วารสารพระปกเกลา

ปท 15 ฉบบท 2 พฤษภาคม - ส

งหาคม 2560

ปท 15 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

วารสารสถาบนพระปกเกลา 02-2560

ราคา 120 บาท

ISBN : 1685-9855 สถาบนพระปกเกลา ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา อาคารรฐประศาสนภกด ชน 5 (โซนทศใต) เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ 10210 โทรศพท 02-141-9760 โทรสาร 02-143-8186 www.kpi.ac.th

«“√ “√ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈⓪ï∑’Ë ı ©∫—∫∑’Ë Û °—𬓬π-∏—𫓧¡ Úıı ISSN Òˆ¯ı-˘¯ııÙ˜/ÒÒ À¡Ÿà Ù ∂π𵑫“ππ∑å µ”∫≈µ≈“¥¢«—≠ Õ”‡¿Õ‡¡◊Õß ®—ßÀ«—¥ππ∑∫ÿ√’ ÒÒ

‚∑√ Ú-ıÚ˜-˜¯Û-˘ ·≈– ‚∑√ “√ Ú-˘ˆ¯-˘ÒÙÙ

«“√ “√ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈Ⓡªìπ«“√ “√∑“ß«‘™“°“√¥â“π°“√‡¡◊Õß

°“√ª°§√Õß„π√–∫Õ∫ª√–™“∏‘ª‰µ¬¢Õß ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“¡’°”Àπ¥ÕÕ°

Û ©∫—∫µàÕªï „π‡¥◊Õπ ‡¡…“¬π  ‘ßÀ“§¡ ·≈–∏—𫓧¡

‚¥¬¡’«—µ∂ÿª√– ß§å‡æ◊ËÕ‡º¬·æ√৫“¡√Ÿâ§«“¡‡¢â“„®·°àª√–™“™π

„πª√–‡¥Áπ∑’ˇ°’ˬ«°—∫°“√‡¡◊Õß°“√ª°§√Õß„π√–∫Õ∫ª√–™“∏‘ª‰µ¬ µ≈Õ¥®π

°“√ √â“ß®‘µ ”π÷°¢Õߪ√–™“™π„À⇢Ⓣª¡’ à«π√à«¡„π°√–∫«π°“√µà“ßÊ µ“¡

«‘∂’ª√–™“∏‘ª‰µ¬

«“√ “√ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈⓬‘π¥’√—∫æ‘®“√≥“∫∑§«“¡∑“ß«‘™“°“√

∫∑«‘®“√≥åÀπ—ß ◊Õ ‡æ◊ËÕµ’æ‘¡æå≈ß„π«“√ “√‚¥¬®–µâÕß¡’§«“¡¬“«‰¡àµË”°«à“

Òı Àπâ“°√–¥“…‡Õ Ù ·≈–µâÕß àßµâπ©∫—∫∫∑§«“¡ Ò ™ÿ¥ æ√âÕ¡∫—π∑÷°≈ß„π

·ºà𥑠‡°Áµ®”π«π Ò ·ºàπ  àß¡“æ√âÕ¡°—∫∑’ËÕ¬Ÿà·≈–‡∫Õ√å‚∑√»—æ∑å¢ÕߺŸâ‡¢’¬π

‡æ◊ËÕ°“√µ‘¥µàÕ°≈—∫

ºŸâ π„® àß∫∑§«“¡À√◊Õ ¡—§√ ¡“™‘°·≈–≈ß‚¶…≥“ µ‘¥µàÕ‰¥â∑’Ë

°Õß∫√√≥“∏‘°“√«“√ “√ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“  ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“ Ù˜/ÒÒ

À¡Ÿà Ù ∂π𵑫“ππ∑å µ”∫≈µ≈“¥¢«—≠ Õ”‡¿Õ‡¡◊Õß ®—ßÀ«—¥ππ∑∫ÿ√’ ÒÒ

‚∑√ Ú-ıÚ˜-˜¯Û-˘ ·≈– ‚∑√ “√ Ú-˘ˆ¯-˘ÒÙÙ

ºŸâÕ”π«¬°“√«“√ “√:

»“ µ√“®“√¬å ¥√.∫«√»—°¥‘Ï Õÿ«√√≥‚≥

ºŸâ®—¥°“√:𓬫‘∑«—  ™—¬¿“§¿Ÿ¡‘

°Õß∫√√≥“∏‘°“√:»“ µ√“®“√¬å ¥√.Õπÿ √≥å ≈‘Ë¡¡≥’

»“ µ√“®“√¬å ¥√. ¡§‘¥ ‡≈‘»‰æ±Ÿ√¬å

√Õß»“ µ√“®“√¬å ¥√.‚°«‘∑ «ß»å ÿ√«—≤πå

√Õß»“ µ√“®“√¬å ¥√.π§√‘π∑√å ‡¡¶‰µ√√—µπå

√Õß»“ µ√“®“√¬å«‘«—≤πå ‡Õ’Ë¬¡‰æ√«—π

√Õß»“ µ√“®“√¬å«ÿ≤‘ “√ µ—π‰™¬

∫√√≥“∏‘°“√:ºŸâ™à«¬»“ µ√“®“√¬å ¥√.Õ√∑—¬ °ä°º≈

ºŸâ™à«¬∫√√≥“∏‘°“√:

π“¬¿§«—µ Õ—®©√‘¬ªí≠≠“

§≥–∑”ß“π:π“ß “« ÿæ√√≥’ ß“¡«ÿ≤‘°ÿ≈

π“ß “«°“≠®π“ ‡Õ°æß»å‰æ ‘∞

𓬠¡º≈ ‡°…¡ —¡ƒ∑∏‘º≈

π“ßæπ“√—µπå §”æÿ≤

𓬻√“«ÿ∏ ¡ÿ¢æ“π∑Õß

æ‘¡æå∑’Ë:∫√‘…—∑ »Ÿπ¬å°“√æ‘¡æå ·°àπ®—π∑√å ®”°—¥

¯¯/Û «—≤π“𑇫»πå ´Õ¬ ı  ÿ∑∏‘ “√

 “¡‡ ππÕ° À⫬¢«“ß °∑¡.

‚∑√»—æ∑å:-ÚÚ˜ˆ-ˆ˜ÒÛ ·≈– -ÚÚ˜ˆ-ˆ˜ÚÒ

‚∑√ “√: -ÚÚ˜˜-¯ÒÛ˜

𓬠—𵑠·°àπ®—π∑√å ºŸâæ‘¡æ废₶…≥“

√“§“µàÕ©∫—∫: Ò ∫“∑

ปท 15 ฉบบท 2 พฤษภาคม-สงหาคม 2560 ISSN 1685-9855

ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา อาคารรฐประศาสนภกด ชน 5 (โซนทศใต) เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ 10210

โทรศพท 0-2141-9600 โทรสาร 0-2143-8174

วารสารสถาบนพระปกเกลา

วารสารสถาบนพระปกเกลาเปนวารสารทางวชาการดานการเมอง การปกครองในระบอบประชาธปไตยของสถาบนพระปกเกลา มกำหนดออก 3 ฉบบตอป ในเดอนมกราคม พฤษภาคม และกนยายน

โดยมวตถประสงคเพอเผยแพรความรความเขาใจแกประชาชนในประเดนทเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตย ตลอดจนการสรางจตสำนกของประชาชนใหเขาไปมสวนรวมในกระบวนการตางๆ ตามวถประชาธปไตย

ทงน บทความทจะไดรบการตอบรบเพอตพมพลงในวารสาร จะตองผานการพจารณาจากกองบรรณาธการ ซงประกอบดวยนกวชาการผทรงคณวฒ ในการอานบทความ (Peer Review)

วารสารสถาบนพระปกเกลายนดรบพจารณาบทความทางวชาการ บทวจารณหนงสอ เพอตพมพลงในวารสาร โดยจะตองมความยาวไมตำกวา 15 หนากระดาษเอ 4 และตองสงตนฉบบบทความ 1 ชด พรอมบนทกลงในแผนซดจำนวน 1 แผน สงมาพรอมกบทอยและเบอรโทรศพทของผเขยน เพอการตดตอกลบ

ผ สนใจส งบทความหรอสมครสมาชกและลงโฆษณา ตดตอไดท กองบรรณาธการวารสารสถาบนพระปกเกลา สถาบนพระปกเกลา ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษาฯ อาคารรฐประศาสนภกด ชน 5 (โซนทศใต) เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ 10210 โทรศพท 0-2141-9600 โทรสาร 0-2143-8174

ราคาตอฉบบ: 120 บาท

คณะทำงาน นายสมผล เกษมสมฤทธผล นางระพพรรณ ทวสระแกว

นางพนารตน คำพฒ นางสาวลกขณา สขชน

นางสาวนนทดา ขนตสทธ

พมพท บรษท เอ.พ. กราฟค ดไซนและการพมพ จำกด 745 ถนนนครไชยศร แขวงนครไชยศร เขตดสต กรงเทพฯ 10300 โทรศพท 02-243-9040-4 โทรสาร 02-243-3225

ผอำนวยการวารสาร รศ.วฒสาร ตนไชย

เลขาธการสถาบนพระปกเกลา

ผจดการ นายวทวส ชยภาคภม

รองเลขาธการสถาบนพระปกเกลา

บรรณาธการ ผศ. ดร.อรทย กกผล

รองเลขาธการสถาบนพระปกเกลา

กองบรรณาธการ ศ. ดร.จรส สวรรณมาลา

คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศ. ดร.ไชยวฒน คำช

คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศ. ดร.สกนธ วรญญวฒนา

คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศ. ดร.สมคด เลศไพฑรย

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร รศ. ดร.นยม รฐอมฤต

วทยาลยนานาชาตปรด พนมยงค มหาวทยาลยธรรมศาสตร

รศ. ดร.สรพรรณ นกสวน สวสด คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รศ.วฒสาร ตนไชย เลขาธการสถาบนพระปกเกลา รศ. ดร.ปณธาน วฒนายากร

ผอ.วทยาลยการเมองการปกครอง สถาบนพระปกเกลา

พลเอก เอกชย ศรวลาศ ผอ.สำนกสนตวธและธรรมาภบาล

สถาบนพระปกเกลา ดร.ถวลวด บรกล

ผอ.สำนกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา

ผชวยบรรณาธการ นายภควต อจฉรยปญญา

วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา

ผทรงคณวฒอานบทความประจำฉบบ รศ. ดร.ทพวรรณ หลอสวรรณรตน

คณะรฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

รศ. ดร.นพนธ พวพงศกร สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

รศ. ดร.พนธทพย กาญจนะจตรา สายสนทร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

รศ. ดร.โสภารตน จารสมบต คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธธรมศาสตร

รศ.ยทธพร อสรชย สาขาวชารฐศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

รศ.วฒสาร ตณไชย เลขาธการสถาบนพระปกเกลา ผศ. ดร.วสนต เหลองประภสร

คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2 พฤษภาคม - ส งหาคม 2560

เรอง หนา

ทศนคตของประชาชนและพรรคการเมองตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน 5

วโรจน พมานมาศสรยา

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน: ศกยภาพ แนวทางปฏบต และขอบเขตภารกจ 21

อรทย กกผล

การกระจายอำนาจทางการศกษา จากนโยบายสการปฏบต: 49

กรณศกษาเปรยบเทยบสถานศกษาสงกดองคกรปกครองสวนทองถนของประเทศไทยและเกาหลใต

สรสวด หนพยนต อำพา แกวกำกง และวทญญ ใจบรสทธ

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน: 70

กรณศกษาชมชนลมนำทะเลสาบสงขลา

นตยา โพธนอก และรชวด แสงมหะหมด

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย 94

กรณศกษา เดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา จงหวดระนอง

ปรวฒน ชางคด

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐ: 116

กรณศกษากรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

มโนชย สดจตร

«“√ “√ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“

°—𬓬π-∏—𫓧¡ Úıı

∑“ߧ≥–ºŸâ®—¥∑”¬‘π¥’∑’Ë®–‡ªìπ ◊ËÕ°≈“ß„π°“√·≈°‡ª≈’ˬπ¢à“« “√¢âÕ¡Ÿ≈∑’Ë¡’ª√–‚¬™πåÀ√◊Õπà“ π„®µàÕ

 “∏“√≥™π·≈–¢Õ ß«π ‘∑∏‘Ï„π°“√ √ÿª¬àÕ µ—¥∑ÕπÀ√◊Õ‡æ‘Ë¡‡µ‘¡µ“¡§«“¡‡À¡“– ¡

§«“¡‡ÀÁπ·≈–∑—»π–„π·µà≈–‡√◊ËÕ߇ªìπ¢ÕߺŸâ‡¢’¬π ´÷Ëß∑“ߧ≥–ºŸâ®—¥∑”·≈– ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈Ⓣ¡à®”‡ªìπ®–µâÕß

‡ÀÁπ¥â«¬‡ ¡Õ‰ª

‡√◊ËÕß Àπâ“

∫√√≥“∏‘°“√·∂≈ß Û

§«“¡‡ªìπ¡“·≈–‡®µπ“√¡≥å¢Õß√—∞∏√√¡πŸ≠·Ààß√“™Õ“≥“®—°√‰∑¬ æÿ∑∏»—°√“™ Úıı ı

»“ µ√“®“√¬å ¥√. ¡§‘¥ ‡≈‘»‰æ±Ÿ√¬å

Õ”π“®µÿ≈“°“√: Õߧåª√–°Õ∫„À¡à‡æ◊ËÕ°“√¥”√ߧ«“¡¬ÿµ‘∏√√¡„π —ߧ¡ ÚÙ

»“ µ√“®“√¬å (摇»…) «‘™“ ¡À“§ÿ≥

惵‘°√√¡π‘¬¡·≈– ∂“∫—ππ‘¬¡„π°“√‡¡◊Õ߇√◊ËÕß°“√‡≈◊Õ°µ—ÈߢÕ߉∑¬ Û˜

 µ‘∏√ ∏π“π‘∏‘‚™µ‘

¥ÿ ‘µ∏“π’: °“√∑¥≈Õß®—¥°“√Õߧå°√ª°§√Õß∑âÕß∂‘Ëπ ‡¡◊ËÕ æ.». ÚÙˆÒ ı˜

√Õß»“ µ√“®“√¬åπ√𑵑 ‡»√…∞∫ÿµ√

°“√ª°§√Õß∑âÕß∂‘Ëπ: °“√‡¡◊Õß¿“§æ≈‡¡◊Õß ÀâÕ߇√’¬π°“√¡’ à«π√à«¡∑“ß°“√‡¡◊ÕߢÕß —ߧ¡‰∑¬ ˆˆ

√Õß»“ µ√“®“√¬å«ÿ≤‘ “√ µ—π‰™¬

«—≤π∏√√¡°“√‡¡◊Õß∑âÕß∂‘Ëπ„πª√–‡∑»‰∑¬ ¯Û

»“ µ√®“√¬å ¥√.®√—   ÿ«√√≥“≈“

°“√∑ÿ®√‘µ§Õ√å√—ª™—Ëπ„πÕߧå°√ª°§√Õß à«π∑âÕß∂‘Ëπ: ¡“µ√°“√·≈–°≈‰°°“√ªÑÕß°—π Ò˜

√Õß»“ µ√“®“√¬å ¥√.‚°«‘∑¬å æ«ßß“¡

ส า ร บ ญ

�พฤษภาคม - ส งหาคม 2560

บรรณาธการแถลง

วารสารสถาบนพระปกเกลาฉบบน นำเสนอ

บทความวจยทนาสนใจถง 6 ชนดวยกน ความโดดเดน

ของงานเหลานคอ ไมเพยงมกรอบแนวคดทชดเจน

หากยงเปนงานวจยเชงประจกษ และมการประยกต

ความรสการปฏบต ทำใหการวจยสามารถตอบโจทย

ประเดนการเมองการบรหารประเทศไดจรง และ

ทสำคญทำให “งานวจยไมขนหง” นนคอเปนงานวจย

ทสามารถนำไปสขอเสนอแนะเชงนโยบาย ประเดน

ตอไปอยทวาผมอำนาจตดสนใจในบานเราใชประโยชน

จากงานวจยในลกษณะนมากนอยเพยงใด

บทความแรกนำเสนองานวจยเชงสำรวจทาง

การเมองเรอง “ทศนคตของประชาชนและพรรค

การเมองตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยน

ผาน” โดย ผศ. ดร.พลเรอตร วโรจน พมานมาศสรยา

อาจารยประจำวทยาลยนวตกรรมสงคม มหาวทยาลย

รงสต นำเสนอวาประชาชนและพรรค การเมองมความ

คดเหนอยางไรตอการปฏรปประเทศ และการเมอง

ในชวงเปลยนแปลง ผลการศกษาสะทอนความคาดหวง

ของกลมตาง ๆ ตอการปฏรปทงมมบวกและลบ ซง

คำตอบอาจไมตางจากทเคยไดรบร อาท ประชาชนเชอ

พลงอำนาจของทหารในการปฏรป หากแตพรรคการเมอง

เชอพลงประชาชน แตนยยะจากผลสำรวจ ตอการปรบตว

ของภาคสวนตางๆ นาสนใจยง

สองบทความตอมาเปนการวจยเกยวกบการ

กระจายอำนาจสทองถน ถงแมขณะนประเทศไทย

อย ในสภาพการยอนกลบสการรวมศนยอำนาจ

(Recentralization) ซงเปนเรองทนาเปนหวงยง

เพราะการรวมศนยอำนาจมขอจำกดหลายประการ

ในการบรการสาธารณะ โดยเฉพาะมาตรฐานเดยวกน

ในหลกการรวมศนยอำนาจจะไมตอบสนองตอความ

หลากหลาย และไมรวดเรวเพยงพอในการรองรบ

การเปลยนในยคสมยปจจบนและอนาคต บทความแรก

เปนเรองการกระจายอำนาจสทองถนดานงานยตธรรม

ซงเปนมตการปฏรปทไดรบความสนใจอยางยง และ

องคกรปกครองสวนทองถนสามารถเขามามสวนรวมได

ในบทความเรอง “การขยายบทบาทและภารกจงาน

ยตธรรมสทองถน : ศกยภาพ แนวทางปฏบตและ

ขอบ เขตภารก จ ” โ ดย ผศ . ด ร . อ รท ย ก ก ผล

รองเลขาธการสถาบนพระปกเกลา และผอำนวยการ

วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา

ซงนำเสนอผลการศกษาจากงานวจยเชงปฏบตการ

(Action Research) ทงความเปนไปได และวเคราะห

ภารกจดานงานยตธรรมในความรบผดชอบของ

กระทรวงยตธรรม ซงสามารถเปดโอกาสใหองคกร

ปกครองสวนทองถนเขามสวนรวมได อาท งานเสรม

ความรดานกฎหมาย งานปองกนและเฝาระวง งาน

จดการความขดแยง และงานแกไขฟนฟผกระทำผด

ทพนโทษ และมการทดลองปฏบตจรงในองคกร

ปกครองสวนทองถน รวมทงนำเสนอแนวทางขบเคลอน

ความรวมมอรปแบบตางๆ ให เกดผลจรงเพอให

สอดคลองกบความหลากหลายของประเดนและรปแบบ

ขององคกรปกครองสวนทองถน สวนบทความตอมา

เปนเรองการกระจายอำนาจสทองถนดานการศกษา

ในเรอง “การกระจายอำนาจทางการศกษา จาก

นโยบายสการปฏบต : กรณศกษาเปรยบเทยบ

สถานศกษาสงกดองคกรปกครองสวนทองถนของ

ประเทศไทยและเกาหลใต” โดย รศ.สรสวด หนพยนต

4 พฤษภาคม - ส งหาคม 2560

และคณะจากมหาวทยาลยธรรมศาสตร ผลการศกษา

พบวาองคกรปกครองสวนทองถนของไทยและ

เกาหลใต มจดเดนและอปสรรคในการบรหารจดการ

ส ถ า น ศ ก ษ า ท แ ต ก ต า ง ก น ผ ท ส น ใจ ง า น ด า น

การกระจายอำนาจทางการศกษาไมควรพลาด

สองบทความตอมา เปนเรองความเขมแขงของ

ชมชนและสำนกพลเมองไทย เพอปองกนความขดแยง

ในเรองของทรพยากรธรรมชาต หวใจอยทการสราง

ความเขมแขงของชมชน ในบทความเรอง “การเสรม

สรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธ ในการจดการ

ทรพยากรนำ อยางยงยน : กรณศกษาชมชนลมนำ

ทะเลสาบสงขลา” โดย นตยา โพธนอก และ รชวด

แสงมหะหมด นกวชาการ สำนกวจยพฒนา สถาบน

พระปกเกลา ทไดวเคราะหสถานการณและนำเสนอ

รปแบบทเหมาะสมเพอเสรมสรางศกยภาพชมชนพนท

ลมนำทะเลสาบสงขลาใหใชสทธในการจดการนำ

ไดอยางยงยน ผลการศกษาไดนำเสนอถง 4 รปแบบ

ในการเสรมสรางศกยภาพชมชนในการจดการนำอยาง

ยงยน ซงเปนอยางไร ตองไปตดตาม

สำหรบเรองการสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

เปนประเดนทาทายของสงคมไทยอนเนองจาก

การเขามาของประชากรจากประเทศเพอนบาน ความ

หลากหลายทางเชอชาตวฒนธรรมและการสรางความ

เปนชาตเดยวกน ในบทความวจยเรอง “การพฒนา

เดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความ

เปนพลเมองไทย กรณศกษาเดกและเยาวชน

กลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา จงหวดระนอง” โดย

อาจารยปรวฒน ชางคด สาขาวชาการปกครองทองถน

วทยาลยชมชนระนอง มวตถประสงคเพอสรางรปแบบ

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสราง

สำนกความเปนพลเมองไทย กรณศกษาเดกและ

เยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา ตำบลปากนำ

อำเภอเมอง จงหวดระนอง และนำรปแบบการพฒนา

เดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปน

พลเมองไทยทสรางขนไปใชจรงกลมเปาหมายเปนเดก

และเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา จำนวน

30 คน ผลการทดลองนาสนใจมาก ผอานตดตามไดคะ

บทความสดทายเปนเรองการบรหารความเสยง

ซงถอเปนหวใจสำคญของการอยรอดและการเตบโต

อยางยงยน ไมเฉพาะองคกรภาคเอกชนแตรวมภาครฐ

ดวย บทความเรอง “การบรณาการบรหารความเสยง

ทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐ: กรณ

ศกษากรมอนามย กระทรวงสาธารณสข” โดย

ดร.มโนชย สดจตร รองผอำนวยการฝายบรหาร

ความเสยง ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร ไดศกษาว เคราะหสภาพปญหา และ

นำเสนอแนวทางพฒนาระบบการบรหารความเสยง

ทวทงองคกร ระบบการจดการคณภาพภาครฐ และ

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคกรกบ

การจดการคณภาพของกรมอนามย ใหเกดประสทธภาพ

และมประสทธผล ตดตามขอเสนอแนะ ซงสามารถนำ

ไปประยกตใชในองคกรอนๆ ไดเชนกน

คาดหวงเปนอยางยงวาบทความทนำเสนอในฉบบน

จะเสรมความรและมมมองใหม ๆ ในการบรหารและ

พฒนาประเทศ

ดวยรกและปรารถนาด

ผศ. ดร.อรทย กกผล

บรรณาธการวารสารสถาบนพระปกเกลา

�พฤษภาคม - สงหาคม 2560

ทศนคตของประชาชนและพรรคการเมองตอการปฏรปประเทศไทย ในระยะเปลยนผาน

วโรจน พมานมาศสรยา*

*อาจารยประจำวทยาลยนวตกรรมสงคมมหาวทยาลยรงสต(ผขวยศาสตราจารยดร.,พลเรอตร)

Attitudes of Citizens and Political Parties Toward Thailand’s Reform in The Transitional Period

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษา1)ทศนคตของประชาชนและพรรค

การเมองตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน2)ทศนคตของประชาชน

จำแนกตามภมหลงประชากร3)พลงอำนาจของชาตทสนบสนนการปฏรปประเทศ

ไทย4)ความคาดหวงตอการปฏรปประเทศไทยของประชาชนและพรรคการเมอง

เปนการวจยแบบผสมผสานเชงปรมาณและเชงคณภาพโดยการวจยเชงปรมาณม

กลมตวอยางเปนประชากรรวม6ภมภาคคำนวณหาขนาดจำนวนกลมตวอยางตาม

สตรของทาโรยามาเนโดยประมาณดวยความเชอมน95%และความคลาดเคลอน

5%ไดเปนกลมตวอยาง1,100คนการวเคราะหขอมลใชแบบสอบถามโดยหาคา

รอยละหาคาเฉลยคาเบยงเบนมาตรฐานและการทดสอบสมมตฐานการวจยใชการ

วเคราะหความแปรปวนคาt-testคาF-testและคาสมประสทธสหสมพนธของ

เพยรสนสวนการวจยเชงคณภาพเปนการสมภาษณเจาะลกหวหนาพรรคการเมอง

หรอผแทนพรรคจำนวน8-10พรรค

ผลการวจยเชงปรมาณพบวาผตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญงอาย

ระหวาง18-30ปมภมลำเนาอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอระดบการศกษา

ปรญญาตรอาชพเปนพนกงานบรษทและรายไดเฉลยตอเดอน15,000บาทหรอ

นอยกวาสวนจากการสมภาษณพรรคการเมองจำนวน8พรรคโดยนโยบาย/

อดมการณของพรรคการเมองสวนใหญมงสการปกครองทเปนระบอบประชาธปไตย

ตองการการเมองทเปนของภาคประชาชนโดยแทจรงความคาดหวงตอการปฏรป

6 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

ทศนคตของประชาชนและพรรคการเมองตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน

ประเทศไทยพบวาประชาชนคาดหวงใหไดนกการเมองทดมคณธรรมไมทจรตคอรรปชนการเมองไทยด

และเศรษฐกจเจรญขนพรรคการเมองสวนใหญคาดหวงใหมการบงคบใชกฎหมายอยางเครงครดจรงจง

รวมทงการปองกนและปราบปรามการทจรตคอรรปชนอยางมประสทธภาพพลงอำนาจของชาตทสนบสนน

การปฏรปประเทศไทยพบวาโดยภาพรวมประชาชนคดเหนวาอยในระดบมากทกดานพลงอำนาจทาง

ทหารสงสดรองลงมาคอพลงอำนาจทางสงคมและพลงอำนาจทางการเมองตามลำดบพรรคการเมอง

สวนใหญมความเหนวาพลงอำนาจทสำคญแทจรงตองมาจากประชาชนหรอพลงอำนาจทางสงคมทศนคต

ตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผานพบวาประชาชนมทศนคตเชงบวกทงตอการการจดตง

รฐบาลทหารเพอปฏรปประเทศไทยและการปฏรปประเทศไทยในดานตางๆแตกตางจากพรรคการเมอง

สวนใหญมทศนคตเชงลบหรอไมเหนดวยกบการจดตงรฐบาลทหารสวนการปฏรปประเทศในดานตางๆ

เหนวายงนำไปสการปฏบตไดยากและควรใหเปนหนทางทเปนประชาธปไตยความคาดหวงตอการปฏรป

ประเทศไทยพบวาโดยภาพรวมประชาชนเหนดวยอยในระดบมากโดยมากสดคอใหมการปฏรป

การปราบปรามการทจรตคอรรปชนสวนพรรคการเมองสวนใหญมความคดเหนแตละดานใหแกไข

รฐธรรมนญเปนสากลและสรางความปรองดองรวมทงปฏรปใหบงคบใชกฎหมายปราบปรามการทจรต

คอรรปชนผลทดสอบสมมตฐานพบวา1)ภมหลงประชากรผตอบแบบสอบถามไดแกเพศอายระดบ

การศกษาอาชพรายไดเฉลยตอเดอนตางกนทศนคตของประชาชนตอการปฏรปประเทศไทยไมตางกนยกเวน

ภมลำเนาตางกนทศนคตของประชาชนตอการปฏรปประเทศไทยแตกตางกน2)พลงอำนาจแหงชาต

ทสนบสนนการปฏรปประเทศไทยกบทศนคตของประชาชนตอการปฏรปประเทศไทยมความสมพนธกน

ในระดบปานกลางในทศทางเดยวกนโดยเฉพาะพลงอำนาจทางทหารมความสมพนธในระดบปานกลาง

สงสดขอเสนอแนะจากการวจยขอใหรฐบาลรบฟงความคาดหวงสงสดของประชาชนและพรรคการเมอง

พรอมเรงแกไขปญหาและปราบปรามการทจรตคอรรปชนอยางหนกและจรงจง

คำสำคญ : ทศนคต,ประชาชน,พรรคการเมอง,การปฏรปประเทศไทย,ระยะเปลยนผาน

Abstract

Theaimoftheresearchistostudy1)attitudesofcitizensandpoliticalpartiestowardThailand’sreforminthetransitionalperiod;2)attitudesofcitizensorganizedbycitizens’backgrounds;3)nationalsourcesofpowerthatsupportThailand’sreform;and4)expectationsofcitizensandpoliticalparties.Amixedmethodsapproachwasused.ThequantitativeTaroYamaneformulawasusedtoselectasampleof1,100citizensoversixregionswithanapproximateconfidencelevelof95%anddeviationof5%.Datafromquestionnaireswasanalyzedbypercentage,arithmeticmean,andstandarddeviation,whilehypothesesweretestedusingt-test,F-test,andPearsonproductmoment

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 �

correlationcoefficient.Qualitativedatawasobtainedbyin-depthinterviewswiththeleadersorrepresentativesofeighttotenpoliticalparties.

Theresearchresultsindicatedthatthemajorityofrespondentswerefemale,agedfrom18to30,livedintheNortheast,hadbachelorleveleducation,declaredoccupationasemployee,andhadsalaryincomeof15,000bahtorless.Frominterviewswithrepresentativesofeightpoliticalpartiesconcerningpolicy/ideology,informantsmostlyaimedforademocraticauthorityandwantedpoliticsthatwastrulyofthepeople.ExpectationsforreformofThailandfoundthatcitizenswantedgoodpoliticianswithmoralityandhopeforgoodpoliticsandeconomicdevelopment.Mostpoliticalpartiesexpectedtherewouldbestrictenforcementofthelaws,andefficientpreventionandprosecutionofcorruption.RegardingnationalpowerthatsupportsThailand’sreform,itwasfoundthatcitizensmostlyacceptednationalpowerinoverallaveragevaluewasathighlevel,thehighestorderisMilitarypower,followedbysocialpowerandPoliticakpower,respectively.Mostpoliticalpartiesthoughtthatrealpowercomesfromthepeopleorsocialpower.AttitudetowardsThailand’sreformshowedthatcitizenshaveapositiveattitudetowardsboththeestablishmentofmilitarygovernmenttoreformThailandandThailand’sreforminvariousfields.Incontrast,politicalpartieshaveanegativeattitudeordisagreewiththegovernmenttroops,andsaythereformofthecountryinvariousfieldsisdifficulttoachieveandshouldbedoneinademocraticway.ExpectationstowardsThailand’sreformwerethatcitizensmostlyexpectedaboutthereformofThailandinoverallaveragevalueathighlevel,thehighestreformpriorityisreformandcombatingcorruption.Mostpoliticalparties’opinionsonThailand’sreforminotherfields;themilitarygovernmentshouldrevisetheDraftConstitutionasUniversalandcreatereconciliation,includingreformtoenforcethelawagainstcorruption.Resultsofhypothesistestingshowedthat1)thedifferencesinbackgroundofcitizens’gender,age,educationallevel,career,andsalaryincomeareassociatedwithsignificantdifferencesinattitudeofcitizenstowardsThailand’sreforminthetransitionalperiod.Differenceindomicilehadnosignificantrelationshiptoattitude;2)nationalpowerthatsupportsThailand’sreformandattitudeofcitizenswererelatedatamediumlevelinthesamedirection,especiallytheMilitarypowerwhichwasinhighestmediumlevelcorrelation.Researchrecommendationsarethatthegovernmentshouldlistentoandrecognizethehighestexpectationsofpeopleandpoliticalparties,shouldrapidlysolveproblems,andshouldundertakecorruptionsuppressionstronglyandeffectively.

Keyword :Attitude,Citizens,PoliticalParties,Thailand’sReform,TransitionalPeriod

� พฤษภาคม - สงหาคม 2560

ทศนคตของประชาชนและพรรคการเมองตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน

บทนำ

สงคมใดกตามทมปญหาอยางมากมความขดแยง

ทขยายขอบขายกวางออกไปจนความเสยหายทเกดขน

รนแรงหนกย งขนจนนำไปส วกฤตและกลายเปน

บาดแผลของสงคมทตองใชเวลายาวนานในการเยยวยา

และมแนวโนมทจะกลายเปนกลยคและมคสญญจะม

ระยะเวลาชวงหนงทเรยกวาชวงระยะเวลาเปลยนผาน

(TransitionalPeriod)ชวงระยะเปลยนผานนเปนชวงท

สงคมเกดความระสำระสายคนในสงคมเกดความ

ไมมนใจเควงควางและวงเวงขาดทพงโดยเฉพาะอยางยง

คนสวนใหญขาดความเชอมนตออนาคตสภาวะสงคม

ในระยะเปลยนผานนจะเกดขนเมอศนยกลางแหงอำนาจ

(LocusofPower)แตกสลายลงสงคมใดกตามทตกอย

ในสภาวะอนตรายในชวงระยะเปลยนผานนจะตอง

ทำการแกไขปญหาใหยตโดยเรวทสดโดยใหเกดความ

เสยหายนอยทสดมฉะนนจะกลายเปนโศกนาฏกรรม

แหงมนษยชาต

สงคมไทยปจจบนตองการการปฏรปการเมอง

เพราะระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภาในปจจบนของ

ไทยมขอบกพรองเนองจากประชาชนสวนใหญยากจน

การทจรตคอรรปชนสงการศกษาลาหลงและการรบร

ขาวสารตำจงมกนยมเลอกคนทเปนผอปถมภมบญคณ

คนรวยทมอำนาจบารมคนทพดเกงหาเสยงเกงเขาไป

เปนสมาชกสภาผแทนราษฎรเขาไปเปนรฐบาลและ

ฝายคานโดยหวงจะไดพวกเขาเปนทพงเพอแกปญหา

สวนตวหรอแกปญหาในทองถนมากกวามงเลอกผทไป

ทำหนาทออกกฎหมายและบรหารประเทศใหเจรญ

กาวหนาโดยทเมอพวกนกหาเสยงเลอกตงเกงเหลานได

รบเลอกเขาไปแลวประชาชนกไมมสทธในการควบคม

ดแลถอดถอนสมาชกสภาผแทนราษฎรใหทำสงทเปน

ประโยชนตอประชาชนสวนใหญอยางแทจรงไดไมมสทธ

ในการควบคมดแลตรวจสอบราชการบรหารประเทศ

อยางซอสตยและเปนประโยชนตอประชาชนสวนใหญได

เพราะทงรฐธรรมนญตวบทกฎหมายโครงสรางทางการ

เมองการบรหารราชการไมเปดชองใหและประชาชนกม

อำนาจตอรองทางการเมองนอยกวาพวกนกการเมอง

และขาราชการมากมายหลายเทา

วกฤตการณการเมองไทยพ.ศ.2556–2557เปน

วกฤตการณการเมองทดำเนนมาจนกระทงเปนเหตใหม

การทำรฐประหารในวนท22พฤษภาคมพ.ศ.2557

โดยคณะรกษาความสงบแหงชาต(คสช.)อนมพลเอก

ประยทธจนทรโอชาเปนหวหนาคณะโคนรฐบาล

รกษาการนายนวฒนธำรงบญทรงไพศาลนบเปน

รฐประหารครงท13ในประวตศาสตรไทยรฐประหาร

ดงกลาวเกดขนหลงวกฤตการณการเมองซงเรมเมอ

เดอนตลาคมพ.ศ.2556เพอคดคานรางพระราชบญญต

นรโทษกรรมฯและอทธพลของดร.ทกษณชนวตร

ในการเมองไทยแมวฒสภาลงมตเปนเอกฉนทไมเหน

ชอบรางพระราชบญญตฉบบนไปแลวแตทวาการชมนม

ซงนำโดยนายสเทพเทอกสบรรณยงคงดำเนนตอไป

โดยเปลยนเงอนไขเปนการตอตานรฐบาลแทนประกอบ

กบประเทศไทยพบปญหาประชาชนสวนใหญเผชญ

ปญหาคาครองชพสงมงานทใหผลตอบแทนตำและ

ไมมนคงมปญหาดานสขภาพและสภาพแวดลอมเปน

พษปญหาอาชญากรรมความเสอมโทรมทางสงคมฯลฯ

เพมมากขนนอกจากนทสำคญคอคนไทยแตกความ

สามคคแบงเปน2กลมคอกลมตอตานรฐบาลและ

กล มการลอบย งทำร ายผ ชมนมชนดท กลายเปน

วกฤตการณของสงคมไทยมากขนทกขณะอาจจะนำไปส

หายนะความลมจมทางเศรษฐกจความรนแรงทาง

การเมองและสงคมไดหากไมมการปฏรปการเมองใน

ความหมายกวางคอการปฏรปโครงสรางของเศรษฐกจ

การเมองสงคมไทยอยางจรงจง

ผวจยมความสนใจการปฏรปประเทศไทยในระยะ

เปลยนผานคร งน (ต งแต22พฤษภาคม2557–

ป จ จ บ น ) ต อ ค ว า ม ค า ด ห ว ง แ ล ะ ท ศ น ค ต ข อ ง

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 �

พรรคการเมองและประชาชนทวประเทศเพอนำผล

การศกษาไปนำเสนอตอสงคมและเกดประโยชนตอ

การศกษาในระดบอดมศกษาในมหาวทยาลยรงสตและ

เพอใหเกดประโยชนในการตนตวทางการเมองและสงคม

ประเทศชาตของประชาชนไดในโอกาสตอไป

วตถประสงคการวจย

1. เพอศกษาทศนคตประชาชนและพรรคการเมอง

ตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน

2. เพอศกษาทศนคตของประชาชนตอการปฏรป

ประเทศไทยในระยะเปลยนผานจำแนกตามภมหลง

ประชากร

3. เพอศกษาพลงอำนาจของชาตทสนบสนนกบการ

ปฏรปประเทศไทย

4 เพอศกษาความคาดหวงตอการปฏรปประเทศ

ไทยของประชาชนและพรรคการเมอง

สมมตฐานการวจย

1.ภมหลงประชากรประชาชนแตกตางกนทศนคต

ตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผานแตกตางกน

2.พลงอำนาจของชาตทสนบสนนการปฏรปประเทศ

มความสมพนธกบทศนคตของประชาชนตอการปฏรป

ประเทศไทย

วธดำเนนการวจย

การศกษาวจยครงนผวจยไดกำหนดระเบยบวธการ

วจย(methodology)โดยใชทงวธการวจยแบบผสม

ผสานเชงปรมาณ(quantitativeresearch)และ

เชงคณภาพ(qualitativeresearch)ประชากรของ

การศกษาคร งน ไดแกประชนชนผมสทธ เลอกต ง

ทวประเทศเมอวนท2กมภาพนธ2557มจำนวน

44,649,742คน(http://hil ight.kapook.com,

25มกราคม2558)และพรรคการเมองพรรคการเมอง

ในประเทศไทยทยงดำเนนกจกรรมในปจจบน73พรรค

(ขอมลจากสำนกกจการพรรคการเมองฯดานกจการ

พรรคการเมองฯสำนกงานคณะกรรมการการเลอกตง

(http://www.ect.go.th,4ธนวาคม2557)การวจย

เชงปรมาณกลมตวอยางท ใช ในการวจยทางสถต

เปนการประมาณกลมขนาดตวอยางโดยเลอกจาก

ประชากรในการวจยโดยประมาณดวยความเชอมน

95%ซงไดมาจากวธการกำหนดขนาดตวอยางตามสตร

ของทาโรยามาเน(Yamane,1970,1088)ไดกลม

ตวอยางคดเปนจำนวน1,100คนสำหรบประชาชนผม

สทธเลอกตงทวประเทศแบงเปน6ภาค12จงหวด

ตามการแบงภาคภมศาสตรของประเทศไทยสวนการ

ว จ ย เช งคณภาพ โดยการส มภาษณท ศนคต ของ

พรรคการเมองจำนวนประมาณ8-10พรรคการเมอง

จ า กพร รคก า ร เ ม อ ง ใ นประ เทศ ไทย 7 3พ ร รค

แบบสอบถามชดท1เปนแบบสอบถามสำหรบประชาชน

เปนกาวจย เช งปรมาณแบบสอบถามท ผ านการ

ตรวจสอบคณภาพดานความเทยงตรงเชงเนอหาแลวไป

หาคาความเชอมน(Reliability)โดยการทดสอบกบกลม

ทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยางจำนวน30คน

โดยใชวธการหาคาสมประสทธแอลฟา(Coefficient

Alpha)ของครอนบาคโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร

โปรแกรมทางสถต(สวมลตรกานนท,2546,145)ผล

การวเคราะหพบวาแบบทดสอบมคาสมประสทธแอลฟา

เทากบ0.96ซงถอวาเปนแบบสอบถามทมความเชอมน

เหมาะสมแก ก า รนำ ไป ใช ใ นการ เก บข อม ลจร ง

นำแบบสอบถามทปรบปรงเรยบรอยแลวไปใชจรงกบ

กลมตวอยางทกำหนดไวเพอการเกบรวบรวมขอมล

แลวทำการวเคราะหขอมลเชงปรมาณโดยหาคารอยละ

หาคาเฉลยคาเบยงเบนมาตรฐานและการทดสอบ

สมมตฐานการวจยใชการวเคราะหความแปรปรวน

คา t - testคาF-test (One-wayANOVA)และ

คาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสนแบบสอบถาม

10 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

ทศนคตของประชาชนและพรรคการเมองตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน

ชดท2สำหรบพรรคการเมองทงหมด8-10ตวอยาง

เปนคำถามปลายเปดถามขอมลเกยวกบพรรคการเมอง

ทผตอบแบบสอบถามสงกดอยไดแกผบรหารหรอ

ตวแทนของพรรคการเมองนนๆเปนการสมภาษณเจาะ

ลก(In-depthInterview)หวหนาพรรคการเมองหรอ

ผแทนพรรคจำนวน8พรรคการเมองโดยเลอกจาก

บญชรายชอพรรคการเมองทยงดำเนนการอยณวนท

2กมภาพนธ2557และแบงเปนพรรคการเมองขนาดใหญ

1พรรคไดแกพรรคประชาธปตย (สำหรบพรรค

เพอไทยไมสะดวกใหสมภาษณ)พรรคขนาดกลาง4พรรค

ไดแกพรรคความหวงใหมพรรคเพอฟาดนพรรค

ชาตไทยพฒนาพรรคพลงชลและพรรคขนาดเลก

3พรรคไดแกพรรคประชาสามคคพรรคอนาคตไทย

พรรคไทยมหารฐพฒนาโดยการแบงขนาดพรรค

พจารณาจากจำนวนสมาชกพรรคเปน3ขนาดคอ

สมาชกจำนวน1แสนคนขนไปสมาชกพรรคจำนวน

หลกหมนคนและสมาชกพรรคจำนวนหลกพนคนหรอ

นอยกวาและคดเลอกพรรคทสามารถนดหมายใหการ

สมภาษณไดในระยะ3เดอน(ตลาคม–ธนวาคม

2558)แลวนำผลการสมภาษณมาสรป

กรอบแนวคดในการวจย

แผนภาพท 1 แสดงกรอบแนวคดในการวจย

(X1)

ภมหลงประชากร

/พรรคการเมอง

(Y1)

ทศนคตตอการปฏรปประเทศ

ในระยะเปลยนผาน

๏เชงบวก

๏เชงลบ

๏ปกต(เฉยๆ)

(X2)

พลงอำนาจของชาต

๏ทางการเมอง

๏ทางสงคม

๏ทางทหาร

(Y2)

ความคาดหวงตอการปฏรป

ประเทศไทยในดานตางๆ

ผลการวจย

ภมหลงประชากรและพรรคการเมอง

ผ ว จ ยพบว าประชาชนผ ตอบแบบสอบถาม

สวนใหญเปนเพศหญงมจำนวน654คน(รอยละ59.5)

มอายระหวาง18-30ปมจำนวนทงสน371คน

(รอยละ33.7)มภมลำเนาอย ในภาคตะวนออก-

เฉยงเหนอมจำนวน317คน(รอยละ28.8)ระดบ

การศกษาปรญญาตรจำนวน536คน(รอยละ48.7)

อาชพเปนพนกงานบรษท/หางรานเอกชนจำนวน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 11

339คน(รอยละ30.8)และรายไดเฉลยตอเดอน

15,000บาทหรอนอยกวาจำนวน497คน(รอยละ

45.2)จากการสมภาษณพรรคการเมองจำนวน8พรรค

เปนพรรคการเมองขนาดใหญ1พรรคไดแกพรรค

ประชาธปตย(สวนพรรคเพอไทยไมสะดวกในการให

สมภาษณ)พรรคการเมองขนาดกลาง4พรรคไดแก

พรรคความหวงใหมพรรคชาตไทยพฒนาพรรคพลงชล

และพรรคเพอฟาดนและพรรคการเมองขนาดเลก

3พรรคไดแกพรรคประชาสามคคพรรคอนาคตไทย

และพรรคไทยมหารฐพฒนาโดยนโยบาย/อดมการณ

ของพรรคการเมองสวนใหญมงสการปกครองทเปน

ระบอบประชาธปไตยตองการการเมองทเปนของภาค

ประชาชนโดยแทจรงประชาชนมความสามคคปรองดอง

และขจดความขดแยงเนนการตอตานทจรตคอรรปชน

และพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนาทงทางเศรษฐกจ

และสงคมไทยควบคกบจตใจรวมถงการสรางความเจรญ

ความสขใหประชาชนทกภาคสวนสงเสรมการกระจาย

อำนาจและลดความเหลอมลำในสงคมรวมทงพฒนา

คณธรรมและสรางธรรมาภบาลใหเกดขนในสงคมโดย

การตอตานเผดจการทกรปแบบ

ความคาดหวงของการปฏรปประเทศไทย (อยากไดอะไรมากทสด)

ประชาชนมความคาดหวงใหได1)นกการเมองทด

มคณธรรมไมทจรตคอรรปชน(รอยละ33.3)2)การเมอง

ไทยดและเศรษฐกจเจรญขน(รอยละ28.5)3)ไดรฐบาล

ทด-มหลกธรรมาภบาล(รอยละ18.0)และ4)ประชาชน

ปรองดอง-มสมานฉนท(รอยละ17.5)พรรคการเมอง

สวนใหญคาดหวงใหมการบงคบใชกฎหมายอยาง

เครงครดจรงจงรวมทงการปองกนและปราบปราม

การทจรตคอรรปชนอยางมประสทธภาพพฒนาการศกษา

และคนอำนาจใหประชาชนในการเลอกตงรวมถง

ตองการใหรฐบาลเขาใจปญหาพนฐานของสงคมอยาง

ลกซงเพอจะไดกำหนดนโยบายในการแกปญหาใหสงคม

อย างถกตอง โดยทำค ขนานไปกบการพฒนาให

ประชาชนมความรมการศกษาและมคณธรรม

ปญหาของประเทศไทยทตองการใหปฏรปโดยดวน

ประชาชนตองการใหปฏรปมากทสดคอ1)การ

ทจรตคอรรปชน(รอยละ44.3)2)ระบบเศรษฐกจและ

ปากทองประชาชน(รอยละ33.2)3)ระบบการศกษา

(รอยละ9.1)4)ระบบราชการ(รอยละ6.7)และ

5 )การ เม อ งและว ธ ก าร เล อกต ง ( ร อยละ4 .8 )

พร รคการ เม อ งส วน ใหญ ต อ งก า ร ให แก ปญหา

การปองกนและปราบปรามการคอรรปชนอยางจรงจง

และพฒนาการศกษาใหมความรประชาธปไตยทแทจรง

และสรางความปรองดองสมานฉนทของคนในประเทศ

การปฏรปตองกระทำควบคไปกบการสนองตอบตอ

ปญหาของประชาชนและใหการศกษาทสอดคลองกบ

สภาพสงคมทแทจรงกสามารถทำใหขบเคลอนปญหา

ทกอยางไปได

พลงอำนาจของชาตทสนบสนนการปฏรปประเทศไทย

ประชาชนคดเหนวาพลงอำนาจแหงชาตทสนบสนน

การปฏรปประเทศไทยโดยภาพรวมความคดเหน

การยอมรบอยในระดบมาก(x=3.71)เมอพจารณา

รายดานพบวาอยในระดบมากทกดานสงสดคอพลง

อำนาจทางทหารรองลงมาคอพลงอำนาจทางสงคม

และพลงอำนาจทางการเมอง(x=3.92,3.68และ

3.54ตามลำดบ)พรรคการเมองสวนใหญมความเหนวา

พลงอำนาจทสำคญแทจรงตองมาจากประชาชนหรอ

พลงอำนาจทางสงคมซงประชาชนตองพฒนาตนเองให

เปนคนดมคณภาพดวยสวนพรรคการเมองจะตองม

ศกยภาพมนกการเมองท เก งและม งทำงานเพอ

ประชาชนและประเทศชาตอยางแทจรงสวนพลงอำนาจ

ทางทหารเพอปองกนประเทศรวมทงพลงอำนาจทาง

เศรษฐกจมความสำคญตอการปฏรปประเทศใหเจรญ

กาวหนาดวย

12 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

ทศนคตของประชาชนและพรรคการเมองตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน

ทศนคตตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน

ประชาชนมทศนคตเชงบวก(x=2.43)กลาวคอ

การจดตงรฐบาลทหารเพอปฏรปประเทศไทยและ

การปฏรปประเทศไทยในดานตางๆประชาชนมความ

คดเหนอยในทศนคตเชงบวกทงสองกรณ(x=2.45

และ2 .41ตามลำดบ )พรรคการ เม อ งส วน ใหญ

มทศนคตเชงลบหรอไมเหนดวยกบการจดตงรฐบาล

ทหาร(รอยละ62.5)เพราะไมเกดประโยชนแกประเทศ

ชาตเสยเวลาเปลาๆเพราะทหารขาดความรในทาง

การเมองและเศรษฐกจสวนการปฏรปประเทศใน

ประเดนตางๆยงนำไปสการปฏบตไดยากและควรให

เปนหนทางทเปนประชาธปไตยยกเวนพรรคการเมอง

อกรอยละ37.5มทศนคตเชงบวกหรอเหนดวยกบ

การมรฐบาลทหารหากสามารถเปลยนแปลงหลกการ

ใหมใหเกดประโยชนตอประเทศชาตอยางแทจรงรฐบาล

ตองมความคดอยางสรางสรรคหากไมสามารถแกปญหา

ใหกบสงคมไดกควรจะลงจากอำนาจพรรคการเมอง

ทงหมดเหนดวยกบการปฏรปในดานตางๆตามทเขยนไว

แตยงไมเหนผลในการปฏบตในขณะทภาคประชาชน

กยงมคานยมแบบเดมๆการแกปญหาหรอการปฏรปใน

ปจจบนเปนเพยงการเอาผามาคลมหรอเปนเพยงการ

ฉดยาชาไวเทานน

ความคาดหวงตอการปฏรปประเทศไทย

ประชาชนคาดหวงตอการปฏรปประเทศไทยโดย

ภาพรวมประชาชนเหนดวยอยในระดบมาก(x=3.92)

เมอพจารณารายดานพบวาการปฏรปการทจรตคอรรปชน

ความเปนประชาธปไตยการปฏรปเศรษฐกจและ

ปากทองประชาชนการปฏรปการเมองการปฏรประบบ

ราชการและการกระจายอำนาจการปฏรปการศกษา

การรางรฐธรรมนญการยตความขดแยงและสรางความ

ปรองดองอยในระดบมากทกดาน(x=4.08,4.05,

4.03,4.00,3.96,3.89,3.78และ3.57ตามลำดบ)

พรรคการเมองสวนใหญมความคดเหนตอการปฏรป

ประเทศไทยดานตางๆดงน1)การรางรฐธรรมนญ

ควรตองรางใหเปนสากลเพอแกไขปญหาของประเทศ

สรางความปรองดองใหเกดขนและตองสรางความ

เขมแขงใหกบสถาบนการเมองอยางชดเจน2)ความเปน

ประชาธปไตยควรสรางประชาธปไตยใหเปนวฒนธรรม

และคนอำนาจใหกบประชาชนคาดหวงใหประชาธปไตย

เปนของประชาชน3)การยตความขดแยงและสราง

ความปรองดองการปฏวตรฐประหารยงไมสามารถ

สรางความปรองดองไดการสรางความปรองดอง

มกระบวนการอยแลวตองปฏบตตามนนรฐตองนำ

เอกสารขอมลตางๆทศกษาไวแลวนำมาปฏบตใหเปน

รปธรรม4)การปฏรปการเมองยงไมมการปฏรป

การเมองใหเกดขนการบงคบใชกฎหมายตองเขมแขงพอ

ตองมการตรวจสอบการเขาสอำนาจการใชอำนาจและ

ตรวจสอบการใชอำนาจด วยหากพล ง เ ง ยบของ

ประชาชนทมคณธรรมตนตวทางดานการเมองจะทำให

การเมองพฒนาการดขน5)การปฏรปการทจรต

คอรรปชนรฐบาลทหารมอำนาจควรมการบงคบใช

กฎหมายอยางเครงครดแตยงไมทำอยางจรงจงและ

รวดเรวภายใตสงคมไทยทมระบบอปถมภมวฒนธรรม

ชวยเหลอซงกนและกนกเปนอปสรรคในการแกปญหา

การคอรรปชน6)ปฏรปเศรษฐกจและปากทองประชาชน

การแกปญหาเศรษฐกจควรใหเนนการกระจายรายได

อยางทวถงเพอลดชองวางระหวางคนรวยกบคนจนและ

ควรปรบโครงสร างการเกษตรใหมความเขมแข ง

7)การปฏรปการศกษาการศกษาของประเทศยงมความ

ลมเหลวรฐยงไมสามารถแกปญหาไดผบรหารทาง

การศกษาควรมความรความสามารถจรงเพอสรางคนให

เรยนรเพอใหคดไดและคดเปนไมใชสรางคนใหเรยนร

เพอไปเปนลกจาง8)การปฏรประบบราชการและ

การกระจายอำนาจควรเนนใหมการกระจายอำนาจส

ทองถนและการกระจายอำนาจตองชดเจนโดยเฉพาะ

ใหมการเลอกตงผวาราชการจงหวดโครงสรางระบบ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 13

ราชการไมควรจะใหญและซบซอนและตองมระบบ

คดกรองการเขาสอำนาจการใชอำนาจและตรวจสอบ

การใชอำนาจนนได

ผลการทดสอบสมมตฐาน

สมมตฐานท1ภมหลงประชากรประชาชนผตอบ

แบบสอบถามไดแกเพศอายระดบการศกษาอาชพ

รายไดเฉลยตอเดอนตางกนทศนคตของประชาชนตอ

การปฏรปประเทศไทยไมตางกนยกเวนภมลำเนาตางกน

ทศนคตของประชาชนตอการปฏรปประเทศไทยตางกน

สมมตฐานท2พลงอำนาจแหงชาตทสนบสนน

การปฏรปประเทศไทยกบทศนคตของประชาชนตอการ

ปฏ รปประ เทศไทยมความสมพนธ กน ในระดบ

ปานกลางในทศทางเดยวกนโดยเฉพาะพลงอำนาจทาง

ทหารคอมความสมพนธ ในระดบปานกลางสงสด

รองลงมาคอพลงอำนาจทางสงคมในระดบปานกลาง

และพลงอำนาจทางการเมองอยในระดบนอย

สรปและอภปรายผล

1)ผลวจยพบวาประชาชนมความคาดหวงตอการ

ปฏรปประเทศไทย โดยภาพรวมเหนดวยอยในระดบ

มาก(x=3.92)โดยมความตองการใหมการปฏรปการ

ทจรตคอรรปชนความเปนประชาธปไตยการปฏรป

เศรษฐกจและปากทองประชาชนการปฏรปการเมอง

การปฏรประบบราชการและการกระจายอำนาจ

การปฏรปการศกษาการรางรฐธรรมนญการยตความ

ขดแยงและสรางความปรองดองอยในระดบมากทกดาน

(x=4.08,4.05,4.03,4.00,3.96,3.89,3.78และ

3.57ตามลำดบ)ซงสอดคลองกบงานวจยของประยงค

เตมชวาลาและคณะ(2547)ไดศกษาเรองทศนคตและ

ความพงพอใจเกยวกบการปฏรประบบราชการโดยม

วตถประสงคในการศกษาคอทศนคตและความพงพอใจ

ของประชาชนและขาราชการทมตอการปฏรประบบ

ราชการเพอใหทราบถงปญหาขอจำกดทางการบรหาร

และเหตผลความจำเปนของการปฏรประบบราชการไทย

ศกษาประสบการณความสำเรจของการปฏรประบบ

ราชการในตางประเทศเพอนำมาสงเคราะหถงองคการ

ระบบราชการทพงประสงคและใชเปนกรอบแนวทาง

การวเคราะหทศทางการปฏรประบบราชการไทยทพงจะ

เปนและระบบราชการไทยจำตองมการปฏรปตอไป

โดยจะตองพยายามคำนงถงการลดและขจดปญหาทจรต

ฉอราษฎรบงหลวงในวงงานราชการใหหมดไปโดยสนเชง

รวมทงจะตองหามาตรการทจะสกดกนมใหฝายการเมอง

มการแสวงหาประโยชนจากราชการดวยและสอดคลอง

กบงานการศกษาของสมเกยรตตงกจวานชยและคณะ

(2550)ไดศกษาเรอง“การสรางองคความรเพอการ

ปฏรปการเมอง”ทระบถงปญหาของระบบการเมองและ

นำเสนอขอเสนอเพอการปฏรปการเมองโดยคณะผวจย

ไดสงเคราะหขอเสนอในการปฏรปการเมองจากการ

ศกษางานวจยทเกยวของการสมภาษณผทรงคณวฒ

และการรบฟงปญหาจากประชาชนในแตละภาคโดยม

ขอเสนอหลกใน4ดานโดย2ดานทสำคญคอขอเสนอ

วาดวยสทธเสรภาพและการมสวนรวมทางการเมองของ

ประชาชนคณะผวจยเหนวาหลกประกนวาดวยการ

คมครองสทธเสรภาพของประชาชนในรฐธรรมนญ

ฉบบใหมตองไมดอยไปกวาบทบญญตในรฐธรรมนญป

พ.ศ.2540โดยมขอเสนอเพมเตมหลายประการอาท

การคมครองสทธและเสรภาพตามทรฐธรรมนญบญญต

ตองเกดขนทนทเมอมการบงคบใชรฐธรรมนญการสราง

กระบวนการแกไขกฎหมายดงเดมทขดรฐธรรมนญ

การสรางระบบการถอดถอนผแทนโดยตรงในเขตของ

ผใชสทธเลอกตงเปนตน

2)ผลวจยพบวาพลงอำนาจแหงชาตทสนบสนน

การปฏรปประเทศไทยกบทศนคตของประชาชนตอ

การปฏรปประเทศไทย มความสมพนธกนในระดบ

ปานกลาง ในทศทางเดยวกน(x=3.71)เมอพจารณา

รายดานพบวาอย ในระดบมากทกดานสงสดคอ

พลงอำนาจทางทหารรองลงมาคอพลงอำนาจทางสงคม

14 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

ทศนคตของประชาชนและพรรคการเมองตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน

และพลงอำนาจทางการเมอง(x=3.92,3.68และ

3 .54ตามลำดบ )ซ งสอดคลองกบงานวจ ยของ

ณชชาภทรอนตรงจตและคณะ(2553)ไดศกษาเรอง

หนงทศวรรษแหงการปฏรปการเมองโดยมวตถประสงค

ในการศกษาคอ1)เพอศกษาและทบทวนเจตนารมณ

และวตถประสงคของการปฏรปการเมองและ2)เพอ

ประเมนสถานการณบานเมองในปจจบนอนเปนผลจาก

การปฏรปการเมองเพอเปนบรบทสำคญในการปฏรป

ประเทศไทยผลการศกษาพบวากลมตวอยางมความ

พงพอใจกบเจตนารมณของการปฏรปการเมองในเรอง

สทธเสรภาพและความเสมอภาคในระดบหนงดงน

ประชาชนมความพงพอใจในประเดน1)สทธในฐานะ

ทเปนมนษยหรอสทธมนษยชน2)การรบรองความ

เสมอภาคของบคคล3)การใหหนวยงานของรฐตอง

เคารพสทธและใหสทธฟองคดในกรณทถกละเมดสวน

ในเรองหลกการสำคญเกยวกบสถาบนการเมองและ

ความสมพนธระหวางสถาบนการเมองนนพบวา

ไมประสบความสำเรจโดยหากจดเรมตนในการปฏรป

การเมองมาจากการวเคราะหวาระบบการเมองไทยอย

ภายใตระบบรฐสภาแบบดงเดมจงควรปรบรปแบบ

ระบบรฐสภาใหเปนระบบรฐสภาแบบมเหตผลเพอความ

สมดลในการบรหารประเทศของรฐบาลในวตถประสงค

ขอ2เพอประเมนสถานการณบานเมองในปจจบนอน

เปนผลจากการปฏรปการเมองเพอเปนบรบทสำคญใน

การปฏรปประเทศไทยนนพบวาสงทเคยเปนจดเดน

ของสงคมไทยนนมบางจดทออนแอลงโดยมปญหาหลก

ในเรองความแตกความสามคคของคนในชาตและ

ปญหาความเหลอมลำทางเศรษฐกจสงคมและอำนาจ

อนนำมาซงความขดแยงในทางการเมองในสวนทเปน

จดออนของสงคมไทยนนพบวาจดออนทยงไมไดรบ

การแกไขและยงคงเปนปญหาของสงคมไทยอยใน

ประเดนเรองการทจรตในการเลอกตงการทสงคมไทย

ใชอำนาจมากกวาการเคารพทำตามกฎหมายซงในทง

สองประเดนนทจรงแลวมรากฐานลกซงถงเรองคณธรรม

จรยธรรมของสงคมวาในการตความการเปนคนดคนชว

ของสงคมนนมมาตรฐานเชนใดอนเปนจดออนของสงคม

ไทยทเกยวของกบปญหาของประเทศตางๆในปจจบน

3)ผลการวจยพบวาประชาชนมทศนคตตอการ

ปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน โดยภาพรวม

เปนทศนคตเชงบวก(x=2.43)กลาวคอการจดตง

รฐบาลทหารเพอปฏรปประเทศไทยและการปฏรป

ประเทศไทยในดานตางๆประชาชนมความคดเหนอย

ในทศนคตเชงบวกทงสองกรณ(x=2.45และ2.41

ตามลำดบ)และพรรคการเมองทงหมดเหนดวยกบการ

ปฏรปในดานตางๆตามทเขยนไวสอดคลองกบการวจย

ของปทมาวดโพชนกล(2557)สำนกงานกองทน

สนบสนนการวจย(สกว.)ทมงสรางการเปลยนแปลงและ

การปฏรปอยางตอเนองบนฐานความรโดยมประเดน

วจยทงดานสงคมเศรษฐกจวฒนธรรมสงแวดลอม

ในระดบประเทศหรอระดบโครงสรางลงมาถงการพฒนา

พนทดวยนวตกรรมทางสงคมและเทคโนโลยและการ

ปฏรปการเรยนร เพอการแกปญหาของชมชนดวย

กระบวนการวจยเพอทองถนรวมถงการวจยเพอการ

ปฏรปเชงโครงสรางความทาทายทสำคญคอความ

สามารถในการปรบตวของภาคสวนตางๆในสงคมให

สอดคลองกบการเปลยนแปลงภาครฐเปนสถาบนท

กำกบดแลกลไกการพฒนาและเปนหางเสอในการกำกบ

ทศทางการพฒนาประเทศผานการกำหนดนโยบายและ

ดำเนนนโยบายในทกมตการบรหารภาครฐทรวมศนย

มความแขงตวขาดพฒนาการท เหมาะสมทำใหรฐ

ไมสามารถปรบตวไดทนกบการเปลยนแปลงกฎกตกา

ตางๆกลายเปนแรงฉดจงจำเปนตองใชกระบวนการ

ปฏรปเพอทำใหเกดการเปลยนแปลงในกลไกการทำงาน

ของรฐและปรบทศทางของนโยบายการปฏรปใน

ระบอบประชาธปไตยจงตองการการมสวนรวมแตยง

ไมเพยงพอเพราะการตดสนใจทดตองการขอมลความร

การถอดประสบการณซงจะไดมาจากงานวจยประเทศ

ไทยมมายาคตหรอความเขาใจผดมากมายหลายเรอง

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 1�

ทำใหการออกแบบนโยบายของรฐไมสามารถแกไข

ปญหาไดตรงจดและบางครงนโยบายกลายเปนตวการ

กอปญหาการวจยเพอการปฏรปเชงโครงสรางจงม

ขนตอนตงแตการศกษาใหเขาใจปญหาใหถกตองการ

กำหนดกรอบการวจยเชงนโยบายและการวจยเพอสราง

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

4)ผลการวจยพบวา ปญหาของประเทศไทยท

ตองการใหปฏรปโดยดวน ประชาชนตองการใหปฏรป

มากทสดคอ1)การทจรตคอรรปชนคดเปนรอยละ

44.32)ระบบเศรษฐกจและปากทองประชาชนคดเปน

รอยละ33.23)ระบบการศกษาคดเปนรอยละ9.1

4)ระบบราชการคดเปนรอยละ6.75)การเมองและ

ว ธ การ เลอกต งคด เปนรอยละ4 .8 เชน เดยวกบ

พรรคการเมองสวนใหญตองการใหแกปญหาการปองกน

และปราบปรามการคอร รปชนอย างจร งจ งและ

พฒนาการศกษาใหมความรประชาธปไตยทแทจรง

และสรางความปรองดองสมานฉนทของคนในประเทศ

สอดคลองกบปทมาวดโพชนกล(http://www.

trf.or.th,15กมภาพนธ2559)ผอำนวยการฝาย

นโยบายชาตและความสมพนธขามชาตสำนกงาน

กองทนสนบสนนการวจย(สกว.)ไดกลาวถงงานวจยกบ

การปฏรปประเทศไทยโดยสกว.มผลงานวจยในบาง

เรองบางเรองอยในระหวางการดำเนนการและบางเรอง

อย ในระหวางการกำหนดโจทยใหถกตองโดยเนน

กำหนดโจทยวจยและขอเสนอการปฏรปเชงโครงสราง

ในลำดบแรกคอ1)การสรางธรรมาภบาลและลด

คอรรปชน2)แนวทางการปฏรปการเมองการปกครอง

และ3)โจทยการวจยเพอการปฏรปเศรษฐกจพรอมม

ข อ เสนอท ส ำคญค อการ เพ มประสทธ ภาพและ

ประสทธผลของระบบการปราบปรามเชนควรทำให

คดคอรรปชนไมมอายความขนาดของคดทจะตอง

ดำเนนการโดยป.ป.ช.ควรเปนกรณใหญๆทสงผลตอ

ประเทศมากสวนคดเลกนนตองไปผลกดนใหดำเนนการ

ในระดบหนวยงานสวนตวอย างการวจยท กำล ง

ดำเนนการดานการปฏรปการเมองการปกครองเชน

การออกแบบระบบการเลอกตงมการศกษาเพอแสดงให

เหนวาสดสวนของผแทนในระบอบประชาธปไตยแบบ

ตวแทนควรสอดคลองกบสดสวนของประชาชนในพนท

ตางๆมากกวาทเปนอยหรอไมการศกษาบทบาทของ

ทหารในระบอบประชาธปไตยการศกษาตวแบบตำรวจ

ประชาธปไตยภายใตแนวคดวาตำรวจคอประชาชนเปน

สมาชกในสงคมทไดรบมอบหมายใหทำหนาทรกษา

ความสงบในสงคมการศกษาออกแบบงานตำรวจใน

การชมนมประทวงเพอบรรเทาความขดแยงในสงคมไทย

เปนตนและสดทายแนวทางแกไขปญหาดานการปฏรป

เศรษฐกจทสำคญคอการพฒนาเศรษฐกจของพนทจาก

ฐานทนทรพยากรเดมและการสงเสรมการลงทนเพอให

เกดการจางงานการสงเสรมการลงทนพฒนาเศรษฐกจ

ใหสอดคลองกบทศทางการพฒนาเศรษฐกจและสงคม

ของประเทศในภาพรวม

5 )ผลการวจยพบว าประชาชนคาดหว งตอ

การปฏรปประเทศไทย โดยภาพรวมประชาชนเหนดวย

อยในระดบมาก(x=3.92)เมอพจารณารายดานพบวา

การปฏรปการทจรตคอรรปชนความเปนประชาธปไตย

การปฏรปเศรษฐกจและปากทองประชาชนการปฏรป

การเมองการปฏรประบบราชการและการกระจาย

อำนาจการปฏรปการศกษาการรางรฐธรรมนญการยต

ความขดแยงและสรางความปรองดองอยในระดบมากทก

ดาน(x=4.08,4.05,4.03,4.00,3.96,3.89,3.78

และ3.57ตามลำดบ)ซงสอดคลองกบงานผลสำรวจ

สวนดสตโพลมหาวทยาลยสวนดสต(www.manager.

co.th,15มกราคม2559)ไดสำรวจความคดเหนของ

ประชาชนทกสาขาอาชพทวประเทศจำนวน2,218คน

ระหวางวนท18-28มถนายน2557เรอง9แนวทาง

การปฏรปของคณะรกษาความสงบแหงชาต(คสช.)

