แนวการศกษา

ชดวชาการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร

หลกสตรการเสรมสรางสมรรถนะนกสงเสรมการเกษตรระดบช านาญการพเศษ

จดท าโดย

คณะท างานจดท าบทเรยนรปแบบออนไลน (e-Learning) เพอการเรยนรดวยตนเองของเจาหนาทสงเสรมการเกษตร

กรมสงเสรมการเกษตร ป 2557

คณะท างานผลตชดวชา การพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร

๑. รองศาสตราจารย ดร.พงศพนธ เธยรหรญ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ทปรกษา ๒. รองศาสตราจารย ดร.ดสต เวชกจ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ทปรกษา ๓. นางสกญญา อธปอนนต กรมสงเสรมการเกษตร ประธานคณะท างาน ๔. นางธญธตา ศรสระ กรมสงเสรมการเกษตร คณะท างาน ๕. นายดนย ชนอารมย กรมสงเสรมการเกษตร คณะท างาน ๖. นายประเสรฐวฒน กองกนภย กรมสงเสรมการเกษตร คณะท างาน ๗. นางสมคด นมปราณ กรมสงเสรมการเกษตร คณะท างาน ๘. นายสพท จตรภกด กรมสงเสรมการเกษตร คณะท างาน ๙. นางศรรตน ขวญกจวฒนะ กรมสงเสรมการเกษตร คณะท างาน ๑๐. นางศรวรรณ หวงด กรมสงเสรมการเกษตร คณะท างาน ๑๑. นางสาวนวนต เนยมมาลย กรมสงเสรมการเกษตร คณะท างาน 12. นางคนงนตย ทองลม กรมสงเสรมการเกษตร คณะท างาน

ค าน า

เอกสารฉบบนมจดมงหมายเพอใหนกสงเสรมการเกษตรทปฏบตงานในสวนกลางและภมภาค ทมหนาทโดยตรงในการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร ไดเกดความร ความเขาใจสามารถน าความรไปประยกตใชกบการปฏบตงานไดมประสทธภาพ เนอหาประกอบดวย 6 บท คอ บทท 1 แนวคด หลกการในการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร บทท 2 กระบวนการพฒนาผใตบงคบบญชา บทท 3 เทคนคการพฒนาศกยภาพผใตบงคบบญชา บทท 4 จตวทยาและศลปะการท างานกบผใตบงคบบญชา บทท 5 กรณศกษาการพฒนาผใตบงคบบญชา บทท 6 สรปการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร

ดงนนนกสงเสรมการเกษตรจงควรมความร ความเขาใจและสามารถน าความรดงกลาวไปใชเปนหลกการในการคด วเคราะห ปฏบตงานไดอยางแทจรงและเกดผลเปนรปธรรม การผลตเนอหาชดวชาการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร คณะท างานจงไดรวมมอกนศกษา คนควารวบรวมขอมลเนอหาทเกยวของจากเอกสารตาง ๆ ตลอดจนประสบการณทเกดขนจากการปฏบตงาน ในสวนของเจาหนาทและหนวยงานทอยภายในกรมสงเสรมการเกษตร เพอใหนกสงเสรมการเกษตร ไดศกษาเรยนรดวยตนเองผานระบบอเลกทรอนกส หรอ e-Learning ไดอยางมประสทธภาพ

คณะท างานผลตชดวชา

การพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร

สารบญ

รายการ หนา

ค าน า

รายละเอยดชดวชาการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร - ค าอธบายชดวชา - วตถประสงค

รายชอบทการเรยนร

ค าชแจงการเรยนร - การด าเนนการเรยนร - การท ากจกรรม e-Learning - การประเมนผลการเรยนร - ค าแนะน าการเขาใช e-Learning - เอกสาร/สอคดสรรและแนะน า

บทท 1 แนวคด หลกการในการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร 1 ตอนท 1.๑ แนวคดทวไปในการพฒนาผใตบงคบบญชา 1

เรองท 1.1.๑ แนวคดทวไปในการพฒนาผใตบงคบบญชา 1 เรองท 1.๑.2 แนวคดเชงนโยบายในการพฒนาผใตบงคบบญชา ในงานสงเสรมการเกษตร

3

ตอนท ๑.2 หลกการพฒนาผใตบงคบบญชา 7 เรองท ๑.2.1 หลกการพฒนาผใตบงคบบญชาแบบมงสมรรถนะ 7 เรองท 1.2.2 หลกการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร

11

บทท 2 กระบวนการพฒนาผใตบงคบบญชา 15 ตอนท ๒.1 ขนตอนกอนด าเนนการพฒนาผใตบงคบบญชา 15

เรองท 2.1.1 การวเคราะหผใตบงคบบญชา 15 เรองท 2.1.2 วธการพฒนาผใตบงคบบญชา 18 เรองท ๒.๑.๓ การท าแผนพฒนาผใตบงคบบญชา 20

ตอนท ๒.2 ขนตอนด าเนนการพฒนาผใตบงคบบญชา 23 เรองท 2.2.1 การพฒนาโดยการเรยนร 23 เรองท 2.2.2 การพฒนาโดยการฝกอบรม 26

สารบญ (ตอ)

รายการ หนา

ตอนท ๒.๓ ขนตอนหลงด าเนนการพฒนาผใตบงคบบญชา 30 เรองท 2.๓.1 การตดตามและประเมนผล 30 เรองท 2.๓.2 การสรางแรงจงใจ

34

บทท 3 เทคนคการพฒนาศกยภาพผใตบงคบบญชา 37 ตอนท 3.1 การเปนพเลยงและการสอนงาน 37

เรองท ๓.๑.๑ การเปนพเลยง 37 เรองท 3.1.2 การสอนงาน 40 ตอนท 3.2 การมอบหมายงานและการจดท าแฟมสะสมงาน 42

เรองท 3.2.1 การมอบหมายงาน 42 เรองท 3.2.2 การจดท าแฟมสะสมงาน 45

ตอนท 3.3 เทคนคการเสรมสรางศกยภาพของผใตบงคบบญชา 47 เรองท 3.3.1 เทคนคการพฒนาความร ประสบการณและทกษะ ของผใตบงคบบญชา

47

เรองท 3.3.2 เทคนคการพฒนาคณธรรมและจรยธรรม ของผใตบงคบบญชา

48

บทท ๔ จตวทยาและศลปะการท างานกบผใตบงคบบญชา 52 ตอนท ๔.๑ จตวทยาการพฒนาผใตบงคบบญชา 52

เรองท ๔.๑.๑ แนวคดทฤษฎดานจตวทยาการพฒนาผใตบงคบบญชา 52 เรองท ๔.๑.๒ การประยกตจตวทยาในการพฒนาผใตบงคบบญชา 62

ตอนท ๔.๒ ศลปะการท างานกบผใตบงคบบญชา 64 เรองท ๔.๒.๑ แนวคด ทฤษฎการท างานกบผใตบงคบบญชา 64 เรองท ๔.๒.๒ การประยกตศลปะในการท างานกบผใตบงคบบญชา

69

บทท ๕ กรณศกษาการพฒนาผใตบงคบบญชา 74 ตอนท 5.1 กรณศกษาระดบอ าเภอ (เกษตรต าบล เกษตรอ าเภอ) 74

เรองท 5.1.1 กรณศกษานกวชาการสงเสรมการเกษตรช านาญการ ส านกงานเกษตรจงหวดนราธวาส : นางวนา ปย

74

เรองท 5.1.2 กรณศกษาเกษตรอ าเภอกบนทรบร ส านกงานเกษตรจงหวดปราจนบร : นางพมพา ดวงประชา

81

สารบญ (ตอ)

รายการ

หนา

ตอนท 5.2 กรณศกษาระดบจงหวด (หวหนากลม เกษตรจงหวด 85

เรองท 5.2.1 กรณศกษาหวหนากลมพฒนาเกษตรกร ส านกงานเกษตรจงหวดเชยงราย : นายพรศกด นนตะรตน

85

เรองท 5.2.2 กรณศกษาเกษตรจงหวดขอนแกน เกษตรจงหวดขอนแกน : นายธรรมนญ บญไกรสรณ

90

ตอนท 5.3 กรณศกษาระดบสวนกลาง (เขต/กอง/ส านก) 99

เรองท 5.3.1 กรณศกษาผอ านวยการศนยบรหารศตรพชจงหวดขอนแกน : นายสงา ไฝเจรญมงคล

99

เรองท 5.3.2 กรณศกษาผอ านวยการกองวจยและพฒนางานสงเสรม การเกษตร : นายส าราญ สาราบรรณ

108

บทท 6 สรปการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร

113

บรรณานกรม 122

สารบญตาราง

ตารางท หนา

ตารางท 2.1 แบบบนทกพฤตกรรมการปฏบตราชการในระหวางรอบการประเมน 16 ตารางท 2.2 แสดงการพจารณาจดออนจดแขงเชงพฤตกรรมของผรบการประเมน 33 ตารางท 2.3 แสดงการเปรยบเทยบกบสมรรถนะของขาราชการอนในประเภท/ต าแหนง เดยวกน

33

ตารางท 2.4 แสดงตวอยางการค านวณผลการประเมนพฤตกรรมการปฏบตราชการ (สมรรถนะ)

34

ตารางท 6.1 แสดงมมมองผใตบงคบบญชา ทมตอผบงคบบญชา 116 ตารางท 6.2 แสดงมมมองผบงคบบญชา ทมตอผใตบงคบบญชา 118 ตารางท 6.3 แสดงผบงคบบญชาทพงประสงค 120 ตารางท 6.4 แสดงผใตบงคบบญชาทพงประสงค 120

สารบญภาพ

แผนภาพท หนา

ภาพท 2.1 แสดงการจ าแนกคณลกษณะของผใตบงคบบญชา 17 ภาพท 2.2 แสดงกระบวนการบรหารผลการปฏบตงาน 32

รายละเอยดชดวชา

ค าอธบายชดวชา การพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร

แนวคด หลกการ และกระบวนการในการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร โดยเนนการใชเทคนค จตวทยาและศลปะของผบงคบบญชาในการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร รวมทงการน าเสนอกรณศกษาทประสบผลส าเรจในการด าเนนงาน และบทวเคราะหเพอการน าไปประยกตใชในการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตรไดอยางเหมาะสม

วตถประสงค ๑. เพอใหมความรและความเขาใจเกยวกบแนวคด หลกการ และกระบวนการในการพฒนา

ผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร ๒. เพอใหมความรและความเขาใจเกยวกบเทคนค จตวทยาและศลปะในการพฒนา

ผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร ๓. เพอใหสามารถน าความรและประสบการณ ไปประยกตในการพฒนาผใตบงคบบญชา

ในงานสงเสรมการเกษตร

รายชอบทการเรยนร บทท 1 แนวคด หลกการในการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร บทท 2 กระบวนการพฒนาผใตบงคบบญชา บทท 3 เทคนคการพฒนาศกยภาพผใตบงคบบญชา บทท 4 จตวทยาและศลปะการท างานกบผใตบงคบบญชา บทท 5 กรณศกษาการพฒนาผใตบงคบบญชา บทท 6 สรปการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร

ค าชแจงการเรยนร

1. การด าเนนการเรยนร ด าเนนการเรยนรดงน

1.1 ศกษาแนวการเรยนร 1.2 ศกษาตามประเดนเนอหาสาระ 1.3 ท ากจกรรมการเรยนรตามทก าหนด

2. การท ากจกรรม e-Learning ท ากจกรรม e-Learning ในประเดนตางๆ ในแตละสปดาห ดงน สปดาหท 1 ปฐมนเทศวชาและการประเมนผลตนเองกอนเรยน สอเทปวดทศน เวลา 25 นาท สปดาหท 2 บทท ๑ สอเทปวดทศน เวลา 50 นาท สปดาหท 3 บทท 2 สอเทปวดทศน เวลา 50 นาท สปดาหท 4 บทท 3 สอเทปวดทศน เวลา 50 นาท สปดาหท 5 บทท 4 สอเทปวดทศน เวลา 40 นาท สปดาหท 6 บทท 5 สอเทปวดทศน เวลา 90 นาท สปดาหท ๗ บทท ๖ สอเทปวดทศน เวลา 30 นาท สปดาหท ๘ สรปและประเมนผลหลงเรยน สอเทปวดทศน เวลา 25 นาท

3. การประเมนผลการเรยนร 3.1 การเขารวมการเรยนรทกสปดาห 3.2 การท ากจกรรมในการเรยนรทกบท ๓.3 การประเมนผลจากการสอบวชาไดคะแนนไมต ากวารอยละ 60 ผลการตดสนการเรยนร

P = ผาน U = ไมผาน I = ไมสมบรณ

๔. ค าแนะน าการเขาใช e-Learning ใหผเรยนศกษาการเรยนรผานระบบอนเทอรเนตโดยปฏบตตามขนตอนทก าหนดไว

5. เอกสาร/สอคดสรรและแนะน า 5.1 เปดโลกความร พฒนาทนมนษย “เครองมอบรหารคน” โดย ส านกงาน ก.พ. 5.2 เรยนรผานระบบ HiPPS “การไกการสนบสนน Workplace Learning” โดย ส านกงาน ก.พ. 5.3 คมอการประเมนผลการปฏบตราชการ “ภาพรวมระบบบรหารผลงานและระบบ ประเมนผลการปฏบตราชการ” โดย ส านกงาน ก.พ. 5.4 เอกสารประกอบการฝกอบรมส าหรบผปฎบตงานดานการบรหารทรพยากรบคคล “หลกสตรเฉพาะทางส าหรบรองรบการท างานตามระบบจ าแนกต าแหนงและ คาตอบแทนใหม” โดย ส านกงาน ก.พ.

1

บทท 1 แนวคด หลกการในการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร

ตอนท 1.1 แนวคดทวไปในการพฒนาผใตบงคบบญชา

เรองท 1.1.1 แนวคดทวไปในการพฒนาผใตบงคบบญชา

บคลากรเปนทรพยากรทส าคญขององคกร มหนาทผลกดนภารกจตางๆ ขององคกรใหส าเรจ ลลวง ดงนน การพฒนาบคลากรในองคกรใหมความร ความสามารถ และสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ เกดประโยชนสงสดตอองคกร จงมความส าคญเปนอยางยง ซงบคคลทจะเปนแรงผลกดน ใหเกดการพฒนาบคลากรในองคกรไดนน กคอ ผบงคบบญชานนเอง ดงนน ผบงคบบญชาตองมความร ความเขาใจ และใหความส าคญกบบคลากรทกระดบอยางเทาเทยม และเสมอภาคกน โดยมแนวคด การพฒนาผใตบงคบบญชา ดงน

1. แนวคดการพฒนาผใตบงคบบญชา เสกสรรค สนวา (2554) ไดกลาวถงการพฒนาผใตบงคบบญชา ประกอบดวย มตท 1 การพฒนาทศนคต มตท 2 การพฒนาลกษณะนสย และมตท 3 การพฒนาการจงใจ 1.1 มตท 1 การพฒนาทศนคต เปนการพฒนาผใตบงคบบญชาใหปรบเปลยนทศนคตไปในทางทดขนทงตอตนเองและผอน การพฒนาทศนคต ประกอบดวย 1.1.1 ความเชอมนในตวเอง มทศนคตดานบวกตอตนเองวา ตนเองมศกยภาพในการด าเนนกจกรรมตางๆ มากเพยงพอในการท างานทไดรบมอบหมาย หรอถาผใตบงคบบญชาไมเชอมนวาตนเอง มศกยภาพเพยงพอ ผบงคบบญชากตองมบทบาทในการฝกฝน ดวยวธการตางๆ จนผใตบงคบบญชาสามารถท างานนนได จนกลายเปนความเชอมนในตนเอง เชอมนในศกยภาพของตนเองในทสด

1.1.2 ความสามารถในการประเมนศกยภาพตวเอง โดยการคาดหวงถงประสทธภาพและประสทธผลของการท างานสงใดสงหนง ทมพนฐานบนความรและความเขาใจถงศกยภาพทแทจรง ของตนเอง ไมคาดหวงถงผลลพธทสงโดยขาดการพจารณาถงพนฐานของความเปนจรง จนท าให เกดการผดพลาดขน แตในทางกลบกนการคาดหวงต า โดยไมพจารณาถงพนฐานของความเปนจรง ไมวาเกดจากการขาดความเชอมนในศกยภาพของตนเอง การประเมนคณคาถงศกยภาพของตนทต า ไมอยากเผชญกบความผดหวง จะท าใหขาดแรงผลกดนในการท างานนนใหเสรจ ท าใหผลงานทออกมาไมมประสทธภาพเพยงพอ ดงนน ผบงคบบญชาทกคนควรตระหนกไวเสมอวาผใตบงคบบญชาของเรามศกยภาพ ในการพฒนาตนเองเสมอ

1.1.3 การยอมรบตนเอง และการใหเกยรตตวเอง เปนทศนคตตอตวเองทมพนฐานรวม มากบการมความเชอมนในตนเอง และการประเมนศกยภาพของตนเอง คอ การมความเชอมนในตนเอง และสามารถประเมนศกยภาพของตนเองได ตองยอมรบผลทออกมา ไมวาผลลพธนนจะเปนทพอใจหรอ

2

ไมกตาม ถาหากผลลพธทออกมาไมนาพอใจ ผบงคบบญชากไมควรดถกผใตบงคบบญชา แตตองใหเกยรต และใหโอกาสผใตบงคบบญชาพฒนาตนตอไปใหมศกยภาพใหสงขน

1.1.4 ความคดรเรมสรางสรรค เปนการใหอสรเสรภาพทางดานความคด ทมพนฐานอยทความร ความเขาใจตามสภาพความเปนจรงทปรากฎ ภายใตกฎระเบยบ ขอบงคบตางๆ ของหนวยงาน เพอใหเกดการสรางสรรค งานโครงการตางๆ ทจะเปนประโยชนตอไป

1.1.5 ทศนคตดานตรรกะ ในการแกปญหา คอ การแกปญหาเกดขนดวยการหาเหตปจจยทเปนทมาของปญหา และแกปญหาอยางมสต ไมท าใหปญหาหรอความผดพลาดทเกดขนมาแลว สงผลกระทบ มากขนตอการท างาน 1.2 มตท 2 การพฒนาลกษณะนสย เปนการพฒนาผใตบงคบบญชาดานลกษณะนสย บคลกภาพ และการแสดงออก โดยใหสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมและการเปล ยนแปลง โดยใชความรความสามารถในดานตาง ๆ มาประกอบกบการท างาน เพอใหเกดประสทธภาพสงสดอนเปนประโยชนตอตนเองและองคกร 1.3 มตท 3 การพฒนาการจงใจ เปนการพฒนาผใตบงคบบญชาใหมแรงจงใจในการท างานโดยผบงคบบญชา จงจ าเปนตองเขาใจวาอะไร คอแรงจงใจทท าใหผใตบงคบบญชาท างานเตมท ถงแมไมใชเรองงายในการจงใจผใตบงคบบญชา เพราะแตละคนมการตอบสนองตองานและ วธท างานแตกตางกน

1.3.1 ประเภทของแรงจงใจ แบงเปน 2 ประเภท คอ 1) แรงจงใจภายใน (intrinsic motives) เปนสงผลกดนจากภายในตวบคคล ไดแก เจตคต

ความคดเหน ความสนใจ ความตงใจ การมองเหนคณคา ความพอใจ ความตองการสงตางๆ เหลาน มอทธพล ตอพฤตกรรมคอนขางถาวร เชน การเหนคณคาของตนเอง คณคาของงาน และคณคาขององคกรท าใหเกด ความจงรกภกด และแสดงออกตอผบงคบบญชา เพอนรวมงาน และองคกร กจะเปนไปดวยความรบผดชอบสงสด

2) แรงจงใจภายนอก (extrinsic motives) เปนสงผลกดนภายนอกตวบคคลทมากระตนใหเกดพฤตกรรม ไดแก รางวล เกยรตยศ ชอเสยง ค าชม การไดรบการยอมรบ ยกยอง ซงแรงจงใจน ไมคงทนถาวรตอพฤตกรรม บคคลจะแสดงพฤตกรรมเพอตอบสนองสงจงใจดงกลาว เฉพาะในกรณ ทตองการรางวล ตองการเกยรต ชอเสยง ค าชม การยกยอง การไดรบ การยอมรบ เทานน 1.3.2 ลกษณะของแรงจงใจ มดงน

1) พลง (energy) เปนแรงขบเคลอนทส าคญตอการกระท า หรอ พฤตกรรมของมนษย ในการท างานใดๆ ถาบคคลมแรงจงใจในการท างานสงยอมท าใหขยนขนแขง กระตอรอรน กระท าใหส าเรจ

2) ความพยายาม (persistence) เปนการท าใหบคคลมความมานะ อดทน บากบน คดหาวธการน าความรความสามารถ และ ประสบการณของตนมาใชใหเปนประโยชนตองานใหมากทสด ไมทอถอยหรอละความพยายามงายๆ แมงานจะมอปสรรคขดขวาง และเมองานไดรบผลส าเรจดวยด กมกคดหาวธการปรบปรงพฒนาใหดขนเรอยๆ

3) การเปลยนแปลง (variability) เปนรปแบบการท างานหรอวธท างานในบางครง กอใหเกดการคนพบแนวทางด าเนนงานทดกวา หรอประสบความส าเรจมากกวา บคคลทมแรงจงใจในการท างานสง ถงแมการท างานไมประสบความส าเรจ บคคลนนกมกพยายามคนหาสงทผดพลาด และ

3

พยายามแกไขใหดขน เพอการท างานใหประสบความส าเรจ และคนพบแนวทางการด าเนนงานทแปลกใหม แตกตางไปจากเดมอกดวย

2. การวเคราะหผใตบงคบบญชา เปนการศกษาผใตบงคบบญชาในทกๆ ดานเพอหาจดแขง จดออน และเขาใจลกษณะนสย โดยเขาใจวาผใตบงคบบญชาของตนแตละคนลกษณะนสยอยางไร มจดเดน จดดอยอยางไร ซงตองไมน ามาตรฐานของตนเอง หรอมาตรฐานของคนอนมาวดเพอตดสนผใตบงคบบญชาโดยเดดขาด เมอสามารถวเคราะหผใตบงคบบญชาไดแลวจะน ามาก าหนดกรอบในการพฒนาวาคนใดควรจะเนนในจดใด บางคนตองการแคเพยงค าชม บางคนตองการการยอมรบ บางคนตองการเพยงโอกาสในการแสดงออก บางคนมพลงภายในอยสง แตขาดการชแนะ การทเราสามารถออกแบบใหเหมาะสมกบลกษณะเฉพาะของบคคล จะชวยใหเราสามารถดงเอาศกยภาพของผใตบงคบบญชาแตละคนออกมาใชไดอยางมประสทธภาพสงสดได

3. การมอบหมายงาน เมอผบงคบบญชามความเขาใจในตวผใตบงคบบญชาเปนอยางดแลว การมอบหมายงาน ใหผใตบงคบบญชาแตละคนไดถกตองเหมาะสม ตามความร ความสามารถของแตละคน กนบเปนอกสงหนงทส าคญในกระบวนการพฒนาผใตบงคบบญชา เพราะหากผบงคบบญชาสามารถเลอกคนใหเหมาะกบงานได กจะเปรยบไดเสมอนกบการพฒนาศกยภาพในการท างานของผใตบงคบบญชาใหเกดความเชยวชาญในดานใดดานหนงได โดยการมอบหมายงานใหผใตบงคบบญชา ในทนขอน าเสนอการมอบหมายงานตามหลกของ สมน จกษเมธา (มมป.) ดงน 3.1 E มาจากค าวา effort หมายถง ความขยน ความพยายาม คนทจะถกเลอกมาเปนผรบมอบหมายงานนนควรจะเปนคนทมความขยนหรอความพยายาม มทศนคตทด มความตงใจทจะท างานตางๆ ใหส าเรจดวย 3.2 T มาจากค าวา time หมายถง เวลาของผรบมอบหมายงาน โดยตองดวาคนทเราเลอกมาเปนผรบมอบหมายงานนน มงานอนอยมากนอยเพยงใด มเวลาเหลอพอทจะท างานทเราจะมอบหมายเพมเตมหรอไม ถาบคคลนนมงานเตมอยแลว กควรทจะเลยง แตหากเลยงไมไดกควรทจะหาทางปรบหรอจดสรรปรมาณงานเดมในมอของผนนใหเหมาะสมเสยกอน จะไดเหลอเวลาไวท างานทมอบหมายใหเพมเตมนนเอง 3.3 C มาจากค าวา competency หมายถง สมรรถนะ ทงดานความร ประสบการณ ความช านาญ ทกษะ คณสมบตพเศษ และทศนคตการท างาน ทแตละคนมคณสมบตบางอยางทเหมาะสมกบงานแตกตางกน (จะกลาวถงโดยละเอยดในตอนท 1.2) เรองท 1.1.2 แนวคดเชงนโยบายในการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร

การพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร เปนทกษะการบรหารผใตบงคบบญชา ใหสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ และสามารถน าพาองคกรไปยงเปาหมายทวางไว ซ งผบงคบบญชาทประสบความส าเรจจะสามารถบรหารผใตบงคบบญชาใหมความเตมใจในการปฏบตหนาท จนเกดความส าเรจสงสด ซงผบงคบบญชาตองรจกงานของตนอยางถองแท จงจะสามารถวางแผนบรหาร

4

จดการ และมอบหมายงานใหผบงคบบญชาไดอยางถกตอง เหมาะสม เพอใหงานขององคกรด าเนนไป สเปาหมายทวางไวไดอยางรวดเรวและเกดประโยชนสงสด

1. การสรางทมงาน ทมงานเปนมากกวากลมคนทมารวมกน เพราะทมงาน คอ ความเปนผน ากลม กระบวนการตดสนใจของกลม การใชทรพยากรของกลมใหเกดประโยชนสงสด และการผสมผสานสมาชกของกลม ซงจะมผลตอการท างานรวมกน และมเปาหมายรวมกน ดงนน เพอใหเกดทมงานทมคณภาพอนจะน าพาองคกรไปสความส าเรจตามเปาหมายทวางไว ผบงคบบญชาตองมความพยายามท าใหทมงานสามารถเรยนรการวนจ ฉยปญหา เพอปรบปรงความสมพนธตางๆ ในการท างานใหดขน ทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ ซงความสมพนธเหลาน จะมผลตอการท างานใหเสรจตามเปาหมาย ดงนน ผบรหารงานทจะประสบความส าเรจ จ าเปนจะตองหลอหลอมทมงานใหเปนน าหนงใจเดยวกน รจกหาวธจงใจทใหเขาเหลานนท างานดวยความ สมครใจและเตมใจ 1.1 องคประกอบของทมงาน ประกอบดวย

1.1.1 เปาหมาย คอ เปาหมายในการท างาน ไดแก เปาหมายสวนตว และเปาหมายทสอดคลองกนของทมงาน ซงเมอมเปาหมายทชดเจน และสามารถท าใหทมงานทกคนมความมงมนทจะน าพาทมงานมงไปสเปาหมายทไดวางไว กจะท าใหเกดการท างานอยางมประสทธภาพ 1.1.2 บทบาท คอ บทบาทของผน าทมและผทอยในทมทกคน โดยการท างานของทมตองสรางใหเกดการท างานดวยความรวมมอระหวางกน เชน การจดกจกรรมระดมสมอง มการจดการประชมเปนประจ า มการท ากจกรรมรวมกน เพอใหทมงานเกดความผกพนกนในทม

1.1.3 กระบวนการท างาน เปนสงส าคญในการท างาน หากวามกระบวนการท างานทด เปนระบบ เปนระเบยบ กจะชวยประหยดเวลา ประหยดคาใชจายขององคกรไดมาก

1.1.4 ความสมพนธระหวางบคคล คอ สงทตองค านงถงในการท างานเปนทม ความสมพนธ ในทมงานจะตองมการตดตอสอสารกน ตองมการเชอมโยงกนในทม เพอใหเกดการสอสารทดตอกน และปองกนการเขาใจผด

1.1.5 การเสรมสรางก าลงใจ คอ การสรางแรงกระตนในทมงาน โดยวธการเสรมสรางก าลงใจ ซงมมากมายหลายวธ เชน การมอบรางวลเมอทมงานหรอหนวยงานใดท างานไดถงเปาหมาย เปนตน 1.2 การสรางทมงานทมประสทธภาพ เมธ ปยะคณ (2551) กลาวถงการสรางทมงานทมประสทธภาพ ประกอบดวย

1.2.1 การก าหนดภารกจหรองานทไดรบมอบหมาย โดยก าหนดวตถประสงคของงาน บทบาทหนาทความรบผดชอบของสมาชก โดยก าหนดใหชดเจนวา ใครท าอะไร ทไหน อยางไร

1.2.2 สรางความเขาใจ เปนการเปดโอกาสใหสมาชกไดมสวนรวมในการเสนอแนะขอคดเหนตางๆ และมการตดสนใจรวมกน เชน วตถประสงคในการท างานคออะไร ท าไมจงตองท างานน ซงการสราง ความเขาใจรวมกนของสมาชก โดยการมสวนรวม จะท าใหสมาชกเกดความผกพนกบทมงาน เปนแรงผลกดน ใหทมงานด าเนนงานรวมกนจนประสบความส าเรจ

1.2.3 ระดมความคดเหน เปนการเปดโอกาสใหสมาชกทกคน ไดแสดงความคดเหน ถงสงทตองการ ทใหเกดขนในงาน ตลอดจนถงเรองอนทเกยวของกบการท างาน วธการปฏบตงานตางๆ ทกษะการท างาน

5

ทจ าเปน ขอมลขาวสารตางๆ เพอน ามาประกอบการตดสนใจของทมงานใหสามารถขบเคลอนงานตอไปไดภายใตความเหนชอบของทกคนในทมงาน

1.2.4 เลอกหรอคดเลอกความคด เปนการพจารณาความคดทไดจากการระดมสมอง โดยตองไมใชความคดเหนของผน าเพยงคนเดยวหรอของคนใดคนเดยวในสมาชก แตเกดขนจากการระดมสมอง โดยเฉพาะวธการปฏบตงานในขนตอนตางๆ ของการท างานซงผน าและสมาชกในทมเหนวาดทสด

1.2.5 ก าหนดเปนแผนปฏบตงาน เปนการวางแผนการท างานเพอใหบรรลวตถประสงคใหสมาชก ของทมทกคนรบทราบแผนงานตรงกนวา ใครมหนาทอะไร ทไหน เมอใด ผน าจะตองแนใจวาสมาชกของทมทกคนเขาใจ แตละคนมหนาทความรบผดชอบอะไรบาง

1.2.6 การด าเนนงานตามแผน เปนการด าเนนงานตามแผน ขนตอน หรอกจกรรมทสมาชก ไดก าหนดรวมกน

1.2.7 การประเมนผล เปนการสรปผลการด าเนนงานในดานตางๆ ของการท างาน คณภาพของงาน ปญหาอปสรรค แนวทางการแกปญหา และปจจยสความส าเรจ โดยท าการสรปเปนบทเรยนทด และบทเรยนแหงความผดพลาด เพอเปนแนวทางในการด าเนนงานอนๆ ตอไป

2. การคดเชงรก การคดเชงรก เปนการคดไปขางหนาอยางละเอยด รอบคอบ รบผดชอบตอตนเอง โดยสามารถทจะเลอกตอบสนองตอแรงกระตนภายนอก ในมมมองและคณคาของตนเองทไมยอมตกอยภายใตอทธพลสงแวดลอมรอบขาง และสถานการณภายนอกทบบบงคบ รวมไปถงการคดอยางมสตไมจมอยกบปญหา และตอบสนองเหตการณดวยสต คนทมการคดเชงรกจงสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ เนองจากจะมการคดวางแผนลวงหนา และจดการสงตางๆ ดวยวจารณญาณ รอบคอบ ท าใหไมคอยมความผดพลาด เพราะจะคาดการณสงทจะเกดขนลวงหนาไดดวยขอมลทมอยและตอบสนองการเปลยนแปลงไดอยางรวดเรว 2.1 ลกษณะส าคญส าหรบการคดเชงรก เปนการคดเพอท างานทมเปาหมายสอนาคต การท างานโดยการคดเชงรกตองอาศยขอมลขาวสาร หรอประสบการณทไดรบมาจากอดตและทก าลงประสบอยในปจจบน โดยกรอบการคดจะเนนเหตการณทเกดขนในอนาคต เนนพนธกจทด าเนนงานไดอยางรวดเรว คมคาและมคณภาพ โดยศนยประกนคณภาพการศกษา สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ (2548) ไดกลาววา การคดเชงรกจ าเปนตองมบคลากรทมพฤตกรรมของการท างานเชงรก คอ มอสรภาพในการเลอกและตอบสนองพฤตกรรมใดพฤตกรรมหนง โดยมความเชอมนในคณคา 4 ประการ คอ 2.1.1 การรจกตนเอง (self-awareness) ตดสนใจเลอกทจะท าใหสงทมอทธพลตอตวเรา 2.1.2 จนตนาการ (imagination) สามารถคาดเหตกาณทจะเกดขนในอนาคตได 2.1.3 มวจารณญาณ (conscious) ตระหนกรอยในใจสงใดถกหรอผด มวนยควบคมพฤตกรรม ของตนเองได อกทงมความคดและการกระท าทสอดคลองกน 2.1.4 ความมงมนทเปนอสระ (independent will) เลอกกระท าสงใดตามทตนเองตระหนก โดยไมตกอยภายใตอทธพลของสงแวดลอมรอบขาง

6

2.2 องคประกอบของการคดเชงรก 2.2.1 มการวางแผนลวงหนา โดยการก าหนดกรอบการด าเนนงานขององคกรเพอใหการด าเนนงาน

บรรลวตถประสงค โดยการวางแผนลวงหนานนจะมสวนในการลดขอผดพลาดในการด าเนนงานมากขน อกทงยงชวยใหสมาชกในองคกรรขอบขายหนาทของตนเองไมเกดการซ าซอนของการท างาน และยงชวยใหการท างานด าเนนไปไดอยางรวดเรวอกดวย

2.2.2 บรหารจดการดวยวจารณญาณ ดวยความรอบคอบ โดยวธจดล าดบความส าคญของงานหรอภารกจตาง ๆ ใหสอดคลองกนระหวางแผนการด าเนนงานและเวลาทเหลออย

2.2.3 สามารถคาดการณสงทจะเกดขนลวงหนาไดดวยขอมลทมอย โดยเปนการคาดการณ สงทจะเกดขน อยางสมเหตสมผล วเคราะหเหตการณทเกดขนในอดตทจะสงผลไปยงอนาคต เพอรองรบการเปลยนแปลงทจะเกดขนในทกรปแบบ รวมไปถงไมประเมนสถานการณทจะเกดขนต า หรอสงจนเกนไป จะตองใหความส าคญกบภาพทคาดการณขน ซงจะเปนประโยชนตอการตดสนใจ ในการวางแผนปองกนปญหาทจะเกดขน และสามารถตอบสนองการเปลยนแปลงอยางรวดเรว 2.3 คณสมบตของผคดเชงรก

ศนยประกนคณภาพการศกษา สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ (2548) ไดกลาวถงคณสมบตของผคดเชงรกวาควรมทกษะและคณสมบต ดงน

2.3.1 คาดการณเหตการณลวงหนา (foreseen) คอ มองเหนภาพในอดต ปจจบน และคาดการณ เหตการณทจะเกดขนในอนาคตได เชน มองเหนปญหาทเกดขนในอดต หากปจจบนยงเกดปญหาเดมอก และคาดการณวาปญหานจะทวความรนแรงหรอเปลยนแปลงไปในรปแบบอนๆ โดยไมประเมนสถานการณต าหรอสงเกนจรง เพอวางแผนปองกนปญหาทจะเกดขนในอนาคต

2.3.2 มทกษะการวเคราะหปญหาไดด (analytical skill) เลอกไดวาปญหาใดมแนวโนมวกฤต ในอนาคต พรอมทงวเคราะหสาเหต และอปสรรคของปญหา

2.3.3 รจกองคกร (organization awareness) ตองรจกองคกรทง 4 ดาน คอ เปาหมายขององคกร พฤตกรรมของคนในองคกร วฒนธรรมองคกร และการบรหารงานขององคกร ซงการเขาใจองคกรทง 4 ดาน เปนตวแปรส าคญทท าใหสามารถเลอกวางแผนกลยทธและวธการท างานใหเหมาะสมกบกลมบคคล

2.3.4 มเทคนคการน าเสนอทมประสทธภาพ (presentation skill) มทกษะการถายทอดความคดทวางแผนไวใหผบรหารเขาใจและยนดสนบสนน 2.3.5 มบคลกทนาเชอถอ (creditability) มความเปนผน ากลยทธ หรอเปนผน าในการเปลยนแปลง (change agent) ไดดในองคกรนน สงส าคญ คอ ไดรบการยอมรบ และความนาเชอถอจากบคลากร สวนใหญในองคกร เพราะมสวนท าใหบคลากรทกคนยนดใหความรวมมอและเปลยนแปลงตาม

7

ตอนท 1.2 หลกการพฒนาผใตบงคบบญชา

การพฒนาผใตบงคบบญชาแบบมงสมรรถนะ เปนการพฒนาทผบงคบบญชาใชเพอดงศกยภาพ และความสามารถทซอนอยของผใตบงคบบญชา มาใชเพอเพมผลสมฤทธในการท างาน ในกระบวนการพฒนาผใตบงคบบญชาแบบมงสมรรถนะ โดยสทศน น าพลสขสนต (2546) ไดกลาวถง การพฒนาแบบมงสมรรถนะในภาพรวม ไดแก การพฒนาความร (knowledge) คอ สงทองคกรตองการให “ร” การพฒนาทกษะ (skill) คอ สงทองคกรตองการให “ท า” และการพฒนาคณลกษณะทพงปรารถนา (attributes) คอ สงทองคกรตองการให “เปน”

เรองท 1.2.1 หลกการพฒนาผใตบงคบบญชาแบบมงสมรรถนะ

ความรความสามารถและทกษะทจ าเปนของขาราชการพลเรอน ทจะบอกถงคณลกษณะเชงพฤตกรรมทเปนผลมาจากความรความสามารถ ทกษะ และคณลกษณะอนๆ ทท าใหบคคลสรางผลงานไดโดดเดน ในองคกร โดยก าหนดใหขาราชการทกต าแหนง ทกประเภท และทกระดบ ตองมสมรรถนะตามมาตรฐาน ทก าหนด คอ สมรรถนะหลก ม 5 ดาน ไดแก การมงผลสมฤทธ บรหารทด การสงสมความเชยวชาญ ในงานอาชพ การยดมนในความถกตองชอบธรรม และจรยธรรม และการท างานเปนทม นอกจากนตองมสมรรถนะเฉพาะตามลกษณะงานทปฏบตอยางนอย 3 ดาน ส าหรบ นกสงเสรมการเกษตร ตองมสมรรถนะตามลกษณะงานทปฏบต 3 ดาน ไดแก การคดวเคราะห ความเขาใจผอน และการด าเนนงานเชงรก

1. ความหมายของการพฒนาแบบมงสมรรถนะ วฒนา พฒนพงศ (2546 : 33) กลาววา สมรรถนะ คอ ระดบของความสามารถในการปรบใชกระบวนทศน (paradigm) ทศนคต พฤตกรรม ความร และทกษะเพอการปฏบตงานใหเกดคณภาพ ประสทธภาพและประสทธผลสงสด ในการปฏบตหนาทของบคคลในองคกร ณรงควทย แสงทอง (2546 : 27) ใหความหมายวา สมรรถนะ คอ ความสามารถหรอสมรรถนะของผด ารงต าแหนงงานทงานนนๆ ตองการ ค าวา competency นไมไดหมายถงเฉพาะ พฤตกรรมแตจะมองลกไปถงความเชอทศนคต อปนสยสวนลกของตนดวย ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (2546 : 5) ไดก าหนดนยามความหมายของสมรรถนะ (competency) หมายถง คณลกษณะเชงพฤตกรรมทเปนผลมาจากความร ทกษะ ความสามารถ และคณลกษณะอนๆ ทท าใหบคคลสามารถสรางผลงานไดโดดเดนกวาเพอนรวมงานอนๆ ในองคกร กลาวคอ การทบคคลจะแสดงสมรรถนะใดสมรรถนะหนงได มกจะตองมองคประกอบของทงความร ทกษะ/ความสามารถ และคณลกษณะอนๆ ตวอยางเชน สมรรถนะการบรหารทด ซงอธบายวา “สามารถใหบรการทผรบบรการตองการได” นน หากขาดองคประกอบตางๆ ไดแก ความรในงาน หรอทกษะทเกยวของ เชน อาจตองหาขอมลจากคอมพวเตอร และคณลกษณะของบคคลทเปนคนใจเยน อดทน ชอบชวยเหลอผอนแลว บคคลกไมอาจจะแสดงสมรรถนะของการบรการทดดวย การใหบรการทผรบบรการตองการได

8

สรปไดวา สมรรถนะ หมายถง คณลกษณะของบคคลทแสดงออกมาในการปฏบตงาน โดยมาจากความร ความสามารถ คณลกษณะ และทกษะตางๆ มาประกอบกน และสงผลใหบคคลนนสามารถปฏบตงาน ไดอยางมประสทธภาพ และโดดเดนในองคกร

2. แนวทางการพฒนาแบบมงสมรรถนะ ชชวาลย ทตศวช (2552) ไดกลาววา การพฒนาแบบมงสมรรถนะเปนเรองทก าลงไดรบความสนใจจากคนหลายระดบในองคการ เพราะเปนแนวคดใหมทเขามามบทบาทตอการบรหารทรพยากรบคคล สมรรถนะเปนแนวคดทางจตวทยาทเหนวา องคประกอบส าคญทท าใหบคคลประสบความส าเรจในการท างานไมไดขนอยกบระดบสตปญญาของบคคลเทานน แตจะเกยวของกบคณลกษณะอนๆ ของบคคล เชน แรงจงใจ อปนสย ทศนคต หรอวฒภาวะทางอารมณ แนวคดเรองสมรรถนะจงมความส าคญอยางยงในกจกรรมของการบรหารงานบคคล นบตงแตการคดเลอกบคคลเขาท างาน การฝกอบรมและพฒนา การโยกยายต าแหนงหนาท การประเมนผลการปฏบตงาน และการบรหารผลตอบแทน โดยส านกงาน ก.พ. ไดน าแนวคดเรองสมรรถนะเขามาใชในการบรหารทรพยากรบคคลในระบบ จ าแนกต าแหนงและคาตอบแทนใหม ซงมผลการศกษาสนบสนนวา เมอน าโมเดลสมรรถนะ (competency model) มาใช ในองคการแลว จะชวยใหการบรหารทรพยากรบคคลมประสทธภาพมากยงขน โดยไดก าหนดตนแบบสมรรถนะ (competency model) ส าหรบระบบราชการพลเรอนไทย เพอสรางแบบสมรรถนะ (competency) ใหภาคราชการพลเรอนโดยเฉพาะส าหรบใชในการบรหารและประเมนผลงานตลอดจนพฒนาศกยภาพ ในระยะยาว ซงในดานแบบสมรรถนะประกอบไปดวย สมรรถนะ 2 สวน คอ (1) สมรรถนะหลกส าหรบต าแหนงขาราชการพลเรอนทกกลมงาน และ (2) สมรรถนะประจ ากลมงานซงแตกตางกนในแตละกลมงาน โดยสมรรถนะหลก (core competency) เปนคณลกษณะรวมของขาราชการพลเรอนทกต าแหนงทงระบบก าหนดขน เพอหลอหลอมคานยมและพฤตกรรมทพงประสงครวมกน ประกอบดวยสมรรถนะ 5 สมรรถนะคอ (1) การมงผลสมฤทธ (achievement motivation) (2) การบรการทด (service mind) (3) การสงสม ความเชยวชาญในงานอาชพ (expertise) (4) จรยธรรม (integrity) และ (5) ความรวมแรงรวมใจ (teamwork) โดยสมรรถนะประจ ากลมงาน เปนสมรรถนะทก าหนดเฉพาะ ส าหรบแตละกลมงานเพอสนบสนนใหขาราชการแสดงพฤตกรรมทเหมาะสมแกหนาท และสงเสรมใหสามารถปฏบตภารกจ ในหนาทไดดยงขน โดยโมเดลสมรรถนะก าหนดใหแตละกลมงานมสมรรถนะประจ ากลมงาน 3 สมรรถนะ ยกเวนกลมงานนกบรหารระดบสงม 5 สมรรถนะ 2.1 สมรรถนะหลก 5 ดาน มาตรา 48 แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ.2551 ไดก าหนดสมรรถนะหลกทจ าเปนส าหรบขาราชการพลเรอน ซงเปนคณลกษณะเชงพฤตกรรมทเปนผลมาจากความร ความสามารถ ทกษะและคณลกษณะอนๆ ทท าใหบคคลสรางผลงานทโดดเดนในองคกร ซงจะม สมรรถนะหลก 5 ดาน (ตามหนงสอส านกงาน กพ. ท นร.1008/ว 27 ลงวนท 29 กนยายน 2552) คอ

2.1.1 การมงผลสมฤทธ (achievement motivation) เปนความมงมนทจะปฏบตหนาทราชการใหดหรอใหเกนมาตรฐานทมอย โดยมาตรฐานนอาจเปนผลการปฏบตงานทผานมาของตนเองหรอเกณฑ วดผลสมฤทธทสวนราชการก าหนดขน อกทงยงหมายรวมถงการสรางสรรคพฒนาผลงาน หรอกระบวนการปฏบตงานตามเปาหมายทยากและทาทายชนดทอาจไมเคยมผใดท าไดมากอน

9

2.1.2 บรการทด (service mind) เปนความตงใจและความพยายามของขาราชการ ใหการบรการตอประชาชน ขาราชการ หรอหนวยงานอนๆ ทเกยวของ

2.1.3 สงสมความเชยวชาญในงานอาชพ (expertise) เปนความสนใจใฝร สงสมความรความสามารถของตนในการปฏบตหนาทราชการดวยการศกษา คนควา และพฒนาตนเองอยางตอเนอง จนสามารถประยกตใชความรเชงวชาการและเทคโนโลยตาง ๆเขากบการปฏบตราชการใหเกดผลสมฤทธ 2.1.4 การยดมนในความถกตองชอบธรรม และจรยธรรม (integrity) เปนการด ารงตนและประพฤตปฏบตอยางถกตองเหมาะสม ทงตามกฎหมาย คณธรรม จรรยาบรรณแหงวชาชพ และจรรยาขาราชการเพอรกษาศกดศรแหงความเปนขาราชการ 2.1.5 การท างานเปนทม (teamwork) เปนความตงใจทจะท างานรวมกบผอน เปนสวนหนงของทม หนวยงาน หรอสวนราชการ โดยผปฏบตม ฐานะเปนสมาชก ไมจ าเปนตองมฐานะเปนหวหนาทม รวมทงความสามารถในการสรางและรกษาสมพนธภาพกบสมาชกในทม

อาจกลาวไดวาสมรรถนะ 5 ดาน ตามทไดกลาวมานน เปนคณลกษณะพงประสงคทขาราชการพลเรอนทกคนตองม เปนปจจยในการท างานทเพมขดความสามารถในการแขงขนใหแกหนวยงาน โดยเฉพาะการเพมขดความสามารถในการบรหารทรพยากรมนษย เพราะสมรรถนะเปนปจจยชวยใหพฒนาศกยภาพของบคลากรเพอใหสงผลไปสการพฒนาองคกร 2.2 การพฒนาแบบมงสมรรถนะนกสงเสรมการเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร (2555) ไดจดท ามาตรฐานความรความสามารถในการปฏบตงานของสายงานหลกของกรมสงเสรมการเกษตร เพอเปนตนแบบใหกบสายงานอน รวมทงไดก าหนดทกษะ และสมรรถนะทจ าเปนส าหรบขาราชการ ทกต าแหนงในกรมสงเสรมการเกษตรเพอใชประโยชนในการบรหารและพฒนาทรพยากรบคคลของกรมตอไป โดยสมรรถนะหลกของนกวชาการสงเสรมการเกษตรประกอบดวย 3 สมรรถนะ ดงน

2.2.1 การคดวเคราะห (analytical thinking) เปนการท าความเขาใจและวเคราะหสถานการณ ประเดนปญหา แนวคดโดยการแยกแยะประเดนออกเปนสวนยอยๆ หรอทละขนตอน รวมถงการจดหมวดหมอยางเปนระบบระเบยบเปรยบเทยบแงมมตางๆ สามารถจดล าดบความส าคญ ชวงเวลา เหตและผล ทมาทไปของกรณตางๆ ได

2.2.2 ความเขาใจผอน (interpersonal understanding) เปนความสามารถ ในการรบฟงและเขาใจความหมายตรง ความหมายแฝง ความคด ตลอดจนสภาวะอารมณของผทตดตอดวย 2.2.3 การด าเนนงานเชงรก (proactiveness) เปนการเลงปญหาหรอโอกาสพรอมทงจดการเชงรกกบปญหานน โดยอาจไมมใครรองขอ และอยางไมยอทอ หรอใชโอกาสนนใหเกดประโยชนตองาน ตลอดจนการคดรเรมสรางสรรคสงใหมๆ เกยวกบงานดวย เพอแกปญหา ปองกนปญหาหรอสรางโอกาสดวย 2.3 การพฒนาความรทใชในการปฏบตงาน จากสมรรถนะหลกของนกวชาการสงเสรมการเกษตร 3 สมรรถนะทกลาวมาขางตนนน การก าหนดความรความสามารถในภาพรวมของต าแหนงในกรมสงเสรมการเกษตร จ านวน 29 สายงาน โดยมสายงาน ทปฏบตภารกจหลกของกรมและเปนอตราก าลงสวนใหญ จ านวน 4 สายงาน คอ สายงานนกวชาการเกษตร นกวชาการสงเสรมการเกษตร เจาพนกงานการเกษตร และเจาพนกงานเคหกจเกษตร จงเปนกลมเปาหมายหลกทกรมสงเสรมการเกษตรด าเนนการจดท ามาตรฐานความรความสามารถของสายงาน

10

ดงกลาว เพอใหขาราชการไดพฒนาความรทใชในการปฏบตงานของแตละต าแหนงใหตรงกบลกษณะงาน ทปฏบต กรมสงเสรมการเกษตร (2555) ไดก าหนดในภาพรวมแลวนกสงเสรมการเกษตรตองไดรบการพฒนาความรทใชในการปฏบตงาน จ านวน 6 เรอง ดงน

2.3.1 การจดกระบวนการเรยนร หมายถง ความรในการจดการเรยนรเพอการพฒนาอาชพ แกเกษตรกร ซงเจาหนาทสงเสรมการเกษตรมหนาทในการจดกระบวนการเรยนร เพอพฒนาใหเกษตรกรสามารถวเคราะหสถานการณ วางแผนในการแกไขปญหาและพฒนาด าเนนการตามแผน รวมถง การประเมนผลเพอน าไปสการแกไขปญหาและพฒนาไดดวยตนเองอยางยงยน ทงน เจาหนาทสงเสรมการเกษตรตองมความรความสามารถในการเปนวทยากรกระบวนการ สามารถก าหนดเปาหมายและออกแบบกระบวนการเรยนรทเหมาะสมกบกลมเปาหมาย และจดการเรยนรโดยสามารถใชเทคนควธการและเครองมอเพอพฒนาขดความสามารถของเกษตรกรได และประเมนผลการจดกระบวนการเรยนร เพอน าไปสการปรบปรงและพฒนา

2.3.2 การพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย หมายถง ความรความสามารถ ในเรองกระบวนการพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย การศกษาวเคราะหขอมลและสถานการณ การก าหนดกลยทธในการพฒนา การสรางเครอขายความรวมมอ และการศกษาวจยแบบมสวนรวม โดยเจาหนาทสงเสรมการเกษตรจะตองท าหนาทในการจดเวทเรยนร เปนพเลยงใหค าปรกษา สนบสนนความรทางวชาการ ประสานงานทกภาคสวน อ านวยความสะดวกและกระตนใหองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชน และเครอขายใหเกดการเรยนร สามารถก าหนดแผนพฒนาและด าเนนการตามแผน ไดอยางมประสทธภาพ เพอองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขายมความเขมแขง และพงพาตนเองไดอยางยงยน

2.3.3 การจดท าแผนพฒนาการเกษตรแบบมสวนรวม หมายถง การจดท าแผนโดยเกษตรกรและผมสวนเกยวของ รวมด าเนนการในทกขนตอนของการวางแผน ไดแก การศกษาวเคราะหขอมลและสถานการณ การก าหนดกรอบทศทางหรอจดมงเนน การก าหนดกลยทธหรอวธการ การจดท าแผนปฏบตงาน ตลอดจนการก าหนดแนวทางในการตดตามประเมนผล โดยเจาหนาทสงเสรมการเกษตรตองท าหนาทในการจดเวท เปนพเลยงใหค าปรกษา ประสานงานผเกยวของ อ านวยความสะดวก สนบสนนความรและวชาการในการจดท าแผน เพอใหไดแผนพฒนาการเกษตรทมคณภาพ สามารถแกไขปญหาและตอบสนองตอความตองการของพนทไดอยางแทจรง

2.3.4 การถายทอดเทคโนโลยการเกษตร หมายถง ความรความสามารถในกระบวนการถายทอดความรและหลกการสงเสรมการเกษตร เพอน าเทคโนโลยการเกษตรไปสงเสรม ใหเกษตรกรเกดการเรยนร ทงในประเดนทเปนองคความร หรอประสบการณตางๆ รวมทงการฝกทกษะการใชองคความรจนเกดความช านาญ สามารถน าองคความรไปใชปฏบตใหเกดประโยชนกบการพฒนาอาชพการเกษตรตอไป

2.3.5 การวเคราะหสถานการณดานการเกษตร หมายถง ความรความสามารถในการท าความเขาใจกบสถานการณและประเดนปญหาดานการเกษตร และสามารถวเคราะหเหตปจจยทงภายในและภายนอกทสงผลกระทบดานการเกษตร เพอคาดคะเนแนวโนมสถานการณ และสามารถอธบาย

11

สถานการณนนดวยความสมพนธเชงเหตผล เพอการตดสนใจวางแผนและก าหนดยทธศาสตร ในการสงเสรมและถายทอดเทคโนโลยการผลตการเกษตรได

2.3.6 การสงเสรมเคหกจเกษตร หมายถง ความรทใชในการปฏบตงานเพอการพฒนาครอบครว เกษตรกร ประกอบดวย การผลตอาหารทมคณคา โภชนาการ การถนอมอาหาร การแปรรปผลผลตการเกษตร การพฒนาผลตภณฑ การจดการบานเรอน การปรบปรงสภาพแวดลอมและททางการท างาน โดยเจาหนาทสงเสรมการเกษตรตองมความร สามารถเปนวทยากรแนะน าความรเคหกจเกษตร แกกลมแมบานเกษตรกร ยวเกษตรกร วสาหกจชมชน และเกษตรกร ใหเกดการยอมรบน า ไปปฏบตโดยผลตอาหารทมคณคา ถนอม แปรรปอาหารบรโภคในครอบครว ชมชน และสามารถจ าหนายเปนรายไดเสรม ตลอดจนมการจดการบานเรอน ปรบปรงสภาพแวดลอมและททางการท างาน เพอใหครอบครวมสขภาพอนามยทด มการท างานทมประสทธภาพและมความมนคงทางดานรายได เรองท 1.2.2 หลกการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร

แนวทางการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ (2555) ไดมอบนโยบาย และแนวทางการปฏบตงานใหกบผบรหาร และเจาหนาทของกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยก าหนดนโยบายเฉพาะทส าคญ คอ การพฒนา “เกษตรกรไทยเปน Smart Farmer โดยม Smart Officer เปนเพอนคคด” โดยคณสมบตของ Smart Officer ประกอบดวยคณสมบตพนฐาน 6 ขอ ดงน

1. มความรกเกษตรกรเหมอนญาต ประกอบดวยคณสมบตบงช คอ ความมงมนและพรอมทจะใหบรการชวยเหลอเกษตรกรในทกๆ ดาน โดยมตวอยางพฤตกรรม เชน มการปรบปรงกระบวนการท างานของตนเองและหนวยงานใหดอยางตอเนอง การแสดงความกระตอรอรนในการใหบรการชวยเหลอเกษตรกรทมาตดตอขอใชบรการตางๆ อยางสม าเสมอ เปนตน

2. มความรทางวชาการนโยบาย และการบรหารจดการงาน/โครงการ รวมถงเทคนคการถายทอด ประกอบดวยคณสมบตบงช 5 คณสมบต ไดแก 2.1 มความรพนฐานและความเชยวชาญเฉพาะท สามารถถายทอดใหเกษตรกรได โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน มองคความรพนฐานทางวชาการในระดบทสามารถปฏบตงานได โดยพจารณาจากผลการปฏบตงาน หรอการเคยใหความร ค าแนะน าเกยวกบการท าการเกษตรในสาขาตางๆกบเจาหนาทหรอเกษตรกร เปนตน 2.2 มความสามารถในการคดวเคราะหนโยบาย แผนพฒนาการเกษตร รวมทงสามารถจดท าแผนทางเลอกใหเกษตรกรมกลยทธในการท างาน โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน ความสามารถในการศกษา ท าความเขาใจเกยวกบนโยบาย แผนพฒนาการเกษตร หรอแผนอนๆ เพอถายทอดไปสการปฏบตของหนายงานทสงกดได หรอการเคยใหค าปรกษา แนะน าแกเกษตรกรในการวางแผนการทา งการเกษตร ตลอดจนมการวางแผนกอนการปฏบตงาน เปนตน

12

2.3 มขอมลพนท ชนดและปรมาณผลผลต เกษตรกรเปาหมาย และศกยภาพของพนทชดเจน โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน การมแหลงขอมลและสามารถเรยกดขอมลเพอประกอบการวางแผนการท างานได ตลอดจนมการส ารวจและปรบปรงขอมลพนท ชนด ปรมาณผลผลต เกษตรกรเปาหมาย และศกยภาพของพนทอยางสม าเสมอ เปนตน 2.4 สามารถบรหารจดการงานในพนททจะบรณาการงานใหผเกยวของมารวมท างานชวยเหลอเกษตรกร โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยปฏบตงานรวมกบผอนในฐานะคณะกรรมการ คณะท างาน ทกรม หรอกระทรวงเกษตรและสหกรณแตงตงขน เพอบรณาการการท างานรวมกน หรอเคยเปนผสนบสนน หรอผปฏบตงานในพนทเพอด าเนนการตามนโยบายและโครงการตางๆ เพอพฒนาและชวยเหลอเกษตรกร เปนตน 2.5 มความสามารถในการสอสารใหเกษตรกรรจกวเคราะหการผลตและการบรหารจดการผลผลต โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยเปนวทยากรใหความรกบเกษตรกรในเวทตางๆ หรอเคยใหค าปรกษา ค าแนะน ากบเกษตรกรเกยวกบการวเคราะหการผลต และการบรหารจดการผลผลต เปนตน

