པར་སག་གསལ་བཤད།

འཇམ་མགན་བ་གས་མཐའ་ཡས་གསང་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད་ཅས་པ་རང་

སར་ཁམས་བ་བཤད་ག་ནས་མཁན་རན་པ་ཆ་ཚ་བརན་མཆག་དབར་བཞགས་པས་

གག་ཀད་ད་འབ་ལན་ཞས་པ་དང་ཞ་དག་མཛད་པ་ད་ཉད། སར་མཁན་རན་པ་ཆ་

ཕན་ཚགས་རམ་རལ་མཆག་ག་ཞལ་ས་ནས་གས་པར་ཤས་བ་མཛད་འད་གག་ཀད་

ཨ་ཕར་ipadསབས་བདར་གཟགས་ཆག་པ་ཞག་འཇག་རར་པར་སག་གས་ཞས་

ཕབས་དན་བཞན་རང་སར་ག་ཤས་རབ་བཟང་པ་རང་ཤག་ད་ཆད་གདན་གས་སར་

དཔལ་སངས་ཤང་སར་དང་། མ་རགས་དཔ་སན་ཁང་ནས། ༡༩༨༢ལའ་དབ་གསམ་

ཅན་པར་གཞ་དང། ༢༠༠༢ལའ་དབ་གཅག་ཅན་པར་གཞ་གསམ་དང་ཞབ་བསར་ཞ་

དག་བས་པའ་འབ་བཅས་ཐ་མའ་ཐག་གཅད་གས་པ་ཁ་བས་ཞས། མ་རགས་དཔ་

སན་ཁང་ག་པར་གཞ་སན་རས་གཉས་ནང་དཔལ་སངས་ཤང་པར་དང་བསར་སབས་

ཕང་ཆད་ཤར་བ་ཁག་གསམ་ཙམ་དང་། ཚག་རང་ཆད་པ་དང་འབ་ནར་སགས་མང་

ད་འདག་པ་ཞ་བཅས་བས། སར་གཟན་དཀར་ཐབ་བསན་ཉ་མ་མཆག་ག་ཞ་དག་

དང་ས་བཅད་མཛད་པའ་དབ་ལ་གཏགས་ཏ་འབ་བཅས་ཚར་གཅག་ཞས་པ་དང་

ཆབས་ཅག །ད་ཐངས་ར་འགལ་ཕས་ཏ་ར་བ་ཡག་འབ་དམར་པར་བསར་བ། དཔ་

གཟགས་ས་རང་ད་སར་དཔལ་སངས་ཤང་སར་ལར་པས་བཞ་བས་པའ་པར་གཞ་

གཅག །དབ་གསམ་བས་པའ་དབ་གཟགས་མག་ཚམ་མའ་པར་གཞ་གཅག །

ཨ་ཕར་འཇག་ར་དབ་གསམ་ཅན་དཀར་ཆག་ལ་མནན་ན་གཞང་ག་ས་བཅད་དཀས་

ས་རང་འཚལ་ཐབ་པའ་པར་གཞ་གཅག་བཅས་པར་གཞ་ཁག་གསམ་པར་སག་ཞས་

ཡད། །དའང་དབ་གཟགས་དང་ཨ་ཕར་འཇགས་རའ་ནང་ས་བཅད་ཡག་འབ་ཅང་ཆ་

བ་ཁ་དག་ས་ནག་ཏ་བསར་བ་ན་རམ་པ་པའ་གསང་མན་པ་དང་དས་དབ་གཟགས་ས་

འག་ལར་གཟགས་བདའ་ཕར་བཀད་པ་ཡན་ན། །ཞས་པའང་བ་གས་ཕན་ཚགས་ནས་

༢༠༡༤ལའ་ཟ་༡ཚས་༡༢ཉན་བས་པ་དགའ། །

01

དཀར་ཆག

ཤས་བ་ཀན་ལ་ཁབ་པའ་གཞང་ལགས་ཉང་ངའ་ཚག་གས་རམ་པར་

འགལ་བ་ལགས་བཤད་ཡངས་འད་ཤས་བ་མཐའ་ཡས་པའ་

ར་མཚ་ཞས་བ་བ་བཞགས་ས། །

༡ ཞང་ཁམས་སར་བསན་པ་ཐག་པ་ཆན་པའ་ལགས་

ལར་བརད་པའ་སབས། ...................................................................2

༢ འཇག་རན་བ་བག་ཏ་བསན་པ་ཐག་དམན་པ་དང་ཐན་མང་ད་

བརད་པའ་སབས། ........................................................................3

༣ དས་ཀ་འཁར་ལའ་ལགས་དམགས་ས་བསལ་བ་དང་འཇལ་བད་

ཚད་བརད་པའ་སབས། ..................................................................6

༤ འཁར་བ་འགབ་བད་ར་རན་བསན་པའ་སབས། .........................................8

གཉས་པ། འདལ་བད་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ། ................................11

༡ སན་པ་ཉད་སན་བང་ཆབ་ཀ་ལམ་ད་ཇ་ལར་གཤགས་པའ་སབས། ....................11

༢ སན་པ་མངན་པར་རགས་པར་འཚང་ར་བའ་བཞད་པ་

ཐ་དད་པའ་སབས། ...................................................................13

༣ སལ་པའ་སས་ཞང་འདར་མཛད་པ་བཅ་གཉས་བསན་པའ་སབས། ...................14

༤ འད་གསལ་ར་ར་ར་མའ་ལགས་ཀ་ས་དང་ཞང་ཁམས་

ཁད་པར་ད་ཕ་བའ་སབས། ..........................................................15

གསམ་པ། བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་བའ་སབས། ..............................17

02

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

༡ བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ངས་གཟང་་བའ་སབས། .........................................17

༢ ལང་ག་ཆས་འཁར་བ་བག་ཏ་དབ་བའ་སབས། .........................................19

༣ བཀའ་ཡ་བས་བ་རམས་བཤད་པའ་སབ། ...............................................21

༤ ས་འགར་རང་མའ་བབ་ལགས་བཤད་པའ་སབས། .....................................22

བཞ་པ། རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ། ........24

༡ བསན་པ་འཕགས་པའ་ཡལ་ཇ་ལར་དར་བའ་སབས། ....................................24

༢ གངས་ཅན་ལངས་ས་བསན་ར་འདལ་བ་དར་བ་

དབང་བཤད་རན་ག་བང་བ་བརད་པའ་སབས། ...................................26

༣ སབ་བརད་ཤང་ར་རམས་ཀ་བང་བ་བརད་པའ་སབས། ................................30

༤ རག་གནས་ཞར་བང་དང་བཅས་པའ་བང་བ་བརད་པའ་སབས།........................34

ལ་པ། ལག་པ་ཚལ་ཁམས་ཀ་བསབ་པའ་རམ་པ་ཕ་བ། ................................40

༡ སབ་དཔན་དང་སབ་མའ་མཚན་ཉད་དང་། བསན་ཚལ།

འཆད་ཉན་བཅས་བཤད་པའ་སབས། ..................................................40

༢ ས་ཐར་ག་སམ་པ་རབ་ཏ་ཕ་བའ་སབས། ..................................................42

༣ བང་སམས་ཀ་བསབ་པ་བརད་པའ་སབས། ............................................46

༤ རག་འཛན་ག་སམ་པ་སར་བཤད་པའ་སབས། .........................................49

དག་པ། ཐས་པའ་རམ་པ་ཕ་བ། ................................................................53

༡ ཐན་མང་རགས་པའ་གནས་དང་འཇག་རན་པའ་ལམ་

རམ་པར་གཞག་པའ་སབས། .............................................................53

༢ ཐག་པ་ཆ་ཆང་ཤས་བ་སའ་གནས་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས། .......................63

༣ ར་མཚན་ཉད་ཀ་ཐག་པ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས། .................................70

03

༼༡༽ དཀར་ཆག

༤ གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པའ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས། ............................78

བདན་པ། ལག་པ་ཤས་རབ་ཀ་བསབ་པ་རམ་པར་ཕ་བ། .............................88

༡ འཇལ་བད་ཀ་ལའ་མག་རམ་པར་ངས་པའ་སབས། ....................................88

༢ འཁར་ལ་གསམ་ག་དང་ངས་དང་བདན་གཉས་

རན་འབལ་རམ་པར་ངས་པའ་སབས། ................................................90

༣ གཙ་བ་ལ་བ་རམ་པར་ངས་པའ་སབས། .................................................92

༤ བ་ལག་རམ་བཞ་རམ་པར་ངས་པའ་སབས། ............................................95

བརད་པ། ལག་པ་ཏང་ང་འཛན་ག་བསབ་པ་རམ་པར་ཕ་བ། .......................96

༡ ཏང་ང་འཛན་ཀན་ག་ས་གཞ་ཞ་ལག་ག་སམ་རམ་བསན་པའ་སབས། .................96

༢ ར་མཚན་ཉད་ཀ་ཐག་པའ་སམ་རམ་བ་བག་ཏ་བསན་པའ་སབས། .....................99

༣ གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པའ་སམ་རམ་རད་གཙ་བར་བད་པ་

སར་བསན་པའ་སབས། .............................................................100

༤ ར་ར་ཐག་པའ་སམ་རམ་མན་ངག་གཙ་བར་བད་པ་བ་བག་ཏ་བསན་པའ་སབས། ...107

དག་པ། བགད་བ་ས་དང་ལམ་ག་རམ་པར་ཕ་བ། ......................................117

༡ ར་མཚན་ཉད་ཐག་པའ་ས་ལམ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས། .........................117

༢ འབས་བ་ར་ར་ཐག་པའ་ས་ལམ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས། ........................120

༣ ལམ་ག་ཡན་ལག་བགས་འདན་སད་པ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས། ................123

༤ ས་འགར་ཡ་ག་གསམ་ག་ས་ལམ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས། .......................125

བཅ་པ། མཐར་ཕན་འབས་བའ་རང་བཞན་རམ་པར་ཕ་བ། .........................128

༡ མཚན་ཉད་ཀ་ཐག་པའ་འབས་བ་གཏན་ལ་དབབ་པའ་སབས། .......................128

04

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

༢ སགས་ཀ་ཐན་མང་ག་དངས་གབ་གཏན་ལ་དབབ་པའ་སབས། ......................130

༤ གསང་སགས་ས་འགར་ལགས་ཀ་འབས་བ་

བ་བག་ཏ་གཏན་ལ་དབབ་པའ་སབས། .............................................135

མཐར་མར་དག་བ་འཇག་ག་དན་དང་། ...............................................................137

རམ་པའ་དགས་པ་དང་སན་བང་། .....................................................................137

བསས་དན་གསལ་བ་ཤས་བ་སང་བད། ................................................................139

སར་ཡང་བསས་དན་སང་པ་བཤད་པ། ................................................................154

ཤས་བ་ཀན་ལ་ཁབ་པའ་གཞང་ལགས་ཉང་ངའ་ཚག་གས་རམ་པར་

འགལ་བ་ལགས་བཤད་ཡངས་འད་ཤས་

བ་མཐའ་ཡས་པའ་ར་མཚ། .....................................................................157

ཐག་པར་དག་བ་ཀད་ག་དན་དང་། མཚན་སས་ཤང་མཆད་པར་བརད་

ཅང་བཤད་པར་དམ་བཅའ་བ། ........................................................................157

དང་པ། གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ། ...........................167

༡ ཞང་ཁམས་སར་བསན་པ་ཐག་པ་ཆན་པའ་ལགས་ལར་

བཤད་པའ་སབས། ....................................................................167

༢ འཇག་རན་བ་བག་ཏ་བསན་པ་ཐག་དམན་པ་དང་

ཐན་མང་ད་བརད་པའ་སབས། ......................................................178

༣ དས་ཀ་འཁར་ལའ་ལགས་དམགས་ས་བསལ་བ་དང་

འཇལ་བད་ཚད་བརད་པའ་སབས། ................................................210

༤ འཁར་བ་འགབ་བད་ར་རན་བསན་པའ་སབས། .......................................229

གཉས་པ། འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ། ..........................274

05

༼༡༽ དཀར་ཆག

༡ སན་པ་ཉད་སན་བང་ཆབ་ཀ་ལམ་ད་ཇ་ལར་གཤགས་པའ་སབས། ................274

༢ སན་པ་མངན་པར་རགས་པར་འཚང་ར་བའ་བཞད་པ་

ཐ་དད་པའ་སབས། .................................................................288

༣ སལ་པའ་སས་ཞང་འདར་མཛད་པ་བཅ་གཉས་བསན་པའ་སབས། .................299

༤ འད་གསལ་ར་ར་ར་མའ་ལགས་ཀ་ས་དང་ཞང་ཁམས་

ཁད་པར་ད་ཕ་བའ་སབས། .........................................................315

གསམ་པ། བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ། ..............................333

༡ བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ངས་གཟང་བའ་སབས། ......................................333

༢ ལང་ག་ཆས་འཁར་བ་བག་ཏ་བ་ཕ་བའ་སབས། ........................................355

༣ བཀའ་ཡ་བས་བ་རམས་བཤད་པའ་སབས། .........................................372

༤ ས་འགར་རང་པའ་བབ་ལགས་བཤད་པའ་སབས། .................................385

བཞ་པ། རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ། .....397

༡ བསན་པ་འཕགས་པའ་ཡལ་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་སབས། .............................397

༢ གངས་ཅན་ག་ལངས་ས་བསན་ར་འདལ་བ་དར་བ་དང་

བཤད་རན་ག་བང་བ་བརད་པའ་སབས། ..........................................431

༣ སབ་བརད་ཤང་ར་རམས་ཀ་བང་བ་བརད་པའ་སབས། ..............................511

༤ རག་གནས་ཞར་བང་དང་བཅས་པའ་བང་བ་བརད་པའ་སབས། ....................560

1

༄༅། །ཐག་པའ་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་རབ་རན་པ་ཆའ་

མཛད་བསབ་པ་གསམ་ལགས་པར་སན་པའ་

བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་

བཞགས་ས། །

༄༅། །ར་གར་སད་ད། ཡ་ན་སར་མ་ཁ་བཿ ས་མ་ཙ་ཡ་པ་བ་ཙ་ན་རཏ་ཀ་

ཥ་ཏ་ཤཀ་ས་ད་ཤ་ཀ་ཤས་སར་ཛ་ཡ་ས་ར་ཎ་ན་མ། བད་སད་ད། ཐག་པའ་ས་ཀན་

ལས་བཏས་པ་གསང་རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་བསབ་པ་གསམ་ལགས་པར་སན་པའ་

བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཅས་བ་བ། ན་མཿ ཤ་མ་སང་ར་པ་ད་ཡ། རམ་དག་

ཚལ་ཁམས་གསར་ག་ས་གཞ་བརན། །ཏང་འཛན་དཔག་མད་ར་གང་བཀད་པས་

མཛས། །ཤས་རབ་ཉ་ཟའ་སང་བས་ཆས་ཀན་གསལ། །ཐབ་མཆག་དན་ཀན་གབ་

ལ་ཕག་འཚལ་ལ། །འག་ཁམས་ཇ་སད་བཟང་བའ་དཔའ་ཆན་བས། །བཟང་པ་

སད་པས་ཆས་ཀ་དབངས་ཀན་གཏམས། །རལ་བའ་ཡབ་ཏ་གར་ཀང་རལ་སས་

ཚལ། །ས་བའ་སང་གས་ད་མད་བ་གས་སལ། །རགས་ཁམས་ས་བན་སན་གལ་

གདམས་པས་གས། །རམ་གཉས་ལམ་གས་ག་བར་ད་མ་སང་། །བད་ཆན་ས་

བཞའ་འབས་བ་སར་མཛད་པ། །ཡངས་འཛན་བ་མ་བརད་པར་བཅས་ལ་འདད། །

ཡང་དག་སད་པའ་བ་ནས་ལན་མན་ཀང་། །གཞང་ལགས་རགས་པའ་ཤར་བརན་

དམན་པ་དག །རན་ཆན་གང་ནས་སལ་པ་མ་འཆད་ཕར། །ཉང་ང་རམ་གསལ་ཡང་

དག་རགས་ས་བརད། །

2

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

༡ ཞང་ཁམས་སར་བསན་པ་ཐག་པ་ཆན་པའ་ལགས་

ལར་བརད་པའ་སབས།

སན་མའ་བསལ་པ་གང་ད་སང་བའ་ཞང་། །སན་པ་སངས་རས་བསན་པ་ལང་

རགས་གཉས། །ཛམའ་གང་ད་གནས་ཤང་རས་པ་ན། །ཚལ་གནས་ཐས་བསམ་

སམ་ལ་རམ་སར་བས། །ལམ་བགད་འབས་བའ་མཐར་སན་བསན་བཅས་ལས། །

ཕ་རལ་ཕན་བཅའ་གངས་ས་རམ་པར་བཞག །ཐག་མའ་ར་རན་ས་དང་བ་བག་ན། །

ཇ་སད་ནམ་མཁའ་དབངས་དང་སམས་ཅན་ཁམས། །ད་སད་རལ་བའ་ཐགས་ར་

འག་བའ་ལས། །འཛད་པ་མད་པས་གདལ་བ་འདལ་བད་ཀ། །རན་འབལ་བསམ་

མ་ཁབ་པར་སང་བ་ས། །གདལ་བའ་རགས་ཁམས་ཉ་བར་སད་པ་ན། །འདལ་

བད་ཞང་དང་ས་ཡ་བཀད་པ་ཤར། །འདལ་ཐབས་ཆ་འཕལ་ཚད་ལས་འདས་པར་

སན། །ཆས་ཀ་དབངས་ལས་གཞན་ད་མ་འགར་ཡང་། །བན་རབས་སན་ལམ་ལས་

དང་ཆས་ཉད་ཀས། །ཐབ་པའ་ར་ལས་ཞང་ཁམས་ར་མཚར་སང་། །ག་བར་ད་མས་

བལ་བའ་འག་མན་ན། །ཁམས་གསམ་ལས་འདས་ཡ་ཤས་རས་མད་པ། །རང་སང་

ལན་གབ་སག་པ་བཀད་པ་ར། །རམ་པར་སང་མཛད་ཡ་ཤས་གང་ཆན་མཚའ། །

བ་ས་ར་ལ་བ་བ་ཕག་བརའ་ཞང་། །གནས་དབབས་ར་ཚད་བཀད་པ་བསམ་མ་

ཁབ། །ཕག་མཐལ་རལ་ཕན་གཅག་ནང་འཇག་རན་ཁམས། །ར་མཚའ་ནང་ཆད་

འཇག་རན་ཁམས་མང་དབས། །གཞ་དང་སང་པ་མ་ཏག་བརན་ཞང་གནས། །ད་

ཡང་འག་མན་བར་ག་གང་བཞ་པའ། །འཇག་རན་བ་བ་ཕག་བར་སང་གསམ་ཆ། །

ད་ནས་གང་ད་དང་ཕར་ཕག་བཅ་བཅར། །བསས་པས་རབ་འབམས་མཚམས་སར་

3

ར་བ།

རད་ར་མཚ། །སང་པ་མ་ཏག་བརན་ཞང་ས་ས་ཡང་། །ར་མཚ་ལ་བརན་ཁར་ཡག་

བཅས་པ་ས། །མཆག་ག་སལ་ས་གཅག་ག་འདལ་ཞང་ཡན། །ད་ཡ་ཁར་ཡག་ཆ་

ནང་སས་ཆའ་མཚར། །ནར་བའ་པདས་བཞས་བརན་འཇག་རན་ཁམས། །ཉར་

ལ་བརགས་མར་གནས་པའ་བཅ་གསམ་པ། །མ་མཇད་ཅས་གགས་སང་གསམ་

འད་ལཡང་། །ཁབས་ལན་ལག་པ་རལ་བསལ་རམ་འབང་སགས། །ཞང་རལ་

བཅ་གསམ་སད་ཀ་འཇག་རན་གས། །རབ་བསར་དབབས་ཟམ་ར་ར་བཞ་ཡས་

མཚན། །ས་ཚགས་རང་དཀལ་པདའ་ད་བར་གནས། །འད་ཡ་སན་པའང་རམ་པར་

སང་མཛད་ད། །གཙང་གནས་འག་མན་དག་ཏ་ཁབ་པར་བཞགས། །གང་བཞ་འད་

ན་བཅམ་པ་དང་ལན་ཞས། །འད་ལའང་གང་བཞ་གཞན་པ་བཅ་ཡས་བསར། །ད་

དག་ཆགས་འཇག་དས་མཉམ་བད་པར་གསངས། །ས་བཅའ་དབང་ཕག་ཁ་ནའ་སད་

ཡལ་ལ། །ཞང་ཁམས་སར་བསན་པ་ཐག་པ་ཆན་པའ་ལགས་ལར་བརད་པའ་སབས་

ས།། །།

༢ འཇག་རན་བ་བག་ཏ་བསན་པ་ཐག་དམན་པ་དང་ཐན་མང་ད་བརད་

པའ་སབས།

འཇག་རན་འད་ན་ཆགས་གནས་འཇག་སང་བཞ། །སད་བཅད་གཉས་ལས་

སད་ཀ་འཇག་རན་ན། །བསལ་པ་ས་མའ་སང་བསལ་འདས་པ་ན། ཕགས་བཅར་

རང་ལངས་དཀལ་འཁར་ར་གམ་ཆགས། །སན་ལས་ཆར་བབ་ཆ་ཡ་ཕང་པའ་དབས། །

པད་སང་མཐང་བསལ་པ་བཟང་པར་གགས། །རང་གས་ཆ་བསབས་གསར་ག་

དཀལ་འཁར་ལ། །ཆར་བབ་མཚ་ཆན་རང་གས་བསབས་པའ་ཁམས། །རབ་འབང་

ཐ་མར་རམ་པར་འཕལ་བ་ལས། །ར་རབ་ར་བདན་གང་བཞ་ཁར་ཡག་གབ། །ར་

4

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གང་ཐམས་ཅད་ཆ་མཚར་བརད་ཁར་ནབ། །ལན་པ་མཚ་ལས་བརད་ཁ་འཕགས་པ་

ས། །ག་བཞ་ཆ་ཤལ་བ་ཌར་པད་རག་དང་། །གསར་ལས་གབ་ཅང་ནམ་མཁའ་ད་

མདག་སང་། །ཆ་མཚམས་ནས་བཟང་ཕད་མན་བང་རམ་བཞ། །ད་མཐར་གཉའ་

ཤང་འཛན་སགས་གསར་ར་བདན། །བར་རམས་ཡན་ལག་བརད་ལན་རལ་མཚས་

གཏམས། །གང་བཞ་གང་ཕན་བརད་དང་བཅས་པའ་དབབས། །ཟ་གམ་སག་ཁ་

ཟམ་པ་ག་བཞའ། །མ་ངས་གང་ཕན་དག་ན་ཤན་ཏ་མང་། །ཁར་ཡག་ར་བ་ལགས་

ལས་གབ་པ་ས། །ད་དག་བར་ད་བ་ཚའ་ར་མཚས་གང་། །འཕགས་ཡལ་དབས་

ནས་བང་ད་ར་ནག་དག། །འདས་པའ་གངས་རའ་བང་ན་སས་ངད་ལང་། །བར་ད་མ་

དས་མཚ་ཡ་ཕགས་བཞ་ནས། །ཁ་འབབས་ཆ་བཞ་ཕགས་བཞའ་ར་མཚར་འག། །

མཚ་འགམ་ཛམ་བཀའ་སང་པས་བརན། །ད་ཕར་ཛམས་མཚན་པའ་གང་ད་གགས། །

ལས་འཕགས་པ་སགས་མང་གས་ཁད་པར་སན། །ར་ཡབ་སན་པ་གཞན་རམས་མ་

ཡ་གནས། །དམལ་བ་ཡ་དགས་གནས་ན་ས་ཡ་འག །དད་འག་བངས་གནས་ར་

མཚ་ཆན་པར་ཏ། །ལ་མན་ར་རབ་ཁང་གསང་ཆ་མཚམས་མན། །རལ་ཆན་རས་

བཞ་ལན་པའ་བང་རམ་གཙ། །དམལ་ནས་འད་བར། །ཡན་ལག་ཁ་འཐར་གནས་

ལ་ངས་པ་མད། །ལན་པའ་སང་ན་ར་གསམ་ལ་ཡ་གནས། །རམ་རལ་ཁང་བཟང་

གང་ཁར་ལ་ན་སག །སད་ཚལ་ས་གཞ་ཡངས་འདས་ར་ལབ་མཆག །ཆས་བཟང་

འདན་ས་གནད་སན་གནས་དང་བཅས། །ད་སང་ནམ་མཁར་སན་ཆགས་ལ་བ་ལ། །

བརན་པའ་འཐབ་བལ་དགའ་ལན་འཕལ་དགའ་གཞན། །ཚངས་རས་ལ་སགས་

གཟགས་ཁམས་གནས་བཅ་དག །ཀན་ག་གང་ད་འག་མན་ཆང་ང་ས། །ད་སང་ས་

སར་དབང་ཕག་ཆ་གནས་བཤད། །གང་ནས་གང་ད་ཉས་འགར་ཆ་ཞང་འཕགས། །

སང་གསམ་གཅག་ན་ཉན་རང་གཟགས་པར་འཇག །ད་དག་ཆ་མད་རལ་ལས་གབ་

5

ར་བ།

པར་འདད། །འག་བའ་ང་བ་མ་བསབས་ལང་མ་བསན། །ས་མཆད་བཞ་སགས་

རམ་གས་གབ་པར་བཞད། །ཡས་རམ་མཆད་ནས་དམལ་བའ་བར་ད་ཆགས། །ད་

ཡང་གཟགས་མད་ས་མཆད་མ་བཞ་ས། །ཏང་འཛན་བ་བག་ཙམ་ཡན་གནས་ལས་

མད། །གཟགས་ཁམས་བསམ་གཏན་བཞ་པར་གཙང་གནས་ལ། །ས་སའ་གནས་

གསམ་བསམ་གཏན་འག་གསམ་གསམ། །འདད་ཁམས་ལ་རས་དག་དང་གང་ཆན་

བཞ། །གང་ཕན་བརད་དང་དད་འག་ཡ་དགས་གཉས། །ཚ་གང་དམལ་བ་བརད་

བརད་བཅས་པ་ཡ། །འདད་པ་སམ་ཅ་ར་དག་ཉད་ད་བང་། །བད་འག་ངན་འག་

བཅ་བཅ་ཉ་ཤ་དང་། །ཉ་ཤ་ར་བརད་ད་ཡང་རམ་པར་བཞག །གཟགས་ཁམས་ལ་

སགས་བད་འག་ཐམས་ཅད་ཀང་། །ཚ་དང་ལངས་སད་འག་ནས་འག་ཏ་དམན། །

ངན་འགའ་སག་བསལ་ཕ་མ་ཕ་མས་ཆ། །ས་མཆད་བསམ་གཏན་བཞ་བཞ་འདད་

ཁམས་གཅག །ས་དགས་བསས་ཤང་རགས་ལས་འག་བ་དག །མ་དང་ལ་

གནས་ངན་སང་རམ་གསམ་པ། །རད་དང་ལམ་ག་ས་ནས་ལ་ར་བཞག ། ད་

ཀན་ས་གནས་རམ་པ་བཞ་དང་ན། །ཡང་དག་ལག་པ་མ་ངས་ཚགས་ས་འད། །

གནས་དས་དད་འག་མ་གཏགས་འག་བ་གཞན། །ཕལ་ཆར་འབས་བ་ལ་སད་

ངས་པ་ཅན། །འད་ན་མ་ངས་ཚ་དང་ལངས་སད་ལས། །དཔག་མད་ནས་ན་བཅ་

བར་འགབ་པ་དང་། །ད་ནས་བརད་ཁའ་བར་ད་འཕལ་ལ་སགས། །ཡ་ཐག་མ་

ཐག་བར་ཁག་བཅ་བརད་ལ། །འཕལ་འགབ་བད་ཅང་གང་གསམ་ལངས་སད་

ས། །ཛམ་གང་ལས་ཀ་ས་ཡན་ཁད་པར་འཕགས། །འད་ཡ་འག་བ་འད་གསལ་

ལ་ལས་མཆད། །སད་པས་བསམ་གཏན་ཟས་སགས་རམ་ཉམས་ཏ། །ཉ་ཟ་སང་ཞང་

མང་བཀར་རལ་པ་བང་། །དས་བཞའ་རམ་དང་རགས་བཞ་ཐ་དད་གར། ། གསར་

དངལ་ཟངས་ལགས་འཁར་ལས་སར་བ་ཡང་། །བརད་ཁ་ཡན་ལ་འདར་འབང་སང་

6

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གསམ་ན། །རལ་པར་དབང་བད་པ་ཡང་ཡད་པར་གསངས། །ཁ་ཟས་བཀས་

སམ་གས་མདག་ཉན་མཚན་སགས། །ཐ་དད་འག་མས་གང་མ་མཐང་བ་མན། །

འཇག་དས་དམལ་ནས་འག་བརམས་ངན་འག་སངས། །ལ་མ་བསམ་གཏན་ཐབ་ནས་

གཟགས་ཁམས་ས། །འག་མ་གང་མར་འཕས་ནས་བཅད་སངས་ཚ། །བསམ་གཏན་

དང་པའ་གནས་མན་མ་ཡས་འཇག །སང་པ་ཅང་མད་ནམ་མཁའ་གཅག་ཏ་ལས། །

ཡང་ཆགས་ད་ཡང་གནས་མཐར་མ་ཡས་འཇག །ད་འད་བདན་སང་བརད་པ་ཆར་

པའ་ཆས། །བསམ་གཏན་གཉས་པ་མན་ཆད་འཇག་པར་བད། །མ་བདན་ཆ་གཅག་

སལ་བ་ལན་བདན་མཐར། །སར་ཡང་མ་བདན་ཀན་ག་ཐ་མར་ན། །རང་གཡས་

བསམ་གཏན་གསམ་པ་མན་ཆད་འཇག །ད་གསམ་ཏང་འཛན་སན་དང་བཅས་པས་

ཏ། །བཞ་པར་ད་མད་འབང་བས་འཇག་མ་འགར། །བསམས་པས་བསལ་ཆན་

དག་ཅ་ར་བཞ་འབང་། །ཆགས་གནས་འཇག་སང་ར་རར་བར་བསལ་ན། །ཉ་ཤ་

ར་ཡད་བསམས་པས་བསལ་ཆན་གཅག །བསལ་པ་གཅག་ལའང་བསམ་གཏན་

གསམ་པ་མན། །འཇག་པའ་མ་བདན་ཆ་གཅག་རང་འབང་བར། །བཞད་པ་ཐག་པ་

ས་སའ་དགངས་པ་ཡན། །དག་པའ་ཞང་དང་ར་ར་གདན་ལ་སགས། །མ་འཇགས་

ཀན་འབང་འབས་བ་མན་ཕར་ར། །འཇག་རན་བ་བག་ཏ་བསན་པ་ཐག་དམན་པ་

དང་ཐན་མང་ད་བརད་པའ་སབས་ས།། །།

༣ དས་ཀ་འཁར་ལའ་ལགས་དམགས་ས་བསལ་བ་དང་འཇལ་བད་

ཚད་བརད་པའ་སབས།

དང་པའ ་སངས་རས་རད་ཀ་རལ་པ་ལས། །འཁལ་པའ་ལགས་རམས་

བཀག་ནས་ཕ་ནང་གཞན། །གཅག་སར་དབང་གས་མཁའ་དབས་རང་མ་ཆ། །ས་

7

ར་བ།

དཀལ་ཟམ་པ་རང་མཐལ་རད་པའ་བར། །ལན་པ་མགན་པ་གདང་དང་གཙག་ཏར་

བཅས། །རད་པ་ནས་ན་ས་གཙག་བར་དའ། །དབས་ལང་ཤར་ས་བང་དཀར་ལ་

དམར་པ། །ནབ་དམར་ཀན་ཀང་རན་ཆན་རང་བཞན་ཉད། །ཁ་ཁར་གཡལ་ལས་

ར་རའ་ར་ལ་ན། །ཕ་རམ་རང་བ་ཟམ་པར་བསར་ཞང་འཕང་། །ར་བར་སགས་བ་

ར་རའ་ཁར་ཡག་ལ། །ཟ་བ་དཀར་པ་རབ་མཆག་ཀ་ཤ་དང་། །མའམ་ཅ་དང་ཁང་

ཁང་གང་དག་ག །བར་ད་སང་ར་མར་ཞ་འ་མ་དང་། །ཆ་ཆང་མཚ་མཐར་འད་སན་

མནར། །མཚན་མ་ནར་འད་བའ་བསལ་རས་བསར། །ད་དག་ལངས་སད་ས་ཡན་

བསལ་ར་ནས། །ལན་ཚའ་ར་མཚའ་མཐར་ཐག་གང་བདན་པ། །འཛམ་གང་ཆན་

པ་ལས་ཀ་ས་པར་གསངས། །ར་བདན་པ་ན་ར་རའ་ཁར་ཡག་ལ། །དཀལ་འཁར་

ལག་མའ་མ་དང་རང་གས་བསར། །ད་རབ་སང་པ་ཡན་ཏན་མད་པའ། །ལས་ས་

དམ་བ་བཅ་གཉས་ཕགས་བཞའ་དབས། །རང་མ་ཆ་སའ་རང་བཞན་ཟ་གམ་དང་། །

ཟར་གསམ་ཟམ་པ་ག་བཞའ་གང་ཆན་ལ། །གང་ཕན་མང་བསར་པད་འདབ་རམ་

པར་གནས། །འཛམ་གང་ཆང་ངའ་ལ་ཕགས་འཕགས་པའ་ཡལ། །ད་ནས་བང་ད་

རམ་བཞན་བད་དང་ལ། །ར་ནག་ཤམ་ལ་དང་གངས་ལན་གནས། །འདད་པ་བཅ་

གཅག་གཟགས་ན་བཅ་དག་བཞ། །སད་པ་སམ་ཅ་ར་གཅག་ད་ལ་བརན། །ལན་པ་

མ་རའ་བར་ད་ག་ལ་ཞས། །རང་ག་འཁར་ལར་བཅ་གཉས་ཁམ་རམས་དང་། །ར་

སར་ཉ་ཤ་ར་བརད་ཐག་མར་ཆགས། །གཡས་བསར་སང་ད་ཉ་ཟ་ལ་སགས་པའ། །

གཟའ་རམས་གཡན་བགད་ས་གཅན་གཡས་སའ། །དབགས་དག་ཆ་སང་དག་ཅ་

ཆ་ཚད་གཅག །ད་ལས་ཉན་ཞག་ད་ཡང་ཟ་ཉ་རང་། །འག་ཚལ་ལ་བརན་ཚས་ཉ་

ཁམ་ཞག་བང་། །ཟ་ཚས་བཅ་ལའ་ཆ་དང་ཉ་མས་གང་། །འཁར་དང་ཁམ་བགད་

སམ་ཅའ་ཆ་རམས་ཏ། །ཕ་རམ་རང་ཞང་ཚ་ཟ་ཁམ་ལ་ལས། །ནམ་ཟ་དས་བཞ་ས་

8

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལ་གཡས་བསར་འག། །དས་སར་སབས་ཀས་སད་བཅད་འཕལ་འགབ་བད། །ད་

ལས་སས་ཏ་བསན་དང་འཁར་ལ་ཅན། །འཇག་རན་སང་འཇག་དས་བཞའ་ཚལ་

ཡང་འཆད། །རལ་བས་མངན་པར་ཞན་པས་མཐའ་གཅག་ཏ། །གསངས་མན་

གདལ་བ་མས་པའ་དབང་ལས་ས། །ད་དག་འཇལ་བད་ཚད་ཀ་ཁད་པར་ཡང་། །ཕ་

རབ་བརད་ཀས་ཕ་མ་གཅག་ད་བཞན། །ས་ར་ཀ་ཚ་ཤག་ནས་སར་མ་ན། །ཉར་

བཞ་ཁ་གང་ཁ་བཞ་གཞ་འདམ་ས། །ཉས་སང་རང་གགས་ད་བཞན་དཔག་ཚད་

འགར། །མངན་པར་གཟགས་དས་མང་གས་དབ་བ་ས། །གཟགས་མཐའ་ཕ་རབ་

རལ་བདན་རལ་ཕན་གཅག །ད་བཞན་ལགས་ཆ་ར་བང་ལག་དང་གང་། །ཉ་རལ་

ས་མ་ཤག་ནས་སར་ཚགས་སར། །ཉ་ཤ་ར་བཞ་ཁ་གང་ད་བཞ་ལ། །གཞ་འདམ་

ཞས་གགས་ལ་བརར་རང་གགས་གཅག །དགན་པའ་ཚད་ད་ད་བརད་དཔག་ཚད་

ད། །ད་ཡས་སང་གསམ་བར་ད་རམ་ཞང་གཞལ། །ས་གལ་དག་ཅ་བཞར་དབའ་ཆ་

གཅག་ན། །དས་མཐའ་སད་ཅག་མ་ས་བར་ཉ་ཤ། །ད་ཡ་སད་ཅག་དག་ཅ་ཐང་ཅག་

ས། །སམ་ཅ་ཡད་ཙམ་སམ་ཅ་ཉན་ཞག་གཅག །སམ་ཅ་ཟ་བ་བཅ་གཉས་ལ་གཅག་

གས། །གངས་ཅན་ནས་ན་གངས་མད་བར་ད་འགབ། །མང་མཐའ་ཡ་ག་སལ་བ་

འདས་པ་ལས། །མང་འབང་ད་ལས་ཚག་ག་ཕང་བ་ས། །བརགས་ན་རག་ལ་མ་

འབར་རན་པའ། །དས་ཀ་འཁར་ལའ་ལགས་དམགས་ས་བསལ་བ་དང་འཇལ་བད་

ཚད་བརད་པའ་སབས་ས།། །།

༤ འཁར་བ་འགབ་བད་ར་རན་བསན་པའ་སབས།

འཇག་རན་གང་ག་ར་ལས་བང་ཞ་ན། །དབང་ཕག་དང་སང་བདག་དང་ང་

བ་ཉད། །བང་ཞས་ཕ་རལ་པ་རམས་ལག་པར་ས། །མད་ལས་ཕ་རས་དང་བཅས་

9

ར་བ།

ས་ཚགས་པའ། །ལས་ལས་སད་བཅད་འཇག་རན་སས་པར་གསངས། །ལས་ཀ་

རན་ན་ཐབ་པ་ཆད་མ་ཟ། །ཡད་ཤས་རན་དང་ཀན་གཞའ་རམ་པར་ཤས། །གང་

ཟག་ཙམ་དང་འད་གསལ་སགས་ས་བཤད། །བ་མདས་འཇག་རའ་རང་ངམ་ཁམས་

གཞན་ནས། །ས་བན་རམ་ལ་ཁར་ལས་སད་གབ་ས། །རན་རམས་མ་འགས་ས་

མཐན་ལས་ཀས་བསས། །གཟགས་དས་རང་གནས་བས་བའ་འཁལ་སང་ས། །

འཕགས་པས་རལ་དང་སད་ཅག་འགག་མཁན་གསངས། །དས་འཁར་སགས་

སམས་ན་བད་པ་རལ་ཕན་བརན་གཡའ་རང་། །ལས་དང་བད་པས་འགབ་པ་ཕལ་

ཆར་མཐན། །འདས་བས་ཆས་རམས་སད་བད་ར་དག་དང་། །རན་བཞ་ད་དག་

གས་བསད་འབས་བ་ལ། །མད་ས་ལས་ལགས་གསངས་རས་འབངས་མངན་པ་

འག་མའ་ལགས། །འདས་བས་རང་ལས་གཞན་པ་བད་ར་ས། །ཕན་ཚན་ར་འབས་

ལན་ཅག་འབང་བའ་ར། །འད་ཆས་ས་མས་ཕ་བསད་སལ་མཉམ་ར། །སམས་དང་

སམས་བང་མཚངས་པ་ལ་ལན་ར། །ཉན་མངས་ཅན་ཆས་ཀན་ཏ་འག་བའ་ར། །མ་

དག་དག་བ་ཟག་བཅས་རམ་སན་ར། །ར་ལས་ཕས་འབང་རད་ཀས་བསས་པ་ཡ། །

མ་བསབས་ལང་མ་བསན་ན་རམ་སན་འབས། །སལ་མཉམ་ཀན་འགའ་རགས་

འད་ར་མཐན་འབས། །ཤས་རབ་ཀས་ཐབ་འགག་པ་བལ་བའ་འབས། །ར་ཡ་

སབས་ཀས་ཐབ་པ་བད་པའ་འབས། །གགས་མན་དངས་ལས་འདས་བས་བདག་

པའ་འབས། །ད་ཡང་འདས་བས་ཀན་དང་བལ་ཐབ་ས། །འདས་མ་བས་གཉས་ར་

འབས་མད་པར་འདད། །རམ་སན་ཐ་མ་བདག་འབས་དང་པ་ས། །ར་མཐན་གསམ་

ལ་གཉས་བཞ་བད་པའ་ར། །བད་ར་སངས་པའ་ར་ལ་ར་ཡ་རན། །སམས་སགས་

སས་འཕལ་འབས་འབན་ད་མ་ཐག །ཤས་དག་ཡལ་རང་ཆས་རམས་དམགས་པའ་

རན། །ས་ལ་གགས་མ་བད་པ་བདག་པའ་རན། །ས་ཚལ་བད་པ་ལ་སགས་གཞང་

10

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ད་ཤས། །སད་བད་བད་ར་ཕན་འདགས་ལན་ཅག་འབང་། །རས་པ་སལ་མཉམ་

མཚངས་ར་བཞ་དང་ལན། །ཉན་མངས་ཀན་འག་རམ་སན་ལས་ཀ་ར། །བས་ན་

བད་པའ་རར་འདས་དའ་དབ་བ། །ཉ་ཤ་མངན་པ་ཀན་ལས་བཏས་པར་བཤད། །

ར་ལ་ཀན་གཞའ་རམ་ཤས་ར་ཡ་རན། །མཐང་ཡལ་དམགས་རན་རན་ན་བདག་པའ་

རན། །ད་མ་ཐག་རན་འདད་ཚལ་གསམ་པ་ས། །རན་བཞ་ཚང་བས་ཤས་པས་ཤས་པ་

སད། །གཉས་སམ་གསམ་གས་ཤས་པས་བམ་པ་སད། །ར་མད་འགག་པ་བལ་བའ་

འབས་བ་ས། །ཕ་རལ་ཡལ་གས་བསས་པ་བདག་པའ་འབས། །སམས་ཅན་རད་ཀས་

བསས་པ་རམ་སན་འབས། །བད་རའ་བད་འབས་སལ་མཉམ་ར་མཐན་ན། །དན་དམ་

འཁར་བ་ལས་བཅས་མ་གབ་ཀང་། །ཀན་རབ་ར་རན་རན་ཅང་འབལ་བར་འབང་། །

ཡན་ལག་བཅ་གཉས་འཁར་ལ་བར་མད་བསར། །འཁར་བའ་ར་བ་བདག་ཏ་ཞན་

པ་ས། །ཉན་མངས་པ་ལས་ལས་དང་སག་བསལ་འབང་། །ད་ལས་ད་འབང་གཉད་

ལ་སགས་བཞན་སང་། །སང་གསལ་མ་འགགས་སམས་ཉད་ཐག་མད་ན། །རང་

གས་རང་ང་མ་རག་འད་བད་ཡད། །གཡས་པས་གཟང་འཛན་གཉས་སང་རམ་པར་

ཤས། །བང་དར་ཚར་བ་མཚན་འཛན་འད་ཤས་ཏ། །སམས་བང་འད་བད་ཞན་པས་

གཟགས་ཕང་གབ། །སད་ལན་མཚམས་སར་སད་པའ་འཁར་ལར་འཁར། །མདར་

ན་ཀན་གཞར་བག་ཆགས་གསམ་བཞག་པས། །འཁལ་སང་རམ་གསམ་བང་ས་ཡལ་

དན་ལས། །སད་ཀ་འཇག་རན་གཟགས་སགས་ཡལ་ལ་དང་། །རམ་ཤས་ཚགས་

བརད་དག་དང་སག་པའ་ལས། །འག་དག་གཟགས་དང་ད་ཡ་བ་བད་ལས། །ད་

ལས་གཟང་འཛན་ད་ལས་ཉན་མངས་ས། །ད་ལས་ཐག་མཐའ་མད་པའ་འཁར་བ་

གབ། །རན་འབལ་ལགས་ལག་ར་རན་ཕག་རབ་ན། །འཁལ་ཟད་ཐར་པ་མཆག་ལ་

རབ་ཏ་སར། །ཁད་པར་ཐག་ར་ཤན་ཏ་རལ་འབར་ལགས། །ཡ་ཐག་གཞ་ཡ་གནས་

11

ར་བ།

ལགས་སན་ཅན་དག །སན་མད་ཀ་དག་གལ་འཁལ་ས་ཡ་གཞ། །ཡ་ཤས་གཉས་

སམ་གསམ་ལན་ཉད་ད་བཞགས། །ད་ལས་གཞ་སང་ལན་གབ་ས་བརད་ཤར། །ར་

གསམ་རན་བཞས་ཡད་དག་གཡས་པ་ལས། །འཆར་གཞའ་རང་ང་མ་ཤས་ལ་ཚན་

ག། །ཆས་རམས་གཟང་འཛན་རན་འབལ་ཚལ་གས་འཁར། །འཁལ་གཞ་གསམ་

ལས་ཡལ་དང་ལས་སམས་བང་། །ཁམས་གསམ་ཡད་སང་གདས་བཅས་ལས་ས་

གབ། །མངལ་སས་འབང་བ་ཟག་བར་སམས་པ་ལས། །ར་ཡག་རང་ཐག་ཀན་རབ་

དན་དམ་སན། །ས་མ་ལ་བརན་ཕང་སགས་མཆད་པ་དང་། །ཕ་མས་སན་བཞའ་

ར་བས་སང་བཞ་མཐང་། །འབང་བ་ཉར་ལས་ཡ་ཤས་གདངས་རལ་བད། །སམས་

ཅན་ཁམས་ཀན་སངས་རས་སང་པས་ཁབ། །སང་ལགས་འཆར་ལགས་ལ་ཕག་དག་

གས་མཚན། །རག་པ་སང་དབས་གཞན་ཡས་གསམ་ལ་བརན། །འད་གསལ་ས་

བཞར་ཐག་ལ་བཟང་པ་ལས། །ཕར་གསལ་འཆར་བའ་ས་ན་མག་གཉས་ཏ། །ཡལ་

དང་གནད་བལམས་འཁལ་པ་ར་ལག་ནས། །གདད་མའ་གལ་སར་འབད་མད་

སགས་པའ། །འཁར་བ་འགབ་བད་ར་རན་བསན་པའ་སབས་ས། །ཐག་པའ་ས་

ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་བསབ་པ་གསམ་ལགས་པར་སན་

པའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཅས་བ་བ་ལས་གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་

རན་རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་དང་པའ།། །།

གཉས་པ། འདལ་བད་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

༡ སན་པ་ཉད་སན་བང་ཆབ་ཀ་ལམ་ད་ཇ་ལར་གཤགས་པའ་སབས།

འཇག་རན་འདན་པའ་རལ་བ་དཔག་མད་ལས། །བསལ་བཟང་འདར་འབང་

སངས་རས་སང་ག་དབས། །པད་དཀར་ལར་བསགས་མཉམ་མད་ཤཀའ་རལ། །

12

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཐག་མར་ཐགས་བསད་བར་ད་སད་པ་སད། །ཐ་མར་མངན་སངས་རས་ཏ་འག་དན་

མཛད། །ད་ཡང་ཐག་དམན་ལར་ན་འད་ལན་རལ། །གསམ་ལ་བརན་ནས་དང་

པར་ཐགས་མཆག་བསད། །ད་ནས་ཤཀ་ཐབ་ཆན་ཚངས་པའ་ལ། །མཐང་ནས་

ཐགས་བསད་གངས་མད་དང་པ་བརམས། །ཐག་ཆན་ལགས་ས་བམ་ཟ་ར་མཚའ་

རལ། །རང་སས་རལ་བ་རན་ཆན་སང་པ་ལ། །སག་ཆགས་བ་བ་ཁག་ཁག་འབམ་

ཕག་གསམ། །བང་ཆབ་འཛན་ད་བཅག་མཐར་རང་ཉད་ཀས། །རད་པའ་དས་

བཟང་སན་ལམ་ལ་བར་བཏབ། །ལང་བསན་ཐབ་ཅང་གཞན་ཡང་དམལ་མའ་གད། །

དན་ཡད་མཐང་ལ་བསད་སགས་ད་མར་གསངས། །བ་སས་གངས་མད་གསམ་གས་

མཐར་ཕན་འདད། །ད་ལ་འདལ་མཛད་འཇག་མཚམས་འད་མན་གཉས། །གནས་

བརན་པ་རམས་སན་སམས་གངས་མད་བདན། །ད་ནས་གངས་མད་དག་ར་སད་

པ་སད། །བཞ་ཡས་ས་གསམ་སད་ལ་འགས་པར་མཛད། །འབམ་གས་ལས་ཕན་

རགས་ནས་འཚང་རར་འདད། །ཕལ་ཆན་ས་པས་བཅ་ནས་སམ་ཅའ་བར། །གངས་

མད་ཅ་རགས་ཚགས་གསག་དགས་པར་བཞད། །ཐག་ཆན་ལ་ཡང་གསམ་དང་ས་

གསམ་དང་། །ད་མར་བཞད་རམས་གངས་གནས་བགང་ཚལ་དང་། །རམ་པའ་

ཐག་མ་སན་སམས་ཚགས་ལམ་ཆ། །དང་པའ་ས་ནས་འཛན་སགས་དགངས་པའ་

གཞ། །རད་དཀའ་བསན་དང་སད་ལག་སང་བ་དང་། །དས་ཀང་བསམ་མ་ཁབ་

བསན་དགས་པའ་དབང་། །ཡངས་གགས་ཚགས་ཀ་ལམ་ནས་དང་པའ་བར། །

གངས་མད་གཅག་དང་གཉས་པས་ས་དག་བགད། །གསམ་པས་མ་གཡ་བ་ནས་བཅ་

གཅག་བར། །ས་ས་སབ་ལམ་གས་བསས་ཚགས་གཉས་བསབས། །འགའ་ཞག་

དབང་བརལ་དད་ཅན་བཅ་དག་ས། །བརན་འགས་འབང་པ་འབམ་ལག་གངས་མད་

བརད། །དབང་རན་ཤས་རབ་ཅན་ན་གངས་མད་བཞས། །བགད་ཅང་སན་པ་ཉད་

13

ར་བ།

ན་ཕ་མ་དང་། །ད་ཡང་བརན་འགས་དག་པས་མར་བར་བཤད། །འག་སན་ཞང་

སང་ཕར་ཕན་དག་གས་བགད། །ཡང་ན་ཐག་པ་མཆག་དམན་གཉས་ཀ་ལ། །མས་

རམས་འདན་དང་འདལ་ཕར་སད་པ་བཞ། །མ་ཟད་བརད་ཅ་ལ་སགས་མཐར་ཕན་

མཛད། །སམས་མཆག་ཐག་མར་བསད་དང་ས་དང་པ། །བརད་པའ་སབས་ནས་

ཕར་མ་ལག་པ་གསམ། །དབང་པའ་ཁད་ཡན་ཐབ་མཆག་དང་པའ། །སན་པ་ཉད་

སན་བང་ཆབ་ཀ་ལམ་ད་ཇ་ལར་གཤགས་པའ་སབས་ས།། །།

༢ སན་པ་མངན་པར་རགས་པར་འཚང་ར་བའ་བཞད་པ་

ཐ་དད་པའ་སབས།

བད་གཤགས་འཚང་རའ་ཚལ་ལ་ལགས་གསམ་ས། །ཉན་ཐས་པ་རམས་

གངས་མད་གསམ་ག་མཐར། །བསལ་པ་བར་ཡས་མཚན་དཔའ་ར་བསབས་

ཏ། །དགའ་ལན་གནས་འཁངས་མཛད་པ་བཅ་གཉས་བསན། །ཚགས་ལམ་ཆན་

པའ་རན་ལ་རར་གདན་ད། །བཞགས་པ་ཚན་ཆད་ས་ས་འཆང་ལན་ཏ། །སན་

ཐག་གཅག་ལ་ལམ་བཞ་མཐར་ཕན་མཛད། །ཟད་དང་མ་ས་ཤས་པས་སངས་རས་

འདད། །ཐག་ཆན་ཁ་ཅག་ཕལ་ཆར་མཐན་པར་ས། །གཞན་ད་བསལ་པ་དཔག་

མད་སན་རལ་ནས། །དབང་པའ་ཏག་སགས་རལ་བར་གར་པར་གསངས། །དང་

པར་ཚགས་སར་གཉས་པར་གཅག་ནས་བདན། །གསམ་པར་དག་པ་གསམ་བགད་

སད་མཐའ་ལ། །འག་མན་འད་ཟར་དབང་ནད་རར་ཏང་སས། །ལངས་སར་འཚང་

རས་སལ་པས་དན་མཛད་མཐན། །ར་ར་ཐག་པ་བ་བའ་རད་ལས་ན། །མ་ཏག་ཀན་

ཏ་སན་ལས་སགས་ཐས་ནས། །སད་པ་སད་མཐར་དགའ་ལན་ནས་སལ་སགས། །

ཐག་ཆན་ས་དང་སད་རད་ཁད་པར་མཐན། །ད་ཉད་བསས་པར་དན་གབ་སང་པ་

14

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལ། །བཞགས་ཚ་སངས་རས་མཐས་བསལ་ཏང་འཛན་ལས། །བཞངས་ཏ་དབང་

བསར་བརས་ནས་མངན་བང་ཆབ། །ཤཀ་བཤས་གཉན་དཀའ་ཐབ་མཛད་པའ་ཚ། །

ཡ་ཤས་ས་ལས་འག་མན་གཤགས་པ་ལ། །རལ་བས་དབང་བསར་མངན་སངས་

རས་པ་དང་། །ཀན་སང་སད་པ་ཐ་མར་རལ་རམས་ལས། །དབང་ཐབ་གངས་མད་

སན་རལ་སངས་རས་ཏ། །སར་ཡང་ཤཀའ་རགས་ས་སན་པར་བཞད། །བ་མད་

ངས་དན་སད་མཐའ་བང་སམས་ཞག །འག་མན་ཆན་པར་ཐན་མན་ཟབ་ལམ་ག། །

ཉ་རས་ར་ར་འཆང་གར་སལ་པའ་ས། །སངས་རས་ཚ་ནའང་ཉ་རས་བགད་པར་

གསངས། །འག་མན་ལ་ཡང་དན་རགས་རག་གསང་རགས། །འཇག་རན་དག་ཏ་

སངས་རས་གསང་བས་བཤད། །ཡང་དག་དན་དང་རང་སང་སག་པ་བཀད། །རང་

བཞན་སལ་གནས་གཙང་རས་འག་མན་རམས། །ས་གསམ་ཞང་ད་ཀང་ཆན་རབ་

འབམས་བཞད། །གཞན་ཡང་དངས་བཏགས་ཁད་སགས་བཤད་ཚལ་མང་། །སན་

པ་མངན་པར་རགས་པར་འཚང་ར་བའ་བཞད་པ་ཐ་དད་ཀ་སབས་ས།། །།

༣ སལ་པའ་སས་ཞང་འདར་མཛད་པ་བཅ་གཉས་བསན་པའ་སབས།

མཆག་ག་སལ་སའ་མཛད་པ་བར་ལ་སགས། །ཐན་མན་དན་ཐབ་དབང་གས་

ཚད་མད་ཀང་། །ཐན་མང་ལ་གགས་མཛད་པ་བཅ་གཉས་ཏ། །དགའ་ལན་གནས་

ས་དམ་པ་ཏག་དཀར་པས། །ཆས་ས་བར་བསན་གཟགས་པ་རམ་ལས་འཕས། །

འཛམ་གང་ཚ་ལ་བར་པར་ཡལ་དབས་ས། །རལ་རགས་ཡབ་དང་ས་འཕལ་ལམས་

ས་ཞགས། །ང་མཚར་མཚན་མ་བ་བ་སད་དང་བཅས། །ལམ་ན་ཡ་ཚལ་ད་དན་གབ་

བལམས། །ཡག་རས་ར་མ་འཕང་སབས་བརག་དཔད་གཏམ། །ལགས་མང་ས་རལ་

བཟ་ཡ་གནས་ལ་མཁས། །ཡན་ཏན་ཀན་ཚངས་འཚ་གགས་འཛན་སགས། །བཙན་

15

ར་བ།

མ་དག་ཁའ་འཁར་རལ་སན་པར་མཛད། །ར་ན་འཆ་དང་ཚངས་སད་གཟགས་

སགས་ཀས། །ངས་འབང་རབ་ཏ་བང་ནས་ངར་སག་བཞས། །སད་རའ་སམས་

འཇག་མངན་མཛད་ཆ་ཀང་ངགས། །ལ་དག་སལ་ཀང་གཅག་གས་དཀའ་བ་སད། །

འ་ཐག་གསལ་ནས་མཚན་དཔ་འད་ད་འབར། །ར་ཡ་སན་བསམས་བང་ཆབ་སང་

པར་གཤགས། །ཤན་ཏ་མ་བཟད་གཡན་ཅན་བདད་ཀ་ས། །ཉན་མངས་དང་བཅས་

བམས་པའ་མཐ་ཡས་བཅམ། །བསམ་གཏན་བདན་བཞ་རན་འབལ་རམ་གཟགས་

ནས། །ར་ར་ལ་བས་མངན་པར་རགས་བང་ཆབ། །ཚངས་སགས་གསལ་བཏབ་

ངས་དང་མ་ངས་གནས། །དང་ངས་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་རམ་གསམ་བསར། །མ་

གནས་མ་ངན་འདས་པའ་ཚལ་བསན་ཅང་། །ས་གདང་འཇག་རན་ཀན་ཏ་རས་པར་

མཛད། །ཉན་ཐས་ལགས་ལ་ཆ་འཕལ་ཉན་གཅག་པ། །ཐག་ཆན་ལགས་ས་ཉན་

ཞག་བཅ་ལས་མཚན། །ཆས་འཁར་ས་ཚའ་ཚད་སགས་འད་མན་རབས། །ཆ་ཆང་

ཁད་པར་ཆ་ཡང་ཐན་མང་ག །གདལ་བར་སང་རམས་ཉན་ཐས་དབང་བཙན་པས། །

འཆད་དས་རམ་དབ་མ་འདས་ཕད་དགས་ལ། །འདར་ན་ས་བཅའ་དབང་ཕག་ལང་

ལར་བཤད། །སལ་པའ་སས་ཞང་འདར་མཛད་པ་བཅ་གཉས་བསན་པ་བཤད་པའ་

སབས་ས།། །།

༤ འད་གསལ་ར་ར་ར་མའ་ལགས་ཀ་ས་དང་ཞང་ཁམས་

ཁད་པར་ད་ཕ་བའ་སབས།

ཐག་མཆག་འད་གསལ་ར་ར་ར་མ་ལས། །འཁར་འདས་གང་ཡང་མ་ཕས་

སན་རལ་ཏ། །རང་བང་ཡ་ཤས་བད་གཤགས་སང་པ་ན། །གཞ་ལས་གཞ་སང་ཤར་

བའ་སད་ཅག་ལ། །རང་ང་ཤས་པས་གཞ་ཐག་རང་གལ་ཏ། །ཆན་པ་གསམ་ལན་

16

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཀན་བདག་ཀན་ཏ་བཟང་། །གཞན་ན་བམ་སའ་ཞང་ད་ནང་གསལ་ག། །ཕ་བའ་

ཡ་ཤས་ཐམ་ལ་མ་རགས་བཞགས། །ད་ཡ་བན་ལས་རང་སང་ཡ་ཤས་ཞང་། །

སག་པ་བཀད་པར་རང་སང་ལངས་སད་རགས། །རགས་ལའ་ཚམ་བ་ངས་པ་ལ་ལན་

སང་། །འཁལ་པའ་འག་ལ་བར་བའ་ཐགས་ར་སས། །ཕག་རའ་གནས་དང་བ་སའ་

ཁང་རར་ཡང་། །འབང་བཞའ་རལ་སད་ཞང་ཁམས་ཚད་མད་བཀད། །ཆས་ཀ་དབངས་

ཀན་ཞང་དང་ས་ཡས་གཏམས། །ཆས་སར་འད་གསལ་ར་ར་སང་པའ་ཞང་། །རང་སང་

ལངས་སར་ཚངས་པ་ར་ས་ས། །སལ་སའ་དས་ན་ཚངས་ཆན་བསལ་པ་ཞས། །ས་

ཙམ་ཁན་ལ་དས་གསམ་ཚད་སད་ཀ། །སངས་རས་ར་མཚ་ལ་སགས་ཀན་བཟང་ག །

མཛད་པ་ཇ་སད་འད་ཡ་ཁངས་ས་འད། །ད་ལས་ཞང་འད་འདལ་ཆད་ཐབས་མཁས་

འཕལ། །དཔག་མད་སན་རལ་མ་ཏག་མཛས་ཆན་ལ། །གསར་ག་ར་ར་ཕལ་ནས་

ཐགས་མཆག་བསད། །ས་བ་རམ་བརད་རལ་ལས་ཆས་གསན་ཅང་། །མཉམ་པར་

བཞག་མཐར་རན་ཆན་རམ་བཀད་ཀ། །ར་རར་སངས་རས་ཆས་སའ་དགངས་པར་

བཞགས། །ལངས་སད་སན་བཀད་སང་ཆར་ར་ར་འཆང་། །གསང་གསམ་མ་ཟད་རན་

ག་འཁར་ལ་ཡ། །མཛད་པ་སམ་ཅ་དག་ལ་དབང་འབར་བ། །རགས་བརའ་འཁར་

ལའ་མགན་པའ་ས་ར་སང་། །ཕར་གསལ་མཆད་པས་ཕད་སང་ལངས་ས་ཆ། ། རམ་

སང་གངས་ཆན་མཚ་ཡ་གནས་རམས་ས། །ཞང་དང་ངས་པ་ལ་ལན་རགས་ལའ་

རལ། །ས་འཕལ་ར་རའ་རལ་མ་འབམས་ས་ཀས། །སན་པ་ཁད་པར་བདན་དང་

ཕ་ནང་གསང་། །མཚན་དཔའ་རན་ལན་རམ་དག་དཀལ་འཁར་འཕ། །ད་ཉད་ཤལ་ལ་

གཟགས་བརན་འཕས་པ་ལར། །ས་བཅ་པ་ལ་རང་བཞན་སལ་སའ་ཞང་། །ས་དང་ཡ་

ཤས་ཆས་སགས་ལ་ལར་སན། །ད་ཡ་ངང་ལས་འག་འདལ་སལ་པའ་ས། །མཆག་

དང་རག་པའ་སས་བ་ཐབ་པ་དག །འག་དག་གནས་ས་འདལ་བཞའ་ཆ་འཕལ་སན། །

17

ར་བ།

ས་ཚགས་སལ་པ་ནར་བ་ལན་ཤང་གཏར། །ག་ཟམ་ཟས་སན་བཟ་ས་ངས་པ་མད། །

ཁད་པར་ལངས་སའ་སང་ཆར་བསལ་པ་འདར། །དགའ་ལན་བརགས་པར་སང་བ་

དམ་པ་ནས། །རལ་བད་ཚལ་ད་ཤཀ་ཐབ་པའ་བར། །གནས་རས་བཅ་གཉས་སན་

པ་བཅ་གཉས་བན། །ཕན་ཚགས་ལ་ལན་ཆས་ས་དག་ཅའ་བདག །མཛད་པའ་རམ་

གངས་དག་བཅ་ར་དག་ཚགས། །ད་དང་དས་མཚངས་ས་གསམ་བསན་པའ་བཙས། །

རང་བང་ར་ར་གགས་བམ་ས་གཟགས་ན། །འག་བ་གང་གས་མཐང་ཐས་རག་པས་

ཀང་། །གདས་བཅས་རང་སར་འག་བའ་ཕན་ལས་ཅན། །གང་འདལ་གནས་འཕར་

ད་ལ་ཞང་འདར་བཞགས། །མད་དང་ས་འཕལ་ལ་སགས་བཤད་ཚལ་ན། །མཐའ་

ཡས་ཕར་ན་ས་སའ་གཞང་ད་རགས། །འད་གསལ་ར་ར་ར་མའ་ལགས་ཀ་ས་དང་

ཞང་ཁམས་ཁད་པར་ད་ཕ་བའ་སབས་ས། །ཐག་པའ་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་

རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་བསབ་པ་གསམ་ལགས་པར་སན་པའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་

ཀན་ཁབ་ཅས་བ་བ་ལས་འདལ་བད་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་གཉས་

པའ།། །།

གསམ་པ། བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་བའ་སབས།

༡ བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ངས་གཟང་་བའ་སབས།

ལ་མའ་བ་མས་གདལ་བ་འདལ་བ་ཡ། །ཆ་འཕལ་གཙ་བ་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་

