสาขาวชาเคม คณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร ทเออเฟอสถานทและเครองมออปกรณในการทาวจย ทาใหผวจยทางานวจยสะดวก ลลวงและสาเรจไปดวยด และขอบคณนกวทยาศาสตร เจาหนาท และผทเกยวของทกทานทมสวนสนบสนนการทาวจยน จนโครงการวจยนสาเรจไดดวยด

สายใจ แกวออน อาอเซาะส เบญหาวน กนยายน 2559

ง  

สารบญ

หนา

บทคดยอ กABSTRACT ขกตตกรรมประกาศ คสารบญ งสารบญตาราง ฉสารบญภาพ ซบทท 1 บทนา 1

ความสาคญและทมาของปญหา 1วตถประสงคการวจย 1ขอบเขตการวจย 2ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 2

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 3ดาหลา 3การตรวจสอบสารสาคญจากสารสกดพชสมนไพร 5การเลอกตวทาละลาย 11วธการสกด 13การทาใหสารสกดจากตวอยางใหเขมขน 16โครมาโทกราฟ 17การวเคราะหเชงคณภาพของสารสกดดวยเทคนคยวและวซเบลสเปคโตรสโคป 18พฤกษเคมของดาหลา 25การศกษาฤทธตานแบคทเรยของสารสกดจากดาหลา 26แบคทเรยกอโรคในพช 27

บทท 3 วธดาเนนการวจย 29เครองมอและอปกรณ 29สารเคม 30การสกดและการตรวจสอบสารสกด 31

จ  

สารบญ (ตอ)

หนา

แบคทเรยทดสอบ 34การทดสอบฤทธตานแบคทเรยของสารสกดดาหลา 34การแยกสารใหบรสทธขนจากสารสกดหยาบทมฤทธในการยบยงเชอจลนทรยไดด ทสดดวยเทคนคคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรว 35การวเคราะหเชงคณภาพของสารสกดยอยดวยเทคนค UV-VIS Spectrophotometry 37

บทท 4 ผลการวจย 38ผลการสกดสารจากตนดาหลา 38ผลการตรวจสอบสารสกดดวยวธการทางพฤกษเคมเบองตน 40ผลของสารสกดจากดาหลาตอการยบยงการเจรญของเชอแบคทเรยสาเหตโรคพช 42คาความเขมขนตาสดในการยบยงการเจรญของแบคทเรยของสารสกดดาหลา 58คาความเขมขนตาสดในการฆาแบคทเรยของสารสกดดาหลา 74ผลการแยกสารใหบรสทธขนของสารสกดหยาบจากใบดาหลาทมฤทธในการยบยง แบคทเรยไดดทสดดวยเทคนคคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรว

84

ผลการวเคราะหองคประกอบเบองตนของสารสกดหยาบอะซโตนและเมทานอลจากใบดาหลาดวยวธรงคเลขผวบาง 85ผลการวเคราะหเชงคณภาพของสารสกดยอย (fractions) ดวยเทคนค UV-VIS Spectrophotometry 88

บทท 5 สรป อภปราย และขอเสนอแนะ 90สรป 90อภปรายผล 90ขอเสนอแนะ 92

เอกสารอางอง 93ภาคผนวก 95ภาคผนวก ก ดาหลาและสารสกดดาหลา 95ภาคผนวก ข แบคทเรยกอโรคในพช 99ภาคผนวก ค การเตรยมอาหารเลยงเชอ และการยอมสแบคทเรย 100ภาคผนวก ง สเปกตรมของสารสกดยอย 102ประวตผวจย 115

ฉ  

สารบญตาราง

ตารางท หนา 2.1 สรปคณสมบตของตวทาละลายบางชนดทใชในการสกดสารจากพชสมนไพร 13 2.2 ตวทาละลายทใชในการวด UV สเปกตรมและชวงคลนตาสดทใชวดได (ในเซลล

หนา 1 เซนตเมตร) 25 4.1 ลกษณะทางกายภาพ นาหนก รอยละผลผลต ของสารสกดหยาบเฮกเซน

ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล และเอทานอล จากสวนตางๆ ของดาหลา 39 4.2 สารพฤกษเคมเบองตนของสารสกดหยาบเฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน

เมทานอลและเอทานอล จากสวนตางๆ ของดาหลา 40 4.3 การยบยงการเจรญของแบคทเรยกอโรคพชโดยสารสกดหยาบจากดาหลาสวนใบ 45 4.4 การยบยงการเจรญของแบคทเรยกอโรคพชโดยสารสกดหยาบจากดาหลาสวน

ดอก 48 4.5 การยบยงการเจรญของแบคทเรยกอโรคพชโดยสารสกดหยาบจากดาหลาสวน

ลาตน 51 4.6 การยบยงการเจรญของแบคทเรยกอโรคพชโดยสารสกดหยาบจากดาหลาสวน

ราก 54 4.7 การยบยงการเจรญของแบคทเรยกอโรคพชโดยสารสกดหยาบจากดาหลาสวน

เหงา 55 4.8 ความเขมขนตาสด (Minimum inhibition concentration: MIC) ของสารสกด

ดาหลาตอการยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum 59 4.9 ความเขมขนตาสด (Minimum inhibition concentration: MIC) ของสารสกด

ดาหลาตอการยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris 67

4.10 ความเขมขนตาสดในการฆา Pectobacterium carotovorum ของสารสกด ดาหลา 74

4.11 ความเขมขนตาสดในการฆา Xanthomonas campestris pv. campestris ของสารสกดดาหลา 77

4.12 การแยกสารดวยคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรวของสารสกดหยาบอะซโตนจากใบดาหลา 84

4.13 การแยกสารดวยคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรวของสารสกดหยาบเมทานอลจากใบดาหลา 85

4.14 คารเลทฟฟรอนท (Rf) ทไดจากการตรวจเอกลกษณของสวนทผานการแยกดวย เทคนค QCC ของสารสกดหยาบอะซโตนจากใบดาหลา 86

ช  

สารบญตาราง (ตอ)

ตารางท หนา 4.15 คารเลทฟฟรอนท (Rf) ทไดจากการตรวจเอกลกษณของสวน (fraction) ทผาน

การแยกดวยเทคนค QCC ของสารสกดหยาบเมทานอลจากใบดาหลา 87 4.16 การดดกลนแสงสงสด (max) ของสารสกดยอย (fraction) สกดหยาบอะซโตน

ของสวนใบดาหลา 88 4.17 การดดกลนแสงสงสด (max) ของสารสกดยอย (fraction) สกดหยาบเมทานอล

ของสวนใบดาหลา 89

ซ  

สารบญภาพ

ภาพท หนา 2.1 ลาตนของดาหลา 4 2.2 ใบของดาหลา 4 2.3 ดอกของดาหลา 5 2.4 การสกดแบบมาเซเรชน 14 2.5 ซอกซเลตเอกแทรกเตอร (soxhlet extractor) 15 2.6 การสกดแบบใชเครองลางความถสง 15 2.7 เครองโรตารอวาโพเรเตอร (rotary evaporator) 16 2.8 การเปลยนสภาวะของอเลกตรอนในโมเลกลไฮโดรเจน (H2) 19 2.9 การเปลยนสภาวะของอเลกตรอนในโมเลกลอทน (C2H4) 19 2.10 การเปลยนสภาวะของอเลกตรอนในโมเลกล 1,3-บวทาไดอน (C4H6) 20 2.11 การเปลยนสภาวะของอเลกตรอนในโมเลกล 4-เมทล-3-เพนทน-2-โอน (C6H10O) 20 2.12 ระดบพลงงานของอเลกตรอนประกอบดวยระดบพลงงานของการสนและระดบ

พลงงานของการหมน 21 2.13 UV spectrum ของรงควตถชนดหนง 22 2.14 Double-beam UV spectrometer 24 3.1 ขนตอนการเตรยมสารสกดพชจากสวนลาตน ใบ ดอก ราก และเหงาของตน

ดาหลาดวยตวทาละลาย 5 ชนด คอ เฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอลและเอทานอล 32

3.2 ระบบตวทาละลายสาหรบชะลาง (eluting) แตละสวน (fraction) ของสารสกดหยาบอะซโตนของใบดาหลา 37

3.3 ระบบตวทาละลายสาหรบชะลาง (eluting) แตละสวน (fraction) ของสารสกดหยาบเมทานอลของใบดาหลา 37

4.1 การยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum ของสารสกดหยาบจากใบดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และ เอทานอล (e) 43

4.2 การยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestrispv. Campestris ของสาร สกดหยาบจากใบดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e) 44

4.3 การยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorumของสารสกดหยาบจากดอกดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และ เอทานอล (e) 46

ฌ 

 

สารบญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา 4.4 การยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris ของสาร

สกดหยาบจากดอกดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e) 47

4.5 การยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum ของสารสกดหยาบจากลาตนดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e) 49

4.6 การยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris ของสารสกดหยาบจากลาตนดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน(b) อะซโตน(c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e) 50

4.7 การยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorumของสารสกดหยาบจากรากดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และ เอทานอล (e) 52

4.8 การยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris ของสารสกดหยาบจากรากดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e) 53

4.9 การยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum ของสารสกดหยาบจากเหงาดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e) 56

4.10 การยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris ของสารสกดหยาบจากเหงาดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e) 57

4.11 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนลาตนในอะซโตนตอการยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum 58

4.12 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนใบในอะซโตนตอการยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum 60

4.13 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนเหงาในอะซโตนตอการยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum 60

4.14 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนดอกในอะซโตนตอการยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum 61

4.15 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนรากในเฮกเซนตอการยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum 61

4.16 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนดอกในเฮกเซนตอการยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum 62

ญ 

 

สารบญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา 4.17 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนใบในเมทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Pectobacterium carotovorum 62 4.18 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนเหงาในเมทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Pectobacterium carotovorum 63 4.19 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนลาตนในเมทานอลตอการยบยงการ

เจรญของ Pectobacterium carotovorum 63 4.20 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนดอกในเอทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Pectobacterium carotovorum (ไมเสดง MIC) 64 4.21 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนลาตนในเอทานอลตอการยบยงการ

เจรญของ Pectobacterium carotovorum 64 4.22 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนรากในเอทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Pectobacterium carotovorum 65 4.23 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนเหงาในเอทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Pectobacterium carotovorum 65 4.24 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนลาตนในอะซโตนตอการยบยงการเจร

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris 66 4.25 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนใบในอะซโตนตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris 68 4.26 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนเหงาในอะซโตนตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris 68 4.27 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนดอกในอะซโตนตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris 69 4.28 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนรากในเฮกเซนตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris 69 4.29 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนดอกในเฮกเซนตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris 70 4.30 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนใบในเมทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris 70 4.31 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนเหงาในเมทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris 71 4.32 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนใบในเอทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris 71

ฎ  

สารบญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา 4.33 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนดอกในเอทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris (ไมเสดง MIC) 72 4.34 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนลาตนในเอทานอลตอการยบยงการ

เจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris 72 4.35 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนรากในเอทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris 73 4.36 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนเหงาในเอทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris 73 4.37 การเจรญของ Pectobacterium carotovorum เมอทดสอบกบสารสกดดาหลา

สวนลาตนในอะซโตนความเขมขน 200 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 100 mg/mL (b) 75

4.38 การเจรญของ Pectobacterium carotovorum เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวนดอกในอะซโตนความเขมขน 100 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 50 mg/mL(b) 75

4.39 การเจรญของ Pectobacterium carotovorum เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวนลาตนในเอทานอลความเขมขน 400 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 200 mg/mL(b) 76

4.40 การเจรญของ Pectobacterium carotovorum เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวนรากในเอทานอลความเขมขน 400 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 200 mg/m (b) 76

4.41 การเจรญของ Pectobacterium carotovorum เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวนเหงาในเอทานอลความเขมขน 200 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 100 mg/mL (b) 77

4.42 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. Campestris เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวนลาตนในอะซโตน ความเขมขน 400 mg/mL (a) และความเขมขน 200 mg/mL (ไมแสดง MBC) (b) 78

4.43 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. Campestris เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวนใบในอะซโตน ความเขมขน 400 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 200 mg/mL (b) 78

4.44 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. Campestris เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวนเหงาในอะซโตน ความเขมขน 400 mg/mL (a) และความเขมขน 200 mg/mL (ไมแสดง MBC) (b) 79

ฏ  

สารบญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา 4.45 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. Campestris เมอทดสอบกบ

สารสกดดาหลาสวนดอกในอะซโตน ความเขมขน 400 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 200 mg/mL (b) 79

4.46 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. Campestris เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวนรากในเฮกเซน ความเขมขน 400 mg/mL (a) และความเขมขน 200 mg/mL (ไมแสดง MBC) (b) 80

4.47 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. Campestris เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวนดอกในเฮกเซน ความเขมขน 400 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 200 mg/mL (b) 80

4.48 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. Campestris เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวนใบในเมทานอล ความเขมขน 400 mg/mL (a) และความเขมขน 200 mg/mL (ไมแสดง MBC) (b) 81

4.49 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. Campestris เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวนเหงาในเมทานอล ความเขมขน 400 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน200 mg/mL (b) 81

4.50 คาความเขมขนตาสดในการฆา Xanthomonas campestris pv. campestris ของสารสกดดาหลาสวนใบในเอทานอลความเขมขน 400 mg/mL (a) และความเขมขน 200 mg/mL (b) 82

4.51 คาความเขมขนตาสดในการฆา Xanthomonas campestris pv. campestris ของสารสกดดาหลาสวนลาตนในเอทานอลความเขมขน 400 mg/mL (a) และความเขมขน 200 mg/mL (b) 82

4.52 คาความเขมขนตาสดในการฆา Xanthomonas campestris pv. campestris ของสารสกดดาหลาสวนรากในเอทานอล (a) ความเขมขน 200 mg/mL (b) ความเขมขน 100 mg/mL 83

4.53 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. Campestris เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวนเหงาในเอทานอล ความเขมขน 400 mg/mL (a) และความเขมขน 200 mg/mL (b) 83

บทท 1 บทนา

ความสาคญและทมาของปญหา

สถานการณการใชสารเคมทางการเกษตรของประเทศไทยมแนวโนมสงขนทกป จากสถตของสานกควบคมพชและวสดทางการเกษตรไดรายงานมลคาการนาเขาวตถอนตรายทางการเกษตรประเภทสารเคม ในป 2554 พบวามมลคาการนาเขาเปนจานวนมากกวา 22,034 ลานบาท และมแนวโนมสงขนอยางตอเนองทกป ผลกระทบของสารเคมนอกจากตองนาเขาในราคาสงแลว ยงสงผลเสยหายตอการสงออกทมสาเหตมาจากสารตกคางในสนคาทางการเกษตรปละประมาณ 800-900 ลานบาท ตลอดจนสงผลทางลบตอภาพลกษณของประเทศในฐานะผสงออกสนคาทางการเกษตรและอาหารรายใหญของโลก นอกจากนสารเคมยงสงผลเสยตอสขภาพของเกษตรกรและผบรโภค พบวาในป 2550 เกษตรกรมความเสยงจากสารเคมกาจดศตรพชถงรอยละ 39 (สาคร, 2556) ดวยการคานงถงคณภาพชวตทาใหเกดความตระหนกถงความสาคญในการใชสารเคมทางการเกษตรอยางถกตอง เกดความพยายามทจะหลกเลยงการใชสารเคมควบคมศตรพชและคดคนวธการเพอลดการใชสารเคม เชน การใชวธการควบคมศตรพชแบบผสมผสานการใชวธการทางชววธและการใชสารสกดจากพช (ชลดาและนพนธ, 2544)

ดาหลา (Etlingera elatior L.) เปนพชทมการปลกมานานในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตเดมมการนาสวนหนอออนและสวนดอกมาใชเปนผกประกอบอาหารบางประเภท ดงนนการใชประโยชนจากดาหลาจงอยในวงจากด เนองจากดาหลาไมคอยมศตรพชเขาทาลาย การใชสารเคมเพอปองกนและกาจดศตรพชจงมนอย ดาหลาจงเปนไมดอกทปลอดภยตอการใชงานอยางยงและจากการศกษาทางดานสารเคมของดาหลาพบสารสาคญในกลม phenolics และ flavonoids ทงในสวนของใบ ดอก และเหงา ซงลวนแตมฤทธตานอนมลอสระทโดดเดน โดยมลาดบความแรงดงน สารสกดจากสวนใบมากกวาสารสกดจากสวนดอกและสารสกดจากสวนเหงาตามลาดบ นอกจากนยงพบวา ดาหลามกลนหอม และมฤทธตานแบคทเรยจากนามนหอมระเหย ซงไดศกษาแลวในระดบหองปฏบตการ (กฤตยา, 2557) และยงไมมรายงานความเปนพษของดาหลาตอผบรโภค

ดงนนงานวจยนจงมวตถประสงคทจะศกษาประสทธภาพของสารสกดจากดาหลา ซงสกดดวยตวทาละลายชนดตางๆ เพอใชยบยงแบคทเรยกอโรคในพช ไดแก Pectobacterium carotovorumและ Xanthomonas camprestris วตถประสงคการวจย

1. เพอศกษาผลของสารสกดจากดาหลาตอการยบยงการเจรญของแบคทเรยสาเหตโรคพช 2. เพอตรวจสอบองคประกอบทางเคมของดาหลาทออกฤทธยบยงการเจรญของแบคทเรยสาเหตโรคพช

2  

ขอบเขตการวจย งานวจยนมระยะเวลาดาเนนการทดลอง 1 ป โดยสกดสารออกฤทธจากชนสวนตางๆ เชน

ราก เหงา ลาตน ใบ ของดาหลาดวยตวทาละลายอนทรยทเหมาะสม จากนนนาไปทดสอบการยบยงการเจรญของแบคทเรยกอโรคในพช และตรวจสอบองคประกอบทางเคมของสารออกฤทธ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. อนาคตอาจมการพฒนานาสารสกดดาหลามาใชในการควบคมจลนทรยทดแทนสารเคมในการเกษตร ลดตนทนการนาเขาสารเคม และเพมมลคาของดาหลา

2. อนาคตหากมการนาผลงานวจยทไดไปตอยอด และสงเสรมการปลกดาหลาจนสามารถพฒนาเปนพชเศรษฐกจของพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต จะนาไปสการปลกดาหลาเชงพาณชยและกอใหเกดการจางงานเพมขนในพนท

3. อนาคตหากมดาหลาทมคณภาพในปรมาณทเพยงพอ และสมาเสมอ จะสามารถรองรบความตองการวตถดบเรมตนของอตสาหกรรมแปรรปเพอเพมมลคาดาหลาไดสงผลใหดาหลากลายเปนผลตภณฑชมชนทมมาตรฐาน สามารถแขงขนไดในตลาดทงในและตางประเทศ

4. อนาคตหากมการปลกดาหลาเพมขนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต เทากบเปนการอนรกษพนธดาหลามใหสญหายไปจากพนท

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ดาหลา

ดาหลา (Torch ginger) ชออนๆ คอ กาหลา จนตะหลา กะลา มชอทางวทยาศาสตรวา Etlinger aelatior (Jack, R.M. Smith) เปนพชในวงศขง (Zingiberales) ซงจดเปนพชทอยในวงศเดยวกนกบขงและขา พบมากกวา 100 สปชส มถนกาเนดในเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยเฉพาะในประเทศอนโดนเซย เวยดนาม ไทย และมาเลเซย เปนพชลมลกประเภทใบเลยงเดยวชนดหนงซงมดอกทสวยงาม มความนยมปลกเปนไมตดดอก ดอกออกเปนชอ แทงกานดอกจากเหงาใตดน กลบประดบซอนกนหลายชน มสขาว ชมพถงแดงเขม สวนลาตนดาหลาจะอยใตดน เรยกวาเหงา ซงเปนจดกาเนดของหนอออนของทงตนและดอกดาหลาตอไป

ลกษณะทางพฤกษศาสตร (ชะลอ, 2542) ของดาหลาสรปไดดงน

ราก ดาหลามระบบรากเปนรากฝอย รากจะแตกออกมาจากสวนใตของเหงา และจะมจานวนมากตรงบรเวณหวและทาย เมอแตกออกมาครงแรกรากจะมลกษณะอวบอวน ไมมแขนง แตเมออายมากขนจะแตกแขนงเลกๆ โดยทวไปรากทเจรญเตมทจะมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 0.5 เซนตเมตร ยาวประมาณ 20-30 เซนตเมตร ทาหนาทชวยยดลาตน รากทมอยจานวนมาก จะฝอและคอยๆ สลายตวไป และเกดรากใหมมาแทน

เหงา หวของดาหลาเปนแบบเหงาเกดจากลาตนททาหนาทเกบสะสมอาหาร มองเหนเปนขอปลองชดเจน ขนาดของเหงาแตกตางกนไปตามอาย สวนหวและทายของเหงาซงเปนทเกดของลาตน จะพองโตมขนาดใหญกวาสวนอนๆ และจะมเหงาเลกๆ แตกออกจากสวนนเกดเปนลาตนใหมเรยกวาหนอจะเจรญขนพงสอากาศ เมอลาตนใหมเจรญเตบโตสามารถหาอาหารไดเองจะสงอาหารทเหลอไปเกบสะสมไวทเหงาทาใหมขนาดใหญขนเรอยๆ ฉะนนขนาดของเหงาจะมความสาคญกบขนาดของ ลาตน กลาวคอลาตนเจรญมากขนเทาใด เหงาจะมขนาดใหญขนเทานน

ลาตน ลกษณะคลายขง ขา ขมน หรอกระชาย มลาตนใตดนเรยกวาเหงา (rhizome) เหงานจะเปนบรเวณทเกดของหนอดอกและหนอตน สวนลาตนเหนอดนเปนกาบใบทโอบซอนกนแนน เชนเดยวกบพวกกลวย สวนนคอลาตนเทยม (pseudostem) ลาตนเหนอดนสงประมาณ 2-3 เมตร มสเขยวเขม เปนไมเนอออนมกาบใบหอหมอยจานวนมาก ลาตนจะเจรญจากสวนปลายของเหงา สวนทโผลเหนอจากเหนอดนขนมานนไมใชสวนของลาตนทงหมด จะเปนสวนของลาตนทแทจรงประมาณ 1/3-1/2 ของความสงทงหมด สวนทเหลอคอกาบใบซงหอหมลาตนสวนปลายเอาไว ลาตนจะเจรญทางดานขางตามทศทางของเหงาทแตกออกมา ลาตนของดาหลาแตละตนจะอยใกลชดกนมาก ทาใหสวนลางของลาตนสงจากผวดนประมาณ 1-2 ฟต ไมมใบ เรยกลกษณะของลาตนหลายๆ ตนทเจรญอยใกลชดกนนวากอดาหลา 1 ตน สามารถใหหนอใหมไดประมาณ 7 หนอ ในเวลา 1 ป

4  

ภาพท 2.1 ลาตนของดาหลา

ใบ ดาหลามใบลกษณะเปนใบเดยว เสนใบขนานกน รปรางยาวร กลางใบกวางแลวคอยๆ เรยวไปหาปลายใบ และฐานใบ ใบไมมกานใบ ผวเกลยงทงดานบนและดานลาง ใบยาว ประมาณ 30-80 เซนตเมตร กวางประมาณ 10-15 เซนตเมตร ปลายใบแหลม ฐานใบเรยวลาดเขาหากานใบ เสนกลางใบปรากฏชดทางดานลางของใบกานใบสนมากตดอยกบกาบใบ ซงมลกษณะเปนกาบหมลาตนเอาไว กาบใบจะเจรญเลยตาแหนงตรงทกานใบตอกบกาบใบ ทาใหมลกษณะคลายรปสามเหลยมเลกๆ ตดอยทปลายกาบใบ ใบทเจรญอยางแทจรงจะเรมจากใบท 3 หรอ 4 เปนตนไป ซงจะอยสงจากโคนตนไปประมาณ 1-2 ฟต จานวนใบแตกตางกนขนอยกบอาย อายมากมใบมาก ดาหลาทมอาย 2 ปจะมจานวนใบเฉลย 15-20 ใบ ขนาดของใบจะกวางยาวไมสมาเสมอกน ใบทอยตอนลางจะมขนาดเลก ใบทอยชวงกลางจะมขนาดใหญและยาวมาก สวนใบทอยสงขนไปจะคอยๆ ลดขนาดลงไปเรอยๆ ตามลาดบจนถงใบสดทายจะเลกมากและมวนตวคลายหลอด

ภาพท 2.2 ใบของดาหลา ทมา : Chan et al. (2011b)

5  

ดอก ดอกดาหลาเปนดอกชอมลกษณะดอกแบบ head ประกอบดวยกลบประดบม 2 ขนาด สวนโคนประกอบดวยกลบประดบขนาดใหญ มความกวางกลบประมาณ 2-3 เซนตเมตร จะมสแดงขลบขาวเรยงซอนกนอย และจะบานออกประมาณ 25-30 กลบ และมกลบประดบ ขนาดเลกอยสวนบนของชอดอก ความกวางกลบประมาณ 1 เซนตเมตร ซงมสเดยวกบกลบประดบขนาดใหญ กลบประดบเลกนจะหบเขาเรยงเปนระดบมประมาณ 300-330 กลบ ภายในกลบประดบขนาดใหญทบานออกจะมดอกจรงขนาดเลกกลบดอกสแดง ซงเปนดอกสมบรณเพศอยจานวนมาก ดอกบานเตมทจะมขนาดความกวางดอกประมาณ 14-16 เซนตเมตร ความยาวชอประมาณ 10-15 เซนตเมตร มกานชอดอกยาวประมาณ 30-150 เซนตเมตร ลกษณะกานชอดอกแขง ตงตรง ดอกจะพฒนามาจากหนอดอกทแทงออกมาจากเหงาใตดนลกษณะของหนอจะมสชมพทปลายหนอ