3. สามารถประยกตใชเทคโนโลยในการปฏบตงาน ประกอบดวยคณสมบตบงช 4 คณสมบต ไดแก 3.1 สามารถปรบเปลยนการถายทอดเทคโนโลย วธการสงเสรมการเกษตรใหเขากบยคสมย โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยตดตอเกษตรกรโดยใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารตางๆ เชน Internet Mobile Phone Smart Phone ตลอดจนเคยใชสอชนดตางๆ ไดแก สอสงพมพ วทย โทรทศน Internet ในการถายทอดเทคโนโลยทางการเกษตรใหกบเกษตรกร เปนตน 3.2 มการน าเทคโนโลยทางการสอสารและระบบสารสนเทศมาใชในการท างานและชวยเหลอแกปญหาใหแกเกษตรกร โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน การใชงาน Internet ผานอปกรณตางๆ เพอสบคนขอมลส าหรบการปฏบตงานในพนทและเพมพนความร และการตดตอกบเกษตรกรเพอใหความชวยเหลอและแกไขปญหาใหแกเกษตรกร โดยใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารตางๆ เชน Internet Mobile Phone Smart Phone เปนตน 3.3 มการน าแผนทมาใชประโยชนในการท างาน มพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยน าแผนทมาใชประกอบการวางแผนหรอการปฏบตงาน และเคยเรยกดหรอใชงานระบบแผนทของหนวยงานตางๆ เพอประโยชนในการปฏบตงาน เปนตน 3.4 สามารถประยกตความรมาใชกบเกษตรกร ใหเกษตรกรเขาใจงาย และสามารถน าไปปฏบตไดจรง โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยน าเสนอขอมลหรอใหค าแนะน าเกยวกบองคความร แกเกษตรกร โดยเกษตรกรแสดงความเขาใจในสงทส าเสนอ ตลอดจนเคยตดตามผลจากการสงเสรมการเกษตรของตนเองจากเกษตรกรทไดรบค าแนะน าในการท างานจากตนเอง เปนตน

4. สรางความเขมแขงแกเกษตรกรและองคกรเกษตรกร ประกอบดวยคณสมบตบงช 4 คณสมบต ไดแก 4.1 สามารถท าใหเกษตรกรเกดการรวมกลมเปนกลมเกษตรกร วสาหกจชมชน หรอ สหกรณ และเชอมโยงเปนเครอขาย โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยเปนผปฏบตงานหรอมสวนในการสนบสนน

13

โครงการเกยวกบการรวมกลมของเกษตรกรเปนกลมเกษตรกร วสาหกจชมชน หรอสหกรณตางๆ ตลอดจนเคยเปนผปฏบตงานในพนทและมบทบาทในการสงเสรมการรวมกลมเปนกลมเกษตรกร วสาหกจชมชน หรอสหกรณและเชอมโยงเปนเครอขาย เปนตน 4.2 เปนเพอนคคด ทปรกษาและมสวนชวยในการพฒนาและสรางความเขมแขงใหแกเกษตรกร/สถาบนเกษตรกร โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยใหค าปรกษา ค าแนะน าแกเกษตรกร หรอสถาบนเกษตรกร ผานชองทางตางๆ เปนตน 4.3 ศกษารปแบบการท าฟารมและการรวมกลมเกษตรกรเพอใชเปนแนวทางสนบสนนการรวมกลมเกษตรกร เพอเพมประสทธภาพการผลต โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยท าการศกษาเกยวกบองคความรดานการเกษตรในประเดนตางๆ โดยมเปาหมายในการพฒนาเกษตรกร ตลอดจนเคยศกษาคนควา หาขอมลเกยวกบการท าการเกษตรตางๆ เพอเปนแนวทางสนบสนนการพฒนาเกษตรกรของหนวยงาน เปนตน 4.4 เพม/สราง องคความรดานการเกษตร เพอใหเกษตรกรสามารถบรหารจดการดานการผลต การตลาดของตนเองได โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยน าเสนอผลการศกษาเกยวกบองคความร ดานการเกษตรในการประชมวชาการตางๆ ตลอดจนเคยเปนผปฏบตงานและมสวนใหการสนบสนนการสรางองคความรดานการเกษตรเพอประโยชนในการปฏบตงานของหนวยงาน เปนตน

5. มงน าเกษตรกรส green economy และ zero waste agriculture ประกอบดวย คณสมบตบงช 5 คณสมบต ไดแก 5.1 มการใหบรการตรวจวเคราะห ดน ปย น า โรคและแมลงศตรพช ศตรสตว ฯลฯ แกเกษตรกร โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยเปนผปฏบตงานหรอมสวนในการสนบสนนการใหบรการวเคราะหดน ปย น า โรคและแมลงศตรพช ศตรสตว เปนตน 5.2 สรางจตส านกใหเกษตรกรในการอนรกษ และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยเปนผปฏบตงานหรอมสวนใหการสนบสนนกจกรรมหรอโครงการเกยวกบการสรางจตส านกใหแกเกษตรกรในการอนรกษและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน ตลอดจนเคยใหค าปรกษา ค าแนะน ากบเกษตรกรเกยวกบการอนรกษและการใชประโยชน จากทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน เปนตน 5.3 สามารถสงเสรมใหเกษตรกรลดใชสารเคม และหากมการใชควรใชอยางถกตอง และเหมาะสม โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยเปนผปฏบตงานหรอมสวนใหการสนบสนนกจกรรมหรอโครงการเกยวกบการลดใชสารเคม และใชสารเคมอยางถกตองเหมาะสม ตลอดจนไดมการตดตามผลจากการสงเสรมใหเกษตรกรลดการใชสารเคมและการใชสารเคมอยางถกตองเหมาะสมจากการทเกษตรกรไดรบค าแนะน าจากตนเอง เปนตน 5.4 สามารถสงเสรมใหเกษตรกรมการหมนเวยน น าวสดเหลอใชในฟารมมาใชใหเกดประโยชน โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน เคยเปนผปฏบตงานหรอมสวนในการสนบสนนตลอดจนตดตามผลจากการสงเสรมเกษตรกรในกจกรรมหรอโครงการเกยวกบการหมนเวยน น าวสดเหลอใชในฟารมมาใชใหเกดประโยชน เปนตน

14

5.5 ศกษาวจย เพอเสนอแนะแนวทางพฒนาการเกษตร รวมทงพฒนาเกษตรกรใหสามารถประยกต ใชสารสนเทศเศรษฐกจการเกษตรสการเกษตรคารบอนต า พฤตกรรมตวอยาง เชน เคยท าการศกษาวจยเพอเสนอแนะแนวทางการพฒนาการเกษตรในประเดนตางๆ เพอใหเกษตรกรสามารถประย กตใชสารสนเทศ เศรษฐกจการเกษตรสการเกษตรคารบอนต า ตลอดจนการมสวนรวมในการเสนอแนะแนวทางการพฒนาการเกษตรในเวทตางๆ เปนตน

6. มความภาคภมใจในองคกร และความเปนขาราชการ ประกอบดวยคณสมบตบงช 2 คณสมบต ไดแก 6.1 สามารถพฒนาเกษตรกรใหมชวตความเปนอยทดขน โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน ผลการพฒนาเกษตรกรในพนท และผลการด าเนนงานของภารกจทเกยวของกบเกษตรกรของหนวยงานตนสงกดของเจาหนาทผรบการประเมนเปนไปตามเปาหมายทก าหนด เปนตน 6.2 มความมงมน/รบผดชอบตอหนาท เพอใหการด าเนนงานบรรลเปาหมายของหนวยงานและกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยมพฤตกรรมตวอยาง เชน ปฏบตหนาทดวยความมงมนและมความรบผดชอบตอหนาท เปนตน

15

บทท 2 กระบวนการพฒนาผใตบงคบบญชา

บคลากรเปนทรพยากรทมคณคาตอการปฏบตงาน เปนก าลงคนทมคณภาพและเปนกลไกทส าคญ

ในการขบเคลอนภารกจใหบรรลผล โดยพฒนาบคลากรใหสอดรบกบยทธศาสตร นโยบาย และสมรรถนะขององคกร ตลอดจนปรบเปลยนทศนคต ความรและทกษะในการท างาน ของกรมสงเสรมการเกษตรได ผบงคบบญชามบทบาทส าคญโดยเปดโอกาสใหผใตบงคบบญชาไดพฒนาตนเองเพอเปนคนด คนเกง ในการท างาน รกษาไวใหอยกบองคกรไดนานและสงเสรมใหท างานไดเตมศกยภาพ ซงกระบวนการพฒนาบคลากรโดยทวไปแบงออกเปน 4 ขนตอน ไดแก 1) การหาความจ าเปนในการพฒนาบคคล หรอหาปญหา ทตองแกไข 2) การวางแผนพฒนาบคลากร 3) การด าเนนการพฒนาบคลากร และ 4) การตดตามและประเมนผลการพฒนาบคลากร ดงนนเมอน ามาใชในการพฒนาผใตบงคบบญชา จงประยกตกระบวนการแบงเปน 3 ตอนหลก ไดแก ตอนท ๑ ขนตอนกอนด าเนนการพฒนาผใตบงคบบญชา ตอนท ๒ ขนตอนด าเนนการพฒนาผใตบงคบบญชา และตอนท ๓ ขนตอนหลงด าเนนการพฒนาผใตบงคบบญชา

ตอนท 2.1 ขนตอนกอนด าเนนการพฒนาผใตบงคบบญชา

เรองท 2.1.1 การวเคราะหผใตบงคบบญชา

การวเคราะหผใตบงคบบญชา ท าใหทราบถงศกยภาพหรอขดสมรรถนะของผใตบงคบบญชาเพอน ามาก าหนดเปนแนวทางในการพฒนาไดอยางถกตอง โดยผบงคบบญชาควรมความรความเขาใจเกยวกบภาระหนาท เปาหมายงาน เพอจะไดน าขอมลมาประเมน จ าแนกและจดล าดบชนในการดแลและพฒนาผใตบงคบบญชา เพราะผบงคบบญชาหรอหวหนากคอ คนทออกความคด ใชความคด สตปญญาและ มความรบผดชอบเพอน าผใตบงคบบญชาหรอลกนอง ใหกาวเดนไปพรอมกน เปนหลกแหงความมนคงและความมนใจใหกบลกนอง สวนผใตบงคบบญชาหรอลกนองกคอ ผทไดรบการดแลใหเปนคนทมจตใจโอบออมอารแกบคคลอน มความสงาเปดเผยพรอมทจะกาวขนสความเปนหวหนา หวหนาจงควรดแล เอาใจใส มอบหมายหนาทและน าพาลกนองไปในทางทดทงดานความประพฤต การปฏบต และความรความสามารถ บทบาทของผบงคบบญชาทพงกระท าตอผใตบงคบบญชาจงตองตรกตรอง พจารณาขอมลทงทเปนขอมลสวนบคคล นสยใจคอ และอนๆ เพอจะไดทราบสาเหต และใหความอนเคราะหชวยเหลอไดถกตอง ไดแก ลกนองทขดค าสง หรอลกนองทดอรน หรอลกนองทบดเบอน ทงนกเพอหวหนาจะไดแกไขปญหาไดถกตอง และลกนองสามารถปฏบตภารกจตามหนาท ทไดรบมอบหมายใหเกดความสมบรณได เชน การพฒนาลกนองเพอสงเสรมความเกงใหกบตวลกนองเอง และการพฒนาลกนอง เพอแกไขปญหาหรออปสรรคทเกดขนกบการท างานของลกนองเอง ดงนน เนอหาทเกยวกบการวเคราะหผใตบงคบบญชา ประกอบดวย แนวทางการประเมน ผใตบงคบบญชา และการจ าแนกคณลกษณะของผใตบงคบบญชา ทงนกเพอท าใหสามารถเลอกใชหรอพฒนาบคลากรทเหมาะสมไดดยงขน ผบงคบบญชาควรมความร

16

ความสามารถในการวเคราะหผใตบงคบบญชา ซงหมายถงการใชเครองมอทเหมาะสมและเปนทยอมรบจากผรบการประเมน โดยเฉพาะเครองมอทส านกงาน ก.พ. น ามาใหสวนราชการใชมรายละเอยดดงตอไปน

1. แนวทางการประเมนสมรรถนะของส านกงาน ก.พ. การประเมนสมรรถนะขาราชการของส านกงาน ก.พ. มขนตอน ดงน 1.1 เรมตนรอบการประเมน โดยผประเมนและผรบการประเมน รวมกนศกษารายละเอยดพจนานกรมสมรรถนะ ก าหนดระดบสมรรถนะทคาดหวงตามมาตรฐานท ก.พ. ก าหนด และระดบความส าคญ โดยใหระบไวในเอกสารขอตกลงการปฏบตราชการ 1.2 ในระหวางรอบการประเมน ผประเมนหมนสงเกตพฤตกรรมการปฏบตราชการของผอยในบงคบบญชาทแสดงออกเปนประจ า และท าการบนทกไวเปนหลกฐาน 1.3 เมอสนรอบการประเมน ผประเมนพจารณาคณลกษณะของผรบการประเมนตามมาตรฐานสมรรถนะในระดบทคาดหวงวาผรบการประเมนมสมรรถนะตรงตามระดบทคาดหวงในชวงใดของมาตรการประเมนสมรรถนะทก าหนดคาคะแนนเปน 5 ระดบ ตามลกษณะพฤตกรรมการปฏบตราชการ ทควรเปลยนแปลงไปตามระดบการพฒนา 1.4 บนทกคะแนนลงในแบบฟอรมทก าหนด และท าการค านวณผลประเมนสมรรถนะ 1.5 บนทกความเหนและรายละเอยดแนวทางการพฒนาของผรบการประเมน โดยการหารอรวมกนระหวางผประเมนและผรบการประเมน เพอประกอบการประเมนผลสมฤทธการปฏบตงาน ทงน ผลการประเมนสมรรถนะอาจน าไปจดท าเปนแผนพฒนารายบคคลดวย มตวอยางแบบบนทกพฤตกรรมการปฏบตราชการ ดงน ตารางท 2.1 แบบบนทกพฤตกรรมการปฏบตราชการในระหวางรอบการประเมน

แบบบนทกพฤตกรรมการปฏบตราชการในระหวางรอบการประเมน

สมรรถนะ พฤตกรรมทสงเกตเหน พฤตกรรมทไมด พฤตกรรมทด

1. การมงผลสมฤทธ (ตรงตอเวลา รบผดชอบ ละเอยดรอบคอบ ขยน ตงใจท างาน)

2. การบรการทด (เตมใจใหบรการ ใหบรการทผรบบรการตองการได)

3. การสงสมความเชยวชาญในงานอาชพ (ขวนขวายหาความรใหม ๆ มาปรบใชในงาน)

4. การยดมนในความถกตองชอบธรรม และจรยธรรม (ท างานซอสตย โปรงใส ยดมนในหลกการ)

5. การท างานเปนทม (ชวยเหลอเพอนรวมงานเพอใหงานของกลมประสบความส าเรจ)

17

2. การจ าแนกคณลกษณะของผใตบงคบบญชา เครองมอทผบงคบบญชาสามารถน ามาใชจ าแนกลกนองทอยในสายการบงคบบญชาของตน เพอสามารถบรหารผลงานและก าหนดแผนการพฒนาผใตบงคบบญชาไดอยางตรงเปาหมาย คอ การใชตารางวเคราะหคณลกษณะหรอศกยภาพของผใตบงคบบญชา โดยน าผลการประเมน ผลการปฏบตราชการ (ผลสมฤทธของงาน) กบผลการประเมนสมรรถนะ (พฤตกรรมการท างาน) ททางส านกงาน ก.พ. ก าหนดใหมการประเมนปละ 2 รอบ มาใสลงในตารางกจะพบวาลกนองจดอยในกลมใดรายละเอยดตามตารางวเคราะหผใตบงคบบญชา ดงน

การวเคราะหผใตบงคบบญชา

ศกยภาพ

ผลงาน

ต า

ต า

สง

สง

Dead

Wood

Work

Horse

Star/

Talent

Problem

Child

กลมท 1 ไมตายซาก (dead wood) เปนลกนองทมผลงานและศกยภาพต าเปนบคคล ทองคการพบวา ลกนองประเภทนไมสามารถผลตผลงานทมอบหมายในปจจบนไดตามเกณฑทหวหนางานตองการ เปนพวกทท ำงำนลำชำมำก ท ำงำนผดพลำดอยบอยครง รวมถงเปนบคคลทไมมแววของการเปนหวหนางานหรอผน า ไมชอบคดหรอตดสนปญหาทเกดขน ปลอยใหปญหาเปนหนาทของหวหนางานเทานน เปนบคคลทมทศนคตไมด มองโลกในแงราย ชอบพดถงองคการและบคคลอนในทางลบเสมอ

กลมท 2 เดกมปญหา (problem child) เปนลกนองทชอบคด ชอบวจารณ หรอ พวกเกงแตไมท า เปนบคคลทมผลงานต า บางองคการเปรยบลกนองกลมนวา เปนพวกเดกมปญหำทวนๆ ชอบตหรอปวนคนอนไปทว ในขณะทตนเองกไมสามารถสรางผลงานใหไดตามมาตรฐานทหวหนางานตองการ

กลมท 3 มาท างาน (work horse) เปนลกนองทขยนท างานแตไมชอบคด ไมชอบวางแผนหรอแกไขปญหาทเกดขนในงานเปนบคคลทมผลงานสง ศกยภาพต า บางองคการเรยกคนกลม นวา มดงำนหรอมำท ำงำน ซงเปนคนทขยนท างานมาก โดยเฉพาะกบงานทหวหนางานมอบหมายอยางเปนขนตอนแบบละเอยด เพราะถาหวหนางานมอบหมายงานโดยขาดการชแนะขนตอนงานทละเอยดแลว

ภาพท 2.1 แสดงการจ าแนกคณลกษณะของผใตบงคบบญชา

18

ผลงานอาจไมเกดขนเพราะคนกลมนไมชอบคดหรอไมรวาจะท าอยางไรใหงานทมอบหมายประสบผลส าเรจ

กลมท 4 ดาวเดน (star) เปนกลมคนทองคการปรารถนามากทสด เปนพวกทมผลงานสงและศกยภาพสง พบวาคนกลมนจะมผลงานทโดดเดนกวาลกนอง 3 ประเภทแรก ประมาณ 2-6 เทา บางองคการเรยกคนกลมนวา มนษยทองค ำ หรอกลมเพชร ทบทม จะเหนไดวาคนกลมนมกจะสรางผลงาน ทสงกวามาตรฐานทหวหนางานก าหนด อกทงยงเปนคนทชอบคดสรางสรรคสงใหมๆ ทสามารถสรางนวตกรรมใหมใหกบองคการได จากขอมลดงกลาวสรปไดวา ถาผบงคบบญชาวเคราะหผใตบงคบบญชาเปน รวาลกนองของตนเองแตละคนเปนลกนองทอยในกลมไหนบาง กจะท าใหเกดความเขาใจ สามารถด าเนนงานสงเสรมการเกษตรใหเกดผลสมฤทธตามเปาหมายขององคกรและอยรวมกนดวยความสข เรองท 2.1.2 วธการพฒนาผใตบงคบบญชา

การพฒนาบคลากรทเปนผใตบงคบบญชามดวยกนหลายวธ ผบงคบบญชาสามารถศกษาเรยนรและคดเลอก เพอน ามาใชพฒนาผใตบงคบบญชาไดอยางเหมาะสม ไดแก การสอนงาน การฝกอบรม ในขณะท างาน การเปนพเลยง การเพมคณคาในงาน การเพมปรมาณ การมอบหมายงาน การหมนเวยนงาน การใหค าปรกษาแนะน า การตดตาม/สงเกต การเรยนรดวยตนเอง การเปนวทยากรภายในหนวยงาน การดงานนอกสถานท การฝกงานกบผเชยวชาญ และการใหทนการศกษา ซงแตละวธการจะมลกษณะส าคญ โดยอาภรณ ภวทยาพนธ (๒๕๕๒) กลาวไวดงน

๑. การสอนงาน (coaching) การสอนงาน เปนวธการเรยนรทเนนอธบายรายละเอยดของงาน โดยไมจ าเปนจะตองอยในภาคสนามเทานน อาจจะเปนการสอนงานนอกภาคสนาม โดยสวนใหญหวหนางานหรอผบงคบบญชาโดยตรง จะท าหนาทเปนผสอนงานใหกบผใตบงคบบญชา

๒. การฝกอบรมในขณะท างาน (on the job training) การฝกอบรมในขณะท างาน เปนวธการเรยนรทเนนการฝกอบรมในภาคสนาม ฝกปฏบตจรง โดย มผสอน ทเปนหวหนางานหรอบคคลทไดรบมอบหมายใหท าหนาทประกบเพออธบายและชแนะ ซงวธการนจะเกดประโยชนถาใชคกบการสอนงาน

๓. การเปนพเลยง (mentoring) การเปนพเลยง เปนวธการเรยนรทเนนพฒนาเรองจตใจ การปรบตว การท างานรวมกบผอนภายในองคการ ซงบคลากรจะมพเลยงทไดรบการคดเลอกใหดแลเอาใจใส และพดคยกบบคลากรอยางไมเปนทางการ

๔. การเพมคณคาในงาน (job enrichment) การเพมคณคาในงาน เปนวธการเรยนรทเนนการมอบหมายงานทยาก หรอทาทายมากขน ตองใชความคดรเรม การคดเชงวเคราะห การวางแผนงานมากกวาเดม เนองจากเปนงานทแตกตางจากงานเดมทเคยปฏบต ทงนกเพอใหบคลากรท างานทมคณคา จะไดเกดความภาคภมใจ

19

๕. การเพมปรมาณ (job enlargement) การเพมปรมาณ เปนวธการเรยนรทเนนการมอบหมายงานทมจ านวนมากขน เปนงานทมขนตอนงานคลายกบงานเดมทเคยปฏบต หรออาจจะเปนงานทแตกตางจากเดมทเคยปฏบต แตงานทไดรบมอบหมายใหท านนไมยาก หรอไมตองใชความคดเชงวเคราะหมากนก

๖. การมอบหมายงาน (delegation) การมอบหมายงาน เปนวธการเรยนรทเนนการกระจายงานในหนาท ความรบผดชอบ และอ านาจการตดสนใจภายในขอบเขตทก าหนดใหผใตบงคบบญชาน าไปปฏบต ซงจะเปนงานประจ าทไมใชงานเชงนโยบาย หลงจากนนผบงคบบญชากจะประเมนผลงานทเกดขน

๗. การหมนเวยนงาน (job rotation) การหมนเวยนงาน เปนวธการเรยนรทเนนใหบคลากรไดหมนเวยนงานจากงานหนงไปยงอกงานหนง เพอใหไดเรยนรงานตามระยะเวลาตามทก าหนด ซงสวนใหญมกจะใชเปนวธการพฒนาความสามารถของบคลากรทจะปรบต าแหนงหรอระดบทสงขน

๘. การใหค าปรกษาแนะน า (consulting) การใหค าปรกษาแนะน า เปนวธการเรยนรทเนนการใหค าปรกษาแนะน า เมอบคลากรมปญหาทเกดขนจากงานทรบผดชอบหรองานทตนเองปฏบต โดยหวหนางานจะตองท าหนาทใหแนวทางเคลดลบ และวธการเพอใหบคลากรสามารถแกไขปญหาทเกดขนนนได

๙. การตดตาม/สงเกต (job shadowing) การตดตาม/สงเกต เปนวธการเรยนรทเนนการเรยนรจากการเลยนแบบและตดตามหวหนางาน หรอผรในงานนนๆ เปนวธการทไมตองใชเวลามากนกในการพฒนาความสามารถของบคลากร เนองจากบคลากรจะตองท าหนาทสงเกต ตดตามพฤตกรรมของหวหนางาน และสรปเปนความรทเกดขนจากการเรยนร ของตนเอง

๑๐. การเรยนรดวยตนเอง (self learning) การเรยนรดวยตนเอง เปนวธการเรยนรทเนนการฝกฝน ฝกปฏบตดวยตนเองจากแหลงเรยนร/ชองทาง การเรยนรตางๆ เชน อานหนงสอ คนควาขอมลผาน internet และเรยนรจาก e–Learning เปนตน

๑๑. การเปนวทยากรภายในหนวยงาน (in-house instructor) การเปนวทยากรภายในหนวยงาน เปนวธการเรยนรทเนนการสรางบคลากรทมความสามารถในการถายทอด รกการสอน และมความรในเรองทจะสอน โดยมอบหมายใหบคลากรเหลานเปนวทยากรภายในองคการ เพอท าหนาทถายทอดความรใหกบบคลากรในหนวยงานตางๆ ขององคกรตามทไดรบเชญ เปนตน

20

๑๒. การดงานนอกสถานท (site visit) การดงานนอกสถานท เปนวธการเรยนรทเนนการดระบบงาน กระบวนการท างาน และขนตอนของงานจากองคการทเปนตวอยาง (best practice) ในเรองทตองการดงาน เพอใหบคลากรเหนแนวคดและหลกปฏบตทประสบความส าเรจ อนน าไปสการปรบใชในการท างานของตนเองและองคการตอไป

๑๓. การฝกงานกบผเชยวชาญ (counterpart) การฝกงานกบผเชยวชาญ เปนวธการเรยนรทเนนการฝกปฏบตจรงกบผเชยวชาญทมประสบการณในเรองนนๆ เปนการฝกงานภายนอกสถานท หรอการเชญผเชยวชาญใหเขามาฝกงานใหกบบคลากรของหนวยงานตนเองภายใตระยะเวลาทก าหนด หรอตามเนองาน/องคความรทจ าเปนจะตองน ามาใชปฏบตงาน เปนตน

๑๔. การใหทนการศกษา (scholarship) การใหทนการศกษา เปนวธการเรยนรทเนนใหความรแกบคลากรโดยการใหทนการศกษา เพอเปนการพฒนาความร ความสามารถของบคลากรใหเชยวชาญในการปฏบตงานทรบผดชอบเพมมากขน เชน สงไปศกษาเรยนรในระดบทสงขนหรอเฉพาะสาขา การสงไปฝกอบรม และศกษาดงานตางๆ เปนตน จากขอมลดงกลาวสรปไดวา วธการพฒนาผใตบงคบบญชา สามารถด าเนนการไดหลากหลายวธการ ขนอยกบผลการวเคราะหผใตบงคบบญชา ลกษณะนสยและพฤตกรรม และงานทตองรบผดชอบหรอปฏบต โดยผบงคบบญชาจะมความส าคญในการสนบสนน ดแลและชวยเหลอเกอกลใหเกดการเรยนรได เรองท 2.1.3 การท าแผนพฒนาผใตบงคบบญชา

จากการรวบรวมขอมลเกยวกบการพฒนาบคลากรในหนวยงานภาครฐ มเครองมอทนยมใชก าหนดแนวทางและวธการพฒนาบคคลอยางมแบบแผนและก าหนดไวเปนลายลกษณอกษร ใชในการตดตาม ตรวจสอบและประเมนผล กคอ แผนพฒนารายบคคล (individual development plan: IDP) เพอเปนกรอบหรอแนวทางในการพฒนาบคลากรใหมขดความสามารถทสงขน ชวยใหสามารถปฏบตงานในหนาทไดอยางมประสทธภาพ และเปนไปตามความตองการของผบงคบบญชาหรอหนวยงาน ดงนน เนอหาทเกยวกบการท าแผนพฒนาผใตบงคบบญชา ประกอบดวย วตถประสงค เปาหมาย บคคลทเกยวของ และขนตอนการท าแผน มรายละเอยด ดงน

1. วตถประสงคของการจดท าแผนพฒนาผใตบงคบบญชา แผนพฒนาผใตบงคบบญชา เปนแผนรายบคคลทจดท าขนอยางเปนระบบเพอพฒนาจดออนและ สรางจดแขงในการปฏบตงานใหแกบคลากร มวตถประสงคหลก ดงน 1.1 เปนกระบวนการพฒนาบคลากรทเปนระบบ โดยการสอสารสองทางระหวางผบงคบบญชา กบผใตบงคบ บญชา มการพดคยกนถงการก าหนดแผนการพฒนาผใตบงคบบญชา ใหบรรลเปาหมายทก าหนดขน ซงเปน กระบวนการทพฒนาจดออนและสรางจดแขงในการปฏบตงานใหแกบคลากร ทงน ผบงคบบญชาจะเปนผใหขอมลปอนกลบแกผใตบงคบบญชาดวย

21

1.2 เปนวธการส าคญในการเชอมโยงความตองการของบคลากรรายบคคลใหมการสอดรบกบความตองการของหนวยงาน แผนพฒนารายบคคลทดจะตองเปนแผนทเพมระดบความสามารถในการท างาน และชวยใหบคลากรผนนประสบความส าเรจตามเปาหมายทตนเองก าหนด 1.3 เปนแผนทจดท าขนบนพนฐานของสมรรถนะ ทหนวยงานคาดหวงของต าแหนงงานเมอเปรยบเทยบ กบสมรรถนะในการปฏบตงานจรงของบคลากรผนน โดยก าหนดกจกรรมเพอพฒนาความร ความสามารถของบคลากร เชน การมอบหมายงานใหปฏบต การใหค าปรกษาแนะน า การเรยนรดวยตนเอง และการเปน พเลยงในการท างาน เปนตน 1.๔ เปนระบบทจะตองท าอยางตอเนองและเปนขนตอน มการทบทวน สามารถตรวจสอบและเปลยนแปลงได ซงแผนพฒนารายบคคลควรมการทบทวนจากผบงคบบญชา และผใตบงคบบญชาอยางนอยทกหกเดอน

2. เปาหมายในการจดท าแผนพฒนาผใตบงคบบญชา การจดท าแผนพฒนาผใตบงคบบญชาเปนรายบคคล มเปาหมายในการด าเนนการเพอ 2.1 ใหบคลากรไดเรยนรทกษะใหมๆ ในการปรบปรงการท างานในปจจบนใหดยงขน 2.2 เพมความพงพอใจในการท างานใหกบบคลากร ท าใหบคลากรมขวญและก าลงใจในการท างานมากขน 2.3 พฒนาและปรบปรงผลงานของหนวยงานใหเพมมากขนจากการทบคลากรมความรและความสามารถทเพมมากขน

3. บคคลทเกยวของกบการจดท าแผนพฒนาผใตบงคบบญชา บคคลทมสวนรวมในการจดท าแผนพฒนาผใตบงคบบญชาเปนรายบคคล ประกอบดวย 3.1 ผใตบงคบบญชา ซงเปนบคลากรทจะเปนผรบผดชอบในการรางแผนพฒนาตนเอง โดยขอค าแนะน า จากผบงคบบญชา เพอชวยใหสามารถพฒนาตนเองใหสอดรบกบความตองการของผบงคบบญชา และหนวยงาน รวมถงการตดตามและยอมรบฟงขอมลปอนกลบจากผบงคบบญชาถงผลการปฏบตงานและความกาวหนาในการพฒนาตนเอง ทงนบคลากรจะตองตดตามใหผบงคบบญชาไดรวมทบทวนแผน โดยการพดคยรวมกน เพอตรวจสอบและทบทวนแผนอยางนอยทกหกเดอน 3.2 ผบงคบบญชา ควรจะเปนผบงคบบญชาทท าหนาทรบผดชอบโดยตรงกบการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาในการดแล บรหารและมอบหมายงานใหแกผใตบงคบบญชาทตองการพฒนาตามแผนพฒนารายบคคล และจะตองเปนผระบถงความสามารถทตองการใหบคลากรผนนพฒนาหรอปรบปรงตนเอง รวมท งตองเปนผใหขอมลปอนกลบเกยวกบการพฒนาและการปรบปรงทงน ผบงคบบญชาจะตองชวยเหลอในการก าหนดแนวทางหรอหนทางทจะพฒนาใหผใตบงคบบญชามความร ความสามารถในการปฏบตงานได

4. ขนตอนการจดท าแผนพฒนาผใตบงคบบญชา การจดท าแผนพฒนาผใตบงคบบญชารายบคคล มขนตอนดงน ขนตอนท ๑ การประเมนตนเอง ในขนตอนนบคลากรจะตองพดคยกบผบงคบบญชาโดยตรงเพอเปนการตรวจสอบประสบการณในการท างาน การศกษา และการฝกอบรม รวมทงการส ารวจจดแขงและจดออนของตนเองทจ าเปนจะตองพฒนา โดยการประเมนจากผลการปฏบตงานในปจจบนของตนเอง

22

ทงนการพจารณาผลการปฏบตงานจะตองพจารณาอยางซอสตย และครอบคลมถงทกษะและความรความสามารถ (competencies) ทจ าเปนในการปฏบตงาน รวมถงผลสมฤทธของงานทเกดขนจรงและสามารถวดเปนตวเลขได หลงจากนนตวบคลากรเองควรก าหนดเปาหมายในการท างานของตนเอง ทงในระยะสน (1-3 ป) และระยะยาว (3 ป ขนไป) ตลอดจนแนวทางทตนเองจะไปสเปาหมายตามทก าหนดไว เชน การฝกอบรม การเรยนรดวยตนเอง และการสอนงาน เปนตน ขนตอนท ๒ น าผลการประเมนปรกษาผบงคบบญชา เปนขนตอนทบคลากรไดตกลงรวมกนกบผบงคบบญชาโดยตรง ถงแผนพฒนาตนเองทไดจดท าขน โดยการน าผลการประเมนมาพดคยหรอปรกษากบผบงคบบญชา เพอก าหนดประเดนทควรพฒนาตนเอง ทงนควรก าหนดเปาหมายในการท างาน หนาทความรบผดชอบในปจจบน จดแขงและจดออนของตนเอง เพอก าหนดเปนกจกรรมหรอวธการพฒนาสมรรถนะของตนเองทต ากวาความคาดหวง และน าไปสการพฒนา จดแขง รวมถงระยะเวลาในการพฒนา งบประมาณทตองใชในการพฒนา (ถาม) และโอกาสในการเรยนรทผบงคบบญชาสามารถใหความชวยเหลอได ขนตอนท ๓ การสรปผลและการน าไปปฏบต ขนตอนนเปนการสรปขอมลจากการปรกษากบผบงคบบญชา โดยผใตบงคบบญชาจะทบทวน/ปรบเปลยนขอมล แลวจดท าเปนแผนพฒนาตนเอง หลงจากนนผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาลงลายมอชอรวมกนในแผนพฒนาตนเอง โดยถอไดวา เปนขอตกลงรวมกน รวมทงควรเกบตนฉบบของแผนดงกลาวไว พรอมกบจดสงส าเนาเอกสารดงกลาว ใหผบงคบบญชาทราบดวย หลงจากนนผใตบงคบบญชาจะตองน าแผนพฒนาตนเองทก าหนดขนไปปฏบตตามกจกรรมทก าหนด เชน เรยนรดวยตนเองในหวขอตามทก าหนด หรอรบฟงค าปรกษาแนะน า จากผบงคบบญชาในเรองทไดก าหนดไว หรอไดรบมอบหมายงานจากผบงคบบญชา เปนตน และควรพดคยกบผบงคบบญชาเปนระยะๆ ในการพฒนาตนเองอยางตอเนอง ขนตอนท ๔ การตดตามและทบทวน เปนขนตอนสดทายทผใตบงคบบญชาและผบงคบบญชา ตองรวมกนด าเนนการ โดยบคลากรควรทบทวนแผนพฒนาตนเองทไดก าหนดขนดวย การพดคย กบผบงคบบญชาเปนระยะๆ อยางนอยทกหกเดอน เพอตรวจสอบความกาวหนาและการเปลยนแปลง ตางๆ ทเกดขน เพอน าไปสการปรบเปลยนแผนพฒนาตนเอง แลวด าเนนการพฒนาตนเองอยางตอเนองเพอเพมสมรรถนะและพฒนาจดแขงของตนเองใหดยงขน จากขอมลดงกลาวสรปไดวา การจดท าแผนพฒนารายบคคล เปนกระบวนการและขนตอนส าคญ อยางหนงทผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาควรก าหนดเปนขอตกลงรวมกน ในการคนหาวธการ เพอพฒนาความสามารถของลกนอง ซงผบงคบบญชาควรใหเวลาในการพฒนาลกนอง ตดตามตรวจสอบความสามารถและผลสมฤทธของงานจากลกนองเปนระยะๆ และอยางตอเนอง ถาหาก ผบงคบบญชาใสใจ และใหความส าคญกบการด าเนนการตามวธการน กเชอไดวาลกนองจะประสบความส าเรจในการพฒนาขดความสามารถของตนเอง ซงจะสงผลใหการด าเนนงานของหนวยงานประสบผลส าเรจตามทก าหนดได

23

ตอนท 2.2 ขนตอนด าเนนการพฒนาผใตบงคบบญชา

เรองท 2.2.1 การพฒนาโดยการเรยนร

หลงจากทไดจดท าแผนพฒนาผใตบงคบบญชาเปนรายบคคล ซงมาจากความรวมมอระหวางผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา เพอก าหนดประเดนรายละเอยดทจะน ามาใชส าหรบพฒนาลกนอง ไดตามความเหมาะสม ไดแก บคคล เวลา และงบประมาณทไดรบการสนบสนน สงดงกลาวจะอยภายใตหลกการเรยนร เพราะการเรยนรเปนกระบวนการทเกดขนกบมนษยตลอดชวต คมเบล (1964) กลาววา การเรยนร คอ การเปลยนแปลงศกยภาพแหงพฤตกรรมทคอนขางถาวร ซงเปนผลมาจากการฝกหรอการปฏบตทไดรบการเสรมแรง (learning as a electively permanent change in behavioral potentiality that occurs as a result of reinforced practice) ดงนน เนอหาเกยวกบการพฒนา โดยการเรยนรประกอบดวยความส าคญ ปจจย ล าดบขน และตวอยาง การจดกจกรรมการเรยนร มรายละเอยด ดงน

1. ความส าคญของการเรยนร 1.1 การทก าหนดวา การเรยนร คอ การเปลยนแปลงพฤตกรรม กแสดงวาผลทเกดจากการเรยนรจะตองอยในรปของพฤตกรรมทสงเกตได หลงจากเกดการเรยนรแลว ผเรยนสามารถท าสงดงกลาวหรอเรองทไมเคยท ามากอนการเรยนรนนๆ ไดดวยตนเอง 1.2 การเปลยนแปลงพฤตกรรมทเกดขน ตองเปนการเปลยนแปลงคอนขางถาวร นนกคอ พฤตกรรม ทเปลยนไป จะไมเปนพฤตกรรมในชวงสน หรอเพยงชวคร และในขณะเดยวกนกไมใชพฤตกรรมทคงท ทไมเปลยนแปลงอกตอไป 1.๓ การเปลยนแปลงพฤตกรรมดงกลาว ไมจ าเปนตองเปลยนไปอยางทนททนใด แตอาจจะเปน การเปลยนแปลงศกยภาพ (potential) ทจะกระท าสงตางๆ ตอไปในอนาคตได การเปลยนแปลงศกยภาพอาจแฝงอยในตวผเรยน ซงอาจจะยงไมไดแสดงออกมาเปนพฤตกรรมอยางทนททนใดกได 1.๔ การเปลยนแปลงพฤตกรรม หรอการเปลยนแปลงศกยภาพในตวผเรยนจะเปนผลมาจากประสบการณหรอการฝกปฏบตเทานน การเปลยนแปลงพฤตกรรม หรอศกยภาพอนเนองมาจากสาเหตอน กจะไมถอวาเปนการเรยนร 1.๕ ประสบการณหรอการฝกปฏบต จะตองเปนการฝกหรอปฏบตทไดรบการเสรมแรง (reinforced practice) หมายความวา เพยงแตผเรยนไดรบรางวลหลงจากทตอบสนอง กจะท าใหเกดการเรยนรขน ค าวา "รางวล" กบ "ตวเสรมแรง" (reinforce) จะใหความหมายเดยวกนกคอ หมายถงอะไรบางอยาง ทอนทรย (บคคล) ตองการ

2. ปจจยส าคญในสภาพการเรยนร ในสภาพการเรยนรตางๆ ยอมประกอบดวยปจจยทส าคญ ๓ ประการ คอ 2.1 ตวผเรยน (learner) ซงเปนผใตบงคบบญชาหรอลกนองทจะตองไดรบการพฒนาตนเอง โดย มพฤตกรรม ลกษณะนสย และบคลกภาพเฉพาะตน

24

2.๒ เหตการณหรอสถานการณทเปนตวเรา (stimulus situation) ซงเปนขอเทจจรงของสถานการณและสภาพแวดลอมทเกดขนจรงของผใตบงคบบญชาหรอลกนอง อนมผลตอการปฏบตงานได 2.3 การกระท าหรอการตอบสนอง action หรอ response ซงเปนการปฏบตหรอการกระท า ทผใตบงคบบญชาหรอลกนองไดลงมอกระท าดวยตนเอง และปรากฏผลทแสดงออกมาใหเหนได

3. ล าดบขนในกระบวนการเรยนร George J. Mouly (1970) ไดก าหนดล าดบขนในกระบวนการเรยนรไว ๗ ขนตอน ดงน ขนท ๑ เกดแรงจงใจ (motivation) เมอใดกตามทรางกายเกดความตองการหรออยในภาวะทขาดสมดล กจะมแรงขบ (drive) หรอแรงจงใจ (motive) เกดขนเพอผลกดนใหเกดพฤตกรรม เพอคนหาสงทตนเองขาดไปท าใหรางกายทอยในภาวะทพอด ซงแรงจงใจมผลใหแตละคนเกดความไวตอการสมผสสงเราไดแตกตางกน เปนสงทจะก าหนดทศทางและความเขมของพฤตกรรมและเปนสงจ าเปนเบองตนส าหรบ การเรยนรใหกบบคคลได ขนท ๒ ก าหนดเปาประสงค (goal) เมอมแรงจงใจเกดขน แตละบคคลกจะก าหนดเปาประสงคทจะกอ ใหเกดความพงพอใจ เปาประสงคจงเปนผลบนปลายทรางกายแสวงหา ซงบางครงอาจจะชดเจน บางครงอาจจะเลอนลอย และบางครงอาจก าหนดขนมาเพอตอบสนองความตองการทางสรระ หรอเพอสนองความตองการทางสงคมของบคคล ขนท ๓ เกดความพรอม (readiness) คนแตละคนมขดความสามารถในการรบและความตองการพนฐาน เพอทจะเสาะแสวงหาความพงพอใจ หรอคนหาสงทจะสนองความตองการไดจ ากดและแตกตางกนไปตามสภาพความพรอมของแตละบคคล เชน เดกทารกซงมความเจรญทางสรระยงไมมาก กจะไมพร อม ทจะเรยนรวธการหาอาหารดวยตนเองได เดกทรางกายออนแอ หรอมความบกพรองของอวยวะบางสวน กจะไมพรอมในการเลนกฬาบางอยางได ซงกลาวไดวาสภาพความพรอมในการเรยนรของแตละบคคล จะขนอยกบองคประกอบอนๆ หลายประการ อาทเชน ความเจรญเตบโตของโครงสรางทางรางกาย การจงใจ และประสบการณ เปนตน โดยความพรอมนบวาเปนสงจ าเปนมากทจะตองเกดขนในแงดกอน จงจะท าใหเกดการเรยนรได ขนท ๔ มอปสรรค (obstacle) อปสรรคจะเปนสงขวางกนระหวางพฤตกรรมทเกดจากแรงจงใจ กบเปาประสงค ถาหากไมมอปสรรค หรอสงกดขวางเรากจะไปถงเปาประสงคไดโดยงาย ซงถอวาสภาพการณเชนน ไมไดชวยใหเกดความตองการทจะน ามาใชแกปญหาและเรยนร ในทางตรงกนขาม การทบคคลไมสามารถไปถงเปาหมายไดจะกอใหเกดความเครยด และจะเกดความพยายามทจะคนหาวธการแกปญหา ซงจะท าใหตนเองเกดการเรยนรขน ขนท ๕ การตอบสนอง (response) เมอบคคลมแรงจงใจ มเปาประสงค และเกดความพรอมในการเผชญกบอปสรรคเขากจะมพฤตกรรมตางๆ เกดขน พฤตกรรมดงกลาวอาจเรมดวยการตดสนใจ เกดอาการตอบสนองทเหมาะสม ทดลองท าแลวน ามาปรบปรงแกไข ซงการตอบสนองนน จะท าใหแกปญหาไดดทสด โดยแนวทางของการตอบสนองอาจมงสเปาประสงคโดยตรง หรอโดยทางออมอยางใดอยางหนงกได ขนท ๖ การเสรมแรง (reinforcement) การเสรมแรง หมายถง การไดรางวล หรอใหสงเราทกอใหเกดความพงพอใจ ปกตผเรยนจะไดรบหลงจากทตอบสนองเสรจแลว ตวเสรมแรงไมจ าเปนตองเปนสงของหรอวตถ

25

ทมองเหนไดดวยตาเสมอไป เพราะความส าเรจ ความกาวหนา ความร และอนๆ กน ามาใชเปนตวเสรมแรง ไดเชนเดยวกน ขนท ๗ การสรปความเหมอน (generalization) หลงจากทผเรยนสามารถตอบสนอง หรอหาวธการ ทจะมงสเปาประสงคไดแลว กอาจจะน ามาใชกบปญหาหรอสถานการณทจะพบในอนาคตไดนน กแสดงวา ผเรยนเกดความสามารถทจะสรปความเหมอนระหวางสถานการณการเรยนรทมมากอน กบปญหาหรอสถานการณทเพงจะพบใหม ซงเปนการขยายขอบเขตของพฤตกรรมการเรยนรใหกวางขวางออกไปได

4. ตวอยางของกจกรรมการเรยนร ไดแก 4.1 การสอนงาน (coaching) เชน ไดมอบหมายใหลกนองเขยนรายงานการประชม ซงกอนทจะใหลกนองลงมอเขยน หวหนากไดสอนลกนองวา การเขยนรายงานการประชมม 3 รปแบบ ไดแก 1) เขยนเตมรปแบบ กคอบนทกทกขอความทมการพดคยและบนทกทกคนทพดในทประชม 2) เขยนเชงสรป กคอ เมอรบฟงการประชมในประเดนทไดมการแลกเปลยน สนทนากนเสรจแลวนน สรปไดวาอะไรบาง โดยใชส านวนภาษาของผเขยน โดยมประเดนเนอหาครบ และ 3) เขยนฉบบยอ คอการจบประเดนหลกตามทประชมไดพดคย แลวน ามาสรปโดยใชการเชอมค า ความยาวของเนอหา ไมเกน 2 หนา เปนตน 4.2 การเปนพเลยง (mentoring) เชน ถาลกนองตองการจดท าแผนปฏบตงานรายบคคล กจะใหค าแนะน าวา แผนปฏบตงานทออกมานนจะตองตอบไดวา ใคร ท าอะไร ทไหน เมอไหร และเกดผลอะไร เปนตน หลงจากนนกจะให ไปด าเนนการศกษาหาความรดวยตนเอง หรอทดลองปฏบต หรอพาไปดเหตการณจรง ซงถาลกนองเกดขอสงสยกจะซกถาม โดยท าหนาทเปนผประคบประคองการเรยนรของลกนองใหบรรลผล เสมอนกบพเลยงเดกถาหวนม กเอานมใหกน ถาฉกเปลยนผาออม เปนตน 4.3 การมอบหมายงาน (delegation) เชน มอบหมายใหลกนองรบผดชอบโครงการ โดยลกนองจะตองเขยนโครงการและแผนปฏบตงานตางๆ ตามทตนเองคดและออกแบบเพอใหงานส าเรจ หลงจากนนหวหนาจงคอยมาดผลงานทเกดขน ซงอาจจะก าหนดการดงานเปนระยะๆ เพอตรวจประเมนความถกตอง เสมอนกบการท าบานกจะมอบงานชางไมใหชางไมท าขอท าแป มอบงานปนใหชางปนท าหนาท เทพนปน งานตดฝาเพดานกใหชางตดฝา และงานทาสบานกใหชางทาส เปนตน 4.4 การหมนเวยนงาน (job rotation) เชน มการโยกยายหรอออกค าสงใหลกนองไปรบงานในหนาทใหม ไดแก ชางภาพไปจดรายการวทย คนทรบผดชอบล าไยไปรบงานมงคด และคนทรบผดชอบงานแผนใหไปรบผดชอบงานโครงการและงบประมาณ เปนตน 4.5 การเรยนรดวยตนเอง (self learning) เชน ไปสมครเรยนหลกสตรออนไลนของส านกงาน ก.พ. เรองการจดท าแผนเชงกลยทธ หรอสมครเรยน e-Learning ของกรมสงเสรมการเกษตร เรองการจดกระบวนการเรยนร ซงการเรยนรดงกลาวผบงคบบญชาไมไดบงคบใหเรยน แตเกดจากลกนองตองการพฒนาตนเอง มการจดการตนเอง ในการเรยนในเรองทสนใจจากสอออนไลน เอกสารสงพมพ และอนๆ

นอกจากนการจดกจกรรมการพฒนาโดยการเรยนร ทอยในกลมนยงมอกหลายวธการ ไดแก การเพมคณคาในงาน (job enrichment) การเพมปรมาณงาน (job enlargement) การใหค าปรกษาแนะน า (consulting) การตดตาม/สงเกต (job shadowing) การเรยนรดวยตนเอง (self learning) และการเปนวทยากรภายในหนวยงาน (in-house instructor)

26

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา การพฒนาโดยการเรยนร ถาผบงคบบญชามความเขาใจและ มทศนคตทด กสามารถชชองทางในการปรบเปลยนพฤตกรรมใหกบลกนองไดอยางรวดเรว ถกตองตรงความตองการและประเดนทจะตองไดรบการพฒนาตนเอง

เรองท 2.2.2 การพฒนาโดยการฝกอบรม

สวฒน วฒนวงศ (2545) ไดกลาววา การฝกอบรมเปนกระบวนการทส าคญในการพฒนาทรพยากรมนษย เปนเครองมอพฒนา ฝกฝน เพมพนความร ความสามารถใหกบบคลากรทงดานทกษะ และวชาการ การฝกอบรม (training) จะถกน ามาใชควบคกบการเรยนร (learning) การฝกอบรมเปนภารกจของผจดและวทยากรในการท าหนาท เพอใหผเรยนเกดการเรยนร สวนการเรยนรเปนเรองของผเรยนหรอผเขารบการฝกอบรมทจะตองสะสมประสบการณเพมเตมเขามาตลอดชวตของตนเองและสามารถด าเนนไปไดอยางตอเนองตลอดชวต ดงนน การเรยนรและการฝกอบรมจงมสวนสมพนธกนกคอ การฝกอบรมทดผเรยนจะตองเกดการเรยนร การฝกอบรมสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลใหมพฤตกรรมทพงประสงค เกดประโยชนตอบคคล ซงระยะเวลาในการฝกอบรมจะเปนชวงเวลาสน ๆ เพอใหไดผลทเกดขนเรวและน าไปปฏบตไดทนท ดงนน เนอหาเกยวกบการพฒนาโดยการฝกอบรม ประกอบดวย ความหมายและความส าคญ สาเหตและปจจย ล าดบขน และตวอยางการจดกจกรรมการฝกอบรม มรายละเอยดดงน

1. ความหมายและความส าคญ 1.1 ความหมาย จากการศกษาและรวบรวมความหมายเกยวกบการฝกอบรม ซงจะสรปไดวา การฝกอบรม เปนกระบวนการจดกจกรรมการศกษาอยางเปนระบบ มขนตอนตอเนอง ผเรยนเกด การเรยนรทสามารถพฒนาทกษะ และเจตคตใหเปลยนแปลงไปในทศทางทตองการ และน าความรทไดรบไปใชประโยชนสงสด โดยมฐานความตองการ สภาพพนฐานและการมสวนรวมของผเขารบ การฝกอบรมเปนแรงจงใจทจะชวยใหการฝกอบรมบรรลผลตามเปาหมายได 1.2 ความส าคญ จากการรวบรวม ประมวลเนอหาเกยวกบความส าคญของการฝกอบรม จะเหนไดวา การฝกอบรมมความส าคญคอนขางมาก เพราะท าใหผเรยนเกดการเรยนรอยางเปนระบบและเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมทยงใหญ จงสรปไดวา การฝกอบรมมความส าคญ ดงน

1.2.1 เพอความอยรอดขององคการ หมายความวา ถาเจาหนาทภายในหนวยงานมความร ความเขาใจ ในภารกจงาน สามารถปฏบตงานไดถกตอง รวดเรวกจะท าใหองคกรไมลมละลายและคงอยได ซงการฝกอบรม ชวยในการพฒนาเจาหนาทใหเกดการเรยนรไดอยางรวดเรว ทนเหตการณ น าความรไปใชไดทนท 1.2.2 เพอสรางความเจรญเตบโตใหกบองคการ หมายความวา ความเจรญกาวหนา และ ผลงานทเกดขนของหนวยงาน มผลกระทบทเกดจากการพฒนาเจาหนาทใหเกดการเรยนรไดอยางรวดเรว โดยใชการฝกอบรมเปนเครองมอได 1.2.3 เพอใหความร ความเขาใจและทกษะในการท างานแกเจาหนาทใหม หมายความวา วธการเรยนร ทตรงประเดน เกดการแลกเปลยนสอสารทสามารถท าความเขาใจ ไขขอของใจไดเกดผลเปนรปธรรมนน มาจากการจดฝกอบรมใหกบบคลากร

27

1.2.4 ชวยใหเจาหนาทท างานกบเทคโนโลยสมยใหมได หมายความวา ความกาวหนาของเทคโนโลย ทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว เปนสงทจ าเปนทเจาหนาทจะตองมความรและปฏบตใหเปน ซงการถายทอดความรดงกลาววธการฝกอบรมจะเปนเครองมอทน ามาใชไดด 1.2.5 เปนการกระตนใหเจาหนาทมความกระตอรอรนในการท างานมากขน หมายความวา การเพมพนความร การปรบเปลยนความคดใหกบเจาหนาททมาจากการฝกอบรมชวยใหเกดการเปลยนแปลงกระบวนการคดได เชน การเรยนรจากวทยากรทเกงๆ การพบเจอเพอนท าใหเกดการแลกเปลยนระหวางกนได เปนตน 1.2.6 เพอเตรยมความพรอมในการท างาน หรอการท างานในระดบทสงขน หรอมการเปลยนแปลงหนาท หมายความวา การจดการเรยนรเพอเตรยมความพรอมส าหรบเจาหนาทโดยเฉพาะบคลากรทยงไมมประสบการณในการท างาน การเรยนรงานใหม หรอภารกจใหม สามารถใชการจดฝกอบรมไดคอนขางดมาก เพราะใชระยะเวลาสน สามารถน าความรไปใชปฏบตงานไดทนท

2. สาเหตและปจจยทมผลตอการใชวธการพฒนาโดยการฝกอบรม กอนทจะมการกลาวถงปจจยทมผลตอการพฒนาบคลากรโดยใชวธการฝกอบรม กควรจะท าความเขาใจเกยวกบสาเหตทจ าเปนจะตองมการจดฝกอบรม ซงสวนใหญมสาเหตมาจากเหตการณตางๆ ไดแก 2.1 สาเหตทท าใหตองมการจดฝกอบรม จากการรวบรวมขอมลจะเหนไดจากสาเหตทตองมการจดฝกอบรมมดงน 2.1.1 ไมมสถาบนการศกษาใดๆ ทผลตคนใหมความสามารถทจะท างานในองคการตางๆ ไดทนท ดงนน องคการทรบบคลากรใหมจงตองท าการฝกอบรมกอนการท างาน (preservice training) เชน การปฐมนเทศ (orientation) หรอการแนะน าการท างาน (introduction training) เพอใหบคลากรใหมคนเคยกบสถานททจะท างาน เขาใจถงสทธ/หนาท เขาใจวตถประสงคของหนวยงาน มความร ทกษะ และเจตคตทพอเหมาะตอความตองการของหนวยงาน และชวยสรางขวญและเจตคตทถกตองใหกบบคลากรใหม 2.1.2 สภาพแวดลอม ซงสภาพแวดลอมภายในและภายนอกมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา สภาพแวดลอมภายนอก เชน สภาพการเมองเศรษฐกจและสงคมของในประเทศและตางประเทศ นโยบายของรฐบาล ความเจรญกาวหนาอยางรวดเรวของเทคโนโลย และทรพยากรธรรมชาต เปนตน สวนการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมภายใน เชน นโยบายขององคการ การแบงสวนงาน การเปลยนแปลงผบรหาร การเปลยนแปลงวธการท างาน และการเปลยนแปลงต าแหนงหนาทหรอการเลอนต าแหนงหนาท เปนตน สงดงกลาวเปนผลใหองคการตองหาทางใหบคลากรสามารถท างานภายใตสภาพแวดลอมใหมไดภายในเวลารวดเรว ดงนน การฝกอบรมทถกตองจะชวยใหบคลากรสามารถเรยนรไดเรวยงขน โดยเฉพาะการฝกอบรมและพฒนาหลงจากทบคลากรไดเขามาปฏบตงานในองคการแลวเรยกวา การฝกอบรมระหวางท างาน (in-service training) 2.1.3 องคการขาดการฝกอบรมอยางมระบบ จะกอใหเกดคาใชจายในการฝกอบรมทางออม คอนขางสงมาก เนองจากผปฏบตงานตองฝกฝนตนเอง โดยลองผดลองถกหรอสงเกตจากผอน ท าใหเสยเวลา และอาจจะไมไดเรยนรวธการท างานทดทสด ซงสงดงกลาวไดมการพสจนแลววาเมอองคการใด มการฝกอบรมอยางมระบบ องคการนนกไดรบประโยชนจากการฝกอบรมกคอ มการเพมผลผลต (productivity) นนกคอ มผลผลตสง แตมตนทนต าและมก าไรมาก อนเปนผลมาจากมบคลากรทมคณภาพ มความพงพอใจ

28

ในการท างาน และตงใจท างานอยางขยนขนแขง เปนตน โดยสามารถท าใหกจการขององคการเกดความเตบโตกาวหนาได 2.2 ปจจยทมผลตอการใชวธการพฒนาโดยการฝกอบรม