ས། །ང་བ་སབ་པའ་གཉན་པ་རམ་དཀར་ཕགས། །ངས་ཚག་དརའ་ས་ལས་དན་

བཅ་འཛན། །ད་ལས་འགག་ལམ་གས་བསས་དམ་པའ་ཆས། །དབ་ན་བརད་

བ་རགས་པ་རད་བད་ལང་། །རགས་པའ་དམ་ཆས་འགག་ལམ་བདན་པ་ས། །

འཕགས་བཞའ་ཐགས་རད་གང་ཞག་བལ་བ་དང་། །གང་གས་བལ་བད་གཉན་པའ་

18

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རང་བཞན་ཉད། །ལང་ན་ང་བའ་ས་ནས་རམ་པ་བཅས། །ལགས་གསངས་བཀའ་

དང་དགངས་འགལ་བསན་བཅས་གཉས། །བསབ་པ་གསམ་བརད་ངག་ཚག་ད་མ་

མད། །ཚད་མ་གསམ་ལན་ཐག་མཐའ་བར་དག་བ། །བདག་རན་སངས་རས་ཞལ་

ནས་གསངས་པ་དང་། །ས་གསང་ཐགས་བན་རབས་དང་རས་གནང་ང་། ། བརད་

བའ་དབང་བས་རད་བད་ས་སད་གསམ། །ད་ཡང་ཚལ་ཁམས་འདལ་བ་ཏང་འཛན་

མད། །ཤས་རབ་བསབ་པ་མངན་པས་གཙ་བར་སན། །ནང་གསས་འདལ་བའ་

མད་སགས་དགར་དབ་བས། །དན་ག་དབང་ད་བསབ་པའང་དག་ར་འགར། །

གཞན་ཡང་ས་ཐར་སགས་ལ་ས་སད་དག། །མང་རང་དང་ན་ལག་དང་ཟབ་སས་

བརན། །མད་འདལ་མངན་པ་ར་མཚན་བཞ་བཞས་བརད། །ཐ་ཚམ་སད་དང་ལ་བ་

ཕན་ལག་སང་། །ཡང་ན་ཆས་དན་བཤད་སབ་འབལ་གཏམ་ཕར། །ས་སད་གསམ་

བཞག་གདལ་བའ་དབང་བས་ནས། །ཐག་པ་ཆ་ཆང་ས་སད་གཉས་ས་འད། །རད་

བད་ཙམ་ག་ས་ནས་རལ་བའ་བཀའ། །མད་ས་དབངས་བསད་ལང་བསན་ཚགས་ས་

བཅད། །ཆད་བརད་གང་གཞ་རགས་བརད་ད་ལར་བང་། །སས་རབ་རས་དང་རད་

བང་གཏན་ལ་དབབ། །གསང་རབ་ཡན་ལག་བཅ་གཉས་རམས་ས་དབ། །དབང་

པའ་རམ་ལས་ཆས་འཁར་རམ་གསམ་མ། །རབ་འབང་ཐ་མའ་ཚད་ལན་རམ་པ་

པས། །རལ་བསན་དབང་བས་ཆས་སབ་ཡན་ཏན་ཅན། །བསན་བཅས་ད་ན་དག་

བལ་གསམ་ད་འདད། །ད་ཡང་བད་ལས་ས་ནས་ར་ཆན་སད། །ཟབ་མ་རམ་འབད་

འཁགས་པ་སབ་དང་གསམ། །བཤད་བ་ས་དང་བ་བག་དགངས་འགལ་ལ། །

འཁར་ལ་གསམ་ག་ལ་སད་ཐ་དད་དང་། །བརད་བ་ཇ་སད་པ་དང་ཇ་ལ་བ། །ཐར་

དང་རམ་མཁན་གཙ་བར་སན་རམས་ཏ། །ས་བཅའ་དབང་ཕག་རན་དག་ལ་སགས་

པའ། །གཞང་རམས་རལ་བའ་བཀའ་བཞན་ས་བར་བངས། །བད་གཞང་རང་

19

ར་བ།

པ་རམས་ཀང་ཁད་འཕགས་ས། །བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ངས་གཟང་བའ་སབས་

ས།། །།

༢ ལང་ག་ཆས་འཁར་བ་བག་ཏ་དབ་བའ་སབས།

སན་པ་མངན་སངས་རས་ཏ་བདན་ཕག་བདན། །རགས་མཐར་ཆས་འཁར་

བསར་ནས་མང་འདས་བར། །ཐག་དམན་འབའ་ཞག་གསངས་ཞས་ཉན་ཐས་

ས། །ཐག་ཆན་པ་རམས་འཁར་ལ་གསམ་ད་བཞད། །ཆས་འཁར་ང་བ་དམ་ཆས་མ་

མཐན་གཅད། །བ་སས་མཐང་ལམ་མད་སས་མཐང་སམ་དང་། །མ་སབ་ལམ་སན་

ཆས་ཀ་རམ་གངས་བཅས། །ཐག་ཆན་ལམ་ལ་གསང་རབ་ཀན་ལ་འཇག །ལང་ག་

ང་བ་ངག་ག་རམ་རག་ས། །རལ་བའ་ཡ་ཤས་འག་སམས་དག་པ་ལས། །གདལ་

བའ་ཤས་པ་མང་ཚག་ཡ་གར་སང་། །བ་མདས་མང་ཚག་ཕང་པ་གཉས་ས་ས། །

ངས་ཚག་དར་ཙཀའ་ས་ཕ་མ། །རགས་པ་འཕ་དང་ལང་ག་ཆས་ཕང་ཚགས། །དབ་

ན་དང་པ་བདན་བཞ་བར་པ་ན། །མཚན་ཉད་མད་དང་ཐ་མ་ལགས་པར་ཕ། །ངས་

འབང་རམ་ཐར་ཕར་མ་ལག་པའ་གཏམ། །ཞར་འཇག་སན་དང་ལང་སན་ཐབ་ཕར་

གསངས། །བསད་ནམས་མ་ཡན་བདག་དང་ལ་ཀན་ཟག །བདན་བཞ་ལན་གསམ་

བཟས་པ་བཅ་གཉས་ཏ། །མཚན་ཉད་མད་ལ་དངས་བསན་རམ་ཐར་གསམ། །

སས་དན་མངན་རགས་བརད་པ་ཡན་ལག་བཅས། །ཐ་མས་མཚན་ཉད་རམ་གསམ་

གཙ་བར་སན། །ཐམས་ཅད་ཆས་ཀ་ཕང་པ་ཞས་བ་ས། །ད་ཡང་བརད་ཁ་དང་ན་

བཞ་སང་ང་། །ཕང་པའ་ཚད་ལ་ཉན་ཐས་འདད་ཚལ་གསམ། །གཞན་དག་གང་པ་

རབ་བརན་རབ་ཚད་བཞད། །རད་ས་བཞ་ལས་བ་རད་འག་མན་དང་། །ར་རབ་ར་

མར་འཇམ་དཔལ་སགས་ལ་གསངས། །སད་རད་རམ་སང་ཞང་དང་ཞང་བར་མ། །

20

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ར་གསམ་སགས་ས་སས་བཅས་རལ་ལ་ས། །གསང་བ་པ་ན་མཆག་ག་སལ་

སའ། །རལ་འབར་རད་ན་སན་པ་འག་མན་ད། །སངས་རས་ལས་སལ་ལངས་

ས་ཆང་ང་ཡས། །ར་རབ་ར་མར་དཀལ་འཁར་སལ་པ་དང་། །གཞན་འཕལ་

དབང་བད་ལ་སགས་མ་ངས་གསངས། །བ་མད་གསང་འདས་སན་པས་བདད་

བཏལ་རས། །དགའ་ལན་ཡང་ན་གཞན་འཕལ་གནས་ས་གཤགས། །དཀལ་

འཁར་སལ་ནས་མཁའ་ཁབ་འཁར་ལ་གསངས། །ཨ་ལངར་ཀན་སང་དག་གས་

བཞད། །བད་སགས་སན་པ་མཉན་ཡད་བཞགས་པའ་ཚ། །ཨན་བ་ཏས་གསལ་

བཏབ་ཨ་རན་གཤགས། །སལ་པའ་དལ་ད་དབང་རད་གནང་བར་གསངས། །

གཤད་སར་བདད་དཔང་འདལ་ཚ་གསང་གསམ་ག། །ར་ར་ལས་བང་དཀལ་

འཁར་སལ་སགས་མང་། །དགས་རར་བདད་འཇམས་ཚ་ན་ཆས་འབང་ད། །ར་

བའ་རད་བསན་བཤད་རད་གཞན་དའ། །བད་མཆག་ཐག་མ་མད་ནས་རལ་བས་

གསངས། །གཉས་ལན་དས་ས་འབས་བའ་ཧ་ར་ཀས། །ཛམའ་གང་ད་འཁར་ལ་

བསར་ནས་བཤད། །རད་དས་དག་པ་ཆང་མ་འཁར་བཅས་ཀས། །གནས་ཡལ་

དར་ཁད་རམས་ལ་དབང་བད་ཚ། །སལ་པས་བཏལ་ནས་དཀལ་འཁར་བཀད་

ད་གསངས། །དས་འཁར་མ་ངན་འདས་པའ་ས་ལགས་ཀ། །ནག་ཉར་དཔལ་

ལན་འབས་སངས་མཆད་རན་ག། །འག་ཏ་ཆས་དབངས་གསང་དབང་སང་མར་

ན། །དཔལ་ལན་ར་སར་དཀལ་འཁར་ལགས་སལ་ནས། །ཟ་བཟང་ལ་སགས་

སལ་ལན་འཁར་ལ་གསངས། །འབས་སངས་ཁ་ནར་རད་ས་མ་ལས་པ། །བསན་

པར་བཞད་དང་ཀན་རབ་དན་དམ་ག། །ཐ་དད་གནས་ས་འཁར་ལའ་མགན་པའ་

སར། །བཞངས་ཏ་སན་འཁར་དབར་མད་བད་ཆན་དང་། །ན་དའ་དབངས་ཀས་

དས་ཀན་བསགས་པའ། །ལང་ག་ཆས་འཁར་བ་བག་ཏ་ཕ་བའ་སབས་ས།། །།

21

ར་བ།

༣ བཀའ་ཡ་བས་བ་རམས་བཤད་པའ་སབ།

སན་པ་འདས་པའ་ཕ་ལར་ལ་རམས་ཀས། །འཕ་བ་སལ་དང་བསན་པ་ཡན་

གནས་ཕར། །ན་ག་ད་ཡ་ཕག་ཏ་དག་བཅམ་པ། །ལ་བར་འདས་ཏ་ཀན་དགའ་ཉ་

བར་འཁར། །འད་སང་གསམ་གས་མད་འདལ་མངན་པ་བསས། །ད་ཡང་ཕང་པ་

རན་འབལ་བང་ཕགས་ལང་། །རང་པ་བར་མ་གཅག་ལས་འཕས་སགས་བཞག །

འདལ་དང་མངན་པ་དག་ཀང་ད་བཞན་ན། །བསན་པའ་གནས་ཚད་ལ་གངས་སང་

ད་བཤད། །ཐན་མན་ཐག་པ་ཆ་རམས་མ་གདའ། །ལ་ཕགས་ད་མད་འབང་བ་ཞས་

བའ་རར། །བང་སམས་འབམ་ཕག་བཅ་འདས་ར་ར་འཛན། །བམས་དང་འཇམ་

དཔལ་མད་འདལ་མངན་པ་བསས། །ལགས་འདར་བསན་པའ་གནས་ཚད་མང་ན་

ཡང་། །ཡངས་གགས་ལ་བར་ཕག་བཅ་ད་ལ་ན། །ལང་ག་ལའ་ཡན་གསངས་ཀང་

ཆན་སགས། །སབ་དས་གསམ་ལས་ཤས་རབ་སབས་ས་བཞད། །བ་སད་རལ་

འབར་རད་རམས་སམ་རན་བང་། །ལང་ལ་ཅན་ད་ཕག་ན་ར་རས་བསས། །བ་མད་

ཞ་བ་པ་དང་གཏད་པ་དས། །བསས་ཤང་སན་པ་པས་ཀང་སད་སགས་ལས། །བ་

བག་མ་རད་ར་ར་མཁའ་འག་རམས། །ད་བ་དས་ལན་ཚལ་གས་གཏན་ལ་ཕབ། །

བརག་པ་གཉས་པ་ར་ར་སང་པས་ཏ། །དས་འཁར་ར་རད་ཟ་བ་བཟང་པ་དང་། །

བསས་རད་འཇམ་དཔལ་གགས་པས་སང་པར་དལ། །ཀན་ཀང་གསང་བདག་རམ་

པར་རལ་བའ་ཕར། །སད་པ་གཅག་ཅང་གསང་ཆན་བསན་པ་ན། །ཡན་རང་ཁད་

པར་མ་རད་ནབ་པ་མད། །སན་པ་གཤགས་ནས་བར་དང་བཅ་ལན་ཚ། །རང་བ་

མན་པའ་གཞ་བཅ་སན་དབང་ཕར། །གགས་པ་ལ་སགས་དག་བཅམ་བདན་བར་

ན། །ཀས་པ་རའ་གཙག་ལག་ཁང་ད་འདས། །བདན་བརས་ཡང་དག་བརད་པ་

22

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཞས་བ་བ། །ཆ་ཤས་བས་བར་མཛད་ཅང་ད་ཡ་རས། །དག་སང་མ་ཧ་ད་བ་སབ་

མར་བཅས། །གཞ་ལ་བསགས་པས་ར་བའ་ས་བཞ་དང་། །ད་ལས་གས་པ་བཅ་

བརད་ཉད་ད་གར། །རབས་ལགས་ལ་སགས་དག་བཅམ་ལ་བར་དང་། །བཙན་པ་

བཞ་བར་རལ་པ་ཀ་ནཥས། །སན་དངས་གས་པ་བཀར་བསབས་ས་སད་གསམ། །

ཡ་གར་བཀད་ད་བཀའ་བས་གསམ་པ་མཛད། །བཀའ་ཡ་བས་བ་རམས་བཤད་པའ་

སབས་ས།། །།

༤ ས་འགར་རང་མའ་བབ་ལགས་བཤད་པའ་སབས།

ས་འགར་རང་མའ་ལགས་ས་གསང་ཆན་ག། །བསན་པའ་བབ་ལགས་ཆན་པ་

རམ་པ་གསམ། །རང་སང་རམ་དག་འག་མན་ཆས་དབངས་ས། །ཀན་ཏ་བཟང་པས་

ཡ་ཤས་ར་མཚ་ལ། །འད་གསལ་འདས་མ་བས་པའ་དགངས་པ་ན། །བསམ་མ་

ཁབ་དས་རང་བཞན་སང་བར་མཛད། །སང་ཆར་སག་པ་བཀད་པར་མཚན་རགས་

སས། །རང་སང་འཁར་ལ་དས་བཞ་མཉམ་ཉད་དང་། །རགས་པ་ཆན་པ་མང་ཚག་

རང་མཚན་ལས། །འདས་པའ་གསང་གས་རན་མ་འཆད་ད་འག། །ཐགས་རའ་

གཞན་སང་རགས་ལའ་ཁང་བརགས་ས། །སན་པ་རམ་ལས་ཟབ་དབང་གསམ་

ལ་སགས། །དགངས་པ་བར་དང་འཆད་པའ་ཚལ་དག་གས། །ཐབས་ཀ་ཐག་པ་

རལ་ཚབ་རམས་ལ་སན། །ད་ཚ་མ་དག་ཞང་ད་བཅའ་གཞ་ཡ། །སན་པ་དག་གས་

ལམ་སགས་ཆས་ས་ས། །གཙང་མའ་གནས་ས་སངས་རས་འབང་བའ་སན། །ཆས་

མཐན་ལངས་སས་གབ་པ་རག་འཛན་ལ། །ཕ་རལ་ཕན་དང་ཕ་རད་ས་གསམ་

གསངས། །གཞན་སང་བར་དང་ཚག་ལས་བང་བའ་རད། །ར་ར་ཆས་རབ་མ་ཡ་

ཐད་པ་ཅན། །ཌ་ཀ་པ་ར་ཉར་ཞ་སགས་ཀས་བསས། །རགས་གསམ་མཁའ་འག་

23

ར་བ།

ཆས་ཀ་སན་ཅན་ལ། །བསན་པའ་གཉར་གཏད་མདར་ན་ས་གསམ་ག། །སན་པའ་

གང་གཞ་རལ་བ་དགངས་བརད་ད། །དས་དག་ཚ་ན་རལ་མད་ཐག་པ་ན། །སམས་

ལག་ཅན་ལ་རར་སམས་དབང་བསར་སལ། །ལ་ཡ་གནས་དར་ད་ཉད་མ་ཡལ་ད། །

སལ་པའ་སར་བཞངས་དགའ་རབ་ར་ར་ཡས། །དབང་རད་མཛད་ཐབ་བསན་པའ་

བདག་པར་གར། །འད་ད་ཐམ་ཚ་འཇམ་དཔལ་བཤས་གཉན་སགས། །རལ་ཚབ་

རམས་ལ་འདས་རས་རམ་པར་བབས། །རགས་གསམ་མཁན་བར་ནས་པའ་མངའ་

བདག་གས། །ལ་བ་སབ་པ་སད་ཕགས་གཙ་བར་བཤད། །ལ་ཀ་གནད་སན་ཚམ་

བ་འབམ་ས་གལ། །རལ་བ་འདས་ནས་ཉ་ཤ་ར་བརད་ལར། །མ་ལ་ཡ་རར་རགས་

ཅན་ད་མ་ལས། །གདང་ཚག་ཉར་གསམ་བཏན་པས་གསང་བའ་བདག །མངན་སམ་

བན་ནས་གསང་རད་ཟས་ཏ་བསན། །ད་དག་སན་པ་བ་གས་ཐབས་ལན་གས། །ཡ་

གར་བཀད་ནས་མཁའ་ལ་རལ་གས་སས། །ད་ན་རག་འཛན་བར་ཡ་བརད་པའ། །

ད་ཚ་ད་ཡ་བན་རབས་སང་བ་ལས། །རལ་པ་ཛཿལ་རས་ལས་བདན་ཤར་ཏ། །

ཕག་རར་ས་དང་ཏན་ས་བཅ་བརད། །ཡང་ཐག་བབས་ཤང་རམ་པར་དན་རགས་

ནས། །ཀ་ཀ་ར་ཛ་སགས་ལ་བརད་ད་དར། །ད་དང་དས་མཚངས་ཕ་རད་ས་གསམ་

ན། །ཝ་ར་ཎ་ས་བ་རང་མ་ར་འབར། །ཨ་ན་སང་གང་ག་ནགས་ཚལ་ད། །གགས་

བམ་དངས་ས་བབས་ཤང་ཨ་ཏ་ཡང་། །ད་ན་ཀ་ཥར་དགའ་རབ་ར་ར་ལ། །ར་ར་

སམས་དཔས་གསངས་ཏ་ཡ་གར་བཀད། །གཞན་དང་གཞན་ནས་བང་བ་ཆས་མང་

ང་། །ད་དག་གང་ཟག་སན་ཁང་བརད་པ་ས། །རག་འདལ་དབང་གས་ཐག་པ་ཇ་

སད་པ། །རང་བཞན་རགས་པ་ཆ་ལས་འཕས་པའ། །སབ་ས་ཞ་ཁས་གསངས་ཤང་

གསང་བདག་བསས། །མཁའ་འགར་གཉར་གཏད་མཆད་རན་བམ་པར་སས། །

སབ་དཔན་བརད་ཀས་དགང་བདན་དགངས་པའ་ཚ། །ལས་ཀ་དབང་མས་སམ་བ་

24

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ས་སར་གཏད། །ཀན་འདས་བཀའ་བབས་སབ་དཔན་ཆན་པའ། །ས་འགར་རང་

མའ་བབ་ལགས་བཤད་པའ་སབས་ས། །ཐག་པའ་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་

རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་བསབ་པ་གསམ་ལགས་པར་སན་པའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་

ཀན་ཁབ་ཅས་བ་བ་ལས་བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་གསམ་

པའ།། །།

བཞ་པ། རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

༡ བསན་པ་འཕགས་པའ་ཡལ་ཇ་ལར་དར་བའ་སབས།

བསན་པ་འཛམ་གང་འད་ར་དར་བའ་ཚལ། །འཕགས་པའ་ཡལ་ད་ཉན་ཐས་

ཐག་པ་ཆ། །ཕལ་ཆར་སད་སབས་གཉས་བང་རལ་བའ་ཚབ། །འད་སང་ཀན་

དགའ་བ་དང་ཤ་ནའ་གས། །ཉར་སས་ད་ཏ་ཀ་དང་ནག་པའ་ཞབས། །ལགས་

མཐང་ཉ་མ་གང་བསན་གཏད་རབས་བརད། །དག་སང་སང་གའ་བར་ད་བང་བའང་

བཤད། །བསན་བཅས་ཐག་མ་བ་བག་བཤད་མཛད་དར། །འབས་བ་བཞ་ཐབ་

ས་ཡ་རལ་ལར་མང་། །བཙན་པ་ཆན་པ་བཞ་སགས་དག་སང་ན། །འབམ་ཕག་ད་

མས་ས་འཛན་ཉན་ཐས་ས། །ད་ནས་བཙན་པ་ཨ་བ་ཏར་སགས། །ས་བཅའ་དབང་

ཕག་རམས་ལས་ཆས་གསན་ཅང་། །ཆས་རན་ཏང་འཛན་ཐབ་པ་ད་མ་བང་། །ཐག་

ཆན་ཕལ་ཆར་མ་ཡ་ཡལ་ད་ཕབས། །ན་ལན་ར་མཐ་བཙན་གཙག་ལག་བཞངས། །

དགའ་བ་སགས་ཀས་བསན་བཅས་མང་ད་བརམས། །ད་དག་རམ་རག་ས་བ་ཡན་

པར་གགས། །གབ་པའ་ས་མས་ས་གཅན་འཛན་ཞབས་ཀས། །ཐག་མཆག་དབ་

མའ་ཚལ་ལགས་ཐག་མར་གསལ། །ད་ནས་སངས་རས་གཉས་པ་འཕགས་པ་ཀས། །

ཤར་ཕན་འབམ་པ་སན་དངས་ཚགས་གསམ་གས། །འཁར་ལ་གསམ་ག་དགངས་

25

ར་བ།

པ་འགལ་བར་མཛད། །དངས་སའ་རད་བཟག་ཐག་ཆན་བཀའ་ར་བསབས། །

འཕགས་པ་ལ་སགས་རམ་བན་བསན་སལ་བསངས། །ས་གསམ་ལ་གནས་འཕགས་

པ་ཐགས་མད་ཀས། །བམས་པའ་ཞལ་ནས་ཆས་ལ་དངས་ས་གསན། །ས་ས་ལ་

དང་ས་སམ་གཉས་སགས་མཛད། །དབག་གཉན་སགས་ཀས་བསན་པ་ར་ཆར་

སལ། །རག་པའ་དབང་ཕག་ཕགས་གང་ཆས་གགས་ཀས། །ཚད་མའ་ལམ་གསལ་

རལ་ངན་རད་པས་བཅམ། །མདར་ན་འཛམ་གང་རན་དག་ཆན་པ་བཞ། །རད་

བང་གཉས་སགས་རལ་བས་ལང་བསན་བཞན། །བསན་པ་བསངས་པའ་རམ་ཐར་

དཔག་པར་དཀའ། །བ་སད་རད་རམས་ཐག་ཆན་དར་ནས་སད། །སགས་གབ་རག་

འཛན་སང་ཕག་བར་ར་བན། །ས་ར་ཧ་ཡས་སངས་རས་ཐད་པ་སགས། །རད་ས་ར་

མཚ་ཨ་རན་ཡལ་ནས་དངས། །ད་ཡང་ཨན་འཁར་བཅས་གབ་པའ་རས། །ཡལ་ད་ར་

ར་ཐག་པའ་འབང་ཁངས་ས། །འཕགས་པ་ཡབ་སས་འདས་པ་ཆས་གསལ་མཛད། །

ལ་དལ་ནག་གསམ་བད་མཆག་སལ་འབད་ད། །བ་ར་པཀ་མཚ་སས་ལ་ལ་ཏས། །

གཤད་དམར་དགས་རར་རག་པ་བདན་སགས་བངས། །མཉམ་སར་ལ་སགས་ཟ་

ཧར་ཡལ་ད་བན། །གཞན་ཡང་ར་མཆག་ཌམ་ལ་བ་པ། །ཀ་ཀ་ར་པ་ཟབ་རར་ཏ་ལ་

པ། །ཞ་སས་ཞབས་སགས་རད་པའ་ཐ་མའ་བར། །གབ་པའ་དབང་ཕག་གངས་

མད་བན་རམས་ཀས། །ར་ར་ཐག་པའ་བསན་པ་ཉ་ལར་གསལ། །རལ་རགས་རབ་

གསལ་ཟ་བས་རལ་འབར་རད། །བཤད་ཅང་རས་འབང་མཁས་པ་གསམ་སགས་

ཀས། །ཡ་གའ་རད་ཀ་རང་སལ་ར་ཆར་ཕས། །ཙ་ལ་པ་དང་དས་ཞབས་ཆ་ཆང་

གས། །དས་འཁར་རད་བངས་སམས་འགལ་དར་བར་མཛད། །ཕས་ས་དར་པ་

ལས་བཞངས་པ་ཡ། །རམ་གནན་ཚལ་གས་བསགས་པའ་གཙག་ལག་ཏ། །ཡ་ཤས་

ཞབས་སགས་སགས་ཀ་སབ་དཔན་དང་། །མཁས་པ་ས་དག་ཇ་བ་འཇགས་མད་

26

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འབང་། །ཤཀ་ཤ་སགས་ཀས་བསན་པ་བསངས། །ཤར་ཕགས་ཀ་ཀ་ལ་ཕགས་

འབགས་བད་ཁངས། །སགས་དང་ཤར་ལ་ལ་ནབ་ཡལ་ཕན་འགར། །རལ་བསན་

དས་ཕས་བར་ད་གནས་པ་ཡན། །འབང་འགར་གནས་བརན་བཅ་དག་འཕགས་པ་

སགས། །བན་ནས་རལ་བསན་ཡན་རང་སལ་བར་བཞད། །བསན་པ་འཕགས་པའ་

ཡལ་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་སབས་ས།། །།

༢ གངས་ཅན་ལངས་ས་བསན་ར་འདལ་བ་དར་བ་དབང་བཤད་རན་ག་

བང་བ་བརད་པའ་སབས།

བད་ཡལ་ཆས་རལ་ལ་ཙ་བ་ཡ་རགས། །ཐ་རའ་དས་ས་དམ་ཆས་དབ་བརས་

ཤང་། །སན་རས་གཟགས་དབང་སང་བཙན་སམ་པ་ཡས། །གཙག་ལག་ཁང་

བཞངས་དམ་ཆས་སལ་ཆན་གཏད། །ཐན་མས་ཡ་གའ་གཟགས་དང་བར་སད་

བརམས། །གངས་ལངས་ས་བའ་ས་ཆན་ཐག་མར་ཕས། །འཇམ་དབངས་རམ་

འཕལ་མངའ་བདག་ཁ་ལ་ཡས། །མཁན་སབ་སན་དངས་དཔལ་ག་བསམ་ཡས་

བཞངས། །དམ་ཆས་ཀན་བསར་བཤད་སབ་ས་ཆན་བཙགས། །ལ་སས་མཆད་དང་

ཁད་པར་ཁ་རལ་གས། །བསན་པ་བར་སལ་གསར་བཅད་ཞས་ཆན་མཛད། །རལ་

བསན་གཞ་མ་དམ་ཆས་འདལ་བ་ན། །བསན་པའ་མངའ་བདག་མཁན་ཆན་ཞ་བ་

འཚས། །སད་མ་མ་བདན་ཐག་མར་རབ་ཏ་བང་། །སས་མཆག་ལ་ཙ་བཙན་པ་

བགང་ཡས་བན། །དར་མས་བསབས་རས་སར་གཡ་གཙང་གསམ་བརད། །བ་

ཆན་མཁན་བ་དབས་གཙང་མ་བཅ་ཡས། །བསན་པ་གསས་ཤང་གནས་གཞ་ར་ཆར་

ཏང་། །པཎ་ཆན་སབ་མ་དཔལ་མཚན་རམ་གཉས་ཀ། །སམ་པའ་རན་བཅས་ད་

ལའ་བར་ད་དར། །པ་ལའ་བརད་པ་སད་འདལ་གགས་པའང་བང་། །ལང་རགས་

27

ར་བ།

འཛན་བད་བཤད་དང་སབ་པ་ས། །འདལ་བའ་བཤད་རན་ལ་ཕགས་འཕགས་ཡལ་

ད། །ཡད་སའ་དགངས་འགལ་ཡན་ཤཀ་རམ་པ་གཉས། །བཤས་གཉན་དག་ལ་

སགས་པས་ར་ཆར་སལ། །ལངས་འདར་ད་ན་ཛ་ན་ཅག་རའ་བརད། །གཟས་ལ་སད་

འདལ་རན་འདས་བ་བཞ་ལས། །རམ་མཆད་མཚ་ས་ར་དང་བ་འདལ་སགས། །ཁད་

འཕགས་མང་བན་ཀན་མཁན་བ་སན་ལ། །བཀའ་བབ་ཐབ་དབང་གཉས་པའ་ཕན་

ལས་མཛད། །ཐགས་མད་མཆད་མཛད་མངན་པ་གང་འག་གཉས། །བ་བརན་གང་

སལ་དབག་བཤས་སགས་ཀས་སལ། །ཛ་ན་ས་ཅག་དག་གས་བསར་ཅང་བཤད། །

དབས་དང་གམ་ལ་བརན་ནས་ཡས་ས་དར། །པཎ་ཆན་ས་ཏས་ཤས་རབ་གགས་སགས་

ལ། །མཛད་ཀ་བཤད་རན་རག་འབན་ཐ་ཡས་བཟང་། །ཤཀ་ཤས་ས་པཎ་ལ་གསངས་

ཉ་བརད་བཅས། །ཁད་འཕགས་ས་བའ་ལགས་རང་གཡ་བར་མཛད། །ཤར་ཕན་སས་

དན་མངན་རགས་རལ་ཚབ་ཆས། །ལགས་བཀལ་ཐགས་མད་མཆད་ཀས་སང་བར་

མཛད། །འཕགས་སང་གཉས་ཀས་རང་སང་ཚལ་ད་བཀལ། །བཤད་སལ་བཟང་

བས་ཕན་ལས་ཁད་ད་འཕགས། །བད་འདར་རངས་དང་བ་རའ་བཀའ་དན་ལས། །

ཤར་ཕན་བཤད་པ་ཉམས་ལན་ར་ཆར་བང་། །རན་ཆན་བཟང་པས་མངན་རན་བཤད་

སལ་བཏད། །ཇ་བ་རས་ཀང་ཁ་འབམ་ཕ་ལ་བཤད། །ཁད་པར་རག་ལ་ཆན་པས་དར་

རས་མཛད། །ས་ཕའ་བཀའ་བབ་ཤར་འབར་བང་སང་ལས། །རམ་བརད་གཡག་

རང་ཡབ་སས་རམ་དཔད་ཀས། །བཤད་པའ་ཆ་རན་བཟང་པ་མ་ཉམས་བབས། །

ག་ལང་བཤད་སལ་དཔལ་ལན་ཕ་པས་སལ། །དངས་བསན་སང་ཉད་སན་པ་དབ་

མའ་ཚལ། །འཕགས་པའ་དགངས་པ་འགལ་བད་རམ་གཉས་ལས། །ཐལ་རང་

སལ་གས་ཟ་གགས་ཞ་བ་ལ། །ཤར་གསམ་ལ་སགས་ལགས་གཉས་རས་འབང་

མང་། །འཕགས་གཞང་ཅག་ར་རག་ལ་དག་གས་སལ། །ཕ་པ་སང་ཆན་བརད་དང་

28

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རང་སན་སགས། །རང་རད་སལ་བཟང་པ་ཚབ་བ་བཞ་བཅས། །དཔལ་ལན་ཟ་

བའ་གཞང་ག་ལམ་སལ་ཕས། །གངས་ཅན་ཐལ་འགར་ས་རམས་ད་ལས་གས། །

འཁར་ལ་ཐ་མ་བམས་པ་ཀ་སབ་ཀས། །ཆས་བཞ་བསད་ཚགས་ཀས་བཀལ་ཐགས་

མད་མཆད། །ཙན་ག་མ་སགས་ཀས་འཆད་ཅང་སལ། །ས་ཛ་ན་ལས་རག་དང་བཙན་

གས་ཞས། །བཤད་སབ་བཀའ་བབས་དབ་སམས་གཉས་སའང་བཞད། །གཙང་ནག་

རང་བང་ཀན་མཁན་ཡབ་སས་སགས། །ཕར་མ་ལག་པ་སང་གའ་ས་ཆན་བསགས། །

དཔལ་ལན་ཆས་སང་ཞབས་ཀས་རག་པའ་ཚགས། །འཁར་ལ་ཐ་མའ་དགངས་པར་

བཀལ་ཞས་གགས། །བ་སད་བང་ཆབ་མཆག་དང་སངས་རས་གསང་། །ཕ་མའ་

བཤད་རན་མཉ་ཤས་སལ། །རལ་འབར་རད་ལ་མཁས་པ་རམ་གསམ་སལ། །ཐག་

མར་ལ་ཆན་སས་བཞ་ཇ་བས་སལ། །བར་ད་ར་སར་འཛམ་སགས་ཆ་ཕན་བར། །

ཐ་མ་བ་སན་མཁས་པའ་ར་མཚར་འཁལ། །ཡ་གའ་བསན་པ་རང་ནས་གས་བར་

མཛད། །འདས་པ་ལགས་སལ་ཉ་ཤ་ར་བཞར་གགས། །བད་ད་བཀའ་སལ་དག་

ཙམ་བང་བ་ལས། །གཙ་བ་འཕགས་དང་ཡ་ཤས་ཞབས་ལགས་གཉས། །ས་མ་

མར་འགས་ཇ་བ་ཆགས་པཎ་ཆན། །ཕ་མ་རན་བཟང་གཉན་ར་གཉས་ཀ་ལགས། །

མཆག་གར་མར་འགས་སབ་བཤད་བཀའ་བབས་ཤང་། །མར་པའ་བཤད་རན་

མཚར་ལས་བང་བ་དང་། །འགས་ལགས་ཀ་གདང་དལ་ཕམ་ལ་སགས་རན། །ཀན་

མཁན་གཉས་པ་རན་ཆན་གབ་ལ་བབས། །གཤན་རའ་གཤད་ལ་དས་ཀ་རམ་པ་

ལ། །འདད་པའ་དངས་གབ་སད་པ་ས་ཚགས་དང་། །གནད་ལན་ངས་སད་ཆ་ཤས་

ཅན་རམས་བང་། །ལ་ལ་ཏ་དང་ཡ་ཤས་དཔལ་འཛན་གསམ། །དང་པ་བར་དང་ཐ་

མའ་བཀའ་བབས་ཤང་། །དཀལ་འཁར་ཆན་པའ་ར་ར་སབ་དཔན་ན། །ཁད་པར་

གཤད་སར་ཀན་འདས་དཔལ་འཛན་སགས། །རམ་བརད་ལངས་འདར་སགས་རད་

29

ར་བ།

ཐག་མར་བང་། །ཕ་དར་ཅག་ག་ནག་ཚ་རང་ཟམ་དཔལ། །ར་ས་ཞང་གཉས་རམས་

ལས་འཇམ་དཔལ་དངས། །ར་བའ་ལགས་ཉད་བཤད་སབ་བ་ན་འཕགས། །གཏ་

མག་རགས་རད་མཚན་བརད་ལ་ཆན་འགར། །བཤད་བཀའ་མན་ངག་ས་ཕའ་

ལགས་སལ་གནས། །བད་མཆག་ལགས་སལ་ཉ་ཤ་ར་དག་ཙམ། །འཕགས་པའ་

ཡལ་དང་འདར་ཡང་ཕལ་ཆར་བང་། །གག་ས་མལ་ལ་ད་པ་པ་ཧང་པ། །རང་གཡག་

རམ་གཉས་སལ་སའ་ལགས་སགས་ལས། །མར་ད་ཁད་འཕགས་གཟ་པ་སགས་ཀས་

བསངས། །དགས་རར་མཚ་སས་ནག་པ་མ་ཐབ་ཟ། །རན་འབང་ན་ར་མ་ཏ་སན་གགས་

བཟང་། །ཡངས་རགས་ལགས་བདན་འགལ་བད་བཅ་གཉས་གགས། །བ་རའ་

བརད་འཛན་འབག་འགས་ག་ཇ་ལགས། །ན་རའ་བརད་སལ་མར་སན་དཔལ་དང་

རམ། །ཁད་འཕགས་མར་འབག་མས་རག་ས་ས་པས། །བསན་པའ་རལ་མཚན་

སད་མཐའ་བར་ད་བསངས། །མ་ཡ་གདན་བཞ་སངས་རས་ཐད་པ་ཡང་། །མར་ལ་

ག་ཇའ་དན་ལས་རང་ད་དར། །དས་འཁར་ག་ཇ་ཙ་མ་ར་འབ་གཉས། །པཎ་ཆན་

ཆག་དཔལ་རང་ལགས་མང་བན་པའ། །སབ་དང་བཤད་བཀའ་ཇ་ཞལ་གཉས་ལ་

བབས། །རད་བཤད་སག་ར་བ་སན་ཆན་པས་མཐད། །ས་འགར་བཤད་སལ་ད་

ལའ་བར་གནས་པ། །རར་སམས་ས་ད་ཏན་ར་བའ་རད། །རད་ཀན་ས་བར་རལ་

མཚན་ལ་བར་འཕགས། །སག་རར་ཉ་སང་སངས་རས་གསང་བས་བཀལ། །བ་མ་

ར་གཉགས་རམས་ཀས་བསར་ཅང་བཤད། །རང་ཟམ་ཀང་ཆན་རག་རལ་སགས་

ཀས་སལ། །ཁད་འཕགས་ཟར་པའ་བཀའ་སལ་ཉག་ཕ་བ། །སན་གང་མཆད་ཀས་

བསན་པའ་མ་ར་གསས། །ཕག་ར་ཆན་པའ་བཤད་སལ་རམ་བརད་དང་། །ཀན་

བད་རལ་སགས་རད་དང་གཞང་གདམས་ཀ། །བཤད་སལ་གསར་རང་ཕན་ཚགས་

སས་མ་ལངས། །ཛ་ན་ཤ་སགས་ལང་མང་རབ་གགས་ཤང་། །བད་ད་རག་རལ་

30

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཞན་ཚལ་སགས་ཀང་ང་། །ཆས་བན་ཐན་མ་བ་ར་ས་ཅག་ཞང་། །གནབས་ཆན་

རན་བཟང་རག་ལ་ས་ས་པ། །བ་སན་བཤད་རན་འདགས་པའ་ཀ་ཆན་བཅ། །བང་

ཕགས་ལངས་འདར་ཐབ་པའ་ཕན་ལས་ཅན། །ད་དག་བཀའ་དན་ནམ་མཁས་གཞལ་

ད་མད། །ཕས་ནས་བཤད་བཀའ་གཙ་བར་ས་དག་གཉས། །སབ་བརད་བཀའ་རང་

དག་ལ་བབས་ལར་སང་། །རང་ལགས་ཀན་མཁན་རང་བང་རལ་བ་ནས། །ནང་

བརག་རད་བའ་བཤད་བཀའ་གཙ་བར་མཛད། །གཞང་ཆན་བཀའ་བཞ་མ་བསད་

རལ་ལ་བབས། །སས་བཅས་ལགས་བཤད་ཉ་འད་བརལ་བའ་རན། །དང་སང་

ན་ཡང་དན་གས་མ་ཆད་བཞགས། །འདལ་བསན་ར་མཚར་འཆད་རམ་རབས་ཕང་

ཅན། །འཇམ་དཔལ་དབངས་དངས་སང་པའ་མཚན་གས་བསལ། །ཐབ་བསན་

སན་མ་འཕགས་ཞབས་གཉས་པའ། །གངས་ཅན་ལངས་ས་བསན་ར་འདལ་བ་དང་

བཤད་རན་ག་བང་བ་བརད་པའ་སབས་ས།། །།

༣ སབ་བརད་ཤང་ར་རམས་ཀ་བང་བ་བརད་པའ་སབས།

བད་ཡལ་སབ་བརད་ཤང་ར་ཆན་པ་བརད། །རང་མ་བཀའ་གདམས་ལམ་

འབས་བཀའ་བརད་པ། །ཤངས་པ་ཞ་བད་སར་དག་བསན་སབ་བ། །ས་འགར་

གཞང་ཤང་མད་ས་སམས་གསམ་ས། །སབ་ས་ཟར་རན་གསང་སར་སག་ག་ཐག །

གངས་ཅན་བསན་པའ་ཤང་ར་ཁ་སང་རའ། །ཐགས་བསད་གཞལ་ད་མད་པའ་

བཀའ་དན་ལས། །སངས་རས་གཉས་པ་པད་ཀ་ར་ཡས། །ཐན་མང་སང་ངར་ལ་

ཕང་ཙམ་ཞག་གསངས། །སལ་ལན་རམས་ལ་སབ་པ་ས་བརད་སགས། །སན་

གལ་གདམས་པ་བསམ་མ་ཁབ་པར་བསལ། །མ་འངས་འག་ལ་དགངས་ཏ་གཏར་

མང་སས། །སམ་ག་གསམ་སགས་གབ་ཐབ་བགང་ཡས་བང་། །དཔལ་སང་ཐགས་

31

ར་བ།

བཅད་བ་རས་དཀའ་བས་བཞས། །རམ་པ་ལ་དང་སང་སན་ལས་མཆད་ད། །

སམས་ཀང་གདམས་པས་ཀན་བཟང་རལ་སད་བསན། །བ་མ་ཉང་ག་མན་ངག་འད་

སའ་བཙས། །ད་བསན་ཀང་ཆན་དགའ་རབ་གཉས་པས་བརལ། །འདས་པ་གཤད་

སར་ལ་སགས་གནབས་ཆན་པས། །ར་བལ་བ་ཤའ་སབ་དཔན་བཞ་ལས་བངས། །

ས་འཕལ་ཡང་ཕར་གཙ་བར་གར་པའ་བཀའ། །ར་གཉགས་གནབས་གསམ་ནམ་

སང་ས་དང་ཉང་། །འཁན་སན་ལ་གཟགས་རངས་དང་འ་བན་རས། །རང་ཟར་

མས་དཔལ་མཆམས་ས་གཡང་ལ་སགས། །བཟང་ལ་བར་མ་ཆད་པའ་གབ་པས་

བསངས། །མཆག་གཉས་གང་བརད་ནས་ལན་རམས་ལ་སགས། །དས་མཐན་རམ་

བན་སབ་མར་བཅས་པ་ཡས། །དས་མཐར་སགས་བསན་མ་ནབ་རས་པར་མཛད། །

ཇ་བས་ལ་སད་གཙར་སན་གཞང་གདམས་དང་། །ཟང་འབལ་བང་ཆབ་ལམ་ག་སན་

མ་བསན། །ནག་ཚའ་བཀའ་བརད་ལ་སགས་མཐའ་ཡས་ཀང་། །གཙ་བར་སན་

རས་གཟགས་དབང་འབམ་ག་བརད། །ལ་ཆས་བདན་ལན་བཀའ་གདམས་རན་པ་

ཆ། །ས་མཆད་གསམ་སལ་གཞང་གདམས་མན་ངག་པ། །འཕགས་ཆན་ད་མས་

བང་ཆབ་ལམ་བཟང་སལ། །ལགས་ད་གབ་མཐའ་ཡངས་ལ་ཁབ་མད་ཀང་། །ཕས་

དས་འཇམ་དབངས་རམ་འཕལ་ཙང་ཁ་པས། །གཞང་ལམ་གཙར་བཏན་བཀའ་

གདམས་གསར་མར་གགས། །བ་ར་མཚ་སས་ཞབས་སགས་ལམ་སར་དག། །བ་

ཆན་འབག་མར་བཀའ་བབས་གདམས་པའ་བཅད། །ས་དག་ཆས་འབལ་ར་བ་མད་

པ་དང་། །ཉ་བརད་ལམ་སས་བར་དན་གསལ་རམས་ཀ། །གཙ་བ་གསང་ངག་ལམ་

དང་འབས་བར་བཅས། །ས་དང་ཐགས་སས་ས་ནས་འཕལ་བ་གསམ། །ཕ་མར་

ཐབ་པ་རབ་འབང་ཐ་གསམ་ལས། །འབང་པ་ཞ་མར་ཕ་མ་བསས་བརད་གསམ། །

ཕ་ལ་སབ་སས་གཉས་ཏ་མ་བརད་གསམ། །བསས་བརད་ཀ་བག་ཆ་གན་ཇ་ནང་

32

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དང་། །ལ་སད་དབང་རལ་ལགས་བཞ་རབ་ཐབ་པ། །ཞང་བརད་ཁད་འཕགས་ས་

སའ་ས་བ་ན། །ཕག་ག་ལ་སམ་ཕ་བ་ཉ་རང་གཉས། །མང་ལམ་ཞང་ཕག་ལགས་ཏ་

བཅ་བརད་ལས། །ས་ས་ཞ་མའ་རན་དར་ཁད་པར་ད། །ས་ལགས་ཚགས་བཤད་

ངར་རང་གངས་དཀར་པ། །སབ་བཤད་ཚར་ཆན་ཡབ་སས་འཛན་སང་སལ། །

དགས་རར་བསད་རགས་དབར་ག་མཚ་ལར་རས། །ག་ཇའ་ལགས་ཀང་ཀན་སང་

ཆན་པར་འདས། །བཀའ་བཞ་བརད་འདས་ན་ར་མ་ཏ་ཡ། །རལ་ཚབ་མངའ་བདག་

ལ་ཙའ་བཤད་སབ་བཀའ། །ཀ་ཆན་བཞར་བབས་ཁད་པར་མ་ལ་རའ། །སན་

བརད་འཛན་པ་ཉ་ཟ་ལ་བ་གཉས། །གབ་རལ་ཏ་པའ་ཐགས་སས་རས་ཆང་པའ། །

གདམས་ཟབ་གངས་ཅན་གབ་མཐའ་ཡངས་ཀ་གསས། །རལ་བས་ལང་བསན་དག་

སང་འཚ་བད་སས། །འབའ་རམ་ཕག་ག་ཀ་ཚང་ཚལ་པ་ས། །ཆ་བཞ་ར་བའ་བརད་

འཛན་བཅས་ཏ་ལ། །ཕག་གའ་སབ་མ་འབ་སག་ཁ་གང་གཉས། །སར་ཡལ་གཡའ་

ཤག་ཟང་བཞ་ཡ་བརད་ལས། །གང་སས་འབག་པར་སད་སད་བར་དང་གསམ། །

དག་པ་སང་ག་དས་མཁན་ར་བའ་བརད། །ཟར་མང་གནས་མད་གསམ་ས་ཕ་མ་

ལས། །ཀར་རང་བརད་འཛན་མད་སད་ཕལ་ཆར་ཁབ། །ཁད་པར་སབ་བསན་

ནབ་རར་སན་པའ་ཚ། །དགས་མཛད་ལ་ཙ་བསམ་བཞན་སལ་པའ་ས། །བསན་

པའ་ཉན་མར་བད་པའ་སང་བ་བརལ། །དགས་པ་བཀའ་བརད་གབ་ཐབ་ས་ཡ་

རལ། །རལ་བསན་ཇ་སད་མ་འཆད་ཀན་ལས་འཕགས། །ཡ་ཤས་ཌ་ཀ་པཎ་གབ་

བར་ལ་བཅའ། །ཐགས་མཛད་མཐར་ཐག་ལ་ལན་ཁང་པས་བངས། །བཤད་རད་

སབ་པའ་ལམ་གསམ་ཕ་མའ་བཅད། །གསར་ཆས་ར་བར་གར་པའ་ཆས་སར་ལ། །

ས་ཕའ་བ་དག་བཤས་གཉན་ཁ་བཅ་བརད། །སན་ཅང་གལ་མཛད་ཆག་བརད་ར་

རའ་ར། །རན་ཆན་བདན་པ་ཆས་ར་སན་པས་བཀལ། །མཁས་གབ་རམ་གསམ་

33

ར་བ།

གནས་རང་གདན་སབ་བརད། །ཐང་རལ་ན་གའ་བཀའ་བབས་ས་ཕ་གསམ། །ཉ་

རང་ཉར་ལ་གབ་པའ་དཔའ་བས་གསན། །ཌ་ཀས་རས་བཟང་ང་མཚར་ཉ་བརད་

བཅས། །གསང་བདག་སལ་མགན་བཀའ་སལ་ཁད་པར་ཅན། །སད་མཐའ་བང་

སམས་འབའ་ཞག་ཕང་བར་བརད། །མ་ནར་མ་བསད་ཌ་ཀའ་ར་རའ་ཚག །དས་

ཀ་མཐར་ཡང་གབ་པའ་འབས་བ་སན། །མར་མཛད་ཕན་ལས་ལ་སགས་མཐའ་ཡས་

ས། །གབ་ཐབ་ང་བཞ་མཁའ་སད་ས་དག་ག །བཅད་བརས་དམ་པ་བད་ད་ལན་

ལར་ཕབས། །རམ་ཐར་ཚལ་མཐན་འག་མང་བསལ་མཛད་པའ། །དམ་ཆས་སག་

བསལ་ཞ་བད་ཅས་བ་བ། །ས་ཕ་བར་གསམ་བསན་ལས་དང་པ་ན། །ཁ་ཆ་ཨང་ལ་

བར་པ་ར་ས་ཀ །བརད་ཕན་ལགས་གསམ་ཐར་བ་ས་ཚགས་བཅས། །ཕ་མ་ས་བའ་

རལ་འབར་བཞ་ལ་སགས། །སན་གལ་གདམས་སལ་ནམ་མཁའ་སར་མ་ཙམ། །

བར་པ་ངས་དན་ཐ་མ་སགས་དང་མཐན། །ཁད་འཕགས་ཉད་དང་དགངས་མཉམ་

ཀན་དགའ་ལགས། །ལ་ཆན་ཆས་དཔལ་དན་གས་བང་ཙམ་གནས། །ཡན་ལག་

དམ་ཆས་བདད་ཀ་གཅད་ཡལ་ན། །དམ་པས་ས་དང་ས་ར་སར་པ་ལ། །གདམས་

ངག་བལ་ཚ་དག་གནང་ཕ་གཅད་དང་། །ཤར་ཕན་དགངས་དན་མ་གཅག་རགས་པའ་

ཆས། །མ་གཅད་ཉད་ད་ཕ་མ་གཉས་མད་དང་། །མཁའ་འག་ཉམས་ཀ་བཀའ་བབས་

བ་བཅ་དག །སས་མའ་རང་བརད་རལ་ཐང་ཉ་བརད་ལགས། །ཀན་སངས་བརན་སང་

ལ་འདས་གཏར་གཅད་སགས། །ཕན་ལས་ང་མཚར་ར་ཆ་རན་ཆགས་ས། །ར་རད་

རས་པ་རམས་ཀས་བསན་པའ་བཅད། །ར་རའ་རལ་འབར་རགས་རམ་ཀན་ག་ར། །

ཆས་རལ་རགས་ལན་ཞལ་ལས་ལགས་འངས་པ། །དས་ཞབས་ཆ་ཆང་ཤ་བ་ར་པ་

དང་། །དཔ་མད་འཚ་དང་ཉ་མ་དཔལ་ཡ་ཤས། །ན་ར་ཁ་ཆ་ཞ་སས་ལགས་སགས་

ལས། །བད་ད་སན་བན་བཞ་དང་བར་བན་ལ། །ཕས་བན་གཉས་ས་གགས་ཆ་ག་

34

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཇ་ར། །ཁམ་ལ་ཇ་བ་འབ་ར་ཙ་མ་དང་། །རས་ཆང་ར ་ལ་གསམ་དང་ཁ་ཆ་གཉས། །

བ་བ་ཏ་གཉས་ཆག་ལ་མན་ལང་ས། །ལགས་སལ་བཅ་བདན་ཀན་སངས་ཆན་པར་

འད། །གཞན་ཡང་ཀ་བག་རང་པ་བ་དང་པ། །ལ་སད་སན་ལགས་ཆ་ཕ་ད་མ་གར། །

ཁད་པར་བརན་པ་བཞ་ལན་ཀན་མཁན་ར། །རད་དས་ར་ར་འཆང་དངས་སལ་བའ་

མགན། །རགས་ལན་གཉས་པའ་བཀའ་བརད་ཕལ་ད་བང་། །གཞ་ལམ་འབས་

བར་མ་ཕད་ར་ར་གསམ། །བསན་སབ་སབ་ཆན་ཡན་ལག་རལ་འབར་མས། །རན་

ཆན་དཔལ་ལ་ཐགས་ཀ་ཟང་བསལ་བ། །མཁར་ཆ་བ་དང་ཟ་སང་ས་ཏ་བ། །ཟར་

ཕག་ས་མད་ས་མཆད་སལ་མང་ལས། །རལ་བ་གཉས་པ་རང་བང་ཆས་ར་ཡས། །

ར་རའ་ཚག་བཀལ་གདམས་པའ་ལམ་བཟང་གསལ། །མ་ཏ་དམར་པ་ཁ་རག་སར་

གསམ་སགས། །ཚད་ལན་ཕན་ཚགས་བང་བ་མཐའ་ཡས་ས། །སབ་བརད་ཤང་ར་

རམས་ཀ་བང་བ་བརད་པའ་སབས་ས།། །།

༤ རག་གནས་ཞར་བང་དང་བཅས་པའ་བང་བ་བརད་པའ་སབས།

རག་པའ་གནས་ཀ་ཐག་མར་ས་རག་ག །བསན་བཅས་དབང་པས་བས་པ་

ཕར་བས་བསབས། །མཁས་པའ་ང་རལ་གཅག་ཕར་དས་གཉན་སང་། །ས་བད་

ལང་བསན་བམ་ཟ་པ་ཎ་ནར། །འཇག་རན་དབང་པས་བན་རབས་ཕ་མའ་གཞང་། །

ལག་མ་ཅན་དང་མཆག་སད་དག་གས་བཀལ། །བ་ཥ་ར་འགལ་རབ་བད་ཟ་བའ་

ཟར། །གཟགས་ཀ་འཇག་པ་ཤ་ཀ་ཊ་ཡ་ན། །ཀ་ཏའ་བ་ཡས་བས་སགས་ད་རས་

འབངས། །ལགས་བསས་ཉང་གསལ་ཀན་རགས་ཙནའ་མད། །འགལ་དང་ཡན་

ལག་རང་གཞན་གཞང་མང་ལས། །ར་བ་ཐག་མར་ཤང་ལས་བསར་ཏ་བཤད། །ལ་

ཡ་དབང་པས་ཨན་ད་བ་ལ། །བཤད་པའ་བར་སད་ཤས་ཕར་བད་སད་ཀ། །བཀའ་

35

ར་བ།

ལར་སབ་ཝརས་གདང་དག་བསབས། །ཀ་ལ་པ་བསན་ཤང་དཔང་དན་ལས་བང་། །

དབངས་ཅན་འཕགས་མས་ཨ་ན་བ་ཏ་ལ། །བསལ་བའ་བར་སད་ཇ་ནང་ར་བཙན་

དང་། །ཆས་ཀ་སང་བས་ར་འགལ་བསར་ཅང་བཤད། །འཇམ་དཔལ་བར་སད་ཞ་

ལ་ལ་ཙས་བསར། །ར་བད་ས་འགལ་བཟང་ངན་མཐའ་ཡས་ས། །ཕ་བའ་རག་ག་

ས་ཡང་སན་བཅས་ཉད། །ནང་པའ་ཚད་གཞང་ཐག་མར་རད་གབ་ས། །ཕགས་ཀ་

གང་པས་མངན་སམ་རས་དཔག་གཉས། །གཞན་སལ་དཔ་དང་ལག་ཆད་དག་ལན་

མད། །ཀན་ལས་བཏས་མཛད་ད་ཡ་དགངས་འགལ་ད། །ཆས་ཀ་གགས་པས་ར་

བ་རས་འབང་བསས། །ཡན་ལག་བཞ་བཅས་ས་བདན་ལམ་སལ་ཕས། །ལ་ཤཀ་

དལ་རན་བད་བད་སགས་ཀས་འགལ། །རལ་ཅན་ཡ་མ་ཉ་སས་རན་རས་འབང་། །

རམ་ངས་རགས་ཐག་རལ་ཆས་མཆག་ར་གསམ་པས་བཀལ། །ཞ་འཚས་ད་བསས་

ཀ་མ་ཤ་ལས་བཀལ། །ཙན་ག་མས་མཛད་སགས་གཞང་ཕན་མང་། །ས་བདན་

ཕ་མ་འགའ་ཞག་ས་འགར་ལ། །ཕ་དར་ར་རག་ས་པཎ་རམས་ཀས་བསར། །ཕ་

མས་རགས་གཏར་ར་འགལ་བཅས་པ་མཛད། །བཤད་པའ་བརད་འཛན་ཤར་ནབ་

གང་གསམ་གས། །སལ་ལས་ཁང་གཉན་ཞང་དང་ཟར་ཁང་རན། །ཁད་འཕགས་

མང་བན་ལག་པར་འཇག་རན་དབང་། །རལ་མཆག་བདན་པས་རགས་གཞང་ར་

མཚ་བསལ། །ཆས་གགས་དགངས་པའ་ཆ་བ་ཀན་འདས་ས། །རག་ལས་ང་བ་

ཉད་མད་ས་ལགས་པས། །རལ་འབར་སད་དང་གཞན་དག་གགས་ས་པའ། །དབ་

མར་བཀལ་ཏ་བད་ཀ་འགལ་ཚལ་གསམ། །བཟ་རགས་མཆག་གར་དཀན་མཆག་

གསམ་ག་རན། །ཀན་ག་ཐག་མར་པད་སངས་མཆད་རན་བང་། །གཞན་དག་

དད་ལན་རམས་ཀས་རམ་པར་བརགས། །ར་མ་ཚ་ལ་འབམ་པར་འཇག་ཐལ་

ལ། །ཚངས་དང་བ་ཤས་བསབས་ཤང་ད་ནས་བརམས། །ཐབ་དབང་གཤགས་པར་

36

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དངས་ས་འཁལ་ནས་བང་། །ཨ་ད་ཡ་ན་མ་ཏག་འཁ་ཤང་ལ། །བསར་བའ་བས་ས་

ཆ་ལན་འད་ཟར་མ། །བསན་འདར་ས་ཡ་རན་ལ་ས་བར་གགས། །གདགས་ཚད་

གལ་གང་མགན་མད་ཟས་སན་ངར། །བཀས་གནང་རན་ཆན་འབར་ས་མང་དག་

དང་། །ལར་གཤགས་ཚ་ན་གསལ་ལན་རལ་པ་ཡས། །ཙནན་ས་བཞངས་ད་ལ་

ར་ནག་བཞགས། །ད་རས་ཀ་ཡ་ནར་བར་ར་ཧ་ལས། །གངས་ཆན་མཚ་བཞངས་ཕ་

ཡ་ར་མཚར་བཞགས། །དབང་པས་ནར་བ་ད་མར་བརད་བཅ་གཉས། །ཉར་ལའ་

ས་ཚད་ལས་ས་ཚགས་པས་འཕལ། །ཕ་མ་ལ་དང་གཞན་གཉས་བད་ན་བཞགས། །

དངས་ཀས་བན་རབས་སན་པ་ཉད་དང་མཚངས། །མ་ངན་འདས་འག་ལ་བཟ་མར་

སལ་པས། །བམ་ཟ་སན་གསམ་ས་དང་མ་ག་དའ། །ང་མཚར་ཅན་བརད་ལ་སགས་

མང་ད་བཞངས། །མ་ངན་མད་དས་གནས་བརད་མཆད་རན་བརད། །རར་གདན་

ནང་སར་གནད་སན་བཟ་བས་བཞངས། །ཀ་སབ་དས་ས་ཀ་ཡས་བཅས་པ་མང་། །ལ་

དང་གནད་སན་ཀ་ཡ་བཟར་མཐན་པ། །བམ་ས་ར་ཕང་འཛན་ད་མན་ལགས། །དབས་

དང་ནབ་རང་ཤར་ག་བཟ་ཞས་གགས། །བལ་པ་སན་བར་ནབ་རང་ཤར་དང་མཐན། །

ཁ་ཆར་དབས་དང་ནབ་རང་རང་སལ་གསམ། །བད་ད་ཆས་འཁར་རམ་གསམ་ས་རམས་

ས། །ར་མ་བལ་རས་རན་ལས་སན་མཁན་གཉས། །བའའ་ལགས་གསམ་བཀ་ཤས་

རམ་གསམ་ནས། །སར་བས་སལ་དད་འབར་བཟའང་རམ་མཁས་གར། །ཁད་པར་

བཟ་སད་འཇག་རན་དབང་ཕག་མཆག །གཙག་ལག་ཆས་ཀ་སང་བའ་རམ་དཔད་

ན། །ཚར་མཐང་བ་འདས་མག་ག་བདད་རར་གར། །དས་འཁར་སམ་འབང་ཤ་རའ་

བས་ཞས་མད། །ར་བད་གཞང་ལགས་ཆག་ཚད་སན་པ་མང་། །ཡག་རགས་ད་མ་

ས་སའ་ཡལ་ནས་བང་། །བད་ད་ཐན་མས་འཕགས་ཡལ་མཁས་པ་ལས། །ས་ཡག་

བསབས་ལ་དཔ་བས་ཡ་གའ་གཟགས། །བད་ལ་ཉར་མཁའ་འཕ་བསན་བཅས་

37

ར་བ།

པ་དང་། །སམ་རགས་ལ་སགས་བར་དག་གཞང་བརད་མཛད། །གཡ་ཁ་སམ་པ་

སགས་ཀས་དར་རས་སལ། །བཟ་གནས་བང་བ་ཕན་ཚགས་སས་མ་ལངས། །

ཚངས་པས་ཐག་མར་ཚ་ཡ་རག་བད་དན། །བདད་ར་བཙལ་ཞང་གས་དཔད་འབམ་

པ་མཛད། །དབང་པར་རམ་བརད་ད་སབ་རན་ཤས་བས། །ཚངས་བཤད་བསས་

པ་ཞས་བའ་གཞང་ཆན་བརམས། །མ་བཞན་འཇག་སགས་ལ་ལས་མར་བརད་

ད། །ཧ་ར་ཙནས་ཙ་ར་ཀ་ལ་སགས། །དང་སང་མཁས་པས་སན་དཔད་གཞང་མང་

བརམས། །སན་པས་འདལ་མད་རད་སགས་ཐར་བར་གསངས། །ད་ཚ་རན་ཤས་

གཞན་ནས་གསས་སགས་བང་། །སན་ག་ནགས་ས་རད་བསན་ཁ་ཅག་འདད། །

རན་ཆན་སངས་པའ་འཁལ་ངག་ལ་བརན་ནས། །གང་གཞ་འད་ལ་ཅལ་ཅལ་མང་

ས་ཡང་། །ཟར་མཁར་ཕ་མའ་གསང་ཉད་ལགས་བཤད་ད། །ད་རས་ཉ་མ་སང་

བས་གཅས་གབ་དང་། །འཕགས་པས་སར་བ་བར་པ་ལ་སགས་མཛད། །ཁད་པར་

བསན་བཅས་སང་པ་ལགས་བསས་པ། །ས་གསམ་དག་བའ་མཚན་ལས་བཅ་བརད་

ཅན། །ཡན་ལག་བརད་པ་ཕ་ཁལ་མཛད་པ་ལ། །ཟ་བ་མངན་དགས་འགལ་པ་ཟ་

ཟར་བས། །ར་ནག་ཡལ་ད་རགས་ལན་མཇག་ནས་བཟང་། །སལ་པའ་རལ་བན་

རམས་ཀས་རམ་པར་བརམས། །སང་བཙན་དས་ས་ལགས་ཆན་གསམ་ག་གཞང་། །

ཨག་ཚམ་རང་ལ་ར་བཟའ་ལགས་རམས་དང་། །ཧ་ཤང་བ་ཇ་སགས་ཀས་བསར་

བརམས་མང་། །མཁས་མང་བགས་པའ་ས་མ་ར་ཛ་བང་། །ཁ་སང་དས་ན་སལ་

པའ་སས་གསམ་གཞང་། །པ་ས་ཁ་སར་རལ་བན་དམངས་གསམ་དང་། །ར་ཞང་

ཧར་བད་འ་ཞའ་མཁས་གཞང་ཚགས། །བ་རས་རས་སན་བསར་སགས་གཏར་མའ་

སས། །འཛ་ར་བ་ཇ་མཐའ་བཞ་བ་སན་བརད། །ཕ་དར་ར་གཞང་ས་རས་བསར་

མང་ཡང་། །རན་ཆན་བཟང་པས་བརད་པ་སལ་བ་ལས། །པ་ཧང་སན་པ་མ་བཞ་

38

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལས་བརད་ད། །ཞང་ཞག་དར་མགན་གཡ་ཐག་པ་ལ་སགས། །བད་ཀ་གཞན་ཕན་