ภาพท 2.3 ดอกของดาหลา ทมา : Chan et al. (2011b)

ผล ผลเปนกลม ผลออนมสเขยวออน และเมออายมากขนจะเปลยนเปนสเหลองอมชมพและสนาตาลออน ตามลาดบ ดาหลาจะตดผลเมออาย 2 ป ในชอดอกหนงๆจะตดผลโดยเฉลยประมาณ 30-150 ผล แตละผลจะมเมลดประมาณ 40-80 เมลดตามขนาดของผล เมลดมสดา การตรวจสอบสารสาคญจากสารสกดพชสมนไพร (รตนา, 2556)

ในสารสกดจากสมนไพรแตละชนดประกอบดวยสารเคมหลายชนด บางชนดมฤทธทางเภสชวทยา (pharmacological action) ซงมกเรยกวาเปนสารสาคญ (active constituents) สามารถนามาใชประโยชนทางยา ใชเปนองคประกอบในอาหารและเครองสาอาง ในการเตรยมสารสกดจากสมนไพรหากมขอมลเบองตนวาในสารสกดหยาบมสารเคมกลมใดบางทมฤทธทางเภสชวทยา เชน กลมอลคาลอยด (alkaloids) กลมกลยโคไซด (glycosides) เปนตน ทาใหสามารถวางแผนการสกดแยกหรอนาไปทดสอบฤทธทางชวภาพไดตามคณสมบตทางเคมของสารกลมนนได ซงการตรวจสอบสารสาคญในสารสกดจากสมนไพรควรเปนวธทงาย เรว และคอนขางจาเพาะกบกลมสารเคมท

6  

ตองการ โดยทวไปมกใชวธการตรวจสอบดวยปฏกรยาส/การเกดตะกอน หรอตรวจสอบโดยใช รงคเลขผวบาง (ทนเลเยอรโครมาโทกราฟ, Thin Layer Chromatography, TLC) - การตรวจสอบดวยปฏกรยาสหรอการเกดตะกอนนน จะอาศยปฏกรยาทางเคมงายๆ ซงจะใหผลเปนสตางๆ หรอเกดการขน (turbidity) หรอเกดตะกอน จดเปนวธการตรวจสอบทางเคมเบองตน (preliminary test) ทงาย รวดเรว มความไว (sensitivity) สง แตไมจาเพาะเจาะจงกบกลมสารเคมทตองการ อาจเกดผลบวกอาพราง (false – negative reaction) เนองจากสารประกอบอนทไมใหผลเชนเดยวกบสารตวอยาง สารสาคญแตละชนดจะไวตอนายาตรวจสอบไมเทากน จงตองระมดระวงเรองปรมาณนายาตรวจสอบทใช อกทงปฏกรยาทเกดขนตองใชสภาวะทเหมาะสม หากใสนายามากหรอนอยเกนไปอาจจะไมไดผล ควรใชขอมลจากการทดลองอนรวมดวย - การตรวจสอบโดยใชรงคเลขผวบาง เปนวธการตรวจสอบเอกลกษณทสะดวก รวดเรว และแมนยา โดยประเมนคา Rf (Relative Front หรอ Retardation Factor) หรอคาอตราสวนของระยะทางทสารเคลอนทกบระยะทางทตวทาละลายเคลอนท สและความเขมของสเปรยบเทยบกบสารอางอง (reference substance) หรอสารมาตรฐาน (standard substance) ในกรณทไมมสารอางองหรอสารมาตรฐาน อาจใชลายพมพนวมอ (fingerprint) ของโครมาโทแกรม (chromatogram) ของพชสมนไพรนน เนองจากไมมพชสมนไพรใดทมองคประกอบและปรมาณสารทเหมอนกนทกอยาง ทาใหไดลกษณะโครมาโทแกรมเฉพาะตวของพชสมนไพรนน การตรวจสอบโดยใชรงคเลขผวบางนดกวาการตรวจสอบดวยปฏกรยาส เนองจากเปนการแยกสารและตรวจสอบสารไปพรอมๆ กน ทาใหทราบชนดกลมสารโดยประมาณและยงเปนแนวทางในการเลอกตวทาละลายทเหมาะสมในการแยกสารดวยวธคอลมนโครมาโทกราฟ (column chromatography) อกดวย สารสาคญในสารสกดจากสมนไพรมหลายชนด ซงอาจแบงไดดงน 1. คารโบไฮเดรต (Carbohydrate) เปนสารอนทรยทประกอบดวยคารบอน (carbon) ไฮโดรเจน (hydrogen) และออกซเจน (oxygen) โดยไฮโดรเจนและออกซเจนมกจะพบในสดสวน 2:1 เปนกลมสารทพบไดทงในพชและสตว คารโบไฮเดรตในพชสรางขนจากการสงเคราะหแสงและเกบสะสมไว ซงจะถกนามาใชเปนอาหารของคนและสตว คารโบไฮเดรตและอนพนธของคารโบไฮเดรตทนามาใชประโยชนในทางเภสชกรรม เชน - แปงใชเปนสารชวยเพมปรมาณ (diluent) และสารชวยการแตกตวยาเมด (disintegrating agent) - กมอะคาเชย (acacia gum) และกมทรากาคานธ (tragacanth gum) เปนสารทตนไมสรางขนเมอไดรบอนตรายหรอเปนแผลจากตนอะคาเชย (Acacia Senegal Wild.) และตนแอสตรากาลส (Astragalus spp.) กมอะคาเชยใชเปนสารชวยแขวนตะกอน (suspending agent) สารชวยยดเกาะในยาเมด (binding agent) ทาใหชมคอ - เซลลโลส (cellulose) และอนพนธเซลลโลส จดเปนโพลแซคคาไรด (polysaccharide) ท เ ปนสวนประกอบสาคญของผนงเซลล พช ในทางเภสชกรรมใชอน พนธของเซลลโลส

7  

(carboxymethyl cellulose, C.M.C.) เปนยาระบายชนดชวยเพมกาก (bulk laxative) และใชเปนสารชวยแขวนตะกอน เปนตน การตรวจสารสาคญกลมคารโบไฮเดรต ทาไดโดยใชวธการทาปฏกรยามอลลช(Molisch’s test) หรอการใชรงคเลขผวบาง ซงการทาปฏกรยามอลลชประกอบดวยแอลฟาแนพทอล (-naphthol) และกรดซลฟวรกเขมขน (conc. sulfuric acid) จะใหสมวงแดง สวนการใชรงคเลขผวบาง มกใชวฏภาคคงทชนดเซลลโลส หรอใชคเซลกว (kieselguhr) ทเคลอบดวยกรดโบรค (boric acid) เพอใหเกดสารประกอบเชงซอนกบสารประกอบโพลไฮดรอกซ (polyhydroxy compounds) โดยดวลอฟ (develop) ในบวทานอล : กรดอะซตค : อเทอร : นา = 9 : 6 : 3 : 1 และตรวจสอบดวย anisaldehyde หรอ naphthoresorcinol reagent จะใหสแตกตางกนไปตามชนดของคารโบไฮเดรต อาจใชรงคเลขกระดาษเปนวฏภาคคงทโดยใชระบบนาพาสารหรอวฏภาคเคลอนททมความมขวสงมากๆ เชน บวทานอล : เอทลแอลกอฮอล : นา = 4 : 1 : 2 : 2 และตรวจสอบดวย aniline hydrogen phthalide ซงจะใหสแตกตางกนไปตามชนดของคารโบไฮเดรต 2. ไขมน (lipids) เปนเอสเทอร (ester) ทเกดจากกรดไขมนทมโมเลกลยาว (long chain fatty acid) จบกบแอลกอฮอล (alcohol) การตรวจสอบไขมนซงมกรดไขมนเปนองคประกอบนน อาจทาปฏกรยา addition ทตาแหนงพนธะคของกรดไขมนดวยอะตอมของฮาโลเจน (เชน ใช bromine water เปนตน) กรดไขมนไมอมตวทมพนธะคมากจะทาปฏกรยากบ bromine ไดมาก สวนกรดไขมนอมตวจะไมเกดปฏกรยากบ bromine 3. นามนหอมระเหย (essential oils) และเทอรพนอยด (terpenoids) นามนหอมระเหยพบไดในสวนตางๆ ของพช เชน ดอก ใบ ผล กลบเลยง เปนตน มลกษณะเปนนามนทมกลนและรสเฉพาะตว ระเหยไดงายทอณหภมธรรมดา ไมมส แตเมอตงทงไวนานๆ อาจถกออกซไดซ (oxidized) ทาใหสเขมขน จงตองเกบไวในขวดสชาทปดสนท นามนหอมระเหยประกอบดวยสวนประกอบทางเคมทซบซอน เทอรพนอยดเปนสารประกอบทประกอบดวยหนวยทเรยกวา หนวยไอโซพรน (isoprene unit) ซงเปนโซแขนง (branched chain) ของคารบอน 5 ตว มพนธะไมอมตว (unsaturated bonds) 2 พนธะ ดงนนในบางครงอาจเรยกไอโซพรนอยด (isoprenoids) โครงสรางของสารประกอบกลมเทอรพนอยดสรางขนมาจากหนวยไอโซพรนทเชอมเขาดวยกนแบบหวไปหาง (head to tail) ทาใหมรปแบบของวงแหวนตางๆ กน จานวนของหนวยไอโซพรนทเชอมเขาดวยกนใชในการแบงประเภทของสารประกอบเทอรพนอยด ซงพบกระจายอยทวไปในสงมชวตโดยเฉพาะพชชนสง นอกจากนยงพบในเชอรา แมลง จลนทรย (microorganisms) และสงมชวตในทะเล (marine organisms) เปนกลมสารทมฤทธทางเภสชวทยามากมาย นามนหอมระเหยจดเปนสารเทอรพนอยดทมองคประกอบเปนพวกโมโนเทอรพนอยดและเฮมเทอรพนอยด (hemiterpenoids) บาง นอกจากนยงพบสารประกอบไตรเทอรพนอยดในกลมอลคาลอยด สเตยรอยดคารดแอกกลยโคไซด ซาโปนกเรซน และอนๆ การตรวจสอบเทอรพนอยดอาศยหลกการการเกดสกบนายาทดสอบบางชนด เชน นายา 2,6–

8  

di-tert-butyl-p-cresol ในเอทานอล ใชตรวจสอบเพนตะไซคลกไตรเทอรพนอยด(pentacyclictriterpenoids) ใหสมวง หรอใชนายากรดคลอโรซลโฟนก (chlorosulfonic acid) ไตรเทอรพนอยดใหสแดง เปนตน 4. อลคาลอยด (Alkaloids) เปนสารประกอบกลมใหญมากทสดกลมหนงทไดมการศกษากนอยางกวางขวาง พบมากในพชชนสง เปนสารอนทรยทมไนโตรเจนเปนสวนประกอบ (organic nitrogen compounds) คณสมบตทวไปของอลคาลอยด คอ มกมรสขม มฤทธเปนดาง ไมละลายนา แตละลายไดดในตวทาละลายอนทรย (organic solvents) มคณสมบตทางเคมและทางกายภาพแตกตางกนมาก มฤทธทางเภสชวทยาครอบคลมเกอบทกระบบของรางกายและจดเปนเภสชภณฑธรรมชาตกลมใหญทสดทไดนามาใชประโยชนทางการแพทย การตรวจสอบอลคาลอยดเบองตนมกใชตรวจหาอลคาลอยดทมอยในพชอยางคราวๆ วามอลคาลอยดอยหรอไมเทานน โดยทวไปอาศยหลกการทวาอลคาลอยดเกอบทกชนดสามารถเกดตะกอนหรอเกดการขน หรอเกดสกบนายาทดสอบบางชนดได 5. กลยโคไซด (Gilcoside) เปนสารประกอบอนทรยทมโครงสรางโมเลกลประกอบดวยสวน อะกลยโคน (aglycone) หรอจนน (genin) จบกบนาตาลหรออนพนธของนาตาลหรอเรยกสวน กลยโคน (glycone) จดเปนสารกลมใหญอกกลมหนงทนามาใชประโยชนเปนยารกษาโรคอยางกวางขวางและบางชนดมฤทธเปนสารพษ โดยทวๆ ไปกลยโคไซดจะละลายไดในตวทาละลายมขว ขนกบจานวนและชนดนาตาลของโครงสรางกลยโคนของกลยโคไซด เมอทาปฏกรยาไฮโดรไลซส (hydrolysis) จะเกดการสลายพนธะทเชอมตอระหวางอะกลยโคนและกลยโคน ปกตอะกลยโคนของกลยโคไซดมโครงสรางทแตกตางกนหลายแบบและนยมใชเปนหลกในการจาแนกประเภทของกลยโคไซดกลมกลยโคไซดทพบบอยไดแก 5.1 คารดแอกกลยโคไซด (Cardiac glycosides) มอะกลยโคนเปนสเตยรอยดนวเคลยส (steroid nucleus) คอ มโครงสรางเปนวงแหวนไซโคเพนทาโนเพอไฮโดรฟแนนทรนอยในโมเลกล มฤทธตอระบบหวใจและหลอดเลอด การตรวจหาคารดแอกกลยโคไซดในตวอยางจะอาศยพนฐานของโครงสรางของคารดแอกกลยโคไซดเปนหลกซงไดแก - การตรวจหาสวนของสเตยรอยดนวเคลยส (steroid nucleus) - การตรวจหาสวนของวงแหวนแลกโทนไมอมตว (unsaturated lactone ring) ซงอาจจะเปนวงแหวนหาเหลยมหรอหกเหลยม (5- หรอ 6-membered ring) ทตาแหนง C17หรอ - การตรวจหาสวนของนาตาลดออกซ (deoxy sugar) ทตาแหนง C3 เนองจากไมมนายาเคมใดทจะตรวจสอบเฉพาะสาหรบคารดแอกกลยโคไซด จงจาเปนตองตรวจสอบแตละสวนซงเปนโครงสรางทางเคมของคารดแอกกลยโคไซดเปนหลก ถาไดผลทกการตรวจสอบจงจะสรปไดวาอาจมคารดแอกกลยโคไซด การตรวจนาตาลดออกซเปนการตรวจสอบทมาชวยยนยนการตรวจสอบทงสองทกลาวไปแลว มกใชการทดสอบแคลเลอร-คเลยน (Keller-Kiliani test) ซงประกอบดวยเฟอรก

9  

คลอไรด-กรดซลฟวรก-กรดอะซตก (ferric chloride-sulfuric acid-glacial acetic acid) จะใหสมวงทรอยตอระหวางสารสกดและกรดซลฟวรก การตรวจหาสวนของสเตยรอยดนวเคลยส ทาไดโดยใชการทดสอบลเบอรแมนเบอรชารด (Liebermann–Burchard test) ซงประกอบดวยอะซตกแอนไฮไดรด–กรดซลฟวรก (acetic anhydride-sulfuric acid) จะใหสนาเงนหรอมวงหรอสเหลอง การทดสอบวงแหวนแลกโทนไมอมตวโดยใชนายาซงมกมหมไนโตร (nitro group) ทสามารถทาปฏกรยากบสวนเมทลน (methylene) ของแลกโทนไมอมตว (unsaturated lactone) เกดสารซงมสตางๆ ทใชมากคอ นายาเคดเด (Kedde reagent ประกอบดวยกรด 3,5-dinitrobenzoic acid และดาง) ใหสมวง หรอนายา เรยมอนด (Raymond reagent ประกอบดวย m-dinitrobenzene และดาง) ใหสนาเงน 5.2 ซาโปนนกลยโคไซด (Saponin glycosides) มอะกลยโคนเปนสเตยรอยดหรอไตรเทอรพนอยด (triterpenoid) ซาโปนน กลยโคไซดเปนสารกลมใหญทมโครงสรางทางเคมแบงไดเปน 2 กลมตามชนดของอะกลยโคน คอ สเตยรอยดอลซาโปจนน (steroidal sapogenin) และไตรเทอรพนอยซาโปจนน (triterpenoid sapogenin) การตรวจสอบเบองตนอาศยหลกเกณฑตอไปน คอซาโปนนกลยโคไซด สามารถทาใหเมดเลอดแดงแตก เนองจากสามารถทาปฏกรยากบกลมไอออนกของผนงเมดเลอดแดงและจบกบโมเลกลของไขมนดวยแรงแวนเดอรวาลว(Van der Wal’s force) ทาใหผนงเมดเลอดแดงถกทาลาย 5.3 แอนทราควโนนกลยโคไซด (Antraquinone glycosides) มอะกลยโคนเปนอนพนธของแอนทราซน (anthracene) ทพบในธรรมชาต โดยเฉพาะในพชชนสงทงหลายจะอยในสภาพกลยโคไซด คณสมบตทางเคมของแอนทราควโนนจะสามารถเปลยนกลบไปกลบมาระหวางแอนโทรน (anthrone) และแอนทรานอล (anthranol) มฤทธเปนยาระบาย (laxative) และยาถาย (purgative) การตรวจสอบแอนทราควโนนกลยโคไซดในพชจะใชการทดสอบดวยปฏกรยาบอนเทรเกอร (Borntraeger reaction) ซงอาศยหลกเกณฑการยอย (hydrolyse) กลยโคไซดออกเปนอะกลยโคนโดยใชดางเจอจางจะไดอะกลยโคนในรปของเกลอ ทาใหละลายนาได เพอใหการตรวจสอบชดเจนขน จงทาใหเปนกรดเพอเปลยนเกลอเปนแอนทราควโนนรปอสระ ซงละลายไดในสารละลายอนทรย เชน เบนซน อเทอร คลอโรฟอรม เปนตน จากนนนาไปหยดดวยดางจะไดสแดง 5.4 ไซยาโนเจนกกลยโคไซด (Cyanogenic glycosides) ทพบในพชตามธรรมชาตสวนใหญอยในรปกลยโคไซด เมอถกไฮโดรไลซสดวยกรดเจอจางหรอเอนไซมทมอยในพชเองใหกรดไฮโดรไซยานก (hydrocyanic acid, HCN) หรอไซยาไนด (cyanide) เมอคนหรอสตวกนเขาไปจะเกดอนตรายได เนองจากไซยาไนดไอออนจะจบกบอะตอมของธาตโลหะ โดยเฉพาะธาตเหลกซงเปนองคประกอบในเอนไซมหลายชนด ทาใหฤทธของเอนไซมหมดไป สารกลมนใชในทางยานอยมาก การตรวจสอบหากรดไฮโดรไซยานกไดโดยทาการทดสอบกบไนโตรเบนซาลดไฮด-ไดไนโตรเบนซน(nitrobenzaldehyde-dinitrobenzene test)

10  

5.5 ไอโซธยโอไซยาเนตกลยโคไซด (Isothiocyanate glycoside) เปนสารประกอบกลยโคไซดทถกไฮโดรไลซสดวยเอนไซมธยโอกลโคซ เดส(thioglucosidase) หรอเรยกชออนวาไมโรซเนส (myrosinase) เอนไซมนเกดอยในพชตนเดยวกน แตแยกกนอยคนละสวนของเซลล เกดเปนสารประกอบไอโซธยโอไซยาเนต นาตาลกลโคส และสารประกอบซลเฟตหรอกรดกามะถนเกดขน นาตาลทพบในโมเลกลของกลยโคไซดนเปนนาตาลกลโคสเพยงชนดเดยวเทานน ฤทธทางเภสชวทยาทเดนของสารประกอบประเภทน คอมฤทธยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรยและเชอรา การตรวจหาไอโซธยโอไซยาเนตกลยโคไซด โดยนาพชทตองการตรวจหามาตมในแอลกอฮอลเดอดเพอขจดฤทธของเอนไซม จากนนทาการสกดพชดวยนาตมเดอดหรอเอทานอลหรอเมทานอล แลวทาใหเขมขนโดยเครองระเหยแบบลดความดน (rotary evaporator) และแยกใหไดสารบรสทธดวยวธคอลมนโครมาโทกราฟ ซงมอะลมนาเปนตวดดซบ นากลยโคไซดทไดไปทาใหบรสทธโดยการตกผลกในสารละลายผสมของแอลกอฮอลและนา จากนนศกษาเอกลกษณของไอโซธยโอไซยาเนตกลยโคไซดดวยรงคเลขกระดาษ (paper chromatography) ในระบบตวทาละลายของบวทานอล-กรดอะซตก-นา จากนนฉดพนดวย 0.2 โมลารของซลเวอรในเทรต และอบใหแหงทอณหภม 100 องศาเซลเซยส แลวฉดพนทบดวย 0.2 โมลารของโพแทสเซยมไดโครเมต (potassium dichromate) ถาหากเปนไอโซธยโอไซยาเนตกลยโคไซด จะสงเกตเหนจดสเหลองปรากฏขนบนพนสแดง 5.6 ฟลาโวนอยดกลยโคไซด (Flavonoid glycosides) จดเปนสารประกอบเคมทสาคญกลมใหญอกกลมหนงทไดจากพช มสวนอะกลยโคนเปนสารประกอบจาพวกฟลาโวนอยดเชอมเกาะอยกบกลยโคน สวนมากเปนสารประกอบโพลฟนอลก(polyphenolic compounds) ทพบในสวนตางๆ ของพช โดยเฉพาะในดอก ทาใหดอกไมมสสวยงาม สตรโครงสรางพนฐานเปนหม C6 จานวน 2 หมมาเชอมตอกนดวยลกโซ (aliphatic chain) ของอะตอมคารบอน 3 อะตอม (C6-C3-C6) หากมการเพมอะตอมของออกซเจนเขาไปทลกโซของอะตอมคารบอน 3 อะตอมหรอเพมวงแหวน (oxygen-heterocyclic rings) หรอหมไฮดรอกซล(hydroxyl groups) ในตาแหนงตางๆ กนทาใหไดสารประกอบฟลาโวนอยด2 กลมใหญ คอ - สารประกอบฟลาโวนอยดทมโครงสรางฟลาโวนอยดแท (true flavonoids) ไดแก ฟลาโวน (flavones) ฟลาโวนอล (flavonols) ฟลาวาโนน (flavanones) และฟลาวาโนนอล (flavanonols) แอนโธไซยานดน (anthocyanidins) ลวโคแอนโธไซยานดน (leucoanthocyanidins) และคาทคน (catechin) - สารประกอบฟลาโวนอยดทมโครงสรางสมพนธ (related compounds) ไดแก ชาโคน (chalcones) ออโรน (aurones) และไอโซฟลาโวน (isoflavones) ฟลาโวนอยดเปนสารกลมทพบมากในพชทงในรปของอะกลยโคนและกลยโคไซด ซงกลยโคไซดชนดนมกพบมากในดอก ผล และใบ สาหรบการตรวจสอบฟลาโวนอยดกลยโคไซดมหลายวธทใชกนมากคอปฏกรยาไซยานดน (cyaniding reaction) ปฏกรยานเปนปฏกรยารดกชนทใชตรวจหา 2-phenylbenzopyrone ในโมเลกล ดาเนนการโดยใสลวดแมกนเซยม (magnesium) ลงใน น ายาส กดแอลกอฮอล ของ พชท ต อ งการตรวจหา ต ม และหยดกรด เกล อ เ ข มข น (conc. Hydrochloric acid)ลงไป จะใหสตางๆ กน คอสารประกอบฟลาโวนจะใหสสมไปถงสแดง

11  

สารประกอบฟลาโวนอลจะใหสแดงไปถงสแดงเขม และสารประกอบฟลาวาโนนจะใหสแดงเขมไปจนถงสแดงอมมวง มบางครงอาจใหสเขยวหรอสนาเงน สจะเกดภายใน 1-2 นาทหลงจากเตมกรด 5.7 คมารนกลยโคโซด(Coumarin glycosides) เปนสารประกอบกลยโคไซดทมโมเลกลประกอบดวยโครงสรางเบนโซแอลฟาไพโรน(benzo--pyrone) จดอยในกลมของพวกสารประกอบแลกโทน (lactones) มลกษณะเฉพาะตวคอเปนสารประกอบทใหกลนหอม ในธรรมชาตอาจอยในสภาพอสระหรอสภาพกลยโคไซด พบไดมากมายในพชชนสงทงหลาย ฤทธทางเภสชวทยาของสารประกอบคมารนจะขนกบสวนของอะกลยโคนเปนหลก คมารนเปนสารกลมทมเบนโซแอลฟาไพโรนเปนสวนประกอบ การตรวจสอบทาไดงายๆ โดยใชความรอนทาใหคมารนระเหยออกจากสารสกด แลวดกจบไอดวยกระดาษกรองชบดางๆ จากนนนาไปสองดวยแสงอลตราไวโอเลต สารคมารนจะเรองแสงสเขยวเหลอง 6. โพลฟนอล (Polyphenols) มโมเลกลใหญและโครงสรางซบซอนพบไดในพชหลายชนด มรสฝาด จงใชเปนฝาดสมาน ยาแกทองเสยและมฤทธยบยงการเจรญของแบคทเรย อยในรปฟนอลอสระหรอในรปไกลโคไซด การตรวจสอบโพลฟนอลจะใชเฟอรกคลอไรด(ferric chloride) จะใหสนาเงนเขยวหรอเขยวดา การเลอกตวทาละลาย (กลทมา และพชย, 2555)