จากการรวบรวมและประมวลเนอหาเกยวกบปจจยทเกยวของกบความส าเรจในการฝกอบรมของแตละองคการนนมาจาก 7 ปจจยหลก ดงน 2.2.1 ผบรหารองคกรและนโยบาย โดยผบรหารควรจะตองเหนความส าคญของการพฒนาบคลากร และใหความส าคญตอการจดฝกอบรม ทงน เพราะถาผบรหารไมเหนความส าคญจะท าใหผรบผดชอบในการจดฝกอบรมเหนอยลาและไมบรรลผลตามเปาหมายได 2.2.2 การท าแผนฝกอบรมประจ าป ถาองคการมไดจดท าแผนการฝกอบรมทตรงตาม ความตองการ และสอดคลองกบปญหาภายในองคการกจะท าใหเกดผลส าเรจได เชน มการท า training needs และมการแบงหลกสตรตามความจ าเปนของแตละต าแหนงหรอแตละหนวยงาน ดงนน การจดฝกอบรมโดยไมค านงถงผลการพฒนาบคลากร หรอจดเพอตอบสนองความตองการของคนจด หรอจดเพอตอบสนองตวชวด กจะท าใหเกดความลมเหลวไดงาย 2.2.3 การคดเลอกวทยากร ผจดฝกอบรมยอมมความตองการวทยากรทหลากหลาย (ไดสาระเนอหา และตองสนก) ซงดไดจากประวตการเปนวทยากรและความถนดในแตละเนอหาวชา หรอดจากชอเสยง และอนๆ จงจะเกดผลส าเรจได 2.2.4 สถานทในการจดฝกอบรม จะมความส าคญมาก เพราะถาใชสถานทไมเหมาะกจะท าใหการจดฝกอบรมไมบรรลผลได เชน หองจได 40 คน แตจดใหผเขาอบรม 50 คน หองอบรมเปนกระจกใส มองออกไปเปนพนทท างาน กจะท าใหผเขารบการอบรมไมมสมาธ เปนตน 2.2.5 วสดอปกรณทใชในการฝกอบรม ไดแก LCD เครองเสยง คอมพวเตอร และอน ๆซงปญหาทพบบอยกคอ เครองเสยง (เสยงไมดง หรอไมกดงๆ หายๆ หรอไมกเสยงสะทอน ฟงไมชด) ดงนน ถาเครองเสยงด พดแลวไดยนทวถงทงหอง พดหนกเบาไดชดเจน กจะชวยสรางบรรยากาศ ในการเรยนรได 2.2.6 ผประสานงานหรอผจดฝกอบรม ซ งปญหาทพบบอยก คอ จดหลกสตรไมตรง กบความตองการของผเขารบการฝกอบรม จดเนอหาตามใจตนเอง ไมไดใหขอมลพนฐานกบวทยากร และอนๆ 2.2.7 ผเขารบการฝกอบรม ซงปญหาทพบบอยกคอ ไมพรอมทจะเขารบการฝกอบรม เชน เขาๆ ออกๆ (ไมเคลยรงานใหเสรจ) หรอไมอยากรบการอบรม ไมเหนความส าคญของการอบรม (ถกบงคบเขา) และการฝกอบรมเปนการพกผอน เปนตน

3. ล าดบขนการพฒนาโดยการฝกอบรม จากการรวบรวมขอมลเกยวกบการจดล าดบขนในการพฒนาบคลากรโดยการฝกอบรม ไดยดตามกระบวนการฝกอบรม ประกอบดวย 5 ขนตอน ดงน ขนท 1 การหาความจ าเปนในการฝกอบรม หมายถง การคนหาปญหาทเกดขนในองคกรหรอ ในหนวยงานวามปญหาในเรองใดบาง ทจะสามารถแกไขใหหมดไป หรออาจท าใหทเลาลงไดดวยการฝกอบรม โดยรวมไปถงขอมลทเกยวของตางๆ เชน กลมบคลากร เปาหมายทจะตองเขารบการอบรม ต าแหนงงาน จ านวนคน และวธการทจะน ามาใชในการพฒนาบคลากร เปนตน ในบางครง จะตองวเคราะหดวยวา

29

ควรจะตองจดเปนโครงการฝกอบรม หรอเพยงแตสงบคลากรไปเขารบการอบรมภายนอกองคการ จงควรสรปใหไดวา มภารกจใดบางทควรจะตองแกไข ปรบปรง ดวยการฝกอบรม มพฤตกรรมประเภทใดบาง ทควรจะตองเปลยนแปลงดานความร ทกษะ ทศนคต หรอประสบการณ ดงนน จงตองวเคราะหหาสาเหตของปญหา เพอคนหาวธการทใชในการวเคราะหหาความจ าเปนในการฝกอบรมทมหลากหลายวธ เชน การส ารวจ การสงเกตการณ การทดสอบ และการประชม เปนตน ขนท 2 การสรางหลกสตรฝกอบรม หมายถง การน าเอาความจ าเปนในการฝกอบรม ซงมอยชดเจนแลววา มปญหาใดบางทจะแกไขไดดวยการฝกอบรม กลมเปาหมายเปนใคร และพฤตกรรมการเรยนร ทตองการจะเปลยนแปลงเปนดานใดนน มาวเคราะหเพอก าหนดเปนหลกสตร ประกอบดวยวตถประสงคของหลกสตรฝกอบรม หมวดวชา หวขอวชา วตถประสงค ของแตละหวขอวชา เนอหาสาระหรอแนวการอบรม เทคนคหรอวธการอบรม ระยะเวลา จดเรยงล าดบหวขอวชาทควรจะเปน และก าหนดลกษณะของวทยากร ทงน กเพอใหผเขารบการฝกอบรมเกดการเรยนรอยางมขนตอน และเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมจนท าใหสงทเปนปญหาไดรบการแกไขลลวงไปได หรออาจท าให ผเขารบการอบรม สามารถท างานตามทไดรบมอบหมายไดอยางมประสทธภาพ และเตมใจยงขน ขนท 3 การก าหนดโครงการฝกอบรม หมายถง การวางแผนการด าเนนการฝกอบรมอยางเปนขนตอนดวยการเขยนออกมาเปนลายลกษณอกษร เรยกวา "โครงการฝกอบรม" โดยระบรายละเอยดทงหมด ไดแก เหตผลความเปนมาหรอความจ าเปนในการฝกอบรม หลกสตร หวขอวชาตางๆ วทยากร คณสมบตของ ผทจะเขารบการฝกอบรม วน/เวลา และสถานทอบรม และประมาณการคาใชจาย เปนตน โดยมผบรหารซงมอ านาจอนมตโครงการ และคาใชจายจ าเปนจะตองเขาใจถงรายละเอยดตางๆ ของการฝกอบรม โดยใชโครงการฝกอบรมดงกลาวเปนสอท าความเขาใจ ขนท 4 การบรหารโครงการฝกอบรม หมายถง การวางแผนและด าเนนการทเกยวกบการจดฝกอบรม ทงหมดทงในชวงกอน ระหวาง และหลงการอบรม ไดอยางมประสทธภาพ ทงน ในการด าเนนการฝกอบรม เจาหนาทผจดโครงการอบรมจะตองมบทบาทหลกทจะชวยอ านวยความสะดวกใหกบวทยากรและผเขารบการฝกอบรม เชน สถานท โสตทศนปกรณ วสดอปกรณ ยานพาหนะ การเงน และอนๆ เปนตน ตลอดจนจะตองท าหนาทเปนผอ านวยการโครงการ ควบคมใหการฝกอบรมด าเนนไปตามก าหนดการ จดใหมกจกรรมละลายพฤตกรรมและกจกรรมกลมตางๆ การสรางบรรยากาศใหเอออ านวยตอการเรยนร เพอใหการฝกอบรมเกดขนไดอยางมประสทธภาพ ขนท 5 การประเมนและตดตามผลการฝกอบรม หมายถง การสรปประเมน ผลการฝกอบรม และจดท ารายงานเสนอใหผบงคบบญชาไดพจารณาถงผลของการฝกอบรมทเกดขน โดยก าหนดเครองมอ วธการและการตดตามผลไวตงแตในขนตอนการก าหนดโครงการฝกอบรม ทงนเพราะเมอการฝกอบรมเสรจสนลงแลว ผรบผดชอบโครงการควรจะน าผลการประเมนโครงการฝกอบรมทงหมด มาเปนขอมลยอนกลบหรอ feedback ส าหรบใชประกอบการพจารณาในการจด ฝกอบรมทเปนหลกสตรเชนเดยวกนในครงอนๆ เพอใหการฝกอบรมเกดผลสมฤทธผลตรงตาม วตถประสงคของโครงการได

30

4. ตวอยางการจดกจกรรมการฝกอบรม การจดกจกรรมการพฒนาโดยการฝกอบรมมกรณตวอยาง ดงน 4.1 การฝกอบรมในขณะท างาน (on the job training) เปนวธการฝกอบรมโดยใหผบงคบบญชาหรอเจาหนาทอาวโส เปนผรบผดชอบใหความรโดยตรงกบเจาหนาท ตลอดจนผบงคบบญชาไดเปดโอกาสในการ สรางความสมพนธทดกบผใตบงคบบญชาพรอมกนไปดวย 4.2 การดงานนอกสถานท (site visit) เปนการศกษานอกสถานทเพอเรยนรและแสวงหาประสบการณ ใหมๆ ทคาดหวงวาจะสามารถน ามาประยกตใชในหนวยงานหรองานในหนาทของแตละบคคลได ทงยง เปนการเปลยนบรรยากาศอนซ าซากจ าเจของงานประจ าทท าอย ไปสการพบเหนสงใหม โดยสรางเสรมแนวคดใหมและน าไปสการเปลยนแปลงทดขน อกทงยงเปนการสรางขวญและก าลงใจในการท างานไดดวย 4.๓ การฝกงานกบผเชยวชาญ (counterpart) เปนการพฒนาบคลากรทเนนใหเจาหนาทไดรวมฝกงาน และท างานกบผเชยวชาญทไดรบมอบหมาย ซงบางครงอาจเรยกวา การพบผเชยวชาญ (expert briefing) โดยผเชยวชาญทไดรบการมอบหมายใหเปนผฝกงานกคอ ผเชยวชาญในวชาชพทท างานอย หรอเปนผเชยวชาญในทกษะหลายๆ ดาน และในทนไดรวมถงผบงคบบญชาหรอผบรหารไดอกดวย 4.๔ การใหทนการศกษา (scholarship) เปนการพฒนาบคลากรโดยการสงไปศกษาเรยนรเพมเตมในหลกสตรหรอสาขาทองคการมความตองการ หรอตามโครงสรางงานทบคลากรรบผดชอบภายใตเงอนไขทถกก าหนดขนมาตามแหลงทใหทนนนๆ เชน คะแนนสอบ การชดใชทนคน คาใชจายตางๆ และประสบการณของผทจะขอรบทน เปนตน จากขอมลดงกลาวสรปไดวา การพฒนาโดยการฝกอบรมเปนทนยมน ามาใชส าหรบแกไขปญหาใหกบองคการทไดผลอยางรวดเรว ภายในระยะเวลาสน โดยมล าดบขนตอนในการปฏบตทชดเจน สามารถ เลอกใชวธการไดหลากหลายตามประเดนความตองการ ไดแก การฝกอบรมในขณะท า งาน การดงาน นอกสถานท การฝกงานกบผเชยวชาญ และการใหทนการศกษา

ตอนท 2.3 ขนตอนหลงด าเนนการพฒนาผใตบงคบบญชา

เรองท 2.3.1 การตดตามและประเมนผล

การตดตามประเมนผล มความส าคญกบการพฒนาผใตบงคบบญชา ซงจะท าใหผบงคบบญชาทราบไดวา หลงจากทไดพฒนาลกนองแลวนน ผลทเกดขนเปนอยางไร บรรลวตถประสงคตามทตองการหรอไม ดงนน เนอหาทเกยวกบเรองนจงประกอบดวย ความหมาย กระบวนการบรหารผลการปฏบตงาน วธการ มาตรวดผล และตวอยางการค านวณผล มรายละเอยดดงน

1. ความหมาย การตดตาม (monitor) ในทนหมายถง การตรวจสอบผลการด าเนนงานในระหวางการพฒนาวาท าไดตามขอก าหนดหรอตวชวดวาไดตามทตกลงกนหรอไม เพอจะไดรวมกนแกไขหรอปรบปรงแนวทาง การพฒนาใหบรรลเปาหมาย

31

การประเมนผล (evaluate) ในทนหมายถง การตรวจสอบผลลพธขนสดทายวาผลการพฒนาบคลากรทด าเนนการมานนบรรลตามวตถประสงคทตงไวหรอไม ดงนน การตดตามและประเมนผล จงเปนสวนหนงของกระบวนการบรหารผลการปฏบตงาน แตจะมจดเนนทแตกตางกนทางดานชวงเวลา ซงเครองมอทใชในการตดตามและประเมนผลกคอ แผนพฒนารายบคคล (IDP) ทผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชาไดตกลงท ากนไวแลว สวนหนาทของผบงคบบญชา กคอ สนบสนนใหผใตบงคบบญชาสามารถท างานไดตามแผนทก าหนดไว ซงผบงคบบญชาจะตองเอาใจใสดแล คอยตรวจสอบ อ านวยความสะดวก และใหความชวยเหลอ ใหผใตบงคบบญชา เพอจะไดมการพฒนาตนเองตามแผนพฒนารายบคคลทก าหนดไว เปนการใหขวญก าลงใจแกผใตบงคบบญชาไดดวย

2. กระบวนการบรหารผลการปฏบตงาน จากการประมวลขอมลและเนอหาทเกยวกบกระบวนการบรหารผลการปฏบตงาน ประกอบดวย ๕ ขนตอนหลก ดงน ขนท 1 การวางแผนปฏบตงาน เปนขนตอนในชวงตนรอบการประเมนทผบงคบบญชาหรอผประเมนจะไดมการมอบหมายงานใหแกผรบการประเมน และรวมกนวางแผนการปฏบตราชการ ก าหนดเปาหมายในลกษณะตวชวดและคาเปาหมายทเปนผลสมฤทธของงานทคาดหวง ในรอบการประเมนนนๆ ทงน สามารถปรบเปลยนตามเปาหมายและแผนงานของหนวยงานหรอ สวนราชการไดตามความจ าเปน ขนท 2 การตดตามผลการปฏบตงาน เปนขนตอนในระหวางรอบการประเมนทผบงคบบญชาจะท าการตดตามความกาวหนาในการปฏบตราชการ เพอการก ากบดแลการท างานใหไดตามเปาหมาย ท าใหทราบและแกไขปญหาขอขดของตางๆ ทอาจเกดขนในระหวางการปฏบตงาน อนจะท าใหผลการปฏบตงานเปนไปตามเปาหมายทก าหนดไวรวมกนได ขนท 3 การพฒนา เปนขนตอนทเปนผลทไดจากการตดตามผลการท างาน และเปนการใหขอมลยอนกลบ (feedback) ใหกบผใตบงคบบญชาวางานทท าอยนนตองมการปรบปรงหรอพฒนาการท างานอยางไร และเปนขนตอนทสามารถก าหนดแนวทางการพฒนาผปฏบตงานใหเหมาะสมกบสภาพการท างานไดอกดวย ขนท ๔ การประเมนผลการปฏบตราชการ เปนขนตอนในชวงสนรอบการประเมนเพอตรวจสอบความส าเรจของงาน อนเปนผลมาจากการปฏบตงานของผรบการประเมนรายนนๆ วาผลการปฏบตราชการในระหวางรอบการประเมนทเกดขนเปนไปตามผลสมฤทธหรอเปาหมายทก าหนดไวตามตวช วดผลงานหลก (KPIs) ทไดก าหนดไวตงแตตนรอบการประเมนหรอไม เพยงใด ตามเกณฑมาตรฐานผลงาน ทผประเมนและผรบการประเมนรวมกนก าหนด ขนท ๕ การใหรางวลและสงจงใจ เปนขนตอนทน าผลการประเมนในขนตอนการประเมนผลการปฏบตราชการมาพจารณา เพอใหสงตอบแทนแกบคคลทไดทมเทการท างานและได ผลงานทดเกดขนแกหนวยงานหรอสวนราชการ

32

การวางแผนปฏบตงาน

การตดตามผลการปฏบตงาน

การพฒนาการประเมนผล การปฏบตงาน

เปาหมายผลงานและสมรรถนะทคาดหวง

ผลงานและสมรรถนะ

ความคบหนาของงานและการแกไขปญหา

ผลส าเรจของงานและผลประเมนสมรรถนะ

การใหรางวล และสงจงใจ

รางวลทเปนตวเงนและไมใชเงน

กระบวนการบรหาร ผลการปฏบตงาน

3. วธการประเมนสมรรถนะหรอพฤตกรรมการปฏบตราชการ การประเมนผลการพฒนาผใตบงคบบญชา ไดใชวธการประเมนสมรรถนะหรอพฤตกรรม การปฏบตราชการโดยแบงเปน 2 วธการ ดงน 3.1 ใชบคคลคนเดยวเปนผประเมน ซงสวนใหญมกใหผบงคบบญชาระดบตนของผรบการประเมน โดยการสงเกตพฤตกรรมทชดเจนของผรบการประเมนทแสดงออกอยางเหนไดชด 3.2 ใชผประเมนหลายคน ซงสวนใหญม 2 แนวทาง ไดแก 3.2.1 การใหผรบการประเมนประเมนตนเองกอนแลวจงสรปผลการประเมนรวมกบผประเมน

3.2.2 การใหผเกยวของกบผรบการประเมนหลายคนเปนผประเมน เชน ผบงคบบญชา เพอนรวมงาน ผใตบงคบบญชา และผรบบรการ โดยน าผลการประเมนจากผประเมนทกคนมาสรปรวมกน ซงอาจมการใหคาน าหนกผลการประเมนของผประเมนแตละคนแตกตางกนไปตามความเหมาะสม

ขอสงเกต ผบงคบบญชาอาจเลอกวธประเมนสมรรถนะวธใดวธหนงจาก 2 วธดงกลาวใหเหมาะกบสภาพแวดลอมการท างานและในแตละหนวยงานควรใชวธการเดยวกนทกคน

4. มาตรวดสมรรถนะ การประเมนสมรรถนะของผใตบงคบบญชาใหผประเมนใชมาตรวดสมรรถนะตามทส านกงาน ก .พ. ก าหนด ซงพจารณาแลวเหนวามมาตรวด 2 แบบ ทงนทแนะน าใหใชกเนองจากท าความเขาใจไดงายและไมซบซอน ดงนน ผประเมนควรท าความเขาใจเกยวกบเกณฑการใหคะแนนของมาตรวดในแบบทเลอก และพจารณาประเมนสมรรถนะของผถกประเมนไลเรยงไปตามรายการ ในพจนานกรมสมรรถนะ ของส านกงาน ก.พ. (มปป.) จนครบทกดาน โดยมรายละเอยดของมาตรวดสมรรถนะ ดงน

ภาพท 2.2 แสดงกระบวนการบรหารผลการปฏบตงาน

33

มาตรวดแบบท 1 : พจารณาจดออนจดแขงเชงพฤตกรรมของผรบการประเมน การใชมาตรวดแบบนเปนการประเมนสมรรถนะของผรบการประเมน โดยพจารณาจาก

พฤตกรรมทแสดงออกของผรบการประเมนวาเปนไปตามทก าหนดไวในพจนานกรมสมรรถนะ ในระดบใดมจดออนทตองปรบปรงพฒนามากนอยเพยงใด และสงทท าไดนนดเดนถงระดบทอาจถอเปนจดแขง ของผรบการประเมนไดหรอไม รายละเอยดตามตาราง

ตารางท 2.2 แสดงการพจารณาจดออนจดแขงเชงพฤตกรรมของผรบการประเมน

มาตรวดแบบท 1 : พจารณาจดออนจดแขงเชงพฤตกรรมของผรบการประเมน

1 คะแนน 2 คะแนน 3 คะแนน 4 คะแนน 5 คะแนน จ าเปนตองพฒนา

อยางยง ไมสามารถแสดง

พฤตกรรมตามทระบไวในพจนานกรม

สมรรถนะใหเหนได

ตองพฒนา

แสดงพฤตกรรมทคาดหวงไดนอยกวา

ครงหนงของทก าหนด และเหนไดชดวาม

พฤตกรรมในบางอยางทตองไดรบการพฒนา

พอใช

แสดงพฤตกรรมทคาดหวงไดมากกวา

ครงหนงของทก าหนด แมจะยงมจดออนใน

บางเรอง

ด

แสดงพฤตกรรมไดตามทคาดหวงเกอบทงหมด พฤตกรรม

ดงกลาวมความคงเสนคงวาและ ไมมจดออน

ทเหนเดนชด

ดเยยม

แสดงพฤตกรรมไดตามทคาดหวงทงหมด

พฤตกรรมดงกลาวแสดงออกมาอยาง

เดนชดจนถอไดวาเปนจดแขงของผรบการ

ประเมน

มาตรวดแบบท 2 : การเปรยบเทยบกบสมรรถนะของขาราชการอนในประเภท/ต าแหนงเดยวกน การใชมาตรวดแบบนท าไดโดยการพจารณาจากพฤตกรรมทแสดงออกของผรบการประเมน วาเปนไปตามทก าหนดไวในพจนานกรมสมรรถนะไดมากนอยเพยงใด เมอเปรยบเทยบกบขาราชการอนในประเภท/ต าแหนงเดยวกน ซงมระดบสมรรถนะทคาดหมายเทากน รายละเอยดตามตาราง

ตารางท 2.3 แสดงการเปรยบเทยบกบสมรรถนะของขาราชการอนในประเภท/ต าแหนงเดยวกน

มาตรวดแบบท 2 : การเปรยบเทยบกบสมรรถนะของขาราชการอนในประเภท/ต าแหนงเดยวกน

1 คะแนน 2 คะแนน 3 คะแนน 4 คะแนน 5 คะแนน จ าเปนตองพฒนา

อยางยง

ไมสามารถแสดง

พฤตกรรมตามทระบไวในพจนานกรม

สมรรถนะใหเหนได

ดอยกวาขาราชการอนในประเภท/

ต าแหนงเดยวกน

แสดงพฤตกรรมทคาดหวงบาง ดอยกวา

ขาราชการอนในประเภท/ต าแหนง

เดยวกน

ทดเทยมกบขาราชการอนในประเภท/ต าแหนง

เดยวกน แสดงพฤตกรรมท

คาดหวงไดในระดบททดเทยมกบขาราชการ

อนในประเภท/ต าแหนงเดยวกน

สงกวาขาราชการอนในประเภท/ต าแหนง

เดยวกน

แสดงพฤตกรรมทคาดหวงไดในระดบทสงกวาขาราชการอนในประเภท/ต าแหนง

เดยวกน

เปนเลศกวาขาราชการอนในประเภท/ต าแหนง

เดยวกน แสดงพฤตกรรมท

คาดหวงไดในระดบทสงกวาขาราชการอนในประเภท/ต าแหนงเดยวกนเปนอยางมาก

จนเทยบเทาระดบสมรรถนะทคาดหวงของขาราชการใน

ประเภท/ต าแหนงสงถดขนไปหนงระดบ

34

5. ตวอยางการค านวณผลการประเมนพฤตกรรมการปฏบตราชการ (สมรรถนะ)

ตารางท 2.4 แสดงตวอยางการค านวณผลการประเมนพฤตกรรมการปฏบตราชการ (สมรรถนะ)

สมรรถนะ ระดบทคาดหวง

คะแนน (ก)

น าหนก (ข) (รอยละ)

รวมคะแนน (ค) (ค = ก x ข)

1. การมงผลสมฤทธ 2 3 20 0.6 2. บรการทด 2 4 10 0.4 3. การสงสมความเชยวชาญในงานอาชพ 2 4 10 0.4 4. การยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรม

2 4 15 0.6

5. การท างานเปนทม 2 4 15 0.6 6. การคดวเคราะห 2 3 10 0.3 7. การมองภาพองครวม 2 4 10 0.4 8. ด าเนนการเชงรก 2 3 10 0.3

รวม 100 3.6

แปลงคะแนนรวม (ค) เปนคะแนนทมฐานคะแนนเตมเปน 100 คะแนน ดงน คะแนนประเมน = ผลรวมคะแนน(ค) x 100 = 3.6 x 100

5 5

= 72 คะแนน

ทงนส าหรบผใตบงคบบญชาทมผลการประเมนต า ผบงคบบญชาควรจะตองระบขอบกพรอง

หรอประเดนการพฒนาดวย เพอน าไปใชในการจดท าแผนพฒนารายบคคลตอไปได จากขอมลดงกลาวสรปไดวา การตดตามประเมนผลหลงการพฒนาผใตบงคบบญชา เปนขอมล

ทน ามาสการพฒนาปรบปรงเพอเสรมสรางการเรยนรใหกบผใตบงคบบญชาทตอเนองได ซงผบงคบบญชาจะตองมการท าความเขาใจใหเกดความชดเจน โดยเฉพาะขอมลทเกดขนจากการแปลความตามคะแนน ทเกดขนการจากการประเมนผลตามสมรรถนะ และการประเมนผลพฤตกรรมในการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา

เรองท 2.3.2 การสรางแรงจงใจ

การสรางแรงจงใจเปนองคประกอบทส าคญในกระบวนการบรหาร ผลการปฏบตราชการซงการใหรางวลหรอสงจงใจ เปนการตอบแทนบคคลหรอกลมบคคลทปฏบตราชการส าเรจตามเปาหมายทก าหนด และตามขอตกลงทวางไวรวมกน การใหรางวลอาจด าเนนการอยางเปนทางการหรอไมเปนทางการ เชน เมอผปฏบตมผลงานด กควรไดรบการยกยองชมเชยทนท หรอการใหรางวลในรปตวเงน ทงน หลกเกณฑการใหรางวลควรครอบคลมพฤตกรรมดๆ ทผปฏบตงานทมเทใหกบผลส าเรจของงานดวย ดงนน เนอหาทเกยวของกบการสรางแรงจงใจ มแนวคด/ทฤษฏ ประกอบดวย ทฤษฎสองปจจยของ Frederick Herzberg และ ทฤษฎ X และทฤษฎ Y ของ แมกเกรเกอร มรายละเอยด ดงน

35

1. ทฤษฎสองปจจยของ Frederick Herzberg ทฤษฎสองปจจยมชอเรยกหลายชอดวยกน ไดแก Motivator- Maintenance Theory, Dual Factor Theory, Two-Factor Theory และ Motivator-Hygiene Theory โดย Ferderick, Herzberg, Bernard Mausner, and Babara Synderman (1975) (อางถงใน สมยศ นาวการ, 2545) ไดศกษาปจจยทมสวนชวยใหเกดความพงพอใจ และความไมพงพอใจในการท างาน โดยการสมภาษณวศวกร และนกบญช จ านวน 200 คน จากบรษทตางๆ 9 แหงในเมองพทสเบรก มลรฐเพนซลวาเนยเพอหาค าตอบวา ประสบการณจากการท างานแบบใดทท าใหบคคลเหลานนเกดความรสกทมตอประสบการณ แตละแบบเปนไปทางบวกหรอลบ เมอไดค าตอบมาแลว Herzberg และคณะ ไดน ามาวเคราะหและจดเรยงล าดบ แบงออกเปนประสบการณหรอเหตการณทท าใหเกดเจตคตในดานดและไมด ซง Herzberg เรยกวา ปจจยจงใจหรอแรงจงใจ และปจจยดานค าจนอนามย ดงน 1.1 ปจจยจงใจหรอแรงจงใจ (motivator factor) ปจจยเหลานสวนใหญจะเกยวของกบความรสกทางบวกกบงานทปฏบตและเกยวของกบเนองานทปฏบตเอง ซงบคคลจะไดรบการจงใจหรอแรงจงใจ ใหเพมผลผลตดวยปจจยเหลาน ปจจยจงใจ ประกอบดวย ความส าเรจในการท างาน การยอมรบนบถอลกษณะของงาน ความรบผดชอบ และความกาวหนา ปจจยเหลาน Herzberg เชอวาเปนตวหนนก าลง ใหมนษยท างานหนกขน เปนตวก าหนดใหบคคลมทาทตอความรสกอยางไร ตองานทเขาท าปจจยเหลานจะท าใหบคคลเกดความพอใจในงานทท าถาเขามสงเหลาน และจะรสกไมพงพอใจถาไมมสงเหลาน 1.2 ปจจยค าจนอนามย (hygiene factor) เปนปจจยทเกยวของ หรอสมพนธความรสกในทางลบกบงานทปฏบต และเกยวของกบสภาพแวดลอมทพวกเขาท างาน ปจจยค ำจนหรอปจจยอนำมย ประกอบดวย นโยบายและการบรหารงาน การปกครองบงคบบญชา สถานภาพของอาชพ สถานภาพ การท างาน ความเปนสวนตว เงนเดอน โอกาสทจะไดรบความกาวหนาในอนาคต ความมนคงปลอดภย ในการท างาน ความสมพนธกบผบงคบบญชา ความสมพนธกบใตบงคบบญชาและความสมพนธ กบเพอนรวมงาน เปนปจจยทจะน าไปสความไมพอใจ ถาขาดสงเหลาน แตถงมกไมไดชวยใหเกดความพอใจขนมากนก เพราะบคคลอาจรสกวาถงอยางไรกมอยแลวและเปนเพยงขอก าหนดเบองตนทปองกนไมใหคนเกดความไมพงพอใจในงานทท าอยเทานนเอง

2. ทฤษฎ X และทฤษฎ Y ของ แมกเกรเกอร แมคเกรเกอร (อางถงใน อภสทธ อนนตนาถรตน, 2539) ไดแสดงความคดเหน ในบทความ The Human Side of Enterprise เพอสนบสนนแนวความคดของมาสโลว โดยให ทศนะวาการจงใจเพอใหคนท างานเกดความพงพอใจนน ขนอยกบทศนคตของหวหนางาน ไดแยกทศนะของผบรหารเปน 2 พวก ดงน

พวกท 1 มองวาโดยพนฐานแลว คนจะมลกษณะเกยจครานและหลกเลยงความรบผดชอบ ดงนน จงมความจ าเปนจะตองมการบงคบใหท างาน ผบรหารกลมนจะจงใจดวยการควบคมตอบแทน ดวยเงนและคกคามดวยการลงโทษ และเรยกวาทศนคตตามทฤษฎ X จะมองเฉพาะความตองการขน 1-2 ของมาสโลว กคอ ขนท 1 ความตองการทางกายภาพ (ความอยรอด) และ ขนท 2 ความตองการความมนคงปลอดภย

36

พวกท 2 มองวาโดยพนฐานแลว คนมความพรอมทจะใหความรวมมอสนบสนน มความขยน หมนเพยร และมความรบผดชอบ ผบรหารกลมนจะจงใจดวยการใหบคลากรควบคม การท างานของตนเอง จงใจดวยการชมเชย ใหโอกาสกาวหนาสมหวงในชวต และเรยกวามทศนคตตามทฤษฎ Y จะมองความตองการขน 3-4-5 ของมาสโลว (กคอ ขนท 3 ความรกและความเปนเจาของ ขนท 4 ความเคารพนบถอ การใหเกยรต/ยอมรบ และขนท 5 ความสมบรณของชวต (ตองการเปนทกๆ อยางทเขาเปนได)

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา การสรางแรงจงในการท างานเพอกระตนใหผลการปฏบตงานดขนอยางตอเนอง ผบงคบบญชาหรอหวหนางาน จะตองดแลเอาใจใสผใตบงคบบญชาและหาขอมลดวยวธการตางๆ เพอใหทราบถงความตองการทแทจรง ในการสรางแรงจงใจทตรงกบความตองการ ซงในบางครงอาจจะเปนเพยงเรองเลกนอยทผบงคบบญชามองขามไปหรอคดไมถงวา เปนสงจ าเปน หรอเหนวาสงทหนวยงานจดใหเพยงพอแลวกตาม ดงนน แรงจงใจทส าคญจะสะทอนใหเหนถงผลการปฏบตงานโดยตรง กคอ การไดรบการขนเงนเดอนตามผลการปฏบตงานอยางเปนธรรม

37

บทท 3 เทคนคการพฒนาศกยภาพผใตบงคบบญชา

ตอนท 3.1 การเปนพเลยงและการสอนงาน

การพฒนาองคกรใหเปนองคกรแหงการเรยนร (learning organization) บคลากรในองคกรจะตองมการเรยนรอยตลอดเวลา และเรยนรอยางตอเนอง ซงมเทคนคทควรน ามาใชในการพฒนา การเรยนรของบคลกรในองคกร ไดรวบรวมไว 7 เทคนค ซงการสอนงาน และการเปนพเลยง เปนเทคนคหนงทส าคญทจะชวยสงเสรมการเรยนร อนจะเปนตวจกรส าคญทจะน าไปสความส าเรจ โดยมงเนนใหบคลากรในองคกรมความสามารถ ผลการปฏบตงานดขน และองคกรมความพรอมทจะรบการเปลยนแปลง เรองท 3.1.1 การเปนพเลยง

เปนการใหผทมความรความสามารถ หรอเปนทยอมรบ หรอผบรหารในหนวยงานใหค าปรกษา และแนะน าชวยเหลอผทมความรในการท างานทนอยกวา ซง อญชล ธรรมะวระกล (มปป.) ไดกลาวถงรายละเอยดวา การเปนพเลยงในเรองทเปนประโยชนตอการท างาน เพอใหมศกยภาพสงขน การเปนพเลยงอาจไมเกยวกบหนาทในปจจบนโดยตรง ผทเปน mentee เปนไดทงพนกงานใหม พนกงานทปฏบตงานในองคกรมากอน โดยเปนกลมคนทมผลงานโดดเดนกวาคนอน โดย mentor จะเปนแมแบบ และเปนผสอนงานให mentee รวมทงใหก าลงใจ สนบสนน และใหความชวยเหลอ mentee มโอกาสไดเตบโตหรอไดรบความกาวหนาในหนาทการงาน ใหโอกาสหรอเวททจะแสดงผลงาน แสดงฝมอ และความสามารถ ในการท างาน

1. ความหมายการเปนพเลยง จากการรวบรวมขอมลเกยวกบ ความหมายของพเลยง กคอ การทใหผทมความสามารถหรอเปนทยอมรบ หรอผบรหารในหนวยงานใหค าปรกษาและแนะน าชวยเหลอผทมความรในการท างานทนอยกวา ในเรอง ทเปนประโยชนตอการท างานเพอใหมศกยภาพสงขน แตอาจจะไมเกยวกบหนาทในปจจบนโดยตรง พเลยงจะเรยกวา mentor สวนบคคลทไดรบการดแลจากผทไดรบมอบหมายใหเปนพเลยงเรยก mentee บางองคกรจะเรยกระบบพเลยง หรอ mentoring system นวา buddy system เปนระบบทพจะตองดแลเอาใจใสนอง คอยใหความชวยเหลอและใหค าปรกษาแนะน าเมอ mentee มปญหาสวนใหญองคกรจะก าหนดใหมระบบการเปนพเลยงใหกบพนกงานใหมทเพงเขามาท างาน ผทเปน mentor จะเปนพนกงาน ทปฏบตงานมากอนทไมใชหวหนาโดยตรง ทงน คณสมบตหลกทส าคญของบคคลทจะท าหนาทพเลยงใหแกพนกงานใหมนน จะตองเปนบคคลทมทศนคต หรอความคดในเชงบวก (positive thinking) มความประพฤตด สามารถปฏบตตนใหเปนตวอยางทดแก mentee ได บทบาทและหนาททส าคญของ mentor ไดแก การถายทอดขอมลตางๆ ภายในองคกรใหพนกงานใหมรบทราบ รวมถงจะตองเปนผใหค าปรกษา

38

และชแนะแนวทางในการปฏบตตนเพอปรบตวใหเขากบวฒนธรรมองคกร ตลอดทงตองมการตรวจสอบและตดตามผลความร ความเขาใจในขอมลทใหพนกงานใหมดวย

2. บทบาทหนาทของการเปนพเลยง การเปนพเลยง ในองคกรแหงการเรยนรซงทกคนตองเรยนรไปพรอมกนเปนทมนน Mentoring แบบกลม มความเหมาะสมทจะน ามาใชพฒนาบคคลในองคกรไดด โดย mentor หรอ learning leader จะท าหนาท ดงน 2.1 ผคอยชชองทางแกกลม mentee และคอยเตอนใหระมดระวงจดอนตราย แตจะไมเปนผตดสนใจเลอกทางให จะชวยกลมมองเหนภาพพจนขององคกรในอนาคต เพอกลมยอนไปดวาการทเขากาวหนาขนมาจนอยในต าแหนงปจจบน เขาไดใชทกษะ วธการพฤตกรรมทดหรอไมดอยางไรบาง นอกจากน ยงคอยตงค าถามทกระตนใหกลมหาค าตอบ จะท าใหกลมสามารถมองเหน กลยทธและเทคนคใหมๆ จะน า ไปใชในสถานการณตางๆ ได การเรยนร mentee ไมไดเรยนรจากประสบการณของตนเองเทานน แตจะเรยนรจากประสบการณของ mentee อนๆ ในกลม 2.2 พนธมตรทคอยใหขอมลแก mentee แตละคนในกลมวา บคคลนอกกลมเขามองจดออน จดแขงของ mentee แตละคนอยางไร หาก mentee เลาถงปญหาของตนกจะฟงอยางตงใจ เหนอก เหนใจ แลวใหขอมลความเหนทงทางดและทางไมดอยางตรงไปตรงมาและเปนมตร 2.3 ผกระตนใหกลมมองภาพวสยทศนขององคกรและอนาคตของตนเอง ชใหเหนวาในอนาคตจะมอะไร ทเปนไปไดเกดขนบาง แทนการคาดการณ การมองภาพในอนาคตนนใหมองออกไปนอกแวดวงการท างานของแตละคนดวย 2.4 ผซงอยในหนวยงานมานาน พอจะรวางานตางๆ ในหนวยงานประสบความส าเรจไดอยางไร รลทาง หาก Mentee ใหกลมแตละคนจะกาวหนา บรรลเปาหมายทก าหนดไวจะตองเดนไปทางไหน จะเปนผท าหนาทเชอมโยง Mentee กบบคคลอนในองคกรทสามารถชวยให mentee เกดการเรยนรได 2.5 กลมเกดการเรยนรนน สมาชกจะเรมมองเหนวาตนเองสามารถผลกดนความเจรญกาวหนา และพฒนาแผนความกาวหนาไดดวยตวเอง mentor จะท าหนาทชวยให mentee ได มโอกาสแสดงความสามารถใหเหนเปนประจกษแกผบงคบบญชา (visibility) เชน เมอ mentee เสนอโครงการปฏบตงานทเหนวาด กพยายามผลกดนใหโครงการนนไดรบการอนมตใหด าเนนการได เมอ mentee จะไดมโอกาสแสดงความรความสามารถ

3. รปแบบของการเปนพเลยง ไดรเรมมขนประมาณ 20 ปทแลว มวตถประสงคเพอพฒนาบคคลใหมความสามารถสง และใช ในการพฒนาหญงใหสามารถกาวสการเปนผบรหารไดเทาเทยมกบชาย แนวคดนยงคงอยตอมาจนถงปจจบน แตในสมยกอน รปแบบของ mentoring จะเปนแบบค คอ จบคกนระหวาง mentor 1 คน กบ mentee 1 คน หรอ 2 คน ซงปจจบนมผเหนวาแบบคมขอจ ากดหลายประการ เชน หา mentor เพยงคนเดยวนนไมเพยงพอ เนองจากการพฒนาบคคลนนตองอาศยเครอขายของกลมคน ทมความร ประสบการณและแนวคดทแตกตางกนออกไป ซงรวมถงเครอขายในกลมเพอนรวมงานดวย ปจจบน จงมแนวความคด mentoring แบบกลม คอ mentor 1 คน ตอ mentee 4-6 คน ไมวาจะเปนแบบใด

39

กตาม การคดเลอก mentor จะเลอกจากผทมระดบต าแหนงสงกวา mentee มประสบการณสง ประสบความส าเรจในการปฏบตงาน และสมครใจจะเปน mentor สวนการคดเลอก mentee กจะเลอกจากผมความร ความสามารถ มศกยภาพและโอกาสทจะเลอนระดบต าแหนงสงขนไป เปนผบรหาร mentor และ mentee จะรวมกนท า mentoring โดยการพบปะ ประชม ปรกษาหารอกนเปนระยะๆ ปกตโครงการนจะกระท าตอเนองเปนเวลา 1-2 ป mentoring แบบกลมน mentor จะเปนผน าใหเกดการเรยนร (learning leader) กลมจะมการแลกเปลยนความร ความคด ก าหนดประเดนการพฒนา ใหค าแนะน ากนเปนกลม วธนจะเปน การพฒนาทกษะ การท างานเปนทมดวย Mentoring จะกลายเปนกลมแหงการเรยนร (learning group) ซงคลายกบ learning team ใน learning organization ของ Peter Senge ทกลาวา เมอทมเกดการเรยนรอยางแทจรงแลว ผลลพธทไดไมเพยงกอใหเกดผลงานทดเทานน แตสมาชกแตละคนในทมกเจรญกาวหนาเรวขนดวย ในกลมแหงการเรยนร mentee ซงเปนสมาชกของกลมทมโอกาสเรยนรจากเพอนสมาชกดวยกนและ mentor ดวย แนวคดเกยวกบกลมเรยนรนน ก าหนดใหความรบผดชอบในการน าและการกอใหเกดการเรยนรกระจายไปยงสมาชกทกคน รวมทง mentor ดวย แบบกลมนจะถอวา mentor และ learning leader เปนสวนหนงของกลมมากกวาจะเปนคนนอก แตโดยท mentor เปนผทมประสบการณและความรทจะแบงปนไดมากกวา mentor จงท าหนาทเปนผน าของกลมการเรยนร โดยชวยใหกลมเขาใจองคกร ใหแนวทางแกกลม เพอสามารถวเคราะหประสบการณของตนเอง และชวยใหกลมก าหนดทศทาง ของการพฒนา กระบวนการนจะชวยให mentee เรยนรประสบการณความรจาก mentor ซงมกระบวนทศนแตกตางจากตน mentor จะชวยใหกลมประสบความส าเรจโดย - ชวยใหกลมก าหนดประเดนในการประชมพบปะกน - ใหค าแนะน าหวขออภปราย และโครงการทจะชวยใหกลมเรยนรเพมขน - กระตนใหกลมแสดงความคดเหน - ใหค าปรกษาเมอกลมตองการ - สนบสนนโดยเชอมความสมพนธของบคคลในกลมกบบคคลอนในองคกร - ใหขอมลยอนกลบแกสมาชกกลมเปนรายบคคล

4. ประโยชนของการเปนพเลยง - สรางกลมคนทมความสามารถ ศกยภาพ ไดเรวกวาพนกงานป - จงใจพนกงานทมผลปฏบตงานด และมศกยภาพในการท างานสงใหคงอยกบหนวยงาน - กระตนใหพนกงานสรางผลงานมากขน พรอมทจะท างานหนก และทาทายมากขน - สรางระบบการสอสารแบบ 2 ชองทาง (two way communication) ระหวาง mentor และหวหนางานฐานะ mentor มเวลาทจะคด วางแผน ก าหนดนโยบาย และวางกลยทธเพอเพมประสทธภาพในการท างานของทมไดมากขน เนองจากไดรบมอบหมายสวนหนงให mentee เปนผรบผดชอบดวยแลว

40

เรองท 3.1.2 การสอนงาน

การสอนงาน คอ การทผบงคบบญชาปฏบตตอผใตบงคบบญชา หรอ ผทมประสบการณ กระท าตอผดอยประสบการณ ในลกษณะเพอใหเกดความเขาใจงาน และรายละเอยดของงานนนอยางชดเจน เพอน าพาไปสความส าเรจของงาน และเปาหมายขององคกร การสอนงานเปนกระบวนการเรยนรอยางหนง ทชวยใหเกดความสมพนธอนดในการท างานรวมกน และชวยปองกนความผดพลาดจากการลองผดลองถกไดอกดวย

1. ความหมายการสอนงาน อรรจนา จใจ (มปป.) ไดใหความหมายเกยวกบการสอนงาน coaching หมายถง การสอนงานลกนองของตนเอง การสอนงานเปนเทคนคหนงในการพฒนาบคลากรหรอลกนองของตน ทงนจะเรยกผสอนงานวา “coach” โดยปกตผเปน coach สามารถเปนไดทงผบรหารระดบสง (top management level) เชน ผอ านวยการระดบกลาง (middle management level) ไดแก ผจดการฝาย และระดบตน (low management level) เชน หวหนางาน สวนผทถกสอนงาน ปกตจะเปนลกนองทอยภายในทมหรอกลมงานเดยวกน เรยกวา coachee การสอนงานจดไดวาเปนกระบวนการหนงทหวหนาใชเพอเสรมสราง และพฒนาลกนองใหม ความร (knowledge) ทกษะ (skill) และคณลกษณะเฉพาะตว (personal attributes) ในการท างานนนๆ ใหประสบความส าเรจตามเปาหมายทก าหนดขน ซงเปนเปาหมายหรอผลงานทหวหนางานตองการ หรอคาดหวงใหเกดขน (result-oriented) โดยจะตองตกลงและยอมรบรวมกน (collaborative) ระหวางหวหนางานและลกนอง ทงนการสอนงานนอกจากจะมงเนนไปทการพฒนาผลการปฏบตงานของลกนอง (individual performance) ในปจจบน การสอนงานยงมงเนนไปท การพฒนาศกยภาพ (potential) ของลกนอง เพอใหลกนองมพฒนาการของความร ทกษะและความสามารถเฉพาะตว และมศกยภาพ ในการท างานทสงขนตอไป เพอความกาวหนาในหนาทการงานอนน ามาซงต าแหนงสงขนตอไปในอนาคต

2. บทบาทหนาทของการสอนงาน ผเปน coach ควรเปนผรกการอาน รกการแสวงหาความร และเปนผขวนขวายหาขอมลความรใหมๆ อยตลอดเวลา รวมทงแสวงหาประสบการณใหม จากการเขากลมหรอสมาคมตางๆ เพอจะไดน าความร และประสบการณทไดรบมาท าหนาทบทบาท นกฝกอบรม นกพฒนา/ นกเปลยนแปลงผใหค าปรกษา นกจตวทยา นกแกไขปญหา นกคาดคะเน นกคด/ นกประดษฐ และนกปฏบต บทบาทดงกลาวจะแสดงออกมาในบทบาทใดนน ขนอยกบสถานการณทแตกตางกนไป ซงบางครงอาจแสดงบทบาทเดยว หรอแสดงมากกวาหนงบทบาท เรยกวา บทบาทผสมผสาน (mixed roles)

3. รปแบบของการสอนงาน การรบรของแตละคนมขดจ ากดตามระยะเวลาทก าหนด การก าหนดระยะเวลาทพอประมาณเหมาะสม ไมมากหรอนอยเกนไป ยอมจะท าใหลกนองสามารถรบรและเรยนรในสอทหวหนางานสอน หรอถายทอดไดดกวาเวลาทเหมาะสมประมาณหนงถงหนงชวโมงครง นาจะเพยงพอ หากจ าเปนตองใชระยะเวลานาน

41

ควรจดใหมเวลาพกสมอง (break) เพอใหลกนองไดมโอกาสไดหยดทบทวนความคดและขอมลทหวหนางานไดสอนไปแลว การวเคราะหและเลอกวธการหรอเทคนคในการสอนงานใหเหมาะสม โดยมวตถประสงคหลก เพอใหการท างานบรรลผลส าเรจตามเปาหมายทถกก าหนดขน ตลอดจนการใหค าแนะน าถงแหลงขอมลท ควรตดตาม และการเปดใจและเตมใจทจะตอบขอซกถามตางๆ ใหแกลกนอง ไมแสดงสหนาร าคาญหรอตอวา เมอลกนองพยายามคดหาทางพฒนาและปรบปรงระบบหรอกระบวนการท างานใหรวดเรว สะดวก และมประสทธภาพมากยงขน และรวมกนรบผลลพธทออกมาไมวาผลลพธนนจะออกมาดหรอไมกตาม

4. ประโยชนของการสอนงาน ประโยชนทเกดขนสงผลโดยตรงตอหวหนางาน ลกนอง และตอองคกร ดงน 4.1 การสอนงานจะชวยแบงเบาภาระงาน เนองจากลกนองท างานไดอยางถกตองสงมอบงานตรง ตามเวลาทก าหนด 4.2 มเวลาเพยงพอทจะคดพจารณา ปรบปรงระบบงาน ขนตอนและวธการท างานใหมประสทธภาพยงขน ชวยเหลอลกนองอยางแทจรง 4.3 มโอกาสชแจงจดเดน หรอจดทตองการใหลกนองปรบปรงการท างาน 4.4 สามารถแจงใหลกนองรถงวสยทศน พนธกจ กลยทธและปญหาการเปลยนแปลง การเตรยม ความพรอมในดานตางๆ ขององคกร 4.5 มโอกาสรบรความตองการทลกนองคาดหวง และปญหา อปสรรคทเกดขนในการท างานของลกนอง 4.6 สรางสมพนธภาพทดในการท างานระหวางหวหนากบลกนอง 4.7 เปนกระบวนการหนงท ใชผลกดนและสนบสนนให ลกนองท างานใหบรรล เปาหมาย (performance goal) ตามแผนงานทก าหนด 4.8 สงเสรมใหเกดบรรยากาศของการท างานรวมกนเปนทม การสอนงานจะเปนกระบวนการทหวหนางานใชในการพฒนาศกยภาพของลกนองใหมความร ทกษะ และพฤตกรรมในการท างานใหบรรลผลตามเปาหมายทตงไว โดยเนนผลการปฏบตงานหรอเนอหาของงานเปนส าคญ โดยใชการสอสารทงแบบเปนทางการและไมเปนทางการ สวนระบบการเปนพเลยง เปนกระบวนการถายทอดความรแบบตวตอตว แบบระยะยาว จากเพอนรวมงานทมความร ประสบการณและความเขาใจงานมากกวาไปย งบคลากรใหม ทมความร ประสบการณนอยกวา โดยการเปนพเลยงไมจ าเปนตองเปนหวหนางาน แตอาจจะเปนเพอนรวมงาน ทมต าแหนงสงกวา ประสบการณมากกวา ซงอยในหนวยงานเดยวกนหรอตางหนวยงานกได coaching และ mentoring เปนเทคนคในการพฒนาการเรยนรของบคลากรในองคกรทตองการจะใหองคกรเปนองคกรแหงการเรยนร coaching เปนการสอนงานจากผบงคบบญชาถงผใตบงคบบญชาโดยตรง ดวยวธการแนะน าและสอนงานแบบสองทาง เพอใหผใตบงคบบญชาสามารถท างานทไดรบมอบหมายอยางมประสทธภาพ และมโอกาสไดพฒนาศกยภาพของตนเองไปพรอมๆ กน สวน mentoring การเปนพเลยง เลอกจากผทมความสามารถเปนทยอมรบ หรอเปนผบรหารในหนวยงานมาใหค าปรกษา แนะน า ชวยเหลอรนนองหรอผทอยในระดบต ากวาในเรองทเปนประโยชนโดยตรงตอการท างาน เพอใหมศกยภาพสงขน ซงอาจจะไมเกยวกบหนาทในปจจบนโดยตรงกได อยางไรกตามทง coaching และ

42

mentoring ตางกเปนเทคนคในการพฒนาทรพยากรมนษยทจะท าใหทงผบงคบบญชา ผใตบงคบบญชาท างานไดอยางเตมศกยภาพและองคกรมความพรอมในการรบการเปลยนแปลง มผลการปฏบตงานเปนไปตามเปาหมายทวางไวอยางมประสทธภาพ

ตอนท 3.2 การมอบหมายงานและการจดท าแฟมสะสมงาน

เรองท 3.2.1 การมอบหมายงาน

การมอบหมายงานเปนการก าหนดหนาท โดยผบงคบบญชาตองท าหนาทกระจายงาน ใหผใตบงคบบญชาอยางถกตองเหมาะสมกบความร ความสามารถ และทกษะของผใตบงคบบญชา เพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการท างาน

1. ความหมายของการมอบหมายงาน นงลกษณ ภญโญมงคล (2550) กลาววา บคคลหนงบคคลใดทมอบหมายงาน อ านาจ และความรบผดชอบในการด าเนนการเรองใดเรองหน งใหแกบคคลอน โดยมนใจวาผรบมอบหมายมความร ความสามารถ และทกษะทจะท างานนนๆ ไดบรรลผลตามตองการ อยางไรกตาม สงส าคญในการมอบหมายงาน คอ งานทถกมอบหมายไปนน ยงคงเปนงานของผมอบหมายอย ไมใชงานของผรบมอบ ดงนน ความรบผดชอบในผลของงานทเกดขนยงตกเปนของผมอบหมายงานโดยตรง ซงแตกตางจากการสงงาน (assign) ทภาระงานและความรบผดชอบตอผลลพธทเกดขนจะเปนของผท างานนนๆ

2. ความส าคญของการมอบหมายงาน การมอบหมายงานไมใชเพยงเปนกระบวนการในการพฒนาลกนองหรอทมงานเทานน แตยงเปนกระบวนการทท าใหทงลกนองและหวหนางานสามารถพฒนาไดทง 2 ฝาย หรอท าใหเกดสถานการณ ทเปน win-win situation คอ ไดประโยชนทง 2 ฝาย ดงน

ในสวนของหวหนา หรอ ผมอบหมายงาน จะท าใหเกดประโยชนในการทไมตองท าเองทกเรอง สามารถน าเวลาทมอยไปเรยนรหรอบรหารจดการเรองทส าคญ และจ าเปนอนๆ ได

ในสวนของลกนอง หรอ ผรบมอบหมายงาน จะท าใหไดเรยนรในการบรหารจดการ หรอการตดสนใจตางๆ ในการด าเนนงาน ท าใหสามารถพฒนาความสามารถ ไดอยางรวดเรว

ทงน การมอบหมายงานทด นอกจากท าใหเกดประโยชนในการพฒนาศกยภาพของคนในองคกรแลว ยงกอใหเกดผลดอกหลายประการทตามมา ไดแก 1) การประหยดเวลาในการท างาน (ซงแนนอนวาส าหรบการมอบหมายงานในครงแรก ผรบมอบหมายงานอาจตองใชเวลาในการท าคอนขางนาน แตเมอเกดความช านาญ และทกษะ กจะท าใหสามารถท างานไดบรรลผลภายในเวลาทรวดเรวขน 2) การเรยนรทจะท างานรวมกบหนวยงานหรอทมงานอนๆ ซงจะท าใหเกดการพฒนาความสมพนธทดในการท างาน

43

และ 3) การสรางขวญก าลงใจใหแกทมงาน เนองจากไดเรยนรเรองใหมๆ เพอสรางโอกาสในการ เตบโต ในอนาคต เปนตน แตในทางกลบกน หากการมอบหมายงานนนๆ ไมสามารถท าไดอยางมประสทธภาพ กจะน าไปสปญหาตางๆ ทจะตามมาอกหลายประเดน เชน 1) ท าใหพนกงานสบสน และเกดความกงวลใจ หรอตระหนกกบงานทไดรบมอบ 2) บนทอนก าลงใจ และ 3) อาจน ามาซงผลเสยของงาน ท าใหไมบรรลผลตามตองการได

3. หลกและวธการมอบหมายงาน เพอใหการมอบหมายงานเกดผลลพธทดทงตอผรบมอบหมายงาน ผมอบหมายงานและองคกรเอง จงตองมหลกการมอบหมายงานและวธการมอบหมายงานอยางมประสทธภาพ ดงน 3.1 หลกการมอบหมายงาน ควรค านงถง 3.1.1 การก าหนดลกษณะงานทเฉพาะเจาะจงในการมอบหมาย ทงนสามารถประยกตใชหลก ทเรยกวา “SMARTER” มาใชได โดยงานทจะมอบหมายควรมคณสมบต ดงน - specific: เฉพาะเจาะจง มการระบขอบเขตการท างานทชดเจน ไมกวาง จนเกนไป - measursble: วดผลได โดยงานทมอบหมายควรก าหนดตวชวดความ คบหนาหรอความส าเรจของงานไดชดเจน - agreed: ซงหมายถงงานทจะมอบหมายนน ควรเปนงานทไดรบการยอมรบ จากผรบมอบหมายวามความตองการท างานนนๆ และเปนงานทไดรบ การยอมรบ - realistic: เปนงานทสามารถบรรลผลไดจรงในทางปฏบต ไมใชงานทยาก หรอทาทายจนกระทงผรบมอบหมายงาน ไมสามารถท างานนนๆ ใหบรรลผลได

- timebound: มการก าหนดระยะเวลาทชดเจนในการท า - ethical: ตองเปนงานทถกตองตามหลกจรยธรรม ศลธรรม - recorded: สามารถบนทกรวบรวมขอมลในการท างานไดอยางชดเจนและ

เปนระบบ 3.1.2 การระบถงประสบการณ ความร และทกษะตางๆ ทจ าเปน ซงผรบมอบหมายงานตองน า มาประยกตใชเพอใหการท างานบรรลผล 3.1.3 ค านงถงวธการหรอแนวทางทจะท าใหการท างานเกดผลลพธตามตองการ 3.1.4 ภาระงานทผรบมอบหมายมอยในปจจบน เพอใหสามารถวางแผนการท างาน ไดอยาง มประสทธภาพ

3.1.5 ระยะเวลาและก าหนดแลวเสรจของงานทตองการ ในประเดนตางๆ ไดแก - ระยะเวลาทผรบมอบหมายจะสามารถท างานได - ความเปนไปได หากงานท านนไมไดผลลพธตามตองการ และตองท าซ าใหม - ผลกระทบทอาจเกดขน กรณท างานไมเสรจตามเวลาทก าหนด 3.1.6 ทรพยากรทจ าเปนเพอใหงานส าเรจ 3.1.7 ความคาดหวงหรอเปาหมายของงาน ในประเดนตาง ๆ ไดแก

44

- การสรางความตระหนกถงการท าใหเกดผลลพธทสงสดในการท างาน - การประเมนวาผลลพธทไดมความเหมาะสมเพยงพอหรอไม - ความลมเหลวส าคญทอาจเกดขน - ผลกระทบทจะเกดขน กรณงานทไดรบมอบหมายลมเหลว

3.1.8 บทบาทหนาทของผมอบหมายงาน ในการสนบสนนเพอใหงานส าเรจลลวงตามตองการ เชน การตดตาม การสอนงาน การใหทรพยากรทจ าเปน เปนตน 3.1.9 ก าหนดเครองมอทเหมาะสมในการควบคมโครงการ เชน การก าหนดระยะเวลาหรอตววดเพอตรวจสอบความคบหนาของงาน การใหรายงานปอนกลบ (feedback) ตางๆ เปนตน 3.2 วธการมอบหมายงาน มดงน 3.2.1 ชแจงใหผรบมอบงานทราบชดถงเหตผลในการเลอกบคคลหรอทมงานนนๆ เปนผรบผดชอบในการท างาน 3.2.2 สรางทศนคตทดในการรบมอบหมายงานวาจะน าไปสการพฒนาศกยภาพ ไมใชเปนการสรางภาระงานทเพมขนเทานน 3.2.3 มการประเมนความร ความสามารถและทกษะของผรบมอบงาน เพอน าไปสการใชความรนนๆ เพอการท างานใหบรรลผล

3.2.4 สรางความชดเจนถงหนาท ขอบเขต และอ านาจทมในการท างานนนๆ 3.2.5 ก าหนดเปาหมาย และความคาดหวงทตองการในผลลพธของงานอยางชดเจน รวมทงบอกถงตวชวดทม

3.2.6 พจารณาและจดสรรทรพยากรเพอสนบสนนการท างานใหบรรลผล 3.2.7 ก าหนดระยะเวลาแลวเสรจของงานใหชดเจน รวมทงบอกถงผลดทจะเกดขน และผลกระทบ ทตามมาหากงานไมบรรล 3.2.8 การเตรยมการตางๆ เพอสนบสนนการท างาน 3.2.9 วธการตดตามงานและการใหขอมลปอนกลบ เพอพฒนาคณภาพการท างาน ทงน ในการมอบหมายงานตองค านงถงการสรางสมดลระหวางการตดตามงานและการเปดโอกาส ใหผรบมอบงาน ไดท างานดวยตนเองอยางเตมท 3.3 หลงการมอบหมายงาน ควรมการตดตามงานและการสนบสนนตางๆ รวมทงการยกยองชมเชยกรณทงานบรรลผล และการใหขอเสนอแนะเพอการปรบปรงกรณไมเปนไปตามทตองการ ทงน ขอพงระวงในการมอบหมายงาน คอ ผมอบหมายงานตองไมรบมอบงานทไมมคณภาพตามก าหนดไวเพยงเพราะไมตองการใหทมงานเสยก าลงใจ เนองจากจะท าใหทมงานไมไดมการพฒนาอยางแทจรงในระยะยาว จงตองสอนใหทมงานเขาใจ และหาทางแกไขเพอสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพตอไป ทงน สงส าคญ คอ ตองจ าไววาการมอบหมายงานเปนกระบวนการทตองอาศยเวลา อดทน และใจเยน เนองจากเปนกระบวนการในการพฒนาคน

45

เรองท 3.2.2 การจดท าแฟมสะสมงาน

การจดท าแฟมสะสมงาน (portfolio) เปนการรวบรวมผลงาน เอกสาร หลกฐาน เพอสะทอน ถงความสามารถ ทกษะ ความส าเรจของบคคล โดยเรยบเรยงไวอยางเปนระบบเพอสะทอนใหเหนความสามารถทแทจรง ความส าเรจในการด าเนนงานตางๆ รวมไปถงความกาวหนาในการท างานของเจ าของแฟม ไดอยางชดเจน

1. ความหมายการจดท าแฟมสะสมงาน 1.1. ความหมายของแฟมสะสมงาน แฟมสะสมงานเปนแหลงรวบรวมขอมลทใชเกบผลงานดเดนของบคลากร ทงในเชงปรมาณ และเชงคณภาพอยางตอเนองในระยะเวลาทก าหนด เพอแสดงใหเหนถงความกาวหนาและความส าเรจในเรองนนๆ อนจะเปนประโยชนตอการพฒนาศกยภาพของบคลากร 1.1.1 ขนตอนการจดท าแฟมสะสมงาน

การจดท าแฟมสะสมงานจะประกอบดวยองคประกอบหลก ดงน 1) หนาปก (ภาพส) 2) ปกรอง (ขาว-ด า) 3) ค าน า 4) สารบญ 5) ประวตสวนตว - ใบประวตสวนตว - ส าเนาบตรประชาชน - ส าเนาทะเบยนบาน 6) ประวตการศกษา - ตารางประวตการศกษา ล าดบจากการศกษานอยทสดจนถงขนสงสด - เอกสารทยนยนการส าเรจการศกษา 7) ประสบการณและผลส าเรจของงาน (อาจจะแยกเปนดานๆ) - ดานวชาการ/ดานกฬา/ดานพฒนาการเกษตร/ดานศลธรรมและจรยธรรม ฯลฯ - ใบประกาศนยบตร - รปภาพ 8) ใบรองปกหลง 1.1.2 ตวอยางการจดบนทกของแฟมสะสมงาน

46

ประวตสวนตว ชอ…………………………………………………………. ชอสกล………………………………………………….………………. สญชาต……………………………………………….….. เชอชาต………………………….............................................ศาสนา……………………………………………………. เกดวนท…..…….เดอน…………………...…พ.ศ…….…… ภมล าเนาจงหวด ……….…………………………………… ทอยปจจบนเลขท …………….หมท…………..…ถนน……….……….………ซอย………………………………...........ต าบล………………………….………..อ าเภอ……………………….……......จงหวด………………………….……...........รหสไปรษณย…………...........................โทรศพท……….………………………………………………………………….. ชอบดา……………………………………………………...... อาชพ……………………………………………......................มารดา……………………………………………….…………. อาชพ……………………………………………………………… ชอคสมรส……………………………………………………… อาชพ……………………………………………………………… เรมเขาปฏบตงานต าแหนง…………………………ทหนวยงาน/สถานศกษา…………………………………...........อ าเภอ…………………………จงหวด…………………...สงกดกรม…………………….............................................กระทรวง……………….................................เมอวนท……….…เดอน…….......................พ.ศ…………............ปจจบนปฏบตหนาทต าแหนง………….………… ทหนวยงาน/สถานศกษา…………………………….…………... กรม……………………………..…………กระทรวง………………………………………………………………..……………….