ทประชาชนอยากใหปฏบตตามทคสช.ไดมแนวทาง

การปฏรปทง9ดานซงครอบคลมการเมองเศรษฐกจ

สงคมและการศกษาเพอทจะใหประชาชนไดมสวนรวม

16 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

ทศนคตของประชาชนและพรรคการเมองตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน

ในการกำหนดแนวทางการปฏรปดงกลาวไปสการปฏบต

ทจะทำใหงานปฏรปสำเรจลลวงสมดงจดมงหมายของ

คสช.ทกำหนดไวโดยสรปผลไดดงนประชาชนคดวา

คสช.จะปฏรปสงตอไปนอยางไร?จงจะเหนผลเปน

รปธรรม

5.1) แนวทางการปฏรปการเมองควรทำดงน

คออนดบ1จะตองปฏรปการเลอกตงใหมความโปรงใส

เปนระบบพรรคการเมองควรคดเลอกผสมครทม

คณสมบตเหมาะสมและปฏบตตามกฎหมายเลอกตง

อยางเครงครด(88.86%)อนดบ2มมาตรการปองกน

ปราบปรามการทจรตทกรปแบบบทลงโทษตองเดดขาด

เชนยดทรพยตดสทธทางการเมองโดยตดตามและ

จบกมตวผกระทำผดมาดำเนนคดอยางจรงจง(82.18%)

อนดบ3สร างความร ความเข า ใจท ถกตองใหกบ

ประชาชนเกยวกบเรองการเมองระบอบประชาธปไตย

สทธบทบาทหนาทและการปฏบตตนตามกฎระเบยบ

ตางๆ(80.54%)และอนดบ4ทำลายการผกขาดอำนาจ

ทางการเมองของนกการเมองรนเกาเปดโอกาสให

นกการเมองรนใหมเขามาทำงาน(64.95%)

5.2) แนวทางการสรางมาตรฐานทางจรยธรรม

ของผ บรหารประ เทศ ควรทำด งนค ออนดบ1

ผบรหารตองมจตสำนกดำรงตนอยในความดซอสตย

สจรต(93.67%)อนดบ2กำหนดวธการคดเลอกและ

คณสมบตของผทจะมาดำรงตำแหนงบรหารเชนเปนผม

ความรความสามารถมประสบการณไดรบการยอมรบ

จากสงคมประวตดมภาวะผนำ(82.77%)อนดบ3

คำนงถงสวนรวมไมใชระบบเสนสายไมใหกลมใด

กลมหน งมอำนาจมากเกนไปมการถวงดลอำนาจ

(82.53%)และอนดบ4เปดโอกาสใหประชาชนและ

ทกฝายไดมสวนรวมในการสรรหาตดตามตรวจสอบ

การทำงานของผบรหารประเทศเมอพบการกระทำผด

ตองมกฎหมายและบทลงโทษทรนแรง(71.51%)

5.3) แนวทางการปฏรปกระบวนการยตธรรม

ควรทำดงนคออนดบ1เจาหนาทท เกยวของตอง

ปฏบตหนาทดวยความเปนกลางใหความยตธรรมกบ

ทกฝายไมเลอกปฏบตไมสองมาตรฐานไมใหอำนาจ

ทางการเมองเขามาแทรกแซง(89.68%)อนดบ2

พฒนาองคกรใหเขมแขงเปนทยอมรบมผลงานชดเจน

โดยเฉพาะคดทสงคมใหความสนใจ(83.70%)อนดบ3

บงคบใชกฎหมายอยางเครงครดผกระทำผดตองไดรบ

การลงโทษอยางจร งจ ง (81 .12%)และอนดบ4

พจารณาปรบแกกฎหมายปองกนไมใหมผอาศยชองโหว

กระทำผดและทนสมยอยเสมอ(66.70%)

5.4) แนวทางการปฏรปการบรหารราชการ

แผนดน ควรทำดงนคออนดบ1ยดแนวทางการ

บรหารราชการแผนดนทถกตองเปนธรรม(92.61%)

อนดบ2มกระบวนการตดตามตรวจสอบทเครงครด

ตรงไปตรงมาทงในดานการบรหารงานงบประมาณ

การจดซ อจดจางรวมถงการตรวจสอบทรพยสน

ข า ราชการ (83 .35%)อนดบ3ปรบปร ง ระบบ

การคดเลอกบคคลเขารบราชการใหโปรงใสปราศจาก

การวงเตนเสนสาย(81.94%)และอนดบ4ควรม

การบรหารราชการแบบกระจายอำนาจทกภาคสวน

กำหนดโครงสรางหนวยงานทชดเจนเหมาะสมเปน

ปจจบนเพอใหเกดความคลองตว(66.35%)

5.5) แนวทางการปฏรปการศกษา ควรทำดงน

คออนดบ1สรางโอกาสใหทกคนไดรบการศกษาอยาง

เทาเทยมและทวถงจดสรรงบประมาณดานการศกษา

อย า ง เปนธรรม โดยเฉพาะเดกท ม ฐ านะยากจน

(87.81%)อนดบ2กระทรวงศกษาธการตองมนโยบาย

ดานการศกษาทชดเจนตอเนองไมเปลยนแปลงบอย

พฒนาระบบการศกษาใหไดมาตรฐานและพรอมเขาส

อาเซยน(84.86%)อนดบ3ผบรหารครอาจารย

ผปกครองและนกเรยนจะตองมความเขาใจทชดเจน

ตรงกนทำหน าท ของตน เองอย า ง เต มท ร วมกน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 1�

พฒนาการศกษาไทยใหกาวหนา(81.83%)และอนดบ

4ปรบหลกสตรการเรยนการสอนใหเดกไดมสวนรวม

รจกคดว เคราะหและนำไปใชในชวตประจำวนได

(70.34%)

5 .6 ) แนวทางการปฏ ร ป โครงสร า งทาง

เศรษฐกจ ควรทำดงนคออนดบ1ควบคมราคาสนคา

อปโภคบรโภคและคาสาธารณปโภคให เหมาะสม

(92.97%)อนดบ2สงเสรมการจางงานสรางอาชพ

สรางรายไดกระจายรายไดสทองถนและประชาชน

(85.70%)อนดบ3รณรงคใหคนไทยใชของไทยนำหลก

เศรษฐกจพอเพยงมาใชในการดำเนนชวต(79.60%)

และอนดบ4พฒนาการเกษตรทเปนรายไดหลกของ

ประเทศใหเขมแขงดแลเกษตรกรใหมคณภาพชวตทด

(69.05%)

5.7) แนวทางการปฏรปดานขาวสาร ควรทำ

ดงนคออนดบ1สอมวลชนจะตองรกษาจรรยาบรรณ

ของสอทดเปนกลางไมเอนเอยง(86.75%)อนดบ2

ควรมหนวยงานเฝาระวงการนำเสนอขาวของสอตางๆท

สรางความขดแยงแตกแยกหรอไมเหมาะสม(81.71%)

อนดบ3พดคยทำความเขาใจรวมกนระหวางรฐกบ

สอมวลชนเพอใหสอไดทำงานอยางเตมทเปนอสระ

(81.36%)และอนดบ4ตองมบทลงโทษทชดเจนกบสอ

ทมการนำเสนอขอมลบดเบอนยวยเกนจรงหรอสราง

กระแสปลกปนในสงคม(67.29%)

5 .8)แนวทางการปฏรปความเหล อมลำ

ทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมควรทำดงนคอ

อนดบ1เปดโอกาสใหประชาชนทกชนชนทกอาชพ

สามารถเขาถงสทธประโยชนตางๆทควรจะไดรบ

กระจายรายไดสประชาชนอยางท วถ ง เท า เทยม

(92.50%)อนดบ2ประชาชนควรนำหลกเศรษฐกจ

พอเพยงมาใชในการดำเนนชวตรจกพงตนเองไมรอรบ

ความชวยเหลอจากภาครฐหรอนโยบายประชานยม

เพยงอยางเดยว(83.24%)อนดบ3จะตองสราง

มาตรฐานดานคณธรรมจรยธรรมใหกบผนำนกการเมอง

และขาราชการ(82.06%)และอนดบ4กฎหมาย

จะตองเปนธรรมใชไดสำหรบทกกลมไมเออประโยชน

ตอฝายใดฝายหนง(65.65%)

5.9) แนวทางการปฏรปการทจรตคอรรปชน

ควรทำดงนคออนดบ1ควรมการดำเนนคดลงโทษ

ผกระทำผดอยางเดดขาดบทลงโทษตองรนแรงทำให

เหนเปนเยยงอยางกำหนดระยะเวลาของอายความให

เหมาะสม(91.56%)อนดบ2บงคบใชกฎหมายอยาง

จรงจงไมเลอกปฏบต(84.17%)อนดบ3ปลกฝงสราง

จตสำนกคานยมของคนในชาตใหมความซอสตยสจรต

มคณธรรมจรยธรรม(80.66%)และอนดบ4มการแตง

ต งหนวยงานททำหนาทตรวจสอบเรองการทจรต

คอรรปชนท ง ในระดบทองถนและระดบประเทศ

(65.06%)

ขอเสนอแนะทไดจากการวจย

ผวจยขอเสนอแนะในประเดนสำคญทไดจากผล

การวจยไดดงน

1.ขอเสนอแนะใหรฐบาลรบฟงความคาดหวง

ดงกลาวเพอการจดทำรฐธรรมนญและจดการเลอกตง

ใหไดนกการเมองทดมคณธรรมไดจรง

2.คาดหวงใหรฐบาลทหารของพลเอกประยทธ

จนทรโอชาไดเรงแกไขปญหาและปราบปรามอยางหนก

และจรงจง

3.ขอเสนอแนะใหพรรคการเมองรวมมอกบรฐบาล

ในการปฏรปประเทศไทยตามแนวทางทกำหนดและ

รวมมอกนเพอสนองตอบตอประชาชนอยางแทจรง

4.ขอเสนอแนะใหรฐบาลทหารใชโอกาสนเมอเขาส

อำนาจบรหารประเทศชาตแลวจะตองปฏรปประเทศ

ชาตใหเกดประโยชนแกแผนดนอยางจรงจงเดดขาด

และเขมแขงตามทประชาชนคาดหวง

1� พฤษภาคม - สงหาคม 2560

ทศนคตของประชาชนและพรรคการเมองตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน

5.ขอเสนอแนะใหรฐบาลและคณะกรรมการราง

รฐธรรมนญรบฟงและจดทำความคาดหวงการปฏรป

ดานตางๆใหสนองตอบการพฒนาประเทศไดเปนจรง

นำไปสการปองกนทจรตคอรรปชนท ไดผลอยางม

ประสทธภาพจรงพรรคการเมองและการเลอกตงทด

เศรษฐกจเจรญกาวหนาดการศกษากระจายเทาเทยม

ทกภาคใหเกดความรไดจรงและมงมนใหเกดความ

สามคคสมานฉนทไดจรงและแนนอน

6.การจดทำรฐธรรมนญรฐบาลควรตองยดหลก

ประชาธ ป ไตยแบบม ส วนร วม (Pa r t i c ipa to ry

democracy)โดยเนนรปแบบทดงประชาชนเขามา

มสวนรวมใหมากขนทงแนวคดการปกครองและการ

เลอกผแทนทดกวาเดมการยอมรบและความเปน

เอกฉนทในการลงมตรบรางรฐธรรมนญสอดคลองกบ

หลกประเพณและวฒนธรรมไทยและยดมนในพระมหา-

กษตรยรฐธรรมนญตองคำนงถงประโยชนสวนรวมของ

ประชาชนเปนหลกใหญเพอสงผลใหประชาชนเขาใจ

ศรทธาในการเมองระบอบประชาธปไตยเพมขน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 1�

บรรณานกรม

ภาษาไทย

จระวฒนวงศสวสดวฒน.(2547).ทศนคต ความเชอและพฤตกรรม. พมพครงท3.กรงเทพฯ:อมรนทรพรนตง

แอนดพบลชชง.

ชษณกรพรภาณวชญ.(2540).“ความคาดหวงของประชาชนทมตอบทบาทการจดการทรพยากรธรรมชาตใน

ทองถนของสมาชกองคการบรหารการบรหารสวนตำบล: กรณศกษาจงหวดแพร.”วทยานพนธปรญญา

สงคมศาสตรมหาบณฑต,สาขาสงแวดลอมบณฑตวทยาลย,มหาวทยาลยมหดล.

ณชชาภทรอนตรงจตรและคณะ.(2553).“รายงานการวจยเรองหนงทศวรรษแหงการปฏรปการเมอง.”

กรงเทพฯ:วทยาลยการเมองการปกครองสถาบนพระปกเกลา,

“ประชาชนผมสทธเลอกตงทวประเทศเมอวนท2กมภาพนธ2557”(4ธนวาคม2557).สบคนจาก:http://

hilight.kapook.com/view/97326,

ประยงคเตมชวาลา.(2547).“รายงานการวจยเรองทศนคตความพงพอใจเกยวกบการปฏรประบบราชการ.”

กรงเทพฯ:สำนกเลขาธการวฒสภา,

ปทมาวดโพชนกล.“งานวจยกบการปฏรปประเทศไทย.”(15กมภาพนธ2559).สบคนจาก:http://

www.trf.or.th/index.php?option=com_content&view=article&id=5150:2014-09-29-09-38-54&

catid=22&Itemid=217.

“พรรคการเมองในประเทศไทยทยงดำเนนกจกรรมในปจจบน73พรรค.”(4ธนวาคม2557).สบคนจาก:http:/

/www.ect.go.th/th/wp-content/uploads/2013/11/party_2jan14.pdf.

“พลงอำนาจของชาต–ขดความสามารถในยคสารสนเทศ.”(12ตลาคม2558).สบคนจาก:http://

tortaharn.net/contents/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid=75,

“พลงอำนาจของชาต”(23มกราคม2558).เขาถงไดจาก:https://www.gotoknow.org/posts/158913.

“มชยฤชพนธเปดใจหลงนงเกาอประธานกรธ.ชจำเปนและหลกเลยงไมได.”(31มกราคม2559).สบคนจาก:

http://hilight.kapook.com/view/127362.

“ระบอบการเมองนกการเมองและสถาบนการเมอง”(18มนาคม2558).สบคนจาก:http://library2.

parliament.go.th/giventake/content_cons57/cdc2557-t235_v1n2.pdf.

ลขตธรเวคน.“สภาวะการเมองในชวงเปลยนผาน”(3พฤษภาคมพ.ศ.2557).สบคนจาก:http://

www.dhiravegin.com/detail.php?item_id=000449

อภญญาดสสะมาน.“การปฏรปประเทศไทยกบการหาทางออกวกฤตการเมองไทย.”(10กมภาพนธ2559).สบคน

จาก:http://kpi.ac.th/media/pdf/M7_241.pdf.

20 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

ทศนคตของประชาชนและพรรคการเมองตอการปฏรปประเทศไทยในระยะเปลยนผาน

“เอกสารประกอบการปฏรปโดยสำนกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร”(18มกราคม2558).สบคนจาก:

http://library2.parliament.go.th/giventake/nrc2557-info.html.

ภาษาองกฤษ

Clay,R.(1988).Chambers English Dictionary. GreatBritain:bunaysuffolkLtd..

HerbertC.Kelman.(19December2014).“Imentionofcompliance–gainingbehavior.”[Online]

Availableat:http//www.Jstor.org/stable/278681.

21พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน: ศกยภาพ แนวทางปฏบต และขอบเขตภารกจ

อรทย กกผล*

*รองเลขาธการสถาบนพระปกเกลา(ผชวยศาสตราจารยดร.)

Expanding the Role and Mission of Judicial Affairs to Local Administrative Organizations: Proposals,

Guidelines and Scopes of Mission

บทคดยอ

บทความวจยนมวตถประสงคเพอวเคราะหศกยภาพและความเปนไปไดของการขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมของกระทรวงยตธรรมสองคกรปกครองสวนทองถนรวมทงนำเสนอขอเสนอรปแบบและแนวทางความรวมมอระหวางกระทรวงยตธรรมและองคกรปกครองสวนทองถนทสอดคลองกบภารกจและความหลากหลายขององคกรปกครองสวนทองถนโครงการวจยนำรองเพอเตรยมความพรอมในการขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถนเปนการศกษาวธวจยเชงปฏบตการประกอบทงการศกษาวจยเชงคณภาพและสาธตทดลองในพนทนำรอง4แหง

ผลการศกษาพบวาภารกจทองคกรปกครองสวนทองถนมศกยภาพระดบสงในการดำเนนภารกจดานงานยตธรรมไดแก1)การปองกนและเฝาระวง2)การใหความร/คำปรกษาแนะนำเกยวกบกฎหมายและ3)การจดการความขดแยง/ไกลเกลยประนอมขอพพาทสวนภารกจทมศกยภาพระดบปานกลางไดแก1)การบรการดานงานยตธรรมและ2)การแกไขฟนฟและพฒนาพฤตนสยผกระทำผดสำหรบแนวทางการเสรมสรางความรวมมอนนควรเรมตนจากการศกษาปญหาทำงานเชงรกเชญชวนและทำงานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนแนวทางปฏบตม4ขนตอนคอ1)การพดคยแบบไมเปนทางการและตงคณะทำงาน2)จดประชมเชงปฏบตเพอสรางแผนงานรวมกน3)จดทำบนทกขอตกลงฯและนำแผนไปสการปฏบตและ4)การประเมนผลการทำงานในสวนขอบเขตภารกจทสามารถจดทำผานบนทกขอตกลงฯ(MOU)รวมกนในแตละภารกจไดนนพบวา1)ดานการปองกนและเฝาระวงสามารถสรางเครอขายเฝาระวง/แจงขาวและเบาะแสการจดทำฐานขอมลเกยวกบเดกและเยาวชนกลมเสยงและจดกจกรรมรณรงคกลมเสยง2)ดานการใหความรคำปรกษาแนะนำเกยวกบกฎหมายและการบรการดานงานยตธรรมสามารถ

22 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

ใหความร/คำปรกษากฎหมายทวไปบรการคมครองสทธและเสรภาพนตวทยาศาสตรการจดบรการเยยมเดกทอยในสถานพนจฯผานระบบวดทศนทางไกล(VideoConference)และสงเคราะหผกระทำผดหลงปลอยตว3)ดานการจดการความขดแยงและการไกลเกลยประนอมสามารถทำไดในบางคดทมศกยภาพเทานนเชนคดแพงคดเดกและเยาวชนและคดทวไป4)ดานการแกไขฟนฟและพฒนาพฤตนสยผกระทำผดสามารถจดใหมการดแลผกระทำความผดทงกอนและหลงปลอยตวเพอลดความเสยงในการกระทำความ

ผดซำและการสงเคราะหผตองขงหลงพนโทษเปนตน

คำสำคญ:กระจายอำนาจ,ยตธรรม,องคกรปกครองสวนทองถน

Abstract

ThisstudyaimstoanalyzethepotentialandfeasibilityofexpandingtheroleandmissionoftheMinistryofJusticetolocaladministration.Proposals,models,andguidelinesarepresentedforthecooperationbetweentheMinistryofJusticeandlocaladministrativeorganizationsinlinewiththemissionanddiversityoflocaladministrativeorganizations.PilotprojectstopreparefortheexpansionoftherolesandmissionoftheMinistryofJusticetolocaladministrationincludequalitativeresearchanddemonstrationexperimentsinfourpilotareas.

Theresultsofthestudyshowthatthemissionoflocalgovernmentorganizationshasahighpotentialofcarryingoutthefollowingmissionsofjudicialaffairs:1)preventionandsurveillance;2)legaleducationandadvice;and3)conflictmanagement/conciliation.Thefollowingmissionsofjudicialaffairsalsohaveamedium-levelpotentialofcarryingoutbythemissionofthelocalgovernmentorganizations:1)justiceservices;and2)rehabilitationandcorrection.Regardingthewaytostrengthencooperation,thepotentialproblemsareexaminedbyproactivelyinvitingallofthestakeholderstocollaborateandbyworkingwiththelocalgovernmentagencies.Therearefourstepsintheguidelines:1)conductinginformalmeetingsandappointingworkinggroups;2)organizingpracticalmeetingstocreatejointplans;3)establishingmemorandumsofunderstandingtoputtheplansintopractice;and4)conductingworkevaluations.

ThescopeofthemissiononMOUsincludes:1)preventionandsurveillancewithinformationnetworks,adatabaseofjuvenilegroupsatrisk,andcampaignactivitiesforthegroupsatrisk;2)legaleducationandadvice,justiceservices,generallawknowledge/advice,protectionofrightsandfreedoms,forensicscienceservice,videoconferencingserviceforonlinevisitstojuvenilecorrectionsfacilities,andoffenders’reliefafterrelease;3)conflictandreconciliationinsomepotentialcasessuchascivilcases,juvenilecases,andgeneralcases;4)rehabilitationandcorrectionbothbeforeandafterreleasetoreducetheriskofreoffenseaswellastosupporttheoffenderaftertherelease.

Keywords:Decentralization,Justice,LocalGovernment

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 23

1. บทนำ

การกระจายอำนาจสองคกรปกครองสวนทองถน

เปนไปอยางตอเนองตงแตประกาศใชรฐธรรมนญป

พ.ศ .2540ตอ เน อง เร อยมาจนถ งร ฐธรรมนญป

พ.ศ.2550มการเกดขนและปรบปรงกฎหมายทองถน

หลายฉบบรวมถงมพระราชบญญตกำหนดแผนและ

ขนตอนการกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครอง

สวนทองถนพ.ศ.2542ทระบใหสวนราชการสวนกลาง

และสวนภมภาคตองกระจายภารกจสองคกรปกครอง

สวนทองถน6ดานไดแกโครงสรางพนฐานการสงเสรม

คณภาพชวตการจดระเบยบชมชนสงคมและความสงบ

เรยบรอยการวางแผน/สงเสรมการลงทน/การคาและ

การทองเทยวการจดการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมและศลปวฒนธรรมจารตประเพณและ

ภมปญญาทองถนแมวาภารกจของกระทรวงยตธรรม

ไมถกระบในแผนกระจายอำนาจแตกฎหมายอนญาต

ใหสวนราชการสามารถดำเนนงานรวมกนกบองคกร

ปกครองสวนทองถนได

อยางไรกตามการเพมขดความสามารถในภารกจ

ดานการอำนวยความเปนธรรมซงเปนอำนาจของ

สวนราชการภายใตกระทรวงยตธรรมใหเกดประสทธผล

อนนำมาซงความสงบสขของสงคมไดอยางแทจรงไดนน

กระทรวงยตธรรมจำเปนอยางยงทจะตองอาศยจดแขง

ของ“องคกรปกครองสวนทองถน”ในฐานะหนวยงาน

ทมความใกลชดกบประชาชนมความเขาใจสงทเกยวของ

กบสภาพปญหาและบรบทเชงพนทมากกวาและเปน

องคกรทประชาชนสามารถสะทอนเจตนารมณและ

มสวนรวมมากทสดสวนกระทรวงยตธรรมสามารถดง

เอาจดแขงของตนเองในดานอำนาจหนาทองคความร

ทรพยากรบคคลงบประมาณมาสรางประโยชนรวมกน

ไดในลกษณะการสนธพลงความรวมมอระหวางกน

ขณะเดยวกนกระทรวงยตธรรมไดมนโยบายสราง

ภาคหนสวน(Partners)กบองคกรปกครองสวนทองถน

เพ อกระจายบทบาทงานย ต ธ รรมส ท อ งถ นและ

พฒนาการภารกจอำนวยความยตธรรมเพอใหประชาชน

สามารถเขาถงความยตธรรมอยางเสมอภาคและเชอมน

ตอกระทรวงยตธรรม(Justiceforall,allforjustice)

ทผานมาปรากฏเฉพาะความรวมมอทไมเปนทางการ

(Informal)เทานนอาทอบรมเผยแพรความรทาง

กฎหมายเครอขายยตธรรมชมชนสงเคราะหฟนฟ

ผตดยาเสพตดรณรงคปองกนและแกไขปญหายาเสพตด

เปนตน(ฐนนดรศกดบวรนนทกลและคณะ,2550,

217-222)ในทางกลบกนหนวยงานทงสองฝายยงไมเคย

มการสรางความรวมมอลกษณะเฉพาะกจอยางเปน

ทางการ(Formal)ทำใหประชาชนเสยโอกาสรบบรการ

ดานอำนวยความเปนธรรมทมประสทธผลอยางท

ควรเปน

ดวยเหตดงกลาวจงจำเปนทตองมการศกษาแนวทาง

การทำงานรวมกนระหวางกระทรวงยตธรรมกบองคกร

ปกครองสวนทองถนโดยมการทดลองปฏบตจรงผาน

พนทนำรองเพอนำผลการศกษามาสรางองคความรใน

การกำหนดขอตกลงความรวมมอแนวทางการทำงาน

รวมกนเสรมสรางขดความสามารถในภารกจอำนวย

ความเปนธรรมรวมกนตอไปการวจยครงนผวจยจง

สนใจศกษาและวเคราะหแนวทางการทำงานรวมกน

ตลอดจนจดทำแนวทางหรอแผนการดำเนนงานภารกจ

ดานยตธรรมทไดมการกำหนดรปแบบภารกจและ

อำนาจหนาทรวมกนหรอแนวทางการถายโอนภารกจ

ระหวางกนโดยคำนงถงความเหมาะสมและสอดคลองกบ

บรบทลกษณะและประเภทขององคกรปกครองสวน

ทองถนและการจดทำกรอบและขอบเขตรปแบบ

ทเหมาะสมของภารกจความรวมมอในแตละภารกจทจะ

ดำเนนการในลกษณะบนทกขอตกลงระหวางกระทรวง

ยตธรรมกบองคกรปกครองสวนทองถน

24 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

2. วตถประสงคในการศกษาวจย

2.1เพอศกษาและวเคราะหแนวทางการทำงาน

รวมกนระหวางกระทรวงยตธรรมกบองคกรปกครองสวน

ทองถน

2.2เพอจดทำแนวทาง/แผนการดำเนนงานภารกจ

ดานยตธรรมทมการกำหนดรปแบบภารกจและอำนาจ

หนาทรวมกนหรอแนวทางการถายโอนภารกจระหวาง

กระทรวงยตธรรมกบองคกรปกครองสวนทองถน

โดยคำนงถงความเหมาะสมและสอดคลองกบบรบท

ลกษณะและประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน

2.3เพอจดทำกรอบและขอบเขตรปแบบทเหมาะสม

ของภารกจความรวมมอในแตละภารกจทจะดำเนนการ

ในลกษณะบนทกขอตกลง (Memorandumof

Understanding:MOU)ระหวางกระทรวงยตธรรมกบ

องคกรปกครองสวนทองถน

3. ขอบเขตการศกษาวจย

การศกษาวจยโครงการนำรองเพอเตรยมความพรอม

ในการขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถนนน

ไดมการกำหนดขอบเขตในการศกษาดงน

3 .1ทบทวนภารกจของสวนราชการในส งกด

กระทรวงยตธรรมจำนวน11หนวยงานเชนสำนกงาน

กจการยตธรรมกรมบงคบคดกรมคมครองสทธและ

เสรภาพกรมพนจและคมครองเดกและเยาวชนกรม

ราชทณฑกรมคมประพฤตสำนกงานยตธรรมจงหวด

ซงเปนราชการสวนภมภาคของกระทรวงยตธรรมเปนตน

3.2ทบทวนประสบการณความรวมมอรปแบบตางๆ

ของสวนราชการในสงกดกระทรวงยตธรรมกบองคกร

ปกครองสวนทองถน

3.3ทบทวนประสบการณของสวนราชการตางๆ

ทเคยถายโอนภารกจหรอรวมมอกบองคกรปกครอง

สวนทองถน

3 .4ระบภารกจทองคกรปกครองสวนทองถน

สามารถรวมดำเนนการกบกระทรวงยตธรรมได

3.5กำหนดภารกจแผนการดำเนนงานพรอม

ขอเสนอกระบวนการ/วธการความรวมมอระหวาง

กระทรวงยตธรรมกบองคกรปกครองสวนทองถนทถก

คดเลอกเปนพนท

3.6ทดลองนำรอง4แหงทพรอมและยนดรวมมอ

กบกระทรวงยต ธรรม ได แก 1 )องคการบรหาร

สวนจงหวดนนทบรองคการบรหารสวนจงหวดราชบร

เทศบาลนครสมทรปราการองคการบรหารสวนตำบล

จรเขใหญจงหวดสพรรณบร

3 . 7 ทดลอ งน ำ ร อ งปฏ บ ต ใ นพ น ท จ ร ง แ ล ะ

ประชาสมพนธในพนทขององคกรปกครองสวนทองถน

3.8ปรบปรงแนวทางการดำเนนงานขององคกร

ปกครองสวนทองถนและพฒนาเปนขอตกลงความ

รวมมอระหวางกระทรวงยตธรรมกบองคกรปกครอง

สวนทองถนแตละแหงทไดมการทดลองนำรองปฏบตการ

จรง

4. แนวคด ทฤษฎทใชในการศกษา

การวจยเรองโครงการนำรองเพอเตรยมความพรอม

ในการขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

อาศยองคความรพนฐานหลายแนวคดดวยกนประกอบ

ดวยแนวคดหลกพนฐานคอความยตธรรมชมชนและ

ยตธรรมเชงสมานฉนทพรอมทงมการทบทวนแนวคด

บทบาทของสำนกงานยตธรรมจงหวดและประสบการณ

ทำงานของสวนราชการสวนกลางในการประสานงาน

หรอ/และทำงานรวมกนกบองคกรปกครองสวนทองถน

หรอราชการสวนอนๆรวมทงประสบการณการทำงาน

ขององคกรปกครองสวนทองถนและภาคสวนอนๆ

ในภารกจงานยตธรรมของประเทศทพฒนาแลว

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 25

สวนการศกษาประเดนเกยวกบ“ความรวมมอ”

ระหวางกระทรวงยตธรรมกบองคกรปกครองสวนทองถน

ผวจยอาศยแนวคดและทฤษฎสองมตสำคญเปนกรอบ

ในการศกษาประกอบดวยมตแรกคอการถายโอน

อำนาจหนาทภารกจด านอำนวยความยต ธรรม

จากกระทรวงยตธรรมสองคกรปกครองสวนทองถน

กรอบแนวคดทสำคญในการศกษาคอแนวคดการ

กระจายอำนาจ(Decentralization)การปกครอง

ทองถน (LocalGovernment)องคกรปกครอง

สวนทองถนของไทยและหลกการกระจายอำนาจและ

การถายโอนภารกจสองคกรปกครองสวนทองถนของไทย

มตทสองคอการสรางความรวมมอในฐานะหนสวน

ซ งกนและกน(Partner)เพอจดบรการสาธารณะ

ดานการอำนวยความเปนธรรมผวจยอาศยแนวคด

การบร ห ารจ ดการความร วมม อภาคสาธารณะ

(CollaborativePublicManagement)และแนวคดวา

ดวยการทำงานแบบเครอขาย(Network)เปนกรอบ

ในการศกษาวจย

ในทนผวจยใครขออธบายเกยวกบแนวคดตางๆใน

ขางตนพอสงเขปดงตอไปน

4.1 แนวคดเกยวกบยตธรรมชมชน (Community Justice)

ยตธรรมชมชนคอการเปดโอกาสใหชมชนเขามา

มสวนรวมในฐานะหนสวนกบภาครฐในการปองกน

ควบคมจดการความขดแยงและการแกไขฟนฟผกระทำ

ความผดในชมชนอนมเปาหมายเพอการรกษาความสงบ

เรยบรอยภายในชมชนและเพอใหคนในสงคมมคณภาพ

ชวตทดขนท งนองคประกอบของยตรรมชมชนม

5ประการไดแก1)สรางความยตธรรมทสอดคลองตาม

บรบทของพนทอยางอสระไมองกบกฎหมายทรฐกำหนด

ขน2)เนนการแกปญหาโดยการดงภาคสวนทเกยวของ

มารวมมอกน3)ลดการพงพงผมอำนาจหรอผลกความ

รบผดชอบใหสถาบนของรฐ4)การใหความสำคญกบ

ความสงบสขของสวนรวมมากกวาการอำนวยความ

ยตธรรมเฉพาะรายและ5)เปดโอกาสใหชมชนเขามาม

สวนรวมในกจกรรมยตธรรมในฐานะพลเมอง(จฑารตน

เอออำนวยและคณะ,2551,16-18)

เปาหมายสำคญของยตธรรมชมชนคอปองกน

ควบคมอาชญากรรมและการกระทำผดจดการความ

ขดแยงเชงสมานฉนทการเยยวยาความรนแรงจากอาชญา-

กรรมและเสรมพลงแกเหยอและใหอภยผกระทำผด

กลบคนสงคมตลอดจนประชาชนมความรสกปลอดภย

เกดความสมานฉนทและมศกยภาพมากยงขน(จฑารตน

เอออำนวยและคณะ,2551,เรองเดม,72-76)ทงน

กระบวนการยตธรรมชมชนมไดมขนมาเพอทดแทน

กระบวนการยตธรรมหลกของรฐแตอยางใดเพราะความ

ขดแยงบางลกษณะมความสลบซบซอนและยากเกนกวา

ระบบยตธรรมชมชนสามารถจดการไดเพยงลำพงจงตอง

เชอมโยงกบระบบยตธรรมหลกของรฐเขาดวยกนหรอ

รบภารกจบางสวนทสามารถทำไดเชนภารกจเกยวกบ

การปองกนควบคมอาชญากรรมการจดการความ

ขดแยงเชงสมานฉนทการรบผกระทำผดคนสชมชนโดย

ใหระบบยตธรรมชมชนคมประพฤตและบรการสงคม

เปนตน

สำหรบปจจยสำคญทสงเสรมและเกอหนนให

ระบบยตธรรมชมชนไทยประสบความสำเรจไดนนมอย

ดวยกน5ประการไดแก1)ความชดเจนดานกฎหมาย

และนโยบายของรฐเกยวกบการทำงานรวมกนกบทองถน

และขอบขายททองถนสามารถกระทำได2)ความเขมแขง

ของภาคประชาสงคมระดบชมชนทองถนและการม

สวนรวมของทงประชาชนองคกรปกครองสวนทองถน

เอกชนและยตธรรมจงหวดเขามามสวนรวมและ

มทกษะองคความร(เชนการจดการความขดแยงเชง

สมานฉนท)ยตธรรมจงหวดมตวแทนทำหนาท เปน

ผประสานงานใหกบเครอขายยตธรรมชมชนมโครงสราง

ระบบแผนงานการทำงานรวมกนทชดเจน3)การ

26 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

กำหนดโครงสรางเครอขายยตธรรมชมชนพฒนาไปส

ระบบต วกลาง ( In te rmed ia ryModel )จ ดต ง

คณะกรรมการหรอผนำทไดรบการยอมรบ4)สภาพ

บรบทแวดลอมและตนทนทางสงคมของชมชนทงการม

จตสำนกดานยตธรรมภายในชมชนทนทางสงคมระบบ

คณคาความเชอผนำปราชญทองถนจารตภมปญญา

โครงสรางความสมพนธทมคณภาพฯลฯและ5)เงอนไข

ทางกฎหมายทงการออกนโยบายภาครฐแนวทางการ

บรหารใหอำนาจเจาหนาทสงเสรมการถายโอนภารกจ

บางประการใหแกชมชนเปนตน(จฑารตนเอออำนวย

และคณะ,2551,217-250)

4.2 แนวคดเกยวกบยตธรรมเชงสมานฉนท (Restorative Justice)

กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทกลาววา

ร ฐควรยอมแพแก การผ กขาดการตอบสนองต อ

อาชญากรรมใหแกกลมทไดรบผลกระทบโดยตรงไดแก

ผกระทำผดเหยอและชมชนเพอเยยวยาเหยอและ

ชมชนมการชดใชความเสยหายและเพอสรางความ

สมพนธขนใหม ในการใหผท เก ยวของท งสามฝาย

มสวนรวมความเหมอนของความยตธรรมเชงสมานฉนท

และยตธรรมชมชนคอตางตองการเสรมพลงและสราง

การมสวนรวมของชมชนเหมอนกนนอกจากนยตธรรม

เชงสมานฉนทเกดขนเพอแกไขจดออนของระบบยตธรรม

หลกทมกมงเนนการลงโทษผกระทำผดแตละเลยเหยอ

หรอผไดรบผลกระทบรอบขาง(กตตพงษกตยารกษ,

2550:19-20)

Bartonกลาวถงจดออนของระบบยตธรรม

กระแสหลกของรฐ5ประการไดแกการไมตอบสนอง

ความตองการและความเสยหายอยางเขาใจและสอดคลอง

กบบรบททแทจรงการอาศยแตตวบทกฎหมายแตมได

ทำใหผ เสยหายหรอสญเสยรสกมนคงปลอดภยการ

ตดสนชขาดตามกลไกระบบยตธรรมของรฐมกไมเปนท

พงพอใจของฝายหนงหรอทงสองฝายมไดนำไปสการ

รวมกนแสวงหาทางออกและความรสกไมดตอกนยงคงม

ตอไปและกระบวนการยตธรรมมกมงความสนใจไปท

อาชญากรมากกวาเหยอหรอผเสยหาย(Bartonอางใน

กตตพงษกตยารกษ,2550,12-24)สวนคดทจะนำ

กระบวนการยตธรรมเชงสมาฉนทมาใชนนสงคมโลก

ใหการยอมรบคดบางประเภทไดแกความผดของเดก

หรอเยาวชนความผดจากความรนแรงในครอบครว

ความผดอาญาตอสวนตวหรอยอมความไดการประน-

ประนอมทางแพงทพวงความผดทางอาญาและความผด

เลกๆนอยๆเพอหลกเลยงการจำคกระยะสน(จำคก

ไมเกน3ป)

กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทจงหมายถง

การบรรเทาความเสยหายหรอเยยวยาสงทเกดขนแก

ชมชนกบเหยออาชญากรรมเปนหลกแตผกระทำผดตอง

สำนกและรบผดชอบการบรรเทาความเสยหายจะตอง

เกดขนจากสามฝายเปนอยางนอยคอเหยอ(และบคคล

รอบขางทไดรบผลกระทบ)อาชญากรหรอผกระทำและ

ชมชนโดยอาจมสวนทเกยวของเพมเตมคอผไกลเกลย/

ประสานงานทเปนทยอมรบจากทงสองฝายไมมอำนาจ

ตดสนชขาดแตอำนวยการใหเกดกระบวนการหรอ

เทคนควธใหคกรณบรรลขอตกลงรวมกนได(จฑารตน

เอออำนวยและคณะ,2551,115-124)สวนรปแบบ

ของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทสามารถสราง

ขนได4ลกษณะดวยกน(กตตพงษกตยารกษ,2550,

18-19)ไดแก

1)การไกลเกลยระหวางเหยอกบผกระทำผด

(Victim-OffenderMediationหรอVOM)โดย

เจาหนาทกระบวนการยตธรรมและอาสาสมครทำหนาท

เปนผประสานงานใหทงสองฝายพดคยสรางแผนการ

เยยวยาชดใชความเสยหายทเกดขนใหเปนทพอใจของ

ทงสองฝาย

2)การประชมกลมครอบครว(FamilyGroup

Con f e r ence sห ร อ FGC s ) ม ก ใช ใ น โร ง เร ย น

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 27

ศาสนสถานและสมาชกกลมอนๆเนนการสรางความจรงจง

ตออาชญากรรมการยอมรบผกระทำผดสชมชนมกใช

กบกรณของเดกและเยาวชนหรอภายหลงศาลสงแลว

3)การพจารณาแบบลอมวง (Sentencing

Circles)มการนงลอมวงและสมเพอเปดโอกาสใหแตละ

คนพดโดยไมมการขดจงหวะหลายคนเสนอเรองราว

มมมองและขอคดเหนทแตกตางกนไป

4)รปแบบคณะกรรมการบรณาการชมชน

(CommunityReparativeBoards)โดยคณะกรรมการ

จะเปนสวนหนงในการเบยงเบนคดหรอการคมประพฤต

กรรมการเปนคนในชมชนผกระทำผดเหยอผแทนจาก

กระบวนการยตธรรมและสมาชกครอบครวผกระทำผด

มการพดคยดวยความเคารพกอนพจารณาลงโทษ

4.3 แนวคดสำนกงานยตธรรมจงหวด

สำนกงานยตธรรมจงหวดขนตรงตอสำนกงาน

ปลดกระทรวงยตธรรมเปนหนวยบรณาการงานใน

หนวยงานตางๆสงกดกระทรวงยตธรรมในพนทเขาดวย

กนเพอสรางเอกภาพในการทำงาน(Unity)สามารถ

แปลงยทธศาสตรของกระทรวงยตธรรมสการปฏบต

คำน งถ งบรบทศกยภาพและความตองการของ

ประชาชนในพนทมการจดโครงสรางและระบบงาน

ในพนทหมนเวยนบคลากรและแชรทรพยากรรวมกน

ส วนราชการส วนกลางจะคอยสนบสนนตดตาม

ประเมนผลระบบการจงใจหรอการใหรางวลแกผปฏบต

งานและระบบการพฒนาบคลากรเปนตนตลอดจน

มการใหบรการในลกษณะเครอขายใยแมงมมในรปแบบ

ศนยบรการรวมและบรการแบบจดเดยวเพอความ

สะดวกของประชาชนในการตดตอหนวยงานในสงกด

กระทรวงยตธรรมโครงสรางการทำงานมคณะกรรมการ

สำนกงานยตธรรมจงหวด(กยจ.)ประกอบดวยประธาน

และรองประธานและหวหนาหนวยงานทเหลอเปน

กรรมการทมาจากสวนราชการในสงกดทปฏบตงาน

อยในภมภาคหลายหนวยงานไดแกเรอนจำกลาง/

จงหวด/อำเภอสำนกงานคมประพฤตภาค/จงหวด

สำนกงานบงคบคดและวางทรพยภาค/จงหวดและ

สถานพนจและคมครองเดกและเยาวชนจงหวดมการ

แตงตงเลขานการและผชวยเลขานการจากเจาหนาท

สำนกงานยตธรรมจงหวดทไดรบมอบหมายภายใน

สำนกงานยตธรรมจงหวดม3กลมงานคอกลมงาน

บรหารทวไปกลมงานนโยบายและยทธศาสตรและ

กลมงานบรการประชาชนซงกลมงานบรการประชาชน

ถอเปนหวใจสำคญภายใน(สำนกงานปลดกระทรวง

ยตธรรม,2551,1-3;สำนกงานปลดกระทรวงยตธรรม,

2550,4-8)ประกอบดวย

1)ศนยบรการรวมกระทรวงยตธรรม(Justice

ServiceLink)รวมงานบรการประชาชนของแตละ

หนวยงานไวทเดยวกนเพอความสะดวกรวดเรวและ

เพมประสทธภาพการบรการแกประชาชนแตมขอบเขต

การทำงานดานการใหขอมลคำปรกษารบคำรอง

ขอรองเรยนรองทกขและเบาะแสของสวนราชการ

ท เกยวของโดยจะตดตอสวนราชการเจาของเรอง

เพอดำเนนการตอไป

2)ศนยประสานงานยตธรรมชมชนเปนกลไก

เชอมการทำงานหนวยงานภาครฐกบประชาชนภายใต

ยทธศาสตร“ยตธรรมถวนหนา ประชาชนมสวนรวม

(Justice for All, All for Justice)” มการประสานงาน

กบสวนราชการทเกยวของสงเสรมใหประชาชนรวมตว

เปน“เครอขายยตธรรมชมชนและศนยยตธรรม

ชมชน”มการใหความรทางดานกฎหมายกระบวนการ

ยตธรรมและทกษะการทำงานทงนเครอขายยตธรรม

ชมชนมหนาทใหความรวมมอในรปแบบตางๆเชน

การเฝาระวงอาชญากรรมการไกลเกลยขอพพาท

รบเรองรองทกขและการดแลฟนฟผกระทำผดในชมชน

เปนตนสวนศนยประสานงานยตธรรมชมชนอยใน

ฐานะหนวยงานหนงของสำนกงานยตธรรมจงหวด

ทำหนาทพฒนาจดตงกลไกการทำงานของศนยยตธรรม

28 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

ชมชนและเครอขายยตธรรมชมชนวางระบบฐานขอมล

และเชอมโยงขอมลชมชนกบสำนกงานยตธรรมจงหวด

และกระทรวงยตธรรมตลาดจนตดตามผลการดำเนน

งานและรายงานผลการดำเนนงานโดยกระทรวง

ยตธรรมมอบใหกรมคมประพฤตเปนเจาภาพหลก

ทำหนาทสงเสรมสนบสนนใหประชาชนรวมตวเปน

เครอขายยตธรรมชมชนจากนนอบรมใหความรและ

เลอกตวแทนเปนผประสานงานยตธรรมชมชนมสถานท

ทำงานรวมกนระหวางผประสานงานฯและเครอขายฯ

ตามความเหมาะสม

อยางไรกตามทผานมาพบวาการทำงานของ

สำนกงานยตธรรมจงหวดประสบปญหาอปสรรค

อนสงผลตอประสทธภาพและประสทธผลในการอำนวย

ความยตธรรมจากปจจยหลายประการ(สำนกงาน

ปลดกระทรวงยตธรรม,2550,214-215)ไดแก

ขอจำกดดานทรพยากร(เชนงบประมาณวสดครภณฑ)

อน เก ยว เน อ งจากการกำหนดเจ าภาพหลกและ

ขาดเอกภาพตางฝายตางทำกฎหมายไมระบอำนาจ

หนาทเฉพาะชดเจนบคลากรขาดแรงจงใจเพราะไมไดนำ

ผลการปฏบตงานประเมนความดความชอบหรอแตงตง

และจำนวนบคลากรไมเพยงพอบางพนทขาดความร

และทกษะทจำเปนประชาชนไมไดรบการคมครอง

สทธทควรไดรบเพราะขาดการทำงานเชงรกซงสงผลตอ

การสรางและขยายผลเครอขายยตธรรมชมชนไมม

กจกรรมสรางความสมพนธกบเครอขายยตธรรมชมชน

ขาดทกษะการประชาสมพนธปจจยเหลานลวนสงผล

ตอการพฒนาเครอขายยตธรรมชมชนทจะเชอมโยงกบ

ชมชนอยางแทจรงตองประสบปญหาตามไปดวย

4.4 แนวคดการกระจายอำนาจ กบการ ปกครองทองถน (Decentralization and Local Government)

การกระจายอำนาจคอการถายโอนอำนาจ

หนาทและความรบผดชอบของรฐบาลกลางไปยงรฐบาล

ในระดบรองลงมาหรอภาคเอกชนซงมหลายมตทง

การกระจายอำนาจทางการเมองการกระจายอำนาจ

ทางการบรหารการกระจายอำนาจทางการคลงและ

การกระจายอำนาจทางการตลาด(WorldBankin

Litvack&Seddon1999,1-4)สวนจรสสวรรณมาลา

(อางในสงศตพรยะรงสรรคและผาสกพงษไพจตร,บก.,

2537,77-79)อธบายวาการกระจายอำนาจมสอง

ลกษณะคอหนงคอการกระจายอำนาจการเมอง

การปกครองเปนการกระจายอำนาจใหทองถนหรอ

ชมชนปกครองตนเองเรยกวาการปกครองทองถน

(Localgovernment)สองคอการกระจายอำนาจ

การบรหารโดยมอบหรอแบงอำนาจการตดสนใจให

สวนราชการระดบปฏบตสามารถทำหนาทของตนเองได

โดยไมตองขออนมตหรอความเหนชอบจากหนวยงาน

ทสงขนนอกจากนยงหมายรวมถงการกระจายอำนาจ

ออกนอกระบบราชการอาทการใหเอกชนเขาดำเนน

การหรอมส วนร วมจดบรการสาธารณะและให

ประชาชนมสวนรวมในการบรหารกจการสาธารณะของ

สวนราชการดวย

การวจยครงนไดนยามความหมายทสอดคลอง

กบวตถประสงควา“การกระจายอำนาจคอมตหรอ

รปแบบการบรหารรปแบบหนงทเปดโอกาสใหองคกร

ระดบทองถนทงท เปนทางการและไมเปนทางการ

อนไดแกชมชนเขามามบทบาทในการดแลและดำเนน

กจการสาธารณะของตนเองได

สวนการปกครองทองถนถอเปนผลพวงทเกดขน

จากแนวคดวาดวยการกระจายอำนาจทำใหเกดองคกร

หรอหนวยการปกครองระดบลางทมความใกลชดกบ

ประชาชนมากกวาสวนกลางหรอสวนภมภาคRobson

(อางในชวงศฉายะบตร,2539,26)ใหความหมาย

การปกครองทองถนวาเปนหนวยการปกครองสวนหนง

ของประเทศทมอำนาจอสระในการปฏบตหนาทตาม

สมควร(Autonomous)มสทธตามกฎหมาย(Legal

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 29

Rights)และตงเปนองคกรทจำเปนในการปกครอง

เพอปฏบตหนาทใหสมความมงหมายของการปกครอง

ทองถนพนท(NecessaryOrganization)ทงนองคกร

ปกครองสวนทองถนมความสำคญตอการพฒนา

พลเมองชมชนสงคมและประเทศชาตเพราะชวยเพม

ประสทธภาพในการบรการสาธารณะสอดคลองกบความ

ตองการบรบทแวดลอมทแตกตางกนในแตละพนทเปน

กลไกสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา

ทองถนเพราะประชาชนสามารถใชอำนาจตดสนใจเลอก

ตวแทนรวมตรวจสอบและใชอำนาจทางตรงผานการ

รวมคดรวมทำกบทองถนซ งสงเสรมการปกครอง

และวฒนธรรมประชาธปไตยใหประชาชนตงแตฐานราก

ทำใหสถาบนประชาธปไตยทกระดบในสงคมมคณภาพ

ไปดวย

องคประกอบของการปกครองทองถนนนมอย

8ประการไดแก1)สถานะตามกฎหมาย2)เขตอำนาจ

และระดบชดเจน3)อำนาจหนาทตามกฎหมาย

4)เปนนตบคคลสามารถออกนโยบายกฎขอบงคบ

ควบคมใหมการปฏบตตามนโยบายได5)การเลอกตง

ตวแทนฝายบรหารและสภาทองถน6)มอสระในการ

ปกครองและตดสนใจสามารถใชดลยพนจของตนเอง

ในการกำหนดทศทางการพฒนาการบรหารงานคนเงน

และอนๆ7)มรายไดเปนของตนเองตามทกฎหมายให

อำนาจจดเกบและ8)มการควบคมโดยรฐเทาทจำเปน

(วทยาลยการปกครองทองถน,2549,15)

สำหรบองคกรปกครองสวนทองถนในประเทศ

ไทยจำแนกออกไดเปน2รปแบบไดแก

1)องคกรปกครองสวนทองถนรปแบบทวไป

จะเปนระบบสองชน(Two-TierSystem)มองคการ

บรหารสวนจงหวด(อบจ.)เปนโครงสรางระดบบน

(UpperTier)ดแลพนทขนาดกวางคลอบคลมพนทของ

องคกรปกครองสวนทองถนระดบลางหรอชมชนตางๆ

ทวทงเขตจงหวดโดยรบผดชอบบรการสาธารณะทตอง

ใชศกยภาพสงหรอเกยวเนองระหวางทองถนระดบลาง

มากกวาหนงแหงหรอเกนกวาศกยภาพทองถนระดบ

ลางปจจบนองคการบรหารสวนจงหวดของไทย

มจำนวน76แหงขณะทองคกรปกครองสวนทองถน

ระดบลาง(LowerTier)นนมอยดวยกน2ประเภท

คอเทศบาลและองคการบรหารสวนตำบล(อบต.)

มหนาทดแลชมชนของตนเองใกลชดประชาชนสงกวา

และภารกจสวนใหญมงตอบสนองความตองการในชมชน

ตนเองเปนสำคญปจจบนเทศบาลของไทยมจำนวนรวม

2,441แหงสวนองคการบรหารสวนตำบลมจำนวน

5,334แหง(กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน,

2559:www.dla.go.th/work/abt/)

2)องคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษ

มอย2แหงคอกรงเทพมหานครและเมองพทยาโดย

กรงเทพมหานครไดรบการจดตงเปนองคกรปกครองสวน

ทองถนรปแบบพเศษเพราะเปนเมองหลวงศนยกลาง

การเมองการปกครองและเศรษฐกจของประเทศสวน

เมองพทยาเปนเมองทองเทยวสำคญและเคยมการใช

รปแบบสภา-ผจดการเมอง(City-Manager)เพยง

แหงเดยว

4.5 หลกการกระจายอำนาจและการถายโอน ภารกจสองคกรปกครองสวนทองถน ของไทย

ประเทศไทยมพระราชบญญตกำหนดแผนและ

ขนตอนการกระจายอำนาจฯพ.ศ.2542เปนเครองเมอ

และแนวทางถายโอนภารกจจากสวนกลางและสวน

ภมภาคสองคกรปกครองสวนทองถนโดยมหลกการ

สำคญ6ประการสำคญประกอบดวย(วฒสารตนไชย,

2547,26-30)

1)หลกการแบงความรบผดชอบระหวางรฐกบ

องคกรปกครองสวนทองถนและองคกรปกครอง

สวนทองถนดวยกนเองรฐย งคงไวซ งอำนาจดาน

ความมนคงการตางประเทศพพากษาคดและระบบ

30 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

การเงนการคลงสวนองคกรปกครองสวนทองถนเนน

ดานการพฒนาคณภาพชวตและบรการสาธารณะท

เกยวของกบประชาชนโครงสรางพนฐานระดบชมชน

เปนตนสวนการพจารณาวาภารกจใดควรมอบใหทองถน

ระดบใดใหดประโยชนหรอผลลพธวาเกดขนแกเฉพาะ

ชมชนทองถนนนๆจะมอบใหเทศบาลหรอองคการ

บรหารสวนตำบลแตหากเกยวเนองระหวาง/ขามพนท

ชมชนใหมอบใหองคการบรหารสวนจงหวด

2)หลกความสามารถขององคกรปกครอง

สวนทองถนโดยการกำหนดระยะเวลาและการพยายาม

เพมขดความสามารถหรอศกยภาพใหกบทองถนในการ

จดการซงสวนราชการจำเปนตองมแผนพฒนาพรอมไป

กบองคกรปกครองสวนทองถนเพอใหเกดประสทธภาพ

และผลลพธการบรการทดทสด

3)หลกการจดโครงสรางขององคกรปกครอง

สวนทองถนจะตองเพมเตมโครงสรางเทาทจำเปนและ

เปนงานหลกหรองานพนฐานเทานนแตหากทองถน

มความตองการจดบรการสาธารณะเฉพาะเชนการ

ทองเทยวสามารถดำเนนการเองไดกลาวอกนยหนง

โครงสรางไมตองเหมอนกนหรออสมมาตร(Asymmetrical)

ไดตามความเหมาะสมและความตองการในแตละแหง

4)หลกการเพมประสทธภาพในการบรการ

สาธารณะหรอการสรางความประหยดในเชงขนาด

(EconomicofScale)หรอตนทน(Cost)หากมตนทน

สงควรมการหาทางออกโดยสรางความรวมมอระหวาง

กน(Inter-localGovernmentCooperation)และ

ตองมงเนนใหประชาชนไดรบบรการทรวดเรวมคณภาพ

ตรงตามความตองการและคำนงถงการมสวนรวมของ

ประชาชน

5 )การสร างหลกประกนในการจดบรการ

สาธารณะเมอสวนกลางและสวนภมภาคยตและสงมอบ

บรการใหทองถนรบผดชอบแทนแลวองคกรปกครอง

สวนทองถนตองดำเนนการจดบรการสาธารณะใหม

คณภาพและมมาตรฐานสงหรอไมนอยไปกวาการให

บรการของราชการสวนกลางและสวนภมภาคทเคย

ดำเนนการองคกรปกครองสวนทองถนจะตองยดถอ

หลกเกณฑมาตรฐานของสวนราชการและมาตรฐานทาง

วชาการ

6)หลกการกำกบดแลหรอการสงเสรมสนบสนน

องคกรปกครองสวนทองถนภารกจบางประการซง

ตองการดแลเปนพเศษและตองอาศยความสามารถใน

วชาชพเฉพาะตองมโครงสรางพเศษในการดแลควบคม

และกำกบซงในแผนการกระจายอำนาจฯกำหนดไว

3เรองไดแกการศกษาสาธารณสขและการจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตองมโครงสราง

กำกบและกำหนดนโยบายในรปของคณะกรรมการระดบ

จงหวดเพอเปนหลกประกนดานคณภาพความยตธรรม

และความเสมอภาคระหวางประชาชน

สวนรปแบบการมอบหมายภารกจหรอบรการ

สาธารณะจากรฐสองคกรปกครองสวนทองถนนน

สามารถจำแนกได3รปแบบรปแบบแรกคอองคกร

ปกครองสวนทองถนดำเนนการแทนสวนกลางและ

สวนภมภาคตองยตบทบาทในการบรการสาธารณะ

ดงกลาวโดยทวไปคอบรการสาธารณะขนพนฐาน

ทเกยวของกบคณภาพชวตและโครงสรางพนฐานเมอ

ทองถนรบมอบภารกจแลวสามารถดำเนนการได

3ลกษณะคอ1)ดำเนนการตามความสามารถของ

ตนเองโดยลำพง2)สรางความรวมมอระหวางทองถน

ดวยกนทงระดบเดยวกนและตางระดบและ3)ภารกจ

ทตองดำเนนการแตสามารถซอบรการมอบหมายหรอ

จดซอจดจางใหเอกชนดำเนนการแทนได

รปแบบทสองคอองคกรปกครองสวนทองถน

ก บหน วยร าชการร วมก นดำ เน นการ ( Sha red

Function)เปนภารกจทยงคงอยภายใตการกำกบหรอ

การบรหารจดการหรอการดำเนนงานของสวนราชการ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 31

ภารกจประเภทนจะมการแบงบทบาทกนชดเจนระหวาง

รฐกบองคกรปกครองสวนทองถน

รปแบบทสามคอภารกจทรฐไมไดถายโอนไป

แตองคกรปกครองสวนทองถนสามารถดำเนนการได

เชนการจดการศกษาทงองคกรปกครองสวนทองถน

และรฐยงคงสามารถดำเนนการไปพรอมกนไดแตสวน

กลางทำหนาทกำหนดมาตรฐานขนตำและแนวทาง

ปฏบตให

4.6 แนวคดการบรหารจดการความรวมมอ ภาคสาธารณะ (Collaborative Public Management)

Agranoff (2006)และMcGuire (2006)

กลาววาการบรหารจดการความรวมมอภาคสาธารณะ

เปนการประสานเชอมโยงหรอรวมแบงปนขอมล

ทรพยากรกจกรรมและกำลงความสามารถขององคกร

ตงแตสองแหงขนไปเพอบรรลเปาหมายเชงผลลพธ

รวมกนซงไมสามารถเกดขนไดโดยหนวยงานแหงใด

แหงหนงจดทำเพยงลำพง

เงอนไขททำใหความรวมมอฯเกดขนนนBryson

และคณะ(2006)ระบวาจำเปนตองมปจจยสภาพ

แวดลอมทเกอหนน(EnvironmentalFactors)มการ

ทำงานแตเดมแบบตางฝายตางทำแลวเกดความลมเหลว

หรอไมประสบความสำเรจ(SectorFailure)และม

ปจจยทางตรงกอใหเกดกระบวนการสรางความรวมมอ

(DirectFactors)คอทกฝายมความตงใจแนวแนรวมกน

มกลไกหรอขอตกลงเชอมโยงความรวมมอชดเจนและม

ความไววางใจระหวางกนปจจยเหลานนกบรณาการ

เครอขายตองใหความสำคญทงสน

สวนกระบวนการสรางความรวมมอฯRingsและ

VandeVenกลาววาม ไดมลกษณะเปนเสนตรง

แตมความสมพนธและเชอมโยงกนคอ1)มการเจรจา

(Negotiation)ทงการตอรองทเปนทางการการสราง

ความรความเขาใจและการรบรทตรงกนแบบไมเปน

ทางการจนไดผลประโยชนตางตอบแทนดวยกนทกฝาย

2)การตกลงยอมรบ(Commitment)คอเกยวกบ

แนวทางปฏบตของแตละฝาย3)การดำเนนการ

(Implementation)ทกฝายตางปฏบตตามขอตกลง

ผานการปฏสมพนธทงในระดบองคกรและระดบบคคล

และ4)การประเมน(Assessment)เปนการประเมน

ทกขนตอนขางตนวาอยบนพนฐานการแลกเปลยน

ผลประโยชนตอกนหรอไมหากพบวาบางฝายไมได

ประโยชนอาจจะมการเจรจากนใหม(PeterSmith

RingsและAndrewH.VandeVen,อางในพรภณ

พงษเพชร,2553,30-32)

รปภาพท 1 กระบวนการความรวมมอตามแนวคดของ Rings และ Van de Ven

11

4.6 แนวคดการบรหารจดการความรวมมอภาคสาธารณะ (Collaborative Public Management)

Agranoff (2006) และ McGuire (2006) กลาววา การบรหารจดการความรวมมอภาคสาธารณะเปนการประสานเชอมโยง หรอรวมแบงปนขอมล ทรพยากร กจกรรม และกาลงความสามารถขององคกรตงแตสองแหงขนไป เพอบรรลเปาหมายเชงผลลพธรวมกน ซงไมสามารถเกดขนไดโดยหนวยงานแหงใดแหงหนงจดทาเพยงลาพง

เงอนไขททาใหความรวมมอฯ เกดขนนน Bryson และคณะ (2006) ระบวา จาเปนตองมปจจยสภาพแวดลอมทเกอหนน (Environmental Factors) มการทางานแตเดมแบบตางฝายตางทาเกดความลมเหลวหรอไมประสบความสาเรจ (Sector Failure) และมปจจยทางตรงกอใหเกดกระบวนการสรางความรวมมอ (Direct Factors) คอ ทกฝายมความตงใจแนวแนรวมกน มกลไกหรอขอตกลงเชอมโยงความรวมมอชดเจนและมความไววางใจระหวางกน ปจจยเหลานนกบรณาการเครอขายตองใหความสาคญทงสน

สวนกระบวนการสรางความรวมมอฯ Rings และ Van de Ven กลาววา มไดมลกษณะเปนเสนตรง แตมความสมพนธและเชอมโยงกน คอ 1) มการเจรจา (Negotiation) ทงการตอรองทเปนทางการ การสรางความรความเขาใจและการรบรทตรงกนแบบไมเปนทางการ จนไดผลประโยชนตางตอบแทนดวยกนทกฝาย 2) การตกลงยอมรบ (Commitment) คอ เกยวกบแนวทางปฏบตของแตละฝาย 3) การดาเนนการ (Implementation) ทกฝายตางปฏบตตามขอตกลง ผานการปฏสมพนธทงในระดบองคกรและระดบบคคล และ 4) การประเมน (Assessment) เปนการประเมนทกขนตอนขางตน วาอยบนพนฐานการแลกเปลยนผลประโยชนตอกนหรอไม หากพบวาบางฝายไมไดประโยชนอาจจะมการเจรจากนใหม (Peter Smith Rings และ Andrew H. Van de Ven, อางใน พรภณ พงษเพชร, 2553: 30-32)

รปภาพท 1: กระบวนการความรวมมอ

ตามแนวคดของ Rings และ Van de Ven

แนวทางในการสรางความรวมมอฯ Agranoff และ McGuire กลาวถงปจจยเชงพฤตกรรมทตองกระทาอยางเปนขนตอนตามระยะเวลา เพอใหเกดกระบวนการความรวมมอสาเรจ ตามแนวคดของ Rings และ Van de Ven ตองเรมจากการกระตนสงเสรมความรวมมอ (Activation) โดยเลอก

32 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

แนวทางในการสรางความรวมมอฯAgranoff

และMcGuireกลาวถงปจจยเชงพฤตกรรมทตองกระทำ

อยางเปนขนตอนตามระยะเวลาเพอใหเกดกระบวนการ

ความรวมมอสำเรจตามแนวคดของR ingsและ

VandeVenตองเรมจากการกระตนสงเสรมความรวม

มอ(Activation)โดยเลอกบคคลทครอบครองทรพยากร

ทจำเปนหรอแตละฝายยงขาดแคลนเชนงบประมาณ

ทกษะขอมลอำนาจหนาททรพยากรบคคลฯลฯ

ขนถดมาเปนการวางกรอบความรวมมอ(Framing)

กำหนดประเดนสรางอตลกษณและวฒนธรรมเครอขาย

พฒนาโครงสรางงานและกำหนดแผนยทธศาสตร

ภาพรวมจากผทเขารวมขนตอนทสามคอการระดม

ความรวมมอ(Mobilizing)หรอการดำเนนงานเพอให

บรรลขอตกลงและระดมการสนบสนนจากทงภายนอก

และในเครอขายและขนตอนสดทาย(Synthesizing)

คอสรางสภาพแวดลอมและสภาพเงอนไขทกอใหเกด

ปฏสมพนธทมจดมงหมายและเกดประโยชนรวมกน

ระหวางผทเกยวของตางๆการเอออำนวยเพอใหเกด

สมพนธภาพทสรางความไวเนอเชอใจและสงเสรมการ

แลกเปลยนขอมลตอกนนอกจากนกระบวนการสราง

ความรวมมอดงกลาวจะตองมการประสานตอรอง

โนมนาว(Brokering)และและมการเอออำนวยการ

ปฏสมพนธ(FacilitatingInteraction)เพอนำไปสการ

พฒนาการสรางฉนทามต(KlijinและKoppenjan

อางในพรภณพงษเพชร,2553,32-33)

โครงสร า งความร วมม อฯMande l lและ

Steelmanระบวาม4รปแบบไดแก1)รปแบบ

ประสานงานเปนชวงๆ(IntermittentCoordination)

มสององคกรขนไปรวมกนปรบนโยบายและกระบวนงาน

เพอใหบรรลวตถประสงคทตองการ2)จดตงคณะทำงาน

ชวคราว(TemporaryTaskForce)เพอปฏบตงาน

เฉพาะดานและจะถกยบเลกไปเมอบรรลเปาหมาย

รวมกนแลวมการแลกเปลยนทรพยากรอยในเขตทจำกด

3)การประสานงานถาวร(PermanentorRegular

Coordination)เกดขนเมอองคกรตกลงทจะดำเนน

กจกรรมทมขอบเขตเพอใหบรรลเปาหมายทกำหนด

เปนการเฉพาะสมาชกถกกำหนดบทบาทอยางเครงครด

มลกษณะการประสานงานทสมำเสมอและมการ

แลกเปล ยนทรพยากรมากกวา2รปแบบขางตน

4)โครงสร างผสมผสานและโครงสร าง เครอข าย

(CoalitionsandNetworkStructures)โครงสราง

ผสมผสานเปนโครงสรางทมขอบเขตทแคบกวาและ

เกดขนในองคกรสวนโครงสรางเครอขายเปนโครงสราง

ทเกดขนในระดบระหวางองคกรเชอมโยงหนวยงานและ

องคกรตางๆอยางหลากหลายม เปาหมายและม

การแลกเปลยนทรพยากรในระยะยาว(Mandellและ

Steelmanอางในพรภณพงษเพชร,2553,36)

รปแบบการบรหารจดการความรวมมอฯสามารถ

พจารณาไดทงในมตกจกรรมและกลยทธของความ

รวมมอสามารถแบงได6แบบ(Agranoff,2006และ

McGuire,2006)ไดแก

1)รปแบบการบรหารจดการบนฐานแหงขอบเขต

ภาระหนาท(Jurisdiction-BasedManagement

Model)โดยพจารณาเลอกหนสวนจากภารกจหนาท

มความตนตวในความรวมมอทจะคนหาและเชอมตอกบ

องคกรทมศกยภาพมทรพยากรทจำเปนตอการบรรล

เปาหมายทมอยและอาจเกดขนท งในแนวด งและ

แนวราบ

2)รปแบบการละเวนความรวมมอ(Abstinence

Model)เปนกลยทธแบบตงรบมกปรากฏในองคกรทไม

จำเปนตองสรางความรวมมอมความตนตวตำ

3)รปแบบความรวมมอแนวดง(Top-Down

Model)เปนรปแบบความรวมมอทเปนความสมพนธ

จากบนลงลางระหวางรฐบาลกลางมลรฐและทองถน

เพอใหบรรลเปาหมายและวตถประสงคในระดบชาต

ความตนตวคอนขางสงองคกรระดบทตำกวาถกบงคบ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 33