การเลอกตวทาละลายในการเตรยมสารสกดขนกบความสามารถในการละลายองคประกอบสาคญทตองการและองคประกอบอนๆ ทไมตองการและขนกบชนดของสารสกดทตองการเตรยมขนอกสารละลายอาจเปนตวทาละลายเดยวหรอเปนของผสมของตวทาละลายตางๆ กไดโดยทวไป สารละลายควรมสารตางๆ ดงนคอ

1) มความสามารถในการละลายองคประกอบสาคญมากทสดและไมละลายหรอละลายองคประกอบอนๆ ไดนอย

2) หางายราคาถก 3) ไมเปนพษตอรางกาย 4) มความคงตวด 5) ไมทาปฏกรยากบองคประกอบสาคญในพชสมนไพรนอกเหนอจากทตองการ 6) ไมระเหยงายหรอยากจนเกนไปและไมตดไฟงาย ตวทาละลายทนยมใชในการเตรยมการสกดพชสมนไพรมหลายชนดซงมคณสมบตแตกตาง

กนดงน 1. นา เปนตวทาละลายทดหางายและราคาถก แตการใชนาอยางเดยวเปนตวทาละลายม

ขอเสยหลายประการคอ สามารถละลายองคประกอบท ไม ตองการออกมาไดมากพอๆ กบองคประกอบทสาคญทตองการ สารเฉอยทละลายออกมากบนา เชนนาตาล แปง ซงเปนอาหารทดของจลนทรย ดงนนจงทาใหเกดการบดเสยของสารสกดถาไมไดใสสารกนบด อกประการหนงนามจดเดอดสง ดงนนถาตองการใหสารสกดในนาเขมขนขนจะตองใชความรอนสงในการระเหยนาออกไป ซง

12  

อาจจะเกดความเสยหายแกองคประกอบทสาคญได ดงนนไมคอยใชนาเดยวๆ เปนตวทาละลายแตจะใชรวมกบตวทาละลายอนๆ โดยเฉพาะแอลกอฮอลนาทเตมกรดลงไปเลกนอย (acidified water) ใชสกดองคประกอบสาคญในพชสมนไพรทมองคประกอบสาคญเปนสารประกอบพวกอลคาลอยดสวนนาทเตมดางลงไปเลกนอย (alkalinized water) กจะใชสกดพชสมนไพรบางชนดเชน Cascara bark

2. แอลกอฮอล เปนตวทาละลายทดมากมความไวในการละลายมากกวานาและยงมฤทธในการยบยงการเจรญเตบโตของจลนทรยไดอกดวย นอกจากนแอลกอฮอลยงระเหยไดงายกวานา ถาตองการทาใหสารละลายเขมขนขน แตแอลกอฮอลราคาแพงกวานา ดงนนจงควรคานงถงขอนดวยในการเลอกเปนตวทาละลาย

3. กลเซอรน เปนตวทาละลายทดของสารประกอบหลายชนดในพชสมนไพร เชน แทนนน

และ oxidation products ของแทนนน นอกจากนแทนนนยงมคณสมบตเปนสารกนบดไดอกดวยเนองจากกลเซอรนระเหยทอณหภมสง ดงนนจะยงคงอยในสารสกดขนสดทาย จงไมควรใชกลเซอรนในการเตรยมสารสกดทไมตองการใหมกลเซอรนเหลออย กลเซอรนมกใชเปนตวทาละลายรวมกบนาหรอแอลกอฮอลในการใชเปนตวทาละลาย

4. นาผสมแอลกอฮอล เปนสารละลายทใชประโยชนไดกวางขวางทสดมคณสมบตในการ

ละลายองคประกอบสาคญในพชสมนไพรไดใกลเคยงกบแอลกอฮอล แตราคาถกกวาและยงสามารถปองกนการบดเสยของสารสกดไดอกดวย นอกจากนการใชนายาผสมแอลกอฮอลยงชวยปองกนการแยกตวขององคประกอบในสารสกดเมอตงทงไวซงมกจะเกดในกรณทใชนาอยางเดยวในการสกด

5. เฮกเซน เหมาะสาหรบสารสกดทไมมขวมกใชเปนตวทาละลายสาหรบกาจดไขมนจากสมนไพรขอดคอราคาถก

6. คลอโรฟอรม เปนตวทาละลายทดแตมความไวนอย เกดอมลชนงายถาใชสกดสารซงเปนดางแกอาจจะสลายใหกรดเกลอ

7. อเทอร มอานาจในการละลายนอยกวาคลอโรฟอรมแตมความไวดกวา ขอเสยกคอ

ระเหยและระเหดงายเกดออกซไดซไดงายและดดนาไดมาก

8. เมทานอล เปนตวทาละลายทมอานาจในการละลายกวางมาก สวนมากใชในการสกดองคประกอบสาคญทมขวและยงใชทาละลายเอนไซมในพชดวยเชนเดยวกบเอทานอล แตนยมใช เอทานอลมากกวาเพราะราคาถกกวาและเปนพษนอยกวา

13  

วธการสกด สาหรบการเลอกวธการสกดควรพจารณาจากความสามารถในการละลายของสารสาคญในนายาสกดถาละลายไดงายนยมใชวธตวดดซบแตถาละลายไดนอยกจาเปนตองใชวธการสกดแบบตอเนอง ความคงตวขอสารสาคญในตวอยางตอความรอน คณคาของสารสกดและคาใชจายในการสกดและความตองการทจะใหไดการสกดทสมบรณหรอเกอบสมบรณหากตองการสารสกดเจอจางการใชวธมาเซเรซนกเพยงพอแลวแตถาตองการสารสกดทเขมขนกควรใชวธการสกดแบบตอเนอง (รตนา, 2547)

1. มาเซเรชน (maceration) เปนวธการสกดสารสาคญโดยวธการหมกกบนายาสกดนายาสกดสามารถแทรกเขาไปละลายองคประกอบออกมาได การหมกควรทาในภาชนะทมฝาปดสนทในนายาสกดทเหมาะสมจะทาเปนเวลา 7 วนหรอจนกระทงองคประกอบทตองการละลายออกมาหมด ในระหวางการหมกควรเขยาหรอคนเปนครงคราวเพอเพมอตราเรวในการสกด เมอครบกาหนดเวลาจงกรองแยกกาก (marc) ออกจากนายาสกด (ภาพท 2.4) วธการสกดนใชนายาในการสกดนอยจงประหยด เนองจากเปนวธทไมใชความรอนจงเหมาะกบการสกดสารทไมทนความรอน (รตนา, 2547) ซงจะทาการสกดสารณอณหภมหอง (Cunha et al., 2004) แตวธการสกดนมกจะไมสมบรณเนองจากไมคอยมการเคลอนทของนายาสกด ตารางท 2.1 คณสมบตของตวทาละลายบางชนดทใชในการสกดสารจากพชสมนไพร

ตวทาละลาย คณสมบต

1. Ether เปนตวทาละลายทละลายสารทไดจากดชนดไมละลายสารพนๆชนดอนทมอยในเนอเยอสมนไพรแตเกด Oxidize ไดงาย

2. Hexane เหมาะสาหรบสารไมมขวราคาถก 3. Acetone เปนตวทาละลายทกาจดไขมนไดดแตสามารถละลายสารพนฐานในพชได

บางขอเสยคอมกลนฉนกาจดออกไดยาก 4. Chlorofrom เปนตวทาละลายทสามารถละลายไดสารเกอบทกชนดแตไมนยมใช

เนองจากรบประทานมากจะเปนสารกอมะเรง 5. Ester ตวทาละลายในการสกดยาสมนไพรทาใหตวยาสาคญเขมขนและทาใหบรสทธไดงาย 6.Methylene chloride เกดอมลชนแตทาใหแหงหรอระเหยไดยาก 7. Alcohol เปนทนยมใชเพราะมความเปนพษตาม 2 ชนดคอเมทานอลและเอทานอล

มอานาจในการละลายสารกวางมากและยงใชทาละลายเอนไซมในพชไดลดปฏกรยาการสลายตวของนาขจดออกไดงายโดยไมตองใชความรอนสง

8. Water เปนตวทาละลายทสาคญไมไวไฟไมเปนพษหางายราคาถกและสกดสารไดมากชนดแตไมมความคงตวอาจทาใหเกดปนเปอนไดงายกอนนามาใชตองผานกระบวนการกาจดเชอกอน

14  

ภาพท 2.4 การสกดแบบมาเซเรชน (maceration) ทมา : http://firstyear.chem.usyd.edu.au/prelab/i mages/E28extractionimage3.gif

2. การสกดแบบตอเนอง (continous extraction) เปนวธการสกดสารทใชความรอน

เขาชวย (รตนา, 2547) และวธการสกดแบบตอเนองนจะสกดสารตวอยางทเปนของแขงโดยใชสารละลาย นยมใชอปกรณสกดทเรยกวา ซอกซเลตเอกซแทรกเตอร (soxhletextractor) (ภาพท 2.5) ซงการทางานนนจะเปนระบบปด โดยใชตวทาละลายทมจดเดอดตาเมอไดรบความรอนจากฮทตงแมนเทล (heating mantle) หรอหมอองไอนา นายาสกดในภาชนะระเหยขนไปแลวกลนตวลงมาในทมเบอร (thimble) ซงบรรจตวอยางไว นายาสกดผานลงตวอยางซาแลวซาอกเรอยๆ จนกระทงองคประกอบในตวอยางถกสกดออกมา เมอนายาสกดในเอกซแทรกตงแชมเบอร (extracting chamble) สงจนถงระดบเกดกาลกนาสารสกดจะไหลลงภาชนะวนเวยนเชนนจนการสกดสมบรณ วธการสกดแบบตอเนองเหมาะกบการสกดองคประกอบททนความรอนและใชนายาในการสกดนอยไมสนเปลอง แตมขอเสยคอไมเหมาะทจะใชกบองคประกอบทไมทนความรอนและนายาสกดทใชไมควรเปนของผสมเพราะจะเกดการแยกตวของตวทาละลายแตละชนด เนองจากจดเดอดตางกนจะทาใหสดสวนของนายาสกดแตกตางไปจากเดมและผลการสกดไมดเทาทคาดเอาไว (รตนา, 2547)

3. การสกดแบบใชคลนรงสไมโครเวฟ (microwave assisted extraction, MAE) วธนเปนวธทใชคลนรงสไมโครเวฟในการใหความรอนแกตวทาละลาย ตวทาละลายจะแพรความรอนไปสตวอยางทาใหเกดการแยกขององคประกอบทางเคมของตวอยางไปสตวทาละลาย (Trushevaet al., 2007) วธการสกดแบบนเหมาะกบการสกดองคประกอบททนความรอนและใชนายาในการสกดนอยไมสนเปลองใชเวลาในการสกดนอยมาก

15  

ภาพท 2.5 ซอกซเลตเอกแทรกเตอร (soxhlet extractor) ทมา : ttp://web2.slc.qc.ca/jmc/www/Chemweb/oldchemweb/extractionmethods.htm

4. การสกดแบบใชเครองลางความถสง (ultrasound sonicatorextraction,UE) วธน

เปนวธทใชคลนเสยงในการทาปฏกรยากบตวอยางแลวทาใหองคประกอบเคมของตวอยางแพรสตวทาละลาย (ภาพท 2.6) วธการสกดแบบนใชเวลาในการสกดนอยเหมาะกบการสกดองคประกอบทไมทนความรอนและใชนายาในการสกดนอยไมสนเปลอง (Trushevaet al., 2007)

ภาพท 2.6 การสกดแบบใชเครองลางความถสง (ultrasound sonicator extraction, UE) ทมา : http://www.gpo.or.th/rdi/ html/ Ultrasound.html

16  

การทาใหสารสกดจากตวอยางใหเขมขน (preconcentration) สารสกดอยางหยาบทไดจะมปรมาณมากและเจอจางทาใหนาไปแยกองคประกอบไดไมสะดวกและไมมประสทธภาพจงตองนามาทาใหมความเขมขนเสยกอนดวยวธดงน (รตนา, 2547)

1. การระเหย (free evaporation) เปนการนาตวทาละลายออกจากนายาสกดโดยใชความรอนจากหมอองไอนา (water bath) วธนอาจทาใหสารสกดสลายตวไดเนองจากอณหภมสงจนเกนไปและหากใชสารละลายอนทรยในการสกด การระเหยโดยใชความรอนโดยตรงบนแผนความรอนอาจเกดอนตรายไดงาย นอกจากนควรคานงถงอณหภมทจะทาใหเกดการสลายตวของสาระสาคญเมอใชความรอน

2. การกลนในสญญากาศ จดเปนวธทนยมมากทสด เปนการระเหยเอาตวทาละลายออกจากนายาสกดโดยการกลนทอณหภมตาพรอมทงลดความดนลงใหเกอบเปนสญญากาศโดยใชปมสญญากาศ เครองมอนเรยกวา โรตารอวาโพเรเตอร (rotary evaporator) (ภาพท2.7) ซงประกอบดวยสวนตางๆ 3 สวน คอภาชนะบรรจสารสกดอยางหยาบทจะกลน สวนคอนเดนเซอรหรอสวนควบแนนไอสารละลาย และภาชนะรองรบสารละลายหลงจากการกลนโดยการสกดอยางหยาบซงบรรจอยในภาชนะจะแชอยในหมอองไอนาทควบคมอณหภมไดและจะหมนตลอดเวลาททางานเพอใหมการกระจายความรอนอยางทวถงและสมาเสมอ ภาชนะบรรจสารอยางหยาบนจะตอเขากบสวนควบแนนซงมระบบทาความเยนหลอตลอดเวลา ปลายของสวนควบแนนจะมภาชนะรองรบโดยทงระบบจะตอเขากบระบบสญญากาศ สารทระเหยออกจากภาชนะบรรจควบแนนทคอนเดนเซอรและหยดลงมาภาชนะรองรบสารละลายหลงการกลน ซงสารละลายดงกลาวสามารถนาไปทาใหบรสทธและสามารถนากลบมาใชใหมได

ภาพท 2.7 เครองโรตารอวาโพเรเตอร (rotary evaporator) ทมา : http://en.citizendium.org/images/3/3b/Rotary_Evaporation.png

17  

โครมาโทกราฟ (chromatography) (ภทราพรและธญญรตน, 2553) โครมาโทกราฟเปนเทคนคทนยมใชมากในปจจบนสาหรบทาสารใหบรสทธแยกสารผสม

ออกจากกนและระบ (identify) สารอนทรยและสารชวเคมเปนตนวา amino acid, lipid, carbohydrate, alkaloid ฯลฯ คาวา โครมาโทกราฟ แปลวาการแยกออกเปนสๆ (the production of color scheme) ทงนเนองจาก Tswett ชาวรสเซยผเรมใชเทคนคนเปนคนแรกในป ค.ศ. 1906 ไดแยกสารทสกดออกจากใบไมออกไดเปนสตางๆ ในคอลมน นอกจากใชแยกสารทมสไดแลวเทคนคโครมาโทกราฟยงสามารถแยกสารทไมมสไดอกดวย วธทางโครมาโทกราฟเกยวของกบการแจกแจง (distribution) ของสารระหวางสองเฟส โดยเฟสหนงอยกบทเรยกวา เฟสคงท (stationary phase) สวนอกเฟสหนงเคลอนทไดเรยกวา เฟสเคลอนท (mobile phase) เราสามารถแบงโครมาโทกราฟอยางกวางๆ ไดเปน 2 ประเภทตามลกษณะของเฟสทเกยวของคอ

1. โครมาโทกราฟแบบดดซบ (adsorption chromatography) ในกรณนเฟสคงทเปนของแขง เชน อะลมนาหรอซลกาเจล สวนเฟสเคลอนทอาจเปนแกสหรอเปนของเหลวกได ตวอยางไดแก column chromatography, thin layer chromatography (TLC), gas-solidchromatography

2. โครมาโทกราฟแบบแบงสวน (partition chromatography) ในกรณนเฟสคงทเปน

ของเหลว สวนมากมกจะเปนนา ซงถกพยงอยดวยของแขง (supporter) ทพรน เชน ดนเบา (kieselguhr) หรอเซลลโลส (cellulose) สวนเฟสเคลอนทอาจเปนแกสหรอของเหลวกได ตวอยางไดแก paper chromatography, gas-liquid chromatography

เทคนคทางโครมาโทกราฟททาการทดลองไดงายและไมตองใชเครองมอทมราคาแพงเชน 1. คอลมนโครมาโทกราฟ (column chromatography) 2. ทนเลเยอรโครมาโทกราฟ (thin layer chromatography, TLC) 3. เปเปอรโครมาโทกราฟ (paper chromatography)

ทนเลเยอรโครมาโทกราฟ (TLC) วธนเราใหตวดดซบทเปนของแขงเปนชนหรอเปนฟลมบางๆ หนา 0.25-1 มลลเมตร ตดอยบนแผนกระจก โดยมากมกจะใชแผนกระจกไมโครสโคปสไลดเพราะสะดวกและรวดเรวแลวนาสารตวอยางทจะแยกจานวนเลกนอยไปจด (spot) บนตวดดซบทใกลปลายกระจกขางหนง โดยใชหลอดรเลก (capillary tube) เมอตวทาละลายระเหยไปแลว สารจะตดอยบนตวดดซบ นาแผนสไลดนไปใสในภาชนะทมตวทาละลายชนดหนง (อาจเปนตวทาละลายผสมกได) โดยใหระดบของตวทาละลายอยตากวาจดของสาร เมอปดภาชนะเพอใหภายในภาชนะอมตวดวยไอของตวทาละลาย ตวทาละลายจะซมขนมาขางบนตามแนวดงผานจดทมสาร สารตางๆจะเคลอนทตามตวทาละลายขนมาดวยอตราเรวทตางกนขนอยกบธรรมชาตของสารตวอยาง ตวทาละลาย และตวดดซบ การทจะทราบวาสารทไมมสเคลอนทมาอยตรงไหนทาไดหลายวธ เชน ตรวจดวยแสงอลตราไวโอเลต (ในกรณทรงสนทาใหสารนนเรองแสงได) หรอสเปรยดวยรเอเจนตบางชนดไปบนตวดดซบสาหรบตรวจหาสาร หรอเคลอบตวดดซบดวยสารฟลออเรสเซนต เมอสารอยทตาแหนงใดตรงนนจะมดเพราะสารไปบงการเรองแสง นอกจากนนวธทเปนประโยชนมากอกวธหนงกคอนาแผนสไลด

18  

ทมสารนไปใสในภาชนะปดทมไอโอดน สารอนทรยสวนมากจะเกดสารเชงซอนอยางออนทผนกลบได (reversible weak complex) กบไอโอดนใหจดทมสนาตาลเวลาทใชอาจเรวเปน 5-10 วนาทหรออาจนานถง 10-15 นาท แลวแตวาสารนนดดกลน (absorb) ไอโอดนเรวหรอชา

ตวดดซบทใชอาจเปนซลกาเจลหรออะลมนา ในกรณของซลกาเจลอานาจในการดดซบขนอยกบปรมาณของนาทมดวย ถามนาอยดวยมากความสามารถในการดดซบจะลดลง ในการเตรยมแผนสไลดของตวดดซบเรามกจะกวนซลกาเจลหรออะลมนากบนาจนเปน slurry แลวใหกระจายบนแผนสไลดใหทวถงอยางสมาเสมอแลวนาแผนสไลดทเคลอบแลวนไปกอกมมนต (activate) โดยทาใหรอน เชน องหลอดไฟฟา 60 วตตหรอนาไปใสในเตาอบทอณหภมประมาณ 100-120 องศาเซลเซยสประมาณ 10 นาท แผนสไลดทเคลอบไวนานๆ อาจสญเสยกมมนตภาพ (activity) ไปบางใหนามากอกมมนตใหมโดยองหลอดไฟหรอเขาเตาอบดงกลาว แตถาใชตวทาละลายอนทรยทระเหยงาย เชน คลอโรฟอรม เมอเคลอบตวดดซบลงบนแผนสไลดเรยบรอยแลวปลอยใหคลอโรฟอรมระเหยไปจนหมดกนาแผนสไลดนไปใชไดทนทโดยไมตองทาใหรอนกอน

ตวทาละลายทใชไดมมาก ตวทาละลายแตละชนดจะทาใหอตราเรวในการแยกสารตางๆออกจากตวดดซบหรออานาจการชะ (eluting power) ไมเทากน ตวทาละลายสามญทใชเรยงตามลาดบของอานาจการชะหรอสภาพมขว (polarity) จากนอยไปหามากคอ

1. petroleum ether หรอ hexane 2. cyclohexane 3. carbon tetrachloride 4. benzene 5. chloroform 6. Ether 7.acetone 8. ethanol 9. methanol 10. water 11.organic acid ถาตองการตวทาละลายทมอานาจการชะพอเหมาะอาจตองผสมตวทาละลายสองชนดหรอ

มากกวาเขาดวยกน เบนซนและคารบอนเททระคลอไรดเปนสารทมพษเวลาใชตองระมดระวงมาก วธนใชแยกสารจานวนนอยออกจากกนและใชสาหรบระบสารเพราะเหตวาถาใชตวดดซบ

เดยวกน ใชระบบตวทาละลายทเหมอนกนทอณหภมและภาวะเดยวกนสารหนงๆ จะมคา“rate of flow” หรอคา Rf (Rf value) คงท

Rf = ระยะทางทสารเคลอนท / ระยะทางทตวทาละลายเคลอนท

การวเคราะหเชงคณภาพ (Qualitative analysis) ของสารสกดดวยเทคนคยวและวซเบลสเปคโตรสโคป (UV and Visible Spectroscopy)

ยวและวซเบลสเปคโตรสโคปจะใหขอมลทเปนประโยชนเฉพาะกบสารประกอบทไมอมตว และเปนสารประกอบทมระบบคอนจเกต เชน dienes, polyenes, conjugated enones, dienones และสารประกอบอะโรมาตก เมออะตอมหรอโมเลกลดดกลนรงส UV-VIS ซงอยในชวงความยาวคลนประมาณ 200-800 nm จะกอใหเกดการเปลยนสภาวะของอเลกตรอน (electronic

 

transitions) พนธะ (bondอเลกตรอนคโ โมเลอเลกตรอนในมาสาหรบวดดดกลนรงสทสารประกอบ 1. ก

ภาพท 2.8 กทมา : httpsvisible%20s

ภาพท 2.9 กทมา : httpsvisible%20s

อเลกตรอนding electroโดดเดยว (unลกลของสารนโมเลกลถกยความยาวคลน

ทชวงความยาวอนทรย และอ

การเปลยนสภ

การเปลยนสภ://orgspectrspectroscop

การเปลยนสภ://orgspectrspectroscop

ทเกยวของกบons) และ 2.npair electroรประกอบอนยดไวแนนเพยนมากกวา 18วคลนมากกวอเลกตรอนคโ

ภาวะของอเลก

าวะของอเลกroscopyint.bpy

าวะของอเลกroscopyint.bpy

บการเปลยนส. อเลกตรอนons) ของออกนทรยจะดดกงใด ปจจบนอ

85 nm ซงหมา 185 nm โดดเดยวเปนต

กตรอนในโมเ

กตรอนในโมเลblogspot.co

กตรอนในโมเลblogspot.co

สภาวะนม 2 นทไมกอพนธะกซเจน ไนโตรกลนรงสทมอลตราไวโอเลฟงกชนนล หไดแก อเลก

ตน

เลกลของสาร

ลกลไฮโดรเจนm/search/la

ลกลอทน (C2Hm/search/la

ประเภท คอะ (nonbondเจน เฮโลเจนความยาวคลลตสเปคโตรมหรอ โครโมฟอกตรอนในพนธ

รประกอบตาง

น (H2) abel/Ultravi

H4) abel/Ultravi

อ 1. อเลกตรing electroและซลเฟอร ลนใดนนขนเตอรสวนใหญ

อร(chromopธะคและพนธะ

งๆ

iolet%20and

iolet%20and

19 

รอนครวมon) ไดแก

อยกบวาญถกสรางhores) ทะสามของ

d%20

d%20

ใโ

 

ภาพท 2.10 ทมา : https visible%20

ภาพท 2.11 ทมา : httpsvisible%20sหมายเหต H L 2. ร พสภาวะของอเใชพลงงานสโมเลกลนนเกสถานะพนไปE2, E3) สเปกตรมมล

การเปลยนสภ://orgspectr

0spectrosco

การเปลยนส://orgspectrspectroscop

HOMO = HigLUMO = Low

ปรางของแถบพลงงานโมเลกเลกตรอน (elงกวาการสน

กดการสนและปสระดบยอยใแตกตางกนนกษณะเปนแถ

ภาวะของอเลroscopyint.bpy

สภาวะของอเลroscopyint.bpy hest occupwest unoccu

บอลตราไวโอกลมหลายระดlectronic traนและการหมนะการหมนควบใดๆ ทสถานะนอยมาก ดงนถบกวางและม