ความสามารถพเศษ 1. ……………………………………………………………………………………………..

2. …………………………………………………………………………………………….. 3. ……………………………………………………………………………………………..

ประวตการศกษา

ล าดบท ระดบ

การศกษา ชอสถานศกษา พ.ศ.

วฒทไดรบ (ระบวชาเอกถาม)

หลกฐานอางอง

ประวตการปฏบตงาน (ต าแหนงและอตราเงนเดอน) วน เดอน ป ต าแหนง อตราเงนเดอน เอกสารอางอง

47

เกยรตประวตทไดรบจากหนวยงานตาง ๆ (เกยรตบตร/วฒบตร/โลรางวลฯลฯ) ล าดบท วน เดอน ปทไดรบ เกยรตประวตทไดรบ หนวยงานทมอบ หลกฐานอางอง

2. ประโยชนของการจดท าแฟมสะสมงาน แฟมสะสมงานมประโยชนในการแสดงหรอน าเสนอผลงานของบคลากร ซงมล กษณะสอดคลอง กบความสามารถทแทจรงของบคคลนนๆ ไดอยางชดเจน แฟมสะสมงานจงสามารถใชประโยชน ไดหลายประการ คอ 2.1 สงเสรมการเรยนรเปนรายบคคล 2.2 สะทอนความสามารถรวมออกมาเปนผลงาน และสะทอนใหเหนถงวธการท างานของบคลากร ไดทกขนตอน 2.3 ใชประเมนพฒนาการในการท างาน เนองจากการเกบสะสมงานนน งานทกชนทพจารณาคดเลอกไวแลวตองเขยนชอ วน เดอน ป ไวเพอประเมนพฒนาการในการท างาน

ตอนท 3.3 เทคนคการเสรมสรางศกยภาพของผใตบงคบบญชา

การเสรมสรางศกยภาพของผใตบงคบบญชา มความส าคญในดานความเจรญกาวหนาในชวตและหนาทการงาน ผใตบงคบบญชาทกคนตองการประสบความส าเรจ ผบงคบบญชาจงควรมแนวทางพฒนาศกยภาพใหผใตบงคบบญชาอยางสม าเสมอ และเพยงพอตอความตองการ เรองท 3.3.1 เทคนคการพฒนาความร ประสบการณและทกษะของผใตบงคบบญชา

1. การมอบหมายงาน (job assignment) เปนการเรยนรจากประสบการณในการปฏบตงาน ผบงคบบญชามอบหมายงานตามล าดบงายไปหายาก ผมอบงานท าหนาทสอนงานเปนพเลยง ผมอบงานตองมทกษะ ทเรยกวา smart objective คอ ระบผลทตองการชดเจน สามารถวดผลได ท าส าเรจได สมพนธกบปญหา และมก าหนด เวลา

2. การสอนงาน (job instruction) เปนการสอนวธการใหผใตบงคบบญชา เพอใหสามารถปฏบตงาน ทไดรบมอบหมายได ผสอนงานตองมทกษะทส าคญ คอ การแตกงาน (job breakdown)

48

3. การสอนแนะ (coaching) เปนการเพมความสามารถในการเรยนรและผลการปฏบตงานของบคคลดวยตนเอง โดยสอสารระหวางกนอยางตอเนอง ดวยการแนะน าเพยงวธการ หรอแนวคด เพอใหผใตบงคบบญชาหาวธการปฏบตและการแสดงออกของตนเอง ผสอนแนะตองมทกษะเกยวกบ การสอสาร การใหขอมลยอนกลบ การวพากษ วจารณ การยกยองชมเชย เปนตน

4. การเปนพเลยง (mentoring) เปนวธการพฒนาบคคล โดยพเลยง ซงมประสบการณมากกวาและต าแหนงสงกวา คอยใหความชวย เหลอสนบสนนใหค าปรกษา แนะน า สอนงาน และชแนะแนวทางแกผปฏบตงานซงประสบการณนอยกวาและต าแหนงต ากวา เพอใหเกดการเรยนรมประสทธภาพ ในการปฏบตงานตามเปาหมายและกาวหนาในอาชพ

5. การเปนทปรกษาสายงาน (career counseling) เปนการชวยเหลอผใตบงคบบญชาใหยอมรบและเขาใจเนอหางานในองคกร และฝกปฏบตงานของตนเองในแตละสายงานแตละกรณไป เรองท 3.3.2 เทคนคการพฒนาคณธรรมและจรยธรรมผใตบงคบบญชา

หลกคณธรรมและจรยธรรมเปนองคประกอบทมความส าคญตอการด าเนนชวตของบคคลในทกสาขาอาชพ การก าหนดทศทางในการพฒนาคณธรรมจรยธรรม ผรบผดชอบงานควรตองคดใหครอบคลม ทงดานคณธรรมและจรยธรรม คอ หลกการคดและวธการปฏบตทดงาม ถกตอง ตามสภาพสงคมและวฒนธรรม

1. ความหมายของคณธรรมและจรยธรรม จากการรวบรวมขอมลเกยวกบความหมายของคณธรรม หมายถง หลกจรยธรรมทสรางความรสกผดชอบชวด มคณงามความดภายในจตใจอยในขนสมบรณจนเตมเปยมไปดวยความสขความยนด จรยธรรม หมายถง ความประพฤตปฏบตทมธรรมมะเปนตวก ากบ จรยธรรมกคอ ธรรมทเปนไป ธรรมทเปนขอประพฤตปฏบตศลธรรม กฎศลธรรม

2. แนวคดในการพฒนาคณธรรมจรยธรรม การก าหนดทศทางในการพฒนาคณธรรมจรยธรรม ผรบผดชอบงานควรตองคดใหครอบคลมทงดานคณธรรมและจรยธรรม นนคอ หลกการคดและวธการปฏบตทดงาม ถกตอง ตามสภาพสงคม วฒนธรรม 2.1 คณธรรม คอ หลกความจรง หลกการปฏบต ประกอบดวย

2.1.1 จรยธรรม ม 2 ความหมาย คอ 1) ความประพฤตดงาม เพอประโยชนสขแกตนและสงคม ซงมพนฐานมาจากหลกศลธรรมทางศาสนา คานยมทางวฒนธรรม ประเพณ หลกกฎหมาย จรรยาบรรณวชาชพ 2) การรจกไตรตรองวาอะไรควร ไมควรท า

49

2.1.2 จรรยา (etiquette) หมายถง ความประพฤต กรยาทควรประพฤตซงสงคมแตละสงคม ก าหนดขนสอดคลองกบวฒนธรรมในแตละวชาชพกอาจก าหนดบคลกภาพ กรยา วาจาทบคคลในวชาชพพงประพฤตปฏบต เชน คร แพทย พยาบาล ยอมเปนผทพงส ารวมในกรยา วาจา ทาทางทแสดงออก 2.1.3 จรรยาบรรณวชาชพ (professional code of ethics) หมายถง ประมวลความประพฤตทผประกอบอาชพการงานแตละอยางก าหนดขน เพอรกษาและสงเสรมเกยรตคณชอเสยงและฐานะของสมาชก ท าใหไดรบความเชอถอจากสงคม อาจเขยนเปนลายลกษณอกษรหรอไมกได เชน จรรยาบรรณของแพทยกคอ ประมวลความประพฤตทวงการแพทยก าหนดขน เพอเปนแนวทางส าหรบผเปนแพทยยดถอปฏบต

2.1.4 ศลธรรม (moral) ค าวา ศลธรรมถาพจารณาจากรากศพทภาษาละตน Moralis หมายถง หลกความประพฤตทดส าหรบบคคลพงปฏบต ภาษาไทย ศลธรรมเปนศพท พระพทธศาสนา หมายถง ความประพฤตทด ทชอบหรอ ธรรมในระดบศล

2.1.5 คณธรรม (virtue) หมายถงสภาพคณงามความดทางความประพฤตและจตใจ เชน ความเปน ผไมกลาวเทจโดยหวงประโยชนสวนตน เปนคณธรรมประการหนง อาจกลาวไดวาคณธรรม คอ จรยธรรม แตละขอทน ามาปฏบตจนเปนนสย เชน เปนคนซอสตย เสยสละ อดทน มความรบผดชอบ ฯลฯ 2.1.6 มโนธรรม (conscience) หมายถง ความรสกผดชอบชวด ความรสกวาอะไรควรท าไมควรท า นกจรยศาสตรเชอวามนษยทกคนมมโนธรรม เนองจากบางขณะเราจะเกดความรสกขดแยงในใจระหวางความรสกตองการสงหนง และรวาควรท าอกสงหนง เชน ตองการไปดภาพยนตร กบเพอน แตกรวาควรอยเปนเพอนคณแมซงไมคอยสบาย 2.1.7 มารยาท กรยา วาจา ทสงคมก าหนดและยอมรบวาเรยบรอย เชน สงคมไทยใหเกยรตเคารพผใหญ ผนอยยอมส ารวมกรยาเมออยตอหนาผใหญ การระมดระวงค าพดโดยใชใหเหมาะกบบคคลตามกาลเทศะ 2.2 จรยธรรม คอ กฎเกณฑความประพฤตของมนษย ซงเกดขนจากธรรมชาตของมนษยเอง ความเปน ผมปรชาญาณ (ปญญา และ เหตผล รวมกน) ท าใหมนษยมมโนธรรม รจกแยกแยะความด ถก ผด ควร ไมควร

จรยธรรมมลกษณะ 4 ประการ คอ 2.2.1 การตดสนทางจรยธรรม (moral judgment) บคคลจะมหลกการของตนเอง เพอตดสนการกระท าของผอน 2.2.2 หลกการของจรยธรรมและการตดสนตกลงใจเปนความสมพนธทเกดขนในตวบคคล กอนทจะปฏบตการตางๆ ลงไป

2.2.3 หลกการทางจรยธรรมเปนหลกการสากลทบคคลใชตดสนใจในการกระท าสงตางๆ 2.2.4 ทศนะเกยวกบจรยธรรมไดมาจากความคดของบคคลหรออดมคตของสงคมจนเกดเปนทศนะ

ในการด ารงชวตของตน และของสงคมทตนอาศยอย จะเหนไดวา คณธรรม หมายถง หลกของความด ความงาม ความถกตอง ในการแสดงออก

ทงกาย วาจา ใจ ของแตละบคคล ซงยดมนไวเปนหลกประจ าใจในการประพฤตปฏบตจนเกดเปนนสย ซงอาจสงผลใหการอยรวมกนในสงคมอยางมความสข จะท าใหเกดประโยชนตอตนเองและสงคม

จรยธรรม หมายถง การประพฤตปฏบตของบคคลทแสดงออกถงความดงามทงตอตนเอง ตอผอน และตอสงคม เพอใหเกดความสงบสข ความเจรญรงเรอง เปนประโยชนตอสงคมและตอการพฒนา

50

ประเทศชาต จากความหมายของค าวาคณธรรมและจรยธรรมดงกลาว เพอใหการพฒนาคนให เปนคนด คนเกง จงไดมนกวชาการ นกคดของไทยพยายามสรปแนวทางเปนกรอบส าหรบการพฒนาคน เรยกวาทฤษฎตนไมจรยธรรมขน

3. ทฤษฎตนไมจรยธรรมส าหรบคนไทย เปนทฤษฎทางจตวทยาทฤษฎแรกของนกศกษาไทยทสรางขน ดวงเดอน พนธมนาวน (มปป.) ไดกลาวถง กรอบแนวคดทเปนจดเดนของทฤษฎนมความวา ลกษณะพนฐานและองคประกอบทางจตใจ ซงจะน าไปสพฤตกรรมทพงปรารถนาเพอสงเสรมใหบคคลเปนคนดและคนเกง 3.1 องคประกอบของตนไมจรยธรรม ม 3 องคประกอบ ดงน 3.1.1 สวนของดอกผล เปรยบเสมอนเปนลกษณะพฤตกรรมคนดและเกง การทตนไมจะใหดอกผลใหญจะตองมล าตนและรากทสมบรณ 3.1.2 สวนของล าตนทสมบรณ เปรยบเสมอนลกษณะทางจตใจ ซงเปนสาเหตของพฤตกรรมทดม 5 ประการ คอ ประการท 1 มทศนคต คานยมทด และคณธรรม ประการท 2 มเหตผลเชงจรยธรรม ประการท 3 ลกษณะมงอนาคต คาดการณไกล ประการท 4 เชออ านาจในตน ประการท 5 มแรงจงใจใฝสมฤทธ

ลกษณะทางจตใจทง 5 ประการน ถามมากในบคคลใด บคคลนนจะเปนผมพฤตกรรมเกงและดอยางสม าเสมอ

3.1.3 สวนของรากตนไม เปรยบเสมอนลกษณะทางจตทเปนพนฐานทจะชอบไชหาอาหารเลยงล าตนใหสมบรณม 3 ประการ คอ ประการท 1 สตปญญา ประการท 2 ประสบการณทางสงคม ประการท 3 สขภาพจตด บคคลทมลกษณะพนฐานทางจตทงสามประการนนสง และเหมาะสมกบอาย เปรยบไดกบ คนทเปนบวเหนอน าในพทธศาสนา ซงพรอมจะรบการพฒนา ทฤษฎตนไม จรยธรรมของคนไทยจงใหขอสรปวา ถาตองการพฒนาคนใหเปนคนเกงและดจะตองพฒนาลกษณะจตใจทง 8 ประการทระบไวทล าตน และรากตนไม 3.2 วถทางพฒนาจรยธรรม ม 3 วถทาง คอ

3.2.1 การศกษาเรยนร กระท าไดหลายวธ ดงน 1) การศกษาเรยนรดวยตนเอง ดวยการหาความรจากการอานหนงสอเกยวกบปรชญา

ศาสนา วรรณคดทมคณคาหนงสอเกยวกบจรยธรรมทวไปและจรยธรรมวชาชพ 2) การเขารวมประชมสมมนาเพอแลกเปลยนความรความคดเหนและประสบการณ

เกยวกบคณธรรม จรยธรรม และการคบหาบณฑตผใสใจดานจรยธรรม

51

3) การเรยนรจากประสบการณชวตและจากประสบการณในสถานท ปฏบตงาน ประสบการณจรงเปนโอกาสอนประเสรฐในการเรยนรจรยธรรมแหงชวต ทชวยใหผเรยนเรยนร ไดอยางลกซงทงดานเจตคตและทกษะการแกปญหาเชงจรยธรรม อยางไรกตามขนอยกบความพรอม ของบคคล ผมความพรอมนอยอาจจะไมไดประโยชนจากการเรยนรอนมคานเลย

3.2.2 การวเคราะหตนเอง บคคลผมความพรอมจะพฒนามความตงใจและเหนความส าคญ ของการวเคราะหตนเอง เพอท าความรจกในตวตนเองดวยการพจารณาเกยวกบความรสกนกคด และพฤตกรรมการแสดงออกของตนเอง จะชวยใหบคคลตระหนกรคณลกษณะของตนเอง รจดด จดดอยของตน รวาควรคงลกษณะใดไว การวเคราะหตนเอง กระท าไดดวยหลกการตอไปน 1) การรบฟงความคดเหนเชงวพากษจากค าพดและอากปกรยาจากบคคลรอบขาง เชน จากผบงคบบญชา จากเพอนรวมงาน จากผใกลชด หรอบคคลในครอบครว 2) วเคราะหตนเองเกยวกบความคด ความตองการเจตคตการกระท า และผลการกระท า ทงในอดตและปจจบน 3) คนหาความรจากแหลงความรตางๆ เชน จากต ารา บทความ รายงานการวจย ดานพฤตกรรมศาสตรหรอศาสตรอนๆ ทเกยวของ เพอน ามาประยกตใชในการวเคราะหและพฒนา ตนอยางถองแท

4) เขารบการอบรมเพอพฒนาจตใจ (จตใจและพฤตกรรมมนษยเปนสงทเปลยนแปลงและพฒนาไดเชนเดยวกบสรรพสงทงหลายในโลก) ท าใหจตใจไดเกดการเปลยนแปลงเกดปญญารบรตนเองอยางลกซงและแทจรง 3.2.3 การฝกตน เปนวธการพฒนาดานคณธรรมจรยธรรมดวยตนเองขนสงสด เพราะเปนการพฒนาความสามารถของบคคลในการควบคมการประพฤตปฏบตของตน ใหอยในกรอบของพฤตกรรมทพงปรารถนาของสงคม ทงในสภาพการณปกตและเมอเผชญปญหาหรอขดแยง 1) การฝกวนยขนพนฐาน เชน ความขยนหมนเพยร การพงตนเอง ความตรงตอเวลา ความรบผดชอบ การรจกประหยดและออม ความซอสตย ความมสมมาคารวะ ความรกชาตฯ

2) การรกษาศลตามความเชอในศาสนาของตน ศลเปนตวก าหนดทจะท าใหงดเวน ในการทจะกระท าชวรายใดๆ อยในจตใจสงผลใหบคคลมพลงจตทเขมแขงรเทาทนความคดสามารถควบคมตนได

3) การท าสมาธ เปนการท าใหเกดการตงมนของจตใจท าใหเกดภาวะมอารมณหนงเดยว ของกศลจตเปนจตใจทสงบผองใสบรสทธเปนจตทเขมแขง มนคง แนวแน ท าใหเกดปญญา สามารถพจารณาเหนทกอยางตรงสภาพความเปนจรง 4) การฝกเปนผไหว เชน การรจกใหอภย รจกแบงปน ความร ความด ความชอบ บรจาค เพอสาธารณะประโยชน อทศแรงกายแรงใจ ชวยงานสาธารณะประโยชนโดยไมหวงผลตอบแทนใดๆ

สรปไดวา การพฒนาจรยธรรมดวยวธพฒนาตนเองตามขนตอนดงกลาว เปนธรรมภาระ ทบคคลสามารถปฏบตไดควบคกบการด าเนนชวตประจ าวน แตมใชเปนการกระท าในลกษณะเสรจสน ตองกระท าอยางตอเนองจนเปนนสย เพราะจตใจของมนษยเปลยนแปลงไดตลอดเวลา เชน กระแสสงคมทเปลยนแปลง ตลอดเวลา

52

บทท 4 จตวทยาและศลปะการท างานกบผใตบงคบบญชา

ตอนท ๔.๑ จตวทยาการพฒนาผใตบงคบบญชา

เรองท ๔.๑.๑ แนวคดทฤษฎดานจตวทยาการพฒนาผใตบงคบบญชา

การพฒนาผใตบงคบบญชา เปนความจ าเปนทผบงคบบญชาควรจะตองศกษาขอมล และเนอหาทเกยวของกบการอยรวมกนในเชงสงคม สภาพแวดลอม โดยดงศกยภาพทผใตบงคบบญชาหรอลกนอง มอยในตนเองออกมาใชประโยชน ส าหรบการท างานใหเกดประสทธภาพ ซงผบงคบบญชาในยคใหม ควรจะเปนผบงคบบญชาทมความรอบรทงในเรอง "คน" และ “เอาใจใสตอผใตบงคบบญชา” โดยวเคราะหพฤตกรรมของผปฏบตงานตามหลกจตวทยาในดานความคด ความตองการ ตลอดจนการแสดงออก ดวยกรยาทาทางและการพดจา สามารถรบรและเรยนรไดจากการสงเกตพฤตกรรมทงในสวนบคคล และพฤตกรรมของกลมวา พฤตกรรมเหลานน มเหตผลใดมาเกยวของ หรอมปญหามาจากเรองใด ดงนนเนอหาทเกยวกบแนวคดทฤษฎดานจตวทยา การพฒนาผใตบงคบบญชา ประกอบดวย ความหมาย จดมงหมาย ประเภท ความส าคญและประโยชน รปแบบและเทคนค และสงทผบรหารจ าเปนตองเรยนร มรายละเอยด ดงน

๑. ความหมายของจตวทยา จากการศกษาและประมวลขอมลเกยวกบความหมายของค าวาจตวทยา หมายถง กระบวนการของจต และพฤตกรรมของสงทมชวตทงภายในและภายนอกของมนษย จะท าใหเขาใจตนเอง และผอนไดดขน วามปจจยใดบางทเปนสาเหตส าคญของการเกดพฤตกรรมตางๆ โดยใชวธการทางวทยาศาสตรในการคนหาค าตอบเพออธบายพฤตกรรมเหลานน ซงจะสงผลใหสามารถควบคมพฤตกรรมทไมพงปรารถนา ใหลดลงหรอหมดไป และเสรมสรางพฤตกรรมทพงประสงคใหเกดขนใหมไดดวย เพอใหน าความรไปประยกต ใชในการแกปญหาตางๆ ทเกดขนกบตนเองและสงคมไดอยางมประสทธภาพ จตวทยาเปนวชาทใกลเคยงกบพระพทธศาสนา เพอเปรยบเทยบใหเหนวาจตวทยาในพระพทธศาสนามความเปนเลศอยางไร อยางเชน ทำนพทธทำสภกข กลาววา การศกษาเรองจตในดานตางๆ เพอการดบทกข การศกษานนเรยกวา การศกษาจตวทยาในพระพทธศาสนา เปนตน

๒. จดมงหมายของจตวทยา จตวทยา เปนวชาทศกษาเกยวกบพฤตกรรมภายนอกและพฤตกรรมภายในมจดมงหมาย ดงน ๒.๑ เพอใหเขาใจพฤตกรรมของมนษย ไมวาจะเปนพฤตกรรมภายนอก หรอพฤตกรรมภายใน ทเรยกวา กระบวนกำรทำงจต อนจะท าใหเขาใจตนเองและผอนไดดขน

53

๒.๒ เพอใหสามารถอธบายพฤตกรรมทงหลายทเกดขนไดวา มปจจยใดบางทเปนสาเหตส าคญของการเกดพฤตกรรมตางๆ โดยนกจตวทยาทงหลายจะใชวธการทางวทยาศาสตรคนหาค าตอบ เพออธบายพฤตกรรมทงหลายเหลานน ๒.๓ เพอใหสามารถท านายพฤตกรรม คอ การคาดคะเนผลทจะเกดขนจากสาเหตตางๆ ไดอยางถกตอง ๒.๔ เพอใหสามารถควบคมพฤตกรรมทไมพงประสงคใหลดลงหรอหมดไป และขณะเดยวกน ใหสามารถเสรมสรางพฤตกรรมทพงปรารถนาใหเกดขนใหมไดดวย ๒.๕ เพอใหน าความรไปประยกตใชในการแกปญหาตางๆ ทเกดขนกบตนเองและสงคมไดอยางมประสทธภาพ

๓. ประเภทของพฤตกรรม นกจตวทยาหลายทานไดจดประเภทของพฤตกรรมมนษยโดยแบงเปน ๒ ประเภท ดงน ๓.๑ พฤตกรรมภายนอก (overt behavior) คอ การกระท าทแสดงออกมาใหสงเกตเหนได รบรได หรอใชเครองมอตรวจสอบได พฤตกรรมภายนอกม ๒ ลกษณะ ไดแก ๓.๑.๑ พฤตกรรมภายนอกทสามารถสงเกตเหนไดดวยตาเปลา เชน การนง การนอน การยน การเดน การกน การพด การหวเราะ และการรองไห เปนตน พฤตกรรมแบบนเรยกวา โมลำร (molar) ๓.๑.๒ พฤตกรรมภายนอกทรบรไดจากการใชเครองมอทางวทยาศาสตรตรวจสอบ เชน คลนหวใจ ความดนโลหต และการท างานของล าไส เปนตน พฤตกรรมแบบนเรยกวา โมเลควลำร (molecular) ๓.๒ พฤตกรรมภายใน (covert behavior) คอ กระบวนการทางจต (mental behavior) พฤตกรรม ทไมสามารถสงเกตเหนไดดวยตาเปลา หรอใชเครองทางวทยาศาสตรตรวจสอบไดโดยตรง เชน การคด อารมณ ความรสก ความจ า การลม การวเคราะหหาเหตผล ประสบการณตางๆ เปนตน พฤตกรรมภายนอกและพฤตกรรมภายใน จะมความสมพนธเกยวของกน กลาวคอ พฤตกรรมภายในเปนตวก าหนดพฤตกรรมภายนอก เชน พฤตกรรมภายในมความยนดและพงพอใจกบสงทปรารถนา กจะแสดงออกมาเปนพฤตกรรมภายนอกใหสงเกตเหนไดจากสหนา แววตา กรยาทาทาง และทางรางกาย เปนตน ดงนน การทจะเรยนรหรอท าความเขาใจพฤตกรรมของบคคลหนงบคคลใด เปนสงทจ าเปนอยางยง ทจะตองท าความเขาใจเกยวกบพฤตกรรมภายใน เชน อารมณ ความรสก ความคด และประสบการณ เปนตน โดยวเคราะหหาเหตผลตางๆ ของคนคนนนใหชดเจนเสยกอน เชนเดยวกบผบงคบบญชาจะเขาใจ พฤตกรรมภายในของผใตบงคบบญชาไดนน กจ าเปนตองศกษาเรยนร จากพฤตกรรมภายนอกทบคคล นนแสดงออกมากอน โดยนกจตวทยาเชอวา พฤตกรรมทกอยำงตองมสำเหต และสาเหตเพยงประการเดยว กอาจท าใหเกดพฤตกรรมทแสดงออกมาไดในหลายรปแบบ และในท านองเดยวกนพฤตกรรมในแตละรปแบบทแสดงออกมายอมเกดมาจากหลายสาเหตไดเชนกน

๔. ความส าคญและประโยชนของจตวทยากบการบรหารงาน ๔.๑ ความส าคญของจตวทยากบการบรหารงาน จตวทยามความส าคญและจ าเปนกบการบรหารงาน เพราะชวยเสรมใหท างานไดอยางมประสทธภาพ จตวทยาเปนเรองทเกยวกบจตใจของผทจะท างานดวยกน จงจะท าอยางไรใหคนทเราท างานดวยมความสข ผบรหารโดยทวไปตองการลกนองทมความเกง 4 อยางกคอ เกงคด เกงคน เกงตน เกงงำน เชน ถาหวหนา มความเกงตน กจะมาจากหวหนามทงความเกงงานและ

54

เกงคน ซงเกงคน คอเราตองท างานกบลกนอง และท างานกบลกคา ถาเรามจตวทยากจะยงมความสข ท างานแลวกไมเครยด มทงไอควและอคว ไดแก ควบคมอารมณไดด แมวาบรรยากาศในการท างานจะเครยด โดยเฉพาะหวหนาทมอควในการท างานหรอมจตวทยา เขาจะท างานไดอยางสอดคลองกบหลกความเปนจรง ไมเครยดแลวกสามารถจะท าใหคนอน มความสขทจะท างานดวย ผลลพธของงานกจะออกมาด และหวหนามความสามารถในการน าพาทมงานท างานไดอยางมประสทธผล เปนตน ๔.๒ ประโยชนของจตวทยากบการบรหารงานของผบงคบบญชา จตวทยามประโยชนกบผบงคบ บญชาในการบรหารงานกคอ ๔.๒.๑ ท าใหเขาใจและรพนฐานของสรรวทยาทเกยวของกบพฤตกรรมและพฒนาการของมนษย ๔.๒.๒ ท าใหเขาใจการรบสมผส การรบรและแรงจงใจ ๔.๒.๓ ท าใหเขาใจกระบวนการเรยนร การถายโยงการเรยนร เชาวนปญญา และตวแปรทม อทธพลของมนษยแตละบคคล ๔.๒.๔ ท าใหเขาใจวธการประเมน การวดบคลกภาพ แนวทางการปรบปรงบคลกภาพของตนเอง เพอน าไปสการปรบตวและการปองกนตนเองได ๔.๒.๕ ท าใหเขาใจความหมาย สาเหตทกอใหเกดปญหาตอสขภาพจต วธการบ าบดรกษา และ การสงเสรมสขภาพจตทดใหกบตนเองและผอน จากการรบรพฤตกรรมทางสงคมและน าความรไปได

๕. รปแบบและเทคนคการใชจตวทยาในการพฒนาผใตบงคบบญชา การจงใจเพอใหลกนองอยากท างานและท างานดวยความสขนนจะมอควเปนตวชวด โดยผบงคบบญชา มรปแบบและเทคนคในการใชจตวทยาทดแบงออกเปน 9 ดาน ดงน ๕.๑ เปนคนเหนอกเหนใจคนอนไดงำย คอ มความเอออาทร มองคนอนแบบเหนอกเหนใจ เชน เราอยในฐานะทดกวาเขา ซงเขาอยในฐานะทเสยเปรยบเรา กจะมความเหนอกเหนใจใหไมท าใหเขาโกรธโมโห และอารมณไมแรง ซงจะเปนหวหนาทมเสนห ๕.๒ เปนคนทควบคมอำรมณตนเองไดด คอ รจกคดกอนพดและยบยงการกระท าไดด คดวาสงทท า ไปแลวจะเปนผลดหรอไมด เชน การชกสหนาจะไมท า ควบคมอารมณได เพราะท าไปแลวจะเปนลบ กบตวเอง ซงจะเปนหวหนาทมอคว ๕.๓ เปนคนทมควำมภำคภมใจในตวเอง คอ คดวาทกคนเกดมามด เรากมด ถาเรามจดดตรงไหนรกษาไวแลวกเพมจดดตรงอน ความภาคภมใจตวเองจะท าใหตวเองสงางาม ซงจะเปนหวหนาทมอคว ๕.4 เปนคนทมควำมสขทำงใจ คอ เปนคนทเงนซอไมได มความสขทไดท าสงนนหรอหนาทนน เปนคนยมงาย มความสข บคลกนารกมาก และมองคนอนวานารกและมคณคา ๕.5 เปนคนทรจกควำมพงพอใจในชวตตวเอง คอ จะไมมองตวเองแบบเปรยบเทยบกบคนอน โดยมวธคด รจกพงพอใจในสงทมอยในตวเอง ๕.๖ เปนคนทมควำมรบผดชอบดทเดยว คอ จะรบผดชอบในสงทตวเองไดท า ๕.7 เปนคนทเวลำตดสนใจอะไรเขำจะแกไขปญหำไดอยำงเหมำะสมกบสถำนกำรณ คอ รวาอะไรควรท าหรอไมควรท าในชวงไหน และรแนวทางแกไขปญหาไดเปนอยางดในทกเวลา ทกเหตการณ ทกสถานท ๕.8 เปนคนทมสมพนธภำพทดกบคนอน คอ เปนบคคลทเปนทรก อยากคบหาและเปนทตองการเสวนาจากบคคลรอบขาง มอธยาศยทดกบทกๆ คน

55

๕.9 เปนคนทมแรงบนดำลใจทจะท ำควำมดขนไปเรอยๆ คอ ทกครงทท าความดจะรสกวาจะเกดผลดตอคนอนและตวเอง จะไมเบอทจะท าความด แตจะท าใหมคณคาดวยการสรางความด

๖. สงทผบรหารหรอผบงคบบญชาจ าเปนตองเรยนรเกยวกบคน จากการรวบรวมและประมวลขอมลเกยวกบสงทผบรหาร หรอผบงคบบญชาจ าเปนจะตองเรยนรเกยวกบคนกคอ ลกนอง มดงน ๖.1 ปฏกรยาสมพนธ พฤตกรรมการแสดงออกของบคคลทสงเกตเหนไดอยางชดเจนจะม ๓ ทาง ไดแก 1) การแสดงออกทางรางกายดวยทาทาง (physical) หรอภาษาทาทาง (gesture Language) 2) การแสดงออกโดยการพด (verbal) และ 3) การแสดงออกทางอารมณ (emotional) เรยกวา ปฏกรยาสมพนธ หรอทเรยกกนทวไปวา "การบรหารปฏกรยาสมพนธ" (interaction management) ซง ดร.ไวท เปนผสรางทฤษฎดงกลาวขน

การบรหารปฏกรยาสมพนธ มงวเคราะหพฤตกรรม ๓ ดาน คอ กาย วาจา และใจ (ซงตรงกบแนวคดตามหลกศาสนาพทธ) ทเปนเหตเปนผลซงกนและกน เชน เมอเรารสกสบายใจ เราจะพดจาดวยค าพด ทนาฟง ทาทางการแสดงออก จะดสดชน กระตอรอรน ยมแยม แตถาเราโกรธ เราจะพดดวยถอยค าทรนแรง สหนาทาทาง แววตาจะบอกไดอยางชดเจนวา ก าลงโกรธ มขอสงเกตวา ความโกรธของคนแตละคนจะแสดงออกไมเหมอนกน ขนอยกบปจจยตางๆ เชน อปนสย ประสบการณเดม การเรยนร และขนบธรรมเนยมประเพณ เปนตน สงดงกลาวจะสงผลใหพฤตกรรมบางอยางถกเกบกดเอาไว โดยเฉพาะความคด จตใจและอารมณ จะเปนตวก าหนดในการแสดงออกทางดานรางกาย ทาทางและค าพด ในทางกลบกนทางดานรางกายกจะเปนตวก าหนดการแสดงออกทางดานจตใจ เชน คนทสขภาพ ไมด หรอรางกายออนแอ หรอมโรคประจ าตว จะมสภาพจตใจออนลา ทอแท ไมมพลงใจ สามารถสงเกตไดจากกรยาทาทาง ถงแมวาเขาจะไมไดพด ไมไดบอกใหเราทราบ เปนตน

จงสรปไดวา ปฏกรยาสมพนธ เปนทฤษฎทชวยผบงคบบญชาในการวเคราะหการแสดงออก ของบคคลในเบองตนไดวา กรยา ทาทาง ค าพดและอารมณ สามารถบงบอกถงปญหาบางอยางทอย ในความคดและจตใจของบคคลได ๖.2 ความตองการของบคคล จากการรวบรวมและประมวลขอมลของนกจตวทยา เกยวกบแนวคดทเปนความตองการของบคคล จะเหน ไดวาความตองการของบคคลเกดจากการขาดสงใดสงหนงของบคคลนน หรอเปนความตองการทจะมสงนนเพมขน แมวาไมไดขาดแคลนกตาม โดยความตองการเปนการกระท าเพอปรบใหเกดความสมดลทงทางรางกาย และสภาพแวดลอมภายนอก ความพยายามดงกลาวจะเปนแรงจงใจ หรอแรงขบ (drive) สวนความสมดล เปรยบเสมอนความส าเรจตามทบคคลตองการอยากได เพราะคนทกคนตองการหลายสงหลายอยางและมความตองการหลายระดบ โดยแบงความตองการออกเปน ๒ กลม ดงน

๖.๒.๑ ความตองการทางกายภาพ (physiological needs) เปนแรงผลกดนทเกดขน พรอมกบความตองการมชวต การด ารงชวต วฒภาวะ ไมจ าเปนตองอาศยประสบการณการเรยนร แตอยางไร เกดขนเนองจากความตองการทางรางกายเปนส าคญ ทรางกายถกกระตนท าใหเกดความวองไว กระฉบกระเฉง มชวตชวาทจะตอบสนองตอสงเรา เกดขนจากสภาวะทางอารมณ สงกระตนทงจากภายในและภายนอกจะมอทธพลตอแรงจงใจ

56

๖.๒.๒ ความตองการทางจตใจและสงคม (psychological and social needs) เกดขนจากสภาพสงคม วฒนธรรม การเรยนรและประสบการณทบคคลนนไดรบและเปนสมาชกอย ไดแก เกดจากสงคม และเกดจากการเรยนร 6.๓ แรงจงใจในการท างาน ดร. ดกลาส แมคเกรเกอร (อางถงใน กอปรเชษฐ ตยคคานนท, มปป.) ไดกลาววา แรงจงใจ คอ แนวโนมแหงการพฒนาความสามารถทจะรบผดชอบงาน เปนคณสมบตทมอยในตวตนของมนษยทกคน โดยเปนความรบผดชอบของผบรหาร ทตองสรางโอกาสในการพฒนาตนเอง และการกาวหนาในหนาทการงานใหแกผใตบงคบบญชาของตน นนหมายถง ผบงคบบญชาจะตองรบผดชอบในการสรางแรงจงใจใหแกผใตบงคบบญชาของตน เนองจากบคคลจะมความตอง การความส าเรจ ความพอใจ ความสนใจทแตกตางกนออกไป การสรางแรงจงใจในแตละคนจงมหลายวธ 6.3.1 แรงจงใจกบพฤตกรรมของบคคล แรงจงใจจะเปนตวก าหนดพฤตกรรมของบคคล แตในขณะ เดยวกน พฤตกรรมทคน แสดงออกมาอาจจะแตกตางกนกได ทงนเพราะเปนผลมาจากประสบการณ แนวคดเฉพาะบคคล และสภาพแวดลอม ดงน 1) ถาบคคลมความสนใจในสงใดกจะเลอกแสดงพฤตกรรม และมความพอใจทจะท า กจกรรมนนๆ รวมทงพยายามท าใหเกดผลดทสด

๒) ความตองการจะเปนแรงกระตนทท าใหท ากจกรรมตางๆ เพอสนองความตองการนน ๓) คานยมในการมองเหนคณคาของสงตางๆ เชน คานยมทางเศรษฐกจ สงคม ความงาม

จรยธรรม วชาการเหลาน จะเปนแรงกระตนใหแรงขบของพฤตกรรมตามคานยมนน ๔) ทศนคตทมตอสงใดสงหนงกมผลตอพฤตกรรมนน เชน ถามทศนคตทดตอการท างาน

กจะท างานดวยความทมเท ๕) ความมงหวงทตางระดบกน เกดแรงกระตนทตางระดบกนดวย คนทตงระดบตางกน

กเกดแรงกระตนทตางระดบกนดวย คนทตงระดบความมงหวงไวสงจะพยายามมากกวาผทตงระดบ ความมงหวงไวต า

๖) การแสดงออกของความตองการในแตละสงคมจะแตกตางออกไป ตามขนบธรรมเนยม ประเพณและวฒนธรรมของสงคมของตน ยงไปกวานนคนในสงคมเดยวกน ยงมพฤตกรรมในการแสดงความตองการทตางกนอกดวย เพราะสงเหลานเกดจากการเรยนรของคน

๗) ความตองการอยางเดยวกน แตบคคลมพฤตกรรมทแตกตางกนไดตามประสบการณเดมของ แตละคน

๘) แรงผลกดนทแตกตางกน ท าใหการแสดงออกของพฤตกรรมทเหมอนกนได ๙) พฤตกรรมอาจสนองความตองการไดหลายๆ ทาง และมากกวาหนงอยางในเวลา

เดยวกน เชน ตงใจท างาน เพอไวขนเงนเดอนและไดชอเสยงเกยรตยศ ไดรบการยกยองและยอมรบจากผอน เปนตน

6.3.2 แรงจงใจในการท างาน (work motivation theories) จงแบงเปน 2 รปแบบ คอ 1) เชงเนอหา (contents theories) อธบายถงเนอหาของงาน เนนความทาทาย ความ

เจรญกาวหนา โอกาส และความรบผดชอบตอหนาทในการท างานของพนกงาน

57

2) เชงกระบวนการ (process theories) อธบายถงกระบวนการในการท างาน ไมเนนทการท างานโดยตรง แตจะเนนทการรบร ความเขาใจทมตอการท างาน และ การตดสนใจ

6.3.3 การสรางแรงจงใจในการปฏบตงานใหกบลกนอง ผบรหารสามารถด าเนนการไดกคอ ๑) ตองรมาตรฐานการท างานของตว ๒) อยาล าเอยงและมอคตจนท าใหเกดการเบยงเบนในการตดสนใจ ของตนเอง 3) ใหค าชมเชยในโอกาสทเหมาะสม หลกเลยงการชมเชยแบบจกๆ จกๆ 4) ใหขาวสารแกทกคนลวงหนาทกครง ทจะมการเปลยนแปลงใดๆ ซงจะกระทบกระเทอน

พวกเขา แตไมใชเปดเผยความลบขององคการ 5) เอาใจใสหวงใยผใตบงคบบญชาทงในการท างานและชวตครอบครวของเขา 6) มองคนทผลงานไมใชวธการปฏบต หลกเลยงอคตหากแนวคดตางกน และ 7) อนๆ

6.4 ทศนคตและความพงพอใจในการท างาน จากการรวบรวมและประมวลขอมลเกยวกบ ทศนคต จะเปนความรสกและความเชอหรอการรของบคคลตอสงหนงในทางบวกหรอลบ และท าใหบคคลเกดแนวโนมทจะมพฤตกรรมโตตอบในทางใด ทางหนงตอสงนน หรอเปาหมายทศนคตนน สวน ควำมพอใจ กจะเปนทศนคตอยางหนงและเปนทศนคตในทางบวกทบคคลมตองานทท าอย อาจกลาวไดวา ความพอใจในงานเกดขนเฉพาะตวบคคลเพยงคนเดยว คนท างานจะตดสนระดบความพอใจในงานของตนจากประสบการณ และสงทเปนอยจรงในขณะนนเปนเกณฑ

6.4.1 ความส าคญของทศนคตและความพงพอใจ มดงน 1) ชวยสรางเสรมคณภาพชวต การไดท างานทตนเองชอบ ท าใหเกดความสขใจ สขภาพ จตด และการท างานสรางความรสกในคณคาของตน ตลอดจนตอบสนองความตองการความส าเรจได ๒) ชวยปองกนความหางเหนจากงาน ถาบคคลไมพอใจในงานทตนเองท า หรอมทศนคตทไมด จะกลายเปนความขดแยงกบงาน เกดความผดหวง (despair) และหางเหน (alienation) จากงานในทสด

6.4.2 ปจจยทมอทธพลตอความพงพอใจในการท างาน ไดแก ๑) ปจจยดำนบคคล เชน ประสบการณในการท างาน เพศ (เกยวของกบลกษณะงาน

ทท า ความทะเยอทะยานและความตองการ) กลมสมาชกในความรบผดชอบ เชาวนปญญาในการท างาน บคลกภาพ แรงจงใจในการท างาน และความสนใจในงานเฉพาะดาน เปนตน

๒) ปจจยดำนงำน เชน ลกษณะงานทท า โครงสรางของงาน ฐานะทางวชาชพ ขนาด ของหนวยงาน ความหางไกลของบานและทท างาน และสภาพทางสงคม เปนตน และ

๓) ปจจยดานการจดการ เชน ความมนคงในงานทท า รายรบของหนวยงานคาตอบแทนและผลประโยชน โอกาสกาวหนาในการท างาน อ านาจตามต าแหนงหนาท สภาพการท างาน เพอนรวมงาน ความรบผดชอบงาน การนเทศงาน การสอสารกบผบงคบบญชา และความศรทธาในตวผบรหาร เปนตน

58

6.๕ ขวญและก าลงใจ ๖.๕.๑ ความหมาย จากการรวบรวมและประมวลขอมลสรปไดวา ขวญและก าลงใจ เปนพลงผลกดน ใหบคคลเกดความกระตอรอรนในการปฏบตงาน เพราะขวญทดจะเปนตวก าหนด หรอเปนพลงผลกดน ใหบคคลเกดความกระตอรอรนในการปฏบตงาน เพอใหเกดขวญและก าลงใจ ซงขวญเปนสภาวะจตใจ หรอความรสกของบคคลทเปนพฤตกรรมแสดงออกตอสภาพแวดลอม หรอปจจยตางๆ ทมผลตอการปฏบตงานอนเปนสงบงชใหเหนถงความตงใจ และท าใหเกดก าลงใจทจะรวมมอรวมใจกนปฏบตงานใหประสบผลส าเรจ เชน ถาบคคลมขวญและก าลงใจในการปฏบตงานด ยอมสงผลตอผลผลตและความส าเรจของงาน แตถาบคคลมขวญและก าลงใจในการปฏบตงานทไมด ยอมสงผลกระทบตอความส าเรจในการท างานในแง ทผลงานออกมาไมด การท างานไมเปนไปตามวตถประสงคหรอการปฏบตงานลมเหลวได ๖.๕.๒ ความส าคญ ขวญและก าลงใจในการปฏบตงานมความส าคญกคอ เปนนามธรรม ทไมมรปราง ไมสามารถมองเหนได แตเปนพฤตกรรมของผปฏบตงานทแสดงออกมาในรปของความรสกทมตอผบงคบบญชาและผรวมงาน หากองคกรใดมบคลากรทมขวญก าลงใจด จะชวยใหการท างานมประสทธผล ดงนน ผบรหารจ าเปนตองใหความส าคญ และหาแนวทางในการเสรมสรางและบ ารงขวญก าลงใจ ของเจาหนาทในองคการใหอยในสภาพทเปนขวญก าลงใจด เพอใหบรรลวตถประสงคขององคการ ๖.๕.3 การวดระดบขวญและก าลงใจในการปฏบตงาน วธทจะใชวดระดบขวญและก าลงใจ ของบคคลในองคกรวาจะมระดบขวญและก าลงใจดหรอไมกคอ การศกษาการท างานของบคคล นนวาไดมความตงใจทจะอทศเวลาและแรงกายของตนเองในการท างานใหเปนไปตามความตองการ ตามวตถประสงคขององคกรมากนอยเพยงใด เพราะการทบคคลใดจะตงใจปฏบตงานดหรอไม ยอมขนอยกบความตองการไดรบการตอบสนองหรอไม ๖.๕.๔ เครองมอตรวจสอบระดบขวญและก าลงใจ แบงเปน 2 ลกษณะ ไดแก

1) เครองมอตรวจสอบระดบขวญและก าลงใจ คอ (๑) การวดแบบอตนย (subjective survey) เปนการทดสอบกลมและความสมพนธภายในกลมเรยกวา สงคมมต (sociometry) ใชศกษาพฤตกรรมในกลมถงการยอมรบ และไมยอมรบ ความชอบและไมชอบในระหวางสมาชกกลม เชน การถามสมาชกแตละคนใหบอกชอเพอนในกลมทตนชอบและ ผทตนไมชอบในพฤตกรรม บคลากรทดทเปนหวหนาทด เปนคนทมความยตธรรมตอทกฝาย โดยการเขยนลงในบตรค า แลวน าชอทเขยนมาโยงกนเปนผงเชอมโยง บคคลทเปนหวหนาจรงๆ และเมอเขยนสงคมมตกไดรบเลอกเปนหวหนา แสดงถงวาบคคลนนเปนหวหนาในทกสถานการณ (๒) การวดแบบปรนย (objective survey) เปนการใชแบบสอบถามเพอวดเจตคตในเชงปรมาณ การวดขวญและก าลงใจมกจะใชควบคไประหวางสงคมมต และแบบสอบถามมาตราสวนประมาณคาเจตคต รวมทงการสมภาษณจะชวยใหการวดขวญและก าลงใจไดด ตวบงชทเกยวกบขวญ และก าลงใจต า จะบอกไดจากการนดหยดงาน การลาออก การขาดงาน ความเบอหนายในการท างาน และผลผลตทต า

59

2) วธตรวจสอบระดบขวญและก าลงใจ ส าหรบวธการทจะใชตรวจสอบระดบ แบงเปน 4 วธ ดงน (1) การสงเกตการณ (observation) ผบงคบบญชาสามารถปฏบตการไดอยางกวางขวาง เนองจากมอ านาจปกครอง ควบคมบงคบบญชาอยแลว การสงเกตการณจะรวมสนทนาดวย หรอสงเกตการณปฏบตงานและพฤตกรรมการแสดงออกตางๆ แตตองกระท าอยางระมดระวง และมระบบ ขอทควรค านงกคอ การสงเกตการณเปนวธการใชสายตามองอยางพนจพจารณาไมใชแตเพยงดเฉยๆ เทานน (2) การสมภาษณ (interviewing) เปนการเผชญหนาระหวางผสมภาษณกบผถกสมภาษณ แลกเปลยนขาวสารดวยวาจา แลกเปลยนความคดและทศนะตางๆ แกกนและกน แตการสมภาษณ จะไมไดผลเปนทนาพอใจ ถาหากกระท าโดยไมมเกณฑทแนนอน และปราศจากการวางแผนรวมทง ขาดความระมดระวง ขอดของการสมภาษณกคอ สามารถใชความรสกอนไวอกทงยงกระท าไดอยางครอบคลม แตมขอเสย คอ สนเปลองคาใชจาย โดยเฉพาะการสมภาษณกลมคนทมขนาดใหญ (๓) แบบสอบถาม (questionnaire) แบงออกเปน 2 ประเภทคอ 1) การส ารวจ แบบปรนย เปนการสรางค าถาม และค าตอบทมใหเลอก ผตอบจงเพยงแตท าเครองหมายในขอทตนตองการเทานน และ 2) การตงค าถาม แลวปลอยใหผปฏบตงานตอบค าถามดวยถอยค าของเขาเอง แบบสอบถามม

ขอดก คอ สนเปลองคาใชจายนอย ใชไดกบคนจ านวนมาก ใชเวลาสน และใชเครองประมวลได สวนขอเสย คอ ท าใหไมสามารถใชความรสกอนไวชวยเกบขอมลได และขาดลกษณะครอบคลม

(๔) การเกบประวต (record keeping) เปนวธการทจะอ านวยผลเปนอนมาก หากไดกระท าอยางเปนระบบทด ประวตทควรเกบรวบรวมไว ควรจะมเรองของการทขาดงานและ การเฉอยชาในการปฏบตงาน โดยบนทกไวเปนรายบคคลอยางยอๆ ในบตร และน ามาสรปความลงในบตรของหนวยงานอกครงหนง ในลกษณะเดยวกนประวตควรใหแสดงถงการเปลยนแปลงของขวญดวย เชน การรองทกข การลงโทษทางวนย เปนตน แตประวตทจะท าขนตองการปรบปรงใหทนสมยอยเสมอและเชอถอได

ดงนน ขวญและก าลงใจเปนสงทมประโยชนและมความส าคญอยางยงในการปฏบตงาน ซงผบรหารทกระดบจะตองเสรมสรางขวญและก าลงใจในการปฏบตงานใหแกผใตบงคบบญชาในองคการของตน อกทงยงตองค านงถงองคประกอบและปจจยทมผลกระทบตอขวญและก าลงใจอกดวย ซงขวญและก าลงใจเปนแรงผลกดนใหผปฏบตงานท างานอยางมประสทธภาพ เพราะมงหวงถงความกาวหนา รายได ความมนคงในอาชพทรบผดชอบ เปนตน ซงเปนความตองการทมอยในทกคน

7. กระบวนการกลม 7.1 ความหมาย กระบวนการกลม เปนการปรบเปลยนเจตคตและพฤตกรรมของคน ซงจะน าไปสการเสรมสรางความสมพนธและการพฒนาการท างานของกลมคนใหมประสทธภาพทเปนผลมาจากความสมพนธของสมาชกในกลมดานการกระท า ความรสก และความคด โดยสมาชกกลมจะปรบตวเขาหากนและชวยกนท างานภายใตความสามารถของแตละบคคล อนจะท าใหการปฏบตงานลลวงไป ตามเปาหมายของกลมได

60

7.2 ความส าคญ การเรยนรแบบกระบวนการกลม เปนกระบวนการทเกดจากแหลงความรทหลากหลาย สรางสรรคบรรยากาศการท างานกลมทใหผ เรยนมอสระในความคด บทบาทการมสวนรวมในกจกรรม การเรยนการสอนทผเรยนคนพบดวยตนเอง และชวยในการแสวงหาความรทจ าเปนตอการพฒนาคณภาพชวต 7.3 แนวทางการสอนแบบกระบวนการกลม การจดการเรยนการสอนแบบกระบวนการกลม ประกอบดวย การยดผเรยนเปนศนยกลาง เรยนรจากกลมใหมากทสด ยดหลกการคนพบและสรางสรรคความร และแสวงหา ค าตอบดวยตวเอง 7.4 ขนตอนการถายทอดความรแบบกระบวนการกลม แบงเปน ๒ ขนตอนหลก ไดแก ขนท 1 ตงจดมงหมาย และขนท 2 การจดประสบการณการเรยนร ไดแก การน า การถายทอด การวเคราะห การสรปและน าไปประยกตใช และการประเมนผล

8. การสรางทมงาน 8.1 ความหมายของทม ทม หมายถง กลมของบคคลทท างานรวมกน มปฏสมพนธกนระหวาง สมาชก ในกลม ชวยกนท างาน เพอใหบรรลเปาหมายเดยวกนอยางมประสทธภาพ และผรวมงานตางมความพอใจในการท างาน ผบรหารงานทจะประสบความส าเรจ จะตองหลอหลอมทมงานใหเปนน าหนงใจเดยวกน รจกหาวธจงใจใหท างานดวยความสมครใจและเตมใจ 8.2 วตถประสงคของการสรางทมงาน มวตถประสงคหลกกคอ เพอสรางความไววางใจกนในหมสมาชก แสวงหาวธแกไขปญหารวมกน เสรมสรางทกษะความเชยวชาญใหมากขน ใหขอมลยอนกลบในทางสรางสรรค สนบสนนการเรยนรทจะรบฟงความคดเหนและขาวสารของผอน พฒนาทกษะในการแกปญหารวมกน ชวยลดความขดแยงระหวางบคคล สงเสรมความคดรเรมสรางสรรค เสรมสรางขวญและความพงพอใจในการปฏบตงาน และปรบปรงการท างานใหเกดประโยชนสงสดในภาพรวมขององคการ 8.3 ความส าคญของการสรางทมงาน การสรางทมมความส าคญคอนขางมาก เพราะไมสามารถท างาน ใหส าเรจเพยงคนเดยว งานตองเสรจทนเวลา ตองใชความเชยวชาญ/ความคดรเรมสรางสรรค จากหลายฝาย มหนวยงานรวมมอ/รบผดชอบรวมกนและตองการสรางบรรยากาศของความสามคคใหเกดขน ๘.4 แนวทางการท างานเปนทม การท างานเปนทม ม ๒ องคประกอบหลก ไดแก ๘.๔.๑ องคประกอบทม ไดแก หวหนาทม สมาชกทมงาน และเลขานการ

๘.๔.๒ การพฒนาทมงาน ม ๔ มตกคอ บคคล งาน ทมงาน และองคการ เชน ความพยายามทจะยกระดบแรงจงใจของบคคล (มตบคคล) ผลลพธทเกดขนรบรโดยทมงาน (มตทมงาน) วาคณภาพของผลการปฏบตงาน ดขน (มตงาน) จงพบวาแนวคด “สมต” จะเปนรปแบบการพฒนาแบบผสมผสานใหกบองคการ (มตองคการ) ทสะทอนใหเหนการตดสนใจแบบมสวนรวม และการท างานของกลมขนาดเลก โดยค านงถงองคประกอบดานคณสมบตของทมงาน ทกษะทจ าเปนของสมาชก กระบวนการกลม และสภาพแวดลอมในการท างานของแตละทม

๙. การพฒนาความเปนผน า กบ 4 Q แบงเปน ๒ ประเภท คอ ๑) ผน าทไดรบจากการแตงตง และ ๒) ผน าทมอ านาจสวนตว ผน าแบบท ๒ จะเปนผน าทมประสทธผลทมาจากการพฒนา 4 Q (IQ EQ AQ และ MQ) ดงน