ཅན་རམས་ཐག་མར་གས། །མཁས་པ་མ་དགར་གགས་པའང་ད་ལ་བརན། །བད་

ཀས་བརམས་པའ་ཡག་ཆ་མཐའ་ཡས་ས། །ཞང་སན་སད་སན་གཉས་ཀང་འཕགས་

ཡལ་ཕན། །བརད་པ་ལ་མཁས་གཞང་བརམས་ཕན་ལས་རས། །འཁད་དཔད་

དངལ་ཆའ་སར་བ་གཉན་བཅས་སགས། །བཀའ་གཏར་གདམས་པ་ཕས་བང་ཚད་

ལན་མང་། །བརད་སལ་ཀན་འདས་གཡ་ཐག་སན་ག་བར། །དཔལ་ལན་ཕང་བས་

གསང་མཛད་དངས་ས་སལ། །ཡལ་ཀན་གདམས་པའ་བཅད་བངས་རད་ཆ་ཆང་། །

ཐན་མང་ཁད་པར་ཆས་འཁར་བསར་བ་ལས། །སན་པའ་ཚང་བརལ་བརད་འཛན་ཚད་

མད་ཀང་། །བང་པ་ཡབ་སས་ཟར་མཁར་ཁ་དབན་སལ། །ཕས་ནས་གགས་ཆ་སངས་

རས་ཆས་འབང་གས། །ད་བསན་གསལ་བས་བད་ཁམས་ཉར་འཚར་མཛད། །སར་

རས་དང་སང་རམས་ཀས་བས་པ་མང་། །སན་པས་མད་རད་རམས་དང་དས་འཁར་

ག། །འཇག་རན་ཁམས་ལར་གསངས་ལ་བ་དལ་དང་། །ཁད་པར་རང་བང་རལ་

བས་རས་བསས་མཛད། །ཕག་པ་བང་བདག་སགས་ཀ་རང་སལ་བཀལ། །ཕས་

ནས་ཕག་མཚར་གབ་རས་གཉས་ས་གས། །དབང་ཕག་ཨ་མའ་ཞས་ལན་གཡལ་

རལ་རད། །ག་བས་བསར་ཅང་ཕག་པ་སགས་ཀས་འགལ། །འབང་རས་ཧང་ད་

རལ་པས་རས་སལ་ལ། །བརགས་ནས་མཛད་ཅང་དར་བརན་ཕས་བང་མང་། །

ཁམས་ཁ་ཟ་ཁང་སགས་ཀས་སལ་གཏད་ཀང་། །ས་འགར་བསད་ཆ་ཕས་ས་ཀན་

མཁན་རས། །ཡད་རན་ཕར་བའ་ར་རས་གསར་འབང་མང་། །སན་དངགས་ཕ་པར་

གགས་ཆ་ཕ་ཉ་བརད། །གཞན་ན་འབང་སགས་ནག་མའ་ཁལ་པས་བས། །མ་ལང་

དཎས་མཛད་ལ་ར་འགལ་མང་། །སབ་སར་གག་མཁར་བས་བཤད་རལ་བའ་ལས། །

དམར་སར་ཅན་ལགས་བཀད་ལས་ང་མཚར་བའ། །སར་བ་དག་ལན་རན་འབང་ཞ་

39

ར་བ།

བས་མཛད། །མངན་བརད་མ་ད་ན་དང་ས་ཚགས་གསལ། །ཧ་ར་བ་ལ་དག་པའ་

འབངས་སར་སགས། །མང་ཡང་འཆ་མད་སང་གའ་མཛད་ཉད་མཆག །ར་འགལ་

རམ་བཤད་བདད་ར་ཚག་ག་ཟ། །འདད་འཇ་སགས་མཆས་ཕ་མ་གསར་འགར་

ཏ། །ཟས་གར་བསན་བཅས་བད་ད་མ་འགར་ར། །ཕ་མ་རམས་ན་ས་པཎ་ཡན་ལ་

མད། །གང་དས་དན་བསས་བསན་བཅས་རམ་གསམ་མཛད། །ད་དག་ཤང་དཔང་

འཕགས་པའ་དན་ལས་བང་། །ཡངས་རགས་གསལ་མཛད་བསན་པའ་ཉན་བད་

ད། །འཇག་རན་བསན་བཅས་གཙ་བར་མ་མཛད་པས། །ད་གཞང་རང་ཚགས་རལ་

བས་གསངས་པ་མད། །ཡན་ལག་ཕར་ད་མཁས་རམས་རས་པར་མཛད། །ཤམ་

ལ་ར་ཆས་རལ་རགས་ལན་གས། །བ་མད་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་རག་ཏ་བསར། །ཡལ་

ཆན་ག་དག་ཐག་ཆན་གསང་སགས་སད། །འབང་འགར་ལས་ས་དམ་བ་བཅ་གཉས་

ས། །རགས་ལན་རལ་པས་རགས་ལན་རམ་གས་འདན། །ར་ཡལ་སན་པ་འདས་

ནས་བར་དང་བཅར། །ཧན་རལ་མང་ཏའ་རང་ལ་བསན་དབ་བརས། །དག་བཅམ་

པ་དང་ལ་ཙ་མང་ད་བན། །མད་འདལ་གཙར་སད་ས་ཀར་དག་གསམ་བཀར། །ལ་

ཡལ་དག་བཅམ་བང་སམས་མང་པས་བཏལ། །ཐག་པ་ཆ་ཆང་གཉས་ཀའ་བསན་པ་

དར། །འག་ལང་སབ་དཔན་པདས་བཏལ་བ་ནས། །རར་འཛན་མང་བན་སགས་

བསན་རལ་མ་རས། །སང་ལ་དང་ད་ན་ལ་ཡ་ག །ཟངས་ནས་གང་སགས་ཐག་ཆན་

ཅང་ཟད་དང་། །ཐག་དམན་ཆར་དར་ད་ལའང་མ་ནབ་བཞགས། །རག་གནས་ཞར་

བང་དང་བཅས་པའ་བང་བ་བརད་པའ་སབས་ས། །ཐག་པའ་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་

གསང་རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་བསབ་པ་གསམ་ལགས་པར་སན་པའ་བསན་བཅས་

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཅས་བ་བ་ལས་རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་

པར་ཕ་བ་ས་གནས་བཞ་པའ།། །།

40

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལ་པ། ལག་པ་ཚལ་ཁམས་ཀ་བསབ་པའ་རམ་པ་ཕ་བ།

༡ སབ་དཔན་དང་སབ་མའ་མཚན་ཉད་དང་། བསན་ཚལ། འཆད་

ཉན་བཅས་བཤད་པའ་སབས།

ཕན་བདའ་འབང་གནས་རལ་བའ་བསན་པ་ལ། །དལ་འབར་དན་ཡད་ཕར་

ད་འཇག་པ་ན། །ཐག་མར་དག་བའ་བཤས་གཉན་བཙལ་ཞང་བསན། །དམན་

པ་བསན་པས་མ་དག་ཉམས་འགར་ཞང་། །ཐད་ཀར་བབས་པ་བསན་པས་ས་ན་

གནས། །གཙ་བ་བསན་པས་དམ་པ་ཐབ་པར་འགར། །ད་ཕར་བདག་བས་གཙ་

གར་བསན་པར་བ། །འཐད་པ་ལང་རགས་དཔ་ཡ་ས་ནས་བཙལ། །དབ་བ་སར་

ན་ས་ས་བང་ཆབ་སམས། །སལ་རགས་རང་ག་གནས་སབས་བཞ་དང་སར། །ས་

སའ་མཚན་ཉད་ཡན་ཏན་བརད་བཞ་གཉས། །བ་བག་ས་བང་སགས་གསམ་རམ་

པ་བཞན། །མཁན་སབ་གསང་སན་གནས་ཀག་སབ་དཔན་ལ། །ཚལ་ཁམས་ལན་

ཅང་འདལ་བའ་ཆ་ག་ཤས། །ནད་པར་སང་བར་འཁར་ན་དག་པ་དང་། །ཆས་དང་

ཟང་ཟང་ཕན་འདགས་ལ་བརན་པ། །དས་ས་འདམས་པ་ད་དག་བ་མར་བསགས། །

བཤས་གཉན་དལ་བ་ཞ་བ་ཉར་ཞ་བ། །ཡན་ཏན་ལག་པ་བརན་བཅས་ལང་གས་

ཕག །ད་ཉད་རབ་ཏ་རགས་པ་ས་མཁས་ལན། །བར་བའ་བདག་ཉད་ས་ངལ་སངས་

ལ་བརན། །གཞན་ཡང་ཐས་སགས་བཅ་གཉས་ལན་པ་མཆག །ར་ར་སབ་དཔན་

བརན་དལ་བ་གས་ཅན། །བཟད་ལན་གཡ་མད་སགས་རད་སར་བ་ཤས། །བར་

ལན་མཁས་ཤང་ད་ཉད་བཅ་མཐར་སན། །དཀལ་འཁར་ལས་མཁས་སགས་བཤད་

སད་པ་ཤས། །ཡང་ན་མཛད་གསམ་ལན་ཞང་ཆ་བ་རགས། །གཉར་ལན་རད་དང་

41

ར་བ།

ལས་མཁས་དད་ཚད་འཆང་། །མདར་ན་བརད་པ་དམ་ཚག་མན་ངག་ལན། །རད་

དན་རག་པ་གསམ་ལས་དག་སང་མཆག །ཁད་པར་ཟང་འཇག་ར་རའ་ཡ་ཤས་

གང་། །རད་ལ་སད་ནས་དཔལ་ལན་བ་མ་ས། །ལག་པ་སན་ཅན་སངས་ལ་མཚན་

ཉད་ཀང་། །ཐམས་ཅད་ཚང་དཀན་ཡན་ཏན་མང་བ་བཟང་། །ས་ཐར་སད་ལན་སམ་

པའ་བར་ཆད་མད། །སབ་དཔན་ལ་གས་ཚལ་ཁམས་ཡང་དག་དང་། །བསམ་གཏན་

དང་ན་འདན་ལ་རག་བརན་དང་། །གམས་ཤང་དལ་ལ་བཟད་དང་ལན་པ་ན། །

སམ་བརན་གནས་པའ་ཆས་ལན་ཤས་པར་བ། །བང་སམས་སད་གར་དད་བར་བ་

གས་ལན། །སད་པ་སད་བཟད་རང་ཞ་དན་མ་གཉར། །བརན་ལན་སང་ཉད་ཐས་

ལ་དགའ་བ་ཡན། །སགས་ཀ་སད་རང་ད་སང་བ་མར་གས། །གསང་ཐབ་བ་ཆ་དམ་

ཚག་སབ་ལ་བརན། །སན་སངས་འདས་ལ་དད་སགས་ལན་པ་བཟང་། །རན་ཆན་

ལ་བའ་དཔན་སབ་འབལ་བརགས་ནས། །ཐར་འདད་རད་བཀར་རམ་ག་སབ་པས་

བསན། །ཚངས་སད་རལ་པ་མ་འདས་ཡངས་རགས་དག །ད་ལ་བཤས་གཉན་ང་

བསན་སག་བསལ་ལས། །གལ་བའ་རགས་པ་ལས་ཞས་རལ་བས་གསངས། །

གཞན་ཡང་བཤས་གཉན་བསན་པའ་ཕན་ཡན་མང་། །རད་ངན་དག་སང་ཆང་ཞང་

ཕགས་རས་ཆ། །མཆག་འཛན་བདག་བསད་གཞན་སད་སག་པའ་བཤས། །བདད་

ཀ་བར་ཆད་ང་ཤས་གཉན་པས་གཞམ། །དང་བ་ཡད་ཆས་འདད་པའ་དད་པ་བསད། །

དམ་ཆས་འཆད་པའ་སར་བར་བཀད་པ་བཤམ། །བདད་རས་ཚར་བཅད་ཀན་སད་

དག་པར་བ། །ཡན་དབལ་སད་ལམ་བསན་ཅང་དགའ་བ་བསམ། །དངས་གཞར་

མཁས་པ་གསམ་དང་བར་བ་གཉས། །བཟད་གསམ་ལན་པས་བཤད་པའ་ས་དག་

གམ། །དགས་དན་ས་དང་ཁད་པར་ཐག་མར་བརད། །བསས་དན་གཉས་ཀ་ཡན་

ཏན་དག་དང་ལན། །ཚག་དན་བ་བད་ལས་གསམ་ས་དན་བཅས། །མཚམས་སར་

42

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཉས་པ་ག་བད་འབལ་ཆགས་ཤང་། །བརལ་ལན་ལང་དང་རགས་པས་གཏན་

ལ་དབབ། །བ་ཆན་ཟབ་རས་བ་ཆང་བཟང་བད་ཞང་། །ག་ས་ཕས་ནས་ཕ་ཞབ་

འགལ་འབལ་གཅད། །ཞམ་ལ་གཟངས་བསད་རད་དང་རགས་པ་བཟག །སད་

ཀ་སན་གསམ་ད་མ་དག་སགས་སང་། །ནད་པ་སན་དང་སན་པའ་འད་ཤས་བཞག །

གཉས་ཀས་ཕར་ཕན་དག་ལན་ཉམས་ས་ལན། །རས་ནས་བཟད་གསལ་བས་བ་ར་

ཡས་གདབ། །སབ་མས་ཡན་དབལ་བས་སན་དན་ཤས་བསན། །ཐས་བསམ་ཉན་

བཤད་འཛན་ཅང་སབ་པ་དང་། །སལ་མར་བས་པའ་ཡན་ཏན་མཐའ་ཡས་ས། །སབ་

དཔན་དང་སབ་མའ་མཚན་ཉད་བསན་ཚལ་འཆད་ཉན་བཅས་བཤད་པའ་སབས་

ས།། །།

༢ ས་ཐར་ག་སམ་པ་རབ་ཏ་ཕ་བའ་སབས།

ཡན་ཏན་གཞ་རན་ཚལ་ཁམས་རམ་པ་གསམ། །དག་བཅམ་སམས་དཔའ་

རལ་བའ་རས་སབ་ས། །ས་ཐར་བང་སམས་རག་འཛན་སམ་པར་གགས། །ཉན་

ཐས་ས་ཐར་རང་ཞ་དན་གཉར་ཅན། །ངས་འབང་ཀན་བསངས་གཞན་གནད་གཞ་

དང་བཅས། །སང་སམས་མཚངས་ལན་བ་སས་གཟགས་ཅན་འདད། །ཚལ་ཁམས་

ལགས་སད་ལས་དང་སམ་པ་ཞས། །ས་ཐར་བསམ་གཏན་ཟག་མད་ས་ཡས་བསས། །

དག་སང་དག་ཚལ་དག་བསན་ཕ་མ་གཉས། །དག་སང་བསན་གནས་རས་བརད་

རས་ས་བཞ། །མཚན་ཉད་ལན་པ་རས་བདན་ཁ་ནའ། །ཐབ་བད་སན་དང་ད་ལའ་

ཆ་ག་ས། །གང་གསམ་སས་པ་བད་མད་ས་བའ་རན། །ངས་པ་ལ་དང་བར་ཆད་བཞ་

རམས་བལ། །སབས་ས་མ་སང་བ་ལ་ཐར་སམ་མད། །བསན་གནས་སམ་ལན་

ལས་བང་ཉན་ཞག་མཐའ། །དག་བསན་ལ་སགས་རང་རང་ཆ་གས་ཏ། །དག་ཚལ་

43

ར་བ།

དག་སང་མངན་གར་བཅ་དགས་ས། །གང་ཟག་གཞན་བརན་བ་དག་མ་མཐན་ཤས། །

བསབ་པ་ཡངས་སང་བདར་གནས་རན་གས་བསང་། །བསན་གནས་ར་བཞ་ཆང་

དང་གར་ཕང་སགས། །མལ་སན་ཆ་མཐ་ཕ་དའ་ཁ་ཟས་སང་། །ཚལ་ཁམས་བག་

ཡད་བརལ་ཞགས་ཡན་ལག་བརད། །གཏན་ད་སང་བ་ག་མའ་དག་བསན་གགས། །

དག་བསན་ལ་ལས་སབས་གསམ་འཛན་པ་ཡས། །ཐན་མན་གསམ་དང་ཐན་མང་ལ་

ལ་བསབ། །ར་བཞ་ཆང་བཅས་སང་ཚལ་རམ་པ་ཡས། །ས་གཅག་ས་འགའ་ཕལ་

ཆར་ཡངས་རགས་སད། །མད་ས་པ་རམས་ཚངས་སད་ཉད་ཀང་འདད། །དག་ཚལ་

ཡན་ལག་བརད་སང་གསར་དངལ་སང་། །བངས་འདས་བཅ་ཡན་ཕགས་མཐན་

དག་སང་བཞན། །བསང་བ་ཉས་མད་བཅ་གསམ་ལ་སགས་པའ། །དག་སབ་མ་

ན་ར་བ་རས་མཐན་དག །དག་སང་ཚལ་ཁམས་ལང་བ་ས་ལ་ས། །མ་ཚངས་སད་

དང་མ་བན་ལན་པ་དང་། །སག་གཅད་བ་མའ་རན་ས་ཕམ་པའ་ས། །གཞ་བསམ་

སར་བ་མཐར་ཐག་ཚང་ན་ཉམས། །ཡན་ལག་མ་ཚང་སམ་པ་ལ་སགས་མང་། །ཁ་

བ་འབན་རག་འཁག་ཚག་བསན་བཀར་བསགས། །སན་བད་ཁང་པ་ཁང་ཆན་གཞ་

མད་དང་། །བག་ཙམ་གཞ་བརད་དབན་དང་ད་རས་ཕགས། །སན་འབན་བཀའ་

བ་མ་བད་ལག་མའ་ས། །གང་སད་སམ་པའ་ལག་ཙམ་ལས་པར་འདད། །འཆང་

བལ་འཇག་དང་འཁར་འཇག་ལན་དང་སང་། །ཚད་དང་རན་ཐང་སར་དཔག་བསར་

བ་ལང་། །སན་བལ་བལ་ནག་ཆ་གཉས་ལ་དག་དང་། །མཐ་གང་མ་ལན་ཁར་རལ་

གསར་དངལ་རག །བན་སད་ཉ་ཚང་ལང་བཟད་ཐ་ག་གཉས། །བན་འཕག་གཏད་

བང་འབལ་སང་རས་ཆན་དང་། །བསས་བསར་གསག་འཇག་སང་འབལ་ལང་བའ་

ས། །རན་སན་ཕ་མ་ས་སགས་སན་དང་འདན། །བརད་ས་སར་འདབས་ཁད་གསད་

ས་འཇག་འཕ། །རར་གཟན་མལ་གདང་སད་གནན་དབག་འདབས་བརགས། །མ་

44

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བསས་ཉ་ནབ་ཕར་སན་ཆས་གས་གཉས། །མཉམ་འག་གར་འཇག་འདག་འགང་

སར་བཅག་དང་། །ཡང་ཡང་འདག་ཟ་ལག་ལན་སངས་པ་སབ། འདས་དང་དས་

མན་གསག་འཇག་མ་བན་སང་། །ཆར་སད་ཉལ་སར་འདག་འགང་གཅར་བར་

སན། །དམག་ལ་ལ་གནས་བཤམས་དཀགས་རག་གཟས་འཆབ། །གཅད་རག་

འདན་བསར་མ་རགས་ལ་མ་འདར། །རས་ཕགས་བསལ་སད་གས་གན་སས་རག་

ཁས། །གསད་འགད་གཡའ་བསག་ཆར་ར་ལན་ཅག་ཉལ། །དངངས་སད་ལངས་

སད་སར་འདབས་བད་མད་འགགས། །ར་དང་བསན་རགས་ས་བར་གཉར་ལས་

རང་། །འཇག་ཉན་མ་ས་མ་གས་ཆང་དས་མན། །གང་གཞན་ར་དང་ནབ་འག་ཁད་

ད་གསད། །ཁབ་རལ་ཁ་རང་ཤང་བལ་གདང་གཡན་དགབ། །རས་ཆན་ཆས་གས་

ཚད་ལག་ལང་བད་ས། །མ་ཡ་ཟས་ལན་མ་ཕབ་བམ་པ་ཟ། །ཁམས་དལ་གང་འག་

ནགས་མ་མལ་བར་ཟ། །སར་བཤགས་ས་ཡན་གས་བག་བ་ཡ་བཅ། །སད་ཡལ་ཉ་

ཤ་སན་ལ་འདག་པའ་དག། །ཟས་བརད་ཟ་ཚལ་ཉར་གཅག་ལང་བཟད་ཀ། །བཅ་

བཞ་ཆས་བཤད་ཉར་དག་སབ་ཚལ་གསམ། །ར་བ་གཅག་ས་ཉས་བས་ས་ཚན་

རམས། །བསམས་པས་ཉས་བར་ལ་བཅ་ར་གསམ་མ། །དག་སང་མ་ལ་སམ་བར་

དག་ཅ་བཞ། །དགག་པའ་བསབ་བ་ཚལ་ཁམས་མ་མཐན་ཕགས། །བསབ་པའ་

གཞ་ལ་བསབ་པ་ཡངས་སང་གསམ། །ཞ་གནས་གས་སང་སམས་དང་ཤས་རབ་

སང་། །མཐན་པ་ཟ་བ་ཕད་ཕད་བཀ་ཤས་དང་། །གནད་ཞ་རད་པ་ཟག་རམས་དས་

དར་བ། །དབར་གནས་ས་ཕ་གཉས་ཡད་ཟ་གསམ་མཐར། །དས་དང་དས་མན་ལ་

ཡང་དགག་པ་དབ། །བདར་གནས་རན་ག་གཞ་ན་ས་བརང་འདང་། །གས་ལ་འཚ་

མཁ་ལག་པའ་ཡ་བད་ད། །འཚ་བ་རང་བས་ཁ་བསར་བཅ་གསམ་མ། །ཀ་ལགས་

སན་ལམ་སན་ལ་དས་ཐན་ཚད། །ཞག་བདན་རང་དང་འཚ་བཅང་རམ་པ་བཞ། །

45

ར་བ།

ལས་ལ་བར་ར་གཅག་ཡད་གསམ་ད་འད། །ཕལ་དང་ཤ་འཕས་སག་ལ་སགས་ཀས་

གཏང་། །ལང་དང་སམ་ཡད་ནར་ལན་བ་ལན་ཅན། །གཅག་སད་ཀན་ཉམས་བཞད་

སལ་ཐ་དད་གཉས། །བསབ་མ་ནས་སགས་ཉས་མད་སབས་ཀང་ཡད། ། བསབ་

ཚགས་ཀན་ཀང་ར་བཞ་ཉམས་པས་འཇག །དག་བསན་སར་བསར་དག་ཚལ་དག་

སང་དག །འཆབ་བཅས་གསར་མ་རང་ལ་འཆབ་མད་བཅས། །ལག་མ་ས་མག་

སང་བཤགས་བསམ་སགས་ཀས། །ལང་བ་ཕར་བཅས་མ་ས་ནན་ཏར་བ། ། རད་པ་

བཞ་པ་ཞ་བད་བདན་གས་གཞལ། །གནས་མལ་གཞ་ཡང་ལགས་འདར་མཐན་ན་

མཆག །ཆགས་དང་ངལ་དབ་མཐའ་གཉས་རམ་པར་བསལ། །རང་དང་ཉ་བང་མ་

རང་དང་ཉ་སང་། །གཟགས་ཅན་འདད་རམས་ཚག་གསམ་ཐ་དད་ལན། །ཤས་པར་

འདད་པས་གནས་འགར་ལན་པར་བཞད། །ཐག་ཆན་ས་ཐར་ཐག་དམན་ཇ་བཞན་

ལ། །བང་དས་གཞན་དན་བང་ཆབ་ལ་དམགས་སམ། །སད་ནས་སམས་སས་པས་

ཀང་འགར་བར་གསངས། །ཆ་ག་ཐན་མང་ཉན་ཐས་ལགས་ལར་ལ། །ཐན་མན་

གས་སང་སམ་སགས་གང་མ་དང་། །ཐན་མང་སན་སམས་ས་གན་དག་ལས་ཐབ། །

བང་ཡལ་རབ་བང་ཁམ་པ་སམ་ལན་ཏ། །རན་ཀང་ཐན་མང་ད་བཞན་ཐན་མན་

ན། །སམས་བསད་གང་རང་དག་ལ་སམ་འད་ས། །དགས་པ་ཁད་པར་ཅན་ལ་སང་

བདན་གནང་། །ལང་བ་འཆབ་བཅས་བཤགས་བསམས་བང་ད་རང་། །ཡན་ལག་

ལང་བ་སབས་བཞའ་བཤགས་པས་འདག །བསམ་པས་ལང་བ་ལས་ལང་ཆད་པས་

མན། །ལག་ལ་ཕམ་དང་བསབ་པ་འབལ་བ་རམས། །མ་གཏགས་གཏང་ར་གཞན་

གས་གཏང་མ་འགར། །མདར་ན་སག་པ་སང་ཞང་དག་བ་སབ། །རང་སམས་

འདལ་ལ་འདལ་བའ་ས་སད་འདས། །ཁམས་འཆལ་ཉས་པ་ལ་ཞང་ཁམས་ལན་ན། །

ཡན་ཏན་ཀན་གཞ་ཆས་དཀར་མཐའ་དག་སད། །ས་ཐར་སམ་པ་རབ་ཏ་དབ་བའ་

46

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སབས་ས།། །།

༣ བང་སམས་ཀ་བསབ་པ་བརད་པའ་སབས།

ཐག་ཆན་བང་ཆབ་སམས་སམ་ས་བའ་ར། །རགས་སད་དད་བར་སང་སབས་

ལན་པའམ། །གགས་དང་ར་འབས་ལམ་དང་གམས་པས་ཏ། །བམས་ལས་སང་ར་

ད་ལས་བང་སམས་ས། ང་བ་གཞན་དན་རགས་བང་འདད་པའ་བས། །ས་གསམ་

ཉས་སད་སང་བའ་ཚལ་ཁམས་ས། །དབ་ས་འདད་དང་བརན་སམས་མཚངས་ལན་

གས། །སན་འཇག་ས་ཚལ་དབང་གས་རགས་ཕ་གཉས། །ས་མཚམས་མས་བསམ་

རམ་སན་སབ་ཀན་སངས། །ས་གསར་ཟ་སགས་རན་གས་ཉ་ཤ་གཉས། །ཡལ་ག་

ས་ནས་ཀན་རབ་དན་དམ་ཚལ། །ཆ་ག་གསམ་ལས་ཐན་མང་མན་པ་ལ། །ཤང་

རའ་སལ་གཉས་རས་འབང་ད་བཞན་ན། །ཟབ་མ་ལ་བརད་ལགས་ལ་བར་འཕད་

པའ། །འག་བ་གང་རང་རན་རམ་བ་མ་ལ། །བསགས་སང་སན་འགས་སན་འཇག་

ཆབ་གཅག་ལན། །བསང་བ་ར་ལང་དབང་རབ་བཅ་བཞ་ས། དཀན་མཆག་དཀར་

འཕག་ཆས་སང་ཚལ་འཆལ་གཞམ། །མཚམས་མད་ལག་ལ་རལ་པར་འབང་ཉ་ལ། །

དང་པ་བཞ་དང་གང་ཁར་སགས་གཞམ་ལ། །བན་པར་འབང་ཉ་མ་སངས་སང་ཉད་

སན། །བང་ཆབ་ལས་ལག་དམན་སང་མ་ལག་འཛན། །བདག་བསད་གཞན་སད་

ཟབ་མ་བཟད་པར་རམ། །ཆད་པ་གཅད་གཞག་དཀར་བརས་དང་ད་ལན། །རལ་

འབར་འདར་འཇག་སང་སད་ཀག་ལ་སན། །ལས་དང་པ་ཡ་བརད་ཡན་དབང་

འབང་ལ། །སམས་འདར་མ་སན་ཁ་དང་ལར་སང་སན། །དབང་བརལ་སན་སམས་

གཅག་པ་བསང་བའ། །ཡན་ལག་བད་སག་ཡལ་འདར་ཉ་ཤ་བཞ། །སབ་པ་ཡལ་

འདར་བཅ་དག་ར་ར་ལ། །འཕལ་དང་གཏན་ག་དབ་བས་བརད་ཅའ། །གཏང་ར་

47

ར་བ།

སབས་འག་བཏང་སགས་དག་ཏ་བཤད། །ར་ལང་བང་ཡང་འཇག་པའ་ཕགས་འགའ་

ལས། །སན་སམས་ཡད་ཚ་ལང་བས་ད་མ་ཉམས། །ཕར་བཅས་ནམ་སང་གསལ་

གདབ་ལང་བཤགས་བ། །བཤགས་ཚད་འདས་ན་སབས་བཞའ་ས་ནས་ལངས། །

འཇག་པའ་བསབ་བ་དས་ཚད་ནས་དང་སར། །ར་ཆན་སད་ལགས་ས་ཐར་རས་

བདན་པ། །གང་རང་ལན་ལ་མཁས་ནས་སམ་ལན་གས། །སན་པ་སམས་བསད་ས་

སད་བསབས་ནས་ཕས། །འཇག་སམས་བར་ཆད་ད་སགས་རས་པར་སན། །བསང་བ་

ར་བཞ་ཡན་ལག་ཞ་དག་ས། །རད་བཀར་ཆགས་པས་བདག་བསད་གཞན་ལ་སད། །

བཀན་ལ་སར་སས་ཆས་དང་ནར་མ་སར། །བཤགས་ཀང་མ་ཉན་ཁས་པས་གཞན་

ལ་འཚག །ཐག་ཆན་སང་ཞང་དམ་ཆས་འདར་སང་སན། །ཀན་དཀས་དབང་གས་

རབ་འབང་ཐ་གསམ་འགར། །མ་མཆད་རས་འཇག་མ་གས་ལན་མ་འདབས། །མ་

འག་བན་སང་འཆད་མན་སན་འགལ་བདན། །ཡལ་འདར་མ་སབ་ཆང་དང་གནས་

མ་སད། །ལག་འཚ་འཕར་དགད་འཁར་སམས་གགས་ངན་དང་། །ཉན་མངས་

མ་འཆས་ཚལ་ཁམས་འགལ་བ་དག། །ཆས་བཞ་མ་སབ་ཁ་འདར་བཤགས་མ་

ཉན། །ཁས་པའ་རས་འཇག་བཟད་དང་འགལ་བ་བཞ། །འཁར་སད་མ་སལ་བ་མ་

བརན་འགལ་གསམ། །མ་འཚལ་མ་སང་རར་ཆགས་བསམ་གཏན་གསམ། །ཉན་

ཐས་ཐག་སང་ད་དང་ཕ་རལ་བརན། །དར་དགའ་ཁད་ཆས་མ་མས་ཕར་མ་འག། །

བདག་བསད་གཞན་སད་ཚག་བརན་ཤས་རབ་བརད། །དག་ཆས་སད་དང་འགལ་

བ་ས་བཞའ། །དགས་གགས་མ་བད་ནད་དང་སག་མ་སལ། །མ་འཆས་མ་བཟ་མ་

བསལ་སན་མ་བད། །མ་འདགས་མ་བསན་མ་བསགས་ཚར་མ་གཅད། །མ་འདལ་

སམས་ཅན་དན་བད་འགལ་བཅ་གཉས། །ཉན་མངས་ཅན་མན་ཉས་མད་གསམ་

གསམ་འགར། །ར་ལང་ཀན་དཀས་ཆར་སད་སན་པའ་སམས། །ཉམས་ན་སམ་པ་

48

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཏང་བས་བསར་ནས་བང་། །འབང་དང་ཆང་ང་གསམ་དང་གཅག་ལ་བཤགས། །

ཉས་བས་ཉན་མངས་མ་མངས་སམས་ཀས་ཏ། །བསབ་བ་ཀན་སབ་བང་ཆབ་བར་

དའ། །ཐན་མང་སན་སམས་སམས་ཅན་བས་མ་སང་། །ཕན་ཡན་བསམ་ཞང་

ཚགས་གསག་བང་སམས་སང་། །བ་མ་མཆད་འས་ས་ཞང་གནས་མ་འགད། །བང་

སམས་ལ་སང་འག་ལ་གཡ་ས་ས། །ནག་པའ་ཆས་བཞ་སངས་ལ་དཀར་ཆས་བསབ། །

བ་བད་ཕན་ལས་དམ་པ་གསམ་ལ་སན། །ཞམས་དང་སག་སགས་མ་མཐན་ཉམས་

ར་སང་། །འཇག་པར་དགག་སབ་ཕགས་གཉས་བསབ་བ་ཀན། །སམ་དང་ཆས་

སད་དན་བད་གསམ་ད་འད། །དགག་ཕགས་སམ་པ་གང་སས་ལགས་སལ་གཉས། །

དགས་པ་མད་པར་བཅས་རང་ཉས་ཀན་དང་། །རང་དང་གཞན་རད་སན་པར་བད་

པའ་གགས། །འདར་བད་ཕ་མར་སག་དང་གཉས་ཀར་སག །ལང་དང་ལང་མད་

གཟགས་བརན་རམ་ཀན་སང་། །འདར་སག་ཕ་མར་བད་དང་གཉས་ཀར་བད། །

ལང་མད་ལང་བའ་གཟགས་བརན་སད་པར་བ། །སང་བར་ལན་ལ་ཀན་ཀང་ཉས་

པ་མད། །སབ་ཕགས་དག་བ་ཆས་སད་ཕར་ཕན་དག །གངས་ངས་ག་རམ་མཚན་

ཉད་ངས་པའ་ཚག །རབ་ཏ་དབ་དང་བས་བས་རམ་པར་བཞག །སན་པ་ཟང་

ཟང་ཆས་དང་མ་འཇགས་པ། ཚལ་ཁམས་སམ་དང་ཆས་སད་དན་བད་གསམ། །

བཟད་པ་གནད་དང་དཀའ་བ་སང་ཉད་ལ། །བརན་འགས་ག་ཆ་སར་དང་ཆག་མ་

ཤས། །བསམ་གཏན་བདར་གནས་སབ་དང་དན་ལ་དམགས། །ཤས་རབ་འཇག་

རན་འཇག་རན་འདས་དམན་མཆག །ཡང་ན་ཐས་བསམ་སམ་ལས་བང་རམས་

བསབ། །ཤས་རབ་རས་ཞགས་ཀན་ཀང་ཕ་རལ་ཕན། །སམས་ཅན་དན་བད་བས་

དངས་བཞ་སགས་སད། །དན་དང་ཤས་བཞན་སམས་དང་བསབ་པ་བསང་། །དན་

དམ་བང་ཆབ་སད་པ་རབས་ཆན་ར། །ང་བ་འཕགས་པའ་མཉམ་བཞག་ཡ་ཤས་ཏ། །

49

ར་བ།

རམ་པའ་དབ་བ་དང་པའ་ས་ལ་སགས། །ཆ་གས་ས་དང་མ་ས་བཞད་སལ་གཉས། །

དམ་པ་གསམ་གས་ཟན་པའ་སམས་བསད་ཅས། །ཆས་དབངས་མངན་སམ་རགས་པའ་

ཡ་ཤས་ས། །ཉམས་ན་ཉས་བཞ་མ་ཉམས་བརད་གཉས་སགས། །འཕལ་ཡན་ཕན་

བད་ཀན་ག་འབང་གནས་ས། །བང་སམས་ཀ་བསབ་པ་བརད་པའ་སབས་ས།། །།

༤ རག་འཛན་ག་སམ་པ་སར་བཤད་པའ་སབས།

རག་འཛན་སམ་པར་གསར་རང་བཞད་སལ་གཉས། །ཕ་འགར་ལགས་ལ་

རམ་དང་གཅག་ཆར་འཇག །ང་བ་གཟང་འཛན་འཕ་བཅས་སམ་པ་ཡ། །བད་ཆན་

ཡ་ཤས་ཐབས་ལ་སམས་མཚངས་བཅས། །མདར་ན་ས་གསམ་ཐབས་ཤས་བསམས་

པའ་ཁམས། །དབ་བ་བརད་བ་ར་ཐབས་འབས་བ་གསམ། །སང་གགས་ཆས་ཀན་

ལན་སས་ཡ་ཤས་དང་། །མཚན་རག་ཕ་རགས་སད་དང་རགས་པར་ཏ། །རང་སང་

ས་དང་ཡ་ཤས་ང་བར་སམ། །རད་བད་བ་སད་རལ་འབར་བ་མད་བའ། །ཐབ་བད་

ཆ་གའ་དབང་གས་གསམ་ཡན་ཏ། །རན་བཤགས་སབས་ས་རང་ལགས་ས་བང་

དང་། །འཇག་པས་ལ་དང་སལ་མཉམ་སམ་པ་ས། །དངས་གཞས་བསད་རགས་

སམ་པ་ཀན་ཐབ་བ། །ཐབ་ཚལ་འཇག་པར་ཁས་བངས་ཚལ་གས་ཏ། །ཆ་གའ་མཐའ་

ར་རམ་དག་རགས་པར་ཐབ། །ཐབ་དས་ས་གསམ་བན་རབས་ས་བན་ཐབས། །སམ་

བཟང་གསལ་གདབ་དབབ་པས་བན་གས་བརབས། །དབང་བསར་དངས་གཞས་

འཕལ་རས་མཐར་ཐག་ག །རད་ས་འག་མར་མ་རགས་ཕལ་ཆར་རགས། །གང་

མར་ཡངས་རགས་སགས་སམ་ཞས་བར་འགར། །བད་སང་གཉས་སམ་ཟང་འཇག་

གཅག་ཏའང་འད། །ས་བའ་རན་ལ་བ་བག་མ་མཆས་ཀང་། །ཐན་མང་སམ་ཙམ་

འཛན་པར་མ་ནས་ན། །དབང་བསར་མ་རང་འཇག་པ་ཙམ་ཞག་སན། །དབང་

50

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བསར་སམ་ཐབ་དམ་ཚག་སག་ལར་བཟང་། །གཞ་ན་ཡང་དག་ལ་དང་སབས་སམས་

ལན། །དཀལ་འཁར་དབང་ཐབ་བཞ་ས་ཐན་མང་ང་། །བ་རད་ས་ཡ་དམ་ཚག་བཅ་

བཞ་ས། །དཀན་མཆག་སགས་ལ་དད་དང་ཐག་ཆན་མས། །ཞང་མཆག་ལ་གས་

མ་སང་དས་མཚམས་མཆད། །གཞང་གཞན་མ་བཀར་མགན་མཆད་བམས་སམས་

བརན། །བསད་ནམས་བཟས་པ་དམ་ཚག་གཞན་སང་བརན། །དམ་མད་སགས་

ར་མ་སན་རད་ཀང་རགས། །ས་སའ་རགས་ཀ་དམ་ཚག་རད་ལར་སད། །འགལ་

ན་རང་རག་འབམ་མམ་མས་རངས་གཟངས། །ཞ་བའ་སག་བགས་སགས་ཀས་ཕར་

བཅས་བ། །སད་རད་མ་དག་བཅ་དང་དམ་པའ་ཆས། །བང་ཆབ་སམས་སང་སར་

ས་འག་ལ་གནད། །བཅ་བཞ་སང་བ་ཕར་བཅས་གང་འག་མཚངས། །རལ་འབར་

རད་ལ་དགག་སབ་ཕགས་བཅ་བཞ། །སབ་ཕགས་རགས་ལར་མཆག་གསམ་གཟང་

བ་གསམ། །སན་བཞ་འཛན་གསམ་བརན་གཅག་རམ་བཞན་ན། །དགག་ཕགས་

དཀན་མཆག་བང་སམས་དར་བ་དང་། །ལ་དང་སགས་ར་བ་མར་སད་ཅང་འགམས། །

བཟའ་མན་གསང་བསགས་འདར་འཚ་དམན་ལ་དགའ། །ས་དང་སད་དར་བ་མན་

བ་བ་ས། །ད་དག་བཤད་རད་གཙར་བས་རགས་ལའའ། །ར་རད་དཔལ་མཆག་

ལགས་སགས་གཞན་ད་ཤས། །ཡང་ན་རགས་ལ་ས་ས་ས་མདར་བསས། །ས་ལ་ར་

བ་ཡན་ལག་ག་རམ་བཞན། །བང་སམས་ཕམ་པ་བཅ་བཞ་ར་བཞ་ཆང་། །སམ་དང་

དམ་པ་བསན་སགས་དག་ཆས་སད། །ལག་ཕགས་བཞ་བལ་དན་བད་ཚལ་ཁམས་

ཏ། །མ་བརས་ཐན་མང་བཟང་རམས་ཕ་མའ། །བསབ་གཞ་ཀན་སང་ཁས་བངས་

ཐབ་པ་ས། །ར་ལང་བཅ་སགས་ཆ་གས་ཐབ་པར་འདད། །བ་མད་བརལ་ཞགས་སམ་

པ་དམ་ཚག་གསམ། །བརལ་ཞགས་ས་སར་དམགས་ས་གསངས་པ་ས། །འདས་

པར་རགས་ལ་དགངས་ཏ་གསངས་པ་བཞ། །བད་མཆག་ཚངས་སད་ཉར་གཉས་

51

ར་བ།

རག་མར་བརད། །གར་ལས་བཅ་བཞ་མངན་བརད་བ་མར་དག། །ཁད་པར་དས་

ཀ་འཁར་ལ་ཉ་ཤ་ལ། །བསང་བ་ལ་ན་ར་བཞ་ཆང་དང་བཅས། །རན་པ་བཟའ་མན་

ངན་ཚག་འབང་པ་དང་། །ཀ་ཀའ་ཆས་ན་བ་བ་མན་པ་ལ། །དད་འག་བས་པ་ཕ་མ་

མཆད་རན་སན། །གགས་དཔན་སངས་རས་དག་འདན་ཡད་རན་འཁ། །གཟགས་

ས་ད་ར་རག་བར་ཞན་པ་ས། །སན་མན་ལ་སགས་དམ་སམ་ཀན་ག་གཞ། །སམ་པ་

ཐན་མང་ལའམ་རགས་དག་ན། །མ་བསད་ཕག་ར་བ་མ་རན་པ་ཆ། །སན་པ་རམ་

བཅ་འཁར་ལར་བཟའ་བ་བཅ། །རལ་ག་མཆད་པ་པདར་འགག་པའ་སམ། །རར་

སམས་བང་ཆབ་སམས་ཏ་དང་ངས་གཉས། །ཐན་མན་ར་རར་སག་གཅད་རལ་གར་

རན། །རན་ཆན་ནར་དང་ཆ་སས་བད་མད་འཕག །འཁར་ལར་ཤ་ཆང་ག་གག་མ་

སད་གཏང་། །སབ་པ་གབ་པའ་ཚད་སར་དངས་སས་གཉས། །དམ་ཚག་ར་བའ་

ལང་བ་བཅ་བཞ་ས། །སབ་དཔན་བརས་དང་བཀའ་འདས་སན་ལ་ཁ། །བམས་

བཏང་བང་སམས་སང་དང་ཆས་ལ་སད། །གསང་སགས་ཕང་པར་བརས་དང་སམ་

ཉ་ཟ། །གདག་ལ་བམས་ལན་དར་རག་སམས་སན་འབན། །དམ་ཚག་རད་འདར་

བད་མད་སད་པའ། །ཡན་ལག་བརད་ན་དམ་མད་རག་མ་བསན། །ཚགས་ལ་རད་

ཅང་ཡལ་མན་བདད་ར་ལན། །དས་ལ་མ་བཤད་དས་ལན་བ་མས་གདབ། །ཉན་

ཐས་ནང་འདག་མ་ཤས་སགས་པར་རམས། །སད་མན་གསང་བསགས་རམས་ཏ་

འདན་ཚལ་མང་། །ཕན་ལས་བཅ་ལ་ད་ཡ་ཡན་ལག་བདན། །དབང་བཞའ་དམ་

ཚག་ལ་སགས་རབ་དབ་མང་། །བསང་དང་བཟའ་སད་མ་འབལ་དམ་ཚག་བཞ། །

དབང་བཞར་འབལ་ཞས་མ་བསད་དགའ་བས་བཞད། །བསང་བ་ར་ལང་བསབ་བ་

རགས་དག་ས། །ཉམས་ལན་འབལ་ལ་ཡ་བད་ཡངས་ས་སད། །མཉམ་རས་རམས་

ས་པད་དཀར་པས་བསས། །རང་བང་རལ་བས་བསས་པ་བཞ་ར་གསངས། ། མདར་

52

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ན་བསང་བ་བསབ་བ་གཉས་ས་འད། །དད་ཐབ་བརལ་ཞགས་དག་ཏ་གར་ལས་

གསངས། །ཡ་ཤས་ཚད་ཕན་བང་དར་ཀན་ལས་འདས། །ཀན་བསངས་དར་ཤས་

བརན་དང་བར་ད་བཅད། །མ་འཁལ་འགད་མད་ཚད་འདས་ཕམ་པ་ས། །ཡན་

ལག་མ་ཚང་སམ་ལང་ལ་སགས་དཔག །ཕར་བཅས་ཉར་ལ་སང་པ་རན་ལས་

འབང་། །སན་སག་བཟས་སམ་ཚགས་ཀ་འཁར་ལ་སགས། །ཉམས་འདས་རལ་

པའ་ཚད་དང་སར་ཏ་བ། །ཕ་རགས་གང་ཡང་ཐན་ཚད་མ་འདས་བཤགས། །རར་

སམས་དམ་ཚག་ར་རའ་བཟས་བསམ་དང་། །དབང་དང་བདག་འཇག་ཀན་ལ་མཆག་

ཏ་འགར། །གང་མ་རང་བན་རབས་དང་ལ་བས་བསང་། །ས་འགར་ཐབས་ཀ་ཐག་པ་

ཐན་མང་ད། །ས་དང་ཁད་པར་ལག་པའ་དམ་ཚག་ཅས། །ས་བང་ཕ་རད་གསམ་ག་

བསང་མཚམས་ས། །ར་བ་ས་གསང་ཐགས་དང་བང་ཆབ་སམས། །ཡན་ལག་སད་

བ་མ་སང་དང་ད་ལན། །བསབ་དང་ཤས་བ་ལ་ལ་ཁད་པར་ཏ། །དང་ངས་དས་ཚད་

འབལ་བས་བསང་ས་སད། །སབ་པའ་དམ་ཚག་ཉ་ཤ་ལག་པའ། །བ་བག་མ་ཧའ་ར་

བ་ས་འཕལ་ལས། །ར་བ་བ་མད་མ་སང་བ་མ་བཀར། །སགས་ར་མ་བཅད་མཆད་

བམས་གསང་བ་བཅ། །མ་བསགས་ལའ་ཡན་ལག་དམ་ཚག་བཅ། །མ་སང་མ་འདར་

ལ་ས་ད་དག་ལས། །སམ་བར་དག་ཅ་ད་ལས་མཐའ་ཡས་ས། །ཐག་ཆན་འག་མའ་

བསབ་གཞ་མཐའ་དག་ལས། །ཆ་བ་བདན་གས་འཕགས་པ་རང་ཟམ་བཞད། །ཨ་

ན་ས་ཡ་དམ་ཚག་རམ་གངས་དག། །མདར་བསས་བསང་མཚམས་མད་པ་ཆས་ཉད་

དང་། །ཡད་པ་སང་རའ་དམ་ཚག་གཉས་ས་བཤད། །ས་གསང་ཐགས་ལ་ཕ་ནང་

གསང་བ་གསམ། །ར་རར་གསམ་དབ་ཉ་ཤ་ར་བདན་ན། །ཨ་ཏའ་དམ་ཚག་ས་ཡན་

ཁད་པར་ཆ། །མད་པ་ཕལ་བ་ལན་གབ་གཅག་པའ། །ཉམས་པ་ཆ་དང་ར་ལག་ཟས་

ཞར་ལ། །མ་བཤགས་མ་འདད་ཀན་འབང་མནར་མད་ས། །ཉན་ཐས་ར་བཞན་བང་

53

ར་བ།

སམས་གསར་དངལ་སད། །ཆག་དང་འདར་ན་ཞམ་པ་དང་སར་ཏ། །གསར་མ་རང་

དང་གསར་རང་རང་སབས་སས། ། ལས་རས་འདན་དང་ཏང་འཛན་ད་ཉད་ད། །ས་

ཁས་ཆན་པས་ཀན་ཀང་དག་ཚངས་འགར། །སམ་པ་གསམ་པ་གཅག་གཉས་གསམ་

ལན་སགས། །དབར་ཡད་གང་ཟག་གཅག་ལ་སམ་ལན་ཚ། །གནས་ཚལ་འཕགས་

བད་གཉས་ས་བཞད་སལ་མང་། །འཇགས་མད་ཞབས་ཀས་སང་སམས་རགས་མཐན་

ཀང་། །རམ་པ་ཐ་དད་པཎ་ཆན་བ་བ་ཏས། །གང་མས་འག་མ་ཟལ་གནན་ཐ་དད་

བཞད། །ང་བ་ཐ་དད་བསང་ན་འཆལ་བར་བསང་། །འདམ་ཐག་གང་མ་གཙ་ཞང་

འག་མ་ཡ། །སན་ཀན་ཟལ་གནན་ཡན་ཏན་ཡར་ལན་ཚལ། །གཏང་དང་ཐབ་པའ་ས་

མཚམས་ཐ་དད་ཅས། ། མཉམ་མད་དགས་པ་རས་འབངས་བཅས་པས་བཞད། །ར་

བཙན་གགས་པ་ཀན་མཁན་ཀང་ཆན་སགས། །རང་ལག་མ་འདས་དགག་དགས་ཡངས་

ས་རགས། །ང་བ་གནས་འགར་ཡན་ཏན་ཡར་ལན་པས། །གནད་ཀས་མ་འགལ་དས་

སབས་གཙར་སད་གསངས། །དག་ལན་པ་རམས་ཐ་དད་རན་ཅན་ཏ། །ས་སར་ལང་

དང་རགས་པའ་སབ་བད་མང་། །སམ་ལན་ར་ར་འཛན་མཆག་བརན་ལན་ན། །ཚ་ལས་

གཅག་གས་ར་ར་འཆང་འགབ་འགར། །རག་འཛན་སམ་པ་སར་བཤད་པ་དང་བཅས་

པའ་སབས་ས། །ཐག་པའ་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་བསབ་

པ་གསམ་ལགས་པར་སན་པའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཅས་བ་བ་ལས་ལག་པ་

ཚལ་ཁམས་ཀ་བསབ་པའ་རམ་པ་ཕ་བ་ས་གནས་ལ་པའ།། །།

དག་པ། ཐས་པའ་རམ་པ་ཕ་བ།

༡ ཐན་མང་རགས་པའ་གནས་དང་འཇག་རན་པའ་ལམ་

རམ་པར་གཞག་པའ་སབས།མང་ཐས་ཡན་ཏན་ཀན་ག་གཞ་ཡན་ཕར། །ཐག་མར་ཐས་པ་ཕགས་མད་

54

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཙལ་བར་བ། །ཅ་ཞག་འཚལ་ན་ས་སད་བསན་བཅས་བཟ། །ཇ་ལར་གས་དང་

བརན་འགས་གགས་ལན་པས། །ཅ་ཕར་ཡང་དག་རགས་སགས་དན་དའ། །ཤས་

བའ་གཞ་མ་ཡ་གའ་སར་བ་ས། །སད་དང་ཡ་གའ་རགས་གར་མཐའ་ཡས་ཀང་། །ར་

བ་དབངས་གསལ་གཉས་ཡན་ས་ཙམ་ན། །རམ་སན་སས་མན་ར་མཐན་རས་བང་

འདད། །ཡ་གའ་ང་བ་སད་གདངས་མག་འཛམ་ཚད། །གཅག་གཉས་གསམ་ཡན་ཐང་

རང་ཤན་ཏ་རང་། །ཆ་ཤས་སད་ཅག་ར་ར་གཞན་རམས་རན། །ལན་མན་འད་བད་ཉད་

ད་མཛད་ལས་བཤད། །ངས་ཚག་རང་བཞན་འགར་མད་མང་ཚག་གསལ། །དན་

རམས་རད་བད་ཡག་གཟགས་ལཉ་སགས། །དབ་བ་ཐན་མང་ཙམ་ད་འཕགས་ཡལ་

ག། །སད་རགས་བཞ་ཡ་གཙ་བ་ལགས་སར་ལ། །དབངས་ཡག་མཚངས་དང་

མཚམས་སར་གསལ་བད་ན། །ས་པ་མཐར་གནས་ད་བ་ར་བ་ཉད། །ཨ་ལ་བར་དང་

ས་གཉས་ཀ་ལ་ལ། རང་པ་ས་བདན་དབངས་བཅས་བཞ་སང་དང་། །སམ་བར་ང་

དག་ད་དག་གནས་བརད་དང་། །བད་པ་རལ་བ་ཕ་ནང་དག་ལས་ས། །བད་སད་

ཨ་ལ་མཚན་བད་ཨ་སགས་བཞ། །ཀ་ལ་སམ་ཅར་སན་རས་མང་གཞ་དབ། །རང་

འཕལ་མག་ཅན་བརགས་འདགས་འཇག་དང་བཅས། །རམ་དབ་ཕད་སགས་སར་

བས་དན་སན་ལ། །བདག་གཞན་དས་གསམ་བ་བད་ས་ནས་འཇག །ཐག་མར་ང་

ར་ཕས་ནས་སར་ཀག་སང་། །གནས་དང་བད་རལ་རང་མཐན་དབང་ཞང་བརད། །

བང་ནས་གང་ལ་གང་གས་ཇ་ལ་བར། །ཅ་ཕར་འཇག་སགས་ཐ་མའ་གཞང་བཟང་

བསབ། །བརད་པའ་ཕ་མ་སངས་རས་ཕན་ལས་ས། །ཀན་ཀང་ཟན་པའ་ས་དང་

ཡལ་ག་སད། །ང་བའ་མང་དང་མཚན་བད་མཚན་མ་ས། །ག་བད་བར་དང་ཐ་སད་

ཤས་བརད་འཇག །ཚག་དན་གནས་བརད་ས་དན་འདས་འཛན་བ། །དན་

དམགས་ས་བང་མཐན་སང་ཐན་མང་གགས། །མངན་ཞན་རམ་པའ་ཆས་ལ་ལན་

55

ར་བ།

པར་ས། །རལ་བའ་སས་ཀས་མ་བསབ་ཤས་བའ་གནས། །མ་མཆས་ད་བས་ཚར་

གཅད་རས་བཟང་དང་། །ཀན་ཤས་བ་ཕར་རག་པའ་གནས་ལ་བསབ། །ཚག་ག་

འཁལ་བ་སལ་བད་བར་སད་ན། །རང་བཞན་རན་དང་རམ་འགར་གསམ་ད་འད། །

རང་བཞན་བངས་ལ་དག་ས་བཀགས་མ་བཀགས། །གཉས་ལན་མང་རན་གཉས་

ཀའ་བངས་རམས་ཏ། །བས་ན་ལས་བཅས་ལས་མད་གཉས་ས་འད། །མང་ག་རང་

བཞན་རགས་གསམ་དག་པ་འདས། །གཏབས་དང་ཉར་སབ་ཀན་འཇག་མ་གསལ་

དག །རན་ན་བངས་ཉད་བངས་སབ་སན་ལ་སགས། །བངས་ལས་ཚག་སབ་ཏངའ་

རམ་དབ་ས། །བངས་ལས་མང་སབ་ཀཏ་རམས་བངས་དང་འབལ། །མང་ལ་ཀཙ་

སགས་སར་མང་ཉད་བངས། །བད་མད་རན་སར་རགས་ཉད་རགས་ས་སབ། །ད་

ཕན་སར་བས་མང་ཉད་མང་སགས་ཏ། །སཔ་སར་མང་ལས་ཚག་ཏ་སབ་པར་བད། །

རགས་དང་ཡན་ཏན་བ་བ་ང་བའ་ས། །བཞ་འམ་ཡང་ན་བད་དངས་ལས་ས་འད། །

རམ་འགར་དངས་དང་བས་བ་གཉས་ཡན་ཏ། །བསར་རམ་དབ་བ་རམ་འགར་ང་བ་

ལ། །བངས་རན་རགས་དང་ག་བར་མ་ཟད་ཚག །བརད་དང་ཁད་དན་རས་ས་

འབལ་རམས་དབ། །དན་དང་རམ་པ་ཉ་སར་ཨ་ག་མ། །ཡན་ལག་རམ་འགར་ཡན་

ན་འཕད་པ་ལ། །ཡ་ག་རན་དང་རམ་པར་དབ་དང་གསམ། །མཚམས་སར་བསར་

སགས་ལས་འགར་མཐའ་ཡས་ས། །ཁད་པར་གངས་སན་གངས་མད་དང་པ་

སགས། །གཞན་དན་དང་ག་དན་ག་ཚག་སད་དག །ང་བ་མང་ཚག་རམ་འགར་

གསམ་ད་འད། །ས་ཤས་དན་ག་ཆ་ལ་རངས་མ་འགར། །དན་ལ་འཁལ་བ་ཚར་

གཅད་ཚད་མ་ན། །ཡལ་དང་ཡལ་ཅན་ད་རགས་བད་པའ་ཐབས། །ཡལ་ཤས་

གཞལ་བ་ག་ཡལ་རགས་བ་ས། །ཡལ་ལ་ང་བ་དངས་པ་དངས་མད་དང་། །འདས་

བས་མ་བས་རག་དང་མ་རག་ག །དངས་ལ་བམ་རག་ར་འབས་ནང་གསས་བཅས། །

56

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བད་ཚལ་དབ་བ་སང་ཞན་འཇག་ཡལ་གསམ། །གཞལ་བ་རགས་ཚལ་རང་དང་ས་

མཚན་ནམ། །མངན་ལག་ཤན་ལག་བརད་བ་ཞར་ལ་བཞག །ཡལ་ཅན་ག་བད་

རད་དང་ཤས་པ་གཉས། །རད་བད་ང་བ་མང་ཚག་ངག་དང་གསམ། །བརད་བ་

རགས་བརད་ཚགས་བརད་རད་པའ་ཚལ། །ཆས་དང་ཆས་ཅན་མ་ལན་གཞན་ལན་

གཅད། །འཆད་དས་ཞན་དངས་ཡ་ག་གང་ཟག་ཀང་། །ཤས་རག་ཚད་མ་ཚད་མན་

རག་རག་མད། །འཁལ་དང་མ་འཁལ་རང་རག་གཞན་རག་ས། །སམས་དང་

སམས་བང་བཅས་ས་མངན་སམ་ལ། །དབང་ཡད་རང་རག་རལ་འབར་མངན་སམ་

བཞ། །དངས་སབས་གགས་པ་ཡད་ཆས་རས་དཔག་སགས། །དབ་ས་མང་ཞང་

ཚད་འབས་ཞར་ལས་རགས། །རགས་བད་འགལ་འབལ་དགག་སབ་ས་བ་བག །

གཅག་དང་ཐ་དད་སལ་འཇག་སབ་འཇག་གཞན། །མཚན་མཚན་རས་ལག་རས་

དཔག་རམ་གཉས་ས། །རང་དན་རས་དཔག་ཚལ་གསམ་རགས་ཡང་དག །མ་ཚང་

ལར་སང་འགལ་རགས་ལ་སགས་དར། །དཔ་ཡང་ད་དག་ཉད་ཀས་གཏན་ལ་དབབ།།

གཞན་དན་རས་དཔག་རལ་གཉས་མཐན་གབ་ཀ། །ཚལ་གསམ་སབ་ངག་ཡན་ལག་

གཉས་ལན་དང་། །རགས་གསལ་སན་འབན་ཐལ་འགར་ལ་སགས་པ། །ལར་སང་

དར་ནས་ཡང་དག་ཉད་ཀས་བསབ། །འད་ན་ཕ་རབས་རམས་ལ་གགས་ཆ་ས། །

རག་གཏར་ཐན་མན་རག་གཞང་ར་མཚ་དང་། །ས་རབས་པ་ཡ་ལགས་སགས་ཐ་

དད་ད། །ཚད་མའ་གཞང་ག་བརད་བ་ཐམས་ཅད་ཀང་། །མངན་རས་ལར་སང་

བཅས་པ་བདག་རག་བད། །སབ་དང་སན་འབན་ལར་སང་བཅས་པ་ཡས། །གཞན་

ལ་ག་བད་རག་གའ་ཚག་དན་བརད། །མདར་ན་གཞལ་བ་མངན་ལག་ཤན་ལག་

གསམ། །འཇལ་བད་མངན་རས་དཔད་གསམ་དག་པའ་ལང་། །མངན་སམ་བཞ་

དང་རས་དཔག་གཏན་ཚགས་གསམ། །ཐ་སད་ས་ཚགས་ད་ལས་འཕས་པའ། །

57

ར་བ།

ཆས་ཅན་དབ་གཞ་ཆས་ཀ་དབ་བ་དང་། །ངས་བའ་རམ་བཞག་ངས་བད་ཐལ་འགར་

དང་། །ལ་བ་དབ་མར་འཇག་པའ་ཚལ་ལ་པ། །རག་པའ་དབང་ཕག་རམས་ཀ་

བསས་པ་ས། །ཐ་སད་ཀས་གཞལ་དན་དམ་ཚད་མར་སབ། །དན་གཉར་རས་

འཛན་བཟ་རག་མཐའ་ཡས་ཀང་། །ས་གསམ་བཟ་ལ་ཤས་བ་ཀན་ཀང་འད། །ལས་

བཟ་མཆག་ན་ས་གསང་ཐགས་རན་ཏ། །ལ་བཟ་མཁས་དང་གཙང་ས་བསན་གནས་

ལན། །གསང་སགས་ནང་པར་དབང་ཐབ་དམ་ཚག་ཅན། །ར་དང་ལག་ཆར་བཅས་

པ་བན་གས་བརབ། །གཞང་མཐན་དམ་ཚག་བས་ས་མཆག་ཡན་ཏ། །ཆ་ཚང་དས་

ཀ་འཁར་ལར་རང་སར་ན། །བར་དང་ཉར་ལ་སམ་འབང་བར་ཉ་ཤ། །གདན་བཞ་

ད་མཚངས་དམར་ནག་ཞལ་ཚད་བརད། །མད་དང་ར་གཞང་ད་མཐན་ད་རས་

འབང་། །འཇལ་བད་རང་སར་ཕད་དང་བཅ་གསམ་མམ། །བཅ་གཉས་ཐལ་མ་

སབས་སར་ཚད་ལ་ཡ། །དང་པ་གཉས་པ་དས་འཁར་སམ་འབང་ལར། །གསམ་པ་

བཞ་པ་ཐལ་མ་དག་བརད་ད། །མད་རད་དངས་བསན་ཡན་ག་བསམས་ཏ་འབད། །

གཤགས་སམས་ཁ་དང་ཆགས་བལ་གང་འས་སར། །བཞ་པ་ཤན་ཏ་ཁས་པ་རམས་

ལའ། །ཐལ་མ་དག་པ་ཕས་བང་བད་ཀ་ལགས། །ལ་རགས་ཆགས་བལ་འཁར་

ལས་སར་བ་དང་། །ཞ་བ་རན་མད་དང་སང་རགས་ངན་ཚལ། ། སངས་རས་རལ་

བའ་ཁ་བ་ཁ་བའ་རལ། །སམས་དཔའ་མཆག་ཕལ་ཕག་བརན་ཕ་ཉར་བས། །འན་

ཀང་དང་སང་ཆགས་ཚད་བཅ་གཅག་ཏ། །གགས་ཆ་ཀན་ཀང་ཚངས་ཐག་སན་སང་

ནས། །ཆགས་བལ་ལངས་ས་སར་མ་བར་ཉར་ལ། །བང་སམས་བར་དང་ཉ་ཤ་དང་

སང་ཁས། །ཐལ་མ་བཅ་གཉས་ཡམ་རམས་ཐལ་མ་དག། །གཤན་ར་གནད་སན་

བརད་དང་སན་པ་ཁས། །དག་ལ་གསམ་ཡད་ཉན་རང་མ་དང་མཚངས། །ཚངས་

སགས་ཆ་ཆན་དག་ཡན་གང་བཞའ་མ། །སད་ད་མཐ་བདན་ཞང་ལ་བརད་ད་འགར། །

58

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ད་དག་ལས་རང་འགག་པའ་རམ་པར་གསངས། །མཚན་དཔ་ཞ་ཆགས་ཁ་སག་གར་