ลกตรอนในโมเblogspot.co

ลกตรอนในโมblogspot.co

ied bondingupied antib

อเลต ดบ ไดแก ระansition) ภาพนของโมเลกลบคไปดวยเสมอะกระตน แตเนนนความยาวครายละเอยดน

เลกล 1,3-บวm/search/la

มเลกล 4-เมทลm/search/la

g molecularbonding mol

ดบการหมน พท 2.12 แสดล เมออเลกตอ อเลกตรอนนองจากพลงงคลนของรงสทนอยกวา IR ส

ทาไดอน (C4Habel/Ultravi

ล-3-เพนทน-2abel/Ultravi

r orbital lecular orbit

ระดบการสนดงการเปลยนตรอนในโมเลนอาจถกกระตนงานของการแถกดดกลนจงเปกตรม

H6) iolet%20and

2-โอน (C6H10

iolet%20and

tal

และระดบกาสภาวะของอกลถกกระตนนจากระดบย

แทรนซชนหนงงใกลกนมาก ท

20 

d%20

0O) d%20

ารเปลยนเลกตรอนนจงทาใหอยใดๆ ทงๆ (E1, ทาให UV

21  

โมเลกลทมการดดกลนรงส UV จะใหสเปคตรมทมรปรางเปนแถบกวาง (broad band) ทงนเนองจากในโมเลกลประกอบดวยหลายอะตอม นวเคลยสของอะตอมเหลานจะมการสนและการหมนเกดขนตลอดเวลา

ภาพท 2.12 ระดบพลงงานของอเลกตรอนประกอบดวยระดบพลงงานของการสนและระดบพลงงาน ของการหมน ทมา : http://www.pci.tu-bs.de/aggericke/PC4e/Kap_III/Elektronischer_Uebergang.htm จากรปอธบายไดวา โมเลกลทอยในสภาวะพน (Electronic ground state, E0) อาจอยในระดบพลงงานการสนไดหลายระดบ เชน V0, V1, V2, … เปนตน และในแตละระดบพลงงานการสนประกอบไปดวยระดบพลงงานการหมนหลายระดบ ไดแก R0, R1, R2, … เปนตน ในการเปลยนสภาวะอเลกตรอนจาก สภาวะพนไปอยระดบสภาวะกระตน (Electronic exited state, E1) ตางๆจะตองมการดดกลนรงส UV-VIS สวนการเปลยนระดบพลงงานการสนจะใชพลงงานตากวาคอ รงสอนฟราเรด และการเปลยนระดบพลงงานการหมนใชพลงงานตาลงอก ดงนนเมอโมเลกลเกดการดดกลนรงส UV-VIS นอกจากจะเกดการเปลยนแปลงระดบพลงงานของอเลกตรอนในโมเลกลแลวยงสงผลใหเกดการเปลยนระดบพลงงานของการสนและการหมนอกดวย 3. กฎการดดกลนแสง (Beer-Lambert Law) กฎการดดกลนแสงของเบยรและแลมเบรตไดแสดงความสมพนธระหวางคาการดดกลนรงส (absorbance, A) ไดแสดงความสมพนธระหวางคาการดดกลนรงส ปรมาณแสงทถกดดกลน และความเขมขนของสารละลาย ดงน A = log I0/I = εcl ε = A/cl เมอ A = คาการดดกลนรงส (absorbance) I0 = ความเขมของแสงทตกกระทบกอนผานตวกลาง I = ความเขมของแสงทตกกระทบหลงผานตวกลาง

 

ถาค

ma

สเปคตรมของ

ภาพท 2.13 ทมา : https

ไฮโดรคารบอมกจะตองทาใ

ทาจากควอรทบรสทธ เนอง

ε cและ l

าของ ε > 1 ε < สาหรบ n

ax คอความยางรงควตถชนด

UV spectru://socratic.o

ตวทาละลาอนอมตวเชน hใหบรสทธกอน

เซลลบรรจทซ (Quartz)งจากสารเพยง

ε = คาความc = ความเขมl = ระยะทาง104 หมายถงค103 หมายถงคn * มคาวคลนทสารมดหนง (pigme

um ของรงควorg/question

ายทมกใชในhexane, trimนเพอกาจดมลจสารตวอยางท) เนองจากแงเลกนอยกให

สามารถในกามขนของสารลงทแสงผานสาความเขมของความเขมของาตากวา 102

มการดดกลนรent) ดงภาพท

วตถชนดหนงns/what-are

UV สเปคโตรmethylpentaลทนทดดกลนทใชในยานวซแกวธรรมดาดดแถบ UV ได

ารดดกลนรงสละลายหนวยเปรตวอยางหนวการดดกลนรงงการดดกลนร

รงสสงสด (คท 2.13มแถบเ

e-some-uses

รสโคปคอ 95ane และ isoนแสง UV ซเบลทาจากแดกลนแสง Uแมแตรอยนวม

สตอโมล (molปนโมลตอลตวยเปนเซนตเมงสมคาสง งสมคาตา

ความเขมสงสเกดทmax 52

s-of-uv-vis-s

5% ethanoloctane ไฮโด

กวธรรมดาสวUV เซลลบรมอกเกดแถบ

lar absorbtivร มตร

ด) ตวอยาง24 nm

pectroscopy

l, methanolดรคารบอน 3

วนในยาน UVรจสารตองสะUV ได

22 

vity)

เชน UV

y

l, นาและตวหลงน

V ใชเซลละอาดและ

23  

4. ความเขมของการดดกลน การดดกลนรงสสมพนธกบจานวนอเลกตรอนท เ กดการเปลยนสภาวะพลงงาน (transition) ดงนนการดดกลนรงสจงขนกบโครงสรางอเลกตรอนในโมเลกล และขนกบความเขมขนของสารละลายและขนาดของเซลลทบรรจ ดวยเหตนจงนยมรายงานคาความเขมขนของการดดกลนเปนคาโมลารแอบซอรบตวต (ε; molar absorbtivity)มากกวาคาแอบซอรบแบนซ(A; absorbance)

คา ε เปนสมบตเฉพาะตวของสารทบงบอกวาสารปรมาณหนงโมลมพนทดดกลนรงสเปนเทาใด ε อาจมคาตงแต 1 ถง 100,000 ขนกบชนดของโครโมฟอรในโมเลกล สารบรสทธมคา εคงท แตถาเปนสารละลายคา ε จะเปลยนแปลงตามความเขมขน ε มความสมพนธกบโอกาสของ แทรนซชน และพนทของโครโมฟอรดงน :

ε = 0.87 x 1020 P.a

เมอ P เปนโอกาสของการแทรนซชน (มคา 0 1) และ a เปนพนทของโครโมฟอร

ในแงของคา a สามารถกลาวไดวาโครโมฟอรยงมความยาวมากเทาใด ความเขมของการดดกลนกจะยงสงมากเทานน แตในแงของคา P เนองจากมปจจยอนทซบซอนเขามาเกยวของดวยจงสรปเปนเพยงขอสงเกตกวางๆ วาแทรนซชนทเกดไดงาย (allowed transition) จะใหแถบดดกลนทมความเขมสง (ε> 10,000) สวนแทรนซชนทเกดไดยาก (forbidden transition) จะใหแถบดดกลนทมความเขมตา (ε< 1,000) ตวอยางแทรนซชนทเกดยาก ไดแก แทรนซชนแบบ n →* ของสารประกอบคโตนทบรเวณ 300 nm ม ε= 10-100 และแทรนซชนแบบ →* ของเบนซนท ความยาวคลน 254 nm ม ε = 204 เปนตน 5. เครอง UV-VIS สเปคโตรมเตอร

UV-VIS สเปคโตรมเตอรเปนแบบลาแสงค (ภาพท 2.14) โดยลาแสงลาหนงจะผานเซลลสารตวอยางอกลาหนงผานเซลลสารอางองสเปคโตรมเตอรนมทง deuterium lamp (ใหกาเนด UV, 200-400 nm) และtungsten lamp (ใหกาเนด VIS, 200-400 nm) ลาแสงจากแหลงกาเนดจะผานmonochromator ซงทาการกระจายแสงออกเปนความยาวคลนแตละความยาวคลนของแสงทออกจาก monochromator จะถกแยกเปน 2 ลาลาหนงผานเซลลสารตวอยางอกลาหนงผานเซลลสารอางอง (ซงมกเปนตวทาละลายทละลายสารตวอยาง) ลาแสงแตละลาจะถกโฟกสไปทเครองตรวจวด (detector) ซงจะวดอตราสวนความเขมของลาแสงทงสองและความแตกตางของความเขมจะถกเปลยนโดยอตโนมตและพลอตออกมาเปน Absorbance ทแตละความยาวคลน

24  

ภาพท 2.14 Double-beam UV spectrometer ทมา : http://aibolita.com/addiction-treatment/44617-double-beam-spectrophotometers.html

6. การเตรยมสารตวอยางและการวดสเปกตรม ในการวด UV สเปกตรมของสารอนทรยสวนใหญจะวดในสภาวะทเปนสารละลาย จงตองเลอกตวทาละลายใหเหมาะสม ตวทาละลายทดตองละลายสารตวอยางนนไดด ไมเกดปฏกรยาเคม และไมดดกลนรงสในชวงคลนเดยวกนกบสารตวอยางโดยปกตจะใชตวทาละลายประเภท “spectrograde” สาหรบตวทาละลายประเภท “analytical grade” จะไมใชกนเพราะอาจมสารอนทดดกลนรงสเจอปนอย ทาใหขอมลทไดคลาดเคลอนไป ตารางท 2.2 เปนตวอยางตวทาละลายและชวงความยาวคลนตาสดทจะใชวด UV สเปกตรมได ตวทาละลายทนยมใชกนมากทสดคอ 95% เอทานอล เอทานอลดดกลนรงสทชวงคลนตากวา 210 nm จงเหมาะสาหรบสารตวอยางทดดกลนรงสตงแตชวง 210 nm ขนไป โดยทวไปจะไมใชเอทานอลสมบรณ (absolute ethanol) เพราะในกระบวนการกลนเอทานอลใหบรสทธจากนาตองใชเบนซน จงอาจมเบนซนเจอปนอยในเอทานอลนนดวย

สงสาคญอกประการหนงทพงระลกในการเตรยมสารตวอยางคอ ความเขมขนของสารละลาย ความเขมขนทเหมาะสมคอความเขมเขนททาใหความเขมของแถบดดกลนปรากฏในชวง 0.2-0.7 ของหนวยดดกลน ถาหากทราบชนดของโครโมฟอรกอาจจะประมาณความเขมขนทตองใชได สารละลายทใชวด UV สเปกตรมมความเจอจางมาก การเตรยมสารละลายทเจอจางมากๆ โดยตรงใหมความเขมขนถกตองแมนยานนกระทาไดยาก เพอลดความผดพลาดทอาจเกดขนใหนอยลงจงควรเตรยมสารละลายทเขมขนกอน แลวเจอจางลงตามลาดบจนถงความเขมขนทตองการ

25  

ตารางท 2.2 ตวทาละลายทใชในการวด UV สเปกตรมและชวงคลนตาสดทใชวดได (ในเซลลหนา 1 เซนตเมตร)

ตวทาละลาย (nm) ตวทาละลาย (nm) Acetonitrile 190 Benzene 280 1-butanol 210 Carbontetrachloride 265 Chloroform 245 Cyclohexane 210 1, 2-dimethoxyethane 240 N,N-dimethylformamide 270 Dimethylsulfoxide 265 1,4-dioxane 215

Diethyl ether 218 95% ethanol 210 Glycerol 207 Heptane 197 Hexane 210 Methanol 210 Methylene chloride 235 Pentane 210 Tetrahydrofuran 220 Water 191

เซลลทใชบรรจสารละลายสาหรบวด UV สเปกตรมม 2 ชนด ชนดหนงทาจากแกวธรรมดาและอกชนดหนงทาจากควอทซ ถาวดในชวงแสงทมองเหน (ชวง 400-800 nm) กอาจใชเซลลแกวได แตถาวดทชวงคลนตากวา 400 nm ตองใชเซลลควอทซเทานน เพราะเซลลแกวมสงเจอปนทดดกลนรงสอลตราไวโอเลต เซลลทนยมใชมความหนา 1 เซนตเมตร ซงบรรจสารไดประมาณ 3 มลลลตร หลงจากการใชทกครงตองลางเซลลใหสะอาดทนทไมควรปลอยใหแหงและถาจาเปนกอาจแชในกรดไนตรกทรอนเพอกาจดคราบสกปรกออก พฤกษเคมของดาหลา

จากการศกษาทางดานสารเคมของดาหลาพบสารสาคญในกลม phenolics และ flavonoids ทงในสวนของใบ ดอก และเหงา ซงลวนแตมฤทธตานอนมลอสระทโดดเดน โดยมลาดบความแรงดงน สารสกดจากสวนใบมากกวาสารสกดจากสวนดอกและสารสกดจากสวนเหงา ตามลาดบ นอกจากนยงพบฤทธตานแบคทเรยจากนามนหอมระเหยฤทธตานความเปนพษตอตบจากชอดอก ฤทธยบยงเอนไซม tyrosinase จากใบ ฤทธยบยงเซลลมะเรงจากเหงา ทงนขอมลเหลานเปนเพยงการศกษาระดบเซลล หลอดทดลอง และสตวทดลองเทานน (กฤตยา, 2557)

สวนของเหงาดาหลา มสาร diarylheptanoids, labdanediterpenoids ซงเปนสารชนดใหมทไมเคยมรายงานมากอน และสารจาพวกสเตอรอยดอก 6 ชนดทมการรายงานมาแลว คอ demethoxycurcumin, stigmast-4-en-3-one, stigmast-4-ene-3,6-dione, stigmast-4-en-6ß-ol-3-one, 5,8-epidioxyergosta-6,22-dien-3ß-ol และ 1,7-bis(4-hydroxyphenyl)-1,4,6-heptatrien-3-one

26  

สวนของชอดอกมองคประกอบของพฤกษเคมอยหลายชนด เชน สารประกอบฟลาโวนอยดเทอพนอยด ซาพอนน แทนนนและคารโบไฮเดรตอกทงยงพบรายงานวจยขององคประกอบทเปนสารฟนอลกฟลาโวนอยด แอนโทไซยานน และแทนนนอย 361 mgGAE/100g, 763 mgQE/100g, 5.1 mgCGE/100g และ 468 mgCE/100g ตามลาดบ นอกจากนยงมรายงานของสารประเภทฟลาโวนอยดคอ quercetinปรมาณ 1.2 mg/100g ของชอดอกซงสารนเปนสารตานอนมลอสระทมประสทธภาพสง

สวนของนามนหอมระเหยของดาหลา องคประกอบหลกทสกดไดจาก ใบ ลาตน ชอดอก และเหงานน ประกอบดวย (E)-ß-farnesene, ß-pinene, 1,1-dodecanedioldiacetate, cyclododecane, (E)-5-dodecane, dodecanol (alcohol), dodecanal (aldehyde), -pinene (terpenoid), ß-pinene, 1-dodecene, (E)-farneseneและ (E)-caryophyllene การศกษาฤทธตานแบคทเรยของสารสกดจากดาหลา

การศกษาฤทธตานแบคทเรยของสารสกดจากดาหลานนในปจจบนยงมการศกษานอยมาก

อยางไรกตามขอมลเทาทสารวจพบมดงน Chan et al. (2007) ไดศกษาฤทธตานอนมลอสระและฤทธยบยงแบคทเรยของใบของพช

ตระกลขง 5 ชนด คอ E. elatior (ดาหลา), E. fulgen, E. maingayi, E. littoralis และ E. rubrostiata พบวาสารสกดเมทานอลของใบดาหลามฤทธตานอนมลอสระมากทสด จากการศกษาดวยวธ ferric-reducing antioxidant power (FRAP) และ ascorbic acid equivalent antioxidant (AEAC) ดวยคา 19.6 ± 2.1 mg GAE/g และ 3750 ± 555 mgAA/100 g ตามลาดบ

ตอมา Abdelwahab et al. (2010) พบวานามนหอมระเหยของใบดาหลามผลยบยงการเจรญของ methicillin-resistant Staphylococcus aureus (MRSA) อยางไรกตามไมมผลยบยงการเจรญของ P. aeruginosa, S. choleraesuis และ B. subtilis

Chan et al. (2010) พบวาในใบดาหลามสาร sesquiterpenes ถงรอยละ 24.5 และสารดงกลาวยบยงการเจรญของแบคทเรยแกรมบวก Bacillus cereus, Micrococcus luteus และ Staphylococcus aureus ดวย MIC เทากบ 25, 6.3 และ 50 mg/mL ตามลาดบ

จากนน Chan et al. (2011a) ทาการศกษาคณสมบตในการตานอนมลอสระและยบยงแบคทเรยของ Alpinia galangal, Curcuma longa และ E.alatior โดยนาสวนสกดเมทานอลของใบดาหลาไปแยกดวยวธคอลมนโครมาโทกราฟโดยใช Sephadex LH-20 เปนตวอยกบทแลวชะดวยตวทาละลายเมทานอลบรสทธจะไดเปนองคประกอบของสารประเภท non-polymeric phenolic และเมอชะดวยตวทาละลายรอยละ 70 อะซโตนไดเปนองคประกอบของสารประเภท polymeric tannin ในสวนสกดยอยซงสารประเภทนมฤทธในการตานเชอ M.luteus, S. aureus และ B. cereus ทดมากหลงจากทเตม 0.01 mg/mLของ EDTA ดวย minimum inhibitory doseเทากบ 0.16 mg/disc และในปเดยวกน Chan et al. (2011b) ทาการรวบรวมงานวจยเกยวกบดาหลา พบวามรายงานเกยวกบองคประกอบทางเคมของใบ ลาตน ดอก และเหงาของดาหลาพบสารหลายชนด

27  

สวนของใบดาหลามรายงานของสาร kaempferol 3-glucuronide, quercetin 3-glucuronide, quercetin 3-glucoside, isoquercitrin, quercitrin,(+)-catechin และ quercetin 3-rhamnoside ซงสารทง 7 ชนดนเปนสารประเภทฟลาโวนอยด นอกจากนยงมรายงานของสารประกอบฟนอลกประเภทอนๆ เชน สารประเภท caffeoylquinic acid ไดแก 3-O-caffeoylquinic acid, 5-O-caffeoylquinic acid และ 5-O-caffeoylquinic acid methyl ester และ Chlorogenic acid ซงเปนสารตานอนมลอสระและยบยงแบคทเรยอกดวย

Lachumyet al. (2010) รายงานการยบยงเชอของสวนสกดเอทานอลในชอดอกตอแบคทเรย Pseudomonas aeruginosa, B. megaterium และ E. coli ดวย MIC เทากบ 200 mg/mL, 400 mg/mL และ 800 mg/mL ตามลาดบ และสารสกดเมทานอลจากดอกดาหลายบยงแบคทเรย S. aureus และ B. thuringiensis ดวย MIC เทากบ 3.125-50.00 mg/mL ยบยง Salmonella sp. B. subtilis, Proteus mirabilis และ E. coli ดวย MIC เทากบ 12.50-50.00 mg/mL ทงนพบวาการยบยงแบคทเรยของสารสกดดอกดาหลานมประสทธภาพตากวาฤทธการยบยงขอสารปฏชวนะคลอแรมฟนคอล (chloramphenicols) และไมโคนาโซลไนเตรต(miconazole nitrate)

แบคทเรยกอโรคในพช

แบคทเรยกอโรคในพช ทใชศกษาฤทธการยบยงของสารสกดดาหลา ประกอบดวยไดแก

1. Pectobacterium carotovorum กอโรคตนแหงตายกบขนน จาปาดะ โรคเนาคอออย เปนตน โดยปกตเชอ P. carotovorum จะเขาไปสภายในพช และกอใหเกดโรคขนไดกโดยผานทางแผลเทานน แตกมอยมากทเปนพวกเขาทาลายซาเตม (secondary infection) คอ ตามเขาไปหลงจากทมเชออนเขาไปทาลายอยกอนแลว ตอมากจะเขาไปเจรญทวจานวนอยระหวางเซลล parenchyma ขณะเดยวกนกจะสรางเอนไซม pectase หรอ pectinase ออกมายอยสลายสาร เพคตน ซงทาหนาทเปนตวเชอมเซลล มผลใหเซลลขาดหลดออกจากกนแลวเกดการ plasmolyseขนกบเซลลทบรเวณเนอเยอดงกลาวทาใหเกดการเนาขนในทสด กระบวนการทงหมดตงแตเชอเรมเขาไปสภายในพชจนเกดอาการใหเหนจะกนเวลาตงแต 12-24 ชวโมง ทงนขนอยกบชนดของพชและสงแวดลอมขณะนน จากนนการทาลายกจะเปนไปอยางรวดเรวทาใหเกดเปนแผลใหญขยายลกลาม กวางขวางออกไปมากยงขน ขณะเดยวกนแบคทเรยทเปนตวการกจะทวจานวนเพมปรมาณอยางมากมายเกดเปนเมอกเยมหรอนาเละขนๆ ปกคลมบรเวณแผลทงหมดไวโรคเนาเละทมเชอแบคทเรยเปนสาเหตนมกจะเกดระบาดทาความเสยหายในฤดฝน และจะรนแรงยงขนขณะทมความชนและอณหภมสง โดยเฉพาะในชวงทมฝนตกพรา ตดตอกนหลายๆ วน ทองฟามเมฆมาก แสงแดดนอยเขาลกษณะครมฟาครมฝน อณหภมระหวาง 30-35 องศาเซลเซยส ชวงนหากเกดการตดเชอขนจะแพรขยายลกลามออกไปอยางรนแรง (http://www.thaikasetsart.com, 2014)

2. Xanthomonas camprestris สาเหตโรคใบจดแบคทเรย โรคเนาดา กอโรคในพชหลายชนด เชน มะเขอเทศ พชตระกลกะหลา มรายงานการเขาทาลายพชของเชอนไดมากกวา 392 ชนดใน 240 สกล (Swingsand Civerolo, 1993) แบคทเรยกลมนมความสาคญในประเทศไทย

28  

เนองจากประเทศไทยมสภาพแวดลอมเหมาะสมตอการแพรกระจายของเชอจากหนงสอดรรชนโรคพชในประเทศไทย (พฒนาและคณะ, 2537) รายงานโรคทเกดกบพชชนดตางๆแบคทเรยในกลมนทาใหเกดโรคกบพช 24 ชนดในการควบคมโรคพชทเกดจากแบคทเรย Xanthomonas campestris pathovars ในประเทศไทยนยมใชสารเคมกลมสารประกอบคอปเปอรซงการใชสารเคมดงกลาวนอกจากสงผลกระทบตอสงแวดลอมแลวยงทาใหเชอเกดการตานทานสารเคมมผลทาใหประสทธภาพในการควบคมโรคลดลง (ชลดาและนพนธ, 2544)

เมอแบคทเรยเหลานกอโรคในพช โดยเฉพาะพชเศรษฐกจ สงผลใหเกษตรกรตองใชสารปฏชวนะในการปองกนและกาจดเชอโรค นอกจากนนจลนทรยเหลานบางชนด สามารถถายทอดมาสคนไดดวย จงเปนอนตรายทตองตระหนก ดงนนหากสารสกดจากดาหลามความสามารถในการยบยงหรอทาลายเชอกอโรคเหลาน กจะสงผลตอการเพมมลคาของดาหลา เปนปจจยสงเสรมใหเกษตรกรปลกดาหลาและมรายไดเพมขน ลดตนทนในการนาเขาสารเคมปองกนและกาจดศตรพชและสตว ตลอดจนไดสารปองกนและกาจดศตรพชทปลอดภยตอเกษตรกร

บทท 3 วธดาเนนการวจย

เครองมอและอปกรณ 1) ตปลอดเชอ (Laminar air flow)

2) ตบมควบคมอณหภม (Incubator shaker) 3) เครองชงละเอยด 2 ตาแหนง (Balance)ยหอ SATORIUS 4) หมอนงความดนไอนา (Autoclave) 5) เครองใหความรอน (Hot plate)

6) ตอบความรอนแบบแหง (Hot air oven) 7) เครองวดคาพเอช (pH meter) 8) ตเยน (Refrigerator) 9) ไมโครปเปต (Micro pipette) 10) เวอรเนยรคาลปเปอร(Verniercaliper) 11) เครองผสมสารละลาย (Vortex Mixer) 12) กลองจลทรรศน (Microscope) 13) หลอดทดลอง (Test tube)

14) จานเพาะเชอ (Petri dish) 15) กระบอกตวง (Graduated cylinder) 16) ขวดรปชมพ (Erlenmeyer flask) 17) บกเกอร (Beaker) 18) เขมเขยเชอ (Loop) 19) ปากคบ (Forceps) 20) กระดาษกรอง whatmanเบอร1 21) กรวยกรอง (Funnel) 22) กระดาษฟลอยด (Aluminium Foil) 23) ขวดโหล 24) ปเปตต (Pipette) 25) ทป (Tip) / กลองใสทป 26) เครองระเหยแบบหมนภายใตสญญากาศ (Rotary Evaporator) ยหอ IKA 27) เตาใหความรอน (Hot plate) 28) หลอดหยด (Droper) 29) ขวดวดปรมาตร (Volumetric flask) 30) ขวดเกบสาร 31) โถดดความชน (Desicator)