หรอรองขอ

4)รปแบบความรวมมอแบบผ ใหและผ รบ

(Donor-RecipientModel)ฝายผใหจะสามารถบรรล

วตถประสงคของตนเองไดขนอยกบการดำเนนงานของ

ผรบสวนฝายผรบกอาจจะตองการงบประมาณเพอ

สนบสนนการดำเนนงานจากผใหมความตนตวระดบ

ปานกลาง-สง

5)รปแบบความรวมมอแบบปฏกรยาโตตอบ

(ReactiveModel)ความตนตวในกจกรรมและกลยทธ

รวมมออยในระดบปานกลางรวมมอบางกรณมการ

พจารณาความจำเปนในการเขารวมกจกรรมหรอไม

เพราะบางครงถอวาไมใชภารกจหนาทขององคกร

6 ) ร ป แบบความร ว มม อต ามความพอ ใจ

(ContentedModel)เปนกลยทธความรวมมอแบบ

ฉกฉวยโอกาสระดบความตนตวในกจกรรมตำเลอกรวมมอ

เมอเหนประโยชนเจาหนาทตองมความสามารถดำเนน

ความสมพนธและเลอกโอกาสทดใหกบองคกร

รปภาพท 2 รปแบบของการบรหารจดการความรวมมอตามแนวคดของ Agranoff และ McGuire

13

3) รปแบบความรวมมอแนวดง (Top-Down Model) เปนรปแบบความรวมมอทเปนความสมพนธจากบนลงลางระหวางรฐบาลกลาง มลรฐและทองถน เพอใหบรรลเปาหมายและวตถประสงคในระดบชาต ความตนตวคอนขางสง องคกรระดบทตากวาถกบงคบหรอรอง

4) รปแบบความรวมมอแบบผใหและผรบ (Donor-Recipient Model) ฝายผใหจะสามารถบรรลวตถประสงคของตนเองไดขนอยกบการดาเนนงานของผรบ สวนฝายผรบกอาจจะตองการงบประมาณเพอสนบสนนการดาเนนงานจากผให มความตนตวระดบปานกลาง-สง

5) รปแบบความรวมมอแบบปฏกรยาโตตอบ (Reactive Model) ความตนตวในกจกรรมและกลยทธรวมมออยในระดบปานกลาง รวมมอบางกรณ มการพจารณาความจาเปนในการเขารวมกจกรรมหรอไม เพราะบางครงถอวาไมใชภารกจหนาทขององคกร

6) รปแบบความรวมมอตามความพอใจ (Contented Model) เปนกลยทธความรวมมอแบบฉกฉวยโอกาสระดบความตนตวในกจกรรมตา เลอกรวมมอเมอเหนประโยชน เจาหนาทตองมความสามารถดาเนนความสมพนธและเลอกโอกาสทดใหกบองคกร

รปภาพท 2: รปแบบของการบรหารจดการความรวมมอ

ตามแนวคดของ Agranoff และ McGuire

ผลลพธจากความรวมมอฯ Bryson, Crosby และ Stone ระบวา เปนการสรางคณคาสาธารณะ (Public Value) เกดนวตกรรมใหมๆ บรรลเปาหมายรวมกน ตางฝายตางไดประโยชน มโอกาสทบทวนความรวมมอวาควรดาเนนการตอ ปรบเปลยนหรอยบเลกไป สวน UNODC (2007) กลาวถงผลลพธจากการทางานรวมกนเพอปองกนแกไขปญหายาเสพตด ไดแก เกดการบรณาการของสหวชาชพ การแลกเปลยนขอมล ประสบการณ ลดการแขงขนและทางานทซบซอน การแบงปนยทธศาสตรและวสยทศน เพมศกยภาพทรพยากรมนษย และงบประมาณ การลดลงของตนทน ตลอดจนเมประสทธภาพการทางานของทกฝาย (Bryson, Crosby และ Stone อางใน พรภณ พงษเพชร, 2553, เรองเดม: 47-48; United Nations Office on Drugs and Crime, 2007)

4.7 แนวคดการทางานแบบเครอขาย การทางานแบบเครอขายระหวางองคกร คอ การทางานทมองคกรตงแตสององคกรขนไปมา

รวมกนทางาน มความสมพนธแบบเทาเทยมและพงพาอาศยกน อาจมความสมพนธทงทเปนทางการ

ผลลพธจากความรวมมอฯBryson,Crosby

และStoneระบวาเปนการสรางคณคาสาธารณะ

(PublicValue)เกดนวตกรรมใหมๆบรรลเปาหมาย

รวมกนตางฝายตางไดประโยชนมโอกาสทบทวนความ

รวมมอวาควรดำเนนการตอปรบเปลยนหรอยบเลกไป

สวนUNODC(2007)กลาวถงผลลพธจากการทำงาน

ร วมกน เพ อปองกนแก ไขปญหายาเสพตด ได แก

เกดการบรณาการของสหวชาชพการแลกเปลยนขอมล

ประสบการณลดการแขงขนและทำงานทซบซอน

การแบงปนยทธศาสตรและวสยทศนเพมศกยภาพ

ทรพยากรมนษยและงบประมาณการลดลงของตนทน

ตลอดจนประสทธภาพการทำงานของทกฝาย(Bryson,

CrosbyและStoneอางในพรภณพงษเพชร,2553,

47-48;UnitedNationsOfficeonDrugsand

Crime,2007)

4.7 แนวคดการทำงานแบบเครอขาย

การทำงานแบบเครอขายระหวางองคกรคอ

การทำงานทมองคกรตงแตสององคกรขนไปมารวมกน

ทำงานมความสมพนธแบบเทาเทยมและพงพาอาศยกน

อาจมความสมพนธทงทเปนทางการหรอไมเปนทางการ

เพอทำงานหรอแกปญหารวมกนแบบสมครใจเพราะ

การทำงานหรอการแกปญหานนไมสามารถดำเนนการ

ใหบรรลผลไดเพยงองคกรหรอหนวยงานเดยว

34 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

องคประกอบของการทำงานแบบเครอขายไดแก

1)มวตถประสงคแกปญหาหรอเพมขดความสามารถ

การจดการเพอประโยชนสาธารณะ2)แตละฝายลด

ความเปนอสระลงและเพอสรางความสมดลในการทำงาน

รวมกนกบการพงพาอาศยกน3)มการแลกเปลยน

ทรพยากรความรความสามารถและขอมลตางๆเพอ

จดการปญหาร วมกน4 ) เกดจากความสมครใจ

(Voluntary)ซงตองมการเจรจาตอรองประนประนอม

และสอสารทำความเขาใจระหวางตวแสดงในเครอขาย

5)ความสมพนธอาจเปนทางการและไมเปนทางการ

หรออาจผสานวธการทำงานทงทเปนทางการและไมเปน

ทางการใหการดำเนนงานของเครอขายขบเคลอนไปใน

ทศทางทพงประสงครวมกนและ6)สามารถดำเนนการ

ไดอยางยงยนสามารถเพมขดความสามารถในการ

ปฏบตงานหรอจดการกบปญหาไดอยางเปนรปธรรม

(วระศกดเครอเทพ,2550,35-40)

การทำงานของเครอขายระหวางองคกรมกเกด

ขนเพอแกปญหาระบบราชการทขาดประสทธภาพและ

ประสทธผลหรอเกดความลมเหลวจากการดำเนนงาน

เพยงลำพงของหนวยงานภาครฐบางแหงบางกรณกลไก

ของรฐไมสามารถเขาจดการปญหาลกๆอยในพนทหาง

ไกลหรอมความสลบซบซอนไดและบางครงตองการ

สรางนวตกรรมท เปนผลกจากการทำงานรวมกน

เครอขายอาจเกดจากแรงกดดนของหนวยงานภาครฐ

หรอตวแสดงภายนอกกระตนกไดสวนการเกดขนมาของ

เครอขายนนอาจเกดขน3ลกษณะคอการเกดขนโดย

ธรรมชาตของมนเองการเกดขนจากการจดตงของรฐ

หรอสถาบนทมอำนาจมากกวาและการเกดขนจาก

ววฒนาการทมความรวมมอแบบหลวมๆและยกระดบส

เครอขายเขมแขง(วชยรปขำด,2552,25-26)

รปแบบการทำงานขององคกรปกครองสวน

ทองถนในรปแบบเครอขายวระศกดเครอเทพ(2550,

84-91)มองเครอขายในฐานะของนวตกรรมทองถนเพอ

จดบรการสาธารณะและพฒนาประสทธภาพประสทธผล

ขององคกรโดยพจารณาจากระดบการมสวนรวมของ

ประชาชนและการกระจายตวของขอมลและทรพยากร

ระหวางองคกรแบงออกเปน4ลกษณะคอ

1)เครอขายการปรกษาหารอ(Consultative

Model)ทองถนเปดโอกาสใหประชาชนและหนวยงาน

ภายนอกใหความเหนหรอขอเสนอแนะแตผบรหาร

ทองถนตดสนใจขนสดทายทำงานและตดสนใจรวดเรว

มระยะเวลาสนๆหรอยบเลกไปเมอบรรลเปาหมาย

2)เครอขายการจางเหมา(ContractedModel)

โดยทองถนจางเหมาเอกชนภาคประชาชนหรอ

หนวยงานภาครฐอนๆเขาทำสญญาจดบรการสาธารณะ

และเปนผปฏบตงานและพรอมรบความเสยงสวนทองถน

จะเปนผกำกบดแลความสมพนธมลกษณะท เปน

ทางการกำหนดบทบาทหนาทความรบผดชอบของ

แตละฝายอยางชดเจน

3)เครอขายภาคประชาสงคม(Decentralized

Model)เปนการพงพาอาศยระหวางกนความสมพนธ

ไม เปนทางการสงองคกรปกครองสวนทองถนจะ

สนบสนนการรวมตวของประชาชนชวยเหลอกระตน

สนบสนนจงใจใหภาคชมชนแกปญหาตางๆในฐานะ

“พเลยง”การมสวนรวมของประชาชนอยในระดบสง

ไมอาจระบถงความคาดหวงของผลสำเรจชดเจนมากนก

แตมขดความสามารถในการเขาถงปญหาในวงกวาง

4)เครอขายรวมปฏบตการ(Collaborative

Model)อาศยตวแสดงหลากหลายทำงานอยางเขมขน

และตอเนองมการกำหนดหนาทความรบผดชอบ

การแลกเปลยนทรพยากรเทคโนโลยหรอขอมลระหวาง

ตวแสดงเปดโอกาสใหภาคประชาชนเขามามสวนรวม

อย า งกว า งขวาง เพ อ ให ข อม ลข าวสารรอบด าน

ความสำเรจของการทำงานขนอยกบความรวมมอ

ความชวยเหลอและความรบผดชอบของตวแสดงตางๆ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 35

รปภาพท 3 การทำงานของทองถนในรปแบบเครอขายตามแนวคดของ วระศกด เครอเทพ

ระบบปฏบตการภายในเครอขายของทองถน

วระศกดเครอเทพ(2550,119-138)อธบายเกยวกบ

ระบบการทำงานของเครอขายทตองใหความสำคญ

เพราะเปนปจจยทนำไปสความสำเรจหรอลมเหลวของ

เครอขายทงในการกอตวและการทำงานรวมกนปจจย

เหลานไดแก

1)ภาวะผนำและการกอตวของเครอขาย

การทำงานเพราะจะสรางและผลกดนใหกจกรรม

เครอขายดำเนนการไปในทศทางทตองการสวนผนำ

ทมภาวะดงกลาวอาจเปนผบรหารทองถนกำนน

ผใหญบานบคคลทประชาชนในชมชนใหการยอมรบ

และกลมประชาชน

2)ระบบการตดสนใจกบการกำหนดเปาหมาย

การทำงานของเครอขายสามารถสงผลเกอหนนตอ

ความสำเรจในการทำงานเปาหมายถอเปนเงอนไขลำดบ

ตนๆทตวแสดงใหความสนใจทงนระบบการตดสนใจ

เพอกำหนดเปาหมาย4รปแบบไดแกการตดสนใจโดย

ผบรหารทองถน(Top-downApproach)การตดสนใจ

ผานคณะกรรมการ/ตวแทนพหภาค(Representative/

CommissionApproach)การตดสนใจรวมกนผาน

15

ของประชาชนอยในระดบสง ไมอาจระบถงความคาดหวงของผลสาเรจชดเจนมากนก แตมขดความสามารถในการเขาถงปญหาในวงกวาง

4) เครอขายรวมปฏบตการ (Collaborative Model) อาศยตวแสดงหลากหลาย ทางานอยางเขมขนและตอเนอง มการกาหนดหนาทความรบผดชอบ การแลกเปลยนทรพยากร เทคโนโลย หรอขอมลระหวางตวแสดง เปดโอกาสใหภาคประชาชนเขามามสวนรวมอยางกวางขวาง เพอใหขอมลขาวสารรอบดาน ความสาเรจของการทางานขนอยกบความรวมมอ ความชวยเหลอ และความรบผดชอบของตวแสดงตางๆ

รปภาพท 3: การทางานของทองถนในรปแบบเครอขาย

ตามแนวคดของ วระศกด เครอเทพ

ระบบปฏบตการภายในเครอขายของทองถน วระศกด เครอเทพ (2550: 119-138) อธบายเกยวกบ ระบบการทางานของเครอขายทตองใหความสาคญ เพราะเปนปจจยทนาไปสความสาเรจหรอลมเหลวของเครอขายทงในการกอตวและการทางานรวมกน ปจจยเหลาน ไดแก

1) ภาวะผนาและการกอตวของเครอขายการทางาน เพราะจะสรางและผลกดนใหกจกรรมเครอขายดาเนนการไปในทศทางทตองการ สวนผนาทมภาวะดงกลาว อาจเปนผบรหารทองถน กานน ผใหญบาน บคคลทประชาชนในชมชนใหการยอมรบ และกลมประชาชน

2) ระบบการตดสนใจกบการกาหนดเปาหมายการทางานของเครอขาย สามารถสงผลเกอหนนตอความสาเรจในการทางาน เปาหมายถอเปนเงอนไขลาดบตนๆ ทตวแสดงใหความสนใจ ทงน ระบบการตดสนใจเพอกาหนดเปาหมาย 4 รปแบบ ไดแก การตดสนใจโดยผบรหารทองถน ( Top-down Approach) การ ต ดส น ใจผ านคณะกรรมการ /ต วแทนพห ภา ค (Representative/Commission Approach) การตดสนใจรวมกนผานกระบวนการประชาคม (Discursive deliberation Approach) และการตดสนใจกนเองในกลมของประชาชนทเกยวของ (Bottom-up Approach)

3) การระดมทรพยากรเพอใชในการทางานของเครอขาย อาจอยในรปของเงน บคคล อปกรณ/เครองมอ /ทดน/สงปลกสราง เทคนคความรหรอความ เชยวชาญเฉพาะดาน เปนตน และสามารถระดมไดจากทงภายนอกและภายในชมชน อยางไรกตาม การระดมทรพยากรจากภายนอก มกมความเชอมโยงกบวตถประสงคของแหลงทนรวมอยดวย

กระบวนการประชาคม(Discursivedeliberation

Approach)และการตดสนใจกนเองในกลมของ

ประชาชนทเกยวของ(Bottom-upApproach)

3)การระดมทรพยากรเพอใชในการทำงานของ

เครอขายอาจอย ในรปของเงนบคคลอปกรณ/

เครองมอ/ทดน/ส งปลกสรางเทคนคความรหรอ

ความเชยวชาญเฉพาะดานเปนตนและสามารถระดมได

จากท งภายนอกและภายในชมชนอยางไรกตาม

การระดมทรพยากรจากภายนอกมกมความเชอมโยงกบ

วตถประสงคของแหลงทนรวมอยดวย

4)การตดตามผลสำเรจของการทำงานใน

ระบบเครอขายโดยมกลไกการตรวจสอบตดตามและ

สรางมาตรการ/ตวชวดทชดเจนวาประสบความสำเรจ

หรอมความคบหนาอยางไรเพอการปรบปรงและพฒนา

เครอขายยงขนไป

5)การคำนงถงปญหาและบรบทแวดลอม

(Contingency Logic) ทงในเชงเศรษฐกจชมชนและ

สงคมอกดวยพรอมทงลกษณะของปญหาและทนทาง

สงคม ขอพงระวง เกยวกบปจจยบนทอนหรอเปน

36 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

ขอจำกดประสทธภาพและประสทธผลของเครอขาย

อาทความยากในการผสานความแตกต าง ( เชน

วฒนธรรมองคกรปรชญาการทำงาน)การกำกบดแล

หยอนยานเกนไปเนองจากมรายละเอยดปลกยอยมาก

ปญหาทเกดจากการสอสารระหวางกนสงผลตอความ

ยงยนของเครอขายและความสมพนธสวนตวตวแสดง

บางกลมใชเครอขายเปนเวทในการปรกษาหารอแต

ไมสามารถสรางสรรคผลงานใหเกดขนอยางเปนรปธรรม

ไดอยางแทจรงเปนตน

4.8 ประสบการณการทำงานของสำนกงาน คณะกรรมการกระจายอำนาจใหแกองคกร ปกครองสวนทองถน และกรณกรมสงเสรม การปกครองทองถน รวมกบองคกร ปกครองสวนทองถนและสวนราชการ

การทำงานของสำน ก ง านคณะกรรมการ

การกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนจะ

เปนไปตามแผนการกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครอง

สวนทองถนฯมสภาพบงคบในเชงกฎหมายระดบ

ประเทศรปแบบการทำงานรวมกนระหวางสวนราชการ

และองคกรปกครองสวนทองถนในการถายโอนภารกจ

นนสามารถจำแนกเปนรปแบบท เปนทางการเชน

ฝกอบรมจดทำคมอตดตามประเมนผลการทำงาน

ส วนรปแบบท ไม เปนทางการ เชน ใหคำปรกษา

คำแนะนำเปนพเลยงโดยมการจดทำแผนการถายโอน

ภารกจและกำหนดมาตรฐานการบรการอยางชดเจน

เพอใหสามารถบรหารจดการภารกจทถายโอนไดอยางม

ประสทธภาพมการเตรยมความพรอมและเสรมสราง

ขดความสามารถ/ศกยภาพในการจดบรการสาธารณะ

ขององคกรปกครองสวนทองถนใหไดมาตรฐาน

ทงนณรงคเชอบญชวย(สมภาษณวนท7พ.ค.

2553)ระบว าการทำงานรวมกบองคกรปกครอง

สวนทองถนนนสวนราชการตองคำนงถงศกยภาพและ

ขดความสามารถในการทำงานของทองถนเพราะแตละ

แหงมความแตกตางหลากหลายกนสวนราชการ

จงมหนาทชวยเพมศกยภาพและขดความสามารถให

ใกลเคยงกนในการรองรบการถายโอนภารกจและตองม

การดำเนนการวางแผนการถายโอนภารกจอยางเปน

ระบบด ง เชนการถ ายโอนภารกจของสำนกงาน

คณะกรรมการคมครองผบรโภคเปนตน

สวนการทำงานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน

และหนวยงานตางๆของกรมสงเสรมการปกครอง

ท อ ง ถ น อ า จ เ ก ด ข น ไ ด 3 ล ก ษณะ ค อ ก า ร ต ง

คณะกรรมการรวมกนการทำบนทกขอตกลงวาดวย

ค ว าม ร ว มม อ (MOU ) และคว าม ร ว มม อท เ ป น

กระบวนการและมกฎหมายรองรบทพบบอยคอการ

จดทำบนทกขอตกลงวาดวยความรวมมอนนพบวา

มตวแปรหรอปจจยททำใหประสบความสำเรจไดแก

1)ทำงานบนพนฐานความเทาเทยมและชวยเหลอซงกน

และกนทงองคความรแลกเปลยนทรพยากรชวย

กระตนใหองคกรปกครองสวนทองถนเกดความสนใจ

นำไปตอยอดและดำเนนการเองอยางสมำเสมอ2)ความ

ตงใจจรงและความตอเนองของนโยบายความรวมมอ

ระหวางรฐกบองคกรปกครองสวนทองถนและองคกร

ปกครองสวนทองถนเอง3)เตรยมความพรอมและการ

เสรมสรางศกยภาพใหกบองคกรปกครองสวนทองถน

4)การทำงานในเชงบรณาการกบหนวยงานอนทมงาน

ลกษณะใกลเคยงกนเพอการใชทรพยากรใหคมคา

เกดประสทธภาพและมประสทธผล5)การคำนงถงขอ

เทจจรงดานศกยภาพขององคกรปกครองสวนทองถน

บรบทปจจยแวดลอมในแตละพนททมความแตกตางกน

(ธนายนตรโกวท,ประมวลความคดเหนเวทสมมนา

วนท10พ.ค.2553)

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 37

4.9 ประสบการณการทำงานขององคกร ปกครองสวนทองถนและภาคสวนอน ๆ เกยวกบภารกจงานยตธรรมในประเทศ ทพฒนาแลว

ผวจยไดทบทวนภารกจงานยตธรรมทมศกยภาพ

หรอมแนวโนมในการทำงานรวมกบองคกรปกครองสวน

ทองถนในประเทศทพฒนาแลวไดแกสหรฐอเมรกา

องกฤษและออสเตรเลยในทนผวจยใครขอหยบยก

ตวอยางบางกรณเทานนดงตอไปน

1) ภารกจดานการปองกนและเฝาระวงการ

กระทำความผดประเภทตางๆ เชน

-โครงการNeighborhoodWatch(San

Diego,สหรฐฯ)สำนกงานตำรวจประจำมลรฐอาศย

การมสวนรวมของคนในชมชนชวยเฝาระวงและสอดสอง

ดแลชมชนโดยรวมมอกบเพอนบานในการดแลบานพกท

อยอาศยและทรพยสนใหกนและกนแจงเหตเมอพบ

เหตการณทนาสงสยเพอปกปองทรพยสนของตนเองและ

ของเพอนบาน

-หนวยเฝาระวงชมชน(CitizensPatrol)

(เมองOkanagan,องกฤษ)เปนการรวมกลมของ

ประชาชนในเมองเพอปองกนปญหาอาชญากรรม

ในชมชนซงเปนอาสาสมครทสละเวลายานพาหนะ

ทำการลาดตระเวนตรวจตราชมชนสงเกตการณและ

รายงานเหตการณใหเจาหนาทตำรวจทราบผานวทย

สอสารเมอพบเหนเหตการณผดปกตโดยไมเขาไป

ยงเกยวกบเหตการณนนๆและมการจดตงททำการ

ตำรวจชมชน

2) ภารกจดานการใหความร /คำปรกษา/

แนะนำเกยวกบกฎหมายและการบรการดานงาน

ยตธรรมเชน

-โครงการความรวมมอในการใหบรการดาน

กฎหมายแกประชาชน(CooperativeLegalService

DeliveryProgram)(NewSouthWales,ออสเตรเลย)

เพอปรบปรงการใหบรการของหนวยงานดานกฎหมายให

รวมกนทำงานเปนเครอขายสรางความเขาใจในสทธ

และปรบปรงการใหบรการของหนวยงานแลกเปลยน

ขอมลขาวสารพฒนากลไกสงตอยงหนวยงานเฉพาะ

ในการดำเนนงานผแทนจากหลายหนวยงานเชนศาล

ทองถนศนยยตธรรมชมชนเปนตน

-โครงการหนสวนความรวมมอใหบรการดาน

กฎหมายในชมชน(CommunityLegalService

Partnership)(LondonBoroughofBexley,องกฤษ)

องคกรปกครองสวนทองถนจะเปนหนสวนกบภาคสวน

ตางๆในการใหบรการประชาชนใหไดรบความชวยเหลอ

เกยวกบสทธทางกฎหมายตางๆโดยดำเนนการรวบรวม

ฐานขอมลองคกร/หนวยงานตางๆท ใหบรการให

คำปรกษาและใหความชวยเหลอดานกฎหมายไวดวยกน

เปนเครอขายในทองถน

3) ภารกจดานการจดการความขดแยงและการ

ไกลเกลยประนอมขอพพาทตางๆ เชน

-ศนย ไกล เกล ยขอพพาทชมชนทองถน

(LocalCommunityMediationCenters)(Michigan,

สหรฐฯ)ศาลเปนผสงตอคดไปยงศนยไกลเกลยขอพพาท

ชมชนทองถนหรอประชาชนจะเปนผเลอกใชกระบวนการ

ไกลเกลยแทนการฟองรองดำเนนคดกไดทงนการ

ไกลเกลยตองเกดจากความยนยอมของคกรณในการ

เจรจาตกลงกนมผไกลเกลยทำหนาทอยางเปนกลาง

-ศนย ใหบรการการไกล เกลย (Dudley

Mediat ionServ ice)DudleyMetropol i tan

BoroughCounci l ไดดำเนนศนย ใหบรการการ

ไกลเกลยใหกบประชาชนทอยอาศยในเขตDudley

Boroughโดยไมเสยคาใชจายใหบรการโดยอาสาสมคร

ทไดรบการฝกฝนมาอยางดมทกษะและความเชยวชาญ

ในการไกลเกลยสงคอยใหบรการครอบคลมประเดน

38 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

ขอพพาทเชนขอพพาทในครอบครวเพอนบานแตไม

ครอบคลมเรองเชอชาตการเหยยดผวการใชความ

รนแรงหรอความผดปกตทางจต

4) ภารกจดานการแกไขฟนฟและพฒนาพฤต

นสยผกระทำผด

-การฟนฟพฤตนสยของผกระทำความผด

ด วยแนวคดชมชนบำบด (Community -based

correctionalprograms)เคานตบางมลรฐมการให

งบประมาณเชนการคมประพฤตผทศาลสงผออกจาก

เรอนจำกอนกำหนดการอนญาตใหผตองขงทมความ

ประพฤตดออกมาทำงานนอกเรอนจำระหวางวน

การกกขงผถกคมประพฤตณสถานทอยอาศยดวย

อปกรณอเลกทรอนกสการคมประพฤตแบบเขมขนท

ผถกคมประพฤตถกคมประพฤตอยางเครงครดในการ

ทำงานเตมเวลาชดใชความเสยหายตอเหยอผกระทำ

ความผดฝกอบรมทกษะวชาชพและทำงานบรการ

สงคมเปนตน

-การคมประพฤตแบบเขมโดยการมสวนรวม

ของชมชนมลรฐนวเจอรซย(NewJersey)สหรฐฯได

ใชมาตรการคมประพฤตแบบเขมเพอเปนทางเลอกทใน

การใชมาตรการลงโทษระดบกลางในชมชนแทนการ

ลงโทษจำคกปลดปลอยผตองขงทไดรบโทษจำคกไปแลว

3หรอ4เดอนทำใหเพมพนทในเรอนจำไวรองรบผตอง

โทษคดอกฉกรรจอนๆควบคมพฤตกรรมเบยงเบนของ

ผกระทำผดในระยะเขาไปอยในชมชนและทดสอบ

วาการควบคมสอดสองผกระทำผดทไดรบการคดเลอก

แลวมภาระคาใชจายนอยกวาและมประสทธภาพมาก

กวาการคมขง

5. ระเบยบวธวจย

การวจยน เปนการวจยเชงปฏบตการ(Act ion

Research) ใชพ นท ทดลองนำรองปฏบต การใน

สถานการณจรง(ExperimentalStudy)โดยไดให

องคกรปกครองสวนทองถนนำรองไดทดลองปฏบต

ภารกจงานยตธรรมประกอบกบในการศกษาไดใช

ระเบยบวธวจยเชงคณภาพ(QualitativeApproach)

มวธการศกษาเพอใหไดมาซงขอมลหลากหลายวธไดแก

การ เกบขอมลจากเอกสารการสมภาษณ เช งลก

(In-depthinterview)การจดเวทสมมนาระดมความ

คดเหนการจดประชมหารอรวมกบผทเกยวของการจด

ประชมเชงปฏบตการ(Workshop)การทดลองปฏบต

การจรงและการลงพนทรวมสงเกตการณและการจดเวท

สมมนาถอดบทเรยนการทดลองดำเนนภารกจงาน

ยตธรรมขององคกรปกครองสวนทองถนนำรองประกอบ

กบมการศกษาทดลองนำรองปฏบตการในสถานการณ

จรง(ExperimentalStudy)โดยไดใหองคกรปกครอง

สวนทองถนนำรองจำนวน4แหงไดแกองคการบรหาร

สวนจงหวดนนทบรองคการบรหารสวนจงหวดราชบร

เทศบาลนครสมทรปราการและองคการบรหารสวน

ตำบลจรเขใหญอำเภอบางปลามาจงหวดสพรรณบร

ทดลองปฏบตภารกจงานยตธรรมทแตกตางกน

การดำเนนการตามขอบเขตมระยะเวลาในการศกษา

เปนเวลา9เดอนตงแตเดอนกมภาพนธ-พฤศจกายน

พ.ศ.2553

6. ผลการศกษา

ผลการศกษาตามวตถประสงคการวจยมดงน

6.1 ผลการวเคราะหภารกจทมศกยภาพท องคกรปกครองสวนทองถนสามารถ ดำเนนการรวมกบกระทรวงยตธรรมได

ปจจยทสงผลตอระดบความมศกยภาพและ

ความเปนไปไดในการดำเนนภารกจรวมกนระหวาง

สวนราชการในสงกดกระทรวงยตธรรมกบองคกร

ปกครองสวนทองถนไดแกการเออของกฎหมาย

ประสบการณในการดำเนนงานขององคกรปกครอง

สวนทองถนความสนใจและผลประโยชนทางการเมอง

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 39

ของผบรหารทองถนและสภาพปญหาในพนทและความ

ตองการของประชาชน

เม อพจารณาความเปนไปไดและแนวโนม

การดำเนนภารกจงานยตธรรมขององคกรปกครอง

สวนทองถนผ วจยไดจดกลมภารกจใหมทมความ

ใกล เคยงกน โดยรวมภารกจด านการใหความร /

คำปรกษา/แนะนำเกยวกบกฎหมายและการบรการงาน

ยตธรรมเขาไวดวยกนไดและตดภารกจดานการสบสวน

สอบสวนและดำเนนคดออกไปเพราะเกยวของกบกลไก

การใชอำนาจรฐและเปนเรองของมาตรฐานการบงคบใช

กฎหมายซงองคกรปกครองสวนทองถนไมสามารถ

แทรกแซงการใชอำนาจนไดดงนนจงเหลอภารกจงาน

ยตธรรมทมศกยภาพของสวนราชการในสงกดกระทรวง

ยตธรรมในการทำงานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน

4ภารกจโดยมระดบของความมศกยภาพในการดำเนนงาน

รวมกบองคกรปกครองสวนทองถนแตกตางกนดงน

1)ภารกจดานการปองกนเฝาระวงการกระทำ

ความผดประเภทตางๆพบวาเปนภารกจทมศกยภาพ

ระดบสงเพราะองคกรปกครองสวนทองถนดำเนนการ

เองไดทนทและอยในอำนาจหนาท

2)ภารกจดานการใหความรการใหคำปรกษา

แนะนำเกยวกบกฎหมายและการบรการดานงาน

ยตธรรมแบงเปนภารกจยอยเปน2ภารกจคอหนง

ภารกจเกยวกบการใหความรเกยวกบกฎหมายพบวา

เปนภารกจทมศกยภาพระดบสงสามารถดำเนนการได

ทนทเพราะองคกรปกครองสวนทองถนสวนใหญมความ

สนใจและเปนความตองการของประชาชนและสอง

ภารกจงานบรการดานยตธรรมพบวาเปนภารกจทม

ศกยภาพระดบปานกลางเนองจากการใหบรการของ

องคกรปกครองสวนทองถนในแตละบรการมขอบเขต

ไมเทากนงานบรการบางอยางสามารถดำเนนการได

แตบางอยางตองเปนเจาพนกงานตามกฎหมายใหบรการ

เทานนและบางงานบรการทองคกรปกครองสวนทองถน

ไมสามารถเปนผดำเนนการไดแตมบทบาทจำกดเพยงให

คำแนะนำและคำปรกษา

3)ภารกจดานการจดการความขดแยงและ

การไกลเกลยประนอมขอพพาทพบวาเปนภารกจทม

ศกยภาพสงเพราะองคกรปกครองสวนทองถนมความ

สนใจอย ในอำนาจหน าทและเปนประโยชนแก

ป ระชาชนและช ว ยลดปร ม าณคด ท เข า ส ศ าล /

กระบวนการยตธรรมประกอบกบภารกจนเปนงานเชง

บวกทประชาชนตองการเพราะประชาชนไมตองการ

เกยวของกบกระบวนการยตธรรมในระบบหลกหรอ

ขนโรงขนศาลแตผทดำเนนการไกลเกลยตองเปนผทม

ความรและมทกษะเกยวกบการไกลเกลยมากอนรวมทง

มขอพงระวงเกยวกบการใชดลยพนจและความเปน

การเมองทอาจสงผลตอการใหความเปนธรรมไดและ

ประชาชนไมใหความเชอถอเจาหนาทขององคกร

ปกครองสวนทองถนในการไกลเกลย

4)ภารกจดานการแกไขฟนฟและพฒนาพฤต-

นสยผกระทำผดพบวาเปนภารกจทมศกยภาพความ

รวมมอในระดบปานกลางแมจะสอดคลองกบอำนาจ

หนาทขององคกรปกครองสวนทองถนแตการดำเนนการ

มความยากเพราะตองอาศยความรความเชยวชาญ

เฉพาะจากทมสหวชาชพประกอบกบภารกจอยบน

พนฐานคานยมและความเชอในการใหโอกาสแกผกระทำ

ผดของคนในสงคมเปนอปสรรคตอการดำเนนภารกจ

ดานนขององคกรปกครองสวนทองถนสวนอปสรรคอก

ประการหนงคอการไมไดรบความรวมมอจากผพนโทษ

ผถกคมประพฤตผทผานการฟนฟสมรรถภาพผตดยา

เสพตดในชมชนรวมถงเดกและเยาวชนทออกจาก

สถานพนจและคมครองเดกและเยาวชนหรอแมแต

ครอบครวญาตพนองของผทพนโทษหรอผถกคมประพฤต

รปแบบความรวมมอ/แนวทางการปฏบตงาน

รวมกนระหวางองคกรปกครองสวนทองถนกบกระทรวง

ยตธรรมจากการทดลองดำเนนภารกจงานยตธรรมของ

40 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

องคกรปกครองสวนทองถนนำรองพบวามรปแบบ

ความรวมมอท ไมมลกษณะตายตวผนแปรไปตาม

ลกษณะของภารกจทองคกรปกครองสวนทองถนเลอก

ดำเนนการและขนอยกบความพรอมในการดำเนนงาน

ของทงฝายองคกรปกครองสวนทองถนและสำนกงาน

ยตธรรมจงหวดรปแบบความรวมมอสวนใหญทพบจาก

การทดลองนำรองมกเปนความรวมมอแบบหลวมๆและ

มระดบความเขมขนของความรวมมอไมสงมากนกอยใน

รปแบบของการประสานงาน(Coordination)และการ

แบงปนทรพยากร(ResourceSharing)ทตางฝายตาง

ทำงานในฐานะทเปนหนสวนใหความรวมมอสนบสนน

ทรพยากรในสวนทตนเองมและพฒนาไปจนถงการ

ลงนามในบนทกขอตกลงรวมกน(MOU)

6.2 ผลการศกษา การจดทำแนวทาง/แผนการ ดำเนนงานดานการยตธรรมทกำหนด รปแบบภารกจ/อำนาจหนาทรวมกน หรอ แนวทางการถายโอนภารกจระหวาง กระทรวงยตธรรมกบองคกรปกครอง สวนทองถน ซงมความสอดคลองกบบรบท ลกษณะและประเภทขององคกรปกครอง สวนทองถน

กรอบแนวทางและขนตอนในการสรางความ

รวมมอดำเนนภารกจงานยตธรรมรวมกนระหวาง

กระทรวงยตธรรมและสำนกงานยตธรรมจงหวดกบ

องคกรปกครองสวนทองถนพบวาสำนกงานยตธรรม

จงหวดหรอสวนราชการในสงกดกระทรวงยตธรรมท

ตองการสรางความรวมมอกบองคกรปกครองสวนทองถน

ควรปฏบตดงน

1)การศกษาขอมลองคกรปกครองสวนทองถน

ในพนทและเตรยมขอมลสภาพปญหาตางๆทเกยวของ

กบการดำเนนภารกจงานยตธรรม

2)การกำหนดแนวทางในการทำงานเชงรก

รวมกบองคกรปกครองสวนทองถนโดยตองมการ

ประชาสมพนธหนวยงานและบทบาทของสำนกงาน

ยตธรรมจงหวดและภารกจงานยตธรรมทองคกร

ปกครองสวนทองถนสามารถเขามามสวนรวมดำเนนการได

เพอใหองคกรปกครองสวนทองถนรบรและรบทราบ

เกยวกบบทบาทการปฏบตหนาทของสำนกงานยตธรรม

จงหวดและสวนราชการในสงกดกระทรวงยตธรรมอนเปน

การลดชองวางความไมคนเคยและเปดโอกาสสนบสนน

ใหมการทำงานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน

3)การเชญชวนและทาบทามองคกรปกครอง

สวนทองถนเขามารวมดำเนนภารกจงานยตธรรมโดย

สำนกงานยตธรรมจงหวดนำเสนอกรอบภารกจงาน

ยตธรรมทองคกรปกครองสวนทองถนสามารถเขามารวม

ดำเนนการไดตอผบรหารทองถนหรอปลดองคกร

ปกครองสวนทองถนอยางไมเปนทางการเพอทราบ

ความสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของ

ประชาชนคนหาเปาหมายและวสยทศนรวมกนสราง

ขอตกลงทางนโยบายและมความเปนไปไดในปฏบตและ

ประเดนดานการสนบสนนแลกเปลยนทรพยากรของ

สำนกงานยตธรรมจงหวดเพอบรรยากาศและทศนคต

ทดในการทำงานรวมกน

4)การทำงานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน

สำนกงานยต ธรรมจ งหวด เปนพ เล ยงคอยใหการ

สนบสนนองคกรปกครองสวนทองถนโดยเฉพาะอยางยง

การสนบสนนองคความรเพราะภารกจงานยตธรรมถอ

เปนเรองใหมสำหรบองคกรปกครองสวนทองถน

สำหรบขนตอนการสรางความรวมมอประกอบ

ดวยขนตอนหลก4ขนตอนไดแก

ขนตอนการร เรมพดคยเรมจากการพดคย

อยางไมเปนทางการรวมระดมความคดเหนเกยวกบ

ขอเทจจรงของสภาพปญหาคนหาเปาหมายและ

วสยทศนรวมกนกำหนดภารกจงานยตธรรมและการ

แตงตงคณะกรรมการ/คณะทำงานซงควรประกอบขน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 41

จากผบรหารทองถนและเจาหนาททองถนทเกยวของ

หวหนาสำนกงานยตธรรมจงหวดและหวหนาสวน

ราชการสงกดกระทรวงยตธรรมในจงหวดอาจมการดง

ภาคสวนทเกยวของเพอใหเกดการบรณาการ(Integrate

Stakeholder)เชนอาสาสมครภาคประชาชนศนยหรอ

เครอขายยตธรรมชมชนตำรวจอยการเปนตนขนตอน

นมกจกรรมสำคญเกยวกบการสรางความตระหนก

(Awareness)แกผทเกยวของตงแตตนผลลพธสำคญใน

ขนตอนนคอคณะทำงานทมความตระหนกเหนความ

สำคญของความรวมมอเปาหมายและวสยทศนตลอดจน

ขอตกลงอยางไมเปนทางการหรอสญญาใจระหวางกน

ขนตอนการเตรยมการจดประชมเชงปฏบตการ

เพอวางแผนกำหนดแนวทางการดำเนนงานการแบง

หนาทออกแบบกจกรรมและทรพยากรท ใชในการ

ดำเนนงานรวมกนฯลฯทงนการประชมครงแรกผทเปน

คณะทำงานควรมาประชมอยางพรอมเพรยงกนและ

หลกเลยงการสงผแทนมาเขารวมประชมเพอปองกน

ปญหาดานการถายทอดประเดนทไดจากการประชม

คณะทำงานทอาจไมครบถวนถกตองรวมทงควรนำ

กลมเปาหมายเขารวมการประชมเพอรบทราบการ

ดำเนนงานดวยซงจากการทดลองในพนทนำรองจำเปน

อยางยงทตองมการพดคยระดมความคดเหนบอยครง

และสมำเสมอในชวงเรมตนสวนรายละเอยดของแผน

งาน(แนบทายบนทกขอตกลง)มองคประกอบสำคญ

ของเนอหาสาระไดแกชอโครงการหลกการและเหตผล

วตถประสงคระยะเวลากลมเปาหมายงบประมาณ

ทรพยากรและผรบผดชอบผลลพธทเกดขนในขนตอนน

คอแผนงานหรอแผนปฏบตการทเกดจากการตกลง

รวมกน

ข นตอนการดำเนนการการจดทำบนทก

ขอตกลงความรวมมอรวมกน(MOU)ทงนภารกจงาน

ยตธรรมบางอยางทตองอาศยองคความรหรอมเทคนค

ทางวชาการเฉพาะทางเชนการจดการความขดแยงและ

ไกล เกล ยประนอมขอพพาทหรอการใหความร /

คำปรกษาเกยวกบกฎหมายหรอภารกจงานบรการดาน

ยตธรรมสำนกงานยตธรรมจงหวดตองมบทบาทในการ

เปนพเลยงฝกอบรมเสรมสรางศกยภาพใหกบผทจะมา

ปฏบตหนาทจากนนจงเรมดำเนนการปฏบตตาม

แผนการดำเนนงานทวางไวภายใตกรอบระยะเวลาท

กำหนดและนำทรพยากรทตกลงกนไวตามแผนมาใช

หากกจกรรมมความเกยวของกบสาธารณชนหรอ

ประชาชนควรมการกำหนดแนวทางในการประชา-

สมพนธผานชองทางตางๆผลลพธสำคญในขนตอนนคอ

บนทกขอตกลงในฐานะหลกประกนการทำงานรวมกนวา

แตละฝายจะปฏบตตามแผนปฏบตการทตกลงกนใน

ขนตอนกอนหนารวมทงการดำเนนงานกจกรรมรวมกน

และตามทไดมการแบงหนาทความรบผดชอบแตละฝาย

ขนตอนการประเมนผลการทำงานภายหลงจาก

ทมการดำเนนงานรวมกนเปนระยะโดยมการออกแบบ

การตดตามประเมนผลใหเหมาะสมสอดคลองกบภารกจ

งานยตธรรมและกจกรรมทดำเนนการ

นอกจากนพบวาปจจยทมผลตอความสำเรจของ

การดำเนนภารกจงานยตธรรมขององคกรปกครอง

สวนทองถนมหลายประการไดแก1)ผนำและทมงาน

ของแตละฝายใหความสนใจและกระตอรอรนตอการ

ดำเนนงาน2)การสรางเปาหมายและคานยมรวมกน

ตองเรมตนดวยการระบปญหาททองถนเผชญและม

เปาหมายและสรางคานยมรวมกนเพอสรางความตนตว

และกระตอรอรนใหแตละฝายมสวนรวมอยางกวางขวาง

3)ความรวมมอของสำนกงานยตธรรมจงหวดในฐานะ

พเลยงชวยเตมเตมศกยภาพการทำงานขององคกร

ปกครองสวนทองถนและ4)การตดตอสอสารและ

ประสานงานมการสอสารประชาสมพนธใหเกดความรบ

รและเขาใจทมาทไปของการดำเนนงานตงแตตนเพอ

สรางความสมพนธและสงเสรมใหการทำงานทราบรน

นอกจากน ผลการว จ ยช ให เห นว าบรบท

ลกษณะและประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน

42 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

มผลตอการดำเนนภารกจงานยตธรรมแตกตางกน

ในแตละภารกจดงน

1)ดานการปองกนและเฝาระวงการกระทำ

ความผดพบวาองคกรปกครองสวนทองถนทกประเภท

ดำเนนการไดแตองคการบรหารสวนตำบลและเทศบาล

อาจมศกยภาพมากกวาองคการบรหารสวนจงหวด

เพราะมอาณาเขตและพนทชดเจนและมความใกลชดกบ

ประชาชนมากกวา

2)ดานการใหความร/คำปรกษา/แนะนำเกยวกบ

กฎหมายและการบรการดานงานพบวาการใหความรนน

องคกรปกครองสวนทองถนทกประเภทดำเนนการไดแต

บางแหงตองประสานความรวมมอไปยงหนวยงานท

เกยวของในการสนบสนนวทยากรหรอความรเฉพาะ

สวนดานงานบรการยตธรรมพบวาองคกรปกครอง

สวนทองถนททำไดตองมความพรอมดานบคลากร

( โดยเฉพาะนตกร)ภารกจดานนองคการบรหาร

สวนจงหวดจะมศกยภาพในภารกจนมากกวาเทศบาล

และองคการบรหารสวนตำบลสวนองคกรปกครอง

สวนทองถนขนาดเลกกสามารถเปนตวเชอมและสงตอ

บรการไปยงสำนกงานยตธรรมจงหวดได

3)ดานการจดการความขดแยงและการไกลเกลย

ประนอมขอพพาทตางๆองคกรปกครองสวนทองถน

อยางเทศบาลและองคการบรหารสวนตำบลสามารถ

ดำเนนภารกจนไดโดยไมมขอจำกดแตมขอพงระวงวา

ผทจะมาทำหนาท ไกล เกลยตองมทกษะและความ

เชยวชาญในการดำเนนการการดำเนนภารกจนจำเปน

ตองมการอบรมใหความรแกผทจะมาทำหนาทไกลเกลย

เสยกอน

4)ดานการแก ไขฟนฟและพฒนาพฤตนสย

ผกระทำผดควรเปนองคกรปกครองสวนทองถนขนาด

ใหญหรอรวมมอกนระหวางองคกรปกครองสวนทองถน

ดวยกนเองเนองจากองคกรปกครองสวนทองถนขนาด

เลกมกมผพนโทษหรอผทอยในเรอนจำคอนขางนอย

จงไมเหมาะกบการดำเนนภารกจนมากนก

6.3 ผลการศกษา การจดกลมขอบเขต/รายการ ภารกจแตละภารกจงานยตธรรมทม ศกยภาพของสวนราชการตางๆ ในสงกด กระทรวงยตธรรม ทสามารถดำเนนงาน รวมกบองคกรปกครองสวนทองถน และ สามารถนำไปดำเนนการรวมกบองคกร ปกครองสวนทองถนตอได ในลกษณะ บนทกขอตกลงความรวมมอ (MOU) ระหวางกระทรวงยตธรรมกบองคกร ปกครองสวนทองถน

จากการศกษาวจยพบวาแตละภารกจงาน

ยตธรรมทมศกยภาพของสวนราชการตางๆในสงกด

กระทรวงยตธรรมทสามารถดำเนนงานรวมกบองคกร

ปกครองสวนทองถนนนสามารถจดกลมภารกจยอยทม

ขอบเขต/รายการภารกจหรอลกษณะงานทคลายคลงกน

ไดดงน

1)ภารกจดานการปองกนและเฝาระวงการ

กระทำความผดประเภทตางๆสามารถแบงเปนภารกจ

ยอยออกเปน3ประเภทคอหนงกลมภารกจดานการ

สรางเครอขายภาคประชาชนเพอเนนการเฝาระวง

การกระทำผดใหประชาชนเขามามสวนรวมแจงขาว

และเบาะแสสำหรบหนวยงานทเกยวของไดแกกรม

สอบสวนคดพเศษและสำนกงานคณะกรรมการปองกน

และปราบปรามยาเสพตดซงองคกรปกครองสวนทองถน

สามารถเขามามสวนรวมในการประสานงานผานชมชน/

ประชาชนในพนทเพอสรางเครอขายสองกลมภารกจ

ดานการจดทำฐานขอมลเกยวกบสถตเกยวกบเดกและ

เยาวชนกลมเสยงในเขตพนทขององคกรปกครอง

สวนทองถนรวมท งขอมลเกยวกบยาเสพตดสวน

ราชการทเกยวของไดแกกรมพนจและคมครองเดกและ

เยาวชนและสำนกงานคณะกรรมการปองกนและปราบ

ปรามยาเสพตดสามกลมภารกจดานการจดกจกรรม

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 43

รณรงคเพอจดกจกรรมสำหรบกลมเสยงตามความ

เหมาะสมเชนกลมเยาวชนทงเชงปองกนและบำบด

สวนราชการท เกยวของกบรายการภารกจนไดแก

สำนกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปราม

ยาเสพตดสำนกงานคณะกรรมการปองกนและ

ปราบปรามการทจรตในภาครฐ

2)ภารกจดานการใหความร/คำปรกษา/แนะนำ

เกยวกบกฎหมายและการบรการดานงานยตธรรม

สามารถแบงรายการภารกจยอยออกเปน2ประเภท

ไดแกหนงกลมภารกจดานการใหความร/คำปรกษา

เกยวกบกฎหมายเนนการเผยแพรและใหความร

คำปรกษาเกยวกบการคมครองสทธและเสรภาพ

กฎหมายแพงทเกยวของในชวตประจำวนความรเกยวกบ

การกระทำผดของเดกและเยาวชนสวนราชการทเกยวของ

ไดแกกรมคมครองสทธและเสรภาพกรมบงคบคด

กรมพนจและคมครองเดกและเยาวชนกรมสอบสวนคด

พเศษสองกลมภารกจดานการบรการดานงานยตธรรม

เพอเนนงานบรการดานการคมครองสทธและเสรภาพ

การบรการทางนตวทยาศาสตรการจดบรการเยยมเดก

ท อย ในสถานพนจและค มครองเดกและเยาวชน

ใหกบผปกครองผานระบบวดทศนทางไกล(Video

Conference)การขอรบการสงเคราะหผกระทำผด

หล ง ป ล อ ย ต ว ส ว น ร า ช ก า รท เ ก ย ว ข อ ง ไ ด แ ก

กรมคมครองสทธและเสรภาพสถาบนนตวทยาศาสตร

กรมพนจและคมครองเดกและเยาวชนกรมคมประพฤต

3)ภารกจดานการจดการความขดแยงและ

การไกลเกลยประนอมขอพพาทอาทการไกลเกลย

คดแพงเชนลกหน-เจาหนคดเดกและเยาวชนโดยเฉพาะ

คดทมโทษจำคกไมเกน5ปหรอมการรบสารภาพและ

ขอพพาทในเรองทวๆไปในชวตประจำวนหรอในชมชน

สวนราชการทเกยวของไดแกกรมบงคบคดกรมพนจ

และคมครองเดกและเยาวชนและกรมคมครองสทธและ

เสรภาพโดยองคกรปกครองสวนทองถนสามารถเปน

สอกลางในการนำผเกยวของและผเสยหายมาเจรจาและ

ตกลงกนกอนทจะมการนำคดเขาสกระบวนการยตธรรม

4)ภารกจดานการแกไขฟนฟและพฒนาพฤต-

นสยผกระทำผดมทงการดแลผกระทำความผดทงกอน

และหลงปลอยตวเพอลดความเสยงในการกระทำ

ความผดซำตลอดจนการสงเคราะหผตองขงหลงพนโทษ

โดยในชวงกอนปลอยตวองคกรปกครองสวนทองถน

สามารถเขามามสวนรวมในการจดกจกรรมเตรยมความ

พรอมและฟนฟผตองขงกอนปลอยเชนการปรบตว

ฝกอาชพและสรางโอกาสในการทำงานสวนในชวงหลง

ปลอยตวองคกรปกครองสวนทองถนตองทำงานรวมกบ

ชมชนและครอบครวเพอลดความเสยงและปองกนมให

ผกระทำผดท ง เดกและผ ใหญและผผานการฟนฟ

สมรรถภาพผตดยาเสพตดหวนไปกระทำความผดซำอก

รวมถงการสงเคราะหผตองขงหลงพนโทษสวนราชการ

ทเกยวของกบรายการภารกจนไดแกกรมพนจและ

คมครองเดกและเยาวชนกรมคมประพฤตกรมราชทณฑ

อยางไรกตามการศกษาในครงนชใหเหนวาบทบาท

ของสวนราชการในสงกดกระทรวงยตธรรมในพนทของ

องคกรปกครองสวนทองถนสำนกงานยตธรรมจงหวด

และองคกรปกครองสวนทองถนในการทำงานรวมกน

แตละภารกจยอมมความแตกตางกนการทำงาน

จงจำเปนตองพจารณาถงสภาพความเปนจรงดวยเสมอ

7. สรปผลการศกษา

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาและวเคราะห

แนวทางการปฏบตงานรวมกนระหวางกระทรวงยตธรรม

กบองคกรปกครองสวนทองถนในภารกจงานยตธรรม

จดทำแนวทาง/แผนการดำเนนงานดานการยตธรรม

ทกำหนดรปแบบภารกจ/อำนาจหนาทรวมกนหรอ

แนวทางการถายโอนภารกจระหวางกระทรวงยตธรรม

กบองคกรปกครองสวนทองถนโดยคำนงถงความ

สอดคลองกบบรบทลกษณะและประเภทขององคกร

44 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

ปกครองสวนทองถนและจดทำกรอบและขอบเขต

รปแบบทเหมาะสมของภารกจความรวมมอในแตละ

ภารกจ/งานทจะดำเนนการตอไปในลกษณะบนทก

ขอตกลงความรวมมอ(MOU)รปแบบโครงการศกษา

เปนวธวจยเชงปฏบตการ(ActionResearch)โดยใช

ระเบยบวธวจยเชงคณภาพไดแกการเกบขอมลจาก

เอกสารการสมภาษณเชงลกการจดเวทสมมนาระดม

ความคดเหนการจดประชมหารอรวมกบผทเกยวของ

การจดประชมเชงปฏบตการการทดลองปฏบตการจรง

และการลงพนทรวมสงเกตการณและการจดเวทสมมนา

ถอดบทเรยนการทดลองดำเนนภารกจงานยตธรรมของ

องคกรปกครองสวนทองถนนำรองและทดลองนำรอง

ปฏบตการในสถานการณจรงโดยไดใหองคกรปกครอง

สวนทองถนนำรองจำนวน4แหงผลการศกษามดงน

ผลการว เคราะหภารกจทมศกยภาพทองคกร

ปกครองสวนทองถนสามารถดำเนนการรวมกบกระทรวง

ยตธรรมไดเมอวเคราะหปจจยทสงผลตอระดบความ

มศกยภาพและความเปนไปไดในการดำเนนภารกจรวมกน

ค อ สภ าพแวดล อ มท า งกฎหมายท เ อ อ อ ำน วย

ประสบการณขององคกรปกครองสวนทองถนความ

สนใจและผลประโยชนของผบรหารทองถนและสภาพ

ปญหาและความตองการของประชาชนในชมชนนนๆ

เมอความเปนไปไดและแนวโนมควรตดภารกจดานการ

สบสวนสอบสวนและดำเนนคดออกไปเพราะเกยวของ

กบอำนาจรฐและมาตรฐานทางกฎหมายจงเหลอภารกจ

งานยตธรรมทมศกยภาพของสวนราชการในสงกด

กระทรวงยตธรรมในการทำงานรวมกบองคกรปกครอง

สวนทองถน4ภารกจโดยมระดบของความมศกยภาพ

ในการดำเนนงานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน

แตกตางกน1)ดานการปองกนเฝาระวงการกระทำ

ความผดประเภทตางๆมศกยภาพสงทำไดทนทและเปน

อำนาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน2)ดาน

การใหความรการใหคำปรกษาแนะนำเกยวกบกฎหมาย

และการบรการดานงานยตธรรมแยกเปนสองภารกจ

หนงการใหความรเกยวกบกฎหมายจะมศกยภาพสง

ทำไดทนทเพราะองคกรปกครองสวนทองถนสนใจและ

ประชาชนตองการสองงานบรการดานยตธรรม

มศกยภาพระดบปานกลางเพราะขอบเขตการทำงาน

ขององคกรปกครองสวนทองถนตางกนและบางอยาง

ตองเปนเจาพนกงานตามกฎหมายใหบรการหรอให

คำแนะนำและคำปรกษาไดเทานน3)ดานการจดการ

ความขดแยงและการไกล เกลยประนอมขอพพาท

มศกยภาพสงเพราะองคกรปกครองสวนทองถนมความ

สนใจอย ในอำนาจหนาท และเปนประโยชนตอ

ประชาชนแตผ ไกล เกลยตองมความรและมทกษะ

รวมทงมขอพงระวงดานดลยพนจและความเปนการเมอง

4)ดานการแกไขฟนฟและพฒนาพฤตนสยผกระทำผด

มศกยภาพระดบปานกลางเพราะแมมอำนาจหนาทของ

องคกรปกครองสวนทองถนแตมความยากเพราะตองใช

ความเชยวชาญหลากหลายรวมทงมปจจยเรองคานยม

และความเชอการไมไดรบความรวมมอจากผพนโทษ

ผถกคมประพฤตผทผานการฟนฟสมรรถภาพผตด

ยาเสพตดในชมชนรวมถงเดกและเยาวชนทออกจาก

สถานพนจและคมครองเดกและเยาวชนหรอครอบครว

สำหรบรปแบบความรวมมอนนพบวามลกษณะไมตายตว

ผนแปรไปตามภารกจทองคกรปกครองสวนทองถนเลอก

ดำเนนการและความพรอมของทงสองฝายรปแบบ

ความรวมมอสวนใหญทพบมกเปนความรวมมอแบบ

หลวมๆความเขมขนไมสงมากนกอยในรปแบบของ

การประสานงานและการแบงปนทรพยากรและพฒนา

ไปจนถงการลงนามในบนทกขอตกลงรวมกน(MOU)

ผลการศกษาการจดทำแนวทาง/แผนการดำเนนงาน

ดานการยตธรรมทกำหนดรปแบบภารกจ/อำนาจหนาท

ร วมกนหรอแนวทางการถายโอนภารกจระหวาง

กระทรวงยตธรรมกบองคกรปกครองสวนทองถนซงม

ความสอดคลองกบบรบทลกษณะและประเภทของ

องคกรปกครองสวนทองถนสำนกงานยตธรรมจงหวด

หรอสวนราชการในสงกดกระทรวงยตธรรมทตองการ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 45

สรางความรวมมอกบองคกรปกครองสวนทองถน

ควรปฏบตคอ1)ศกษาขอมลองคกรปกครองสวนทองถน

ในพนทและเตรยมขอมลสภาพปญหาตางๆ2)กำหนด

แนวทางในการทำงานเชงรกรวมกบองคกรปกครอง

สวนทองถนเพอใหองคกรปกครองสวนทองถนรบรและ

รบทราบเกยวกบบทบาทของสำนกงานยตธรรมจงหวด

และสวนราชการในสงกดกระทรวงยตธรรม3)การเชญ

ชวนองคกรปกครองสวนทองถนเขามารวมดำเนนภารกจ

งานยตธรรมโดยนำเสนอกรอบภารกจงานทองคกร

ปกครองสวนทองถนร วมดำเนนการได รบทราบ

สภาพปญหาและความตองการของประชาชนคนหา

เปาหมายและวสยทศนรวมกนสรางขอตกลงทาง

นโยบายสนบสนนการแลกเปลยนทรพยากรระหวางกน

และ4)การทำงานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน

สำนกงานยต ธรรมจ งหวด เปนพ เล ยงคอยใหการ

สนบสนนองคกรปกครองสวนทองถนโดยเฉพาะอยางยง

การสนบสนนองคความรเพราะภารกจงานยตธรรมถอ

เปนเรองใหมสำหรบองคกรปกครองสวนทองถน

สำหรบขนตอนสรางความรวมมอในการดำเนนงาน

รวมกนม4ขนตอนไดแกขนตอนการร เรมพดคย

เรมจากการพดคยอยางไมเปนทางการรวมระดมความ

คดเหนเกยวกบขอเทจจรงของสภาพปญหาคนหา

เปาหมายและวสยทศนรวมกนกำหนดภารกจงาน

ยตธรรมและการแตงตงคณะกรรมการ/คณะทำงาน

ขนตอนการเตรยมการจดประชมเชงปฏบตการเพอ

วางแผนกำหนดแนวทางการดำเนนงานซงจำเปนอยาง

ยงทตองมการพดคยระดมความคดเหนบอยครงและ

สมำเสมอในชวงเรมตนสวนรายละเอยดของแผนงาน

เบองตนไดแกชอโครงการหลกการและเหตผล

วตถประสงคระยะเวลากลมเปาหมายงบประมาณ

ทรพยากรและผรบผดชอบผลลพธทเกดขนในขนตอนน

คอแผนงานหรอแผนปฏบตการทเกดจากการตกลง

รวมกนขนตอนการดำเนนการการจดทำบนทกขอตกลง

ความรวมมอรวมกน(MOU)จากนนจงเรมดำเนนการ

ปฏบตตามแผนการดำเนนงานทวางไวภายใตกรอบระยะ

เวลาทกำหนดและนำทรพยากรทตกลงกนไวและ

ขนตอนการประเมนผลการทำงานตองเหมาะสม

สอดคลองกบภารกจงานยตธรรมและกจกรรมทดำเนน

การสวนปจจยทมผลตอความสำเรจของความรวมมอ

ไดแกผนำและทมงานการสรางเปาหมายและคานยม

รวมกนความรวมมอของสำนกงานยตธรรมจงหวด

ในฐานะพเลยงและการตดตอสอสารและประสานงาน

นอกจากนผลการวจยชใหเหนวาบรบทลกษณะและ

ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถนมผลตอการ

ดำเนนภารกจงานยตธรรมแตกตางกนในแตละภารกจ

อกดวย

ผลการศกษาการจดกลมขอบเขต/รายการภารกจ

แตละภารกจงานยตธรรมทมศกยภาพของสวนราชการ

ตางๆในสงกดกระทรวงยตธรรมทสามารถดำเนนงาน

รวมกบองคกรปกครองสวนทองถนและสามารถนำไป

ดำเนนการรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนตอไดใน

ลกษณะบนทกขอตกลงความรวมมอ(MOU)ระหวาง

กระทรวงยตธรรมกบองคกรปกครองสวนทองถนพบวา

สามารถจดกลมภารกจยอยทมขอบเขต/รายการภารกจ

หรอลกษณะงานทคลายคลงกนไดดงน1)ภารกจดาน

การปองกนและเฝาระวงการกระทำความผดประเภท

ตางๆมภารกจยอย3ประเภทคอหนงกลมภารกจ

ดานการสรางเครอขายภาคประชาชนเพอเนนการเฝา

ระวงการกระทำผดใหประชาชนรวมแจงขาวและเบาะแส

สองกลมภารกจดานการจดทำฐานขอมลเกยวกบสถต

เกยวกบเดกและเยาวชนกลมเสยงในเขตพนทขององคกร

ปกครองสวนทองถนสามกลมภารกจดานการจด

กจกรรมรณรงคเพอจดกจกรรมสำหรบกลมเสยงตางๆ

ตามความเหมาะสมทงเชงปองกนและบำบด2)ภารกจ

ดานการใหความร/คำปรกษา/แนะนำเกยวกบกฎหมาย

และการบรการดานงานยตธรรมแบงเปน2ประเภท

คอหนงกลมภารกจดานการใหความรคำปรกษา

เกยวกบกฎหมายเนนการเผยแพรและใหความร

46 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

คำปรกษาเกยวกบการคมครองสทธและเสรภาพ

กฎหมายแพงการกระทำผดของเดกและเยาวชนสอง

กลมภารกจดานการบรการดานงานยตธรรมเพอเนน

งานบรการดานการคมครองสทธและเสรภาพการบรการ

ทางนตวทยาศาสตรการจดบรการเยยมเดกทอยใน

สถานพนจและคมครองเดกและเยาวชนใหกบผปกครอง

ผานระบบวดทศนทางไกล(VideoConference)การ

ขอรบการสงเคราะหผกระทำผดหลงปลอยตว3)ภารกจ

ดานการจดการความขดแยงและการไกลเกลยประนอม

ขอพพาทเชนลกหน-เจาหนคดเดกและเยาวชนและ

ขอพพาทในเรองทวไปโดยองคกรปกครองสวนทองถน

สามารถเปนสอกลางในการนำผเกยวของและผเสยหาย

มาเจรจาและตกลงกนกอนทจะมการนำคด เขาส

กระบวนการยตธรรม4)ภารกจดานการแกไขฟนฟและ

พฒนาพฤตนสยผกระทำผดมทงการดแลผกระทำความ

ผดทงกอนและหลงปลอยตวเพอลดความเสยงในการ

กระทำความผดซำรวมถงการสงเคราะหผตองขงหลง

พนโทษ

8. ขอเสนอแนะ

8.1 ขอเสนอตอกระทรวงยตธรรม

เพอพฒนาระบบความรวมมอกบองคกรปกครอง

สวนทองถนผวจยเหนวากระทรวงยตธรรมและสวน

ราชการทเกยวของในสงกดควรมแนวทางปฏบตดงน

1)เรงสรางความเขาใจเกยวกบองคกรปกครอง

สวนทองถนแกบคลากรในกระทรวงและสวนราชการใน

สงกดและปรบแนวทางในการทำงานของสำนกงาน

ยตธรรมจงหวดเนนการทำงานเชงรกเพอเขาถงองคกร

ปกครองสวนทองถน

2)พฒนากระบวนทศนและทกษะแกหวหนา

สำนกงานยตธรรมจงหวดและบคลากรเพอเนนการ

ทำงานแบบเครอขายกบหนวยงานภายนอก

3)จดทำคมอเกยวกบแนวทางการสรางความรวมมอ

ในการดำเนนงานรวมกนระหวางกระทรวงยตธรรมและ

สำนกงานยตธรรมจงหวดกบองคกรปกครองสวนทองถน

4)ศกษากฎหมายทเกยวของกบการถายโอน

ภารกจและกฎหมายของกระทรวงยตธรรมและสวน

ราชการในสงกดทเปนอปสรรคตอการดำเนนงานรวม

กบองคกรปกครองสวนทองถน

8.2 ขอเสนอเกยวกบการพฒนาภารกจและ รปแบบความรวมมอฯ

1)ควรศกษาความเปนไปไดในการพฒนารปแบบ

ความรวมมอทมความเขมขนไปถงขนการจางเหมา

(ServiceContract)และการบรณาการเพอลดความ

ซำซอน(Consolidation)ในแตละภารกจเพราะบาง

ภารกจสามารถรวมมอไดมากกวาการแบงปนทรพยากร

(ResourceSharing)และการลงนามบนทกขอตกลงฯ

(MOU)

2)ควรศกษาวจยเพอพฒนาระบบความรวมมอ

กบองคกรปกครองสวนทองถนในการดำเนนภารกจดาน

พฒนาและฟนฟพฤตนสยเพราะเปนภารกจทมชองวาง

อยางมากทองคกรปกครองสวนทองถนไมใหความสนใจ

เนองจากมความยากและเกยวพนกบคานยมในการให

โอกาสคนในสงคมมปจจยเกยวของทหลากหลายและ

สลบซบซอน

3)การเปดโอกาสใหองคกรปกครองสวนทองถน

เขามามบทบาทในการดำเนนภารกจงานยตธรรมทม

ศกยภาพในการดำเนนงานรวมกบกระทรวงยตธรรม

และสอดคลองกบอำนาจหนาททองคกรปกครอง

สวนทองถนมอยแลวแมวาความรวมมอของทงสองฝาย

จะไมมรปแบบความรวมมอทชดเจนและความรวมมอ

ยงไมเขมขนมากนกแตเปนจดเรมตนทดตอการให

ประชาชนเขาถงความยตธรรมอยางเสมอภาคและ

เชอมนกระทรวงยตธรรมมากขนดวย

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 47

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กรมคมประพฤต.(2549).คนเสนทาง สรางความร กาวสยตธรรมชมชน ถอดบทเรยนโครงการพลงเครอขาย

ยตธรรมชมชนแกปญหายาเสพตด.กรงเทพฯ:ศรบรพาการพมพ.

กรมสงเสรมการปกครองทองถน.(2559).“สรปขอมลอปททวประเทศ”.,สำนกพฒนาระบบรปแบบและ

โครงสรางกรมสงเสรมการปกครองทองถน,สบคนจากhttp://www.dla.go.th/work/abt/.

กตตพงษกตยารกษ.(2550).ความยตธรรมเชงสมานฉนท: หลกการและแนวคด ในกระบวนการยตธรรมเชง

สมานฉนท. กรงเทพฯ:โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจำกด.

สงศตพรยะรงสรรคและผาสกพงษไพจตร,บก.(2537).การกระจายอำนาจอยางไรสรางประชาธปไตย.

กรงเทพฯ:179การพมพ.

จฑารตนเอออำนวยและคณะ.(2551).ยตธรรมชมชน : การเปดพนทของชมชนในการอำนวยความยตธรรม.

กรงเทพฯ:โรงพมพเดอนตลา.

ชวงศฉายะบตร.(2539).การปกครองทองถนไทย. กรงเทพฯ:สมาคมนสตเการฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ฐนนดรศกดบวรนนทกลและคณะ.(2550).รายงานการศกษาวจยการพฒนาภารกจดานงานยตธรรมภายใต

ความรวมมอระหวางกระทรวงยตธรรมกบองคกรปกครองสวนทองถน.กรงเทพฯ:คณะสงคมศาสตร

และมนษยศาสตรมหาวทยาลยมหดล.