ག་ཉམས། །ཆས་གས་རན་ཆན་རན་བརད་དར་གས་གཉས། །ཕག་ར་དར་ཁད་

དཔལ་ཆས་བརད་དམ་བཅ། །ཕག་མཚན་དང་པའ་ར་ར་ཁ་ཊ་སགས། །བང་

ཕགས་དག་པའ་ཁ་འགགས་ལ་ཚན་བདན། །ཕན་དག་ང་བ་རབ་ཡལ་རན་དག་

སགས། །རང་ཐང་སམ་ཕ་ཡ་སགས་སན་མ་ལན། །ར་བ་ཡན་ལག་ཚན་སར་

མདངས་དང་བཅས། །རམ་འགར་ཡལ་བཀད་ས་སའ་ལགས་མཐན་ན། །རན་

གནས་གཞལ་ཡས་ཁང་ལ་བས་བསང་དང་། །བས་ཐག་ཡངས་གགས་རར་ཕང་

རས་ས་འབངས། །ས་འཕལ་ལགས་སགས་བར་དན་གཞན་པའང་ཡད། །གསང་

རན་མད་ལས་ཡག་རག་དག་ཅ་བཞ། །ཡལ་གང་ས་སའ་ཡ་ག་ཀན་ག་མཆག །

ལཉ་ཝར་ལ་སགས་མག་ར་ཁ་ད་དང་། །ཁག་པ་ཁ་གསམ་མག་རས་རགས་པའ། །

བད་ཡག་གཟབ་ཆན་གཟབ་ཆང་འབ་ཆ་ཆང་། །བཤར་མ་དཀས་ཡག་དག་ལ་ཐམས་

ཅད་འད། །གཟབ་ལ་ས་མ་གསར་ལབ་རམ་པ་དག། །གཡ་ཁའ་རས་འབངས་སལ་

ལགས་མང་ལགས་གཉས། །གཅས་བརད་འདན་བཅ་མ་ཆས་ཉར་གཅག་དང་། །

བ་ཆས་བཅ་དག་ས་ཆས་གསམ་ལན་བ། །འབ་ཆན་ལ་ལགས་ལན་ལགས་རམ་

མཆད་མང་། །ཆ་ཚད་བ་གཞ་སག་སག་མཁས་པར་བསབ། །གཙང་སས་དག་པ་ཆ་

ཕ་ཀན་ལ་གཅས། །གསང་རབ་གཟབ་སགས་ག་རམ་འཛལ་མད་འབ། །ཡག་

རགས་གཞན་པ་མཐའ་ཡས་སར་མ་ལངས། །ཐགས་རན་རང་བཞན་ལན་གབ་བ་ན་

མད། །བན་རབས་དངས་གབ་ཐག་པ་ས་ས་ལ། །ལག་ཏ་བང་བ་ས་ས་ཉན་རང་

རལ། །ལང་ལས་འབང་ཞང་རལ་བའ་མཆད་རན་བརད། །ཆ་ཚད་ངས་མད་འན་

ཀང་ད་མད་འགལ། །བད་ཀ་མཁས་པ་ཕལ་ཆར་དཔང་པར་བད། །ད་ལའང་ཆ་

ཆན་བཅ་དག་པ་ལ་སགས། །དཔང་དང་ད་ཕད་ལག་བཅས་ར་ཚད་ས། །ཐན་མན་

59

ར་བ།

དས་འཁར་ལས་གསངས་ཡ་ཤས་ཀ། །མཆད་རན་སངས་རས་སལ་ཀང་ལ་བ་མན། །

བང་རམ་ལ་འབར་བམ་གདན་དཔང་པའ་བར། །བམ་ལར་མགན་པ་བ་དང་མཛད་

སའ་བར། །བ་གདང་ད་ཡན་ཆས་འཁར་ཏག་དང་བཅས། །ཕ་ནང་གཞན་གསམ་

རམ་དག་གཅག་ཏ་མཐན། །ཁད་པར་དཔལ་མཆག་རག་པ་མད་པ་དང་། །བལ་

ཡལ་རང་བང་མཆད་རན་ཆན་པ་ཡ། །ཚད་དབབས་སན་བང་མཁས་རམས་མ་ཐས་

མང་། །རང་མར་དག་གནས་བརད་ཀ་མཆད་རན་དང་། །ཐག་རམ་དག་ཡ་ཚད་

དབབས་ལ་སགས་གསངས། །རར་དལ་ཕར་བ་ཁ་ཊ་ལ་སགས་པའ། །ཚད་དང་

རམ་གཞག་བ་བཏས་སགས་ས་གསལ། །ར་སལ་གར་འཆམས་སགས་ཀང་ལས་ཀ་

ལས། །ཕལ་པ་ཁང་ཁམ་ག་གཟངས་གས་རན་ཟས། །གཞམ་དང་སང་བའ་འཕལ་

འཁར་ག་མཚན་སགས། །ངག་བཟ་མཆག་གར་རད་འཆད་རམ་པ་དང་། །ལན་

སས་རལ་མ་འདན་བཀག་སར་དང་ལངས། །ལན་པ་མ་ཏག་འཁ་ཤང་ཆ་ཀང་ཟ། །

གནད་གསམ་སན་འགས་སན་དག་ར་ལ་སང་། །ཆན་པ་དག་སགས་སབས་ས་བབ་

པར་བང་། །ཚགས་ས་སང་གའ་ང་ར་ལ་སགས་པ། །ཁད་པར་བཅ་གཉས་གཞན་

ཡང་མཚམས་པར་སར། །ཕལ་པ་ག་དང་གང་བ་གལ་འཕས་སགས། །ཡད་བཟ་

མཆག་ན་ལགས་གསང་ཐས་བསམ་སམ། །ཕལ་པ་རག་གནས་བཅ་བརད་ས་ཚད་

སགས། །ས་གཞ་རན་ཆན་ལན་ཤང་ར་གང་གཏར། །ཕ་མ་བརག་པ་བརད་དང་

ཐན་མང་ད། །ལགས་ཀ་བསན་བཅས་ས་རལ་དག་ཅ་བཞ། །ས་བཞ་ལ་སགས་

རམ་གངས་ཇ་སད་ད། །ལས་སག་གས་བའ་རག་པ་ཀན་ག་བཅད། །དཔལ་ལན་

རད་ཆན་བདད་ར་སང་པའ་ལས། །ར་བ་གནས་ལགས་ངས་འཛན་གས་བ་ས། །

གས་བ་གས་བད་གས་ཚལ་གས་བས་བཤད། །ལས་དང་བས་པ་མ་ནད་གདན་

མཚན་དག །རས་པ་ར་ཙའ་མན་ངག་ཡན་ལག་བརད། །ནད་དང་གཉན་པ་ཐབས་

60

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ས་ཕ་མར་དལ། །གས་བ་གང་ཕར་ལས་དང་གང་གས་ནད། །གས་བད་སད་ལམ་

ཟས་སན་དཔད་རམས་ཏ། །གས་ཐབས་ནད་མད་གནས་དང་རམ་གར་གས། །གས་

མཁན་ར་བ་ཡན་ལག་བཅས་པས་བསས། །ལས་ལ་ར་རན་རགས་ཀས་ཆགས་ཚལ་

རགས། །འད་དཔ་ཉམས་སར་ལས་ཟང་ར་ཡ་གནད། །བ་གའ་གནས་ལགས་

གནད་བ་གནད་བད་ཀ། །མཚན་ཉད་ལས་དང་འཇག་ལས་གཏན་ལ་དབབ། །ནད་

ལ་དག་གསམ་ཉས་གསམ་ཉ་རང་ར། །ས་མཆད་གསག་ལངས་སང་རན་སད་བད་

ད། །ལམ་དག་ཞགས་པའ་མཚན་ཉད་འཕལ་ཟད་འཁགས། །ར་དང་རན་དང་རམ་

པའ་ས་ནས་དབ། །སད་ལམ་རན་སད་དས་སད་གནས་སབས་ཏ། །ཟས་ཚལ་

བསམ་དང་ཟས་ཚད་རན་པར་བཟའ། །སན་ལ་ར་ནས་ཞ་རས་སར་བའ་ཐབས། །

འཇམ་རབ་དག་དཔད་ད་ཡ་ཆ་བད་བཅས། །ནད་མད་བདར་གནས་རས་པའ་ནད་

ལས་སང་། །ན་བ་ར་དང་མཚན་ཉད་ཕན་གནད་བསན། །ངན་གཡ་སན་དང་སང་

བང་མ་བཞས་བརག །ས་དང་བ་བག་ཁད་པར་ཚལ་གས་གས། །ཐན་མང་ཁད་པར་

གས་བའ་ཐབས་ལན་བ། །སན་པ་ར་དག་མཆག་གར་ལས་ལ་མཁས། །རང་གཞན་

འཕལ་ཡན་བད་ལགས་འབས་བར་སད། །རག་གནས་ཆང་བ་ལ་ར་གགས་པ་ལས། །

ཀན་རབ་བང་དར་སན་པའ་སར་རས་ན། །ད་ཉད་སང་པ་རགས་སང་བར་བའ་

གཞ། །རན་འབལ་གངས་ཀ་རགས་པ་ར་བའ་ཚལ། །དབ་མའ་དབགས་ལས་

གཟའ་ཡ་རང་པ་འབང་། །དས་བཞའ་མཐའ་ར་ད་དག་སང་པར་འཇག །སར་ཡང་

རགས་པས་དས་ཀ་ངས་པ་འཆར། །ནང་ཉད་ཇ་ལར་ཕ་རལ་སང་བ་ལས། །བགད་

བ་ཁམ་སར་བགད་བད་གཟའ་རམས་སས། །ཉ་མས་ཁམ་སད་དས་བཞ་གཡས་ས་

འཁར། །སར་ཁམ་ག་ལ་རང་འགས་ཉན་ཞག་རར། །གཡས་བསར་གཟའ་རམས་

རང་འགས་ཡལ་ལ་སད། །དས་གསམ་ཚགས་མཚམས་མན་ཅན་ཉ་ཟ་འཕད། །ཉ་

61

ར་བ།

ཟ་རང་འགས་ཁམ་ཚས་ཉན་ཞག་བང་། །དས་གསམ་མཚམས་བཞ་ཐན་བརད་དས་

སར་ན། །བཅ་གཉས་ཡད་ཙམ་སམ་ཅ་དབགས་ཉ་ཁ། །ཆག་སང་དག་བར་ཆ་སང་

སམ་སང་དང་། །དག་བར་ཆ་ཚད་དག་ཅས་ག་ལ་འཁར། །གཟའ་ཚས་སར་སར་

བད་པའ་ཡན་ལག་ལ། །གཟའ་ལ་ས་གཅན་ཏཏལ་སད་ཚལ་བརག །འབས་བ་

ལང་སན་རས་ཕན་གཞན་ཡང་བསབ། །སན་དངགས་འདད་དན་ལས་ལ་བཅད་

ལག་སལ། །གལ་བ་རགས་མཛད་འདས་པ་སརས་བཅངས། །ཚགས་བཅད་རང་

བཞ་ལག་པ་བརད་དང་གཏམ། །སལ་མ་གཙ་ཕལ་ཟས་གར་ཙམ་ས། །མཛས་བད་

ཚག་སར་ཐན་མན་ཡན་ཏན་བཅ། །ཐན་མང་དན་རན་ས་དང་གབ་པའ་ཚག །སན་

སངས་རམ་པ་འཇག་རན་རན་ད་བད། །ཚགས་བཅད་སབ་སར་ཡ་ག་དག་པ་ནས། །

རན་ཆགས་བར་ད་བགང་བ་བཏ་ས། །མཉམ་དང་མ་མཉམ་ཕད་མཉམ་དག་གས་

བཅང་། །ཕ་མ་བགང་བ་ཛཏ་འཕགས་མ་དང་། །ར་ལངས་དམར་སར་རམས་ལ་

གཞན་བཤད་འད། །པས་ར་འགད་ས་གངས་ནཥ་དབ། །ཨ་དཥ་བཟང་ཡང་བ་ཨད་

བརག །ཁད་པར་དག་དང་ཐན་མང་རགས་བད་ཅག །ཐག་མའ་འདད་རལ་རས་

གབ་དན་དང་ལན། །དངས་མང་ད་བཞན་བཏགས་མང་འད་འབལ་ག། །ར་མཚན་

ལས་བང་ད་ཉད་ལག་པའ་མང་། །འབལ་ལ་ར་མང་འབས་དང་འབས་མང་ར། །

ཚགས་པ་ཡ་གལ་ལ་བཏགས་ལག་པ་སགས། །མང་གཅག་དན་མང་དན་གཅག་

མང་མང་གས། །མངན་བརད་ཁམས་དང་མང་དན་ཁང་ཆད་བ། །མཚམས་སར་ལ་

དང་འཇག་པའ་ཡན་ལག་དང་། །མཚན་ཉད་བཅ་དག་སག་དང་ཕང་བ་སགས། །

ཀན་དགའ་ར་ལན་ཟས་གར་དང་མཚངས་པ། །སམས་ཅན་མག་བད་སད་པ་ཀན་ལ་

བསབ། །ཚ་འདའ་བད་སད་ཙམ་རག་ཐ་མལ་པ། །གབ་མཐས་བ་བསར་ལམ་དང་

ལན་པ་ས། །ཡང་དག་ཡང་དག་མན་པའ་ལ་བ་མང་། །འག་མ་བར་ལས་གང་མ་ར་

62

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ར་ཙམ། །བས་ན་ཕ་ནང་གཉས་ཡད་ཕ་པ་ལ། །མ་སགས་ཞས་གགས་བཏགས་

སལ་རང་རད་གསམ། །ཕ་མར་བསམ་གཏན་པ་ན་ལ་མངན་ཤས། །རག་ག་པ་ཡ་

ར་བ་རག་ཆད་ས། །ད་ལ་རང་འཕན་པ་རམས་འག་བ་གསམ། །གསལ་དང་མ་

གསལ་སམས་ཅན་ང་བས་བང་། །ར་སགས་མ་མཐང་མད་ས་ཚ་ས་ཕ། །ལས་

སགས་འགག་ཕར་མཐ་རས་ཙམ་ཡང་མད། །རག་པར་ས་བའ་ཕ་མ་གངས་ཅན་པ། །

ཚད་མ་གསམ་གས་ད་ཉད་ཉར་ལ་གཞལ། །ཁད་པར་ལ་ལན་ར་བའ་རང་བཞན་

བདག །གཙ་བ་ཡན་ཏན་གསམ་སམས་ད་ལས་བ། །ད་ལས་ང་རལ་ད་ཙམ་འབང་

ཆན་ལ། །ལས་དང་དབང་པ་ཡད་བཅས་ལགས་འབང་འཁར། །རམ་འགར་ལག་

པས་སས་བ་ཐར་པར་འདད། །བ་བག་པ་ན་རས་དང་ཡན་ཏན་ལས། །ས་བ་འད་

བ་ཚག་ག་དན་དག་ས། །རག་པ་ཅན་པ་ད་མཚངས་ཚད་མ་བཞ། །གསལ་བའ་

གཟགས་བརད་སགས་འདད་དབང་ཕག་པ། །འཇག་པ་བཅ་ལས་རམ་སགས་ཁབ་

འཇག་པ། །རག་བད་ཚད་མར་ཁས་ལན་ཚངས་པ་བ། །ས་འག་སས་བར་ར་གཅག་

གསང་བ་པ། །དངས་ཀན་ས་ཡ་བདག་ཉད་བར་སད་པ། །མཚན་ཉད་བཅ་གཉས་

སགས་འདད་རལ་དཔགས་པ། །ཚད་མ་བརད་འདད་ཙ་ར་ཀ་པ་ས། །ཤས་བ་བཅ་

སགས་ས་བ་གཅར་བ་པ། །ད་དག་མངན་མཐའ་ལམ་ཙམ་ཡད་མད་ཀ། །བདག་ལས་

ཐར་པ་སབ་ཕར་དར་བར་བ། །འཚ་བ་ཆས་ས་ས་བའ་ཀ་ཀ་དང་། །བད་དང་ར་ནག་

སགས་ས་གསང་རབ་ལས། །ཕ་རལ་གར་པ་ཀན་ཀང་རང་ད་སང་། །མངན་མཐའ་

ཐག་པར་ལ་དང་ཚངས་པ་གཉས། །ཀན་ག་སན་འག་དད་པ་རམ་གསམ་ལས། །གཙ་

བར་ལས་སགས་ཡད་ཆས་འག་བ་བཞས། །མ་དག་བཅ་སང་དག་བཅ་འཁར་བཅས་

བསབ། །བང་དར་ཁམས་གནས་འདས་དང་མ་མཐན་སང་། །ལས་ལམ་རགས་དང་

བསམས་པས་མཐ་རས་ས། །རམ་སན་ར་མཐན་བདག་པའ་འབས་བཟང་ཐབ། །གང་

63

ར་བ།

མའ་ཁམས་ལ་བགད་བད་ཚངས་པའ་ཐག །གཟགས་ཁམས་བསམ་གཏན་བཞ་ས་

ར་འབས་གཉས། །ར་ལ་ཉར་བསགས་ཞ་གནས་ཏང་ང་འཛན། །འཇག་དང་རན་

འཇག་བསན་འཇག་ཉ་བར་འཇག །འདལ་དང་ཞ་དང་རམ་ཞ་ར་གཅག་བད། །མཉམ་

འཇག་ཐབས་དགས་ལས་སམས་ཤན་ཏ་སངས། །གབ་ནས་མཚན་ཉད་མས་དང་དབན་

ལས་སས། །དགའ་དཔད་སར་མཐའ་ཡད་ལ་བད་དག་གས། །སར་མཐའ་འབས་བ་

ཡད་བད་ལག་མཐང་འགབ། །ཞ་རགས་རམ་པ་འཇག་རན་ཐན་མང་ལམ། །དངས་

གཞ་རག་དཔད་དགའ་བད་ར་གཅག་པའ། །ཡན་ལག་ལ་ལན་བསམ་གཏན་དང་

པའ། །ད་ཉད་སན་ཅན་གཉས་པ་སན་མད་ཀ། །མཚན་ཉད་རག་པ་ཡད་བད་ཉར་

བསགས་ཁད། །དངས་གཞ་རབ་ཏ་དང་སགས་ཡན་ལག་བཞ། །ད་བཞན་ཉར་

བསགས་ཡད་བད་ལག་མཐང་གས། །རམ་དཔད་གསམ་པར་དན་སགས་ཡན་ལག་

ལ། །བཞ་པར་ཡན་ལག་བཞ་ལན་སན་བརད་དག །འབས་བ་ས་སའ་དངས་གཞ་ཆང་

འབང་ཆས། །ས་སའ་གནས་ལ་རམ་སན་འབས་སགས་མང་། །གཟགས་མད་སམས་

འཇག་བཞར་ཡང་ར་འབས་གཉས། །བསམ་གཏན་བཞ་སམས་ཐབ་ལ་མ་ཉམས་

པས། །གཟགས་རག་མཐང་སང་བཀག་ནས་ནམ་མཁའ་དང་། །རམ་ཤས་མཐའ་ཡས་

ཅ་ཡང་གཟང་བར་མད། །འད་ཤས་རགས་པ་ཡད་མན་ཕ་མད་མན། །གམས་པའ་

སམས་འཇག་སད་རའ་མཐར་ཐག་ས། འབས་བ་ཏང་འཛན་ཚ་སགས་ཁད་ད་

འཕགས། །ཚད་མད་མངན་པར་ཤས་སགས་ཡན་ཏན་གཞ། །ཕ་རལ་ཐག་དམན་དན་

ད་གཉར་བའ་མཆག །རལ་བའ་ཐག་པར་རམ་འཇག་སན་འགའ། །ཐན་མང་རག་

པའ་གནས་རམས་དང་འཇག་རན་པའ་ལམ་རམ་པར་བཞག་པའ་སབས་ས།། །།

༢ ཐག་པ་ཆ་ཆང་ཤས་བ་་སའ་གནས་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས།

64

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཕག་ར་བཞ་ལན་སད་རའ་གཉན་པར་འག། །མཐའ་གཉས་སངས་ནས་

འགག་བདན་སབ་པ་ཡས། །ཕ་པ་ལས་འཕགས་ངས་ལགས་རལ་བའ་བསན། །

དབ་བས་མང་ཡང་ཡངས་གགས་ཐག་པ་གསམ། །གབ་མཐའ་བཞར་གགས་ཀན་

ཀང་འཁར་བའ་ར། །བདག་འཛན་སངས་ནས་མང་འདས་སབ་པར་མཐན། །ད་ར་

ཆས་རབ་རམ་འབད་ཤས་རབ་ས། །གཏན་ལ་དབབ་བ་ཕང་ཁམས་ས་མཆད་དང་། །

རན་འབལ་སགས་ལ་ཐག་པ་ཆ་ཆང་ག །དབ་བས་མང་ཡང་ད་དག་ས་ཡ་ལགས། །

རལ་པར་འཛན་དང་དབང་པ་མས་པ་གསམ། །བདག་ལ་རངས་པའ་གཉན་པ་ད་

དག་རམས། །རམ་པ་བཞན་གསངས་ཕང་པ་འདས་པ་ས། །གཟགས་ཚར་འད་ཤས་

འད་བད་རམ་ཤས་ལ། །གཟགས་ས་རང་བ་ར་གཟགས་འབང་བ་བཞ། །ས་གཤར་

དད་གཡ་རར་བས་འབས་བའ་གཟགས། །རམ་ཤས་རན་གར་མག་སགས་དབང་པ་

ལ། །ད་ཡས་གཟང་བ་གཟགས་སགས་ཕ་དན་ལ། །ཡལ་གཟགས་ཉར་ལ་ས་ཚན་

དག་གམ་བཞ། །ས་ན་བཅ་གཅག་ཚན་བཞ་ཕ་བས་ལ། །ད་དག་ར་ལ་བཅ་གཉས་

རག་ཉར་གཉས། །བསན་མད་ཐགས་མད་ཆས་ཀ་ས་མཆད་པའ། །གཟགས་ན་

བསས་པ་དག་ལས་གར་སགས་ལ། །རག་པས་ཡལ་སད་སམ་གདང་བར་མ་ཅན། །

འདས་ཏ་རག་པའ་རན་གས་ཚར་བ་དག །མཚངས་ལན་ས་ནས་དབ་ཚལ་རམ་པ་

གཉས། །འདས་ཏ་ཤས་པས་ང་བའ་འད་ཤས་དང་། །མཚན་མ་མད་སགས་ས་ཡས་

བསས་པ་དག །དམགས་པར་འད་བད་ང་བ་དག་ཡན་ལ། །གནས་སབས་སམས་

དང་མཚངས་ལན་མ་ལན་གཉས། །ད་ཡང་སམས་ན་དན་ག་ང་བ་དང་། །སམས་

བང་དན་ག་ཁད་པར་རག་པ་ས། །གནས་སགས་མཚངས་ལས་སམས་ཀ་རས་ས་

འབང་། །གཅག་ཏའང་བཞད་རང་ལགས་འདར་ཐ་དད་ད། །ཀན་གཞ་ཀན་འག་

ཉན་ཡད་ད་ལ་དང་། །ར་ཉན་བཞ་དང་ཉ་བའ་ཉན་མངས་དག །འཇག་པའ་རམ་

65

ར་བ།

ཤས་འཁར་ད་ཀན་ཀང་འབང་། །རས་ཡད་ཉར་གཉས་བཏགས་ཡད་ཉ་ཤ་དག། །

ད་དག་བཞ་ལས་རང་ར་ཐབ་དང་ཆ། །སམས་བང་དབ་བ་ཀན་འག་ཡལ་ངས་ལ། །

དག་བ་བཅ་གཅག་ར་བའ་ཉན་མངས་དག །ད་ལས་ལ་བ་ཤས་རབ་ཉན་མངས་ཅན། །

ང་བ་འཇགས་དང་མཐར་ལ་ལ་སགས་ལ། །ཆད་གཏགས་གསམ་ལ་ནང་གསས་

དབ་བ་བཅས། །ཉ་ཉན་ཉ་ཤ་གཞན་འགར་བཞ་རམས་ས། །མཚངས་པར་མ་ལན་

འད་བད་ཉ་ཤ་གསམ། །འཕལ་འགབ་རག་མད་གནས་འད་མཚན་ཉད་དང་། །ཐ་

སད་མ་ཐབ་ར་འབས་ཆར་བཏགས་ཕར། །ད་དག་ས་ཚན་བརད་ད་འད་བ་ཡན། །

སམས་ཡད་རམ་པར་ཤས་པ་ཚགས་བརད་ད། །ཀན་གཞའ་རམ་ཤས་མ་བསབས་

ལང་མ་བསན། །བག་ཆགས་བག་བཞ་ས་བན་རམ་སན་ཆ། །མ་གསལ་ཆ་ཕ་ཡལ་

སང་མཚངས་པར་ལན། །ཟག་པ་ལན་ཅང་ཁམས་གསམ་བརད་མར་འཇག །རར་

ཏང་སས་དང་དག་བཅམ་ཚ་ན་ལག །བག་ཆགས་བག་གཞ་དགད་བད་ཚལ་དང་

དངས། །རན་བརན་མ་གསལ་བག་ནས་དགད་བད་དང་། །འབལ་ཕར་ཚགས་

བདན་འཁར་བཅས་དགད་བད་ཉད། །འགག་ཀང་འབས་བ་སད་ནས་བགས་པ་ཡ། །

རགས་འདའ་ར་མཐན་གཞན་སའ་རམ་པར་སན། །ཕ་ནང་མ་གསལ་ཀན་རབ་དམ་

པའ་དན། །ས་བན་རམ་དག་རང་བཞན་ལ་ཡས་གནས། །འཇག་བད་གང་གས་

བཞག་ཀང་ལང་མ་བསན། །རས་གཅག་ད་དང་གཞན་ད་བརད་ད་མད། །གནས་

པ་གས་དང་སན་མད་སད་པས་འཇག །ངར་འཛན་བདག་ཉད་བསབས་ལ་ལང་མ་

བསན། །ཉན་མངས་བཞ་སགས་མཚངས་པར་ལན་པའ་ཡད། །ཟག་པར་འཆངས་

ཞང་ས་བན་འདབས་པར་བད། །ཀན་གཞར་དམགས་ནས་རག་འཇག་འཕགས་ལ་

ལག །འཇག་པའ་ང་བ་སང་ཡལ་ས་ཚགས་ལ། །དམགས་པའ་རམ་ཤས་རན་བཞ་

ལན་པར་ས། །མཚན་ཉད་བདག་རན་ལ་བརན་ས་མཆད་སང་། །དབང་པའ་གནས་

66

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལས་ཡལ་དམགས་གགས་དང་ལན། །བད་ལས་དམགས་པར་རག་དང་ཉར་སམས་

སགས། །ཆ་ལས་རབས་བཞན་རན་དང་མཚངས་པར་འབང་། །ཁད་པར་ཡད་ཤས་

སམས་མད་པ་ཡ་སབས། །ལ་པར་མ་གཏགས་རན་མ་འཆད་པ་ས། །འདད་ན་

གཟགས་ཕང་ལ་སགས་ཐམས་ཅད་ལན། །གང་མའ་ཁམས་ན་རམ་གས་ཉང་བའ། །

ས་བན་རང་མཚན་འཛན་པའ་ཁམས་བཅ་བརད། །ནང་དང་ཕ་རལ་རམ་ཤས་

ཁམས་དག་དག །ཕང་པས་བསས་དང་མ་བསས་ཆས་ཁམས་ས། །གཟགས་ཕང་

དབང་ཡལ་གཟགས་ཅན་ཁམས་བཅ་དང་། །ཆས་སའ་ཕགས་གཅག་དང་བཅས་

གཟགས་ཀས་བསས། །ཚར་འད་བད་གསམ་ཡད་ཀ་ཡལ་ཡན་ཕར། །ཆས་སའ་

ཁམས་ཀ་ཕགས་གཅག་ཆས་ཀས་བསས། །རམ་ཤས་ཕང་པ་ཚགས་དག་ཉན་ཡད་

བཅས། །རམ་ཤས་ཁམས་བདན་ཞས་བ་སམས་ཀས་བསས། །ར་རན་ཚགས་མན་

ཕང་པས་མ་བསས་པ། །ཆས་ཁམས་ཕགས་གཅག་འདས་མ་བས་པའ་ཁམས། །ད་

བཞན་ཉད་གསམ་ནམ་མཁའ་འགག་པ་གཉས། །མ་གཡ་བ་དང་ཚར་འད་བཀག་པ་

བརད། །འདས་བས་འདས་མ་བས་དངས་བརད་གཉས་དག །བསམས་པས་ཡད་

ཤས་ཁ་ནའ་སད་ཡལ་ཕར། །ཁད་པར་ཆས་ཁམས་ཞས་ས་རམ་པར་བཞག །རམ་

ཤས་ས་བའ་ས་ལས་ཡལ་གཞན་ལ། །མཆད་པ་མག་གཟགས་ལ་སགས་བཅ་གཉས་

ཏ། །རན་དང་ད་མ་ཐག་རན་ནང་དང་ན། །དམགས་རན་ཕ་རལ་ས་ཞང་མཆད་པའ་

ས། །གཟགས་ཅན་ས་མཆད་བཅ་ན་ཁམས་དང་འད། །རམ་ཤས་ཁམས་བདན་ཡད་

ཀ་ས་མཆད་ད། །ཆས་ཁམས་བཅ་དག་ཆས་ཀ་ས་མཆད་ད། །སང་བ་གཟགས་དང་

གཙ་སམས་འཁར་སམས་བང་། །ལན་མན་འད་བད་འདས་མ་བས་པ་ས། །ཉན་

ཐས་པ་རམས་ཤས་བ་གཞ་ལར་བས། །དབང་པ་དན་ལ་རམ་རག་བད་མན་གཟགས། །

ཚགས་དག་སམས་དང་དག་བའ་ས་མང་བཅ། །ཉན་མངས་ས་དག་མ་དགའ་ས་པ་

67

ར་བ།

གཉས། །ཆང་ངའ་ས་བཅ་མ་ངས་ས་པ་བརད། །བསམས་པས་སམས་བང་བཞ་

བཅ་ར་དག་ས། །ལན་མན་འད་བད་བཅ་བཞ་ཆ་དང་བཅས། །ནམ་མཁའ་འགག་

གཉས་འདས་མ་བས་པའ། །གཟགས་ཕང་ཆས་ཁམས་ཡད་ཀ་ས་མཆད་ཀས། །

ཀན་རབ་ཀན་བསས་ད་དག་རས་བཏགས་ཀ། །དངས་པ་དངས་པ་མད་པ་གསམ་

ད་འགར། །ཕང་ཁམས་ས་མཆད་གཅག་བསས་ར་རར་ཡང་། །འབང་ཁམས་སད་

བཅད་སམས་ཡད་རམ་པར་ཤས། །མཚན་གཞ་མཚན་ཉད་དངས་མད་གསམ་གསམ་

དབ། །མཚན་གཞ་ཚར་བ་འད་ཤས་འད་བད་གསམ། །མཚན་ཉད་ཡལ་དས་དངས་

པར་བཏགས་པ་གསམ། །གཞན་འགར་དངས་བརན་མ་སད་དངས་མད་བཅས། །

གཞ་ཆས་ཉར་གཅག་ཐན་མང་ཐན་མང་མན། །རལ་བའ་གནས་ས་བགད་བད་ལམ་

རམ་གསམ། །ཆས་དབངས་དན་དམ་འདས་མ་བས་གཅག་པ། །ཤས་བར་སད་པ་

ཉ་ཤ་ར་ལ་ཞས། །ཕར་མ་ལག་པའ་འཁར་ལའ་རམ་བཞག་ག །གཞན་ཡང་མཚན་

ཉད་འཇག་གཞ་ཆས་ལ་དང་། །འཇག་པའ་མཚན་ཉད་གསམ་ལས་འཕས་པ་ཡ། །

རན་འབལ་ལ་སགས་ཐག་ཆན་བསས་པ་ས། །གནས་སམ་ཡལ་ག་ས་ན་ར་མཚན་

ལ། །བག་ཆགས་ལན་སས་བར་སང་རང་བཞན་དང་། །བཏགས་བདག་གཟགས་

བརན་ལ་སགས་དབ་ས་མང་། །དར་བཏགས་བ་དགས་ཚག་ས་མང་ཡན་ལ། །

དངས་འབལ་འདས་པ་ཐ་དད་གགས་མ་གགས། །སམས་དང་སམས་ལས་བང་བ་

རམ་རག་ས། །མཚན་བཅས་མཚན་མད་ཉན་མངས་མ་མངས་སགས། །བརད་དང་

རག་པ་ལས་འདས་ད་བཞན་ཉད། །ལམ་ཤས་མཉམ་རས་ཡང་དག་ཤས་པ་ས། །

ཡལ་དང་ཡལ་ཅན་མཚན་ཉད་སགས་དང་ལན། །རན་ག་ཤས་བ་ཐམས་ཅད་འད་ར་

འདས། །བརད་དང་རག་པས་བཏགས་རམས་ཀན་བཏགས་ཏ། །གང་ཟག་བདག་

སགས་མཚན་ཉད་ཆད་པ་དང་། །གཟང་འཛན་གཉས་སང་ལ་བ་རམ་གངས་པ། །

68

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལས་ནས་བཏགས་གསམ་ཡང་ན་རམ་པ་བཅ། །གཞན་དབང་ར་རན་ལས་སས་རམ་

རག་ཙམ། །ཀན་ཉན་ས་བན་ཀན་བང་གཉས་ཀའ་ངར། །མ་གབ་གཉས་སམ་ཡང་

ན་དག་ཏ་དབ། །དན་དམ་ཆས་ཉད་ཡངས་གབ་ད་བཞན་ཉད། །རང་བཞན་དག་པ་

ག་བར་ད་མད་དང་། །ལམ་ཤས་གསང་རབ་དམགས་ཡལ་གབ་པ་བཞ། །ཁད་པར་

དབ་བ་རམ་གཡང་རམ་རག་བཅ། །རམ་རག་བཅ་གཅག་ཡངས་གབ་དག་སགས་

གསངས། །གཞན་དབང་སང་ཆ་འཁལ་བའ་ཀན་བཏགས་ཕར། །དབ་བ་མཚན་

ཉད་པ་ན་གཉས་ས་འད། །མད་དང་ཡད་དང་རང་བཞན་སང་པ་ཉད། །མཚན་

གཞར་འཇག་ཚལ་སང་ཆ་ཀན་བཏགས་ཏ། །གསལ་རག་གཞན་དབང་སས་བལ་

ཡངས་གབ་བ། །ས་མ་གཉས་པ་རན་ཅང་འབལ་ལས་བང་། །ད་ཡང་བསད་བ་སད་

བད་ར་འབས་ཅན། །གཞག་བ་འཇག་བད་གཅག་ལ་གཅག་ལས་པ། །ཡང་དག་

རན་འབལ་ཀན་གཞའ་རམ་ཤས་བཅས། །ང་བ་སང་ཙམ་ལས་གབ་བརན་ནས་སས། །

ངས་ཚག་ར་རན་ཚགས་ལ་རན་ཅང་འབལ། །ས་དན་བད་པ་པ་མད་རར་བཅས་

སགས། །མ་རག་རག་པའ་འགལ་ཟ་ཆས་གསམ་ལན། །དབ་ས་མང་ཡང་ཉན་

མངས་ལན་མན་གཉས། །ར་བ་བདག་ཏ་རངས་པ་ཉན་ཡད་འཁར། །འད་བད་

བསད་ནམས་ཡན་མན་མ་གཡའ་ལས། །རམ་ཤས་ཀན་གཞ་ཆགས་བཅས་ར་འབས་

གཉས། །མང་བཞ་མངལ་ག་སབས་ལ་གཟགས་ཡན་ཏ། །དབང་པ་དག་གསལ་ས་

མཆད་ང་བ་ཡན། །རག་པ་བཙས་ནས་ཡལ་དབང་ཤས་གསམ་འཕད། །ཚར་བ་

དར་བརན་ཆགས་སང་བར་མ་མང་། །འདད་སད་ཉར་སད་ཡངས་བཟང་སད་པ་ས། །

འདད་དང་སད་ལ་བདག་སའ་ཉར་ལན་གས། །ཡང་སད་འགབ་བད་ལས་སབས་

ལན་གར་པས། །ཉང་མཚམས་སར་ཏ་ས་བ་ཐབ་ནས་བརམས། །སད་ཅག་རན་

འགར་སག་འགག་ར་ཤའ། །བད་ལས་དན་ལ་སབ་ཅང་ས་བན་འདབས། །འཁད་

69

ར་བ།

དང་ཀན་འཛན་རགས་དང་ཡངས་ས་གཅད། །སད་སད་སར་ཕགས་སག་བསལ་

འགར་བར་བད། །རབ་དབ་གསམ་བརད་ཡན་ལག་བ་བག་བཤད། །གསམ་ལས་

ང་བ་རམ་འབད་ཆས་ཐམས་ཅད། །ཀན་གཞ་ལས་སལ་དབང་རབ་ཁ་ནར་གསངས། །

སག་དང་མ་སག་རམ་འབད་ཉན་རང་ལ། །གསངས་ཏ་ཀན་ཉན་རམ་བང་དབང་

བས་གཉས། །འབད་པ་ཞས་བ་འཕལ་ཞང་རས་པའ་དན། །ཉར་སད་ཅན་ན་

ཚགས་དག་ས་འགག་ཚལ། །ཉན་ཐས་རམས་ཀས་བདག་མད་ས་ནས་སམ། །

བརད་ན་རམ་པར་ཤས་དང་ས་འཆ་འབང་། །ས་བན་མ་ག་སང་བ་ལ་སགས་ཕ། །

ཆགས་གནས་འཇག་པ་སད་ཀ་རབ་དབ་དང་། །ཟས་བཞས་འཚ་དང་འདད་དང་མ་

འདད་འག། །དག་པ་ཀན་ཉན་ཕགས་ཡན་ལམ་ལར་བརན། །ཐར་པ་རམ་པར་

དག་པས་རབ་ཏ་དབ། །མངན་ཤས་དག་ཐབ་མཐ་སབས་རབ་དབ་དག །རམ་བང་

ཕགས་ཏ་བསད་བ་སད་བད་ད། །བ་བག་ཡན་ལག་བཅ་གཉས་གནས་སབས་པ། །

འདད་ཁམས་ས་བ་གཉས་ལ་རགས་པ་ན། །འཕན་བད་གཉས་ཀས་འཕངས་པའ་

ཡན་ལག་ལ། །འགབ་པ་གཉས་དང་གབ་པའ་ཡན་ལག་གསམ། །འཕན་གབ་བཞ་

ལ་ར་འབས་རམ་པ་གཅག །ས་བན་འདབས་དང་གས་བ་ཤས་ཕར་གསངས། །

སན་དང་ཕ་མཐར་གཉས་གཉས་བར་མཐར་བརད། །ར་འབས་ཚར་གཉས་འདད་

ས་གསམ་ལ་རགས། །རངས་པ་རམ་གསམ་ཟག་ཕར་ར་ཆར་བསན། །མཐང་ཆས་

མང་འགར་ཚ་གཅག་རགས་པའང་ཡད། །བ་རགས་སད་ཅག་གཅག་ལ་རགས་པ་

ན། །སག་གཅད་བཞན་ཏ་ད་ཡ་རན་འབལ་ཡན། །འབལ་པ་ཅན་ན་དབས་མཐའ་

རམ་འབད་ལས། །ས་བ་ར་ཤ་བསམས་ནས་བཅ་གཅག་དབ། །མ་རག་སད་ལན་

ཉན་མངས་འད་སད་ལས། །ལག་མ་སག་བསལ་ས་བའ་ཀན་ཉན་གསམ། །ལས་

ཉན་ར་འབས་ལ་བདན་གཉས་ས་བས། །འཕན་གབ་ར་བདན་ཚ་གཉས་རགས་པར་

70

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བསན། །དབག་གཉན་ཞབས་ཀས་འཕན་གབ་བཞ་ལན་ད། །གང་གས་འཕན་དང་

ཇ་ལར་འཕན་པའ་ཚལ། །གང་འཕངས་གང་གས་གབ་དང་ཇ་ལར་གབ། །གང་

འགབ་ཉས་པ་བདན་ད་དབ་བས་འཆད། །བས་མན་མ་རག་ས་བན་མཐ་ལན་པས། །

དངས་རམས་ས་འགག་རན་འབལ་རགས་ལས་འབང་། །སང་ཙམ་ཀན་རབ་ད་ཡ་

ཆས་ཉད་ན། །དན་དམ་རན་འབལ་ཙམ་འཇག་ཤན་ཏ་ཕ། །ར་དང་མཚན་ཉད་ས་

གནས་འབང་བས་ཟབ། །འགལ་བ་ལར་སང་ལ་ཡས་རགས་པར་དཀའ། །ཆས་

ཀན་བདག་མད་རན་ཅང་འབལ་འབང་ཙམ། །བདན་མད་རམ་རག་ནང་ག་ད་ཉད་

དང་། །ད་ཡང་གདད་ནས་མ་གབ་སང་ཙམ་པ། །མ་འགལ་གཉད་ཀས་བསད་པའ་

ཤས་པ་བཞན། །རང་བཞན་མད་པའ་ད་ཁ་ན་ཉད་ཡན། །འད་གསལ་ཡ་ཤས་རན་

འབལ་ཡལ་ལས་འདས། །བ་བད་ལས་བཞག་དག་ལས་གལ་ཕར་ར། །ཐག་པ་ཆ་

ཆང་ཤས་བ་སའ་གནས་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས་ས།། །།

༣ ར་མཚན་ཉད་ཀ་ཐག་པ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས།

ནང་པའ་ཐག་གསམ་རལ་བས་རམ་པར་བཞག །གབ་མཐའ་བཞ་པ་གང་

ཟག་ས་ས་ཡ། །རང་བས་ལ་བ་མཐར་ཐག་གབ་དན་ཏ། །ཐག་པ་དམན་ལ་ཉན་

ཐས་རང་རལ་གཉས། །གཞན་བརན་ཐས་སགས་ཉན་ཐས་འཇག་པའ་ས། །སག་

བསལ་ཀན་འབང་འགག་ལམ་བདན་པ་བཞ། །ཆས་རས་བཟད་ཤས་བཅ་དག་རམ་

པ་ཅན། །ས་མའ་ལས་ཉན་གས་བསད་ཕང་པའ་རན། །འབང་འགར་ཉར་ལན་

རར་གར་ལས་ཉན་མངས། །གཉན་པས་སང་བ་བཅམ་པའ་སངས་པ་དང་། །སང་

ཐབ་ནས་པའ་ཡ་ཤས་ང་བའ། །བསན་དང་མ་མཐན་མད་པ་མཚན་ཉད་དན། །ར་

འབས་གཉས་ཕག་གངས་དང་ག་རམ་ངས། །ཤས་བ་སང་བ་ཐབ་བ་བསན་པར་བ། །

71

ར་བ།

རང་རང་ང་བར་མ་ས་བདན་པར་བརད། །ཁམས་གསམ་ས་དག་སམས་ཅན་ས་བའ་

གནས། །དར་སས་འག་བ་སག་བདན་རང་བཞན་ཏ། །ང་བ་བརད་དག་གསམ་

མམ་གཉས་ས་འད། །ཉན་མངས་ཟག་བཅས་ལས་རམས་ཀན་འབང་བདན། ། ཕ་

རས་ཡལ་དམགས་ཚལ་མན་ཡད་བད་ར། །སམས་བང་རབ་ཏ་མ་ཞའ་མཚན་ཉད་

ཅན། །ར་ཉན་ཉ་ཉན་ལ་བའ་ཀན་སང་གས། །སམས་པའ་ལས་དང་དས་བསད་

ལས་ངག་ལས། །བསད་ནམས་མན་དང་བསད་ནམས་མ་གཡ་བ། །འཕན་རགས་

མར་བལ་བས་བསགས་སབས་ཆ་ཆང་། །སང་ཚལ་མཐན་མན་ས་ནས་ཁམས་

གསམ་སར། །ལམ་གས་བལ་ཐབ་འགག་པ་ད་བཞན་ཉད། །མད་དགག་རས་གབ་

མ་གབ་བ་མདས་འདད། །རང་བཞན་མཚན་ཉད་ཟབ་སགས་བཅ་གཉས་ས། །གང་

ལ་ཞགས་ནས་ག་འཕང་བགད་བད་ལམ། །ཚགས་སར་མཐང་སམ་མ་སབ་ལ་ཡས་

བསས། །མ་རག་སག་བསལ་སང་པ་བདག་མད་པ། །ར་དང་ཀན་འབང་རབ་ས་

རན་དང་ན། །འགག་པ་ཞ་བ་ག་ནམས་ངས་པར་འབང་། །ལམ་རག་སབ་དང་ངས་

འབན་ས་མཚན་ན། །བསང་བའ་སམ་པ་ངས་འབང་ས་ཐར་ཁམས། །ལ་བ་གང་

ཟག་བདག་མད་གཙ་བར་རགས། །མང་འདས་མ་སའ་ཆས་ཅན་འདས་མ་བས། །

མ་ཡན་དགག་དང་མད་དགག་བ་མདས་འདད། །ལག་བཅས་འདས་བས་མ་བས་

བརད་ཅ་དག། །འབས་བ་བཞ་དང་ལག་མད་རན་ཆད་ད། །གབ་མཐའ་བ་བག་ས་

དང་མད་ས་པ། །ཐན་མང་ཐག་ཆན་གསང་རབ་ཁས་མ་ལན། །རག་གཅག་བདག་

སངས་བད་པ་ལས་ས་ས། །གང་ལ་དམགས་ན་ཟག་པ་རས་མན་ཕར། །འདས་

བས་ཟག་བཅས་ལམ་བདན་འདས་མ་བས། །ཟག་མད་ཆས་ཡན་གཞག་དང་སལ་

བད་ཀས། །དར་འཛན་འདར་རང་དངས་དང་རན་དག་ན། །ཀན་རབ་ཡད་པ་དན་

དམ་དན་བད་མན། །མ་འདར་རལ་ཕན་ཆ་མད་སད་ཅག་སམས། །དན་དམ་ཡད་

72

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པ་ད་ལ་དན་བད་ཡན། །འདས་བས་ས་ཚལ་ལམ་འབས་ཕལ་ཆར་མཐན། །མ་

མཐན་བ་སས་ས་བདན་བཀའ་ར་འདད། །རལ་ཕན་ཆ་མད་སལ་བ་བར་དང་

བཅས། །རགས་མཐན་བ་བ་གཅག་བད་ནའ་གསང་བཞན། །དབང་པས་དན་

མཐང་ཤས་པས་ད་ལ་འཛན། །གཟང་འཛན་ར་འབས་ཕལ་ཆར་དས་མཉམ་ས། །

གཞ་ལ་དས་གསམ་མང་འདས་རས་ཡད་དང་། །འདས་མ་བས་རག་འགག་བདན་

དངས་པར་ས། །ཤས་པ་གཞན་རག་ལ་སགས་ར་བ་ན། །གསང་རབ་ལ་བརན་ཆ་

བཞ་སགས་ཀས་ཕས། །དཔ་སན་ས་པས་ཕལ་ཆར་ད་ལས་ལག །རལ་ཕན་རག་

ལ་མ་འབར་པ་ས་ལར། །དབང་པ་བམ་པ་ཕ་དན་ལག་ན་མ། །ཤས་པས་མཐང་

མན་རམ་པ་དན་ད་མང་། །གཟགས་སམས་ཚར་འད་སམས་པ་རས་ས་ཡད། །

གཞན་རམས་བཏགས་ཡད་མཁའ་སགས་མད་པར་དགག །རང་རག་གཞན་རག་

དས་གསམ་བཏགས་དངས་སགས། །དག་འདན་སང་དང་དཔལ་ལན་སགས་ཀས་

བཞད། །ར་བའ་ས་བ་ཐམས་ཅད་ཡད་པར་ས། །ཕལ་ཆན་གནས་བརན་མང་པས་

བཀར་བ་བཞ། །ལ་བདན་གསམ་གསམ་གས་པ་བཅ་བརད་ད། །བདག་ཏ་ས་

དང་བདག་མ ད་ས་ར་འདས། །ཐ ག་ཆ ན་འགག་དང་བདན་གབ་འདད་

ས གས་ས ན། །གཞན་རམས་མ་ནར་རང་སའ་ལགས་ཡན་ན། །རམ་པ་བཅ་དག་

བསམས་པས་ལམ་ལ་པ། །བང་ཕགས་ཀས་བགད་འབས་བ་རམ་བཞ་འཐབ། །

རན་ཞགས་ཞགས་པ་འདད་ཉན་ཡ་མ་སངས། །བཞ་ལ་སང་སད་དག་པ་སང་མ་

སད། །སད་ཅག་བཅ་ལ་གང་ཡང་རང་ལ་གནས། །དད་དང་ཆས་རས་འབང་གཉས་

འབས་གནས་པ། །སད་ཅག་བཅ་དག་པ་ལ་རགས་པ་ཐབ། །དབང་པ་བརལ་ར་ས་

བ་བདན་དང་གཉས། །ད་ཡས་བསམས་པས་ཕར་འང་ཞགས་པར་འགར། །དག་པ་

སངས་ཤང་དག་པ་གཏན་མ་སངས། །འབས་གནས་བར་ཆད་གཅག་པ་ཕར་འང་

73

ར་བ།

ངས། །འབལ་ཆགས་བརན་པས་ཕར་མ་འང་ལ་ཞགས། །དག་པ་སངས་པས་

འབས་གནས་གཟགས་ས་འག། །བར་ད་སས་ནས་འདའ་དང་གང་ད་འཕ། །

གཟགས་མད་ཉར་འག་མཐང་ཞ་ལས་མངན་བད། །སད་ཉན་དག་པ་སང་ཕར་དག་

བཅམ་ཞགས། །ད་སངས་ཁམས་གསམ་འཆངས་གལ་འབས་གནས་ལ། །གཉས་ཀ་

ཤས་རབ་ཆ་ལས་རམ་པར་གལ། །ར་འཕལ་མངན་ཤས་རན་ཅན་རན་མད་དང་། །

ཉར་ལན་ཕང་པའ་ལག་བཅས་ལག་མད་དབ། །སས་བ་ཟང་བཞ་གང་ཟག་ཡ་བརད་

ད། །ཐག་མཐར་གཅག་ཆར་བར་གཉས་ཐད་རལ་ཡད། །རང་རལ་མར་བ་སད་པ་

གསམ་གས་ཐར། །བས་ར་བསལ་བརས་ཆ་ཆང་ཟབ་པར་ས། །ས་དན་གཞན་ལ་

ལས་མན་རང་བང་ཆབ། །འཇག་ས་ཕ་ཡ་ར་འབས་དཔར་བས་ནས། །ནང་ག་རན་

འབལ་ལགས་འབང་ལགས་ལག་ས། །ད་ཡང་འཁར་འདས་འབང་ལག་ཕག་གཉས་

ལན། །སམ་པ་ས་ཐར་གང་ཟག་བདག་མད་དང་། །གཟང་དན་རང་བཞན་མད་

རགས་དབང་རན་ན། །སད་མཐར་སན་ལམ་གསམ་གས་མཚམས་སར་ནས། །

བསན་རགས་བཞ་པའ་རབ་མཐའ་ཁད་ཅན་བརན། །རམ་པ་བཅ་དག་བསམས་

པས་སན་གཅག་ཏ། །སར་ལམ་དད་ནས་དག་བཅམ་བར་ད་འཐབ། །ཚགས་སད་

ཆང་ང་དབང་བརལ་ཆན་པ་འབང་། །ས་བ་གཉས་བརད་རམ་ཐར་ཡད་བད་ཅན། །

ས་མད་ལས་ཀ་ས་ནས་ཆས་སན་མཛད། །བདག་མད་གཉས་རགས་བསམ་སར་ཕ་

རལ་ཕན། །སབ་གཉས་ཀན་སངས་སད་ཞའ་མཐར་མ་གནས། །ཆན་པ་བདན་

ལན་སངས་རས་ཐག་པ་ཆ། །མཚན་ཉད་ར་ཡས་བགད་བད་གང་ཟག་ན། །བ་ཆན་

དབང་པ་རམ་གསམ་སམས་བསད་ནས། །སར་བ་ཕ་རལ་ཕན་པ་དག་ལ་བསབ། །ད་

ཡང་ང་བ་མཚན་ཉད་ངས་ཚག་དང་། །དབ་བས་ཡང་དག་གཙ་ཁད་སབ་པའ་ཚལ། །

འབས་བ་གངས་ངས་རམ་པས་ཤས་པར་བ། །དངས་གཞ་ཞ་གནས་ར་གཅག་སམས་

74

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དང་ན། །ཆས་རབ་རམ་འབད་ལག་མཐང་རམ་བཞན་བསམ། །གབ་མཐའ་སམས་

ཙམ་དབ་མ་གཉས་ས་གནས། །རམ་ཤས་བདན་གབ་ས་བའ་སམས་ཙམ་པས། །

ཐག་ཆན་ལམ་ཀན་གཞ་བདན་དག་ཏ་སད། །ཤས་བའ་གནས་ན་ཀན་གཞའ་རམ་པར་

ཤས། །མཚན་ཉད་གསམ་ལས་ད་བང་གཞན་ག་དབང་། །ཡང་དག་མན་རག་བག་

ཆགས་དབང་ལས་སས། །སད་ཅག་མ་སད་ས་མས་དབང་ད་སར། །གདགས་གཞ་

རས་ཡད་ད་སང་ཕན་ཅ་ལག །བདག་དང་བདག་གར་བ་སགས་ཀན་ཏ་བརགས། །

བཏགས་ཡད་དགག་བས་སང་བའ་འདས་མ་བས། །གཉས་སང་ཤས་པ་མ་རག་དན་

དམ་ཡད། །དར་འཇག་མ་ཞམ་གསམ་དང་སང་བ་བཞ། །གས་པ་དག་གས་དམགས་

པ་མད་ཤས་དང་། །ཀན་རག་སང་ཞང་ཡང་དག་མཐང་བ་ཡས། །མས་སད་མཐང་

སམ་མཐར་ཕན་ས་ལ་འཇག །ད་ཡ་ར་འབས་ཕན་དག་སད་གནས་པས། །རམ་

བགད་ས་བཅའ་ཚལ་རམས་རབ་ཏ་དབ། །བསབ་བ་ལག་པའ་བསབ་པ་རམ་པ་

གསམ། །འབས་བ་སངས་དང་ཡ་ཤས་ཕན་ཚགས་ས། །རང་བཞད་ར་བ་རམ་རག་

ལས་གཞན་པའ། །ཕ་དན་ཅང་ཟད་མ་གབ་ར་ལམ་བཞན། །ད་ལ་འདད་ཚལ་གཉས་

ཡད་རམ་བདན་པ། །སང་བ་གཟང་བའ་སམས་ས་བདན་པར་འདད། །ད་ཡང་ཤས་

རམ་རང་ཆར་བདན་པ་དང་། །གཟང་རམ་ཇ་སད་འཛན་ཤས་ད་སད་དང་། །ས་

ཚགས་སང་ཡང་ང་བ་གཉས་མད་ས། །རམ་རན་སང་བ་མག་ག་རབ་རབ་བཞན། །

མད་པ་གསལ་སང་མ་བདན་རན་པ་ས། །གཉས་སང་ཤས་པ་གཅག་པ་བདན་པར་

འདད། །སང་བས་ཤས་ངར་གས་དང་མ་གས་དང་། །སངས་རས་ས་ན་གཉས་སང་

ཡད་མད་ཀ། །འདད་པས་ད་བཅས་ད་མད་གཉས་ས་དབ། །སན་ག་སབ་དཔན་ལ་

བར་སགས་ཀ་སལ། །དངས་སའ་སན་རམས་འཕགས་ཞབས་གཞང་གས་བཀག །

མཐའ་ལས་རམ་གལ་དབ་མ་གབ་མཐའ་མཆག །འཇག་ས་བདན་པ་གཉས་ཏ་མ་

75

ར་བ།

དཔད་ངར། །སང་ཡང་བདན་པར་མ་གབ་ཤས་པ་ཡས། །བང་དར་ལགས་སད་

ཀན་རབ་བདན་པར་དང་། །གང་ལའང་བང་དར་དགག་སབ་མ་མཆས་པར། །སང་

ཙམ་ཉད་ནས་སང་པར་ཤས་པ་ཡས། །དན་དམ་ལ་འཇག་ཚགས་གཉས་ཟང་ད་སལ། །

བསང་བ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་སམ་པ་ས། །རགས་བ་ཀན་རབ་ཆས་རམས་ཆ་ཟ་

ལར། །མད་བཞན་སང་ལ་དན་དམ་སས་མཚན་ཀན། །ཉར་ཞའ་བདན་གཉས་ཕན་

ཅ་མ་ལག་རགས། །འབས་བ་ཞ་བ་ས་གཉས་མངན་ད་བད། །དབ་ས་མང་ཡང་མད་

སགས་དབ་མ་གཉས། །མད་ལགས་ང་བ་ཉད་མད་རལ་འབར་སད། །གཙ་ཕལ་

ཕ་རགས་ལ་སགས་བར་ཡང་སར། །བད་ད་རང་སང་གཞན་སང་ཞས་ས་གགས། །

ས་མར་རང་རད་པ་དང་ཐལ་འགར་གཉས། །ཐན་མང་ལ་བའ་འབང་གནས་གང་ཟག་

དང་། །སབ་ར་ཆས་ཀ་བདག་གཉས་རགས་པས་བཀག །ཆས་ཅན་སང་ད་དགག་

བ་བཏགས་པ་དང་། །བསབ་བ་ལ་ཡང་དན་དང་ཐ་སད་གཉས། །གཏན་ཚགས་ར་

འབས་གཉས་ཀ་ང་བ་ལ། །དཔད་བད་བཞ་ཡས་དངས་སའ་ཡད་མཐའ་སལ། །

སང་ཙམ་ལ་དཔད་རན་འབལ་རགས་པ་ཡས། །མཐའ་གཉས་བསལ་བའ་དན་དམ་

མ་མཐན་མད། །ཀན་རབ་རད་ངག་ལ་སགས་ཁད་པར་མང་། །ཀ་སབ་དགངས་

འགལ་ལགས་ལན་རས་འབང་བཅས། །རང་ག་འདད་པ་སང་སགས་ཁས་བངས་

ནས། །ཚལ་གསམ་དངས་སབས་གབ་པའ་གཏན་ཚགས་འགད། །ཕ་དན་མད་ས་

པ་དང་རས་ས་མཐན། །ཞ་འཚ་ལ་སགས་ཤས་པ་ཙམ་ཞག་ལས། །ཕ་དན་མ་བཞད་

རམ་གཞག་སམས་ཙམ་ལར། །ཆས་རམས་ཀན་རབ་འཁལ་བའ་ཤས་ངར་ཡད། །

དན་དམ་མ་འཁལ་བ་ངར་ཡད་པ་མན། །རགས་པས་འགག་ནས་མ་ནས་མཚན་ཉད་

ཅན། །བདན་གཉས་ང་བ་གཅག་ལ་ལག་པ་ན། །ཐ་དད་དན་བད་ནས་དང་མ་ནས་

ཀས། །ཡང་དག་ལག་པའ་ཀན་རབ་རམ་པར་བཞག །བདན་དངས་བཀག་པའ་

76

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རམ་གཅད་མད་དགག་སབ། །ས་སགས་འགག་པ་དན་དམ་རམ་གངས་པ། །སས་པ་

ཉར་ཞ་མཐར་ཐག་དན་དམ་ཉད། །ཀན་གཞ་མ་འདད་ཤས་པ་ཚགས་དག་འདས། །

འབས་བ་ཡ་ཤས་སང་བ་ས་འདར་བཞད། །ཟ་གགས་ལགས་སལ་མཚན་མའ་སས་

གཅད་ལ། །ཁད་འཕགས་མཆག་ས་གཏན་ཚག་རང་རད་མད། །གཞན་ངར་ཙམ་

ལས་རང་ལགས་ཁས་ལན་བལ། །འཇག་རན་ལ་གགས་མངན་རས་ལང་ཉར་

འཇལ། །གཞན་གགས་རས་དཔག་འགལ་བརད་ཐལ་འགར་དང་། །མཚངས་པའ་

མག་སམས་དང་ན་མ་གབ་པ། །ད་མ་བཞ་དང་རགས་བཞས་དགག་སབ་བད། །ཐ་

སད་འཇལ་བར་འཁལ་བའ་ཤས་པས་ཁབ། །ཡང་ལག་ཀན་རབ་དན་བད་མ་བད་

མཉམ། །བདན་གཉས་འཇག་བད་འཁལ་བཅས་འཁལ་མད་ད། །མདར་ན་རག་

ཚགས་འགལ་བད་མཐར་ཐག་ག །ཟབ་མ་སང་པ་ཉད་ཀ་གཏམ་ག་གཞ། །གཞང་

ཀན་ཕ་མ་འཕགས་པ་ཡབ་སས་ལགས། །གནས་སབས་གསམ་གས་འཆད་ཅས་

མཁས་རམས་ས། །གཞ་དང་སད་ཕགས་འབས་བ་མ་དཔད་ངར། །ཀན་རབ་ཐ་

སད་དག་དང་བསན་ཏ་སར། །བདག་མད་དན་དམ་ཅང་ཟད་དཔད་ངར་བཞག །

ལགས་པར་དཔད་པས་སས་པ་ཀན་ཞའ། །འཇག་རན་ཀན་རབ་བདན་པ་ཐབས་

ཡན་ཏ། །དན་དམ་བདན་པ་ཐབས་བང་ཉད་ད་གསངས། །ཀན་རབ་འཇག་རན་

གཞན་གགས་རས་ས་བརད། །དན་དམ་ཆས་ཀ་བདག་མད་གཏན་ཚག་ལ། །གང་

ཟག་བདག་མད་རམ་བདན་རགས་པས་སབ། །དན་དམ་དངས་ཉད་བ་འདས་སས་

མ་འཇག །མཐའ་བརད་སལ་སགས་སས་གཅད་ཐ་སད་ཙམ། །དམ་བཅའ་བ་ཡན་

བ་ན་ཀན་རབ་ས། །ད་ཕར་དམ་བཅའ་ཁས་ལན་རང་རད་མད། །ས་མད་སགས་ཀང་

དམ་བཅའ་མ་ཡན་ཏ། །གདད་ནས་མ་གབ་དངས་ཞན་བཟག་པའ་ཕར། །ད་བཟག་

དངས་མད་འཛན་པའང་སང་བར་གསངས། །གབ་མཐར་ས་མད་སས་བལ་ཞར་

77

ར་བ།

ཞགས་ལས། །འཛན་སངས་མད་པ་ནན་གས་གསངས་པ་ཡན། །ཐབས་ཤས་ཟང་

སར་མངན་སམ་རགས་པ་ཡ། །ཡ་ཤས་རས་ཐབ་རན་སགས་དབ་བ་ཡ། །ས་བཅ་

རམ་བགད་ས་གཉས་ཟང་འཇག་བཞད། །རག་གས་བརགས་སང་དངས་ཀན་མང་

རང་ཙམ། །འདས་བས་ས་ཆས་ས་མད་མ་ངན་འདས། །སད་ར་བདན་འཛན་དས་

བསད་ཉན་སབ་ཡན། །ཐག་གསམ་གཟགས་ཚལ་མཚངས་ཕར་མཐང་ལམ་གཅག །

ཤས་བ་ནབ་པས་སངས་རས་གཞན་སང་ཙམ། །གབ་མཐའ་འད་ཡ་ཁད་ཆས་གཙ་

བའ། །བམས་པའ་དགངས་པ་ཐགས་མད་མཆད་ཀས་བཀལ། །རལ་འབར་སད་

དང་དན་དམ་རམ་ངས་ཀ། །ལགས་གཉས་ལ་བའ་ང་བར་ཁད་མད་ཀང་། །ཐག་

གསམ་ལ་སགས་བམས་ཆས་དང་པའ་ལགས། །མཐར་ཐག་ཐག་གཅག་མ་རག་

བག་ཆགས་ས། །ཟག་མད་ལས་ས་རད་བའ་དགངས་པ་ས། །ཐན་མང་ཐན་མན་

སས་གཅད་དན་དམ་ཚལ། །དང་པ་ཡང་དག་མན་རག་ཀན་རབ་ཡད། །གཟང་འཛན་

བས་བཏགས་ཙམ་ཡན་ཡད་པ་མན། །སས་བལ་ཡ་ཤས་ད་ཡ་ཆས་ཉད་ཚལ། །ད་ལ་

ག་བར་ད་མའང་འབལ་རང་ཡད། །ཀན་རབ་འཁལ་སང་ཙམ་ཡན་ང་བས་སང་། །

ཆས་ཉད་འགར་མད་ང་བས་སང་པ་མན། །ཀན་བརགས་མད་ལ་གཞན་དབང་ཀན་

རབ་ཡད། །ཡངས་གབ་ཀན་རབ་མད་ཀང་དན་དམ་ཡད། །ད་གསམ་བཏགས་

ཡད་རས་ཡད་སས་མད་ཡད། །མད་དང་ཡད་དང་དན་དམ་སང་པ་ཉད། །མཚན་

ཉད་ས་བ་དན་དམ་ང་བ་མད། །ད་ཕར་ཤས་བ་ཐམས་ཅད་སང་ཉད་ཀས། །ཁབ་

ཅང་ཡངས་གབ་རང་ང་ཀན་རབ་ཀ། །ཆས་དང་མ་འབལ་མཚན་མཚན་གཞ་གསམ་

སངས། །སས་བལ་རག་པ་ཆ་མད་ཀན་འགར་བཞད། །རམ་གཞག་གཞན་དག་

སམས་ཙམ་པ་དང་མཐན། །རམ་རན་རམ་ཤས་ང་བ་བདན་གབ་ས། །བ་ཡ་ཡལ་

གར་འདར་ན་ཡ་ཤས་ཉད། །བདན་གབ་བཞད་ཀང་འདས་མ་བས་པའ་ཕར། །དན་

78

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དམ་དངས་པར་ས་བའ་སན་ལས་གལ། །གཞན་སང་རང་སང་ཀན་རབ་སང་ཚལ་