61

๙.1 IQ (intelligence quotient) IQ หรอ intelligence quotient หมายถง ระดบสตปญญาหรอระดบเชาวนปญญาของคน ซงคนทม IQ สงๆ จะเปนคนเกง มสมองรบรวองไว เรยนหนงสอเกง แตเดมเชอวาคนทเรยนเกง ม IQ สงๆ จะมความกาวหนาทางการงานและอาชพ แตปจจบนความคดนไดรบการพสจนแลววาจรงเพยงครงเดยว นกจตวทยาเชอกนใหมวา IQ ท าใหคนเราประสบความส าเรจไดเพยง ๒๐ เปอรเซนต สวนอก ๘๐ เปอรเซนต เปนผลมาจาก EQ นกวชาการเชอวา EQ ตางหากทผลกดนใหคนประสบความส าเรจในชวตอยางแทจรง ซงสงทมอทธพลตอเชาวปญญาเปนผลมาจากพนธกรรมและสงแวดลอม โดยพนธกรรมใหศกยภาพแกบคคล สวนบคคลจะพฒนาไดไกลเพยงใดขนอยกบโอกาสทไดรบอทธพลจากสภาพแวดลอม ๙.๒ EQ (emotional quotient) อคว หรอ emotional quotient เปนความฉลาดทางอารมณในการตระหนกรอารมณของตนเองและผอน สามารถจงใจตนเองและผอนได มความเหนใจและเขาใจความรสกผอน ตลอดจนสอสารสรางมตรกบผอนไดอยางด ผน าทฉลาดทางอารมณ จะพฒนาทกษะทางอารมณและสงคมใหสมบรณ เพอโนมนาวใหผคนใชความอตสาหพยายามในทางทสรางสรรคอยางมประสทธผล โดยม ๒ ทกษะของผน า คอ ๙.๒.๑ ทกษะหลก เชน รจกตนเอง ครองสต อานผอน รบรทแมนย า และสอสารดวยความยดหยน 9.๒.2 ทกษะขนสง เชน ยอมรบหนาทความรบผดชอบ สรางทางเลอก ยอมรบในวสยทศน มความกลาหาญ และแสดงความแนวแน ๙.๓ AQ (adversity quotient) เอคว หรอ adversity quotient เปนความสามารถในการฟนฝาอปสรรคและแกปญหา ความอด ควบคม มสต เชอวาปญหาเกดจากสงแวดลอม ไมโทษตวเอง ถาเกดจากตนเองจะยอมรบและพรอมแกไข ไมท าเรองเลกใหเปนเรองใหญ อดทนตอความยดเยอ เปลยนวกฤตเปนโอกาส มองความลมเหลวเปนบนไดสความส าเรจ ๙.๔ MQ (moral quotient) เอมคว หรอ moral quotient เปนความฉลาดทางจรยธรรม ระดบสตปญญาทางดานศลธรรม ค าวา คณธรรมในทนหมายถง ระดบความเหนแกตว MQ นนไมสามารถฝกฝนหรอขดเกลาไดในชวงเวลาสนๆ ขณะทบคคลเจรญเตบโตขนมาแลว เหมอนดงค าโบราณของไทยทวา "สนดอนนนขดได แตสนดานนนขดไมได" MQ ระดบด ตองเรมปลกฝงในวยเดกจงจะไดผลมาจาก ๓ ปจจยคอ ๑) การสอนศลธรรมโดยตรงใหกบเดก ๒) การถายทอดทางศลธรรมจากผใหญใหกบเดก และ ๓) ความรกและวนย จงควรไดรบการฝกมาแตเดก

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา การศกษาเกยวกบพฤตกรรมของบคคลเปนสงทผบรหารจ าเปน ตองใหความสนใจ เนองจากการบรหารยคใหมมงเนนการบรหารคน มากอนการบรหารงาน การเรยนรเกยวกบคนมความละเอยดออนและซบซอน เพราะเปนความพยายามทจะเขาใจและวเคราะหปฏกรยา ทเกดขนของบคคลใหไดวา บคคลมความตองการแตละระดบขนอยางไร ความสามารถในการวเคราะห คนถอวาเปนศลปะของนกบรหารทมคณภาพทจะน าไปประยกตใชในการสรางแรงจงใจ สรางความพอใจ ตลอดจนสรางขวญและก าลงใจใหกบผปฏบตงาน ซงน าไปสเปาหมายขององคการกคอ สรางบคลากร มคณภาพ เพอสรางสรรคผลงานทมคณภาพ ถาองคการมบคลากรมคณภาพคอ มทมงานท มคณภาพ ผบรหารไมเพยงดแลในความเปนบคคล แตตองเอาใจใสกลมผปฏบตงาน เรยนรพนฐานกระบวนการกลม เพอน าไปใชในการสงเสรมการท างานของบคคลอยางเหมาะสมในแตละขนของพฒนาการกลม ทมงาน

62

ทมประสทธภาพจะยดเรองเปาหมาย หรอวตถประสงคของกลมเปนส าคญ และในการปฏบตงานรวมกน กตองรบทบาทและหนาทของตนเองซงเปนสมาชกกลม ท างานประสานกนไดอยางด มความสามคค เตมใจรวมมอ ชวยเหลอกน ซงความสามคคของกลมจะเกดขนภายในทมงานนนขนอยกบผบรหาร ภายใตสตปญญา อารมณ การควบคมสต และความมศลธรรม ทเกดขนทงของผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา อนน าไปสความส าเรจได

เรองท ๔.๑.๒ การประยกตจตวทยาในการพฒนาผใตบงคบบญชา

จากแนวคดและหลกการดานจตวทยาในการพฒนาผใตบงคบบญชา ไดน าไปสการใชประโยชนกบการปฏบตงานจรงโดยมกรณตวอยางการประยกตจตวทยาในการพฒนาผใตบงคบบญชา 3 กรณตวอยาง ดงน

๑. การประยกตจตวทยาในการพฒนาผใตบงคบบญชา เรองการบรหารจดการองคกรในหนวยงาน (การสรางทมงาน)

นางกลยา วทยาภรณ เกษตรอ าเภอบางไทร ส านกงานเกษตรจงหวดพระนครศรอยธยา ไดเลาวาจากการปฏบตจรงทไดด าเนนการทเกยวกบ “การบรหารจดการองคกรในหนวยงาน (การสรางทมงาน)” ของส านกงานมกระบวนการ ดงน

1.๑ เปนผทมแบบอยางทด เรมจากตวผน าตองหมนศกษาหาความรอยเสมอ เพอทจะเพมขดความสามารถในดานวชาการ และสามารถถายทอดใหแกผใตบงคบบญชาได โดยจะตองเปนผทเปดใจ ใหกวางเพอรบความคดเหนจากเพอนรวมงาน มเทคนคในการเขาใจลกนอง โดยการมอบหมายงานทบคคลนนๆ ถนด ผบรหารสามารถเปนผน าในการเปลยนแปลง เปนคนทคดนอกกรอบในการปฏบตงาน มความคดรเรม ในการปฏบตงานเพอเปนตวอยาง ผน าจะตองเปนคนทมคณธรรม จรยธรรมแกผใตบงคบบญชา 1.๒ มอบหมายหนาททรบผดชอบตรงตามความตองการ การทจะใหบคคลอนยอมรบผน าได จะตองมอบหมายหนาททรบผดชอบตรงตามความตองการ ไมเฉพาะในหนวยงาน หรอในหนวยงานภาค กมความจ าเปนในการสรางทมงาน สนบสนนบคคลในทมงานใหไดรบการศกษาหาความรอยเสมอ เพอเสรมเพมความร เพอน ามาปรบปรงและเปลยนแปลง น ามาประยกตใชในการปฏบตงานในทมงานได ผน าจะตองสรางขวญและก าลงใจใหแกทมงาน

1.๓ ทมงานสามารถท างานตามทไดรบมอบหมายได เมอผน าเกดความไววางใจ ทมงานกจะสามารถท างานตามทไดรบมอบหมาย หรอตรงเปาหมายตามทก าหนดไว หรอตามแผนทวางไว ซงการท างานจะตองอ านวยความสะดวกใหแกทมงานในการประสานงาน การใชสอตางๆ จะเปนชองทางในการประสานงาน และแลกเปลยนเรยนร เพองานจะไดบรรลตามเปาประสงค ประสบผลส าเรจตามทคาดหวงไว

๒. การประยกตจตวทยาในการพฒนาผใตบงคบบญชา เรองการจงใจใหบคลากรหรอทมงานปฏบตงาน ใหส าเรจ

นายวระศกด สขทอง หวหนากลมยทธศาสตรและสารสนเทศ ส านกงานเกษตรจงหวดกาญจนบร ไดเลาวาจากการปฏบตจรงทไดด าเนนการทเกยวกบ “การจงใจใหบคลากรหรอทมงานปฏบตงานใหส าเรจ” โดยการเขำใจในพฤตกรรมของผอน หรอของกลมสงคม ทมงานมความส าคญอยางยงในการชวยใหเรา

63

ควบคมพฤตกรรมของบคคล กลม หรอ ทมงาน เพอจงใจใหเขาแสดงพฤตกรรมตามทตองการได คนสวนใหญมกตองการความรก ความตองการ ไดรบการยกยองนบถอจากผอน ตามแนวคดของมาสโลว ซงผบงคบบญชาสามารถน าความตองการของบคคลดงกลาว มาใชในการกระตนใหบคคลปฏบต งานใหบรรลเปาหมายตามทก าหนดไวไดอยางราบรน โดยมวธการ ดงน 2.1 การมอบหมายงาน เมอบคคลท างานส าเรจตามขนตอน บรรลเปาหมายทก าหนด ควรเปดโอกาสใหเขาไดน าเสนอผลงานความส าเรจดงกลาวในเวลาทเหมาะสมตอหนาเพอนรวมงานดวยกน ใหเขาไดแสดงความรสก ความสามารถ ความมงมนในการท างานใหส าเรจนน และเปดโอกาสใหมการอภปรายในกลมเพอน ชกจงใหปฏบตตามเพอความส าเรจดงกลาว ๒.2 การประกาศเกยรตคณ ทงตอหนาเพอนรวมงาน ทประชม หรอในเวทตางๆ ทมโอกาส 2.3 การกระตนสงเราใหเกดการเรยนร จากการไปทศนศกษาดงาน สรางประสบการณ เพมพนความร และความสขแกบคคล ไดแก การจด KM สญจร เพอเรยนรประสบการณในวชาชพ ณ สถานทตางๆ 2.4 การสอนงาน เปนการใหค าแนะน าเชงสรางสรรค ทสรางความอบอน ความมนใจใหกบทมงานได 2.5 การมอบหมายงานทชดเจน มการสอสารท าความเขาใจในกระบวนการ ผลลพธทตองการ และการตดตามความกาวหนาการด าเนนงานอยางสม าเสมอ เพอแสดงความเอาใจใสในงานของผบงคบบญชา ทมตองานจนกวาจะบรรลผลส าเรจ

๓. การประยกตจตวทยาในการพฒนาผใตบงคบบญชา เรองการมอบหมายงานและการปฏบตตน เปนตวอยาง

นายสมคด เฉลมเกยรต ผอ านวยการศนยสงเสรมเทคโนโลยการเกษตรดานอารกขาพช จงหวดสพรรณบร ไดเลาวา “การมอบหมายงานและการปฏบตตนเปนตวอยาง” เมอไดรบแตงตงใหด ารงต าแหนงหวหนาหนวยงานในสถานทเดม ประกอบกบเปนผทมอายนอยทสด เมอเทยบกบทมงาน ในการสงการหรอมอบหมายงาน บางครงทมงานยงคดวาเปนเพอนรวมงาน จงไดรบการตอบสนองในการปฏบตงาน ทไมดเทาทควร ครนจะใชวธการแบบเบดเสรจเดดขาด กเขากบสภาษตทวา “หกดำมพรำดวยเขำ” ซงจะท าใหไมประสบความส าเรจ หรอเกดความแตกแยกในองคกรมากขน แตดวยความตงใจทจะท างานใหบรรลตามเปาหมาย และองคกรตองขบเคลอนไปขางหนา จงด าเนนการแกไขดงน 3.1 เดนไปพดคยทโตะท างานของทมงาน ในการสงการในชวงแรกๆ จะใชวธการเดนไปพดคยทโตะท างานของทมงานมากกวาทจะเรยกมาพดคยทหองตนเอง 3.2 นดพดคยเพอตดตามงาน ทกวนจนทรชวงบาย จะมการนดกนพดคยเพอตดตามงาน และทราบถงปญหา อปสรรค พรอมวธการแกไข แลวด าเนนการรวมกน ขณะเดยวกน การปฏบตงานใหไดตามทตองการ กตอง ใหค าชมในบางครง ๓.3 รบฟงความคดเหน ตองรบฟงความคดเหนของทมงานไปกอน แลวจงคอยสรปเพอใหงานส าเรจตามวตถประสงค 3.4 ทานอาหารรวมกน มการนดทานอาหารรวมกนในบางโอกาส 3.5 ท าเปนไมเหนเสยบาง ในบางครงตองแกลงท าลม หรอไมเหนเสยบางในบางเรองทไมเปนสาระ 3.6 ลงมอท าเอง ในบางครงตองลงมอท าเองดวย

64

3.7 ปฏบตตนใหเปนตวอยาง ตองปฏบตตนใหเปนตวอยาง ในฐานะทเปนหวหนาหนวยงาน เพอใหทมงานเกดความเกรงใจ และใหความรวมมอในการปฏบตงาน จากขอมลดงกลาวสรปไดวา การประยกตจตวทยาในการพฒนาผใตบงคบบญชา อาจจะมความเหมอนและตางกนของการปฏบตทเกดขนกบผบงคบบญชาในแตละระดบ ไดแก อ าเภอ จงหวดและสวนกลาง ซงหวหนาทเปนผบงคบบญชาจะตองมการวเคราะหผปฏบตโดยดจากพฤตกรรม บรรยากาศ สภาพแวดลอม เปาหมายงานและความพรอม เพอจะไดเลอกใชวธการและเทคนคดานจตวทยาทหลากหลาย เหมาะสมกบบคคลทเปนผใตบงคบบญชา หรอลกนองไดอยางถกตองกบสถานการณ บคคล และงานทตองการ ใหบรรลผล

ตอนท ๔.๒ ศลปะการท างานกบผใตบงคบบญชา

เรองท ๔.๒.๑ แนวคด ทฤษฎดานศลปะการท างาน

แนวคด ทฤษฎดานศลปะการท างาน จะไดกลาวถง ความส าคญของศลปะกบการท างาน ศลปะการท างานรวมกบบคคลอน และศลปะการพดเพอการสอสาร ซงมความส าคญในการสอสารระหวางผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา

๑. ความส าคญของศลปะกบการท างาน จากการรวบรวมและประมวลขอมลเกยวกบการท างาน จะเหนไดวาการท างานเปนกระบวนการพสจนความสามารถ ความดงาม อดมการณของตนเอง อนจะน ามาซงความส าเรจในชวตการงานและครอบครว การท างานใหดประสบความส าเรจจงเปนเปาหมายหลกทจะน ามาซงความสขในชวต ศลปะกบการท างาน จงเปนชวตทมจตวญญาณและนบวาเปนพนฐานส าคญทสด เพราะในหนวยงานประกอบดวยบคคล ๒ กลม คอ ผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา ซงอยรวมกนแตมบทบาทหนาทการท างานทแตกตางกน ดงนน ศลปะจงเปนเครองมอหนงทจะชวยใหบคคลทง ๒ กลมท างานรวมกนอยางมความสขและบรรลเปาหมายขององคกร

๒. ศลปะการท างานรวมกบบคคลอน การท างานรวมกบผอนใหเกดผลส าเรจ เปนศลปะทมความส าคญ ดงพระบรมราโชวาทไดกลาวไวดงน

“.....การท างานรวมกบผอนนน ทจะเปนไปโดยราบรนปราศจากปญหาขอขดแยงยอมเปนไดยาก เพราะคนจ านวนมากยอมมความคดและความตองการแตกตางกนไป มากบาง นอยบาง ทานจะตองร จกอดทนและอดกลน ใชปญญา ไมใชอารมณ ปรกษากน และโอนออนผอนตามกนดวยเหตผล โดยถอวาความคดทแตกตางกนนน มใชเหตผลทจะท าใหเปนขอขดแยง โตเถยงเพอเอาแพเอาชนะกน แตเปนเหตส าคญทจะชวยใหเกดความกระจางแจง ทงในวถทางและวธปฏบตงาน .....”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรแกผส าเรจการศกษาจากมหาวทยาลยขอนแกน ณ มหาวทยาลยขอนแกน วนพฤหสบดท 17 ธนวาคม 2541

65

๒.๑ ความส าคญของการท างานกบบคคลอน คนเราไมสามารถท างานคนเดยวเพยงตามล าพงได แนนอนวาทกคนยอมตองมการตดตอสมพนธกบผอนไมมากกนอย การท างานรวมกบบคคลอน จงเปนสงส าคญทไมสามารถหลกหนได บางคนมพฤตกรรมทสามารถปรบตวและท างานรวมกบผอนไดด แตบางคนประสบปญหาในการท างานรวมกบบคคลตางๆ ดงนน ความสามารถในการท างานรวมกบผอน จงเปนสงส าคญและควรฝกฝน เพราะประโยชนจะมมากมายหากสามารถเขากบผอนไดด และเมอไดรบการยอมรบและความรวมมอจากบคคลตางๆ แลวยอมจะสงผลใหตวเราเองกมความสขและสนกกบงานทท า และในทสดกสงผลตอเนองไปยงความส าเรจ ในหนาทการงานดวย ๒.๒ ศลปะการท างานรวมกบบคคลอน ศลปะการท างานรวมกบบคคลอน มผกลาวไวมากมายแตในทนประกอบดวย ๖ ประการ ดงน

P = positive thinking……...คดแตทางบวก สรางโลกสวยงาม S = smile…..…ยมแยมแจมใส สรางความประทบใจ Y = yours……..จรงใจใหกน ชวยเหลอการงาน C = compromise……..สมานสามคค ดวยการประนประนอม H = human relations…..…สมพนธทด สรางมตรผกพน O = oral communication……..สอสารชดเจน แกไขขอขดแยง

๒.๒.๑ positive thinking คดแตทางบวก สรางโลกสวยงาม ในการท างานใดๆ กตาม ทศนคตเปนสงส าคญ ซงทศนคตยอมมสวนสมพนธโดยตรงตอการแสดงออกทางพฤตกรรม และหากมทศนคตหรอความคดในเชงลบ ยอมมพฤตกรรมทไมอยากใหความรวมมอใดๆ และในทสดสงเหลานเองจะสงผลท าใหไมมความสขกบงาน ดงนน เพอใหสามารถท างานรวมกบผอนไดอยางมความสขและสนกกบสง ทก าลงท าอย ขอใหปรบความคด ทศนคตของตวเองโดยใหมองโลกในทางบวกไวเสมอ ๒.๒.๒ smile ยมแยมแจมใส สรางความประทบใจ ควรจะสรางความประทบใจแกผอนดวย การใหรอยยม การยมแยมแจมใสจะท าใหมเสนหทนาคบหาสมาคมดวย แนนอนวาคงจะไมมใครอยากรวมงานกบคนทท าหนานวควขมวดอยเปนประจ า ท าหนาบงตงอยตลอดเวลา หรอท าสหนาเบอหนาย เมอตองท างานรวมกบผอน การท างานดวยรอยยม จะสงผลใหท างานอยางมความสข และท าใหพรอม ทจะรบมอกบปญหาตางๆ ทเกดขน เพราะใจมความสขกจะท าใหจตไมฟงซาน และในทสดเม อจตนง ยอมมสต สมาธ และปญญาในการวางแผนงานและตดสนปญหาตางๆ ทเกดขน ๒.๒.๓ yours จรงใจใหกน ชวยเหลอการงาน ควรมความจรงใจทจะใหความชวยเหลอ และ ชวยแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนในการท างานแกเพอนรวมงาน โดยควรมความมงหวงทจะใหการท างานประสบผลส าเรจในเปาหมายทก าหนดขนรวมกน ความจรงใจจะสงผลใหเปนผรบฟงและเปนผใหทด ซงไมจ าเปนทจะตองรอใหบคคลอนมารองขอใหชวยกอน สามารถอาสาชวยเหลอในการท างาน หรอ การจดการกบปญหาตางๆ และหากมความจรงใจในการใหความชวยเหลอแกบคคลตางๆ กจะท าให มความตองการและความพยายามในการแสวงหาวธการ เพอจดการกบปญหาทเกดขน ความจรงใจทแสดงออกมานนยอมสรางความประทบใจและทศนคตทดจากบคคลรอบขาง

66

๒.๒.๔ compromise สมานสามคค ดวยการประนประนอม การท างานรวมกนนน ยอมตอง มปญหาความขดแยงเกดขน อาจเนองมาจากทศนคตและความคดเหนทไมตรงกน หรออาจเปนเพราะความขดแยงทางผลประโยชนทไมลงรอยกน หากเปนผหนงทอยในสถานการณของความขดแยง ทเกดขน ควรเปนผท าใหเกดความสามคคดวยการสรางความประนประนอมระหวางกน ความพยายาม ท าใหสถานการณลดความตงเครยดลงโดยทงสองฝายไมเสยผลประโยชน สรางสถานการณในลกษณะของ win win situation นนคอไมมฝายใดฝายหนงไดเปรยบหรอเสยเปรยบ การทปลอยนงดดาย โดยไมพยายามท าอะไรเพอใหสถานการณของความขดแยงคลคลายลง ยอมจะสงผลตอประสทธภาพและประสทธผลในการท างานของกลมหรอทมงานได ๒.๒.๕ human relations สมพนธทด สรางมตรผกพน ความมมนษยสมพนธเรมจากการเรมตนทกทาย การแสดงความเปนมตรกบบคคลตาง ๆ ทงทรจกและทไมรจกมากอน และรวมไปถงการแสดงความรสกเปนหวงเปนใย การแสดงไมตรจตกบผอน ตลอดจนการแสดงกรยาทาทางและการใชวาจา เพอสรางความคนเคย ซงพฤตกรรมตาง ๆ เหลานจะท าใหมเพอน หรอเครอขายทกวางขวางทพรอม จะใหขอมลและใหความรวมมอในการท างาน เปนการสรางเครอข ายและการยอมรบจากคนอนทจะ ชวยเหลออยตลอดเวลา ๒.๒.๖ oral communication สอสารชดเจน แกไขขอขดแยง ความสามารถในการสอสารดวยวาจาเปนลกษณะพฤตกรรมอยางหนงทจ าเปนส าหรบการท างานรวมกบผอน หากพดหรอใหขอมลขาวสารทคลมเครอ ไมชดเจน ถกตองแกบคคลหรอหนวยงานอนแลว อาจเปนประเดนใหเกดขอขดแยง หรอปญหาในการท างานรวมกบผอนได ดงนน ตองตระหนกไวเสมอวาขอมลทก าลงสอออกไปนน ควรจะตองชดเจน ถกตอง และเปนปจจบนอยเสมอ เพราะขอมลสงผลโดยตรงตอการท างานของบคคลหรอหนวยงานอน

๓. ศลปะการพดเพอการสอสาร ศลปะการพดเพอการสอสาร จะกลาวถง หลกทวไปของการพด และการพดเพอจงใจ ซงเปนประเดน ทผบงคบบญชามความจ าเปนตองใชในการพฒนาผใตบงคบบญชา โดย ประเสรฐ บญเสรม (๒๕๕๕) ไดกลาวถง หลกทวไปของการพด และการพดสอสารเพอจงใจไวดงน ๓.๑ หลกทวไปของการพด ผบงคบบญชามการสอสารกบบคคลหลายกลม ไมวากบผบงคบบญชาทสงกวา ผใตบงคบบญชา หรอบคคลอนทผบงคบบญชาท างานดวย ดงนนการพดเพอการสอสารจงมความส าคญยงส าหรบผบงคบบญชา ๓.๑.๑ ความหมายของการพด การพด คอ การใชถอยค า น าเสยง และกรยาอาการ เพอถายทอดอารมณ ความรสกนกคด ความร ประสบการณ ตลอดจนความตองการของผพดใหผฟงไดรบร และเกดการตอบสนอง ๓.๑.๒ ประเภทของการพด การพดของมนษยแบงออกเปน ๔ ประเภทคอ การพดระหวางบคคล การพดในกลมบคคล การพดในทชมนมชน และการพดทางสอมวลชน ๓.๑.๓ ความส าคญของการพด การพดเปนเครองมอทชวยใหกจการตางๆ ส าเรจไปไดดวยด ผมความสามารถในการพดจงเปนผมอ านาจอยในตว กอใหเกดผลดในการด าเนนชวต ทงในดานกจการงานและดานสวนตว การพดของผบงคบบญชากเชนกน เปนเครองมอหนงในการสอสารกบผใตบงคบบญชาในอนทจะท าใหภารกจตางๆ ขององคกรประสบผลส าเรจ

67

๓.๑.๔ ความมงหมายของการพด การพดมจดมงหมายเพอแสดงหรอเสนอขอคดเหนตอผฟง และผฟงสามารถรบรเรองราวและเขาใจไดตรงกบความตองการของผพด ตลอดจนสามารถน าไปปฏบต ไดอยางมประสทธภาพ เรยกวา “พดไดอยางใจนก ระลกไดดงใจหวง ยงประโยชนใหแกผฟง สรางพลง ในการเปลยนแปลง” ความมงหมายของการพด แบงเปน ๒ แบบ คอ ความมงหมายของการพดโดยทวไป และความมงหมายเฉพาะ

๑) ความมงหมายโดยทวไป คอ การพดทพยายามใหผฟงสนใจ เขาใจ และประทบใจจากการพดนนๆ ความสนใจจะเกดไดเพราะผพดไดเตรยมตวเปนอยางดในการเตรยมตวพดและเตรยมเนอหา สวนความเขาใจเปนการเรยกรองใหผฟงสนใจฟง และผฟงมความเขาใจ ซงการจะท าไดนน ผพดตองเตรยมเนอหา การใชถอยค า การเรยบเรยงประโยคทงายตอการเขาใจ ส าหรบความประทบใจ คอ ผฟงมความเขาใจทชดเจน จนมองเหนภาพ ท าไดโดยใชค าคม ขอความทลกซงกนใจ ค ารนแรงทเหมาะสม และค าอปมาอปไมยตางๆ เปนตน

๒) ความมงหมายเฉพาะ คอ การพดเพอความมงหมายเฉพาะ ไดแก การพดเพอใหขาวสารความร เปนการพดแบบเสนอขอเทจจรง โดยไมมงหมายทจะเปลยนทศนคตของผฟง แตเพอเพมพนความร ความเขาใจแกผฟง หรอการพดเพอความบนเทงซงเปนการพดเพอใหผฟงสนกสนานครกครน หรอการพดเพอชกจงใจ เปนการพดสอสารทมงหวงใหผฟงเปลยนใจเหนคลอยตามผพด การพด เพอความมงหมายเฉพาะ มความส าคญและจ าเปนส าหรบผบงคบบญชาทจะใชในการสอ สารกบผใตบงคบบญชา ๓.๑.๕ ลกษณะการพดทด การพดทดและเพอใหบรรลจดมงหมายของการพดตามทผพดตองการนน มลกษณะส าคญ ดงน ๑) การพดมความมงหมายทด ทงความมงหมายทวไปและความมงหมายเฉพาะ ๒) การพดมความเหมาะสม โดยเหมาะสมกาลเวลา ใชเวลาทเหมาะสม เหมาะสม กบสถานท โอกาสและผฟง ๓) การพดใชถอยค าทด คอ พดดวยถอยค าทเปนจรง มประโยชน และผฟงพอใจ ๔) ผพดมบคลกลกษณะด ตองใชน าเสยง ภาษา สายตา ทาทาง และกรยาอาการตางๆ ใหเปนธรรมชาต สอดคลองกบเรองทพด ๓.๒ การพดสอสารเพอจงใจ ๓.๒.๑ ความหมาย การพดสอสารเพอจงใจ มความหมาย ๒ นย คอ เปนการพดเพอใหผฟงไดร เพอใหผฟงเชอและเพอใหผฟงเหนดวยทงทางความคดและการกระท าตามความมงหมายของผพด และเปนการพดใหผฟงมความเหนคลอยตามและปฏบตตาม เปนการพดอยางมเหตผล เพอโนมนาวจตใจ เกลยกลอมชกจงใหผฟงคลอยคาม ๓.๒.๒ หลกการพดสอสารเพอจงใจ

1) สรางบรรยากาศใหผฟงมความสนใจในสงทผพดตองการพด 2) ท าใหผฟงไววางใจ และมศรทธาในถอยค าของผพด 3) อธบายถงเหตผล ขอเทจจรง เพอใหผฟงเหนความจ าเปนและคณคาของปญหาทพด

68

4) หากมความจ าเปนผพดตองพดดวยการวงวอนคน เพอจงใจใหผฟงปฏบตตาม โดย กลาวถงประโยชนทจะไดรบหากปฏบตตามทผพดไดพด

๓.๒.๓ ปฏภาณไหวพรบระหวางการพดสอสารเพอจงใจ ในขณะทผพดก าลงจะพดหรอด าเนนการ พดอย อาจมปญหาเฉพาะหนาเกดขน ซงเปนปญหาทไมคาดคดและไมไดเตรยมตวมากอน ดงนน ผพดจะตองใชปฏภาณไหวพรบ เพอแกไขใหการพดเปนไปดวยด ซงปญหาดงกลาว ไดแก

1) เมอผฟงแสดงความไมพอใจหรอไมเปนมตรกบผพด จงยม เพราะการยมแสดงถง ความรก ความชอบ ความเปนมตร ผฟงกจะมไมตรตอบผพด

2) เมอผฟงหรอคสนทนาโตเถยงกบทาน จงหลกเลยงการโตเถยงตอบ เพราะจะเปนผล ใหเกดโทษและท าลายอ านาจบงคบตนเองและสรางบรรยากาศความเครยด ควรรจกผอนสนผอนยาว ใชความสขมรอบคอบ ประนประนอม และเหนอกเหนใจ ซงจะชวยใหมองเหนแงคดของอกฝายหนงได การออนนอมถอมตนจะชวยใหอกฝายหนงยอมรบความคดเหนของผพดไดงาย และมการโตแยงใหนอยลง

3) เมอผฟงหรอคสนทนาต าหนตเตยนหรอกลาวโทษผพด จงพดปรกปร าลงโทษตวเอง ในประการตางๆ ซงจะเปนการลดความขนเคองของผฟงลงได การกระท าเชนนจะเปนการจงใจใหผฟงเปนคนใจกวาง เปลยนทาทโอนออนไปในทางทใหอภย และเหนความผดของผพดเปนสงเลกนอย จงใชวธสภาพออนโยน นมนวล แสดงความเปนมตร

4) เมอพดกบผทก าลงคลงแคน ในลกษณะทบาคลง จงหลกเลยงการใหเหตผล เมอแรกพบ วธทดทสด คอ พยายามพดใหรสกวาเราเหนใจเขา และเปนฝายเดยวกบเขา พรอมกบพยายามพดชกจงเพอเบนความสนใจหรอไดคดไดไตรตรอง จากนนจงเสนอแนะใหพวกเขาหาทางออกดวยวธอนตอไป

5) เมอพดกบผทเสนอขอเรยกรอง ผพดจะตองตงสตใหมน อยาแสดงอาการตกใจหรอ รสกหวาดหวนมากเกนไป เมอสอบถามถงขอเรยกรองแลว ไมควรจะตอบรบหรอตอบปฏเสธทนท ควรพดรบ แตเพยงวา “จะขอรบขอเสนอทงหมดไวใหผมอ านาจพจารณา” หรอหากผพดเปนผมอ านาจสงสด อาจตอบอยางมความหวงวา “ขอรบขอเสนอไวพจารณาและจะใหความเปนธรรมแกทกคน”

6) เมอพดกบผทบบคนใหตอบค าถามทไมมทางเลอก เชน “จะจดการหรอไม” “จะท า หรอไม” “จะเพมเตมหรอไม” หรอ “จะแกไขหรอไม” ผพดควรตอบวาตนยงไมทราบขอเทจจรง จะตองทราบขอเทจจรงเสยกอนจงจะตอบใหทราบ โดยพยายามใชค าพดแสดงความตงใจทจะชวยเหลอ และ ใหความรวมมอ เชน พดวา เหนใจเขา เขาใจพวกเขาด จะพยายามหาหนทางแกไขโดยเรวทสดจะประชมกรรมการดวน จะพจารณาใหค าตอบโดยเรวทสด เปนตน

7) เมอสงเกตเหนวาผฟงรสกเบอหนาย ไมสนใจในเรองทผพดก าลงพด แตกลบไปท าสงอน เชน อานหนงสอ เขยนหนงสอ มองออกนอกหนาตาง เชนน ผพดควรเปลยนวธพดเสยใหม เชน พดใหเรวขน รวบรดเขาสจดส าคญเรวขน หรอเพมอารมณขนแทรกเขาไป จากขอมลดงกลาว สรปไดวา ศลปะการท างานของผบงคบบญชา เปนความส าคญ ทจะตองน ามาใช ในการท างานรวมกบผอน จงตองเขาใจหลกการน าไปใชเพอการสอสาร ไดแก การพด และการจงใจ เพอใหผบงคบบญชาปฏบตงานใหบรรลผลตามเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ

69

เรองท ๔.๒.๒ การประยกตศลปะในการท างานกบผใตบงคบบญชา

การประยกตศลปะในการท างานกบผใตบงคบบญชา จะไดกลาวถง ศลปะการเปนผน าทม ศลปะการสอสารกบผใตบงคบบญชาแบบสรางสรรค ศลปะการสรางความสมพนธกบผใตบงคบบญชา และกรณตวอยางการประยกตศลปะในการท างานกบผใตบงคบบญชา

๑. ศลปะการเปนผน าทม ผบงคบบญชาเปรยบเหมอนหวหนาทมท างานในองคกร ซงตองมปฏสมพนธกบผใตบงคบบญชาทเปนลกทม ดงนน การท างานรวมกบลกทม ผบงคบบญชาจงจ าเปนตองมศลปะในการท างานและการสอสารในฐานะผน าทม ดงน ๑.๑ แนวคดพนฐานในการท างานเปนทม “ทม” หมายถง การมจดมงหมายเปนอนหนงอนเดยวกน การรวมมอกน และในบางครง ทม ยงหมายถง ความเทาเทยมกนของสมาชกในทมดวย ทมงานเปนคนกลมเลกๆ ซงแตละคนมทกษะความสามารถในการท างานทเตมเตมซงกนและกน และทก ๆ คนตางกยดมนในเปาหมายเดยวกน พรอมทงมสวนในความรบผดชอบตอเปาหมายนนรวมกน ทมมปฎสมพนธระหวางสมาชกดวยกน และ ในขณะเดยวกนกมปฎสมพนธกบผน าทมดวย สมาชกของทมคาดหวงวา ผน าทมจะชวยจดหาทรพยากร แนะน าแนวทางทเหมาะสมในการท างาน (coaching) ในยามจ าเปน และชวยเชอมตอทมเขากบสวนงานอนๆ ของหนวยงาน ๑.๒ ความส าคญของผน าทม ผบงคบบญชาในฐานะผน าทมมความส าคญและความส าเรจตอทม ดงน

๑.๒.๑ ผน าทมเปนผรเรม เปนตนแบบ เปนนกเจรจา และผใหค าแนะน าแกลกทม ๑.๒.๒ ผน าทมท าใหทกคนในทมเปนสวนหนงของทม ๑.๒.๓ ผน าทมสงเสรมใหเกดความเปนอนหนงอนเดยวกนของทม ดวยการมองเหนความส าคญ

ของทกษะความสามารถของสมาชกแตละคน และสงทพวกเขาท าไดเพอทม ๑.๒.๔ ผน าทมพยายามหลกเลยงการคดคลอยตามกนเปนกลม โดยมอบหมายใหกลมคนทไดรบ

ความเชอถอจากสมาชกไดแสดงความคดเหนหรอคดคาน แตงตงใหมผท าหนาทแยงสมมตฐานและขอสรป ของสมาชกสวนใหญในทม

๑.๒.๕ ผน าทมน าวธการกระตนความคดสรางสรรคของทม โดยน าคนทมความคดนอกกรอบ และคนทมรปแบบความคดในกรอบเดมเขามาท างานรวมกน และผสมผสานความคดนอกกรอบเขาดวยกน ๑.๓ หลกการท าหนาทเปนผน าทม ๑.๓.๑ ใหความสนใจกบกระบวนการท างานของทม โดยพจารณาจากความรวมมอกนของสมาชก การแลกเปลยนขอมล และพยายามท าใหผทมขอมลทส าคญน าขอมลมาแลกเปลยนกนในทม ๑.๓.๒ เมอสมาชกคนใดคนหนงสรางความขดแยงใหเกดขนภายในทม ผน าทมสามารถจดการกบปญหานนดวยการหารอกนอยางเปดเผยภายในทม และดวยการหารอกนเปนการสวนตวกบสมาชกคนนน ๑.๓.๓ ทมควรแบงภารกจออกเปนงานยอย เพอกระตนและจงใจใหสมาชกในการท างานรวมกน ๑.๓.๔ ทมควรฉลองความส าเรจ เมอทมท างานไดส าเรจตามเปาหมายเปนระยะๆ

70

๑.๓.๕ ท าใหทมเรยนรซงกนและกนมากขน โดยการคดเลอกผทมความกระตอรอรน ตองการเรยนรเขามาเปนสมาชกทม กระตนใหสมาชกใหความสนใจกบบทเรยนทพวกเขาจะไดรบจาก การเรยนรประสบการณทผานมา และใหโอกาสแกสมาชกในการท าสงตางๆ ๑.๓.๖ ผน าทมตองท าตนใหพรอมส าหรบใหสมาชกเขาพบไดเสมอ และรวมถงการยอมรบความผดพลาดของตนเองได ๑.๓.๗ ผน าทมตองใหความส าคญกบการประเมนผล นอกเหนอจากผลลพธของการท างาน โดยเฉพาะชวงแรกๆ ของการท างาน

๒. ศลปะการสอสารกบผใตบงคบบญชาแบบสรางสรรค ความสามารถหนงทส าคญของผบงคบบญชา คอ การพดคยหรอการใหขอมลกบผใตบงคบบญชา เกยวกบ งานทพวกเขารบผดชอบ ซงผบงคบบญชาตองเผชญหนากบผใตบงคบบญชาโดยตรง และมการสอสารแบบสองทาง (two way communication) เพอใหผใตบงคบบญชายอมรบในสงทผบงคบบญชาตองการ โดยปญหาหนงทเกดขน ซงท าใหการพดคยไมประสบผลส าเรจ เนองจากวาผบงคบบญชาขาดศลปะในการสอสารอยางสรางสรรค มงเนนแตเปาหมายของตนเองเปนหลก ดงนน การพดคยหรอการใหขอมลกบผใตบงคบบญชา จงเปนศาสตรและศลปะทผบงคบบญชาจะตองเรยนร และฝกฝน มขอแนะน าส าหรบผบงคบบญชา ๕ ประการ ดงน ๒.๑ movement การเคลอนยายสถานทนงจากการนงแบบเผชญหนา โดยผบงคบบญชา นงตรงขามกบผใตบงคบบญชา อาจท าใหเกดความตงเครยด ท าใหผใตบงคบบญชารสกอดอดใจ รสกเสมอนวาตนเองก าลงถกสอบสวนจากผบงคบบญชา ดงนน วธการลดชองวางความตงเครยดทเกดขนกบผใตบงคบบญชา ผบงคบบญชาควรจะขยบทนง เปลยนจากนงตรงกนขามมาเปนนงขางๆ เพอสรางความรสกใกลชด ท าใหเกดบรรยากาศทเปนกนเองระหวางผใตบงคบบญชาและผบงคบบญชา นอกจากน รวมถงการเปลยนสถานทพดคยจากทหองท างานของผบงคบบญชา เปนหองอาหาร หรอสถานทอนๆ ทคนไมพลกพลานมากนกดวย ๒.๒ eye-contact มสภาษตทกลาววา ดวงตา คอ หนาตางของหวใจ ซงสายตาทแสดงความเปนมตรของผบงคบบญชา ยอมท าใหผใตบงคบบญชารบรถงความปรารถนาด ความตงใจทจะปรบปรงและพฒนางาน การจะท าสายตาใหเปนมตรในระหวางการพดคยกบผใตบงคบบญชานน สายตาแบบไหนทแสดงความเปนกนเองกบผใตบงคบบญชา ขอเสนอแนะวาการยมบอยๆ การมจตใจทดมความตงใจจรง ยอมสงผล และผลกดนใหผบงคบบญชามสายตาทเปนมตรในระหวางการพดคยกบผใตบงคบบญชา ๒.๓ touch การสมผสแบบเบาๆ มสวนผลกดนใหเกดความอบอน เกดความรสกทเปนกนเองระหวางผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา วธการสมผสทสามารถน ามาใชในระหวางการพดคย เชน การแตะ ทขอมอเบาๆ การโอบไหล การจบทตนแขน เปนตน แตการสมผสจะตองดวามความเหมาะสมทจะใชวธ การสมผสหรอไม พงระลกไวเสมอวาวตถประสงคของการใชเทคนคการสมผสเพอท าใหผใตบงคบบญชาคลายความตงเครยด ท าใหรสกสบายใจ ไมเกดความอดอดใจในชวงการพดคยกบผบงคบบญชา ๒.๔ wording การใชน าเสยงทนมนวล พดจาเปนกนเอง หลกเลยงน าเสยง และค าพดทเหนบแนม สอเสยด หรอการประชดประชนกบผใตบงคบบญชา น าเสยงและค าพดทแสดงความรก ความอบอน

71

จะท าใหผใตบงคบบญชารสกมนใจและเชอใจวาการพดคยนนจะสงผลทางบวกกบเขา ตวอยางค าพด ดานบวกและดานลบ ดงตอไปน ๒.๔.๑ ค าพดทางบวก เชน สดยอดไปเลย ท างานไดดมากนะ งานทคณคด ยงตองปรบปรง หนอยนะ พเชอวาเราจะตองท างานชนนได ถาเราเปลยนมาท าแบบน พวาดกวานะ พชอบงานของเรา แตลองกลบไปคดใหมอกทดไหม ๒.๔.๒ ค าพดทางลบ แยชะมดเลย งานทคณสงใหกระจอกมาก ท างานแบบนเปนกรรมพนธ หรอเปลา ถามแบบนเอาสมองขางไหนคดเนย คณพฒนาไปกเทานน คณท าไมไดหรอก ๒.๕ probing questions technique หมายถง การตงค าถามแบบเจาะลก หรอการตะลอม กลอมเกลา การเจาะใจ เพอคนหาสาเหตของปญหาทแทจรงทเกดขนกบผใตบงคบบญชาอนสงผล ใหการท างานไดไมเตมก าลงความสามารถ ท าใหผลงานต ากวาเปาหมาย ทงน เทคนคการตงค าถาม แบบเจาะลก ผบงคบบญชาจะตองมขอมลพนฐานเกยวกบผใตบงคบบญชาพอสมควร เนองจากขอมลพนฐานดงกลาวจะน ามาชวยในการคนหาปญหาทสงผลใหผใตบงคบบญชาท างานไมมประสทธภาพ ซงจะท าใหผบงคบบญชาเกดความเขาใจและรถงสาเหตของปญหาทแทจรงของผใตบงคบบญชา อนน าไปส การหาแนวทางแกไขหรอปองกนปญหาทเกดขนตอไป

๓. ศลปะการสรางความสมพนธกบผใตบงคบบญชา ๓.๑ ความส าคญของการสรางความสมพนธระหวางบคคล ภารกจของนกบรหาร คอ การสรางผลงานใหดทสดโดยใชทรพยากรทมอยในอ านาจใหคมคาทสด และเปนททราบดวาทรพยากรมนษยเปนทรพยากรทมคาทสด แตใชยากทสด นกบรหารจ าเปนตองใชทรพยากรมนษย จงตองเกยวของกบบคคล ทงในและนอกหนวยงานอยเสมอ ดงนน การเปนผมมนษยสมพนธด จงมความส าคญไมนอยกวาความช านาญงานดานเทคนค การสรางมนษยสมพนธทดได จะตองแสดงออกดวยกาย วาจาและใจ ผานบคลกภาพทดอยเสมอ และการมมรรยาทดในทกอรยาบถ กยอมจะสรางความรสกประทบใจในทางด ซงจะเปนทางน าไปส การมมนษยสมพนธทดไดเชนเดยวกน แตสงทจะตองพจารณากคอแสดงอะไรออกมา จงจะกอใหเกดมนษยสมพนธทดได ดงนน ตองพจารณาวามนษยตองการอะไร เรากควรจะใหสงนนตอเขา เชน เขาตองการความเปนกนเองเรากให เมอใดตองการความชวยเหลอเรากให มนษยทกคนตางกปรารถนาจะใหผอนยอมรบนบถอและใหความส าคญตอเขา เรากควรใหสงทเขาปรารถนา เชน พยายามชอบและใหความสนใจ ตอเขา เออเฟอเผอแผตอเขา ยกยองเขาตามสมควร รจกเอาใจเขามาใสใจเรา รจกรบฟงความคดเหน ของผอนดวยเหตผล และพรอมทใหบรการตอบคคลทมาขอรบบรการอยเสมอ ๓.๒ องคประกอบพนฐานในการสรางความสมพนธระหวางบคคล หลกพนฐานในการสรางความ สมพนธระหวางบคคลกคอเพอความประทบใจรวมกน ความรกใคร ความชอบพอกน เปนมตรกน เปนหนทางทน าไปสมตรภาพ การใชชวตรวมกน ตลอดจน การท างานรวมกน โดย สนทด ศะศวณช (๒๕๕๒) ไดกลาวถงความสมพนธของบคคลวาเกดมาจากองคประกอบ ๓ ประการ คอ ๓.๒.๑ ความใกลชด การทบคคลอยใกลชดกนจะกอใหเกดความสมพนธมากกวาบคคล ทอยหางไกล

72

๓.๒.๒ ความเหมอนกนหรอความคลายกน ซงโดยทฤษฏแลวมนษยมแนวโนมทจะสรางความสมพนธ และมความชอบพอกบคนทมความเหมอนหรอคลายกบตวเอง ๓.๒.๓ สถานการณเปนอกตวแปรหนงทท าใหมนษย เกดความสมพนธทดตอกน เชน การมโอกาสไดแลกเปลยนความรสกทดรวมกน การมโอกาสไดปรบตวเขากบบคคลอน ความกระตอรอรนในการทจะพบปะกบผอน การถกแยกตวออกจากสงคมนานๆ และการเตมเตมความตองการของกนและกน ๓.๓ การสรางความสมพนธกบผใตบงคบบญชา ในองคกรผบงคบบญชา และผใตบงคบบญชามการตดตอสอสารกน เพอใหภารกจขององคกร เปนไปตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดไว ผบงคบบญชา มหนาทก าหนดนโยบาย ชแจงใหนโยบาย และขอมลขาวสารแกผใตบงคบบญชา ขณะเดยวกนกตองรบฟงขาวสารขอมล ขอเสนอแนะ และความคดเหนของผ ใตบงคบบญชา เพ อ ใหการปฏบต งานมประสทธภาพ โดยเฉพาะการตดสนใจ ผบงคบบญชาจะตองใชศลปะในการวนจฉยสงการ ตวอยางการสงการ ไดแก การบงคบหรอ ออกค าสง การขอรอง การสงการแบบใหค าแนะน า เปนตน ทงน การสงการของผบงคบบญชาไมวาเรองใดจะมความเกยวของกบองคประกอบการสรางความสมพนธกบผใตบงคบบญชา ซงไดแก การสรางความเชอมนใหกบผใตบงคบบญชา การเอาใจใส ผใตบงคบบญชา การปรบตวเองใหเขาไดกบผใตบงคบบญชา ส าหรบการปฏบตผบงคบบญชา สนทด ศะศวณช (๒๕๕๒) ไดกลาววา ควรค านงถงสงตอไปน ๓.๓.๑ สงทผบงคบบญชาตองการจากผอยใตบงคบบญชา ไดแก ความรบผดชอบตอหนาท ความเชอมนการท างานในเรองตาง ๆมดลพนจทด ความสจรต ซอตรงตอหนาท ความมใจเปดกวาง รจก รบฟงผอน การมวนย รจกควบคมตนเอง ๓.๓.๒ สงทผอยใตบงคบบญชาตองการไดรบจากผบงคบบญชา ไดแก การใหความเคารพนบถอผอน ความเตมใจทจะเปดเผยขอมลใหทราบโดยเปดเผย ใหการยกยองชมเชยผลงานตามสมควร การรจก ถนอมน าใจในบางโอกาส มความเปนธรรมกบทก ๆคนทอยภายใตบงคบบญชา มความกระตอรอรนในการปฏบตงาน มความพรอมทจะชวยเหลอสงเสรมลกนองใหมความกาวหนา มเวลาวางใหแกผอยใตบงคบบญชา ตามสมควร มน าใจ และพรอมทจะกระตนและใหก าลงใจแกผอยใตบงคบบญชา

๓.๓.๓. สงทผรวมงานปรารถนาตอกนและกน ไดแก ความรวมมอกนภายในองคกรและมส านก ทดตอองคกร ความซอสตยตอหมคณะ ความถอมตน และเคารพนบถอในกนและกน ความเออเฟอ และความมน าใจตอกน ความมใจทเปดกวางรบฟงซงกนและกน

อยางไรกตาม ปจจยส าคญทสดส าหรบผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชาทจะเปนผมมนษยสมพนธด คอ การมจรยธรรมและคณธรรม ซงชาวไทยสวนใหญตางมหลกการของธรรมะในพระพทธศาสนา รวมทงศาสนาอน ประจ าใจอยแลว โดยไมตองไปคนหามาจากทไหน เพยงแตส านกและปฏบตจรงใหได กจะเปนบคคลทไดรบความนยมชมชอบจากคนรอบขางอยเสมอ

๔. กรณตวอยางการประยกตศลปะในการท างานกบผใตบงคบบญชา กรณตวอยางการประยกตศลปะในการท างานกบผใตบงคบบญชา เปนตวอยางพฤตกรรมของผใตบงคบบญชา ๔ กลม ไดแก ไมตายซาก (dead wood) เดกมปญหา (problem child) มาท างาน (work horse) และดาวเดน (star) กบการใชศลปะของผบงคบบญชาในการท างานกบพฤตกรรมของผใตบงคบบญชา ๔ กลมดงกลาว โดยมตวอยาง ดงน

73

๔.๑ กลมไมตายซาก (dead wood) เปนกลมทมพฤตกรรมท างานลาชามากและผดพลาดอยบอยครง ไมมภาวะผน า ไมชอบคดหรอตดสนปญหาทเกดขน ปลอยใหปญหาเปนหนาทของผบงคบบญชา มทศนคตไมด มองโลกในแงราย ชอบพดถงองคการ และบคคลอนในทางลบเสมอ ในการท างาน กบผใตบงคบบญชา กลมน ผบงคบบญชาตองใชหลกการสรางความสมพนธและหลกการสอสารแบบสรางสรรคกบผใตบงคบบญชา เพอใหเขาใจปญหาและสงทผใตบงคบบญชากลมนตองการไดรบจากผบงคบบญชา และจากองคกร และเมอรสถานการณดงกลาวแลว การแกไขตองรจกอดทน อดกลน ใชปญญาในการแก ปญหา ไมใชอารมณ และโอนออนผอนตามดวยเหตและผล ตามพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ซงพระราชทานแกผส าเรจการศกษาจากมหาวทยาลยขอนแกน ณ มหาวทยาลยขอนแกน เมอวนท ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๑ ๔.๒ กลมเดกมปญหา (problem child) เปนกลมทมพฤตกรรมชอบคด ชอบวจารณ ชอบตหรอปวนคนอน เกงแตไมท า ไมสามารถสรางผลงานไดตามมาตรฐานทผบงคบบญชาตองการ ในการท างานกบผใตบงคบบญชากลมนผบงคบบญชาตองใชหลกการมอบหมายงาน โดยมการมอบหมายงานทชดเจน เปนงานทเกยวของกบเรองทเขาชอบคดชอบวจารณ รวมถงใชหลกศลปะการเปนผน าทม โดยพยายามหลกเลยงการคดคลอยตาม และมอบหมายใหผทไดรบความเชอถอจากคนอนๆ ในหนวยงานไดแสดงความคดเหนหรอคดคานในเรองนนๆ ๔.3 มาท างาน (work horse) เปนกลมทมพฤตกรรมขยนท างานโดยเฉพาะงานทมขนตอนแบบละเอยด ไมชอบคด ไมชอบวางแผนหรอแกไขปญหาทเกดขน เปนบคคลทมผลงานสง แตศกยภาพต า ในการท างาน กบผใตบงคบบญชากลมน ผบงคบบญชาตองใชหลกศลปะการเปนผน าทม ดวยการเปดโอกาสใหเขาไดคด วางแผน และแกไขปญหาในงานทรบผดชอบดวยตวของเขาเอง โดยผบงคบบญชาท าหนาทเปนผสอนงาน (coaching) อาจเรมจากภารกจทงายๆ แลวคอยๆ ขยบไปสภารกจทยากขน หรอใหท างานรวมกบคนทมระบบการคด การวางแผนท างานอยางเปนระบบ 4.๔ ดาวเดน (star) เปนกลมทมพฤตกรรมชอบคดสรางสรรคสงใหมๆ สามารถสรางนวตกรรมใหมใหกบองคการได มผลงานและศกยภาพสงกวามาตรฐานทก าหนด ในการท างานกบผใตบงคบบญชากลมนผบงคบบญชาตองใชหลกการเปนผน าทม โดยใหอสระในการท างานแกเขา ใหความส าคญกบผลงานมากกวาวธการท างาน นอกจากน ผบงคบบญชาตองแสดงความยกยอง และชนชมในโอกาสอนควร รวมถงเปดโอกาสใหเขาไดแสดงผลงานภายในทม เพอเปนการแลกเปลยนเรยนร และ ใชประโยชนจากคนกลมนในการพฒนาหนวยงาน

74

บทท ๕ กรณศกษาการพฒนาผใตบงคบบญชา

เนอหาสาระในชดวชาการพฒนาผใตบงคบบญชา ทเกยวกบกรณศกษาทเกดขนจากการด าเนนงาน

สงเสรมการเกษตร ไดรวบรวมผลการปฏบตงานทเกดขนเปนรปธรรมส าหรบน ามาใชถายทอดความร ใหกบนกสงเสรมการเกษตรไดศกษาเรยนรดวยตนเอง จ านวน 3 ตอน ประกอบดวย กรณศกษาระดบอ าเภอ จงหวด และสวนกลาง มรายละเอยด ดงน

ตอนท 5.1 กรณศกษาระดบอ าเภอ (เกษตรต าบล เกษตรอ าเภอ)

เรองท 5.1.1 กรณศกษานกวชาการสงเสรมการเกษตรช านาญการ ส านกงานเกษตร จงหวดนราธวาส : นางวนา ปย’

1. ขอมลทวไป ชอ – สกล นางวนา ปย อาย 41 ป ทอยตามทะเบยนบาน บานเลขท 60 ซอยประชารวมใจ ถนนสรยะประดษฐ ต าบลบางนาค อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส วฒการศกษา - ประกาศนยบตรวชาชพชนตน สถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขต พระนครใต กรงเทพมหานคร

- ประกาศนยบตรวชาชพชนสง สถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตพระนครใต กรงเทพมหานคร

- ปรญญาตร สถาบนเทคโนโลยราชมงคล จงหวดปทมธาน สถานทท างาน ส านกงานเกษตรจงหวดนราธวาส ต าบลล าภ อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส โทรศพท 0-7353-2221

2. แนวคดการท างาน ความมงมนทเกดขนจากการท างานสงผลให นางวนา ปย ไดรบการคดเลอกจากกรมสงเสรมการเกษตร ใหเปนเกษตรต าบลดเดน ในป 2556 ซงเปนบคคลตวอยางในการท างานสงเสรมการเกษตรระดบต าบล สงดงกลาวเกดจากการท างาน 2 สวนกคอ 2.1 เกดจากตวเอง ทมความมงมน ตงใจในการท างานตามหนาททรบผดชอบอยางไมมเงอนไขใหเกดประสทธผลมากทสด โดยมนใจวาตวเองตองท าใหประสบความส าเรจ ไมกลวตอปญหาอปสรรค และ ใชแนวคดในการท างานเชงบวก ซงเปนการสรางก าลงใจในการท างาน นอกจากการท างานในหนาททรบผดชอบอยางเตมความสามารถแลว ยงมความคดวาตองการตอบแทนสงทตนเองไดจากชวตราชการ โดยกรมสงเสรม

75

การเกษตรใหชวตใหมแกเรา ฉะนนถงเวลาทเราควรตอบแทนโดยท าหนาทเปนนกสงเสรมการเกษตร อยางมออาชพ โดยเนนเกษตรกรในพนทใหมการพงตนเองและพงพากนได 2.2 เกดจากแรงบนดาลใจจากเกษตรอ าเภอ นบวาการท างานของตวเองนนเปนคนทคอนขางโชคด ทมผบงคบบญชาทมทศนคตทดในการท างาน มแผนยทธศาสตรในการท างานเพอใหงานบรรลผล ตามจดมงหมาย เปนผทใหค าแนะน า ใหความคด กระตนแนวคดในการท างาน โดยใชหลกการท างานแบบพสอนนอง เปนผบรหารทเปนทงหวหนา เพอน และพนอง มการบรหารทมงาน ทเปนหนงเดยว จงท าใหตวเองเกดความศรทธา และมความเตมใจทจะท างานโดยใชความรความสามารถมาพฒนาชมชนและเกษตรกรใหเกดผลจนประสบความส าเรจ

3. กระบวนการพฒนาทเกดขน 3.1 หลกการแนวคดในการพฒนาตนเอง การพฒนาตนเองไดมแนวคดหรอหลกคด กคอ ส านกงานเปรยบเสมอนเปนครอบครวหนงทมผบงคบบญชาเปนหวหนาครอบครว มนกวชาการสงเสรมการเกษตรเปนลกๆ ฉะนนการทลกๆ จะประสบความส าเรจไดแคไหน กจะอยทการบรหารจดการของหวหนาครอบครว ผบงคบบญชากเชนเดยวกนจะบรหาร ใหองคกรประสบความส าเรจไดนน กตองพฒนาตนเองและครอบครว ซงเปนบนไดกาวแรกทจะน าไปสความส าเรจ โดยจะตองมวสยทศนกวางไกลในทกดาน เปนคนมหลกคด มเหตผล ก าหนดขอบเขตการท างานทชดเจน ตองรจกครองตน มความอดทน ความซอสตยสจรต และปฏบตตนใหผอนเกดความรก รจกครองตน ครองใจคน เอาชนะใจคนอนและรจกครองงาน เปนนกคด นกคน และเปนนกแกปญหาใหกบผใตบงคบบญชา เปนผทเปนไดทงผบงคบบญชา เปนไดทงพและเพอน พรอมทจะท างานเดนเคยงคกนไปกบผใตบงคบบญชาในการท างาน ดงนน การทผบงคบบญชาจะบรหารองคกรและผใตบงคบบญชาใหประสบผลส าเรจได จ าเปนทจะตอง มการพฒนา ดงน 3.1.1 รจกพฒนาตนเอง โดยจะตองมความร ซงเปนสงจ าเปนมากทสด จะตองเปนผรอบร เพราะยงรอบรมากเพยงใด ฐานะแหงความเปนผน ากจะยงมนคงมากขนเพยงนน ผน าจะตองมความคดรเรม แสดงความคดเหนทจะแกไขสงหนงสงใดใหดขน มความกระตอรอรน หมายความวา มใจจดจอตองานทท ามความเอาใจใสตอหนาท มพลงใจทตองการความส าเรจอยเบองหนา มความกลาหาญและความเดดขาด ไมกลวตออนตราย หรอความยากล าบาก หรอความเจบปวดใด ๆทงทางกาย วาจา และจตใจ ผน าทมความกลาหาญ ความเดดขาด กเปนลกษณะอนหนง ทจะตองท าใหเกดมขนในตวของผน าเอง กคอ ตองอยในลกษณะ ของการ “กลาไดกลาเสย” การมมนษยสมพนธ ตองรจกประสานความคด ประสานประโยชน สามารถท างานรวมกบคนทกเพศทกวย ทกระดบการศกษา ไดผน าทมมนษยสมพนธทด จะชวยใหปญหาใหญกลายเปนปญหาเลกได มความยตธรรมและซอสตยสจรต ผน าทดจะตองอาศยหลกของความถกตอง หลกแหงเหตผลและความซอสตยสจรตตอตนเอง และมความอดทน ซงจะเปนพลงอนหนงทจะผลกดนงานใหไปสจดหมายปลายทางไดอยางแทจรง