ณรงคเชอบญชวย,นกวเคราะหนโยบายและแผนชำนาญการพเศษ,สมภาษณโดยคณะวจย,7พฤษภาคม2553,

สำนกงานคณะกรรมการการกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน,กรงเทพฯ,เทปบนทกเสยง.

ธนายนตรโกวท,ผอำนวยการสำนกสงเสรมการพฒนาเศรษฐกจสงคมและการมสวนรวมกรมสงเสรมการปกครอง

ทองถน)ในการอภปรายเวทสมมนาระดมความคดเหนเกยวกบภารกจรปแบบและความรวมมอ

ระหวางกระทรวงยตธรรมและองคกรปกครองสวนทองถนวนจนทรท10พฤษภาคม2553ณโรงแรม

รามาการเดนท.

พรภณพงษเพชร.(2553).ความรวมมอในการปองกนปญหายาเสพตดระหวางองคกรภาครฐและองคกรภาค

เยาวชน ศกษาเฉพาะศนยอำนวยการประสานงานปองกนและแกไขปญหายาเสพตดภาคเยาวชน (ศอ.

ปส.ย.). วทยานพนธมหาบณฑตคณะรฐศาสตร,มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วชยรปขำด.(ม.ป.ป.).รายงานการประเมนองคกรปกครองสวนทองถนทมความเปนเลศเพอรบรางวล

พระปกเกลาประจำป พ.ศ. 2552.

วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน.(2549).โครงการพลเมองยคใหม : หลกสตรความรเบองตนดานการปกครอง

ทองถนสำหรบประชาชน.พมพครงท2,กรงเทพฯ:สถาบนพระปกเกลา.

วระศกดเครอเทพ.(2550).เครอขาย : นวตกรรมการทำงานขององคกรปกครองสวนทองถน. กรงเทพฯ:

ซโนดไซน.

48 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การขยายบทบาทและภารกจงานยตธรรมสทองถน

วฒสารตนไชย.(2547).การกระจายอำนาจและการปกครองทองถน : ความกาวหนาหลงรฐธรรมนญ พ.ศ.

2540. นนทบร:คลงวชา.

สำนกงานปลดกระทรวงยตธรรม.(2550). ความเชอมโยงของเครอขายยตธรรมชมชนกบการบรหารราชการ

จงหวดแบบบรณาการและการกระจายอำนาจสทองถน. กรงเทพฯ:สำนกงานปลดกระทรวงยตธรรม

สำนกงานปลดกระทรวงยตธรรม.(2551). การจดตงสำนกงานยตธรรมจงหวด ระบบการบรหารจดการ และ

บทบาทตอการพฒนาระบบงานยตธรรมชมชน.กรงเทพฯ:โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหง

ประเทศไทยจำกด

อรทยกกผลและฉตรระวปรสทธญาณ,บก.(2552). เคลดลบการจดบรการสาธารณะทองถน: บทเรยนจาก

รางวลพระปกเกลา’ 51. กรงเทพฯ:สถาบนพระปกเกลา.

ภาษาองกฤษ

Agranoff,R.(2006,December). Inside Collaboration networks: Ten lesson for public managers

[SpecialIssue].PublicAdministrationReview,66(6),56-65.

Bryson,J.M.,Crosby,B.C.&Stone,M.M.(2006,December). The Design and Implementation of

Cross-sector Collaboration: Proposition from the literature[SpecialIssue].Public

AdministrationReview,66(6),44-45.

Litvack,J.&Seddon,J.eds.(1999).Decentralization Briefing Notes.WashingtonD.C.:TheWorld

Bank.

McGuire,M.(2006,December). Collaboration Public Management: Assessing What We Know

and How We Know[SpecialIssue].PublicAdministrationReview,66(6),33-43.

Kickert,KlijinandKoppenjan.inAgranoff,R.(2006,December).Inside Collaboration Networks:

Ten Lesson for Public Managers[SpecialIssue].PublicAdministrationReview,66(6),

56-65.

Thomson,A.M.&Perry,J.L.(2006,December). Collaboration Processes: Inside the Black Box

[SpecialIssue].PublicAdministrationReview,66(6),20-32.

Mandell,M.P.(2011,Fall).Collaboration through Network Structure for Community Building

Efforts.NationCivicReview,90,279-287.

UnitedNationsOfficeonDrugsandCrime,RegionalCentreforEastAsiaandthePacific.(2007).An

Introduction to Key Concept: Prevention that Work ! a Comprehensive Approach for

Anti-drug Programmes.Bangkok:Author.

49พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การกระจายอำนาจทางการศกษา จากนโยบายสการปฏบต: กรณศกษาเปรยบเทยบสถานศกษาสงกดองคกรปกครองสวนทองถนของประเทศไทยและเกาหลใต

สรสวด หนพยนต*

อำพา แกวกำกง**

วทญญ ใจบรสทธ***

* อาจารยประจำศนยสงเสรมและประสานงานการวจยเพอการปกครองตนเองของทองถน(ศนยสปวท.)และวทยาลยพฒนศาสตรปวยองภากรณมหาวทยาลยธรรมศาสตร(รองศาสตราจารย)

** นกวจยจากสถาบนเอเชยตะวนออกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร

*** นกวจยจากสถาบนเอเชยตะวนออกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร

Decentralization in Education from Policy to Practice: a Comparative Study of Educational Institutions Supervised

by Local Administrations in Thailand and South Korea

บทคดยอ

โครงการวจยนเปนผลการศกษาในระยะท2มวตถประสงคเพอศกษาเปรยบเทยบ

การบรหารจดการสถานศกษาในสงกดองคกรปกครองสวนทองถนของไทยและ

เกาหลใตตามกรอบการบรหารจดการศกษาโดยใชโรงเรยนเปนฐานใน4ดานคอ

วชาการการบรหารงานบคคลงบประมาณและการบรหารงานทวไปอาศยวธวจย

เชงเอกสารและการศกษาภาคสนามรวมกบการสมภาษณโดยกำหนดกลมตวอยาง

แบบเจาะจงเปนกรณศกษาโรงเรยนของไทยกบเกาหลใตจำนวน4แหงผลการศกษา

พบวาองคกรปกครองสวนทองถนของไทยและเกาหลใตมจดเดนและอปสรรคในการ

บรหารจดการสถานศกษาทแตกตางกนคอโรงเรยนของไทยยงขาดความเปนอสระ

ในการบรหารจดการศกษาโดยเมอเปรยบเทยบแลวการบรหารจดการดานวชาการ

ของไทยมความเปนอสระมากกวาการบรหารดานอนๆขณะทโรงเรยนของเกาหลใต

ไดรบการกระจายอำนาจการบรหารการศกษาจากหนวยงานตนสงกดคอนขางมาก

สามารถบรหารจดการดานวชาการงบประมาณบคคลและการบรหารทวไปอยาง

50 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การกระจายอำนาจทางการศกษาจากนโยบายสการปฏบต

อสระอาทโรงเรยนมอสระในการเลอกเนอหาทจะบรรจในหลกสตรการใชเทคโนโลยในการจดการเรยน

การสอนการตดสนใจในการบรหารงานบคคลภายใตคณะกรรมการบรหารจดการสถานศกษา

คำสำคญ : การกระจายอำนาจทางการศกษา,องคกรปกครองสวนทองถนประเทศเกาหลใต

Abstract

Thisresearch isthesecondphaseoftheresearchprojecton“Educat ional

AdministrationandManagementundertheConceptofDecentralization:theComparative

StudyofLocalAdministrationOrganizationsinThailandandSouthKorea”.Theproject

aimstoconductacomparativestudyaddressingschooladministrationandmanagement

oflocaladministrationsinThailandandSouthKorea.Theresearchusestheframeworkof

SchoolBasedManagement(SBM),coveringacademicaffairs,personnelmanagement,

budgetmanagement,andgeneraladministration.Thedataisgatheredfromdocumentary

research,fieldwork,andinterviews.Thisresearchfindsthatlocaladministrationsof

ThailandandSouthKoreahavedifferentfeaturesandobstaclesinregardtoschool

administrationandmanagement.ForThailand,inpractice,schoolsorganizedbylocal

administrationslackfullauthorityineducationaladministrationandmanagement.Thereis

greaterindependenceinmanagementofacademicaffairsthanintheotherthree

operationalaspects.ForSouthKorea,schoolsaretransferredauthorityforeducational

administrationandmanagementfromthecenter.Schoolscanmanagetheirown

academicaffairs,budget,humanresources,andgeneraladministrationindependently.For

example,schoolshaveindependenceinselectingcontentintheschoolcurriculum,

applyingeducationaltechnology,andmakingdecisionsonpersonnelmanagementunder

aSchoolManagementCommittee(SMC).

Keyword : EducationalDecentralization,EducationalInstitution,LocalAdministration,

Thailand,SouthKorea

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 51

บทนำ

ในโลกปจจบนการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและ

การสอสารดำเนนไปอยางรวดเรวทำให เกดการ

เปลยนแปลงเขาสยคของขอมลขาวสารทขบเคลอนให

เปนส งคมแหงความรการพฒนาคนใหมคณภาพ

ตลอดจนการเสรมสรางศกยภาพดานการเรยนรและ

ปรบตวอยางเหมาะสมเทาทนการเปลยนแปลงใน

ศตวรรษท21ถอเปนกญแจสำคญในการนำประเทศไปส

การพฒนาให เจรญกาวหนาในทกมตท งการเมอง

เศรษฐกจและสงคมซงประเทศไทยและเกาหลใต

ตางเดนหนาขบเคลอนกระบวนการปฏรปการศกษา

มาอยางตอเนองโดยการกระจายอำนาจการศกษาส

ทองถนเปนสวนหนงของการปฏรปการศกษาทท ง

สองประเทศนำมาปฏบตเพอเปาหมายในการสรางสรรค

สงคมแหงการเรยนร

เกาหลใตเปนหนงในประเทศเอเชยทประสบความ

สำเรจในการปฏรปการศกษาและสามารถกาวสสงคม

ฐานความรไดอยางมนคงและมศกยภาพในการแขงขน

ดวยการจดระบบการศกษาแนวใหมใหสอดคลองกบ

กระบวนการโลกาภวตนตลอดจนการปรบปรงดานตางๆ

รวมถงการสงเสรมประชาคมทางการศกษาเพอสราง

การมสวนรวมในการปฏรปการศกษาและการกระจาย

อำนาจการศกษาสทองถน(สำนกงานเลขาธการสภา

การศกษา,2549)ขณะทประเทศไทยตระหนกถง

ความทาทายในยคสงคมแหงการเรยนรจงไดขบเคลอน

นโยบายตางๆเพอพฒนาทรพยากรมนษยใหมศกยภาพ

ในการเรยนรหนงในนนคอการปฏรปการศกษาและ

การกระจายอำนาจการบรหารจดการการศกษาสทองถน

เพอเปาหมายในการกระจายโอกาสทางการศกษาใหทวถง

โดยเนนการกระจายอำนาจการศกษาสสถานศกษา

เขตพนทการศกษาและองคกรปกครองสวนทองถน

(อปท.)การมสวนรวมสนบสนนการศกษาตลอดจน

การพฒนาเนอหาสาระและกระบวนการเรยนรอยาง

สมำเสมอ(สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา,2552)

อยางไรกตามผลการปฏรปการศกษาตลอดสบป

ทผานมาของไทยมทงการเปลยนแปลงไปสสงทดขน

บางประเดนไดรบการขบเคลอนจนประสบผลสำเรจตาม

ตวชวดทจดทำขนขณะเดยวกนยงมบางประเดนทไม

เปนไปตามหลกการและจดมงหมายในทางปฏบตทยงม

อปสรรคหลายประการ(สำนกงานเลขาธการสภา

กา รศ กษ า , 2 5 52 ) ด ง น น โ ค ร ง ก า ร ว จ ย น จ ง ม

วตถประสงคเพอศกษาเปรยบเทยบการบรหารจดการ

สถานศกษาในสงกดองคกรปกครองสวนทองถนของไทย

และเกาหลใตใน4ดานคอวชาการการบรหารงาน

บคคลงบประมาณและการบรหารงานทวไปเนอหาท

จะไดนำเสนอในบทความนมงเนนศกษาในระดบปฏบต

การซงเปนผลการวจยในระยะท2แบงออกเปน4สวน

ไดแกสวนแรกเรมตนดวยการทบทวนกรอบแนวคด

การบรหารจดการศกษาโดยใชโรงเรยนเปนฐานและ

การบรหารจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน

สวนทสองเปนระเบยบวธวจยและกระบวนการศกษา

ถดมาเปนการนำเสนอผลการศกษาและการอภปราย

และในสวนสดทายคอบทสรปและขอเสนอแนะ

1. กรอบแนวคดและทฤษฎทเกยวของ

การศกษาเปรยบเทยบการบรหารจดการศกษาของ

องคกรปกครองสวนทองถนในระดบปฏบตการของไทย

และเกาหลใตไดใชกรอบแนวคดการบรหารจดการ

ศกษาโดยใช โรง เร ยนเปนฐาน (SchoolBased

Management-SBM)รวมกบแนวทางการบรการจดการ

ศกษาโดยใชโรงเรยนเปนฐานขององคกรปกครอง

สวนทองถน(SchoolBasedManagementfor

LocalDevelopment:SBMLD)สามารถสรปไดดงน

1.1การบรหารจดการศกษาโดยใชโรงเรยนเปนฐาน

เปนแนวคดท เรมขนในสหรฐอเมรกาชวงทศวรรษท

1980จากกระแสการเปลยนแปลงการกระจายอำนาจ

การบรหารการศกษามาสสถานศกษาสาระสำคญของ

การบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานคอการกระจาย

52 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การกระจายอำนาจทางการศกษาจากนโยบายสการปฏบต

อำนาจจากสวนกลางและเขตพนทการศกษาไปยง

สถานศกษาตลอดจนการใหความสำคญกบการบรหาร

จดการแบบมสวนรวม(participation)สำหรบใน

ประเทศไทยแนวคดดงกลาวสอดคลองกบนโยบายปฏรป

การศกษาซ งกำหนดเนอหาไว ในรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540และพระราช-

บญญตการศกษาแหงชาตพ.ศ.2542โดยสาระสำคญ

ของการบรหารจดการศกษาโดยใชโรงเรยนเปนฐานจาก

การทบทวนแนวคดของนกวชาการสามารถสรปไดวา

เปนกลยทธในการทำใหโรงเรยนมการบรหารงานอยางม

ประสทธภาพและมประสทธผลในรปแบบทยดหยนและ

คลองตวภายใตแนวคดการกระจายอำนาจอยางไรกตาม

การกระจายอำนาจไมใชจดหมายปลายทางสดทายของ

การจดการศกษาหากแตเปนเงอนไขทจะชวยใหการ

พฒนาการศกษามประสทธภาพผลการปฏบตงาน

มคณภาพโดยเนนการมสวนรวมในการบรหารและ

จดการศกษาอยางแทจร ง โดยผมสวนได เสยจาก

ภาคสวนตางๆมหนาทและความรบผดชอบในการ

ตดสนใจท เกยวของกบงบประมาณบคลากรและ

วชาการให เปนไปตามความตองการของนกเรยน

ผปกครองและชมชนอกดวย(อทยบญประเสรฐ,2545,

บญมเณรยอด,2546,พรอมพไลบวสวรรณ,2550)

1 .2หลกการกระจายอำนาจการบรหารและ

การจดการศกษาปรากฏอย ในพ.ร.บ.การศกษา

แหงชาตมาตรา39ทกำหนดใหกระทรวงกระจาย

อำนาจการบรหารจดการศกษาไปยงสถานศกษาโดยตรง

4ดานไดแกวชาการงบประมาณการบรหารงาน

บคคลและการบรหารท ว ไปในการนสำนกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน(2548)และวสนต

สตยคณ(2554)ไดสรปหลกการสำคญของการบรหาร

โดยใชโรงเรยนเปนฐานไวไดแก(1)หลกการกระจาย

อำนาจไปยงสถานศกษา(Decentralization)เปนการ

เพมพลงอำนาจการตดสนใจใหกบสถานศกษาเปนการ

ลดการควบคมจากสวนกลาง(2)หลกการมสวนรวม

(ParticipationorCollaborationorInvolvement)

เปนการเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยจากภาคสวน

ตางๆมสวนรวมในการตดสนใจเกยวกบการบรหารและ

จดการศกษา(3)หลกการคนอำนาจการจดการศกษาให

ประชาชน(ReturnPowertoPeople)เปนการคน

อำนาจการจดการศกษาสทองถนเพอใหผมส วน

เกยวของไดมบทบาทในการจดการศกษามากขน

(4)หลกการบรหารตนเอง(Self-managing)เปนการ

มอบอำนาจใหโรงเรยนมระบบการบรหารจดการดวย

ตนเองมอำนาจหนาทและความรบผดชอบในการดำเนน

งานตามความพรอมและสถานการณของโรงเรยนโดย

หนวยงานสวนกลางมหนาทเพยงกำหนดนโยบายและ

(5)หลกการตรวจสอบและถวงดล (Checkand

Balance)ทเนนความโปรงใสการตดตามและประเมนผล

เพอใหการศกษามคณภาพและมาตรฐาน

1.3รปแบบการบรหารจดการศกษาโดยใชโรงเรยน

เปนฐานทใชยงไมมรปแบบสำเรจทแนนอนตายตว

การบรหารการศกษาตองอาศยการวเคราะหสถานการณ

และพจารณาใหเหมาะสมสอดคลองกบบรบทของ

โรงเรยนและชมชนเพอใหการบรหารจดการศกษาเกด

ประสทธภาพสงสดทงนอทยบญประเสรฐ(2545)

และอรพรรณพรสมา(2546)ไดสรปรปแบบการบรหาร

โดยใชโรงเรยนเปนฐานไว4ประเภทคอ(1)รปแบบทม

ผบรหารโรงเรยนเปนหลกมผบรหารเปนประธาน

คณะกรรมการสวนกรรมการอนๆมาจากการเลอกตง

หร อค ด เล อกจากกล มผ ปกครองคร และชมชน

คณะกรรมการมบทบาทใหคำปรกษาแตอำนาจ

การตดสนใจอยทผบรหารโรงเรยน(2)รปแบบทมคร

เปนหลกตวแทนคณะครจะมสดสวนมากทสดใน

คณะกรรมการโรงเรยนโดยมผบรหารโรงเรยนเปน

ประธานคณะกรรมการโรงเรยน(3)รปแบบทชมชน

มบทบาทหลกรปแบบนตวแทนผปกครองและชมชน

ในคณะกรรมการจะมสดสวนในคณะกรรมการโรงเรยน

มากทสดโดยมผปกครองและชมชนเปนประธาน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 53

คณะกรรมการ(4)รปแบบทครและชมชนมบทบาทหลก

โดยครและผปกครองตางมความสำคญในการจดการ

ศกษาใหแกเดกสดสวนของครและผปกครอง(ชมชน)

ในคณะกรรมการโรงเรยนจะมเทาๆกนแตมากกวา

ตวแทนกลมอนๆ

1.4ขอบขายภารกจการบรหารจดการศกษาโดยใช

โรงเรยนเปนฐานตามพ.ร.บ.การศกษาแหงชาตพ.ศ.

2542และทแกไขเพมเตม(ฉบบท2)พ.ศ.2545และ

(ฉบบท3)พ.ศ.2553กำหนดใหกระทรวงศกษาธการ

ดำเนนการกระจายอำนาจการบรหารและการจดการ

ศกษาใน4ด านสำคญคอว ชาการงบประมาณ

การบรหารงานบคคลและการบรหารทวไปไปยง

คณะกรรมการเขตพนทการศกษาสำนกงานเขตพนท

การศกษาหรอสถานศกษาในอำนาจหนาทของตนแลว

แตกรณโดยในทางปฏบตแลวสวนกลางตองทำหนงสอ

มอบอำนาจในแตละเรองไปยงหนวยงานในเขตพนทและ

สถานศกษาในสงกดเพอใหเรองทกระจายอำนาจไปแลว

น น ได รบการปฏบต ให เกดความรบผดชอบและ

ตรวจสอบไดจ งทำใหมการออกกฎหมายรองรบ

สถานศกษาใหเปนนตบคคลตามเจตนารมณของพ.ร.บ.

การศกษาแหงชาตพ.ศ.2542เพอรองรบและสนบสนน

หลกการการกระจายอำนาจทง4ดานใหมความเปน

รปธรรมยงขน

สวนขอบขายภารกจการบรหารจดการศกษาโดยใช

โรงเรยนเปนฐานในอปท.สำนกงานเลขาธการสภา

การศกษา(2551)ระบวาการจดระบบบรหารจดการ

ศกษาขององคกรปกครองสวนทองถนมความสอดคลอง

และปฏบตตามระเบยบหลกเกณฑและวธปฏบตตางๆ

เชนเดยวกบขาราชการครสงกดกระทรวงศกษาธการ

ทกประการและมสวนทเพมเตมทแตกตางจากโรงเรยน

ในสงกดสำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

กลาวคอ(1)การบรหารวชาการใหอปท.ยดแนวทาง

การบรหารวชาการตามความมงหมายหลกการและ

แนวการจดการศกษาทกำหนดไวในพ.ร.บ.การศกษา

แหงชาตพ.ศ.2542และทแกไขเพมเตม(ฉบบท2)

พ.ศ.2545ซงทองถนไดสงเสรมสนบสนนการพฒนา

หลกสตรการ เร ยนการสอนกระบวนการเร ยนร

โดยใหการสนบสนนการอบรมพฒนาครและการสงเสรม

ให ช ม ชน เข า ม าม ส ว น ร ว ม ในการจ ดก า รศ กษา

(2)งบประมาณกรมสงเสรมการปกครองทองถน

ไดจดสรรงบประมาณใหแกอปท.และสถานศกษา

ในสงกดจากแหลงทมาของงบประมาณเพอการศกษา

เชนเงนรายไดของทองถนและเงนอดหนนจากรฐบาล

(3)การบรหารงานบคคลอปท.จะบรหารในรปแบบ

คณะกรรมการประกอบดวยก )คณะกรรมการ

มาตรฐานการบรหารงานบคคลสวนทองถน(ก.ถ.)

ข)คณะกรรมการกลางขาราชการหรอพนกงานสวน

ทองถนและค)คณะกรรมการกลางขาราชการหรอ

พนกงานสวนทองถนระดบจงหวดโดยคณะกรรมการ

มอำนาจหนาทในการกำหนดมาตรฐานกลางในการ

แตงตงการพนจากตำแหนงขาราชการสวนทองถน

รวมท งการกำหนดโครงสรางอตราเงนเดอนและ

ประโยชนตอบแทน(4)การบรหารทวไปอปท.มการ

กำหนดวสยทศนใหจดการศกษาทกระบบใหประชาชน

อยางทวถงอยางมคณภาพและไดมาตรฐานมการจดทา

แผนพฒนาการศกษาโดยผรวมประชมวางแผนการ

ศกษาเปนผบรหารโรงเรยนคณะนายกองคการบรหาร

สวนตำบลคณะเทศมนตรครและผปกครองในสดสวน

ใกลเคยงกน

นอกจากนอปท.ยงมแนวความคดพนฐานเรองการ

บรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานเพอการพฒนาทองถน

(SBMLD)โดยการจดการศกษาขนพนฐานของโรงเรยน

ในสงกดอปท.ตองสามารถตอบสนองตอความตองการ

ของผเรยนทกคนเพอใหผเรยนไดคนพบศกยภาพหรอ

อจฉรยภาพของตนเองเพอทจะไดพฒนาใหมความเปน

เลศตามศกยภาพหรออจฉรยภาพของผเรยนแตละบคคล

สความเปนเลศตอไปหลกของการบรหารแบบSBMLD

54 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การกระจายอำนาจทางการศกษาจากนโยบายสการปฏบต

คอหลกการเสรมสรางความเขมแขงใหแกคณะกรรมการ

สถานศกษาขนพนฐานหลกการจดการศกษาตลอดชวต

สความเปนเลศตามศกยภาพหรออจฉรยภาพของผเรยน

การจดการศกษาตลอดชวตของโรงเรยน(กรมสงเสรม

การปกครองทองถน,2558)

สำหรบกทม.เองกไดมการพฒนารปแบบการบรหาร

จดการศกษาของสถานศกษาในสงกดโดยเปนการ

บรณาการการบรหารจดการโดยใชโรงเรยนเปนฐาน

เขาไปในมาตรฐานการจดการศกษาหรอทเรยกกนวา

ม าต ร ฐ าน โร ง เร ย น SMART SCHOOL โ ดย ใน

ปงบประมาณ2548ผวาราชการกรงเทพมหานครใน

ขณะนน(อภรกษโกษะโยธน)ไดรเรมนโยบายSMART

SCHOOLเพอการพฒนาคณลกษณะของนกเรยนคร

และผบรหารของโรงเรยนในสงกดกทม.พรอมทง

กำหนดความหมายของคำว าSMARTไวด งน คอ

S (Success )หมายถ งการ เรยนร ส ความสำเร จ

M (Mo ra l i t y )หมายถ ง ก า ร เร ยนร ค คณธรรม

A (Ac t i v i t i e s )หมายถ งการ เร ยนร ค ก จกรรม

R(Relat iv ity)หมายถงการเรยนรคชมชนและ

T(Technology)หมายถงการเรยนรคเทคโนโลยทงน

สำนกการศกษากรงเทพมหานคร(2556)ระบวากทม.

ไดกำหนดแนวทางในบรหารจดการศกษาตามหลกการ

กระจายอำนาจเพอใหสอดคลองกบพ.ร.บ.การศกษา

แหงชาตพ.ศ.2542และเพอพฒนาคณภาพมาตรฐาน

การศกษาให เปนไปในทศทางเดยวกนตามความ

หลากหลายในดานคณภาพของสถานศกษาซงมความ

แตกตางกนและใหเหมาะสมตามบรบทของสถานศกษา

นนๆนอกจากนกทม.ยงมแนวทางในการพฒนาดาน

คณภาพสถานศกษาตามกฎกระทรวงวาดวยระบบ

หลก เกณฑและวธการประกนคณภาพการศกษา

พ.ศ .2553โดยม ง เนนพฒนาความเปน เลศของ

สถานศกษาใหมมาตรฐานเดยวกนและเปนทยอมรบของ

ผปกครองชมชนและสงคมโดยการประเมนคณภาพ

ภายในสถานศกษาเพอเปนแนวทางการประเมน

คณภาพมาตรฐานโรงเรยนสงกดกทม.ทแตละโรงเรยน

สามารถบรหารจดการใหมกระบวนการบรหารให

สอดคลองภายใตองคประกอบตวชวดและใหเปนไป

ตามกรอบการประเมนมาตรฐานโรงเรยนซงประกอบ

ไปดวย3องคประกอบไดแก

องคประกอบท1ดานการจดการศกษามงเนนการ

บรหารจดการโดยใชโรงเรยนเปนฐานประกอบดวย

1ตวชวด4ดานไดแกงานวชาการงานงบประมาณ

งานบคคลและงานบรหารงานทวไป

องคประกอบท2ดานผลทเกดกบนกเรยนมงเนน

คณลกษณะผเรยนทพงประสงคประกอบดวย7ตวชวด

ซงมทงดานความรความสามารถคณธรรมและจตใจ

และอารมณ

องคประกอบท3ดานการเสรมความเขมแขงของ

สถานศกษาม ง เนน เอกลกษณและอตลกษณของ

สถานศกษาและการมสวนรวมของชมชนเครอขาย

สถานศกษาและภาคความรวมมอตางๆทเกยวของเพอ

สรางความเขมแขงในการพฒนาสถานศกษา

2. ระเบยบวธวจยและกระบวนการศกษา

การศกษานเปนการวจยเชงคณภาพอาศยวธวจย

เอกสารและการศกษาภาคสนามรวมกบการสมภาษณ

มการกำหนดกลมตวอยางและกรณศกษาแบบเจาะจง

คอสถานศกษาจำนวน4แหงทสงกดองคกรปกครอง

สวนทองถนในเขตเมองหลวงคอมหานครโซล(Seoul

MetropolitanGovernment)ในเกาหลใตและสงกด

อ งค ก รปกครอ งส วนท อ งถ น ร ป แบบพ เ ศษค อ

กรงเทพมหานคร(กทม.)และเมองพทยาในประเทศไทย

ไดแกโรงเรยนวชทศ(สงกดกรงเทพมหานคร)โรงเรยน

เมองพทยา3(สงกดการปกครองพเศษเมองพทยา)

โรงเรยนKaewonMiddleSchoolและโรงเรยน

SeoulKaepoElementarySchoolสงกดมหานคร

โซลสวนกลมตวอยางสมภาษณคอผมสวนไดสวนเสยใน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 55

การบรหารจดการสถานศกษาของทองถน ไดแก

ผ เกยวของในการบรหารจดการการศกษาในระดบ

สถานศกษาผนำชมชนตลอดจนผมสวนเกยวของในการ

กำหนดนโยบายและการนำนโยบายไปปฏบต

กรอบเนอหาในการวจยครอบคลมสภาพและลกษณะ

การบรหารจดการการศกษาของอปท.ในภาพรวมและ

การบรหารจดการการศกษาใน4ดานหลกคอวชาการ

งบประมาณบรหารงานบคคลและการบรหารทวไป

ตลอดจนปญหาและอปสรรคของการบรหารจดการ

ศกษาสำหรบกระบวนการวจยประกอบดวยขนตอน

การวจยเชงเอกสารเปนการรวบรวมขอมลทตยภม

เบองตนซ งมการอางองจากฐานขอมลหลกท งใน

ประเทศไทยและเกาหลใตอาทกระทรวงศกษาธการ

สำนกงานเลขาธการสภาการศกษากรมสง เสรม

การปกครองทองถนสำนกการศกษากรงเทพมหานคร

เมองพทยาองคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและ

การพฒนา(OECD)ธนาคารโลก(WorldBank)

กระทรวงการศกษาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหง

เกาหลใต(MinistryofEducation,Science,and

Technology)สถาบนพฒนาการศกษาเกาหลใต

(KoreanEducationalDevelopmentInstitute)

และCen te ron I n te rna t i ona l Educa t ion

Benchmarkingเปนตน

ขนตอนตอมาคอการศกษาขอมลภาคสนามเปนการ

เกบขอมลจากแหลงปฐมภมโดยศกษากรณตวอยาง

สถานศกษาของทองถนในประเทศไทยและเกาหลใต

และศกษาจากหนวยงานหรอองคกรทองถนทเกยวของ

ในพนทใชวธการเกบขอมลทงในรปแบบการศกษาดงาน

การสงเกตและการสมภาษณโดยเครองมอทใชรวบรวม

ขอมลภาคสนามไดแกแบบสมภาษณอยางมโครงสราง

และการบนทกขอมลภาคสนามสำหรบกลมตวอยางผให

ขอมล(KeyInformant)ในการวจยระยะท2มดงน

ประเทศไทย

1)ผอำนวยการโรงเรยนวชทศเขตดนแดงสงกดกทม.

2)ผอำนวยการโรงเรยนเมองพทยา3(วดสวางฟา

พฤฒาราม)

3)หวหนาฝายวชาการโรงเรยนเมองพทยา3(วด

สวางฟาพฤฒาราม)

4)คณะกรรมการสถานศกษาโรงเรยนเมองพทยา3

(วดสวางฟาพฤฒาราม)สายผนำชมชนและสาย

ผปกครอง

ประเทศเกาหลใต

1)Pr incipalofSeoulKaepoElementary

School

2)PrincipalofKaewonMiddleSchool

3)P r inc ipa lo f theE lementa rySchool

attachedtoSeoulNationalUniversityof

Education

4)DirectorofGangkukYouthCenterofthe

MetropolisofSeoul

5)DepartmentManagerofSeoulMetropolitan

OfficeofEducationDesignateofYouth

CareerTrainingSupportCenter

6)FormerChairpersonofSeoulJongno-gu,

OfficeChildcarePolicyCommissionand

SupervisorofSeoulMetropolitanOfficeof

Education

ขนตอนสดทายคอการวเคราะหขอมลการศกษา

ใชวธการวเคราะหเนอหาจากเอกสารและการสมภาษณ

แลวทำการตรวจสอบขอมลสามเสาทไดมาจากแหลง

56 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การกระจายอำนาจทางการศกษาจากนโยบายสการปฏบต

ทตางกนเพอสะทอนผลการบรหารจดการศกษาของ

สถานศกษาในสงกดอปท.ใหไดผลการศกษาทมความ

แมนยำมากยงขนแลวนำเสนอโดยวธการพรรณนา

วเคราะหในการอธบายสภาพหรอปรากฏการณทเกดขน

วเคราะหความคลายคลงและความแตกตางจดเดนและ

จดทตองปรบปรงตามกรอบการศกษาทงในประเทศไทย

และเกาหลใต

3. ผลการศกษาและอภปราย

จากการศกษาการบรหารการจดการศกษาของ

โรงเรยนในกำกบขององคกรสวนทองถนไทย(โรงเรยน

สงกดกรงเทพมหานครและเมองพทยา)และเกาหลใต

(โรงเรยนสงกดมหานครโซล)พบวามจดเนนรวมกนของ

การพยายามแกปญหาการจดการศกษาโดยใหความ

สำคญกบการจดรปแบบการจดการศกษาทมงเนนพฒนา

คณภาพมาตรฐานของนกเรยนและพฒนาใหสถานศกษา

เปนแหลงเรยนรตลอดชวตโดยยดหลกการกระจาย

อำนาจใหโรงเรยนมอสระในการบรหารจดการตนเอง

อยางเตมทและเหมาะสมกบศกยภาพเปดโอกาสให

ชมชนมสวนรวมการใหสทธ เสรภาพและโอกาสท

เทาเทยมกนภายใตการบรหารจดการทยตธรรมถกตอง

โปรงใสและตรวจสอบได

ผลการศกษาในประเทศไทยพบวามแนวทางการ

บรหารทมงเนนการบรหารจดการภายใตโรงเรยนเปน

ฐานตามความตองการของนโยบายรฐแตสภาพความ

เปนจรงโรงเรยนมอสระคอนขางนอยในการบรหาร

จดการกจการตางๆของโรงเรยนการกระจายอำนาจ

ของรฐบาลทองถนลงไปและใหโอกาสโรงเรยนไดดำเนน

การบรหารจดการโรงเรยนของตนยงมขดจำกดเชน

ระบบการตดสนใจระบบการเงนงบประมาณเพอ

การศกษาระบบการรบสมครครและระบบประเมน

คณภาพสถานศกษาขณะทการบรหารจดการศกษาของ

โรงเรยนสวนทองถนของเกาหลใตมงเนนการบรหาร

จดการทใหโรงเรยนเปนอสระและการบรหารจดการโดย

ใชโรงเรยนเปนฐาน(Schoolautonomyandschool-

basedmanagement)ในดานตางๆไมวาจะเปนการ

ตดสนใจการบรหารจดการหลกสตรการบรหารจดการ

งบประมาณระบบบรหารงานบคคลระบบการนเทศ

และระบบการประเมนผลภายใตโรงเรยนเปนฐาน

ซงสามารถเพมความเปนอสระความรบผดชอบและ

ความหลากหลายของแตละโรงเรยนไดโรงเรยนสามารถ

เพมประสทธผลการทำงานจากระบบการบรหารโรงเรยน

ทจดการตนเองทำให โรงเรยนมความรบผดชอบ

(accountability)ตอระบบการศกษามากขอสรปจาก

การเปรยบเทยบความคลายคลงและความแตกตางของ

การบรหารจดการสถานศกษาใน4ดานมรายละเอยด

ดงตอไปน

3.1 การบรหารจดการดานวชาการ

เนองจากประเทศไทยและเกาหลใตตางกมความ

คลายคลงกนในระบบความรบผดชอบแบบสายยาวท

รฐบาลเปนตวคนกลางในระบบโดยรฐบาลหรอหนวยงาน

ของรฐเชนกระทรวงศกษาธการและกรมสงเสรม

การปกครองทองถนและหนวยงานอนท เกยวของ

มบทบาทสำคญในการวางระบบของหลกสตรและเนอหา

ดานวชาการ

ในด านสาระของหลกสตรท งของไทยและ

เกาหลใตสามารถแบงออกเปน2ดานคอหลกสตร

แกนกลางและหลกสตรระดบทองถนซงโรงเรยนไดรบ

การกระจายอำนาจการบรหารดานวชาการจากตนสงกด

มากพอสมควรแตยงตองอาศยการประสานงานระหวาง

หนวยงานฝายบงคบบญชาตนสงกดในขณะทรฐบาล

กลางเปนผกำหนดนโยบายและควบคมการปฏบตงาน

ของโรงเรยนใหไดมาตรฐานระดบชาตโรงเรยนยงมอสระ

ในการปรบปรงพฒนาหลกสตรภายใตความตองการของ

ชมชนผเรยนและสงคมเปนหลกมความคลองตวในการ

กำกบตดตามการบรหารวชาการและการนเทศภายใน

เพ อ เสร มสร า งความแข งแกร งทางด านว ชาการ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 57

(กระทรวงศกษาธการ,2552,กระทรวงศกษาธการ,

2551;สำนกการศกษาเมองพทยา,2553;สำนก

การศกษากรงเทพมหานคร,2556;Lee,2014)ทงน

เกาหล ใตจะม ง เนนเปนพ เศษในดานการวจยเพอ

พฒนาการเรยนรการใหความสำคญในการประเมน

ประสทธภาพการบรหารจดการโดยใชโรงเรยนเปนฐาน

และความมอสระสงในการเปดสอนรายวชาทจำเปน

แตละโรงเรยน(Lo&Gu,2008;Ho2006)

สวนดานปญหาและอปสรรคมคลายคลงกน

ระหวางไทยและเกาหลใตคอรฐบาลกลางมการสงการ

การกำหนดหลกสตรแกนกลางอยางเครงครดในดาน

ความแตกตางพบวาในเกาหลใตใหความสำคญกบ

การบรหารจดการดานการวดและประเมนผลของ

ผเรยนทไมเนนการทดสอบเนองจากทผานมาพบวา

การทดสอบสรางความเครยดและไมกอใหเกดการเรยนร

อยางแทจรงแตอาศยการวดผลการเรยนรผานการ

ทำงานปฏบตลงมอทำจรงและใชความคดสรางสรรค

ผานการเรยนรเพอสรางความแตกตางจากการเรยนร

ตามแนวทางหลกการและทฤษฎอกทงเกาหลใตยงมง

เนนการวจยพฒนาเพอการเรยนรเชนการมโรงเรยน

เพอการทดลองคนควานวตกรรมและองคความรดาน

วชาการใหมๆและสงเสรมการเรยนรตลอดชวตในทก

พนท(KoreaEducationDevelopmentInstitute,

2010;Centeron Internat ionalEducat ion

Benchmarking,2015)ขณะทประเทศไทยยงเนนการ

วดผลแบบองเกณฑตามมาตรฐานการเรยนรทกำหนด

โดยรฐบาลกลางมากกวาการประเมนผลตามสภาพจรง

และพฒนาการรายบคคลของผเรยน(สำนกการศกษา,

2553)ผลการศกษาเปรยบเทยบการบรหารดานวชาการ

ของสถานศกษาไทยและเกาหลใตสรปไดดงแสดงใน

ตารางท1

ตารางท 1 เปรยบเทยบการบรหารจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถนในระดบสถานศกษา

ในประเทศไทยและเกาหลใตสวนการบรหารจดการดานวชาการ

ประเทศไทย ประเทศเกาหลใต

1.มการบรหารหลกสตรแกนกลางและหลกสตรระดบ

ทองถนโรงเรยนมการพฒนาสาระทองถนของตนเอง

หลากหลายแตกตางกนแตอยภายใตมาตรฐานหลกสตร

แกนกลางโรงเรยนจดทำหลกสตรสถานศกษาโดย

พจารณาจากความตองการจำเปนของทองถนและ

เปนไปตามกรอบมาตรฐานของหลกสตรแกนกลางซงม

8กลมสาระการพฒนาหลกสตรสถานศกษาเปดโอกาส

ใหเกดความรวมมอจากหลายฝายทงสำนกการศกษา

ทองถนเครอขายโรงเรยนในสงกดตวแทนผบรหาร

ภาคประชาชนและสมาคมผปกครอง

1.มการบรหารหลกสตรแกนกลางและหลกสตร

สถานศกษาโรงเรยนสามารถพฒนาหลกสตรขนตาม

ลกษณะและจดประสงคของตนใหสอดคลองกบ

การเปลยนแปลงของสงคมนโยบายการลดเวลาเรยน

หลกสตรเปนทงมาตรฐานหลกของการศกษาและกรอบ

แนวทางการพฒนาแบบเรยนและคมอครโรงเรยนและ

ครรบผดชอบในกระบวนการพฒนาหลกสตรเปนการ

เพมบทบาทของครมากขนและรปแบบหลกสตรจะเนน

ใหเหนความสำคญกบความมอสระในการจดการศกษา

ความมอสระของโรงเรยนตลอดระยะเวลาของการปฏรป

การศกษาและการทบทวนหลกสตรการศกษาวจยไดทำ

อยางตอเนอง

58 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การกระจายอำนาจทางการศกษาจากนโยบายสการปฏบต

ประเทศไทย ประเทศเกาหลใต

2.โรงเรยนมอสระในการนำหลกสตรระดบทองถนไปใช

และสามารถปรบปรงหลกสตรใหทนสมยและเหมาะสม

กบบรบทของโรงเรยนอยางตอเนองมการนำหลกสตร

มาบรณาการใหเขากบนโยบายของตนสงกดการประเมน

ผลการเรยนรใชวธการทยดหยนโดยคำนงถงศกยภาพ

ของผเรยนเปนหลก

2.โรงเรยนนำหลกสตรไปใชใหสอดคลองกบสภาพ

แวดลอมของพนทในอนทจะลดภาระดานการเรยนของ

ผเรยนและเพมประสทธผลดานการศกษาโรงเรยน

มอสระในการปรบชวโมงเรยนในบางกลมวชาทำให

สามารถนำเวลาดงกลาวไปเพมเตมหรอลดในบาง

รายวชาเพอใหการจดการศกษามลกษณะรอบดาน

มากข นและอาจเพ มก จกรรมสำหรบวชาปฏบต

(practicallearning)ใหกบการเรยนรมากขนและ

ลดจำนวนการสอบลง

3.มงเนนการจดการเรยนรทเสรมทกษะชวตนอกเหนอ

จากการเรยนใน8กลมสาระวชาโดยเฉพาะการสงเสรม

ทกษะชวตในความถนดดานสายอาชพและดานกฬา

อนสอดคลองกบความตองการของสภาพชมชนรวมถง

การจดโปรแกรมการเรยนเสรมใหกบนกเรยนทเรยน

ออน

3.โรงเรยนจดกจกรรมการเรยนร2ประเภทคอ

กจกรรมทางเลอก(optionalactivities)และกจกรรม

การบรณาการโปรแกรมวชาเลอก(integrationof

electiveprograms)ทสอดคลองหรอตอบสนองตอ

ความสนใจเจตคตและความตองการทหลากหลายของ

นกเรยนโดยกจกรรมทางเลอกสรางสรรคเปนเปาหมาย

ดานการศกษาทอยนอกเหนอรายวชาและการเรยนรดวย

ตนเองซงเปนการสะทอนความสนใจและความตองการ

ของผเรยนแตละบคคล

4.โรงเรยนมอสระและความคลองตวในการจดระบบ

การนเทศภายในโรงเรยนการใหคำปรกษาและการแก

ปญหาตลอดจนการปรบปรงดานวชาการ

4.โรงเรยนจดระบบการนเทศภายในการใหคำปรกษา

โดยเชอเชญใหนกเรยนและผปกครองมสวนรวมในการให

ผลประเมนแกครและมระบบประเมนผลการเรยนรโดย

มฐานขอมลเทคโนโลยทเชอมตอจากโรงเรยนสหนวยงาน

ระดบจงหวดมหานครและระดบชาต

5.ปญหาและอปสรรคจากการทตนสงกดพยายามลด

ภาระงานอนท ไมเกยวของโดยตรงกบงานวชาการ

ซงทำใหโรงเรยนมเวลาในการบรหารงานวชาการอยาง

เตมทอาจเปนการทำลายเปาหมายการจดการศกษา

โดยใชโรงเรยนเปนฐานเพราะหลกสตรการจดการเรยน

รถกกำหนดมาจากสำนกงานการศกษาทองถนทเออให

โรงเรยนบรหารจดการงานวชาการไดอยางยดหยน

เหมาะสมกบสภาพบรบทและพนท

5.อปสรรคในการบรหารจดการคอหลกสตรแกนกลาง

ยงไมมอสระเนองจากรฐบาลและสำนกการศกษา

คอยกำกบและสงการอยางเครงครดโรงเรยนยงไมม

อสระในการบรหารทรพยากรสอการเรยนการสอน

ทสอดคลองกบการบรหารจดการหลกสตรทอสระและ

ยดหยนครมภาระประจำทนอกเหนอจากงานสอน

เนองจากโรงเรยนบางแหงมงเนนดำเนนงานดานธรการ

มากกวาดานวชาการ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 59

ประเทศไทย ประเทศเกาหลใต

6.นอกจากกจกรรมการเรยนการสอนและการวดและ

ประเมนผลจะตองสอดคลองตามแนวทางการเรยนรของ

หลกสตรแกนกลางการจดศกษาขนพนฐานพ.ศ.2551

ของกระทรวงศกษาธการแลวยงมงเนนการประเมนผล

การเรยนรเชงบรณาการโดยเนนเรยนรจากการปฏบต

มากขนและมอบหมายการบานใหนอยลงตามนโยบาย

การศกษาของตนสงกด

6 .ก จกรรมการ เร ยนการสอน เนน ใหน ก เร ยนม

ปฏสมพนธกระตนใหมสวนรวมจดการเรยนการสอน

ทเนนกจกรรมความคดสรางสรรครอยละ25ประการ

สำคญคอสนบสนนการเรยนรทใหเกดความคดนอกกรอบ

และความคดสรางสรรคซงเปนหวใจหลกของการปฏรป

การศกษาสนบสนนการรตลอดเวลาเชนศนยการ

เรยนรสำหรบเยาวชนมระบบการเรยนรแบบออนไลน

ดวยตนเอง

7.การวจยในโรงเรยนยงไมโดดเดนเทาทควรและ

โรงเรยนมองวาการทำวจยจะสงผลกระทบตอการ

จดการเรยนการสอน

7.มการทำวจยในชนเรยนอยางตอเนองตลอดระยะเวลา

ของการปฏรปการศกษา

3.2 การบรหารจดการดานบคคล

ผลการศกษาพบวามาตรฐานการบรหารจดการ

บคคลของโรงเรยนทงไทยและเกาหลใตมความคลายคลง

กนคอไดรบการกำหนดมาจากมาตรฐานกลางของ

หนวยงานระดบประเทศและโรงเรยนตองดำเนนการ

ภายใตการกำกบของคณะกรรมการบรหารงานบคคล

ระดบทองถนในระดบหนวยงานทสงกดโรงเรยนยงไมม

บทบาทในการกำหนดอตรากำลง โอนยายและ

มาตรฐานตำแหนงของครและบคลากรของโรงเรยนทตรง

กบความตองการของตนเองไดบทบาทสำคญยงอยท

สำนกงานเขตและกองการเจาหนาทในระดบเขตหรอ

ตนสงกดซงมหนาทรบผดชอบเกยวกบการจดทำแผน

อตรากำลงสวสดการและการรกษาผลประโยชน

ตอบแทนตอบคคลากรในสงกดเปนอยางดนอกจากน

ไทยและเกาหลใตยงเผชญกบการไดอำนาจอยางไมเตมท

ในดานการวางแผนดานการศกษานโยบายหลกเกยวกบ

ครถกกำหนดไวในกฎหมายและใชบงคบเหมอนกนใน

ทกพนทโดยไมคำนงถงความแตกตางดานสภาพแวดลอม

(สำนกงานคณะกรรมการมาตรฐานการบรหารงานบคคล

สวนทองถน,2548;เอมอรวรยะขนตกล,2555;

KoreanEducationalDevelopmentInstitute2010)

ในสวนความแตกตางทเหนเดนชดคอเกาหลใต

มความกาวหนาในการบรหารจดการบคคลในระดบ

โรงเรยนสามารถจดตงมาตรฐานและระเบยบเกยวกบ

บคคลได เองภายใตคณะกรรมการบรหารจดการ

สถานศกษา(SchoolManagementCommittee-

SMC)ถงแมจะยดกรอบตามมาตรฐานกลางแตกสงเสรม

ใหโรงเรยนใชบทบาทในการบรหารจดการแบบพงตนเอง

ไดเปนอยางดสวนไทยความอสระในระดบโรงเรยนยงม

ไมมากนอกจากน โรงเรยนในเกาหลใตยงสามารถ

คดเลอกครไดเองและพฒนาครใหเปนไปตามความ

ตองการของตนเองเนนการพฒนาครไปทการลดเวลา

สอนทไมจำเปนและลดภาระดานเอกสารของครโดยใหม

ฝายสนบสนนการสอนของครเพอลดภาระงานดานอนท

ไมเกยวของอกทงยงมการใชเทคโนโลยสารสนเทศใน

การบรหารจดการเพอยกระดบการบรหารการศกษาใหม

ประสทธภาพมากทสด (Kim,2006;Centeron

InternationalEducationBenchmarking,2015)

ผลการศกษาเปรยบเทยบการบรหารงานบคคลของ

สถานศกษาของไทยและเกาหลใตสรปไดดงแสดงใน

ตารางท2

60 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การกระจายอำนาจทางการศกษาจากนโยบายสการปฏบต

ตารางท 2 เปรยบเทยบการบรหารจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถนในระดบสถานศกษา

ในประเทศไทยและเกาหลใตสวนการบรหารจดการดานบคคล

ประเทศไทย ประเทศเกาหลใต

1.สวนกลางเปนผกำหนดมาตรฐานครและบคลากร

และ โร ง เร ยนดำ เน นการภาย ใต ก า รกำก บของ

คณะกรรมการบรหารงานบคคลระดบทองถน

1.การกำหนดมาตรฐานครและบคคลากรมาจาก

มาตรฐานกลางและขอกำหนดของคณะกรรมการบรหาร

จดการของโรงเรยนSMC

2.โรงเรยนยงไมมบทบาทในการกำหนดอตรากำลงและ

มาตรฐานตำแหนงครและบคลากรทตรงกบความ

ตองการของตนเองสำนกงานเขตและกองการเจาหนาท

ในระดบเขตมหนาทรบผดชอบการจดทำแผนอตรากำลง

ควบคมทะเบยนอตรากำลงสรรหาบรรจแตงตงโอนยาย

โดยประสานกบสวนกลางเพอสรรหาและเลอกสรร

บคลากรเปนขาราชการครและบคลากรทางการศกษา

2.โรงเรยนมขอจำกดในการบรหารจดการทเกยวของกบ

บคลากรบางดานเชนการบรรจและการยายครยงเปน

อำนาจหนาทของสำนกงานการศกษาในระดบมหานคร

และจงหวดอำนาจของผอำนวยการโรงเรยนจงมจำกด

และอำนาจทมอบมาใหกยงไมเกดเปนรปธรรม

3.สวสดการถกกำหนดมาจากสวนกลางตนสงกด

มแผนการใหเงนชดเชยแกผทำงานเมอเกษยณอายและ

แผนการใหความคมครองในการทำงานและประเภท

เงนโบนสตอบแทนประจำป

3.โรงเรยนสามารถกำหนดสวสดการพเศษแผนการให

เงนชดเชยแกผทำงานและแผนการใหความคมครองใน

การทำงานตลอดชวตแตยงมอปสรรคจากนโยบาย

บรหารบคคลจากสวนกลางทมงเนนใหครมภาระงาน

ธรการมากกวามงเนนความเชยวชาญในการจดการเรยน

การสอน

4.ครและบคลากรจะไดรบบรรจโดยตรงจากสวนกลาง

โรงเรยนยงไมมสวนรวมในการคดเลอกบคลากรทงสาย

บรหารสายการสอนและสายสนบสนนการสอน

4.โรงเรยนมสวนรวมในการสรรหาครและการคดเลอกคร

ไดเองโดยผานตวแทนSMCสวนการสรรหาผอำนวยการ

โรงเรยนจะไดรบบรรจโดยตรงจากสำนกงานกลาง

5.ขาดการพฒนาครภายใตความตองการของโรงเรยน

และโรงเรยนไมมอสระในการพฒนาบคลากรของตน

ภายใตโรงเรยนเปนฐานสวนกลางและตนสงกดเปน

ผรบผดชอบการพฒนาสมรรถนะบคลากร

5.โรงเรยนสามารถกำหนดมาตรฐานในการบรหารคร

และบคลากรภายในได โดยจะกำหนดเงอนไขหรอ

มาตรฐานตางๆในการจางโดยSMC

6.การกระจายอำนาจการบรหารบคคลและมอบ

อำนาจใหโรงเรยนยงไมเตมทเนองจากยงมโครงสรางท

มสายบงคบบญชาหลายชนโรงเรยนมเพยงหนาท

บรหารจดการใหเปนไปตามความตองการระเบยบและ

นโยบายของหนวยงานสวนกลาง

6.โรงเรยนมโครงการพฒนาสงเสรมเสนทางสายอาชพ

ซ งสามารถตอยอดความเปนครตนแบบ(Master

teacher)จนถงการทครสามารถยายระดบมาเปน

ผบรหารสถานศกษาไดหากมผลการปฏบตงานทยอด

เยยมและโดดเดนรวมถงการสนบสนนเงนเพอทำวจย

และการศกษาตอ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 61

3.3 การบรหารจดการดานงบประมาณ

การบรหารจดการงบประมาณของไทยและ

เกาหลใตมความคลายคลงกนคอไดรบงบประมาณในการ

จดการศกษาจากการจดสรรของรฐบาลเปนจำนวนมาก

คดเปนสดสวนประมาณรอยละ70ของงบประมาณทได

ทงหมดซงรฐบาลตองการเพมประสทธภาพในการ

บรหารจดการดานงบประมาณของโรงเรยนใหเปนไป

อยางอสระคลองตวนอกจากโรงเรยนจะไดรบการ

จดสรรจากรฐบาลกลางแลวยงไดรบการจดสรรจาก

รฐบาลทองถนหนวยงานตนสงกดและการบรจาคจาก

ผปกครองสำหรบขอกงวลคอการท โรงเรยนไดรบ

งบประมาณจากรฐบาลอยางมากกอาจถอเปนการลด

การมสวนรวมของประชาชนในทองถนการสนบสนนจาก

ภาคเอกชนในการเปนหนสวนทางการศกษาไดและ

ระเบยบการคลงจากตนสงกดในการอนมตวงเงนทำให

เปนอปสรรคตอการใชงบประมาณทมไมเหมาะสมและ

ไมมประสทธภาพตอการลงทนทางการศกษา(สำนก

การศกษา,2549;สำนกงานกรงเทพมหานคร,2558)

ในดานความแตกตางทสำคญคอการทเกาหลใตม

ระบบบญชโรงเรยนซงใหสทธโรงเรยนในการกำหนด

กรอบงบประมาณของตนเองสามารถสรางหลกประกน

ดานรายไดของตนเองและการรางงบประมาณทเหมาะสม

กบลกษณะเฉพาะของโรงเรยนการบรหารงบประมาณ

ใน โร ง เร ยนตามระบบบญช โร ง เร ยน ( s choo l

accountingsystem)เปนหลกประกนการจดการดาน

การเงนอยางเปนอสระของโรงเรยนและสนบสนน

กจกรรมตางๆดานการศกษาทำใหโรงเรยนมอสระใน

การบรหารจดการเกยวกบงบประมาณของตนเองให

เหมาะสมกบสถานภาพของโรงเรยนและมอสระทจะใช

non-governmentfundเปนตน(Bang,2008)ขณะท

ไทยยงไมมกระบวนการรบประกนการใชงบประมาณ

อยางอสระเพราะการมอบงานดานการบรหารการคลง

มาสระดบโรงเรยนยงเกดขนนอยมากอำนาจการบรหาร

จดการทเกยวของดานการเงนเปนหนาทของหนวยงาน

ตนสงกดในแงดกคอการเออใหโรงเรยนลดภาระดาน

การบรหารการเงนงบประมาณดวยตนเองเพอให

โรงเรยนสามารถปฏบตงานดานวชาการไดอยางเตมท

โรงเรยนมบทบาทในการรบผดชอบรายจายพนฐานสวน

งบเงนเดอนคาจางและคาใชจายในลกษณะการจดซอ

จดจางและคาใชจายในการบรหารอนๆสำนกการศกษา

เปนผ มบทบาทในการบรหารจดการ (สำนกงาน

กรงเทพมหานคร,2555)อยางไรกตามเกาหลใตกได

ประสบกบปญหาและอปสรรคในการบรหารงบประมาณ

คอความไมเสถยรภาพทางการเงนเนองจากงบประมาณ

คาการดำเนนงานพนฐานของโรงเรยน(schoolbasic

operationcost)สำนกการศกษาทองถนเปนผดแล

การไดรบจดสรรงบประมาณอาจไมเหมาะสมและ

ไมมประสทธภาพตอการลงทนทางการศกษาทมงไป

ในดานการสอนและกจกรรมการเรยนรผลการศกษา

เปรยบเทยบการบรหารงบประมาณของสถานศกษาของ

ไทยและเกาหลใตสรปไดดงแสดงในตารางท3

62 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การกระจายอำนาจทางการศกษาจากนโยบายสการปฏบต

ตารางท 3 เปรยบเทยบการบรหารจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถนในระดบสถานศกษา

ในประเทศไทยและเกาหลใตสวนการบรหารจดการดานงบประมาณ

ประเทศไทย ประเทศเกาหลใต

1.โรงเรยนไดรบการจดสรรงบประมาณตามรายหวของ

นกเรยนทเออใหโรงเรยนมอำนาจบรหารทรพยากรของ

ตนอยางมประสทธภาพมากขน

1.โรงเรยนมอสระจากองคกรปกครองสวนทองถน

เนองจากงบประมาณการจดการศกษาของทองถนแยก

จากบญชทวไปขององคกรปกครองสวนทองถนอยาง

สนเชงสวนโรงเรยนทมงเนนการพฒนาวจยโดยเฉพาะ

หรอInnovationschoolจะไดรบงบประมาณเพม

โดยตรงจากรฐบาลทองถนในการพฒนาและทดลอง

นวตกรรมการจดการเรยนรใหมๆ

2.โรงเรยนไดรบแหลงเงนทนและงบประมาณสวนใหญ

จากรฐบาลกลางรอยละ60จากอปท.รอยละ40และ

มแหลงเงนทนอนๆของแตละโรงเรยนงบประมาณทได

รบจากสวนกลางรบผานสำนกการศกษา/สำนกงานเขต

แลวจงโอนมาทโรงเรยนรายรบอกสวนไดจากผปกครอง

และการจ ดก จกรรมผ าป า เพ อการศ กษาซ ง เปน

งบอดหนนเพอการศกษา

2.แหลงเงนทนและงบประมาณสวนใหญมาจากรฐบาล

กลางประมาณรอยละ75รอยละ25มาจากองคกร

สวนทองถนของแตละเขตการปกครองและจาก

สำนกงานการศกษาของมหานครและจงหวดและยงม

แหลง เงนทนอนๆของแตละโรงเรยนท ไดมาจาก

ผปกครองและการจดกจกรรมตางๆ(non-government

fund)

3.การบรหารงบประมาณของโรงเรยนแบงเปน3สวน

คอรายรบรายจายและการเกบรกษาเงนรายรบ

มาจาก3แหลงคอรฐบาลกลางองคกรปกครองสวน

ทองถนและเงนบรจาคจากผปกครองสวนรายจายจะ

เปนรายจายดานการจดการโรงเรยนคาสาธารณปโภค

พนฐานสวนการเกบรกษาเงน/เงนบำรงการศกษาท

สถานศกษารบไวเปนกรรมสทธ เพอบำรงการศกษา

นอกจากงบรายจาย

3.ระบบบญชโรงเรยนแบงเปน2สวนคอรายไดกบ

รายจายรายไดมาจาก3แหลงคอรฐบาลกลางองคกร

ปกครองสวนทองถนและผปกครองสองแหลงแรกเปน

ราย ได หล กของ โร ง เร ยนส วนรายจ ายแบ ง เป น

2ประเภทคอกจกรรมทเปนแกนหลกและกจกรรม

สนบสนนรายจายสำหรบการจดการศกษาของโรงเรยน

เชนรายจายดานบคลากรเงนเดอนครคาจางบคลากร

และคาใชจายดานสวสดการและรายจายดานการจดการ

โรงเรยนเพอใหโรงเรยนสามารถปฏบตภารกจการ

จดการศกษาไดอยางลลวง

4.โรงเรยนมอำนาจการบรหารจดการเงนอยางจำกด

ขอกำหนดระเบยบการบรหารการคลงสวนใหญจะ

กำหนดจากสวนกลางและบรหารจดการจากตนสงกด

ผอำนวยการโรงเรยนยงไมมอสระในการอนมตเงนตาม

ความตองการของโรงเรยน

4.การทโรงเรยนไดรบงบประมาณสนบสนนจากรฐบาล

อยางมากทเปนเงนทนการศกษาทงหมดประมาณรอยละ

80ในอกทางหนงถอเปนการลดการมสวนรวมของ

ประชาชนในทองถนในการสนบสนนและการจดการ

ดานการเงนเกยวกบการศกษาของทองถน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 63

ประเทศไทย ประเทศเกาหลใต

5.การทโรงเรยนไดรบเงนอดหนนจากรฐและรายไดของ

ตนสงกดทำให โรงเรยนขาดแรงจงใจในการระดม

ทรพยากรจากแหลงอนการมสวนรวมหรอการมหนสวน

จากภาคเอกชนเพอจดการศกษาจงมนอย

3.4 การบรหารจดการดานการบรหารทวไป

การบรหารจดการโรงเรยนทวไปของไทยและ

เกาหลใตจะมงเนนความโปรงใสตรวจสอบไดในการ

บรหารงานธรการการเงนและบญชการพสดและ

งานอาคารสถานทรวมทงระเบยบการคลงระบบบญช

การเงนระบบควบคมและตรวจสอบการบรหารการเงน

โรงเรยนโดยใหมคณะกรรมการสถานศกษาซงประกอบ

ดวยตวแทนบคคลจากหลายกลมทมสวนไดสวนเสย

เขามารวมดำเนนการบรหารจดการศกษา(สำนกงาน

การศกษากรงเทพมหานคร,2557;สำนกงานการศกษา

พทยา,2553;Kim,2004)

ดานความแตกตางทสำคญไดแกคณะกรรมการ

สถานศกษาในเกาหลใตมบทบาทเปนอยางมากในการ

กำหนดทศทางของโรงเรยนกรรมการสถานศกษา

มบทบาทสำคญเพราะเปนการบรหารการศกษาผาน

ผแทนเครอขายกลมสหภาพครแหงชาตและตวแทนของ

กลมสมาคมผปกครองระดบชาตทสรางความแตกตางตอ

การบรหารจดการศกษาในเกาหลใตอยางมากประกอบ

กบทเกาหลใตมการทำงานของผปกครองกบโรงเรยน

อยางจรงจง(Lee,2016)ขณะทประเทศไทยในความ

เปนจรงคณะกรรมการสถานศกษายงมอำนาจและ

บทบาทนอย(เอมอรวรยะขนตกล,2555)อยางไร

กตามพบวาการสรางเครอขายดานวชาการระหวาง

โรงเรยนในเกาหลใตยงไมเขมแขงมากนกแตไทยมความ

เขมแขงของเครอขายโรงเรยนทจะสนบสนนการจดการ

วชาการและดานตางๆทตองการความชวยเหลอผลการ

ศกษาเปรยบเทยบการบรหารทวไปของสถานศกษาของ

ไทยและเกาหลใตสรปไดดงแสดงในตารางท4

ตารางท 4 เปรยบเทยบการบรหารจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถนในระดบสถานศกษา

ในประเทศไทยและเกาหลใตสวนการบรหารจดการดานการบรหารทวไป

ประเทศไทย ประเทศเกาหลใต

1.โรงเรยนมบทบาทหนาทรายงานผลการบรหารจดการ

งานธรการการเงนและบญชการพสดและงานอาคาร

สถานทรายงานผลดานการเงนตอตนสงกดการจดการ

เกยวกบการรบและจายเงนของโรงเรยนตองสอดคลอง

กบหลกการบรหารและรวมทงระเบยบการคลงของ

ตนสงกดและระบบบญชการเงนของโรงเรยน

1.โรงเรยนมระบบและกระบวนการพจารณาทบทวน

ตนเอง(self-review)การดำเนนงานของโรงเรยน

ไดรบการตรวจสอบจากชมชนและตนสงกดยดหลกการ

มสวนรวมและความยตธรรมในรปแบบประชาธปไตย

ผอำนวยการโรงเรยนเปนผนำในการบรหารกจการตางๆ

และครเปนผแปรนโยบายไปสการปฏบตการ

64 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การกระจายอำนาจทางการศกษาจากนโยบายสการปฏบต

ประเทศไทย ประเทศเกาหลใต

2.คณะกรรมการสถานศกษามอำนาจและบทบาทนอย

ในการกำหนดนโยบายเรองทเกยวกบกจการของโรงเรยน

โดยหนวยงานสายบงคบบญชามบทบาทและอำนาจใน

การกำหนดนโยบายตางๆทสำคญของโรงเรยนมากกวา

2.โรงเรยนมอสระคอนขางมากในการบรหารจดการ

ภายใตSMCเนองจากคณะกรรมการมอำนาจสงในการ

บรหารและกำหนดนโยบายระเบยบขอบงคบ

3.ผบรหารและครมบทบาทหลกในการบรหารจดการ

ศกษาในสถานศกษาเทานนขณะทผปกครองและชมชน

เขามามบทบาทนอยในการรวมบรหารจดการศกษาและ

ดำเนนงานตรวจสอบโรงเรยน

3.การมสวนรวมของผปกครองอยางจรงจงตอการ

จดการศกษาโดยเฉพาะบทบาทสำคญในการกำหนด

แนวทางการศกษากลมผปกครองมสวนรวมในการ

จดการเรยนรใหกบนกเรยนเปดโอกาสใหผปกครองได

รบความรความเขาใจเกยวกบหลกสตรการจดการเรยน

การสอนและใหผปกครองไดเขามาเรยนรวมกบเดกเลก

และทำกจกรรมกบเดกได

4.การมสวนรวมการจดการศกษาในลกษณะเครอขาย

โรงเรยน(SchoolCluster)มความโดดเดนในกลม

สถานศกษาใหสามารถชวยตนเองไดและเปนการรวมตว

กนเพอกำหนดยทธศาสตรการพฒนาโรงเรยนและ

นกเรยนเปนสำคญและเสรมสร างความเขมแข ง

(empowerment)

4.ยงพบปญหาและอปสรรคทประชาชนในทองถนเขามา

มสวนรวมในการจดการศกษายงไมบรรลเปาหมายอยาง

เตมทโดยเฉพาะการสรางเครอขายระหวางโรงเรยน

เพอสรางความเขมแขงและพฒนาการศกษายงมนอย

4. สรปและขอเสนอแนะ

จากผลการศกษาจะเหนไดวาอปท.ไทยพยายามจะ

ถายเทอำนาจมาทโรงเรยนใหมากทสดเนองจากการ

บรหารจดการศกษาดวยระบบเดมมปญหาเรองคณภาพ

ตกตำขาดอสระจงใชการกระจายอำนาจจากหนวยงาน

สวนกลางไปสระดบโรงเรยนภายใตขอกำหนดกฎหมาย

ททางการอนมต(สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา,

2555)ซงจากการศกษาสภาพปจจบนโรงเรยนในสงกด

กรงเทพมหานครและเมองพทยาพบวาดานวชาการ

โรงเรยนมความเปนอสระในการบรหารจดการแบบ

เบดเสรจมากกวาดานอนๆสวนในดานการบรหารงาน

บคคล งบประมาณและบรหารท ว ไปจะพบว า

หนวยงานตนสงกดยงควบคมการบรหารจดการไว

การกระจายอำนาจลงสสถานศกษาทำไดเพยงบางสวน

ทงนเพอควบคมมาตรฐานการศกษาและความแตกตาง

ในการจดการศกษาของโรงเรยนในสงกดการกระจาย

อำนาจมาส โรงเรยนจงยงไมสรางความแตกตางตอ

บทบาทของครและผอำนวยการโรงเรยนทมมาแตเดม

ครยงเปนเพยงผทำหนาทรบผดชอบการสอนเปนหลก

และผอำนวยการทำหนาทเปนผนำในดานการบรหาร

จดการโรงเรยนสวนชมชนและผปกครองมระดบการม

สวนรวมในการบรหารจดการศกษาแบบผวเผนซงผทม

สวนรวมยงไมเขาใจถงแกนของบทบาทหนาททแทจรง

ความตระหนกในดานการศกษาของชมชนถอวายงเกด

ขนนอย

ขณะทโรงเรยนสงกดองคกรสวนทองถนของเกาหลใต

ไดรบการกระจายอำนาจการบรหารการศกษาจากสวน

กลางคอนขางมากโรงเรยนสามารถบรหารจดการดาน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 65

1)หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถนควรสงเสรม

ใหครผบรหารและบคลากรทางการศกษาเปนวชาชพ

ชนสงมการกำหนดอตราเงนเดอนทสอดคลองกบภารกจ

ความรบผดชอบสนบสนนการสอนโดยการสงเสรม

เสนทางสายอาชพ(CareerPath)

2)หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถนตองกำกบ

และวางระบบตางๆใหเกดการสงเสรมและทำใหเกด

ความคลองตวในการจดการศกษาโดยเฉพาะการ

ประยกตใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศททนสมยในการ

จดการเรยนการสอนและการบรหารทวไปของโรงเรยน

3)หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถนควรสงเสรม

ใหมโรงเรยนสาธตหรอโรงเรยนนวตกรรมสำหรบการ

ศกษาของทองถนเพอใชสำหรบการวจยและพฒนาการ

จดการเรยนรแนวใหมรวมถงการพฒนาคร

4)หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถนและหนวยงาน

ตนสงกดของโรงเรยนควรกระจายอำนาจไปสโรงเรยนให

มหนาทในการจดการศกษาใหมากขนโดยเฉพาะการ

ถายโอนอำนาจการบรหารงานบคคลเพมขนใหโรงเรยน

มบทบาทในการคดเลอกบคลากรไดดวยตนเองและ

มอสระในการพฒนาครตามความตองการจำเปน

รายบคคลและความตองการจำเปนของโรงเรยน

ใหโรงเรยนมสวนรวมในการสรรหาบคคลากรตามความ

ตองการของตนเอง

5)หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถนและหนวยงาน

ตนสงกดของโรงเรยนควรเพมความเปนอสระในการ

บรหารจดการดานการเงนความสามารถในการตดสนใจ

การใชทรพยากรตามสภาพตามปญหาและความตองการ

ของโรงเรยนและใหมระบบบญชของโรงเรยน(school

accountingsystem)โดยไมตองขออนมตจากสำนก

การศกษาหรอตนสงกดโรงเรยนมอสระใชงบอดหนน

ทไมไดมาจากรฐบาลและตนสงกด(non-government

fund)ในงานการเรยนการสอนและการพฒนาครโดยให

วชาการดานงบประมาณดานบคคลรวมถงดานการ

บรหารทวไปอยางอสระปราศจากการพงพาจากรฐบาล

กลางในดานวชาการโรงเรยนสามารถออกแบบหลกสตร

เองเพอใหเหมาะสมกบทองถนและชมชนมอสระในการ

เลอกเนอหาทจะบรรจในหลกสตรมการจดการเรยน

การสอนทใชเทคโนโลยททนสมยมอสระในการเลอกสอ

และหนงสอตำราเรยนไดดวยตนเองโดยทรฐบาลกลาง

เปนผควบคมมาตรฐานของหนงสอซงทำใหสำนกพมพม

การแขงขนในการผลตตำราเรยนทมคณภาพมากยงขน

ในดานการบรหารบคคลจากเดมทอำนาจจำกดอยท

สำนกการศกษาทองถนแตในปจจบนเรมมการกระจาย

อำนาจลงมาสระดบปฏบตการมากขนการบรหารท

เกยวกบบคคลโรงเรยนมอสระในการตดสนใจภายใต

คณะกรรมการบรหารจดการสถานศกษา(SCM)ในดาน

การบรหารงบประมาณจากเดมทรฐบาลมการกระจาย

งบประมาณไปตามองคกรปกครองสวนทองถนในสดสวน

ทมากในขณะนไดลดลงโดยเพมงบประมาณไปสสถาน-

ศกษาเพอสนบสนนนโยบายการบรหารจดการโรงเรยน

โดยอสระและพงพาตนเองได(Self-ManagingSchool)

ในดานการบรหารทวไปโรงเรยนมอสระและความคลอง

ตวดวยการทโรงเรยนสามารถกำหนดระเบยบขอบงคบ

มาตรฐานการบรหารจดการในดานตางๆดวยตนเองโดย

ผานSCMและดวยการทรฐบาลมหนวยงานดานขอมล

การศกษาแหงชาต(NationalEducationInformation

System)ทำหนาทในการสนบสนนระบบฐานขอมล

การบรหารทวไปของโรงเรยน(Web-basedintegrated

administrationsystemforKorea’seducation

organizations)ซงสามารถลดภาระครในงานธรการ

ลงไดโดยทครและบคคลากรในโรงเรยนจำเปนตองไดรบ

การพฒนาทกษะด านไอท (S t rateg ic teacher

training)เพมเตมดวย

สำหรบขอเสนอแนะจากการวจยศกษาเปรยบเทยบ

การบรหารจดการสถานศกษาของไทยกบเกาหลใตเพอ

การปรบปรง/พฒนาสถานศกษาของไทยมดงตอไปน

66 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การกระจายอำนาจทางการศกษาจากนโยบายสการปฏบต

อยภายใตการบรหารจดการแบบโปรงใสและสามารถ

ตรวจสอบได

6)หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถนและ

โร ง เร ยนควรร วมม อก นประชาส มพ นธ บทบาท

คณะกรรมการสถานศกษาในการกำหนดนโยบายและ

กจการตางๆของโรงเรยนการใหความสำคญกบ

ผปกครองในการเปนผนำการเรยนรและการเปดโอกาส

ใหผปกครองมบทบาทในการมสวนรวมบรหารจดการ

ศกษาทงสามารถเขาเรยนรวมกบนกเรยนไดและ

ทำกจกรรมกบนกเรยนตามความเหมาะสม

7)หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถนควรสงเสรม

ใหมแหลงเรยนรนอกหองเรยนตามเขตการปกครองเพอ

สนบสนนการเรยนรของนกเรยนใหเตมความสามารถ

และเปนการเรยนรตอเนองตลอดชวตตลอดจนการจด

บรรยากาศการเรยนรทกระตนใหนกเรยนเกดการเรยนร

และเกดสนทรยภาพในดานตางๆในรปแบบศนยเรยนร

เยาวชนสนบสนนกจกรรมหลงเลกเรยนและกจกรรมใน

วนหยดเสารอาทตยใหแกนกเรยนในโรงเรยนทอยในเขต

ปกครอง

8)ภาครฐและหนวยงานองคกรปกครองสวนทองถน

ควรปรบเปลยนแนวคดวธการประเมนผ เรยนและ

สงเสรมใหครลดการทดสอบแลวใชการประเมนผลจาก

การปฏบตจร งผ านการทำโครงงานและความคด

วเคราะหสงเคราะหและสรางสรรคซงเปนการมงชวย

เดกสวนใหญททวไปมผลการเรยนระดบปานกลางและ

ออนใหมผลสมฤทธทางการเรยนดขนเนองจากใน

ปจจบนระบบการศกษาไทยมคานยมเนนการแขงขน

เปนระบบทสงเสรมเดกเกงมากกวาเดกออนทำใหเดก

สวนใหญเกดปมดอยไมภมใจและถกทอดทง

กตตกรรมประกาศ

คณะผวจยขอขอบคณสำนกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต(วช.)ผสนบสนนทนอดหนนโครงการวจย

“การบรหารจดการศกษาภายใตแนวคดการกระจายอำนาจ:ศกษาเปรยบเทยบองคกรปกครองสวนทองถน

ของไทยและเกาหลใต”ซงเปนโครงการความรวมมอกบตางประเทศ(ไทย-เกาหลใต)ระหวางสำนกงาน

คณะกรรมการวจยแหงชาตกบมลนธวจยแหงสาธารณรฐเกาหลเปนโครงการวจยตอเนองระยะท1ศกษา

ระดบนโยบายและระยะท2ศกษาระดบปฏบตการคณะนกวจยจากเกาหลคอProf.DaheeLeeและ

Dr.BongjooJeonจากKwangwoonUniversity

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 67

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กระทรวงศกษาธการ.(2551).หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551.กรงเทพฯ:โรงพมพ

ครสภาลาดพราว.