དང་། །མཉམ་བཞག་སས་མཐའ་འགག་ལ་ཁད་པར་མད། །རས་ཐབ་ཐ་སད་ཆས་

ཉད་ཡད་མད་དང་། །དཔད་མཐར་ཡ་ཤས་བདན་གབ་མ་གབ་ཁད། །དན་དམ་

བདན་པའང་རང་བཞན་མ་གབ་པའ། །མད་དགག་ཙམ་ན་བམ་སང་ཡན་པར་

འདད། །གཉས་སང་ཡ་ཤས་རང་རག་ཉད་ལ་འཇག །མད་སགས་མཚམས་སར་

ཟབ་མའ་ལ་བར་བཞད། །བད་སན་ཕལ་ཆར་ལགས་འད་སམས་ཙམ་ཞས། །

བམས་གཞང་ཐགས་མད་མཆད་བཅས་དམན་པར་འཛན། །ཐབ་བསན་ནམ་མཁའ་

རན་གར་ཉ་ཟ་ན། །ཤང་ར་གཉས་ཀ་གཞང་ལགས་ཁ་ན་ས། །གཞང་ཕན་ར་སར་

བག་ཆའ་རས་ཟས་ཀ། །ཕགས་ཞན་སངས་ནས་མཚངས་པར་འཇག་པར་རགས། །

ཟབ་མ་སགས་ཀ་དབ་མ་ཆས་ཀན་གཤས། །རང་བཞན་འད་གསལ་བད་ཆན་ཁད་

པར་ཅན། །གསལ་སང་བད་སང་ཟང་འཇག་ཡ་ཤས་ཏ། །རམ་ལ་སམས་འགལ་

སགས་ས་གསལ་བར་བསན། །ཀན་རབ་ཇ་ལར་སང་ལ་སར་མ་འདབས། །གནས་

ལགས་སས་མཐའ་ཀན་དང་བལ་བ་གཞ། །ཤས་རབ་ཟབ་མས་མཚན་མར་འཛན་པ་

སང་། །སང་རས་གཞན་དན་བསད་ནམས་གསག་པ་ལམ། །ཞ་བ་ཆས་ས་མཐར་

ཕན་གཟགས་ཀ་སས། །རག་མད་འག་དན་མཛད་པ་འབས་བ་ས། །དབ་མ་རམས་

ཀ་བསན་བ་དར་འདས་ས། །ར་མཚན་ཉད་ཀ་ཐག་པ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས་

ས།། །།

༤ གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པའ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས།

འབས་བ་གསང་སགས་ར་རའ་ཐག་པ་ན། །ཆ་མཉམ་སན་ཕར་རག་འཛན་ས་

སད་དམ། །ཁ་ཅག་ཉན་ཐས་དབང་བས་ས་སད་གསམ། །གཞན་ལ་མ་ངས་ས་སད་

79

ར་བ།

བདན་སགས་ཕར། །སགས་ཀ་ས་སད་ལགས་ས་དབ་བར་བཞད། །ད་དན་རད་ཀ་རང་

བཞན་བསམ་པའ་ཚལ། །རད་བད་རད་ཀ་འཆད་ཐབས་གསམ་ད་འད། །རད་ན་སགས་

དང་ཆ་ག་སན་བད་བཅས། །རམ་གངས་སགས་ཀ་ས་སད་ཐག་སགས་བརད། །

འཇག་རན་པ་ཡ་རད་ན་འདར་མ་བས། །རང་བཞན་རག་སགས་ལམ་འབས་གཙ་

བར་སན། །དབ་བ་འཇག་རན་འཇག་རན་ལས་འདས་གཉས། །བཏགས་དངས་

ཁད་ཡད་འཇག་རན་ས་སས་བས། །ངས་རགས་ཁམས་གསམ་མཆག་སབ་སམས་

ཀ་རན། །ཚགས་སར་ལམ་ས་སན་བད་ས་སད་བཅས། །མད་སགས་ཁད་པར་

མཐར་ཐག་གཉར་བའ་དན། །གཅག་ཀང་རངས་མད་ཐབས་མང་དཀའ་བ་མད། །

དབང་རན་དབང་བས་སབ་དཔན་ཛ་ན་ཤས། །ཐབས་མཁས་བཅ་གཅག་ཨནས་

ཁད་འཕགས་བདན། །ཡ་ཤས་ཞབས་ཀས་སབ་པ་ལམ་དང་འབས། །ཤན་པ་ཡ་

དན་དམ་ཁད་མད་ཀང་། །ཀན་བདན་ཟབ་ཅང་ར་ཆ་ལ་སགས་གསངས། །ཡལ་

གཅག་ཡལ་ཅན་ཁད་པར་ཞགས་པའང་བཞད། །གདལ་བ་མཚན་ཉད་གསམ་ལན་

ཐབས་གསམ་ལམ། །ཟང་འཇག་འབས་བའ་ཁད་པར་མད་ར་དལ། །མད་རད་

གཉས་ཀ་ཡན་མན་མ་བཞ་ལས། །འབས་བ་ལམ་བད་སགས་ཀ་ས་སད་ན། །དས་

དང་ར་ལས་མར་ཞང་བད་བ་བཞ། །བསབ་གསམ་སད་ཡལ་ཐབས་ལ་མཁས་པས་

འཕགས། །ང་བ་སང་ཉད་སང་ར་ཟང་ད་འཇག །ངས་ཚག་ཡད་ན་མཚན་རག་དག་

ལས་སབ། །མཆག་དམན་ཡན་ལག་ཚལ་གསམ་ང་བ་ན། །བད་ཆན་ལ་ཡ་སམས་

པ་སགས་སར་བཅས། །ཡང་ན་གཏན་དང་ཆ་ཤས་ཁད་པར་གར། །བད་དང་ཕལ་

ཆན་འགའ་ཞག་ཅང་ཟད་བད། །གསང་སགས་བད་ཆན་ཡ་ཤས་སགས་ཡན་ཏ། །

ད་སར་ལས་དང་དངས་སབ་རད་ད་བཞག །བརད་བ་རད་བད་གཉས་ཀའང་རད་

ཅས་གགས། །ཕ་ནང་གཉས་དང་བ་སད་རལ་འབར་གསམ། །བཞ་དང་ལ་དང་དག་

80

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སགས་དབ་ཚལ་མང་། །གང་ལ་སན་པའ་གདལ་བ་རམ་པ་བཞ། །གཞག་བའ་གང་

ཟག་མ་རགས་དབང་པ་དང་། །སང་བ་སང་བད་གནས་སབས་དས་ལ་སགས། །

དགངས་ཏ་བསན་ཕར་ཡངས་གགས་བཞ་ར་བཟང་། །ཕ་ཡ་ཀན་སད་གཙར་སན་བ་

བའ་རད། །རགས་དག་འཇག་ས་ཆ་དང་ཅད་པན་གས། །ས་གཉས་ནས་པ་བཞག་

ནས་དམ་ཚག་བཟང་། །དགས་དབང་ཚལ་བཞ་དཀལ་འཁར་རལ་ཚན་ཉད། །

སར་སད་ཡན་ལག་བཅ་ལན་གཙ་བ་ན། །ཆས་དག་ལན་པའ་བདག་ག་ད་ཉད་

དང་། །གཟགས་ཡག་རང་བཞན་ལ་ཡ་ད་ཁ་ན། །ས་སམས་གཞར་གཞལ་བཟས་

པའ་ད་ཉད་ད། །མ་ས་ས་མཐའ་བསམ་གཏན་ད་ཉད་ཀས། །ར་ཁལ་ཚལ་ད་བསན་

པ་མཐར་ཕན་ནས། །རས་ལས་ལངས་སད་འདད་དང་སལ་མཉམ་བསབ། །གབ་

པའ་སད་པ་གནས་སབས་མཐར་ཐག་སད། །དངས་གབ་རམ་གསམ་ཚལ་བཞན་

སབས་པ་ལས། །དབང་རན་བསལ་པ་བརད་ཀ་ཡན་ལ་སགས། །མཐར་ཕན་རན་

དར་རགས་གསམ་ག་འཕང་འཐབ། །བ་བ་ཏང་འཛན་ཆ་མཉམ་སད་པའ་རད། །

རགས་གསམ་ཕ་འཇག་ཆ་སགས་དབང་ལ་ནད། །དས་གསམ་སབ་པ་མད་པའ་སམ་

སགས་བཟང་། །ནང་འཇག་མཚན་བཅས་ལ་དག་ཚལ་གས་ཏ། །ཡ་ག་བཞ་གཉས་

བསམ་བཟས་སན་གགས་ལར། །མཚན་མད་འཇག་གནས་ལང་བའ་སམས་དང་

སར། །སར་སད་མཚན་བཅས་མཚན་མད་ལགས་འབངས་ནས། །སབ་སད་ཕ་ནང་

ཐན་མང་ཐན་མན་གས། །འདད་གཟགས་རག་འཛན་སགས་བསབ་འཇག་རན་

དང་། །འཇག་རན་འདས་ལམ་དབང་པའ་རམ་བཞན་བགད། །ཐགས་ཀང་བསལ་

ཆན་གསམ་ག་མངན་བང་ཆབ། །ཟབ་རས་ཏང་འཛན་གཙར་བད་རལ་འབར་རད། །

རགས་ལའ་དལ་ད་སབ་མའ་དབང་ལ་དང་། །སབ་དཔན་དབང་བསར་དག་ནད་

གང་ཟག་ན། །སན་མད་ཡན་ཏན་བཞ་དང་སམ་ལན་གས། །འབས་བ་ཉར་ལན་ར་

81

ར་བ།

ཡས་མངན་བད་ཐབས། །ཀན་གཞ་ཉན་ཡད་ཡད་དང་རམ་པར་ཤས། །སང་བད་

ཕག་ར་བཞ་ལན་ལའ་རལ་འབར། །དབང་རན་དང་པའ ་སར་བ་རལ་མཆག་

གཉས། །དབང་བརལ་རལ་འབར་བཞ་ཡ་ཏང་འཛན་གས། །རགས་པ་ལ་དང་ཕ་

བ་ཕག་མཚན་དམགས། །ད་ཁ་ན་ཉད་བཅ་ཡས་རབ་ཏ་སད། །ཤས་རབ་ངས་

འབགས་ས་མད་ལ་དང་བཅས། །བསམ་གཏན་བཟས་བརད་སན་སག་ལ་བརན་

ནས། །དངས་གབ་དང་ན་ཕག་རའ་ཡ་ཤས་བསབ། །དབང་རན་ཚ་གཅག་བརལ་

པས་བཅ་དག་ཚན། །ས་ལམ་མར་བགད་མངན་བང་ལ་མཐར་ཕན། །ཡ་ཤས་ལ་ཡ་

ང་བར་མངན་འཚང་ར། །ཐབས་ཤས་རལ་འབར་མཆག་གར་བ་མད་ཀ། །བརད་

བའ་དན་ན་རད་གསམ་དག་གས་བསས། །ར་རད་ཐས་དང་བསམ་པས་ས་འདགས་

བཅད། །ཐབས་རད་སམ་པས་ཉམས་ས་བངས་ཏ་བསན། །འབས་རད་ཚགས་

གསམ་དག་གས་མངན་ད་བ། ར་རད་ང་བ་རང་བཞན་འད་གསལ་གཙ། །མཚན་

ཉད་བཞ་ལན་རམ་གངས་རད་དང་གཞ། །ཀན་གཞ་དང་པའ་སངས་རས་སན་ཡན་

དང་། །ར་འབས་འབལ་ལན་གནས་སབས་ལ་པ་ར། །འགར་བ་མད་པས་རགས་བ་

ཁད་པར་ལགས། །གཞ་ལ་ལས་སམས་དངས་པའ་གནས་ལགས་གཉས། །སམས་

ཉད་འད་གསལ་རང་བཞན་གནས་རགས་ན། །ཁད་པར་གསམ་ལན་རས་འགར་

ཡང་དག་བངས། །དཔ་དགའ་ཚལ་གས་ག་བར་ད་མས་བསབས། །མ་དག་དག་

དང་ཤན་ཏ་རམ་དག་ག །གནས་སབས་གསམ་ད་ང་བ་འགར་བ་མད། །ཐག་མད་

དས་ཅན་ཆས་རམས་ཀན་ག་གནས། །རགས་དཀའ་བསམ་མ་ཁབ་པའ་གནས་

བཞས་འཁད། །ཟབ་གསལ་གཉས་ས་མད་པའ་ཆས་ཀ་དབངས། །ལས་གནས་

བད་ཆན་བདག་ཉད་ཡ་ཤས་ས། །བད་གཤགས་སང་པ་ཤར་ཕན་སང་པ་ཉད། །

དང་པའ་མགན་པ་ལན་སས་ཡ་ཤས་སགས། །མད་སགས་རམས་ས་རམ་གངས་ད་

82

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མས་བསན། །ལན་སས་མ་རག་ཚགས་བརད་འཁལ་བ་ལས། །གཟང་འཛན་

གཉས་སང་འཁར་འདས་ས་ཚགས་ཤར། །སང་བཞ་འབང་བཞ་ད་ལས་ཚགས་པ་

འམ། །འཇག་རན་ལན་སས་བད་ལས་མ་ཤགས་པའ། །ཐག་ལ་ཕང་ཁམས་ས་དག་

ར་བར་གབ། །ཁམས་གསམ་ས་བར་རམ་གས་སར་བ་ལས། །སགས་ཀ་སད་

མཆག་ད་བཅས་སལ་པའ་ས། །གང་གསམ་ཁམས་དག་ལན་པའ་ར་རའ་ལས། །ར་

གསམ་གཙ་མ་ཉར་བཞ་འཁར་ལ་དག །ཕ་བ་སང་ཕག་བདན་ཅ་ར་གཉས་ས། །སག་

དང་ར་བ་ཡན་ལག་དས་སར་རང་། །བསད་སད་རམ་པས་རག་ཏ་འཕ་ཞང་ར། །

དཔད་ཐག་དངས་མ་བཅ་གཉས་སགས་ཉར་བཞ། །ཐམ་དང་ལངས་སད་བདག་

པའ་ཚལ་གས་འབབ། །གཉད་མཐག་ར་ལམ་ཐ་མལ་སམས་འཇག་ག །གནས་

སབས་བཞ་ལན་ཉ་བར་ལན་པའ་ར། །ད་དག་དངས་མ་རལ་ག་ཆས་ལས་འདས། །

ཀན་རབ་བང་སམས་ལས་སང་ཡ་ཤས་ཀ། །ང་བ་མ་འགར་བདན་ཆན་གཉག་མའ་

ལས། །ད་ཉད་མཚན་བད་སང་ཆན་ཡ་ག་ལ། །ཐག་སང་ཡག་དག་ཟང་འཇག་ཨ་ཝ་

དབབས། །མཚན་བ་ཁ་རལ་ཟ་ཉ་ཐབས་ཤས་ཆས། །ར་ར་སམས་དཔའ་རད་

རམས་འབང་བའ་གནས། །རམ་བཅ་དབང་ལན་དས་ཀ་འཁར་ལར་འཆར། །

ཐབས་རད་དབང་བསར་དམ་ཚག་སམ་པ་དང་། །ཏང་འཛན་རད་ཀ་སར་བ་བཞ་

ཡས་བསས། །ལམ་ཞགས་གང་ཟག་དད་བརན་སལ་བ་ཅན། །རད་དང་བ་མ་དག་

ལ་ཡད་ཆས་པས། །རད་དན་ཤས་ནས་རམ་པ་གཉས་ལ་འཇག །གཞ་རན་དབང་

ཡན་དཀལ་འཁར་སན་ད་འག། །ད་ཡ་དབ་བ་བརད་ནས་གཉས་བར་བཤད། །

སལ་དང་ཡ་ཤས་གབ་པའ་སད་ཡལ་ཏ། །ལས་དང་ཚམ་བར་དབང་རན་ཁ་ཅག་

གཞག །དང་པར་འཇག་རང་རལ་ཚན་རས་བས་དང་། །བས་བསངས་དམ་ཚག་

སན་དངས་ཡ་ཤས་པ། །སངས་རས་རམ་པར་འཕལ་བ་བསར་གཞ་ཡ། །དཀལ་

83

ར་བ།

འཁར་གསམ་ཡན་ཐབས་ཤས་གཙ་བ་ར། །སན་ཚལ་དབ་བས་ཕ་རད་རགས་

གསམ་དང་། །མ་རད་རགས་དག་མཐར་ཐག་དས་འཁར་ཏ། །རད་ས་ས་སའ་ས་

ཆག་ས་གན་དང་། །སབ་མཆད་བདག་ཉད་ཞགས་ནས་ཕ་ནང་འཇག །བམ་པའ་

ལས་ཅན་རག་དབང་བརལ་ཞགས་སགས། །སབ་མ་དང་ན་མ་ལག་འཁར་ལའ་

དབང་། །དས་འཁར་ལས་གསངས་བས་འཇག་བདན་པ་བསར། །ལས་དང་ཀན་

རབ་དན་དམ་དཀལ་འཁར་ད། །གསང་བ་ཤས་རབ་བཞ་པའ་དབང་མཆག་ནད། །

གང་མ་གང་ཆན་དས་དང་མཚམས་པར་སན། །འཇག་དང་དངས་གཞ་རས་ས་

གནང་བ་གསམ། །དམན་མཆག་འཇག་རན་ད་འདས་སགས་ཀས་བསས། །ས་

གསམ་ཆ་སམས་སབ་སང་ར་ར་བཞའ། །ནས་པ་འཇག་ཅང་བསད་རམ་རང་བན་

རབས། །དཔ་དན་ཡ་ཤས་སམ་པའ་སད་ད་སན། །ར་ར་སབ་དཔན་ག་འཕང་

འཐབ་པ་ཡན། །བས་འཇག་སང་བ་སང་བད་ས་བདན་སར། །བསང་བ་ར་ལང་

ཡན་ལག་བསབ་བ་ན། །ཏང་འཛན་སད་ལམ་བཟའ་དང་མ་འབལ་བ། །དང་པའ་

ལས་ཅན་བརན་ཐབ་ཆར་ཐབ་ཚལ། །ས་གསང་ཐགས་ཀ་ར་རའ་དམ་སགས་

བཟང་། །ཏང་ང་འཛན་ན་རམ་པ་གཉས་ཡན་ཏ། །བསད་རམ་ང་བ་ཡན་ལག་དབ་

བ་དང་། །གནས་སབས་དངས་བཏགས་སང་གཞ་མཐར་ཐག་འབས། །སན་བད་

དགས་པ་ང་བ་མཐར་ཕན་ཏ། །དཔད་པའ་གནས་དག་ཡན་ལག་ཀན་ལ་སར། །

རགས་རམ་ང་བ་དབ་བ་རང་བཞན་གསམ། །གང་ཡན་གང་ལ་ཇ་ལར་གནད་ད་

སན། །ཉམས་རགས་ཡན་ཏན་ར་མཚན་སང་དང་ཚད། །ས་མཚམས་གགས་སལ་

བགས་འདན་གཙ་འཁར་ཁད། །དཔད་གནས་བཅ་གཅག་ས་ནས་ཤས་པར་བ། །

བསས་དན་རམ་གཞག་ར་འབས་རགས་པའ་རམ། །རང་བན་རབས་དང་དཀལ་

འཁར་འཁར་ལ་དང་། །ཕག་ཆན་ར་ཡན་བད་སང་འདན་བད་སར། །ཕག་ར་བཞ་

84

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཤད་འབས་བའ་ཕགས་གསམ་ན། །སང་ཕགས་སང་གསམ་དན་དམ་ཆས་ཉད་

དང་། །ཀན་རབ་རན་འབལ་རང་བཞན་བཅས་དང་བལ། །འཇག་མཚམས་བཅ་

ལ་མང་ག་རམ་གངས་མང་། །སང་བའ་རང་བཞན་ས་གསམ་མཆད་པ་ཡ། །བཞ་

བཅ་ཐབ་པའ་བདན་རམས་འཁལ་གལ་ག། །ར་བར་བད་ཅང་ཐབས་ལས་ཡ་ཤས་

སད། །སང་ཕགས་ང་བ་རགས་པའ་ལ་ས་ས། །དབ་བ་གསམ་ཡད་སང་བཞ་འབང་

བཞ་ལས། །ཕ་རགས་ཁམས་གབ་སབ་གཞ་གཉག་མའ་ལས། །འཐབ་བད་དཔ་ཡ་

འད་གསལ་མཐར་ཐག་ས། །མངན་བང་ར་དང་ཟང་འཇག་འབས་བའ། །རད་ཀ་

སར་བ་ལས་ཆན་བཅ་གཉས་སགས། །ཐན་མཆག་དངས་གབ་སབ་པའ་བསམ་

གཏན་དང་། །སན་སག་འཁལ་འཁར་སར་བ་ཕལ་པ་བཞ། །ཕགས་དས་ལ་དང་

ཆ་བད་སམས་གནས་ཡལ། །ཟས་ཆག་སགས་ཀས་བསབ་ཅང་ཐན་མན་ག། །

རས་དང་དམ་ཚག་དངས་གབ་སབ་པ་ལག །གགས་ས་སད་པ་སས་བཅས་སས་

མད་དང་། །ཤན་ཏ་སས་མད་ཡང་ན་གཉས་སང་དང་། །ཀན་བཟང་ཕགས་ལས་

རམ་རལ་ལ་སགས་སད། །དབང་པ་གནས་སབས་སགས་ཀས་དབ་མང་ཡང་། །དས་

དང་བ་བ་ང་བས་གསམ་ད་བཞག །ཡན་ལག་དག་ཤལ་སར་བ་རམ་པ་གཉས། །ད་

དག་མཐར་ཕན་འབས་བའ་རད་ལ་སར། །མདར་ན་ཤས་རབ་ལ་བས་ཐག་བཅད་

ཅང་། །ཐབས་མཆག་སམ་པའ་རམ་པས་ལམ་བགད་ད། །ལམ་ཁར་སད་པ་གསམ་

གས་བགས་དབང་ན། །ཟང་འཇག་ག་འཕང་ཚ་འདར་འགབ་པར་འགར། །རད་བད་

རད་ཀ་དབ་བ་བརད་བ་བཞན། །ཚག་ག་བཞགས་ཚལ་བ་སད་མད་དང་རད། །རག་

པ་ཆ་ག་ཞབ་མ་གཟངས་བཅས་ལ། །རལ་འབར་ར་བཤད་ཡན་ལག་ཆ་མཐན་བཞ། །

བ་མད་ར་རད་རས་བསས་ཡན་ལག་གཉས། །བཤད་རད་ལ་དང་ཆ་མཐན་གཉས་

ས་འད། །རད་ཀ་གནས་ལ་ལས་རམ་དངས་གབ་དང་། །དམ་ཚག་ཏང་འཛན་རད་

85

ར་བ།

ཀ་སར་བའ། །ཡང་ན་ས་ཆག་སབ་མཆད་སན་སག་དབང་། །རབ་གནས་ཡ་བད་

དཀལ་འཁར་མཚན་ཉད་དང་། །ཚགས་འཁར་བསན་པ་ལས་ཚགས་བཅ་གཅག་ས།

ཡ་བད་རར་དལ་ཕག་མཚན་རན་ལ་སགས། །དཀལ་འཁར་བ་བསང་ཚགས་འཁར་

གནས་དང་དས། །གང་ཟག་བ་བ་བསན་པ་རང་གཞན་དན། །ལས་དང་བསམ་

གཏན་ལས་སགས་ཤས་པར་བ། །བཤད་ཐབས་བ་རད་འཇག་སགས་སད་པ་བཞ། །

སད་རད་འཆད་པའ་ས་གསམ་ཕན་ཚགས་གཉས། །རལ་འབར་རག་བསས་བཞ་ས་

ཐམས་ཅད་ཀང་། །དགས་བསས་ཚག་དན་མཚམས་སར་བརལ་ལན་བཅས། །

གང་གཞ་སན་བང་རས་འཇག་དབ་བས་འཆད། །བ་མད་གང་སང་ལ་དང་རགས་པ་

བཞ། །མཐའ་དག་ཚལ་བཞ་ཚགས་དང་སབ་བཤད་གཉས། །གང་ཟག་ལ་དང་

བདན་གཉས་རན་བདན་གས། །འཆད་པར་བའ་ཁད་པར་འཁར་ལ་སམ། །

གདམས་ངག་དག་དང་ཁ་སར་གསམ་གས་སན། །དག་པ་གསམ་གས་དགས་པ་ར་

ར་ས། །དབབས་སགས་ཆས་ཀས་མ་ཧ་མ་ཡའ། །གདན་བཞ་ད་ཉད་ཁ་སར་གསང་

བ་བདན། །ཁ་ཅག་གནས་པ་དང་ན་ད་ཉད་བཞ། །དས་ཀ་འཁར་ལ་ཕ་ནང་གཞན་

གསམ་སར། །ཀན་ཀང་སན་པ་བཞ་ལ་བརན་ནས་ས། །མན་ངག་ལགས་ཀས་རད་

གསམ་ས་ནས་འཆད། །སང་འཁར་གཏར་མ་ཡན་འབལ་སན་བང་བསམ། །སབ་

མས་ས་གསམ་ཉས་པ་བཅ་གཅག་སང་། །མ་གཡང་ས་བའ་རན་ལན་འཆད་ཉན་ལ། །

ར་ར་འཛན་རམས་ལག་པར་གཟགས་ཞས་གསངས། །ས་འགར་ར་ར་ཐག་པ་ཐན་

མན་ལགས། །འདལ་བའ་དབང་གས་ས་སད་བཞ་དང་ན། །དབང་པའ་རམ་ལས་

ཐག་པ་དག་ར་གསངས། །ད་དག་བརད་བ་གཞ་དང་རད་བད་ལམ། །བརད་བལ་

འབས་བའ་ཐག་པ་གསམ་ད་འད། །གཞ་ན་ང་བ་རང་བཞན་ཐགས་རའ་བདག །

ལམ་མཆག་ཉན་ཐས་ནས་བཟང་ཨ་ནའ་བར། །འབས་བ་ཡ་ཤས་གཙ་གར་ཨ་ཏའ། །

86

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཉན་རང་བང་སམས་ཀན་འབང་འདན་པའ་ཐག །ཀ་ཡ་ཨ་བ་ཡ་ག་དཀའ་ཐབ་རག །

ཁད་པར་མ་མཆས་ཐན་མང་བཤད་ལས་ཤས། །རད་ལང་མན་ངག་དབང་སར་

ཐབས་ཀ་ཐག །བསད་རགས་རགས་པ་ཆན་པའ་ས་གསམ་གགས། །དང་པའ་ང་

བ་ཐབས་ལ་གཙ་བར་བརན། །ལག་པའ་བདན་པ་དབར་མད་རགས་གམས་སར། །

མ་ཧ་ཡ་ག་རལ་འབར་ཆན་པ་ས། །འཇག་ས་ཕན་ནས་ཟབ་མས་སན་བས་ནས། །

སང་པ་ཆན་པ་སང་ར་ས་མ་དང་། །ཕག་ར་ཕ་རགས་ཏང་འཛན་གསམ་གས་འཇག །

ལ་བ་བདན་གཉས་དབར་མད་སད་ཡལ་བལ། །གཏན་ཚག་རགས་བཞ་དག་གསམ་

མཉམ་པ་བཞ། །བདག་ཉད་ཆན་པ་རམས་ཀས་གཏན་ལ་དབབ། །སམ་པ་སབ་

སར་འཁར་ལ་རམ་པ་བཞ། །ར་སད་ཐང་གསམ་ར་ལ་འབ་བརད་དང་། །བདད་ར་

རམ་དག་ཐལ་འབན་རམ་པ་བཞ། །ར་རང་བརན་སབ་དགངས་པ་བརད་ད་

གསངས། །རད་སར་ཐབས་ལམ་སང་འག་ས་ལ་བརན། །བསན་སབ་ཡན་ལག་

བཞ་ལན་ཉམས་ས་ལན། །གལ་ལམ་ཤས་རབ་གསམ་ལན་ཅག་ཆར་དང་། །རམ་

གས་པ་རམས་ར་ཤས་ལ་བར་བརན། །འཇག་རན་ཏང་འཛན་མས་སམ་ངས་རགས་

གཉས། །ཐབས་ལམ་བརལ་ཞགས་གལ་ལམ་བག་ཡད་སད། །འབས་བ་རག་

འཛན་རམ་པ་བཞ་ལ་སར། །ཨ་ནའ་ང་བ་ཤས་རབ་གཙ་བར་བརན། །དབངས་ཡ་

གཉས་མད་དན་ལ་རགས་གམས་སར། །རས་ཆགས་གཙ་ཕར་རས་ས་རལ་འབར་

ཞས། །ཕ་ནང་སབ་གསང་བཞས་བསས་དབང་ས་དག །དབངས་ཡ་ཟང་འཇག་མ་

བསད་རགས་པས་འཇག །ལ་བ་དཀལ་འཁར་རམ་གསམ་དབར་མད་པའ། །ར་བ་

བང་ཆབ་སམས་ས་ཡ་སངས་རས། །སམ་པ་ཐབས་ལམ་སང་འག་གལ་ལམ་ལ། །

དན་བཀད་རགས་ཀ་རལ་པས་ངས་པར་རགས། །ད་དག་བ་བ་ར་དང་བད་པ་རན། །

བ་བལ་འབས་བའ་རལ་འབར་གསམ་ད་འབལ། །བན་རབ་དབང་སར་ཐབས་ཀ་

87

ར་བ།

སད་པ་ཡས། །འབས་ཆས་ཉར་ལ་ལན་རགས་བད་ཆན་འགར། །ཨ་ཏའ་ང་བ་ཡ་

སངས་རས་པའ་དན། །རང་ཐག་གལ་བད་སང་བང་ར་དགས་བལ། །ཤན་ཏ་རལ་

འབར་ཐག་པ་ཀན་ག་ར། །སས་བཅས་སས་མད་ཤན་ཏ་རབ་ཏའ་དབང་། །ཅ་ཡང་

བ་རལ་མད་པའ་ས་ནས་འཇག །ལ་བ་ཆས་ཀན་ཆས་ས་ཐག་ལ་ཆ། །རང་བང་ཡ་

ཤས་རལ་མད་ཡ་སངས་རས། །དབ་བ་སམས་ཀང་མན་ངག་རམ་པ་བཞན། །

སམས་ལས་ཆས་མད་སང་བའ་མཐའ་གལ་དང་། །ཆས་ཅན་ཆས་ཉད་ཀང་ཆབ་

གཉན་པ་གལ། །ཡན་ལགས་གཏན་འབབས་སང་གཉན་ཀན་ལས་འདས། །

སམས་ས་བདན་དང་ཀང་ས་རམ་པ་བཞ། །མན་ངག་ཁ་འཐར་ཁ་གཏམ་རད་རང་

གཞང་། །ཕ་མའ་བ་བག་སན་བརད་བཤད་རད་ལ། །ཕ་ནང་གསང་བ་ཡང་གསང་

བ་མད་སར། །སམ་པ་སམས་ས་རག་སང་ཆས་ཀ་སར། །ཀང་ས་ཆས་ཉད་བ་རལ་

མད་པའ་ངང་། །མན་ངག་ཡ་གལ་སང་བང་བལ་བར་འཇག །ཤགས་འབང་སད་

པས་གདད་མའ་གལ་སར་ཕན། །ད་དག་དམ་ཚག་སགས་ཀ་སམ་པར་ཤས། །ཞབ་

ཏ་དབ་ན་ཡ་ག་རམ་པ་གསམ། །ར་ར་ལ་ཡང་གསམ་གསམ་དག་ར་འགར། །རད་

བད་ཏན་བཅ་བརད་མད་ལང་ལ། །ཀན་བད་མ་བ་བཅ་བརད་ཡ་ཤས་གསང་། །

བཅ་བདན་རད་སགས་སབ་སར་འདས་པ་ལ། །འཇགརན་པ་གསམ་ས་སས་རད་

རམས་ས། །བཤད་ཐབས་མ་ཧའ་རན་བདན་གསར་མར་མཚངས། །ཁད་པར་རར་

སམས་ས་ད་གསང་བའ་སང་། །ད་ཁ་ན་ཉད་ངས་པའ་རད་ཀ་རལ། །ཨ་ཏ་མ་ཧའ་

བཤད་སལ་གཉས་ས་བང་། །མ་ཧའ་སལ་ལ་ས་རབས་འཆད་ཚལ་གསམ། །བཀའ་

ས་ཟར་པས་ཆས་ལའ་ས་ནས་འཆད། །ད་ལ་རབ་ལ་མཚན་བསན་འབང་ལ་དབ། །

ཐ་མ་འབ་གཉར་དགལ་བ་བ་མའ་ལགས། །རད་ཀ་དངས་པ་ལ་སད་དཀལ་འཁར་

དང་། །དབང་སར་དམ་ཚག་ཕན་སབ་ཏང་ང་འཛན། །མཆད་པ་སགས་ར་ལམ་ག་

88

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཆ་རན་བཅ། །སབ་ས་བཤད་སམ་རད་ཆངས་ལང་ག་སབས། །སར་ལགས་ལ་བཞ་

ཉ་ཤས་གཏན་ལ་དབབ། །ཨ་ན་ལ་བ་བསད་རམ་བརད་པ་སགས། །སར་སལ་

མཆད་པ་སབ་ལང་བདན་གས་རགས། །ཨ་ཏ་དཔ་ཅན་ལམ་ག་ཆས་ལ་དང་། །དཔ་

བལ་འབས་བ་ས་དན་དག་གས་ས། །གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པ་རམ་པར་གཞག་

པའ་སབས་ས། །ཐག་པའ་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་

བསབ་པ་གསམ་ལགས་པར་སན་པའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཅས་བ་བ་ལས་

ཐས་པའ་རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་དག་པའ།། །།

བདན་པ། ལག་པ་ཤས་རབ་ཀ་བསབ་པ་རམ་པར་ཕ་བ།

༡ འཇལ་བད་ཀ་ལའ་མག་རམ་པར་ངས་པའ་སབས།

ཐས་དན་བསམ་པས་རམ་པར་ངས་བ་ས། །ད་ཡང་རག་དཔད་ཡད་ཀས་

བརད་པས་ས། །སམས་པ་དང་འགགས་འཇག་རན་རག་པ་ས། །ཤས་རབ་དང་

འགགས་འཇག་རན་འདས་པའ། །དཔད་པ་ཞབ་མར་ས་སར་རག་པའ་སམས། །

ད་ལ་འཇལ་བད་གཅས་པའ་ལའ་མག་དང་། །གཞལ་བ་དམ་ཆས་རན་ཆན་མཛད་

ཁང་གཉས། །འཇལ་བད་ཐན་མང་དང་ངས་དགངས་ལམ་དགངས། །རན་དང་

རག་པ་བཞ་རམས་གཙ་བར་གར། །ཆས་ཅན་གང་ཟག་སམས་ཅན་ས་འགག་

དང་། །ཕང་ཁམས་ལ་སགས་གཤས་ལ་འཇག་པའ་ཐབས། །རད་བད་དང་བཅས་

ཀན་རབ་དང་བའ་དན། །ཆས་ཉད་སས་བལ་རམ་པར་དག་པའ་ས། །དངས་པའ་

གནས་ལགས་སན་རམས་ངས་དན་ན། །ཆས་ད་གསངས་པའ་དགས་པ་བསན་པ་

རམས། །དང་དན་འདད་པར་མཆས་མད་ངས་པ་མད། །ཚག་དན་ཐ་དད་སར་ཚལ་

འགལ་མད་སན། །ཐབས་དས་དར་ལས་གདལ་བ་འདལ་བའ་ཕར། །དགངས་

89

ར་བ།

གཞ་དགས་པ་དངས་ལ་གནད་བད་ཅན། །མཉམ་པ་ཉད་དང་དན་དང་དས་གཞན་

དང་། །གང་ཟག་བསམ་པར་དགངས་པ་རམ་པ་བཞ། །ངས་མད་དང་རང་གཞན་

དག་དཀ་བའ་ཐབས། །ཉན་ཐས་ང་བ་ཉད་གསམ་ཉས་པ་འདལ། །བརད་པ་ཟབ་

ཕར་གཞག་དང་མཚན་ཉད་དང་། །གཉན་པ་བསར་བ་ལམ་པར་དགངས་པ་བཞ། །

དགངས་པ་ཡད་ལ་བཞག་ཙམ་ཕ་རལ་པ། །གཟང་ལ་མ་ལས་ལམ་དགངས་ལས་

པར་བཤད། །ཀན་མཁན་ཡ་ཤས་མངན་བད་དན་ལ་རན། །ཐ་སད་ས་ཚག་ཡ་ག་

ལ་མ་རན། །ཕན་ཅ་མ་ལག་ལ་སད་ཆས་ལ་རན། །རགས་རས་གགས་འབར་གང་

ཟག་ལ་མ་རན། །སས་བལ་བདག་མད་སང་པའ་ཡ་ཤས་རན། །མཚན་རག་འཛན་

བའ་རམ་ཤས་ལ་མ་རན། །ཟབ་ཅང་ར་ཆ་ངས་པའ་དན་ལ་རན། །གནས་སབས་

དང་བའ་དན་ལ་རན་མ་བ། །འཇག་རན་ལས་གབ་དབང་ཡལ་རམ་ཤས་སགས། །

རང་ཡལ་ལས་བད་དན་གཞན་མ་བད་དང་། །མངན་སམ་རས་དཔག་ལང་ག་ཚད་

མ་ཉད། །ཆས་ཀན་རང་དང་ས་མཚན་གདད་ནས་གབ། །རམ་བཞན་ལས་དང་བ་

བ་བད་པ་དང་། །འཐད་སབ་ཆས་ཉད་རགས་པ་ཞས་ས་གགས། །ཐན་མན་གསང་

སགས་མཐའ་དག་ཚལ་བཞས་གཞལ། །ཡང་དག་བསལ་པ་མད་དང་ཡད་པ་ལ། །

ར་རའ་ཚག་གཅག་ཐ་དད་དན་སན་ཕར། །དང་དན་བསད་རམ་ཡན་ལག་བཅས་པ་

ས། །ངས་དན་ར་རད་རགས་པའ་རམ་པ་གཉས། །དན་གཅག་ཐ་དད་འགལ་བའ་

ཚག་སར་གས། །བརད་དན་དགངས་གཞ་ལ་ལས་དགངས་བཤད་དང་། །མ་ལས་

དངས་བསན་ག་བ་དགངས་མན་གཉས། །ཡངས་གགས་དཀལ་འཁར་ལ་སགས་ས་

ཇ་བཞན། །མ་གགས་བར་ཡས་བཅངས་པ་ཇ་བཞན་མན། །ཚག་དན་འད་ལས་མ་

འདའ་མཐའ་དག་ག །ཚག་ག་འབ་ནན་ཙམ་ན་ཡ་གའ་དན། །མད་སགས་འགད་

ཟག་བསད་རམ་ས་ཡ་དན། །འདད་ཆགས་ཆས་སས་ཀན་རབ་བདན་སས་ན། །

90

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སང་པ་རབ་འབང་ཐ་མ་སས་པའ་དན། །འད་གསལ་ལམ་དང་ཟང་འཇག་འབས་བ་

ཡ། །མཐར་ཐག་དན་ཏ་ཚལ་བཞ་ར་རའ་ཚག །གཅག་ཉད་དབང་པའ་རམ་དང་

མཐན་པར་དབ། །འཇལ་བད་ལའ་མག་རམ་པར་ངས་པའ་སབས་ས།། །།

༢ འཁར་ལ་གསམ་ག་དང་ངས་དང་བདན་གཉས་རན་འབལ་རམ་པར་

ངས་པའ་སབས།

གཞལ་བ་གཙ་བ་དམ་ཆས་འཁར་ལ་གསམ། །དང་པ་དང་དན་ཉད་ད་ཐམས་

ཅད་མཐན། །བར་པ་ངས་དན་ཐ་མ་དང་བའ་དན། །གཙ་ཞས་ང་བ་ཉད་མད་ས་

རམས་བཞད། །ལང་ཁངས་དངས་མད་རགས་པས་འཐད་པ་སབ། །བར་པ་སས་

གཅད་གནས་སབས་ངས་པའ་དན། །ཐ་མ་དན་དམ་གཏན་འབབས་མཐར་ཐག་

ག །ངས་དན་ཡན་ཅས་རལ་འབར་སད་པའ་ལགས། །ལང་ཁངས་རལ་བ་ཉད་

ཀས་ཕས་པ་དང་། །འབད་པར་ལང་བསན་ས་གསམ་འཕགས་པའ་ལགས། །

རགས་པ་ནར་བ་སང་སགས་དཔ་དན་སར། །རང་བང་དལ་པ་ད་མད་འད་ཟར་

སགས། །ཕ་མ་གཙར་བཞད་གཞན་དག་ས་མའ། །ཁད་པར་མ་དག་བདག་ལ་ལ་

གཞ་ཀན། །དང་པ་བར་དང་ཐ་མར་ཟག་པ་ཡང་། །ཆས་འཁར་རམ་པ་གསམ་ལ་

སར་བར་བཞད། །ཁ་ཅག་དང་དན་མ་བདན་རན་པར་རག །ལག་ལ་ཉད་ད་བཀའ་

ལ་རན་མ་མངའ། །སང་ཚལ་སས་གཅད་གནས་ལགས་དངས་བསན་ཕར། །ཆས་

ཀན་དགངས་གཅག་ཤང་ར་ཆ་སགས་བཞད། །དམ་ཆས་བདན་པ་གཉས་ལ་བརན་

ནས་གསངས། །ད་དག་ང་བ་སར་ན་བཅས་མ་བཅས། །ཕལ་པའ་བས་བཏགས་

འཕགས་པའ་མཉམ་བཞག་དན། །ངས་ཚག་འདས་བས་ཀན་རབ་ཉད་ད་བདན། །

གཅག་ན་དམ་པའ་དན་ད་བདན་པའ། །མཚན་ཉད་མ་དཔད་འཁལ་བའ་ཤས་ཡལ་

91

ར་བ།

དང་། །མ་འཁལ་འཕགས་པའ་ཡལ་ཏ་ས་མ་ས། །ཡལ་ཅན་འཛན་སངས་འཁལ་

དང་མ་འཁལ་ལ། །ད་དག་མང་ག་རམ་གངས་མང་པར་བསན། །དབ་གཞ་མ་

དཔད་ཤས་བ་ཙམ་ག་སང་། །སང་ལགས་གནས་ལགས་ཀན་རབ་དན་དམ་དབ། །

སང་ལགས་འཁལ་བ་འག་བའ་སང་བ་ས། །མ་འཁལ་ལམ་དང་འབས་བ་ཕལ་ཆར་

བཞད། །ས་འཕགས་འཇག་རན་རལ་འབར་ཀན་རབ་དང་། །དན་དམ་ང་བ་དབར་

མད་མཚན་ཉད་གསམ། །ཆས་ཅན་ས་ནས་བཅ་དག་སགས་ས་དབ། །འཕགས་

དང་བས་བའ་འཛན་སངས་ཁད་པར་དང་། །ལས་བཞག་ལ་བརན་བདན་པ་གཉས་

ས་ངས། །ཐ་སད་རང་བཞན་གཅག་ལ་ལག་ཐ་དད། །དན་དམ་གཅག་དང་ཐ་དད་

བརད་ད་མད། །བཅམ་དང་བསལ་ན་དར་འཛན་འདར་རང་དང་། །མ་འདར་

རགས་དངས་ཤས་རན་ཀན་རབ་ས། །ཆ་མད་དན་དམ་བདན་པ་བ་སའ་ལགས། །

དན་དམ་དན་བད་ནས་དང་མ་ནས་ཀ། །རང་དང་ས་མཚན་མད་ས་བ་ཡ་ལགས། །

གཟང་འཛན་གཉས་སང་ཡལ་དང་ཡལ་ཅན་དང་། །གཉས་མད་ཤས་པར་འཇག་

པ་སམས་ཙམ་ལགས། །སང་བ་ཀན་རབ་ཏ་གབ་ས་མ་བཞན། །དན་དམ་མ་གབ་

མཁའ་འད་རང་རད་ལགས། །བས་བཏགས་ཀན་རབ་འཇག་རན་རས་བརད་

དང་། །སས་བལ་བསམ་བརད་ལས་འདས་ཐལ་འགར་ལགས། །ཀན་བརགས་

གཞན་དབང་ཀན་རབ་དན་དམ་ན། །ཡངས་གབ་རང་རག་ཡ་ཤས་གཞན་སང་

ལགས། །སགས་ས་ཁད་ཆས་ལག་པ་དག་གས་བརན། །ཁད་པར་ཀན་རབ་གཟང་

འཛན་སང་བ་ས། །བདན་པ་མད་སང་ཆ་ཟ་ལ་བར་བརད། །དན་དམ་ང་བ་སང་

ཉད་བཅ་བརད་ད། །ད་ཡ་བདན་པ་གཉས་མད་ཡ་ཤས་ས། །འད་ཤས་ཐབ་པའ་

བཀའ་ལ་མ་རངས་ཤང་། །ཐབས་ས་གར་པ་བང་དར་ཉམས་ལན་དང་། །ཐབས་

བང་དན་མཐང་འཁར་བའ་ཕ་རལ་འག། །ད་དག་རང་བཞན་རམ་པར་དག་པ་ན། །

92

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཤས་ལགས་རན་ཅང་འབལ་འབང་མཐའ་དང་བལ། །ཕ་ནང་ལས་བང་འཁར་བའ་

རན་འབལ་ཏ། །ལགས་ལག་མང་འདས་རན་འབལ་སས་མཐང་བ། །སངས་རས་

གསང་ག་གནད་ལ་རག་པའ་ཕར། །ནན་ཏན་བསམ་པས་ད་དན་རགས་པར་བ། །

འཁར་ལ་གསམ་ག་དང་ངས་དང་བདན་གཉས་རན་འབལ་རམ་པར་ངས་པའ་སབས་

ས།། །།

༣ གཙ་བ་ལ་བ་རམ་པར་ངས་པའ་སབས།

འཆ་བ་མད་གནས་མང་འདས་དན་གཉར་ལ། །སབ་ར་མ་རག་སང་གཉན་

ཤས་རབ་ཉད། །མད་ན་མ་འབང་ད་ཡས་ལ་བ་དག །ཐབས་ཀས་སད་པ་དག་

འགར་རམ་དག་ག །ལ་སད་ཟང་ད་འབལ་བ་མར་ད་གལ། །ཁད་པར་རལ་བས་

གསངས་པའ་ཆས་ཐམས་ཅད། །ཆས་ཀ་དབངས་ལས་གཞལ་ཞང་འབབ་པའ་ཕར། །

ཐག་མར་ལ་བ་གཏན་ལ་དབབ་པར་བ། །ལག་ལའ་སན་སམས་ད་ཚལ་ཤས་ནས་

སང་། །ཡང་དག་ལ་བའ་ངས་དན་བཙལ་ཏ་བང་། །མ་རག་ར་བས་འཇགས་ཚགས་

ལ་ལ་བ། །ཕན་ཅ་ལག་བཞའ་ར་བ་བདག་འཛན་ག། །གཉན་པ་བདག་མད་རགས་

པའ་ཤས་རབ་བསད། །འདས་བས་ཆས་རམས་སད་ཅག་མ་རག་ཅང་། །ཟག་

བཅས་ཐམས་ཅད་སག་བསལ་གསམ་རང་བཞན། །ཀན་ཉན་རམ་བང་སང་ཞང་

བདག་མད་པ། མང་འདས་འབའ་ཞག་ཐར་པ་ཞ་བ་ས། །བསན་པ་ས་ཡ་བཀའ་

རགས་ཕག་ར་བཞ། །ལགས་པར་བསམས་ནས་ཐག་མར་ངས་ཤས་བསད། །ད་

ནས་མཐའ་གཉས་སངས་པའ་ལམ་ཞགས་ཏ། །ཡལ་ཅན་དན་དམ་ཤས་པའ་ཤས་

རབ་ཀས། །ཤས་བའ་ཡལ་ལ་སས་གཅད་རང་སའ་ལགས། །ཡན་ཕར་དངས་ས་

རམས་ཀང་རང་ལགས་ཀ། །རག་ཆད་སངས་ཀང་ས་སར་མཐའ་ར་ལངས། །ད་ཕར་

93

ར་བ།

ད་དག་བདན་དང་མ་བདན་མང་། །གནས་ལགས་སས་བལ་སང་ཚལ་རན་འབལ་

ད། །རགས་ཕར་ཐམས་ཅད་བདན་པ་དབ་མའ་ལགས། །ད་ཡ་ལ་བའ་ཡལ་ན་སང་

པ་ཉད། །བདག་གཉས་བཀག་པའ་དངས་དང་མད་དགག་ཆ། །སང་གཞ་ཆས་ཅན་

དགག་བ་དགག་གཞ་ཉད། །སང་ཚལ་ང་བས་མ་གབ་རང་སང་ལགས། །དབ་བ་

ཕ་ནང་གཉས་སང་སགས་བཅ་དག །དངས་པ་དངས་མད་རང་གཞན་སང་བཞར་

འད། །དགག་གཞ་ཡངས་གབ་དགག་བ་བརགས་དང་གཞན། །ད་ཡས་སང་ཞས་

རལ་འབར་སད་རམས་ས། །དབ་བ་བཅ་བཞ་བས་ན་གཉས་ས་བཞད། །མཐང་

བའ་གགས་བད་རམ་གཡང་རག་པ་བཅ། །སལ་བའ་གཉན་པ་བདག་མད་རམ་

གཉས་ས། །ཆས་ཀ་བདག་མད་རགས་པར་ཕ་ནང་གཉས། །ཐན་མང་ཉད་ཕར་

སན་ད་གཏན་ལ་དབབ། །ད་ཡ་ང་བ་ཐག་པའ་སལ་བཞན་ད། །ཐ་མལ་བ་ལ་རང་

མཚན་བདན་ཞན་ཉད། །སབ་གཉས་ར་བ་བདག་འཛན་ར་ཕར་དགག །བ་མདར་

ད་ཉད་ཡངས་ས་རགས་མད་ཀང་། །ཆས་ཅན་ཉ་ཚའ་སང་ད་གཏན་ལ་འབབས། །

ཤས་བད་དཔད་པས་ཅ་ཡང་མ་རད་པ། །བདན་མད་དན་འཇག་འད་པའ་ས་ལགས་

ཕར། །སམས་ཙམ་རང་ལགས་བདག་མད་གཉས་རགས་འདད། །དབ་མས་གཞལ་

ན་གཉས་སང་ཤས་པ་ཉད། །དན་དམ་འདད་ཕར་ཆས་བདག་ཕགས་གཅག་ལས། །

དབ་མའ་གཏན་ཚགས་མང་ཡང་འཕགས་ལགས་ལས། །སང་དང་རན་འབང་ཟང་

འཇག་ངས་པ་འདན། །ཟ་བས་གཟང་བ་བཀག་ནས་ད་མད་པའ། །རགས་ཀས་

འཛན་པ་འགག་དང་ཀན་རབ་གཅག །སང་པའ་རགས་པས་ཆས་ཀན་སང་གཉས་

གསངས། །ཕ་ནང་ལ་བ་གང་ཟག་བདག་གས་དབ། །ང་བ་ལན་སས་ང་དང་ང་ཡར་

འཛན། །ད་ལས་གཞན་ཤས་ལ་ཀན་འབང་ཕར་དགག །རགས་ཚལ་ཁད་ལས་གབ་

མཐའ་བཞ་ཀས་རགས། །ཕང་ལ་བདག་མན་བདག་ལ་ད་མ་ལན། །གཅག་ལ་

94

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཅག་མད་རམ་པ་ཉ་ཤའ་དན། །སབ་བད་ཤང་རའ་རགས་པ་སགས་ཀས་བཀག །

དབས་མཐར་གང་ཟག་བདག་ལ་རམ་པ་བཅ། །གཉན་པར་མཁས་པ་བཅ་སགས་

རགས་གཞན་མང་། །ཆས་ཀན་བདག་མད་ཡན་ཕར་ང་བ་ལ། །དབར་མད་དགག་

བ་བདན་གབ་ང་བདག་གཉས། །ལག་པའ་ཆ་ནས་ད་དང་ད་ར་འཇག །དགས་པ་

རགས་ཅན་གཉས་པ་རས་བཟང་ཕར། །དགག་བའ་ཡལ་དངས་ཤས་བར་མ་སད་

ཀང་། །ཡལ་ཅན་འཁལ་བས་ད་དར་འཛན་ལ་བཏགས། །རགས་ཤས་རས་དཔག་

བསམ་བང་ཁད་པར་ཅན། །དན་དམ་ངས་བད་ཚད་མའ་དང་པ་ས། །གཏན་ཚག་ལ་

བརན་གསལ་བའ་རགས་བས་ན། །དགག་རགས་འབལ་ཟ་མ་དམགས་འགལ་ཟ་

དམགས། །དན་དམ་དཔད་བད་རགས་པ་ཀན་ག་གནད། །ཁད་གཞ་བཟང་ནས་ང་

བ་མ་འགལ་དང་། །ཁད་ཆས་འགལ་བ་འཚལ་ཞང་དཔད་པ་ཡན། །ད་ཕར་ང་བ་

འགག་པ་གཅག་ཏ་བལ། །ཁད་པར་འགག་པ་མཐའ་བཞ་ས་འགག་གཉས། །གཙ་

བ་ཡན་ཏ་གཞན་དག་ཡན་ལག་ཙམ། །ཀན་ག་ར་བ་དབ་མའ་མཆད་བརད་ད། །

རང་རད་ལགས་ས་དངས་ཀན་བདན་མད་སབ། །དར་ཞན་རག་སང་སང་ཉད་སབ་

པར་བད། །ཐལ་འགར་སས་འགག་སས་བལ་སབ་མ་བད། །ཁད་པར་ཐན་མན་

རལ་འབར་སད་པའ་ལགས། །སམས་ལས་གཞན་མད་སམས་ཀང་མད་པར་

རགས། །གཉས་མད་ཆས་དབངས་ར་རའ་གནས་བདན་པ། །སམས་ཅན་སངས་

རས་ཀན་ག་སང་པ་ས། །གང་ཟག་བདག་དང་མ་མཚངས་སས་པ་བལ། །འཁར་

འདས་དབར་མད་བདག་མད་ཙམ་ལས་གལ། །སང་བཅས་སང་མད་རན་འབལ་

ལས་ཀང་འདས། །ག་བར་སན་སང་བ་མད་ཆས་མ་སང་། །བསལ་བཞག་བར་མད་

རང་བང་རག་པས་རགས། །ས་ས་ཉན་རང་བང་སམས་དང་པ་པས། །བད་གཤགས་

སང་པ་ལ་བར་མ་དབང་གསངས། །རས་དཔག་ཡལ་མན་ས་རག་ལས་འདས་ཕར། །

95

ར་བ།

ཚལ་ད་འཕགས་ལས་གཞན་བར་ཆད་དཀའ་བས། །རད་པའ་ཆས་འགར་འདར་ན་

མ་སས་ས། །ཤང་རའ་སལ་གཉས་ས་སའ་ཚལ་རགས་ནས། །དགངས་པ་གཅག་

ཆབ་ས་སར་ཉས་ལས་གལ། །མད་རད་ལ་བའ་ད་མད་མག་ལན་འགར། །སགས་

ས་ཡལ་ཅན་བད་བའ་ཐབས་ཀས་ཁད། །སས་བལ་ཡལ་ལ་ཁད་མད་རང་སང་

ལགས། །གཞན་སང་ཡལ་ཡང་སས་བལ་ཙམ་པ་མན། །རམ་ཀན་མཆག་ལན་པ་

ཕབ་ལ་བར་བཞད། །ཁ་ཅག་སས་བལ་ཙམ་ཡང་ཐབས་ཀ་ཕར། །ཕལ་པའ་མ་དང་

ཙནན་མ་ལར་གསངས། །བད་སང་ཟབ་གསལ་སགས་ཀ་དབ་མ་ལ། །ཁད་ཆས་

དབ་མའ་བད་ལས་སང་ཉད་ཐབས། །གཞ་ལ་ལས་བད་ཟང་འཇག་ས་སབ་བཞར། །

གསང་ག་ར་ར་འད་མཚན་འཆང་བས་བཞད། །གཤས་ལ་མད་ན་བལས་པས་མ་

འགར་ཞང་། །སང་ཉད་རགས་ཚ་ར་འབས་ལན་གས་གབ། །རན་ཅང་འབལ་འབང་

འགག་མད་གང་ཡན་པ། །ད་ཉད་ས་མད་ཟང་འཇག་ཕག་ར་ཆ། །གཙ་བ་ལ་བ་རམ་

པར་ངས་པའ་སབས་ས།། །།

༤ བ་ལག་རམ་བཞ་རམ་པར་ངས་པའ་སབས།

ཐས་བསམ་ལག་རས་རས་མད་བསན་པ་དང་། །བསན་འཛན་ཀན་ལ་

བཅས་མན་དད་པ་ས། །ཕགས་ས་མ་ལངས་ལས་འབས་ཞབ་མ་སང་། །གསང་

རབ་གདམས་པར་ཤར་བས་རད་གལ་ཡང་། །ཐ་མལ་བ་ས་བཙན་ཐབས་སར་བ་

ཡ། །མན་ངག་ལགས་ཀ་བ་ལག་རམ་པ་བཞ། །དལ་བརད་འབར་པ་བཅ་ལན་རན་

ཆན་རན། །དན་ཆ་ར་འབས་དཔ་ཡས་རད་པར་དཀའ། །འཆ་ངས་ནམ་འཆ་ཆ་མད་

འཆ་བའ་ཚ། །ཆས་མན་མ་ཕན་ར་བའ་དམགས་པ་གསམ། །ཡན་ལག་མ་ཟག་

སན་མད་ལངས་སབས་མད། །དས་ལ་མ་ངས་རན་མང་ཉམ་ཆང་དང་། །གཉན་

96

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལས་ལངས་སད་མ་སངས་ཐག་གཅད་བཅས། །ར་མཚན་དག་སར་འཆ་བ་རས་ས་

དན། །ཤ་ནས་འག་བ་གཉས་ས་ས་བ་ས། །ད་དག་བསམས་ནས་ཚ་འདར་བ་ལག་

བ། །མ་བས་འཕལ་ཆ་མ་བས་མ་འཕད་ཅང་། །བས་པ་ཆད་མ་ཟ་བ་ལས་ཀ་ལམ། །

ལ་ཡང་ཞང་བསམ་རན་དངས་སབས་ཆ་བས། །རམ་སན་ར་མཐན་བདག་པའ་

འབས་བ་འབན། །ས་ར་ན་འཆ་སག་པ་བལ་བ་དང་། །མ་སག་འཕད་ཅང་འདད་

པ་བཙལ་མ་རད། །ཉར་ལན་ཕང་པ་སག་བསལ་ཐམས་ཅད་ཀང་། །ཡད་བརན་

མད་ཅང་མ་ངམས་ཐགས་མད་ཞགས། །སག་བསལ་གསམ་བསམ་འཁར་བར་བ་

ལག་ག །ར་འབས་མན་ངག་བདན་གས་གཞན་དན་བ། །ས་གཞ་སམས་སམས་

པ་དང་ཡད་འང་བསབ། །བང་ཆབ་དན་གཉར་བམས་དང་སང་ར་ཆ། །ལག་པའ་

བསམ་པས་ཞ་བདར་བ་ལག་བ། །ཆས་ཀན་རང་བཞན་ས་བ་མད་པའ་དན། །སར་

རག་གས་དཔད་གཟང་འཛན་བ་ལག་བ། །བ་ལག་རམ་བཞ་རམ་པར་ངས་པའ་སབས་

ས། །ཐག་པའ་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་བསབ་པ་གསམ་

ལགས་པར་སན་པའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཅས་བ་བ་ལས་ལག་པ་ཤས་རབ་

ཀ་བསབ་པ་རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་བདན་པའ།། །།

བརད་པ། ལག་པ་ཏང་ང་འཛན་ག་བསབ་པ་རམ་པར་ཕ་བ།

༡ ཏང་ང་འཛན་ཀན་ག་ས་གཞ་ཞ་ལག་ག་སམ་རམ་བསན་པའ་སབས།

ཐས་བསམ་དན་ཉད་སམ་པས་ཉམས་ས་བང་། །ཞང་ས་ལ་ཏག་ལགས་ཀང་

སད་དགས་བཞན། །ཐག་པ་ཆ་ཆང་ཏང་འཛན་ར་མཚའ་ཆངས། །ཞ་གནས་ལག་

མཐང་གཉས་ཀ་ངས་པ་བཙལ། །ད་ཡ་ང་བ་སམས་ར་གཅག་པ་དང་། ། ཆས་རབ་

རམ་འབད་ས་སར་རག་པའ། །ངས་ཚག་གཡང་བ་ཞ་ནས་རབ་ཏ་གནས། ། ལག་

97

ར་བ།

པའ་ཁད་པར་ཤས་རབ་མག་གས་མཐང་། །རང་གས་མ་གཡ་མར་མ་གསལ་བ་

བཞན། །གཉས་ཀ་འཚགས་པས་གནས་ལགས་ད་ཉད་རགས། །ག་རམ་རན་དང་

བརན་བའ་ཚལ་ད་གནས། །ཞ་གནས་ཚགས་རན་མ་མཐན་ཕགས་ཀན་དར། །

མཐན་པའ་ཡལ་གནས་འདད་ཆང་ཆག་ཤས་དང་། །ཚལ་ཁམས་རམ་དག་གཡང་དང་

རག་པ་སང་། །ད་དབ་འདད་སམས་བསམ་གཟགས་འགག་པར་ལན། །སམ་ཚལ་

བདར་གནས་ལས་ཀ་ཆས་བརད་ལན། །དམགས་པ་སར་ན་ཁབ་དང་སད་པ་སད། །

མཁས་དང་ཉན་མངས་སང་བཞ་གང་ཟག་བསན། །བ་བག་བཞག་ཐབས་རན་ཅན་

མ་དག་དག །རན་མད་ཆ་ཤས་ནས་ན་རགས་པའ་བར། །ཕ་ནང་ལས་དང་ལས་ལ་

བརན་པར་འཇག །རག་པའ་ར་རབས་ཀན་གཞའ་ར་མཚ་ལ། །ཐམ་གར་ང་བ་ཉད་

ཀ་སམས་འཇག་བརན། །ད་དག་ལས་སས་ཉམས་ངས་བཟང་ལ་གཉས། །གཞང་

ལར་ལ་ལ་རགས་གསམ་གདམས་ངག་བརད། །བང་རད་གཉས་གཉས་འད་མ་

བད་དང་བད། །ཉས་པ་ལ་ཡ་གཉན་པ་འད་བད་བརད། །འདན་རལ་དད་པ་ཤན་

སངས་དང་པ་འགག །མ་བརད་ཏང་འཛན་ཁད་པར་གསམ་དང་ལན། །རག་རལ་

མཉམ་ཉད་འཇག་ཚ་བཏང་སམས་བ། །ཐས་བསམ་དན་ཤས་བརན་དང་འདས་པའ་

སབས།།དག་གས་སམས་དང་ཆད་དང་ཆད་པ་མད། །ལན་གབ་འཇག་པའ་ཡད་

བད་གནས་སབས་ཅན། །དམགས་པར་འཇག་སགས་སམས་གནས་རམ་དག་ས། །

གདམས་ངག་ལགས་ས་གཡ་ཐབ་གམས་དང་བརན། །མཐར་ཕན་ཉམས་ལ་དཔ་

ཡས་མཚན་ཏ་ཤས། །ཤན་སངས་མཐར་ཕན་ཞ་གནས་འགབ་པའ། །བད་གསལ་

མཚན་མ་མ་རག་མཁའ་དང་འདས། །ད་ན་མད་རད་བསམ་གཏན་ཀན་ག་གཞ། །

ཉན་མངས་སག་བསལ་ཐམས་ཅད་གནན་པར་བད། །ལག་མཐང་ར་ཚགས་སས་བ་

དམ་པར་བསན། །མང་ཐས་ཚལ་བཞན་སམས་ལ་ལ་བ་བཙལ། །རམ་པ་ཞ་རགས་

98

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལ་བ་ཕ་རལ་པ། །བདན་པའ་རམ་ཅན་ཉན་རང་སང་པར་ལ། །ཕར་ཕན་སགས་ས་