3.1.2 รจกพฒนาครอบครว ผน าจะบรหารบคคลอนใหไดดตองเรมตนจากจดแรกกคอ ครอบครวตนเองจะตองมความอบอน มความสข สงเหลานสงผลทางดานจตใจของการเปนผบรหาร ซงจะท าให การท างานอยางอนดยงขน 3.1.3 รจกพฒนาองคกร ผบรหารตองมแนวคดทจะพฒนาองคกรใหประสบความส าเรจ สงเดยวทจะท าใหส าเรจไดกคอ ตองไปนงในใจของผใตบงคบบญชาใหได ตองท าใหผใตบงคบบญชาเกดความรก

76

ความศรทธา เปนสงทจ าเปนและส าคญมากทสด โดยสรางการท างานเปนทมท าอยางไรกไดใหทมงาน มความเปนหนงเดยวใหได เกดความเหนยวแนน กจะท าใหองคกรเกดความสามคค

3.1.4 รจกก าหนดแนวทางการท างานทชดเจน ในองคกรทมบคคลหลากหลายมารวมกน กจะ มความแตกตาง และความขดแยงยอมเกดขนได ดงนน เปนสงทผบงคบบญชาตองมหลกคดในการปกครอง โดยมสงเดยวทท าไดกคอ ตองปกครองเหมอนพอปกครองลก รจกทจะเรยนรแตละคน และมอบหมายงานตามความถนด มการก าหนดกรอบของกฎกตกา หรอขอตกลงรวมในการท างานทชดเจน 3.1.4 รจกสรางแรงจงใจ มการสรางความสมพนธอนดระหวางผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา โดยมการจดกจกรรมสมพนธรวมกน ตองสรางเอกล กษณของตนเองให เกดขน และตองท าใหผใตบงคบบญชารวาผบงคบบญชาเปนอยางไร 3.2 การพฒนาตนเองทไดรบจากผบงคบบญชา การพฒนาตนเองทไดรบจากหวหนา โดยไดรบการปลกฝงความคดวา สงแรกทจะตองท า กคอ ท ำงำนดวยใจ สรางความศรทธา เปนผให (ใหความร ใหความคด ใหความรสกทดตอเพอนรวมงาน และเกษตรกร) ใชความจรงใจเปนเครองมอในการท างาน มหลกคด กรอบและกฎกตกาในการท างาน เพอใหเดนตรงไปสจดมงหมาย ใชหลกการท างานแบบคดบวก ท างานดวยความเสยสละและมนใจ และมแนวคดทจะพฒนาตนเอง พฒนางานทท าใหประสบความส าเรจ โดยเรมตนในการพฒนาตนเอง ดงน

3.2.1 พฒนาตนเองจากการศกษาจดดอย ขอบกพรองและจดแขง ของตนเองอยางสม าเสมอ ไมวาจะเปนเรองบคลกลกษณะ พฤตกรรม หรอแมแตวธการท างานของตนเอง สงไหนทมดอยแลว ตองหมนปฏบตและตอยอด พฒนาใหดยงขน สงไหนทเปนจดออน จดบกพรองกตองปรบปรง ตองศกษาหาความรเพอตอเตมใหดกวาเดม ดงนน จงพรอมทมหวใจเปนนกพฒนำอยเสมอ

3.2.2 พฒนาทกษะการท างานใหมความหลากหลาย ทงน กเพอเขามาพฒนาปรบปรงการท างานใหดขน เพราะคนเราทกคน จะมความรหมดทกอยางกยอมเปนไปไมได เราจะตองศกษา คนหาความร ใหตรงกบงานทท าอย ตนตวในการท างาน ตองมความกระตอรอรน ชอบเรยนรสงใหมๆ ลองผดลองถกอยางสม าเสมอ คอยดงดดเอาความรจากหนงสอ ผคนรอบขาง อนเตอรเนต มาประยกตใชในการท างาน ประกอบดวย

1) ตงเปาหมาย เปนปลายทางทตองไปใหถง การก าหนดเปาหมายในการท างานนน ถอวาเปนหวใจส าคญของการท างาน เพราะในการท างานใดๆ กตามมกจะเนนความส าเรจ ตามทไดตงใจไว หรอก าหนดไว ไมวาจะก าหนดเอาไวในรปแบบใดๆ กตาม ความชดเจนของงานหรอการก าหนดแผนการปฏบตงาน ยอมอยบนพนฐานของความเปนไปไดกวาการทจะปฏบตงาน หรอ ท าไปวนๆ หรอท างาน ไปเรอยๆ โดยไมมจดหมายปลายทาง ดงค ากลาวทวา “ฝนใหไกล ไปใหถง”

2) ท างานแบบคดบวก “พรงนตองดกวำเมอวำน” และ “ปญหำทกอยำงแกไขได และ มทำงออกของปญหำเสมอ” การพฒนาประสทธภาพในการท างาน จะตองมการพฒนาทางความคด และทศนคตในการท างาน ซงเปนปจจยเสรมตอการพฒนาประสทธภาพในการท างาน ใหดเพมขน ดงนน การมองโลกในแงด หรอการคดบวกจะชวยเสรมก าลงและสามารถชวยลดปญหา ในเรองของความขดแยงไดเปนอยางด

77

3) วางแผนกอนลงมอท า นอกจากมการก าหนดวตถประสงคในการท างานแลว กำรวำงแผนชวยใหงำนบรรลผลส ำเรจไดอยำงมประสทธภำพ ซงการวางแผนทด เกดจากความคดทรอบคอบ คดจากมมมองทหลากหลาย ชวยใหประเมนสถานการณความเปนไปไดในการท างาน และการลด ความเสยงในการท างานไดอกทางหนงดวย

4) สรางมนษยสมพนธทดระหวางองคกร ชมชน และเกษตรกร ซงมความส าคญมากทสด กำรสอสำรเปนเครองมอในกำรแสดงออกระหวำงบคคลไดเปนอยำงด โดยเฉพาะผปฏบตงาน นนมความจ าเปนอยางยงทจะตองมทกษะในการสอสารทงการอาน การเขยน และการฟง รวมไปถง การแสดงออกดวยทาทาง ทงน กเพอสรางความสมพนธทด เพอใหเกดการยอมรบและไดรบความรวมมอจากบคคลทเกยวของ 3.3 ตวอยางทไดรบจากการเรยนรจากผบงคบบญชา จากประสบการณในการท างานของตนเอง ไดเกดการเรยนรในการท างานและน ามาปฏบตจนประสบความส าเรจนน เปนผลมาจากผบงคบบญชา ใหขอคดในการท างานอยเสมอวา “กำรท ำงำนจะประสบควำมส ำเรจ... นกวชำกำรสงเสรมกำรเกษตร ตองท ำงำนแบบมออำชพ ไมใชท ำงำนตำมวชำชพ” เพราะขาราชการยคใหมตองเปนผทท างานอยางมออาชพ ค าวา มออำชพ หมำยถง ผทมควำมสำมำรถ และมประสบกำรณในกำรท ำงำนใหบรรลเปำหมำย โอกำสทจะลมเหลวหรอผดพลำดแทบจะไมม ผบรหารสามารถไววางใจไดเมอมอบหมายงานใหท า การท างานอยางมออาชพ ตองมความรอยางแทจรงในเรองทท า รหลกวชา รเหตรผล ทมาทไปของเรองทท าอยางรอบดาน และสามารถคาดคะเน เพอหาทางแกไขไดในกรณทมเหตผดปกตเกดขน ตองมความ สามารถในการประยกตความรไปใชไดอยางเหมาะสม ควำมสำมำรถนจะเกดขนไดจำกประสบกำรณ ไหวพรบปฏภำณ และมความสามารถในการประสานสมพนธทดกบผรบบรการ สอสารท าความเขาใจไดด มการสนทนาทสรางสรรค รจกอดทน อดกลนเพอทจะไดท าผลงานทตอบสนองตอความตองการไดอยางถกตอง

นอกจากนการเปนนกวชาการสงเสรมการเกษตรอยางมออาชพ ควรพฒนาความสามารถในการใชอปกรณเทคโนโลยสารสนเทศตางๆ เพอใหท างานไดเบดเสรจดวยตนเอง และทส ำคญทจะขำดไมได กคอ ควำมสำมำรถในกำรคด วเครำะห ตดตำมขอมลควำมเคลอนไหวทวโลกโดยใชเวลำอนรวดเรว เพอใหทนกบสถานการณทเปลยนไปได

4. ผลการพฒนาทเกดขน 4.1 ผลจากการพฒนาตนเอง ความเกง ความเชยวชาญทมอย มาจากการพฒนาตนเองทเกดขนจากการท างานรวมกบผบงคบบญชาทไดใหหลกการแนวคดในการท างาน จนเกดการปรบเปลยนวธคดในการท างานสงเสรมการเกษตร สงดงกลาวท าใหตนเองชอบการท างานแบบมผบงคบบญชาทมแนวทางการท างานทชดเจน มการก าหนดแผนยทธศาสตร ในการท างาน เปนผใหความรสก ทศนคตทดตอองคกร ชมชน สงคม และผใตบงคบบญชา เปนผสรางแนวคด กระตนและสงเสรมใหนกวชาการสงเสรมการเกษตร “รกในอำชพ” เตมใจในการท างาน และเกดความศรทธาขนในตวผบรหาร สงผลใหตนเองตองการท างานดวยความรสกอยากจะท า กจะท าใหงานประสบความส าเรจ งานสงเสรมการเกษตรเปนงานททาทาย เมอไหรเกษตรกรในชมชนเขมแขง งานทเราสงเสรมกจะประสบความส าเรจ ซงเปนสงทนาภมใจทสดในการท างาน

78

จากประสบการณและความร ความสามารถและทกษะทเกดขนจากการลงมอปฏบตงาน ท าใหตนเองวเคราะหและสรปไดวา ตวเองมความเกง...เรองการรวมกลมและการสรางเครอขาย การท างาน การท างานในพนทและชมชนบางครงอาจพบวา มความซบซอนและเกยวเนอง เชอมโยง กบปญหาหลายปญหา ไมไดจ ากดอยแตในดานการผลตทางการเกษตรเทานน บางครงการทจะแกไข หรอพฒนาไมสามารถด าเนนงานไดเพยงล าพงเพยงแคหนวยงานสงเสรมการเกษตร เพยงหนวยงาน เดยวไดเทานน เรากคงจะตองปรบเปลยนวธการท างานหรอกลยทธในการท างานใหเกดการสรำงเครอขำยกำรท ำงำน โดยเชอมกลมหรอทมท างานหลายๆ ทมเขาดวยกนใหเปนเครอขายเดยวกน ซงเปนการยกระดบการพฒนาในเชงบรณาการ สามารถประสานคน ทรพยากร และเทคนคการท างาน โดยมหนวยงานภาคหรอเครอขายอนๆ เขามารวมปฏบต จะเปนการท างานอยางสรางสรรค มการรวมมอกนท างานตงแตระดบตนน า กลางน า และปลายน า กคอ แนะน ำสงเสรมกำรรวมกลมตงแตกระบวนกำรผลตสนคำเกษตร กำรพฒนำสนคำ ไปจนถงกำรจ ำหนำยหรอกำรพฒนำตลำด ดงนน จะเหนไดวาการสรางทมงานและเครอขายการท างานภายในหนวยงานในพนทและชมชน จะตองมองลกษณะองครวม เพอพฒนาหลายๆ ดานไปพรอมๆ กน และบรณาการการท างาน โดยไมแยกสวน รวมกนเพอใหเกดพลงทจะสามารถขบเคลอนงานสงเสรมการเกษตรใหบรรลเปาหมาย ตา มวสยทศน ขององคกร และชวยกนขบเคลอนสงคมประเทศตอไป 4.2 ผลงานสงเสรมการเกษตรทไดรบการพฒนาจากผบงคบบญชา

4.2.1 ดานการสงเสรมการออมทรพยในกลมสถาบนเกษตรกร จากประสบการณในการท างานในพนท และการท างานในดานการสงเสรมอาชพใหกบ เกษตรกร จนท าใหเกษตรกรมการรวมกลมมากมาย ไดแก กลมแมบานเกษตรกร กลมสงเสรมอาชพ กลมยวเกษตรกร กลมวสาหกจชมชน ฯลฯ สงผลใหเกษตรกรในพนทมรายไดจากการประกอบกจกรรมตอเดอน เฉลยคนละไมต ากวา 5,000 บาทตอเดอนตอคน แตนนไมใชเปนตวชวดวา เกษตรกรมคณภาพชวตทดขน เพราะมรายไดเพมขนจรงแตเกษตรกรไมมเงนออม สงดงกลาวไมไดสรางความมนคงใหกบชวตของเกษตรกร เปรยบเสมอนวานกวชาการสงเสรมการเกษตรไดท างานในเรองดงกลาวเกดความลมเหลว หมายความวา สงเสรมใหเกษตรกรท าอยางเดยว แตไมสามารถสรางความมนคงใหกบเกษตรกร ชมชนและสงคมได ซงแสดงใหเหนวา ไดมการสงเสรมใหเกษตรกรไดท างานหรอท าอาชพในระดบตนน าและกลางน าเทานน แตการจดการในระดบปลายน าไมสามารถจดการใหเกดขนได แนวคดตรงนเกดขนจากประสบการณของตวเองทไดปฏบตตนมาตงแตเรมเขารบราชการ โดยไดจดท าบญชครวเรอน รจด รจำย รจรง ท าใหมวนยในการใชจายเงน ออมเงนเพอเปนนสย โดยไมเคยดถกเงนนอย ดงค าทมคนพดวา รำยรบมำกเทำไรไมใชประเดน...ประเดนส ำคญอยทกำรเกบเงนใหไดทกเดอนตำงหำก ซงเรามกจะเคยไดยนค าพดนอยเสมอวาท าอยางไรใหเกษตรกรมความเขมแขง อยดกนด มความเปนอยทพงพาตนเองได ฉะนนการออมเงนใหกบสถาบนเกษตรกร จงเปนค าตอบทถกตองตรงประเดนมากทสด ในปจจบนสภาพเศรษฐกจมความผนผวน คาเงนมการเปลยนแปลง รายไดลดลง และคาครองชพทสงขน ในสภาพของการเปลยนแปลงดงกลาว กำรมธยสถและกำรออม จงเปนความจ าเปนทจะตอบรบกบความเปลยนแปลงทเกดขนได รวมทงปจจบนเปนยคภาวะเงนฝดและเศรษฐกจตกต า ผคนตางละเลยการออมทรพย จนกลายเปนสงททกคนอาจจะมองขามไป และอาจจะละเลยเศษเงนเพยงเลกนอย

79

ทสามารถเกบและน ามาฝากได เมอเศษเงนเหลานนไดสะสมเปนกอนใหญ มมลคามากเรากสามารถน าเงนทสะสมจากการออมทรพยนนน ามาใชประโยชนในยามจ าเปนและฉกเฉนได ดงนน จงไดจดตงกลม “ออมทรพย” ในสถาบนเกษตรกร เพอเปนการสงเสรมการออมอยางเปนระบบ และเปนการสรางความส าคญในการใชจายอยางประหยดในยคเศรษฐกจฝดเคอง การออมจงเปนแนวทางหนงในการลดรายจาย เพมรายไดใหกบครอบครว พรอมทงเปนการสงเสรมลกษณะนสยแกลกหลาน ในครอบครว “พอแมลกหยอด” กคอสงเสรมใหเกดการออม และการมสวนรวมในการออมทรพยรวมกนภายในครอบครว ซงเปนการนอมน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชอกดวย

ผลทไดรบจากการสงเสรมการออมเงนในสถาบนเกษตรกร “พอ แม ลกหยอด” มดงน 1) จากการทรณรงคใหเกษตรกรมการด ารงชวตตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ซงจ าเปนทเกษตรกรจะตองมการออมเงนใหไดในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน และระดบกลมอาชพตางๆ จงไดจดตงกลมออมทรพยใหเกดขนในชมชนทมความสมครใจ โดยสรปแลวมกลมออมทรพยทเกดขนในพนทอ าเภอแวง จ านวน 11 กลม จ านวนเงนทมการออมทรพยในปจจบน จ านวน 80,988,854 บาท 2) สถาบนเกษตรกรมระเบยบในการใชเงนอยางเปนระบบ เพอเปนสวนเสรมในการด าเนนชวต รจกการวางแผนการใชเงน และการใชจายทจ าเปน เหนคณคาของเงนท ไดจากการออมเพอน ามาใช ใหเกดประโยชนสงสด (1) สถาบนครอบครวมรายไดเพมขนจากการออมเงน ซงจะมผลตอการน ามาใชเปนทน การศกษาของบตรหลานในอนาคต รจกการวางแผนการใชเงน และการใชจายทจ าเปน เหนคณคาของเงนทไดจากการออมส าหรบน ามาใชใหเกดประโยชนสงสด (2) เหนคณคา ตระหนกถงวธการใชเงน และรถงการด าเนนชวตตามหลกของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง สรางภมคมกนในสถาบนครอบครวดวยความมนคงและยงยน (3) สมาชกในครอบครวมสวนรวมในกจกรรมการออมระหวางพอ แม ลก เปนการสรางสายใย ความสมพนธภายในสถาบนเกษตรกร รจกการวางแผนการใชเงนเพออนาคต และ ลดความเสยงในการด าเนนชวต ลดการขดแยงภายในครอบครว เพราะความมนคงในสถาบนการเงนสงผลใหเกด ความมนคงในครอบครว 4.2.2 ดานสงเสรมและพฒนาการเกษตร การสงเสรมการปลกปาลมน ามน จากสภาพพนทต าบลโละจด มพนทรกรางวางเปลาไมไดใชประโยชนเปนจ านวนมาก สภาพทวไปเปนพนทเนนเขา ราบลม และปาพร นอกจากปลกยางพาราและไมผลแลว พนทดงกลาวยงเหมาะกบการปลกปาลมน ามน จงสงเสรมใหเกษตรกรรวมกลมปลกปาลมน ามน เพอผลตเปนพลงงานทดแทนน ามนดบ เพอเปนการยกระดบรายไดของเกษตรกร 4.2.3 ดานสงเสรมกลม/สถาบนเกษตรกร/วสาหกจชมชนและเครอขาย

1) รณรงคจดตงกลมวสาหกจชมชนและจดทะเบยนวสาหกจชมชนและเครอขาย จ านวน 35 กลม สมาชก 798 ราย

2) จดตงคณะกรรมการเพมศกยภาพวสาหกจชมชนภาคประชาชน อ าเภอแวง เพอแกไขปญหาการด าเนนงานกลมวสาหกจชมชน โดยคณะกรรมการเพมศกยภาพภาคประชาชนกลมตางๆ

80

4.2.4 ดานสงเสรมการเกษตร/สนบสนนกลมแมบานเกษตรกร อ าเภอแวง เกษตรกรสวนใหญ มอาชพท าสวนตาตองประสบปญหาในเรองของปจจยการผลต ภยธรรมชาต และราคาสนคาเกษตรทมความไมแนนอน จงมแนวคดใหเกษตรกร มการรวมตวกนในรปกลมแมบานเกษตรกร วสาหกจชมชน หรอกลมอาชพตางๆ เพอท ากจกรรมรวมกน โดยยดหลกการชวยเหลอตนเอง และชวยเหลอซงกนและกน รวมกนด าเนนกจกรรมตางๆ โดยการแปรรปสนคาเกษตรทงอาหารและไมใชอาหาร ซงสามารถสรางรายไดใหแกครอบครวสมาชกและชมชน

5. ขอคดในการท างาน 5.1 การทมเทใจใหกบงานอยางสดความสามารถ เตมศกยภาพทมอยนน มใชจดมงหมายทคบแคบ หรอท าเพอสวนตว เพอทรพยสนเงนทอง โดยใชงานเปนเพยง “เครองมอหำกนเทำนน” การทมเทท างานดวยหวใจจะน าความสขใหเกดขนไดอยางตอเนองและยงยนไดนน ตองมเปาหมาย ทส าคญกคอ เปดใจกวาง กลาเผชญกบปญหา และมองวาอปสรรคจากงานเปนสงทาทายเสมอ 5.2 ใชงานเปนฐานแหงการเรยนร เพอเตบโตภายในจตใจและขยายความสามารถออกไปอยางไมจ ากด ผลงานนนจะเปนตววดคณคาของคนเราไดอยางดทสด ดงค าทกลาววา “คำของคน อยทผลของงำน” 5.3 หลกคดทจะน าไปสความส าเรจไดตองยดหลก “กำรครองตน ครองคน ครองงำน” เปนศลปะ ในการท างานใหมความสข ถามการใชหลกการตามทกลาวมา กจะมความส าเรจในการท างาน ฉะนน การครองตนกคอ การรจกตนเอง การครองคนกคอ การรจกผอน สวนการครองงานก คอ การมสมาธ ในการท างาน อยาหนปญหา แกปญหาใหถกตอง และตวเองกจะมความสขกบการท างาน คนกจะมความสข งานกจะประสบความส าเรจได

6. วเคราะหสรปกรณศกษา จากขอมลขางตนทกลาวมาแลวจะเหนไดวา นางวนา ปย มจดเดนหลายดาน สรปได ดงน 6.1 ไดรบแนวคดและบมเพาะจากผบงคบบญชา นางวนา ปย จะไดรบการสอนงานจากผบงคบ บญชาอยเสมอวา “การท างานจะประสบความส าเรจไดนน นกวชาการสงเสรมการเกษตรจะตองท างานแบบมออาชพ ไมใชท างานตามวชาชพ” การทจะเปนขาราชการมออาชพไดกตองเปนผมความร ความสามารถ และไววางใจได เมอไดรบมอบหมายงานใหท า มความรจรงในเรองทท า รหลกวชา รเหตรผล ทมาทไปของเรองทท าอยางรอบดาน และสามารถคาดคะเนเหตการณ เพอหาทางแกไขได ในกรณทเหนผดปกตเกดขน สามารถประยกตความรใชไดอยางเหมาะสม ความสามารถนจะเกดขนไดจากประสบการณ ไหวพรบ ปฏภาณ และมการประสานสมพนธทดกบผรบบรการ สอสารท าความเขาใจไดด สนทนาอยางสรางสรรค รจกอดทน อดกลน และพฒนาความสามารถในการใชอปกรณเทคโนโลยสารสนเทศตางๆ สามารถคดวเคราะหตดตามขอมลความเคลอนไหวไดรวดเรวทนสถานการณ

6.2 มการพฒนาตนเองตลอดเวลา นางวนา ปย ยงไดรบการปลกฝงความคดจากผบงคบบญชาในเรองของการท างาน วาตองท างานดวยใจ สรางความศรทธา เปนผใหใชความจรงใจเปนเครองในการท างาน มหลกคด กรอบกตกาในการท างาน เพอใหเดนทางไปสจดหมายทก าหนด โดยใชหลกการท างานแบบการครองตน ครองคน ครองงาน คดบวก เสยสละ มนใจ และพฒนาตนเอง พฒนางานตลอดเวลา โดยหาจดแขง จดออนของตนเองเพอพฒนาปรบปรง กระตอรอรน เรยนรสงใหมๆ น ามาประยกตใชในการท างาน

81

6.3 วางแผนการพฒนาอยางชดเจน นางวนา ปย ไดรวมท างานกบผบงคบบญชา และไดรบหลกการแนวคดในการท างานทชดเจน มการก าหนดแผนยทธศาสตรในการท างาน สรางความรสกทศนคตทดตอองคกร ชมชน สงคม และผใตบงคบบญชา ตลอดจนปลกฝงใหรกในอาชพ ซงจากประสบการณตางๆ ทไดรบ ท าใหประสบความส าเรจในการด าเนนงานตางๆ ไดแก ดานการสงเสรมอาชพใหกบเกษตรกรจนสามารถรวมกลมเกษตรกรไดมาก เชน กลมแมบานเกษตรกร กลมสงเสรมอาชพ กลมยวเกษตรกร กลมวสาหกจชมชนและกลม “ออมทรพย” ในสถาบนเกษตรกร เพอเสรมสรางลกษณะนสยการออมใหแกลกหลานและเกษตรกร “พอแมลกหยอด”

สรปไดวา นางวนา ปย ไดรบวธการพฒนาจากผบงคบบญชาหลายๆ ดานดวยกน ซงสอดคลอง กบวธการพฒนาผใตบงคบบญชา ประกอบดวย 1) การสอนงาน 2) การเปนพเลยง 3) การเพมคณคา ในงาน 4) การใหค าปรกษาแนะน า และ 5) การตดตาม/สงเกต

เรองท 5.1.2 กรณศกษาเกษตรอ าเภอกบนทรบร ส านกงานเกษตรจงหวดปราจนบร : นางพมพา ดวงประชา

1. ขอมลทวไป ชอ นาง พมพา สกล ดวงประชา อาย 52 ป 7 เดอน เลขประจ าตวประชาชน ทอยตามทะเบยนบาน บานเลขท 99 หมท 6 ต าบล เกาะโพธ อ าเภอ ปากพล จงหวด นครนายก รหสไปรษณย 26130 วฒการศกษา ปรญญาโท มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สงเสรมการเกษตรมหาบณฑต สถานทท างาน ส านกงานเกษตรอ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร เบอรโทรศพททตดตอได 081-451-8338

2. แนวคดการท างาน เราเรยนรงานดวยการฝกหด เราปฏบตเพอหวงทางศกษา หาเลยงชพเพอชวต พฒนา ใชวชาบรการงานสงคม

3. ลกษณะของงานทปฏบต 3.1 งานบรหาร ก าหนดวสยทศน การคดวเคราะหการแบงงานมอบหมายงานใหตรงกบความรความสามารถ ของบคลากร บรหารงบประมาณประจ าป และ จดหางบประมาณเพมเตม สราง ขวญก าลงใจในการปฏบตงาน

3.2 งานสงเสรมการเกษตร ก าหนดผรบผดชอบรายพช รายต าบล ในการแกปญหาเรงดวน การสงเสรมพชเศรษฐกจ โดยมการใชแผนท ก าหนดเปาหมายทชดเจน 3.3 งานบรณาการเชงพนท มการท างานรวมกบหนวยงานอนๆ ไดมเกษตรกรเปาหมายคนเดยวกน บรณาการเชงพนทในดานงบประมาณ บคลากรและองคความร ท าใหลดปญหาการท างานบนความขาดแคลน

82

4. ผลงานดเดน 3 ป (ปจจบน – ยอนหลง) 4.1 งานพฒนาองคกร (ส านกงานฯ) ปรบปรงส านกงานเกษตรอ าเภอ (ภายในและภายนอก) ให

พรอมบรการ พฒนาบคลากรจดหาวสดอปกรณ เพอบรการเกษตรกร ไดอยางมประสทธภาพ 4.2 งานเศรษฐกจพอเพยง จดตงศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยง ในพนท 25 ไร เพอเปนแหลงเรยนร

ทมชวต สามารถเรยนรไดตลอดเวลา 4.3 งานชวยเหลอเกษตรกรทประสบภยพบต มการจดตงโรงครว เพอประกอบอาหารชวยเหลอ

ประชาชนผประสบภย (น าทวม) ณ บรเวณส านกงาน โดยใชเงนบรจาคจากภาครฐและเอกชน

5. ความส าเรจของผลงานและความภาคภมใจทผานมา 5.1 ปฏบตงานสงเสรมการเกษตรและบรณาการเชงพนท ตงแตป พ.ศ. 2526 จนไดรบรางวลขาราชการพลเรอนดเดน (กลมท 3) ในป 2544 5.2 พฒนาองคกร (ส านกงาน) ใหทนสมย จดหาอปกรณ วสดในการปฏบตงาน เนนการบรการ เกษตรกร และสรางขวญก าลงใจแกบคลากรจนไดรบรางวลเกษตรอ าเภอดเดนระดบประเทศ ในป พ.ศ. 2554 5.3 สงเสรมการด ารงชวตตามแนวทางหลกปรชญาเศรษฐกจพอพยง ในระดบหมบาน ต าบล เปนผลใหเกษตรกรมความเปนอยทมนคง มความสข ผใหญบานและก านนไดรบรางวลยอดเยยม (แหนบทองค า)

6. หลกการและองคความรตางๆ ทน ามาปฏบต 6.1 การพฒนาเกษตรบคลากร ใชหลกของการพฒนา คอ จะปลกพชตองเตรยมดน จะกนตองเตรยมอาหาร จะพฒนาการตองเตรยมคน จงน ามาปรบใชในองคกรของตวเอง 6.2 องคความรดานเกษตรกรรม ไดรบอทธพลจากครอบครวทท าการเกษตรและไดชวยเหลอครอบครวในการด าเนนกจกรรมตลอดมา 6.3 องคความรในงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด ารฯ ทไดมโอกาสปฏบตงานอยเปนระยะเวลา ไมต ากวา 10 ป ท าใหสามารถปรบใชในการด ารงชวตของตนเอง และเผยแพรสเกษตรกรอยางตอเนองจนถงปจจบน

7. กระบวนการพฒนาตนเอง 7.1 การพฒนาทางดานการศกษา 7.1.1 ศกษาตอในระดบปรญญาตรและอก 16 ปตอมาจงส าเรจปรญญาโท จากมหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช และไดสมครศกษาตอในระดบปรญญาเอกทนกระทรวงเกษตรและสหกรณ (ดวยเหตผลบางประการจงไมไดศกษาตอ) แตหากมโอกาสกจะศกษาตอไป 7.1.2 การศกษา อบรม หลกสตรระยะสนของกรมสงเสรมการเกษตร ไดแก หลกสตรผน าคลนลกใหม รนท 1 หลกสตรนกบรหารสงเสรมการเกษตรภาคตะวนออก หลงสตรนกบรหารสงเสรมการเกษตร (นบส.) รนท 3 7.1.3 การสมมนาฝกปฏบตจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร หลกสตรภาษาองกฤษในชวตประจ าวน

83

7.1.4 สมาคมขาราชการพลเรอน หลกสตรการเปนผน า และสถาบนการพด หลกสตรการเปนพธกร โดยใชทนสวนตวในการสมครเขารบการอบรมอยางนอย ปละ 1 หลกสตร เพอเปนการพฒนาตนเอง 7.2 เรยนรจากประสบการณของตนเอง

7.2.1 เปนขอทภมใจทสด เพราะเปนครอบครวชาวนาไดชวยมารดาท านาตงแตการไถนา คราดนา โดยใชแรงงานสตว การไดเกยวขาวดวยเคยว หอบขาว นวดขาว สาดขาว ทกกระบวนการ เปรยบเสมอนต าราเลมใหญทไดน ามาใชในงานสงเสรมการเกษตร เกษตรกรมความเชอถอยอมรบ ในความรความสามารถ ทบวกกบความรทางวชาการท าใหเกดความภาคภมใจในอาชพนกสงเสรมทมพนฐานมาจากครอบครวเกษตรกร 7.2.2 การน าความร ความส าเรจของเกษตรกรมาสกดเปนองคความรและน าไปสงเสรม ใหเกษตรกรรายอนไดปฏบตจนส าเรจ ท าใหเกดความมงมนในการออกพนทเพอแสวงหาองคความร หรอภมปญญาทองถนอยางตอเนองเพอเกษตรกร โดยมไดลงทนในการทดลองเรยนรใหม เรยกวา นวตกรรมตดแปะ 7.3 เรยนรจากผทประสบความส าเรจ 7.3.1 ดานการด าเนนชวต เรยนรการท าบญชครวเรอนจาก อาจารย โกเมศ แสงมาศ อาจารยวทยาลยเกษตรกรรมชลบร ในการจดท าบญชรายรบรายจาย กรยามารยาท การพด การแบงเวลาในการเรยน กฬา และกจกรรมอนๆ ซงถอปฏบตมาจนถงปจจบน 7.3.2 ดานการปฏบตงาน ไดเรยนรจาก นายสรนทร สสม อดตเกษตรอ าเภอปากพล ซงเปนผบงคบบญชาคนแรก ทานเนนในการปฏบตงานทนทเมอไดรบมอบหมาย ซกถามเมอเกดขอสงสย และรายงานผลเมอปฏบตงานเรยบรอยแลว 7.3.3 ดานการบรณาการ (ประสานงาน) ไดมโอกาสเรยนรการท างานแบบบรณาการจาก ผอ. มลลกา เขยวหวาน ในการท างานรวมกบผอน การท างานเปนทม รวมคดรวมท า โดยมเปาหมายเดยวกน คอ เกษตรกรเนนใหยดเกษตรกรเปนศนยกลาง 7.4 ผใหญทใหการสนบสนนชแนะแนวทางในการด าเนนงาน 7.4.1 รองศาสตราจารย บ าเพญ เขยวหวาน อาจารยประจ าสาขาวชาสงเสรมการเกษตร และสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ไดชแนะในการจดเกบขอมลทมรายละเอยดทถกตองชดเจน สามารถน ามาสงเคราะห วเคราะห อยางถกตองได กจะท าใหมขอมล ทเปนจรงมากทสด และเปนทตองการของหนวยงานในการน ามาประยกตใช ท าใหผทเปนเจาของฐานขอมล เปนผมอ านาจตดสนใจในการควบคมปดบงเปดเผยขอมลนนๆ 7.4.2 ผบงคบบญชาในระดบอ าเภอ ระดบจงหวด ระดบเขต และระดบกรม ทกทาน ไดใหค าแนะน าเกยวกบแนวทางการปฏบตงานดานสงเสรมการเกษตร และการพฒนาองคกรเกษตรกร และอนๆ อยางดเสมอมา 7.4.3 เกษตรกร ไดใหค าแนะน าถายทอดความรภมปญญาทมอยเพอใหน าไปเผยแพร แกเกษตรกรรายอนๆ เปนการท าบญรวมกน ใหความรก ความเอนด รวมมอ และยงสนบสนนใหกาวหนาในชวตราชการ ชวตครอบครว ในทกๆ พนททรบราชการมา

84

8. สะทอนมมมองขอคดเหนสวนตวในการปฏบตงาน 8.1 ระยะท 1 ป พ.ศ. 2526 - พ.ศ. 2536 สนกกบการท างานทกรปแบบตามนโยบายกรมสงเสรมการเกษตรไมตองการทม ท าคนเดยว มงบประมาณมากมาย ไมมการจดบนทก เรยกวาประชมปลอย 8.2. ระยะท 2 ป พ.ศ. 2537 - พ.ศ. 2546 สนกกบการท างาน มกระบวนการท างานเปนกลม มการจดท าบนทก จดเกบขอมล ไมมการน าขอมลมาใช 8.3 ระยะท 3 ป พ.ศ. 2547 - พ.ศ. 2556 สนกกบการท างาน มการวางระบบงานมากขน คดเชงระบบวเคราะห สงเคราะห ขอมล มการน าเสนอผลงานมากขน เกดความภาคภมใจ 8.4 ระยะท 4 ป พ.ศ. 2557 สนกกบการท างาน มการวางระบบงาน จดเกบขอมล น าขอมล ทไดน ามาสงเคราะห วเคราะห จดท าองคความร น าเสนอผลงาน และเผยแพรสเกษตรกรสามารถแกปญหา ไดตรงจด เกดความภาคภมใจในอาชพนกสงเสรมการเกษตร

9. วเคราะหสรปกรณศกษา จากขอมลขางตนทกลาวมา จะเหนวานางพมพา ดวงประชา มจดเดนในการเรยนรหลายดาน สรปไดดงน 9.1 ไดเรยนรจากผบงคบบญชาสอนงานและความรจากคณาจารย นางพมพา ดวงประชา ไดรบการสอนงานจากผบงคบบญชา การปฏบตงานทนท เมอไดรบมอบหมายงาน ซกถามเมอเกดขอสงสยและรายงานผลเมอปฏบตงานเสรจเรยบรอยแลว ส าหรบการเรยนรจากผอนโดยการประสานงาน ไดมโอกาสทจะเรยนรการท างานแบบบรณาการ รวมกบผอน การท างานเปนทม การรวมคดรวมท า มเปาหมายโดยยดเกษตรกรเปนศนยกลาง สวนการเรยนรจากคณาจารยตางๆ คอ การเรยนรในการจดท าบญชครวเรอน การวางตว กรยามารยาท การพด และในเรองของการจดเกบขอมลทมรายละเอยด ทถกตองชดเจน สามารถน ามาสงเคราะห วเคราะห ไดอยางถกตอง ท าใหมขอมลทเปนจรง เปนฐานขอมล น ามาประยกตใช ตดสนใจในการวางแผน การท างานไดอยางถกตอง 9.2 การเรยนรจากการปฏบตจรง นางพมพา ดวงประชา เปนครอบครวชาวนา ไดชวยมารดาท านาตงแตเลก จงรขนตอนการท านาทงหมด ซงทกกระบวนการทท าเปรยบเสมอนต าราเลมใหญทสามารถน ามาใชในงานสงเสรมการเกษตร บวกกบความรทางดานวชาการเกษตร จนเกษตรกรใหการยอมรบเปนอยางด 9.3 การสกดองคความรจากเกษตรกรทประสบความส าเรจแลวน ามาถายทอดตอ นางพมพา ดวงประชา ไดเรยนรจากเกษตรกรทประสบความส าเรจและงานภมปญญาทองถน มาสกดเปนองคความรและน าไปสงเสรมใหเกษตรกรรายอนๆ ตอไป ดงนน นางพมพา ดวงประชา ไดรบวธการพฒนาจากผบงคบบญชาหลายๆ ดาน และจากการเรยนรดวยตนเอง ซงสอดคลองกบวธการพฒนาผใตบงคบบญชา ดงน คอ 1) การสอนงาน 2) การใหค าปรกษา 3) การตดตาม/สงเกต 4) การเรยนรดวยตนเอง และ 5) การดงานนอกสถานท

85

ตอนท 5.2 กรณศกษาระดบจงหวด (หวหนากลม เกษตรจงหวด)

เรองท 5.2.1 กรณศกษาหวหนากลมพฒนาเกษตรกร ส านกงานเกษตรจงหวดเชยงราย : นายพรศกด นนตะรตน

1. ขอมลทวไป นาย พรศกด นนตะรตน อาย 54 ป 8 เดอน ทอยตามทะเบยนบาน บานเลขท 85/1 หมท 15 ต าบลรอบเวยง อ าเภอเมอง จงหวดเชยงราย รหสไปรษณย 57000 วฒการศกษา ปรญญาตร สงเสรมการเกษตรและสหกรณบณฑต มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สถานทท างาน ส านกงานเกษตรจงหวดเชยงราย เบอรโทรศพททตดตอได 083-1525333

2. แนวคดการท างาน แนวคดในการสงเสรมการปฏบตงานตามระบบสงเสรมการเกษตร ซงประกอบดวย ระบบการปฏบตงาน ในพนท และระบบสนบสนนการปฏบตงาน ซงสอดคลองกบสถานการณทเปลยนแปลงไป เพอใหเจาหนาทสงเสรมการเกษตรสามารถปฏบตไดตามสภาพทเปนจรง และเนนการมสวนรวมของเกษตรกร โดยเนนการท างานเปนทม โดยมเปาหมายรวมในการปฏบตงานทกระดบ ปฏบตงานบนฐานความร (Knowledge Based) และพฒนาตนเองจากการปฏบตงาน ใชศนยบรการ และถายทอดเทคโนโลยการเกษตรประจ าต าบลเปนกลไกในการขบเคลอนงานโดยใหชมชน กลมและเครอขายมสวนรวมในการพฒนาการเกษตรระดบต าบล และมงเนน ใหเกษตรกรในชมชนรจกคด วเคราะหและก าหนดแนวทางการพฒนาการ แกไขปญหาชมชนดวยตนเอง โดยไดก าหนดแนวทางการด าเนนงานในระดบพนทใหมการวเคราะหขอมล ก าหนดเปาหมาย และจดท าแผน พฒนาในระดบต าบลและอ าเภอ จดท าแผนปฏบตงานการถายทอดเทคโนโลยสเกษตรกร และการใหบรการทางการเกษตร การตดตามประเมนผล และเผยแพรประชาสมพนธ การพฒนาบคลากร โดยใชเวทตามระบบสงเสรมการเกษตร

3. ลกษณะของงานทปฏบต 3.1 วางแผนและสงเสรมการวางแผนการผลตการเกษตรในอ าเภอ 3.2 สงเสรมและพฒนาเกษตรกรองคกรเกษตรกรและวสาหกจชมชน 3.3 สงเสรมและประสานการถายทอดความรดานการผลต การจดการผลผลต 3.4 ใหบรการและสงเสรมอาชพการเกษตรทกสาขา

86

4. ผลงานดเดน 3 ป (ปจจบน – ยอนหลง) 4.1. โครงการชาวนาลกพอขนรวมกระตน ลดภาวะโลกรอนและมลพษในอากาศ ไดวเคราะหสถานการณในพนทปลกขาว ในปจจบนพบวา เกษตรกรทท านาสวนใหญนยมเผาตอซง และฟางขาวหลงการเกบเกยว เนองจากเปนวธทสะดวก รวดเรว และประหยด แต การกระท าดงกลาวกลบสงผลกระทบในดานลบใหทงตวเกษตรกรและสงคมหลายประการ คอ ผลกระทบตอสงคม (โดยรวม) ไดแก เกดปฏกรยาเรอนกระจก และภาวะโลกรอน การเผาเปนบอเกดของ “กำซคำรบอนไดออกไซด” ทท าลายสงแวดลอมและชนบรรยากาศโลก สวนรากตนขาวใตดน ทไมถกเผาจะเนาและเกด “กำซมเทน” ซงมผลท าใหเกดมลภาวะโลกรอนรนแรงกวา “กำซคำรบอนไดออกไซด” ถง 20 เทา นอกจากนยงเปนสาเหตใหเกดอบตเหตบนทางหลวงเพมสงขน เนองจากปรมาณควนจากการเผาตอซงขาวควบคมไดยาก ควนจะกอตวหนาและมมากขนในเวลาอนสนท าใหทศนวสยในการใชรถ ใชถนนไมด และหมอกควน ฝนละออง เถาถานในอากาศทเกดจากการเผาไหม มปรมาณมากเกนมาตรฐานสงผลกระทบตอสขภาพของผทสดหายใจเอาอากาศ เปนพษเขาไป สวนผลกระทบตอเกษตรกร (เจาของนาขาว) จะท าใหตนทนการผลตสงขน การเผาตอซงเปนการท าลายอนทรยวตถตามธรรมชาต เชน ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม ซลกา และอนทรยคารบอน ทมอยในตอซงและฟางขาวใหหายไป ท าใหเกษตรกรตองหาซอปยเคมมาเพมแรธาตใหดน ดนเสอมโทรม เกดปญหาขาวดด ปญหาขาวดดเปนปญหาระดบชาต ทท าใหผลผลตตกและสนเปลองคาใชจาย การเผาตอซงขาว ไมสามารถท าลายเมลดขาวดดทฝงตวอยใตผวดน เพราะการเผาเกดขนเฉพาะหนาดน เมอเกษตรกรท าการไถพรวนเพอกลบหนาดน เมลดขาวดดทฝงตวอยใตดนจะถกพลกกลบขนมาอยบนหนาผวดน และสามารถเจรญเตบโต เกดปญหาวชพช มสาเหตการเกดเหมอนกบขาวดด เกษตรกรจ าเปนตองน าสารเคมมาใชในการก าจดวชพชเหลาน เกดปญหาสารพษตกคาง สนเปลองคาใชจายในการก าจด และรางกายตองเผชญกบสารเคมจ านวนมากขน และเปนการกระท าทผดกฎหมาย การเผาตอซงขาว เปนการกระท าทผดกฎหมายสงแวดลอม ซงไดประกาศใชบงคบอยางเปนทางการและยงผดกฎหมายอาญา มาตรา 220 ทระบวา “ผใดกระท าใหเกดเพลงไหม กบวตถใดแมเปนของตนเอง จนนาจะเปนอนตรายแกบคคลอน หรอทรพยสนของผอน ตองระวางโทษจ าคกไมเกน 7 ป หรอปรบไมเกน 14,000 บาท” ถาการกระท าความผดดงกลาวในวรรคแรก เปนเหตใหเกดเพลงไหมแกทรพย ตามทระบไวในมาตรา 218 ผกระท าตองระวางโทษดงทบญญตไวในมาตรา 218 จากปญหาดงกลาว ส านกงานเกษตรอ าเภอเมองเชยงรายรวมกบองคการบรหารสวนจงหวดเชยงราย และปกครองอ าเภอเมองเชยงราย จงไดรวมกนจดท า “โครงการชาวนาลกพอขนรวมกระตน ลดภาวะโลกรอนและลดมลพษในอากาศ” โดยคดเลอกชมชนทมศกยภาพมาพฒนาเปนตนแบบ โดยจดท าแปลงเรยนรการใชสารละลายตอซงในนาขาวของเกษตรกร ทสมครใจเขารวมโครงการ จ านวน 1,000 ราย พนทน ารอง 6 ต าบลๆ ละ 500 ไร รวมพนท 3,000 ไร งบประมาณทใชด าเนนการ จ านวน 1,000,000 บาท เพอพฒนาเปนแหลงเรยนรของชมชน และขยายผลไปสชมชนอนๆ ตอไป โดยแนวทางการด าเนนงานไดมการประชมชแจงรบสมคร และคดเลอกเกษตรกร และคดเลอกพนท ไดแก ต าบลแมขาวตม รมกก บานด ทาสด นางแล และต าบลรอบเวยง โดยด าเนนการอบรมใหความรแกเกษตรกรทเขารวมโครงการ พรอมทงสนบสนนปจจยการผลตแกเกษตรกร (สารสลายตอซงขาว) 1 ไร / 1 ชด สาธตการใชสารสลายตอซง และตดตามประเมนผล

87

ผลส าเรจจากการด าเนนงาน จากการด าเนนงานท าใหเกษตรกร 10,000 ครวเรอน พนท 3,000 ไร สามารถลดตนทนการใชปยเคมลงไดรอยละ 50 คดเปนเงนไรละ 395 บาท คดเปนเงน 1,185,000 บาท นอกจากนยงสามารถเพมผลผลตขาวไดอยางนอย 20% หรอ โดยเฉลยไรละ 100 กโลกรม รวมจ านวน 300,000 กโลกรม หรอคดเปนเงน 3,000,000 บาท 4.2. โครงการพฒนากลมวสาหกจชมชนโรงเรยนชาวนา ต าบลทาสาย ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยงใหเปนแหลงเรยนรระดบอ าเภอ กลมวสาหกจชมชนโรงเรยนชาวนา ต าบลทาสาย ตามแนวพระราชด ารไดจดทะเบยน เมอวนท 18 ตลาคม 2553 มวตถประสงค เพอรวมกลมกนเรยนรการท านาตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยมปราชญชาวบานจากโรงเรยนชาวนา ต าบลศรเมองชม อ าเภอแมสาย มาเปนวทยากรถายทอดความร ใหสมาชกทกวนอาทตยของสปดาห นายพรศกด นนตะรตน เกษตรอ าเภอเมองเชยงราย ไดเหนความส าคญ และความเขมแขงของวสาหกจชมชนโรงเรยนชาวนาแหงน จงไดบรณาการกบทท าการปกครองอ าเภอเมองเชยงราย เทศบาลต าบลทาสาย ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดเชยงราย ศนยพฒนาทดนจงหวดเชยงราย ส านกงานประมงอ าเภอ ส านกงานปศสตวอ าเภอ ส านกงานตรวจบญชสหกรณ ศนยวจยขาวเชยงราย และหนวยงานภาคเอกชนทเกยวของรวมกนสนบสนนปจจยการผลตและองคความรแกกลมวสาหกจชมชนโรงเรยนชาวนา ต าบลทาสายแหงน เพอใหมกจกรรมหลากหลายเพมมากขน ซงปจจบนกลมดงกลาว มการด าเนนงานตามกจกรรมตางๆ เชน การท านาอนทรย การผลตปยอนทรย การเลยงปลาในบอดน การเลยงกบในกระชง/บอซเมนต/คอนโด การเลยงจงหรดในบอซเมนต การปลกพชผกสวนครว การเพาะเหด เปนตน ซงเปนผลใหสมาชกกลมไดรบความรทหลากหลาย และน าไปประยกตใชในครอบครวของสมาชกเองตามศกยภาพ เพอใหเกดรายไดเพมขนตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ปจจบนกลมวสาหกจชมชนแหงนไดยกระดบใหเปนศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงระดบอ าเภอ ของอ าเภอเมองเชยงราย โดยมหนวยงานราชการใชเปนแหลงถายทอดองคความรใหแกเกษตรกรต าบลตางๆ หรออ าเภอตางๆ ตลอดจนเปนทศกษาดงานของเกษตรกรและผทสนใจเขามาศกษาเรยนรหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอยางกวางขวาง 4.3 โครงการกาดนดหนาอ าเภอ กรมสงเสรมการเกษตรไดมนโยบายใหส านกงานเกษตรอ าเภอ ด าเนนการสงเสรมงานวสาหกจชมชน และงานเคหกจเกษตร เพอพฒนาองคกรเกษตรกรใหมความเขมแขงอยางยงยน ดงนนส านกงานเกษตรอ าเภอเมองเชยงราย จงไดสงเสรมการจดตงกลมวสาหกจชมชน กลมแมบานเกษตรกร และกลมอาชพตางๆ ขน เพอใหกลมระดบรากหญาไดรวมกลมกนผลตสนคาของทองถน และรวมกลมกนขายผลตภณฑของกลม เพอสรางอาชพและรายไดเสรมแกครอบครว แตสภาพปญหาเมอด าเนนการสงเสรมอาชพใหแกกลมตางๆ แลว ไมมตลาดรองรบ ท าใหสมาชกไดรบความเดอดรอน เนองจากลงทน ผลตแลว แตไมมทจ าหนายสนคา ดงนน ส านกงานเกษตรอ าเภอเมองเชยงราย จงไดท า “โครงการกาดนดหนาอ าเภอ” ขน โดยไดบรณาการกบทท าการปกครองอ าเภอเมองเชยงราย องคกรปกครองสวนทองถน ก านน ผใหญบาน หนวยงานภาคตางๆ ไดชวยกนขบเคลอนโครงการกาดนดหนาอ าเภอใหประสบความส าเรจ โดยมเกษตรกร/กลมเกษตรกร และกลมวสาหกจชมชนเขารวมกจกรรมดงกลาวรวม 60 กลม และใชสถานทหนาทวาการอ าเภอใหกลมอาชพตางๆ น าสนคามาจ าหนายทกคน วนเสาร ตงแตเวลา 18.00 น. – 24.00 น. รวมกบโครงการถนนคนเดนของเทศบาลนครเชยงราย

88

ผลส าเรจจากการด าเนนงาน โครงการสามารถสรางอาชพ สรางรายได ใหแก กลมวสาหกจชมชน กลมแมบานเกษตรกร และกลมอาชพตางๆ น าสนคา และอาหาร มาจ าหนายในงานจ านวน 60 กลม คดเปนเงนรายไดเฉลย ๕,๐๐๐ - ๑๐,๐๐๐ บาท/กลม/เดอน

5. ความส าเรจของผลงานและความภาคภมใจทผานมา 5.1. ไดรบการคดเลอกใหเปนเกษตรต าบลดเดน ระดบจงหวด ป 2530 5.2. ไดรบการคดเลอกใหเปนเกษตรอ าเภอดเดน ระดบจงหวด ป 2552 5.3. ไดรบการคดเลอกใหเปนเกษตรอ าเภอดเดน ระดบจงหวด ป 2553 5.4. ไดรบการคดเลอกใหเปนเกษตรอ าเภอดเดน ระดบจงหวด ป 2556 5.5. ไดรบการคดเลอกใหเปนเกษตรอ าเภอดเดน ระดบเขต ป 2556 5.6. ไดรบการคดเลอกใหเปนเกษตรอ าเภอดเดน ระดบประเทศ ป 2556

6. หลกการและองคความรตางๆ ทน ามาปฏบต 6.1 การครองตน

6.1.1 ท างานดวยความตงใจ และจรงใจ รบผดชอบงานทไดรบมอบหมายอยางสงสด และอทศเวลาใหกบราชการโดยไมค านงถงวนหยดราชการ

6.1.2 ปฏบตตนเปนขาราชการทด และเปนแบบอยางแกเพอนรวมงาน และประชาชนปฏบตตนอยในระเบยบวนยขาราชการและเคารพกฎหมายอยางเครงครด

6.1.3 น าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวทางในการด าเนนชวต 6.2 การครองคน

ยดหลก คณธรรม จรยธรรม น าการบรหารงานโดยเฉพาะความถกตอง ความโปรงใส และความเปนธรรม เพอสรางขวญก าลงใจ สรางความสามคคปรองดอง และสรางความเขาใจอนดกบผบงคบบญชา เพอนรวมงาน ผใตบงคบบญชา และผมาตดตองาน 6.3 การครองงาน

6.3.1 มความรบผดชอบตอหนาทและภารกจทไดรบมอบหมายอยางเตมก าลงความสามารถไมยอทอ ตอปญหาอปสรรค

6.3.2 ใชหลกการเขาใจ เขาถง พฒนา มาเปนแนวทางในการปฏบตหนาทจนเปนผลส าเรจในหลายกจกรรม

7. กระบวนการพฒนาตนเอง 7.1 การพฒนาทางดานการศกษา หลงจากบรรจเขารบราชการแลวไดพฒนาทางดานการศกษา ใหแกตนเองโดยศกษาตอในระดบปรญญาตร สาขาสงเสรมการเกษตรและสหกรณบณฑต จากมหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช 7.2 เรยนรจากประสบการณของตนเอง จากประสบการณการท างานเปนเกษตรต าบลมา 19 ป เปนเกษตรอ าเภอมา 14 ป ท าใหมประสบการณในการท างาน ดงนน จงใชบทเรยนจากประสบการณ มาใชในการท างานใหประสบผลส าเรจ

89

7.3 เรยนรจากผทประสบความส าเรจ ตลอดระยะเวลาทรบราชการ ไดรวมงานกบผบงคบบญชาหลายๆ คน จงไดเลอกเอาตวอยางทดๆ ของผบงคบบญชาแตละคนมาปรบใชในการท างานจนท าให งานทท าประสบความส าเรจดวยด 7.4 ผใหญทใหการสนบสนนชแนะแนวทางในการด าเนนงาน เกษตรจงหวดเชยงรายทกคน ไดใหการสงเสรมและสนบสนนมาโดยตลอด (อาจจะมการไปสมภาษณและถายท า VDO ถงผลการด าเนนงาน)

8. สะทอนมมมองขอคดเหนสวนตวในการปฏบตงาน 8.1 การพฒนาบคลากร แนวคดการบรหารจดการภายในส านกงาน โดยจะมงเนนในเรองของ “คน” เปนส าคญเพราะระบบงาน สงเสรมการเกษตรจะดแคไหนกตาม ถาหากคนหรอบคลากรในองคกรไมมคณภาพ ไมมจตส านกทด ไมมความรบผดชอบ หรอไมมจตใจในการปฏบตงาน เนองจากขาดขวญก าลงใจ กยอมท าใหระบบสงเสรมการ เกษตรทดลมเหลวได และในทางตรงกนขาม หากบคลากรองคกรใด มคณภาพ มจตส านกทด มความรบผดชอบและมขวญก าลงใจในการปฏบตหนาทราชการ ถงแมระบบสงเสรมการเกษตรจะไมดเทาทควรบคลากรทมคณภาพ กสามารถทจะพฒนาปรบปรงแกไข และประยกตใชไดอยางมประสทธภาพ จนสามารถท าใหเกษตรกรและครอบครวเกษตรกรพนจากความยากจนไดอยางยงยน จากแนวคดดงกลาวจงควรสงเสรม สนบสนนใหมการอบรมดานการพฒนาจตใจ และการเพมสมรรถนะการปฏบตงานแกเจาหนาท สงเสรมการเกษตรอยางตอเนอง เพอปลกฝงจตส านกทดในการปฏบตงาน ตลอดจนการสรางขวญก าลงใจ ในการปฏบตงานแกเจาหนาทสงเสรมการเกษตร เชน การสงเสรมความกาวหนาในหนาทราชการ การเลอนระดบ หรอการเลอนขนเงนเดอน ตองปฏบตดวยความถกตอง โปรงใสและเปนธรรม 8.2 การพฒนาขอมลการเกษตร ถอเปนเรองส าคญอยางยงในการสงเสรมการเกษตร เพราะถาหากไมมขอมลทครบถวนถกตอง และเปนจรงแลว กไมสามารถทจะวเคราะห และใชประกอบในการวางแผนแกไขปญหาไดตรงกบความตองการของเกษตรกรได ดงนน จงเนนย าใหเจาหนาทสงเสรมการเกษตรทกคนจะตองใหความส าคญกบภารกจการจดเกบขอมลการผลตพชทกชนดในระดบอ าเภอ การปรบปรงขอมลการเกษตรใหเปนปจจบน และมความชดเจนเพยงพอทจะน าไปวางแผนการปฏบตงานสงเสรมการเกษตรไดอยางมประสทธภาพ

9. วเคราะหสรปกรณศกษา จากขอมลขางตนทกลาวมา จะเหนวานายพรศกด นนตะรตน มจดเดนในดานการเรยนรจากผบงคบบญชา และการสอนงานจากผใตบงคบบญชา ซงสรปได ดงน 9.1 เรยนรงานจากผบงคบบญชาทตวอยางดๆ น ามาปฏบต นายพรศกด นนตะรตน ไดเรยนรงานจากผบงคบบญชาหลายๆ คน และไดเลอกเอาตวอยางทดๆ ของผบงคบบญชาแตละคนน ามาปรบใชในการท างาน จนท าใหงานทท าประสบความส าเรจดวยด เชน การพฒนาอาชพ สรางรายไดใหกบกลมวสาหกจชมชน กลมแมบานเกษตรกร และกลมอาชพตางๆ น าสนคาและอาหารมาจ าหนายในงาน จ านวน 60 กลม คดเปนรายไดเฉลย 5,000 - 10,000 บาท/กลม/เดอน

90

9.2 ใชหลกการครองตน ครองคน ครองงาน ในการปฏบตงาน นายพรศกด นนตะรตน ไดใชหลกการและองคความรตางๆ มาปฏบตในการท างาน และปฏบตตอผใตบงคบบญชา คอ

การครองตน : มความตงใจและจรงใจรบผดชอบงานทไดรบมอบหมายสงสด อทศเวลาใหราชการ รกษาวนย และเคารพกฎหมายและไดน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มาเปนแนวทางในการด าเนนชวต การครองคน : ยดหลก คณธรรม จรยธรรม ท างานถกตอง โปรงใส เปนธรรม สรางขวญก าลงใจ สรางความสามคคปรองดองในการบรหารงาน และสรางความเขาใจอนดกบผบงคบบญชา เพอนรวมงาน ผใตบงคบบญชา และผมาตดตองาน

การครองงาน : รบผดชอบตอหนาทและภารกจทไดรบมอบหมายอยางเตมความสามารถ และใชหลก การเขาใจ เขาถง พฒนามาเปนแนวทางในการปฏบตหนาท สรปไดวา นายพรศกด นนตะรตน ไดเรยนรวธการศกษาพฒนาจากผบงคบบญชาหลายๆ คน และเลอกตวอยางทดน ามาปฏบต ซงสอดคลองกบวธการพฒนาผใตบงคบบญชาในขอ 1) การตดตาม/สงเกต เรองท 5.2.2 กรณศกษา เกษตรจงหวดขอนแกน : นายธรรมนญ บญไกรสรณ

1. ขอมลทวไป ชอ นายธรรมนญ บญไกรสร อาย 59 ป 6 เดอน ทอยตามทะเบยนบาน บานเลขท 235 หมท 13 ต าบลในเมอง อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน รหสไปรษณย 40000 วฒการศกษา ปรญญาตร วทยาศาสตรบณฑต (พชศาสตร) เกยรตนยม ปรญญาโท ศลปศาสตรมหาบณฑต (สงคมวทยาการพฒนา สถานทท างาน ส านกงานเกษตรจงหวดขอนแกน เบอรโทรศพททตดตอได 089-944-3244

2. แนวคดการท างาน พฒนางาน พฒนาคน

3. ลกษณะของงานทปฏบต ปจจบนด ารงต าแหนงเกษตรจงหวดขอนแกน ท าหนาทอ านวยการใหงานสงเสรมการเกษตรในทกระดบตงแตระดบหมบาน ต าบล อ าเภอ จงหวด ด าเนนการไดบรรลผลตามวตถประสงค ตอบสนองตอปญหาและความตองการของเกษตรกร

4. ผลงานดเดน 3 ป (ปจจบน – ยอนหลง) ส านกงานเกษตรจงหวดระยอง ส านกงานเกษตรจงหวดดเดนระดบประเทศ ป 2555 4.1 การบรหารจดการองคกร หลกการบรหารส านกงานเกษตรจงหวดระยอง ไดใชหลกการตางๆ ดงน การบรหารมงผลสมฤทธ การบรหารตามหลกธรรมาภบาล การบรหารกจการบานเมองทด การพฒนาบคลากรและองคกรอยางสม าเสมอ (องคกรเปนสข บคลากรมความร มคณธรรม จรยธรรม) กจกรรม 5 ส.