กระทรวงศกษาธการ.(2552).หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551.กรงเทพฯ:โรงพมพ

ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

บญมเณรยอด.(2546).การบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน: วถและวธไทย.กรงเทพฯ:พรกหวานกราฟฟคจำกด.

พรอมพไลบวสวรรณ.(2550).ความสมพนธระหวางสถานศกษากบชมชน.เอกสารประกอบการสอนวชา

152515.มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.(อดสำเนา).

วสนตสตยคณ.(2554).การพฒนาตวบงชการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานของสถานศกษาสงกดสำนกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน.วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑตสาขาวชาการบรหารการศกษา

มหาวทยาลยขอนแกน.

สำนกการศกษา,(2549).คมอการบรหารงานวชาการในโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร.กรงเทพฯ:หนวย

ศกษานเทศก

สำนกการศกษากรงเทพมหานคร.(2556).กรอบหลกสตรระดบทองถน“กรงเทพฯศกษาฉบบปรบปรงพ.ศ.

2556”

สำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน,(2548).คมอการบรหารและการจดการศกษาโดยใชโรงเรยนเปน

ฐาน School Base Management (SBM).(อดสำเนา).

สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา.(2549).การสงเคราะหรายงานวจย การกระจายอำนาจทางการศกษาใน

8 ประเทศ.กรงเทพฯ:พรกหวานกราฟฟคจำกด

สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา.(2551).การสงเคราะหงานวจยและพฒนารปแบบการบรหารสถานศกษา

ทสงเสรมการปฏรปการเรยนรโดยใชโรงเรยนเปนฐานของผบรหารสถานศกษาตนแบบ 2.กรงเทพฯ:

พรกหวานกราฟฟคจำกด.

สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา.(2552).ขอเสนอการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง พ.ศ. 2552-2561.

กรงเทพฯ:พรกหวานกราฟฟคจำกด.

สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา.(2555). รายงานการวจยฉบบสมบรณ โครงการวจยและพฒนากฎหมายเพอ

การบรหารจดการสถานศกษานตบคคล ระดบการศกษาขนพนฐาน สงกดกระทรวงศกษาธการ.

อรพรรณพรสมา.(2546).รปแบบการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน: ตวอยางประสบการณทคดสรรโรงเรยน

ในโครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน.กรงเทพฯ:หางหนสวนจำกดวทซ

คอมมวนเคชน.

68 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การกระจายอำนาจทางการศกษาจากนโยบายสการปฏบต

อทยบญประเสรฐ.(2542).การศกษาแนวทางการบรหารและการจดการศกษาของสถานศกษาในรปแบบการ

บรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน (School Based management). กรงเทพฯ:พรกหวานกราฟฟค

จำกด.

อทยบญประเสรฐ.(2545).การบรหารจดการสถานศกษาโดยใชโรงเรยนเปนฐาน (School–Based

Management).กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เอมอรวรยะขนตกล.(2555).“สภาพและแนวทางการพฒนาการบรหารโรงเรยนเปนฐานในโรงเรยนสงกด

กรงเทพมหานครกลมกรงเทพฯกลาง”. วารสารวจยและพฒนา 4(2555):ไมระบ.

ภาษาองกฤษ

Bang,sang-Jin.(2008).Understanding Korean educational policy: Efficient management of

educational finance.Seoul:KoreaEducationalDevelopmentInstitute

Ho,EstherSui-chu.(2006).“EducationaldecentralizationinthreeAsiansocieties:Japan,Koreaand

HongKong”.Journal of Educational Administration44,no.6:590-603.

Kim,Ee-gyeong.(2006).“EducationaldecentralizationinKorea:Majorissuesandcontroversies”.In

Educational decentralization: Asian experiences and conceptual contributions,edited

byChristopherBjork,115-28.Dordrecht:Springer.

Kim,Ee-gyeongetal.(2006).Improving school leadership: Country background report for

Korea. Seoul:KoreanEducationalDevelopmentInstitute

KoreanEducationalDevelopmentInstitute.(2010).OECD review on evaluation and assessment

framework for improving school outcomes(CountrybackgroundreportforKorea).

Lee,Keunho.(2014).Competency-based curriculum and curriculum autonomy in the

Republic of Korea.IBEworkingpapersoncurriculumIssuesN12.April.(UNESCO

InternationalBureauofEducation)

WilliamYatWaiLo&JaOekGu.(2008).“ReformingschoolgovernanceinTaiwanandSouthKorea

Empowermentandautonomizationinschool-basedmanagement”.International Journal

of Educational ManagementVol.22No.6,2008pp.506-526EmeraldGroupPublishing

Limited

เวบไซต

กรมสงเสรมการปกครองทองถน.(10ธนวาคม2558).“คมอการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานในการพฒนา

ทองถน”.สบคนจากhttp://www.dla.go.th/

กรมสงเสรมการปกครองทองถน.(10ธนวาคม2558). “สรปขอมลจำนวนอปท.ทวประเทศ”.สบคนจากhttp://

www.thailocaladmin.go.th/work/apt/apt.jsp

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 69

สำนกการศกษากรงเทพมหานคร.(10ธนวาคม2558).“รายงานการจดการศกษาของกรงเทพมหานครป2557”.

สบคนจากhttp://www.bangkokeducation.in.th/cms/download/download/file/book_153.pdf

สำนกการศกษาเมองพทยา.(3มนาคม2559).“รายงานประจำปการประเมนคณภาพการศกษาภายในสถานศกษา

สงกดเมองพทยาประจำปการศกษา2553”.สบคนจากhttp://www.csn-advance.com/pattayaedu/

images/FileDownload/SAR/2553/sar_2553.pdf

สำนกงานกรงเทพมหานคร,(3มนาคม2559).“ระเบยบกรงเทพมหานครวาดวยเงนบำรงการศกษาพ.ศ.2555”.

สบคนจากhttp://203.155.220.230/bmainfo/law/law.php?t=041&title=%E0%B8%A3%E0%

B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%9A%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%9A%20%E0%B8%81

%E0%B8%97%E0%B8%A1

สำนกงานกรงเทพมหานคร,(3มนาคม2559).“การเพมประสทธภาพในการบรหารเงนอดหนนดานการศกษาของ

สำนกการศกษา”. สบคนจากhttp://office.bangkok.go.th/csc/index.php/en/

สำนกงานคณะกรรมการมาตรฐานการบรหารงานบคคลสวนทองถน(7ธนวาคม2558).“คมอการเครองชวด

สำหรบการประเมนผลการบรหารงานบคคลสวนทองถน”.สบคนจากhttp://www.local.moi.go.th/

book_sw.pdf

CentreonInternationalEducationBenchmarking,“SystemandSchoolOrganizationSouthKorea.”

Availablefromhttp://www.ncee.org/programs-affiliates/center-on-international-education-

benchmarking/top-performing-countries/south-korea-overview/south-korea-system-and-

school-organization/2007

70 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน: กรณศกษาชมชนลมนำทะเลสาบสงขลา

นตยา โพธนอก*

รชวด แสงมหะหมด**

* นกวชาการผชำนาญการ สำนกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา

** นกวชาการ สำนกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา

Community Capacity Enhancement for the Right for Sustainable Water Management: Communities around Songkla Lake Basin, Thailand

บทคดยอ

งานวจยชนน มวตถประสงคเพอวเคราะหสถานการณและเสนอรปแบบท

เหมาะสมเพอเสรมสรางศกยภาพชมชนพนทลมนำทะเลสาบสงขลาใหใชสทธจดการ

นำไดอยางยงยน วธการศกษาเปนเชงคณภาพโดยการสำรวจเอกสาร สมภาษณ

และประชมกลม ผลการศกษาพบวา พนทลมนำทะเลสาบสงขลามทรพยากรทาง

ธรรมชาตทหลากหลายและอดมสมบรณ แตยงมปญหามลพษ อทกภย และ

ขาดแคลนนำในการเกษตร มทรพยากรทเปนสงปลกสรางเพอการจดการนำทเปน

ขนาดเลก ภมปญญาทองถนในการจดการนำไมไดถกนำมาใชมากนก โดยมผตอบวา

ในพนทไมมวฒนธรรมหรอวธปฏบตทดในการจดการนำถงรอยละ 74.9 ผเขารวม

สวนหนง รอยละ 28.4 เหนวาพนทมเจตจำนงในการจดการนำรวมกนอยางมาก

ปจจยททำใหชมชนจดการนำไดอยางยงยนคอความตระหนกและรวมแรงรวมใจ

สวนปจจยอปสรรคสำคญอยางหนงคองบประมาณ การพฒนาศกยภาพในการจดการ

นำทชมชนคดวาจำเปนเรงดวนมากทสด ไดแก ความเปนผนำ การนำเสนอและ

ประชาสมพนธขอมลขาวสาร ชองทางการตดตอกบหนวยงานทเกยวของ จตสำนก

การเปนเจาของ การเขยนและทำใหขอเสนอโครงการไดรบการสนบสนน และการ

วางแผนและบรหารโครงการ สวนรปแบบในการพฒนาศกยภาพชมชนเพอใชสทธ

ในการจดการนำไดอยางยงยนนน ทง 4 รปแบบ ไดแก แบบสวนราชการเปนหลก

ภาควชาการ องคกรปกครองสวนทองถน และประชาสงคมนน มความเหมาะสมกบ

บางสถานการณและมเงอนไขการนำไปใชทแตกตางกนไป ขอเสนอแนะคอ การเสรม

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 71

สรางศกยภาพชมชนในการจดการนำไดอยางยงยนตองวางอยบนพนฐานความตองการและสภาพของชมชน

เปนสำคญ การบรณาการระหวางสวนทเกยวของเปนแรงสนบสนนทจำเปนอยางยงทจะทำใหชมชนมความ

สามารถตงแตการวางแผน ดำเนนการ และตดสนใจ

คำสำคญ : ความสามารถของชมชน--การจดการนำ, ทรพยากรนำ, การพฒนา, ทะเลสาบสงขลา

Abstract

The objectives of the study are to analyze the status and propose an appropriate

model for enhancing community capacity to exercise rights to participation in water

resource management in Songkla Lake Basin (SLB). Qualitative methods were used in the

study by exploring documents, interviews, and group meetings. The results showed that

SLB had plentiful and various natural resources. However, SLB faced many problems such

as water pollution, flooding, and agricultural water shortages. SLB had existing water

resource management facilities, but these were small-scale. A majority of participants felt

that their community didn’t have traditions or norms for local water management.

A significant minority of 28.4 percent thought their community had very substantial

common will for water management. Concern and coordination among the community

members was a key success factor to sustain water resource management, and a lack of

budget was the biggest single failure factor. Prioritized issues for enhancing community

capacity were leadership, presentation and information, public relations, means of

communication with relevant agencies, ownership, writing proposals to obtain water

project funds, and planning and managing projects. Four alternative models were

proposed to enhance community water resource management capacity: government

agency, academic sector, local administrative organization, and civil society organization

models. The application of a model depends upon the particular situation, and each

model requires different conditions. This study recommends conducting empowerment

activities based on community needs. Integration among relevant agencies was also

important support to enable community capacity enhancement for planning,

implementation, and decision making.

Keywords : Community Capacity, Water Resource, Development, Songkla Lake Basin (SLB)

72 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน

1. บทนำ

การยอมรบความสามารถและสทธของชมชนในการ

จดการนำ ถอวามความสอดคลองกบ “สทธตามสภาพ”

(de facto right) ถอเปนสทธทไมจำเปนตองไดรบการ

รบรองเพราะถอวาสทธนนเกดขนอยเองโดยธรรมชาต

(กตตศกด ปรกต, 2550, 121-122) การไมยอมรบวา

ชมชนมสทธ “อยแลว” ในการจดการทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอมในถนทตนเองอย คลายเปน

การปฏเสธกระบวนการจดสรรทางธรรมชาต การพฒนา

ทนอกจากจะขาดความสมดลระหวางเศรษฐกจ สงคม

และสงแวดลอมแลว ยงขาดความเทาเทยมระหวาง

ผมสวนไดสวนเสย ทำให เกดปญหาทรพยากรทาง

ธรรมชาตทลดนอยลงเพราะชมชนไมไดเขาไปรวมดแล

เกดความขดแยงระหวางรฐกบชมชนหรอชมชนกบชมชน

หรอชมชนกบภาคเอกชนเพราะขาดการยอมรบซงกนและกน

ชมชนบรเวณลมนำทะเลสาบสงขลา ตงอยในพนท

จงหวดสงขลา พทลง และนครศรธรรมราช เปนชมชนซง

พบกบปญหาเกยวกบทรพยากรนำ ดวยความแตกตาง

ทางกายภาพและชวภาพของตวลมนำเองไดสงผลตอ

วถชวตและการประกอบอาชพของชมชนโดยรอบ และ

สถานการณท เปล ยนแปลงไปจากอดต ไดทำให

การจดการนำในพนทประสบปญหาในเรองของปรมาณ

นำดบมากเกนพอดในฤดฝน หรอมนอยในฤดแลง ปญหา

นำเสยจากอตสาหกรรม การเกษตร และครวเรอน โดยม

หลายหนวยงานทเกยวของทงภาครฐ เอกชนเขามา

ดำเนนการแกไขปญหา แตกยงไมสามารถตอบสนอง

ความตองการของชมชนในพนทไดอยางครอบคลม

จนกระทงเมอ 17 ธนวาคม พ.ศ.2545 ไดมการแตงตง

คณะกรรมการพฒนาลมนำทะเลสาบสงขลาขน และ

การพฒนาพนทกอยบนฐานการมสวนรวมของทก

ภาคสวนมากขน

การเขาไปมสวนรวมของทกภาคสวนและหมายรวม

ถงชมชนบรเวณลมนำทะเลสาบสงขลา แตชมชนยงตอง

เผชญความทาทายเกยวกบการจดการเชงเทคนค

กฎหมาย การบรหาร ฯลฯ เปนองคความร และ

ประสบการณทบางชมชนอาจยงไมคนเคย หากไดเขาไป

มสวนรวมกบภาคสวนอนทมความเขาใจมากกวา

อาจทำใหเกดปญหาการใชสทธทไมเทาเทยมหรอเกด

การไมยอมรบศกยภาพของชมชน หากจะทำใหเกดการ

มสวมรวมทแทจรงแลวทกภาคสวนควรไดรบการ

เสร มสร า งศ กยภาพในการจ ดการทรพยากรน ำ

ดงการศกษาของ Mumtas & Wichien (2013) ทวา

ผมสวนไดสวนเสยทไดรบผลกระทบและไมสามารถ

เขาไปมอทธพลหรอเขาไปจดการผลประโยชน ควรไดรบ

การยกระดบความสามารถใหมากขน

การยกระดบศกยภาพของชมชนนน ตองมพนฐาน

ความเขาใจวาทนทางสงคมของชมชนมอะไรอยแลวบาง

ในการศกษานจงมความสนใจวาศกยภาพทมอยเดมของ

ชมชนบรเวณลมนำทะเลสาบสงขลานนเปนเชนไร

กจกรรมหรอการดำเนนโครงการทเขาไปนนมสวนเตม

เตมและพฒนาศกยภาพของชมชนใหสามารถเขาไปม

สทธในวาระนโยบายไดมากนอยหรอไมเพยงใด รวมทงม

อปสรรคหรอปจจยสความสำเรจใดบางทจะชวยใหเกด

การเสรมสรางศกยภาพชมชนในพนทลมนำทะเลสาบ

สงขลา ขอคนพบเหลานจะนำไปสคำถามหลกของงาน

วจยชนน ว า รปแบบท เหมาะสมในการเสรมสราง

ศกยภาพชมชนในการจดการนำทยงยนในพนทลมนำ

ทะเลสาบสงขลาควรเปนอยางไร อนอาจเปนประโยชน

ตอการศกษาและพฒนาเพอการจดการนำอยางยงยน

ดวยการคำนงถงสทธและศกยภาพของชมชนพนทอน

ตอไปได

2. วตถประสงค

จากสภาพปญหาและความทาทายเกยวกบศกยภาพ

ชมชนในการใชสทธเพอการจดการนำไดอยางยงยน

โดยใชกรณศกษาเปนชมชนบรเวณลมนำทะเลสาบ

สงขลา มวตถประสงค 2 ขอ ดงตอไปน 1) เพอวเคราะห

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 73

สถานการณเกยวกบการเสรมสรางศกยภาพชมชนในการ

จดการนำของพนทกรณศกษา และ 2) เพอเสนอรปแบบ

การเสรมสรางศกยภาพชมชนในการจดการนำอยาง

ยงยนของลมนำทะเลสาบสงขลา

3. ความสำคญของชมชนในบรบท การพฒนาและการจดการทรพยากร

หากกลาวถ งศกยภาพชมชนในการจดการนำ

หลายภาคสวนคงเขาใจตรงกนวานำเปนทรพยากรทม

ความซบซอนในการบรหารจดการ และตองการตวแสดง

ทหลากหลายในการจดการนำใหมประสทธภาพ ดงการ

ศกษาของ Lackstrom (2011) ทพบวา สภาพปญหา

การจดการนำมความซบซอน ตวแสดงทเกยวของมมาก

และมบทบาทอำนาจตางกนมารวมกนในกระบวนการ

ตดสนใจ หากขาดการจดการนำทเปนหนงเดยวแลวยอม

ทำใหขาดความรวมมอและขาดการแบงปนขาวสาร

ผจดทำนโยบายจะตองเออใหเกดกระบวนการเรยนร

ทงแบบทางการและไมเปนทางการแกผมสวนไดสวนเสย

ท เกยวของหลากหลาย ไมเพยงชวยใหการกำหนด

นโยบายเปนไปอยางมทศทางทถกตอง แตยงทำให

กระบวนการจดสรรและใชประโยชนตอบสนองคน

ทกกลมไดอยางตรงความตองการและเทาเทยม ซงเปน

ผลลพธทเปนอดมคตของนโยบายสาธารณะ โดยเฉพาะ

อยางยง ในตวแสดงอยางชมชนนน จะมภมความรเดม

ของตนซงมลกษณะสอดคลองกบพนทของตน

อยางไรกด การศกษาหลายชนไดสะทอนใหเหนการ

ละเลยมตของชมชนในการจดการนำ แมชมชนจะมทน

หรอศกยภาพบางประการ (Saldias & other, 2012)

เปนเหตใหชมชนไมไดรบการแลกเปลยนประสบการณ

และการเรยนรจากผมสวนไดสวนเสยอน ความสามารถ

ถกลดทอน หรอไมเกดการพฒนาเทาทควรใหสอดคลอง

กบการจดการนำในภาพรวม จงควรมการเสรมสราง

ศกยภาพทมอยและเตมชองวางทขาดหายไปเพอให

ชมชนมความสามารถพอทจะเขารวมในวาระนโยบายได

สอดคลองกบ Measham & Lumbasi (2013) กลาววา

หากมการเสรมสรางศกยภาพชมชนกจะเปนเครอง

ประกนไดวาชมชนจะสามารถจดการทรพยากรไดหากม

การสนบสนนจากภายนอกในเรองของทกษะการเฝา

ระวง ทกษะเชงองคกร ฯลฯ โดยตองพยายามดง

ศกยภาพทมอยของชมชนออกมาใชใหมากทสดดวย

การพฒนาแบบยงยน เพยงเฉพาะเสาหลกอยางดาน

สงแวดลอมกนบไดวามความซบซอนอยางมากในมตของ

การบรหารการปกครอง ทำใหการบรหารโดยภาครฐ

เพ ย งหน วยงาน เด ยว ไม อาจทำหน าท ไ ด อย า งม

ประสทธภาพ ดงงานวจยบางชนทพบวาปญหาหลกของ

การบรหารจดการนำเกดจากองคกรของรฐเปนหลก

อยางงานของ Wegerich & other (2015) หรอการ

ศกษาของ Tompkins & Adgar ทใหความสำคญกบหน

สวนอยางชมชน วาการจดการทรพยากรธรรมชาตโดยใช

ชมชนเปนฐานทำใหมการปรบตวรบมอกบปญหาทม

สภาวะสดขว เพราะชมชนชวยสรางเครอขายไดด

(Tompkins & Adgar, 2004 quoted in Pahl-Wostl

& other, 2007) อกทงการศกษาของ Stojanovic &

Barker (2008) ทำการศกษาเกยวกบการยกระดบ

การบรหารการปกครองโดยใชความเปนหนสวนเพอ

จดการพนทชายฝงของทองถนในสหราชอาณาจกร

ทหลายกจกรรมตองทำงานใกลชดกบชมชนชายฝงเพอ

สรางความเปนเจาของรวมในการจดการทรพยากรของ

ตนเอง ทำใหเกดการตอบสนองตอประเดนทหลากหลาย

ไดมากกวาการจดการแบบองคกรเดยว Measham &

Lumbasi ศกษาการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต

ชมชนจากกรณทประเทศเคนยาและออสเตรเลย พบวา

การทจะทำใหการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตโดย

ชมชนประสบความสำเรจไดอยางแทจรงนน จะตองรเรม

จากชมชนเอง ผนำและคนในชมชนมความผกพนและ

ใกลชดกบทรพยากรทตนดแลเปนอยางมาก (Measham

& Lumbasi, 2013) การเสรมสรางศกยภาพของชมชน

74 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน

ยงทำใหเกดผลดตามมา เชน ขยายความรวมมอของ

ประชาชน ขยายฐานผนำ พฒนาทกษะ สรางคณคารวม

ฯลฯ (The Aspen Institute Rural Economic Policy

Program, 2015, 11)

อาจกลาวไดวา ชมชนมความสำคญในบรบทของการ

พฒนาและจดการทรพยากรธรรมชาตดวยเหตผล

2 ประการหลก ประการแรกคอ ชมชนเปนผทอยใกลชด

และรสภาพพนทดทสด ประการทสอง การบรหาร

ปกครองหนสวนทเปนแบบชมชนตองเปนการทำแบบ

ลางขนบนและใหไดมาเขารวมตงแตตน ไดมสวนใน

กระบวนการตดสนใจ ดำเนนการ และประเมน เพราะจะ

ทำใหชมชนมความรสกเปนเจาของรวม รวมรบประโยชน

ทมการร เรมจากชมชนเอง ถอเปนการใชความปน

หนสวนอยางเตมศกยภาพ ผลไดทสำคญทสดจากขอสงเกต

2 ประการน คอ ชมชนไดรบการเสรมสรางศกยภาพ

4. การเสรมสรางศกยภาพของชมชน

การเสรมสรางศกยภาพชมชน หมายถง การเสรม

ความสามารถเดมทชมชนมอย เพอเพมระดบความ

สามารถในการพฒนาบนพนฐานท ย งยน ภายใต

องคประกอบทสำคญไดแก ทรพยากร การสนบสนน

ทกษะ และเจตจำนงรวมของชมชน ผานการดำเนนงาน

ในหลายกจกรรมเพอบรรลองคประกอบดงกลาว การให

ความหมายเชนน เพราะการเสรมสรางศกยภาพจะทำให

เกดการยกระดบความสามารถของชมชนทมากไปกวา

การพ งพาตนเองได อาจรวมไปถงการพฒนาและ

สรางเครอขายในประเดนสาธารณะ รเรมการพฒนา

รวมตดสนใจในประเดนใหมๆ รวมกบภาคสวนอน

สอดคลองกบ Taylor กลาววาชมชนไมใชพนทวางเปลา

แตมความรความสามารถในตวของชมชนอยแลว เพยง

แตวาสงททาทายคอจะสงเสรมใหชมชนนำสงทมอยแลว

นนไปใชประโยชนไดอยางไร (Taylor, 2003, 141; 154)

ขอคดเหนของ Taylor มความสอดคลองกบนกวชาการ

หลายทาน เชน Tompkins & Adgar ท กล าวว า

การจดการทรพยากรธรรมชาตโดยใชชมชนเปนฐาน

จะชวยสรางเครอขายซงมสวนชวยทสำคญในการจดการ

ปญหาทมสภาวะแบบสดโตงได เชนเดยวกนกบวทยากร

เชยงกล ทกลาววา ชมชนมความรวมแรงรวมใจจงนาจะ

มการบรหารทรพยากรไดดกวาภาครฐ หรอ Lackstrom

และ Saldias & other ทวาชมชนควรเขามาเปนผม

บทบาทในการจดการนำเพราะเปนผมสวนไดสวนเสย

และเปนผรสภาพพนทดกวาภาคสวนอน (Tompkins &

Adgar, 2004 quoted in Pahl-Wostl & other,

2007; วทยากร เชยงกล, 2557; Lackstrom, 2011;

Saldias & other, 2012)

กระบวนการเสรมสรางศกยภาพชมชนไดรบการ

กลาวถงในหลายมต ทงทางการเมอง สขภาพ หรอ

สงแวดลอม และจำเปนตองมกจกรรมหรอโครงการทให

ชมชนไดฝกและพฒนาประสบการณผานการดำเนน

กจกรรมตางๆ รวมกน โดยอาจแบงไดเปน 3 ขนตอน

หลก ไดแก 1) การทำความเขาใจชมชนและสงทชมชนม

2) การดำเนนโครงการหรอกจกรรมเพอเสรมสราง

ศกยภาพชมชนในประเดนทชมชนใหความสำคญ และ

3) ประเมนผลลพธเพอวดประสทธภาพของกจกรรมทได

ดำเนนการไป (พฒนาจาก Atkinson & Willis, n.d.,

5-7; 9-10; National Institute of Environmental

Health Sciences, United State (2012, 155);

State of New South Wales: NSW, Australia,

2010, 3)

การเสรมสรางศกยภาพชมชนในการบรหารจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนน มปจจยทเปนได

ท งอปสรรคและทำให เกดความสำเรจแบงได เปน

4 องคประกอบ ไดแก ทรพยากร (เชน สมาชกชมชน

ผนำ ผเอออำนวยในชมชน ทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมทอยในชมชน งบประมาณในการเสรมสราง

ศกยภาพ แรงงาน ความร และเทคโนโลย) การสนบสนน

(เชน การสนบสนนจากสวนราชการ หรอภาคสวนอน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 75

ทเกยวของ) เจตจำนง (หมายถงการยอมรบรวมกนของ

ชมชนตอเปาหมาย ประเดน และกจกรรมในการเสรมสราง

ศกยภาพ) และการบรหารจดการ (เชน การดำเนนงาน

การกำหนดเปาหมายและวสยทศน) (Atkinson &

Willis, n.d., 5-7; 9-10; Saldias & other, 2012)

สำหรบสรปแนวคดการวจยซงจะใชเปนกรอบในการ

วเคราะหผลการศกษา แสดงไดดงภาพตอไปน

ภาพท 1 กรอบแนวคดของการศกษาวจย

7

ภาพท 1 กรอบแนวคดของการศกษาวจย ทมา : พฒนาจากหลกการสรางเสรมสขภาพของ Atkinson & Willis (n.d., pp.5-7; 9-10) National Institute of Environmental Health Sciences แหงประเทศสหรฐอเมรกา (2012, p.155) และกระบวนการเสรมสรางสขภาพชมชนของ State of New South Wales ประเทศออสเตรเลย (2010, p.3) กรอบแนวคดในการวจยดงกลาวถอเปนรปแบบในภาพรวมของการเสรมสรางศกยภาพชมชนในการจดการนาของพนทกรณศกษา การขบเคลอนกรอบทเสนอมานไมอาจดาเนนการไดโดยแยกสวน และปญหาสวนใหญคอการขาดเจาภาพหลก ในการศกษาครงนจงมปลายทางการศกษาคอรปแบบทเหมาะสมในการเสรมสรางศกยภาพชมชนใหสามารถจดการนาจนถงระดบการตดสนใจและขบเคลอนการจดการนาดวยตนเองได ภาคสวนใดควรมหนาทหลกตงแตการวางแผน จดสรรงบประมาณ ประเมน1และปรบปรงการพฒนาศกยภาพชมชนใหไปถงระดบความสามารถทงานวจยชนนไดตงเปาหมายไว โดยสรปเปน 4 รปแบบ ไดแก

– รปแบบแรกหนวยงานของรฐสวนกลางและสวนภมภาคเปนผขบเคลอนหลก

– รปแบบทสองขบเคลอนหลกโดยภาควชาการในพนท

– รปแบบทสามเปนการขบเคลอนโดยองคกรปกครองสวนทองถน และ

1 ดวยขอจากดของงานวจยดานระยะเวลา งบประมาณ และบคลากร จงยงไมไดศกษาในสวนของขนตอน

ท 3 การประเมนผลและปรบปรง ผลการศกษาและวเคราะหผลจงไมมนาเสนอในสวนน

ทมา : พฒนาจากหลกการสรางเสรมสขภาพของ Atkinson & Willis (n.d., 5-7; 9-10) National Institute of Environmental Health Sciences แหงประเทศสหรฐอเมรกา (2012, p.155) และกระบวนการเสรมสรางสขภาพชมชนของ State of New South Wales ประเทศออสเตรเลย (2010, 3)

กรอบแนวคดในการวจยดงกลาวถอเปนรปแบบ

ในภาพรวมของการเสรมสรางศกยภาพชมชนในการ

จดการนำของพนทกรณศกษา การขบเคลอนกรอบ

ทเสนอมานไมอาจดำเนนการไดโดยแยกสวน และปญหา

สวนใหญคอการขาดเจาภาพหลก ในการศกษาครงน

จงมปลายทางการศกษาคอรปแบบทเหมาะสมในการ

เสรมสรางศกยภาพชมชนใหสามารถจดการนำจนถง

ระดบการตดสนใจและขบเคลอนการจดการนำดวย

ตนเองได ภาคสวนใดควรมหนาทหลกตงแตการวางแผน

จดสรรงบประมาณ ประเมน1 และปรบปรงการพฒนา

ศกยภาพชมชนใหไปถงระดบความสามารถทงานวจย

ชนนไดตงเปาหมายไว โดยสรปเปน 4 รปแบบ ไดแก

– รปแบบแรก หนวยงานของรฐสวนกลางและสวน

ภมภาคเปนผขบเคลอนหลก

– รปแบบทสอง ขบเคลอนหลกโดยภาควชาการใน

พนท

– รปแบบทสาม เปนการขบเคลอนโดยองคกร

ปกครองสวนทองถน และ

– รปแบบทส ผขบเคลอนหลกเปนภาคประชาสงคม

ในพนท

1 ดวยขอจำกดของงานวจยดานระยะเวลา งบประมาณ และบคลากร จงยงไมไดศกษาในสวนของขนตอนท 3 การประเมนผลและปรบปรง ผลการศกษาและวเคราะหผลจงไมมนำเสนอในสวนน

76 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน

5. วธการศกษา

การศกษาครงนใชวธศกษาเชงคณภาพ โดยนำขอมล

ทางสถตจากการวเคราะหขอมลเชงปรมาณมาเปน

สวนประกอบหนงของผลการศกษาและวเคราะห

5.1 กลมเปาหมายและการสมตวอยาง

กลมเปาหมายในการเกบขอมลเชงปรมาณ

กลมเปาหมายสำหรบการเกบขอมลเชงปรมาณ

ไดแก กลมประชากรทอาศยในพนทตามขอบเขต

การศกษาทไดกำหนดไว คอ ประชากรในพนทจงหวด

พทลง (ทงจงหวด) จงหวดสงขลา (บางพนท ) และ

จงหวดนครศรธรรมราช (บางพนท) มการคำนวณหา

ขนาดของกลมตวอยางตามหลกของ ทาโร ยามาเน

(Taro Yamane) โดยกำหนดระดบความเชอมน 95%

จากประชากรทงสน 758,406 คน จะไดจำนวนตวอยาง

3 พนททงสน 400 คน ในการศกษาครงนใชแบบแผน

ในการสมตวเลอกกลมตวอยางโดยวางอยบนหลก

ความนาจะเปนทางสถต และดำเนนการสมตวอยางดวย

วธการผสมผสาน (Multi-Stage Sampling)

กลมเปาหมายในการเกบขอมลเชงคณภาพ

การเกบขอมลเชงคณภาพ โดยการรวบรวมและ

วเคราะหขอมลพนฐานเกยวกบสถานการณและสภาพ

ชมชนลมนำทะเลสาบสงขลา ขอมลความคดเหนและ

ขอเสนอแนะตอการเสรมสรางศกยภาพชมชน ทงน

กลมตวอยางทไดนนมาจากการสมตวอยางแบบเฉพาะ

เจาะจง (Purpos ive Sampl ing) โดยเลอกจาก

ผใหขอมลหลกของศนยวจยลมนำทะเลสาบสงขลา

คณะกรรมการสภาลมนำทะเลสาบสงขลา สำนกงาน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (จงหวด

พทลง จงหวดสงขลา จงหวดนครศรธรรมราช) องคกร

ปกครองสวนทองถน และประชาชน มผใหสมภาษณ

จำนวนทงสน 26 คน

5.2 การเกบรวบรวมขอมลและเครองมอทใช

การเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ และเครองมอ

ทใช

เครองมอทใชในการเกบขอมลเชงปรมาณ คอ

แบบระดมความคดเหน ซงผวจยสรางขนจากการศกษา

แนวคด เอกสารและงานวจยทเกยวของ โดยมประเดน

คำถามทงหมด 6 สวน ไดแก ขอมลทวไปของผตอบ

แบบสอบถาม ทนทางสงคมในการจดการนำ เปาหมาย/

เจตจำนงรวมของชมชน การสนบสนนและการบรหาร

จดการ ประเมนการเสรมสรางความสามารถของชมชนท

ผานมา และขอคดเหน/ขอเสนอแนะเพมเตม

การเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพและเครองมอ

ทใช

เครองมอทใชเกบขอมลเชงคณภาพ แบงออกเปน

2 สวน ไดแก 1) ขอมลทตยภม ไดแก ขอมลพนฐาน

ชมชนบรเวณลมนำทะเลสาบสงขลา จากเอกสาร ศกษา

ไดจากเวบไซต วารสารวชาการ และงานวจยทเกยวของ

และ 2 ) ขอมลปฐมภม ไดแก ขอมลท ได จากการ

สมภาษณผมสวนไดสวนเสยในพนทลมนำทะเลสาบ

สงขลา จำนวน 26 คน จากศนยวจยลมนำทะเลสาบ

สงขลา สภาล มน ำทะ เลสาบสงขลา ส ำน ก ง าน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด องคการ

บรหารสวนตำบล และประชาชน โดยการสมภาษณ

5.3 การวเคราะหขอมลและนำเสนอ

การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ แบงการวเคราะห

ขอมลออกเปน 2 สวน ไดแก 1) การวเคราะหขอมลโดย

ใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistic) ไดแก

การแจกแจงความถ (Frequency) และการหารอยละ

(Percentage) และ 2) การวเคราะหขอมลโดยใชวธการ

วเคราะหเนอหา (Content Analysis) เพอจดกลม และ

แจกแจงขอมลตามประเดนสำคญ การนำเสนอผล

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 77

การศกษาเปนไปในรปแบบของตารางและแผนภมแสดง

การแจกแจงความถ คารอยละ และคาเฉลย

การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ แบงการวเคราะห

ขอมลออกเปน 2 สวน ไดแก 1) ขอมลพนฐานชมชน

บรเวณลมนำทะเลสาบสงขลา โดยใชวธการวเคราะห

เนอหาทมความสอดคลองกนของขอมลทไดจากเอกสาร

และการสมภาษณ นำเสนอในรปแบบของการพรรณนา

ตามประเดนสำคญ และ 2) ขอมลการเสรมสราง

ศกยภาพชมชนลมนำทะเลสาบสงขลา โดยใชวธการ

วเคราะหเนอหาและจำแนกขอมลตามประเดนสมภาษณ

นำเสนอในรปแบบพรรณนาตามกรอบการวจย และ

ผลการวเคราะหขอมลนำไปสการสรปภาพตวแบบ

การเสรมสรางศกยภาพชมชนในการจดการนำโดยชมชน

พนทลมนำทะเลสาบสงขลา

6. สถานการณเกยวกบการเสรมสรางศกยภาพชมชนในการจดการนำของ ชมชนลมนำทะเลสาบสงขลา

กลม/บคคล/องคกร

กลม/บคคล/หรอองคกรในการจดการนำบรเวณ

ลมนำทะเลสาบสงขลาสามารถแบงไดเปน 2 สวน ไดแก

สวนทหนวยงานของรฐจดตงขนและสวนทเกดขนเอง

โดยชมชน กลมหรอองคกรทรฐจดตงขนนมความชดเจน

ของกลมและมกเกดขนเมอรฐดำเนนโครงการหรอ

สงปลกสรางขน เชน กลมผใชนำทจดตงขนหลงจาก

มการประปาหมบาน เปนตน ซงผ เปนสมาชกกลม

มกเปนผทมบทบาทอยในกลมอนอยกอนแลว เชน เปน

อาสาสมครสาธารณสขประจำหมบาน (อสม.) มากอน

เมอมการจดตงอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาต

และส งแวดลอม (ทสม.) กใหผท เปน อสม.นนเปน

ทสม.ดวย สวนกลมทตงโดยชมชนเองนนไมพบความ

ชดเจนมากนก อาจเนองมาจากชมชนมลกษณะของ

ความไมเปนทางการสง ทำใหแมกลมทชมชนจดตงขน

นนมอยแตกจะไมไดรบการบนทกไว หรอกลมนนกอาจ

ถกสวมชอใหมในรปแบบกลมทหนวยงานของรฐจดตง

ขน การมอยของกลมผจดการนำน เมอสอบถามไปยง

ประชาชนกลมตวอยางยงพบวาประชาชนสวนใหญ

ตอบวาไมมกลมในการจดการนำในพนทจำนวน 212 คน

คดเปนรอยละ 60.6 ขณะทประชาชนจำนวนนอยกวา

ตอบวามกลมในการจดการนำอยทจำนวน 138 คน

คดเปนรอยละ 39.4 ซงสะทอนใหเหนวาประชาชน

เกนกวาครงหนงอาจไมทราบหรอไมมการรบรเกยวกบ

กลมในการจดการนำของพนท

ขอคนพบเกยวกบเรองบคคลและกลมองคกรในการ

จดการนำทมไมมากนกหรอไมไดรบการบนทกไวใน

ชมชนถอวาไมเปนผลดตอการเสรมสรางศกยภาพชมชน

ดง Atkinson & Will is กลาววาทรพยากรบคคล

เปนปจจยทสำคญมากเมอเทยบกบทรพยากรอนในการ

เสรมสรางศกยภาพ เพราะบคคลในชมชนมทงคนใน

ชมชนเอง ผนำ และผทจะทำหนาทเปนผเอออำนวยให

เกดกจกรรมและยงชวยลดความรอนแรงในประเดนทม

ความขดแยงรนแรงในชมชนหรอระหวางชมชนได

นอกจากนน ยงมบคคลอกประเภทหนงทมความสำคญ

คอผเอออำนวยใหเกดการเสรมสรางศกยภาพชมชน

เพราะเปนเรองธรรมดาทจะเกดความขดแยงขนในการ

ทำกจกรรม ผเอออำนวยในชมชนจะมบทบาทใหเกด

พนทพดคย ดงนน ผทมบทบาทเปนผเอออำนวยความ

สะดวกจะเปนบคคลสำคญทมทกษะในการไกลเกลยและ

แกปญหาความขดแยงระหวางกลมเหลานได และจำเปน

ตองแยกระหวางผเอออำนวยภายในและภายนอกชมชน

ออกจากกน (Atkinson & Willis, n.d., pp.5-7; 9-10)

ทรพยากร

ทรพยากรในพนท ในภาพรวมทะเลสาบสงขลา แบง

ไดเปน 4 สวนหลก คอ ทะเลนอย ทะเลสาบตอนบน

ตอนกลาง และตอนลาง โดยแหลงตนนำของทะเลสาบ

อยในจงหวดพทลงเพราะพนทนนสวนใหญเปนภเขาและ

78 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน

เปนแหลงตนนำ ไหลลงสทะเลสาบ และลงสอาวไทย

แตละพนทคลองสาขาทเกยวเนองกบตวทะเลสาบ แต

เนองจากประชาชนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม

ทำใหความตองการใชนำมมากกวาทแหลงนำตาม

ธรรมชาตจะสามารถมนำใหใชได จงทำใหเกดสงปลก

สรางเพอเกบกกและจดสรรนำในแตละพนท เชน มการ

ทำเหมอง ฝาย ขดเจาะบอบาดาล เปนตน โดยประชาชน

สวนใหญทราบวามอปกรณ/สงปลกสราง/สงอำนวย

ความสะดวกในการจดการนำอย ในพนท จำนวน

188 คน คดเปนรอยละ 68.1

ทรพยากรทมตามธรรมชาตมความเชอมโยงกบ

ประเภทและจำนวนของสงปลกสรางเพอการจดการนำ

ในพนทและยงสงผลตอศกยภาพของชมชนในการจดการ

นำดวย ยกตวอยาง พนท อบต.ระโนดมทตงอยใกลกบ

ปากอาว ไดรบอทธพลจากนำเคมและการทบถมของ

ตะกอนปากอาวซงมขนาดกวาง จงยากเกนกวาความ

สามารถของชมชนทไมมเครองมอทจะจดการได การแก

ปญหาสวนใหญชมชนจงตองรองขอหนวยงานอยาง

ทหาร หรอ อบต. เพอชวยในการขดลอกตะกอนทบถม

ปากอาวเพอลดการสะสมของนำเคม ความสมพนธใน

แบบเครอขายของประชาชนในพนทนกบหนวยงาน

ภายนอกจงเปนแบบแนวดง ลกษณะความสมพนธชมชน

เปนเหมอนเครองวดระดบของปญหาในพนทแลวนำไป

แจงหนวยงานทเกยวของเพอมาแกไข ขอมลดงกลาว

อาจมความเชอมโยงกบขอคนพบในเชงปรมาณเกยวกบ

ความคดเหนของประชาชนใน อบต. ระโนดทสวนใหญ

เหนวาตนเองเขาไปมสวนเกยวของในการจดการนำ

นอยมาก เชน รบฟงและตดตามขอมลขาวสาร จำนวน

123 คน คดเปนรอยละ 66.1 และคดวาเขาไปมสวนรวม

มาก เชน เปนคณะกรรมการจดการนำ ใหขอคดเหน

และตดสนใจ จำนวน 3 คน คดเปนรอยละ 1.6

พนท อบต. โตนดดวน มคลองทเชอมตอกบลมนำ

ทะเลสาบสงขลา แตกไมเพยงพอตอการเกษตรกรรมและ

สำหรบใชในครวเรอน ในพนทจงมการสรางฝายเพอกน

นำคลองซงกไมเพยงพอสำหรบใชในหนาแลง ในอนาคต

กำลงจะมการสรางเขอนขนาดเลกเพอใหคนในพนท

สามารถเกบกกนำไวใชเอง ปจจบนนำทใชเปนหลกของ

พนทนจงเปนแหลงนำบาดาล ซงกรมทรพยากรนำ

บาดาลเปนผขดเจาะและให อบต. โตนดดวนเปนผบรหาร

จดการแจกจายนำและเกบคาบรการ เหนไดวาดวย

ลกษณะทรพยากรในพนทดงกลาวและการจดการ

ทหนวยงานของรฐเปนผดำเนนการใหจงทำใหชมชน

มสวนรวมเพยงเปนผ รบผลประโยชนและเขาไปม

สวนรวมในกจกรรมทหนวยงานของรฐรองขอ เชน

การสรางฝาย ซงเปนลกษณะทคลายคลงกนกบพนท

อบต. ระโนด มบางหมบานทบรหารจดการนำเองโดยม

ประปาหมบาน ทำใหชมชนมกลมในการบรหารจดการ

นำและสมาชกกลมเหลานกเรยนรในการบรหารจดการ

ระหวางกลม ขอมลดงกลาวอาจมความเชอมโยงกบ

ขอคนพบในเชงปรมาณเกยวกบความคดเหนของ

ประชาชนใน อบต. โตนดดวนทสวนใหญเหนวาตนเอง

เขาไปมสวนเกยวของในการจดการนำนอยมาก เชน

รบฟงและตดตามขอมลขาวสาร จำนวน 122 คน

คดเปนรอยละ 74.4 และคดวาเขาไปมสวนรวมมาก เชน

เปนคณะกรรมการจดการนำ ใหขอคดเหน และตดสนใจ

จำนวน 2 คน คดเปนรอยละ 1.2

ในสวนของ อบต. ขอนหาด มระบบชลประทานอย

ในพนทและยงมพนทรอยตอการใชนำรวมกนกบจงหวด

อน ระบบชลประทานเขาถงชมชนบางหมบาน เชน การ

ทำเหมองลอยของกรมชลประทานทมไปถงหนาบานของ

ประชาชน การมสงปลกสรางในการจดการนำน เอง

อาจเปนสงททำใหมกลมในการจดการนำซงไมเพยงเปน

เครอขายของกลมในชมชนเทานนแตยงเปนเครอขาย

ระหวางกลมในชมชนกบกลมภายนอกชมชนอกดวย

อนเปนชองทางหนงของการเสรมสรางศกยภาพในชมชน

ไดเพราะทำใหชมชนไดเรยนรประสบการณจากเครอขาย

ภายนอก ความคดเหนของประชาชนใน อบต. ขอนหาด

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 79

สวนใหญคอนขางสอดคลองกบ อบต. อก 2 แหง คอ

เหนวาตนเองเขาไปมสวนเกยวของในการจดการนำนอย

มาก เชน รบฟงและตดตามขอมลขาวสาร จำนวน

39 คน คดเปนรอยละ 78.0 และคดวาเขาไปมสวนรวม

บาง เชน รวมประชม อบรม สมมนา จำนวน 11 คน

คดเปนรอยละ 22.0

ขอคนพบทวาชมชนยงเขาไปเกยวของกบการจดการ

นำไมมากนก สวนหนงอาจเปนเพราะทผานมาขาดการ

รบรคณคาของชมชน ทงทความเปนจรงแลวชมชน

มศกยภาพตอการจดการนำได ดงท Taylor กลาวถง

ชมชนวาเปนหนวยหนงทางสงคมทมทนหรอทรพยากร

บางประการอยกบชมชนอยแลว การทำใหปจจยดาน

ทรพยากรบคคลเปนตวจกรขบเคลอนศกยภาพชมชนจง

ตองทำใหคนในชมชนรบรคณคาของชมชนเองเสยกอน

แลวจงมการใสการเรยนรลงไป การรบรคณคาจะชวย

ทำใหชมชนและบคคลภายนอกไดรถงทนหรอทรพยสน

ทมอยในชมชน ความสามารถทจะเรมตนจากจดเลก ๆ

ศกยภาพในการเขาไปมสวนรวมและความเปนเจาของ

จากจดเรมตนนจะทำใหคนในชมชนออกมาจากพนท

สวนตวและมาทำกจกรรมเพอพนทสาธารณะมากขน

(Taylor, 2003, p.158-159)

วฒนธรรม

วฒนธรรมหรอภมปญญาในการจดการนำของพนท

คณะผวจยเหนวาไมไดถกนำมาใชในการจดการนำใน

ระดบพนทขนาดใหญ ทพบเหนเปนการใชเพอจดการนำ

ในพนทซ ง เปนขนาดเลก เชน ฝายมชวต ฝายแมว

การสงเกตแหลงขดเจาะบอบาดาล เปนตน ลกษณะของ

สงปลกสรางปจจบนทเปนเขอน คลองสงนำ หรอประต

ปดเปดระบายนำทขวางธรรมชาตการไหลของนำ ทำให

ภมปญญาและวฒนธรรมเดมไมจำเปนอกตอไป เชน

ประเพณชกพระซงแต เดมมการทำในแหลงนำ แต

ปจจบนแหลงนำตามธรรมชาตถกลดความสำคญลง

ประเพณนจงตองจดขนบนบก ทำใหความผกพนระหวาง

นำกบชมชนลดลง มความสอดคลองกบประชาชน

ส วนใหญท ตอบว า ไมม วฒนธรรม ประเพณ หรอ

ธรรมเนยมตางๆ ทเออตอการจดการนำในชมชน จำนวน

182 คน คดเปนรอยละ 74.9

ขอคนพบดงกลาวเปนทนาเสยดายวาหากมการ

ปลอยใหวฒนธรรมหายไปกจะขาดกลไกทไมเปนทางการ

บางสวนไป ตามแนวคดของ Ostrom ยงกลาววา

การจดการทรพยากรธรรมชาตของชมชนหากมองยอน

ไปในอดต ชมชนถอวามกลไกเชงสถาบนมานานมากแลว

โดยชมชนทมพฒนาการในการจดการสงแวดลอมโดยใช

กลไกเชงสถาบนมหลกฐานเปนรอย ๆ ป (Ostrom,

2008, 58-59) ความสามารถของชมชนนสอดคลอง

กนกบ วทยากร เชยงกล (2557) ทวาพนฐานของมนษย

มความเปนสตวสงคมจงตองพงพาซงกนและกน เมอ

มนษยอยรวมกนพงพาอาศยกนจนเกดเปนความไววางใจ

รวมแรงรวมใจกน ถอเปนลกษณะเบองตนของชมชนทม

ความเปนส งคมขนาดเลก จ ง เปนเหตผลวาทำไม

การบรหารจดการทรพยากรโดยชมชนจะทำไดดกวารฐ

สวนกลาง เพราะมความรวมแรงรวมใจกนทำระหวางผม

สวนไดสวนเสยทเกยวของกนมากกวา

ขอคนพบนยงสอดคลองกบผลการศกษาอกชนหนง

และควรนำมาพ จารณาในท น ค อ ง านว จ ยของ

Mudrakartham & other ทไดศกษาความสามารถใน

การปรบตวของชมชนในการรบมอกบปญหาโลกรอนท

จะสงผลตอการใชนำ กรณของรฐ Rajasthan ประเทศ

อนเดย ผลการศกษาพบวา ในรฐ Rajasthan ถอเปนรฐ

ทมระบบการจดการนำแบบโบราณ ชมชนสามารถ

จดการนำไดเองซงเปนระบบเกบกกนำขนาดเลกไวใชใน

ชมชน จนเมอระบบประปาจากสวนกลางเขามายงพนท

ระบบทเปนภมปญญาของชมชนกถกลดความสำคญลง

ไป ตอมาเมอเกดวกฤตของนำ ทำใหการจดการนำแบบ

บ รณ า ก า ร I n t e g r a t e d Wa t e r R e s o u r c e s

Management หรอ IWRM จงไดถกนำมาใชในพนทน

80 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน

เพ อ เช อมโยงองคความร จากวถชมชนอนถอ เปน

องคความรหลก เชอมโยงเขาดวยกนกบองคความร

เฉพาะซงเปนความรเชงเทคนค การจดการ และวชาการ

จากหนวยงานของรฐ ทงน หนวยงานของรฐตองมการ

ยอมรบความสามารถของชมชนและเชอในภมปญญาเพอ

ทจะทำงานรวมกน ตองมการเสรมสรางความรเฉพาะ

ทางทเกยวของใหกบเจาหนาท (Mudrakartham &

other, 2010)

กจกรรมเสรมสรางศกยภาพชมชนในการจดการนำ

ระดบบคคล

กจกรรมเสรมสรางศกยภาพในระดบบคคล ไมพบวา

เกยวของกบการจดการนำโดยตรง เชน ใน อบต. ระโนด

มการอบรมเรองดนเคม บางกจกรรมไมไดเนนใหเกดผล

ทระดบบคคล เปนเพยงกจกรรมการมสวนรวมทวไปท

ภาครฐขอความรวมมอจากชมชน เชน การทำฝายแมว

เปนตน ผลความคดเหนของประชาชนทเขารวมการ

ประชมกลม ประชาชนสวนใหญเหนวากจกรรมทผานมา

ชวยทำใหบคคลในชมชนมความสามารถในดานความร

เกยวกบการจดการนำมากทสด จำนวน 189 คน คดเปน

รอยละ 53.5 สวนความสามารถของบคคลทไดรบการ

พฒนานอยทสดจากกจกรรมเหลาน ไดแก ทกษะ

คอมพวเตอร จำนวน 1 คน คดเปนรอยละ 0.3

กจกรรมเหลานแมไมไดมงเนนพฒนาความรหรอ

ทกษะของบคคลในชมชนโดยตรงแตเมอสมาชกชมชนได

เขารวมกจกรรมกทำใหเกดการเรยนรจากกจกรรม

เหลานน สวนทกษะดานคอมพวเตอรทประชาชนผเขา

รวมประชมเพยงหนงคนตอบวาบคคลในชมชนไดรบการ

พฒนานนอาจเปนไปไดหลายสาเหต เชน กจกรรม

สวนใหญเกยวกบการจดการนำในชมชนเนนการทำงาน

ในพนทมากกวาในสำนกงาน กจกรรมทผานมาไมได

มงเนนการพฒนาบคคลในเชงการบรหารจดการและ

จดเกบขอมล หรอกจกรรมทผานมาอาจมงเนนสนอง

ความสอดคลองกบอาชพของชมชน อยางไรกด คณะ

ผวจยเหนวาในอนาคตเมอตองการเสรมสรางศกยภาพ

ชมชนใหสามารถจดการนำไดอยางถงระดบการตดสนใจ

ชมชนอาจจำเปนตองมบทบาทในการเกบบนทกขอมล

สถตหรอประวตศาสตรเกยวกบการจดการนำของชมชน

ซงขอมลและการบนทกเหลานชมชนอาจตองมการ

พฒนามากขน สอดคลองกบขอเสนอแนะในงานวจยของ

คณตา ศรประสม และคณะ ทวาควรตองมการวจย

เพอพฒนาองคความรเกยวกบสทธชมชนลมนำทะเลสาบ

สงขลาเพอให เกดการรวบรวมประวตศาสตรและ

การเคลอนไหวของชมชนและหนวยงานทเกยวของ เพอ

เปนฐานขอมลการเรยนรทดตอไปในอนาคต (คณตา

ศรประสม และคณะ, 2549)

การเสรมและเพมเตมกจกรรมเพอพฒนาทระดบ

บคคลหากจดใหมมากขนในพนทลมนำทะเลสาบสงขลา

น ยงเปนผลดตอการพฒนาอยางยงยน สอดคลองกบ

UNEP (2002) และ The Aspen Institute Rural

Economic Policy Program (2015) ทไดกลาววา การ

พฒนาคนถอวาเปนการถกตองในการพฒนาศกยภาพ

ชมชน เพราะชวยยกระดบจตสาธารณะและการม

สวนรวม ชวยทำใหเกดการพฒนาทยงยน สอดคลองกบ

ผลการประชมกลมวาประชาชนในพนทเองกใหความ

สำคญกบการพฒนาทระดบบคคลเชนกน โดยเฉพาะ

อยางย งประเดน เร องผนำและความเปนผนำนน

เปนศกยภาพทชมชนตองการใหเกดขนอยางเรงดวน

เปนลำดบท 1

ระดบกลม/องคกร

กจกรรมทพบในระดบน สวนใหญเปนการสรางอาสา

สมครเพอทำงานรวมกนในการจดการนำของชมชน

ไดแก กลมอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม กลมผใชนำเพอบรหารจดการนำกนเองใน

หมบาน กลมเหลาน คณะผวจยเหนวาบางกลมมความ

เชอมโยงกบกลมอนทมอยแลวในชมชน คอ การมกลม

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 81

อนในชมชนอยแลวทำใหเกดกลมในการจดการนำได

ไมยากเพราะสวนใหญผทเปนผนำของกลมมกจะเปน

สมาชกในกลมอนดวย ดงความคดเหนของผใหสมภาษณ

บางทาน โดยกลมสวนใหญทพบจากการประชมกลม

พบวาสวนใหญประชาชนสงกดกลมอนๆ เชน กลม

ออมทรพย กลมเกษตรกรเลยงสตว กลมทำนา ฯลฯ

จำนวน 75 คน คดเปนรอยละ 27.3 การเขารวมกลม

ของประชาชนสวนใหญเหลาน เหนไดวาเปนกลมท

สอดคลองกบอาชพเปนหลก และกลมทไมไดเกยวของ

กบอาชพประชาชนจะมประชาชนเปนสมาชกไมมาก

อยางกลมคณะกรรมการเยาวชนหมบานทมผประชม

กลมตอบวาเปนสมาชกจำนวน 4 คน คดเปนรอยละ 1.5

สำหรบความคดเหนของประชาชนกลมตวอยาง

ตอกจกรรมทผานมาวาสงผลตอการพฒนาความสามารถ

ของกลมในชมชนดานใดบางนน ผเขารวมการประชม

กลมสวนใหญตอบวาทำใหกลมในชมชนมการสอสารกน

มากขน จำนวน 215 คน คดเปนรอยละ 35.4 สวน

ความสามารถทกลมในชมชนมนอยทสดคอ กลมในชมชน

ไดเขาไปมบทบาทในสภาลมนำ จำนวน 7 คน คดเปน

รอยละ 1.2 ผ เขารวมการประชมกลมในชมชนยง

ตองการพฒนาในเร อ งของการนำเสนอข าวสาร

ประชาสมพนธ เปนลำดบท 2 และเรองการวางแผน /

บรหารโครงการ เปนลำดบท 5 ซงตางเปนทกษะอยาง

หนงในระดบกลม/องคกรของชมชน แสดงวากลม

ในชมชนมความพรอมและตองการท จะยกระดบ

ความสามารถของตนใหมากขน

เหนไดวา กจกรรมทผานมาไดทำใหเกดกลมและ

การพฒนาความสามารถของกลมตางๆ ในชมชนทพอ

สะทอนใหเหนศกยภาพชมชนในดานการรวมกลม การ

รวมกลมนชวยทำใหเกดการขยายผลตอไดในเรองของ

ความสามารถชมชนทจะมมากขนตามไปดวย สอดคลอง

กบ The Aspen Institute Rural Economic Policy

Program (2015) กลาววา การมกลมในชมชนจะทำให

เกดผลตอเนองดานขยายความรวมมอ เพราะประชาชน

ทเปนสมาชกกลมถอเปนตวแทนกลมตางๆ หากกลม

เหลานไดมาวางแผนการทำงานรวมกน กจะทำใหเกด

การวางแผนจนเกดยทธศาสตรชมชนกเปนได

ระดบชมชน

กจกรรมทเกดขนและทำใหเกดการพฒนาทระดบ

ชมชนสวนใหญเปนกจกรรมทสรางการมสวนรวมและ

ความรวมแรงรวมใจ เชน การสรางฝาย และการประกวด

ผลผลตทางการเกษตรอนเกดจากวนยในการใชนำเพอ

การเกษตร เปนตน กจกรรมดงกลาวถอวาไดรบความ

สนใจในระดบชมชนอาจเพราะเปนลกษณะกจกรรมท

ไมกอใหเกดคขดแยง เปนกจกรรมเชงบวก ชมชนม

ความตองการไดรบประโยชนรวมกน และเปนกจกรรมท

ไมตองเสยเวลาในการประกอบอาชพในชมชนมากนก

หรอเปนกจกรรมทไมผกมดในระยะยาว และไมเปน

กจกรรมทตองการบทบาทเฉพาะ อยางเชนการเขารวม

เปนคณะกรรมการสภาลมนำสงขลา ทจะตองสละเวลา

ในการเขาประชม รวมระดมความคดเหน และเกดงาน

ตอเนองมายงชมชน สำหรบความคดเหนของประชาชน

ผเขารวมการประชมกลมเหนวากจกรรมทเกดขนใน

ชมชนไดทำใหชมชนมความสามารถสวนใหญเปนเรอง

การทำใหคนในชมชนรสกมคณคาท ได เปนสมาชก

จำนวน 278 คน คดเปนรอยละ 25.3 สวนประเดนท

นอยทสดเปนเรองของการทำใหเกดการแลกเปลยน

ขาวสารในชมชน จำนวน 66 คน คดเปนรอยละ 6.0

อยางไรกด ยงพบความตองการพฒนาของชมชน ในเรอง

ของจตสำนกและการมสวนรวมเปนเจาของ โดยม

ประชาชน 94 คน คดเปนรอยละ 9.2 ตองการใหเปน

ประเดนพฒนาหนงของพนท ถอเปนความตองการ

พฒนาในลำดบท 4

จากผลการศกษาอาจกลาวไดวา แมเพยงการเขารวม

กจกรรมสวนรวมของชมชนและรวมดำเนนการทยงไมถง

ขนการตดสนใจกยงทำใหประชาชนในชมชนรสกวา

82 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน

ตนเองมคณคา ถอเปนจดเรมตนทดตามกรอบของ

การศกษาครงน ทวาชมชนตองรบรคณคาของตนเอง

เ ส ย ก อนจ ง จ ะ เ ก ด ก า ร เ ส ร ม ส ร า ง ศ ก ยภาพท ม

ประสทธภาพได สอดคลองกบ Taylor (2003) และ

Razzaq & other (2012) วาหากชมชนไดรวาตนมทน

ทางสงคมและรวาตนเองมความสามารถเพยงใดกจะเกด

ความภาคภมใจ และเปนผลตอเนองใหเกดการยอมรบ

ขอบกพรองของตนพรอมกนไปดวย เปนผลดตอการ

พฒนาความสามารถทมากขนเพอปดชองวางนนดวย

ระดบเครอขาย

ในภาพรวมท งลมนำทะเลสาบสงขลา พบวาม

กจกรรมทชวยเสรมสรางศกยภาพชมชนในระดบ

เครอข ายอยบ าง ด ง เชน กจกรรมของสภาล มน ำ

ทะ เลสาบสงขลาท ม การประชม การ เข า ไป เปน

คณะกรรมการล มน ำท จะ ได เข า ไปมส วนร วมใน

คณะกรรมการพฒนาลมนำทะเลสาบสงขลา ในระดบ

พนทยอยลงไปพบบางพนททมการทำกจกรรมเชอมโยง

ในระดบเครอขาย ไดแก ชมชนในหมท 9 ของ อบต.