བད་བའ་རམ་ལན་གསངས། །ཐན་མང་ཉར་བསགས་འཇག་རན་པ་དང་མཚངས། །འན་

ཀང་སགས་སགས་ད་དན་གཉར་བ་མན། །དབ་བ་རམ་འབད་རབ་ཏ་རམ་པར་

འབད། །རག་དཔད་ང་བ་ཉད་བཞའ་ས་ན་གསམ། །མཚན་མ་ཡངས་འཚལ་སར་

རག་ལས་བང་ས། །དན་དངས་མཚན་ཕགས་དས་རགས་འཚལ་བ་དག །རགས་པ་

ལས་གབ་བ་བད་འཐད་པ་སབ། །ཆས་ཉད་བཞ་ས་གཟགས་ནས་རམ་མཁན་བར། །

ར་ར་ལ་ཡང་དག་གས་རམ་པར་འབད། །དན་དང་ཇ་ལ་ཇ་སད་གསམ་ད་ཤས། །

སར་དངས་སར་རག་མ་གཡ་བ་ར་འད། །སམ་ཚལ་བདག་མད་དན་ལ་ཤས་རབ་

ཀས། །དཔད་ད་སས་དང་བལ་ལ་མཉམ་པར་འཇག །དཔད་གཞ་རམ་པར་མ་རག་

གཟགས་བརན་ན། །ཁད་གཞ་བཟང་ནས་ཁད་ཆས་ས་འདགས་གཅད། །གཟང་

བའ་རང་བཞན་སང་པ་མཁའ་ལར་རག །འཛན་ཤས་འབང་གནས་དབབས་སགས་

བརག་བ་དང་། །སར་རག་ཉད་ཀང་གཙབས་ཤང་མ་བཞན་ད། །མ་རད་དབངས་ས་

ཡལ་ལ་འཛན་མད་འཇག །ཤན་ཏ་སངས་ཐབ་འགབ་པའ་དས་ས་བཤད། །དབ་

མ་པ་རམས་སད་ཚལ་ཐ་དད་ཀང་། །བསད་བ་ཞ་ལག་ཟང་ད་འབལ་ལ་མཐན། །

ད་དག་གསམ་པ་རམ་བསམ་ཡངས་མད་གཙ། །མཚན་བཅས་སམ་ཚ་ཞ་གནས་

གཟགས་བརན་ལ། །དམགས་པའ་ཆས་རབ་རམ་འབད་ཟང་ད་འཇག །རམ་པར་

མ་རག་ལག་མཐང་ཐབ་པ་ན། །ང་བ་གཅག་ཏ་སང་བས་ཟང་ད་འཇག །ད་ན་ཡང་

དག་ཏང་འཛན་མཐར་ཕན་ཏ། །སད་ཞའ་འཆང་གལ་མ་གནས་མང་འདས་ཐབ། །

མདར་ན་མ་སག་བམས་པ་དབང་རབ་བགང་། །སར་སང་ར་རང་བསད་བཟས་རང་

བབ་ཏ། །འཇག་ཀན་སམས་འཛན་གནས་ཐབས་ཉད་ད་ཟད། །མཚན་མཚན་རང་

སའ་མཚན་ཉད་རམ་པར་དཔད། །རན་འབལ་རགས་ལ་ལང་རགས་བན་རབས་

99

ར་བ།

བརས། །རང་ང་སད་སགས་སར་རག་ཤས་རབ་མཆག །སད་ཐབས་གང་ཟག་

དབང་པར་བསན་པ་ས། །དཔད་འཇག་གཉས་ཀས་ཞ་ལག་འགབ་པར་མཐན། །

ཐག་མར་བས་པ་ཉར་སད་བསམ་གཏན་གས། །ད་སགས་རགས་མཐང་དན་རབ་

འབད་པ་ཡས། །གཉས་ཆས་ར་མཉམ་བསམ་གཏན་མཆག་ཏ་འགབ། །ད་བཞན་

ཉད་དམགས་ཆས་ཀན་སང་པ་ཉད། །ད་ཡང་རང་བཞན་ཞ་བར་རགས་པའ། །ཏང་

ང་འཛན་ག་ས་གཞ་ཞ་ལག་ག་སམ་རམ་བསན་པའ་སབས་ས།། །།

༢ ར་མཚན་ཉད་ཀ་ཐག་པའ་སམ་རམ་བ་བག་ཏ་བསན་པའ་སབས།

སམ་པའ་སན་འག་ཁམས་གནས་ཤས་རབ་བསད། །ལས་སམས་སད་པ་

གཉས་ལན་ཆས་བརད་འདར། །སངས་པའ་ཡན་ཏན་བཅ་གཉས་ལ་གནས་ཤང་། །

ལག་འཚ་ལ་པ་སངས་ནས་བསམ་པའ་ཚལ། །ཉན་ཐས་ས་པ་ས་ཚན་བདན་ཡན་

ཏ། །དམགས་རམ་ང་བ་འབས་བ་སབས་ལས་བསས། །དང་པའ་ལས་ཅན་འདད་

ཆགས་ས་བའ་གཉན། །ཀང་རས་འད་ཤས་བརད་བསམ་ལས་རས་བལ། །ཚར་བ་

སག་བསལ་ཆ་ཤང་སང་པ་མད། །དབགས་ལ་སམས་བཟང་བདག་མད་དམ་པའ་

དན། །འད་ཤས་རམ་ཤས་ཆས་རམས་ས་མ་ལར། །རང་སའ་མཚན་ཉད་རམ་པ་བཞ་

རམས་ལ། །ཤས་རབ་ཀས་བརགས་དན་པ་ཉ་བར་བཞག །བདན་པ་བཞར་འཇག་

ཚགས་ལམ་ཆང་ངར་བསམ། །ལག་མ་རམས་ལ་ད་ཡས་མཚན་བས་ཏ། །མ་དག་

མ་བསད་བསམ་དང་དག་བ་ལག །འདན་བརན་སམས་དང་དཔད་པའ་ཏང་འཛན་

གས། །ངས་འབད་ལ་སར་ད་ཡ་ཆ་བཞ་པར། །བདན་བཞའ་རམ་པ་བཅ་དག་པ་

རམས་ལ། །དད་བརན་དན་ཏང་ཤས་རབ་ལ་གཉས་སད། །མཐང་ལམ་དན་དང་

རམ་འབད་བརན་འགས་དགའ། །ཤན་སངས་ཏང་འཛན་བཏང་སམས་ཡན་ལག་

100

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བདན། །སམ་ལམ་ཡང་དག་ལ་རག་ངག་ལས་མཐའ། །འཚ་བ་རལ་བ་དན་ཏང་

བརད་ད་བཤད། །རང་རལ་ད་དག་རམས་དང་རན་འབལ་ཆས། །རམ་པར་ཐར་

པའ་ས་གསམ་ཡད་ལ་བད། །ཐག་ཆན་རགས་སད་བང་ཆབ་སམས་གཉས་ལན། །

ཐག་མར་བམས་སགས་ཚད་མད་རམ་པ་བཞ། །དང་པའ་ལས་ཅན་སམས་ཅན་ལ་

དམགས་ཏ། །སད་ཞགས་ཆས་དང་བཟད་ཐབ་དམགས་པ་མད། །ཚལ་ཁམས་ལ་

གནས་དབང་པ་ས་བསམ་ཞང་། །ཟས་ཀ་ཚད་རག་སད་སད་རལ་འབར་བརན། །

ཤས་བཞན་གནས་པས་དགའ་དང་མ་འགད་ས། །འཕགས་ནར་བདན་དང་ཆས་སད་

རམ་པ་བཅ། །མས་སགས་ཐར་པའ་དག་ར་སན་འག་བས། །ཕག་ར་བཞ་དང་ཐར་

པ་ཆ་མཐན་ལ། །རལ་སགས་རས་དན་མ་གཙང་འད་ཤས་དག། །སས་བ་ཆན་པའ་

རམ་པར་རག་པ་བརད། །སད་ཡལ་ཡངས་ས་དག་པས་བ་སང་བ། །བ་བག་མཉམ་

བཞག་དབ་མའ་དན་གཙ་ཞང་། །ད་ཡང་དཔད་པ་སན་འགས་རང་རད་པ། །མད་

དགག་ནམ་མཁའ་ལ་བའ་དན་ལ་འཇག །ཐལ་འགར་གམ་བའ་ཆས་དབངས་གམས་

བད་བ། །དབར་མད་ཆ་ལ་ཆ་བཞག་ལ་བ་ས། །གཞན་སང་མ་རག་འད་གསལ་ཆན་

པའ་ངང་། །ཀན་བང་སས་བལ་ཙམ་ག་གནས་ལ་མཐན། །རས་ཐབ་བང་ཕགས་ས་

བདན་རམ་བཞན་བསམ། །འད་དན་ཟབ་རས་སགས་ཀས་ཁད་པར་འཕགས། །

མདར་ན་རམ་ཀན་མངན་རགས་ར་མ་དང་། །མཐར་གས་པ་དང་སད་ཅག་སར་བ་

བཞས། །བ་མད་ཕ་རལ་ཕན་ཡམ་བསབ་པར་བ། །ར་མཚན་ཉད་ཀ་ཐག་པའ་སམ་

རམ་བ་བག་ཏ་བསན་པའ་སབས་ས།། །།

༣ གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པའ་སམ་རམ་རད་གཙ་བར་བད་པ་སར་

བསན་པའ་སབས།

101

ར་བ།

རད་ས་བཞ་ལས་དང་སང་གཙར་བད་པ། །བ་མད་ལམ་ཀན་རམ་པ་གཉས་

ས་འད། །ཡད་མར་མཚན་རག་ལས་སབ་བསད་རམ་ག། །ང་བ་ཁད་པར་བཞ་ལན་

ལ་ཡ་ས། །རགས་རམ་ང་བ་རང་སམས་དབ་མ་ར། །ཞགས་གནས་ཐམ་པའ་ཡ་

ཤས་ར་འབས་བཅས། ས་དན་བརགས་བཅས་ཡངས་གབ་རལ་མ་ས། །གངས་ངས་ས་

འཆ་དང་མཐན་བགད་བད་ལམ། །སང་བ་སག་བསལ་འབས་དང་ས་བན་གཉས། །

ཐ་མལ་རམ་རག་ག་ནམ་ལར་ཞན་དང་། །ལམ་དས་ལས་དང་སམས་ཀ་རལ་འབར་

ཏ། །འབས་བ་ཐན་མང་མཆག་ག་ཕར་ངས་ས། །ག་རམ་ཤས་ཆའ་དབང་གས་

བསད་དང་རགས། །མ་ཏག་ད་བཞན་རན་དང་བརན་པ་ས། །ཀ་ཊ་བས་སངས་ས་

ལ་འདབས་པ་བཞན། །རམ་རག་སངས་ནས་མ་རག་པ་ལ་འཇག །རལ་མ་སས་

ནས་བཅས་མ་ཆད་ད་མན། །སང་སང་ཕགས་ར་མ་ཡན་ཟང་འཇག་བསབ། །

རགས་ཀ་དན་དང་ཐབས་མཁས་ཁད་པར་དང་། །དག་གསམ་རང་བཞན་ཉད་ཕར་

གལ་བར་འཐད། །བསད་རམ་སང་བ་ཐ་མལ་སང་ཞན་དང་། །བདན་འཛན་རམ་

པ་འགལ་བའ་གཉན་པ་ན། །གསལ་སང་ང་རལ་ས་མའ་འདན་པའ། །རམ་གངས་

སང་གཞར་གར་ལས་བསད་སགས་བརད། །བས་ན་གཞར་གར་གཞ་བསལ་གཉས་

ས་འད། །གང་ཟག་དབང་པ་བརལ་འབང་རན་པ་གསམ། །ལས་དང་པ་དང་ཡ་

ཤས་ཕབ་པ་དང་། །ཅང་ཟད་དབང་དང་ཆས་དབང་མཐར་ཐག་ས། །རལ་འབར་

བཞ་ཡ་རམ་པས་གང་འཕར་འགར། །ཞང་དང་སམས་ཅན་སང་བའ་རམ་པའ་ཕར། །

གཅག་གས་ས་གནས་བཞ་ཆར་དག་པར་བཞད། །རས་སས་ཀང་སད་སང་སས་

འཇག་རན་གཉས། །མངལ་སས་གཞན་པས་སང་བ་འགལ་ཆན་ལགས། །མངན་

རགས་ཡན་ལག་ཏང་འཛན་གསམ་ག་ཆངས། །དང་སར་ལས་དང་དཀལ་འཁར་

རལ་པ་མཆག །རར་ཕང་ལགས་ཏ་ཡ་ག་ས་ལ་ཁབ། །ས་མ་ཆན་མར་དབབས་

102

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སགས་ཆས་གསམ་གསངས། །གཞན་ད་བན་རབས་ཡངས་བརགས་གཟགས་བརན་

རགས། །སད་ཅག་མ་དང་རམ་ལ་རམ་ཉ་ཤ། །ས་འཕལ་ད་བས་མངན་བང་ཆབ་པ་

བཞ། །རད་གསམ་སར་ཁབ་བ་བག་རམ་ལས་ཆབ། །ཐ་སད་སར་མང་འད་དག་ས་

དའ་ལགས། །བསན་དང་ཉར་སབ་སབ་དང་སབ་པ་ཆ། །ཡན་ལག་བཞ་པ་འདས་

པ་ལགས་གཉས་ཆངས། །དང་པ་རས་ས་ཤན་ཏ་རལ་འབར་ཆ། །བཞ་པ་གཤད་

སར་ལས་གསངས་གང་བ་ཆ། །གཟགས་དང་གཟགས་འདས་གནས་པ་བཞ་སགས་

མང་། །གར་ལས་རགས་ཁམས་དབ་བས་ཡན་ལག་དག །སབས་བརད་བང་ཆབ་

ཛ་ལན་རས་སར། །དས་ཀ་འཁར་ལར་ཡན་ལག་བཅ་གཉས་ཏ། །མཚན་བཟང་

དག་པའ་ཆངས་སའང་སས་པ་ཡད། །ཡན་ལག་ད་ལན་མངན་རགས་སམ་པ་པ། །

དབང་ཐབ་དམ་ལན་གནས་ན་རད་དང་བསན། །དང་པར་མཚན་མ་བརན་ཐབ་དས་

རག་པར། །སང་སབས་གགས་དང་ཡ་བད་ཚགས་པ་ཡས། །བསམ་བ་མཉམ་པར་

བཞག་དང་མ་བཞག་གཉས། །མཉམ་བཞག་སན་འག་བགགས་ཞ་འགལ་རན་

སང་། །མཐན་རན་སབ་ཅང་དངས་གཞ་རན་གཞལ་ཡས། །བརན་པ་ལ་ཡ་འཁར་

ལ་རགས་པར་བསམ། །སད་ཚལ་མངན་བང་ལ་དང་ར་ར་བཞ། །ཆ་ག་གསམ་གས་

བསད་རམས་རམ་པ་བཞན། །ཟ་ཉ་ས་བན་འདས་དང་རགས་པའ་ཚལ། །སང་

ཉད་ས་བན་གཟགས་རགས་ཡག་འབ་དགད། །ས་བན་ཕག་མཚན་ས་ཡངས་རགས་

པའ། །རགས་བད་ཡན་ལག་ཡ་ཤས་དཀལ་འཁར་གཞག །དབང་བསར་རམ་ལས་

རས་གདབ་མཆད་ཅང་བསད། །འབས་བ་རམ་མས་བན་རབས་ལམ་བད་བཞ། །

ཚང་བས་གལ་ཕར་དམགས་པ་མཐའ་དག་ལ། །ཕ་རགས་གསལ་སང་འདན་ཅང་ང་

རལ་བརན། །རམ་པ་ལ་ལ་ང་བ་སས་པ་བལ། །མ་ནས་སང་པ་ཉད་ཀ་ངས་ཤས་

དང་། །ཕ་ཐག་སང་འག་ས་རའ་སག་རལ་ག། །བད་བས་རས་འདབས་བསམས་

103

ར་བ།

པས་ས་བ་ན། །ལ་དང་དན་དམ་རང་རག་དག་པ་དན། །ཐན་བཞར་བསབས་ལ་

ཐན་མཚམས་བས་ཞང་ལངས། །མཉམ་པར་མ་བཞག་བཟས་པ་གཏར་མ་ཟས། །

ཆགས་སད་ཉལ་ལངས་ཁས་ཀ་རལ་འབར་ར། །ད་ཡ་སང་གཞ་ས་འཆ་བར་སད་

གསམ། །རགས་པ་ཉར་ལ་ཕ་བ་གསམ་ཐམ་པའ། །རགས་ཅན་འཆ་སད་ཡ་ཤས་

ཚགས་ཀས་སང་། །འད་གསལ་སང་གསམ་རང་བཞན་བརད་ཅར་ལངས། །རམ་

ཤས་རང་ཞན་བར་སད་ས་གསམ་པ། །འབ་གསམ་སད་ལན་ཧཿཡག་ན་ད་དང་། །

སམས་སང་ཙམ་སགས་ད་ཚལ་ཐ་དད་སང་། །ད་ཉད་ས་ཚགས་འཇག་པས་ས་བ་

བཞན། །ཞ་བ་གས་བསལ་མཁའ་ས་མངལ་ལས་སས། །ཟ་ཉ་ཕག་མཚན་འདས་

པ་སང་སས་ཏ། །ཟ་བ་ས་བན་ཙམ་བསད་དད་གཤར་སས། །སད་ཅག་ཀང་བསད་

བརས་ཏ་སས་དང་མཐན། །མངན་བང་ལ་བསད་མངལ་ག་གནས་སབས་སགས། །

དམ་ཡ་རགས་ལས་ར་སགས་དངས་མའ་ཆས། །ཏང་འཛན་སམས་དཔའ་ཕ་བ་

གཉག་མའ་ལས། །ས་མཆད་གནས་གསམ་བན་རབས་དབང་པ་དང་། །ས་གསམ་

ནས་བརས་ཡལ་ལ་ལངས་ས་སད། །ཡ་ཤས་བསམ་པས་བ་བག་བད་པ་ས། །

དབང་བསར་རས་གདབ་རང་རགས་ཆས་ལ་འདག །མཆད་བསད་འདད་ཡན་ལ་ལ་

རལ་པ་དང་། །བཟས་པ་ལངས་གཏམ་གཞན་རམས་ད་དང་ད། །བས་ལངས་འཆ་

དང་ཡང་སད་ལན་པར་མཚན། །སངས་འབས་གཞལ་ཡས་ལ་སགས་འཚང་རའ་

གནས། །ཆ་གས་བསད་པ་ཇ་ལར་འཚང་རའ་ཚལ། །མཆད་བསད་བཟས་སགས་

ཕན་ལས་མཛད་དང་མཐན། །གཞན་ཡང་ས་གསམ་ལས་ཀང་སལ་པའ་སའ། །

ཁད་པར་རས་པ་ཇ་བཞན་ཚང་བའ་ཕར། །ཡར་བལས་རམ་བང་མར་བལས་འཁར་

བ་ཡ། །འད་འབག་མཐན་ཞས་མཆག་གཟགས་རམས་ཀས་གསངས། །དས་ན་

རན་འབལ་ཁད་པར་ཅན་འགགས་ནས། །ཕ་མའ་རགས་པ་ས་བའ་སན་བད་འགར། །

104

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རགས་རམ་ལ་ཡང་གཞ་ལམ་འབས་གསམ་པ། །ལན་སས་མ་རག་རམ་པ་ཐམས་

ཅད་པ། །གཞ་ལ་རང་བཞན་ཞ་བད་ལན་སས་གཉས། །ད་ཉད་བསམ་པས་འབས་

དས་མངན་ད་བད། །ར་བ་སང་ཉད་སང་ར་ཟང་ད་འཇག །ད་ཡང་རམ་ཀན་མཆག་

ལན་སང་ཉད་དང་། །མ་འགར་བད་བ་ཐན་མང་མན་པའ། །ཡན་ལག་དབ་བ་

འདས་པའ་ར་རད་ལས། །ལས་ངག་སམས་དབན་ར་ལས་འད་གསལ་དང་། །ཟང་

འཇག་རམ་པ་དག་གསངས་ཐག་མ་ན། །བསད་རམ་རར་བཟས་ཅ་རགས་འད་བའ་

ཕར། །ཡངས་གགས་ར་རའ་བཟས་དང་སམས་ལ་དམགས། །བདག་བན་རབས་

དང་མངན་པར་བང་ཆབ་པ། །ཟང་འཇག་རམ་ལར་བས་བ་འཕགས་པའ་ལགས། །

ཐག་ལ་བཞ་བསམས་ཐག་རང་ལས་རང་ནས། །ཟབ་པ་ད་ཁ་ཉད་ལ་ཞགས་པའ་

སམས། །གསལ་བ་ལ་ས་ཕག་ར་ཆན་པ་དང་། །གཉས་མད་སར་བ་ཡ་ཤས་ཞབས་

ཀ་ལགས། །དབབས་སགས་བན་རབས་ཡ་ཤས་རལ་འབར་བཞ། །ཡང་ན་སན་

འག་སས་བཅས་དངས་གབ་བང་། །དངས་གཞ་སས་མད་ཡ་ཤས་མངན་ད་བད། །

བ་མ་སང་ར་ར་བ་སག་རལ་རས། །འཇགས་བད་རལ་འབར་དག་དང་གགས་སལ་

ཆས། རས་ཀས་བསས་པ་གཤད་དམར་སས་མད་ལགས། །ཡན་ལག་དག་ལན་

དང་པའ་རལ་འབར་ཏ། །དམགས་དང་དཔད་ལས་རས་ས་རལ་འབར་བསབ། །

རག་པའ་བརལ་ཞགས་རགས་པའ་རལ་འབར་དང་། །འད་གསལ་ཡ་རས་སད་

ཞགས་རལ་འབར་ཆ། །དག་ནག་ལས་གསངས་ཕ་རད་གཙ་རམས་ས། །རད་ཀ་

རལ་པར་སར་བསམ་སག་འཛན་དང་། །དན་ཏང་ར་རའ་རལ་འབར་ཡན་ལག་དག །

དགས་རར་གདམས་ངག་ལམ་འབས་མན་ངག་ལགས། །ཌམས་གཏམ་མའ་རལ་

འབར་རལ་ད་བཏན། །མཚ་སས་རང་བན་རབས་དང་འཇག་ལངས་གསམ། །དམ་

ཚག་ར་རས་ཕ་ཐག་རལ་འབར་བཤད། །ན་རའ་བཞད་དགངས་མར་ལགས་བས་

105

ར་བ།

འཕ་གཉས། །བས་བ་བསད་རམ་རམ་ཐག་ཟང་འཇག་བསབ། །རགས་རམ་གཏམ་

མ་ས་ལས་འད་གསལ་སམ། །འཕ་བ་དངས་དང་ཡན་ལག་གང་ད་འཇག །མ་ཏའ་

ཞལ་ལང་ལམ་ཟབ་དག་ཕགས་ཞས། །གཏམ་མ་ཕག་ར་ཕག་ར་ཆན་པར་འད། །བ་

ད་ལ་པས་ད་ཏར་སག་གཞག་དང་། །ཞགས་ནས་མ་འགར་བད་བ་སབ་པར་བཞད། །

དམ་ཚག་ཕག་ར་ཕ་ཐག་སར་བས་སབ། །ལས་ར་དངས་དང་ཆས་ར་སང་བ་ཀན། །

ཕག་ཆན་ཡན་ལག་དག་ས་འཕས་དན་ད། །ལ་བ་ང་སད་གབ་ཆན་ཞ་སས་ལགས། །

སན་མ་གཅག་པ་ལ་སགས་ཕན་ཚགས་མང་། །བད་མཆག་ཤང་རའ་སལ་ཆན་

གསམ་ཡན་ཏ། །ལ་ཧའ་བཀའ་སལ་ར་ལ་གནད་བསན་དང་། །འབས་བ་ཡན་ཏན་

དབང་འབར་རགས་རམ་གཉས། །དང་པ་ཕ་ཉ་རལ་འབར་ལམ་བརན་གཉས། །ཕ་

མར་ཕམ་ཐང་རས་འབང་རར་སམས་དང་། །ཡ་ག་ཐག་ལ་བས་བའ་ཐ་སད་སར། །

ངལ་གས་རལ་འབར་ཆ་དང་རགས་པ་རང་། །ཕ་བ་ར་རའ་བཟས་པའ་མན་ངག་ས། །

འབས་བ་ས་དང་འད་གསལ་ཟང་འཇག་ག །དལ་བ་ལགས་ས་བདག་བན་རབས་པ་

དང་། །ས་ཚགས་ར་ར་ནར་བ་འགངས་པ་ས། །ཛ་ལན་ར་བསམ་མ་ཁབ་རམ་ལ། །

སད་འཆང་ཞབས་ཀས་ཐན་མང་བསད་རམ་དང་། །ལ་བའ་གནད་བསབ་ཐན་མན་

རལ་འབར་དང་། །ཕ་ཉའ་ལམ་གཉས་རལ་འབར་རམ་པ་བཞ། །ར་བ་རད་དང་ཆ་

མཉམ་གཏམ་མ་སགས། །ཐག་ལ་ཡ་ཤས་འབས་བ་གསང་རམ་ག། །རམ་པ་ལམ་

བད་ཡན་ལག་བཅ་གཉས་གསངས། །ཐན་མན་བསད་རམ་བད་སང་རས་འདབས་

ཤང་། །རགས་རམ་སན་འག་ས་དགག་རར་བཟས་བ། །དངས་ཡལ་ཁབ་བད་

བསམ་མ་ཁབ་པ་དང་། །ལས་རའ་རལ་འབར་གཉས་ཏ་ཁབ་བ་ལ། །ར་བ་བ་ལང་

རག་པ་བ་ན་ལར། །ཆ་ཤང་ས་མ་མཆད་རན་བམ་པ་བཞ། །ཡན་ལག་དང་བཅས་

གདན་བཞའ་རགས་རམ་མ། །མ་ཡར་དམན་པ་དབབས་དང་ཟབ་པ་སགས། །

106

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མཐར་ཐག་ཆས་ཀ་རལ་འབར་སང་བ་དང་། །ར་ལམ་ས་མ་སམ་བརད་འཕས་དན་

ན། །དམགས་བཅས་ཕ་མ་རང་ག་རལ་འབར་དང་། །རང་ལས་ཐབས་ལན་ཐག་ལ་

བགས་འདན་རགས། །དམགས་མད་སར་བསམ་ཡན་ལག་ལག་མ་རམས། །

འབས་བའ་ཚལ་འབང་སངས་རས་ཐད་པའ་ལགས། །སལ་མ་འབང་བར་རལ་

འབར་བཞ་གསངས་ཏ། །རལ་འབར་དང་པ་བསད་རམ་འཁར་བཅས་ཡན། །རས་

ས་རལ་འབར་སན་འག་དངས་གཞ་གཉས། །རལ་འབར་ཆ་ལ་མ་ཤགས་གསམ་དང་

ལན། །མ་རད་གཙ་བ་རམས་ཏ་ཕན་ཚགས་མང་། །རད་གཙར་བས་པ་འཕགས་

ཡལ་མཁས་གབ་ལགས། །ཀན་ཀང་བསབ་བ་མ་སབ་ཟང་འཇག་ག །དངས་ར་

སབ་པའ་ཟང་འཇག་ས་མའ་ས། །འཇག་ལངས་ཚལ་གས་བསབ་དགས་གནད་ལ་

མཐན། །ད་ལ་ཀན་རབ་རང་བན་རབས་པ་དང་། །དན་དམ་འད་གསལ་གཉས་

དགས་ད་དག་ཀང་། །ར་རང་ཐག་ལ་ལས་རང་བད་ལ་མཐན། །ད་ཕར་དབ་མར་

གནད་བསན་རང་ལས་དང་། །དགའ་བཞའ་ཡ་ཤས་དང་བརན་གཞན་ག་ལས། །

སང་གཟགས་ཕག་ཆན་གསམ་ལ་རགས་རམ་ཀན། །འདས་ཀང་དང་སང་གང་ཟག་

ལ་ལས་ནས། །ཀན་རབ་དན་དམ་དབར་མད་གསམ་ད་བཤད། །ཀན་རབ་རང་

བན་རབས་ལ་གཉས་ཡན་ཏ། །ར་རང་ཐག་ལ་ཐན་མང་དབན་གསམ་དང་། །སང་

ར་བམ་ཅན་སགས་ཀས་ལས་རང་བསབ། །ཐན་མན་བད་དད་མ་རགས་གཏམ་མ་

སར། །དགའ་བཞ་སང་བཞ་ཟང་ད་འཇག་པ་ལས། །འད་གསལ་ཡ་ཤས་དཔ་དན་

ལན་སས་འཆར། །སག་འཇམས་དག་གཏམ་ལས་བད་ཚག་ག་དན། །ལན་སས་

བད་སང་ཡ་ཤས་མད་སགས་ས། །ལས་དང་རལ་འབར་ལན་སས་སས་དན་ཏ། །

མཐར་ཐག་ཡ་ཤས་མ་ལ་འད་གསལ་ལ། །ས་མའ་དཔས་མཚན་ཆས་ཀན་ད་ཡ་ལས། །

ས་དན་ས་མ་ལ་བའ་ཏང་འཛན་བསམ། །སང་ཡང་བདན་མད་དཔ་ཡས་གཏན་ལ་

107

ར་བ།

དབབ། །དག་པའ་ས་ལས་ཁད་པར་ལས་སས་པ། །སང་བཞའ་འད་གསལ་རང་

སམས་ལ་སར་ལངས། །སས་དན་མཐལ་ཡན་འཇའ་གཟགས་ཆ་ཟས་མཚན། །

སབ་པའ་ཟང་འཇག་ས་མས་མཚམས་སར་ཏ། །མཐར་ཐག་རམ་དག་ས་མའ་ལ་ས་

འགབ། །ཆས་དག་ལག་མའང་ད་ཡ་ཡན་ལག་ག །དན་དམ་འད་གསལ་ཕག་ཆན་

རགས་རམ་ན། །གནས་ལགས་གཉད་དང་འཆ་དས་འཆར་རམས་གཞ། །ལམ་

དས་གནས་ལགས་སང་ཉད་ལ་བ་ས། །ད་ཡ་རང་འད་འགག་མད་གསལ་བ་ཚག །

དབ་མར་རང་ཐམ་ལན་སས་སས་དན་ཏ། །གཉས་སང་དཔ་དང་གཉས་མད་དན་

དམ་ཉད། །མ་རག་ཡ་ཤས་མངན་གར་མཐར་ཐག་འབས། །སམ་ཚལ་རལ་འཛན་

རས་གཞག་སགས་མང་ཡང་། །སས་དན་ཇ་བཞན་འདན་ལ་དབ་མར་རང་། །

ཞགས་གནས་ཐམ་པའ་ཉམས་མང་ཐན་པ་དགས། །འད་གསལ་འཇག་ཚལ་རམ་

ལས་རམ་ཐར་བརད། །མང་འདགས་མཚངས་ཀང་འད་དན་ཐན་མང་མན། །སང་

ཉད་སང་ར་དབར་མད་ཟང་འཇག་ས། །རག་པས་གཉས་ས་མ་བད་ཚག་ག་དན། །

ཁད་པར་སང་ཉད་བད་ཆན་ར་མཉམ་ས། །ས་མའ་ས་དང་སམས་ཉད་འད་གསལ་

བ། །དབར་མད་སས་དན་སང་གསམ་ལགས་འབང་ལག །འག་འང་སབ་དང་མ་

སབ་ད་ལས་ལག །སམ་ཚལ་འད་གསལ་ངང་ནས་ས་མའ་ས། །ཆ་ལས་ཉ་བཞན་

དངས་དང་རས་མཐན་ལངས། །གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པའ་སམ་རམ་རད་གཙ་

བར་བད་པ་སར་བསན་པའ་སབས་ས།། །།

༤ ར་ར་ཐག་པའ་སམ་རམ་མན་ངག་གཙ་བར་བད་པ་བ་བག་ཏ་བསན་

པའ་སབས།

གངས་རའ་ཁད་འདར་མན་ངག་གཙར་བད་པའ། །སབ་བརད་བརད་ལས་

108

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ས་འགར་རང་མ་ཡ། །ཡ་ག་རམ་གསམ་སམ་རམ་གངས་མང་ཡང་། །ར་བ་མཚན་

བཅས་མཚན་མད་གཉས་ས་འད། །ས་འཕལ་ལགས་ས་མཚན་བཅས་ཐབས་གལ་

གཉས། །ཐབས་ལམ་སང་ས་ཐན་མང་འཁར་ལ་དག །ཁད་པར་ཀན་ཏ་བཟང་པ་

བཟང་མ་དང་། །སར་དག་ཁབ་བརལ་ཆན་པའ་འཇ་འདལ་བད། །འག་ས་ཡན་

ལག་བཞ་ལན་གཅག་ཆད་སང་། །གལ་ལམ་རམ་དང་ཅག་ཆར་ས་མ་ན། །ལ་བ་

སན་སང་ཏང་འཛན་མས་སམ་དང་། །ངས་རགས་ཉམས་ལ་མཐར་ཕན་བར་ད་

བསབ། །བསམ་བ་འཆ་བར་ས་བའ་རམ་གསམ་དང་། །རས་མཐན་སང་ཆན་སང་

ར་ས་མ་དང་། །ཕག་ར་གཅག་དང་སས་བཅས་ཚགས་སབ་ལ། །ད་ཡང་རགས་དང་

ཕ་བས་སང་ཚལ་གཉས། །བསད་རམ་ཏང་འཛན་གསམ་དང་རགས་པ་ས། །

གསལ་བརན་ཚད་བརད་གད་ད་གར་ནས་ན། །དཀལ་འཁར་ཚམ་བ་གངས་དང་

ཞལ་ཕག་ས། །ཕན་སམ་ཚགས་ལས་སབ་པའ་གཞ་བཟང་ཞང་། །བསན་སབ་ཡན་

ལག་བཞ་ཡས་གཞང་བསངས་པས། །ཟ་དག་སགས་ཀས་འདད་གཟགས་རག་

འཛན་འགབ། །ཟག་བཅས་ལམ་ལས་འཁར་བའ་བག་ཆགས་དག །འབས་བ་

རགས་ཤང་གང་མའ་སན་བད་འགར། །ཟག་མད་རག་འཛན་རམ་པ་བཞ་ལ་སར། །

རགས་རམ་སང་ཆན་དབ་མར་རང་སམས་སད། །འཇག་ཐབས་གཉས་ཀས་ཉན་

མཚན་འད་གསལ་བསམ། །སང་ར་སང་གཟགས་ས་མར་གལ་ལས་ཤར། །ཞ་

བདའ་ལ་སས་སང་བ་རས་འདབས་ཤང་། །གཅག་ལས་འཕལ་བས་ཚམ་བ་མཁའ་

ཁབ་ས། །ཚགས་སབ་ཕག་ར་གསམ་ག་ཉ་ར་ཡས། །མ་སབ་ཟང་འཇག་ས་འགབ་

མཚན་མད་ན། །ཆས་ཉད་ད་བཞན་ཉད་ལ་འཇག་པའ། །ཨ་ནའ་ཐབས་ལམ་སང་

འག་བད་ཆན་སད། །གལ་ལམ་ཇ་བཞན་པ་ཡ་ཆས་ཉད་ལ། །ད་བཞན་བ་བཞག་

མཚན་མད་དན་རས་འཇག །སད་བཅད་དཀལ་འཁརའཁར་ལར་སགས་ཙམ་གས། །

109

ར་བ།

ཆ་ལས་ཉ་བཞན་གསལ་ལ་མ་འདས་བསད། །མཚན་བཅས་ཡ་གའ་རས་ས་འཇག་

པར་བཤད། །ངས་རགས་ལམ་སར་ཟག་བཅས་ཟག་མད་གཉས། །འདན་པ་

སམས་སགས་རལ་འབར་ལ་ཡས་བསས། །སམས་སས་ཆས་ཅན་ཇ་ལར་སང་བ་

ཀན། །ཆས་ཉད་བང་ཆབ་སམས་ས་རགས་པའ་རལ། །སང་རག་ངས་བཟང་བལ་

བའ་དབངས་ས་སལ། །ད་ཕར་སང་བ་སམས་ལ་སམས་ཡ་ཤས། །རལ་མར་འཇག་

པས་འཁལ་བ་རང་ཐག་གལ། །སམ་མ་མང་དང་འབལ་མ་མང་བའ་ཕར། །རང་

སང་རས་མད་རག་སང་ཆས་སར་འཇག །ཀང་སའ་འགག་དན་མ་ནར་མ་བཅས་པ། །

བསམ་འདས་བ་དང་བལ་ལ་ཡངས་རགས་འད། །རང་ཡན་མ་འགལ་འཐན་དང་མ་

རག་པའ། །གནད་བཞས་ཡ་ཤས་དབངས་བད་ཆས་ཉད་ཚལ། །དབང་བཞ་གསལ་

སང་ལ་སགས་ལམ་ད་བད། །མདར་ན་ཆས་ཉད་བ་རལ་མད་པར་འཇག །གནས་

ཉམས་མ་གཡ་མཉམ་ཉད་ལན་གབ་ན། །སམས་ཀང་ལམ་ག་ཉམས་བཞར་དགའ་

རབ་བཞད། །མན་ངག་སང་སང་ཆས་ཉད་ཟད་བད་པའ། །ཀ་དག་ཁགས་ཆད་ལན་

གབ་ཐད་རལ་གཉས། །གལ་ལགས་བཞར་གནས་རང་བང་རག་པ་ཉད། །ང་

འཕད་ཐག་ཆད་གདང་འཆའ་བགས་འདན་ད། །ནམ་མཁའ་སམ་ཕགས་ལ་སགས་

རལ་འབར་བ། །འབང་བཞའ་ས་དང་འཁར་འདས་ར་ཤན་དབ། །ས་གསམ་སན་

འག་ས་ཁད་གསམ་ལ་བསབ། །བཅའ་བ་ལས་དང་འཁད་པ་དབངས་ཀ་གནད། །

སང་བ་ཡལ་གསམ་ཁད་པར་སན་མ་བཞའ། །ལམ་ལས་སང་བཞ་ཟད་སར་འཁལ་

བར་བད། །སད་གསམ་ཚད་བཟང་ཐབ་གསམ་གཟར་བ་གདབ། །གདང་བཞའ་

གལ་ཚད་བསན་པས་ལ་བཟའ། །བཀའ་གདམས་སར་ན་ལ་བཞ་ས་སད་གསམ། །

བསབ་གསམ་ཉམས་ལན་ཁད་པར་མན་ངག་ལགས། །བ་མ་ལ་སགས་སང་ར་སང་

ཉད་ད། །རས་དན་ལ་ལས་འཕས་པའ་ཀན་རབ་དང་། །དན་དམ་ཐག་ལ་བཅ་དག་

110

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལམ་ད་བད། །ལགས་གསམ་གཅག་དལ་བང་ཆབ་ལམ་ག་རམ། །ཆ་བ་བཞ་ལན་

ར་བ་གཤས་གཉན་བསན། །དལ་འབར་མ་རག་ངན་འགའ་སག་བསལ་ལས། །

རང་ཉད་ཐར་འདད་གསམ་ལ་སབས་ས་འག། །ཆས་བརད་རང་གལ་དད་པ་རམ་

པར་དག །སས་བ་ཆང་ངའ་ལམ་ག་རམ་པ་བསམ། །ལས་འབས་ཡད་ཆས་འཁར་

བའ་ཉས་དམགས་མཐང་། །ད་ར་ལས་ཉན་སང་འདད་བཅས་མན་བས། །ཐར་པ་

དན་གཉར་ངས་འབང་རམ་པར་དག །སས་བ་འབང་པའ་ལམ་ག་རམ་པ་བསམ། །

མ་གར་འག་ལ་བམས་དང་སང་ར་ཆས། །བང་ཆབ་སམས་བསད་ཕན་དག་བས་བཞ་

ཡས། །རང་གཞན་དན་སད་ལག་བསམ་རམ་པར་དག །སས་བ་ཆན་པའ་ལམ་ག་

རམ་པ་བསམ། །མངན་མཐ་ཉན་རང་ཐག་ཆན་ལས་བརམས་པའ། །བཀའ་རམས་

རམ་གསམ་ལམ་འདར་འད་བར་བཞད། །སང་རའ་བགས་འདན་བདག་གཞན་

བར་བ་ཡ། །བ་སང་རགས་ཀང་ཁད་པར་ཡན་ལག་ག །སན་བརད་ཚད་མ་བཞ་

ལན་གསང་ངག་མཆག །ཐག་མར་འཁར་འདས་ཐན་མང་ལམ་ལ་ལ། །མ་དག་

རལ་འབར་ཉམས་དང་དག་པ་ཡ། །སང་བ་གསམ་གས་ལམ་ག་གཞ་བཅས་ཏ། །ར་

རད་འཁར་འདས་དབར་མད་ལ་བ་སང་། །ཐབས་རད་དབང་བཞ་དང་འབལ་ཟབ་

ལམ་བསམ། །འབས་རད་ས་ལ་ཡ་ཤས་ཡན་ཏན་འཆར། །ཉམས་ལན་མ་ལས་རད་

གསམ་དག་གས་ཤས། །ལང་དང་ལ་རས་མན་ངག་ཉམས་མང་ག །ཚད་མ་སན་

བརད་བཞ་ཡས་སས་པ་གཅད། །ཕ་ནང་གསང་བ་ད་ཉད་མཐར་ཐག་ག །རན་

འབལ་ལ་ཡས་ལམ་ག་ས་མཚམས་བཅད། །འཁར་ལ་འཆམས་པ་འཇག་རན་ལམ་

ལ་གཉས། །མན་ངག་བདན་དང་ལམ་ག་གགས་སལ་ལ། །ཁམས་འདས་གསམ་

པ་ཕགས་མད་བདན་དང་སར། །སམས་གནས་རམ་གསམ་ཏང་འཛན་ཉ་རར་

རགས། །ཉམས་གསམ་སས་པ་གང་ཡང་ཏང་ང་འཛན། །དད་གསམ་ཡན་མན་སས་

111

ར་བ།

པ་བང་རལ་བསང་། །འཁད་ལགས་གསམ་གས་ཉམས་ཀ་བ་བག་དབ། །འདས་

གསམ་དཔ་གསམ་སར་བས་ས་མཚམས་ཤས། །རན་འབལ་གསམ་འཛམས་ར་རན་

ར་དགས་བལ། །ཕགས་ལང་རལ་འབར་གཉས་ལ་བར་ཆད་བཞ། །སང་བ་བརད་

བརད་ཐན་མང་བཅ་བཞ་ས། །གནད་ཆན་བདན་ཅ་གདམས་ངག་དག་དང་ན། །

དཀལ་འཁར་འཁར་ལས་ལམ་ག་གགས་རམས་སལ། །མདར་བསས་དབང་བཞའ་

ལམ་ལ་ལ་གབ་བརད། །སན་རམས་ཡན་ཏན་བར་ཆད་དངས་གབ་བང་། །གང་

སང་ཉམས་ས་ཤས་པས་རང་གལ་ནས། །འཁར་ལ་བསར་བ་འདས་པའ་གབ་མཐའ་

སགས། །མངའ་བདག་མར་པའ་བཀའ་བརད་རན་ཆན་རམས། །དངས་པའ་

གནས་ལགས་ལམ་དང་འབས་བའ་རམ། །བ་མད་དན་སད་ར་རའ་ཚག་ཏ་གསངས། །

གནས་ལགས་གཉས་པ་རགས་ཕ་ཤན་ཏ་ཕ། །སང་གསམ་ཐམས་ཅད་སང་པ་འད་

གསལ་སམས། །ཕང་ཁམས་ར་ཐག་གཉག་མའ་ལས་རམས་གཞ། །སང་བ་གནས་

སབས་བཞ་པ་སང་བད་ལམ། །ར་བའ་ཆས་བཞ་ཡན་ལག་གཉས་དང་བཅས། །

ཚག་དན་ཆས་དག་མད་སགས་གཞང་ལགས་གཉས། །ས་དན་ཐན་ཁད་སས་དན་

ཉམས་དང་རགས། །མཐར་ཐག་སབ་པ་རས་མཐན་མ་སབ་དངས། །ཁད་པར་

བསམ་དན་བད་སང་རགས་གསལ་སང་། །དས་གསམ་དབར་མད་ལན་སས་ཡ་ཤས་

ཉད། །ཕང་ཁམས་དག་སང་རགས་དག་མངན་ད་བད། །ལམ་ག་གཞང་ཤང་གཏམ་

མ་སང་ཉད་ཕ། །ཨ་ཐང་ནང་ལ་ཟང་འཇག་གསང་བ་ས། །སས་གཅད་ཉམས་ལན་

མཆག་བདའ་གནས་ལ་སར། །གནད་ད་བསན་བ་ར་གསམ་འཁར་ལ་བཞ། །སར་

བ་བཞ་དང་གནད་ལས་རང་བཟང་ས། །ཞ་བདའ་ཐག་ལ་ཁ་སར་འཛག་མད་འཆང་། །

གཞ་དས་ལ་གསང་རས་སགས་ཡ་ཤས་ས། །གནས་པའ་གཏམ་མ་དམགས་རང་

ཐབས་ཀས་སར། །ད་ལ་རང་ལས་སང་ས་རམ་གལ་ལམ། །ལས་དང་དས་དང་ཡལ་

112

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གནད་ལན་པས་བསམ། །བད་དད་མ་རག་ཡ་ཤས་བགས་འདན་བཅས། །གཞན་

ལས་བཙལ་དང་སམས་འཇག་བད་སར་ར། །རགས་བཅ་ཡན་ཏན་སང་སང་བད་

སང་རམས། །འགབ་བད་ཉད་ད་ལམ་ག་བགས་འདན་ན། །མཚན་མད་བན་རབས་

སབས་ཀས་ཕག་ར་ཆའ། །ཡ་ཤས་ལས་སས་ས་ལས་རག་ངར་འཆར། །མཚན་

བཅས་ར་བའ་རལ་འབར་གབ་ནས་ས། །ཉམས་ལན་མ་དག་ཆས་རམས་དཔ་བརད་

ལར། །དག་པ་ལ་སགས་ཡ་ཤས་རལ་བར་སང་། །རམ་དག་དས་ཐབས་ར་རམ་ང་

བ་ཡ། །ཁད་པར་ལ་ལན་དབན་གསམ་སན་སང་ནས། །ས་ལས་དཔ་སང་ར་ལམ་

བར་ད་དང་། །འད་གསལ་སལ་པ་ཡ་ཤས་ས་མ་བདན། །གཉས་གསམ་བཞ་

སགས་རམ་པར་དབ་བ་ལས། །ལས་དང་ཡ་རས་ཟག་མད་ལས་ཀ་ར། །ལགས་

འབང་ལགས་ལག་རང་སམས་དངས་མའ་ས། །མཚན་དཔས་བརན་འགབ་རས་

ཐབ་སང་བ་སགས། །ལམ་ཁར་རམ་ལའ་གསམ་པ་སར་བསམ་ག། །སང་

གཟགས་ཕག་ཆན་དན་ཏ་ལགས་ས་སས། །ཚད་འཛན་ར་ལམ་དཔ་དན་དས་མཐའ་

ལམ། །བཟང་སང་གཅག་ཏ་བ་བའ་མན་ངག་གས། །སང་བ་འཆ་བཅས་ད་བཞ་

གཏན་ལ་དབབ། །སང་པ་འད་གསལ་དཔ་དན་ཉམས་རགས་གཉས། །རང་བཞན་

ལ་སགས་བཞ་དང་ལ་ར་དབ། །ཉམས་ལན་གཞ་དས་འད་གསལ་རང་ང་སད། །

ལམ་དས་རན་དང་བརན་པའ་གནད་བཅངས་ཤང་། །ཕ་ནང་ཐན་མང་མངན་བང་

མངན་ད་བ། །འཆར་སབས་ལ་ལས་གཉད་དས་དཔ་ར་བཟང་། །རལ་འཛན་རས་

གཞག་ས་ལས་ལང་བ་ཡས། །ཟན་པ་བརན་བས་དན་འབས་མཐའ་ར་ཕན། །བར་

ད་རམས་ལས་བ་ཆད་སད་པ་ས། །རབ་ཀས་འད་གསལ་ངས་བཟང་འབང་ས་ལས། །

རལ་སང་ཐ་མས་མངལ་ས་དགག་ཅང་གདམ། །རབ་འབང་ཐ་མའ་ལམ་ག་སལ་མ་

ན། །འད་གསལ་ས་ལས་བསད་རམ་ལ་འཕ་བ། །ཡན་ལག་གང་ནས་གང་ད་

113

ར་བ།

འཇག་པར་བཤད། །འབས་བ་མཐར་ཐག་ཆས་དག་མངན་ད་འགར། །མད་ལགས་

སས་བལ་སགས་ལགས་བད་སང་ག །ཕག་ཆན་ལན་སས་དབང་ག་ཁད་པར་ཅན། །

སར་ན་མད་སགས་སང་པའ་ལགས་གསམ་ལས། །དང་པ་ང་བ་ཤར་ཕན་མཚན་

ཕག་ཆན། །རམ་པ་སགས་དང་རས་ས་མཐན་པ་ས། །གཞ་ཡ་གནས་ལགས་རས་

མས་སས་མཐའ་བལ། །འཁལ་གལ་མ་མང་མཁའ་ལར་ཀན་ལ་ཁབ། །འཁལ་

ལགས་སང་ཡང་བདན་མད་སང་ཙམ་ཉད། །ས་འགག་གནས་གསམ་ས་གསམ་རལ་

པ་ཆ། །ལམ་དས་སམས་ཉད་ལན་སས་ཆས་ཀ་ས། །སང་བ་ལན་ཅག་སས་པ་ཆས་

སའ་འད། །མ་ཡངས་མ་སམ་བཟ་མད་གཉག་མའ་ངང་། །ཤར་ས་བཞ་དང་གལ་ས་

གསམ་ལས་གལ། །དགའ་བཞ་རན་གསམ་ལས་འདས་ས་བའ་ཚལ། །གསམ་

གས་མཚམས་སར་རལ་འབར་བཞ་རམ་བགད། །ལ་བ་ག་ཞང་སམ་པས་ཉམས་ས་

མང་། །རགས་པ་མཐར་ཕན་འབས་བ་ད་ལ་འཐབ། །སགས་ལགས་ཐབས་ལམ་

རམས་ལས་སས་པ་ས། །སང་པ་ར་ར་ཡ་ཤས་འབབས་པ་ཡས། །དབང་རབ་སན་གལ་

དས་གཅག་འབང་བའ། །ཕག་གས་སབས་སམས་མས་གས་བསད་དང་རགས། །

བས་བར་བཅས་པའ་ལ་ལན་ཆས་འཁར་བསར། །ཀར་པ་ཡས་ས་གསམ་ང་སད་

དང་། །འབག་པས་ཁད་ཆན་བརད་སགས་རལ་ད་བཏན། །རས་ཆང་ལགས་

སགས་སན་བརད་བཀའ་སལ་འཛན། །ཀན་ག་ར་བ་ཕག་ཆན་ཆས་དག་ག །

ཤངས་ལགས་བཤད་རད་སབ་པའ་ལམ་རམ་གསམ། །ཕ་མར་ན་ད་མ་ཏ་ཨ་བ་ཡ། །

ར་ཧ་ལ་ཡ་སར་ལ་ཐར་བ་བཅས། །ཉམས་ལན་གཙ་བ་ན་གའ་གསར་ཆས་ལ། །

ཐན་མན་དག་བད་སང་རས་རད་སངས་ནས། །ར་བ་གཏམ་མ་དག་དང་འཇམ་པ་

ཡས། །ཟས་ཟ་གས་གན་གདན་འདངས་ར་ར་ཞན། །མས་གས་ལ་ས་འག་དག་ས་

མར་འཆར། །རང་ཟན་དབང་བཞ་འཆགས་མད་གནད་དག་ཡས། །ར་ལམ་བཟང་

114

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སང་གཏན་འབབས་རམ་ཐར་འབངས། །ར་བ་ཡལ་ག་ལ་མ་མ་ཏག་གས། །སབ་

མཐག་འད་གསལ་ས་གསམ་ལམ་ད་ཁར། །ད་བཞན་ཉད་དང་ཟང་འཇག་བན་

རབས་སབས། །འཆགས་མད་མཁའ་སད་ལམ་ནས་གང་ད་འཕ། །ཆས་ལངས་

སལ་གསམ་ས་གནད་འཆགས་མད་ཀས། །དབང་པའ་རམ་མཐན་བར་ད་གསམ་ལ་

གལ། །སན་འག་རང་བབས་གསམ་གས་ཞ་ལག་བསད། །དངས་གཞ་ང་སད་སན་

བཞ་རང་སར་གལ། །རས་ཤས་གསལ་སང་ས་གསམ་རང་ཤར་དང་། །ཕག་ར་ཆན་

པ་ཆས་ཀ་སང་པའ། །ཅར་སང་བ་མ་སང་གགས་ལ་དང་སགས། །སང་སམས་ས་

མ་ར་ལམ་མས་གས་དང་། །དག་སང་བདན་མད་ལམ་ཁར་ཡལ་གའ་ཆས། །མ་

ཏག་མཁའ་སད་དཀར་དམར་སང་རའ་རན། །ཁད་འཕགས་གསལ་འདབས་ཀས་

བསལ་འཁར་ལ་བཞར། །ཆགས་གལ་བད་སང་མར་མ་རབ་ཏ་སར། །རང་སམས་

མ་སས་པས་ན་འཆ་བ་མད། །ལས་ཉད་བམ་པ་འཆ་བའ་གདགས་གཞས་སང་། །

འཆགས་མད་དབངས་ས་སམ་པ་འབས་བ་གསངས། །ས་ཁའ་ཆས་དག་ལ་བཞ་དལ་

སབ་དང་། །བ་མགན་དབར་མད་ལ་སགས་ཟབ་ཆས་མང་། །ཞ་བད་སག་བསལ་

གསམ་པ་ཞ་བ་གཞ། །གསམ་སལ་མཐའ་ཡས་གལ་གསམ་ཐབ་པ་ལམ། །སབ་པ་

ཀན་གལ་མཉམ་གནས་འབས་བའ་དན། །སག་བསལ་ཞ་ཕར་ས་མང་སར་ད་

ཆགས། །བཀའ་བབས་དང་པ་དཔས་མཚན་གདམས་ངག་ལ། །མཚན་ཉད་བརད་

པ་ནམ་མཁའ་ལ་བ་ན། །ཀན་རབ་དན་དམ་ཟང་འཇག་མ་གནས་པ། །ཕ་བརད་ར་

ར་ལ་བ་འཁལ་འཁར་དང་། །རར་བཟས་སམས་ཀ་རང་བཟང་འད་གསལ་བ། །མ་

བརད་པད་ལ་བ་འབར་འཛག་དང་། །སལ་ཟག་དགམ་ལ་སན་གས་མ་གས་པ། །

ཕག་ཆན་བར་བརད་བདད་ར་ལ་བའ་དབང་། །ང་སད་ལམ་ཁར་ས་མད་འགང་

གཏམ་གཅག །མཁའ་འག་བར་བརད་འཁར་ལ་ལ་བ་ན། །བསང་དང་དབབ་དང་

115

ར་བ།

བསར་དང་བཞག་པའ། །བར་ད་ལམ་ཁར་སད་ལམ་དས་དང་འབལ། །བར་པ་ར་

ལགས་དན་དང་ཚག་བརད་བརན། །ཁད་གནད་བཅ་དག་ང་སད་ས་འདགས་བཅད། །

ས་ལགས་རག་པ་གཅར་མཐང་གནད་གསམ་ལན། །ཀ་ལགས་ཤར་ཕན་སང་པའ་

དན་ཁད་སགས། །གཙ་བ་ཕ་མ་བང་སམས་ཀན་དགའ་ལགས། །དཀར་དམར་

ནག་ཁད་ཉམས་མང་སད་བད་སར། །དམར་ཁད་ས་ཡ་སན་འགས་ཞན་འཁས་

བཅད། །ཁད་པར་ལམ་ག་གཞ་སབ་བསགས་སང་བ། །དངས་གཞ་བ་བ་གཞ་ན་

སམ་གསམ་ལན། །རལ་འབར་རང་ས་དག་པ་མ་ཉམས་བསང་། །བད་པ་ལམ་ན་

ཚགས་ལམ་བ་སང་ལ། །གཞ་བཏང་སར་ལམ་དཀའ་ཐབ་འབངས་པའ་ཚ། །

མཚམས་སར་ཡན་ལག་གསང་སད་བརལ་ཞགས་བ། །མཐང་ལམ་རས་དང་སམ་

ལམ་ར་སམས་ཏ། །མཐར་ལམ་བ་བལ་དཀའ་ཐབ་སང་ནས་འདན། །འབས་བ་

རང་སམས་རམ་དག་ས་བཞ་བརས། །གགས་སལ་བགས་འདན་སབ་པའ་གནད་ཀ་

ས། །གཅག་ལ་གཅག་དང་གཅག་གསམ་གཅག་ལ་གཅག །བདད་ཀ་གཅད་ཡལ་

ཤར་ཕན་ཟབ་མའ་སད། །ཡངས་གགས་མད་སགས་རག་པ་བསས་པ་ན། །སང་

གནས་སམས་ཅན་མ་འདར་སས་བཞན་བད། །བད་གཤགས་བན་རབས་བཞ་ཡས་

བསན་པའ་དན། །ཐན་མན་ཚགས་བསགས་བན་རབས་གནད་ནས་འབབས། །

སམས་འཚལ་བཞག་ཐབས་ནམ་མཁའ་ས་འབད་ཀས། །ཡམ་དན་ང་སད་ཡལ་ཡད་

ཞན་དང་བདག །དབངས་ས་བཅད་ནས་ཞ་དག་སལ་མ་ཡས། །ར་སམས་བགས་

འདན་སང་དང་ཚར་ཚད་རགས། །ར་རད་རས་པའ་དངས་བསན་ཡན་ལག་དག །

རགས་རམ་སལ་ས་ར་རའ་རལ་འབར་ན། །ཡད་ཆས་གསམ་དང་ལན་པའ་ཉམས་

བང་ས། །ལས་མད་བཞ་ཡས་རགས་པའ་ལ་ས་བསན། །སར་བསམ་སག་འཛན་

དངས་གཞ་ཉར་སབ་ཅང་། །འདད་ཆགས་རས་ས་དན་པས་ཆགས་ཆན་སབ། །ཏང་

116

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འཛན་ཡ་ཤས་མཆག་ས་སབ་ཆན་ན། །ལ་སངས་བད་བཅངས་གནད་ཀས་འབལ་བ་

ཀན། །ས་སར་བཅད་ཅང་རམ་ཤས་ནང་ད་སད། །གཞན་ག་ཡལ་ལར་ཡ་ཤས་

དབང་པ་སད། །ཐབས་ཤས་དཀལ་འཁར་འགགས་པས་རགས་བཅ་རགས། །

གཟགས་སམས་མཉམ་འཇག་བསམ་གཏན་ཡན་ལག་ལ། །རགས་པའ་ངས་གསམ་

སང་བརན་ཆས་ལ་ལན། །ར་ཡ་ལམ་སང་སག་རལ་ད་ཏར་གཞག །བམ་ཅན་

བཅངས་མ་ནས་པ་བཙན་ཐབས་དགག །འག་ས་སང་དགལ་ནང་ག་བདད་ར་མང་། །

འབར་བས་སག་ཐར་བས་ཞང་འཆ་མད་སབ། །གཡ་མད་འག་འང་བལ་བར་འཛན་

པ་ཡས། །འདས་པའ་རང་ཉད་མ་ཤགས་ཐག་ལར་བསམ། །དཔལ་བར་སག་

ཞགས་འཛག་མད་བརག་པ་ན། །དབང་པ་རམ་གསམ་ཐག་ལའ་ཁད་པར་གས། །

ལས་ར་ཡ་ར་ཕག་ཆན་བད་སང་གཟགས། །རས་དན་དངས་ཏ་སན་འག་རང་སངས་

ནས། །ཡ་ར་གཏམ་མ་སར་སགས་རས་མཐན་དང་། །ཏང་འཛན་ཞ་བད་འཛག་

མད་གནས་འགར་བསབ། །དངས་ན་ཕག་ཆན་རགས་བཅས་འབང་ཟག་ག །ཞ་

བད་སང་གཟགས་ནར་བའ་རར་འཆངས་པས། །ཁ་རལ་རང་འགགས་འགར་མད་

སད་ཅག་མ། །དང་པ་ནས་བརམས་བཅ་གཉས་ས་ཡ་བར། །དབགས་འགགས་

འགར་མད་དགའ་བ་ད་སད་འཕལ། །ཤས་རབ་ཐབས་ཀ་བདག་ཉད་ཟང་འཇག་ག །

ལམ་དང་ས་མཚམས་རལ་འབར་མ་ཉམས་ཤང་། །འཕལ་བའ་ཡན་ལག་རམས་ཀང་

ཞར་ལ་སར། །རལ་འབར་ད་དག་ར་དང་འབས་བའ་ཚལ། །ཐག་མར་དག་བས་ཞ་

ལག་ཏང་འཛན་བསབ། །བར་པས་རང་སམས་བས་ཞང་འཁར་ལ་དབ། །མཐར་

དགས་འགར་མད་ཡ་ཤས་ས་བསབ་བ། །ར་རའ་ཡ་ཤས་ཕབ་པས་འཕར་གཡ་ཟག །

ས་ཚགས་ཉམས་ཀས་ས་གསམ་མདད་པ་དགལ། །འཁར་ལ་དག་དག་རལ་བ་

རགས་དག་འགབ། །ར་ར་བཙན་མའ་ཞལ་ལང་བསན་སབ་ན། །ལས་ར་དག་བད་

117

ར་བ།

བསན་པ་ས་ར་ར། །སལ་ཀང་གསམ་གས་སང་འག་བར་རང་བཅངས། །རང་བཅ་

ད་ཏར་ཚད་ནས་སང་གཟགས་མཐང་། །ངག་རང་དག་བད་སབ་པ་གསང་ར་ར། །

སག་རལ་ཐར་སལ་ཁ་སར་རར་བཟས་ཀས། །ཐག་ལར་ཚད་ནས་ལམ་ཆན་ཐམས་

ཅད་བསབ། །ཡག་ཐག་དག་བད་སབ་ཆན་ཐགས་ར་ར། །ཐབས་ཤས་རས་ཆགས་

མ་གསམ་སར་བ་ཡས། །སགས་མ་དངས་ནས་མ་འགར་བད་ཆན་འགབ། །ལ་བ་

ཡན་ལགས་སམ་པ་ར་ར་གསམ། །སབ་གསམ་དག་འབས་ས་གསམ་ང་སད་ད། །

གབ་ཆན་ཞ་སས་བཀའ་བབ་དག་ག་ཁད། །བསད་རམ་ཕག་ཆན་གཏམ་མ་འད་

གསལ་དང་། །ལས་ར་མན་ངག་ཐར་བ་བཅས་པ་ས། །གགས་སལ་བགས་འདན་

རགས་རམ་ཀན་ལ་གཅས། །ར་ར་ཐག་པའ་སམ་རམ་མན་ངག་གཙ་བར་བད་པ་བ་

བག་ཏ་བསན་པའ་སབས་ས། །ཐག་པའ་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་རབ་རན་པ་

ཆའ་མཛད་བསབ་པ་གསམ་ལགས་པར་སན་པའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་

ཅས་བ་བ་ལས་ལག་པ་ཏང་ང་འཛན་ག་བསབ་པ་རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་བརད་

པའ།། །།

དག་པ། བགད་བ་ས་དང་ལམ་ག་རམ་པར་ཕ་བ།

༡ ར་མཚན་ཉད་ཐག་པའ་ས་ལམ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས།

ལམ་ག་ང་བ་གང་ལ་ཞགས་ནས་ཀང་། །ག་འཕང་མཆག་ཏ་བགད་པའ་

འཇག་ངགས་ཉད། །དབ་བ་ཐག་གསམ་ཟག་བཅས་ཟག་མད་སགས། །མང་ཡང་

ཀན་ག་ས་ཆངས་ལམ་ལའ། །ངས་ཚག་བགད་བའ་གཞ་ཡན་ཕར་ན་ལམ། །ཉན་

རང་འག་བཅས་ལམ་དངས་འབས་བཏགས་ལ། །ཐག་ཆན་མཐར་སན་ལམ་

བཏགས་འབས་བ་དངས། །མངན་རགས་དངས་ལ་སར་བ་བཏགས་པ་བ། །ཚགས་

118

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལམ་ཐར་པ་ཆ་མཐན་དག་བས་བསས། །མཚན་གཞ་གཞ་ཐས་སམ་སགས་རལ་