30  

32) ทเจาะวน (Cork borer) 33) เครอง UV-VIS Spectrophotometer ยหอ JASCO รน V-730 34) เซลล (Quartz Cuvette) สารเคม สารเคมสาหรบการสกดสารจากพชและการทดสอบทางพฤกษเคม 1) เฮกเซน(Hexane: C6H14) 2) ไดคลอโรมเทน (Dichlorometane: CH2Cl2) 3) อะซโตน (Acetone: C3H6O) 4) เมทานอล(Methanol: CH3OH) 5) 95%Ethanol 6) Conc.HCl 7) 1% Ferric chloride 8) Conc.H2SO4 9) Bismuth Subnitrate 10) Nitric acid 11) Potassium iodide 12) แอลฟา แนฟทอล 13) โครมาโทกราฟแบบแผนบางสาเรจรป (TLC Aluminuim sheet) 14) ซลกาเจล ขนาด 60 GF254 สารเคมและอาหารเพาะเลยงจลนทรย 1) อาหารเลยงเชอNutrient broth (NB) 2) อาหารเลยงเชอNutrient agar (NA)

3) อาหารเลยงเชอMuller-Hinton agar (MHA) 4) โซเดยมคลอไรด (Sodium chloride :NaCl) 5) สยอมแบคทเรยแบบแกรม(Gram stain) 6) กลเซอรอล(Glycerol)

7) สารควบคมกาจดโรคพช ยหอ เคลยร จาหนายโดย บรษทกฤษณา มารเกตตง จากด

31  

การสกดและการตรวจสอบสารสกด

การเตรยมพชตวอยาง 1. เตรยมดาหลาโดยใชดาหลาซงใหดอกสชมพ ปลกในจงหวดยะลา ประเทศไทยมาตดและแยกเปนสวนๆไดแก ใบ ลาตน เหงา ราก และดอก หนทกสวนใหเปนชนเลกๆ 2. นาทกสวนไปอบแหงทอณหภม 50 องศาเซลเซยสเปนเวลา 24 ชวโมง ยกเวนสวนใบนามาผงลมทอณหภมหองเปนเวลา 4 วนหรอจนกวาจะแหง 3. สกดสารจากพชดวยวธการหมก (Maceration) กบตวทาละลาย5 ชนด คอ เฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตนเมทานอลและเอทานอล

การสกดสารจากดาหลา 1. นาสวนใบ ลาตน และดอกสวนละ 1,000กรม สวนเหงาและราก 500 และ

100 กรม ตามลาดบ 2. ทาการหมกโดยนาพชแตละสวนใสลงในขวดโหลแกวทมฝาปดแลวเตมตวทา

ละลายเฮกเซน ปรมาตร 7,500 มลลลตรจากนนเขยาหรอใชแทงแกวคนใหสารละลายและตวอยางเขากนเพอทสารละลายจะสกดอยางทวถงแชหมกไว 7 วน ทอณหภมหองหมนคนหรอเขยาเปนครงคราว

3. จากนนกรองเอาสวนสารละลาย(Filtrate) ทสกดไดเกบไวกากทเหลอทาการสกดตอโดยใชตวทาละลายไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล และเอทานอลตามลาดบโดยทาการหมกเชนเดยวกบการหมกในเฮกเซนขางตน ดงภาพท 3.1

4. นาสารละลายทไดจากการสกดดวยตวทาละลายชนดตางๆ ไประเหยใหตวทาละลายออกดวยเครองระเหยแบบหมนภายใตสญญากาศ (Rotary Evaporator) โดยใหความรอนทอณหภม 45 องศาเซลเซยสความเรวรอบในการหมน 60 รอบตอนาทไดเปนสารสกดหยาบ (Crude Extracts)

5. นาสารสกดหยาบชงนาหนกแลวเกบใสในโถดดความชน (desiccators) เพอปองกนความชน

32  

หมกในเฮกเซน ปรมาตร 7,500 มลลลตร เวลา 7 วน

ภาพท 3.1 ขนตอนการเตรยมสารสกดพชจากสวนลาตน ใบ ดอก ราก และเหงาของตน ดาหลาดวย ตวทาละลาย 5 ชนด คอ เฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอลและเอทานอล

ลาตน ใบ ดอก เหงา และรากดาหลา

สารสกดหยาบเฮกเซน

กาก

กาก

กาก สารสกดหยาบไดคลอโรมเทน

สารสกดหยาบอะซโตน กาก

สารสกดหยาบเมทานอล

สารสกดหยาบเอทานอล

หมกในไดคลอโรมเทน ปรมาตร 7,500 มลลลตรเวลา 7 วน 

หมกในอะซโตน ปรมาตร 7,500 มลลลตร เวลา 7 วน 

หมกในเมทานอล ปรมาตร 7,500 มลลลตร เวลา 7 วน 

หมกในเอทานอล ปรมาตร 7,500 มลลลตร เวลา 7 วน 

33  

การตรวจสอบสารสกดดวยวธการทางพฤกษเคม เบอง ตน (Phytochemical Screening)

การตรวจสอบสารพฤกษเคมดวยวธการตรวจสอบทางเคมเบองตน (preliminary test) จะอาศยปฏกรยาทางเคมงายๆ ซงจะใหผลเปนสตางๆ หรอเกดการขน (turbidity) หรอเกดตะกอน (รตนา, 2556)ของสารสกดหยาบเฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล และเอทานอลของสวนตางๆ ของดาหลา โดยแบงการทดสอบสารทตยภม (Secondary metabolites) เปน 7 กลมไดแกอลคาลอยด ฟลาโวนอยด ฟนอล กลยโคไซด เทอรพนอยด แทนนน และซาโปนน (นตยา, 2554; ศรนรตน, 2556; Nandhini, 2014;จฑารตน, 2559)

1) การตรวจสอบอลคาลอยด(Alkaloids)

นาสารสกดหยาบประมาณ3 มลลลตรเตม 1% HCl 1 มลลลตรในหลอดทดลอง นาไปอน 20 นาท กรอง นาของเหลวจากการกรอง 1 มลลลตรไปหยดนายาดราเจนดอรฟ (Dragendorff’s reagent) ปรากฏตะกอนสสมแดงแสดงวาพบอลคาลอยด

2) การตรวจสอบฟลาโวนอยด

ชงสารสกดหยาบ 0.2 กรม ละลายสารสกดดวยสารละลาย50% เอทานอล 3 มลลลตร ใสลวดแมกนเซยมชนเลกๆลงไป 2-3 ชน และหยดกรดไฮโดรคลอรกเขมขน (Conc. HCl) 3 หยด ใหสารละลายสเหลอง สม หรอแดง แสดงวาพบฟลาโวนอยด

3) การตรวจสอบฟนอล นาสารสกด หยดสารละลาย ferric chloride 3-4 หยด ปรากฏสฟาดา แสดงวาพบฟนอล

4) การตรวจสอบกลยโคไซด นาสารสกดหยาบ 2 มลลลตรหยด นายา Molisch’s และเขยา คอยๆ เตม conc. H2SO4 2 มลลลตรดานขางของหลอดทดลอง ปรากฏวงแหวนสแดงมวง แยกเปนสองชน แสดงวาพบกลยโคไซด

5) การตรวจสอบเทอรพนอยด

นาสารสกดประมาณ 5 มลลลตรเตมคลอโรฟอรม 2 มลลลตรเขยา คอยๆ เตมกรดซลฟวรกเขมขน (Conc.H2SO4) หากเกดสนาตาลแดงระหวางรอยตอของสารละลายแสดงวาพบเทอรพนอยด

6) การตรวจสอบแทนนน ชงสารสกด 0.2 กรม เตมนากลน 10 มลลลตรในหลอดทดลอง นาไปอนบนเครององนา กรอง หยดสารละลาย 0.1% FeCl3 หากปรากฏสเขยวดาแสดงวาพบแทนนน

34  

7) การตรวจสอบซาโปนน ชงสารสกด 0.2 กรม เตมนากลน 2 มลลลตรนาไปตมใหเดอด กรอง นาของเหลวผลกรอง 1 มลลลตรเตมนากลน 2 มลลลตรเขยาอยางแรง จะทาใหเกดฟองอยางถาวร แสดงวาพบ ซาโปนน แบคทเรยทดสอบ

แบคทเรยทใชทดสอบประกอบดวยแบคทเรยท กอโรคในพช ทงหมด 2 ชนด ไดแก Pectobacterium carotovorum และ Xanthomonas campestris pv. campestris ซงไดรบความอนเคราะหจากภาควชาโรคพช คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร การทดสอบฤทธตานแบคทเรยของสารสกดดาหลา

การเตรยมเชอแบคทเรยทดสอบ นาแบคทเรยทดสอบมาเลยงในอาหารเลยงเชอ Nutrient broth บมเพาะเชอทอณหภม 37 องศาเซลเซยส โดยบมในตบม เขยาดวยความเรว 250 รอบตอนาท เปนระยะเวลา 24 ชวโมง

การเตรยมสารสกดจากสวนของดาหลา นาสารสกดหยาบของดาหลาสวนราก เหงา ดอก ลาตน และใบ ซงสกดโดยการหมกดวยตวทาละลายอนทรย 5ชนดคอ เฮกเซนไดคลอโรมเทน อะซโตนเมทานอลและเอทานอลรวมมตวอยางสารสกดหยาบจานวน25ตวอยาง มาละลายดวยตวทาละลายทใชสกดใหไดความเขมขน 50 มลลกรมตอมลลลตร

การทดสอบฤทธตานแบคทเรยโดยวธAgar well diffusion นาแบคทเรยทดสอบมาเจอจางใหไดแบคทเรยเขมขนประมาณ 107-108 CFU/mLจากนนปเปตเซลลแขวนลอยของแบคทเรย 2 มลลลตรผสมกบอาหาร MHA (Muller Hinton Agar) ทเตรยมไว 18 มลลลตรผสมใหเขากน เทลงในจานเพาะเลยงเชอ รอใหอาหารแขง จากนนเจาะหลมดวย cork borer เบอร 3 โดยหลมเปนวงกลมขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 7.0 มลลเมตร จานวน 6 หลมตอ 1 จานเพาะเลยงเชอ ใสตวทาละลายเปนตวควบคมจานวน 3 หลม และสารสกดหยาบ 3 หลม หลมละ50 ไมโครลตร นาไปบมในตบมทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนระยะเวลา 24 ชวโมง และอานผลโดยการวดขนาดเสนผานศนยกลางของบรเวณโซนใส (Inhibitoryzone) ใชสารควบคมกาจดโรคพช ยหอ เคลยรความเขมขน 0.25 กรมตอนา 1 ลตร (ความเขมขนทแนะนาใหเกษตรกรใชควบคมแบคทเรยโรคพช) เปนตวควบคมเชงบวก (positive control)

35  

การทดสอบคาความเขมขนตาสดทยบยงแบคทเรยของสารสกด การทดสอบคาความเขมขนตาสดคอคา Minimal inhibitory concentration (MIC)

ทาโดยนาสารสกดจากดาหลามาศกษาความเขมขนตาทสดทสามารถยบยงเชอโดยเตมเตรยมสารสกดใหมความเขมขนเทากบ 400 200 100 50 25 12.5 6.25 3.12 1.56 0.78 0.39 0.19 0.09 และ 0.00 mg/mL ในหลอดทดลองทมปรมาณเชอ 106 CFU/mL นาไปบมเชอทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง ใหสงเกตหลอดสดทายทไมมแบคทเรยเจรญหรออาหารเลยงเชอในหลอดไมขน อานปรมาณของสารทดสอบของหลอดนเปนคา MIC บนทกหนวยเปนมลลกรม ตอมลลเมตร

การทดสอบคาความเขมขนตาสดทฆาเชอแบคทเรยของสารสกด จากการหาคาความเขมขนตาทสดททาใหแบคทเรยไมเจรญในอาหารเหลวนน

สามารถนามาหาคา Minimal bactericidal concentration (MBC) ไดโดยนาหลอดททาการทดสอบจากการหาคา MIC ทไมมความขนทกหลอดไป spread plate บนอาหารแขง จะไมพบการเจรญของเชอบนอาหารเลยงเชอ หากความเขมขนของสารสกดนนสามารถฆาเชอได การแยกสารใหบรสทธขนจากสารสกดหยาบทมฤทธในการยบยงเชอจลนทรยไดดทสดดวยเทคนคคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรว (Quick Column Chromatographic technique)

การแยกสารใหบรสทธขนจากสารสกดดหยาบทมฤทธในการยบยงเชอจลนทรยไดดทสด โดยใชวธการแยกลาดบสวน (fractionate) ของสารสกดหยาบอะซโตนและเมทานอลจากสวนใบ ดวยวธการคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรวซงใชวฏภาคคงทแหงบรรจลงในคอลมน (dry packing) โดยใชวฏภาคอยกบทเปนของแขง (solid stationary phase) คอ ซลกาเจล (silica gel) สวนวฏภาคเคลอนทเปนของเหลว (liquid mobile phase) คอ ไดคลอโรมเทน และเมทานอล

การวเคราะหเบองตนเพอหาวฏภาคเคลอนทสาหรบคอลมโครมาโทกราฟดวยวธรงคเลข

ผวบาง (Thin layer chromatography, TLC) (รตนา, 2556) ทาการวเคราะหองคประกอบในสารสกดหยาบโดยแยกสารดวยวธรงคเลขผวบาง

เพอเปนแนวทางในการเลอกตวทาละลายทเหมาะสมสาหรบการชะสาร (elution) สาหรบแยกสารดวยเทคนคคอลมนโครมาโทกราฟ ดงน

1) นาสารสกดหยาบทตองการละลายดวยตวทาละลายทสามารถละลายสารสกดหยาบนนได ซงโดยสวนใหญจะเปนตวทาละลายชนดเดยวกนกบตวทาละลายททาการสกดตอนเรมตน

2) เตรยมแผน TLC ใหมขนาดพอเหมาะสงประมาณ 7 เซนตเมตรแลวทาการจด (spot) สารสกดหยาบทละลายแลวในขนตอนท 1 ลงบนแผน TLC โดยใชหลอดรเลก (capillary

36  

tube) โดยใหหางจากขอบลางของแผน TLC ประมาณ 0.5 เซนตเมตร ดานบนของแผน TLC ทาเครองหมายขดระดบสารละลาย (Solvent front) ไวใหหางจากขอบบนประมาณ 0.3 เซนตเมตร

3) เตรยมภาชนะบรรจวฏภาคเคลอนท (Solvent tank) เพอพฒนา (development) จะเกดการแยกสารประกอบตางๆ ออกจากกน โดยใชตวทาละลายผสมระหวางไดคลอโรมเทนและ เมทานอลในสดสวนททาใหเกดการแยกองคประกอบไดชดเจนมากทสด และนากระดาษกรองมาใสลงในภาชนะบรรจวฏภาคเคลอนท โดยใหกระดาษกรองทาบผวดานในแลวเตรยมแผนกระจกปดไวเพอใหภายในภาชนะดงกลาวอมตวดวยไอของสารละลาย

4) นาแผนรงคเลขผวบางทจดสารแลวไปจมลงในภาชนะบรรจวฏภาคเคลอนทซงทาใหอมตวกอน (presaturate) ดวยไอของสารละลาย ปดฝาแลวปลอยใหสารละลายเคลอนทจนถงระดบขดสารละลายทกาหนดไว นาแผนรงคเลขผวบางออก ปลอยทงไวจนสารละลายระเหยหมด

5) นาแผนรงคเลขผวบางไปสองดองคประกอบภายใตแสงอลตราไวโอเลต (UV) ทความยาวคลน 254 นาโนเมตร

การแยกสารสกดหยาบดวยเทคนคคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรว นาซลกาเจล ขนาด 60 GF254 นาหนก 189.28 กรม (สงประมาณ ¾ ของคอลมน)

บรรจลงในคอลมซงเปนกรวยกรอง (filter bed) ทตอกบชดเครองดดสญญากาศ นาสารสกดหยาบทตองการแยก (สารสกดหยาบอะซโตนและเมทานอลจากสวนใบ หนก 25.564 และ 66.603 กรม) มาผสมกบซลกาเจล คลกเคลาใหเขากนแลวบดจนเปนผง เทลงบนผวหนาของซลกาเจลในกรวยกรอง กดใหแนน นากระดาษกรองมาปดทบดานบนเพอปองกนการพงทลายของผวหนา หลงจากทาการชะลาง (eluting) สารดวยทาละลายหรอสารละลายทเหมาะสมจากขนตอนวเคราะหเบองตนทไดกลาวในหวขอ 3.6.1 สารละลายจะไหลลงในขวดลดความดน (sunction flask) ทเปนภาชนะรองรบ รอจนกระทงไมมสารไหลลงมาแลว จงหยดการทางานของปม ทาซาดวยระบบตวทาละลายทเหมาะสม เกบสารสกดทชะไดทาใหเขมขนดวยการระเหยดวยเครองระเหยแบบหมนภายใตสญญากาศแลวนาสารสกดทแยกไดแตละสวน (fraction) มาตรวจสอบดวยรงคเลขผวบางเพอรวมสวนทเหมอนกนเกบแตละสวนหลงจากทาการรวมแลวไวในขวดเกบสาร (vial) ดงภาพท 3.2 และ 3.3

37  

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

ภาพท 3.2 ระบบตวทาละลายสาหรบชะลาง (eluting) แตละสวน (fraction) ของสารสกดหยาบ

อะซโตนของใบดาหลา

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 ภาพท 3.3 ระบบตวทาละลายสาหรบชะลาง (eluting) แตละสวน (fraction) ของสารสกดหยาบ เมทานอลของใบดาหลา

การวเคราะหเชงคณภาพของสารสกดยอย (fractions) ดวยเทคนค UV-VIS Spectrophotometry

นาตวอยางสารสกดยอยซงเปนสารสกดหยาบทผานการแยกดวยวธคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรวในการทดลองหวขอขางตน นามาวดหาคาความยาวคลนสงสดทสารดดกลนแสงชวงอลตราไวโอเลตและชวงแสงทมองเหนได(ชวงความยาวคลน 200-800 นาโนเมตร) ดวยเครอง UV-VIS Spectrophotometer ยหอ JASCO รน V-730 โดยใชตวทาละลายอะซโตนและเมทานอลเปนแบลงค (blank) สาหรบสวนสกดยอยจากสารสกดหยาบอะซโตนและเมทานอล ตามลาดบ โดยใชเซลล (Quartz Cuvette)

สารสกดหยาบอะซโตนของใบดาหลา(25.564 g)

QCC (CH2Cl2, CH2Cl2-CH3OH, Acetone)

fraction 

100% CH2Cl2 CH2Cl2 : CH3OH

95:5 90:10 85:15 80:20 100% Acetone

สารสกดหยาบเมทานอลของใบดาหลา(66.603 g)

QCC (95 : 5, CH2Cl2 :CH3OH)

fraction 

บทท 4 ผลการวจย

ผลการสกดสารจากตนดาหลา

ผลการสกดสารจากตนดาหลา ทงหมด 5 สวน ไดแก ลาตน ใบ ดอก เหงา ราก โดยใช ตวทาละลาย เฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล และเอทานอล ไดสารสกดหยาบรวม 25 ชนด สารสกดหยาบจากลาตนดาหลามลกษณะเปนของเหลวหนดสเขยวดา นาหนกของ สารสกดหยาบเฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล และเอทานอล มคาเทากบ 6.180 7.204 6.702 29.639 และ 8.070 กรม ตามลาดบ คดเปนรอยละเทากบ 0.618 0.720 0.670 2.964 และ 0.807 กรมตามลาดบ สารสกดหยาบจากใบดาหลามลกษณะเปนของเหลวหนดสเขยวดา นาหนกของสารสกดหยาบเฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล และเอทานอล มคาเทากบ 7.427 17.706 25.564 66.603 และ 12.060 กรม ตามลาดบ คดเปนรอยละเทากบ 0.742 1.771 2.556 6.660 และ 1.206 กรม ตามลาดบ สารสกดหยาบจากดอกดาหลามลกษณะเปนของเหลวหนดสนาตาลแดง นาหนกของสารสกดหยาบเฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล และเอทานอล มคาเทากบ 29.02 8.730 22.330 42.680 และ 32.694 กรม ตามลาดบ คดเปนรอยละเทากบ 2.902 0.873 2.233 4.268 และ 3.269 กรม ตามลาดบ สารสกดหยาบจากเหงา ดาหลามลกษณะเปนของเหลวหนดสเขยวดา นาหนกของสารสกดหยาบเฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล และเอทานอลมคาเทากบ 1.899 2.473 5.040 19.855 และ 11.523 กรม ตามลาดบ คดเปนรอยละเทากบ 0.380 0.494 1.008 3.971 และ 2.304 กรม ตามลาดบ สารสกดหยาบจากรากดาหลามลกษณะเปนของเหลวหนดสเหลอง นาหนกของสารสกดหยาบเฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล และเอทานอล มคาเทากบ 0.170 0.526 0.178 0.588 และ 7.168 กรม ตามลาดบ คดเปนรอยละเทากบ 0.170 0.526 0.178 0.588 และ 7.168 ตามลาดบ ดงแสดงไวในตารางท 4.1

39  

ตารางท 4.1 ลกษณะทางกายภาพ นาหนก รอยละผลผลต ของสารสกดหยาบเฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล และเอทานอล จากสวนตางๆ ของดาหลา

สารสกดหยาบ

(Crude extract) สวนของดาหลา

นาหนก(กรม)

% yield (w/w)

ลกษณะทางกายภาพ

เฮกเซน

ลาตน 6.180 0.618 หนด สเขยวดา ใบ 7.427 0.742 หนด สเขยวดา ดอก 29.02 2.902 หนด สเหลองนาตาล เหงา 1.899 0.380 หนด สเหลอง ราก 0.170 0.170 หนด สเหลอง

ไดคลอโร มเทน

ลาตน 7.204 0.720 หนด สเขยวดา ใบ 17.706 1.771 หนด สเขยวดา ดอก 8.730 0.873 หนด สเหลอง เหงา 2.473 0.494 หนด สเขยวดา ราก 0.526 0.526 หนด สเหลองนาตาล

อะซโตน

ลาตน 6.702 0.670 หนด สเขยวดา ใบ 25.564 2.556 หนด สเขยวดา ดอก 22.330 2.233 หนด สนาตาลแดง เหงา 5.040 1.008 หนด สเขยวดา ราก 0.178 0.178 หนด สเหลองนาตาล

เมทานอล

ลาตน 29.639 2.964 หนด สเขยวดา ใบ 66.603 6.660 หนด สเขยวดา ดอก 42.680 4.268 หนด สนาตาลแดง เหงา 19.855 3.971 หนด สนาตาลแดง ราก 0.588 0.588 หนด สสมมตะกอน

เอทานอล

ลาตน 8.070 0.807 หนด สเขยวดา ใบ 12.060 1.206 หนด สนาตาลแดง ดอก 32.694 3.269 หนด สนาตาลแดง เหงา 11.523 2.304 หนด สเหลอง ราก 7.168 7.168 หนด สเหลองนาตาล

40  

ผลการตรวจสอบสารสกดดวยวธการทางพฤกษเคมเบองตน (Phytochemical Screening)

จากการตรวจสอบดวยวธการทางพฤกษเคมเบองตนของสารสกดหยาบของทง 5 สวน คอสารสกดหยาบทสกดจากลาตน ใบ ดอก เหงา และราก ดวยตวทาละลาย 5 ชนด คอ เฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล และเอทานอล ไดเปนสารสกดหยาบทงหมด 25 ชนด ดงแสดงในตารางท 4.2 พบวาสารสกดหยาบทกชนดจะมองคประกอบของสารประเภทกลยโคไซด และ สารสกดหยาบเอทานอลจากทกสวนของดาหลาจะมองคประกอบของสารทง 7 ชนด คอ อลคาลอยด ฟลาโวนอยด ฟนอล กลยโคไซด เทอรพนอยด แทนนน และซาปอนน ตารางท 4.2 สารพฤกษเคมเบองตนของสารสกดหยาบเฮกเซน ไดคลอโรมเทนอะซโตน เมทานอล และเอทานอล จากสวนตางๆ ของดาหลา สวนของดาหลา

สารพฤษเคม สารสกดหยาบ (ตวทาละลายทใชสกด) เฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล เอทานอล

ลาตน

Alkaloids + + + + + Flavonoids - - - - +

Phenols - + - - + Glycosides + + + + + Terpenoid - + + + + Tannins - - - - + Saponins - - - - +

ใบ

Alkaloids + + + + + Flavonoids - - - + + Phenols - + + + +

Glycosides + + + + + Terpenoid - - - + + Tannins - + + + + Saponins - + - + +

41  

ตารางท 4.2 (ตอ) สวนของดาหลา

สารพฤษเคม สารสกดหยาบ (ตวทาละลายทใชสกด) เฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอล เอทานอล