ขอนหาด ทมเครอขายกลมผใชนำปลายทางสองเมอง

ระหวางจงหวดพทลงและนครศรธรรมราช สมาชก

เครอขายเปนอาสาสมครทำหนาทในการเปดปดนำตาม

ขอตกลงของคณะกรรมการจดการนำ นอกจากนยงไม

พบกจกรรมทมการดำเนนการระดบเครอขายทชดเจน

นก และเหนไดวากจกรรมทดำเนนการในระดบเครอขาย

สวนใหญเปนการประชมหารอ ประสานงาน และความ

รวมมอกอนทจะแปลงไปสกจกรรมการปฏบตจรงใน

ระดบชมชน กจกรรมเหลานอาจกลาวไดวามผลทำให

เกดการพฒนาเครอขายของชมชนในความคดเหนของ

ประชาชนกลมตวอยาง วาไดรบการยอมรบความ

สามารถจากหนวยงานภายนอก จำนวน 127 คน

คดเปนรอยละ 36.1 สวนความสามารถระดบเครอขาย

ทผเขารวมประชมกลมคดวามนอยทสด คอเรองทชมชน

สามารถลอบบนกการเมองเพอใหมการจดการนำตาม

เปาหมายทชมชนตองการได มผตอบจำนวน 1 คน

คดเปนรอยละ 0.3

ผตอบท เปนประชาชนจาก อบต.ขอนหาด ให

รายละเอยดวาเมอถงวาระการพจารณางบประมาณ

หากชมชนใดเขารวมการประชาคมเปนจำนวนมาก

ชมชนนนกไดรบงบประมาณโครงการพฒนา คณะผวจย

เหนวาความสามารถในการลอบบนกการเมองดงกลาว

ถอเปนความสามารถในกรณทจำนวนสมาชกชมชน

มมากกวาชมชนอน อาจไมไดเปนการลอบบนกการเมอง

ในเชงสาระของเปาหมายในการจดการนำของชมชน

จงยงไมสามารถสรปไดทนทวากจกรรมเกยวกบกบ

จดการนำทผานมาไดทำใหชมชนมความสามารถระดบ

เครอขายจนสามารถลอบบนกการเมองได ศกยภาพ

ชมชนในกรณนอาจเปนไปไดวาชมชนมการเรยนร

การลอบบจากกระบวนการพจารณาจากการประชาคม

ในพนทอนหรอโครงการอนกเปนได

การเสรมสรางศกยภาพชมชนในระดบเครอขายน

หากไดมการเนนพฒนาใหมากขนจะเกดประโยชนตอ

การเรยนรและทำใหศกยภาพชมชนไดรบการพฒนาอยาง

รวดเรว สอดคลองกบ The Scottish Government

ทวาการเสรมสรางศกยภาพชมชนในระดบเครอขายของ

ชมชน ชมชนสามารถให ข อม ล ช วยแลกเปล ยน

ประสบการณและนำทศนะทแตกตางหลายหลาย

เพอชแจง หรอเขาไปมอทธพลในนโยบายสาธารณะ

ยกตวอยางบทบาทชมชนระดบประเทศเหลาน ใน

ประเทศสกอตแลนด เชน the Community Health

Exchange และ Community Voices Network

ทสามารถเขาไปมอทธพลและสรางการยอมรบชมชน

เหล าน น ในระด บประ เทศ ได ( The S co t t i s h

Government, 2007, p.4)

นอกจากน ประ เด นสนบสน นอ น ในระหว า ง

2 กระบวนการน ไดแก เจตจำนงรวมกนของชมชน

การสนบสนนและการบรหารจดการ ปจจยสำเรจและ

อปสรรคในการเสรมสรางศกยภาพชมชนในการจดการ

นำ ไดถกนำมาอภปรายดงตอไปน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 83

เจตจำนงรวมกนของชมชน

เจตจำนงในการจดการนำรวมกนของพนทยงคง ไมเปนไปในทศทางเดยวกนมากนกเพราะความตองการของแตละกลมมความหลากหลาย ความรวมมอยงพอมใหเหนบางในบางโอกาส เชน การมวกฤตในพนท ทกคนจำเปนตองวางความตองการสวนตนไวกอนเพอจดการกบปญหาทมความรนแรงกวา โดยผเขารวมประชมกลมสวนใหญเหนวาชมชนมเปาหมายรวมกนบาง จำนวน 147 คน คดเปนรอยละ 35.9 และมผตอบวาชมชนไมมเปาหมายรวมกนเลย จำนวน 2 คน คดเปนรอยละ 0.5 การมเปาหมายและทศทางทไมชดเจนอาจสงผลตอการเสรมสรางศกยภาพชมชนทไมชดเจนเชนกน หรอทำใหการเสรมสรางศกยภาพนนไมอาจชวยใหชมชนสามารถใชสทธ ในการจดการนำไดอยางย งยน สาเหตของ การขาดเจตจำนงรวมอาจเปนไดในหลายสาเหต เชน มหนวยงานรฐใหการชวยเหลอเมอมปญหาอยแลวทำใหเมอมปญหากใชวธรองเรยน การขาดพนทพดคยเกยวกบสภาพปญหาในชมชน การขาดความตระหนกตอปญหาการจดการนำทอาจสงผลกระทบในระยะยาว สอดคลองกบ เสาวลกษณ กณฑล ทศกษาองคกรจดการคลอง อตะเภาซงเปนคลองสาขาของลมนำทะเลสาบสงขลา พบวา องคกรในการจดการนำคลองอตะเภายงมปญหาในเรองการขาดเปาหมายและแนวทาง ไมมตวชวดเพอเปนกรอบตดตามประเมนผลการทำงาน (เสาวลกษณ กณฑล, 2549)

อยางไรกด มขอคนพบบางประการทอาจทำใหการสรางเจตจำนงรวมในการจดการนำเปนไปไดไมยาก เพราะผเขารวมประชมกลมมความพรอมทจะรวมกนผลกดนหากม เปาหมายในการจดการนำทชดเจน สวนใหญตอบวาจะเขาไปมสวนรวมเทาทจะทำได จำนวน 267 คน คดเปนรอยละ 65.3 และมผทตอบวาพรอมจะรวมผลกดนแมมอปสรรคกจะทำอยไมนอย ทจำนวน 82 คน คดเปนรอยละ 20.0 นอกจากน ผเขารวมการประชมกลมสวนใหญยงเหนวา ชมชนม

ความรวมแรงรวมใจอยแลวเปนพนฐานในระดบมาก ถงจำนวน 225 คน คดเปนรอยละ 57.1 และไมมผตอบวา ชมชนไมมความรวมแรงรวมใจเลย ทงน คณะผวจยเหนวา พนฐานทดของชมชนในเรองของความรวมแรงรวมใจนนมอยแลวเพยงแตจะตองมทศทางและความตอเนอง มกลไกททำใหเหนถงปลายทางของการรวมเปนหนงของชมชน มการเปดโอกาสใหกบชมชนไดเขาไปมสวนรวม ในการกำหนดทศทางในการจดการนำรวมกน เพราะ จะทำใหชมชนรสกเปนเจาของรวมผลกดนประเดน การจดการนำรวมกน ซงในเรองของโอกาสนบวามความสำคญและยงตองไดรบการพฒนาใหมมากขน เพราะจากผเขารวมประชมกลมสวนใหญเหนวามการเปดโอกาสใหเขารวมกำหนดเปาหมายในการจดการนำอยบาง จำนวน 201 คน คดเปนรอยละ 52.2 คดเปนประมาณครงหนงของผเขารวมประชมทงหมด ขอคนพบดงกลาวแสดงใหเหนวา ยงมชองวางอกมากทจะตองพฒนาใหชมชนสามารถเขาไปรวมในการกำหนดเปาหมายในการจดการนำของพนทใหถงระดบมากหรอระดบมากทสดมากขน

แมขอคนพบดงกลาวทำใหเหนโอกาสในการกำหนดเปาหมายเจตจำนงรวมแตมขอควรคำนงถง ในเรองของการกำหนดเปาหมายโดยขาดวสยทศน เปนขอควรระวงทจะทำใหการเสรมสรางศกยภาพของชมชนไมประสบความสำเรจ โดยทวไปการเสรมสรางศกยภาพชมชนมกจะลม เหลวเพราะการทำโครงการต างๆ มกขาด วสยทศนในระยะยาว หรอไมกเปาหมายระยะสนมกไมมประสทธภาพ (Atkinson & Willis, n.d., 7) การกำหนดเปาหมายการเสรมสรางศกยภาพโดยขาดวสยทศนทด ยงอาจนำมาซงปญหาทางงบประมาณ การดำเนนกจกรรมเดมซำ และทำใหเกดความเบอหนายในการ เขารวมกจกรรม การทำกจกรรมใหม ๆ ทำใหคนในชมชน ทขบเคลอนกจกรรมนลดประสทธภาพลง และเมอกจกรรมในการเสรมสรางศกยภาพชมชนเกดความ ลมเหลวอาจทำใหเครอขายทางสงคมและความสมพนธในชมชนลมเหลวลงไปดวย (Atkinson & Willis, n.d., 7)

84 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน

การสนบสนนและการบรหารจดการ

การสนบสนนและบรหารจดการ ไดแก เครอขายหรอ

หนวยงานทเกยวของกบการเสรมสรางศกยภาพชมชนใน

การจดการนำ มความสอดคลองกบขอคนพบในประเดน

อนวาดวยเรองของกจกรรมเกยวกบการจดการนำ

ซงสวนใหญไมใชกจกรรมเพอพฒนาศกยภาพชมชน

ในการจดการนำโดยตรง ในเชงการสนบสนนของ

เครอขายหรอหนวยงานทเกยวของจงเปนไปในลกษณะ

ทำตามภารกจหรอโครงการของหนวยงาน เชน ภารกจ

การใหบรการประชาชนของ อบต. โครงการดานการ

อนรกษปาตนนำของ ทสจ. เปนตน โดยหนวยงานทเขา

มาดำเนนกจกรรมทสงผลตอการพฒนาความสามารถ

ของชมชนมากทสด คอ กรมประมง มผตอบจำนวน

211 คน คดเปนรอยละ 37.3 สวนภาคสวนทไมมผตอบ

เลยวาไดเขามาทำดำเนนกจกรรมเกยวกบการพฒนา

ศกยภาพชมชนในการจดการนำ ไดแก สภาลมนำ

ทะเลสาบสงขลา สำนกงานทรพยากรธรรมชาตและ

ส งแวดลอมจ งหวด และกล มชมชนบร เวณล มน ำ

ทะเลสาบสงขลา ซงเปนขอคนพบทขดแยงกบผลการ

สมภาษณทพบวา หนวยงานทไมมผตอบเหลานอยาง

สภาลมนำทะเลสาบสงขลา และ ทสจ. ไดมการทำ

กจกรรมทสงผลตอการพฒนาศกยภาพชมชนในการ

จดการนำอย อาจเปนไปไดวาผเขารวมการประชมกลม

ไมใชผทเคยไดเขารวมกจกรรมกบภาคสวนเหลาน

นอกจากน ในดานความถของกจกรรม ผเขารวม

การประชมกลมสวนใหญ 201 คน คดเปนรอยละ 50.9

เหนวามกจกรรมทเสรมสรางศกยภาพชมชนนอยกวา

ปละ 1 ครง โดยเปนกจกรรม เชน การลอกคลอง การ

อบรมลมนำปากพนง การสรางฝายนำลน ขดสระนำ

ฯลฯ กจกรรมเหลานสวนใหญถอวายงไมใชการเสรม

สรางศกยภาพชมชนโดยตรง คณะผวจยไมอาจสรปไดวา

เพยงพอตอการเสรมสรางศกยภาพชมชนในลมนำ

ทะเลสาบสงขลาหรอไม เพราะขนอยกบความตองการ

ของพนทเปนหลก การดำเนนกจกรรมดงกลาวสวนใหญ

เปนการสนบสนนใหชมชนไดเรยนรจากการปฏบตจรง

เพยงแตกจกรรมเหลานนอาจยงไมใชการเรยนร ใน

กระบวนการนโยบายตามเปาหมายปลายทางของการ

ศกษาครงน หากชมชนไดเขารวมกจกรรมในระดบ

นโยบาย ดงทผใหสมภาษณจากสภาลมนำทะเลสาบ

สงขลากลาววา คนของสภาลมนำฯ บางสวนไดมโอกาส

เขาไปเปนคณะกรรมการพฒนาลมนำทะเลสาบสงขลา

ไดเขาไปแสดงความคดเหน เสนอแนะ รวมตดตาม

การดำเนนงาน การเขาไปมสวนรวมในคณะกรรมการฯ น

ถอวาสภาลมนำฯ ทมชมชนเปนสวนหนง ไดเขาไปม

บทบาทในระดบนโยบายอยบาง จะมความสอดคลองกบ

Lackstrom (2011) ทวาหากสนบสนนใหชมชนได

เขารวมกระบวนการระดบนโยบายกจะทำใหรการปฏบต

จรงและแกปญหาไดทนสถานการณ ทงน ภาครฐอาจ

ตองสนบสนนการเรยนรทงแบบทเปนและไมเปนทางการ

แกชมชนเพอใหชมชนสามารถรบมอกบปญหาสงแวดลอม

ไดพรอมๆ กนกบภาครฐและภาคสวนอน

ปจจยความสำเรจและปจจยอปสรรค

ปจจยทจะสงผลตอความสำเรจในการจดการนำของ

ชมชนจากความคดเหนของผใหสมภาษณสรปไดวา

มปจจยดานการรวมกลมของประชาชน ความตอเนอง

ในการรวมกลมและการดำเนนกจกรรมจดการนำ การม

สวนรวมของชมชนและภาคสวนตางๆ กจกรรมเปน

เชงบวก หนวยงานทเกยวของใหความสำคญ มความ

เขาใจชมชน และชมชนมพนฐานทด โดยประเดนทม

ความสอดคลองตอความเหนสวนใหญของผเขารวม

ประชมกลมคอ ความตระหนกและความรวมแรงรวมใจ

ของชมชน ทผเขารวมการประชมกลมสวนใหญเหนวาสง

ผลใหเกดความสำเรจในการจดการนำไดอยางยงยนมาก

ทสด จำนวน 151 คน คดเปนรอยละ 36.1 สวนประเดน

ทสงผลนอยทสดอาจเปนความไวเนอเชอใจระหวางผนำ

และคนในชมชน เพราะมผตอบจำนวน 8 คน คดเปน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 85

รอยละ 1.9

ขณะทปจจยทเปนอปสรรคตอการจดการนำอยาง

ยงยนของชมชนจากผใหสมภาษณกมหลายประการ

เชนกน ไดแก ความยากของสภาพปญหา ความขดแยง

ของชมชน การเหนแกประโยชนสวนตน การขาดความ

รวมมอของประชาชน อปสรรคทางธรรมชาต และ

การบงคบใชทางกฎหมาย ซงประเดนเหลานไมเปน

ประเดนใหญในความคดเหนของผเขารวมการประชม

กลม ผ เขารวมการประชมกลมสวนใหญกลบเหนวา

งบประมาณในการดำเนนงานเปนอปสรรคสำคญทสดตอ

การจดการนำอยางยงยน จำนวน 146 คน คดเปน

รอยละ 42.2 คน ซงคณะผวจยเหนวาการตอบคำถาม

สวนใหญเชนน เปนอปสรรคสำคญอยางหนงตอการ

เสรมสรางศกยภาพของชมชนในการจดการนำอยาง

ยงยน เพราะสะทอนวา ชมชนมความเชอในการพงพา

งบประมาณทมาจากหนวยงานของรฐ อาจเปนเพราะ

การผลตในพนท เปนไปเพอการพาณชยจงตองการ

การจดการนำในระดบกวางทเกนกวาความรบผดชอบ

ของชมชนกเปนได และเมอพจารณาไปถงประเดนการ

กำหนดเปาหมายและทศทางรวมกน มผ เข าร วม

การประชมกลมเพยง 4 คน คดเปนรอยละ 1.2 เหนวา

เปนอปสรรคตอการจดการนำ ยงขดตอกรอบการศกษา

ครงน ซงเหนวาการกำหนดเปาหมายในการจดการนำนน

มความสำคญทงตอการพฒนาศกยภาพชมชนและ

การจดการนำอยางยงยน

ปจจยทนำไปสความสำเรจและปจจยอปสรรคน

สอดคลองกบการศกษาหลายชน ดงเชน Kongthong &

Ratanachai (2012) พบวา ประชาชนสวนใหญในลมนำ

ทะเลสาบสงขลามพนฐานทด ทำใหสามารถจดการนำได

เอง แตขณะเดยวกนกมความขดแยงในการใชทรพยากร

ระหวางกลมทเกยวของเพราะกลมตางๆ มเปาหมาย

การใชนำตางกน สอดคลองกนกบ Sokile & other

(2002) ทพบปญหาสำคญคอความรวมมอกนในชมชน

ปญหาการขาดความรวมมอหรอความไมลงรอยกนใน

ชมชนน คณะผวจยเหนวาเปนอปสรรคสำคญทสดท

ทำใหจดเรมตนของการเสรมสรางศกยภาพชมชนนนเกด

ขนไมได เพราะหากชมชนยงขาดความเปนหนงเดยว

แมตางคนตางมความสามารถในการจดการนำ เชน

มความเปนผนำ มความร เชงเทคนค มความรทาง

กฎหมายทเกยวของ แตไมสามารถรวมกลมกนได ความ

สามารถของชมชนกไมอาจพฒนาไปสระดบกลม เมอไม

เกดกลมกไมเกดการเรยนรเพราะไมไดทำงานรวมกน

ขาดการวางแผนและเปาหมายชมชน ไมอาจเกดพนท

สาธารณะอนเปนพนทฝกจตอาสาในชมชน เมอความ

สามารถระดบชมชนไมเกดกสงผลตอการเรยนรในระดบ

เครอขายทจะไมเกดขนเชนกน หนวยงานภาคสวนตางๆ

จงตองเนนอยางมากทจะตองลดอปสรรคเรองความ

รวมมอและความขดแยงในชมชนใหไดกอน โดย Sokile

& other เสนอไวคอตองมการจดกจกรรมลกษณะพเศษ

หรอรปแบบทไมเปนทางการ หนวยงานทเกยวของกบ

การจดการนำในชมชนตองปรบบทบาทใหมเปนผจดการ

ความขดแย ง นำกฎเกณฑท ไม เปนทางการมาใช

โดยรวมมอกบสถาบนทหลากหลายอนๆ

จากลกษณะเฉพาะของชมชนบรเวณรอบลมนำ

ทะเลสาบสงขลาทำใหเหนวาชมชนมทนทางสงคม

ทเปนภมปญญาบางเชนเดยวกนกบชมชนอน ไดแก ม

กลมบคคลหรออาสาสมคร มทรพยากรแหลงนำ และ

วฒนธรรมและประเพณในการจดการทรพยากรนำ อาจ

มความแตกตางในรายละเอยดบางตรงทกลมบคคลหรอ

อาสาสมครทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรนำ

ของชมชนลมนำทะเลสาบสงขลาทมอยยงมลกษณะ

เปนกลมทไมเปนทางการ สวนทรพยากรแหลงนำนน

มบางชมชนทมอยมากในพนท เชน เหมอง ฝาย กจะ

ทำใหมเพยงบางชมชนไดเขาไปมสวนรวมในการบรหาร

จดการนำไดถงระดบตดสนใจ สวนวฒนธรรมและ

ประเพณไดมการนำมาใชจดการนำไดเฉพาะในชมชนแต

ไมไดถกนำไปใชจดการทรพยากรนำในภาพรวมทงลมนำ

มากนก อยางไรกด ขอคนพบทสำคญของชมชนลมนำ

86 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน

ทะเลสาบสงขลา คอ ชมชนยงขาดวสยทศนหรอ

เปาหมายรวมกนในการบรหารจดการนำ เนองจาก

ชมชนโดยรอบตางมเปาหมายในการใชประโยชนจาก

แหลงนำทแตกตางกน ขอคนพบเกยวกบเปาหมายใน

การจดการทรพยากรนำทแตกตางกนถอวาสอดคลองกบ

อกหลายชมชน อยางเชน องคกรจดการคลองอตะเภา

(เสาวลกษณ กณฑล, 2549) หรอการจดการนำในเขต

ชลประทานเข อน Doroodzan ประเทศอหร าน

(Khalkheili & Zamani, 2009)

7. รปแบบการเสรมสรางศกยภาพชมชน ในการจดการนำอยางยงยน

จากผลการศกษาครงน ไมอาจสรปชดเจนถงรปแบบ

การเสรมสรางศกยภาพชมชนท เหมาะสมทสด วา

หนวยงานหรอภาคสวนทควรเขามาเปนหลกเพอทำให

ชมชนมการพฒนาความสามารถตงแตวางแผน ดำเนนการ

และตดสนใจในการจดการนำไดเองควรจะเปนภาคสวน

ใดนน ทง 4 รปแบบ ไดแก ภาคราชการ ภาควชาการ

องคกรปกครองสวนทองถน และประชาสงคม ตางม

จดเดนและขอจำกดทควรคำนงถงดงตอไปน

ภาคราชการ สวนใหญชมชนเหนวามความเหมาะสม

ตรงทเปนหนวยงานเชยวชาญและรบผดชอบโดยตรง

เกยวกบการจดการนำ มงบประมาณโดยตรง ชมชนรจก

หนวยงานราชการมากกวาหนวยงานอน แตในการปฏบต

จรงและงานวจยทเกยวของพบวา การขบเคลอนโดยสวน

ราชการเปนหลกมกพบปญหาในเรองของการบรหารงาน

ทยดตามขอบเขตหนาท ซงอาจขาดการเชอมตอระหวาง

หนวยงานอน (Lackstrom, 2011) และบางครงหนวย

งานราชการกอาจยงไมรจกชมชนดพอทำใหการเสรม

สรางศกยภาพชมชนไมไดเปนการยกระดบจากสงท

ชมชนมอยกอนแลว (Wegerich & other, 2015)

ภาควชาการ ผใหขอมลบางทานเหนวาถอวาเปนภาค

สวนหนงทอาจมบทบาทหลกในการเสรมสรางศกยภาพ

ชมชนได เพราะเปนหนวยงานดานองคความรและม

ความเปนกลาง สามารถเขาถงและเรยนรบรบทของ

ชมชนทแตกตางกนได แตในทางปฏบตอาจมขอจำกด

ดานความทวถง ความพรอมดานงบประมาณ กำลงคน

ฯลฯ ทสงผลใหชมชนมการรบรในการเคลอนไหวงาน

ของภาควชาการไมมากนก จงตองสรางการรบรและการ

มสวนรวมจากชมชนคอนขางมาก เชน การทำงานวจยท

ตองใหชมชนเขามามสวนรวมมากขน (Atkinson &

Willis, n.d., pp.11-12) ดงเชนกองทนวจยเชงปฏบต

การของชมชนในประเทศสกอตแลนด

องคกรปกครองสวนทองถน ผใหสมภาษณบางทาน

เหนวาเปนหนวยงานท เหมาะสมในการเสรมสราง

ศกยภาพชมชน เพราะหนวยงานภาครฐทมความใกลชด

กบประชาชน มอปกรณและบทบาทหลกในการกระจาย

อำนาจ แมจะเปนองคกรขนาดเลกกตาม แตไดมงานวจย

ท เก ยวของบางชนใหขอคนพบวา การเสรมสราง

ศกยภาพชมชนโดยองคกรปกครองสวนทองถนเปนหลก

อาจไมเหมาะสมนก เพราะองคกรปกครองสวนทองถน

นนมภารกจในหลายดาน ยงขาดความเชยวชาญเฉพาะ

บางแหงมขอจำกดทางงบประมาณและกำล งคน

(Wegerich & other, 2015) และยงตองการการ

ยกระดบองคความรทเกยวของ เชน ระบบจดการนำ

ในทองถน โลกรอนและผลกระทบ ฯลฯ หากจะเปน

ผมบทบาทหลกในเรองน (Ivey & other, 2004)

ภาคประชาสงคม ผใหขอมลบางทานเหนวามความ

เหมาะสมในการเสรมสรางศกยภาพชมชน เพราะ

ประกอบดวยเครอขายทหลากหลาย มความเปนตวแทน

และรถงบรบทความตองการของพนท ทำใหการเสรม

สรางศกยภาพเปนไปอยางเหมาะสม แตยงมขอจำกดท

สำคญคอภาคประชาสงคมยงมลกษณะไมเปนทางการ

ขาดสถานะทางกฎหมายทำใหขาดงบประมาณสนบสนน

ขอจำกดดานผลประโยชนระหวางกลมทแตกตางกน

ทำใหเกดการแขงกนใชทรพยากร (Kongthong &

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 87

Ratanachai, 2012) ภาคประชาสงคมจงตองพฒนาตอ

ในเรองของการสรางความเปนตวตน การเปนตวแทน

ของกลมทสามารถตกลงผลประโยชนกนได อนจะนำไปส

การสรางวสยทศนแลวจงสามารถเสรมสรางศกยภาพ

เพอใหบรรลยงจดหมายรวมกนได

ทง 4 รปแบบนน คณะผวจยสรปเปนทางเลอกใน

แตละรปแบบ จดเดนจดดอยอยางไร และเงอนไขใน

การนำไปใช ดงสรปตารางและภาพดงตอไปน

ตารางท 1 เปรยบเทยบขอด ขอจำกด และเงอนไขการนำรปแบบฯ ไปใช

รปแบบเสรมสรางศกยภาพชมชน ในการจดการนำ

อยางยงยน

ขอด ขอจำกด เงอนไขในการนำไปใช

แบบภาคราชการ เปนหลก

-มหนวยงานทมหนาทโดยตรงในการจดการนำ จงมความเชยวชาญ -ม งบประมาณเก ยวกบการจดการนำ ทชวยสนบสนนตอศกยภาพชมชนได - ม ก ารข บ เคล อน เร อ งการจดการนำมานาน ประชาชนรจกและใหความเชอถอ

-บรณาการกนไดยาก ตดขดเรองกฎระเบยบ จงมกทำงานกนแบบแยกสวน - ร ป แ บ บ ก า ร ท ำ ง า น เ ป นทางการซงขดแยงกบความเปนชมชน อาจสงผลตอการยอมรบความสามารถของชมชนในการจดการนำ

-ภาคราชการตองมบทบาทเปนเพยงผ ใหการสนบสนนหลกเท าน น ได แก งบประมาณ คำปรกษา แลวกำกบกจกรรมใหเปนไปตามเปาหมาย -ตองยอมรบความสามารถของชมชนในการจดการนำ -ปรบกฎระเบยบใหมความยดหยนเพอทำงานขามหนวยงานได

แบบภาควชาการ เปนหลก

-มความสามารถทางวชาการ สามารถออกแบบกจกรรมเพอเสรมสรางศกยภาพชมชน -มความเปนกลาง มบทบาทเปนผประสานไดด

-งบประมาณ กำลงคน อปกรณมจำกด อาจดำเนนการไดไม ทวถงและตองใชเวลานาน -ตองมบทบาทวชาการในหลายประเดน ไมใชเรองเกยวกบการจดการนำอยางเดยว จงอาจทำใหทมเทไดไมเตมท

-ภาควชาการตองไดรบการยอมรบใหเปนผมบทบาทหลกดานนและมแหลงทนใหการสนบสนนอยางตอเนอง -ตองมการสร างชมชนหรอ นกวชาการตวคณเพอใหการเสร มสร า งศ กยภาพช มชนกาวหนาเรวขน

แบบองคกรปกครองสวนทองถนเปนหลก

-มบทบาทหลกด านบรการประชาชน และเปนหนวยงานของรฐทใกลชดประชาชนทสด -มงบประมาณเปนของตนเอง สอดคล อ งก บการกระจายอำนาจ

-ประชาชนจำนวนไมนอยยงตองการเปนผรบบรการจาก อปท.มากกวาทจะเปนผมความสามารถจดการนำไดเอง - ม ห ล า ย ภ า ร ก จ แ ล ะ ง บประมาณบคลากรจำกดหากเปนกจกรรมขนาดใหญ หรอตองใชงบประมาณมาก

-ตองมการยกระดบความเขาใจของประชาชนใหรบรบทบาทใหมของ อปท.ทไมใชเพยงเปนผใหบรการสาธารณะเทานน -ตองมบทบาทเปนผประสานความเชยวชาญและคำปรกษาจากหลายภาคสวน

88 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน

รปแบบเสรมสรางศกยภาพชมชน ในการจดการนำ

อยางยงยน

ขอด ขอจำกด เงอนไขในการนำไปใช

แบบภาคประชาสงคมเปนหลก

-มความหลากหลายของตวแสดง และชมชนสามารถเปนหน งในสภาลมนำทะเลสาบสงขลาได ทำใหชมชนไดเรยนรจากประสบการณ -มความยดหยนสงในการเสรมสรางศกยภาพชมชนในการจดการนำมากกวารปแบบอน -มภารกจเฉพาะในการพฒนาลมนำทะเลสาบสงขลา

-ยงขาดสถานะตามกฎหมาย ทำใหการรวมตวเปนแบบไมเ ป น ท า ง ก า ร แ ล ะ ข า ด ง บประมาณ -ประชาชนในพนทสวนใหญยงไมรบรกจกรรมทสภาลมนำฯดำเนนการ อาจสงผลตอความเช อ ถ อ ใ น ก า ร เ ส ร ม ส ร า งศกยภาพชมชน -ความหลากหลายตวแสดงอาจทำใหมเปาหมายเดยวกนยาก เครอขายทมารวมตวตางกมภารกจของตนในบทบาทอนดวย

-ตวแทนทกชมชนตองมสวนเขาไปเกยวของในงานของสภาลมนำทะเลสาบสงขลา -สภาลมนำฯ ตองเรงสรางและขยายเครอขายเพอใหเปนทรจกและยอมรบจากชมชนบรเวณลมนำฯ -สภาลมนำฯ ตองมบทบาทเปนทงผประสานงบประมาณความร ว มม อ ร ะห ว า ง เ ค ร อ ข า ย ร ว ม ถ ง อ อ ก แ บ บ ต ด ต า มกจกรรม

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 89

24

ภาพท

2 รปแ

บบกา

รเสรม

สรางศ

กยภา

พชมช

นในก

ารจดก

ารนาอย

างยงยน

ทง 4 แ

บบ

ภาพ

ท 2

รปแบ

บการ

เสรม

สราง

ศกยภ

าพชม

ชนใน

การจ

ดการ

นำอย

างยง

ยนทง

4 แ

บบ

90 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน

8. สรปและขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะเชงหลกการ

1. การเสรมสรางศกยภาพชมชนในการจดการนำ

ภาคสวนตางๆ ควรใหความสำคญกบการพจารณา

พนฐานและบรบทของชมชนกอน ขอสรปในการวจย

ครงนไดแสดงใหเหนวาลมนำทะเลสาบสงขลาอาจจะ

สามารถวางเปาหมายการเสรมสรางศกยภาพชมชนใน

ภาพรวมได แตเมอพจารณาในบรบทพนทระดบยอยนน

ชมชนมความแตกตางกนทงในดานโครงสรางพนฐาน

ความสามารถของสมาชกชมชน ทรพยากรธรรมชาต

ฯลฯ ทสงผลตอความตองการในประเดนและความ

เขมขนของการยกระดบความสามารถทแตกตางกนดวย

2. การสรางการรบรคณคาและความสามารถของ

ชมชนเองถอเปนกาวแรกทจะทำใหชมชนเปดรบการ

ยกระดบความสามารถของตน ในทกการดำเนนกจกรรม

เพอเสรมสรางศกยภาพชมชนจงควรมปลายทางรวมกน

คอทำใหชมชนรบรคณคาและความสามารถของชมชน

เองพรอมกนไปดวย

ขอเสนอแนะเชงการจดการ

1. ควรมการพฒนาคนรนใหมใหมความรและทกษะ

เกยวกบการจดการนำ เพราะสภาพปญหาในการจดการ

นำ แนวโนมในอนาคตจะมความรนแรงมากขน คนรนใหม

ควรไดรบการพฒนาใหสามารถผสมผสานภมปญญา

ดงเดมและองคความรสมยใหมเพอจดการปญหาเกยวกบ

นำไดในหลายระดบและกบกลมเครอขายทหลากหลาย

ยงขน

2. ควรมการจดทำแผนเพอลำดบความสำคญของ

ประเดนเพอการเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอการ

จดสรรงบประมาณและทรพยากรอยางมกลยทธ โดย

ประเดนของพนทลมนำทะเลสาบสงขลาทเรงดวน ไดแก

ทกษะความเปนผนำ การนำเสนอและประชาสมพนธ

ขาวสารในชมชน การตดตอสอสารกบหนวยงานท

เกยวของ จตสำนกและความเปนเจาของ และทกษะดาน

การวางแผนหรอบรหารโครงการ

3.ควรสงเสรมใหชมชนพฒนาศกยภาพในการจดการ

นำอยางยงยนดวยการทำวจยชมชนรวมกบเครอขายท

อยภายนอกชมชนเพอเปนการเรยนรประสบการณและ

เปนการบนทกขอมลโดยผทมความรเกยวกบชมชนเอง

มากทสด

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1. ควรมการศกษารปแบบของการประเมนผลการ

เสรมสรางศกยภาพชมชนในการจดการนำ เพอทำให

กระบวนการเสรมสรางศกยภาพชมชนมความเปนระบบ

มากขน

2. ควรมการศกษาเพมเตมรปแบบการเสรมสราง

ศกยภาพชมชนในการจดการนำโดยภาคสวนตางๆ ทได

นำเสนอทง 4 รปแบบในเชงลก เนนเรองความเปนไปได

ผลด ผลเสยของแตละรปแบบ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 91

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กตตศกด ปรกต. (2550). สทธของบคคลซงรวมกนเปนชมชน. กรงเทพฯ : สำนกงานศาลรฐธรรมนญ.

คณตา ศรประสม และคณะ. (2549). โครงการสทธชมชนศกษาภาคใต กรณลมนำทะเลสาบ. กรงเทพฯ : สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย.

วทยากร เชยงกล. (2557). เพอการปฏรปมนษยและสงคมอยางลกซง. กรงเทพฯ : แสงดาว.

ศนยวจยลมนำทะเลสาบสงขลา. (2554). “ขอมลเกยวกบลมนำทะเลสาบสงขลา”. สบคนจาก http://www. songkhlalake.com/content/about.

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร และกรมทรพยากรนำ. (2554). โครงการวจยดานทรพยากรนำ: การบรหารจดการทรพยากรนำแบบผสมผสาน (IWRM) ในพนทลมนำทะเลสาบสงขลา. กรงเทพฯ : ผแตง

สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (25 มกราคม 2559). “ขอตกลงอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity: CBD)”. สบคนจาก http://www.onep.go.th/library/index.php?option=com_content&view=article&id=62:-convention-on-biological-diversity-cbd&catid=26:2012-04-02-06-57-22&Itemid=34.

เสาวลกษณ กณฑล. (2549). องคกรจดการลมนำคลองอตะเภาในบรบทการบรหารจดการลมนำทะเลสาบสงขลา. วทยานพนธคณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ภาษาองกฤษ

The Aspen Institute Rural Economic Policy Program. (2015). “Measuring Community Capacity Building: Tools for Practice”. Retrieved date July 28, 2015 from http://www.aspeninstitute. org/publications/measuring-community-capacity-.

Atkinson, R. & Willis, p. (n.d.). Community Capacity Building – A Practical Guide. Hobart, Australia: School of Sociology, University of Tasmania.

Ivey, J. L. & other. (2004). “Community Capacity for Adaptation to Climate – Induced Water Shortages: Linking Institutional Complexity and Local Actors”. Environmental Management. 33 (1), 36 – 47.

Khalkheili, T. A. & Zamani, G. H. (2009). “Farmer participation in irrigation management: The case of Doroodzan Dam Irrigation Network, Iran”. Agricultural Water Management. 96 (5), 859 – 865.

Kongthong, O. & Ratanachai, C. (2012). Civil Society in the Songkla Lake Basin. Central Java, Indonesia: Center for River Basin Organizations and Management.

Lackstrom, K. (2011). Institutional Opportunity and Barriers to Climate Adaptation. AWRA 2011 Spring Specially Conference, Baltimore MD.

92 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การเสรมสรางศกยภาพชมชนเพอใชสทธในการจดการทรพยากรนำอยางยงยน

Measham, T.G. & Lumbasi, J. (2013). “Success factors for Community Based Natural Resource Management (CBNRM): lessons from Kenya and Australia”. Environmental Management. 52 (3), pp 649-659.

Mudrakartham, S. & other. (2010). “Potential and Prospect of Adaptation through IWRM in Rajasthan, India”. Retrieved date August 24, 2016 from http://www.indiawaterportal.org/sites/indiawaterportal.org/files/potential_and_prospect_of_adaptation_through_ iwrmclose_0.pdf.

Mumtas, M. & Wichien, C. (2013). “Stakeholder Analysis for Sustainable Land Management of Pak Phanang River Basin, Thailand”. Social and Behavioral Sciences. 91 (2013), 349 – 356.

National Institute of Environmental Health Sciences (NIEHS), U.S. Department of Health and Human Services. (2012). Partnerships for Environmental Public Health (PEPH) Evaluation Metrics Manual. n.p.: NIEHS.

Ostrom, E. (2008). Governing the Commons : The Evolution of Institutions for Collective Action. Cambridge, UK: Cambridge University Press.

Pahl-Wostl, C. & other. (2007). “Social Learning and Water Resources Management”. Ecology and Society. 12 (2), 5.

Razzaq, Abdul Rasid Abdul & other. (2012, July). “Community Capacity Building for Sustainable Tourism Development: Experience from Miso Walai Homestay”. Business and Management Review. 2 (5), 10 – 19.

Saldias C. & other. (2012). “Losing the Watershed Focus: A Look at Complex Community-Managed Irrigation Systems in Bolivia”. Water International. 37 (7), 744-759.

The Scottish Government. (2007). Building Community Capacity: Resources for Community Learning & Development Practice. Edinburgh: Author.

Sokile, C. S. & other. (2002). “Towards An Integrated Water Resource Management In Tanzania: The Role of Appropriate Institutional Framework in Rufiji”. Retrieved date August 24, 2016 from Basinhttps://www.researchgate.net/publication/254791540_Integrated_Water_ Resource_Management_in_Tanzania_Interface_between_Formal_and_Informal_Institutions.

State of New South Wales, Australia. (2010). Assessing Natural Resource Manager Capacity: A Best Practice Guide. Sydney South, Australia: Department of Environment, Climate Change and Water NSW.

Stojanovic, T. & Barker, N. (December 2008 ). “Improving governance through local Coastal Partnership in the UK”. Geographical Journal. 174 (4), 344 - 360.

Taylor, M. (2003). Public Policy in the Community. New York, United state: Palgrave McMilan.

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 93

United Nations Environment Programme (UNDP). (2002). United Nation Capacity Building for Sustainable Development: An Overview of UNEP Environmental Capacity Development Initiatives. n.p.: UNEP.

Water Organization. (1990-2016). “Global Water Crisis: Water and Sanitation Facts”. Retrieved date January 28, 2016 from http://water.org/water-crisis/water-sanitation-facts/.

Wegerich, K. & other. (2015). “Water Security in the Syr Darya Basin”. Water. 7, 4657 – 4684.

World Wildlife Fund. (2016). “Overview”. Retrieved date January 28, 2016 from http://www.worldwildlife.org/threats/water-scarcity.

94 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย กรณศกษา เดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกน เกาะเหลา จงหวดระนอง *

ปรวฒน ชางคด**

* งานวจยนไดรบทนสนบสนนจากสถาบนพระปกเกลา

** อาจารยสาขาวชาการปกครองทองถน วทยาลยชมชนระนอง

Developing Thai Citizenship Consciousness in Ethnic Children and Youths A Case Study of Moken Children and Youths

in Koh Lao, Ranong Province

บทคดยอ

การวจยเรอง “การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธ เพอสรางสำนก

ความเปนพลเมองไทย กรณศกษาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา

จงหวดระนอง” มวตถประสงค 2 ประการ คอ (1) เพอสรางรปแบบการพฒนาเดก

และเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย กรณศกษาเดกและ

เยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา ตำบลปากนำ อำเภอเมอง จงหวดระนอง

และ (2) เพอศกษาผลการนำรปแบบการพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอ

สรางสำนกความเปนพลเมองไทยทสรางขนไปใชจรง กลมเปาหมายเปนเดกและ

เยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา จำนวน 30 คน ผลการวจย พบวา

(1) รปแบบการพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปน

พลเมองไทย กรณศกษา เดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา ตำบล

ปากนำ อำเภอเมอง จงหวดระนอง ทเหมาะสมสำหรบการพฒนาเดกและเยาวชน

กลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลาเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย ชอวา

“หลกสตรการสรางสำนกพลเมองไทย” ใชเวลาเรยนร 48 ชวโมง โดยกำหนดให

เรยนรหลกการทเกยวของกบความเปนพลเมองทพงประสงคทงทเกยวของโดยตรง

และโดยออม ในประเดนระบบการปกครองหลกของโลกปจจบน การปกครอง

ประเทศในอาเซยน ประวตศาสตรและรปแบบการปกครองของไทย พลเมองใน

ระบอบประชาธปไตย รฐธรรมนญกบความเปนพลเมองไทย สทธมนษยชน พลเมอง

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 95

กลมชาตพนธของไทย หนาทพลเมองไทย จตสำนกความเปนพลเมองไทย คานยมไทย 12 ประการ และ

การจดการตนเองของชมชนและทองถน แบงออกเปน 12 หนวย ใชเวลาเรยนรหนวยละ 4 ชวโมง

การประเมนคณภาพหลกสตรโดยผทรงคณวฒ พบวา คะแนนเฉลยของคณภาพหลกสตรเทากบ 4.73

จากคะแนนเตม 5

(2) ผลการพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย กรณศกษา

เดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา ตำบลปากนำ อำเภอเมองระนอง จงหวดระนองตาม

รปแบบทสรางขน พบวาสำนกความเปนพลเมองไทยของเดกและเยาวชนทเขารวมกจกรรม สวนใหญ

มสำนกความเปนพลเมองอยในเกณฑดมากและความพงพอใจของเดกและเยาวชนตอการจดกจกรรม

พบวา ความพงพอใจตอการจดกจกรรมโดยรวมอยในระดบมากทสด (คาเฉลย 4.59)

ผลการวจยในครงนสะทอนใหเหนวาการพฒนาสำนกความเปนพลเมองไทยของเดกและเยาวชน

กลมชาตพนธในแตละพนทจำเปนตองมรปแบบเฉพาะของแตละพนทและการดำเนนการควรพฒนาเปน

หลกสตรสำหรบกลมนนๆ จะชวยใหมโอกาสประสบความสำเรจมากยงขน

คำสำคญ : การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธ, การสรางสำนกความเปนพลเมอง, กลมชาตพนธ

ชาวเลมอแกน

Abstract

The research objectives were (1) to design the model for developing consciousness of

good Thai citizenship values among ethnic children and youths, a case study of Moken

children and youths in Koh Lao, Ranong province, and (2) to determine outcomes from

implementing the model with a target group of 30 Moken children and youths in Koh Lao.

The research revealed the following.

(1) The model for developing consciousness of good Thai citizenship values among

Thai ethnic children and youths, a case study of Moken children and youths in Koh Lao,

Pak Nam sub-distr ict , Muang distr ict , Ranong province, was named “Building

Consciousness of Thai Citizenship Values Course.” The 48-hour course covered

principles related both directly and indirectly to desirable citizen characteristics.

The course topics included main forms of government in the current world, forms of

government in ASEAN countries, history and forms of government in Thailand, population

in democracy, Thailand’s constitution and citizenship, human rights, ethnic groups

96 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

in Thailand, civic duty in Thailand, consciousness of Thai citizenship, 12 Thai core values,

and self-management of community and locality. The course was divided into 12 units of

four hours each. The quality assessment showed that the course had a quality score with

an average of 4.73 out of 5.

(2) The outcomes of the model for developing consciousness of good Thai citizenship

values among Thai ethnic children and youths showed that there was consciousness of

values of good citizenship at a high level. Using a 5-point Likert scale questionnaire, the

children’s and youths’ satisfaction with the model was at a very good level with a mean

of 4.59.

The results of this research reflects that developing consciousness of Thai citizenship

among children and youths of ethnic groups in different areas requires a specific model

for each area should develop and the operation a curriculum for the group.

Keywords : Ethnic Youth Development, Developing Consciousness of Citizenship,

Moken Ethnic

บทนำ

เดกและเยาวชน คอทรพยากรบคคลทมคณคายง

เพราะตองเตบโตเปนกำลงสำคญในการพฒนาประเทศ

ในภายภาคหนา ดงคำกลาวทวาเดกเปนเสมอนกลาไม

ทรอวนเตบโตเปนไมใหญ ทใหคณคาแกระบบนเวศ

ในอนาคต ดงนน การพฒนาเดกและเยาวชนใหเปน

ทรพยากรท ม คณภาพ เปนท งคนเก ง มคณธรรม

จรยธรรมและมความสขกบความพอเพยงจงเปนภารกจ

ทสำคญย ง สอดคลองกบแนวทางตามแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-

2559) ทมงเตรยมความพรอมแกคน สงคม และระบบ

เศรษฐกจของประเทศใหสามารถปรบตวเพอรองรบ

ผลกระทบจากการเปลยนแปลงไดอยางเหมาะสม

มโอกาสเขาถงทรพยากร และไดรบประโยชนจากการ

พฒนาเศรษฐกจและสงคมอยางเปนธรรม ซงจะนำไปส

การพฒนาเพอประโยชนสขทย งยนของสงคมไทย

ตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

อยางไรกตามการพฒนาเดกและเยาวชนใหมคณภาพ

ตองมความเขาใจในปจจยหลายดาน ทงดานสภาพ

แวดลอมของพนท ความตองการของเดกและเยาวชน

ความสอดคลองกบวถชวตความเปนอยและวฒนธรรม

โดยเฉพาะเดกและเยาวชนทอาศยอยและเตบโตใน

กลมชาตพนธซงอาจมลกษณะพเศษแตกตางไปจากเดก

และเยาวชนทวไป จำเปนตองใหความสำคญ เพอทำให

การเขาไปพฒนาไมไปทำลายโครงสรางวฒนธรรมเดม

หรอเปลยนแปลงใดๆ จนกอใหเกดความรสกถงการถก

รกรานอนจะสงผลใหเกดการตอตานในทสด

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 97

กลมชาตพนธมอแกน ทอาศยอยบนเกาะเหลา ตำบล

ปากนำ อำเภอเมองระนอง จงหวดระนอง มจำนวน

52 ครวเรอน ประชากรทงสน 280 คน โดยมเดกและ

เยาวชนทอยในชวงวยเรยน 122 คน ชมชนแหงนถอเปน

ชมชนทดอยโอกาสในการเขาถงบรการภาครฐ เชน ไมม

ไฟฟา ไมมระบบการจดการขยะ ไมมสถานทใหบรการ

ระบบสาธารณสข เปนตน เนองจากมสภาพเปนเกาะ

ประกอบกบอตลกษณของชาวมอแกน มวถชวตทเรยบงาย

จ ง ไม ได เรยกรองสทธ ใดๆ จากหนวยงานภาครฐ

สงผลใหยงไมมบรการภาครฐทจำเปนในชมชนแหงน

เดกและเยาวชนซงถอเปนทรพยากรบคคลของ

กลมชาตพนธมอแกนทตองเตบโตเปนกำลงสำคญในการ

สบสานความเปนมอแกนและเปนกำลงสำคญในการ

พฒนาประเทศในภายภาคหนา ประกอบกบเปนชมชน

ทอยตามแนวชายแดน ระหวางไทยกบประเทศเมยนมา

และประชาชนชาวมอแกนมบตรประชาชนไทยเพยง

บางสวนเทานน ถอเปนพนทเปราะบางดานความมนคง

ในระยะยาว จงจำเปนตองสรางความเปนพลเมองไทย

ใหแกเดกและเยาวชนกลมนใหดำรงอยในประเทศไทย

อยางมจตสำนกของความเปนไทยเพอความมงคงของรฐ

ในระยะยาว และเปนกำลงสำคญในการพฒนาประเทศ

ตอไป หรออยางนอยกเพอการเขาถงสทธขนพนฐานตาม

อนสญญาวาดวยสทธเดก (Convention on the Rights

of the Child) อกทงยงสรางความเปนมนษยทสมบรณ

และความเปนพลโลกตอไป

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกน

จงเปนภารกจททกหนวยงานตองใหความสนใจและลงมอ

ปฏบตอยางจรงจง อกทงตองรวมมอกนทกภาคสวน

เพอสรางพลเมองไทยเปนพลเมองทมศกยภาพ เขาใจ

การใชชวตในสงคมพหวฒนธรรม จงจำเปนตองพฒนา

เดกและเยาวชนกลมชาตพนธในเมองไทยซงมความ

หลากหลายทงดานเชอชาต ศาสนา สงคมและวฒนธรรม

ภายใตความเขาใจในวถชวต คานยมของความเปน

พลเมองไทยภายใตการปกครองระบอบประชาธปไตย

อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ดงท วชย ตนศร

(2557 : 121 - 129) กลาวถงการสรางประชาธปไตย

ระดบหมบานวา “การสรางระบอบประชาธปไตยโดย

ปราศจากการสรางนกประชาธปไตยไทยจะไมเกดผล

สำเรจแนนอน” อยางไรกตาม การสรางพลเมองทพง

ประสงค ถวลวด บรกล และคณะ (มปป) ศกษาพบวา

คณสมบตของพลเมองทประชาชนใหความสำคญสงสด

5 อนดบ ไดแก 1) การทำงานแบบสจรต (2) การมความ

ภาคภมใจในความเปนคนไทย (3) การไปใชสทธเลอกตง

(4) การเตมใจทจะเสยภาษ และ (5) การปฏบตตาม

กฎหมาย จงเกดคำถามกบผวจยถงแนวทางการพฒนา

เดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนวามแนวทางใดบาง

ทเหมาะสมสำหรบเดกและเยาวชนกลมน โดยไมเกดการ

ตอตานและไดรบความรวมมอจากประชาชนในชมชน

ทกภาคสวน เพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทยแก

เดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา จงหวด

ระนอง โดยใชกรอบแนวคดการดำ เนนการว จ ย

ดงแผนภาพท 1

98 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

แผนภาพท 1 กรอบแนวคดการดำเนนการวจย

ขนตอนการวจย การดำเนนการวจย ผลทไดรบ

ขนตอนท 1. Analysis (R1)

การศกษาขอมลพนฐานแนวคด

และทฤษฎทเกยวของ

ศกษาขอมลพนฐาน เอกสาร แนวคดทฤษฎ

ทเกยวของและการสำรวจความคดเหนของ

ผมสวนเกยวของ

1. สภาพขอมลพนฐานเกยวกบ

มอแกน

2. แนวทางการพฒนารปแบบ

การพฒนาสำนกความเปน

พลเม อง ไทย ของ เด กและ

เยาวชนกลมชาตพนธมอแกน

เกาะเหลา

ขนตอนท 2. Design and

Development (D1)

การสรางและตรวจสอบ

คณภาพของรปแบบ

กำหนดเปาหมายและผลลพธทพ ง

ประสงค

(1) รางตนแบบการพฒนาสำนกความ

เปนพลเมองไทย ของเดกและเยาวชน

กลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา

(2) ตรวจสอบความสมเหตสมผลของ

ตนแบบรปแบบการพฒนาสำนกความ

เปนพลเมองไทย ของเดกและเยาวชน

กล มชาตพนธ มอแกนเกาะ เหลา -

พฒนาเครองมอทใชในการวจย

ร ปแบบการพฒนาสำน ก

ความเปนพลเมองไทย ของ

เดกและเยาวชนกลมชาตพนธ

มอแกนเกาะเหลา

ขนตอนท 3.

Implementation (R2)

การนำรปแบบไปใช

ผวจยนำรปแบบการพฒนาสำนกความเปนพลเมองไทยของเดกและเยาวชน

กลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา ทผานการแนะนำจากผเชยวชาญไปใชจรง

ขนตอนท 4. Evaluating (D2)

การประเมนความพงพอใจและ

ประเมนสำนกพลเมอง นำเสนอผลการวจย

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 99

การพฒนาเดกและเยาวชนเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

ประเทศไทยปกครองในระบอบประชาธปไตยอนม

พระมหากษตรยทรงเปนประมข พลเมองไทยทพง

ประสงค กคงหนไมพนการมจตวญญาณและการมวถ

ชวต ของการเปนผรกสนต เขาใจในสทธของตนเอง ขณะ

เดยวกนก เคารพในสทธของผอน ดงท วชย ตนศร

(2557: 21) กลาววา ระบบคณคาและบคลกนสยพนฐาน

ของความเปนพลเมองไมวาจะอยในระบบการเมองใด

ตองประกอบดวยคณลกษณะ 3 ประการ คอ (1) ตองม

ความเชอในวถของการแกปญหาความขดแยงโดยไมใช

ความรนแรง (2) ความสมพนธระหวางผคนกบรฐ หรอ

ชมชนการเมองเดยวกน แมจะมความขดแยงกนกควรจะ

ปฏบตตอกนเยยงสภาพชน และ(3) พลเมองในรฐหรอ

ชมชนการเมองเดยวกนควรจะใฝหาสนตมากกวา

สงคราม

น ย ามความ เป นพล เม อ ง พจนาน ก รมฉบ บ

ราชบณฑตยสถานใหความหมายของพลเมองวา ถาแปล

ตรงตวหมายถง กำลงของเมอง และยงหมายรวมถง

ประชาชนและราษฎรด วยอย า ง ไรก ต าม คำว า

“พลเมอง” มความสำคญมากกวาประชาชนและราษฎร

เพราะพลเมอง คอ คนไทยทงหมดท เปนกำลงของ

ประเทศ ทงในดานสงคม เศรษฐกจ และการเมอง

การปกครอง พลเมองจะเขามามสวนรวมทางการเมอง

เกยวกบสทธเสรภาพ มหนาทความรบผดชอบตอสงคม

และรฐ ขณะทการใหความหมายของคำวา “พลเมอง”

ในคมอพลเมองดวถประชาธปไตยของสำนกงาน

คณะกรรมการการเลอกตง (2558, 12) ซงใหความหมาย

วา พลเมอง หมายถง คนทเปนกำลงเปนอำนาจของ

ประเทศ หรอเปนกำลงของบานเมองทงในทางเศรษฐกจ

การทหารและอำนาจตอรองกบประเทศอน กลาวโดย

สรปคำวาพลเมองมนยทางความหมายทมากกวา

ประชาชนความเปนพลเมองตองเปนผทมความตระหนก

ในบาทบาทหนาทของตน ในขณะเดยวกนกเคารพสทธ

ผอน เคารพในกฎกตกาของบานเมอง รสำนกในการ

ใชชวตอยในสงคม คำวาพลเมองจงอาจใชไดสำหรบ

ผคนเพยงสวนหนงเทานนเพราะบางคนอาจเปนไดแค

“ประชาชน” เท าน น ย ง ไม ส ามารถ เร ยก ได ว า

“พลเมอง”

แนวทางการสรางความเปนพลเมอง พลเมอง

ทพงประสงคจำเปนตองสรางอยางเปนระบบทงระบบ

โรงเรยนและสถาบนทางสงคมตางๆ ซ ง ชยอนนต

สมทวณช (2557, 3) อธบายแนวทางการศกษาเพอสราง

พลเมองในสงคมไทย โดยกลาวถง 2 สวน คอ เนอหา

สาระและแนวทางการใหการศกษาเพอสรางพลเมอง

สำหรบเนอหาสาระนนประกอบดวย 2 ลกษณะ คอ

การใหความรทเปนสาระสำคญของประชาธปไตยวาม

หลกการอยางไรบาง แลวผทจะอยในสงคมประชาธปไตย

ควรมสวนรวมและรวมมอกบผอนไดอยางไร องคกร

และสถาบนตาง ๆ ในระบอบประชาธปไตยมอะไรบาง

อกประการ คอ การสรางทกษะทจำเปนสำหรบพลเมอง

ในระบอบประชาธปไตย “พลเมอง” ไมไดหมายถง

คนทวๆ ไป แตหมายถงผทมความร มขอมลขาวสาร

เพยงพอและมความคดเหนทจะแสดงออก ทจะม

สวนรวมประชาธปไตยนนตองการสาธารณชนทเปน

สาธารณชนทรบรขอมลขาวสารในระบอบประชาธปไตย

เพอทจะสรางสมรรถนะใหบคคลเหลานนสามารถทำ

หนาทของพลเมองไดอยางสมบรณ ไมใชเปนผถกกระทำ

หรอเปนผใชสทธในบางครงบางคราวเทานน

ในขณะท วชย ตนศร (2557, 43 - 55) กลาวถง

รปแบบและวธการจดการศกษาเพอสรางพลเมองไทยวา

การสรางพลเมองเปนเรองยากและยงไมเหนรฐบาลยค

ไหนมนโยบายทชดเจนวาจะสรางพลเมองในระบบ

ประชาธปไตยทมสาระ รายละเอยดหรอขอเสนอแนะ

ซงสวนใหญทำกนไปตามทเขาใจวาควรจะเปนอยางไร

เทานน และเสนอแนะการสอนเรองความเปนพลเมองวา

100 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

ประการแรกไมควรสอนเรองรฐธรรมนญโดยตรง แตควร

จะไปสอนประเดนเรองการเมอง ใหความรทางการเมอง

เปนเบองตนเสยกอน โดยครตองวางตวเปนกลาง

กลาวคอ ตองชแนะไมควรชนำและกอนจะสอนหลกการ

ของประชาธปไตยในรฐธรรมนญตองสอนแนวคด

เบองตนกอน และอกประการ คอ ตองสรางคานยม

และมองวาศาสนากมความสำคญเพราะยงเราสราง

ประชาธปไตยมากขนเทาไหร เราตองใหความสำคญกบ

ศาสนามากขนเทานน เพราะประชาธปไตยสอนใหคน

ขดแยงกนได สอนใหคนไขวควาหาอำนาจไดดวยตวเอง

ความโลภไมมจำกดในระบบประชาธปไตยแตระบบอน

ไมม ซงศาสนาจะเปนตวสรางเพดานความโลภใหนอยลง

การสรางคานยมศาสนากเปนคณธรรมเบองตนทตอง

สรางไว

สำหรบตวอยางการสรางพลเมองในตางประเทศนน

Canan Atilagn (2557, 11 – 17 อางถงใน สถาบน

นโยบายศกษา, 2557) กลาวถงประสบการณดานการ

สร างพลเมองของประเทศเยอรมนว า ความเปน

ประชาธปไตยไมใชปรากฏการณภายนอก แตอยทการ

ประพฤตปฏบต ความทาทายจงอยทการตงกฎเกณฑ

และไดรบการปฏบตตาม ยอมรบ และเคารพอยางไร

การสร างพลเมอง จ งตอง ใหความสำคญกบการ

เปลยนแปลงของสงคม ประชาชนตองมความร มขอมลท

เพยงพอ และกลาววาในประเทศเยอรมนจะเนนให

ประชาชนรจกประชาธปไตยและสทธมนษยชน โดยการ

ใหการศกษาเพอสรางพลเมองเปนหนาทหลกของรฐและ

ภาคประชาชน ซงหมายถงรฐใหงบประมาณสนบสนน

และทำอยางจรงจง ทงน ความสำเรจของการศกษาเพอ

สรางพลเมองของเยอรมนมาจากปจจย 2 ประการ คอ

(1) การไมกาวกายมากจนเกนไปของภาครฐ เพราะ

การศกษาแบบ Civic Education ไมไดเพอรบใชองคกร

ใดในภาครฐและไมไดมขนเพอชกนำใหประชาชนเรยนร

เพอมาเคารพกฎอะไรตางๆ แตมขนเพอเปดโอกาสให

ประชาชนเขามามสวนรวมในการตดสนใจทางการเมอง

หรอในสงคม รฐจงไมมาชนำแตรฐเปดโอกาสใหเรยนร

เรองนและไมชนำเนอหาวาตองเปนแบบใด (2) การ

ยอมรบทางความคดเปรยบไดกบพรรคการเมอง เมอม

การเลอกตงกมการแขงขนกนรณรงคนโยบายตางๆ Civic

Education สามารถทำไดหลายหนวยงาน หลายกลม

แนวคดการทำงานเปนเร องหลากหลายความคด

ยกตวอยางมลนธคอนราด อาเดนาวร เปนมลนธทาง

การเมอง ซงในประเทศเยอรมนมมลนธทางการเมองถง

6 องคกร ถอเปนการสรางพลเมองของประเทศเยอรมน

และเปนลกษณะพ เศษของประเทศน ซ งถอ เปน

ความสำเรจของการสรางพลเมองท เรยกวา Civic

Education

กลาวโดยสรป การพฒนาเดกและเยาวชนเพอสราง

สำนกความเปนพลเมองไทยใหประสบผลสำเรจนน

จำเปนตองคำนงถงปจจยหรอรปแบบทจะชวยใหการ

ดำเนนงานสำเรจตามเปาหมายไว การพฒนาเดกและ

เยาวชนมรปแบบทสงผลตอความสำเรจไดแก พนท

เนองจากแตละพนทมความแตกตางกน การพฒนาเดก

และเยาวชนกลมชาตพนธยงจำเปนตองดสภาพแวดลอม

ของพนทอยางละเอยด รอบคอบ นอกจากนนตองสราง

รปแบบการสำรวจปจจยเสยง โดยอาจนำรปแบบคณะ

กรรมการเขามาดำเนนงานและจดกจกรรมทสรางสรรค

สงเสรมคณธรรมจรยธรรมดวยกระบวนการเรยนรทาง

สงคมอกทางหนงดวย นอกจากนน ผดำเนนงานตองม

ความตงใจจรงและมจตสาธารณะสง ตลอดจนมพฤต

นสยทรกในความเปนไทยเพอเปนแบบอยางทดแกเดก

และเยาวชนอกดวย

ชมชนมอแกนเกาะเหลา ตำบลปากนำ อำเภอเมองระนอง จงหวดระนอง

ประวตชมชน

ชมชนมอแกนเกาะเหลา ตงอย หมท 6 ตำบลปากนำ

อำเภอเมองระนอง จงหวดระนอง เปนชมชนทตงชมชน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 101

มาตงแตป พ.ศ. 2524 ซงเดมพนทบรเวณนเปนของ

นายกมเหลยง อยซวน เมอนายกมเหลยง เสยชวต นาย

ทว รอดไพฑรย (ลกเขย) และนายถนด อยซวน (หลาน)

ไดเขามาอางสทธในทดน และอาศยอยบรเวณดงกลาว

เน องจากทดนม เอกสารสทธ น .ส . 3 โดยนายทว

รอดไพฑรย เหนวาชาวมอแกนซงตอนนนอาศยอย

บรเวณเกาะชาง มอาชพประมงและสงขายใหกบพอคา

แมคาทสะพานปลาระนอง ระยะทางจากเกาะชางถง

สะพานปลาระนอง ตองใชเวลาเดนทางนานเนองจาก

ชาวมอแกนใชเรอพายสงผลใหเสยเวลาในการเดนทาง

ชาวมอแกนสวนใหญ กจะแวะขอพกท เกาะเหลา

ประมาณ 1 คน นายทว รอดไพฑรย จงชวนชาวมอแกน

มาอาศยทเกาะเหลาตรงบรเวณเกาะเหลาหนานอก เพอ

ไมตองเดนทางไกลในการนำกง หอย ป ปลา ทหาไดมา

ขาย นบตงแตนนมาจงเกดชมชนขนและมมาจนถง

ปจจบน

ลกษณะกายภาพ

เกาะเหลา มเนอทประมาณ 300 ไร สภาพทวไป

บรเวณชายฝงมลกษณะเปนหาดเลนและมปาโกงกาง

สลบกบโขดหน และมการตงบานเรอน 2 จด หลกๆ คอ

บรเวณเกาะเหลาหนานอก ซงเปนทตงของชมชนมอแกน

และเกาะเหลาหนาใน ซงเปนทตงของชมชนคนไทยทม

บตรประจำตวประชาชนและมทงทนบถอศาสนาพทธ

และอสลาม นอกจากนน ยงเปนสถานทตงของโรงเรยน

บานเกาะเหลาซงเปนโรงเรยนเพยงแหงเดยวบนเกาะ

แหงน ถดขนไปบนเกาะจะเปนพนทราบ มการทำสวน

มะมวงหมพานต (ชอพนเมองเรยก “กาหย”) สวนยาง

พาราและปาเบญจพรรณ โดยพนทบรเวณชมชนมอแกน

เกาะเหลาตงอย มเนอทประมาณ 20 ไร ระบบสาธา-

รณปโภคขนพนฐาน บรเวณชมชนมอแกนเกาะเหลา

มบอนำตนทสามารถใชนำได จำนวน 6 บอ แตนำกรอย

มาก ระบบไฟฟาใชการปนไฟ พลงงานจากแผงโซลารเซลล

และกงหนลมขนาดเลกททางองคกรเอกชนนำมาตดตง

ใหแกชมชน สถานทสำคญบรเวณเกาะเหลาหนาใน

ประกอบดวย (1) โรงเรยนบานเกาะเหลา ซงจดการ

ศกษาระดบอนบาลถงชนประถมศกษาปท 6 มนกเรยน

จำนวน 61 คน (ขอมล ณ วนท 10 มถนายน 2558)

(2) มสยด จำนวน 1 แหง เปนสถานททผนบถอศาสนา

อสลามรวมกนสรางขน บรเวณเกาะเหลาหนานอก

ซงเปนทต งของชมชนมอแกนมสถานทสำคญ ดงน

(1) ศนยพฒนาเดกเลก ซงเปนการสนบสนนของมลนธ

เมอรซ มเดกในความดแล จำนวน 30 คน โดยมครผดแล

เดก จำนวน 3 คน (2) สสานชาวมอแกน เปนพนททาง

จตวญญาณทชาวมอแกนใชเปนทฝงศพ ซงปจจบนจะฝง

เฉพาะศพเดก สวนศพผใหญจะไปฝงบรเวณเกาะสนไห

เนองจากพนทมจำนวนจำกด

จำนวนประชากร

ชมชนมอแกนเกาะเหลา มจำนวน 52 ครวเรอน

ประชากรทงสน 280 คน จำนวนประชากรเพมขนอยาง

รวดเรวเนองจากมคานยมในการมครอบครวตงแตอาย

ยงนอย โดยเรมมครอบครวตงแตอายประมาณ 13-14 ป

สงผลใหชมชนมอแกนมเดกและเยาวชนสดสวนเกอบครง

ซงมากถง 122 คน โดยในชมชนนมเพยงครวเรองของ

คณเนาวนศ แจมพศ ครวเรอเดยวทไมใชมอแกนและเปน

ครวเรอนทมความผกพนกบชาวมอแกนเปนอยางมาก

เนองจากคณเนาวนศ แจมพศ เปนผทใหการชวยเหลอ

แกชาวมอแกนในดานตางๆ โดยเฉพาะเมอจำเปนตอง

ตดตอกบหนวยงานภาครฐ เชน การสำรวจขอมลเพอทำ

บตรประจำตวประชาชน การเขารบการรกษาพยาบาล

รวมถงการซอสนคาทจำเปนตอการดำรงชพ จงเปนผท

ชาวมอแกนใหความเคารพและเชอฟง เนองจากโดย

พนฐานดานการดำรงชวตแลวชาวมอแกนเปนกลม

ชาตพนธทใชชวตอยางเรยบงาย ไมชอบพบปะกบคน

ภายนอก

ภาษา ศาสนาและวฒนธรรม

มอแกนมภาษาพดเปนของตวเอง แตไมมภาษาเขยน

ปจจบนประชาชนสวนใหญฟงและพดภาษาไทยไดแตพด

102 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

สำเนยงยงไมชด ในขณะทเดกรนใหมสามารถพดภาษา

ไทยไดคลอง เนองจากมการเรยนการสอนในระบบ

โรงเรยนแตบางสวนกยงไมสามารถเขาถงระบบการ

ศกษาสบเนองจากวถชวตทตองออกทะเล โดยเฉพาะ

ผชายทตองออกเรอ ซงเปนอาชพเดยวทมอแกนทำอยใน

ปจจบน มอแกนนบถอผ ไมมศาสนาและประเพณ

วฒนธรรมยงไมปรากฏใหเหนมากนก มเพยงแตการ

เขารวมพธลอยเรอกบมอแกนในพนทอน ซงสวนใหญ

มอแกนเกาะเหลาจะรวมพธลอยเรอกบมอแกนเกาะ

สรนทร จงหวดพงงา หรอรวมทจงหวดภเกต แตทเกาะ

เหลาไมมการจดลอยเรอ ในขณะทความเชอหลงความ

ตายของชมชนมอแกนทนเมอมสมาชกคนใดเสยชวต

กจะดใจดวยการเปดเพลงเตนกนอยางสนกสนานเพราะ

มอแกนเชอวาความตายถอเปนเรองธรรมดา การตาย

กคอการไปสบาย จะไมมการโศกเศราใดๆ

อาชพ

ชาวมอแกนประกอบอาชพเพยงอาชพเดยวคอ

การทำประมง เดมเปนการทำประมงทไมมความซบซอน

มาก เชน การวางอวนป หรอ กระชงปลา เนองจาก

ทรพยากรมมาก แตปจจบนการทำประมงของชาว

มอแกนเรมเปลยนไปเพอปรบตวในการประกอบอาชพ

โดยผหญงจะอยบานเลยงลกและหาหอยรมฝง บางคนท

ครอบครวมเรอเองและออกเรอไมไกล เชามากจะชวย

เกบกง ป ทไดจากการวางอวน ครอบครวทมลกษณะ

เชนน ม เพ ยง 2 – 3 ครอบครบ เท าน น เน อ งจาก

รายไดทไมมนคงของครอบครว จงไมสามารถซอเรอ

เปนของตวเอง สวนผชายจะเปนผออกเรอทงการออกไป

ทำประมงโดยใชเรอตวเองและการเปนลกจางของ

นายทน โดยการออกเรอแตละครงใชเวลา 7 – 15 วน

หรอมากกว าน นข นอย กบสถานท อย า ง ไรกตาม

การประกอบอาชพของชาวมอแกนอยในสถานะทเลอก

ไมได เนองจากวยแรงงานสวนใหญไมมบตรประจำตว

ประชาชน การขนมารบจางบนฝงและการทำงานใน

สถานประกอบการยงทำไมได หรอแมแตการเขาสระบบ

บรการสาธารณะขนพนฐานของรฐ คนกลมนกยงเขา

ไมถง เพยงเพราะสถานะของมอแกนทไมมบตรประจำตว

ประชาชน การหาเลยงชพจงยงตองพงทะเลตอไปและ

ถอเปนอาชพทพวกเขาถนดดวย

การออกแบบกจกรรมพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนก ความเปนพลเมองไทยสำหรบเดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา ตำบลปากนำ อำเภอเมอง จงหวดระนอง

การออกแบบการพฒนาเดกและเยาวชนกลม

ชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทยสำหรบ

เดกและเยาวชนกลมน เปนการนำขอมลจากหลายสวน

มาวเคราะหรวมกบสถานการณของบานเมองในปจจบน

และออกแบบกจกรรมทเหมาะสมสำหรบการพฒนาเดก

และเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลาเพอสราง

สำนกความเปนพลเมองไทย ซงกจกรรมทพฒนาขนชอ

วา “หลกสตรการสรางสำนกพลเมองไทย” ใชเวลา

เรยนร 48 ชวโมง โดยมรายละเอยด ดงน

คำอธบาย

เรยนรหลกการท เกยวของกบความเปนพลเมอง

ทพ งประสงคท งท เก ยวของโดยตรงและโดยออม

ในประเดนเรองระบบการปกครองหลกของโลกปจจบน

การปกครองประเทศในอาเซยนประวตการปกครองของ

ไทยการปกครองของไทยในปจจบนพลเมองในระบอบ

ประชาธปไตย รฐธรรมนญกบความเปนพลเมองไทย

สทธมนษยชน พลเมองกลมชาตพนธของไทย หนาท

พลเมองไทย จตสำนกความเปนพลเมองไทย คานยมไทย

12 ประการ การจดการตนเองของชมชนและทองถน

จดประสงค

(1) สรางสำนกความเปนพลเมองไทยภายใตการ

ปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย

ทรงเปนประมข

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 103

(2) สรางความเขาใจความเชอมโยงระหวางการ

ปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย

ทรงเปนประมขกบความเปนอตลกษณของกลมชาตพนธ

ภายใตสงคมแหงการเปลยนแปลง

(3) สรางความภาคภมใจในความเปนพลเมองไทย

สาระการเรยนร

ประกอบดวย 12 หนวยการเรยนร ดงแผนภาพ

แผนภาพท 2 สาระการเรยนรหลกสตรการสรางสำนกพลเมองไทย

หนวยการเรยนร สาระการเรยนร เวลา (ชวโมง)

หนวยท 1

ระบบการปกครองหลกของ

โลกปจจบน

(1) แบบเผดจการ

(2) แบบประชาธปไตย

(3) แบบสงคมนยม

4

หนวยท 2

การปกครองของประเทศในอาเซยน

(1) การปกครองของบรไนดารสซาลาม

(2) การปกครองของกมพชา

(3) การปกครองของอนโดนเซย

(4) การปกครองของลาว

(5) การปกครองของมาเลเซย

(6) การปกครองของเมยนมา

(7) การปกครองของฟลปปนส

(8) การปกครองของสงคโปร

(9) การปกครองของเวยดนาม

(10) การปกครองของไทย

4

หนวยท 3

ประวตการปกครองของไทย

(1) การปกครองของไทยสมยกรงสโขทย

(2) การปกครองของไทยสมยกรงศรอยธยา

(3) การปกครองของไทยสมยกรงธนบร

(4) การปกครองของไทยสมยกรงรตนโกสนทร

กอนป พ.ศ.2475

(5) การปกครองของไทยสมยกรงรตนโกสนทร

หลงป พ.ศ. 2475

4

หนวยท 4

การปกครองของไทยในปจจบน

(1) การปกครองสวนกลาง

(2) การปกครองสวนภมภาค

(3) การปกครองสวนทองถน

4

หนวยท 5

รฐธรรมนญกบความเปนพลเมอง

ไทย

(1) เจตนารมณของรฐธรรมนญ

(2) สทธ เสรภาพและหนาท

(3) สทธขนพนฐานของคนไทยตามรฐธรรมนญ

4

104 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

หนวยการเรยนร สาระการเรยนร เวลา (ชวโมง)

หนวยท 6

พลเมองในระบอบประชาธปไตย

(1) ความหมายของระบอบประชาธปไตย

(2) หลกการประชาธปไตย

(3) รปแบบประชาธปไตย

4

หนวยท 7

พลเมองกลมชาตพนธของไทย

(1) ความหมายพลเมองกลมชาตพนธ

(2) กลมชาตพนธในประเทศไทย

4

หนวยท 8

หนาทพลเมองไทย

(1) ความหมายของประชาชน พลเมอง และราษฎร

(2) การปฏบตตนเปนพลเมองด

(3) พลเมองดในวถชวตประชาธปไตย

4

หนวยท 9

จตสำนกความเปนพลเมองไทย

(1) จตสาธารณะ

(2) ความสำคญของการมจตสำนกความเปนพลเมองไทย

4

หนวยท 10

สทธมนษยชน

(1) ความหมายของสทธมนษยชน

(2) หลกสทธมนษยชนขนพนฐาน

(3) องคกรทเกยวของกบสทธมนษยชน

(4) สทธชมชน

4

หนวยท 11

คานยมไทย 12 ประการ

(1) คานยมไทย 12 ประการ

(2) การสรางคานยมหลกของคนไทย ตามนโยบายของ

คณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.)