91

ระบบพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ นอกจากนยงใชหลกวนย 4 ประการทมงสความส าเรจ ไดแก วนยท 1 มงเนนกบสงทส าคญอยางยงยวด วนยท 2 ปฏบตงานเพอปรบตวชวดแบบชน า วนยท 3 สรางตารางคะแนนททรงพลง วนยท 4 สรางพนธะรบผดชอบรวมกนอยางสม าเสมอ 4.2 การบรหารจดการส านกงาน สงปลกสราง และบรเวณทพกอาศย ใชกระบวนการ 5 ส เพอความสะดวกรวดเรวในการปฏบตงานของเจาหนาท และการใหบรการแกประชาชน ไดแก แบงพนทการปฏบตงานใหเปนสดสวน จดระเบยบของเอกสาร ปรบภมทศน ปรบปรงอาคารส านกงาน บานพก และโรงเรอนตางๆ เปนระเบยบ สวยงาม เปนตน 4.3 การบรหารจดการระบบภายในส านกงาน พฒนาใหมระบบส านกงานอเลกทรอนกสจงหวดระยอง รวมทงสงเสรมการใชระบบอนเทอรเนต อเมล และสรางเครอขายอนทราเนตของส านกงานเกษตรจงหวดทครอบคลมทกอ าเภอในการปฏบตงานเพอความรวดเรว ประหยด และทนเวลา 4.4 การสรางความพรอมในการใหบรการของทกหนวยงานในสงกดส านกงานเกษตรจงหวด ไดแก การจดสถานทใหบรการอยางเปนสดสวน จดเตรยม/สนบสนนเครองมออปกรณใหพรอมใช จดตง war room เพอตดตามความกาวหนาของโครงการส าคญๆ ใหบรการเผยแพรขอมลขาวสารทางเวบไซดของส านกงานเกษตรจงหวด และเกษตรอ าเภอทกอ าเภอ 4.5 การบรหารงานบคคล มหลกการด าเนนงาน ไดแก การกระจายอ านาจการตดสนใจ โดยจดท าค าสงมอบหมายหนาทการงาน รวมถงแตงตงคณะท างาน การบรหารจดการแบบมสวนรวมอยางเปนระบบและมประสทธภาพ การด าเนนงานแผนงาน/โครงการตามแผนปฏบตงาน การเรงรดการด าเนนงานและการควบคมภายในการปฏบตงาน ประชมเจาหนาทส านกงานอยางสม าเสมอและตดตาม ปฏบตงานตามมตทประชมอยางตอเนอง การแลกเปลยนเรยนรผานเวทตางๆ รวมทงการประเมนความพงพอใจของผรบบรการ เพอปรบปรงและพฒนางาน และ กำรสรำงขวญก ำลงใจและควำมพงพอใจแกบคลำกรอยำงทวถงและ เปนธรรม ไดแก กำรมอบหมำยงำนตำมสมรรถนะกำรคดเลอกเจำหนำทดเดน และศนยบรกำร และถำยทอดเทคโนโลยกำรเกษตรประจ ำต ำบลดเดนระดบจงหวด กำรประเมนผลงำนระดบบคคล เพอใหเกดควำมเปนธรรม เพอเลอนขนเงนเดอน กำรพฒนำบคลำกรใหมควำมรควำมสำมำรถในกำรปฏบตงำน โดยกำรจดประชมสมมนำ กำรจดอบรมหลกสตรตำงๆ สนบสนนใหเจำหนำทเขำรบกำรฝกอบรมของกรมสงเสรมกำรเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ ส ำนกงำนขำรำชกำรพลเรอน เปนตน 4.5.1 ระบบการปฏบตงานของส านกงานเกษตรจงหวดระยอง ด าเนนการภายใตระบบสงเสรมการเกษตร โดยมแนวทางการด าเนนงาน ดงน 1) จดเวทการฝกอบรมสมมนา และประชมตามระบบสงเสรมการเกษตรในทกระดบ เพอใหเกดการขบเคลอนการด าเนนงานตามนโยบายอยางเปนระบบตงแตระดบกรม ระดบเขต ระดบจงหวด จนถงระดบอ าเภอ นอกจากนยงเปนเวทแลกเปลยนเรยนรประสบการณการท างาน การถายทอดความรของเจาหนาทเพอใหเกดความร ความเขาใจ สามารถน าไปพฒนางานให ไดบรรลเปาหมาย อยางมประสทธภาพ โดยจดเวทตามระบบสงเสรมการเกษตรตามแผนปฏบตงานประจ าป ไดแก การสมมนา

92

เชงปฏบตการระดบจงหวด (Provincial workshop : PV) การสมมนาเชงปฏบตการระดบอ าเภอ (District Workshop : DW) การประชมเกษตรอ าเภอประจ าเดอน (Monthly Meeting: MM) ประชมส านกงานเกษตรอ าเภอประจ าเดอน (District Meeting : DM) การประชมส านกงานเกษตรจงหวดประจ าเดอน (Provincial Meeting :PM) และการประชมเจาหนาทส านกงานเกษตรอ า เภอประจ าสปดาห (Weekly Meeting :WM) 2) การจดการความร (Knowledge Management : KM) โดยการน ามาใชในงานสงเสรมการเกษตรในเวทตามระบบสงเสรมการเกษตรในทกระดบ เพอใหเจาหนาทสามารถน าไปใชปฏบตงานในพนทไดจรง เหมาะสมและสอดคลองกบสภาพพนทเปาหมาย และไดรบการคดเลอกเปนหนวยงานระดบจงหวดในการตรวจรบรองการด าเนนงานพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ (Public Sector Management Award : PMQA) หมวด 4 การวด วเคราะห และการจดการความร จากส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.) ป 2553 – 2555 3) การขบเคลอนการด าเนนงานของศนยบรการและถายทอดเทคโนโลยการเกษตรประจ าต าบล เนนใหความส าคญกบกจกรรม โดยมชมชนเปนหลก โดยมผลการด าเนนงาน ดงน (1) มศนยบรการ และถายทอดเทคโนโลยการเกษตร ประจ าต าบล จ านวน 54 ศนย มคณะกรรมการบรหารศนยฯ ครบทกศนย จ านวน 54 คณะ รวม 914 คน มจดถายทอดเทคโนโลย การเกษตร จ านวน 125 จด และมวทยากรเกษตรประจ าจด จ านวน 125 คน (2) มการจดท าแผนพฒนาการเกษตรประจ าต าบล และบรณาการแผนฯ กบแผนพฒนาทองถน พรอมทงไดรบการสนบสนนโครงการและงบประมาณ ตงแตป 2552 – 2554 รวม 181 โครงการ งบประมาณรวมทงสน 39,685,700 บาท (3) สงเสรมและสนบสนนการด าเนนงานศนยบรการฯ จนไดรบรางวลชนะเลศ อนดบ 1 ระดบเขต ในป 2549 อนดบท 2 ในป 2551 และ 2554 ไดแก ศนยบรการฯ ต าบลบางบตร ต าบลนาตาขวญ และศนยบรการฯ ต าบลเพ ตามล าดบ 4) การพฒนาศกยภาพเจาหนาทสงเสรมการเกษตรทกระดบ โดยใชเวทการฝกอบรมและประชมตามระบบสงเสรมการเกษตร เปนเวทแลกเปลยนเรยนร และน าการจดการความรมาใชเปนเครองมอในการสรางความร ความเขาใจ พฒนาขดความสามารถ พรอมทงน า ระบบจดการคณภาพ การฝกอบรมมาใชในการพฒนา การฝกอบรมเจาหนาท นอกจากน ยงก าหนดใหเจาหนาทสงเสรมการเกษตร ตองไดรบการพฒนาและเรยนรการใชงานคอมพวเตอรโปรแกรมพนฐาน การสงเสรมการเรยนรดวยตนเองทางไกลผานระบบอเลกทรอนกส (e-learning) เพอพฒนาตนเองใหมความพรอม ในการปฏบตงานในสถานการณทเปลยนแปลง 5) การก ากบตดตามงาน ส านกงานเกษตรจงหวดระยอง โดยใชตารางคะแนนททรงพลง (Compelling Scoreboard) เปนเครองมอก ากบการปฏบตงาน และ ไดจดตงทมตดตามและนเทศงาน ประกอบดวยตวแทนเจาหนาทจากทกกลม/ฝาย จ านวน 4 ทม และก าหนดแผนตดตามงานในชวงสปดาหท 4 นเทศงานใหกบทกอ าเภอ เดอนละ 1 ครง โดยมประเดนการตดตามนเทศ ประกอบดวยความกาวหนาของการด าเนนงาน/โครงการตามนโยบาย กระทรวง กรม จงหวด และงานโครงการประจ าป ตลอดจนการปฏบตงานตามระบบสงเสรมการเกษตร โดยใชหลกการมสวนรวมในการวเคราะหสถานการณ ปญหา

93

ตลอดจนการหาแนวทาง การปรบปรงแกไข เพอใหงานบรรลเปาหมาย บนทก รายงานผล และแจงผลการนเทศพรอมทงรายงานผลในทประชมทกระดบ เพอทราบและรวมกนตดสนใจในการปรบปรง/พฒนาการปฏบตงาน

4.5.2 การบรหารจดการผลไมจงหวดระยอง จงหวดระยองเปนแหลงผลตผลไมทส าคญของประเทศไทย ไดแก ทเรยน เงาะ มงคด และลองกอง โดยแหลงผลตผลไม ไดแก อ าเภอเมองระยอง แกลง บานคาย วงจนทร และเขาชะเมา จ านวนทงในและตางประเทศน ารายไดสจงหวดมากกวาพนลานบาท/ป แตตองประสบกบปญหาผลผลตลนตลาด ท าใหราคาผลผลตตกต าเปนประจ าทกป ส านกงานเกษตรจงหวดระยอง จงไดก าหนดแนวทางในการแกปญหา ดงน

1) การจดเกบขอมลสถานการณการผลต ด าเนนการรวมกนระหวางส านกส งเสรมและพฒนาการเกษตรเขตท 3 จงหวดระยอง ส านกงานเศรษฐกจการเกษตรเขตท 6 จงหวดชลบร ส านกงานเกษตรจงหวดระยอง และส านกงานเกษตรอ าเภอ 6 อ าเภอ ทเปนแหลงผลตผลไม

2) ก าหนดแนวทาง/มาตรการเพอแกไขปญหาผลไมลนตลาด ราคาผลไมตกต า และผลไมดอยคณภาพ ไดแก

* มาตรการควบคมคณภาพผลผลต เนนด าเนนการอยางเขมขนกบโครงการตางๆ ไดแก โครงการสงเสรมการผลตพชปลอดภยและไดมาตรฐาน โครงการสงเสรมการปรบปรงคณภาพมงคดผวมนขององคการบรหารสวนจงหวดระยอง โครงการเพมประสทธภาพการผลตพชเศรษฐกจ เปนตน นอกจากนยงสงเสรมใหมกจกรรมการปองกนแกไขปญหาทเรยนดอยคณภาพออกสตลาด โดยด าเนนการแตงตงคณะท างานโครงการตางๆ จดท าประกาศจงหวดระยองเรองมาตรการฯ ประชมคณะท างาน และฝกอบรมทกษะส าหรบชดเฉพาะกจเพอออกสมตรวจคณภาพทเรยน จดท าปายประกาศเตอนใหผคาทเรยนทราบความผดในการหลอกลวงผบรโภค และใหค าปรกษาแกผซอทเรยนเพอสรางความมนใจ ส านกงานเกษตรอ าเภอในแหลงปลกทเรยนของจงหวดระยองใหบรการแกเกษตรกรและผคาทเรยน ในการตรวจสอบคณภาพทเรยนกอนตดจ าหนายตามหลกของกรมวชาการเกษตร มาตรการกระจายผลผลต โดยด าเนนกจกรรมสงเสรมการจ าหนายผลไมคณภาพ เพอใหเกษตรกรสามารถน าไปจ าหนายนอกแหลงผลตอยางรวดเรว น าผลไมคณภาพสผบรโภคโดยตรง * มาตรการสงเสรมการบรโภคผลไมคณภาพ ไดแก สงเสรมใหมการจดกจกรรม/เทศกาล สงเสรมการบรโภคผลไมคณภาพทงในตลาดกรงเทพมหานคร ภมภาคอนๆ โรงงานอตสาหกรรม เปนตน

ผลส าเรจจากการด าเนนงาน มดงน 1) มาตรการควบคมคณภาพผลผลต ในป 2554 มปรมาณผลผลตทเรยน 90,174 ตน มลคา 3,156 ลานบาท ชดเฉพาะกจโครงการปองกนทเรยนดอยคณภาพออกสตลาด จงหวดระยอง ด าเนนการจบกมผคาทเรยนดอยคณภาพ 11 ราย อายดทเรยนดอยคณภาพไมใหออกสตลาด จ านวน 8 ตน สงผลใหทเรยนคณภาพดมราคาไมต ากวา 35 บาท/กโลกรม และในป 2555 ชดเฉพาะกจฯ ด าเนนการ อยางตอเนอง มการตกเตอนผบรโภค ผคาสง คาปลก ผสงออกทเรยนใหเขาใจถงมาตรการฯ ท าใหผคาทเรยนใหความรวมมอคดทเรยนดอยคณภาพและฉดพนสเพอปองกนไมใหน าออกสตลาดสงผลใหทเรยน มราคาด เกษตรกรชาวสวนทเรยนมความพงพอใจกบมาตรการฯ นมาก

94

2) มาตรการกระจายผลผลต ในป 2553 ไดน าเกษตรกรชาวสวนผลไมไปจ าหนายผลไมคณภาพทบรษท TOT จ ากด และบรเวณหนาธนาคารออมสนส านกงานใหญ กรงเทพมหานคร ปรมาณ 10 ตน 3) มาตรการสงเสรมการบรโภคผลไมคณภาพ ในป 2554 ไดสงเสรมมาตรการฯ ในเขตกรงเทพมหานคร เพอรกษาตลาดเดมและขยายตลาดเพมใหกบเกษตรกร ไดแก ตลาด TOT จ ากด ตลาด อ.ต.ก. และบรเวณหนาธนาคารออมสนส านกงานใหญ กรงเทพฯ รวมปรมาณ 12 ตน และงานเทศกาลผลไมและของดเมองระยอง ณ หางเซนทรล วงบรพา กรงเทพฯ ปรมาณ 30 ตน โรงงานอสาหกรรม ปรมาณ 60 ตน จดงานผลไมไทย ผลไมดมทภาคตะวนออก ทจงหวดขอนแกน ปรมาณ 67 ตน เปนตน ส าหรบในป 2555 ชาวสวนผลไมไดจ าหนายผลไมในตลาดเดมเพมขน รวมปรมาณ 572 ตน 4) ผลของการด าเนนงานตามมาตรการตางๆ สงผลใหเกษตรกรมรายไดเพมขนจากเดม 30 % ผลผลตคณภาพด สามารถจ าหนายไดเพมขนในปรมาณเฉลย 70 ตน/ป 4.5.3 การสงเสรมการทองเทยวเชงเกษตรจงหวดระยอง จงหวดระยองเปนแหลงผลตผลไมคณภาพด อาท มงคด ทเรยน เงาะ ลองกอง กระทอน สงคมความเปนอยของคนระยองมวถชวตดงเดม ทสบทอดกนมายาวนาน ส าเนยงถน อาหารพนบาน มความเปนเอกลกษณ และสนคาพนเมอง สนคา/ผลตภณฑแปรรปทหลากหลาย กรมสงเสรมการเกษตร จงไดใหจงหวดระยองด าเนนโครงการสงเสรมการทองเทยวเชงเกษตร มาตงแตป 2545 แนวทางด าเนนการ

1) ปรบปรงฐานขอมลแหลงทองเทยวเชงเกษตร 2) พฒนาพนททองเทยวเชงเกษตร เพอใหมสภาพพรอมใหบรการแกนกทองเทยว 3) ปรบปรงภมทศนใหมสภาพพรอมในการใหบรการ 4) พฒนาการใหบรการของแหลงทองเทยวเชงเกษตร ใหมมาตรฐานในการใหบรหารแกนกทองเทยว 5) อบรมทศนศกษาดงานมคคเทศกและผใหบรการเพอใหบรการแบบมออาชพ 6) ส านกงานเกษตรจงหวดระยอง รวมกบสถาบนเทคโนโลยเจาคณทหารลาดกระบง

ด าเนนการสรางเครอขายทองเทยวเชงเกษตรใหเปนแหลงทองเทยว แหลงศกษาเรยนรทางการเกษตร และมการขยายผลไปยงอ าเภออนๆ ดวย นอกเหนอจากอ าเภอเมองระยองทเปนจดเรมตน

ผลส าเรจจากการด าเนนการ เกดสวนทองเทยวเชงเกษตรและเครอขายทมศกยภาพและ สรางรายไดใหกบเกษตรกร ไดแก สวนผใหญสมควร สวนล าดวน สวนยายดา สวนคณไพบลย สวนปาหนน สวนผใหญเสวตร สวนลงทองใบ สวนสขใจ สวนผลศร สวนสกญญา สวนเดชอดม ในเขตอ าเภอเมองระยอง สวนประสมทรพย สวนอบลสมบรณ อ าเภอบานคาย สวนเกษตรผสมผสาน อ าเภอแกลง สวนพฤกษา อ าเภอเขาชะเมา เปนตน 1) สงเสรมใหสวนทองเทยวเชงเกษตร เปนแหลงเรยนรใหสวนทองเทยวเชงเกษตร ใหกบเจาของสวนตางๆ สนใจปรบปรงและพฒนาสวนใหเปนแหลงทองเทยวเชงเกษตร เพอสรางมลคาเพม และใหความรกบนกทองเทยวทมาเยยมชมสวน เชน การท าการเกษตรแบบผสมผสาน การใชปยหมก -น าหมกชวภาพ การท าสวนเกษตรตามมาตรฐานหลกการปฏบตทางการเกษตรทด (Good Agriculture Practice : GAP) ของกรมวชาการเกษตร การท าการเกษตรตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง เปนตน

95

2) สงเสรม และพฒนาสวนทองเทยวเชงเกษตร ในการตงกลม ท ากจกรรมการพฒนาอาชพ เพอสนบสนนใหชาวบานมอาชพเสรมและเพมรายได จ านวน 15 กลม โดยใชผลผลตในทองถน ในการแปรรปผลตภณฑตางๆ ไดแก ทเรยนทอดกรอบ ทเรยนกวน แกงหมชะมวงบรรจซอง ผลตภณฑจากกะปชนด เปนตน 3) แกปญหาราคาผลไมตกต าจากการจ าหนายผลไมในสวนทองเทยวเชงเกษตร ท าใหเกษตรกรสามารถขายผลผลตไดในราคาทเปนธรรมมากขนรวมปรมาณ 250 ตน/ป 4) สงเสรมการท าโฮมสเตยและกจกรรมในสวนทองเทยวเชงเกษตรส าหรบบรการนกทองเทยว ใหกบเกษตรกรเจาของสวน ไดแก สวนยายดา สวนปาหนน สวนผใหญสมควร เปนตน โดยเขารบการอบรม กบการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) ในการสรางและพฒนาจดเดนของสวนทองเทยวเชงเกษตร ไดแก มงคด 100 ป (สวนผใหญสมควร สวนคณไพบลย) ทเรยนพนธนกกระจบทเปนพนธโบราณหาทานไดยาก (สวนคณไพบลย) บฟเฟตผลไมจากสวน การขจกรยานชมสวน เปนตน ท าใหชาวสวนมรายไดเฉลย 1,050,000 บาท/สวน/ป จากผลการด าเนนงาน ท าใหมจ านวนนกทองเทยวเพมขนโดยตลอด โดยในป 2553, 2554 และป 2555 มจ านวนนกทองเทยว 15,000 คน 23,000 คน และ 50,000 คน ท าใหจงหวด มรายได 3.2, 4.5 และ 15 ลานบาท ตามล าดบ 4.5.4 การพฒนากลมแมบานเกษตรกรใหเปนแหลงเรยนรดานเคหกจเกษตรขององคกรเกษตรกรและเครอขายของจงหวดระยอง จงหวดระยองไดมการสงเสรม/สนบสนนใหมการรวมกลมเกษตรกรและสตรภาคเกษตรตามนโยบายของกรมสงเสรมการเกษตร เพอใหเกดการเรยนรและพฒนาชวตความเปนอยใหดขน โดย ในป 2554 มกลมแมบานเกษตรกรจ านวน 202 กลม รวมกนผลตอาหารเพอบรโภคในครวเรอน ปรบปรงดานโภชนาการ และสขอนามย ผลต/แปรรปผลผลตทางการเกษตร บรหารจดการกลมและกองทน เปนตน ส านกงานเกษตรจงหวดระยอง ไดพฒนากลมแมบานเกษตรกรใหเปนแหลงเรยนร ดานเคหกจเกษตรขององคกรเกษตรกรและเครอขายของจงหวดระยอง เพอใหกลมแมบานฯ มการรวมกลมกนพฒนาเพอใหเกดกระบวนการเรยนรรวมกนในลกษณะเครอขาย เปนแกนน าในการถายทอดความรเคหกจเกษตร เพอพฒนาคณภาพชวต การแปรรปผลผลตเกษตรและการพฒนาผลตภณฑ ตลอดจนภมปญญาทองถน รวมถงเทคโนโลยตางๆ ท าใหองคกรเกษตรกรเกดความเขมแขงอยางยงยน โดย ในป 2551 ไดเรมด าเนนการกบกลมเกษตรกรบานแลงพฒนา ต าบลบานแลง อ าเภอเมองระยอง ไดรบงบประมาณสนบสนนจากกรมสงเสรมการเกษตรจ านวน 100,000 บาท ในการจดท ากจกรรมอบรมวทยากรเกษตรกรในหลกสตรการผลตขาวเกรยบ การท าบญชครวเรอน การบรหารจดการกลม พฒนาสอการเรยนการสอน และอบรมเกษตรกร 5 รน จ านวน 100 คน และไดรบงบประมาณเพมเตมเพอด าเนนการฝกอบรมเกษตรกรตอเนองในป 2552 ท าใหเกษตรกรทผานการฝกอบรม มอาชพและรายได และกลมเกษตรกรสามารถด าเนนกจกรรมอยางตอเนองถงปจจบน และมการขยายผลไปยงกลมอนๆ เพอใหเปนแหลงเรยนรดานเคหกจเกษตรในลกษณะเครอขาย

96

แนวทางด าเนนงาน 1) คดเลอกพนทและกลมเกษตรกรทมศกยภาพทจะพฒนาเปนแหลงเรยนร โดยการคดเลอก องคกรเกษตรกรทมการบรหารจดการกลมทด มการด าเนนกจกรรมตอเนอง 2) พฒนาจดด าเนนงานใหเปนแหลงเรยนรขององคกรเกษตรกรและเครอขายในกจกรรมตางๆ ไดแก การผลตทางการเกษตร การแปรรปผลผลตทางการเกษตร 3) ด าเนนการถายทอดความร การสาธตใหแกสมาชกขององคกรเกษตรกรและเครอขายในเรองการผลตอาหารเพอบรโภคในครวเรอน การปรบปรงโภชนาการและสขอนามย การผลตผลการเกษตรและการแปรรปผลผลตเกษตรเพอสรางความมนคงดานรายได 4) ตดตาม ประเมนผลและแกไขปญหาการด าเนนงาน ผลส าเรจจากการด าเนนงาน 1) มวทยากรเกษตรกรประจ ากลม รวม 5 คน ซงมความร ความสามารถในการถายทอดความรและเทคโนโลย สาธตและฝกปฏบตในการผลตขาวเกรยบผกผลไมและสมนไพร การท าบญชครวเรอน การบรหารจดการกลม การท าสบมงคด เปนตน โดยมสอการเรยนการสอนททนสมย 2) สมาชกและประชาชนทสนใจไดรบการถายทอดความรปละ 10-15 ครง จ านวน 500- 1,000 คน ท าใหสมาชกกลม มรายไดจากการขายผลผลตและผลตภณฑกลม 5,000-10,000 บาท/คน/ป 3) เกดศนยเรยนรทไดรบการยอมรบจากชมชนดานเศรษฐกจพอเพยง การแปรรปผลผลต ทางการเกษตร จ านวน 1 ศนย โดยเปนศนยเรยนรในการผลตขาวเกรยบผกผลไมและสมนไพร ทเรยนทอด ทเรยนกวน กะป ดอกไมจนทน ภายใตเครองหมายการคาตรา “หวาทอง” 4) มการขยายผลการด าเนนงานไปยงกลมแมบานเกษตรกรนพเกาสามคค ต าบลซากพง อ าเภอแกลง กลมแมบานเกษตรกรสาวนอย 45 ต าบลหนองละลอก อ าเภอบานคาย เปนตน โดยมหลกสตร การเรยนรกระบวนการแปรรปผลผลตเกษตร ไดแก การท าเงาะกระปอง การท าผลตภณฑจกรสาน หตถกรรมกระจด การบรหารจดการกลม การจดท าบญชกลม สบปะรดกวน กลวยกวน ทเรยนกวน มงคดกวน เปนตน โดยกลมสามารถสรางวทยากรประจ ากลมเองไดตามความถนด นอกจากน กลมแมบานเกษตรกรสาวนอย 45 ยงไดรบการคดเลอกเปนกลมตนแบบการเรยนรดานเคหกจเกษตรของกรมสงเสรมการเกษตร ในการจดเวทผลตบทเรยนออนไลน (สอการเรยนรดวยตนเองตามอธยาศย) 5) มกลมวสาหกจชมชน กลมแมบานเกษตรกร กลมองคกรตางๆ เขามาแลกเปลยนเรยนร ศกษาดงานอยางตอเนองทกเดอน เฉลยเดอนละไมนอยกวา 10 ครง หรอปละประมาณ 4,500-5,000 คน 6) สมาชกกลมไดรบความร เทคโนโลย ทกษะ ประสบการณในการผลต/แปรรปผลตภณฑทางการเกษตร การท างานในรปแบบของกระบวนการกลม/องคกร/เครอขาย มความรในการพฒนารปแบบ/บรรจภณฑใหสวยงามไดมาตรฐาน และผน ากลมไดรบการพฒนาบทบาทผน า ใหมสวนรวมในเวท การบรหารงานดานการเกษตรและสรางเครอขายพฒนาอาชพการเกษตรและคณภาพชวต

97

5. ความส าเรจของผลงานและความภาคภมใจทผานงาน 5.1 การไดรบคดเลอกเปนขาราชการพลเรอนดเดน (ครฑทองค า) กรมสงเสรมการเกษตร ป 2531

5.2 ผลการวจยเครองสาวไหมเสนพง (ใชแรงคน) โดยไดรบทนอดหนนการวจยจากส านกงานคณะกรรมการการวจยแหงชาต (วช.) ป 2530-2532

6. หลกการและองคความรตางๆ ทน ามาปฏบต 6.2 RBM (Result Base Management) การบรหารมงผลสมฤทธ 6.2 GG. (Good Governance) ธรรมาภบาล

7. กระบวนการพฒนาตนเอง 7.1 การพฒนาทางดานการศกษา พ.ศ. 2503-2506 ป.1-ป.4 รร.บานบวขาว อ.กฉนารายณ จ.กาฬสนธ พ.ศ. 2507-2509 ป.5-ป.7 รร. กฉนารายณ อ.กฉนารายณ จ.กาฬสนธ พ.ศ. 2501-2512 มศ.1-มศ.3 รร.บวขาว อ.กฉนารายณ จ.กาฬสนธ พ.ศ. 2513-2515 มศ.4-มศ.6 รร.เกษตรกรรมกาฬสนธ อ.เมอง จ.กาฬสนธ พ.ศ. 2516-2517 ปม.ก.(เกษตรกรรม) วทยาลยเกษตรกรรมบางพระ จ.ชลบร พ.ศ. 2518-2519 วทบ. (พชศาสตร) วทยาลยเทคโนโลยและอาชวศกษา วทยาเขตเกษตรบางพระ จ.ชลบร พ.ศ. 2525-2526 ประกาศนยบตรการปลกหมอนเลยงไหม มหาวทยาลยจนตอนใต (กวางตง) สาธารณรฐ ประชาชนจน พ.ศ. 2537-2539 ศ.ศ.ม (สงคมวทยาการพฒนา) มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน 7.2 เรยนรจากประสบการณของตนเอง การศกษาเลาเรยนในระบบการศกษา ไดสรางหลกสตรการเรยนการสอนใหเหมาะสมกบยคสมย เมอเวลาผานไปความเหมาะสมกเปลยนแปลงไปดวย ส าเรจการศกษาแลวตองมาปฏบตราชการ จ าเปนตองพฒนาตนเอง ตองศกษาเลาเรยนดวยตนเองอยตลอดเวลา ทงจากสอการเรยนการสอน และประสบการณของตนเอง ประสบการณชวตเรยนรไดอยางกวางขวาง ทกสาขาวชา และมรายละเอยดลกซง 7.3 เรยนรจากผทประสบความส าเรจ 7.3.1 เรยนรหลกการวเคราะหการตดสนใจ การใชขอมลเพอการสงเสรมการเกษตร และการบรหาร งานจากนายอรรถ อนทลกษณ อดตอธบดกรมสงเสรมการเกษตร 7.3.2 เรยนรหลกการพฒนาเทคโนโลย นวตกรรม การสรางความมงมนในการท างาน จาก นายอเนก สทธาโรจน อดตผอ านวยการส านกสงเสรมการเกษตรภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 7.3.3 เรยนรหลกการท างานรวมกบคน ชมชน การพฒนาคน พฒนาตนเอง บคลกภาพ จาก นางสทธน โสเจยยะ อดตหวหนาฝายสงเสรมและพฒนาการผลต 7.4 ผใหญทใหการสนบสนนชแนะแนวทางในการด าเนนงาน คนท 1 นายอเนก สทธาโรจน อดตผอ านวยการส านกสงเสรมการเกษตรภาคะวนออกเฉยงเหนอ คนท 2 นางสทธน โสเจยยะ อดตหวหนาฝายสงเสรมและพฒนาการผลต

98

คนท 3 นายอรรถ อนทลกษณ อดตอธบดกรมสงเสรมการเกษตร

8. สะทอนมมมองขอคดเหนสวนตวในการปฏบตงาน กรมสงเสรมการเกษตร ส านกงานเกษตรจงหวด ส านกงานเกษตรอ าเภอ เปนองคกรทมหนาทพงปฏบต ตอเกษตรกร และสงคมไทยโดยสวนรวม องคกรดงกลาวมพวกเราทงหลายเปนผปฎบตขบเคลอน ด าเนนการใหบรรลผลตามเจตนารมณ กรมสงเสรมการเกษตรด ารงอยไดเปนเวลายาวนาน ดวยการประคองคณงามความด ของบคลากรรนกอนๆ เมอถงรนพวกเรา ตวเราจงตองปฏบตหนาทไดดทสด ไมวาจะอยในฐานะผปฎบต ผก ากบดแล หรอต าแหนงได

9. วเคราะหสรปกรณศกษา จากขอมลขางตน นายธรรมนญ บญไกรสร ไดรบการสอนงานจากผบงคบบญชา และขณะเดยวกน กใชหลกการบรหารจดการทปฏบตงานกบผใตบงคบบญชา ซงสรปได ดงน 9.1 เรยนรจากผบงคบบญชา นายธรรมนญ บญไกรสร ไดเรยนรการท างานจากผบงคบบญชาและ ผทประสบความส าเรจ เปนตนแบบในการปฏบตงาน ไดแก เรยนรหลกการท างานรวมกบคน ชมชน พฒนาคน พฒนาตนเอง บคลกภาพ เรยนรจากการวเคราะหการตดสนใจ การใชขอมลเพอการสงเสรมการเกษตรและการบรหารงาน และเรยนรหลกการพฒนาเทคโนโลย นวตกรรม การสรางความมงมน ในการท างาน 9.2 ใชหลกการบรหารจดการองคกรในการบรหารงาน หลกการบรหารส านกงานเกษตรจงหวด นายธรรมนญ บญไกรสร ไดใชหลกการตางๆ ดงน 9.2.1 การบรหารมงผลสมฤทธ 9.2.2 การบรหารตามหลกธรรมาภบาลการบรหารกจการบานเมองทด 9.2.3 การพฒนาบคลากรและองคกรอยางสม าเสมอ (องคกรเปนสข บคลากรมความรมคณธรรม จรยธรรม) 9.2.4 กจกรรม 5 ส. ระบบพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ และยงใชหลกวนย 4 ประการทมงสความส าเรจ ไดแก วนยท 1 มงเนนกบสงทส าคญอยางยงยวด วนยท 2 ปฏบตงานเพอปรบตวชวดแบบชน า วนยท 3 สรางตารางคะแนนททรงพลง วนยท 4 สรางพนธะรบผดชอบรวมกนอยางสม าเสมอ นอกจากนนยงพฒนาใหมระบบส านกงานอเลกทรอนกส จดตง war room เพอตดตามความกาวหนาของโครงการส าคญ มการกระจายอ านาจการตดสนใจ โดยจดท าค าสงมอบหมายหนาท การแตงตงคณะท างานและการบรหารจดการแบบมสวนรวม สรปไดวา นายธรรมนญ บญไกรสร ไดเรยนรวธการท างานจากผบงคบบญชา ซงสอดคลองกบวธการพฒนาผใตบงคบบญชาในขอ 1) การสอนงาน 2) การเปนพเลยง และ 3) การตดตาม/สงเกต นอกจากนนนายธรรมนญ บญไกรสร ยงไดใชหลกการบรหารจดการองคกร ในการบรหารงานกบผใตบงคบบญชาดวย

99

ตอนท 5.3 กรณศกษาระดบสวนกลาง (เขต/กอง/ส านก)

เรองท 5.3.1 กรณศกษา ผอ านวยการศนยบรหารศตรพชจงหวดขอนแกน : นายสงา ไฝเจรญมงคล

1. ขอมลทวไป ชอ นายสงา ไฝเจรญมงคล . อาย 59 ป 11 เดอน . ทอยตามทะเบยนบาน บานเลขท 423/34 หมท 2 ต าบลศลา อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน รหสไปรษณย 40000 . วฒการศกษา - ปม.ก วทยาลยเกษตรกรรมบางพระ - วท.บ. (ศกษาศาสตร-เกษตร) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร - M.S. (Crop-Science) Central Luzon State University สถานทท างาน ศนยสงเสรมเทคโนโลยการเกษตร ดานอารกขาพช จงหวดขอนแกน เบอรโทรศพททตดตอได 0-4320-3512

2. แนวคดการท างาน ท างานเปนทม ชวยกนคด ชวยกนท า และชวยกนแกปญหา

3. ลกษณะของงานทปฏบต 3.1 งานดานการควบคมศตรพช 3.2 การผลตขยายศตรธรรมชาต 3.3 การตรวจวนจฉยศตรพช และการตรวจวเคราะหสารพษตกคางในพชผก 3.4 การส ารวจตดตามสถานการณศตรพช และการเตอนการระบาดของศตรพช

4. ผลงานดเดน 3 ป (ปจจบน – ยอนหลง) ศนยปฏบตการดเดนระดบประเทศ ป 2555 4.1 การบรหารจดการ 4.1.1 อาคารส านกงาน บานพก ด าเนนการโดยใชหลกการ 5 ส ไดแก สะสาง สะดวก สะอาด สขลกษณะและสรางนสย นอกจากนไดมการปรบภมทศน ใหสวยงาม เปนตน 4.1.2 บรหารจดการระบบภายในส านกงาน ไดแก การจดระบบขอมลโดยจดเกบในรปไฟล และแฟมเอกสารเพอใหงายตอการคนหา มการท างานเปนทม โดยการสรางปฏสมพนธของสมาชก สรางจดมงหมายรวมกน ก าหนดโครงสรางของทมและจดแบงบทบาทหนาท ความรบผดชอบ เปนตน 4.1.3 ความพรอมในดานการใหบรการ ไดแก ความพรอมดานสถานทในการใหบรการ ในการตรวจวนจฉยศตรพช สารพษตกคางในพชผลการเกษตร การใหบรการศตรธรรมชาต ฯลฯ พรอมทงจดมมเครองดมใหผรบบรการและเจาหนาท ความพรอมของเจาหนาทในการฝกอบรมเจาหนาททท าหนาท

100

วทยากร การผลตขยายศตรธรรมชาต การตรวจวนจฉยศตรพช การตรวจวเคราะหสารพษตกคาง ฯลฯ ความพรอมดานวสดอปกรณ เครองมอโสตทศนปกรณและระบบสอสาร เปนตน

4.1.4 การประชม/ชแจงเจาหนาทในส านกงาน เพอก าหนดเปาหมาย/วางแผนการท างาน การตดตามผลการด าเนนงาน ไดแก การประชมเจาหนาทเปนประจ าทกเดอน การประชมเฉพาะกจในภารกจเรงดวน รวมทงการประชมผอ านวยการศนยฯ และเจาหนาทของทกศนยฯ ทวประเทศในทก 3 เดอน เพอสรางความเขาใจ แลกเปลยนเรยนรความร/นวตกรรมใหม ๆ และพฒนางานใหดยงขน

4.2 การศกษาวจย ศนยบรหารศตรพช จงหวดขอนแกน มกจกรรมการผลตตวห า ตวเบยน เชอจลนทรย และพชสมนไพร เพอใชในการสงเสรมการเกษตร นอกจากน ยงไดมการศกษาวจยเรองตางๆ รวม 5 เรอง ดงน

4.2.1 เรองท 1 การควบคมแมลงศตรมะมวงโดยวธผสมผสานเนนการใชมดแดง (Integrated control of mango insect pests using weaver ants as a key element project) เพอน าผลการศกษาทไดไปใชเปนแนวทางในการสงเสรมการควบคมแมลงศตรมะมวง โดยใชมดแดงเพอลด การใชสารเคม โดยกรมสงเสรมการเกษตร รวมกบมหาวทยาลย Charles Darwin ประเทศออสเตรเลย ด าเนนโครงการควบคมแมลงศตรมะมวงโดยวธผสมผสานเนนการใชมดแดง ในพนทจงหวดสพรรณบร และขอนแกน และในสวนของจงหวดขอนแกน ศนยบรหารศตรพชจงหวดขอนแกน รวมกบสวนบรหารศตรพช ส านกพฒนาคณภาพสนคาเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร ด าเนนโครงการดงกลาวใน 2 กรรมวธ (Treatment) คอ แปลงปลอยมดแดงรวมกบการใชสารชวภณฑ และแปลงใชสารเคมปองกนก าจดแมลง ส าหรบพนทด าเนนการเปนพนทของแปลงของนายบญชวง มทา บานโนนทน ต าบลโนนสมบรณ กงอ าเภอบานแฮด จงหวดขอนแกน มพนทด าเนนการ 5.6 ไร เปนมะมวงพนธน าดอกไม

ผลการศกษา พบวา 1) การควบคมแมลงศตรมะมวง พบวา การใชสารเคมสามารถควบคมเพลยจกจน และเพลยไฟไดด กวาใชมดแดงรวมกบการใชสารชวภณฑ อยางเปนนยส าคญทความเชอมน 95% และ 99% ตามล าดบ สวนการควบคมหนอนตางๆ แมลงคอมทอง และดวง พบวา การใชสารเคมกบการใช มดแดงรวมกบ การใชสารชวภณฑควบคมไมมความแตกตางกนเปนนยส าคญ แตเมอท าการเปรยบเทยบระหวางตนมะมวงทมมดแดงมากกบแปลงทใชสารเคมในการควบคมแมลงศตรมะมวง พบวา ไมมความแตกตางทางสถต เปนนยส าคญ 2) ผลผลตของมะมวงหลงการเกบเกยว พบวา แปลงทใชมดแดงจะใหผลผลตมากกวาแปลงทใชสารเคม 4.2.2 เรองท 2 การศกษาประสทธภาพของแตนเบยน Anagyrus lopezi (Hymenoptera : Encyrtidae) ในการควบคมเพลยแปงสชมพ Phenacoccus manihoti Matile-Ferrero (Homoptera : Pseudococcidae) การระบาดของเพลยแปงสชมพ (Phenacoccus manihoti Matile-Ferrero) ท าใหมนส าปะหลงเสยหายเปนจ านวนมาก กระทรวงเกษตรและสหกรณไดด าเนนการจดการเพลยแปงสชมพดวยมาตรการหลายประการ แตยงพบเพลยแปงสชมพระบาดในพนทปลกมนส าปะหลงอยางตอเนอง และมแนวโนมทจะเพมความรนแรงมากขนในชวงแลง คาดวาการระบาดของเพลยแปงสชมพจะท าใหผลผลตมนส าปะหลงลดลงอยางมาก และหากยงคงมการระบาดความเสยหายกจะรนแรงมากยงขน จะท าให

101

ผลผลตลดลงกวา 80% สงผลกระทบใหเกษตรกรขาดรายได ดงนน การปลอยแตนเบยนลงในไรมนส าปะหลงทก าลงระบาดนน เปนอกวธหนงทจะสามารถก าจดเพลยแป งสชมพได ศนยบรหารศตรพช จงหวดขอนแกน จงเหนควรท าการศกษาประสทธภาพของแตนเบยน Anagyrus lopezi ในการควบคมเพลยแปงสชมพ ผลการศกษา พบวา 1) แตนเบยน Anagyrus lopezi สามารถควบคมเพลยแปงสชมพไดด เมอเปรยบเทยบกบแปลงเปรยบเทยบ 2) จากการส ารวจศตรธรรมชาตในแปลงเปรยบเทยบพบแมลงชางปกใสทกระยะการเจรญ เตบโต และพบจ านวนมาก แตในแปลงปลอยแตนเบยนพบแมลงชางปกใสนอยมาก 3) การกระจายของแตนเบยนหลงการปลอย 2 เดอน พบวาสามารถกระจายตวไดไกลในรศม 2 กโลเมตร ขนอยกบทศทางของลม 4.2.3 เรองท 3 การศกษาประสทธภาพของแมลงชางปกใส Plesiochrysa ramburi (Schneider) (Neuroptera : Chrysopidae) ในการควบคมเพลยแปงสชมพ Phenacoccus manihoti Matile-Ferrero ผลการศกษา พบวา 1) แมลงชางปกใส (Plesiochrysa ramburi) สามารถควบคมเพลยแปงสชมพไดด แตตองม การปลอยหลายครง และตองปลอยในบรเวณทพบเพลยแปงสชมพระบาด 2) ในแปลงเปรยบเทยบทไมมการปลอยแมลงชางปกใส ในการส ารวจจะพบแมลงชางปกใส ทกระยะการเจรญเตบโต แตไมสามารถควบคมจ านวนเพลยแปงสชมพได ถาปลอยใหเปนไปตามธรรมชาต 4.2.4 เรองท 4 การศกษาประสทธภาพของแตนเบยน Diachasmimorpha longicaudata ในการควบคมแมลงวนผลไม ผลการศกษา พบวา 1) การผลตขยายแตนเบยนแมลงวนผลไม ศนยบรหารศตรพช จงหวดขอนแกน ไดด าเนนการผลตแตนเบยนแมลงวนผลไมในปงบประมาณ 2548 ไดจ านวนทงสน 14,889,856 ตว แบงเปนเพศเมย 8,953,884 ตว และเพศผ 5,995,981 ตว จากกระบวนการผลต (Quality Control : QC) พบวามเปอรเซนตแตนเบยนเฉลย 48.87% Sex ratio = 1.49 : 1 (เพศเมย:เพศผ) 2) การปลอยแตนเบยน ไดด าเนนการปลอยแตนเบยนทกวนศกร ตงแตวนท 19 มกราคม 2548 จนถงวนท 30 กนยายน 2548 จ านวน 34 ครง จ านวนแตนเบยนทปลอย 3,837,330 ตว ครอบคลมพนทประมาณ 3,550 ไร 3) การส ารวจแตนเบยน ไดด าเนนการส ารวจกอนปลอย 3 ครง และหลงปลอย 27 ครง โดยเรมส ารวจตงแตวนท 15 ธนวาคม 2547 ถงวนท30 กนยายน 2548 วธการส ารวจ จะเกบผลไมทเปนพชอาศยของแมลงวนผลไมมาใสในกลองพลาสตก ปลอยใหแมลงวนผลไมเขาดกแดในทราย หรอในขเลอย หรอในเวอรมคไลต แลวรอนเอาดกแดแมลงวนผลไมออกมาใสในถวยพลาสตก ปลอยใหดกแดออกมา เปนตวเตมวย แลวดวามแตนเบยนแมลงวนผลไมหรอไม ผลจากการส ารวจพบวา กอนการปลอย

102

แตนเบยน จะไมพบแตนเบยนในสวนผลไมของเกษตรกรเลย แตหลงการปลอยเมอท าการส ารวจ จะพบแตนเบยน ซงมเปอรเซนตแตนเบยนเฉลย 5.47% 4.2.5 เรองท 5 การศกษาประสทธภาพของแตนเบยนไตรโคแกรมมา และแตนเบยนโคทเซยในการควบคมหนอนกอออย ผลการศกษา พบวา การปลอยแตนเบยนเพอควบคมหนอนกอออยทง 2 ชนด สามารถลดการท าลายของหนอน กอออยได โดยเฉพาะแตนเบยนโคทเซยทมเปอรเซนตการท าลายของหนอนกอออยเมอสนสดการทดสอบต าสดคดเปนรอยละ 11.99 รองลงมา ไดแก แปลงปลอยแตนเบยนไตรโคแกรมมา และแปลงเปรยบเทยบ คดเปนรอยละ 16.98 และ 22.28 ตามล าดบ 4.3 การด าเนนงานอนๆ 4.3.1 โครงการสงเสรมการผลตผกปลอดภยจากสารพษ จงหวดขอนแกน หนวยงานราชการตางๆ รวมทงภาคเอกชน และการสนบสนนงบประมาณจากส านกงานกองทนสนบสนนการเสรมสรางสขภาพ (สสส.) ไดบรณาการรวมมอกนรณรงคใหเกษตรกรหนมาผลตผกปลอดภยจากสารพษ รวมทงรณรงคใหผบรโภคหนมาสนใจสขภาพดวยการบรโภคผกทปลอดภยจากสารพษกนมากขน แตจากการด าเนนงานทผานมาพบวา ผกปลอดภยจากสารพษทเกษตรกรผลตไดไมเพยงพอตอความตองการของผบรโภค รวมทงไมไดคณภาพ ตามทผบรโภคตองการ เนองจากยงคงมการปนเปอนของสารเคมก าจดศตรพชอย ศนยบรหารศตรพช จงหวดขอนแกน จงขอรบการสนบสนน งบประมาณจากแผนงานผกปลอดภยจากสารพษ จงหวดขอนแกน คดเลอกพนทด าเนนการทบานสวาง หมท 4 ต าบล หวยเตย อ าเภอซ าสง จงหวดขอนแกน โดยมเกษตรกรผปลกผกเขารวมโครงการจ านวน 37 ราย และจดฝกอบรมเกษตรกรหลกสตรการผลตผกปลอดภยจากสารพษ เพอสงเสรมใหเกษตรกรมความร ความเขาใจ และสามารถผลตผกทสด สะอาด และปลอดภยใหแกผบรโภคไดอยางเพยงพอ วธการด าเนนงาน 1) ฝกอบรมถายทอดความรใหกบเกษตรกรผปลกผก ตามหลกสตรการถายทอดความรแบบ มสวนรวมตามกระบวนการโรงเรยนเกษตรกรผก 2) จดท าแปลงเรยนร เพอใหเกษตรกรศกษาเปรยบเทยบระหวางวธการปลกผก และการควบคมศตรพชแบบเดมทเกษตรกรไดปฏบตกนมา กบวธการใหมทไดรบจากการฝกอบรม เพอใหเกษตรกร ใชเปนขอมลประกอบการตดสนใจเลอกใชวธการปลก 3) สนบสนนปจจยการผลต สารชวภณฑ และพชสมนไพร เพอทดแทนการใชสารเคม ใหกบเกษตรกรและสรางความมนใจวาสามารถใชควบคมศตรพชไดด หรอใกลเคยงกบสารเคม ซงจะชวยใหเกษตรกรตดสนใจเลกใชสารเคม หรอลดการใชสารเคมลง 4) ตดตาม และใหค าแนะน าโดยเจาหนาทของศนยฯ จะออกตดตาม และใหค าแนะน า เปนครงคราว เพอชวยแกปญหาใหกบเกษตรกร ซงการด าเนนโครงการน ไดเรมตงแตป 2552 และด าเนนการมาจนถงปจจบน

103

ผลการด าเนนงาน จากการด าเนนงานของศนยบรหารศตรพช จงหวดขอนแกน และไดรบการสนบสนนงบประมาณจากโครงการผกปลอดภยจากสารพษ จงหวดขอนแกน การสนบสนนและการผลกดน ในการด าเนนงานดานตางๆ จากนายอ าเภอซ าสง ส านกงานเกษตรอ าเภอซ าสง จงหวดขอนแกน จงท าใหเกดผลส าเรจในการด าเนนงาน ดงน 1) เกษตรกรผปลกผก มความรและทกษะในการผลตผกปลอดภยจากสารพษ และสามารถรวมตวกนเปนกลมผผลตผกปลอดภยจากสารพษ อกทงจดตงเปนกลมวสาหกจชมชนผกปลอดภย จากสารพษซ าสง และในป 2554 จดตงเปนสหกรณเกษตรผปลกผกปลอดภยจากสารพษ อ าเภอซ าสง จ ากด สมาชก 278 คน 2) เกษตรกรสามารถวางแผนการปลกผกใหสอดคลองกบความตองการของตลาด และมตลาดรองรบในการจ าหนายผกปลอดภยจากสารพษทแนนอน และจ าหนายไดในราคาสง คอ หางสรรพสนคา ทอปส จงหวดขอนแกน และหางสรรพสนคาเซนทรล กรงเทพฯ ปรมาณรบซอรวม 5 ตน/เดอน คดเปนมลคา 358,000 บาท/เดอน 3) เกษตรกรใชศตรธรรมชาต/สารชวภณฑควบคมศตรพช แทนการใชสารเคม และสามารถ ผลตศตรธรรมชาตไวใชเอง ท าใหตนทนการผลตลดลงจากการใชสารเคม 500 บาท/ไร/รน หรอ คดเปน 1,500 บาท/ไร/ป 4) ไดรบการสนบสนนจากภาคเอกชน เชน บรษท เซนทรลพฒนา จ ากด (มหาชน) สนบสนน โรงลางผก จ านวน 1 หลง งบประมาณ 1,450,000 บาท 5) เกษตรกรมอาชพเสรม ท าใหมรายไดเพมขนเฉลยรายละ 4,000 บาท/เดอน สงผลใหคณภาพชวตและความเปนอยดขน 6) กลมวสาหกจชมชนผกปลอดภยจากสารพษซ าสง เปนจดเรยนร หรอเปนทศกษาดงานของเกษตรกรทงในและนอกพนท โดยมผศกษาดงานรวม 3,500 คน/ป 7) มการขยายผลการด าเนนงานไปยงบานสวางซ าโอง หมท 6 ท าใหมพนทการผลตมากขน 42 ไร และสมาชกเพมขน 115 คน 4.3.2 การถายทอดเทคโนโลยการผลตเชอจลนทรยเพอสนบสนนโครงการสงเสรมการผลตสนคาเกษตรปลอดภยและไดมาตรฐาน ป 2554 เนองจากการผลตสนคาเกษตรของไทยในอดตทผานมา มงเนนเพอการผลตเชงปรมาณทมไดค านงถงผลกระทบทมตอผบรโภค สงคม และสงแวดลอม เกษตรกรจ านวนไมนอยมการใชสารเคมอยางไมถกตองตามหลกวชาการ จงมผลท าใหผลตผลทางการเกษตรทไดไมปลอดภยตอผบรโภค กอใหเกดผลกระทบตอดน น า อากาศ และสงแวดลอม รวมทงเปนจดออนในการคาขายผลผลตทางการเกษตรในทกระดบ จากสภาพปญหาดงกลาวขางตน ศนยบรหารศตรพช จงหวดขอนแกน จงมภารกจในการสงเสรมและพฒนาเกษตรกรใหสามารถผลตสนคาเกษตรทมคณภาพ และประกอบอาชพการเกษตร ไดอยางยงยน โดยการสงเสรมใหเกษตรกรมการผลตสนคาเกษตรทปลอดภยไดมาตรฐาน และน าเกษตรกร เขาสระบบการรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร รวมทงพฒนาไปสเกษตรอนทรย ดงนน จงด าเนนการถายทอดเทคโนโลยการผลตทถกตองตามกระบวนการถายทอดแบบมสวนรวม และกระบวนการโรงเรยนเกษตรกร เพอใหเจาหนาทสงเสรมการเกษตรและเกษตรกรไดรบความร ความเขาใจในการจดการศตรพช

104

มทกษะในการใชสารชวภณฑทดแทนการใชสารเคมควบคมศตรพช รวมทงสงเสรม ใหอาสาสมครเกษตรประจ าหมบาน สามารถเปนวทยากรในการเผยแพรความรการควบคมศตรพช การผลตขยายเชอราไตรโคเดอรมา และเชอราบวเวอเรยใหกบเกษตรกร และคดเลอกพนทด าเนนการ ณ อ าเภอสวางแดนดน จงหวดสกลนคร โดยด าเนนการ ดงน 1) ส านกงานเกษตรอ าเภอสวางแดนดน จงหวดสกลนคร จดฝกอบรมอาสาสมครเกษตรประจ าหมบานในอ าเภอสวางแดนดน จงหวดสกลนคร จ านวน 220 คน ณ หองประชมอ าเภอสวางแดนดน จงหวดสกลนคร ในวนท 26 เมษายน 2554 โดยมเจาหนาทของศนยบรหารศตรพชจงหวดขอนแกน เปนวทยากร ซงเนอหาหลกสตร ประกอบดวย การควบคมศตรพชโดยวธผสมผสาน การผลตขยาย และการใชเชอราไตรโคเดอรมา การผลตขยายและการใชเชอราบวเวอเรยควบคมศตรพช 2) ศนยบรหารศตรพช จงหวดขอนแกน จดฝกอบรมและฝกปฏบตการผลตขยายเชอจลนทรยควบคมศตรพช ใหกบเจาหนาทสงเสรมการเกษตร ส านกงานเกษตรอ าเภอสวางแดนดน จงหวดสกลนคร จ านวน 10 คน เพอเปนวทยากรขยายผล 3) เจาหนาทสงเสรมการเกษตรส านกงานเกษตรอ าเภอ และอาสาสมครเกษตรประจ าหมบาน (อกม.) ของอ าเภอสวางแดนดน จ านวน 220 คน ถายทอดความรตอใหกบเกษตรกรขางเคยงทกต าบล โดยเฉพาะเนนการใชเชอราไตรโคเดอรมา ควบคมโรคไหมในขาว ซงไดรบการสนบสนนงบประมาณ ในการจดฝกอบรมและถายทอดความรจากองคกรปกครองสวนทองถนในพนท 4) เจาหนาทศนยบรหารศตรพชฯ ตดตาม และใหค าแนะน าหลงจากด าเนนการฝกอบรมถายทอดความรใหกบอาสาสมครเกษตรประจ าหมบาน นอกจากนยงรวมกบส านกงานเกษตรอ าเภอ สวางแดนดน จงหวดสกลนคร ออกตดตามใหค าแนะน าความรเพมเตมเกยวกบเทคนควธการผลตขยายเชอราไตรโคเดอรมาและเชอราบวเวอเรย พรอมทงการน าไปปรบใชใหเหมาะสมกบสภาพพนทเพอใหเกดทกษะและความช านาญ และสามารถถายทอดความรใหกบเกษตรกรเพอขยายผลตอไป ผลส าเรจจากการด าเนนงาน 1) เกษตรกรสามารถผลตขยายเชอราไตรโคเดอรมาและเชอราบวเวอเรยไวใชในการควบคมศตรพชเองได ซงมการผลตขยายเชอราทงสองชนดนในทกต าบลของอ าเภอสวางแดนดน รวมพนท 61,800 ไร ท าใหลดตนทนการผลตจากการใชสารเคม/สารชวภณฑในพชทวไป 120 บาท/ไร และ ชวยลดการระบาดและควบคมโรคไหมในนาขาวได 2) มผลผลตขาวเพมมากขน จากการเปรยบเทยบของเกษตรกรเองระหวางแปลงทใชเชอราไตรโคเดอรมากบแปลงทไมไดใช ท าใหเกษตรกรมรายไดเพมขน 1,500 บาท/ไร สงผลใหมคณภาพชวต และความเปนอยดขน 3) ชมชนมความสามคค มความเขมแขงและเกดการรวมกลมผผลตสารชวภณฑ (เชอราไตรโคเดอรมา) รวมทงมการขยายผลในการผลตและน าไปใชในการควบคมศตรพชจนครอบคลมพนทในทกต าบลของอ าเภอสวางแดนดน จงหวดสกลนคร 4.3.3 การรบจางผลตศตรธรรมชาต ศนยปฏบตการฯ ทผานมามขอจ ากดในเรองการไดรบงบประมาณสนบสนนดานการบ ารง รกษา และดานปจจยการผลต ซงไมสอดคลองกบการทภาครฐไดลงทนจดตงศนยปฏบตการฯ ขน จงไมสามารถ ใชศกยภาพศนยปฏบตการฯ ไดเตมท ขณะทโรงเรอนและอปกรณ