བའ། །དན་པ་ཉར་བཞག་ཡང་དག་སང་བ་དང་། །ར་འཕལ་རང་བཞ་སམ་པ་ཆང་

འབང་ཆ། །ཡང་ན་དང་པའ་ས་སགས་བཞ་ར་དབ། །ས་བརན་གང་ལ་དམགས་

པའ་ཁད་པར་གསམ། །རགས་པ་སང་ཞང་བདག་མད་དན་སར་རགས། །རགས་

སམས་སད་པའ་གཞ་ར་ཆས་ལ་ལན། །སན་དང་མངན་ཤས་ཆས་རན་ཏང་འཛན་

འཐབ། །ཆང་འབང་ཆན་པར་བདན་པ་བཞ་གཉས་ལ། །བ་འཇག་ཕན་ལག་བཞ་

དང་དངས་འཛན་ལག །མ་མཐན་ཕགས་སང་དག་ཆས་སད་ཅང་སལ། །རམ་རག་

བརད་སང་ཏང་འཛན་ར་གཅག་བད། །ངས་ཚག་སད་རང་དག་ཚགས་གསག་པ་

དང་། །ཐར་པ་ཆ་མཐན་དད་དང་སན་འབན་ལམ། །སར་ལམ་དན་དམ་མངན་

རགས་གནས་སབས་ཏ། །འཇག་རན་པ་ཡ་སམ་བང་ཤས་རབ་ཉད། །རང་བཞན་

མས་སད་ས་སགས་དབ་མང་ཡང་། །ཡ་ཤས་དད་ས་དག་ར་གཡ་བའ་ཚ། །ཟབ་

མར་བཟད་ཐབ་འཇག་རན་ཆས་ཀ་མཆག །བཞ་ལ་དབང་པ་སབས་ལ་གཉས་

རར་བསམ། །གང་ས་གང་ལ་གང་དམགས་ཁད་པར་ལན། །ཀན་ཏ་བརགས་པའ་

སབ་པ་གནན་པས་སང་། །བདག་མད་གཉས་ཀ་ཚལ་ལ་རགས་པ་ཞགས། །མ་

འཆད་མ་ལང་བ་སགས་ཡན་ཏན་ལན། །བདག་ཏ་འཛན་སང་དང་པའ ་རགས་

པ་སད། །ངས་འབད་ཆ་མཐན་མས་སད་དན་དམ་པ། །མངན་སམ་རགས་ལ་

སར་བ་ངས་ཚག་ག །མཐང་ལམ་ད་ཉད་གསར་མཐང་འདས་པ་ཡ། །ཞ་ལག་

མཚངས་ལན་རང་ངར་དབ་བ་མད། །གཙ་བར་བང་ཆབ་ཡན་ལག་བདན་ལ་

བསབ། །མཐང་སང་བརད་ཅ་ར་བརད་དག་བཅ་བཞ། །བར་ར་བརད་སགས་

འགག་དང་ས་འགར་དང་། །གཉས་མད་ཡ་ཤས་སས་པས་སང་བར་འདད། །ས་

བརན་རགས་ཚལ་སད་ཅག་ཁད་པར་བཞ། །ཇ་ལ་མངན་སམ་ཇ་སད་ཅ་རགས་

119

ར་བ།

རགས། །འཇགས་པ་ལ་བལ་ཡན་ཏན་བར་ཅ་གཉས། །སད་ལས་གལ་ཞང་མང་

འདས་ས་གནན་བད། །ཟག་མད་དག་བ་སང་གཉན་དང་པར་བསད། །སས་བལ་

མངན་སམ་མཐང་བ་ངས་ཚག་ག །སམ་ལམ་ཁད་པར་ལ་གམས་གནས་སབས་ཏ། །

མངན་སམ་རགས་ཏ་རད་ལ་འདས་པར་བད། །ཟག་བཅས་སམ་ལམ་གང་ད་བཤད་

ལས་ཤས། །ཟག་མད་འདས་ལམ་ཉན་རང་བང་སམས་རན། །སར་དང་བར་ཆད་

མད་དང་རམ་པར་གལ། །ཁད་པར་ལམ་བཞ་ང་བ་ཆང་འབང་ཆ། །མཉམ་རས་

གམས་པའ་དབ་བས་གཉས་རམས་ས། །འཕགས་ལམ་ཡན་ལག་བརད་པ་བསབ་

པར་བ། །སམ་སང་བཞ་བར་བཅ་བཞ་གཉན་པས་སང་། །རན་དང་ས་དང་དམགས་

པའ་ཁད་པར་ལན། །ཤས་སབ་གཙར་སང་ཆས་ཉད་མངན་པར་རགས། །ཡན་

ཏན་ཁད་པར་ཅན་རམས་གང་ད་འཕལ། །བག་ཉལ་སབ་བལ་ས་བཅ་རམ་བགད་

བད། །ངས་ཚག་རགས་པ་གམས་པར་བད་པའ། །མཐར་ལམ་བསམ་བ་མཐར་

ཐག་མངན་པར་རགས། །མཚན་གཞ་རན་མཐའ་རར་ཏང་ཀན་འད་སགས། །ཐག་

གསམ་ལམ་གཉས་ས་གསམ་ལ་སགས་དབ། །མ་སབ་ཆས་བཅ་ཟག་མད་ཕང་ལས་

བསས། །རང་བཞན་གང་ལ་གང་ད་གང་ཞག་དམགས། །གགས་ཀན་སངས་ཤང་

ཇ་ལ་ཇ་སད་རགས། །ཐན་མང་ཁད་པར་ཡན་ཏན་བསམ་མ་ཁབ། །ས་དང་ཡ་ཤས་

མ་ལས་མངན་ད་བད། །ཟག་མད་དག་ར་སད་པའ་གཉན་པ་དང་། །བགད་དང་

བསབ་བའ་མཐས་གཏགས་ངས་ཚག་ག །ས་ན་སར་བཏང་ཆགས་བལ་སངས་རས་

གཉས། །རགས་བརད་མཐང་སབ་བལ་རགས་ཉན་རང་ས། །ཐག་ཆན་བང་ཆབ་

སམས་དཔའ་ས་བཅར་གསངས། །ར་འཕལ་མངན་ཤས་རགས་སམ་མཐང་དང་

སད། །ཆས་བསན་དན་བད་མང་འདས་ཁད་པར་ལན། །ས་ཡ་ང་བ་ཁད་འཕགས་

ཡན་ཏན་གཞ། །མཚན་གཞ་སབ་པའ་རད་ཀ་ཐབས་ཤས་ཉད། །ངས་ཚག་རན་

120

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཐབ་བལ་དང་ཕ་ཕར་བགད། །དབ་བ་ས་འཕགས་ཐབ་ཚལ་མས་དང་འཇག །

རགས་པ་གབ་བཞ་གབ་ཚལ་མ་གབ་གབ། །ང་རལ་མང་དང་ཕ་དང་ང་རལ་མད། །

རབ་དགའ་ད་མད་འད་བད་འད་འཕ་དང་། །སང་དཀའ་མངན་གར་རང་སང་མ་གཡ་

བ། །ལགས་བ་ཆས་སན་ཡངས་སང་རམ་པས་འཕ། །སན་སགས་ཕན་བཅ་རང་

སར་གཙ་བར་སད། །ལ་དང་ཁམས་དག་མཉམ་བཞག་ང་རལ་མད། །བ་ཐབ་སང་

སན་ཡངས་རགས་དབང་བསར་ཡན། །དག་ལ་བསབ་གསམ་བཞ་ལ་འབས་བ་

འགབ། །ཆས་ཉད་རགས་ནས་ཕང་ལ་རམ་གས་སང་། །ར་གསམ་དང་ལན་དག་ར་

གང་ད་དག །ཤས་སབ་རམ་སང་ཡ་ཤས་རམ་བཅ་འགབ། །དང་པར་ཡན་ཏན་བར་

ཕག་བཅ་གཉས་ནས། །བཅ་པར་བརད་ད་མད་པའ་རལ་སད་འཐབ། །ས་བརད་

ནས་བརམས་ཚ་སགས་དབང་བཅ་དང་། །བཅ་པར་འད་ཟར་ཆན་པའ་དབང་བསར་

འཐབ། །ལས་སན་ཏང་འཛན་དབང་འབར་དབང་གས་ས། གསར་གནས་འཁར་

ལས་སར་སགས་རམ་སན་ས། །མཉམ་བཞག་མཚངས་ཀང་རས་ཐབ་ངས་ཤས་

དང་། །ཡངས་སང་ཁད་ལས་ས་བཅར་གངས་ངས་ས། །ར་མཚན་ཉད་ཐག་པའ་

ས་ལམ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས་ས།། །།

༢ འབས་བ་ར་ར་ཐག་པའ་ས་ལམ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས།

སགས་ས་ཐན་མང་ཉམས་ལན་མད་དང་མཚངས། །ཐན་མན་བད་བ་ཆན་

པས་བརན་པའ། །ཁད་པར་བསད་རགས་བསམས་པས་ཡ་ཤས་ཕབ། །ཚགས་

ལམ་ཆང་ང་མཉམ་བཞག་རམ་གཉས་དང་། །རས་ཐབ་རད་ཀ་སད་པས་དན་བད་

ཅང་། །སམ་པ་ར་ལམ་ན་ཡང་མ་ཉམས་འབང་། །ཡ་ཤས་དབང་བའ་རགས་པས་

ཆན་པར་སབ། །རགས་རམ་ལ་འབད་སང་གསམ་རགས་པ་ཡས། །སར་ལམ་དད་

121

ར་བ།

ཐབ་ལས་རས་ཉར་ཐབ་ཆ། །དཔ་ཡ་འད་གསལ་མཐར་ཐག་རན་ཐག་ལས། །

ལངས་པར་རང་སམས་ས་འགབ་ར་མ་ས། །རང་བཞན་བརད་རགས་མངན་གར་

སངས་ཀ་བར། །ཉར་བཞའ་ཡལ་སད་ར་རའ་ཕ་ཉ་མར། །འད་བ་ཐབ་པས་པ་ཛ་

ཨ་ཨའ་ཁམས། །དབ་མར་འགགས་པས་སར་ལམ་ས་དང་པ། །ད་བཞན་ཉ་གནས་

ག་ར་ད་མ་ས། །ཀ་ཨ་ཏ་ཀ་ཀ་ལ་ཀ་ཧ་དང་། །ག་ག་ས་ས་ན་ས་མ་ཀ་རམས། །

ཞང་དང་ཉ་ཞང་ཚན་ཉ་ཚན། །འད་དང་ཉར་འད་དར་ཁད་ཉ་དར་ཁད། །གཉས་

གཉས་ལས་གནས་དག་པས་ས་བཅ་བགད། །འཐང་སད་ཉ་བའ་འཐང་སད་མཐང་

ལམ་ག། །ཡ་ཤས་སར་འཇག་ད་ཚ་མཉམ་རས་ས། །ཕག་རའ་བད་སང་འཁར་

ལའ་སན་པ་ཡས། །བཟད་ཐབ་སང་བའ་ཡ་ཤས་སས་པ་ནས། །ཆས་མཆག་སད་

ཅག་གསམ་པ་ལན་ཅག་སས། །བར་མ་ཆད་ད་དན་ག་འད་གསལ་མཐང་། །སལ་སའ་

དབང་ནད་རང་བཞན་ས་བན་སངས། གཉས་ས་མད་པའ་ཡ་ཤས་ས་འགབ་འགར། །

སམ་སང་སང་གསམ་ཆ་ཆང་དགར་དབ་བ། །རམ་སང་སམས་དང་སམས་བང་

ཕང་ཁམས་ཀ། །དངས་མ་ཕ་བ་གནས་འགར་ལམ་ད་ཡ། །རན་མཐར་ལངས་

སའ་དབང་བསར་མ་སབ་བ། །དས་འཁར་ལགས་ས་བསད་རམ་སར་སད་ཀས། །

ཚགས་ལམ་ཆར་བགད་བསམ་གཏན་དད་ལ་སར། །སག་རལ་འབང་དང་འཛན་

པས་དད་ཆན་པ། །རས་དན་ར་མ་ཏང་འཛན་བཟད་ཆས་མཆག །འད་ལ་འག་མ་

བཏགས་པའ་ས་བཅ་གཉས། །ད་ཚ་ར་ཤ་ནས་བརམས་མ་རག་པར། །བཅ་གཉས་

རང་འགག་གསམ་རས་ཐ་མལ་པའ། །ལས་ངག་ཡད་དང་ཆགས་རག་གནས་སབས་

སང་། །ལམ་ག་ར་ར་བཞ་སབ་ས་བཅ་གཅག །བཟད་དང་བཅ་གཉས་ཆས་མཆག་

ཐ་མ་ཡ། །སད་ཅག་གཅག་ན་མཐང་ལམ་ཡ་ཤས་ས། །ད་ཚ་གང་མའ་ཡན་ཏན་

གཞར་གར་པའ། །ས་ཡ་ཁད་པར་ཀན་འད་བདད་ར་མཁའ། །ར་ར་རན་ཆན་པད་

122

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལས་ཀ་འད། །དཔ་མད་དཔ་ལན་ཤར་འད་ཐམས་ཅད་མཁན། །ས་སར་རག་པ་

བཅ་གཉས་ལན་ཅག་འཐབ། །འད་ཉད་སངས་རས་བར་ད་ཆ་ར་ཡད། །ད་ནས་

སམ་ལམ་གནས་ན་རབ་དགའ་སགས། །འཇག་རན་འདས་པའ་ཡན་ལག་ཆ་མཉམ་

པས། །གང་མའ་ཡལ་ཆན་ས་རམས་ཅ་འདད་བགད། །མཐར་ཕན་ར་ར་སམས་

དངས་མར་ད་འགབ། །ཁད་འཕགས་རང་སལ་ར་བཙན་ཆན་པའ་བཞད། །རང་

བང་རལ་སགས་ཡངས་གགས་ས་མའ་ལགས། །དབང་ཐབ་བསད་རགས་མས་སབ་

ཟག་བཅས་ཉམས། །ཕལ་ཕན་འདད་ཡན་ལམ་ལངས་དང་པའ་ས། །ཚགས་ཀ་

ལམ་བགད་དཔ་དང་སས་དན་ག། །ས་ལས་ཡས་བབ་དགའ་བཞས་མས་སད་ས། །

སར་ལམ་བཞ་བགད་དན་ག་འད་གསལ་མཐང་། །དངས་མ་མས་བརན་སབ་པའ་

ཟང་འཇག་ན། །སམ་ལམ་མ་སབ་མཐར་ཕན་ཡ་ཤས་ས། །དངས་ཏ་རམ་པ་དང་

པའ་ལས་པས་ཀང་། །ཉམས་ས་བང་ཡད་རམ་དང་ཐད་རལ་གཉས། །ཤས་རབ་

ཆགས་པ་ལས་བང་མ་འགར་བའ། །བད་ཆན་སད་ཅག་རམས་ཀས་ས་འཐབ་ས། །

དང་པས་ཁ་རལ་ནར་བ་གཙག་གཏར་ག། །རར་བརན་དབགས་གཅག་འགགས་

པས་གཉས་མད་མཐང་། །གང་སང་བདར་འཆར་འཇག་རན་དབང་ཕག་འཐབ། །

རམ་པས་སད་ཅག་སང་དང་བརད་བར་རགས། །ད་སད་ལས་ཀ་རང་དང་མ་རག་

འགག །གསང་འཁར་འག་ཕད་གཙག་འཁར་སང་ག་ཕད། །ཁ་རལ་བརན་པས་

དགའ་སང་ཆང་ང་རགས། །གནས་དང་རབ་དགའ་མང་ཅན་དང་པ་འཐབ། །མདད་

པ་གཅག་གལ་རམ་པ་དང་པ་འཕགས། །སན་བདག་ཆན་པ་གཙ་བར་གར་པའ། །

ད་ནས་སང་དང་བརད་བར་བཅ་པ་རམས། །རམ་རགས་རམ་འགག་འཁར་ལ་དག་

པ་ཡས། །ཕད་ཕད་བརན་ཅང་མདད་པ་གསམ་གསམ་དང་། །ཐ་མར་གཅག་གལ་

རམ་པ་འཕགས་པ་ལས། །བདན་དན་རམ་པ་བཅ་གཉས་མ་འགར་བད། །ཉ་ཁ་

123

ར་བ།

ཆག་སང་དག་བར་ཡངས་ས་རགས། །ད་སད་དས་སར་བཅ་གཉས་རང་དང་ན། །

རན་འབལ་ཡན་ལག་སད་པའ་འཁར་ལ་འགག །གཙག་ཏར་ཟ་ཉ་ནར་བར་ཉ་མ་

བརན། །ཕར་ཕན་མཐར་སན་སང་རགས་ཡངས་ས་རགས། །དགའ་སང་བཅ་དག་

རགས་དང་རགས་པའ་ས། །བཅ་དག་དག་ཀང་ས་མའ་ཁང་ད་འད། །གདམས་ངག་

དང་སར་ས་ལམ་རམ་གཞག་ཚལ། །འད་མན་ས་སའ་གཞང་ལས་ཤས་པར་བ། །

འབས་བ་ར་ར་ཐག་པའ་ས་ལམ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས་ས།། །།

༣ ལམ་ག་ཡན་ལག་བགས་འདན་སད་པ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས།

ལམ་ག་ཡན་ལག་སད་པ་ས་ཙམ་ད། །དམན་ལ་ཆགས་བལ་ར་ཆར་ཕ་རལ་

ཕན། །ཟབ་མར་མས་ལ་འདད་ཆགས་སད་པ་གསངས། །ཕ་མ་རད་ལས་བཤད་

ཀན་མདར་བས་ན། །སས་བཅས་སས་མད་ཤན་ཏ་སས་མད་གསམ། །གནས་

ཀས་དབ་བ་ཁམ་དང་དར་ཁད་ཞང་། །སད་ཚལ་གཉས་སང་ཀན་བཟང་རམ་རལ་

ལ། །ཐབས་རད་གཙར་བས་འདད་འཇག་བརན་སབ་གཉས། །དང་པའ་ལས་པས་

ཐན་མཚམས་བ་བ་སགས། །འདད་འཇག་ཐན་མང་བསབ་བ་གཅག་དང་གཉས། །

གསམ་རམ་བརན་སབ་རས་འཇག་མཉམ་པར་སད། །འདད་ཡན་ར་ར་མར་བསམ་ཡད་

བད་སད། །ཐན་མཚམས་དབང་ཡལ་ལམ་ཁར་རག་བརལ་ར། །ཆས་དང་ཕག་ར་ག་

གར་རལ་རད་སགས། །རས་དང་ཅང་ཟད་ཏང་འཛན་ཁ་ནར་བརན། །རམ་བཞན་

སས་བཅས་སགས་ཀ་ང་བ་ས། །དགའ་སམས་ན་ཚད་ཤས་རབ་ཡ་བད་དང་། །འདད་

ཆགས་ཆ་ཆང་སད་བད་ཁད་པར་ར། །ད་ཡང་བ་བ་སམ་བསམ་དས་རམས་ལ། །

ལས་པའ་སད་པ་གསམ་གསམ་དག་ར་འགར། །མ་རད་གཙར་བས་རག་བརལ་སད་

པ་ས། །ས་ཡ་ང་བ་ཏང་འཛན་བརན་པ་ཡ། །བགས་འབན་ས་གསམ་བ་བ་ཁད་

124

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པར་ཅན། །དས་ན་བསད་པས་འདད་ལས་དངས་ས་གནང་། །ཉར་འཚས་མ་བར་

ཏང་འཛན་རན་མ་གཡ། །ཆས་བརད་མག་སམས་འདད་ཡན་གགས་ས་ཤར། །

རགས་རམ་ཆང་ངའ་དད་ཀང་ད་ཡན་ལ། །འབང་པ་ཚར་བཅད་ཆན་པ་རས་འཛན་

ག། །ལ་སངས་གབ་སགས་ནས་པ་དཔག་མད་ལན། །ཁད་པར་ཡ་ཤས་དབང་བས་

ཐན་མང་དང་། །རགས་རམ་རལ་འབར་བཞ་པར་རག་འཛན་དན། །དད་ཐབ་ས་

ས་སབ་དང་མ་སབ་པའ། །ཟང་འཇག་ཕར་ལ་ངས་པའ་དས་ན་གཉས། །དགས་པ་

གབ་གཉས་དངས་ས་སབ་པ་དང་། །གབ་པ་གང་འཕལ་མར་ད་མཐར་ཕན་བད། །

ང་བ་གགས་སགས་ཕག་རའ་ཁད་ལས་ཀང་། །བང་ཆན་སང་ཉད་རགས་ཚལ་ཁད་

པར་འགར། །སད་ཚལ་ཀན་འདར་སས་མད་ཤས་ཆ་ཞང་། །ཀན་བཟང་ཆ་མཉམ་

རམ་རལ་སས་བཅས་གཙ། །གཉས་ན་སར་ལམ་ཕ་མ་འཕགས་ལམ་ལ། སར་མད་

ས་འཕགས་གཉས་ཀར་གསམ་ཆར་ཡད། །སད་ཡལ་ཡལ་ཆན་རས་མཐན་ཐ་དད་

ད། །ཕ་རད་སད་ལ་ཡལ་ད་ར་བ་མད། །གགས་ན་རགས་རམ་ཕགས་མད་བསད་

རམ་པ། །རང་ག་རག་ངས་ཐན་མང་སང་ཐབ་སགས། །དན་གཉས་ཞན་མད་བར་

སན་བསམ་པ་ལ། །དམགས་རམ་བསད་པས་ལ་ཡ་རལ་འབར་དང་། །རགས་པས་

འད་གསལ་བད་སང་ར་ཡས་འདབས། །ལ་ཡ་ཆས་འཇག་གནང་ཐབ་ཕག་སགས་

སམས། །མ་རག་བས་ཀས་བཟང་ངན་ར་མཉམ་སད། །བསབ་བ་མ་འགང་མ་ཁ་མ་

འདའ་སགས། །དང་པར་སད་དང་གང་ལའང་འཇགས་མད་འཇག །བ་དང་ངས་པ་

སང་སགས་བརན་ཐབ་ཚལ། །ཕག་མ་བ་སགས་བརན་པ་ཆར་ཐབ་བ། །ཡན་ཏན་

མཐའ་ཡས་དང་པར་གསང་ས་སད། །བརན་ནས་ཨ་བ་ད་ཏ་བར་བག་ཚལ། །དད་

འབང་ཀན་བཟང་འཇག་རན་མངན་ད་སད། །ཆན་པའ་དད་ཐབ་ཕགས་ལས་རམ་

རལ་ཉད། །ཁད་པར་ཚགས་སད་སས་བཅས་དཀལ་འཁར་བསབ། །ག་གར་བར་

125

ར་བ།

ཡས་ནང་ག་སན་སག་དང་། །སམས་འཇག་འདད་ཡན་དབང་པ་བརན་པར་བད། །

བད་མཆག་ལགས་ས་ཕ་ཉ་གསམ་པ་བསལ། །སས་མད་ཆ་ཤས་ཅ་རགས་བརན་པ་

ས། །གནད་སན་ཕ་མ་མངགས་གཞག་སབ་པའང་ཡད། །ཤན་ཏ་སས་མད་གཡང་

སང་ཡ་ར་དང་། །གཉས་ཀ་འད་གསལ་ལ་བརན་བ་ས་ཀ། །དངས་གཉས་ཕགས་

མཐན་གསམ་ཡད་སས་བཅས་སགས། །དབང་པ་བརལ་འབང་རན་པར་རམ་གས་

མར། །དབང་བསར་དང་འབལ་ཉ་ར་མངན་བང་ཡན། །དས་ཀ་འཁར་ལར་ར་ར་

བཞ་དང་ན། །རགས་དག་ཕ་རལ་ཕན་པའ་སད་པ་གསངས། །ཀན་ཀང་བསད་

རགས་སད་པ་གཉས་ས་འད། །ཡན་ལག་གནད་དབབ་དག་ཤལ་སར་བ་ན། ། བསད་

རམ་ནང་ལ་གཞལ་བས་མ་དགས་ཤང་། །སགས་ལ་གཞལ་དང་རགས་རམ་གནས་

པར་ཡང་། །གང་པ་ར་ཡ་མཐའ་བཞན་དགས་སབས་ཡད། །གང་མ་ཕལ་ཆར་ལས་

དང་པ་ཡ་དས། །དམ་སམ་སང་ཞང་ཁ་ན་མ་ཐ་སང་། །ལམ་བརན་ཀན་བཟང་སད་

པས་རགས་རམ་ག། །མཉམ་བཞག་དད་ཐབ་ཤ་ར་རག་མ་སགས། །སས་པའ་

གསང་སད་མཉམ་རས་བརན་པའ་ཚ། །རག་མ་དང་བཅས་རལ་འབར་ཆས་ཞགས་

ཏ། །ཚགས་སད་མངན་གར་རག་བརལ་སད་པར་གགས། །ནས་པ་མཆག་ཐབ་

སད་པའ་འཆང་གལ་ཚ། །བསངས་བལ་མ་མཐན་ཕགས་བར་སད་པ་གསམ། །

ཟལ་གནན་ཕགས་ལས་རམ་པར་རལ་བ་ཉད། །གདལ་བ་གཞན་དན་བསབ་ཕར་

སད་པར་བཞད། །ད་དག་ཀན་གས་དངས་གབ་མཆག་ལ་སར། །ལམ་ག་ཡན་ལག་

བགས་འདན་སད་པ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས་ས།། །།

༤ ས་འགར་ཡ་ག་གསམ་ག་ས་ལམ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས།

ས་འགར་ཕ་ནང་སར་བའ་བཤད་སལ་སར། །ལ་བར་ཚགས་ལམ་སང་གར་

126

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སར་ལམ་བཞ། །མགན་པར་མཐང་ལམ་ས་བར་བསམ་ལམ་ས། །འཁར་ལ་བཞ་

ཡ་རང་སམས་ལས་རང་ཚ། །ལམ་བཞའ་ཡན་ཏན་རམ་གས་འཆར་བར་བཞད། །

དབ་མར་ར་རང་མདད་པ་ཉ་ཤ་གཅག །སལ་འཁར་ལས་རང་དང་པ་གཉས་གལ་

སགས། །གཉས་གཉས་གལ་བས་ས་བཅ་ར་ར་འཐབ། །ཐ་མས་གཙག་ཏར་ར་

མའ་ས་མཆག་འགབ། །བ་བག་ཡ་གའ་ར་བ་ས་འཕལ་ལགས། །ཤས་རབ་གསམ་

གས་གཡ་ལངས་སན་འཇག་དང་། །གནས་པ་མཐར་ཕན་བང་ཆབ་སམས་ལ་བསད། །

ངས་འབང་ཐག་བཞ་ལས་འཕགས་ཉ་ལམ་ད། །ཟག་ལག་གཉས་ལན་ལམ་བཞས་

ཚགས་ལམ་བགད། །ཟག་བཅས་ལག་མད་ཚགས་སབ་སར་ལམ་འབས། །གཉས་

མད་མཐང་སམ་མཐར་གསམ་རག་འཛན་བཞ། །མཐང་ལམ་བདན་པ་རགས་

ཀང་སགས་མའ་ལས། །མ་སངས་རམ་སན་མཚན་ཉད་གསམ་དང་ལན། །ཚགས་

གསག་ལས་བཞར་དབང་ས་སན་ལ་སགས། །ཡན་ཏན་ལན་པས་གང་བཞར་འག་

དན་བད། །བཅད་ལན་དབབ་བཟང་རང་ག་གབ་པ་ལས། །ཁད་འཕགས་ཟག་ཟད་

འཇགས་མད་ར་རའ་ས། །ལམ་རགས་ཚ་དབང་ཀན་འགའ་ད་སང་ཞང་། །ཆ་འཕལ་

བཞ་དང་མངན་པར་ཤས་པ་དག །དབང་ཤས་ཉར་ལས་སང་གསམ་འག་དན་མཛད། །

སམ་ལམ་ཕག་ཆན་ཡ་ཤས་ས་མའ་ས། །ད་མད་ནས་བརམས་ས་བཅའ་རམ་གལ་

ཚན། །ར་ར་འཁར་ལ་རན་ཆན་པད་ལས། །རག་འཛན་ལས་བསས་ལན་གནས་ད་

མ་སང་། །གང་འདལ་ཕན་ལས་ལངས་སའ་ཞང་མཉམ་མཛད། །མཐར་ལམ་ལན་

གབ་དག་པའ་རལ་ཚབ་ན། །ར་ར་ལ་བས་སང་གསམ་ད་མ་སང་། །མཛད་སལ་

མཁན་པ་རལ་དང་ཆ་འདའ། །ཐན་མང་རབ་དགའ་མ་གཡ་ཆས་སན་དང་། །མ་

ཚད་མཉམ་ཡང་དགངས་སད་ཁད་པར་འཕགས། །མཉམ་བཞག་ས་སའ་ཏང་འཛན་

ར་གཅག་པ། །རས་ཐབ་དག་སང་གཞན་ན་སན་པ་དང་། །རལ་པ་ས་འཛན་ལ་བའ་

127

ར་བ།

སད་པ་གསམ། །ཐབས་གལ་སད་པ་བརད་ཀས་ལ་ཟའ། །ཨ་ན་བ་རབ་ས་ལམ་

ཆག་ཆད་ད། །འབང་ཐས་རམ་མམ་ཐད་རལ་བགད་པ་ཡང་། །འགར་བ་མ་ངས་

བརན་གཞའ་ས་གཉས་ན། །ཚགས་ལམ་འདན་སམས་མས་སད་ལ་ཡ་ས། །ཐན་

མང་སན་དང་མངན་ཤས་ལ་སགས་འགབ། །གལ་སང་རན་དང་བསད་ནམས་རན་

ག་ས། །སར་ལམ་རགས་འབད་རང་སམས་ལ་ཡ་ས། །ཉ་རས་འགར་བད་བཅམ་

ནས་ཟག་པ་ཟད། །ཁད་འག་མཐང་ལམ་དབགས་འབན་བད་སང་ས། །དམགས་

པ་འབས་ས་སམ་ལམ་ལང་ཆན་ཐབ། །སབ་པའ་ཟང་འཇག་ལ་ས་རན་མ་འཆད། །

མ་འགར་བདལ་བ་རགས་པ་སར་ཆབས་གསམ། །མཐར་ལམ་རལ་ཆན་རགས་

ཏ་རན་མཐའ་ཡ། །བར་ཆད་མད་ལམ་ཆགས་ཆན་འབས་དབང་གས། །ཕ་བའ་

ད་སང་མ་སབ་ཟང་འཇག་ག །ཨ་ཏ་ས་ལམ་རམ་རལ་ལས་འདས་ཀང་། །མངན་

རགས་རམ་གཞག་གསང་སར་ཐན་མན་ག། །དབང་བཞ་ལ་ཡང་ནང་གསས་བཅ་

དག་དབ། །མས་འཇག་སར་དང་ཆད་པའ་ས་ད་བཞན། །བསམས་པས་ས་གཉས་

ཡ་ཤས་གནས་དང་ས། །ཐབ་དང་འཆར་བཞར་དབ་བས་དག་ཅ་བཞ། །ར་ར་འཆང་

ག་ས་མཆག་རགས་པའ། །རལ་འབར་རལ་འབར་ཆ་དང་འབད་རགས་ལ། །ནང་

གསས་གཞར་དབ་རག་འཛན་ས་བཅ་དག །དབང་བཞ་རས་དན་ལས་ཐབ་ར་ཡ་

ས། །སང་བ་བཞ་ལ་སང་མཆད་ཐབ་པ་དང་། །ཉར་ཐབ་ར་ར་ཞགས་པས་སང་བའ་

ས། །ཡ་ཤས་ཚད་འཛན་བཅ་དག་འབས་བའ། །བདན་མཐང་ཤས་གམས་འད་སང་

ཡ་ཤས་ས། །མངན་གར་མཐར་ཕན་མ་གཡ་ཡན་ཏན་རགས། །སང་བ་ལག་པ་ཚམ་

བར་ཆགས་པ་མད། །འཁར་ལ་སང་གནས་ངས་རད་ཀ་དག་སར། །ཡ་ཤས་ལག་

པའ་གང་ན་གཞན་མད་པ། །རབ་དགའ་ནས་བརམས་ཀན་འད་པད་ཅན། །ཡ་

ག་འཁར་ལ་ཏང་འཛན་ར་ར་འཛན། །ཡ་ཤས་བ་མའ་ས་ས་ད་དག་རམས། །ཆ་

128

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མཚངས་སར་ཡང་འད་གསལ་གཅག་ཉད་ཀ། །སང་བ་ཡན་ག་ཐན་མང་ས་བཅ་

མན། །འན་ཀང་དབ་མའ་འད་ར་འཕལ་བ་ལས། །ར་མདད་དང་གཉས་འད་ད་ཡལ་

བ་ན། །བར་ཕག་བཅ་གཉས་ཡན་ཏན་འཆར་ལ་སགས། །གང་འཕལ་མངན་རགས་

རང་སང་རལ་མད་ཤར། །སད་པ་རན་ག་རལ་འབར་ལས་དང་པ། །ར་ཤན་འབད་

དང་བརལ་ཞགས་ལམ་སང་ན། །ཉ་ཤ་གཅག་ལས་བང་བ་ལར་སགས་བདན། །

གཙ་ཆར་སད་ལ་སང་བ་དབང་ད་སར། །གདམས་ངག་ས་སས་ས་ལམ་བགད་པའ་

ཚལ། །བརད་པར་མ་ལངས་ར་བ་འདར་འདས་ས། །ས་འགར་ཡ་ག་རམ་གསམ་ག་

ས་ལམ་རམ་པར་གཞག་པའ་སབས་ས། །ཐག་པའ་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་རབ་

རན་པ་ཆའ་མཛད་བསབ་པ་གསམ་ལགས་པར་སན་པའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་

ཁབ་ཅས་བ་བ་ལས་བགད་བ་ས་དང་ལམ་ག་རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་དག་པའ།། །།

བཅ་པ། མཐར་ཕན་འབས་བའ་རང་བཞན་རམ་པར་ཕ་བ།

༡ མཚན་ཉད་ཀ་ཐག་པའ་འབས་བ་གཏན་ལ་དབབ་པའ་སབས།

ཐག་གསམ་འཐབ་བའ་འབས་བ་མང་འདས་ཏ། །རང་བཞན་མང་འདས་

ཆས་རམས་ད་བཞན་ཉད། །འགག་པའ་མང་འདས་བཏགས་པ་མས་སད་ད། །དན་

དམ་མཐང་སམ་ལས་ཐབ་སབ་པ་ཡ། །མ་རགས་མ་སབ་པ་ཡ་རགས་པའ། །མ་

གནས་མང་འདས་སད་ཞའ་མཐར་མ་ལང་། །ཆན་པ་གསམ་ལན་པད་ལར་སངས་

རས། །བང་ཆབ་སམས་ཀས་བསད་ནམས་ཚགས་རགས་པས། །རམ་སན་འབས་

བ་གཟགས་ཀ་ས་འགབ་ཅང་། །ཡ་ཤས་ཚགས་ཀས་བལ་འབས་ཆས་སའ། །ད་

ཡང་འག་མན་ཆན་པར་ལངས་ས་ཡ། །རན་ལས་ཆས་ས་མངན་མཛད་སང་གསམ་ད། །

སལ་སས་གཅག་ཆར་བང་ཆབ་ཚལ་ཡང་སན། །དན་གཉས་མཐར་ཕན་ས་གཉས་

129

ར་བ།

རན་བརན་པ། །དན་ལ་མད་པ་མ་སང་ཡད་པའ་དབངས། །སང་བས་འདད་

རར་སད་ཕར་ཐར་པ་ཡན། །ཟག་མད་ཡན་ཏན་ཀན་ལན་ཆས་ཀ་དབངས། །

དག་པ་གཉས་ལན་ཆས་ཉད་རན་ག་ས། །མཉམ་ཟབ་རག་པ་གཅག་པ་ཡང་དག་

གཙང་། །འད་གསལ་རགས་འབལ་མཚན་ཉད་བརད་དང་ལན། །འགའ་ཞག་

སངས་པ་ཕན་ཚགས་ང་བ་ཉད། །རགས་པ་ཕན་ཚགས་ཆས་ས་རམ་པར་བཞག །

ལངས་ས་སག་པ་བཀད་པར་མཚན་དཔས་བརན། །འཕགས་དང་ཐག་ཆན་ལངས་

སད་རན་མ་འཆད། །འཁར་དང་ཞང་ས་མཚན་ཆས་མཛད་པ་དང་། །ལན་གབ་

རང་བཞན་མད་པའ་མཚན་ཉད་བརད། །ཆ་ཆང་གཉས་སམ་དངས་དང་བཏགས་

པར་དབ། །གཅག་དང་ཐ་དད་ཆ་ཆང་བཞད་པ་གསམ། །སལ་ས་འཁར་བ་ཇ་སད་

འག་བའ་དན། །ས་ཚགས་སལ་པས་དན་མཛད་རན་དང་ར། །ཞང་དས་རང་བཞན་

འཇག་སན་གལ་བད་བརན། །བཟ་ས་མཆག་ག་སལ་སས་མཛད་པ་སན། །རད་བར་

ང་བ་གཙང་དག་བད་དང་རག །ས་གསམ་མཚན་ཉད་ལ་ལ་ལན་པར་གསངས། །

རན་དང་དགངས་པ་ཕན་ལས་མཉམ་པ་ཉད། །རང་བཞན་ཉམས་པ་མད་དང་རན་

གས་རག །ཤས་བ་ཉན་མངས་ལས་སབ་དག་པས་སང་། །བརན་པ་ཡ་ཤས་

ཟག་མད་མཁན་ཚལ་ལ། །གཉས་མད་གསམ་བལ་རག་མད་ཆས་དབངས་ཏ། །

འཛན་མད་ཤས་བ་ཀན་སང་མ་ལང་ལར། །སམ་པ་དག་པ་སད་ཞ་མཉམ་པ་ཉད། །

ཇ་སད་སར་རག་ཏང་འཛན་གཟངས་ཀ་ས། །དཔག་མད་ཐབས་མཁས་རལ་རལ་

བ་བ་གབ། །ཐས་སགས་སངས་པ་ཆས་འཛན་མཉམ་ཉད་བསམ། །ཆས་སན་

དན་བསབས་པ་ལས་ད་དག་འབང་། །ཀན་གཞའ་སང་གསལ་ཉན་ཡད་ཡད་ཤས་

དང་། །ས་ལ་གནས་འགར་ཟག་མད་ང་བ་ཉད། །གཉས་ར་ས་གཉས་བ་གབ་སལ་

སས་བསས། །བ་ལས་འདས་ཕར་ཡད་མད་སས་ལས་གལ། །ཆས་ཉད་སང་མད་

130

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རན་འབལ་སང་ཚལ་ཙམ། །མཁན་པའ་ཚལ་ཡང་བསམ་གས་མ་ཁབ་བ། །ཡན་

ཏན་མཐའ་ཡས་བས་ན་བལ་སན་གཉས། །དན་དམ་བལ་བའ་ཡན་ཏན་སམ་ཅ་

གཉས། །གནས་དང་རམ་སན་དབང་ཁམས་མས་ཀན་འག། །ཀན་བང་རས་དན་ས་

འཆ་ཟག་པ་ཟད། །མཁན་པའ་སབས་བཅ་སབ་འཇམས་ར་ར་བཞན། །བང་ཆབ་

ཟག་ཟད་ལང་དང་ངས་འབང་ལམ། །དན་གཉས་སན་ལ་མ་འཇགས་སང་ག་འད། །

སད་དང་རགས་པས་བསས་དག་མཛད་མཁན་གསམ། །གཞན་དང་མ་འདས་བཅ་

བརད་མཁའ་དང་མཚངས། །རས་པར་ཟག་མད་ས་ཚན་ཉར་གཅག་ས། །བང་ཆབ་

ཕགས་མཐན་ཚད་མད་རམ་པར་ཐར། །སམས་འཇག་ཟད་པར་ཟལ་གནན་ཉན་

མངས་མད། །སན་མཁན་མངན་ཤས་ས་ས་ཡང་དག་རག །ཐམས་ཅད་དག་བཞ་

དབང་སབས་མ་འཇགས་བཞ། །སང་མད་དན་ཉ་བསལ་མད་བག་ཆགས་བཅམ། །

ཐགས་ར་ཆ་དང་མ་འདས་ཀན་མཁན་ན། །གཟགས་ས་རམ་གཉས་མཁའ་དང་ཆ་ཟ་

ལར། །སང་ལ་མ་གབ་རམ་སན་ཡན་ཏན་ན། །ལགས་གནས་འཁར་ལས་མཚན་

སགས་ས་གཉས་དང་། །ཟངས་མདག་སམ་མཐ་ལ་སགས་བརད་ཅ་ས། །སས་

བ་ཆན་པའ་མཚན་དཔ་རམས་ཀས་སས། །ཚངས་པའ་གསང་དབངས་ཡན་ལག་

དག་ཅ་ལན། །ཕན་ལས་ལན་གས་གབ་ཅང་ཕགས་རས་མད། །གཅག་འདས་རན་

མ་འཆད་དང་ས་ཚགས་ཐབས། །སལ་པར་འཚམས་ཤང་ཡངས་ས་སབ་པ་ས། །

གདལ་བ་ལམ་བརན་མཐ་རས་ལམ་དངས་དང་། །མཐར་ཕན་དག་ལ་འགད་ཕར་

མདར་བས་ན། །ལན་གབ་རན་མ་འཆད་པ་གཉས་ས་འད། །མཚན་ཉད་ཐག་པའ་

འབས་བ་གཏན་ལ་དབབ་པའ་སབས་ས།། །།

༢ སགས་ཀ་ཐན་མང་ག་དངས་གབ་གཏན་ལ་དབབ་པའ་སབས།

131

ར་བ།

སགས་ཀ་རམ་གཉས་འབས་བ་ཐན་མང་མཆག །འདས་པར་སགས་དང་

ཡ་ཤས་གབ་པ་གཉས། །དས་ཀ་འཁར་ལར་དབང་བདན་གབ་པ་གཅག །གང་

མའ་ལམ་གནས་གབ་པ་གསམ་ད་གསངས། །བསད་རམ་རད་ཀ་སར་བས་གནས་

སབས་ཀ། །ལས་དང་དངས་གབ་ཆང་འབང་ཆན་པ་རམས། །གཙ་བར་འགབ་ས་

ཞ་རས་དབང་མངན་སད། །ར་བའ་ལས་བཞ་ཡན་ལག་རབ་འབམས་དང་། །ཞ་

རས་དབང་དགག་བསད་བསད་རངས་རངས་ཏ། །ལས་ཆན་བརད་དང་བཅ་གཉས་

གགས་རམས་ས། །ཆང་ང་རལ་བ་མག་སན་ས་འག་ག། །མཁའ་སད་མ་སང་འཆ་

མད་ནད་འཇམས་སམ། །རལ་ག་མག་སན་རལ་བ་རང་བག་དང་། །བཅད་ལན་

མཆལ་ལམ་དངལ་ཆ་ས་འག་བརད། །བསས་པའ་རད་ད་རལ་ག་རག་པ་བཅད། །

བདད་ར་རལ་བ་ར་ཙ་སན་རང་མགགས། །གཞན་ད་འཁར་ལས་སར་སགས་མང་

གསངས་ཀང་། །རས་ལས་ལངས་སད་རག་པ་འཛན་པར་འད། །འབང་པ་ཐན་

མང་དད་ཐབ་སད་པ་ཡས། །འདད་པའ་རག་འཛན་འདད་ལར་སལ་བ་མཉམ། །

རག་སགས་དངས་གབ་ཀན་བད་ཚ་ལ་དབང་། །ཕ་ཡང་བདག་པར་གར་དང་གར་

ཡང་ཕན། །མཆད་འས་འདད་རར་སར་ཅང་དགའ་མགར་གནས། །དབང་སར་

འཇག་རན་དབང་ཕག་བརད་དང་ལན། །ཁམས་འདར་འངས་ཡང་ཕལ་པས་མཐང་

བ་མན། །ཆན་པ་འདད་ཁམས་རག་འཛན་མཆག་རམས་དང་། །སས་མད་སད་

ལས་གཟགས་ཀ་རག་པ་འཛན། །གཟགས་ཁམས་སལ་མཉམ་ཡན་ཏན་གང་ལས་

འཕགས། །ལས་དངས་མ་འབང་སལ་པས་འག་དན་མཛད། །རག་འཛན་ལམ་གས་

ཚ་ལ་དབང་བ་ཐབ། །རག་འཛན་ཚ་ཡས་སངས་རས་སབ་པ་ཡན། །དངས་གབ་ད་

འབལ་མཁའ་སད་ཆན་པ་ན། །ཕ་མའ་གཟགས་སགས་ཡན་ཏན་བརད་དང་ལན། །

རགས་པ་མངན་གར་རང་སང་རམ་དག་ཞང་། །ཆང་ང་གཟགས་ཁམས་བཅ་བདན་

132

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འདད་ལ་དག །མ་ཡལ་ངས་མད་རལ་འབར་དག་པས་མཐང་། །ལས་མ་སངས་དང་

སངས་པས་སང་བ་ས། །གནད་སན་སབ་པས་ཁད་སགས་འཕལ་སང་དང་། །སམ་

པས་བགད་རམས་འཇའ་ལས་ཏང་འཛན་ལ། །སད་ཕར་ས་ལམ་གང་འཕལ་བཙན་

ས་ཟན། །སགས་ཀ་ཐན་མང་ག་དངས་གབ་གཏན་ལ་དབབ་པའ་སབས་ས།། །།

༣ ར་ར་ཐག་པའ་མཐར་ཐག་ག་འབས་བ་གཏན་ལ་

དབབ་པའ་སབས།

ཟག་མད་ཚགས་གསམ་གས་བསབས་འབས་བའ་རད། །མཐར་ཐག་མཆག་

ག་དངས་གབ་ཕག་ར་ཆ། །ང་བ་དབགས་འགག་ཁ་རལ་བརན་པ་ལས། །ཟ་ཉ་ས་

གཅན་སབ་བལ་ར་ར་གསམ། །ཨ་ཝ་ར་མཉམ་ཟང་འཇག་ས་གཉས་པ། །མཚན་

ག་རམ་གངས་གཙ་བ་ཉ་ཤ་ས། གཞན་ཡང་སང་ཕག་བཅ་ལ་སགས་པས་བསན། །

དངས་ཉད་ར་ར་འཆང་ཆན་བཏགས་པ་བ། །ས་མའ་ས་དང་ཟང་འཇག་སམས་ཅན་

ཏ། །ད་མ་ཅན་དང་ད་མད་ཡ་ཤས་ས། །ད་ར་མངན་བང་མ་དག་ས་ལས་རན། །ང་

བ་རང་བཞན་བརད་ཅ་སངས་པ་ཡ། །མཐང་ལམ་ཡ་ཤས་འཇག་ཚལ་ཟ་ཉ་ལ། །

སང་མཆད་ཉ་ནབ་ཐབ་པའ་ཡ་ཤས་བསམ། །ས་རངས་དས་ས་བང་ཆབ་ཕའ་མངན་

བང་། །དམར་ཐག་ཆད་དས་ཚགས་དང་ཤར་དབང་ག །ཡ་ཤས་རན་གམས་ཐ་

རངས་དན་དམ་མཐང་། །ནང་ག་མངན་བང་ཐག་ལ་འབང་བའ་ཁམས། །འཚང་

རའ་དས་ས་ཡ་ཤས་རང་འད་ཁད། །ཕར་ཕན་ལམ་ཡང་མཐར་ཐག་འད་ལ་ལས། །

མདར་ན་ས་ལས་གབ་ནས་སད་པ་ལ། །བརན་ཏ་བསམ་གཏན་གཉས་ཀ་འད་

གསལ་ལ། །མངན་བང་གཉས་ཚང་དན་ག་འད་གསལ་མཐང་། །གཉས་སང་དག་

133

ར་བ།

པའ་ངང་ལས་སང་བ་གསམ། །ལགས་ཟག་ཤར་བས་སབ་པའ་ཟང་འཇག་འགབ། །

ལང་འཇག་ཡད་ཅང་ས་བཅ་རགས་ནས་སང་། །འཁར་འདས་ཀན་བང་རམ་བཅས་

རམ་མད་དང་། །གཟང་འཛན་རག་ཆད་སང་ཉད་སང་ར་ས། །ཐབས་ཤས་ལག་

བཅས་ལག་མད་བདག་མད་གཉས། །ས་ལས་འད་གསལ་རལ་རས་བདན་གཉས་

དམགས། །གཉད་སད་མཉམ་རས་དངས་དང་དངས་པ་མད། །དན་པ་དན་མན་པ་

བད་སང་བ་དང་བད། །བསད་རགས་དག་དང་མ་དག་གཟགས་གཟགས་མད། །

ཟང་འཇག་ཉར་གསམ་ཡན་ལག་ས་གཅག་ཚང་། །གཞན་ཡང་དབང་དང་གཟངས་

ཀ་ས་སགས་བརས། །མདར་ན་སང་སང་ང་བ་གཅག་གར་པ། །ས་དང་ཡ་ཤས་

དབར་མད་ཟང་འཇག་ག །ད་ཐབ་འཆ་མད་ཡ་ཤས་ས་ལ་བརན། །ངས་པར་འཚང་

ར་གཞན་ཡང་ས་མཚམས་མང་། །དཔ་ཡ་འད་གསལ་མཐང་ནས་བར་ད་ཚན། །

དན་ག་འད་གསལ་ཚ་འདར་འདའ་བ་ས། །བསད་རམ་མཐར་ཕན་སང་མཆད་རག་

པ་སས། །ས་བ་རང་མར་ངས་པར་འཚང་རའ། །ས་མ་ཆ་ཟ་མག་ཡར་སག་ར་

དང་། །ར་ལམ་བག་ཆ་མག་འཕལ་ད་ཟའ་གང་། །འཇའ་ཚན་གག་དང་ཆ་བར་མ་

ལང་གཟགས། །ར་རའ་ས་ཡ་མཚན་དཔ་བཅ་གཉས་ས། །ཕང་པ་མ་ཉམས་ཡ་ཤས་

ས་ཙམ་ས། །ཉམས་པ་རག་པ་འཛན་པའ་ཡ་ཤས་ས། །ཏང་འཛན་མངན་ཤས་ས་

ཚགས་འག་དན་སད། །འདད་མད་བད་བ་ཆར་སད་ཚ་ཚད་བརལ། །ཡད་ཀ་ལས་

ཏ་ཁད་པར་བདན་དང་ལན། །ཐ་མལ་ས་གསམ་འགགས་ནས་ཡ་ཤས་ས། །རམ་

པ་ཐམས་ཅད་ལངས་ས་ཆ་མཚངས་ཀ། །རན་ལ་མ་སབ་ཟང་འཇག་མངན་ད་བད། །

དས་ཚད་ཕ་ནང་མངན་བང་མཐར་ཐག་སབས། །མཆད་པ་ལས་བཅས་རག་མའ་

སས་བ་གབ། །ང་བ་ཁབ་རག་མཚན་ཉད་སང་རགས་ཆ། །ཟང་འཇག་ཡན་ལག་

སམ་ཅ་ར་དག་ས། །ལངས་སད་རགས་དང་ཁ་སར་བད་བ་ཆ། །རང་བཞན་མད་

134

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དང་སང་ར་རན་མ་འཆད། །འགག་མད་ཡན་ལག་དབང་ག་ཡ་ཤས་ཉད། །ལམ་

དས་གམས་པས་ས་ཡང་བདན་ལན་འཐབ། །ཁམས་དག་ཉ་ཟ་དག་པའ་ཡན་ཏན་

བརད། །རག་པ་མ་གདང་བསལ་དང་གཅག་པ་བད། །ད་མད་དགའ་བ་ཡད་དང་

ར་བརད་མང་། །གསང་གསམ་ར་འཕལ་ཀན་འག་གནས་དང་འདད། །སད་པའ་

དབང་ཕག་ཕ་ཡང་གང་ལས་འཕགས། །སས་པ་ཀན་བལ་སང་ཉས་སངས་རས་ས། །

ར་ར་བཙན་མའ་བ་ག་འཚང་རའ་གནས། །ས་ཡ་ང་བ་ཡ་ཤས་དཀལ་འཁར་ཏ། །

ཟང་འཇག་གཅག་པ་ཆས་དང་གཟགས་ས་གཉས། །ར་ར་གསམ་དང་ལན་ཅག་སས་

བསན་བཞ། །རགས་ལའ་ས་ལ་ཁབ་བད་བསན་པས་དག །ས་བཞར་ཐགས་གསང་

ས་དང་ཡ་ཤས་ཀ། །དབ་བས་བཅ་དག་ལ་སགས་ད་མར་འགར། །ཆས་ས་མཉམ་

ཉད་ད་བཞན་ཉད་རང་བཞན། །ཆས་ལངས་རགས་སད་ཡན་ལག་བཅན་མཐར་ཐག །

སལ་ས་ལན་གས་གབ་པའ་ཕན་ལས་ཏ། །གཟགས་ས་གཉས་པ་བར་དན་གཉས་ས་

ཡད། །གནས་སབས་རམ་བཞ་སབ་བལ་གར་པ་དང་། །རང་རལ་ཁ་བ་རམ་ཤས་

དག་པ་བཞ། །འདས་མ་བས་དང་གདང་མད་སང་རས་སལ། །བད་བ་ཆན་པ་ཟང་

འཇག་རང་བཞན་ན། །ཕང་ཁམས་ཉར་གཅག་གནས་འགར་དཀལ་འཁར་པའ། །

རགས་ཀ་དབ་བས་དཀལ་འཁར་མཐའ་ཡས་འབང་། །བས་བ་རགས་ཆང་དག་བཅ་

ར་ལ་པ། །སད་བད་རལ་བ་ལ་ས་རགས་ན་བར། །རགས་ཆན་ལ་ལ་རགས་ཆང་

ལ་ལ་དང་། །ད་ལ་ཡམ་བཞས་དབ་བའ་བར་ལ་སགས། །གངས་མད་རམ་འགར་

ཁམས་དག་སབ་བལ་བའ། །རགས་དག་ད་ཡང་ལའམ་གསམ་ད་འད། །གཅག་

པའ་ཉམས་ཀས་ད་མའ་གར་མཛད་ད། །གཞ་དས་ལས་ངག་སམས་ཀ་རང་སང་

ཕར། །འབས་དས་རགས་རམས་བད་ཆན་རང་བཞན་ཉད། །ཡ་ཤས་དག་ལ་རམ་

དག་ཐན་མན་ལ། །ཡང་ན་ཟབ་རས་ཁབ་རག་བད་དང་ས། །ཟང་འཇག་བདན་ཏ་

135

ར་བ།

ཟབ་པ་རང་བཞན་མད། །རང་རག་འཕལ་འབ་མད་ཅང་རམ་མ་རག །གསལ་བར་

སང་བའ་མཚན་ཉད་ལ་དང་ལན། །ར་ཆ་བསད་ནམས་ཡ་ཤས་ཡལ་དམགས་འཇག །

ཕན་ལས་རམས་སགས་ཁབ་པ་ཡལ་དས་རད། །སང་ཉད་མཉམ་ཉད་རག་པ་རན་

མ་འཆད། །འགག་མད་མཚན་མད་མ་འགར་བསམ་མ་ཁབ། །བད་བ་ཁ་སར་རང་

བཞན་སང་ར་གསམ། །ཡད་རང་ཐམ་དང་ཞ་བ་འཛག་མད་བདན། །ས་ན་སང་པ་

ལས་སས་སག་བསལ་འགག །ཕན་དང་མ་གཡ་ཡད་དང་རང་ག་ལས། །སད་ཅག་

སལ་དང་མཚན་དཔའ་བདག་ཉད་བདན། །ཟང་འཇག་གཉས་མན་མ་རག་ཇ་ལར་

བར། །ཞགས་དང་སང་མད་དན་མཛད་མ་གཡ་དག །གཞན་ཡང་ཤས་བཅ་རམ་

དག་འཆང་སགས་ས། །ཡན་ཏན་ཕན་ལས་གང་ད་བཤད་ལས་ཤས། །མདར་ན་

ཆན་པ་གསམ་དང་ཆས་གཉས་ཏ། །རན་གས་རག་ལ་མཁའ་ལར་ཁབ་པའ། །ར་ར་

ཐག་པའ་མཐར་ཐག་ག་འབས་བ་གཏན་ལ་དབབ་པའ་སབས་ས།། །།

༤ གསང་སགས་ས་འགར་ལགས་ཀ་འབས་བ་བ་བག་ཏ་གཏན་ལ་

དབབ་པའ་སབས།

ས་འཕལ་ལགས་ས་ཤས་བ་འབས་བའ་རད། །གཞ་ཉད་ཇ་བཞན་མངན་

བས་སང་ཐབ་བལ། །ས་དང་ཡ་ཤས་དཀལ་འཁར་ངང་གས་སང་། །མཚན་ཉད་

མ་སངས་མཐའ་བལ་རལ་ཀན་ག། །དགངས་པ་ར་མཉམ་ཆ་ལ་ཆ་བཞག་ལར། །

མཚན་ག་རམ་གངས་བདར་གཤགས་སངས་རས་སགས། །ང་བ་ཀན་ཏ་ས་སགས་

བསམ་མ་ཁབ། །རམ་གངས་ཆས་ས་ལངས་ས་སལ་པའ་ས། །མ་འགར་ར་ར་

མངན་བང་ས་ལ་ས། །ས་མད་དན་དང་དགངས་བར་བརད་པ་ཚག །དབར་མད་

ར་ར་རག་བན་གསང་ལའ། །མ་རག་མཉམ་ཉད་འག་སལ་མ་ཕད་པ། །ཅར་ཡང་

136

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མཁན་པའ་ཡ་ཤས་ཐགས་མཆག་ལ། །རམ་དག་ཞང་ཁམས་ཚད་བལ་གཞལ་མད་

ཁམས། །གསལ་དག་འད་ཟར་ཁད་པར་འཕགས་པའ་གདན། །དགས་རར་ལངས་

སད་ཡན་ཏན་རམ་པ་ལ། །ཞ་རས་དབང་དག་ལན་གབ་ཕན་ལས་ཏ། །ས་གསམ་

ཐགས་ཡན་མཛད་པར་བཅས་ལ་འད། །ད་ཡང་ས་དང་ཡ་ཤས་གཉས་ཡན་ཏ། །ས་

ལ་ལན་གབ་གཅག་ལས་ཐ་དད་སང་། །གཞ་དན་སར་བའ་ཀན་གཞ་ཉན་ཡད་ཡད། །

ས་ལ་གནས་འགར་བརན་པ་ཡ་ཤས་ལ། །འབས་ཆས་ཉར་ལ་དག་པའ་ཡན་ཏན་

ད། །འད་ཕར་དབར་མད་ལན་གབ་ང་བ་ཉད། །རག་མད་རང་གསལ་གཟགས་

ཚལ་གསམ་གས་གཟགས། །རག་རན་རང་བཞན་ཤགས་དང་གསལ་བཏབ་ཡལ། །

འཕད་ནས་ཐགས་ར་སས་ཏ་ནར་བ་ལར། །རག་མད་ལན་གས་གབ་པའ་འག་དན་

མཛད། །ཆས་ས་ང་བ་མཚན་ཉད་བན་རབས་གསམ། །ལངས་ས་སད་བ་ཡལ་དང་

སད་བད་ཐབས། །སལ་ས་གདལ་བ་འདལ་བད་མཚན་ཉད་དང་། །སགས་ཀ་ཁད་

པར་རལ་བ་གཡང་གས་ཕས། །ར་ར་ར་མར་དབང་པའ་བ་བག་གས། །ཐ་མ་སད་

པ་བར་དར་འཕ་མཐད་ད། །རང་བཞན་སལ་སའ་ཞང་ད་དབགས་ཆན་འབན། །

འབང་རམས་ཐམ་པ་བཞ་ལན་ཆས་ཉད་ལ། །ཤར་ལགས་བརད་དང་རས་དན་

མངན་པར་ཤས། །གཟངས་དང་ཏང་འཛན་འབང་ཚ་དབང་པའ་རམ། །ཉ་ཤ་དང་

མཐན་ཐམ་ལགས་བརད་ཀས་གལ། །རབ་རམས་མཁའ་འག་རག་འཛན་མ་ཕང་

དང་། །ནམ་མཁའ་ལ་བར་གདད་མའ་ཟད་སར་དངས། །ཀན་ཀང་རན་ཆན་གསང་

བའ་སགས་ས་གཅག །ས་ཡ་འབལ་མད་བང་ཆབ་ས་གསམ་ག། །ང་བ་ཀ་དག་ལན་

གབ་གང་འདལ་འབང་། །ངས་ཚག་སང་གསལ་གསལ་རགས་མཐན་པར་སང་། །

མཚན་ཉད་བསམ་བལ་རག་མད་ས་ཚགས་སན། །རང་བཞན་སང་གསལ་འགག་

མད་མངན་པར་སང་། །བཞགས་ཚལ་ནམ་མཁའ་འཇའ་ཚན་ས་མ་ལར། །ཞང་

137

ར་བ།

ཁམས་ཀ་དག་ཡ་ཤས་སད་བཅད་སང་། །གདལ་བ་རམ་དག་རང་སང་འག་བ་དག །

ཀན་ཀང་ཕན་སམ་ཚགས་པ་ལ་ལ་ལན། །བད་ལས་མ་གཡ་ལན་གབ་ཆ་ཟ་བཞན། །

གདང་ཚད་སས་བལ་རང་གསལ་དན་གཉས་གབ། །དབ་བ་ས་གསམ་མ་ཟད་རན་

འཁར་ལས། །ཆས་ཀ་རམ་གངས་བཅ་ལ་སར་ངས་ས། །བ་བག་རམ་འཕལ་རང་

བཞན་ཆས་ས་ཡ། །ཆས་ལངས་སལ་སགས་དག་ཕག་ར་ར་ལ། །ཞང་གནས་ཏང་

འཛན་འཁར་དང་བསན་པ་དས། །ཡ་ཤས་གདད་ནས་མཁན་ཆ་སང་པར་གནས། ། ཡ་

ནས་གསལ་ཞང་རགས་པས་མངན་གར་ཤས། །ཆས་ས་གཞར་གནས་ཉ་ལར་འཆར་

གཞ་བད། །ཡ་ཤས་གསམ་ལན་གཏང་གསལ་རང་མལ་གནས། །ལངས་ས་མཚན་

ཉད་འཛན་པས་གཟགས་བརན་སན། །ཡ་ཤས་ལ་ལས་དབ་བས་ཉ་ཤ་ལ། །སལ་ས་

ཀན་ཁབ་གདལ་བའ་དན་ཀན་མཛད། །ཇ་ལ་ཇ་སད་གཉས་གཉས་མཁན་པས་བཞ། །

མདར་ན་ཁད་ཆས་དག་ལན་བམ་པ་སར། །འཁལ་ཏ་རང་དན་དབངས་ས་རགས་ནས་

ཀང་། །གཞན་དན་རང་སང་ལངས་སར་བཞངས་པའ་རལ། །དག་དང་མ་དག་ཞང་

ད་འདལ་བད་ཀ། །ཕན་ལས་ལན་གབ་རན་མ་འཆད་པར་འབང་། །གསང་སགས་ས་

འགར་ལགས་ཀ་འབས་བ་བ་བག་ཏ་གཏན་ལ་དབབ་པའ་སབས་ས། །ཐག་པའ་ས་

ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་བསབ་པ་གསམ་ལགས་པར་སན་

པའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཅས་བ་བ་ལས་མཐར་ཕན་འབས་བའ་རང་བཞན་

རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་བཅ་པའ།། །།

མཐར་མར་དག་བ་འཇག་ག་དན་དང་།

རམ་པའ་དགས་པ་དང་སན་བང་།

མངན་པར་རམས་ཏ་སམས་ནས་བརམས་རམས་ཀང་། །ཕགས་རའ་མག་

138

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དང་ཕགས་ལང་དབང་གར་ན། །མ་སངས་བས་པས་འཐར་རད་བསས་པ་ཡས། །

མཁས་རམས་མག་བ་སད་པར་ཅ་ས་ནས། །ད་ལ་ན་ཡང་བསན་ཞབས་དག་སང་

གཟགས། །ཆས་ཀ་ཁངས་ཙམ་ཇ་བཞན་མ་ཤས་ན། །མཚན་ཉད་ཕགས་རར་

རགས་པ་ག་ལ་ཞག །ད་ལའ་སན་ད་འགར་སམ་ལགས་པར་སར། །སར་མ་གགས་

དང་འགན་ཕར་བརད་མན་ཀང་། །དང་སང་ས་བ་བ་དང་བརན་འགས་དམན། །

གཞང་ལགས་ར་མཚའ་ཕ་མཐར་བརལ་མ་ནས། །རང་འདར་ཕན་སད་ཐག་ས་ཉང་

ངར་བསས། །གཞང་ཆན་འགའ་ཞག་བང་བར་ཀག་རམས་ཀང་། །ཤས་བ་ས་ལ་ག་

ཚམས་བ་ཡས་བརལ། །རག་གནས་ཕ་མའ་ལམ་ལ་ངལ་བ་རམས། །གསང་རབ་

ར་ཆན་ལ་བའ་བ་མག་བརལ། །ད་དག་བདག་གས་ཇ་བཞན་རགས་མན་ཀང་། །

མང་ད་ཐས་དང་དམ་པའ་གསང་རམས་ལ། །བརན་ནས་གཞན་ཕན་བ་ཡས་སར་བ་

འདས། །ཐབ་བསན་ད་མད་ཡན་རང་གསལ་བད་ཤག །ད་ཡས་འག་རམས་བད་

སད་ཆས་འཕལ་ཞང་། །ཚལ་ཁམས་རམ་དག་ཐས་བསམ་སམས་པ་ཡས། །རད་

སངས་ས་ལམ་མངན་རགས་མཐར་ཕན་ཏ། །ཕམ་གཅག་སངས་རས་ག་འཕང་ཐབ་

གར་ཅག །འགལ་འཁལ་ར་གསམ་ཆས་ཀ་སན་ལན་ལ། །བཟད་བཞས་དག་

ཚངས་མཆག་ཏ་དབགས་དབང་ནས། །བསན་བཅས་འད་ཡང་ཐབ་བསན་ཇ་སད་

བར། །ཉ་ཟ་བཞན་ད་ཀན་སང་ཤས་པ་སལ། །ཅས་པ་འདའང་མང་ད་ཐས་པ་ལས་

བང་བའ་དཀར་པ་རམ་པར་འཕལ་བས་ཐབ་བསན་ཡངས་ས་རགས་པ་དང་། །དར་

འཛན་ག་སས་བ་རས་ས་མ་ཆད་པ་རམས་ལ་དད་པ་དང་དག་པའ་སང་བ་རན་མ་

འཆད་པ་བམས་མགན་ཏའ་ས་ཏ་སགས་ཡངས་འཛན་དམ་པ་མང་པའ་ཐགས་རའ་

ཕག་རང་གས་བསངས་པ། །ཀར་ངག་དབང་ཡན་ཏན་ར་མཚ་ཕན་ལས་ཀན་ཁབ་

དཔལ་བཟང་པའམ། །བ་གས་མཐའ་ཡས་པའ་སས་དཔལ་སངས་ཐབ་བསན་ཆས་

139

ར་བ།

འཁར་གང་ག་ཡང་ཁད་ད་བ་ཀ་ཊ་ཙ་འད་རན་ཆན་བག་ག་མགལ། །ཀན་བཟང་བད་

ཆན་འད་གསལ་གང་ད་སར་བ་བསན་འག་ལ་ཕན་པ་ར་ཆན་པ་འབང་བར་གར་ཅག །

དག་ལགས་འཕལ།། །།

བསས་དན་གསལ་བ་ཤས་བ་སང་བད།

བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཀ་མདར་བསན་དང་དན་བས་གསལ་བ་ཤས་བ་