4

หนวยท 12

การจดการตนเองของชมชนและ

ทองถน

(1) แนวความคดชมชนจดการตนเอง

(2) กรณศกษาการจดการตนเองของชมชนและทองถน

4

รวม 48

การออกแบบหลกสตร “การสรางสำนกพลเมอง

ไทย” ซ งนำไปใชกบกลมชาตพนธ ชาวเลมอแกน

เกาะเหลา จงหวดระนอง เปนความพยายามนำหลกการ

แนวความคดทไดจากการสำรวจเอกสารทเกยวของและ

นำมาทบทวน ออกแบบใหสอดคลองกบบรบทของความ

เปนมอแกน โดยหลกสตรนออกแบบใหเรยนร ประเดน

หลก ๆ จำนวน 12 ประเดนทนกวชาการเสนอไว

จากการสำรวจเอกสารและผวจยเหนวาเหมาะสมกบ

การนำมาใชกบเดกและเยาวชนกลมน โดยกำหนดเวลา

เรยนร หนวยละ 4 ชวโมง รวม 48 ชวโมง เพอใหกระชบ

และสะดวกในการจดกจกรรม ทงนกำหนดใหเรยนรใน

หนวยท 1 ระบบการปกครองหลกของโลกปจจบน

ซงเปนพนฐานความคดเกยวกบการปกครอง (1) แบบ

เผดจการ (2 ) แบบประชาธปไตย และ (3 ) แบบ

สงคมนยม ซ งเปนระบบการปกครองหลกของโลก

ในบทนผ เรยนจะเขาใจสาระสำคญของระบบการ

ปกครองท ง 3 ระบบ หนวยท 2 การปกครองของ

ประเทศในอาเซยน หนวยนผเรยนจะทำความเขาใจ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 105

การปกครองของประเทศในอาเซยนในฐานะประเทศ

ในกลมเดยวกนและจะมความใกลชดในดานตางๆ

มากขน โดยจะเรยนรในประเทศสมาชกอาเซยนทง

10 ประเทศ เพอใหเหนความแตกตางระบบการปกครอง

ของแตละประเทศ หนวยท 3 ประวตการปกครองของ

ไทย เปนการเรยนรความเปนมาการจดระบบการ

ปกครองของไทยในยคตางๆ ตงแต (1) สมยกรงสโขทย

(2) สมยกรงศรอยธยา (3) สมยกรงธนบร (4) สมย

กรงรตนโกสนทรกอนป พ.ศ. 2475 และ (5) สมย

กรงรตนโกสนทรหลงป พ.ศ. 2475 ถงปจจบน เพอสราง

ความเขาใจในระบบการปกครองของประเทศไทยใน

ยคตางๆ หนวยท 4 การปกครองของไทยในปจจบน

หนวยนจะเนนการจดระเบยบการปกครอง ซงประกอบ

ดวย (1) การปกครองสวนกลาง (2) การปกครอง

สวนภมภาค และ (3) การปกครองสวนทองถน เพอให

ผเรยนเขาใจบทบาทและภารกจของการปกครองใน

แตละสวน หนวยท 5 รฐธรรมนญกบความเปนพลเมอง

ไทย ในหนวยนจะเนนใหผเรยนเขาใจถงรฐธรรมนญ

ซงถอเปนกฎหมายสงสดของประเทศ โดยเนนประเดนท

สำคญ คอ (1) เจตนารมณของรฐธรรมนญ (2) สทธ

เสรภาพและหนาทของพลเมอง และ (3) สทธขนพนฐาน

ของคนไทยตามรฐธรรมนญเพอสรางความเขาใจแก

ผ เรยนโดยเฉพาะความเปนกลมชาตพนธ ทมสทธ

และหนาทตามรฐธรรมนญเหมอนกบประชาชนทวไป

หนวยท 6 พลเมองในระบอบประชาธปไตย เปน

การสรางความเขาใจของความเปนพลเมองในระบอบ

ประชาธปไตย โดยเนนใหเขาใจถง (1) ความหมายของ

ระบอบประชาธปไตย (2) หลกการประชาธปไตย

และ (3) รปแบบประชาธปไตยในชวตประจำวน เพอให

เหนถงคณลกษณะทพงประสงคของสงคมประชาธปไตย

ท เนนหลกการของความเปนประชาธปไตยและ

การเคารพในสทธของตนเองและผอน หนวยท 7

พลเมองกลมชาตพนธของไทย เปนการเรยนรพลเมอง

กลมชาตพนธของไทย เพอใหเหนถงความหลากหลาย

ของพลเมองไทย เปนการทำความเขาใจในลกษณะทวไป

ของกลมชาตพนธของไทย หนวยท 8 หนาทพลเมองไทย

หนวยนทำความเขาใจในประเดน (1) ความหมายของ

ประชาชน พลเมอง และราษฎร (2) การปฏบตตนเปน

พลเมองด และ (3) พลเมองดในวถชวตประชาธปไตย

โดยจะเนนใหเหนถงการใหความหมายและความสำคญ

ท จำเปนตองสรางพลเมองทมคณภาพ หนวยท 9

จตสำนกความเปนพลเมองไทย โดยนำเสนอประเดน

(1) จตสาธารณะ และ (2) ความสำคญของการม

จตสำนกความเปนพลเมองไทย เพอสรางผเรยนใหม

ความตระหนกถงการมจตสาธารณะในฐานะพลเมอง

โดยจะทำความเขาใจคำวา “จตสาธารณะ” ซงครอบคลม

ทกมตในฐานะของพลเมอง ควรจะมคณลกษณะอยางไร

ถงไดชอวามจตสาธารณะ หนวยท 10 สทธมนษยชน

หนวยนจะชวยสรางความเขาใจเบองตนเกยวกบสทธ

มนษยชน โดยนำเสนอประเดนสำคญ คอ (1) ความ

หมายของสทธมนษยชน (2 ) หลกสทธมนษยชน

ขนพนฐาน (3) องคกรทเกยวของกบสทธมนษยชน และ

(4) สทธชมชน เปนการทำความเขาใจเบองตนเพอให

ผเรยนเขาใจและเหนความสำคญของการเคารพสทธ

ขนพนฐานของแตละคน หนวยท 11 คานยมไทย

12 ประการ เปนการทำความเขาใจและเรยนรถง

แนวปฏบตของคานยมไทย 12 ประการ และการสราง

คานยมหลกของคนไทยตามนโยบายของคณะรกษา

ความสงบแหงชาต (คสช.) เพอสรางผเรยนใหเขาใจถง

หลกการและสามารถเชอมโยงถงความเปนพลเมอง

ทพงประสงคได และหนวยท 12 การจดการตนเองของ

ชมชนและทองถน เปนสรางกรอบแนวคดหลกใหผเรยน

เหนถงความสำคญของความเขมแขงของชมชนซงนำมาส

ความสามารถในการจดการตนเองได โดยนำเสนอ

แนวความคดชมชนจดการตนเองและนำเสนอกรณศกษา

การจดการตนเองของชมชนและทองถนในพนทตางๆ

จนประสบความสำเรจ เพอเปนแนวทางในการดำเนนงาน

ในชมชนตอไป

106 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

การประเมนคณภาพของหลกสตร

ดำเนนการโดยผเชยวชาญทมความรความสามารถ

แล ะป ร ะ สบก า รณ โ ด ย ต ร ง ก บ ก า รพ ฒน าด า น

ประชาธปไตยและความเปนพลเมอง จำนวน 3 คน

ผลการประเมน ดงน

ตารางท 1 ผลการประเมนคณภาพหลกสตรการสรางสำนกพลเมองไทย

รายการประเมน ผลการประเมน (เตม 5 คะแนน)

คนท 1 คนท 2 คนท 3 เฉลย

1. ความเหมาะสมของจำนวนเวลาการเรยนร 5 5 4 4.67

2. ความสอดคลองระหวางคำอธบายกบวตถประสงค 5 5 5 5.00

3. ความครบถวนของเนอหาทควรนำเสนอ 4 5 5 4.67

4. ความสำคญของหลกสตรในการสรางสำนกพลเมอง 5 5 5 5.00

5. ความเหมาะสมของหลกสตรทจะนำไปใชกบเดกและเยาวชนกลม

ชาตพนธมอแกนเกาะเหลา

4 4 5 4.33

เฉลย 4.60 4.80 4.80 4.73

จากตารางท 1 คณภาพของหลกสตรการสรางสำนก

พลเมองไทยทสรางขน ประเมนโดยผทรงคณวฒ พบวา

ประ เด นความสอดคล อ ง ระหว า งคำอธ บ ายก บ

วตถประสงคและความสำคญของหลกสตรในการสราง

สำนกพลเมอง มคะแนนเฉลยสงสด (5 คะแนน) รองลง

มาประเดนความเหมาะสมของจำนวนเวลาการเรยนร

และความครบถวนของเนอหาทควรนำเสนอ คะแนน

เฉลยเทากน (4.67 คะแนน) และความเหมาะสมของ

หลกสตรทจะนำไปใชกบเดกและเยาวชนกลมชาตพนธ

มอแกนเกาะเหลา (4.33 คะแนน) ตามลำดบ

ผลการพฒนาเดกและเยาวชน กลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย กรณศกษา เดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา ตำบลปากนำ อำเภอเมอง จงหวดระนองตามรปแบบทสรางขน

ผเขารวมกจกรรม

เดกและเยาวชนสมครเขารวมกจกรรมในครงน

เกนกวาทตงเปาไวมาก แตผวจยพจารณาองคประกอบ

หลายประการ โดยเฉพาะอายเพอความเหมาะสม

ของการทำกจกรรมและคดเลอกเหลอจำนวน 30 คน

อายระหวาง 9 – 20 ป ประกอบดวย เพศชาย 8 คน

เพศหญง 22 คน สวนใหญกำลงศกษาอย ในระบบ

โรงเรยน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 107

สำนกความเปนพลเมองไทยของเดกและเยาวชน กลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา ตำบลปากนำ อำเภอเมองระนอง จงหวดระนอง

การประเมนสำนกความเปนพลเมองเปนการ

ออกแบบสมภาษณเกยวกบสถานการณตางๆ เพอให

เดกและเยาวชนทรวมกจกรรมตดสนใจวาเมอเจอ

เหตการณเหลาน ตนจะตดสนใจอยางไร เปนการแสดง

ความคดเหนผานขอคำถามทผวจยสรางขนภายใตบรบท

ของชมชนเพอใหเหนถงแนวคดของเดกและเยาวชน

กลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา ตำบลปากนำ อำเภอ

เมองระนอง จงหวดระนอง ซงประกอบดวย 3 สวน คอ

สวนท 1 เปนการสอบถามความเขาใจเกยวกบความเปน

พลเมองไทย สวนท 2 เปนการประเมนสำนกพลเมอง

โดยกำหนดสถานการณตางๆ ทเกยวของในชวตประจำวน

ของเดกและเยาวชน และสวนท 3 เปนการสอบถาม

ความคดเหนตอการเปนพลเมองไทย ซงดำเนนการหลง

จดกจกรรมการเรยนรครบทกหนวยแลวผลการประเมน

นำเสนอตามลำดบ ดงน

สวนท 1 ความเขาใจเกยวกบพลเมองไทย สำหรบ

ความเขาใจเกยวกบความเปนพลเมองไทย ประเดน

คำถามม ดงน

“พลเมองไทยคอใคร” เปนขอคำถามทถามเดกและ

เยาวชนโดยกำหนดตวเลอกให 3 ตวเลอก ไดแก (1) ผท

มบตรประจำตวประชาชนไทย (2) ประชาชนทกคนทอย

ในประเทศไทย และ (3) ผทรสทธหนาทของตนและ

เคารพสทธผอน ซงเดกและเยาวชนจำนวน 24 คน ตอบ

วาพลเมองไทย คอ ผทรสทธหนาทของตนและเคารพ

สทธผอน และจำนวน 6 คน ตอบวาประชาชนทกคนท

อยในประเทศไทย

“พลเมองมความสำคญในประเดนตอไปนมากนอย

เพยงใด” โดยผวจยกำหนดประเดนไว 5 ประเดน

รายละเอยดดงตารางท 2

ตารางท 2 จำนวนความคดเหนของเดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนตอความสำคญของพลเมอง

ลำดบ ประเดนทกำหนด จำนวนความคดเหน

มาก ปานกลาง นอย

1) ทำใหสงคมและประเทศชาตพฒนาไปอยางมนคง 30

2) เกดความรกความสามคคในหมคณะ 30

3) สงคมมความเปนระเบยบ สงบเรยบรอย 27 3

4) สมาชกทกคนไดรบสทธหนาท เสรภาพจากกฎหมายเทาเทยมกน 23 7

5) สมาชกในสงคมมความเออเฟอเผอแผและมนำใจตอกน 29 1

จากตารางท 2 จำนวนความคดเหนของเดกและ

เยาวชนกลมชาตพนธมอแกนตอความสำคญของพลเมอง

ทมจตสำนกในประเดนตางๆ ดงน (1) ประเดนพลเมอง

ทมจตสำนกจะทำใหสงคมและประเทศชาตพฒนา

ไปอยางมนคงกบประเดนชวยใหเกดความรกความ

สามคคในหมคณะ พบวา เดกและเยาวชนกลมชาตพนธ

มอแกนทงหมดท เขารวมกจกรรม (จำนวน 30 คน)

ใหความเหนวามความสำคญในระดบมาก (2) ประเดน

พลเมองทมจตสำนกจะทำใหสงคมมความเปนระเบยบ

สงบเรยบรอย พบวา เดกและเยาวชนกลมชาตพนธ

มอแกน จำนวน 27 คน เหนวามความสำคญในระดบ

มาก ในขณะท 3 คน ให ความ เห นว าประ เด นน

108 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

ความสำคญอยในระดบปานกลาง (3) ประเดนสมาชก

ทกคนไดรบสทธหนาท เสรภาพจากกฎหมายเทาเทยมกน

พบวาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกน จำนวน 23 คน

เหนวาความสำคญนอยในระดบมาก ในขณะทอกจำนวน

7 คน ระบวาประเดนนมความสำคญในระดบปานกลาง

และ (4) ประเดนสมาชกในสงคมมความเออเฟอเผอแผ

และมนำใจตอกน พบวา เดกและเยาวชนกลมชาตพนธ

มอแกนเหนวาพลเมองทมจตสำนกจะชวยใหเกดความรก

ความสามคคในหมคณะ มความสำคญในระดบมาก

จำนวน 29 คน และมจำนวน 1 คน เหนวาความสำคญน

อยในระดบปานกลางเทานน

“พลเมองทดมหนาทอยางไร” สำหรบคำถามนม

ตว เลอก 3 ขอ คอ (1 ) เปนผปฏบตตามกฎหมาย

(2 ) เปนกำล งสำคญในการพฒนาประ เทศ และ

(3) มจตสำนกความเปนไทย รวมคดรวมทำเพอใหชมชน

และประเทศพฒนา โดยกำหนดใหเลอกเพยงขอเดยว

พบวา เดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา

จำนวน 25 คน ใหความเหนว าพลเมองทดตองม

จตสำนกความเปนไทย รวมคดรวมทำเพอใหชมชนและ

ประเทศพฒนา ในขณะทจำนวน 5 คน ใหความเหนวา

พลเมองทดตองเปนผปฏบตตามกฎหมาย

สวนท 2 สำนกพลเมอง ในสวนนผวจยออกแบบ

ขอคำถามในลกษณะเชงสถานการณทสอดคลองกบ

วถชวตของเดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกน

เกาะเหลา เพอใหเดกและเยาวชนไดสะทอนความคด

ผานขอคำถาม โดยกำหนดการคะแนนเพอแปลผลสำนก

ความเปนพลเมอง ดงน

1 คะแนน สำหรบการตอบคำถามในเชงบวกท

แสดงออกถงความรบผดชอบตอสวนรวม

0 คะแนน สำหรบการตอบคำถามทไมไดแสดงออก

ถงความรบผดชอบตอสวนรวม ในขณะเดยวกนกไมได

แสดงออกถงกระทำเพอประโยชนสวนตวหรอพวกพอง

-1 คะแนน สำหรบการตอบทแสดงออกถงกระทำ

เพอประโยชนสวนตวหรอพวกพอง

ตารางท 3 ผลการประเมนสำนกพลเมองของเดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนฯ

ขอคำถาม จำนวน

1 0 -1

(1) คณจะทำอยางไรถาเหนเพอนกำลงรอคณลงเรอเพยงคนเดยว 20 7 3

(2) คณเหนดวยหรอไมทเราตองเขาแถวเมอทำกจกรรมพรอมกนหลายๆ คน

เชน การขน – ลงเรอ

28 2

(3) คณเหนดวยหรอไมทเราตองรกษาคำพดของตนเอง 30

(4) หากมการจดกจกรรมรวมกนในชมชน เชน การรวมกนเกบขยะในชมชน

คณจะเขารวมหรอไม

8 4 18

(5) เมอเจอของมคาทผอนทำตกไว คณจะทำอยางไร 24 6

(6) เราควรรวมรกษาความสะอาดในชมชนเพราะเหตใด 15 9 6

(7) คณเหนดวยหรอไมทเราควรยอมรบเหตผลของผอนทดกวา 30

(8) การเรยนหนงสอทำใหเรามชวตทดขน 23 7

(9) คณทำอยางไรเมอเหนเพอนของคณกำลงทำลายสงของสวนรวม 30 N = 30

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 109

จากตารางท 3 การประเมนสำนกพลเมองของเดก

และเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา จงหวด

ระนอง ผานขอคำถามเชงสถานการณทผวจยกำหนดขน

ดงน

“คณจะทำอยางไรถาเหนเพอนกำลงรอคณลงเรอ

เพยงคนเดยว” สถานการณกำหนดทางเลอกใหปฏบต

3 ทางเลอก คอ 1) รบวงไปขนเรอ 2) บอกเพอนใหรอ

เมอทำธระเสรจแลวจงไปขนเรอ และ3) ตดสนใจไมไป

โดยบอกใหเรอไปกอน โดยเดกและเยาวชนฯ จำนวน

20 คน ใหความเหนวารบวงไปขนเรอ ในขณะทจำนวน

7 คน ตดสนใจไมไปโดยบอกใหเรอไปกอนและจำนวน

3 คน บอกเพอนใหรอเมอทำธระเสรจแลวจงไปขนเรอ

“คณเหนดวยหรอไมทเราตองเขาแถวเมอทำกจกรรม

พรอมกนหลายๆ คน เชน การขน-ลงเรอ” โดยเดกและ

เยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลาตอบวา เหนดวย

จำนวน 28 คน และตอบวาขนอยกบสถานการณ

จำนวน 2 คน

“คณเหนดวยหรอไมท เราตองรกษาคำพดของ

ตนเอง” สำหรบประเดนนเดกและเยาวชนกลมชาตพนธ

มอแกนเกาะเหลาทกคนเหนดวยวาทกคนตองรกษา

คำพดของตนเอง

“หากมการจดกจกรรมรวมกนในชมชน เชน การ

รวมกนเกบขยะในชมชน คณจะเขารวมหรอไม” โดย

ประเดนน เดกและเยาวชนกล มชาตพนธ มอแกน

เกาะเหลา จำนวน 18 คน ใหความเหนวาถาวางกจะเขา

รวม ในขณะทจำนวน 8 คน ระบเขารวมทกครง และ

จำนวน 4 คน ใหความเหนวาถามผมาชกชวนกจะเขารวม

“เมอเจอของมคาทผอนทำตกไว คณจะทำอยางไร”

ประเดนนเดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะ

เหลา จำนวน 24 คน ระบวาประกาศหาเจาของและ

คนดวยตวเองและอกจำนวน 6 คน ระบวานำไปฝากไว

กบคนอนเพอตามหาเจาของ

“เราควรรวมรกษาความสะอาดในชมชนเพราะเหต

ใด” ประเดนนเดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกน

เกาะเหลา จำนวน 15 คน ระบความสะอาดเกยวของกบ

สขภาพของทกคน ในขณะท จำนวน 9 คน ระบวา

ถอเปนจตสำนกของการอยรวมกน และอกจำนวน 6 คน

ระบวาเปนภาพลกษณของชมชน

“คณเหนดวยหรอไมทเราควรยอมรบเหตผลของผอน

ทดกวา” สำหรบประเดนนเดกและเยาวชนกลมชาตพนธ

มอแกนเกาะเหลาทกคนเหนดวยวาเราควรยอมรบ

เหตผลของผอนทดกวา

“การเรยนหนงสอทำใหเรามชวตทดขน” ประเดนน

เดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา จำนวน

23 คน เหนดวย แตอกจำนวน 7 คน ระบวาไมแนใจ

“คณทำอยางไรเมอเหนเพอนของคณกำลงทำลาย

ส งของสวนรวม” ประเดนน เดกและเยาวชนกลม

ชาตพนธมอแกนเกาะเหลาทกคนระบวาเขาไปหาม

เมอพจารณารายบคคลโดยผวจยกำหนดการแปลผล

ดงน คะแนนเฉลย 0.00 – 0.49 สำนกพลเมองอยใน

ระดบตำ คะแนนเฉลย 0.50 – 0.69 สำนกพลเมองอยใน

ระดบปานกลาง และคะแนนเฉลย 0.70 – 1.00 สำนก

พลเมองอยในระดบสง พบวา เดกและเยาวชนกลม

ชาตพนธมอแกนเกาะเหลา จงหวดระนองทเขารวม

กจกรรมสวนใหญมสำนกความเปนพลเมองอยในระดบ

สง จำนวน 15 คน คดเปนรอยละ 50 รองลงมาระดบ

ปานกลาง จำนวน 10 คน คดเปนรอยละ 33.33 และ

ระดบตำ จำนวน 5 คน คดเปนรอยละ 16.67 ตามลำดบ

ความพงพอใจตอการจดกจกรรม

เปนการสอบถามเดกและเยาวชนทรวมกจกรรม โดย

ใชแบบสอบถามแบบชนดประมาณคา 5 ระดบ วเคราะห

โดยใชสถตคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

(S.D.) โดยกำหนดการแปลความหมายดงน

110 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

4.51 - 5.00 หมายถง สภาพทปรากฏในระดบมากทสด

3.51 - 4.50 หมายถง สภาพทปรากฏในระดบมาก

2.51 - 3.50 หมายถง สภาพทปรากฏในระดบปานกลาง

1.51 - 2.50 หมายถง สภาพทปรากฏในระดบนอย

1.00 - 1.50 หมายถง สภาพทปรากฏในระดบนอยทสด

ตารางท 4 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานความพงพอใจ

ของเดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลาทเขารวมกจกรรม

รายการ เฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน

ระดบความ

พงพอใจ

(1) ระยะเวลาในการจดกจกรรม 4.73 0.45 มากทสด

(2) การประชาสมพนธกจกรรมใหทราบลวงหนา 4.30 0.65 มาก

(3) การกาหนดลำดบในการจดกจกรรม 4.67 0.55 มากทสด

(4) องคความรทไดจากการรวมกจกรรม 4.90 0.31 มากทสด

(5) กจกรรมการเรยนรชวยสรางความเขาใจในความเปนพลเมองไทย

มากขน

4.63 0.49 มากทสด

(6) กจกรรมการเรยนรชวยใหมโอกาสแลกเปลยนประสบการณกบ

เพอนในชมชน

4.67 0.48 มากทสด

(7) ไดฝกการคดวเคราะหชมชนอยางมเหตผล 4.33 0.55 มาก

(8) ไดแลกเปลยนความรและประสบการณระหวางเพอนๆ 4.50 0.73 มากทสด

(9) กจกรรมชวยสรางใหภมใจในความเปนกลมชาตพนธมอแกน 4.67 0.48 มากทสด

(10) ประสบการณทไดรบปรบใชในชวตประจำวนได 4.80 0.41 มากทสด

(11) กจกรรมกระตนใหอยากเรยนรและคนควาเพมเตม 3.83 0.70 มากทสด

(12) กจกรรมทำใหรสกเขาใจในความเปนไทยมากขน 5.00 0.00 มากทสด

รวม 4.59 0.11 มากทสด

N=30

จากตารางท 4 ความพงพอใจของเดกและเยาวชน

กลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลาทเขารวมกจกรรม พบวา

โดยรวมมความพงพอใจอยในระดบมากทสด (x = 4.59)

โดยประเดนทมคาเฉลยสงสด 3 ลำดบแรก คอ กจกรรม

ทำใหรสกเขาใจในความเปนไทยมากขนมความพงพอใจ

สงสด (x = 5.00) รองลงมาองคความรทไดจากการ

รวมกจกรรม (x = 4.90) กจกรรมกระตนใหอยากเรยนร

และคนควาเพมเตม (x = 4.83) ตามลำดบ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 111

บทวเคราะห

เดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา

ตำบลปากนำ อำเภอเมองระนอง จงหวดระนอง ถอเปน

ทรพยากรมนษยทมความสำคญกบประเทศไทยเนองจาก

เดกและเยาวชนกลมน เกดในประเทศไทย ดงนน

ความคดและจตวญญาณของพวกเขาคอความเปน

พลเมองไทย แตในทางกฎหมายพวกเขาเหลานกลบยง

ไมมบตรประจำตวประชาชนไทยทสมบรณ กลาวคอม

เพยงบตรทขนตนดวยเลข 0 ซงหมายความวาเปนบคคล

ทไมมสถานะทางทะเบยนราษฎรไมมสญชาตและยงไมได

รบการใหสญชาตไทย เพยงแตไดรบการผอนผนใหอาศย

อยในประเทศไทยไดชวคราว การทชาวมอแกนยงไมได

รบสญชาตไทยทงทเปนกลมชาตพนธทอาศยแถบทะเล

อนดามนมาอยางยาวนานสบเนองจาก (พ.ร.บ.) สญชาต

พ.ศ. 2456 ซงเปนกฎหมายสญชาตทเปนลายลกษณ

อกษรฉบบแรกของไทย กำหนดไววาสญชาตไทยอาจเกด

ขนใน 5 สถานการณ กลาวคอ (1) การไดสญชาตไทย

ของบตรของบดาทชอบดวยกฎหมายซงมสญชาตไทย

(2) การไดสญชาตไทยของบตรของมารดาซงมสญชาต

ไทย (3) การไดสญชาตไทยของบคคลทเกดในประเทศ

ไทย (4) การไดสญชาต ไทยของหญงท สมรสตาม

กฎหมายกบชายสญชาตไทย และ (5) การไดสญชาตไทย

โดยการแปลงสญชาตเปนไทย (พนธทพย กาญจนะจตรา

สายสนทร, 2550, 4) ประกอบกบวถชวต ประเพณ

วฒนธรรมและภาษาทแตกตางจากคนไทยทวไป จงอาจ

เปนสาเหตใหตกสำรวจ และมอแกนเองกขาดความเขาใจ

ในกระบวนการรองขอสญชาตจงไมไดรบสญชาตไทย

ผวจยเหนวาเปนการสรางปมดอยในการเขาสงคมกบ

เพอนในวยเดยวกน ซงหากพจารณาสถานะความเปน

ราษฎรของคนกลมนยงไมใชราษฎรไทยทสมบรณตาม

กฎหมายเพราะยงไมไดรบสญชาตไทย แตพวกเขาม

ความเปนพลเมองไทยซงมนยหมายถงเปนผทมความ

ตระหนกในบทบาทหนาทของตนในขณะเดยวกน

กเคารพสทธผอน เคารพในกฎกตกาของบานเมอง

รสำนกในการใชชวตอยในสงคม ทงนหลงจากการเขา

รวมกจกรรมตามหลกสตรการพฒนาเดกและเยาวชน

กลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทยแลว

จะทำใหพวกเขาเขาใจสทธขนพนฐานทเขาควรไดรบ

และอาจนำมาสกระบวนการตอรอง เรยกรอง หรอ

เคลอนไหวเพอใหไดมาซงสญชาตไทยทมความเขมขน

มากกวากอนเพราะหลกสตรดงกลาวเสรมสรางความร

ความเขาใจทพวกเขาควรจะไดรบอยางครบถวน ซงกอน

หนาทไมเคยมหลกสตรลกษณะเชนนหรอมอแกนไมเคย

รบรถงแนวทางทหลกสตรนมอบใหเลย อยางไรกตามใน

ปจจบนมการตรวจสอบและออกบตรประชาชนเพมขน

ซงถอเปนสงทดของการสรางความมนคงในความเปน

พลเมองไทยใหแกกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา

เนองจากเปนพนทใกลชายฝงสามารถตรวจพสจนขอมล

ตางๆ ไดไมยากโดยเฉพาะในกลมเดกและเยาวชนทเขาส

ระบบการศกษาจนสามารถสอสารภาษาไทยไดอยาง

คนไทยทวไป อนงการทมอแกนไดรบความรในครงน

อาจเปนกญแจสำคญททำใหไดมาซงสญชาตไทยรวดเรว

ขนกเปนได สำหรบการพฒนาเดกและเยาวชนกลม

ชาตพนธมอแกนเกาะเหลา ตำบลปากนำ อำเภอเมอง

ระนอง จงหวดระนองเพอสรางสำนกความเปนพลเมอง

ไทยนนจำเปนตองมรปแบบเฉพาะสอดคลองกบ

การศกษาของปรวฒน ชางคด (2554) ทศกษารปแบบ

การพฒนาเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาใน

จงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทยและพบวาในการ

พฒนาเดกและเยาวชนแตละพนทนนตองมรปแบบหรอ

วธการเฉพาะสำหรบพนทนนๆ เนองจากแตละพนทม

สภาพสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรมทแตกตางกน จงไม

สามารถใชรปแบบหรอวธการทเหมอนกนแลวประสบ

ผลสำเรจทกพนท สำหรบการวจยในครงนกเชนเดยวกน

ผวจยกำหนดรปแบบและวธการในการสรางสำนกความ

เปนพลเมองไทยแกเดกและเยาวชนกลมชาตพนธ

มอแกนเกาะเหลา ทเหมาะสมกบบรบทของความเปน

มอแกนจงทำใหการจดกจกรรมประสบผลสำเรจ ซง

112 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

ความสำเรจไมเพยงแตการสรางสำนกความเปนพลเมอง

ไทยเทานน แตยงสรางความสมพนธและความเขาใจอนด

ของชมชนมอแกนเกาะเหลาทงเดกและเยาวชนทเขารวม

กจกรรมและผนำในชมชนถงความตงใจของบคคล

ภายนอกทใหความสนใจในกลมชาตพนธนและสราง

ความเชอมนแกเดกและเยาวชนมอแกนวาพวกเขา คอ

พลเมองไทย เพราะสงเหลานจะสรางความมนคงใหกบ

ประเทศไทยได เนองจากเดกและเยาวชนกลมนถอเปน

กล มท มความออนไหวตอความมนคงของรฐไทย

นอกจากนนย งสอดคลองกบการศกษาของวรตน

คำศรจนทร (2544) ทศกษาเรองจตสำนกพลเมอง

ในบรบทประชาสงคมไทยและใหขอเสนอแนะใน

การเสรมสรางจตสำนกพลเมองเพอพฒนาเชงคณภาพ

ของประชากรหรอแกปญหาผาน “การสรางคน” และ

“การจดการของชมชน” โดยจดกระบวนการเรยนรทาง

สงคมในหลายๆ โอกาสและหลายชองทางซงเนนความ

เปนธรรมชาตและเปนสวนหนงในวถชวต โดยเสนอแนะ

สงทควรใหความสำคญ 3 ประการ คอ การเชอมโยงกบ

รากเหงาและภมปญญาทสบเนองกบศาสนธรรม การ

แปรสงทเปนนวตกรรมทางความคดตลอดจนการคนพบ

วธคดและมองโลกอยางใหม ใหปรากฏผลจรง ในทาง

ปฏบตและการมภาคปฏบตการ รวมทงกลวธในการ

วางแผนอยางเปนระบบ

ขอเสนอแนะ

(1) ขอเสนอแนะในการนำงานวจยไปใช: งานวจยน

เปนการดำเนนการในชมชนมอแกนเกาะเหลา ซงเปน

กลมทมลกษณะเฉพาะ เนอหาหลกสตรทกำหนด

สามารถนำไปใชกบเดกและเยาวชนกลมอนๆ ดวยกได

ทงน ตองปรบเนอหาใหเหมาะกบระดบความรของแตละ

กลมรวมถงเวลาทใชในการทำกจกรรม จากการจด

กจกรรมตามหลกสตรแสดงใหเหนถงความสำเรจของ

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธมอแกนเกาะเหลา

ทเกดจากการออกแบบทสอดคลองบรบทเชงพนท ดงนน

ในการพฒนาหรอดำเนนการกบกลมอนควรใหความ

สำคญกบการออกแบบกจกรรมทสอดคลองกบสภาพ

เชงพนทอนจะนำไปสความสำเรจของการดำเนนงาน

และเปนไปตามแนวทาง “เขาใจ เขาถง พฒนา” ของ

พระบาทสำเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9 อกดวย

(2) ขอเสนอแนะในการทำงานวจยครงตอไป: เพอ

พฒนารปแบบและวธการสรางสำนกพลเมอง ควรวจย

ปฏบตการเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทยแกเดก

และเยาวชนทมความหลากหลายกลม หรอใชรปแบบท

หลากหลายเพอเปรยบเทยบผลทเกดขน หรอวจยเพอหา

รปทเหมาะสมกบเดกและเยาวชนแตละกลม เชน เดก

และเยาวชนกลมชาตพนธอนๆ นกเรยนในโรงเรยนขยาย

โอกาส หรออาจหารปแบบทเหมาะสมกบพนทกได

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 113

บรรณานกรม

ไขมก อทยาวล. (2552). วเคราะหปญหาการจดการศกษาของรฐทมตอการบรณาการทางสงคมและวฒนธรรมใน

จงหวดชายแดนภาคใต พ.ศ. 2460 – 2547. วารสารสงขลานครนทร ฉบบสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตร, 5 (1).

คณะอนกรรมการเฉพาะกจโครงการสำรวจและศกษาการประสานงานดานเดกและเยาวชนระดบพนท สำนกงาน

คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานเยาวชนแหงชาต. (2534). การสำรวจและศกษาการประสานงาน

ดานเดกและเยาวชนระดบพนท. กรงเทพฯ : สำนกนายกรฐมนตร.

คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานเยาวชนแหงชาต. (4 ธนวาคม 2552). รายงานการประชมครงท 3/2551.

สบคนจาก http://oppy.opp.go.th/.

จารพงศ พลเดช. การพฒนาทรพยากรมนษย. (10 ธนวาคม 2552). สบคนจาก http://www.lopburi.go.th/

governor/book_january_51/human.doc.

ณฐพงศ ทองภกด, ปารชาต ศวรกษ, สนนทา เนตรนช, และคณะ. (2550). รายงานการพฒนาคนของประเทศ

ไทย. กรงเทพฯ: โครงการพฒนาแหงสหประชาชาตประจำประเทศไทย.

ธรศกด สขวนตกมล. (2553). ผลกระทบของการพฒนาภายหลงเหตการณสนาม พ.ศ. 2547 ตอการปรบเปลยน

อตลกษณของกลมชาตพนธมอแกน บานเกาะเหลาหนานอก จงหวดระนอง. วทยานพนธศลปศาสตร-

มหาบณฑต สาขาวชามานษยวทยา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

ธญธช วภตภมประเทศ. (2555). ผลของการใชกจกรรมการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานในวชา GE138 การศกษา

เพอสรางพลเมอง ทมตอความตระหนกในความเปนพลเมองของนกศกษา. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

นรมล ตจนดา. (2557). อนาคตภาพหลกสตรพลเมองศกษาระดบการศกษาขนพนฐานในทศวรรษหนา

(ชวงระหวางป พ.ศ. 2555 – พ.ศ. 2565). ดษฎนพนธสาขาวชาหลกสตรและการสอน คณะครศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณในพระบรมราชปถมภ.

นงลกษณ เทพสวสด. (2541). วเคราะหปญหาสำคญในสงคมไทย. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

บวรศกด อวรรณโณ และถวลวด บรกล. (2548). ประชาธปไตยแบบมสวนรวม. กรงเทพฯ : สถาบนพระปกเกลา.

บนเทง พาพจตร. (2547). สงคมวทยา. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

บญคง หนจางสทธ. (2543). เศรษฐศาสตรทรพยากรมนษย. กรงเทพฯ : โอ.เอส พรนตง เฮาส.

ประเวศ วะส. แนะยดสายกลางดบไฟใต. (2 ธนวาคม 2548). สบคนจาก http://www.manager.co.th/Politics/

ViewNews.aspx?NewsID=94800001661 01.

ประดษฐ มชฌมา. (2523). สงคมวทยาชนบทและสหกรณ. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ปรวฒน ชางคด. (2554). รปแบบการพฒนาเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทเหมาะสมสำหรบจงหวด

ชายแดนภาคใต. วทยานพนธรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยสงขลา

นครนทร.

114 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การพฒนาเดกและเยาวชนกลมชาตพนธเพอสรางสำนกความเปนพลเมองไทย

เพญจนทร ประดบมข-เซอรเรอร, โมเช เซอรเรอร, มลลกา มลตโก และคณะ. (2551). มตทางสงคมวฒนธรรมท

สงผลตอความรนแรงในเดกและเยาวชน. กรงเทพฯ : คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลย

มหดล.

พนธทพย กาญจนะจตรา สายสนทร. (25 มถนายน 2550). สบคนจาก file:///C:/Users/Administrator/

Downloads/451.pdf

วราพร จอมคำสงค. (2549). การพฒนาตวบงชสำหรบวดคณลกษณะทพงประสงคของเยาวชนในการสราง

ความมนคงแหงชาตดานสงคมจตวทยา. วทยานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการวดผลการศกษา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม.

วไลรตน แยมจอหอ และคณะ. (2553). “กระบวนการเรยนรเพอพฒนาทกษะชวตและสงคมของกลมแกนนำ

เยาวชนตำบลลำสนธ กงอำเภอศรนครนทร จงหวดพทลง”. สงขลานครนทร. ฉบบสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตร, 16 (3).

วรตน คำศรจนทร. (2544). จตสำนกพลเมองในบรบทประชาสงคมไทย. กรงเทพฯ : ฐานขอมลวทยานพนธไทย.

วชย ตนศร. (2557). ศาสตรการสอนความเปนนกประชาธปไตย Pedagogy of the Democrat. กรงเทพฯ :

สภาบนนโยบายศกษา มลนธสงเสรมนโยบายศกษา.

วชย ตนศร, ชยอนนต สมทวณช, Canan Atilgan และทพยพาพร ตนตสนทร. (2557). แนวทางการศกษาเพอ

สรางพลเมองในสงคมประชาธปไตย. กรงเทพฯ : สถาบนนโยบายศกษา ภายใตมลนธสงเสรมนโยบาย

ศกษา.

รพพรรณ สวรรณณฐโชต, สนนทา เชอชาต, เอมอร เจยรมาศ และคณะ. (2552). มนษยกบสงคม. สงขลา :

มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

รงค บญสวยขวญ. (2557). ตวชวดการเมองภาคพลเมองในบรบทประชาธปไตยไทย. กรงทพฯ : สถาบน

พระปกเกลา.

สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล. (2551). การพฒนารปแบบการฝกอบรม

เยาวชนเพอสรางภมคมกนทางใจตอการมพฤตกรรมเสยง. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยมหดล.

ถวลวด บรกล, รชวด แสงมหะหมดและ Eugenie Merieau. ความเปนพลเมองในประเทศไทย. (17 พฤศจกายน

2559). สบคนจาก http://kpi.ac.th/media/pdf/M10_452.pdf.

สำนกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาสและผสงอาย. พระราชบญญตสงเสรมการพฒนา

เดกและเยาวชน พ.ศ. 2550. (5 พฤศจกายน 2552). สบคนจาก http://www.opp.go.th/fileupload/

news/fileup/news _15_1_51_1200394698.pdf.

สำนกงานคณะกรรมการการเลอกตง. (2558). คมอพลเมองดวถประชาธปไตย. กรงเทพฯ.

สลาภรณ บวสาย. (2551). “จากนโยบายมหภาคถงการขบเคลอนทองถน”. ประชาคมวจย. (81).

สเทพ สวรางกร. (2551). ปญหาสงคม. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

สพตรา สภาพ. (2546). สงคมวทยา. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช.

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 115

สจตราภรณ คำสะอาด. (2539). แนวคดในการจดการเพอการพฒนาคน. โครงการประชมวชาการเรอง การปรบ

พฤตกรรม : กลยทธพฒนาทรพยากรมนษย.

สวทย เฑยรทอง. (2549). “องคกรปกครองสวนทองถนกบการพฒนาทนทางสงคม”. การพฒนาทองถน. 1 (1)

สรสทธ วชรขจร, จกรกฤษณ นรนตผดงการ และสากล จรยวทยานนท. (2551). “การวเคราะหนโยบาย

สาธารณะดานการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย : ศกษาเฉพาะกรณนโยบายเกยวกบกลมวยรน”.

พฒนบรหารศาสตร. 48 (1/2551)

อมรวชช นาครทรรพ. (2551). “จากนโยบายมหภาคถงการขบเคลอนทองถน”. ประชาคมวจย. (81)

อาคม ใจแกว. (2551). วธวทยาการวจยทางรฐประศาสนศาสตร. สงขลา : แมกซมเดย วาย 2 เค จำกด.

. (2549). การประสานสถาบนทางสงคมเขาสกระบวนการสรางความเขมแขงใหกบชมชนชนบท

ในพนท 5 จงหวดชายแดนภาคใต. สงขลา : มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

116 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐ

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการจดการ คณภาพภาครฐ: กรณศกษากรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

มโนชย สดจตร*

* รองผอำนวยการฝายบรหารความเสยง ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร, (ดร.)

Enterprise Risk Management (ERM) Integrated with Public Sector Management Quality Appraisal (PMQA) in the Department of Health,

Ministry of Public Health

บทคดยอ

การศกษามวตถประสงคเพอ ศกษาระบบการบรหารความเสยงทวทงองคการ

ระบบการจดการคณภาพภาครฐ และการบรณาการบรหารความเสยงทวทง

องคการ กบการจดการคณภาพของกรมอนามยใหเกดประสทธภาพและ

มประสทธผล ใชการศกษาเชงคณภาพดวยการทบทวนวรรณกรรมโดยนำผล

มากำหนดกรอบและแนวทางการศกษา มการใชการสมภาษณแบบเจาะลกในการ

เกบขอมลเชงประจกษ ใชการวเคราะหสงเคราะหและสรปผลเชงคณภาพ

เพอทำความเขาใจกบปรากฏการณทไดรบจากการทบทวนวรรณกรรมและขอมล

เชงประจกษ

ผลการศกษาพบวา ภาพรวมของการบรหารความเสยงทวทงองคการ

มองคประกอบททำใหเกดประสทธภาพดำเนนงานไดแก การจดสภาพแวดลอม

ภายในองคการ การกำหนดวตถประสงค การบงช เหตการณ การประเมน

ความเสยง การตอบสนองความเสยง การมกจกรรมควบคม การมขอมลและ

การตดตอสอสาร และการตดตามและประเมนผล สำหรบการจดการคณภาพ

ภาครฐไดแกการนำ องคการ การวางแผนยทธศาสตร การใหความสำคญกบ

ผมสวนไดสวนเสย การวด การวเคราะหและจดการความร การมงเนนทรพยากร

บคคล และการจดการกระบวนการ ทงสองเครองมอการจดการมประโยชนตอ

การสนบสนนให องคการ บรรลเปาหมาย และหาก องคการ มการพฒนาการ

อยางเปนระบบและบรณาการกนจะสนบสนนการดำเนนงานเปนองคกรทม

สมรรถนะสง มความเปนธรรมาภบาล

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 117

สำหรบกรมอนามยยงมการพฒนาการใชเครองมอการจดการทงสองอยางไมเปนระบบ เหนไดจาก

การบรหารความเสยงทวทงองคการ ยงขาดการกำหนดนโยบายและโครงสรางสวนงานทรบผดชอบ

ไมปรากฏชดเจนในการนำไปใชครอบคลมทกกจกรรมสำคญ ขาดการสอสารเชงความเสยง สวนการจดการ

คณภาพภาครฐ ยงขาดนโยบายทชดเจนในการขบเคลอน การจดโครงสรางสวนงานทดแลไมชดเจน และ

ยงไมใหความสำคญกบการนำโอกาสในการปรบปรงมาทบทวนการดำเนนงาน สำหรบการบรณาการการใช

เครองมอ พบวา กรมอนามย ยงขาดการ ระบ วเคราะห ประเมน จดการและควบคมความเสยง และ

สอสารเชงความเสยงไปสนบสนนการดำเนนงานในแตละหมวดของการจดการคณภาพภาครฐ เพอเสรม

ใหการใชงานเครองมอทงสองมประสทธภาพเพมขน

จากผลศกษา ผศกษามขอเสนอแนะใหกรมอนามยควรมการกำหนดนโยบายและโครงสรางทชดเจน

ในการใชเครองมอการจดการทงสอง ผบรหารตองมบทบาทและเปนผนำในการขบเคลอน มการนำ

กระบวนการบรหารความเสยงมาสอดแทรกในเชงบรณาการกบกระบวนการจดการคณภาพภาครฐ

ในทกหมวด

คำสำคญ : องคการ--การบรหารความเสยง, การจดการคณภาพภาครฐ

Abstract

The purpose of this article is to study Enterprise Risk Management (ERM), Public Sector

Management Quality Appraisal (PMQA) and how to integrate ERM and PMQA for efficiency

and effectiveness in the Ministry of Public Health’s Department of Health. The study used

quality research methodology for literature review and employed its findings to create a

framework and study guideline. Phenomena analysis and empirical data were also used

to verify the accuracy and validity of this study through in-depth interviews with

executives and relevant personnel.

This study found that overall, ERM have efficient must comprises of following

attributes: 1) determining internal environment of organization, 2) setting objectives,

3) identifying risk factors, 4) risk appraisal, 5) risk response, 6) risk control, 7) data

management and communication, and 8) risk monitoring and evaluation. PMQA property

emphasizes the followings: 1) leadership, 2) strategic planning, 3) customers and

stakeholders, 4) measurement, analysis, and knowledge management, 5) human resources,

and 6) process management. The development and integration of ERM and PMQA could

lead to ensuring good corporate governance and high organizational competency.

118 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐ

The findings indicated that the Department of Health lacks systems for these

management tools. This is evident because the department exercises ERM without policy

and structure determining, without explicit risk management procedures in its activities,

and without continuous risk communication. There was also a lack of synchronized

managerial tools for risk identification, analysis, evaluation, response, risk control, and

appropriate risk communication supported by integration with activities in PMQA.

Keywords : Enterprise Risk Management (ERM), Public Sector Management Quality

Appraisal (PMQA)

ความสำคญของปญหา

กรมอนามย เปนส วนราชการส งกดกระทรวง

สาธารณสข มพนธกจในการกำหนดและพฒนานโยบาย

ยทธศาสตร และแผนงานหลกดานการสงเสรมสขภาพ

และการอนาม ยส งแวดลอม การจ ดการอนามย

สงแวดลอม เพอมงหวงใหประชาชนมความรและทกษะ

ในการดแลตนเอง ครอบครว และชมชน รวมทงสนบสนน

ใหทงภาครฐและเอกชนมสวนรวมในการสงเสรมสขภาพ

และการอนามยส งแวดลอม มหนวยงานในสงกด

26 หนวยงาน และจดตงหนวยงานเปนการภายในอก

11 หนวยงาน ต งอยท ง ในสวนกลางและภมภาค

ทวประเทศ ทผานมากรมอนามยมบทบาทสำคญในการ

พฒนาคณภาพชวตและสขอนามยของประชาชน จนม

ผลสำเรจเปนทประจกษ อาท การอนามยแมและเดก

การวางแผนครอบครว การแกปญหาทพโภชนาการ

การจดหานำสะอาด การรณรงคสรางสวมสขลกษณะ

เปนตน อยางไรกตามกระแสโลกาภวฒนในสามทศวรรษ

ทผานมา ทำใหระบบราชการรวมทงกรมอนามยตอง

ปรบตวใหรองรบกบการเปลยนแปลงทรวดเรว แตจาก

ระบบ โครงสรางและพฤตกรรมองคการทบรหารงานโดย

องกฎระเบยบทางราชการ ทำใหยากตอการปรบ

การดำเนนงานเพอใหไดตามความประสงคของผรบบรการ/

ผมสวนไดสวนเสย อยางไรกตาม หลงวกฤตการณ

เศรษฐกจในป พ.ศ. 2540 กองทนการเงนระหวาง

ประเทศ (International Monetary Fund: IMF)

ในฐานะเจาหนรายใหญของประเทศ ไดแนะนำใหมการ

ปฏรประบบราชการ ทงโครงสราง ระบบ กระบวนการ

ปฏบตงาน ทำใหรฐบาลจำเปนตองออกพระราชกฤษฎกา

วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด

พ.ศ.2546 ใหสวนราชการมการบรหารจดการทเปน

ธรรมาภบาล เพมสมรรถนะรองรบการเปลยนแปลง และ

เกดประโยชนสงสดแกประชาชน ภายใตพระราช-

กฤษฎกาฯ ดงกลาว ไดมนำการบรหารความเสยงทวทง

องคการ (Enterprise Risk Management: ERM)

มาใช โดยกำหนดใหทกสวนราชการถอปฏบตตาม

พ.ร.บ.วาดวยระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน

พ.ศ.2544 ทใหมการบรหารความเสยงและควบคม

ภายในตามแนวทางทกำหนด และนำการบรหารคณภาพ

แบบองครวม (Total Quality Management: TQM)

โดยใหมการประเมนและพฒนาคณภาพภาครฐ (Public

Sector Management Quality Appraisal: PMQA)

มาใช เพอใหทกสวนราชการตองมการบรหารจดการภาย

ใตเกณฑการประเมนคณภาพทกำหนด

การบรหารความเสยงทวทงองคการ และการบรหาร

คณภาพแบบองครวมตางเปนเครองมอการพฒนา

องคการ (Organizational Managerial Tool) โดย

การบรหารความเสยงทวทงองคการไดรบการยอมรบ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 119

จากนกวชาการทางดานพฒนาองคการวา มสวนชวย

สนบสนนใหองคการดำเนนงานใหบรรลพนธกจและ

เปาหมายทกำหนด (Tseng Chili,2007; Derrock,2010;

Evrim,2011; Gate and Walker,2012 อางในมโนชย

สดจตร, 2557, 30-34 ) ขณะทการบรหารคณภาพ

แบบองครวม ไดรบการยอมรบวามสวนชวยทำให

องคการมสมรรถนะสงขน ซงจะสงผลใหการดำเนนงาน

บรรลเปาหมายตามพนธกจเชนกน (พส เดชะรนทร:

2548 , 10 ; คณะกรรมการพฒนาระบบราชการ

(ก.พ.ร.): 2552, 1) อยางไรกตาม จากการประเมนผล

พบวา สวนราชการสวนใหญยงมการบรหารความเสยง

ทวทงองคการ และการบรหารคณภาพแบบองครวม

ไมเปนระบบ และขาดการบรณาการการใชงานซงกน

และกน สาเหตสำคญเกดจาก ความไมรไมเขาใจแนวคด

และแนวทางการปฏบต ไมตระหนกในคณประโยชนของ

การใชเครองมอ และขาดการสอสารสรางความเขาใจให

ทวถงทงองคการ ทำใหเกดความรสกแปลกแยกของ

ผปฏบตทตองมภาระงานทเพมขน หนวยงานสวนใหญ

สงผลใหสวนราชการสวนใหญยงไมสามารถกาวขามส

ความเปนองคการทมสมรรถนะสง เพออำนวยประโยชน

ใหเกดแกประชาชนตามทคาดหวง และเปนไปตาม

เจตนารมณของพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและ

วธการบรหารบานเมองทด พ.ศ. 2546 ได (ก.พ.ร.:

2558, 1)

กรมอนามยเปนสวนราชการหนงทนำการบรหาร

ความเสยงทวทงองคการ มาใชเฉกเชนสวนราชการทวไป

มการประกาศเปนนโยบายการบรหารความเสยงทวทง

องคการ เพอใหทกหนวยงานและบคคลากรในสงกดถอ

ปฏบต มการพฒนาโครงสรางและกระบวนการดำเนนงาน

ใหมความเปนระบบ ต งแตป พ.ศ.2545 และในป

พ.ศ.2549 ไดนำการบรหารคณภาพแบบองครวมตาม

แนวทางการประเมนการจดการคณภาพภาครฐ (PMQA)

เพอใหเกดการเรยนรในบางสวนงานในสงกด ตอมาในป

พ.ศ.2552 ไดขยายการดำเนนงานครอบคลมทกหนวยงาน

จนถงปจจบน

จากขอมลเชงประจกษพบวา หลงจากกรมอนามย

ไดนำระบบบรหารความเสยงทวทงองคการ มาใชงาน

ไดจดการความเสยงหลกๆขององคกร ใหอยในระดบ

ความเสยงทยอมรบได และในชวง 5 ปแรก (พ.ศ. 2550-

2555 มคะแนนการประเมนผลการดำเนนงานตามเกณฑ

ท ก .พ.ร .กำหนดสงกวาคา เฉลยของสวนราชการ

ในกระทรวงสาธารณสขดวยกน แตในชวงหลงๆ (พ.ศ.

2555 -2557) กลบพบวามผลการประเมนลดลงอยาง

ตอเนอง รวมทงในสวนของการจดการคณภาพภาครฐ

มผลการประเมนการดำเนนงานไดคะแนนตำกวาคาเฉลย

ของกระทรวงสาธารณสขเชนกน ท งน ในป 2558

ผประเมนการจดการคณภาพภาครฐมขอสงเกตวา แมวา

กรมอนามยจะมการพฒนาการระบบบรหารความเสยง

และการจดการคณภาพภาครฐทดขนตามลำดบ แตยงม

สวนตาง (GAP) เพอโอกาสในการปรบปรง (Opportunity

for improvement : OF I ) ในประเดนสำคญคอ

การการนำความเสยงจากสภาพแวดลอมมาทบทวน

ยทธศาสตร การวเคราะหและนำเสนอขอมลทเพยงพอ

เพอประกอบการตดสนใจ การพฒนาบคคลากรใหม

ระดบความพงพอใจเพมขน การพฒนาระบบสารสนเทศ

และการสอสารใหเกดความเขาใจแกผสวนไดสวนเสย

(กรมอนามย: 2558, 20-24) ซ งประเดนดงกลาว

หากสวนงานทมการบรหารความเสยงอยางเปนระบบแลว

ไมนาจะมสวนตาง (GAP) หรอมกนอยมาก จงเปน

ความแปลกแยก สนใจทจะศกษา และเปนทมาของ

คำถามงานวจยวา จะบรณาการการบรหารความเสยง

ทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐอยางไร

เพ อ ใหการดำ เนนงานบรรล เป าหมายไดอย า งม

ประสทธภาพและเกดประสทธผล”

วตถประสงคการศกษา

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอ

1) ศกษาระบบการบรหารความเสยงทวทงองคการ

และการจดการคณภาพภาครฐ (PMQA)

120 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐ

2) เพอศกษาแนวทางการนำบรหารความเสยงทวทง

องคการ มาสนบสนนเชงบรณาการกบ PMQA ใหม

ประสทธภาพและเกดประสทธผล

3 ) เพ อพฒนาต ว แบบท เ หมาะสม ในการนำ

การบรหารความเสยงทวทงองคการ มาสนบสนนการดำ

เนนงาน PMQA

กรอบและแนวคดการศกษาวจย

ผศกษาใชการวจยคณภาพ (Qualitative Research

Methods ) โดยใชขอมลเชงประจกษ ทเกยวของมา

กำหนดหวขอการวจย คำถามการวจย และวตถประสงค

ในการศกษา กำหนดพนทและประชากรจากหวขอ

การวจยทเปนแบบเจาะจงคอกรมอนามยและขาราชการ

ในสงกด การเลอกกลมตวอยาง ใชวธการคดเลอก

กลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling)

เพ อ ลดผลกระทบจากองค ค ว ามร ค ว าม เข า ใจ

การบรหารความเสยงทวทงองคการ และการบรหาร

คณภาพภาครฐของกลมตวอยางทแตกตางกน โดยเลอก

ขาราชการระดบผอำนวยการ และขาราชการทรบผดชอบ

งานและเกยวของทสงกดในหนวยงานสวนกลางจำนวน

21 ทาน

สำหรบแนวทางการศกษา 1) มการตงขอสนนษฐาน

ท เปนเชงพลวตทมงการคนพบ ทงจากการทบทวน

เอกสาร แนวคด งานวจย เพอแสวงหาความสมพนธ

การสรางคณคาการจดการคณภาพทเปนผลจาก ERM

2) นำผลมาออกแบบสมภาษณได 6 คำถามคอ ERM

สงเสรมเชงบรณาการกบ 2.1) การนำองคการ 2.2) การ

วางแผนยทธศาสตร 2 .3 ) การใหความสำคญกบ

ผมสวนไดสวนเสย 2.4) การวด วเคราะหและจดการ

ความร 2.5) การบรหารงานบคคล และ 2.6) การจดการ

กระบวนการ นำแบบสมภาษณมาใชเปนกรอบในการ

สมภาษณแบบเจาะลกกบกลมตวอยางทเปนผบรหาร

ของกรมอนามยเพอใหไดขอมลเกยวกบพฤตกรรม และ

ปญหาเชงจตวสยของผทเกยวของ 3) นำขอมลทไดรบ

จากการสมภาษณมาอธบาย วเคราะห และสงเคราะห

4) ยนยนผลการคนพบทเกดขน นำไปสบทสรปและ

ขอเสนอแนะในการศกษา

การทบทวนวรรณกรรม

1 . ก า รบร ห า รคว าม เ ส ย งท ว ท ง อ ง ค ก า ร (Enterprise Risk Management: ERM)

การบรหารความเสยงเปนทกษะการใชชวตเพอความ

อยรอดของมนษย เกดขนมาพรอมๆ กบการเกดขนของ

มนษย ใน โลก ตอมา เม อมนษย รวมต ว เปนส งคม

การบรหารความเสยงจงเปนสวนหนงของเครองมอ

ในการจดการสงคมใหอยรอด ลดความสญเสยทจะเกด

ขน (Sadgrove, 2005, 5) ในสมยโบราณการบรหาร

ความเสยงถกนำมาใชในวงการประกนภยทางทะเล

การประกนความเสยหายจากพชผล ตอมาถกนำมา

ประยกตใชกบหลกคณตศาสตรและสถตเพอใชจดการ

ความเสยงทางการเงนเพอลดความสญเสยของความ

เสยงทเปนตวเงน ในยคแรกๆการบรหารความเสยง

มลกษณะแยกสวน เปนการจดการความเสยงเปนเรองๆ

ไป (Risk by risk) ตงแตป 1990 สภาพแวดลอมของ

องคการมความผนผวนสงขน ทำใหตองใหความสำคญ

กบการจดการความเสยงเชงกลยทธ ปฏบตการ และ

การปฏบตตามกฎเกณฑ ทไมใชเปนความเสยงทาง

การเงนเพมขน ทำใหมการพฒนาการบรหารความเสยง

ในลกษณะเปนองครวม (Integrated risk management)

หรอการบรหารความเสยงทวทงองคการ (ERM) และได

รบความนยมใชกนอยางแพรหลายอยางรวดเรวในเวลา

ตอมา หลงจากเกดวกฤตการณ Hamburger crisis

ในป 2008 ททำใหสถาบนการเงนนอยใหญในประเทศ

ทางตะวนตกตองลมละลาย ทงๆ ทสถาบนการเงน

เหลานนมความเขาใจและมการบรหารความเสยงเปน

อยางด จนถงกบนำเครองมอบรหารความเสยงไป

แสวงหาประโยชน (Take risk) จนเกดความพอด ทำให

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 121

เกดการบรณาการ การบรหารความเสยงกบจรยธรรม

ภายในองคกร การบรหารงานตามหลกธรรมมาภบาล

การปฏบตตามกฎเกณฑของทางการ การจดการ

สารสนเทศ และบรณาการใหเปนสวนหนงของเครองมอ

ในการจดการสมยใหม ทงนการพฒนาการดงกลาว

ขางตน อธบายตามแผนภาพท 1

แผนภาพท 1 Enterprise Risk Management Perspective

6

บรหารความเสยงมลกษณะแยกสวน เปนการจดการความเสยงเปนเรองๆไป (Risk by risk) ตงแตป 1990 สภาพแวดลอมขององคการมความผนผวนสงขน ทาใหตองใหความสาคญกบการจดการความเสยงเชงกลยทธ ปฏบตการ และการปฏบตตามกฎเกณฑ ทไมใชเปนความเสยงทางการเงนเพมขน ทาใหมการพฒนาการบรหารความเสยงในลกษณะเปนองครวม (Integrated risk management) หรอการบรหารความเสยงทวทงองคการ (ERM) และไดรบความนยมใชกนอยางแพรหลายอยางรวดเรวในเวลาตอมา หลงจากเกดวกฤตการณ Hamburger crisis ในป 2008 ททาใหสถาบนการเงนนอยใหญในประเทศทางตะวนตกตองลมละลาย ทงๆทสถาบนการเงนเหลานนมความเขาใจและมการบรหารความเสยงเปนอยางด จนถงกบนาเครองมอบรหารความเสยงไปแสวงหาประโยชน (Take risk) จนเกดความพอด ทาใหเกดการบรณาการ การบรหารความเสยงกบจรยธรรมภายในองคการ การบรหารงานตามหลกธรรมมาภบาล การปฏบตตามกฎเกณฑของทางการ การจดการสารสนเทศ และบรณาการใหเปนสวนหนงของเครองมอในการจดการสมยใหม ทงนการพฒนาการดงกลาวขางตน อธบายตามแผนภาพท 1

แผนภาพท 1 Enterprise Risk Management Perspective

ทมา : มโนชย สดจตร (2557).การบรหารความเสยงทวทงองคกรเพอสนบสนนประสทธผลการดาเนนงานในสถาบนการเงนเฉพาะกจ.หนา. 32

สาหรบประเทศไทย การนาERM. มาใชเปนเครองมอในการจดการองคการ เรมจากภาคธรกจเอกชนกอนโดยเฉพาะธรกจสถาบนการเงน ไดรบความนยมอยางแพรหลายและเขามาใชในสวนงานราชการหลงจากเกดวกฤตการณตมยากงในปค.ศ. 1998 โดยภาคราชการไดรบการขบเคลอนจาก ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน(คตง.) ตามมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544 ทกาหนดใหสวนราชการตองมการบรหารความเสยงและควบคมภายในตามกระบวนการทกาหนด และรายงานผลให คตง. ไดทราบภายใน 90 วนนบตงแตสนปบญชของทก

ทมา : มโนชย สดจตร (2557). การบรหารความเสยงทวทงองคกรเพอสนบสนนประสทธผลการดำเนนงานในสถาบนการเงนเฉพาะกจ. หนา. 32

สำหรบประเทศไทย การนำ ERM. มาใช เปน

เครองมอในการจดการองคกร เรมจากภาคธรกจเอกชน

กอน โดยเฉพาะธรกจสถาบนการเงน ไดรบความนยม

อยางแพรหลายและเขามาใชในสวนงานราชการหลงจาก

เกดวกฤตการณตมยำกงในปค.ศ. 1998 โดยภาคราชการ

ไดรบการขบเคลอนจาก ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงน

แผนดน (คตง.) ตามมาตรฐานการควบคมภายใน

พ.ศ. 2544 ทกำหนดใหสวนราชการตองมการบรหาร

ความเสยงและควบคมภายในตามกระบวนการทกำหนด

และรายงานผลให คตง. ไดทราบภายใน 90 วนนบ

ตงแตสนปบญชของทกป นอกจากนยงตองปฏบตตาม

พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหาร

กจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ซงมหลกการสำคญคอ

การใหสวนราชการและรฐวสาหกจมการบรหารจดการ

เปนธรรมาภบาล เพ อ ให เกดประโยชนส งสดแก

ประชาชน โดยในหมวด 4 วาดวยการบรหารราชการ

อยางมประสทธภาพ และเกดความคมคา กำหนดใหทก

ส วนงานมการนำแนวทางการบรหารความเส ยง

มาประเมน วเคราะห การลงทนของรฐวสาหกจวา

มความคมคาในการลงทนหรอไม กอนทจะมการอนมต

ใหลงทน ในการลงทนของสวนราชการราชการ

รฐวสาหกจวามความคมคาในการลงทนหรอไม กอนทจะ

มการอนมตใหลงทน (มโนชย สดจตร, 2552, 3-7)

จากการพฒนาการดงกลาวขางตน ทำใหนกวชาการ

และสถาบนวชาการทมชอเสยงเกยวของกบ ERM

ใหคำนยามไวคอนขางใกลเคยงกน อาท COSO, ISO,

S&P, PwC, Beasley, Knight, Lam, Steinberg, etc.