ดอก

Alkaloids + + + + + Flavonoids - - + + + Phenols - - - - +

Glycosides + + + + + Terpenoid - + + + + Tannins - - - - + Saponins - - - - +

เหงา

Alkaloids + + + + + Flavonoids + - + - + Phenols - - - - +

Glycosides + + + + + Terpenoid + + + + + Tannins - - - - + Saponins - - - - +

ราก

Alkaloids + + + + + Flavonoids + + - - + Phenols - - - - +

Glycosides + + + + + Terpenoid - + + + + Tannins - - - - + Saponins - - - - +

หมายเหต –หมายถง ตรวจสอบไมพบ , +หมายถง ตรวจสอบพบ

42  

ผลของสารสกดจากดาหลาตอการยบยงการเจรญของเชอแบคทเรยสาเหตโรคพช ผลการทดลองนแสดงการนาสวนตางๆ ของดาหลาไดแก สวนใบ ดอก ลาตน ราก และเหงา

ซงสกดโดยการหมกดวยตวทาละลายอนทรย 5 ชนดคอ เฮกเซน ไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอลและเอทานอล ตามลาดบ รวมไดสารสกดหยาบจานวน 25 สวน นาสารสกดหยาบแตละสวนมาละลายในตวทาละลายชนดเดมเพอใหไดสารสกดหยาบความเขมขน 50 มลลกรมตอมลลลตร จากนนนามาทดสอบการยบยงจลนทรยกอโรคในพช 2 ชนด ไดแก Pectobacterium carotovorum และ Xanthomonas campestris pv. campestrisทมความเขมขนประมาณ 106-107 CFU/mL

1. ฤทธตานแบคทเรยกอโรคในพชของสารสกดหยาบจากดาหลาสวนใบ

จากการทดสอบฤทธตานแบคทเรยกอโรคในพชของสารสกดหยาบดาหลาสวนใบใน ตวทาละลายทง 5 ชนด พบวาสารสกดหยาบในเมทานอลใหประสทธภาพในการยบยงของแบคทเรย P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris ดทสด โดยแสดงบรเวณยบยงขนาด 12.56±0.22 และ 12.97±0.64 มลลเมตร ตามลาดบ ในขณะทสารสกดหยาบในอะซโตนใหประสทธภาพในการยบยงรองลงมา โดยยบยง P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris เทากบ 10.07±0.87 และ 10.33±0.24 มลลเมตร และสารสกดหยาบของเอทานอลยบยงเฉพาะการเจรญของ X. campestris pv. campestris แสดงบรเวณยบยงขนาด 7.75±0.32 มลลเมตร อยางไรกตามไมพบฤทธการยบยงของสารสกดหยาบใบในเฮกเซนและ ไดคลอโรมเทนตอแบคทเรยทดสอบทงสองชนด (ตารางท 4.3 และภาพท 4.1-4.2) ในขณะทสารควบคมกาจดโรคพช ยหอเคลยร ใหบรเวณยบยง P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris เทากบ 11.65±0.90 และ 11.58±0.77 มลลเมตร ตามลาดบ ดงนนสารสกดหยาบของใบในเมทานอลใหผลยบยงการเจรญของแบคทเรยทดสอบทงสองชนดสงกวาเคลยร ซงเปนสารเสรมกาจดโรคพชทจาหนายในทองตลาด

43  

ภาพท 4.1 การยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum ของสารสกดหยาบจากใบ ดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e)

44  

ภาพท 4.2 การยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris ของสาร สกดหยาบจากใบดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และ เอทานอล (e)

45  

ตารางท 4.3 การยบยงการการเจรญของแบคทเรยกอโรคพชโดยสารสกดหยาบจากดาหลาสวนใบ สารสกดหยาบในตวทาละลาย

ขนาดเสนผานศนยกลางบรเวณโซนใส (mm ± SD ) ตอแบคทเรย P. carotovorum X. campestris pv. campestris

เฮกเซน - - ไดคลอโรมเทน - - อะซโตน 10.07±0.87 10.33±0.24 เมทานอล 12.56±0.22 12.97±0.64 เอทานอล - 7.75±0.32 เคลยร 11.65±0.90 11.58±0.77 หมายเหต – หมายถงไมเกดบรเวณโซนใส

2. ฤทธตานแบคทเรยกอโรคในพชของสารสกดหยาบจากดาหลาสวนดอก จากการทดสอบฤทธตานแบคทเรยกอโรคในพชของสารสกดหยาบดาหลาสวนดอกใน

ตวทาละลายทง 5 ชนดพบวาสารสกดหยาบในเฮกเซนใหประสทธภาพในการยบยงของแบคทเรย P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris ดทสด โดยแสดงบรเวณยบยงขนาด 14.32±1.63 และ 12.98±0.79 มลลเมตร ตามลาดบ แสดงประสทธภาพในการยบยงทสงกวา positive control ในขณะทสารสกดหยาบในอะซโตนใหประสทธภาพในการยบยงรองลงมา โดยยบยง P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris เทากบ 11.10±0.18 และ11.74±0.40 มลลเมตร ตามลาดบ ใกลเคยงกบโซนยบยงทเกดจาก positive control นอกจากนนสารสกดหยาบจากเอทานอลแสดงบรเวณยบยง P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris เทากบ 8.52±0.28 และ 9.67±0.44 มลลเมตร อยางไรกตามไมพบฤทธการยบยงของสารสกดหยาบดอกดาหลาในไดคลอโรมเทนและเมธานอล (ตารางท 4.4 และภาพท 4.3-4.4)

46  

ภาพท 4.3 การยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum ของสารสกดหยาบจากดอกดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e)

47  

ภาพท 4.4 การยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris ของสารสกดหยาบจากดอกดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และ เอทานอล (e)

48  

ตารางท 4.4 การยบยงการการเจรญของแบคทเรยกอโรคพชโดยสารสกดหยาบจากดาหลาสวนดอก สารสกดหยาบในตวทาละลาย

ขนาดเสนผานศนยกลางบรเวณโซนใส (mm ± SD ) ตอแบคทเรย P. carotovorum X. campestris pv. campestris

เฮกเซน 14.32±1.63 12.98±0.79 ไดคลอโรมเทน - - อะซโตน 11.10±0.18 11.74±0.40 เมทานอล - - เอทานอล 8.52±0.28 9.67±0.44 เคลยร 11.65±0.90 11.58±0.77 หมายเหต – หมายถงไมเกดบรเวณโซนใส

3. ฤทธตานแบคทเรยกอโรคในพชของสารสกดหยาบจากดาหลาสวนลาตน

จากการทดสอบฤทธตานแบคทเรยกอโรคในพชของสารสกดหยาบดาหลาสวนลาตนในตวทาละลายทง 5 ชนด พบวาสารสกดหยาบในอะซโตนใหประสทธภาพในการยบยงของแบคทเรย P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris ดทสด โดยแสดงบรเวณยบยงขนาด 11.64±0.03 และ 11.64±0.30 มลลเมตร ตามลาดบ ซงใกลเคยงโซนการยบยงจาก positive control ในขณะทสารสกดหยาบเมทานอลยบยง P. carotovorum แสดงขนาดโซนใส 10.21±0.01 มลลเมตร แตไมยบยง X. campestris pv. campestris นอกจากนนสารสกดหยาบจากเอทานอลแสดงบรเวณยบยง P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris เทากบ 8.71±0.79 และ 10.47±0.39 มลลเมตร ตามลาดบ อยางไรกตามไมพบฤทธการยบยงของสารสกดหยาบดอกดาหลาในเฮกเซนและไดคลอโรมเทน (ตารางท 4.5 และภาพท 4.5-4.6)

49  

ภาพท 4.5 การยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum ของสารสกดหยาบจากลาตนดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e)

50  

ภาพท 4.6 การยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris ของสารสกดหยาบจากลาตนดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e)

51  

ตารางท 4.5 การยบยงการการเจรญของแบคทเรยกอโรคพชโดยสารสกดหยาบจากดาหลาสวนลาตน

สารสกดหยาบในตวทาละลาย

ขนาดเสนผานศนยกลางบรเวณโซนใส (mm ± SD) ตอแบคทเรย P. carotovorum X. campestris pv. campestris

เฮกเซน - - ไดคลอโรมเทน - - อะซโตน 11.64±0.03 11.64±0.30 เมทานอล 10.21±0.01 - เอทานอล 8.71±0.79 10.47±0.39 เคลยร 11.65±0.90 11.58±0.77 หมายเหต – หมายถงไมเกดบรเวณโซนใส

4. ฤทธตานแบคทเรยกอโรคในพชของสารสกดหยาบจากดาหลาสวนราก

จากการทดสอบฤทธตานแบคทเรยกอโรคในพชของสารสกดหยาบดาหลาสวนรากในตวทาละลายทง 5 ชนด พบวาสารสกดหยาบในเฮกเซนใหประสทธภาพในการยบยงของแบคทเรย P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris ดทสด โดยแสดงบรเวณยบยงขนาด 9.62±0.39 และ 9.81±0.47 มลลเมตร ตามลาดบ นอกจากนนสารสกดหยาบจากเอทานอลแสดงบรเวณยบยง P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris เทากบ 7.83±0.38 และ 7.58±0.26 มลล เมตร ตามลาดบ ในขณะทสารสกดหยาบรากในเมทานอลอะซโตน และ ไดคลอโรมเทนไมยบยงแบคทเรยทงสองชนด (ตารางท 4.6 และภาพท 4.7-4.8) ผลการทดลองแสดงใหเหนวาสารสกดจากดาหลาสวนรากมฤทธการยบยงนอยกวา positive control ในทกชนดของ ตวทาละลาย

52  

ภาพท 4.7 การยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum ของสารสกดหยาบจากรากดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e)

53  

ภาพท 4.8 การยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris ของสารสกดหยาบจากรากดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) และ เมทานอล (d) เอทานอล (e)

54  

ตารางท 4.6 การยบยงการการเจรญของแบคทเรยกอโรคพชโดยสารสกดหยาบจากดาหลาสวนราก สารสกดหยาบในตวทาละลาย

ขนาดเสนผานศนยกลางบรเวณโซนใส (mm ± SD) ตอแบคทเรย P. carotovorum X. campestris pv. campestris

เฮกเซน 9.62±0.39 9.81±0.47 ไดคลอโรมเทน - - อะซโตน - - เมทานอล - - เอทานอล 7.83±0.38 7.58±0.26 เคลยร 11.65±0.90 11.58±0.77 หมายเหต – หมายถงไมเกดบรเวณโซนใส

5. ฤทธตานแบคทเรยกอโรคในพชของสารสกดหยาบจากดาหลาสวนเหงา จากการทดสอบฤทธตานแบคทเรยกอโรคในพชของสารสกดหยาบดาหลาสวนเหงาใน

ตวทาละลายทง 5 ชนด พบวาสารสกดหยาบอะซโตนและเมทานอลใหประสทธภาพในการยบยงของแบคทเรย X. campestris pv. campestris โดยแสดงบรเวณยบยงขนาด 9.37±0.09 และ 9.80±0.45 มลลเมตร ตามลาดบ และยบยง P. carotovorum โดยแสดงบรเวณยบยงขนาด 9.20±0.50 และ 9.25±0.09 มลลเมตร ตามลาดบ นอกจากนนสารสกดหยาบจากเอทานอลแสดงบรเวณยบยง P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris เทากบ 8.87±0.38 และ 8.06±0.58 มลลเมตร ตามลาดบ จะเหนไดวาสารสกดหยาบจากเหงายบยงแบคทเรยทดสอบไดนอยกวาการยบยงทเกดจาก positive control (11.65±0.90 และ 11.58±0.77 มลลเมตร สาหรบ P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris ตามลาดบ) และสารสกดหยาบเหงาใน เฮกเซนและไดคลอโรมเทนไมแสดงการยบยงแบคทเรยทดสอบทงสองชนด (ตารางท 4.7 และ ภาพท 4.9-4.10)

55  

ตารางท 4.7 การยบยงการการเจรญของแบคทเรยกอโรคพชโดยสารสกดหยาบจากดาหลาสวนเหงา

สารสกดหยาบในตวทาละลาย

ขนาดเสนผานศนยกลางบรเวณโซนใส (mm ± SD) ตอแบคทเรย P. carotovorum X. campestris pv. campestris

เฮกเซน - - ไดคลอโรมเทน - - อะซโตน 9.20±0.50 9.37±0.09 เมทานอล 9.25±0.09 9.80±0.45 เอทานอล 8.87±0.38 8.06±0.58 เคลยร 11.65±0.90 11.58±0.77 หมายเหต – หมายถงไมเกดบรเวณโซนใส จากการทดลองจะเหนวาสารสกดหยาบดาหลาแตละสวนในตวทาละลายชนดตางๆ จะมความสามารถในการแสดงโซนการยบยงการเจรญแบคทเรยทดสอบแตกตางกนไป เมอเปรยบเทยบการยบยงการเจรญตามชนดของตวทาละลาย พบวาสารสกดหยาบดาหลาในไดคลอโรมเทนมประสทธภาพตาสด เนองจากไมแสดงการยบยงการเจรญของแบคทเรยทดสอบเลยเปรยบเทยบประสทธภาพในการยบยงแบคทเรยของสารสกดจากสวนตางๆ พบวาดาหลาสวนดอกและใบ มสารออกฤทธทแสดงการยบยงแบคทเรยทดสอบสง ในขณะทสวนรากและเหงาคอสวนทม สารออกฤทธเมอสกดดวยตวทาละลายทง 5 ชนดคอนขางตาและตากวากวาสารเสรมกาจดโรคในพชยหอเคลยร

56  

ภาพท 4.9 การยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum ของสารสกดหยาบจากเหงาดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e)

57  

ภาพท 4.10 การยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris ของสารสกดหยาบจากเหงาดาหลาในเฮกเซน (a) ไดคลอโรมเทน (b) อะซโตน (c) เมทานอล (d) และเอทานอล (e)

58  

คาความเขมขนตาสดในการยบยงการเจรญของแบคทเรยของสารสกดดาหลา ทดสอบหาคาความเขมขน ตาสดของสารสกดจากดาหลาทมฤท ธ ตานแบคท เรย P. carotovorum โดยใชสารสกดดาหลาสวนททดสอบเบองตนแลวพบวามฤทธตานแบคทเรย ไดแกลาตน ใบ เหงา และดอกในอะซโตน รากและดอกในเฮกเซน ใบ ลาตน และเหงาในเมทานอล ลาตน ใบ เหงา ราก และดอกในเอธานอล โดยใชสารสกดความเขมขน 400 200 100 50 25 12.5 6.25 3.12 1.56 0.78 0.39 0.19 0.09 และ 0.00 มลลกรมตอมลลลตร พบวา ลาตน ใบ เหงาและดอกในอะซโตน แสดงคา MIC ตอการยบยงการเจรญของ P. carotovorum เมอใชสารสกดความเขมขน 12.56 12.56 12.56 และ 0.78 มลลกรมตอมลลลตร ตามลาดบ ในขณะทรากและดอกในเฮกเซน แสดงคา MIC เมอใชสารสกดความเขมขน 200 และ 200 มลลกรมตอมลลลตร ตามลาดบ นอกจากนนใบเหงาและลาตนในเมทานอลแสดงคา MIC เมอใชสารสกดความเขมขน 50 100 และ 200 มลลกรมตอมลลลตร ตามลาดบ สวนของสารสกดหยาบในลาตน ราก และเหงาใน เอทานอล แสดงคา MIC เมอใชสารสกดความเขมขน 200 200 และ12.56 มลลกรมตอมลลลตร ในขณะทสารสกดหยาบจากดอกไมแสดงคา MIC แมใชความเขมขนสงสดคอ 400 มลลกรมตอมลลลตร ขอมลดงแสดงในตารางท 4.8 และภาพท 4.11-4.23 ดงนนสารสกดทแสดงประสทธภาพสงในการยบยง P. carotovorum คอ ดอกในอะซโตน (0.78 มลลกรมตอมลลลตร) ลาตน ใบ เหงาในอะซโตน และเหงาในเอทานอล (12.56 มลลกรมตอมลลลตร) และใบในเมทานอล (50 มลลกรมตอมลลลตร) ตามลาดบ

ภาพท 4.11 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนลาตนในอะซโตนตอการยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum

MIC

1‐‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐‐9‐‐10‐‐11‐12‐‐13‐‐14 

59  

ตารางท 4.8 ความเขมขนตาสด (Minimum inhibition concentration: MIC) ของสารสกดดาหลาตอการยบยงการเจรญของ Pectobacterium carotovorum

Minimum inhibition concentration: MIC (mg/mL)

สวนของดาหลา

ชนดของสารสกด

ลาดบหลอด/ความเขมขนของสารสกด 1 PC

2 400

3 200

4 100

5 50

6 25

7 12.56

8 6.25

9 3.125

10 1.562

11 0.781

12 0.390

13 0.195

14 NC

ลาตน Acetone - + + + + + + - - - - - - -

ใบ Acetone - + + + + + + - - - - - - -

เหงา Acetone - + + + + + + - - - - - - -

ดอก Acetone - + + + + + + + + + + - - -

ราก Hexane - + + - - - - - - - - - - -

ดอก Hexane - + + - - - - - - - - - - -

ใบ Metanol - + + + + - - - - - - - - -

เหงา Metanol - + + + - - - - - - - - - - ลาตน Metanol - + + - - - - - - - - - - - ดอก Ethanol - - - - - - - - - - - - - -

ลาตน Ethanol - + + - - - - - - - - - - - ราก Ethanol - + + - - - - - - - - - - - เหงา Ethanol - + + + + + + - - - - - - -

หมายเหต PC คอ positive control = สารสกดดาหลา NC คอ negative control = อาหารเลยงเชอ + คอสามารถยบยงการเจรญของเชอกอโรคได (ใส) - คอ ไมสามารถยบยงการเจรญของเชอกอโรคได (ขน)

60  

ภาพท 4.12 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนใบในอะซโตนตอการยบยงการเจรญของ

Pectobacterium carotovorum

ภาพท 4.13 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนเหงาในอะซโตนตอการยบยงการเจรญของ

Pectobacterium carotovorum

1—2—3‐‐‐4‐‐‐5‐‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐9‐‐10—11‐‐12‐‐13‐‐14 

MIC

MIC

1‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐‐‐4‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐9‐‐‐‐10‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14 

61  

ภาพท 4.14 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนดอกในอะซโตนตอการยบยงการเจรญของPectobacterium carotovorum

ภาพท 4.15 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนรากในเฮกเซนตอการยบยงการเจรญของPectobacterium carotovorum

MIC

1‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐‐8‐‐‐9‐‐‐10‐‐11‐12‐‐13‐‐14 

MIC 

1‐‐‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐‐8‐‐‐‐9‐‐‐10‐11‐‐12‐‐13‐‐14 

62  

ภาพท 4.16 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนดอกในเฮกเซนตอการยบยงการเจรญของPectobacterium carotovorum

ภาพท 4.17 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนใบในเมทานอลตอการยบยงการเจรญของPectobacterium carotovorum

MIC 

1‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐‐9—10‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14 

MIC

1‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐‐9‐ 10—11‐‐12‐‐13‐14 

63  

ภาพท 4.18 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนเหงาในเมทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Pectobacterium carotovorum

ภาพท 4.19 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนลาตนในเมทานอลตอการยบยงการเจรญ ของ Pectobacterium carotovorum

MIC 

1‐‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐9‐‐‐10‐‐‐11‐‐12‐13‐‐14 

MIC

  1‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐5‐‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐‐9‐‐10‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14

64  

ภาพท 4.20 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนดอกในเอทานอลตอการยบยงการเจรญ ของ Pectobacterium carotovorum (ไมเสดง MIC)

ภาพท 4.21 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนลาตนในเอทานอลตอการยบยงการเจรญ ของ Pectobacterium carotovorum

1‐‐‐2‐‐‐‐‐3‐‐‐‐‐4‐‐‐‐‐5‐‐‐‐6‐‐‐‐7‐‐‐‐8‐‐‐‐‐9‐‐‐10‐‐‐11‐‐12‐‐13

MIC 

1‐‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐‐6‐‐‐7—8‐‐‐9‐‐‐10—11—12‐13‐14 

65  

ภาพท 4.22 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนรากในเอทานอลตอการยบยงการเจรญ ของ Pectobacterium carotovorum

- ภาพท 4.23 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนเหงาในเอทานอลตอการยบยงการเจรญ ของ Pectobacterium carotovorum

ผลการทดสอบหาคาความเขมขนตาสดของสารสกดจากดาหลาทมฤทธตานแบคทเรย X. campestris pv. campestris โดยใชดาหลาในสารสกดสวนททดสอบเบองตนแลวพบวาสารสกดทมฤทธตานแบคทเรยชนดน ไดแก ลาตน ใบ เหงา และดอกในอะซโตน รากและดอกในเฮกเซน ใบ และเหงาในเมทานอล ใบ ลาตน ราก เหงาและดอกในเอทานอล โดยใชสารสกดความเขมขน 400 200 100 50 25 12.5 6.25 3.12 1.56 0.78 0.39 0.19 0.09 และ 0.00 มลลกรมตอมลลลตร พบวา ลาตน ใบ เหงาและดอกในอะซโตน แสดงคา MIC ตอการยบยงการเจรญของ

MIC

1----2----3-----4----5----6-----7---8---9------10---11--12--13--14

MIC 

1‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐9‐‐‐10‐‐11‐‐‐12‐‐13‐‐14 

66  

X. campestris pv. campestris เมอใชสารสกดความเขมขน 100 25 100 และ100 มลลกรมตอมลลลตร ตามลาดบ ในขณะทรากและดอกในเฮกเซนแสดงคา MIC เมอใชสารสกดความเขมขน 200 และ 200 มลลกรมตอมลลลตร ตามลาดบ นอกจากนนใบและเหงาในเมทานอล แสดงคา MIC เมอใชสารสกดความเขมขน 100 และ 200 มลลกรมตอมลลลตร ตามลาดบ สารสกดหยาบในเอทานอล สวนใบ ลาตน รากและเหงา แสดงคา MIC เมอใชสารสกดความเขมขน 200 200 50 และ 200 มลลกรมตอมลลลตร ในขณะทสารสกดหยาบจากดอกในเอทานอลไมแสดงคา MIC แมใช สารสกดความเขมขนสงถง 400 มลลกรมตอมลลลตร ในการทดสอบ ขอมลดงแสดงในตารางท 4.9และภาพท 4.24-4.36 ดงนนสารสกดทมประสทธภาพสงในการยบยง X. campestris pv. campestris คอ ใบในอะซโตน (25 มลลกรมตอมลลลตร) และรากในเอทานอล (50 มลลกรมตอมลลลตร)

ภาพท 4.24 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนลาตนในอะซโตนตอการยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris

1‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐5‐‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐‐9‐‐‐10‐‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14

MIC 

67  

ตารางท 4.9 ความเขมขนตาสด (Minimum inhibition concentration: MIC) ของสารสกดดาหลาตอการยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris

Minimum inhibition concentration: MIC (mg/mL)

สวนของดาหลา

ชนดของสารสกด

ลาดบหลอด/ความเขมขนของสารสกด 1 PC

2 400

3 200

4 100

5 50

6 25

7 12.56

8 6.25

9 3.125

10 1.562

11 0.781

12 0.390

13 0.195

14 NC

ลาตน Acetone - + + + - - - - - - - - - -

ใบ Acetone - + + + + + - - - - - - - - เหงา Acetone - + + + - - - - - - - - - -

ดอก Acetone - + + + - - - - - - - - - - ราก Hexane - + + - - - - - - - - - - -

ดอก Hexane - + + - - - - - - - - - - - ใบ Metanol - + + + - - - - - - - - - -

เหงา Metanol - + + - - - - - - - - - - - ใบ Ethanol - + + - - - - - - - - - - - ดอก Ethanol - - - - - - - - - - - - - - ลาตน Ethanol - + + - - - - - - - - - - - ราก Ethanol - + + + + - - - - - - - - - เหงา Ethanol - + + - - - - - - - - - - -

หมายเหต PC คอ positive control = สารสกดดาหลา NC คอ negative control = อาหารเลยงเชอ + คอสามารถยบยงการเจรญของเชอกอโรคได (ใส) - คอ ไมสามารถยบยงการเจรญของเชอกอโรคได (ขน)

68  

ภาพท 4.25 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนใบในอะซโตนตอการยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris

ภาพท 4.26 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนเหงาในอะซโตนตอการยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris

MIC

1‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐5‐‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐9‐‐10‐‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14 

MIC

1‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐‐9‐‐10‐‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14 

69  

ภาพท 4.27 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนดอกในอะซโตนตอการยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris

ภาพท 4.28 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนรากในเฮกเซนตอการยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris

MIC

1‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐9‐‐‐10‐‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14 

MIC 

1‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐‐8‐‐‐‐9‐‐‐‐10‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14 

70  

ภาพท 4.29 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนดอกในเฮกเซนตอการยบยงการเจรญของ

Xanthomonas campestris pv. campestris

ภาพท 4.30 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนใบในเมทานอลตอการยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris

MIC 

1‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐‐9‐‐‐10‐‐‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14 

MIC

1‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐9‐‐‐‐10‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14 

71  

ภาพท 4.31 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนเหงาในเมทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris

ภาพท 4.32 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนใบในเอทานอลตอการยบยงการเจรญของ

Xanthomonas campestris pv. campestris

1‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐‐8‐‐‐‐‐‐9‐‐‐10‐‐11‐‐2‐‐13‐‐14