105

การเกษตรเรมม สภาพเสอมโทรมลงเปนล าดบ ถาหากไมเรงแกไขการลงทนของภาครฐกจะเกดความ ไมคมคาและสญเสยโอกาสในการผลตปจจยการเกษตรเพอใหบรการแกเกษตรกรทมความตองการสงมาก แตหลงจากกรมสงเสรมการเกษตร ไดท าความตกลงกบกรมบญชกลาง และกระทรวงการคลง อกทงไดออกระเบยบกรมสงเสรมการเกษตรวาดวยเงนรายไดจากการรบจางผลตปจจยการเกษต รของศนยปฏบตการ พ.ศ. 2552 ท าใหศนยบรหารศตรพช จงหวดขอนแกน สามารถรบจางผลตและจ าหนายปจจยการเกษตรได และน าเงนรายไดดงกลาวมาใชเปนคาใชจายในการบรหารจดการผลต ปจจยการเกษตร และซอมบ ารงรกษาทรพยสนภายในศนยปฏบตการฯ ได ตงแตป 2553 เปนตนมาจนถงปจจบน วธด าเนนการของศนยปฏบตการในการรบจางผลตศตรธรรมชาต ประกอบดวย 3 ขนตอน ดงน 1) ขนเตรยมการ ไดแก การตดตอ ประสาน และส ารวจความตองการของลกคา การรบขอมลสงจาง การท าสญญาวาจางผลตศตรธรรมชาต การวเคราะหวางแผนการผลตศตรธรรมชาต การจดเตรยมวสด อปกรณ การเบกจายเงนรายไดเพอน าไปใชเปนคาจาง คาสาธารณปโภค คาตอบแทนใชสอย และวสด ตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 และการน าเงนรายไดทไดรบ จากการท าสญญาน าฝากคลง 2) ขนด าเนนการ ไดแก การด าเนนการผลตศตรธรรมชาต การตดตามและควบคมการผลต ศตรธรรมชาตใหเปนไปตามมาตรฐานและบนทกผลการด าเนนงาน 3) ขนตรวจสอบคณภาพหลงการผลตปจจยการผลตและใหบรการทางการเกษตร ไดแก การตรวจสอบคณภาพ (Quality : QC) ตามมาตรฐานสนคาเกษตร การสมเกบรกษาศตรธรรมชาต เพอตรวจสอบภายหลง การประเมนความสญเสยระหวางกระบวนการผลต การตรวจรบรองงาน การประเมนความพงพอใจของลกคา การสงมอบศตรธรรมชาตใหกบลกคา การน าเงนรายไดทเหลอจากการผลต น าไปจดซอครภณฑทมราคาหนวยละไมเกนหนงลานบาท การด าเนนงาน ตงแตป 2553-2554 รายละเอยดมดงน ป 2553 ศนยบรหารศตรพช จงหวดขอนแกน ไดท าสญญาผลตแตนเบยนไตรโคแกรมมา และแตนเบยนโคทเซย กบภาคเอกชน จ านวน 5 ราย เปนเงนทงสน 975,300 บาท โดยศนยฯ สามารถผลตแตนเบยนไตรโคแกรมมา จ านวน 201,963,415 ตว และโคทเซย จ านวน 300,000 ตว และ น าเงนรายไดสวนทเหลอ 15,719 บาท สงคนคลงเปนรายไดแผนดน ป 2554 ศนยบรหารศตรพช จงหวดขอนแกน ไดท าสญญาผลตแตนเบยนไตรโคแกรมมา และแตนเบยนโคทเซยกบภาคเอกชน จ านวน 4 ราย เปนเงนทงสน 174,400 บาท โดยผลตแตนเบยนไตรโคแกรมมา จ านวน 348,633,415 ตว และโคทเซย จ านวน 600,000 ตว และน าเงนรายได สวนทเหลอ 84,550 บาท สงคนคลงเปนรายไดแผนดน ป 2555 ปจจบนศนยบรหารศตรพช จงหวดขอนแกน ไดท าสญญาผลตแตนเบยนไตรโคแกรมมาและแตนเบยนโคทเซยกบภาคเอกชน จ านวน 3 ราย เปนเงนทงสน 682,000 บาท

106

ผลส าเรจจากการด าเนนงาน 1) ศนยบรหารศตรพชขอนแกน สามารถใหบรการผลตแตนเบยนไตรโคแกรมมา และแตนเบยนโคทเซยแกภาคเอกชนไดตามเปาหมายตงแตป 2553-2555 มากกวา 500 ลานตว เพอใชในการควบคมศตรพช ลดความเสยหายของพช ท าใหเกษตรกรมรายไดเพมขน โรงงานอตสาหกรรมออย มวตถดบทมคณภาพในการผลตสนคา อกทงยงท าใหศนยฯ สามารถจดหาครภณฑทจ าเปนตอการผลตศตรธรรมชาตไดดวยตนเอง โดยไมตองใชงบประมาณจากกรมสงเสรมการเกษตร นอกจากน ยงสามารถเพมทกษะ ความช านาญในการผลตศตรธรรมชาตใหกบเจาหนาทและคนงาน รวมทงไดใชเครองมอ วสดอปกรณ และโรงเรอนทมอยอยางเตมประสทธภาพ 2) เกษตรกรไดรบความเสยหายจากการท าลายของหนอนกอออยลดลงจากการปลอยแตนเบยนไตรโคแกรมมา 20,000 ตว/ไร และแตนเบยนโคทเซย 200 ตว/ไร ครอบคลมพนทปลกออย 11,600 ไร ในป 2553 และ 20,435 ไร ในป 2554 ชวยลดการท าลายออยได 5.3% และ 10.29% ตามล าดบ เมอเทยบกบแปลงทไมไดปลอยแตนเบยน ท าใหลดความเสยหายของออย คดเปนพนท 689.7 ไร ในป 2553 และ 1,232.8 ไร ในป 2554 สงผลใหมออยในทองถนเพยงพอส าหรบใชเปนวตถดบในโรงงานออยและน าตาล 3) เกษตรกรทใชแตนเบยนควบคมหนอนกอออยมผลผลตเสยหายลดลง ท าใหผลผลตตอไรสงขน (ผลผลตเฉลยของออยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประมาณ 8-9 ตน/ไร) ราคาออยทเกษตรกรขายได เฉลย 1,200 บาท/ไร สงผลใหเกษตรกรมรายไดเพมขนจากเดม ในป 2553 พนทปลกออยในโครงการ 20,435 ไร มผลผลตเพมขน 9,862.4 ตน เกษตรกรมรายไดเพมขนรวม 11,834,880 บาท

5. ความส าเรจของผลงานและความภาคภมใจทผานมา 5.1 การผลตขยายแตนเบยนแมลงวนผลไม (Diachasmimorpha longicuadata) 5.2 การผลตขยายแตนเบยนเพลยแปงมนส าปะหลง (Anagyrus lopezi) 5.3 การจดตงกลมผผลตผกปลอดภยจากสารพษ อ.ซ าสง จ.ขอนแกน 5.4 การศกษาประสทธภาพของแตนเบยนเพลยแปง ในการควบคมเพลยแปงสชมพ 5.5 การน า Balance Score Card มาใชในการปฏบตงานศนย

6. หลกการและองคความรตางๆ ทน ามาปฏบต 6.1 การใชตวชวดในการด าเนนงาน 6.2 Balance Score Card 6.3 การท างานเปนทม

7. กระบวนการพฒนาตนเอง 7.1 การพฒนาทางดานการศกษา มการอบรมความรทงในประเทศและตางประเทศแลวน ามาปฏบต เชน อบรมเรองการเลยงแตนเบยนแมลงวนผลไมทฮาวาย หรอการเลยงแตนเบยนเพลยแปง เปนตน 7.2 เรยนรจากประสบการณของตนเอง ในการท างานมกจะมปญหาเกดขนจะตองมการทดลองท าเพอหาวธการทดทสดมาใชเหมอนกบการท า R2R

107

7.3 เรยนรจากผทประสบความส าเรจ มการไปดงานทงภาคเอกชนและหนวยงานราชการ รวมทงศนยบรหารศตรพชอนๆ ทด าเนนงานประสบความส าเรจ น ามาปรบปรงแกไขในการด าเนนงานของศนย

7.4 ผใหญทใหการสนบสนนชแนะแนวทางในการด าเนนงาน คนท 1 นายปรญญา อศรากร ณ อยธยา สอนในดานงานสารบรรณ คนท 2 นายสเมธชย คงฉม สอนดานท างานในพนท ทง 2 ทานจะสอนใหในชวงทเขารบราชการใหม สวนใหญจะฟงผใหญทเลาเรองแลวน ามาคดเพอน าไปใชในการปฏบตงาน แตการสอนตรงๆ ไมม

8. สะทอนมมมองขอคดเหนสวนตวในการปฏบตงาน ปจจบนเราไมไดท างานดานสงเสรมการเกษตรอยางจรงจง ไมไดลงไปคลกคลกบเกษตรกร ท างาน PR เปนสวนใหญ เกษตรกรจงไมคอยไดอะไรจากเรา การพฒนาบคลากรของเราในระยะหลง มนอยมาก ดแลวท างานกนไมคอยเปน ท าพอใหแลวไมหวงผลอะไร จงหวดนาทจะคดพฒนาเจาหนาทของตนเองเพอใหออกไปท างานอยางมประสทธภาพ

9. วเคราะหสรปกรณทศกษา จากขอมลเบองตน นายสงา ไฝเจรญมงคล ไดรบการสอนงานจากผบงคบบญชาและขณะเดยวกน กไดศกษาจากการอบรมความรทงในประเทศและตางประเทศและจากการเรยนรดวยตนเอง ตลอดจน ผทประสบความส าเรจในการท างานในพนท 9.1 การเรยนรจากผบงคบบญชา นายสงา ไฝเจรญมงคล ไดรบการสอนงานจากผบงคบบญชา และฟงเรองเลาจากขาราชการรนพๆ เรองประสบการณการท างานทผานๆ มาแลวน ามาคด เพอพฒนาเปนหลกในการปฏบตงานตอไป 9.2 การบรหารจดการพฒนาองคกร ภายหลงจากไดเปนผอ านวยการศนยฯ ไดมการใชหลกการบรหารดาน 5 ส ไดแก สะสาง สะดวก สะอาด สขลกษณะ และสรางนสย นอกจากนนยงไดปรบภมทศนสถานทท างาน จดระบบการท างานภายในส านกงาน ใชระบบ IT เขามาชวยเกบแฟมงานใหงายตอการคนหา เนนการท างานเปนทม สรางการปฏสมพนธของสมาชก มจดมงหมายรวมกน กระจายความรบผดชอบ พรอมใหบรการแกเกษตรกร และมการตดตามผลการด าเนนงานอยางตอเนอง 9.3 มการศกษาวจยเพอพฒนางาน นายสงา ไฝเจรญมงคล ไดรบการอบรมความรทงในประเทศและตางประเทศ ในเรองของการเลยงแตนเบยน แมลงวนผลไมทฮาวาย การเลยงแตนเบยน เพลยแปง จากความรทไดรบไดน ามาทดลองท า เพอหาวธการทดทสด และน ามาใชปฏบตแนะน าเกษตรกรตอไป ตวอยางผลงานวจยทประสบความส าเรจ คอ การควบคมแมลงศตรมะมวง โดยวธผสมผสานเนนการใชมดแดง การศกษาประสทธภาพของแตนเบยนในการควบคมเพลยแปงสชมพ การศกษาประสทธภาพของแมลงชางปกใส การศกษาประสทธภาพของแตนเบยนไตรโคแกรมมา และแตนเบยนโคทเซยในการควบคมหนอนกอออย 9.4 มการสงเสรมและพฒนาโครงการ นอกจากไดประสบการณจากการศกษาเพอพฒนางานแลว นายสงา ไฝเจรญมงคล ยงไดจดท าโครงการสงเสรมการผลตผกปลอดภยจากสารพษ ทหม 4 ต าบลหวยเตย อ าเภอซ าสง จงหวดขอนแกน โดยความรวมมอกนของหนวยงานราชการ เอกชน และส านกงาน

108

กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และการถายทอดเทคโนโลยการผลตขยายเชอจลนทรย เพอสนบสนนโครงการสงเสรมการผลตสนคาเกษตรปลอดภยและไดมาตรฐานป 2554 โดยกระบวนการถายทอดแบบมสวนรวม และกระบวนการโรงเรยนเกษตรกร เพอใหเจาหนาทสงเสรมการเกษตรและเกษตรกร ไดรบความรความเขาใจในการจดการศตรพช มทกษะในการใชสารชวภณฑทดแทน การใชสารเคมควบคมศตรพช รวมทงสงเสรมใหอาสาสมครเกษตรประจ าหมบานสามารถเปนวทยากรในการเผยแพรความรการควบคมศตรพช การผลตขยายเชอราไตรโคเดอรมา และเชอราบวเวอเรยใหกบเกษตรกร ณ อ าเภอสวางดนแดน จงหวดสกลนคร สรปไดวา นายสงา ไฝเจรญมงคล ไดเรยนรวธการท างานจากผบงคบบญชาและไดรบการอบรมวชาการทงในและนอกสถานท และเรยนรจากการศกษาทดลอง ซงในการเรยนรดงกลาวไดสอดคลองกบวธการพฒนาผใตบงคบบญชา ประกอบดวย 1) การสอนงาน 2) การฝกอบรมในขณะท างาน 3) การเปนพเลยง 4) การมอบหมายงาน 5) การใหค าปรกษาแนะน า 6) การตดตาม/สงเกต 7) การเรยนรดวยตนเอง 8) การดงานนอกสถานท และ 9) การฝกงานกบผเชยวชาญ เรองท 5.3.2 กรณศกษาผอ านวยการกองวจยและพฒนางานสงเสรมการเกษตร : นายส าราญ สาราบรรณ

1. ขอมลทวไป ชอ นายส าราญ สาราบรรณ อาย 52 ป ทอยปจจบน บานเลขท 15 นาคนวาส 48 แยก 16 ถนนลาดพราว เขตลาดพราว กรงเทพมหานคร วฒการศกษา ปรญญาตร วทบ. (เกษตรศาสตร) สาขาพชไร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ปรญญาโท วทม. (เกษตรศาสตร) สาขาเทคโนโลยเมลดพนธ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สถานทท าท างาน กองวจยและพฒนางานสงเสรมการเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร

2. แนวคดการท างาน “การไดท างานทกชนเปนโอกาสทดในการพฒนาตนเอง”

3. กระบวนการพฒนาทเกดขน 3.1 หลกการแนวคดในการพฒนาตนเอง จดเรมตนในการรบราชการไดรบการบรรจใหเขารบราชการในสงกดกรมสงเสร มการเกษตร ณ ส านกสงเสรมและพฒนาการเกษตร เขตท 5 จงหวดสงขลา (สมยนนชอส านกสงเสรมการเกษตรภาคใต จงหวดสงขลา) โดยไดรบมอบหมายใหรบผดชอบงานแผนและยทธศาสตร ซงตอนนนกไมมความรในเรองดงกลาวมากอน แตหวหนางานเปดโอกาสใหเรยนรและสอนงานอยเรอยๆ ประกอบกบมโอกาส ไดเรยนรดวยตวเองจากการท างานในส านกงานและลงพนท โดยตอมาไดรบโอกาสใหยายมาปฏบตงานทฝายวจยและพฒนาระบบสงเสรมการเกษตร กองแผนงาน ซงเปนหนวยงานทมลกษณะงานเปนงานวชาการ จงไดพฒนาตวเองโดยการฝกอานและเขยนงานเชงวชาการ โดยเฉพาะการอานผลงานวชาการทไดรบมอบหมายใหปฏบตบอยครงกคอ อานผลงานวชาการของบคลากรทจะเลอนระดบต าแหนงทสงขน การ

109

พฒนาตนเองทปรบเปลยนความคดในการท างานแบบ มสวนรวมมาจากไดรบมอบหมายงานจากผบงคบบญชาเกยวกบ กำรจดท ำแผนชมชนรวมกบหนวยงำนภำยนอก เชน UNDP เปนตน สวนหลกคดทน ามาใชในการท างานกคอ เมอไดรบความไววางใจจากผบงคบบญชาใหปฏบตงานใดๆ กตาม จะคดอยเสมอวา “กำรไดท ำงำนทกชนเปนโอกำสทดในกำรพฒนำตนเอง” การท างานมสงส าคญทเกดขนจากประสบการณโดยแบงออกเปน 3 เรองหลก ไดแก 1) การท างานเปนทม 2) กระบวนการมสวนรวม และการท างานรวมกบหนวยงานภาคตางๆ 3) ตองรจกทจะเรยนรดวยตนเองกอน กลาวคอ ตองเปนคนใฝร และเปดโอกาสใหตวเอง ไดเรยนร ผบรหารจงจะไวใจใหท างานส าคญๆ ได 3.2 เทคนคการท างานของตนเอง ส าหรบเทคนคในการท างานของตนเองทไดปฏบตมาอยางตอเนองจนถงปจจบน ตงแตเปนผใตบงคบบญชา จนกระทงเปนผอ านวยการกองวจยและพฒนางานสงเสรมการเกษตร กคอ 1) ตองมความรบผดชอบ หมายความวา เมอเราไดรบมอบหมายงานจากผบงคบบญชา กจะตองศกษาหาความรเพอน ามาใชงาน ท างานใหเกดความถกตอง ตลอดจนจะตองอาน จะตองศกษางานทจะท าใหเกดความร ความเขาใจ 2) มพฤตกรรมการท างานทด หมายความวา ผบงคบบญชาสวนใหญจะจ าแนกแยกแยะ ลกนองหรอผใตบงคบบญชาออกเปนกลมๆ ไดวา ลกนองคนไหนทท างานแลวไวใจได ลกนองคนไหน ทเกยงงาน หรอเลยงงานหรอปฏเสธงาน และลกนองคนไหนทมศกยภาพในการท างาน เชน การท างานเรอง Smart Office ถาจะท าใหบรรลผล หรอเปนรปธรรม ลกนองบางคนตองอธบายหลายครงถงจะเกดความเขาใจ หรอลกนองบางคนเปนคนเกง ท างานด แตมเงอนไขในการท างาน ซงในทางกลบกนลกนองอกคนหนงอาจจะท างานเกงไมเทากบคนแรก แตไมเคยปฏเสธงานทมอบหมายใหท า ในกรณการท างาน ทส าคญๆ กจะคดเลอกลกนองคนท 2 ใหเปนผรบผดชอบงานแทนคนท 1 เปนตน ดงนน การท างาน ของตนเองจงมพฤตกรรมทไมเคยปฏเสธงานทไดรบมอบหมายจากผบงคบบญชา 3) สรางความไววางใจใหผบงคบบญชาและเพอนรวมงาน หมายความวา ถาเราเปนคนท างานจรง ท างานไดทนตามก าหนดระยะเวลา และท างานไดถกตอง ซงจะดจากผลงานหลายๆ ครง ทผบงคบบญชาประเมน เชน มการมอบหมายงานใหเราท าอยางตอเนอง ไดรบมอบหมายใหรบผดชอบงานส าคญๆ กแสดงวา เราไดรบความไววางใจจากผบงคบบญชา หรอหวหนา

4. การมอบหมายงานใหผใตบงคบบญชา ในฐานะทตนเองเปนผบงคบบญชา การทจะมอบหมายงานใหผใตบงคบบญชาปฏบต กจะตองค านง ถงขอมลและสภาพแวดลอมตางๆ ดงน 4.1 ประเมนความพรอมของผใตบงคบบญชาแตละคน โดยการสงเกตพฤตกรรมการท างาน แลวคอยมอบหมายงานทเหมาะสมกบศกยภาพของบคคลนนๆ 4.2 ในกรณทตองท างานเปนทม ตองพจารณาคนในทมกอนวา ใครถนดเรองอะไรบาง แลวคอยสงงานหรอมอบงานใหปฏบตตามความเหมาะสม

๑๒๒

บรรณานกรม

กรมสงเสรมการเกษตร. 2555. เอกสารประกอบการก าหนดความรความสามารถ ทกษะ และ สมรรถนะทจ าเปนส าหรบต าแหนงขาราชการกรมสงเสรมการเกษตร. กองการเจาหนาท กรมสงเสรมการเกษตร.

“...........” 2555. เอกสารประกอบการก าหนดความรความสามารถ ทกษะ และสมรรถนะทจ าเปน ส าหรบต าแหนงขาราชการกรมสงเสรมการเกษตร. กรมสงเสรมการเกษตร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ 2555. คมอแนวทางการขบเคลอนนโยบาย Smart Farmer และ Smart Officer กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กอปรเชษฐ ตยคคานนท. มปป. แรงจงในในการท างาน. แหลงทมา : http://www.novabizz.com/NovaAce/Manage/Motivation.htm 5 มถนายน 2557

ขจรศกด หาญณรงค. 2544. การพฒนาความกาวหนาในอาชพการงาน. กรงเทพฯ. สถาบน บณฑตพฒนาบรหารศาสตร. คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา. มปป. แหลงทมา : http://www.edu.nrru.ac.th/ 6 มถนายน 2557. ชชวาลย ทตศวช 2552. คณภาพในการใหบรการ: ความหมาย การวดและการประยกตในระบบ บรหารภาครฐไทย. กรงเทพฯ. สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. ณรงควทย แสงทอง. 2546. การบรหารทรพยากรมนษยสมยใหม ภาคปฏบต. กรงเทพฯ. เอช อาร เซนเตอร. นรนาม. 2553. การมอบหมายงาน (การมอบหมายงาน (Delegation Delegation Delegation) แหลงทมา : http://www.hrtothai.com/ 6 มถนายน 2557. “...........” มปป. แหลงทมา : http://www.train355311.freehomepage.com/lesson5/vitee- training.htm. 22 มถนายน 2557 “...........” มปป. แหลงทมา : http://www.ex-raytraining.com/index.php. 22 มถนายน 2557. “...........” มปป. แหลงทมา : http://www.gotoknow.org/posts/13218. 22 มถนายน 2557. “...........” มปป. แหลงทมา : http://www.bestchum.com/DelvM.html. 10 มถนายน 2557. “...........” มปป. แหลงทมา : http://www.baanjomyut.com/library_2/psychology_of_learning/ 22 มถนายน 2557.

๑๒๓ นงลกษณ ภญโญมงคล. 2550. ศลปะของการมอบหมายงาน. โปรดกทวต เวลด (Productivity world) ปท 12 ฉบบท 71. ปราณ จตกรณกจศลป. ๒๕๕๐. วารสารบรหารธรกจนดา วารสารบรหารธรกจนดา เลม ๓ (พฤศจกายน ๒๕๕๐): ๕๔-๗๖. เมธ ปยะคณ. 2551. การสรางทมงานทมประสทธภาพ ในการพฒนาชดฝกอบรมแบบ e-training เรองทกษะการสอนงานส าหรบหวหนางาน. มปท. วชย โถสวรรณจนดา. 2535. ความลบองคการ: พฤตกรรมองคการสมยใหม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ. ส านกพมพดไลท. วฒนา พฒนพงศ. 2546. BSC และ KPI เพอการเตบโตขององคกรอยางยงยน. กรงเทพฯ. แปซฟค. เสกสรรค สนวา. 2554. การพฒนาบคลากรแนวใหม. คนคนวนท 20 พฤษภาคม 2557. สวฒน วฒนวงศ. 2545. จตวทยาเพอการฝกอบรมผใหญ. กรงเทพมหานคร. เอกซเปอรเนท. สมน จกษเมธา. มปป. แหลงทมา :http://hq.prd.go.th/plan/ewt_dl_link.php?nid=2063&filename 5 มถนายน 2557 สทศน น าพลสขสนต. 2556 แหลงทมา : http://www.novabizz.com/NovaAce/Competency.htm 5 มถนายน 2557 สภาพร นพรมย. มปป. แหลงทมา : https://sites.google.com/site/53011312403inetg18/ 5 มถนายน 2557. สมยศ นาวการ. 2545. การพฒนาองคการและการจงใจ กรงเทพฯ. บรรณกจ ส านกงาน ก.พ. มปป. เอกสารประกอบการฝกอบรมส าหรบผปฏบตงานดานการบรหารทรพยากร บคคล. “หลกสตรเฉพาะทางส าหรบรองรบการท างานตามระบบจ าแนกต าแหนงและ คาตอบแทนใหม.” “...........” 2552. คมอการประเมนผลการปฏบตราชการ: ภาพรวมระบบการบรหารผลงานและ ระบบประเมนผลการปฏบตราชการ. กรงเทพมหานคร. พมพครงท 2. บรษท พ.เอ. ลฟวง จ ากด. “...........” 2549. เครองมอบรหารคน. กรงเทพมหานคร. บรษท แอรบอรน พรน จ ากด. “...........” 2552. เรยนรผานระบบ HiPPS กลไกสนบสนน Workplace Learning. กรงเทพมหานคร. บรษท โกลบอลอนเตอรคอมมวนเคชน จ ากด. “...........” ๒๕๔๒. คมอพฒนาตนเองในการพฒนาผบรหารโดยวธการ Coaching. กรงเทพมหานคร. เจ.เอ.เอส. “...........” 2532. เอกสารประกอบการบรรยายเรองกระบวนการฝกอบรม. “...........” 2546. คมอสมรรถนะหลก: ค าอธบายและตวอยางพฤตกรรมบงช นนทบร บรษทพ.เอ. ลฟวง จ ากด. สถาบนเทคโนโลยประจอมเกลาพระนครเหนอ. 2548. การพฒนาคนเชงรก KMITNB ฉบบท 87 ปกษแรก มกราคม 2548.

๑๒๔ อภสทธ อนนตนาถรตน. 2539. ความสมพนธระหวางความพงพอใจในงานกบรปแบบพฤตกรรม ของผบงคบบญชาตามการรบรของผใตบงคบบญชา. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาจตวทยาอตสาหกรรมและองคการ คณะศลปะศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. อญชล ธรรมะวธกล. เทคนคการนเทศ : ระบบพเลยงและการใหค าปรกษา (Mentoring) แหลงทมา : http://panchalee.wordpress.com/2009/07/28/mentoring/ 5 มถนายน 2557 อรรจนา จใจ. 2549 วารสารสมาคมนกฝกอบรมแหงประเทศไทย ฉบบท 32 มกราคม – มถนายน แหลงทมา :http://www.samakomarcheewa.or.th/_files/data/data_eEhHcpFb.pdf 5 มถนายน 2557 อาภรณ ภวทยาพนธ. 2552. การจดท าแผนพฒนาบคลากรรายบคคล. กรงเทพฯ. พมพดการพมพ. อนเตอรเนชนแนล. ๒๕๔๒. คมอพฒนาตนเองในการพฒนาผบรหารโดยวธการ Mentoring. กรงเทพฯ: ประชากร. Frederick Herzberg. 1959. He did much work on job-enrichment and his. publication proposed his Two Factor Motivator-Hygiene theory. Mouly, George J. Educational research : the art and science of investigation. Editions of 1963 and 1970 published under title: The science of educational research. Includes index. Bibliography: p. 365-379.

110

4.3 ในกรณงานเดยว หรองานทจะมอบใหท าคนเดยว กจะตองดพฤตกรรมการท างานของคนๆ นน ดวยวา ใครพรอมหรอไมพรอมทจะท างานอะไร ใครเหมาะสมกบงานแบบไหน 4.4 ใหโอกาสทกคนไดเรยนรงานในพนทจรง และสรปบทเรยนออกมา นอกจากนยง เปดโอกาส ใหผปฏบตงานไดคดพฒนางานของตนเอง เพอเปนการพฒนาใหทมงานสามารถเดนไปดวยกนได และท างานเปนทม 4.5 หลกการท างานทส าคญ คอ เปดโอกาสใหทกคนเรยนรงานของแตละคนในกลม/กอง เพอการเรยนรรวมกน โดยมเปาหมายเดยวกน

5. การประเมนผใตบงคบบญชา แนวคดส าคญในการประเมนผใตบงคบบญชา คอ คนทกคนมจดแขง จดออน ทแตกตางกน แตคนทกคนกสามารถพฒนาได ดงนน การประเมนผใตบงคบบญชาจงตองใหแตละคนลองปฏบตงานกอน แลวคอยสรปบทเรยนออกมาวา คนไหนมจดออนตรงไหนบาง แลวคอยๆ เตมเตม หรอพฒนาตอไป โดยจะมการสอนงานไปเรอยๆ ตามแตศกยภาพของแตละคนทจะรบได หลงจากนนกจะคอยๆ ประเมนจากผลส าเรจของงาน วาเหมอนเดม หรอดขนกวาเดมหรอไม นอกจากนยงสามารถประเมนผลไดจากการยอมรบของผบรหาร ซงจะมกรณตวอยางการพฒนาผใตบงคบบญชาทเดนชดกคอ เรองการสรางวทยากรดานงานวจย ซงกอนหนานกองวจยและพฒนางานสงเสรมการเกษตรจะจางวทยากรจากภายนอกมาบรรยาย เรองงานวจย แตปจจบนสามารถสรางและพฒนาใหบคลากรภายในกองวจยและพฒนางานสงเสรมการเกษตร เปนวทยากรถายทอดความรในเรองดงกลาวไดเอง ไมตองมการจางวทยากรจากหนวยงานภายนอก

6. สงทตนเองไดรบการพฒนา นอกจากการพฒนาผใตบงคบบญชาแลว สงทจ าเปนส าหรบผบงคบบญชา คอ การพฒนาตนเองอยเสมอ ไดแก 6.1 การเรยนรจากแนวคดของผบรหาร ดทศทางของนโยบายตางๆ และสงเกตจากขอตชมตางๆ ของผบรหาร แลวน ามาตความในเชงปฏบต 6.2 การเรยนรจากการไดรบโอกาสใหเขารวมประชมหรอสมมนากบหนวยงานอนๆ ซงสามารถน ามา ใชในการพฒนางานของกรมสงเสรมการเกษตรได 6.3 การเรยนรจากผใตบงคบบญชา ซงบางอยางทยงไมรกสามารถเรยนรจากผใตบญชาทมความรแตกตางหลากหลายไดเชนกน 6.4 การเรยนรจากการท างานกบเจาหนาทหรอเกษตรกรในพนท

7. ผลการพฒนาทเกดขน จากประสบการณการท างานทผานมา มหลายเรองทสรางความภาคภมใจ แตเรองทภาคภมใจทสด คอ โครงกำร R2R ในงำนสงเสรมกำรเกษตร ซงเรมตนจากการท าโครงการแบบไมมงบประมาณ และพฒนาออกมาเปนรปธรรมยงขน จนมผลงานเปนทยอมรบทงภายในและภายนอกกรมสงเสรมการเกษตร ท าใหปจจบนไดรบการสนบสนนงบประมาณในโครงการนอยางตอเนองทกป นอกจากน ยงไดรบเกยรต ใหเขารวมจดแสดงผลงานในงานวจยระดบชาตดวย

111

8. ขอคดในการท างาน ในการพฒนาผใตบงคบบญชา มขอคดทตนเองยดถอปฏบตในการท างาน ดงน 8.1 คดอยเสมอวาคนทกคนพฒนาได 8.2 ผใตบงคบบญชาตองเขาใจในโอกาสทผบงคบบญชามอบหมายงานให วาเปนโอกาสในการพฒนาตนเอง และใหคดบวกอยเสมอ 8.3 การท างานเปนทม มจรรยาบรรณในการท างาน เชน การท างานวจยเรองใดกตามทมทมงาน รวมท าดวย ควรใสชอทมงานในชอผรวมวจยดวย เปนตน

9. วเคราะหสรปกรณศกษา จากขอมลเบองตน นายส าราญ สาราบรรณ ไดรบการสอนงานจากผบงคบบญชาและขณะเดยวกน กพฒนาคนเองโดยการอาน การเขยน การท างานรวมกบหนวยงานภายนอก สรปไดดงน 9.1 เรยนรจากผบงคบบญชา นายส าราญ สาราบรรณ ไดเรยนรการท างานจากผบงคบบญชา โดยการเปดโอกาสใหเรยนร และสอนงานอยตลอด ประกอบกบมโอกาสไดเรยนรดวยตนเองจากการท างานภายในส านกงานและลงพนทปฏบตงาน มการพฒนาตวเองโดยการอานและเขยนงานเชงวชาการ ตอมาไดรบความไววางใจ จากผบงคบบญชา โดยการไดรบมอบหมายงานใหท างานกบหนวยงานภายนอก เชน UNDP ซงเมอไดรบความไววางใจจากผบงคบบญชาใหปฏบตงานใดๆ กตามจะคดอยเสมอวา “การไดท างาน ทกชนเปนโอกาสทด ในการพฒนาตนเอง” 9.2 การเรยนรดวยตนเอง คอ ไดพฒนาตนเองอยเสมอ ไดแก การเรยนรแนวคดของผบรหาร ซงจะดทศทางของนโยบายตางๆ และสงเกตจากขอตชมตางๆ ของผบรหาร แลวน ามาวเคราะห ตความในเชงปฏบต การเรยนรจากการเขารวมประชมหรอสมมนากบหนวยงานอนๆ กสามารถน ามาใชในการพฒนางานสงเสรมการเกษตร มการเรยนรจากผใตบงคบบญชาในบางเรองทผใตบงคบบญชามความร แตกตางหลากหลายออกไป นอกจากนนยงไดเรยนรการท างานกบเจาหนาทและเกษตรกรในพนทตางๆ จากประสบการณทท างานรวมกบผบงคบบญชาและท างานกบหนวยงานภายนอก ท าใหเกดประสบการณโดยตรงกบตนเอง โดยไดแบงออกเปน 3 เรอง คอ 1) การท างานเปนทม 2) กระบวนการมสวนรวม และการท างานรวมกบหนวยงานภาคตางๆ 3) ตองรจกทจะเรยนรดวยตวเองกอน กลาวคอตองเปนคนใฝร และเปดโอกาสใหตวเอง ไดเรยนร ผบรหารจงจะไวใจใหท างานส าคญๆ ได 9.3 เทคนคการท างานกบผใตบงคบบญชา ในฐานะทเปนผบงคบบญชา การทจะมอบหมายงานใหผใตบงคบบญชาปฏบตไดมเทคนค ดงน 1) ประเมนความพรอมของผใตบงคบบญชาแตละคน โดยการสงเกตพฤตกรรม การท างาน แลวคอยมอบหมายงานเพอใหเหมาะสมกบศกยภาพของแตละคน 2) กรณทท างานเปนทม กพจารณาคนในทมกอนวาใครถนดเรองอะไรแลวคอยสงงาน ตามความเหมาะสม 3) กรณงานเดยว กจะดพฤตกรรมการท างานของคนนนๆ วาพรอมทจะท างานอะไร แบบไหน 4) ใหโอกาสทกคนไดเรยนรงานในพนทจรงและสรปบทเรยนออกมา

112

5) เปดโอกาสใหผปฏบตงานไดคดพฒนางานของตนเอง เพอเปนการพฒนาทมงานสามารถท างานเปนทมได 6) หลกการทส าคญ คอ เปดโอกาสใหทกคนเรยนรงานของแตละคนในกลม/กอง เพอการเรยนรกนโดยมเปาหมายเดยวกน สรปไดวา นายส าราญ สาราบรรณ ไดเรยนรวธการท างานจากผบงคบบญชาทงจากภมภาคและสวนกลาง ซงในการเรยนรดงกลาว ไดสอดคลองกบวธการพฒนาผใตบงคบบญชาในขอ 1) การสอนงาน 2) การฝกอบรมในการปฏบตงาน 3) การเปนพเลยง 4) การเพมคณคาในงาน 5) การเพมปรมาณ 6) การมอบหมายงาน 7) การหมนเวยนงาน 8) การใหค าปรกษาแนะน า 9) การตดตาม/สงเกต 10) การเรยนรดวยตนเอง 11) การเปนวทยากรภายในหนวยงาน 12) การดงานนอกสถานท และ 13) การฝกงานกบผเชยวชาญ และยงใชหลกการทไดเรยนรมาบรหารงานผใตบงคบบญชาไดเปนอยางด

113

บทท 6 สรปการพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร

กรมสงเสรมการเกษตร ไดใหความส าคญกบการด าเนนงานในทกระดบ โดยเฉพาะการปฏบตงานในพนททจะตองดแลใกลชดกบเกษตรกร จะรความเคลอนไหวและความตองการของเกษตรกรในทกขอมล เพอน ามาสการเชอมโยงเทคโนโลยใหกบทกกลมอาชพ ตลอดจนการจดการทงดานคน สนคาและพนท ใหเปนเนองานเดยวกน งานสงเสรมการเกษตร จงเปนความจ าเปนทจะตองปฏบต เพอใหตอบสนองตอความตองการของเกษตรกรใหได โดยมนกสงเสรมการเกษตรเปนผทไดรบมอบหมายใหปฏบตงาน อยทวทกพนททงในสวนกลางและภมภาค ซงระบบการท างานไดจดแบงตามสายการบงคบบญชากคอ มผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชาทจะท างานรวมกน ท างานใหเกอหนนและชวยเหลอกน ผลงานในเชงรปธรรม จงอยทบคลากรจะตองมความร ความเขาใจและมทกษะในการท างานใหไปดวยกนไดกบทกกลมบคคลเปาหมายและทกหนวยงาน เพอน าไปสการเปลยนแปลงทดขนกวาเดม หรอดขนกวาสงทเปนอย หรอปฏบตอยเดม ทศนคตในกำรท ำงำน จงเปนสงส าคญทนกสงเสรมการเกษตร ควรจะตองพฒนาตนเองใหเกดมมมองใหม ๆ ททนตอเหตการณและเทคโนโลยทกาวหนาอยางรวดเรว เพอใหเกดความเชอมนวา ตนเองมความสามารถในการท างานกบผอนได มลกษณะนสยและบคลกภาพ ทเปลยนแปลงใหเหมาะกบสภาพแวดลอมในทางทดได และสามารถสรางแรงจงใจในการท างานใหเกดประโยชนกบองคกรได

1. แนวคดเบองตน การพฒนาผใตบงคบบญชาในงานสงเสรมการเกษตร เปนการกระท าทเกดขนระหวางบคคล 2 คน กคอ คนท 1 ผบงคบบญชา หรอเรยกวา หวหนา กบ คนท 2 ผใตบงคบบญชา หรอเรยกวา ลกนองทจะตอง มความเขาใจซงกนและกน โดยเฉพาะคนทเปนหวหนาจะตองพยายามท าความเขาใจกบลกนอง จะตองคนหาวธการเพอใหลกนองท างานใหปรากฏผลตามทไดรบมอบหมาย ใหได เชน การด าเนนงานตามระบบสงเสรมการเกษตร MRCF ซงเปนนโยบายของกรม หวหนาจะตองวเคราะหงานใหออกวา M คออะไร? R คออะไร? C คออะไร และ F คออะไร? หวหนาจะตองมวธการพฒนาตนเองเพอใหลกนองเกดความเชอถอในเรอง MRCF โดยการสอบถามคนทรเรองน และออกไปศกษาเรยนรจากของจรงทเกดขน เปนตน ทงนกเพอ ใหลกนองเกดการยอมรบในตวหวหนา หลงจากนนจงจะตองน าลกนองใหเรยนร เปนทปรกษา เปนพเลยงใหกบทมงานได เพราะถาหวหนามอบหมายงานใหลกนองท า โดยยงไมได วเคราะหวา ลกนองมความร ความสามารถในการท างานดงกลาวไดหรอไม กอาจจะเกดปญหาตามมาทหลงได เชน ถาเปนงานทยาก หวหนากอาจจะตองมการสอนงาน หรอถางานทมอบใหท าเปนเรองใหม กจะตองเปนพเลยงคอยใหค าแนะน า หรอถาเปนงานทคอนขางมาก กอาจจะตองมทมงานเขาไปชวยเหลอดแล เปนตน ดงนน หวหนาจะตองศกษาและวเคราะหลกนองใหเปนวา ลกนองเราเปนคนแบบไหน มความรความเชยวชาญ/ถนดอะไร เราควรจะสงเสรม เพมเตมและสนบสนนในเรองอะไร คนท างานเกดความพงพอใจ สงดงกลาวจงเปนแนวคดในการท างานเชงรกเพอน ามาใชพฒนาบคลากรทางดานสมรรถนะ และการท างานสงเสรมการเกษตร ใหเกดประสทธภาพได

114

การพฒนาบคลากร จงเปนกลไกทจะตองมการพจารณา กลนกรองใหสอดรบในเนอหา ความรทถกตอง ทนสมยและแมนย ากบการน าไปใชท างานกบเกษตรกร โดยสงเสรมสนบสนนใหลกนองเกดการเรยนร ทตอเนอง จากผลการวเคราะหผใตบงคบบญชา ซงเหนไดวา คนทเปนหวหนาหรอเปนผบงคบบญชาจะมความส าคญในการผลกดนใหลกนองไดพฒนาตนเอง ถงแมวาจะเปนลกนองทมศกยภาพต าเหมอนไมตายซาก หรอลกนองทเหมอนเดกมปญหา ชอบคดชอบวจารณแตไมลงมอท า หรอลกนองทขยนท างานตามสง แตคดไมเปน หรอลกนองทมศกยภาพสง เปนคนเกง สงดงกลาวหวหนาไมสามารถเลอกลกนองได และในทางกลบกนลกนองกไมสามารถเลอกคนทจะมาเปนหวหนาได แตค าตอบขององคกรกคอ คน 2 คนจะตองท างานในความรบผดชอบใหเกดผลส าเรจ ดงนน กระบวนการพฒนาผใตบงคบบญชา จงเปนแนวทางทหวหนาจะตองศกษาหาความร ทงกอน ระหวาง และหลงการพฒนา ควรจะตองท าอะไรบาง ควรจะใชเทคนควธการแบบไหนเพอพฒนาลกนอง ทอยในความรบผดชอบของตนเองใหท างานบรรลผล เชน เปนพเลยงในการวเคราะหขอมลเพอก าหนดประเดนสงเสรมการเกษตร การสอนเจาหนาทใหเขยนหนงสอราชการเปน การใหค าแนะน าเกยวกบ การจดเกบผลงานทตนเองปฏบต และการปฏบตตนเปนตวอยางเกยวกบความมศลธรรมในการท างาน เปนตน ซงหวหนาจะตองใชจตวทยาและศลปะในการจงใจคนทเปนลกนอง รและบอกไดวาลกนอง แตละคนมความตองการไดรบการตอบสนองในเรองอะไรบาง ลกนองชอบใหหวหนาพดเพราะๆ ไมจจขบน ซงลกนองโดยทวไปจะมทงหมด 4 ประเภท ไดแก 1) ไมตำยซำก (dead wood) เปนกลมทท างานชา ศกยภาพต า ท างานผดพลาดบอย ถามปญหากจะใหหวหนาเปนผรบผดชอบ เปนผแกไข 2) เดกมปญหำ (problem child) เปนกลมทชอบคด ชอบวจารณ เกงแตไมท า ไมเคยสรางผลงานอะไรออกมาใหเหน 3) มำท ำงำน (work horse) เปนกลมทขยนท างานแตไมชอบคด ไมชอบวางแผน หรอแกไขปญหาทเกดขนในงานเปนบคคลทมผลงานสง ศกยภาพต า ตองชแนะรายละเอยดในทกขนตอนงาน

4) ดำวเดน (star) เปนกลมทมผลงานสงและศกยภาพสง มกจะสรางผลงานทสงกวามาตรฐานทก าหนด ชอบคดสรางสรรคสงใหมๆ ทสามารถสรางนวตกรรมใหมใหกบองคการได สงดงกลาวหวหนากจะตองน ามาคด วเคราะหเพอจ าแนกลกนองของตนเองวา ลกนองทท างาน อยกบเราในตอนนเปนลกนองกลมไหนบาง เพอจะไดพฒนาลกนองไดอยางถกตอง จะไดใชชวตในการท างานรวมกนอยางมความสข

2. วธการพฒนาทเกดขนจรง การท างานสงเสรมการเกษตร ซงเปนการปฏบตงานในเชงสงคมของการอยรวมกนทงของเจาหนาทและเกษตรกร โดยมกรณศกษาทไดน าเปนตวอยางใหไดเรยนรตามรายละเอยดในบทท ๕ ดงนน เมอศกษาวธการพฒนากจะเหนขอเทจจรงทเกดขน ดงน 2.1 มหลกการ หลกคดและเปาหมายในการท างาน จากตวอยางจะเหนไดวา การท างานสงเสรมการเกษตรจะมงสกลมบคคลเปาหมายทเปนประชาชนและเกษตรกรทจะมความพงพอใจในการประกอบอาชพการเกษตรของตนเอง เชน มแนวคดในการท างานเชงบวก เปนการท าบญรวมกนกบเกษตรกร และตวเราตองปฏบตหนาทใหดทสด เปนตน

115

2.2 สรางก าลงใจ หรอแรงบนดาลใจในการท างาน จากตวอยางจะเหนไดวา การสรางก าลงใจ หรอแรงบนดาลใจในการท างานสงเสรมการเกษตร ทเจาหนาทมความตงใจ มงมน ไมมเงอนไขในการท าหนาททตนเองรบผดชอบ ท างานใหประสบผลส าเรจและเกดประสทธผลมากทสด เปนผลมาจากความตองการตอบแทนสงทตนเองไดจากชวตราชการ จะตองท างานรวมกบหนวยงานอนใหได มบคคลตวอยางเพอเปนตวแบบในการท างานและปฏบตตน ผบงคบบญชาเปนหวหนาทคอยสอนงาน เปนพเลยง เปนทปรกษาใหกบตนเอง และจะสรางผลงานทด ทมคณคาใหคนรนหลงไดเรยนร เปนตน 2.3 มแนวทางและวธการพฒนาตนเอง จากตวอยางจะเหนไดวา แนวทางและวธการพฒนาตนเอง เพอใหสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ เกดผลงานสงเสรมการเกษตรทเปนรปธรรม มาจากมทศนคต ทดกบการท างานและผอน การเรยนรจากตวอยางหรอตวแบบทมความสมบรณ การสรางก าลงใจในการท างาน และการท างานในหนาททรบผดชอบอยางเตมความสามารถ เชน มผบงคบบญชาคอยใหค าแนะน า ใหค าชแนะ ใหค าปรกษา สอนงาน มอบหมายงาน เปนแบบอยางในการปฏบตงาน และเรยนรดวยตนเอง เปนตน 2.4 พฒนาตนเองเปนนกสงเสรมการเกษตรอยางมออาชพ จากตวอยางจะเหนไดวา ความเปนนกสงเสรมการเกษตรอยางมออาชพ กคอมความรบผดชอบในการตอบแทนใหกบเกษตรกรและองคกรโดยการสรางผลงานทมคณคาและประคองความดของตนเองไดบรรลผลส าเรจ ไดแก ไมกลวตอปญหาอปสรรคในการท างานทเกดขน แตจะใชแนวคดเชงบวกเพอท างานใหประสบผลส าเรจ (ก าลงใจ) โดยเกษตรกรสามารถพงพาตนเองได และพงพาซงกนและกนได มหลกการในการท างานแบบพสอนนอง ผบรหารเปนทงหวหนา เพอนและพนอง มการบรหารทมงานใหเปนหนงเดยว และมการเรยนรและพฒนาตนเอง โดยใชวธการ ทหลากหลาย เชน เรยนรดวยตนเองจากตวอยางทประสบผลส าเรจ ทดลองท า ลงมอปฏบตจรง เรยนรจากทมงาน เรยนรจากการมสวนรวม การสงเกต การสอนงาน และงานทไดรบมอบหมาย เปนตน 2.5 สรางการยอมรบของตนเองกบสงคม จากตวอยางจะเหนไดวา ผลส าเรจทเกดขนมาจากผลงาน ทเปนรปธรรม ผลงานเปนทประจกษ หรอเปนทรจกของคนทวไปในกรมสงเสรมการเกษตรทมองเหน ไดอยางชดเจน ไดแก เปนบคคลตวอยาง เปนหนวยงานตวอยางทไดรบการประกาศเกยรตคณ เปนวทยากรถายทอดความร เปนผร/ผเชยวชาญในงานสงเสรมการเกษตร และอนๆ เชน เปนเกษตรต าบลด เดน เปนเกษตรอ าเภอดเดน เปนส านกงานเกษตรจงหวดดเดน และเปนศนยปฏบตการดเดน เปนตน

3. การพฒนาผใตบงคบบญชา จากการประมวลสรปขอมลทเกดขนจะเหนไดวา การทผใตบงคบบญชาจะสามารถท างานสงเสรมการเกษตรไดบรรลผลส าเรจอยางมประสทธภาพนน ผบงคบบญชาและสภาพแวดลอมเปนปจจยส าคญ ทมอทธพลตอการสรางทศนคตทด หรอความคดในเชงบวกใหเกดขนได ในการปนแตงใหผใตบงคบบญชาเปนลกนองทมควำมเกง มควำมขยน และมควำมรบผดชอบ เปนสงทมความส าคญและมความจ าเปน ตอการกาวไปขางหนาของกรมสงเสรมการเกษตร ซงผบงคบบญชากจะตองเปนผน าการเปลยนแปลง ทงในหนาทการท างาน การปฏบตตน เพออยรวมกบคนภายในองคกร เกษตรกร และหนวยงานภายนอกไดอยางสงาและภมฐาน จงไดรวบรวมและวเคราะหขอมลเกยวกบผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา ในการท างานสงเสรมการเกษตรของกรมสงเสรมการเกษตรจากกรณตวอยาง มรายละเอยดดงน

116

3.1 มมมองผใตบงคบบญชา ทมตอผบงคบบญชา (ลกนอง มองหวหนา) ตารางท 6.1 แสดงมมมองผใตบงคบบญชา ทมตอผบงคบบญชา

ต าแหนงหนาท องคประกอบ วธการ ผลทเกดขน เงอนไขทตนเอง

ตองการไดรบจากผบงคบบญชา

1. เกษตรต าบล

2. เกษตรอ าเภอ

3. หวหนากลมระดบจงหวด

4. เกษตรจงหวด

5. ผอ.ศนยปฏบตการ

6. ผอ.กอง

1. ทศนคตและแนวความคดเชงบวก

1. มเปาหมายการท างานเพอราชการและประชาชน

2. ปรบเปลยนกระบวนการคดและวธการท างานในเชงบวก

3. มความรบผดชอบและสรางการยอมรบจากงานทท า

1. ความศรทธาและการยอมรบ

1. สอนงานอยเสมอ

2. เปนพเลยง

3. เพมคณคาในงาน

4. ใหค าปรกษาแนะน า

5. ตดตาม/สงเกต

6. มอบหมายงาน

7. ดงานนอกสถานท

8. เรยนรดวยตนเอง

9. ฝกอบรม

10. ศกษาในระบบ

11. ฝกงานกบผเชยวชาญ

12. หมนเวยนงาน

13. เพมปรมาณงาน

14. เปนวทยากรภายในหนวยงาน

2. บรหารจดการองคกรและงานอยางมออาชพ

1. สรางความพรอมในการท างาน เชน สถานท ทมงาน วสด อปกรณ เปนตน

2. มเปาหมาย แนวทางและแผนการท างาน

3. สรางความเขมแขงใหทมงานและองคกร

1. มระบบ หรอกระบวนการท างาน

2. ใหความรวมมอและท างานเปนทม

3. สรางขวญก าลงใจในการปฏบตงาน

1. สงเสรมใหรกและเตมใจในการท าอาชพ

2. ซอสตย สจรตยตธรรม และโปรงใส

3. สรางความสมพนธและมตรภาพ

1. ท างานดวยความเตมใจ

2. มความซอสตย สจรตและยตธรรม

117

ต าแหนงหนาท องคประกอบ วธการ ผลทเกดขน เงอนไขทตนเอง

ตองการไดรบจากผบงคบบญชา

4. เปนนกพฒนาและพรอมส าหรบการเปลยนแปลง

1. กระตนและเปดโอกาสใหเรยนร

2. สรางเครอขายและทมงานแบบมสวนรวม

3. สรางการเรยนร

1. มการพฒนาตนเองอยางตอเนอง

ไดตอเนอง หลากหลายวธการและชองทาง

4. ใหค าปรกษาแนะน าและเปนตวอยาง

5. น าเทคโนโลยทกาวหนาเขามาใชในการปฏบตงาน

1. คนหาและใชเทคโนโลยสารสนเทศ

2. ใชการสอสารททนสมย เหมาะสมกบงานทปฏบต

1. สามารถปรบเปลยนตนเองใหเทาทนกบการเปลยนแปลงของเทคโนโลยและการสอสารได

6. สรางชอเสยงในทาง ทดใหกบตนเองและองคกร

1. เปนบคคลตวอยางในการท างาน

2. มผลงานดเดน ประสบผลส าเรจเปนรปธรรม

3. มผลงานวชาการในงานทปฏบต

1. มผลงานทไดรบการยอมรบ

118

3.2 มมมองผบงคบบญชา ทมตอผใตบงคบบญชา (หวหนา มองลกนอง) ตารางท 6.2 แสดงมมมองผบงคบบญชา ทมตอผใตบงคบบญชา

ต าแหนงหนาท องคประกอบ วธการ ผลทเกดขน เงอนไขทตนเอง

ตองการใหผใตบงคบบญชาปฏบต

1. เกษตรต าบล

2. เกษตรอ าเภอ

3. หวหนากลมระดบจงหวด

4. เกษตรจงหวด

5. ผอ.ศนยปฏบตการ

6. ผอ.กอง

1. มแนวคดเชงบวก 1. ปรบเปลยนวธคด/วธการท างานเพอเกษตรกร

2. สรางศรทธาในการท างานจากหวหนาและผรวมงาน

3. สรางขวญก าลงใจและจตส านกในการท างาน

4. ตอบแทนสงทตนเองไดรบจากราชการ

1. มความมงมนและรบผดชอบในงานทท า

2. ศรทธาในหวหนา

1. เรยนรดวยตนเอง

2. เรยนรจากทมงาน

3. เรยนรจากลงมอปฏบตงาน

3. เพมคณคาในงาน

5. ตดตาม/สงเกต

7. ดงานนอกสถานท

9. ฝกอบรม

10. ศกษาในระบบ

11. ฝกงานกบผเชยวชาญ

12 หมนเวยนงาน

13. เพมปรมาณงาน

14. เปนวทยากรภายในหนวยงาน

2. สอสารและท างานอยางสรางสรรค

1. สรางเครอขายและภาคในการท างาน

2. ลงมอปฏบตงานดวยตนเอง

3. สอสารและสนทนาอยางสรางสรรค

4. ท างานรวมกบผอนไดด

1. ท างานรวมกบผอนได

3. พฒนาตนเองอยางตอเนอง

1. มความรและเขาใจจรงในงานทท า

1. แกปญหาเฉพาะหนาเปน และมไหวพรบปฏภาณ

119

ต าแหนงหนาท องคประกอบ วธการ ผลทเกดขน เงอนไขทตนเอง

ตองการใหผใตบงคบบญชาปฏบต

2. พฒนาและเพมสมรรถนะในการ

ท างานอยางตอเนอง

3. สรางการยอมรบและความไววางใจในการท างานจากผบรหาร

4. สรางความ กาวหนาในการท างาน

2. มการเรยนรและ

พฒนาตนเองอยางตอเนอง

4. สรางความไวใจไดในงานทท า

1. ท างานไดถกตอง ทนเวลาและไมปฏเสธงานทท า

2. มแนวทางและแผนการปฏบตงาน

1. มแนวทางและแผนการปฏบตงาน

5. มผลงานเดนเปนของตนเอง

1. มความเกงในงานทตนเองท า โดยมผลงานเปนรปธรรมปรากฏใหเหน

2. ไดรบการยอมรบ คดเลอกใหเปนบคคลหรอหนวยงานตวอยาง

1. มผลงานทท าส าเรจและไดรบการยอมรบ

120

4. ขอสรป จากการสงเคราะหสรปขอมลทเปนภาพรวมของผบงคบบญชาทพงประสงค และผใตบงคบบญชา ทพงประสงคในอดมคตกบการท างานสงเสรมการเกษตร มดงน 4.1 ผบงคบบญชาทพงประสงค ตารางท 6.3 แสดงผบงคบบญชาทพงประสงค

รปราง ประเดน สงทลกนองอยากใหท า หวใจ เปนนกพฒนา และพรอมส าหรบการ

ท างาน 1. เปนตวอยาง/ แบบอยาง/ ตนแบบ

สมอง คดด คดเชงบวก 2. เปนผสอนงาน มอ,ห,ตา,จมก,ปาก 1. บรหารจดการงานอยางมออาชพ

2. ใชเทคโนโลยทกาวหนา ทนสมย 3. เปนพเลยง/มอบหมายงาน 4. เปนผใหค าปรกษาแนะน า

การปฏบตตน

1. มชอเสยง เปนตวอยางในทางทด 2. ใหขวญก าลงใจในการท างาน 3. เปนทรกและศรทธา

5. เปนผตดตาม สงเกต 6. ใหขวญก าลงใจ สนบสนน และ เปดโอกาสในการท างาน 7. สรางคณคาในงาน

ขอสรปหลก 5 ร “รเหต รผล รคน รงาน รกาลเวลา”

4.2 ผใตบงคบบญชาทพงประสงค

ตารางท 6.4 แสดงผใตบงคบบญชาทพงประสงค

รปราง ประเดน สงทหวหนาอยากใหท า หวใจ จตส านกในหนาททตนเองรบผดชอบ 1. มงมน ตงใจ ทมเท รบผดชอบ

พรอมและไมมเงอนไขในการท างาน สมอง คดเชงบวก และท าอยางสรางสรรค

(ปรบเปลยนวธคด และวธการท างาน) 2. รจรง และไววางใจได 3. รจกพฒนาตนเอง/ ใฝร 4. ท างานเปนทม/ มสวนรวม

มอ,ห,ตา,จมก,ปาก 1. ท างานสงเสรมการเกษตรอยางมออาชพ - เกงในหนาท (รจรง/ รแจง) - ไมกลวปญหา แกปญหาเปน มไหวพรบปฏภาณ

5. ไดรบการยอมรบ และประสบผลส าเรจในงานทท า

121

รปราง ประเดน สงทหวหนาอยากใหท า - ศรทธาในงานทท า

- มเครอขายภาค - ไววางใจได 2. สอสารเขาใจ และประสานสมพนธ

การปฏบตตน

1. มผลงานทท าส าเรจและไดรบการ ยอมรบ 2. เรยนรและพฒนาตนเองอยางตอเนอง 3. พรอมรบการเปลยนแปลง 4. ศรทธาในหวหนา มงมน ตงใจในงานทท า 5. มขวญและก าลงใจในการท างาน

ขอสรปหลก 5 ร “รจรง รแจง รจ า รทน รผล”