(มโนชย, 2557, 25) ซงขอสรปวา “เปนกระบวนการท

ฝายจดการจดใหม เพอมงลดความเสยง ไขวควาโอกาส

ใหภาพรวมและสวนงานภายในมระดบความเสยงอยใน

122 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐ

ระดบทรบได สนบสนนตอการดำเนนงานใหบรรล

วตถประสงคและเปาหมายทตงไวทงในระยะสนและยาว”

สำหรบขอบเขตและกระบวนการ ERM พบวา

ปจจบนมาตรฐานทไดรบความนยมใชในองคกรตางๆ

ทวโลกไดแก มาตรฐาน COSO: 2004 ISO 31000 AS/

NZS 4360 Partnerships BC: 2006 และS&P Rating

(Kolb, 2010, 14) แตนกวชาการดานการบรหารความ

เสยงในปจจบนอาท Lam (2001, 1); Steinberg

(2004, 1-2) ; Anderson and Terp (2006, 11);

Knight. (2009, 20-21) เหนพองตรงกนวาทกสำนก

ทกำหนดกรอบการบรหารความเสยงทวทงองคการ

ทคลายคลงกน และเนองจากองคกรทงภาคราชการและ

เอกชนสวนใหญในประเทศไทยมการใชมาตรฐาน

COSO-ERM: 2004 ทำใหการศกษาครงนจงขอใช

มาตรฐานดงกลาวเปนหลกในการวเคราะหแลสงเคราะห

COSO – ERM framework มสวนประกอบทสำคญ

อย 3 มต ไดแก 1) มตดาน Risk objective บงบอกถง

วตถประสงคของการดำเนนการ ทกำหนดไวและระบถง

ความจำเปนของการบรหารความเสยง 2) มตดาน

Organization level บงบอกถงหนวยงานทมหนาทและ

มความรบผดชอบในการบรหารจดการความเสยง

ซงไดแก ความเสยงระดบองคการ ระดบหนวยงานยอย

และระดบกจกรรม และ 3) มตดาน Interrelated

Components บงบอกถงองคประกอบของการบรหาร

ความเสยง ซงม 8 องคประกอบ (Component) ไดแก

การจดสภาพแวดลอมภายในองคการ การกำหนด

วตถประสงค การระบปจจยเสยง การประเมนความเสยง

การตอบสนองความเสยง การควบคมความเสยง ขอมล

และการสอสารเชงความเสยง และการตดตามประเมนผล

(COSO, 2004, 7-8) ตามแผนภาพท 2

แผนภาพท 2 การบรหารความเสยงทวทงองคการตามมาตรฐาน COSO - ERM: 2004

ทมา : Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission(COSO). (2004). COSO: Enterprise risk management-integrated framework. n.p.: COSO. Advisory Council. p. 3

8

แผนภาพท 2 การบรหารความเสยงทวทงองคการตามมาตรฐาน COSO - ERM: 2004

ทมา : Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission(COSO). (2004). COSO: Enterprise risk management-integrated framework. n.p.: COSO. Advisory Council. p. 3

2. การบรหารจดการคณภาพภาครฐ (Public Sector Management Quality Appraisal: PMQA)

ป ค.ศ.1987 Malcolm Baldrige National Quality Award (MBNQA) ไดระดมสมองจากผบรหารและนกวชาการระดบแนวหนาของประเทศเพอ กาหนดเกณฑคณภาพแหงชาต กาหนดกรอบการบรหารจดการคณภาพ สอสาร มการกระตนใหองคกรตาง ๆ ทวทงสหรฐอเมรกา มการนาไปใชเพอปรบปรงคณภาพผลตภณฑ กระบวนการ และการใหบรการลกคาผรบบรการใหมประสทธผล ปจจบนเกณฑคณภาพท MBNQA ไดมการพฒนาการทางดานแนวคด โดยบรณาการกบแนวคดเชงคณภาพจากประเทศญปน เรยกวา “CWQC” (Company-Wide Quality Control) หรอการควบคมคณภาพทวบรษท เปนการกาหนดเกณฑบรหารคณภาพแบบองครวม (Total Quality Management: TQM)ตอมาไดรบความนยมและแพรหลายทงองคกรภาคธรกจและภาครฐ ไปทวโลก

สาหรบกรอบแนวคดของ TQM อธบายไดวา T (Total): การยนยอมใหทกคนปฏบตงานอยภายในองคกรไดเขามามสวนรวมในการจดตงและบรหารงานระบบคณภาพ ซงเกยวกบทงลกคาภายนอกและภายในโดยตรง Q (Quality): การสรางความพงพอใจของลกคาตอการใชประโยชนจากสนคาและบรการเปนหลก นอกจากนคณภาพยงมสวนเกยวของกบแนวความคดเชงระบบของการจดการ (Systematic Approach of Management) กลาวคอ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 123

2. การบรหารจดการคณภาพภาครฐ (Public Sector Management Quality Appraisal: PMQA)

ป ค .ศ .1987 Malcolm Baldr ige Nat ional

Quality Award (MBNQA) ไดระดมสมองจากผบรหาร

และนกวชาการระดบแนวหนาของประเทศเพอ กำหนด

เกณฑคณภาพแหงชาต กำหนดกรอบการบรหารจดการ

คณภาพ สอสาร มการกระตนให องคการ ตาง ๆ ทวทง

สหรฐอเมรกา มการนำไปใช เพอปรบปรงคณภาพ

ผลตภณฑ กระบวนการ และการใหบรการลกคาผรบ

บรการใหมประสทธผล ปจจบนเกณฑคณภาพท MBNQA

ไดมการพฒนาการทางดานแนวคด โดยบรณาการกบ

แนวคดเชงคณภาพจากประเทศญปน เรยกวา “CWQC”

(Company-Wide Quality Control) หรอการควบคม

คณภาพทวบรษท เปนการกำหนดเกณฑบรหารคณภาพ

แบบองค รวม (Tota l Qual i ty Management :

TQM)ตอมาไดรบความนยมและแพรหลายทง องคการ

ภาคธรกจและภาครฐ ไปทวโลก

สำหรบกรอบแนวคดของ TQM อธบายได ว า

T (Total): การยนยอมใหทกคนปฏบตงานอยภายใน

องคการ ไดเขามามสวนรวมในการจดตงและบรหารงาน

ระบบคณภาพ ซงเกยวกบทงลกคาภายนอกและภายใน

โดยตรง Q (Quality): การสรางความพงพอใจของ

ลกคาตอการใชประโยชนจากสนคาและบรการเปนหลก

นอกจากนคณภาพยงมสวนเกยวของกบแนวความคด

เชงระบบของการจดการ (Systematic Approach of

Management) กลาวคอ การกระทำสงใดๆ อยางเปน

ระบบทตอเนองและตรงตามแนวความคดด ง เดม

ของวงจรคณภาพทเรยกวา PDCA cycle เพราะฉะนน

ถาทำอยางตอเนองขนภายในแตละหนวยงานยอยของ

องคการหนงๆ กยอมจะเกดระบบคณภาพโดยรวม

M (Management): ระบบของการจดการคณภาพของ

องคการ ซงดำเนนการกำกบควบคมดวยผบรหารระดบ

ส ง ท จะม งมนปรบปร งและพฒนาระบบคณภาพ

ของ องคการ อยางสมำเสมอและตอเนองตลอดระยะ

เวลา (Cont inuous Qual i ty Improvement )

(Witcher,1990. อางใน สนทร พนพพฒน, 132-135)

สำหรบประเทศไทย ก.พ.ร. รวมกบสถาบนเพม

ผลผลตแหงชาต ไดจดทำแนวทางการประเมนตนเอง

และตวชวดในการประเมนคณภาพการจดการภาครฐ

(Public Sector Management Quality Appraisal:

PMQA) หลงจากการใหสวนราชการทดลองใชงานมา

ระยะหนง ในป 2552 ไดกำหนดใหนำ PMQA มาใชใน

การพฒนาคณภาพการจดการของสวนราชการแตยงไม

เตมรปแบบ (ปละ 2 หมวด) จนในป 2555 ไดกำหนด

ใหทกสวนราชการไดมการนำ PMQA มาใชทกหมวด

และม การตรวจรบรองและมอบรางว ลคณภาพ

การดำเนนการ ปจจบน PMQA มองคประกอบเปน

2 สวนหลก คอ (ก.พ.ร., 2558, 14)

สำหรบแนวทางการบรหารจดการคณภาพภาครฐ

มองคประกอบสำคญอย 2 สวนคอ คานยมในการดำเนนงาน

กบแนวทางการดำเนนงาน ดงน

ก. คานยม (Core Value)

ก า รดำ เน น ง านหมายถ ง คณล กษณะและ

บรรทดฐานทเปนลกษณะเฉพาะของสวนราชการนนๆ

และสงผลตอพฤตกรรม เพอเปนแนวทางในการประพฤต

ปฏบตของขาราชการ ทจะสนบสนนใหการบรหาร

จดการคณภาพมประสทธภาพ มประสทธผล ทงน

ก.พ.ร. กำหนด คานยมหลกทสวนราชการตองม 11 ขอ

ไดแก 1) การนำ องคการ อยางมวสยทศน 2) การสราง

ความเปนเลศทมงเนนผรบบรการ 3) การเรยนรของ

องคกร และของระดบบคลากร 4) การใหความสำคญ

กบบคลากรและเครอขาย 5) ความสามารถในการ

ปรบตว 6) การมงเนนอนาคตในสภาพแวดลอมปจจบน

7) การสนบสนนใหเกดนวตกรรม 8) การจดการโดยใช

124 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐ

ขอมลจรง 9) ความรบผดชอบตอสงคม 10) การมงเนน

ทผลลพธและการสรางคณคาสวนราชการ 11) มมมอง

ในเชงระบบ (ก.พ.ร.,2558, 21-31)

ข. แนวทางการดำเนนงาน

การบรหารจดการคณภาพควรพจารณาดำเนน

งานใหสอดคลองกบคานยมหลก (Core value) 11 ขอ

เชอมโยงเชงเปนแนวทางการดำเนนงานได 7 หมวด ดงน

(ก.พ.ร: 2558, 10-30)

หมวด 1 การนำองคกร ประกอบดวย 1) ผบรหาร

ของสวนราชการมบทบาทเกยวกบการกำหนด วสยทศน

คานยม และพนธกจการสงเสรมการประพฤตปฏบตตาม

หลกนตธรรม ความโปรงใสและความมจรยธรรม 2) การ

ประพฤตปฏบตตามกฎหมายอยางมจรยธรรม 3) มความ

รบผดชอบตอสงคมและการสนบสนนชมชนทสำคญ

หมวด 2 การวางแผนเชงยทธศาสตร ประกอบ

ดวย 1) การจดทำยทธศาสตร ทมความทาทายเชง

ยทธศาสตร และใชประโยชนจากความไดเปรยบเชง

ยทธศาสตร รวมถงการยกระดบความสามารถในการ

แขงขนผลการดำเนนการโดยรวม 2) การนำยทธศาสตร

ไปปฏบต โดยมวธการแปลงวตถประสงคเชงยทธศาสตร

ไปสการปฏบต การกำหนดตววดหรอตวชวดทสำคญ

ในการตดตามความกาวหนา รวมทงคาดการณผลการ

ดำเนนการในอนาคตของตววดหรอตวชวดเหลานกบ

คาเทยบเคยงทสำคญ

หมวด 3 การใหความสำคญกบผรบบรการและ

ผมสวนไดสวนเสย ประกอบดวย1) การมสารสนเทศผรบ

บรการและผมสวนไดสวนเสย 2) การสรางความผกพน

และตอบสนองความตองการของผ รบบรการและ

ผมสวนไดสวนเสย

หมวด 4 การวด การวเคราะห และการจดการ

ความร ประกอบดวย1) การวด การวเคราะห และ

การปรบปร งผลการดำเนนการของสวนราชการ

2) การจดการความร สารสนเทศ และเทคโนโลย

สารสนเทศ

หมวด 5 การมงเนนบคลากรการมงเนนบคลากร

ประกอบดวย 1) สภาพแวดลอมดานบคลากรทเกอหนน

ตอการปฏบตงานและมประสทธผล 2) การประเมน

ความผกพนของบคลากร และ 3) การพฒนาบคลากร

และผบรหาร

หมวด 6 การม ง เน นระบบการปฏบ ต ก าร

ประกอบดวย1) กระบวนการทำงาน เพอการออกแบบ

จดการ และปรบปรงผลผลตการบรการและกระบวนการ

ทำงานทสำคญ 2) ประสทธผลการปฏบตการเพอให

มนใจวาระบบปฏบตการมการบรหารจดการอยางม

ประสทธผลทงในปจจบนและเพออนาคต

หมวด 7 ผลลพธการดำเนนการ (Results)

ประกอบดวย1) ผลลพธดานประสทธผลและการบรรล

พนธกจ 2) ผลลพธดานการใหความสำคญผรบบรการ

และผมสวนไดสวนเสย 3) ผลลพธดานการม งเนน

บคลากร 4) ผลลพธดานการนำ องคการ และการกำกบ

ดแล 5) ผลลพธดานงบประมาณ การเงน และการเตบโต

6) ผลลพธด านประสทธผลของกระบวนการและ

การจดการหวงโซอปทาน

โดยสรปการพฒนาบรหารจดการคณภาพภาครฐ

ก.พ.ร. กำหนดใหทกสวนราชการตองจดใหมการ

ประเมนตามเกณฑและมาตรฐานตามทกำหนด และ

หลงจากการประเมนแลว สวนราชการจะสามารถ

วเคราะหจดแขง และโอกาสในการปรบปรงองคกร

(Opportunities for Improvement: OFIs) เพอนำไป

จดลำดบความสำคญในการปรบปรงองคกร ไดตอไป

โดยจดทำเปนแผนพฒนาปรบปรง ในขนตอนของ

การพฒนาปรบปรงนน ตามแผนภาพท 3

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 125

แผนภาพท 3 กระบวนการพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ

11

แผนภาพท 3 กระบวนการพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ

ทมา: ก.พ.ร., 2552, เอกสารการบรรยาย การใชเกณฑคณภาพการจดการภาครฐเพอการพฒนาระบบราชการ. หนา 13

ผลการศกษา

1. การดาเนนงานของกรมอนามย

1.1 การบรหารความเสยงทวทงองคกรของกรมอนามย กรมอนามยมการนาแนวทางการบรหารความเสยงตามกรอบของ COSO–ERM: 2004 ดงน

1.1.1 การจดสภาพแวดลอม (Environmental Embed) ภายในองคการ ใชแนวทางใชแนวทางของ COSO – ERM: 2004 เปนกรอบและแนวทางการดาเนนงาน มนโยบายการบรหารความเสยงทกาหนดใหการบรหารความเสยงเปนหนาทความรบผดชอบของทกหนวยงานและบคลากรทกคนทจะตองถอปฏบต มคณะกรรมการหมวด 2 (การวางแผนเชงยทธศาสตร) ทาหนาทในการขบเคลอนการดาเนนงาน มการกาหนดประเดนยทธศาสตรดานความเสยงของกรมอนามยคอ “ลดปจจยเสยง สรางปจจยเออดานสขภาพโดยการมสวนรวมของภาคเครอขาย”

1.1.2 การกาหนดวตถประสงค (Objective Setting) เพอสนบสนนใหโครงการสาคญตามแผนยทธศาสตร มการจดการความเสยงจนสามารถดาเนนงานไดตามเปาหมายทกาหนด

ทมา: ก.พ.ร., 2552, เอกสารการบรรยาย การใชเกณฑคณภาพการจดการภาครฐเพอการพฒนาระบบราชการ. หนา 13

ผลการศกษา

1. การดำเนนงานของกรมอนามย

1.1 การบรหารความเสยงทวท งองคกรของ

กรมอนามย กรมอนามยมการนำแนวทางการบรหาร

ความเสยงตามกรอบของ COSO–ERM: 2004 ดงน

1.1.1 การจดสภาพแวดลอม (Environmental

Embed) ภายในองคกร ใชแนวทางใชแนวทางของ

COSO – ERM: 2004 เปนกรอบและแนวทางการ

ดำเนนงาน มนโยบายการบรหารความเสยงทกำหนด

ใหการบรหารความเสยงเปนหนาทความรบผดชอบของ

ทกหนวยงานและบคลากรทกคนทจะตองถอปฏบต

มคณะกรรมการหมวด 2 (การวางแผนเชงยทธศาสตร)

ทำหนาทในการขบเคลอนการดำเนนงาน มการกำหนด

ประเดนยทธศาสตรดานความเสยงของกรมอนามยคอ

“ลดปจจยเสยง สรางปจจยเออดานสขภาพโดยการม

สวนรวมของภาคเครอขาย”

1.1.2 การกำหนดวตถประสงค (Objective

Se t t i ng ) เพ อสนบสนน ให โ คร งการสำคญตาม

แผนยทธศาสตร มการจดการความเสยงจนสามารถ

ดำเนนงานไดตามเปาหมายทกำหนด สอดคลองกบ

งบประมาณทไดรบ และการตอบสนองตวชวดสำคญ

ตามคำรบรองการปฏบตราชการกรมอนามย

1.13 การระบความเสยง (Event Identification)

ใชการระบความเสยงตามหลกการธรรมาภบาล 10

องคประกอบ ได แก ประสทธ ผล การม ส วนร วม

ประสทธภาพ การกระจายอำนาจ การตอบสนอง

126 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐ

นตธรรม ความรบผดชอบ เสมอภาค โปรงใส และการ

มงเนนฉนทามต

1 . 1 . 4 ก า ร ป ร ะ เ ม น ค ว า ม เ ส ย ง ( R i s k

Assessment) ใชการประชมเชงปฏบตการรวมกนของ

สวนงานทเกยวของ และผเชยวชาญ รวมกนประเมน

ความเสยง

1 . 1 5 ก า ร ต อ บ ส น อ ง ค ว า ม เ ส ย ง ( R i s k

Response) ใช 4T’s ในการตอบสนองความเสยง ไดแก

การหลกเลยงหรอหยดความเสยง (Terminate) การ

ควบคมความสญเสย (Treat) การรบความเสยงไวเอง

(Take) และการถายโอนความเสยง (Transfer)

1.1.6 กจกรรมการควบคม (Control Activities)

มการกำหนดใหนำโครงการ แผนงาน กจกรรมสำคญ

ตามยทธศาสตรของกรมฯ ทมระดบปานกลางขนไป

ตองมแผนบรหารความเสยงของโครงการ สวนปจจย

เสยงทมระดบความเสยงตำหรอคอนขางตำ ไมตองจดทำ

แผนบรหารความเสยง แตสวนงานตองมการตดตาม

เฝาระวงอยอยางตอเนอง

1 . 1 . 7 ข อ ม ล และก า รส อ ส า รค ว าม เ ส ย ง

(Information and Communication) มการสอสาร

ขอมลเชงความเสยงผานหลายชองทางการสอสารไปยง

กลมเปาหมาย เพอใหบคคลทเกยวของไดรบทราบขอมล

และนำไปสการปฏบตได

1.1.8 การตดตามเฝาระวง (Monitoring) มการ

ตดตาม กำกบผลการดำเนนงานใหเปนไปตาม นำผลการ

ดำเนนงาน ปญหา อปสรรค รวมทงประเดนความเสยง

เพอทบทวน กลยทธ กระบวนการ และเปาหมายให

เหมาะสม

ผลการดำเนนงานบรหารความเสยง ในชวง 5 ป

ทผานมา (2553 -2558) กรมอนามย มการระบ และ

ประเมนความเสยงโครงการตามแผนยทธศาสตรของกรม

อนามย และคดเลอกทมระดบความเสยงปานกลางขนไป

ท จะดำเนนงานไม ไดตามเปาหมายมาพนธกจละ

1 โครงการ โดยเฉล ยปละ 7 โครงการ มาจดทำ

แผนบรหารความเสยง ผลท เกดขน คอ เมอสนสด

ปงบประมาณโครงการทมระดบความลดลงคงเหลอ

ระดบตำหรอคอนขางตำ และไดสงผลใหการดำเนน

โครงการบรรลเปาหมายทกำหนดไว

อยางไรกตามแมวากรมอนามยไดนำการบรหาร

ความเสยงทวทงองคการ มาบรหารจดการไมตำกวา

10 ป และผลลพธการใชเครองมอจะมการนำเสนอตอ

สาธารณะวาสามารถดำเนนงานไดตามแนวทางและ

มาตรฐานททางการกำหนด และสนบสนนใหยทธศาสตร

ของกรมฯ บรรลเปาหมายทกำหนดไวกตาม แตจาก

ขอมลเชงประจกษและขอมลจากการสมภาษณแบบ

เจาะลก พบวากรมอนามยยงมการบรหารความเสยง

อยางไมเปนระบบ เหนไดจาก 1) เปนการนำเสนอ

ในภาพรวมของ องคการ และดำเนนงานในลกษณะเพอ

ใหมผลงานตามททางการกำหนดมากกวาหวงประโยชน

จากการใชเครองมอ 2) มการบรหารความเสยงเฉพาะ

โครงการสำคญตามประเดนยทธศาสตรเพอ ใหเปนไป

ตามเกณฑขนตำททางการกำหนดเทานน สวนโครงการ

และแผนงานอนท เกยวของ รวมทงกจกรรมสำคญ

ประจำวน (Routine) ยงไมปรากฏชดเจนวาไดม

การบรหารความเสยง 3) ไมปรากฏชดเจนของนโยบาย

ในการพฒนาการบรหารความเสยงใหเปนระบบ รวมทง

การสรางความตระหนกวาเปนหนาทของขาราชการ

ทกคนจนกลายเปนวฒนธรรมความเสยง (Risk Culture)

4) การสอสารเชงความเสยง (Risk Tone) จากผบรหาร

ระดบสงยงไมมความตอเนอง 5) ไมปรากฏชดเจนวา

มการนำผลการบรหารความเสยงมาเชอมโยงกบ

การบรหารเพอเพมมลคาใหกบองคการและนำมาเปน

ปจจยหนงในการพจารณาผลตอบแทนใหแกขาราชการ

1.2 การจดการคณภาพภาครฐ กำหนดนโยบายให

ทกสวนงานในสงกดมการทำ PMQA มาตงแตป 2548

เพอพฒนานำไปสองคกรมสมรถนะภาพสง และม

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 127

เปาหมายใหกรมอนามย ผานเกณฑการประเมนคณภาพ

ระดบพนฐาน (Certificate Fundamental level) และ

มการแต งต งคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ

ทำหนาทขบเคลอนการพฒนาการบรหารจดการคณภาพ

หากจำแนกตามหมวด ไดดงน

หมวด 1 ผนำองคกร มการกำหนดนยามและ

ความชดเจนของลกษณะองคกร ความทาทายตอ

องคกร มการทบทวนวสยทศน พนธกจ วฒนธรรม

องคกร เปาประสงค โดยนำขอมลความตองการ/ความ

คาดหวงของผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยและ

ผลการดำเนนงานมาประกอบการพจารณา มการสอสาร

ทศทางองคกร ทงภายในและภายนอก สนบสนนการ

สรางขวญกำลงใจบคลากร ปองกนความเสยงดวยระบบ

ควบคมภายใน และใชขอมลจาก Data Center มาทบทวน

และปรบปรงการดำเนนงานในปงบประมาณถดไป

หมวด 2 การวางแผนเชงยทธศาสตร มการนำ

ทศทางขององคกรมาเปนกรอบในการจดทำแผน

ยทธศาสตรทครอบคลมพนธกจของกรมอนามย กำหนด

Flow Chart แสดงขนตอน ระยะเวลา และผรบผดชอบ

ทชดเจน ผบรหารทกระดบมสวนรวมในการจดทำ

แผนยทธศาสตรโดยใชขอมลทงภายในและภายนอก

มาประกอบการพจารณา และใชกลยทธ “PIRAB”

ประกอบดวย การสรางภาคเครอขายและพนธมตร

(Partnership: P) การลงทนเพอการพฒนาโครงสราง

และระบบงาน(Investment: I) พฒนากระบวนการ

กำหนดนโยบายและกฎหมายดานสขภาพ (Regulation: R)

สรางความตระหนกรเพอการปรบเปลยนพฤตกรรม

สขภาพ (Advocacy: A) และพฒนาสมรรถนะบคลากร

(Building Capacity : B) มการถายทอดยทธศาสตร

เพอนำไปแผนงาน โครงการ และแผนปฏบตงานลงส

ระดบการปฏบต และสอสารสรางความเขาใจใหแก

ขาราชการผปฏบตผานชองทางตางๆ พรอมทงตดตาม

ผลการปฏบต

หมวด 3 การใหความสำคญกบผรบบรการและ

ผมสวนไดสวนเสย กรมอนามยจำแนกกลมผรบบรการ

และผ ม ส วนไดส วนเสยตามพนธกจและประเดน

ยทธศาสตร และจดชองทางรบฟงความตองการและ

ความคาดหวงของผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย

เพอนำขอมลมาวเคราะห กำหนดกลยทธ ออกแบบ

กระบวนการสรางคณคาการใหบรการ ประเมนความ

พงพอใจ และความไมพงพอใจหลงการใหบรการ และ

ปรบปรงการใหบรการและกระบวนการสรางคณคาอยาง

ตอเนอง เพอใหการบรการมคณภาพและตอบสนอง

ความตองการของผมสวนไดสวนเสย

หมวด 4 การวด การวเคราะห และการจดการ

ความร กรมอนามยไดใชและวเคราะหขอมลสารสนเทศ

เพอการวางแผน การตดตามกำกบ และวดผลการ

ดำเนนงาน ผานการประชมผบรหารเปนประจำทกเดอน

และการนเทศงานในระดบพนท มการพฒนาระบบ

E - Service เพอใหบรการแกประชาชนและภาค

เครอขาย พฒนางานดานสารสนเทศเพอใหมขอมล

ทเพยงพอในการวด วเคราะห และพฒนาองคความร

ของบคลากร รวมทงจดการแลกเปลยนเรยนรผาน

ชองทางตางๆ เชน ขมทรพยความรกรมอนามย (KM)

หมวด 5 การมงเนนทรพยากรบคคล กรมอนามย

ไดสำรวจความตองการ และวเคราะหปจจยทมผลตอ

ความผาสกของบคลากรในสงกด มระบบประเมนผล

การปฏบตงานและแผนการสรางความกาวหนาใน

สายงานเพอสรางขวญและกำลงใจในการปฏบตงาน

หมวด 6 การจดการกระบวนการ กรมอนามย

กำหนดกระบวนงานทสรางคณคาเพอตอบสนองผรบ

บรการและผมสวนไดสวนเสย โดยใชแนวคดหวงโซ

คณคา (Value Chain) มาออกแบบ และจดทำคมอ

การปฏบตงานทงในดานการใหบรการและงานสนบสนน

มการจดทำคมอคณภาพงานและสอสารสรางความเขาใจ

128 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐ

ในขนตอนการปฏบตแกเจาหนาททเกยวของ รวมทง

จดใหมแผนฉกเฉนทอาจเกดขนและมผลกระทบตอ

การปฏบตงาน

จากการทกรมอนามยมการจดการคณภาพ

ภาครฐมาตงแตป พ.ศ. 2548 สงผลใหการดำเนนงาน

โครงการตามพระราชดำร โครงการเฉลมพระเกยรต

และโครงการตามแผนยทธศาสตรทสำคญ ไดแก การ

พฒนาอนามยแมและเดก การลดปจจยเสยงเดกวยเรยน

และวยรน การแกปญหาโรคอวนคนไทย การสงเสรมสข

ภาพผสงอาย ความปลอดภยดานอาหารและนำ การ

พฒนาอนามยสงแวดลอม และการประเมนผลกระทบ

ตอสขภาพ บรรลเปาหมายตามทกำหนด และจาก

ผลการดำเนนงานการบรหารจดการคณภาพภาครฐ

ทำใหกรมอนามยไดรบรางวลดเดนดานการบรการ

ประชาชนจากสำนกงาน ก.พ.ร. และรางวลการปฏบตงาน

อกหลายรางวลจากสำนกงาน ก.พ.

อยางไรกด แมวากรมอนามยจะมการพฒนา

การบรหารจดการภาครฐตามแนวทางของ ก.พ.ร. และ

ไดผลลพธตามท รายงานตอสาธารณะเปนไปตาม

เปาหมายทกำหนด รวมทงไดรบการประเมนวาผานเกณฑ

มการบรหารจดการคณภาพภาครฐขนตำ (Fundamental

Level) จาก ก.พ.ร. แลวกตาม แตเมอพจารณาจาก

ความโดดเดนรายหมวดในการรบรางวลคณภาพการ

บรหารจดการภาครฐ พบวา กรมอนามยผานเกณฑฯ

เฉพาะหมวดท 1 การนำองคการและความรบผดชอบตอ

สงคม เมอป พ.ศ.2559 สวนหมวดอนๆ ยงไมผานเกณฑ ฯ

อนอาจเนองมาจาก 1) ผบรหารทผานมายงมนโยบาย

และความตระหนกทชดเจนพอในการนำเครองมอมา

สนบสนนใหกรมอนามยมธรรมมาภบาล และมสมรรถนะ

สง 2) เปนผลจาก ก.พ.ร. ไมไดกำหนดและชใหเหน

ความสมพนธทชดเจน ขาดการสอสารทำความเขาใจ

ทเพยงพอ ทำใหหนวยงานราชการรวมทงกรมอนามยมง

เนนการจดทำรายงานมากกวาสาระและผลลพธท

กระทบตอเปาหมายระยะยาว สงผลใหไมกลมกลนไปกบ

การดำเนนงานตามแผนยทธศาสตรและงานประจำ

จงสรางภาระงานและความไมประทบใจแกเจาหนาท

ผเกยวของ 3) การจดโครงสรางและผรบผดชอบในการ

ขบเคลอนการบรหารจดการคณภาพ ทมองคประกอบ

รปแบบการดำเนนงาน และบทบาทหนาททใกลเคยง

หรอคลายคลงกบคณะกรรมการชดอนๆ ทำใหเกดความ

ซำซอน และกรรมการสวนใหญมภารกจมาก ขาดความ

ตอเนองในการประชม 4) พลงอำนาจในการขบเคลอน

การดำเนนงานอยทเลขานการ แตเนองจากมเจาหนาท

มไม เพยงพอ ทำใหเปนขอจำกดททำใหไมสามารถ

ขบเคลอนงานใหเปนไปตามเปาหมาย 5) การนำโอกาส

ในการปรบปรง (Opportunity for Improvement:

OFI) สวนใหญมลกษะเปน Big Change ทตองใชสรรพ

กำลง และระยะเวลาในการดำเนนงานใหเกดผลสมฤทธ

2. การบรณาการการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการบรหารจดการคณภาพภาครฐ

2.1 ผลการศกษาจากการทบทวนวรรณกรรม

พบวา สามารถบรณาการและสนบสนนซงกนและกนใน

เชงระบบ และเชงกระบวนการไดดงน

2.1.1 การบรณาการระดบการจดการ กลาวคอ

ทงสองเครองมอเปนเครองมอการจดการองคกร ทชวย

สนบสนนใหการดำเนนงานบรรล เป าหมายและ

วตถประสงค โดยเจาของและผบรหารระดบสง (Top

Management) จะใหความสำคญการบรหารความเสยง

ท วท งองคการ ในดานความเสยงดานยทธศาสตร

(Strategic Risk) ดานภาพพจน (Reputation Risk)

และดานการปฏบตตามกฎเกณฑ (Compliance Risk )

จงการนำการบรหารความเสยงไปสอดแทรกในการนำ

องคกร และการวางแผนยทธศาสตร ขณะทผบรหาร

ระดบกลาง (Middle Management) จะใหความสำคญ

ตอการบรหารความเสยงทางธรกจ (Business Risk)

และด านการ เงน (F inanc ia l R i sk ) จ งมการนำ

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 129

การบรหารความเสยงไปสอดแทรกในการบรหาร

คณภาพในการวางแผนกลยทธ และการสรางความ

พงพอใจลกคาและผใชบรการ รวมทงในการบรหาร

ทรพยากรมนษย ขณะทผบรหารระดบลาง (Manager/

Head Section) จะใหความสำคญกบการบรหารความ

เสยงเชงปฏบตงาน (Operational Risk) จงมการนำ

การบรหารความเสยงไปสอดแทรกในการบรหาร

คณภาพในสวนของการบรหารขอมล การวเคราะห

การพฒนาความร เพอใหกระบวนการทำงาน/การให

บรการ การออกแบบผลตภณฑ เพอใหเกดความมนใจวา

ผใตบงคบบญชาในสงกดจะมขอมล มความรเพยงพอใน

การปฏบตงานประจำวน (Routine Task) รวมทง

การพฒนากระบวนการทำงาน เพอใหผลงานออกมา

อยางมประสทธภาพ มคณภาพ ไดมาตรฐานตามทกำหนด

ทงนผศกษาไดพฒนาการบรณาการการใชเครองมอ

บรหารความเสยงทวทงองคการ และการบรหารคณภาพ

ภาครฐในแตละระดบผบรหาร ตามแผนภาพท 4

แผนภาพท 4 การบรณาการการใชเครองมอบรหารความเสยงทวทงองคการ

และการบรหารคณภาพภาครฐในแตละระดบผบรหาร

16

แผนภาพท 4 การบรณาการการใชเครองมอบรหารความเสยงทวทงองคกร และการบรหารคณภาพภาครฐในแตละระดบผบรหาร

2.1.2 การบรณาการระดบกระบวนการ พบวา

หมวด 1 การนาองคกร ผบรหารสามารถนาแนวคดการบรหารความเสยงมาวเคราะหสถานการณทองคกรกาลงเผชญกบความเสยง กาหนดทศทางการนาองคการ นาแนวทางการจดสภาพแวดลอมใหมระดบความเสยงทเหมาะสม ซงชวยสงเสรมใหองคกรมภมคมกน รวมทงใชการสอสารเชงความเสยงเพอใหเกดความตระหนกในการชวยกนจดการความเสยง

หมวด 2 การวางแผนเชงยทธศาสตร การบรหารความเสยงจะเขาไปสอดแทรกการดาเนนงานใน 3 ขนตอนคอ ขนตอนเตรยมวางแผนยทธศาสตร โดยหนวยงานสามารถนาแนวทางการระบ ประเมนปจจยเสยง มาวเคราะหสถานการณ (Scenario Analysis) ทาใหการระบ และวเคราะหครอบคลมในทกมตมากขน ขนตอนการนาแผนยทธศาสตรไปสการปฏบต สามารถนาแนวคดการใชเครองมอตอบสนองความเสยง (Risk Response)ไปใชในการตดสนใจวาจะดาเนนการแกไข ปรบปรงในสวนทเปน OFIs โดยคานงความสมดลระหวางระดบความเสยงทลดลงกบตนทนการจดการ และตดตามกากบการดาเนนงานตามแผนยทธศาสตร โดยการบรหารความเสยงจะมสวนชวยใหการตดตามกากบแผนยทธศาสตรมประสทธภาพ แลวนาผลทไดมาถอดบทเรยน ศกษาทบทวน และปรบปรง เพอใหการดาเนนงานบรรลเปาหมายทตงไวตอไป

หมวด 3 การใหความสาคญกบผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย แมวาการบรหารความเสยงจะไมสงผลกระทบโดยตรงกบการสรางความพงพอใจใหกบผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยของสวนราชการกตาม แตสวนราชการทบรหารความเสยงอยางเปนระบบ จะทาใหเกดการจดการอยางมธรรมาภบาล ซงจะทาใหผมสวนไดสวนเสยเกดความมนใจและพงพอใจจากการใหบรการของหนวยงานทมธรรมมาภบาล

2.1.2 การบรณาการระดบกระบวนการ พบวา

หมวด 1 การนำองคกร ผบรหารสามารถนำ

แนวคดการบรหารความเสยงมาวเคราะหสถานการณท

องคกร กำลงเผชญกบความเสยง กำหนดทศทางการนำ

องคกร นำแนวทางการจดสภาพแวดลอมใหมระดบ

ความเส ยงท เหมาะสม ซ งช วยส ง เสรมใหองคกร

มภมคมกน รวมทงใชการสอสารเชงความเสยงเพอใหเกด

ความตระหนกในการชวยกนจดการความเสยง

หมวด 2 การวางแผนเชงยทธศาสตร การบรหาร

ความเส ยงจะเขาไปสอดแทรกการดำเนนงานใน

3 ขนตอนคอ ขนตอนเตรยมวางแผนยทธศาสตร โดย

หนวยงานสามารถนำแนวทางการระบ ประเมนปจจย

เสยง มาวเคราะหสถานการณ (Scenario Analysis)

ทำใหการระบ และวเคราะหครอบคลมในทกมตมากขน

ขนตอนการนำแผนยทธศาสตรไปสการปฏบต สามารถ

นำแนวคดการใชเครองมอตอบสนองความเสยง (Risk

130 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐ

Response) ไปใชในการตดสนใจวาจะดำเนนการแกไข

ปรบปรงในสวนท เปน OFIs โดยคำนงความสมดล

ระหวางระดบความเสยงทลดลงกบตนทนการจดการ

และตดตามกำกบการดำเนนงานตามแผนยทธศาสตร

โดยการบรหารความเสยงจะมสวนชวยใหการตดตาม

กำกบแผนยทธศาสตรมประสทธภาพ แลวนำผลทไดมา

ถอดบทเรยน ศกษาทบทวน และปรบปรง เพอใหการ

ดำเนนงานบรรลเปาหมายทตงไวตอไป

หมวด 3 การใหความสำคญกบผรบบรการและ

ผมสวนไดสวนเสย แมวาการบรหารความเสยงจะไม

สงผลกระทบโดยตรงกบการสรางความพงพอใจใหกบ

ผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยของสวนราชการกตาม

แตสวนราชการทบรหารความเสยงอยางเปนระบบ

จะทำใหเกดการจดการอยางมธรรมาภบาล ซงจะทำให

ผมสวนไดสวนเสยเกดความมนใจและพงพอใจจาก

การใหบรการของหนวยงานทมธรรมมาภบาล

หมวด 4 การวด วเคราะห และการจดการความร

สวนราชการสามารถนำแนวคดและกระบวนการบรหาร

ความเสยงไปสอดแทรกในการวด ว เคราะห และ

ก ารจ ดการความร ใ ห ม ป ระส ทธ ภ าพ เพ ม ข น ได

โดยการนำขอมลเชงความเสยงมาใชในการตงขอสงเกต

ปรบปรงแผนยทธศาสตรใหมประสทธภาพเพมขน

การจดการสารสนเทศและความร การบรหารความเสยง

อยางเปนระบบ จะตองทำใหองคกรมฐานขอมลเพอการ

สบคนท เพยงพอ ทนสมย และเพอสงเสรมการเปน

องคการ แหงการเรยนร (Learning Organization: LO)

ทด

หมวด 5 การมงเนนทรพยากรบคคล การบรหาร

ความเสยงมสวนสนบสนนใหมโครงสรางและระบบงาน

ทด การมพฤตกรรมยอมรบความเสยงทำใหผบรหารตอง

บรหารงานเพอประโยชนขององคกร เปนหลก รวมถง

การมความซอสตย มจรยธรรมองคกร มการมอบอำนาจ

มโครงสรางการจดองคกร และมาตรฐานการบรหารงาน

บคคลทด ซงสงเสรมใหเกดความผาสกและแรงจงใจ

ในการปฏบตงานทมงผลสำเรจของงานใหแกบคลากร

หมวด 6 การจดการกระบวนการ การบรหาร

ความเสยงจะชวยสงเสรมใหมกระบวนการสรางคณคา

ในการปฏบตงาน เนองจากการออกแบบระบบงานจะม

การคำนงถงความประหยด การลดความสญเสยทเกด

จากความเสยงและการพลกวกฤตใหเปนโอกาส

2.2 ผลการศกษาทกรมอนามย พบวากรมอนามย

ยงไมนำการบรหารความเสยงทวทงองคกรมาบรณาการ

เพอสนบสนนการจดการคณภาพในทกหมวด เหนไดจาก

หมวด 1 การนำองคกร พบวา ยงไมมการนำ

ขอมลเชงความเสยงจากการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม

มากำหนดเปาหมายในลกษณะทาทายทจะทำใหเกด

การเปลยนแปลงขนาดใหญ (Big Change) ทจะสงผลตอ

สขภาพอนามยของคนไทยอยางมนยสำคญ การสอสาร

ใหแกสาธารณชนยงไมมประสทธภาพเพยงพอทจะจงใจ

ใหเกดการมสวนรวมในการดแลสขภาพอนามย รวมทง

การสอสารจากผบรหารยงไมสามารถทำใหเจาหนาท

ระดบลางสามารถตอบโจทยไดวาการปฏบตหนาทของ

ตนจะสงผลตอกรมอนามย ตอประชาชนอยางไร รวมทง

ยงไมไดนำผลการดำเนนงานมาถอดบทเรยน เพอ

ปรบปรงทศทางและตวชวดใหเกดความเหมาะสม

หมวด 2 การวางแผนเชงยทธศาสตร พบวา ยงม

การบรหารความเสยงไมครอบคลมประเดนสำคญทาง

ยทธศาสตร ขาดการเชอมโยงระหวางแผนบรหาร

ความเสยงกบแผนการดำเนนงานตามยทธศาสตรเพอให

เกดการขบเคลอนการดำเนนงานใหเปนไปอยางม

ประสทธภาพ ขาดการสอบทาน(Back test) เปหมาย

ทางยทธศาสตรวามความสมเหตสมผลหรอไม รวมถง

ยงไมมความชดเจนการเตรยมความพรอมระบบ ICT

และบคลากร เพอรองรบการเปลยนแปลงเขาสยค

ประเทศไทย 4.0

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 131

หมวด 3 การใหความสำคญกบผรบบรการและ

ผมสวนไดสวนเสย พบวา ยงไมใหความสำคญกบการจด

สภาพแวดลอมท เออตอการใหบรการแกประชาชน

โดยเฉพาะอยางยง การนำ ICT มาสนบสนนการให

บรการ รวมถงการสงเสรมใหมวฒนธรรมการใหบรการ

(Service Mind Culture) แกเจาหนาท การสอสารกบ

ประชาชน ผมสวนไดสวนเสยและการเปดเผยขอมล

ความเส ยงท ส งผลกระทบตอสขภาพอนามยของ

ประชาชนยงไมครอบคลมอยางทวถงและเพยงพอ

หมวด 4 การวด วเคราะห และการจดการความร

พบวา ยงไมปรากฏชดเจนวามการ วดวเคราะหขอมลเชง

ความเสยงทกระทบตอการดำเนนงาน เพอนำมาทบทวน

ยทธศาสตรและเปาหมาย ทำใหบางโครงการไมไดตอบ

สนองตอเปาหมายสดทายของพนธกจและบางโครงการ

ไมมความคมคาทางการเงนและเชงเศรษฐศาสตร

การจดการระบบขอมลยงไมรวมศนย ขาดการปรบปรง

ขอมลเพอการบรหารใหสมบรณและทนสมย มขอมลใน

ลกษณะสญญาณเตอนภยลวงหนา (Early Warning

S i gn ) น อยมาก รวมท ง ย ง ไม ให ความสำคญกบ

การจดการความร (Knowledge Management: KM)

หมวด 5 การม งเนนทรพยากรบคคล พบวา

ยงไมมความชดเจนในการนำระบบคณธรรมมาใชในการ

ประเมนผลการโยกยาย การเลอนตำแหนง การสราง

บรรยากาศความผาส ก ในการปฏ บ ต ง านย ง ให

ความสำคญนอย ขาดความตอเนองในการประเมน

ความพงพอใจและความคาดหวงของเจาหนาท รวมทง

นำผลมาปรบปรงและพฒนาให เกดความพงพอใจ

ในการปฏบตงานเพมขน

หมวด 6 ก า รจ ดก า รกระบวนการ พบว า

ไมปรากฏความชดเจนในการวเคราะหและประเมน

ความคมคาในการพฒนาระบบงานและการลงทนระบบ

งานใหม คมอการปฏบตงานสวนใหญขาดการทบทวน

ระบบควบคมภายในใหเปนปจจบนเพอปองกนความ

เสยงความเสยหายทอาจเกดขน และไมพบแผนรองรบ

ความตอเนองในการใหบรการประชาชน (Business

Continues Plan: BCP)

อภปรายผล

จากผลการทบทวนวรรณกรรมและศกษาตวอยาง

การนำไปปฏบตจรงทกรมอนามย พบวาการบรหาร

ความเสยงและการจดการคณภาพ เปนเครองมอ

การจดการองคการ ทสำคญทชวยสนบสนนใหสวน

ราชการมการดำเนนงานใหบรรลเปาหมาย และเปน

องคกรทมสมรรถนะสง มความเปนธรรมมาภบาล

ทงนหากมการพฒนาเครองมอทงสองใหเปนระบบและ

บรณาการซงกนและกนแลว โดยเฉพาะการนำกระบวนการ

บรหารความเสยง ไดแกการ ระบ วเคราะห ประเมน

จดการและควบคมความเสยง และสอสารเชงความเสยง

ไปสนบสนนการดำเนนงานในแตละหมวดของการ

จดการคณภาพภาครฐแลว จะชวยเสรมใหการใชงาน

เครองมอทงสองมประสทธภาพเพมขน อยางไรกด

เครองมอทงสองมขอบเขตและกระบวนทคอนขาง

ซบซอน ไมสามารถเหนผลลพธในระยะเวลาอนสน

จำเปนทผบรหารสวนราชการจะตองขบเคลอนผลกดน

ในเชงนโยบาย การจดโครงสรางและมอบหมายผรบ

ผดชอบใหชดเจน สงเสรมใหมการสรางความรความเขาใจ

และทศนคตทด มการสอสารอยางทวถง โดยออกแบบให

เหมาะสมกบภารกจของแตละหนวยงาน ทสำคญคอตอง

พยายามสอดแทรกใหเปนสวนหนงในงานประจำ

ขอเสนอแนะ

เพอใหสวนราชการมการบรหารความเสยงทวทง

องคการ และการจดการคณภาพภาครฐอยางเปนระบบ

และมการบรณการซงกนและกน ผศกษาจงมขอเสนอ

แนะการพฒนาการใชเครองมอทงสอง ดงน

132 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐ

1 ขอเสนอแนะเกยวกบการบรหารความเสยง ทวทงองคการและการจดการคณภาพภาครฐของสวนราชการ

มประเดนสำคญทควรปรบปรง ดงน

1 ) ค ว รทบทวน โ ค ร ง ส ร า ง ร ะบบ ง าน แ ล ะ

กระบวนการบรหารความเสยงและการจดการคณภาพ

ทมอยใหเปนระบบ ทงนควรยดหลกและแนวทางของ

COSO – ERM: 2004 และแนวทางของ ก.พ.ร. เปนแนว

ปฏบต

2) ผบรหารควรมนโยบายทชดเจนในการนำเครองมอ

การจดการทงสองมาใชงาน มการสอสารสรางความร

ความเขาใจ มแผนการดำเนนงานทเปนรปธรรม ทงน

การสรางองคความรอาจใชวธการการศกษาดงาน

หนวยงานทมการใชเครองมอการจดการทงสองอยางเปน

ระบบ เพอนำมาเปนคเทยบและถอดบทเรยน จะทำใหม

การพฒนาทรวดเรวขน รวมทงอาจจดหาทปรกษา

มาใหคำแนะนำ เพอชวยกำหนดกรอบและแนวทาง

การดำเนนงานทถกตอง

3) ควรใหความสำคญกบการสรางจตสำนกเชง

คณภาพและความเสยง (Quality & Risk Awareness)

ใหเกดขนจนเปนสวนหนงของวฒนธรรมองคกร ทงน

ปจจยสำคญในการขบเคลอนใหประสบความสำเรจคอ

การทผบรหารระดบสงของกรมอนามยตองเปนแบบ

อยางทด (Role Model) รวมท งสรางจตสำนกใน

ผบรหารทกระดบให ใชขอมลเช งคณภาพและเชง

ความเสยง โดยพจารณาถงคณภาพของงาน ระดบความ

เสยง ควบคกบตนทนและผลตอบแทนทจะไดรบทกครง

ทมการตดสนใจ

2 ขอเสนอแนะการบรณาการ การนำการบรหารความเสยงทวทงองคการ มาสนบสนนการจดการคณภาพภาครฐ

หมวด 1 การนำ องคการ ผบรหารสวนราชการ

ควรใหความสำคญโดยมนโยบายทจะพฒนาการบรหาร

ความเสยงและการจดการคณภาพใหเปนระบบ ควรม

คณะกรรมการระดบกรมทมระดบอธบดเปนประธานทำ

หนาทขบเคลอนในภาพรวม มการจดตงคณะกรรมการ

ประจำหนวยงานทมผบรหารสงสดของหนวยงานเปน

ประธาน มการกำหนดและทบทวนนโยบายความเสยง

และควบคมภายใน การประเมน OFI ใหสอดคลองกบ

บรบทของกรมทเปลยนแปลงไป มกระบวนการกำกบ

ตรวจสอบความกาวหนาในการดำเนนงาน มการ

จดสภาพแวดลอมในการดำเนนงานใหมความเปน

ธรรมมาภบาล และทสำคญตองมการสอสารเชงความ

เสยง (Risk Speech Tone) กบเจาหนาทในทกระดบ

อยางตอเนอง

หมวด 2 การวางแผนยทธศาสตร ควรบรณาแผนงาน

ตามยทธศาสตรและกำหนดเปาหมายเชงทาทายเพอให

เกดการเปลยนแปลงขนาดใหญ (Big Change) ใหเกด

ผลกระเพอมตอพนธกจอยางมนยสำคญ ควรมการระบ

และประเมนปจจยเสยงระดบ องคการ ทจะทำใหไม

บรรลเปาประสงคใหครบถวน ทงแผนงานตามประเดน

ยทธศาสตรและกจกรรมสำคญ รวมทงเหตการณเชงลบ

(Event Risk) และหากประเมนแลวพบวามระดบความ

ความเสยงทตองจดการ ควรใหหนวยงานมการจดการ

ความเสยง ทงน ควรมการบรณาการปจจยเสยงตางๆ

ระดบองคการ ในรปแผนทความเสยง (Risk Map) และ

มการบรณาการ การบรหารความเสยง การปฏบตตาม

หลกเกณฑ เขากบแนวทางการจดการธรรมาภบาล

ทเรยกวา GRC ( Good Governance, Compliance,

Risk) เพอไมใหเปนภาระงานและเกดประสทธภาพใน

การจดการ

หมวด 3 การใหความสำคญกบผมสวนไดสวนเสย

ควรนำโอกาสในการปรบปรง (OFI) ทไดรบการสะทอน

จากผมสวนไดสวนเสย รวมทงจากค เทยบมาเขาส

กระบวนการจดการ ควรมการสอสารและเผยแพร

ประเดนความเสยงทกรมอนามยเผชญใหสาธารณชน

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 133

ไดทราบอยางตอเนอง มการประเมนความตองการ

ความคาดหวงและความกงวลของผมสวนไดสวนเสย

เพอนำมาปรบปรงการใหบรการ และควรมมาตรฐานการ

ใหบรการ (Serv ice Level Agreement : SLA)

ครอบคลมทกกจกรรมในการใหบรการ

หมวด 4 การวเคราะหและการจดการความร ควรม

การใหความร ความเขาใจ การบรหารคณภาพและ

การบรหารความเสยงแกบคลากรทกระดบอยางตอเนอง

จนกลายเปนสวนหนงของวฒนธรรมองคกร (Quality &

Risk Culture) สงเสรมใหมการวเคราะหขอมลเชงลก

เพอพลกวกฤตใหเปนโอกาส หรอเพอสรางมลคาเพม

(Value Creation) และควรนำหลกการและเครองมอ

การวเคราะหความคมคามาใชในการจดทำโครงการและ

การลงทนใหมๆ เพอใหเกดความสมดลระหวางความเสยง

ตนทน และผลประโยชนทสงผลตอผลสมฤทธของ

กรมอนามย และเพมขดความสามารถในการปฏบตงาน

ดวยเครองมอ KM หลายเครองมอไปพรอมๆ กน

หมวด 5 การบรหารงานบคลากร ควรมการจดสภาพ

แวดลอมการทำงานใหเหมาะสมเพอสรางความผาสก

ใหแกบคลากรทกระดบ ปรบปรงระบบประเมนผล

การปฏบตงานใหเปนธรรมและมความโปรงใส มการนำ

ผลการบรหารความเสยงและการบรหารจดการคณภาพ

ไปเชอมโยงกบการพจารณาคาตอบแทนแกเจาหนาท

หมวด 6 กระบวนการปฏบตงาน ควรมการทบทวน

คมอการบรหารความเสยงและคมอคณภาพเพอใชเปน

กรอบและแนวทางในการดำเนนงานใหแกหนวยงาน

คมอทกคมอควรระบจดควบคม จดเฝาระวง และควร

พฒนาระบบ ICT สนบสนนการปรบกระบวนการใหเกด

ประสทธภาพ โดยเฉพาะกระบวนการทเกยวของกบการ

ใหบรการประชาชน ควรปรบปรงระบบใหสามารถ

สงสญญาณเตอนภย (Early Earning system: EWS)

และยกระดบแผนฉกเฉนเปนแผนความตอเนองทาง

ธรกจ (Business Continuity Plan: BCP)

3 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

การจดการภาครฐและการบรหารความเสยงทวทง

องคการ ถอเปนเครองมอการบรหารราชการทสำคญ

ทจะเพมสมรรถนะของระบบราชการและสงเสรมใหม

ความเปนธรรมาภบาล อยางไรกด เนองจากลกษณะ

เครองมอการจดการองคการ ทงสอง มขอบเขตและ

กระบวนงานทคอนขางซบซอน ไมสามารถเหนผลลพธ

ในระยะเวลาอนสน ความแตกตางในบรบทและพนธกจ

ของแตละหนวยงานราชการทำใหมขอจำกดในการ

ใชงานทแตกตางกน จงควรท ก.พ.ร. ตองทบทวน

มาตรฐานและแนวทางทมลกษณะเปน One site fit all

ในปจจบนเปน Tailor made ใหเหมาะสมแตละสวน

ราชการมากขน โดยมงผลสมฤทธและใหมการบรณาการ

ซงกนและกนเพอลดภาระงาน รวมทงตองสนบสนน

การใหความร ความเขาใจและแนวทางการนำไปใชเพมขน

รวมทงมการกำหนดใหผลการดำเนนงานดานคณภาพ

และความเสยงเชอมโยงกบผลตอบแทนกบขาราชการ

ทกระดบ เพอจงใจใหเกดขบเคลอนการพฒนาอยางจรงจง

4 ขอเสนอเชงวชาการ

การศกษาครงนเปนการวเคราะหภายใตบรบทของ

กรมอนามย เทานน ควรศกษาสวนราชการแหงอนๆ

เพอเปรยบเทยบผลการศกษาเพอเหนสถานการณ

ในภาพรวมของการบรหารความเสยงทวทงองคการ และ

การจดการคณภาพภาครฐของระบบราชการใหชดเจน

ขน และเนองจากการศกษาครงน ดำเนนการในชวงเวลา

ทจำกด จงเปนการศกษาในภาพรวมและศกษาเชง

คณภาพเปนหลก ดงนนในการศกษาครงตอไป การจำกด

ขอบเขตการศกษาใหแคบลง เนนเฉพาะบางประเดนเพอ

ใหเหนความคมชด และมการศกษาเชงปรมาณประกอบ

ดวยจะไดมตเชงลก และสามารถเจาะลกในประเดน

ทสนใจ เพอนำผลการศกษาไปใชในการพฒนาการใช

เครองมอการจดการทงสองใหมประสทธภาพมากขน

ตอไป

134 พฤษภาคม - สงหาคม 2560

การบรณาการบรหารความเสยงทวทงองคการกบการจดการคณภาพภาครฐ

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กรมอนามย. (2551). คมอการประยกตใช PMQA กรมอนามย. กรงเทพฯ : (ม.ป.พ.).

(2553). รายงานสรปผล การพฒนาระบบราชการกรมอนามย ป 2547-2553. (2553). กรงเทพฯ :

กลมพฒนาระบบบรหาร กรมอนามย.

(2554). งานประจำป 2558. (2558). กรงเทพฯ : กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข.

(2558). รายงานผลการดำเนนงานตามแผนบรหารความเสยง กรมอนามย. (2554-2558).

กรงเทพฯ : โรงพมพสำนกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

พส เดชะรนทร. (2549). การพฒนาองคการใหมขดสมรรถนะสง (High Performance Organization).

ชดเครองมอการเรยนรดวยตนเอง. กรงเทพมหานคร: สำนกงานคณะกรรมการพฒนาระบบ ราชการ.

มโนชย สดจตร. (2552). คมอการบรหารความเสยงทวทงองคกรสำหรบพนกงาน ธ.ก.ส.. กรงเทพฯ : ธนาคาร

เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.).

(2557). การนำระบบการบรหารความเสยงทวทงองคการ มาสนบสนน ประสทธผลการดำเนนงาน

ในสถาบนการเงนเฉพาะกจ ศกษากรณธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส) (2557). :

ดษฎนพนธรฐประศาสนศาสตร วทยาการนวตกรรมการจดการ, มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

รตนโกสนทร.

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.). (2554). คมอคำอธบายตวชวด การพฒนาคณภาพ

การบรหารจดการภาครฐ ปงบประมาณ 2554. กรงเทพฯ : บรษท วชน พรนท แอนด มเดย จำกด.

(2558). เกณฑคณภาพการบรหารจดการภาครฐ พ.ศ. 2558. บรษท วชน พรนท แอนด มเดย

จำกด. กรงเทพฯ.

สนทร พนพพฒน. (2542). รปแบบและการประยกตใช TQM สำหรบสถานศกษา. วารสาร For Quality. (ฉบบ

เดอนมนาคม – เมษายน 2542) ไมระบโรงพมพ. กรงเทพฯ.

ภาษาองกฤษ

Anderson, K., & Terp, A., (2006). Strategic risk management practice: How to deal effectively.

Cambridge, UK: Cambridge University press.

Beasley, Mark S., (2006). The Impact of enterprise risk management on the internal audit

function. North Carolina, USA: The enterprise risk management Initiative division North

Carolina State University.

Berg, H. Peter. (2010). “Risk management: Procedures, method and experiences”. Rtrevino

creative marketing (RT&A). 2 (17), 79-95.

พฤษภาคม - สงหาคม 2560 135

Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (COSO). (2004). COSO:

Enterprise risk management-integrated framework. n.p.: COSO, Advisory Council.

Crockford, G.N., (1982). “The bibliography and history of risk management”. The Geneva paper

on Risk and Insurance. 7 (23), 169-179.

Derrocks, VC., (2010). Risk management and value creation. (Doctoral dissertation in Business

Administration), The Business School of Nelson Mandela Metropolitan University (NMMU),

Port Elizabeth, Republic of South Africa.

International Organization for Standardization (ISO) 31000. (2009). Risk management principles

and guidelines on Implementation. Geneva Switzerland: ISO. Customer Service.

Kimbrough, R.L., & Paul, J. Componation. (2009). “Relationship between organizational culture and

enterprise risk management”. Engineering Management Journal. 4, 45-78.

Lam, Jam. (2001). Enterprise risk management: Incentives and control. San Francisco, USA:

Wiley press.

Steinberg, Richard M., (2004). Enterprise risk management- integrated framework executive

summary. New York: COSO advisory.

„∫ ¡—§√ ¡“™‘°«“√ “√ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“

√—∫ à«π≈¥ Òı% ®“°√“§“ª°µ‘

°√ÿ≥“ àß„∫ ¡—§√‰ª∑’Ë°Õß∫√√≥“∏‘°“√«“√ “√ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“ ‡≈¢∑’Ë Ù˜/ÒÒ À¡Ÿà Ù Õ“§“√»Ÿπ¬å —¡¡π“ ™—Èπ ı„π∫√‘‡«≥ ∂“∫—πæ—≤π“¢â“√“™°“√æ≈‡√◊Õπ (°.æ.)∂.µ‘«“ππ∑å µ.µ≈“¥¢«—≠ Õ.‡¡◊Õß ®.ππ∑∫ÿ√’ ÒÒ‚∑√. Ú-ıÚ˜-˜¯Û-˘ ‚∑√ “√ Ú-ıÚ˜-˜¯Ú¯

À¡“¬‡Àµÿ ºŸâ π„® àß∫∑§«“¡«‘™“°“√≈ß«“√ “√ À√◊Õ≈ß‚¶…≥“°‘®°“√ µ‘¥µàÕ‰¥âµ“¡∑’ËÕ¬Ÿà¢â“ßµâπ

¢â“懮â“...........................................................................¢Õ∫Õ°√—∫‡ªìπ ¡“™‘°«“√ “√ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“ ‡ªìπ√–¬–‡«≈“ Ò ªï √«¡ Û ©∫—∫

°“√™”√–‡ß‘π‡ß‘π ¥ ∑’Ë  ”π—°ß“π‡≈¢“∏‘°“√  ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“

µ—Ϋ·≈°‡ß‘π À√◊Õ ∏π“≥—µ‘ ®”π«π Ú¯ı ∫“∑ ( Õß√âÕ¬·ª¥ ‘∫Àââ“∫“∑∂â«π)  —Ëß®à“¬‰ª√…≥’¬åππ∑∫ÿ√’„ππ“¡ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“ (√«¡§à“®—¥ àß∑“߉ª√…≥’¬å√“§“‡≈à¡≈– Ò ∫“∑) À√◊Õ

‚Õπ‡ß‘π‡¢â“∫—≠™’ «“√ “√ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“ ‡≈¢∑’Ë∫—≠™’ ˘¯-Ú-ˆˆıÛ-Ú ∏𓧓√∑À“√‰∑¬ “¢“·§≈“¬ ππ∑∫ÿ√’ ·≈–°√ÿ≥“ àß FAX „∫‚Õπ‡ß‘π·≈–„∫ ¡—§√ ¡“™‘°¡“∑’Ë ‚∑√ “√À¡“¬‡≈¢-ÚıÚ˜-˜¯Ú¯

∑—Èßπ’È¢Õ„ÀâÕÕ°„∫‡ √Á®√—∫‡ß‘π„ππ“¡........................................................................................................

‚¥¬ àß«“√ “√ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“∂÷ߢâ“懮â“∑’Ë...................................µ√Õ°/´Õ¬...................................

∂ππ......................................·¢«ß/µ”∫≈......................................‡¢µ/Õ”‡¿Õ.......................................

®—ßÀ«—¥.............................√À— ‰ª√…≥’¬å.............................‚∑√»—æ∑å.............................‚∑√ “√.............................

กรณาสงใบสมครไปท กองบรรณาธการวารสารสถาบนพระปกเกลา สถาบนพระปกเกลา

ศนยราชการเฉลมพระเกยรต ๘๐ พรรษา อาคารรฐประศาสนภกด ชน ๕ (โซนทศใต) เลขท ๑๒๐ หม ๓ ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ ๑๐๒๑๐

โทรศพท ๐ ๒๑๔๑ ๙๖๓๗, ๐ ๒๑๔๑ ๙๖๒๙ โทรสาร ๐ ๒๑๔๓ ๘๑๘๑

ธณาณต จำนวน ๓๓๐ บาท (สามรอยสามสบบาทถวน) สงจาย ปณ.ศนยราชการเฉลมพระเกยรตฯ

๑๐๒๑๕ ในนามสถาบนพระปกเกลา หรอ

โอนเงนเขาบญช ชอบญช วารสารสถาบนพระปกเกลา ธนาคารกรงไทย สาขาศนยราชการ

เฉลมพระเกยรต อาคารรฐประศาสนภกด เลขทบญช ๙๕๕-๐-๐๓๖๓๖-๗ และกรณาสง FAX

ใบโอนเงนและใบสมครสมาชกมาท โทรสารหมายเลข ๐ ๒๑๔๓ ๘๑๘๑

„∫ —Ëß‚¶…≥“

«“√ “√ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“

„ππ“¡ ∫√‘…—∑ Àâ“ß √â“π.........................................................................................................................

¢â“æ‡®â“ π“¬ π“ß π. . ..................................................................................................¬‘π¥’≈ß‚¶…≥“ ( ‘Ëß‚¶…≥“)

.........................................................................„π«“√ “√ ∂“∫—πæ√–ª°‡°≈â“ ©∫—∫∑’Ë..................ªï∑’Ë...................

¥â«¬‡√◊ËÕß...........................................................................‡π◊ÈÕ∑’Ë∑’Ë≈ß‚¶…≥“......................¢π“¥.....................Àπâ“

‚¥¬¡’·¡ààæ‘¡æå¢âÕ§«“¡∑’Ë‚¶…≥“......................................™‘Èπ Õ—µ√“‚¶…≥“ ‡ªìπ‡ß‘π.....................................∫“∑

≈ß™◊ËÕ......................................................................(ºŸâ —Ëß‚¶…≥“/ºŸâ®—¥°“√)

«—π∑’Ë..............‡¥◊Õπ..........................æ.». ..................

Õ—µ√“§à“‚¶…≥“ Ò ©∫—∫ Ò ªï (Û ©∫—∫)

ª°À≈—ß Ù  ’ª°À≈—ߥââ“π„π Ù  ’ª°Àπâ“¥â“π„π Ù  ’ª°√Õ߇µÁ¡Àπâ“ Ù  ’‡π◊ÈÕ„π‡µÁ¡Àπâ“ ¢“«-¥”‡π◊ÈÕ„π§√÷ËßÀπâ“ ¢“«-¥”

Úı,Ú,Úı,Òı,Ò,ˆ,

˜,ıı,˜,Ù,Ú˜,Òı,

รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา เทสโก โลตส

รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา บรษท ปตท. จำกด (มหาชน)

รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา บรษท ปตท. จำกด (มหาชน)

รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา กลมธรกจการเงนเกยรตนาคนภทร

รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา กลมธรกจการเงนเกยรตนาคนภทร

รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา ธนาคารอาคารสงเคราะห

ทำใหคนไทยม “บาน”

บรษท นามยง เทอรมนล จำกด (มหาชน)

รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา ธนาคารอาคารสงเคราะห

ทำใหคนไทยม “บาน”

บรษท นามยง เทอรมนล จำกด (มหาชน)

NAMYONG

รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา บรษท โตโยตาธนบร จำกด บรษท ลอกซเลย จำกด (มหาชน)

รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา รวมสนบสนนการจดพมพวารสารสถาบนพระปกเกลา บรษท โตโยตาธนบร จำกด บรษท ลอกซเลย จำกด (มหาชน)