MIC 

MIC 

1‐‐‐2—3‐‐‐‐4‐‐‐5—‐6—7‐‐‐8—9—10‐‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14 

72  

ภาพท 4.33 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนดอกในเอทานอลตอการยบยงการเจรญของ

Xanthomonas campestris pv. campestris (ไมเสดง MIC)

ภาพท 4.34 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนลาตนในเอทานอลตอการยบยงการเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris

1‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐‐8‐‐‐‐9‐‐‐10‐‐‐‐‐11‐‐‐12‐‐13‐‐14 

MIC 

1‐‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐4‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐‐8‐‐‐‐9‐‐‐10‐‐11‐‐12‐‐13‐14 

73  

ภาพท 4.35 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนรากในเอทานอลตอการยบยงการเจรญของ

Xanthomonas campestris pv. campestris

ภาพท 4.36 ความเขมขนตาสดของสารสกดดาหลาสวนเหงาในเอทานอลตอการยบยงการเจรญ

ของ Xanthomonas campestris pv. campestris

MIC

1‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐‐6‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐‐‐‐9‐‐‐10‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14 

MIC 

1‐‐‐2‐‐‐3‐‐‐4‐‐‐‐5‐‐‐6‐‐‐‐7‐‐‐8‐‐‐‐‐‐9‐‐‐10‐‐11‐‐12‐‐13‐‐14 

74  

คาความเขมขนตาสดในการฆาแบคทเรยของสารสกดดาหลา เมอนาสารสกดทมฤทธตานแบคทเรยทดสอบมาศกษาคาความเขมขนตาสดในการฆาแบคทเรยของสารสกดดาหลา พบวาสารสกดออกฤทธฆาแบคทเรย P. carotovorum ไดเมอใช ความเขมขน 100-400 มลลกรมตอมลลลตร โดยสารสกดดอกดาหลาในอะซโตนออกฤทธอยางมประสทธภาพสงทสดคอ 100 มลลกรมตอมลลลตร ถดไปไดแก ลาตนและเหงาในอะซโตน รวมถงเหงาในเอทานอลฆาแบคทเรยไดเมอใชความเขมขน 200 มลลกรมตอมลลลตร ดงแสดงในตารางท 4.10 และภาพท 4.37-4.41 สาหรบการออกฤทธฆาแบคทเรย X. campestris pv. campestris นนตองใชความเขมขนสงกวาเมอเปรยบเทยบกบความเขมขนทใชฆา P. carotovorum โดยตองใช ความเขมขนตาสดคอ 400 มลลกรมตอมลลลตร ยกเวนรากและเหงาในเอทานอลเทานนทฆาแบคทเรย X. campestris pv. campestris เมอใชความเขมขน 200 มลลกรมตอมลลลตรหรอนอยกวา (ตารางท 4.11 และภาพท 4.43-4.54) ตารางท 4.10 ความเขมขนตาสดในการฆา Pectobacterium carotovorum ของสารสกดดาหลา

สวนของดาหลา ชนดของสารสกด Minimum bactericidal concentration :MBC(mg/mL)

ลาตน Acetone 200 ใบ Acetone 400

เหงา Acetone 200 ดอก Acetone 100 ราก Hexane 400 ดอก Hexane 400 ใบ Metanol 400

เหงา Metanol 400 ลาตน Metanol 400 ลาตน Ethanol 400 ราก Ethanol 400 เหงา Ethanol 200

75  

ภาพท4.37 การเจรญของ Pectobacterium carotovorum เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวน ลาตนในอะซโตนความเขมขน 200 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 100 mg/mL(b)

ภาพท4.38 การเจรญของ Pectobacterium carotovorum เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวน ดอกในอะซโตนความเขมขน 100 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 50 mg/mL (b)

a  b

a  b

76  

ภาพท4.39 การเจรญของ Pectobacterium carotovorum เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวน ลาตนในเอทานอลความเขมขน 400 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 200 mg/mL(b)

ภาพท4.40 การเจรญของ Pectobacterium carotovorum เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวน รากในเอทานอลความเขมขน 400 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 200 mg/m (b)

a  b

a  b

77  

ภาพท4.41 การเจรญของ Pectobacterium carotovorum เมอทดสอบกบสารสกดดาหลาสวน เหงาในเอทานอลความเขมขน 200 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 100 mg/mL (b) ตารางท 4.11 ความเขมขนตาสดในการฆา Xanthomonas campestris pv. campestris ของ สารสกดดาหลา

สวนของดาหลา ชนดของสารสกด Minimum bactericidal concentration :MBC(mg/mL)

ลาตน Acetone >400 ใบ Acetone 400

เหงา Acetone >400 ดอก Acetone 400 ราก Hexane >400 ดอก Hexane 400 ใบ Metanol >400

เหงา Metanol 400 ใบ Ethanol 400

ลาตน Ethanol 400 ราก Ethanol 200 เหงา Ethanol <200

ba 

 

ภาพท4.42

ภาพท4.43

a 

a 

การเจรญของดาหลาสวนล200 mg/mL

การเจรญของดาหลาสวนใบ200 mg/mL

งXanthomoาตนในอะซโต

L (ไมแสดง M

งXanthomoบในอะซโตน L (b)

onas campeตน ความเขมขBC) (b)

onas campeความเขมขน

estris pv. caขน 400 mg/

estris pv. ca400 mg/mL

b

b

mpestris เม/mL (a) และค

mpestris เมL (MBC) (a) แ

อทดสอบกบสความเขมขน

อทดสอบกบสและความเขม

78

สารสกด

สารสกด มขน

 

ภาพท4.44

ภาพท4.45 ก ด

a 

a 

การเจรญของดาหลาสวนเหง(ไมแสดง MB

การเจรญของดาหลาสวนดอก

ง Xanthomoงาในอะซโตน BC) (b)

Xanthomoกในอะซโตน คว

onas campeความเขมขน 4

onas campeวามเขมขน 400

estris pv. ca400 mg/mL (

estris pv. ca0 mg/mL (MBC

b

b

ampestris เม(a) และความเ

mpestris เมC) (a) และความ

มอทดสอบกบเขมขน 200 m

อทดสอบกบสมเขมขน 200 m

79

บสารสกด mg/mL

สารสกด mg/mL (b)

80  

ภาพท4.46 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris เมอทดสอบกบสารสกด ดาหลาสวนรากในเฮกเซน ความเขมขน 400 mg/mL (a) และความเขมขน 200 mg/mL (ไมแสดง MBC) (b)

ภาพท4.47 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris เมอทดสอบกบสารสกด ดาหลาสวนดอกในเฮกเซน ความเขมขน 400 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 200 mg/mL (b)

a  b

a  b

81  

ภาพท4.48 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris เมอทดสอบกบสารสกด ดาหลาสวนใบในเมทานอล ความเขมขน 400 mg/mL(a) และความเขมขน 200 mg/mL (ไมแสดง MBC) (b)

ภาพท4.49 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris เมอทดสอบกบสารสกด ดาหลาสวนเหงาในเมทานอล ความเขมขน 400 mg/mL (MBC) (a) และความเขมขน 200 mg/mL (b)

a  b

a  b

82  

ภาพท4.50 คาความเขมขนตาสดในการฆา Xanthomonas campestris pv. campestris ของ สารสกดดาหลาสวนใบในเอทานอลความเขมขน 400 mg/mL (a) และความเขมขน 200 mg/mL (b)

ภาพท 4.51 คาความเขมขนตาสดในการฆา Xanthomonas campestris pv. campestris ของ สารสกดดาหลาสวนลาตนในเอทานอลความเขมขน 400 mg/mL (a) และความเขมขน 200 mg/mL (b)

a  b

a  b

83  

ภาพท4.52 คาความเขมขนตาสดในการฆา Xanthomonas campestris pv. campestris ของ สารสกดดาหลาสวนรากในเอทานอล a) ความเขมขน 200 mg/mL b) ความเขมขน 100 mg/mL

ภาพท 4.53 การเจรญของ Xanthomonas campestris pv. campestris เมอทดสอบกบสารสกด ดาหลาสวนเหงาในเอทานอล ความเขมขน 400 mg/mL (a) และความเขมขน 200 mg/mL (b)

a  b

a  b

84  

ผลการแยกสารใหบรสทธขนของสารสกดหยาบจากใบดาหลาทมฤทธในการยบยงแบคทเรยไดดทสดดวยเทคนคคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรว (Quick Column Chromatographic technique)

สารสกดหยาบอะซโตนของใบดาหลา เมอนาไปแยกดวยเทคนคคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรว โดยเปลยนสภาพความมขวของตวชะจากนอยไปมาก คอ รอยละ 100 ของไดคลอโรมเทน เพมสดสวนของเมทานอลขนเปนรอยละ 5 ถง 20 (1:19 ถง 1:4 ของเมทานอลตอไดคลอโรมเทน) และชะคอลมนครงสดทายดวยรอยละ 100 ของอะซโตน โดยใชสารละลายในการชะแตละครงเปน 200 มลลลตร ชะคอลมนทงหมด 45 ครง และรวมแตละสวน (fraction) ทมองคประกอบเหมอนกนได 15 สวนซงมนาหนกและลกษณะทางกายภาพ ดงแสดงในตารางท 4.12 ตารางท4.12 การแยกสารดวยคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรวของสารสกดหยาบอะซโตนจาก ใบดาหลา

สารสกดยอย (fraction)

ระบบตวทาละลายทชะ (eluent)

ลาดบทออกจากคอลมน

นาหนกสาร (กรม)

ลกษณะทางกายภาพ

1

100% CH2Cl2

1-2 1.4290 หนด สเหลอง 2 3-6  1.2142 หนด สเขยวดา 3 7-9  0.4219 หนด สเขยวดา 4 10-12  0.6317 หนด สเขยวดา 5 13-15  0.1535 หนด สเขยวดา 

6 16-18  0.1389 หนด สเขยวดา 

7 19-21  0.1288 หนด สเขยวดา 

8 22-24  0.1701 หนด สเขยวดา 

9 25-27  0.1607 หนด สเขยวดา 

10 28-30  0.1209 หนด สเขยวดา 

11 5% CH3OH in CH2Cl2 31-33  0.2548 หนด สเขยวดา 

12 10% CH3OH in CH2Cl2 34-36  2.553 หนด สเขยวดา 

13 15% CH3OH in CH2Cl2 37-39  0.9781 หนด สเขยวดา 

14 20% CH3OH in CH2Cl2 40-42  0.6916 หนด สเขยวดา 

15 100% Acetone 43-45  0.7293 หนด สเขยวดา 

85  

สารสกดหยาบเมทานอลของใบดาหลา เมอนาไปแยกดวยเทคนคคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรว โดยใชสารละลายเปนตวชะ คอรอยละ 5 ของอะซโตนในไดคลอโรมเทน (1:19 ; Acetone : CH2Cl2) โดยใชสารละลายในการชะแตละครงเปน 200 มลลลตร ชะคอลมนทงหมด 15 ครง และรวมแตละสวน ทมองคประกอบเหมอนกนได 11 สวนซงมนาหนกและ ลกษณะทางกายภาพ ดงแสดงในตารางท 4.13 ตารางท 4.13 การแยกสารดวยคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรวของสารสกดหยาบเมทานอลจาก ใบดาหลา สารสกดยอย (fraction)

ระบบตวทาละลายทชะ (eluent)

ลาดบทออกจากคอลมน

นาหนกสาร (กรม)

ลกษณะทางกายภาพ

1

5% Acetone in CH2Cl2

1 0.1248 ของเหลว สเขยวดา 2 2 0.1956 ของเหลว สเขยวดา 3 3 0.0807 ของเหลว สเขยวดา 4 4 0.0571 ของเหลว สเขยวดา 5 5-6 0.0541 ของเหลว สเขยวดา 6 7 0.0250 ของเหลว สเขยวดา 7 8-9 0.0643 ของเหลว สเขยวดา 8 10-12 0.0721 ของเหลว สเขยว 9 13 0.0308 ของเหลว สเขยว 10 14 0.0534 ของเหลว สเขยว 11 15 0.0821 ของเหลว สเขยว

ผลการวเคราะหองคประกอบเบองตนของสารสกดหยาบอะซโตนและเมทานอลจากใบดาหลาดวยวธรงคเลขผวบาง (Thin Layer Chromatrography)

ผลการวเคราะหองคประกอบเบองตนของแตละสวน ทชะออกมาจากการแยกสารสกดหยาบอะซโตนจากสวนใบดาหลาดวยวธคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรวดวยวธรงคเลขผวบาง โดยใชสารละลายทเปนวฏภาคเคลอนท (mobile phase) ทแตกตางกน มคารเลทฟฟรอนท (Rf) ดงแสดงในตารางท 4.14 โดยสวนท 1-4 10 11 และ 13 พบวามจด (spot) ของสารปรากฏ 7 จด สวนท 5 และ 6 ปรากฏสาร 9 จด สวนท 7 ปรากฏ 10 จด สวนท 8 9 14 และ 15 ปรากฏ 8 จด และสวนท 12 ปรากฏสาร 11 จด ซงจดของสารทปรากฏหลงจากทาการพฒนา (develop) แผนรงคเลขผวบางดวยวฏภาคเคลอนทแลว จะแสดงถงองคประกอบของจานวนสารทมอยในแตละสวนเบองตน

86  

ผลการวเคราะหองคประกอบเบองตนของแตละสวนทชะออกมาจากการแยกสารสกดหยาบเมทานอลจากสวนใบดาหลาดวยวธคอลมนโครมาโทกราฟแบบรวดเรวดวยวธรงคเลขผวบาง โดยใชสารละลายทเปนวฏภาคเคลอนท (mobile phase) ทแตกตางกน มคารเลทฟฟรอนท (Rf) ดงแสดงในตารางท 4.15 โดยสวนท 1 6-9 และ 11 พบวามจด (spot) ของสารปรากฏ 7 จด สวนท 2 ปรากฏสาร 9 จด สวนท 3 ปรากฏ 6 จด สวนท 4 และ 5 ปรากฏ 10 จด และสวนท 10 ปรากฏสาร 10 จด ตารางท 4.14 คารเลทฟฟรอนท (R

f) ทไดจากการตรวจเอกลกษณของสวนทผานการแยกดวยเทคนค

QCC ของสารสกดหยาบอะซโตนจากใบดาหลา

องคประ กอบท

คา Rfของแตละสวน (Fraction No.)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

1 0.86 0.73 0.87 0.76 0.90 0.92 0.80 0.83 0.85 0.68 0.69 0.84 0.75 0.81 0.75

2 0.77 0.64 0.78 0.60 0.80 0.85 0.69 0.69 0.72 0.62 0.63 0.70 0.62 0.68 0.62

3 0.64 0.56 0.63 0.54 0.66 0.81 0.64 0.64 0.66 0.46 0.45 0.65 0.44 0.64 0.44

4 0.53 0.48 0.56 0.43 0.62 0.70 0.53 0.48 0.50 0.40 0.36 0.55 0.36 0.54 0.36

5 0.42 0.36 0.42 0.34 0.56 0.64 0.48 0.42 0.44 0.36 0.30 0.50 0.23 0.46 0.22

6 0.3 0.35 0.31 0.22 0.50 0.47 0.42 0.35 0.39 0.19 0.22 0.44 0.11 0.40 0.12

7 0.2 0.1 0.19 0.12 0.46 0.41 0.32 0.22 0.26 0.09 0.06 0.35 0.1 0.32 0.08

8 - - - - 0.42 0.24 0.22 0.08 0.1 - - 0.29 - 0.26 0.16

9 - - - - 0.07 0.06 0.14 - - - - 0.21 - - -

10 - - - - - - 0.08 - - - - 0.14 - - -

11 - - - - - - - - - - - 0.07 - - -

หมายเหต แตละสวน (fraction) ใชระบบตวทาละลายทเปนวฏภาคทเคลอนทแตกตางกน

87  

ตารางท 4.15 คารเลทฟฟรอนท (Rf) ทไดจากการตรวจเอกลกษณของสวน (fraction) ทผาน

การแยกดวยเทคนค QCC ของสารสกดหยาบเมทานอลจากใบดาหลา

องคประกอบท คา R

fของแตละสวน (Fraction No.)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1 0.76 0.76 0.74 0.82 0.81 0.84 0.86 0.84 0.76 0.76 0.74

2 0.62 0.62 0.62 0.68 0.68 0.64 0.64 0.62 0.62 0.62 0.62

3 0.42 0.46 0.44 0.64 0.64 0.52 0.52 0.48 0.42 0.46 0.44

4 0.34 0.40 0.36 0.54 0.55 0.42 0.42 0.40 0.34 0.40 0.36

5 0.22 0.36 0.22 0.46 0.46 0.24 0.22 0.20 0.22 0.36 0.22

6 0.12 0.26 0.12 0.40 0.40 0.12 0.12 0.12 0.12 0.26 0.12

7 0.06 0.22 - 0.34 0.32 0.06 0.06 0.06 0.06 0.22 0.08

8 - 0.16 - 0.26 0.26 - - - - 0.16 -

9 - 0.10 - 0.14 0.34 - - - - - -

10 - - - 0.10 0.08 - - - - - -

หมายเหต แตละสวน (fraction) ใชระบบตวทาละลายทเปนวฏภาคทเคลอนทแตกตางกน

88  

ผลการวเคราะหเชงคณภาพของสารสกดยอย (fractions) ดวยเทคนค UV-VIS Spectrophotometry

ผลการวเคราะหการดดกลนแสงสงสด (max) ของสารสกดยอยในชวงแสงอลตราไวโอเลตและชวงแสงทมองเหนได พบวาสารสกดยอยทกสวนมการดดกลนแสงชวงมองเหนไดโดยมคาการดดกลนแสงสงสดเปนรปแบบเดยวกน ดงตารางท 4.16 และ 4.17 ตารางท 4.16 การดดกลนแสงสงสด (max) ของสารสกดยอย (fraction) สกดหยาบอะซโตนของ สวนใบดาหลา

สารสกดยอย (fraction) คาการดดกลนแสงสงสด (max, nm)

1 - 2 663 605 543.5 537 370 356.5

3 664.5 607 543.5 505 409

4 664.5 605.5 532.5 503.5 409

5 664 605 531.5 505 432 410

6 664 604.5 556 530 504 432 411 370

7 657 602 558 529 505 433 369

8 654.5 599.5 558.5 527 499 433.5

9 663 603.5 558 529.5 503.5 433 351.5

10 661.5 602.5 557.5 529.5 432 411 370 11 663 603.5 529.5 503 432.5 410 370 12 653.5 627.5 564 519 426 13 649 427.5 14 652 427 15 427

หมายเหต สวนสกดยอย 1 (fraction 1) ไมไดตรวจวด

89  

ตารางท 4.17 การดดกลนแสงสงสด (max) ของสารสกดยอย (fraction) สกดหยาบเมทานอลของ สวนใบดาหลา

สารสกดยอย (fraction) คาการดดกลนแสงสงสด (max, nm)

1 661.5 605 534 503 405.5 2 662.5 605 543.5 504 405.5

3 662.5 605.5 534 504.5 406.5

4 662.5 605 532.5 504 400

5 661.5 604 527 497 395.5

6 664 605.5 528 498 399

7 664.5 605.5 528.5 499.5 399.5

8 661 604 527 524 400

9 653.5 422 409.5

10 653.5 423.5 419.5 11 654 423.5 410.5

บทท 5 สรป อภปราย และขอเสนอแนะ

สรป

สารสกดดาหลามพฤษเคมทสามารถสกดไดดวยตวทาละลายและใหฤทธยบยงการเจรญของแบคทเรยกอโรคในพชคอ P. carotovorum และ X. campestris pv. campestris ได โดยประสทธภาพในการยบยงหรอฆาแบคทเรยขนอยกบชนดของตวทาละลายและชนสวนของดาหลา สารสกดทใหฤทธตาน P. carotovorum ไดด ไดแก สารสกดหยาบดอก ลาตนและเหงาในอะซโตน รวมถงเหงาในเอทานอล ซงแสดงคา MBC ระหวาง 100-200 มลลกรมตอมลลลตร สอดคลองกบคา MIC ซงพบวาการยบยงการเจรญของ P. carotovorum มประสทธภาพสงทสดเมอใชสารสกดจากดอกในอะซโตน แสดง MIC เทากบ 0.78 มลลกรมตอมลลลตร ถดไปคอสารสกด ลาตน ใบ เหงาในอะซโตน และเหงาในเอทานอล ทกสารสกดแสดง MIC เทากบ 12.56 มลลกรมตอมลลลตร สวนฤทธการฆา X. campestris pv. campestris จากเหงา และรากในเอทานอลมประสทธภาพสงสด ซงแสดงคา MBC ระหวาง 200 มลลกรมตอมลลลตร

เมอนาสารสกดหยาบ สวนลาตน ใบ ดอก เหงาและรากของดาหลามาตรวจสอบดวยวธการทางพฤกษเคมเบองตน พบวาสารสกดหยาบทกชนดจะมองคประกอบของสารประเภทกลยโคไซดและสารสกดหยาบเอทานอลจากทกสวนของดาหลาจะมองคประกอบของสารทง 7 ชนด คอ อลคาลอยด ฟลาโวนอยด ฟนอล กลยโคไซด เทอรพนอยด แทนนน และซาปอนน นอกจากนสารสกดยอย (จากสารสกดหยาบเมทานอลสวนของใบ) ทผานการแยกใหบรสทธดวยวธคอลมนโครมาโทกราฟพบวามการดดกลนแสงชวงมองเหนได แสดงใหเหนวามองคประกอบของสารทมหมโครโมฟอร ซงสารผลตภณฑธรรมชาตประเภทฟลาโวนอยดมองคประกอบในโครงสรางทเปนสวนทสามารถดดกลนแสงชวงมองเหนได เปนการยนยนวามองคประกอบของสารประเภทน ดงนนสารสกดจากดาหลาจงมศกยภาพในการนามาประยกตใชเพอยบยงแบคทเรยกอโรคในพช อกทงยงเปนขอมลในการวจยและแนวทางพฒนาการใชประโยชนจากพชยบยงแบคทเรยกอโรคในมนษยตอไป 

อภปรายผล

พชเปนแหลงสารชวเคมทสาคญสาหรบการเตรยมเปนยา พชหลายชนดถกรายงานการใชประโยชนในเรองฤทธการยบยงแบคทเรย รา ตลอดจนไวรส ซงกอโรคตางๆ แมจะมพชหลากหลายชนดไดรบการศกษาสรรพคณ การออกฤทธทางยาตลอดมา อยางไรกตามพบวาจลนทรยกอโรคในปจจบนนมความสามารถในการทนทานตอยารกษาโรคมากขน จงยงคงมความจาเปนในการพฒนายาชนดใหมๆ ขนมา อกทงยงมพชอกมากมายทยงไมไดนามาศกษาสรรพคณและการออกฤทธยบยงเชอกอโรค ดงนนการคนควาเพอหาพชชนดใหมๆ สาหรบการใชประโยชนการยบยงการเกดโรคจากแบคทเรยในพชกเปนเรองทนาสนใจเชนกน ในงานวจยนสนใจทจะศกษาการออกฤทธยบยงแบคทเรย

91  

กอโรคพชคอ Pectobacterium carotovorum ซงกอโรคตนแหงตายกบขนน จาปาดะ โรคเนาคอออยและ Xanthomonas campestris pv. campestris ซงกอโรคใบจดแบคทเรย โรคเนาดา กอโรคในพชหลายชนด ไดแก มะเขอเทศ พชตระกลกะหลา เปนตน โดยสกดสารจากสวนตางๆ ของดาหลาไดแก ใบ ดอก ลาตนราก และเหงา โดยการหมกดวยตวทาละลายอนทรย 5 ชนดคอ เฮกเซนไดคลอโรมเทน อะซโตน เมทานอลและเอทานอล ตามลาดบขว จากผลการทดลองทดสอบการยบยงการเจรญเบองตน พบวาสารสกดหยาบสวนดอกและใบดาหลาในสารสกดออกฤทธยบยงแบคทเรยทดสอบไดด เมอทดสอบในเชงลกมากขนโดยการหาคาความเขมขนตาสดในการยบยงแบคทเรยทดสอบพบวา ดาหลาสวนดอก ลาตน ใบ และเหงาสกดดวยอะซโตน ยบยง P. carotovorum ดวย MIC เทากบ 0.78 12.56 12.56 และ 12.56 มลลกรมตอมลลลตร และยบยง X. campestris pv. campestris ดวย MIC เทากบ 100 100 25 และ 100 มลลกรมตอมลลลตร ตามลาดบ ใบสกดดวยเมทานอลยบยง P. carotovorum ดวย MIC เทากบ 50 มลลกรมตอมลลลตร และยบยง X. campestris pv. campestris ดวย MIC เทากบ 100 มลลกรมตอมลลลตร ตามลาดบเหงาและรากสกดดวยเอทานอล ยบยง P. carotovorum ดวย MIC เทากบ 12.56 และ 200 มลลกรมตอมลลลตร และยบยง X. campestris pv. campestris ดวย MIC เทากบ 200 และ 50 มลลกรมตอมลลลตร ตามลาดบ ผลการทดลองนสอดคลองกบการออกฤทธของสารสกดจากพชวงศขงอนๆ เชน Ekwenye and Elegalam (2005) รายงานการใชเอทานอลสกดขง (วงศเดยวกบดาหลา) ยบยง E. coli และ S. thyphi ซงมคา MIC เทากบ 75 มลลกรมตอมลลลตร Chan et al. (2007) รายงานการยบยงของสารสกดจากใบดาหลาดวยเมทานอลยบยง Bacillus cereus, Micrococcus luteusและ Staphylococcus aureus ไดระดบปานกลาง (50-60%) ทงนการทสารสกดหยาบในเมทานอลและเอทานอลใหผลการยบยงทดอาจเกดจากความมขวสงของเอทานอลและเมทานอลทาใหสามารถสกดสารออกฤทธทมขวสงในดาหลาออกมาไดมาก

อยางไรกตามสารสกดหยาบดอกในเมทานอลในงานวจยนไมแสดงการออกฤทธยบยงแบคทเรยทดสอบตงแตการทดสอบเบองตนแตกตางจากผลการวจยของ Lachumy et al. (2010) ซงรายงานวาสารสกดดอกในเมทานอลยบยง S. aureus B. thuringienesis E. coli Salmonella sp. Micrococcus sp. B. subtilis และ Proteus mirabilis ซงแสดง MIC เทากบ 1.563 6.25 12.5 12.5 50 25 และ 25 มลลกรมตอมลลลตร ตามลาดบ ทงนอาจเกดจากการออกฤทธทแตกตางกนสาหรบแบคทเรยทดสอบแตละชนด ทงนมรายงานการออกฤทธทแตกตางกนของสารสกดจากพชตอแบคทเรยแกรมบวกและแกรมลบ โดยแสดงการยบยงแบคทเรยแกรมบวกไดดกวาแกรมลบ เนองจากโครงสรางของผนงเซลลแบคทเรยทแตกตางกนเพราะผนงเซลลแบคทเรยแกรมลบม lipopolysaccharide ซงชวยปกปองเซลลไดดกวา (Chan et al., 2007; Shahid Ud-Daula et al., 2016)

สาหรบชนสวนดาหลาสวนดอกและรากนนพบวาสารสกดทมขวตาคออะซโตนและเฮกเซนสามารถสกดสารยบยงแบคทเรยออกมาไดด เปนขอมลทคอนขางใหม เนองจากงานวจยการใชสารสกดดาหลายบยงจลนทรยซงมอยไมมากนน สวนใหญสกดโดยใชเมทานอลและเอทานอล ขอมลงานวจยทใชตวทาละลายขวตา เชน เฮกเซนและอะซโตนอาจจะยงไมมความแตกตางนอาจเปนผลมาจากการมปรมาณสารออกฤทธทมขวตางกนของดาหลาสวนตางๆ อยางไรกดความสามารถในการ

92  

ยบยงของสารสกดแตละชนดตอการยบยงการเจรญหรอฆาแบคทเรยพบวามความแตกตางกน เปนไปไดวาเกดจากองคประกอบของเซลลแบคทเรยทแตกตางกนมผลในการปกปองเซลลจากสารสกดไดแตกตางกน

จากผลการทดสอบสารพฤกษเคมเบองตนพบวาองคประกอบหลกเปนสารในกลมกลยโคไซดเนองจากพบสารชนดนในทกสวนของดาหลา นอกจากนสารสกดหยาบเอทานอลใหผลการทดสอบทชใหเหนวามองคประกอบของสารทง 7 ชนด คอ อลคาลอยด ฟลาโวนอยด ฟนอล กลยโคไซด เทอรพนอยด แทนนน และซาโปนน ดวยองคประกอบทมากทาใหสารแตละชนดเสรมฤทธการยบยงแบคทเรยซงกนและกนสงผลใหสารสกดหยาบเอทานอลในทกสวนของดาหลาแสดงบรเวณการยบยงตอเชอทงสอง ทงนสอดคลองกบ ปยวด และคณะ (2552) ทกลาววาสารในกลมกลยโคไซดมฤทธในการฆาเชอ จากการนาสารสกดหยาบอะซโตนและเมทานอลของสวนใบพบวาใหสารสกดยอยทบรสทธมากขน (มองคประกอบนอยลง) และเมอนาสารสกดยอยไปตรวจวดการดดกลนแสงพบวาสามารถดดกลนแสงชวงอลตราไวโอเลตและชวงแสงทมองเหนไดทาใหทราบวามองคประกอบของสารทมหมโครโมฟอรซงคาดวาจะเปนสารทมองคประกอบของวงแหวนอะโรมาตก ทงนสอดคลองกบรายงานของ Chan et al. (2011b) งานวจยนบรรลตามวตถประสงคคอสารสกดจากดาหลาทมฤทธยบยงการเจรญของแบคทเรยกอโรคในพชได และการยบยงนนคาดวามาจากการเสรมฤทธกนของสารกลมกลยโคไซดและองคประกอบของสาร อลคาลอยด ฟลาโวนอยด ฟนอล กลยโคไซด เทอรพนอยด แทนนน และซาโปนน ขอเสนอแนะ

ผวจยสนใจแยกสารตอไปเพอใหบรสทธและทาการศกษาโครงสรางตอไปในอนาคต และสนใจทจะศกษาฤทธการยบยงของสารสกดดาหลาในการยบยงแบคทเรยกอโรคในมนษย เชน แบคทเรยกอโรคในอาหารดวย เนองจากในประเทศไทยทางภาคใต โดยเฉพาะหาจงหวดชายแดนใตนยมรบประทานดอกดาหลาโดยนาใสในขาวยา และเพอพฒนาศกยภาพของการใชพชทองถน สงเสรมใหมการอนรกษพรรณพชทองถนตอไป

93  

เอกสารอางอง

กฤตยา ไชยนอก. [cite17กนยายน 2557] Available from : http://www.pharmacy.mahidol.ac.th/th/knowledge/article/158 ดาหลา-ความงามทกนได.

ชะลอ ดวงดารา. 2542. ไมดอกประเภทหว. คณะเกษตรและอตสาหกรรม สถาบนราชภฏราไพ พรรณ, จนทบร. หนา 151– 159.

ชลดา เลกสมบรณ และนพนธ ทวชย. 2544. การแยกและคดเลอกแบคทเรยปฏปกษเพอการ ควบคมโรค พชทเกดจากเชอแบคทเรย Xanthomonas campestris pathovars การ ประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตรครงท 39 สาขาพช. ปยวด เจรญวฒนะ, สมนา ปานสมทร, ดารง คงสวสด และอานวย เพชรประไพ. 2552. การศกษาฤทธในการยบยงเชอจลนทรยของสารสกดจากบวหลวง. มหาวทยาลยราชมงคล ธญบร. พฒนา สนธ, รตน ประไพศร, พทกษ ไพรวน, ธนวฒน กาแหงฤทธรงค, วรชช บารง และอบลคอ ประโคน. 2537. ดรรชนโรคพชในประเทศไทย. กลมงานวทยาไมโคกองโรคพชและจล ชววทยากรมวชาการเกษตร. สหมตรพรนตง, นนทบร. 285 หนา. โรคเนาเละของพชผกทเกดจากแบคทเรย [cite 2014 Sep 17] Available from : http://www.thaikasetsart.com สาคร ศรมข. 2556. ผลกระทบจากการใชสารเคมทางการเกษตรของประเทศไทย. สานก

วชาการสานกงานเลขาธการวฒสภา. 3(17): 1-25. รตนา อนทรานปกรณ. 2556. Herbal Extracts : Preparation and Isolation of Active Constituents by using Chromatographic Techniques. 306 หนา Abdelwahab, S.I., Zaman, F.Q., Mariod, A.A., Yaacob, M., Abdelmageed, A.H.A. and

Khamis, S. 2010. Chemical composition, antioxidant and antibacterial properties of the essential oils of Etlingera elatior and Cinnamomum pubescens Kochummen. J. Sci. Food Agric. 90(15): 2682-2688.

Chan, E.W., Lim, Y.Y. and NorAzah, M.A. 2010. Composition and antibacterial activity essential oils from leaves of Etlingera species (Zingiberaceae). Inter. J. Adv. Sci. Art. ;1(2):1-12.

Chan EW, Lim, YY and Omar, M.2007. Antioxidant and antibacterial activity of Leaves of Etlingera species (Zingiberaceae) in Peninsular Malaysia. Food Chem. 104:1586–1593. Chan, E.W., Lim, Y.Y. and Tan, S.P. 2011a. Standardised herbal extract of chlorogenic acid from leaves of Etlingera elatior (Zingiberaceae). Pharmacognosy Res. 3(3): 178–184.

94  

Chan, E.W., Lim, Y.Y. and Wong, S.K. 2011b. Phytochemistry and Pharmacological Properties of Etlingera elatior: A Review. Pharmacognosy J. 3(22): 6-10. Comparison of Two Fat Extraction Methods.[cited 2016 Oct 13]. Available from

:http://web2.slc.qc.ca/jmc/www/Chemweb/oldchemweb/extractionmethods.htm

Ekwenye, U.N. and Elegalam, N.N. 2005. Antibacterial Activity of Ginger (Zingiber officinale) Roscoe and Garlic (Allium sativum L.) Extracts on Escherichia coli and Salmonella typhi. Int. J. Mol. Med. Adv. Sci. 1(4):411-417.

Electronic transitions. [cited 2016 Oct 13]. Available from : http://www.pci.tu-bs.de/aggericke/PC4e/Kap_III/Elektronischer_Uebergang.htm

Esatu, H., Alemayehu, I., Haile, E., Tadesse, S., Mammo, F., Dekebo, A. and Endale, M. 2015. Phenolic glycosides from roots of Clerodendrummyricoids. American Journal Essential and Natural Products. 3(1): 01-06

Extraction Of Organic Compounds. [cited 2016 Oct 13]. Available from :http://firstyear.chem.usyd.edu.au/prelab/images/E28extractionimage3.gif

Lachumy, S.J.T., Sasidharan, S., Sumathy, V. and Zuraini, Z. 2010. Pharmacological activity, phytochemical analysis and toxicity of methanol extract of Etlingera elatior (Torch ginger) flowers. Asia.Pac. J. Tro.Med. 3(10): 769-774.

Rotary Evaporation. [cited 2016 Oct 13]. Available from :http://en.citizendium.org/images/3/3b/Rotary_Evaporation.png

ShahidUd-Daula, A.F.M., Demircib, F., Salima, K.A.,Demircib, B., Limc, L.B.L., Baserd, K.H.C. and Ahmada, N. 2016. Chemical composition, antioxidant and antimicrobial activities of essential oils from leaves, aerial stems, basal stems, and rhizomes of Etlingera fimbriobracteata (K.Schum.) R.M.Sm. Industrial Crops and Products. 84: 189-198.

Swings,J.G. and Civerolo, E.L.1993.Xanthomonas.Chapman&Hall, London. 399p. UV-Visible Spectroscopy.[cited 2016 Oct 13]. Available from

:https://orgspectroscopyint.blogspot.com What are some uses of UV/VIS spectroscopy?.[cited 2016 Oct 13]. Available from :

https://socratic.org/questions/what-are-some-uses-of-uv-vis-spectroscopy

95  

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

ดาหลาและสารสกดดาหลา

ใบดาหลาหลงจากอบและนามาผงลม

ดอกดาหลาหลงจากอบและนามาผงลม

96  

สารสกดหยาบจากดาหลาในเฮกเซน

สารสกดหยาบจากดาหลาในไดคลอโรมเทน

สารสกดหยาบจากดาหลาในอะซโตน

97  

สารสกดหยาบจากดาหลาในเมทานอล

สารสกดหยาบจากดาหลาในเอทานอล

สารสกดหยาบจากใบดาหลาในเฮกเซน ไดคลอโรมเทน และเมธานอล ความเขมขน 50 มลลกรมตอมลลลตร

98  

สารสกดหยาบจากลาตนดาหลาในเฮกเซน ไดคลอโรมเทน และเมธานอล ความเขมขน 50 มลลกรมตอมลลลตร

 

1. Pectoba ลกษของโคโลนเรย

Pec 2. Xantho ลกษของโคโลนเรย

Xanthom

acteriumcar

ษณะโคโลนกลยบแบคทเรยแ

ctobacterium

omonascam

ษณะโคโลนกลยบ

monascamp

แ

rotovorum

ลม นนเลกนอแกรมลบ รปร

mcarotovor

mpestrispv. c

ลม นนเลกนอ

pestrispv. ca

ภาคผนว

แบคทเรยกอโ

อย โคโลนสเหรางทอน

rum

campestris

อย สโคโลนเห

ampestris

วก ข

โรคในพช

หลองขน มน เ

หลองขน มน เ

เยม ขนาดโคโ

เยม ขนาดโคโ

โลนคอนขางใ

โลนคอนขางใ

99 

ใหญ ขอบ

ใหญ ขอบ

100  

ภาคผนวก ค

การเตรยมอาหารเลยงเชอ และการยอมสแบคทเรย

1. การเตรยมอาหารเลยงเชอ Nutrient Broth (NB) 1) ชงอาหารเลยงเชอ NB ใสในบกเกอร 2) ผสม NB ในนากลน ใชแทงแกวคนสารใหเขากน 3) ใชปเปตดดใสหลอดทดลอง หลอดละ 10 มลลลตร ปดฝาใหสนท 4) นาไปนงฆาเชอทอณหภม 121 องศาเซลเซยส ความดน 15 ปอนด/ตารางนว นาน 15 นาท ปลอยไวใหอณหภมลดลงเหลอประมาณ 45 องศาเซลเซยส เทลงจานเพาะเชอ 5) ทงไวใหอาหารแขงแลวเกบในอณหภม 2-8 องศาเซลเซยส 2. การเตรยมอาหารเลยงเชอ Nutrient Agar (NA) 1) ชงอาหารเพาะเชอ NA ใสในบกเกอร 2) ผสม NA ในนากลน ใชแทงแกวคนสารใหเขากน 3) นาไปตมจนเดอดหรอจนกวาจะละลาย ระหวางรอตองใชแทงแกวคนตลอดเวลา เพอไมใหวนแขงตดกนบกเกอร 4) เทลงในขวดทมฝาปด นาไปนงฆาเชอทอณหภม 121 องศาเซลเซยส ความดน 15 ปอนด/ตารางนว นาน 15 นาท ปลอยไวใหอณหภมลดลงเหลอประมาณ 45 องศาเซลเซยส เทลงจานเพาะเชอ 5) ทงไวใหอาหารแขงแลวเกบในอณหภม 2-8 องศาเซลเซยส 3. การเตรยมอาหารเลยงเชอ Mueller-Hinton agar (MHA) 1) ชงอาหารเลยงเชอ (MHA) ใสในบกเกอร 2) ผสม MHA ในนากลน ใชแทงแกวคนสารใหเขากน 3) นาไปตมจนเดอดหรอจนกวาจะละลาย ระหวางรอตองใชแทงแกวคนตลอดเวลา เพอไมใหวนแขงตดกนบกเกอร 4) ใชปเปตดดใสหลอดทดลอง หลอดละ 18 มลลลตร ปดฝาใหสนท 5) นาไปนงฆาเชอทอณหภม 121 องศาเซลเซยส ความดน 15 ปอนด/ตารางนว นาน 15 นาท ปลอยไวใหอณหภมลดลงเหลอประมาณ 45 องศาเซลเซยส เทลงจานเพาะเชอ 6) ทงไวใหอาหารแขงแลวเกบในอณหภม 2-8 องศาเซลเซยส 4. การยอมสแบคทเรยแบบ Gram stain

สารเคมทใช ไดแก สารละลาย Crystal violet สารละลายไอโอดนสารละลาย Safranin-O และ 95% แอลกอฮอล

วธการ 1) หยดนากลนปลอดเชอลงบนสไลด ใชลปเขยเชอใหกระจาย ทงใหแหง นาสไลดผานเปลว

ไฟ แลวหยดสารละลาย Crystal violet ใหทวมทงไว 1 นาท ลางออกดวยนากลน

101  

2) หยดสารละลายไอโอดนทงไว 1 นาท ลางออกดวยนากลน 3) จากนนหยดแอลกอฮอล 95% พอใหสสวนเกนของ Crystal violet หลดออก ไมเกน 20

วนาท รบลางออกดวยนากลนทนท อยาหยดแอลกอฮอลลงตรงจดทสเมยร ควรใหแอลกอฮอลไหลผานเทานน

4) หยดทบดวยสารละลาย Safranin-O ทงไว 1 นาท ลางออกดวยนากลน ซบใหแหง 5) นาไปสองดดวยกลองจลทรรศน

102  

ภาคผนวก ง

สเปกตรมของสารสกดยอย (fractions) 1. สเปกตรมของสารสกดยอยจากสารสกดหยาบอะซโตนจากสวนใบของดาหลา

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 2

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 3

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

350 450 550 650 750

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

350 450 550 650 750

103  

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 4

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 5

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

350 450 550 650 750

0

0.05

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

0.35

0.4

0.45

0.5

350 450 550 650 750

104  

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 6

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 7

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

350 450 550 650 750

‐0.05

0.05

0.15

0.25

0.35

0.45

0.55

0.65

0.75

350 450 550 650 750

105  

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 8

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 9

‐0.2

‐0.1

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

350 450 550 650 750

‐0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

350 450 550 650 750

106  

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 10

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 11

‐0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

350 450 550 650 750

‐0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

350 450 550 650 750

107  

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 12

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 13

‐0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

350 450 550 650 750

‐0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

350 450 550 650 750

108  

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 14

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 15

‐0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

350 450 550 650 750 850

‐0.3

0.2

0.7

1.2

1.7

350 450 550 650 750

109  

2. สเปกตรมของสารสกดยอยจากสารสกดหยาบเมทานอลจากสวนใบของดาหลา

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 1

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

2

350 450 550 650 750

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

350 450 550 650 750

110  

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 3

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 4

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

2

350 450 550 650 750

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

350 450 550 650 750

111  

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 5

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 6

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

350 450 550 650 750

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

350 450 550 650 750

112  

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 7

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 8

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1

350 450 550 650 750

0

0.5

1

1.5

2

350 450 550 650 750

113  

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 9

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 10

0

0.05

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

0.35

0.4

0.45

0.5

350 450 550 650 750

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

350 450 550 650 750

Abs

Abs

114  

UV-VIS spectrum ของสารสกดยอยท 11

0

0.05

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

350 450 550 650 750

115  

ประวตผวจย

หวหนาโครงการ 1. ชอ-นามสกล (ภาษาไทย) นางสาวสายใจ แกวออน

(ภาษาองกฤษ) Miss Saichai Kaew-on 2. เลขหมายบตรประจาตวประชาชน 3 8005 00129 263 3. ตาแหนงปจจบน อาจารย

สาขาวชาชววทยา คณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏยะลา

4. หนวยงานทอยทตดตอไดสะดวก สาขาวชาชววทยา คณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏยะลา 133 ถนนเทศบาล 3 ตาบลสะเตง อาเภอเมอง จงหวดยะลา โทร. 089 8935520โทรสาร 073-299629

e-mail :jamp.sa@hotmail.com 5. ประวตการศกษา

ปทจบ ระดบ ปรญญา สาขา สถาบน ประเทศ 2537 ปรญญาตร วท.บ. ชววทยา ม. บรพา ไทย 2542 2558

ปรญญาโทปรญญาเอก

วท.ม. ปร.ด.

เทคโนโลยชวภาพ เทคโนโลยชวภาพ

ม. เกษตรศาสตร ม. เกษตรศาสตร

ไทย ไทย

6. สาขาวชาการทมความชานาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชาการ สาขาจลชววทยา

7. ประสบการณทเกยวของกบการวจยทงภายในและภายนอกประเทศ งานวจยททาเสรจแลว

- Conditions for Growth and Production of Metabolites Inhibiting Fungal Pathogens of Rice from Bacillus spp. (2542) แหลงทนสานกงานคณะกรรมการการวจยแหงชาต

- Screening for Microbial Groups and Some Quality of Look-pang Khao-mag in Yala Province (2549) แหลงทนคณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลยราชภฎยะลา

- Assessment of Probiotic Properties in Bacillus and Lactic Acid Bacteria for Nile Tilapia (Oreochromisniloticus Linn.) and Their Viability During Drying Process and

116  

Storage แหลงทนสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา และศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร สานกพฒนาบณฑตศกษาและวจยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2558)

- Effects of Pediococcuspentosaceus PKWA−1 and Bacillus subtilis BA04 on Growth Performances, Immune Responses and Disease Resistance against Aeromonashydrophila in Nile Tilapia (Oreochromisniloticus Linn.) ไดรบการตอบรบตพมพใน Chiang Mai Journal of Science แหลงทนสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา และศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร สานกพฒนาบณฑตศกษาและวจยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2558)

- Antagonistic Activity against Fish Pathogens and in vitro Probiotics Properties of Lactic Acid Bacteria นาเสนอใน Proceeding of International Conference On Research, Implementation And Education Of Mathematics And Sciences 2015, Yogyakarta State University, 17-19 May 2015 แหลงทนสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา และศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร สานกพฒนาบณฑตศกษาและวจยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย

- การคดแยกแบคทเรยกรดแลกตกทมฤทธยบยงแบคทเรยกอโรคและความทนตอกรด-ดางจากอาหารหมก (Isolation of Lactic Acid Bacteria with Antimicrobial Activity against Pathogenic Bacteria, Acid and Base Tolerance from Fermented Foods) นาเสนอในงานประชมวชาการฯ ระดบชาต ครงท 4 ประจาป 2558 เรอง การวจยและนวตกรรมเพอพฒนาทองถนสประชาคมอาเซยน มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร, 5 สงหาคม 2558

- การยบยงจลนทรยกอโรคในอาหารโดย Bacillus spp. (Antimicrobial activity of Bacillus spp. against foodborne pathogens) แหลงทนคณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลยราชภฎยะลานาเสนอในงานประชมวชาการฯ ระดบชาต ครงท 5 ประจาป 2559 เรอง Think Globally, Act Locally, Paradigms in Research Creativity มหาวทยาลยราชภฏยะลา 24-26 เมษายน 2559

- พชสมนไพรทองถนกบการประยกตใชและการอนรกษอยางยงยนในตาบลทรายขาว อาเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน (Local Herbal Plant for Application, Sustainability and Conservation in Sai-khao, Khok pho District, Pattani Province) ทนจากสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษาใน โครงการ HERP-NRU ประจาปงบประมาณ 2558

งานวจยทกาลงทา

- ฤทธตานแบคทเรยของสารสกดดาหลา (Etlingeraelatior L.) ตอแบคทเรยกอโรคในพช (Antibacterial Activity of Torch Ginger (Etlingeraelatior L.) Extract on Plant

117  

Pathogenic Bacteria) แหลงทน งบประมาณแผนดน2559 เรมดาเนนการ ตลาคม 2558 สนสดเดอนกนยายน 2559 (หวหนาโครงการวจย)

- ความหลากหลายของแมลงและสตวหนาดนในนารางไดรบทนสนบสนนจากงบประมาณบารงการศกษาของมหาวทยาลย เรมตนทางานวจยเดอนตลาคม 2558 สนสดเดอนตลาคม 2559

ผรวมวจย 1. ชอ - นามสกล (ภาษาไทย) นางอาอเซาะส เบญหาวน (ภาษาองกฤษ) Mrs. Aeesoh Benhawan 2. เลขหมายบตรประจาตวประชาชน 1-9599-00031-74-1 3. ตาแหนงปจจบนอาจารยพนกงานมหาวทยาลย สาขาเคม 4. หนวยงาน-ทอย สาขาเคม ภาควชาวทยาศาสตร คณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏยะลา อาเภอเมอง จงหวดยะลา 95000 โทร 089-2009250Fax 073-227148 E-mail aeesoh.b@gmail.com 5. ประวตการศกษา

ปการศกษา

ระดบการศกษา สาขาวชาเอก

มหาวยาลย ประเทศ

2546 2550

ปรญญาตร เกยรตนยม (วท.บ.) ปรญญาโท (วท.ม.)

เคม เคมอนทรย

สงขลานครนทร หาดใหญ สงขลานครนทร หาดใหญ

ไทย ไทย

6. ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ 6.1 ผอานวยการแผนงานวจย: - ไมม 6.2 หวหนาโครงการวจย: 6.2.1 Chemical Constitutients from the Bark of Artocarpuselasticus 6.2.2 ฤทธตานเชอจลนทรยของสารสกดหยาบจากพชสมนไพรพนบานบางชนด 6.3 ผลงานวจย Chemical Constitutients from the Bark of Artocarpuselasticus ปทพมพ/งานเสรจสมบรณป 2552 แหลงทน Center of Excellence for Innovation in Chemistry (PERCH-CIC) 6.4 ผลงานวจยทนาเสนอในการประชมวชาการระดบนานาชาต

1. A. Yanya and W. Mahabusarakam. “Prenylated Flavonoids from the Bark of Artocarpuselasticus”. The 6th IMT-GT UNINET CONFERENCE 2008, The Gurney Resort Hotel & Residences Penang, Penang, Malaysia, 28-30 August 2008. (Poster presentation)

2. AeesohYanya and WilawanMahabusarakam. “Prenylated Flavones from the Bark of Artocarpuselasticus”. 4th National Grade Research Conference,

118  

BuraphaUniversity, Chonburi, Thailand, 13 March 2009. (Poster presentation)