སང་བད་ཅས་བ་བ་བཞགས་ས། །གསང་ག་དབང་ཕག་དཔལ་ལན་བ་མ་མཆག །ཆས་

ཀ་རལ་པ་སངས་རས་སས་དང་བཅས། །རས་ས་མ་ཆད་རལ་བའ་བསན་པ་དང་། །

དར་འཛན་ཀན་ལ་ས་གསམ་གས་པས་འདད། །ལགས་གསང་དགངས་འགལ་ཡན་

ལག་དང་བཅས་པའ། །ཐག་ས་ཀན་བཏས་གསང་རབ་རན་ཆན་མཛད། །བསབ་

གསམ་ལགས་སན་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཀ། །གཞང་དང་འགལ་པའ་མདར་བསན་

འདར་འགད་བ། །དག་བ་གསམ་ལན་ཐག་མར་ཀད་ཀ་དན། །རམ་པ་ང་བ་རང་

བཞན་བརད་བ་དང་། །རད་བད་གཙར་བས་བསན་བཅས་མང་ད་སས། །ཐག་མར་

ར་བའ་བ་མར་ཕག་བས་ཤང་། །ཐབ་དབང་འཇམ་དཔལ་བརད་པའ་བ་མ་ལ། །

བསབ་གསམ་ཕར་ཕན་གསང་སགས་ལམ་རམ་དང་། །མཐན་པར་བསགས་པས་

བསན་བཅས་ལས་ཀང་རགས། །དམ་བཅའ་ཁད་པར་གསམ་ལན་དགས་འབལ་

བསབས། །བར་ད་དག་བ་གཞང་དན་མདར་བས་ན། །སན་མའ་བསལ་པ་གང་ད་

སང་བའ་ཞང་། །སན་པ་སངས་རས་བསན་པ་ལང་རགས་གཉས། །ཛམའ་གང་ད་

གནས་ཤང་རས་པ་ན། །ཚལ་གནས་ཐས་བསམ་སམ་ལ་རམ་སར་བས། །ལམ་

བགད་འབས་བའ་མཐར་སན་བསན་བཅས་ལས། །ཕ་རལ་ཕན་བཅའ་གངས་ས་

རམ་པར་བཞག །རམ་པ་བཅ་ལ་ཡན་ལག་སབས་བཞ་བཞ། །བཞ་བཅ་བས་ན་

140

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བསབ་གསམ་སན་པར་འད། །རམ་པ་ལ་ལས་ལག་པའ་ཚལ་ཁམས་ཏ། །དག་དང་

བདན་པས་ཤས་རབ་བརད་པ་ཡས། །ཏང་ང་འཛན་ག་བསབ་པ་གཙར་སན་ལ། །

གཞན་རམས་གསམ་པའ་ར་འབས་ཡན་ལག་ག །ཐག་མར་དཀན་མཆག་རན་ཆན་

འབང་བའ་གཞ། །སན་མའ་བསལ་བཟང་སང་བའ་ཞང་བསན་པ། །དང་པའ་

གནས་ལ་སབས་བཞའ་ཐག་མ་ན། །ཞང་ཁམས་སར་བསན་ཐག་ཆན་ལགས་འད་

ལ། །གདལ་བ་འདལ་བད་རན་འབལ་ས་དང་ན། །བ་བག་བན་རབས་སན་ལམ་

ལས་ཆས་ཉད། །ཐབ་པའ་ར་ལས་ཞང་ཁམས་འབང་བར་བསན། །སག་པ་བཀད་

བཞགས་རམ་སང་གངས་ཆན་མཚའ། །ཕག་མཐལ་རལ་ཕན་ནང་ཆད་གཞ་སང་པ། །

མ་ཏག་བརན་པའ་ཞང་དབས་མ་མཇད་ཀ། །སང་གསམ་སན་པའང་སལ་པའ་རམ་

སང་ས། །བཅམ་པ་དང་ལན་གང་བཞ་འད་ལ་སགས། །ཞང་མང་ཆགས་འཇག་

མཉམ་ད་བད་པར་བསན། །གཉས་པ་མ་མཇད་འཇག་རན་ཐག་དམན་དང་། །ཐན་

མང་བཤད་ལ་དང་པ་སད་མས་རམ། །བཅད་རམས་ཡས་རམ་ཆགས་ཤང་བར་ད་

གནས། །འག་ལ་འབས་བ་ལ་སད་ངས་པ་ཅན། །འཛམ་གང་ལས་ས་ར་ལ་གཙ་

བར་སད། །ཐ་མར་དམལ་ནས་རམ་གས་འཇག་ས་སང་། །བར་བསལ་ཉ་ཤ་ཚན་

བཞ་བསམས་པ་ཡ། །བསལ་ཆན་གཅག་ག་ཡན་ལ་རགས་པར་བསན། །གསམ་

པ་འཇག་རན་རམ་གཞག་དས་འཁར་ག། །དགངས་པ་དམགས་ས་བསན་ལ་ཕ་ནང་

གཞན། །དག་པ་གཅག་སར་དཀལ་འཁར་ར་རབ་གང་། །ལས་ས་བཅ་གཉས་ཡལ་

དག་འག་གནས་ཚལ། །ག་ལ་དས་སར་རམས་ན་གཞལ་བའ་ཡལ། །ཚས་ཉ་ཁམ་

ཞག་དས་བཞ་སའ་འཆད་ཚལ། །འཇལ་བད་དས་ཏ་ཚད་ཀ་ཁད་པར་ཡང་། །ཕ་

རབས་ལ་སགས་དས་འཁར་རང་ལགས་དང་། །གཟགས་དས་མང་མཐའ་མངན་

པའ་ལགས་ཀང་བསན། །བཞ་པ་སད་བཅད་འགབ་བད་ར་རན་ན། །བདག་ལས་

141

ར་བ།

བང་སགས་ཕ་པའ་ལག་རག་དགག །ལས་ལས་འཇག་རན་ས་ཚགས་སས་པར་

བསབས། །ལས་ཀ་རན་དཔད་སང་འགར་ཐན་མང་གས། །སད་འགབ་ད་ཡང་བ་

མདས་རང་ས་བན། །ཐག་ཆན་བད་པ་སམས་དང་བད་པ་ན། ། ལས་རང་རམ་ཤས་

ཆས་ཅན་བ་བར་བཞད། །མང་འགར་ཐན་མང་མན་ལས་བཅད་འགབ་ཅང་། །

གཉས་ཀའང་ར་དག་དང་ན་རན་བཞ་ཡས། །འབས་བ་ལར་བསད་མངན་པ་གང་

འག་ལགས། །མཆག་དམན་ཁད་ཕས་ཐན་མང་ཚལ་ད་བཤད། །ངས་དན་དབང་

བས་རན་འབལ་འཁར་ལ་ས། །ད་ཡང་ཚགས་བརད་རམ་སད་འཁར་བ་འགབ། །

བག་ཆགས་གསམ་ལས་འཁལ་སང་རམ་གསམ་ཤར། །ཁད་པར་འད་གསལ་ར་ར་

ར་མའ་ལགས། །ཀ་དག་གཞ་ལས་ལན་གབ་གཞ་སང་ཤར། །རང་ང་མ་ཤས་ལ་

ཚན་ཆས་ས་འཁལ། །ཁམས་གསམ་བ་བག་མངལ་སས་ར་རའ་ལས། །ཀན་རབ་

དན་དམ་ཁབ་བ་ཁད་བད་འབལ། །འཁལ་པའ་སམས་ཅན་སངས་རས་སང་པས་

ཁབ། །ཡ་ཤས་ལས་གནས་ད་ཡ་སང་བ་འཆར། །ལམ་ད་བས་པས་གལ་བའ་ཚལ་

བསན་ཏ། །རམ་པ་དང་པ་ཡན་ལག་བཅས་པའ། །ཞང་ཁམས་ད་ལ་འདལ་བད་

དཀན་མཆག་ག །གཙ་བ་སན་པ་ཇ་ལར་བན་པའ་ཚལ། །གནས་གཉས་པ་ལ་

སབས་བཞའ་དང་པ་ན། །ཕགས་བཅའ་འཇག་རན་ཁམས་ན་དས་གསམ་རལ། །

ཁད་པར་བསལ་བཟང་སན་མ་སང་འབན་པ། །ཀན་ལས་ང་མཚར་མཉམ་མད་

ཤཀའ་རལ། །སན་ཚ་བང་ཆབ་ལམ་ད་གཤགས་པའ་ཚལ། །དང་པར་སན་འཇག་

དན་དམ་ཐགས་བསད་ཅང་། །བར་ད་སད་པ་བཞ་སགས་མཐར་ཕན་མཛད། །

སམས་བསད་ཙམ་གས་ཕར་མ་ལག་པ་ཡ། །དབང་རན་ལག་པའ་གང་ཟག་མཆག་ཏ་

བསན། །གཉས་པ་འཚང་རའ་ཚལ་ལ་ཉན་ཐས་རམས། །ས་ས་རང་རད་པ་ཡས་

ལམ་བགད་དང་། །ཐག་ཆན་དས་གསམ་གཤགས་པའ་ཚལ་སན་སགས། །སགས་

142

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཀང་རད་ས་གང་འག་ཐ་དད་ལགས། །འཚང་རའ་ཞང་ཁམས་འག་མན་དག་གམ་

གསམ། །དངས་བཏགས་ཁད་པར་དག་ཀང་ཞར་ལས་བསན། །གསམ་པ་ཞང་

འདར་མཆག་ག་སལ་པའ་སའ། །མཛད་པའ་གཙ་བ་འཕ་དང་ལམས་ཞགས་

བལམས། །བཟ་གནས་འཁར་དགས་ངས་འབང་དཀའ་བ་སད། །སང་པར་གཤགས་

ཤང་བདད་བཅམ་མངན་སངས་རས། །ཆས་འཁར་མང་འདས་བམས་པའ་ལགས་

ལར་བཤད། །བཞ་པ་ཤན་ཏ་རལ་འབར་རད་ཀ་དན། །ས་དང་ཞང་ཁམས་ཁད་པར་

དབ་བ་ལས། །གདད་མའ་མགན་པ་གཞ་ཐག་བང་ཆབ་ནས། །རང་སང་ཡ་ཤས་

རགས་ལའ་ཚམ་བ་བརལ། །རམ་འཕལ་ར་ར་འཆང་གས་ཞ་བ་བརས། །ཕར་གསལ་

མཆད་པས་ཕད་སང་ལངས་སའ་རལ། །རང་བཞན་འག་འདལ་ས་ཚགས་སལ་སར་

ཤར། །བསལ་ཆན་འད་ལ་སན་པ་བཅ་གཉས་བན། །ས་གསམ་བསན་པའ་བཙས་

གསམ་འཕར་ཞང་འབབ། །མད་སའ་བཤད་སལ་གང་བསང་ཙམ་བས་ཏ། །རམ་པ་

གཉས་པ་ཡན་ལག་བཅས་པའ། །རལ་བ་ད་བསན་ལང་དང་རགས་པ་ཡ། །ཆས་ཀ་

འཁར་ལ་ཇ་ལར་བང་བའ་ཚལ། །གནས་གསམ་པ་ལ་སབས་བཞའ་དང་པ་ན། །ཆ་

འཕལ་གཙ་བ་དམ་ཆས་ངས་འཛན་ཏ། །ང་བ་སབ་སལ་ངས་ཚག་འཛན་པའ་ས། །

དབ་བ་བརད་བ་འགག་ལམ་རགས་པའ་ཆས། །རད་བད་ལང་ལ་བཀའ་དང་བསན་

བཅས་གཉས། །བཀའ་ཡ་ང་བ་དང་ན་དབ་ས་ས། །བསན་བཅས་རམ་པ་པ་དང་

དའ་མཚན་ཉད། །ངས་ཚག་དབ་བ་ཞར་བང་བང་དར་བཤད། །གཉས་པ་ལང་ག་

ཆས་འཁར་བ་བག་དབ། །ཉན་ཐས་པ་རམས་བདན་བཞ་ཁ་ན་དང་། །ཐག་ཆན་པ་

རམས་འཁར་ལ་གསམ་ད་བཞད། །ཆས་འཁར་ང་བ་དང་ན་འཇག་པའ་ཚལ། །

ལང་ག་ང་བ་འཁར་ལའ་ངས་པའ་ཚག །དབ་བ་དང་པ་བར་མཐའ་ས་ས་ཡ། །

མཚན་ཉད་མཚན་གཞ་གནད་དན་དགས་པ་བཅས། །བརད་ཁ་བཞ་སང་ཆས་ཕང་

143

ར་བ།

རམ་གཞག་དང་། །ཐན་མན་གསང་སགས་ཆས་འཁར་རད་ས་བཞ། །ནང་གསས་

གསང་ཚལ་བསམ་ཡས་བཅས་པ་བསན། །གསམ་པ་བཀའ་བས་བང་ཚལ་དང་པ་ན། །

འཕ་བ་སལ་དང་བསན་པ་ཡན་གནས་ཕར། །དག་བཅམ་བང་སམས་ར་ར་འཛན་

རམས་ཀས། །ཐག་དམན་ཐག་ཆན་ར་ར་ཐག་པ་རམས། །ས་སར་བསས་ཚལ་

བསན་པའ་གནས་ཚད་བཅས། །བར་པ་ཆ་ཤས་བས་བས་གཞ་བཅ་སལ། །ཐ་མས་

གཞ་ལ་བཀག་ཅང་གས་པ་ན། །བཅ་བརད་བཀར་བསབས་ས་སད་གགས་བམ་ད། །

བཀད་ཅང་དག་ཐར་མཛད་པའ་ཚལ་རམས་བསན། །བཞ་པ་ས་འགར་བབས་

ལགས་བ་བག་ཏ། །བཤད་ལ་རད་སར་བབས་ལགས་ཆན་པ་གསམ། །ས་གསམ་

གང་གཞ་རལ་བ་དགངས་པས་བརད། །མ་དང་མ་མན་རག་འཛན་བར་ཡ་བརད། །

རལ་པ་ཛཿསགས་གང་ཟག་སན་ཁངས་བརད། །ཨ་ཏ་དང་ན་ཡ་ག་གཞན་གཉས་

ལགས། །ཕ་རད་ས་གསམ་ས་སར་བབས་པའ་ཚལ། །སབ་ས་སན་པ་སད་པ་

གཉར་གཏད་ཅང་། །སས་དང་ར་བཀལ་བཀའ་ཡ་བབས་ཚལ་ཏ། །རམ་པ་གསམ་

པ་ཡན་ལག་བཅས་པའ། །བསན་པ་ད་ཉད་ཛམའ་གང་མཆག་འདར། །ཇ་ལར་

འཕལ་ཞང་རས་པར་འགར་བའ་ཚལ། །གནས་བཞ་པ་ལ་སབས་བཞའ་དང་པ་ན། །

འཕགས་ཡལ་ཉན་ཐས་ཐག་ཆན་ཕལ་ཆ་བར། །སད་སབས་གཉས་ལས་ཉན་ཐས་

གཏད་རབས་བརད། །བསན་བཅས་བཤད་མཛད་དག་འདན་ས་དར་ཚལ། །ཐག་

ཆན་ཐན་མང་སམས་ཙམ་དབ་མའ་སལ། །རན་དག་སགས་དང་བསན་བཅས་གཙ་

བའ་གངས། །ཐན་མན་གབ་ཆན་ས་སས་རད་བངས་ཤང་། །སགས་ག་དར་དང་ད་

ལ་འབང་འགར་ཚལ། །གཉས་པ་རལ་བསན་བད་ད་བན་ཚལ་ལ། །བསན་པའ་

གཞ་མ་ཆས་རལ་མས་དབན་གས། །དབ་བརས་སལ་བཏད་དར་རས་མཛད་པ་

དང་། །བསན་ར་ཆས་འདལ་སད་སད་ཁ་ཆ་ལགས། །ལང་ཆས་འཛན་པའ་བཤད་

144

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རན་ཐན་མང་བར། །འདལ་མངན་ཕར་ཕན་དབ་མའ་ལགས་སལ་གཉས། །ཐན་

མན་སགས་ལ་ཕ་དར་རད་ས་བཞ། །ས་འགར་ས་འཕལ་བཤད་སལ་ས་དང་ལང་། །

བང་ཚལ་བསས་དན་བཀའ་བབ་ངས་འཛན་བཅས། །གསམ་པ་བད་ཡལ་སབ་

བརད་ཤང་ར་བརད། །རང་མ་བཀའ་གདམས་ལམ་འབས་བཀའ་བརད་པ། །

ཤངས་པ་ཞ་བད་སར་དག་བསན་སབ་ས། །ས་སའ་བསན་པ་ངས་བཟང་ནང་གསས་

ཀ། །ལགས་སལ་བང་ཚལ་ཞར་བང་ཕན་ཚགས་བཅས། །བཞ་པ་རག་པའ་གནས་

ལ་ས་ཚད་མ། །བཟ་གས་རས་རག་སན་དངགས་སབ་སར་དང་། །མངན་བརད་

རམས་ཀ་བང་བ་གཙ་སས་ནས། །ཞར་བང་ཤམ་ལ་དང་ར་ལ་ཡལ། །འག་ལང་

སགས་ས་དམ་ཆས་དར་ཚལ་ཏ། །རམ་པ་བཞ་པ་ཡན་ལག་བཅས་པའ། །རལ་

བསན་གནས་ཤང་ད་ཡ་སར་ཞགས་ཚ། །ཡན་ཏན་གཞ་རན་ཚལ་ཁམས་བསབ་པའ་

ཚལ། །གནས་ལ་པ་ལ་སབས་བཞའ་དང་པ་ན། །ཐར་པའ་ལམ་མཁན་དག་བའ་

བཤས་གཉན་ཚལ། །འཐད་སབ་དབ་བ་མཚན་ཉད་འཇག་ལག་དན། །སབ་མའ་

མཚན་ཉད་བསན་ཚལ་དའ་དགས་ཆད། །སག་གགས་སང་ཞང་དད་པ་རམ་གསམ་

སད། །དམ་ཆས་འཆད་ཉན་བད་ཚ་སར་དངས་རས། །དཔན་སབ་གཉས་ཀའ་བ་

བ་ཕན་ཡན་བཅས། །གཉས་པ་སར་བཏང་སམ་གསམ་ངས་བཟང་ས། །བ་བག་

སམ་པའ་ང་བ་ས་དན་དབ། །མ་ཐབ་ཐབ་བད་ཐབ་པ་མ་ཉམས་པར། །སང་ཐབས་

སར་ལ་བ་བག་དགག་སབ་གཉས། །སང་བང་མདར་བསས་ཚགས་གསམ་ལན་

ལགས་སགས། །ཉན་ཐས་ཁ་ནའ་ས་ཐར་སར་བཤད་ནས། །ཁད་པར་བདན་ལན་

ཐག་ཆན་ས་ཐར་ཉད། །དམགས་ས་དབ་ཞང་དན་ག་སང་པ་བས། །སན་ཡན་མདར་

སས་ལམ་རམ་བཅས་པའ། །གསམ་པ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་བསབ་པ་ཉད། །ས་

བའ་ར་རན་སམ་པའ་ང་བ་བཤད། །མཚན་གཞ་ས་ཚལ་ས་མཚམས་རན་དང་ཡལ། །

145

ར་བ།

ཆ་གའ་དབ་བ་ཤང་ར་ས་སའ་སལ། །ཐབ་བད་སང་དང་གཏང་ཚལ་ཕར་བཅས་

སགས། །ཐན་མང་སན་འཇག་བསབ་བ་ད་བསང་ཐབས། །དན་དམ་སམས་བསད་

ར་དང་ང་བ་དབ། །ཆ་ག་རང་བཞན་ངས་བཟང་སན་ཡན་ཏན། །ཐག་ཆན་ལམ་

རམ་མདར་བསས་བཅས་པའ། །བཞ་པ་སགས་སམ་གསར་རང་བཞད་སལ་གཉས། །

ཕ་འགར་ལགས་ལ་རམ་དང་གཅག་ཅར་འཇག །སམ་པའ་ང་བ་དབ་བ་ཐབ་པའ་

ཚལ། །ཐབ་དས་ཁད་པར་འད་ཚལ་ས་བའ་རན། །དམ་ཚག་དངས་ལ་ཐན་མང་ར་

བ་བཞ། །ཐན་མན་བ་སད་རལ་འབར་ས་བ་བག །བ་མད་བརལ་ཞགས་སམ་པ་

དམ་ཚག་གསམ། །ཉམས་པའ་ཚད་དང་ཕར་བཅས་ཉར་ལ་སགས། །ས་འགར་

ཐབས་ཀ་ཐག་པ་ཐན་མང་ད། །ས་དང་ཁད་པར་ལག་པའ་དམ་ཚག་ཆ། །བ་བག་

ཡ་ག་རམ་གསམ་ས་ས་ཡ། །དམ་ཚག་རམ་དབ་ཉམས་དང་གས་བའ་ཚལ། །ར་ར་

ཐག་པའ་ལམ་རམ་ས་འག་བཅས། །སམ་གསམ་ས་དན་གཅག་གཉས་གསམ་ལན་

སགས། །གང་ཟག་གཅག་ལ་གསམ་ཀ་ལན་པ་ན། །ཐ་དད་བཞད་ཚལ་ཕན་ཡན་

མད་ཙམ་ས། །རམ་པ་ལ་པ་ཡན་ལག་བཅས་པའ། །ཁམས་ལ་གནས་ནས་ཐམས་

ཅད་མཁན་པའ་ལམ། །མ་ནར་ཤས་ཕར་ཐས་པས་ས་འདགས་བཅད། །གནས་

དག་པ་ལ་སབས་བཞའ་དང་པ་ན། །ཚལ་གསམ་ལན་པས་ཐས་པ་འཚལ་བ་ལ། །

ཤས་བའ་གཞ་མ་ཡ་གའ་སར་བ་ཡ། །རང་བཞན་ངས་བཟང་ང་བ་ངས་ཚག་དང་། །

རམ་པ་དབ་བ་སར་ཚལ་བཀག་པའ་ཐབས། །འཇག་པའ་གནས་བརད་མཚན་ཉད་

ཞབ་མར་བཤད། །ཐན་མང་རག་པའ་གནས་ཆན་ལར་གགས་པ། །ཚག་ག་འཁལ་

བ་སལ་བད་བར་སད་ན། །རང་བཞན་རན་དང་རམ་འགར་གསམ་ད་འད། །དན་ལ་

འཁལ་བ་ཚར་གཅད་ཚད་མ་ན། །ཡལ་དང་ཡལ་ཅན་ད་རགས་བད་ལ་བས། །

བརད་བ་ཐམས་ཅད་རག་གའ་ཚག་དན་བརད། །ཚལ་གསམ་སང་པ་ལ་ལ་བསས་

146

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པར་བསན། །དན་གཉར་རས་འཛན་བཟ་རགས་མཐའ་ཡས་ཀང་། །ས་གསམ་

བཟ་ལ་ཤས་བ་ཀན་ཀང་འད། །ད་གསམ་ལ་ཡང་མཆག་ཕལ་གཉས་གཉས་ཡད། །

ལས་སག་གས་རག་མཆག་གར་རད་བཞའ་ལས། །མདར་བསན་གས་བ་གས་བད་

གས་བའ་ཐབས། །གས་མཁན་ཚལ་བཞའ་ས་ནས་རས་པར་བཤད། །རག་གནས་

ཆང་བ་ལ་ར་གགས་པ་ལས། །ཀན་རབ་བང་དར་སན་པའ་སར་རས་ན། །ས་དན་

ནང་ག་ངས་པ་ཕ་རལ་ག། །བར་གཞ་ཇ་ལར་བར་ཚལ་རམས་ཀས་རགས། །སན་

ངག་ལས་རན་གཉས་ཏ་སབ་སར་ན། །བཏ་ཛ་ཏ་ང་མཚར་རགས་བད་བཅས། །

མངན་བརད་མང་དན་ས་དང་སབས་དན་ཉད། །ཟས་གར་མཚམས་སར་འཇག་པ་

མཚན་དབས་བསན། །ཚར་མཐང་འཇག་རན་ལམ་ག་རམ་གཞག་ས། །བ་བག་མ་

སགས་བསམ་གཏན་རག་ག་པ། །ཀ་ཀའ་ལགས་སགས་ཐར་འདད་སང་བར་བསན། །

མངན་མཐ་ལ་དང་ཚངས་པའ་ཐག་པ་ལ། །ཡང་དག་འག་བཞས་དག་སག་བང་དར་

བ། །གཟགས་ཀ་བསམ་གཏན་གཟགས་མད་སམས་འཇག་བསབ། །གནས་

སབས་ཕན་ཡན་རམ་འཇག་སན་འགར་བཤད། །གཉས་པ་ཐག་པ་ཆ་ཆང་ཤས་བ་

སའ། །རམ་གཞག་ཐག་མར་ཕ་ནང་ཁད་པར་དབ། །ནང་ག་ཐག་དང་གབ་མཐའ་

དབ་བས་ས། །གཏན་ལ་འབབས་བད་རམ་འབད་ཤས་རབ་དང་། །དབབ་བ་ཐན་མང་

ཕང་ཁམས་ས་མཆད་ལ། །ཀན་བཏས་གཞང་བཞན་རམ་དབ་རས་པར་བཤད། །

མཛད་ཀས་ལགས་ལར་ཤས་བ་གཞ་ལར་བས། །ཐན་མན་འཁར་ལ་ཐ་མར་ཤས་

བའ་གཞ། །སད་པ་ཉར་ལ་མཚན་ཉད་འཇག་ཡལ་ན། །ཆས་ལ་འཇག་པའ་མཚན་

ཉད་གསམ་པ་རམས། །ས་སའ་ནང་གསས་དང་བཅས་ཞབ་ཏ་བཀལ། །ད་ཀན་རན་

ཅང་འབལ་བ་ལས་བང་ཕར། །ས་ཁབ་ཚལ་ད་རམ་གཞག་མདར་བསན་ནས། །ང་བ་

ངས་ཚག་ས་དན་ས་ས་ཡ། །མཚན་ཉད་བད་ལས་རབ་དབ་དན་བས་བ། །རན་

147

ར་བ།

འབལ་ད་ཁ་ན་ཉད་གསམ་སགས་བཤད། །གསམ་པ་མཚན་ཉད་ར་ཡ་ཐག་པ་ལ། །

ཐག་དམན་ཉན་ཐས་ས་དན་ངས་ཚག་དང་། །འཇག་ས་བདན་བཞ་བསང་བ་ངས་

འབང་ཁམས། །ལ་བ་གང་ཟག་བདག་མད་འབས་བ་བཞ། །དབ་བ་གབ་མཐའ་ས་

པ་འབས་བས་ས། །རང་རལ་ས་དན་འཇག་ས་རན་འབལ་ཏ། །བསང་བ་ས་ཐར་

བདག་མད་ཕད་གཉས་རགས། །འབས་བ་ལག་བཅས་ལག་མད་བས་ར་དང་། །

ཚགས་ན་སད་པའ་རབ་དབ་གཉས་ཀས་བསས། །ལ་དང་བསམ་སར་སང་ཐབ་ཁད་

པར་འཕགས། །ཆན་པ་བདན་ལན་སངས་རས་ཐག་པ་ལ། །སབ་བད་བ་ཆན་

བསབ་བ་ཕར་ཕན་དག །དངས་གཞ་ཞ་ལག་བསམ་པ་སར་བཏང་ནས། །བ་བག་གབ་

མཐའ་སམས་ཙམ་ས་ཡ་དན། །ཤས་བའ་གནས་དང་མཚན་ཉད་དར་འཇག་པ། །ར་

འབས་རབ་དབ་བསབ་གསམ་སངས་འབས་ཏ། །གཞ་བདན་པ་ལ་ཐག་ཆན་སད་

པར་བཤད། །དབ་མའ་ངས་ཚག་འཇག་ས་བདན་པ་གཉས། །བསང་བ་བང་སམ་

བདན་གཉས་མ་འཁལ་རགས། །འབས་བ་ས་གཉས་རབ་དབ་མད་སགས་ཟང་། །

བཞད་པ་ས་དང་ནང་གསས་ས་ས་ཡ། །རམ་གཞག་དབ་མའ་བསན་བ་མདར་བསས་

བཅས། །བཞ་པ་གསང་སགས་འབས་བའ་ཐག་པ་ན། །གསར་རང་བཀའ་སལ་

གཉས་ཀ་ས་མ་ལ། །གསང་སགས་ས་སད་གང་ད་བཞད་པ་དགད། །རམ་གཞག་

སར་བཏང་རད་ཀ་རང་བཞན་དང་། །སམ་ཚལ་རད་ཀ་འཆད་ཐབས་གསམ་གས་

བསས། །བ་བག་ཁད་གཞ་སགས་རད་རམ་གངས་བཀད། །མད་སགས་ཁད་ཆས་

འཕགས་བད་བཞད་སལ་བཤད། །ཁད་པར་ཅན་ག་སགས་ཚལ་གཏན་ལ་དབབ། །

ད་ལ་ང་བ་ངས་ཚག་སགས་ཀ་ཚལ། །རད་ཀ་དབ་བ་ས་དང་ཁད་པར་ད། །བ་སད་

རལ་འབར་ས་དན་ང་བ་དབ། །འཇག་ས་དབང་བསར་བསང་བའ་དམ་ཚག་སམ། །

ལམ་ག་མངན་རགས་བསབ་བའ་དངས་གབ་ས། །ས་ལམ་འབས་བའ་རམ་པ་བདན་

148

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རས་བསན། །བ་མད་ས་དན་ང་བ་ངས་བཟང་ནས། །བརད་བ་མ་ལས་རད་གསམ་

དག་ཏ་བསས། །ད་ཡང་ར་རད་ཞ་སས་བཞད་སལ་ག། །རམ་གངས་བདན་དང་

ཁད་པར་ན་ར་ལགས། །གཞ་ལ་ལས་སམས་དངས་པའ་གནས་ལགས་གཉས། །

མཚན་བད་ཨ་ཝ་རམ་བཅ་དབང་ལན་བསབས། །དག་བད་ཐབས་རད་དབང་

བསར་དམ་ཚག་དང་། །ཏང་འཛན་རད་ཀ་སར་བ་བཞ་ཡས་བསས། །དབང་ལ་

བསར་གཞའ་དཀལ་འཁར་འཇག་ཡལ་རད། །སན་འག་དངས་གཞ་བད་ལས་དག་

པ་བཤད། །དམ་ཚག་བསང་བ་དང་ན་བསབ་བ་སགས། །ཏང་འཛན་བསད་རམ་

དཔད་པའ་གནས་དག་དང་། །རགས་རམ་དཔད་གནས་བཅ་གཅག་སར་བར་

གསངས། །ཁད་པར་ར་འབས་རགས་རམ་གསམ་གསམ་དག །སར་བའ་ལས་

བཞ་སད་པའ་གགས་བསན་པས། །དག་པ་མངན་གར་འབས་བའ་རད་ལ་སར། །

རད་བད་རད་ཀ་རམ་དབ་གནས་ལ་དང་། །དངས་པ་བཅ་གཅག་ད་དག་བཤད་

ཐབས་བཅས། །ས་འགར་བརད་བ་ཐག་པ་རམ་དག་ལས། །ནང་རད་ས་གསམ་ས་

སའ་ངས་ཚག་དང་། །འཇག་ས་ལ་སམ་སད་འབས་དམ་ཚག་སགས། །རད་བད་

ཚག་རད་རང་གགས་ཕགས་མཚན་དང་། །རད་ས་སབ་ས་ས་སའ་བཤད་ཐབས་ཏ། །

རམ་པ་དག་པ་ཡན་ལག་བཅས་པའ། །ཤས་བ་ཟབ་ཅང་ར་ཆ་ཐས་པའ་དན། །

བསམ་པས་རམ་པར་ངས་པར་བད་པའ་ཚལ། །གནས་བདན་པ་ལ་སབས་བཞའ་

དང་པ་ན། །རག་དཔད་ཡད་ཀས་བརད་པས་ཤས་བའ་གནས། །འཇལ་བད་གཅས་

པའ་ལའ་མག་ཐན་མང་བ། །དང་དན་ངས་དན་དགངས་དང་ལམས་དགངས་བཞ། །

རན་པ་བཞ་དང་རག་པའ་རམ་གངས་བཞ། །ཐན་མན་གསང་སགས་མཐའ་དག་

ཚལ་བཞས་གཞལ། །གཉས་པ་གཞལ་བ་དམ་ཆས་རན་ཆན་མཛད། །འཁར་ལ་

གསམ་ག་དང་ངས་དཔད་པ་ལ། །ང་བ་ཉད་མད་རལ་འབར་སད་པའ་སལ། །ཐན་

149

ར་བ།

མང་ས་ས་འཕགས་པའ་བཞད་པར་སལ། །ལག་རག་བཟག་ནས་དགངས་པ་གཅག་

ཏ་བསབས། །བདན་གཉས་ང་བ་ངས་ཚག་མཚན་ཉད་ཀ། །རམ་གངས་རབ་དབ་

ཤས་པའ་དགས་པས་དཔད། །གཤས་ལགས་རང་བཞན་ལགས་འབང་འཁར་བ་

དང་། །ལགས་ལག་མང་འདས་རན་འབལ་དན་ལ་བསམ། །གསམ་པ་ལ་བ་རམ་

པར་ངས་པ་ལ། །ལ་བ་རམ་དག་དགས་པའ་ར་མཚན་དང་། །བདག་མད་རགས་

པའ་ཤས་རབ་བསད་པའ་ཚལ། །སན་འག་བཀའ་རགས་ཕག་ར་རམ་བཞའ་ཆངས། །

མཐའ་གཉས་སངས་ནས་དབ་མའ་ལམ་ད་གཞག །དངས་གཞ་བདག་མད་གཉས་

ཀ་དཔད་དན་ངས། །ད་ལས་སགས་ཀ་ལ་བ་ཁད་པར་དབ། །ས་མད་ཟང་འཇག་ལ་

བར་མདར་བསས་ས། །བཞ་པ་བ་ལག་རམ་བཞའ་རམ་ངས་ལ། །ཐས་བསམ་

གནད་ད་སང་བའ་ལག་རས་བསན། །དན་ཆ་རད་དཀའ་དལ་འབར་མ་རག་འཆ། །

ངན་འགའ་སན་བསམ་ཚ་འདར་བ་ལག་ཅང་། །བད་སག་ར་བ་ལས་དང་ད་ཡ་

འབས། །འཁར་བའ་ཉས་དམགས་བསམ་པས་ད་ལས་ལག །བམས་དང་སང་རས་

རང་ཉད་ཞ་བད་དང་། །ས་མད་ལ་དཔད་གཟང་འཛན་བ་ལག་ས། །རམ་པ་བདན་

པ་ཡན་ལག་བཅས་པའ། །བསམ་པས་ཐས་དན་ག་ཞང་མང་བ་ན། །སམ་པས་རད་

ལ་སར་ཞང་ཉམས་བངས་ཚལ། །གནས་བརད་པ་ལ་སབས་བཞའ་དང་པ་ན། །

ཏང་འཛན་ཀན་ག་ས་གཞ་ཞ་ལག་ག །ང་བ་ངས་ཚག་དགས་ཆད་ག་རམ་དང་། །ཞ་

གནས་ཚགས་བསན་རམ་པ་བཞ་ར་དབ། །སམ་ཚལ་དས་གནད་སམས་ཀ་བཞག་

ཐབས་བསན། །གཞང་དང་གདམས་ངག་ལགས་བཞན་ཉམས་ངས་བཟང་། །

བསམ་པ་གབ་པའ་ཚལ་དང་དགས་པ་བཅས། །ལག་མཐང་ཚགས་བསན་རམ་པ་ང་

བའ་དབ། །དཔད་འཇག་སམ་པའ་ཚལ་དང་གབ་པའ་ཚད། །ཟང་འབལ་སབ་དང་

ས་ཡ་རགས་བསས་སགས། །གཉས་པ་མཚན་ཉད་ཐག་པའ་སམ་རམ་ལ། །ཐན་

150

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མང་བ་བ་སན་འགའ་ཡན་ལག་ལ། །བ་བག་ཉན་ཐས་སམ་པ་ས་ཚན་བདན། །

དམགས་རམ་འབས་བ་ང་བ་སབས་ལས་བསས། །རང་རལ་ད་དང་རན་འབལ་ཆས་

ལ་སགས། །ཐག་ཆན་སམ་པའ་གང་ཟག་སན་འག་གཉས། །བསམ་བ་བ་སང་ས་

དང་བ་བག་ཏ། །མཉམ་བཞག་རས་ཐབ་སར་བཞ་མཚན་ཙམ་སས། །གསམ་པ་

གསང་སགས་བ་མད་སམ་རམ་ལས། །རད་གཙར་བད་པ་འཕགས་ཡལ་གབ་པའ་

ལགས། །ཐག་མར་རམ་གཉས་ས་ཡ་རམ་གཞག་ལ། །ང་བ་ངས་ཚག་གངས་ངས་

ག་རམ་དང་། །བསམས་པས་གལ་བའ་འཐད་པ་གསམ་ད་བཤད། །བ་བག་བསད་

རམ་ཡ་ཤས་སབ་པའ་ཚལ། །བསད་བ་སད་བད་སང་གཞ་ལ་དཔད་ཅང་། །མངན་

རགས་ཡན་ལག་ད་ལན་མངན་རགས་སགས། །ཡ་ཤས་ད་ལ་འཇག་ཚལ་རམ་པ་

བཤད། །རགས་རམ་མཚན་ཉད་གསམ་ལན་གཞ་ལམ་འབས། །ར་བ་སང་ཉད་

སང་ར་ཟང་ད་འཇག །ཡན་ལག་ཕ་རད་འདས་པ་གཤད་དམར་ནག །མ་རད་དས་

འཁར་བད་དགས་ས་ཐད་གདན། །སལ་མ་འབང་དང་ད་ཀན་གཅས་པའ་གནད། །

སང་པར་བསས་པ་ཀན་རབ་རང་བན་རབས། །དན་དམ་འད་གསལ་ཕག་ར་ཆན་པ་

དང་། །དབར་མད་ཟང་འཇག་རམ་དབ་སམ་ཚལ་བཅས། །བཞ་པ་མན་ངག་གཙར་

བད་བད་ཡལ་ག། །སབ་བརད་ལམ་སལ་བརད་ཀ་སམ་རམ་ལས། །ས་འགར་མ་

ཧ་ཡ་ག་ས་འཕལ་ལགས། །མཚན་བཅས་ཐབས་གལ་མཚན་མད་ད་བཞན་ཉད། །

ཨ་ནའ་ཐབས་གལ་ངས་རགས་ས་ཡ་ལམ། །ཨ་ཏ་སམས་སར་ལ་བཟ་མཉམ་

བཞག་གཉས། །ཀང་སའ་འགག་དན་གནད་དང་ཚལ་བཞའ་ཉམས། །མན་ངག་

ཁགས་ཆད་ཐད་རལ་གཉས་ས་བསན། །བཀའ་གདམས་ས་ཡ་ཉམས་ལན་ལ་ཆས་

བདན། །བ་བག་མན་ངག་ཐག་ལ་བཅ་དག་ས། །ལགས་གསམ་གཅག་དལ་ལམ་

རམ་བ་སང་བཅས། །ལམ་འབས་འཁར་འདས་ཐན་མང་ལམ་ལ་ལ། །འཁར་ལ་

151

ར་བ།

འཚམས་པ་འཇག་རན་ལམ་གཉས་ཀས། །འཁར་ལ་བསར་བ་འདས་པའ་གབ་

མཐར་སགས། མར་པའ་བཀའ་བརད་དངས་པའ་གནས་ལགས་གཉས། །ལམ་

དང་འབས་བའ་རམ་པས་ཁག་ཕབ་ནས། །ཐབས་ལམ་བ་བ་ཡན་ལག་ཆས་དག་

དང་། །གལ་ལམ་མད་སགས་སང་པའ་ཕག་ཆན་བསམ། །ཤངས་ལགས་ར་བ་སང་

པ་ཡལ་ག་དང་། །མ་ཏག་འབས་བའ་གསར་ཆས་ལ་ལ་སགས། །ཞ་བད་བཀའ་

བབས་དང་པར་གདམས་ངག་ལ། །བར་པར་ར་ས་ཀ་གསམ་ཕ་མ་ལ། །དཀར་

དམར་ནག་ཁད་ཡན་ལག་གཅད་ཡལ་བཅས། །ར་རའ་རལ་འབར་ཡད་ཆས་གསམ་

ལན་གས། །སར་བསམ་སག་འཛན་དན་ཏང་ཡན་ལག་བཅས། །ར་འབས་འབལ་

པས་ཐག་མཐའ་བར་དགར་སར། །ར་ར་གསམ་ག་བསན་སབ་སབ་ཆན་དང་། །

ཞར་བང་ཞ་སས་བཀའ་བབ་དག་ཁད་སགས། །རམ་པ་བརད་པ་ཡན་ལག་བཅས་

པའ། །ད་ལར་བསམ་དན་ཉམས་ས་བངས་པ་ལས། །ས་ལམ་མངན་རགས་རམ་

པར་ས་བའ་ཚལ། །གནས་དག་པ་ལ་སབས་བཞའ་དང་པ་ན། །མཚན་ཉད་ཐག་

པའ་ལམ་ག་ང་བ་དང་། །དབ་བ་ངས་ཚག་དངས་དང་བཏགས་པའ་ཁད། །ཚགས་

སར་མཐང་སམ་མཐར་ཕན་ལམ་ས་སར། །མཚན་ཉད་མཚན་གཞ་དབ་བ་རང་

བཞན་དང་། །ཁད་པར་ཡན་ཏན་བད་ལས་ངས་ཚག་བཅས། །ཆགས་བལ་ས་

བརད་ད་ལས་ཁད་འཕགས་པ། །སངས་རས་ས་བཅའ་ང་བ་མཚན་གཞ་དང་། །

ངས་ཚག་དབ་བ་ཁད་པར་གངས་ངས་ཚལ། །གཉས་པ་ར་ར་ཐག་པའ་ས་ལམ་ལ། །

བསམ་བ་བང་ཕགས་བད་བ་ཆ་དང་སར། །ལམ་ལ་བ་མད་ས་ཡ་དགངས་པ་དང་། །

ཁད་པར་དས་ཀ་འཁར་ལའ་བཤད་པའ་སལ། །གངས་ཅན་མཁས་གབ་ས་མ་ཡངས་

གགས་སའ། །བཞད་སལ་ལམ་ག་རམ་གཞག་སར་བསན་ཅང་། །ས་ཡ་རམ་གཞག་

ཁད་པར་ཕས་ནས་བཤད། །གསམ་པ་ཡན་ལག་བགས་འདན་སད་པའ་ཚལ། །ཐག་

152

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གསམ་ལམ་ག་སད་པ་སར་བསན་ནས། །བ་མད་རད་སའ་སད་ཚལ་བ་བག་ཏ། །

ང་བ་གནས་དང་སད་ཚལ་སགས་ཀས་དབ། །ཐན་མང་སད་པ་གཉས་དང་རག་

བརལ་ལ། །ང་བ་སད་བད་དབ་བ་ག་རམ་དང་། །ཚགས་སད་ས་དང་སད་ཚལ་ཁད་

པར་གསམ། །འཕས་པའ་དན་བཞ་དག་ཤལ་སད་པའ་ཚལ། །གང་མ་ས་ཡ་བཞད་

པ་དག་ཀང་བསན། །བཞ་པ་ས་འགར་ཡ་ག་རམ་གསམ་ལགས། །ཕ་ནང་སར་

བཤད་སར་བསན་མ་ཧ་ལ། །སམས་ལས་ལམ་ལ་འཇག་ཅང་ཚགས་སར་དང་། །

མཐང་སམ་མཐར་ལམ་རག་འཛན་རམ་བཞར་བགད། །མཉམ་རས་ཐབས་གལ་

སད་པ་བརད་རམས་བསན། །ཨ་ན་དབང་པའ་བགད་ཚལ་རམ་གསམ་ལས། །

འབང་ཐས་རལ་འབར་ལས་བསས་ས་ལམ་བགད། །ཨ་ཏ་དབང་བཞའ་དག་སར་ར་

དང་ན། །སང་བཞའ་འཆར་ཚལ་འབས་བའ་ས་བཅ་དག །སད་པ་རན་ག་རལ་

འབར་བསན་པའ་ཐབས། །རམ་པ་དག་པ་ཡན་ལག་བཅས་པའ། །ས་ལམ་མངན་

པར་རགས་པ་མཐར་ཕན་ནས། །འབས་བ་བང་ཆབ་མངན་ད་བད་པའ་ཚལ། །

གནས་བཅ་པ་ལ་སབས་བཞའ་དང་པ་ན། །མཚན་ཉད་ཐག་པའ་འབས་བ་བསན་པ་

ལ། །ཐག་གསམ་འབས་བ་མང་འདས་སར་བསན་ནས། །བ་བག་ཐག་ཆན་ཕ་རལ་

ཕན་པའ་འབས། །སངས་རས་རང་བཞན་ས་དན་རན་བརན་པའ། །ར་འབས་

འབལ་དང་གང་ད་བསབ་པའ་གནས། །གབ་འབས་རན་ས་བརན་པ་ཡ་ཤས་ལ། །

བལ་སན་ཡན་ཏན་རག་ཁབ་ཕན་ལས་རམས། །ང་བ་ས་དན་དབ་བ་སགས་ཀས་

བསན། །གཉས་པ་གསང་སགས་ཐན་མངས་དངས་གབ་ལ། །སར་བཏང་མདར་

བསན་བ་བག་བསད་རམ་གས། །བསབ་བ་ར་བའ་ལས་བཞ་ཡན་ལག་བཅས། །

ལས་ཆན་བརད་དང་བཅ་གཉས་ཀས་མཚན་རམས། །དངས་གབ་ཆང་ང་གབ་པ་

བརད་དང་ན། །འབང་པ་འདད་དང་ཆན་པ་གཟགས་ཁམས་ཀ། །རག་འཛན་ད་

153

ར་བ།

འབལ་མཁའ་སད་ཆ་ཆང་ཚལ། །གསམ་པ་སགས་ཀ་མཐར་ཐག་མཆག་དངས་གབ། །

འབས་རད་མདར་བསན་རང་བཞན་རས་བཤད་ལ། །ང་བ་མཚན་ག་རམ་གངས་

དངས་བཏགས་ཁད། །མངན་བང་རན་དང་ང་བ་འཇག་ཚལ་སགས། །འབས་བ་

སབ་པའ་ཟང་འཇག་གབ་པའ་ཚལ། །ལང་འཇག་ས་མཚན་འཚང་རའ་ས་མཚམས་

དང་། །མཚན་དཔ་ས་ཡ་དབ་བ་ཁད་པར་བཅས། །མ་སབ་རན་དས་ང་བ་མཚན་

ཉད་དང་། །ཡན་ལག་ས་དག་ཁད་ཆས་ས་དང་རགས། །ཡ་ཤས་ལ་དང་བདན་དང་

ཤས་བཅ་ས། །ཡན་ཏན་ཕན་ལས་གང་དང་མཚངས་པར་བསན། །བཞ་པ་འབས་

བའ་རམ་གཞག་ས་འགར་ལགས། །ཤས་བ་འབས་རད་ས་འཕལ་ད་བ་ལར། །

བདག་དན་གབ་ལ་ང་བ་མཚན་ཉད་དང་། །མཚན་དང་ང་བའ་རམ་གངས་རམ་པ་

གཉས། །གཞན་དན་མཛད་ཚལ་ཞར་བང་མད་སགས་ཀ། །སངས་རས་ཁད་པར་

གཡང་སན་གསང་ཉད་བསར། །ཨ་ཏའ་དགངས་པ་དབང་རམ་ཉ་ཤ་གཅག །ཐ་མ་

སད་པ་འབང་རམས་ཆས་ཉད་ཀ། །བར་དར་ཐམ་ལགས་བརད་དང་དབང་པ་རབ། །

ཚ་གཅག་ཟད་སར་ཕན་པའ་གལ་ཚལ་གསམ། །མཐར་ཐག་གལ་ས་ཆན་པའ་རང་

བཞན་ན། །མངན་གར་གནས་ལ་ང་བ་ངས་པའ་ཚག །མཚན་ཉད་རང་བཞན་

བཞགས་ཚལ་ཞང་ཁམས་དང་། །གདལ་བ་བད་ལས་གདང་ཚད་རབ་དབ་བཅས། །

ཡ་ཤས་ང་བ་ངས་ཚག་དབ་བ་གསམ། །ད་དག་དན་ག་སང་པ་གསལ་བ་ས། །རམ་

པ་བཅ་པ་ཡན་ལག་བཅས་པའ། །ཐ་མར་དག་བ་འཇག་དན་ཚགས་བཅད་ན། །

དངས་པའ་རང་བཞན་བསན་ཅང་རམ་དན་ག། །དགས་པ་བརད་དང་ཇ་ལར་རམ་

པའ་ཚལ། །དན་ལན་སན་ལ་བསན་བཅས་དབ་ཞབས་བསས། །ནངས་བཤགས་

ཤས་པ་བརད་པས་ས་གསམ་ད། །ཁབ་ཅང་རག་པའ་དག་ལགས་འཕལ་བའ།། །།

སར་ཡང་བསས་དན་སང་པ་བཤད་པ།

154

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སར་ཡང་བསས་དན་སང་པ་གསལ་བ་ན། །ཐག་མར་དག་བ་ཀད་དན་མང་

སས་ནས། །མཆད་པར་བརད་ཅང་བརམ་པའ་དམ་བཅའ་བས། །བར་དག་གནས་

བཅ་ཡན་ལག་སབས་བཞ་བཞ། །དང་པ་ཞང་ཁམས་སར་བསན་ཐག་ཆན་ལགས། །

མ་མཇད་འཇག་རན་ཐན་མང་བཞད་པར་དབ། །དས་འཁར་ཡལ་དས་རམ་གཞག་

འཇལ་བད་བཅས། །ར་རན་མངན་པ་འཁལ་གལ་རགས་ཆན་ལགས། །གདལ་

ཞང་སད་བཅད་འཇག་རན་རར་བཅས་བཤད། །གཉས་པ་སན་པ་བང་ཆབ་ལམ་

གཤགས་ཚལ། །ཐག་པ་ཆ་ཆང་འཚང་རའ་བཞད་ཐ་དད། །ཞང་འདར་རལ་བའ་

མཛད་པ་བཅ་གཉས་དང་། །ཐག་རའ་ས་དང་ཞང་ཁམས་ཁད་དབ་བཅས། །འདལ་

བད་སན་པ་ཇ་ལར་བན་ཚལ་བཤད། །གསམ་པ་དམ་པའ་ཆས་མཆག་ངས་བཟང་

ཞང་། །ལང་ག་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་བ་བག་ཕ། །བཀའ་བས་རམ་གསམ་ཇ་ལར་

མཛད་པའ་ཚལ། །ས་འགར་རད་དང་སབ་སའ་བབས་ལགས་ཏ། །བསན་པ་དམ་

པའ་ཆས་ཀ་རམ་གཞག་བཤད། །བཞ་པ་རལ་བསན་འཕགས་ཡལ་དར་བའ་ཚལ། །

བསན་པ་བད་ད་ས་ཕར་ཕབས་ལགས་དང་། །སབ་བརད་བརད་སགས་ཇ་ལར་བང་

བའ་ཚལ། །རག་གནས་ཡལ་གཞན་དམ་ཆས་དར་ཚལ་བཅས། །ཁངས་དང་འབལ་

བའ་ར་བད་ཆས་འབང་བཤད། །ལ་པ་བཤས་གཉན་བསན་དང་འཆད་ཉན་ཐབས། །

ཐག་དམན་ཐག་ཆན་ས་ཐར་སམ་པ་དང་། །བང་སམས་བསབ་པ་ཤང་ར་གཉས་

ཀ་སལ། །སགས་སམ་གསར་རང་སམ་གསམ་ས་དན་བཅས། །ཡན་ཏན་གཞ་

རན་ལག་པའ་ཚལ་ཁམས་བཤད། །དག་པ་རག་གནས་ཆ་ཆང་འཇག་རན་ལམ། །

གཞ་ལ་ལ་སགས་ཤས་བ་སའ་རམ་གཞག །མཚན་ཉད་ཐག་པ་ཆ་ཆང་གབ་པའ་

མཐའ། །ར་ར་ཐག་པ་གསར་རང་བཀའ་སལ་ཏ། །ཤས་བ་ཐས་པར་བ་བའ་གནས་

རམས་བཤད། །བདན་པ་འཇལ་བད་གཅས་པའ་ལའ་མག་བཞ། །གཞལ་བ་དང་

155

ར་བ།

ངས་བདན་གཉས་རན་འབལ་ཆས། །ས་ལ་གཅས་པའ་བདག་མད་ལ་བ་དང་། །

སམ་པའ་སན་འག་བ་ལག་རམ་བཞ་ས། །བསམ་པས་ལག་པའ་ཤས་རབ་སད་ཚལ་

བཤད། །བརད་པ་ཏང་འཛན་ས་གཞ་ཞ་ལག་གཉས། །ར་ཡ་ཐག་པ་ཆ་ཆང་སམ་

རམ་དང་། །གསང་སགས་བ་མད་རད་གཙར་བད་པའ་ལགས། །མན་ངག་གཙར་

བད་སབ་བརད་ཤང་རའ་སལ། །སམ་པས་ལག་པའ་ཏང་འཛན་སབ་ཚལ་བཤད། །

དག་པ་མཚན་ཉད་ཐག་པའ་ས་དང་ལམ། །སགས་ཀ་ས་ལམ་རམ་གཞག་ས་བ་བག །

ལམ་ག་ཡན་ལག་བགས་འདན་སད་པའ་ཚལ། །ས་འགར་ནང་རད་བཞད་པ་ཁད་

པར་བཅས། །ཉམས་ས་བངས་པས་ས་ལམ་བགད་ཚལ་བཤད། །བཅ་པ་ཐན་མང་

ཕར་ཕན་སངས་རས་ཚལ། །སགས་ཀ་ལས་དང་དངས་གབ་ཐན་མང་དང་། །ཐན་

མན་མཆག་དངས་ཟང་འཇག་ཕག་ར་ཆ། །འབས་རད་གལ་ས་ས་འགར་བཞད་སལ་

བཅས། །མཐར་ཐག་རམ་པར་གལ་བའ་འབས་བ་བཤད། །མཇག་དན་རང་བཞན་

དགས་པ་བརམས་ཚལ་དང་། །སན་ལམ་ཤས་བརད་ཐ་མར་དག་བའ། །བ་མའ་

དན་ལས་ཐབ་པའ་ལགས་བཤད་ཀ། །བདད་རའ་བཅད་མཆག་བསན་དང་བསན་

འཛན་ལ། །སབ་པས་བསལ་པ་ར་མཚར་འཇག་རན་འདར། །འཚ་གཞས་ཕན་

ལས་ས་གསམ་ཀན་ཁབ་ཤག །

ཅས་པའང་དམགས་པ་མད་པའ་ཐགས་ར་ཆན་པའ་བདག་ཉད་ཁབ་བདག་

བ་མ་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་འཇམ་དབངས་མཁན་བརའ་དབང་པས་བཀའ་ཡས་རས་

ས་གནང་བའ་མད་ལ། །བན་རངས་འད་གསམ་པ་ཀར་ངག་དབང་ཡན་ཏན་ར་མཚ་

ཕན་ལས་ཀན་ཁབ་དཔལ་བཟང་པས་དཔལ་སངས་ཡང་ཁད་ཀན་བཟང་བད་ཆན་

འད་གསལ་གང་ད་སར་བ་དག་ལགས་འཕལ།། །།

༈ ཟབ་རས་ཤས་བ་ཀན་ལ་དབང་འབར་པའ། །ཛ་གང་ཆས་ཀ་ཤང་ར་ཆན་

156

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པ་ར། །རལ་བས་ལང་བསན་བ་གས་མཐའ་ཡས་ཞབས། །འཕགས་བད་གཉས་ན་

དས་གསམ་འབན་དཀའ་དར། །ཐབ་བསན་ཡངས་རགས་ལགས་བཤད་དཀས་གཅག་

ཏ། །བསབས་པའ་སབས་པ་གཞན་ལ་མདགཟགས་ཏ། །ར་བཙན་བ་མ་མཁན་བརའ་

དབང་པ་ཡས། །བསལ་བའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་གཞང་། །མཚན་དང་དན་

མཐན་སན་ཆད་མ་བང་འད། །རས་བལ་བསན་དང་ཐར་འདད་བ་ལན་ལ། །སན་

བཞད་ཐགས་བསད་ཕགས་ས་མ་ལངསབས། །ཆས་སན་ཕ་མའང་སལ་བ་བ་ཡས་

སལ། །འད་ཡས་བསན་ལ་ཐས་བསམ་སམ་གསམ་དར། །གཟགས་སབས་མཆག་

བསན་འཛན་སས་བ་འཕལ། །བསལ་བཟང་ས་ར་རལ་བའ་རག་ལམ་ནས། །མཁན་

གཉས་སང་བའ་བདག་པའ་བརས་གར་ཅག །ལགས་བཤད་ཆན་པ་འད་ཉད་ཀ་སར་

དཔལ་སངས་ཐབ་བསན་ཆས་འཁར་གང་ད་བཞགས་ས་གསལ་བའ་ཚ་ར་རའ་བཀའ་

བཞན་ལགས་པའ་བ་གས་ཀས་གས་པསབརད་པ་བཤད་སབ་ཀ་བསན་པ་དར་ཞང་

རས་པའ་རར་སད་རས།

157

༄༅། །ཤས་བ་ཀན་ལ་ཁབ་པའ་གཞང་ལགས་ཉང་ངའ་ཚག་གས་

རམ་པར་འགལ་བ་ལགས་བཤད་ཡངས་འད་

ཤས་བ་མཐའ་ཡས་པའ་ར་མཚ་ཞས་བ་བ་

ལས་གགས་བམ་དང་པ་

བཞགས་ས།། །།

ཐག་པར་དག་བ་ཀད་ག་དན་དང་། མཚན་སས་ཤང་མཆད་པར་བརད་

ཅང་བཤད་པར་དམ་བཅའ་བ།

ན་མཿཤ་མ་ག་ར་མཉ་ཤ་ན་ཐ་ཡ། ཟབ་ཅང་ར་ཆའ་ས་མངའ་རང་དང་གཞན་

ལ་ཕན་པ་ཕན་སམ་ཚགས་པའ་གཏར། །དམ་པའ་ཆས་ར་མཁའ་དང་མཉམ་པར་

རབ་སགས་བད་སང་ཐགས་ན་བརན་གཡ་ཁབ། །བསམ་ཡས་ཡན་ཏན་ར་མཚའ་

འབང་གནས་རན་ག་ཕན་ལས་རལ་མད་ལན་གས་གབ། །རགས་བརའ་ཁབ་བདག་

དཔལ་ལན་བ་མའ་ཞབས་པད་མ་འབལ་ཚངས་པའ་རན་ད་བཞགས། །ཆན་པ་

གསམ་ག་མཐར་སན་རལ་བ་ཉ་མ་མཛད་པའ་རལ་མ་ཡས། །འཇག་རན་གསམ་

ག་མན་པ་རམ་སལ་ངས་ལགས་ལམ་ག་སང་བ་སན། །ཤས་བའ་ཁངས་ན་ཁད་

མཚངས་གཞན་མད་ཆས་ཀ་དབང་ཕག་ཆས་ཀ་རལ། །དན་ཀན་ཐབ་པ་ཐགས་

ར་ཅན་ལ་ས་གསམ་གས་པ་ཆན་པས་འདད། །དཔལ་ལན་སངས་རས་པད་ལས་

འཁངས་སངས་རས་ཀན་ག་ས་འཕལ་འཆང་། །ནམ་མཁའ་ཇ་སད་འཆ་མད་ལས་

ཀས་རག་ཏ་དན་མཛད་ཡ་ཤས་ས། །བད་བ་ཆན་པ་གསང་ག་ར་ར་པད་ཀ་ར་ཡབ་

158

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཡམ་ཞབས། །སང་ག་ཆ་སས་མཛས་པའ་ཟའ་འབར་བང་ཆབ་ཐབ་ཀང་བརན་པར་

བཞགས། །གང་ཞག་ཁད་མཚན་ར་བར་ལངས་པས་བདད་ས་བ་བའ་ར་མཚན་

བསལ། །ཡ་ཤས་རལ་ག་གཟ་འད་འཕ་བས་ཀན་རངས་ད་བ་ཅག་ཆར་གཅད། །

མཁན་གཉས་སང་བ་བད་བག་སན་པས་ངས་ལགས་རན་ཆན་ས་འབད་པ། །འཇམ་

དཔལ་ཡབ་ཡམ་ཞབས་ལ་འདད་ད་ད་མད་བ་གས་མཆག་སན་མཛད། །འཕགས་

བད་ཐབ་བསན་གསལ་བའ་ཤང་ར་ཆ། །དས་གསམ་བན་དང་ད་ཡ་བཀའ་བརད་

འཛན། །རས་མད་ཀན་ལ་ཟལ་སར་སངས་པ་ཡ། །གས་པ་ཆན་པས་སང་ནས་ལན་

བརད་འདད། །བདག་བ་ཁབ་ཀ་མག་བཞན་ཁན་དག་པས། །ཤས་བ་ནམ་མཁའ་

མཐའ་གཞལ་ནས་མན་ཀང་། །རང་འདའ་སལ་མཉམ་རམས་ལ་ག་བདའ་སད། །

གཅས་པར་བསས་པའ་གཞང་འད་བཀལ་བར་བ། །མཁའ་དང་ཤས་བའ་ཕ་མཐའ་

མཐའ་ཡས་མ་ལས་ས་ཡས་འཇལ་བར་ནས། །འན་ཀང་མཚན་ཉད་ཕགས་མཚན་

ཙམ་གས་མཚན་བ་ཀན་ག་ད་ཉད་རགས། །ད་ཕར་བ་གས་བམ་པར་བཟང་བའ་ཆ་

ཐགས་ཙམ་ག་ར་ཡས་ཀང་། །ཤས་བ་ར་མཚ་ཆན་པའ་ར་མཆག་བ་ལན་རམས་ཀས་

མང་བ་ཡན། །ལང་དང་རགས་པའ་མཐའ་གཅད་ཇ་སད་པ། །དམ་པ་རམས་ཀས་

རབ་ཏ་བསན་པ་དང་། །བ་དམན་དག་གས་རགས་པར་དཀའ་བས་ན། །ཚག་ཙམ་

བཀལ་བས་གཞང་དན་གསལ་བར་བག། །ད་ཡང་ཐར་པ་དང་ཐམས་ཅད་མཁན་

པའ་ག་འཕང་སབ་པ་ལ་ཐག་མར་ཐས་པ་ར་མཚའ་ཕ་རལ་ཏ་སན་པར་བ་ཞང་། །ད་

ནས་བསམ་པ་དང་སམ་བང་ག་ཤས་རབ་ལ་བརན་ནས་རམ་གས་བ་ན་མད་པའ་བང་

ཆབ་བད་བག་ཏ་འཐབ་པར་འགར་བ་འད་ན་རལ་བ་སས་དང་བཅས་པས་ལགས་

པར་གདམས་པའ་ལམ་མ་ནར་བ་ཡན་ཅང་། །ད་ལ་བའ་ལམ་ག་འཇག་ས་ཙམ་ཞག་

རང་འདའ་བ་གས་དམན་པ་རམས་ཀ་བ་ལ་འཆར་བད་བའ་སད་ད་བསན་བཅས་འད་

159

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

འཆད་པ་ལ་དན་གསམ། ཐག་མར་དག་ཞང་མངན་པར་མཐ་བ་ཀད་ཀ་དན།བར་

ད་དག་ཞང་ངས་པར་ལགས་པ་གཞང་ག་དན། ཐ་མར་དག་ཞང་དན་གཉས་གབ་པ་

མཇག་ག་དན་ན། །

དང་པ་ཀད་ཀ་དན་ལ་གསམ། གཞང་ག་ལས་རམ་པར་བཞག་པའམ་ཐ་སད་

རགས་པའ་ཕར་མང་བསན་པ། བརམ་པ་ལ་བར་ཆད་མ་འབང་ཞང་དམ་པའ་རས་

འཇག་ཏ་ཤས་པའ་ཆད་ད་མཆད་པར་བརད་པ། བརམ་པ་མཐར་ཕན་ཅང་དགས་པ་

མཐང་བའ་དན་ད་དམ་བཅའ་བའ། །

དང་པ་མང་བསན་པ་ལ་གསམ། མང་དངས་སད་གཉས་ཤན་སར་ད་བསན་

པ། དའ་དན་བཤད་པ། ད་ལ་ལག་རག་བསལ་བའ། །

དང་པ་ན། ར་གར་སད་ད། ཡ་ན་སར་མ་ཁ་བཿས་མཙ་ཡ་པ་བ་ཙ་ན་རཏ་ཀ་

ཥ་ཏ་ཤཀ་ས་ད་ཤ་ཀ་ཤས་སར་ཛ་ཡ་ས་ར་ཎ་ན་མ། ཞས་པ་ས། ཡལ་ར་ཆ་ཞང་ཆས་

གས་ཀ་གཙ་བ་ཁ་དག་དཀར་པ་ལ་བད་པས་ར་གར་རམ་སངས་རས་འཕགས་པ་བན་

པའ་ཡལ་འཕགས་ཡལ་ད་གགས་པར་ལགས་སར་རང་བཞན་ཟར་ཆག་ཤ་ཟ་ས་སད་

རགས་ཆན་པ་བཞ་ཡད་པའ་གཙ་བ། ས་ས་ཏ་ལའ་སད་ད་བརད་པ་ད་བད་སད་

ད་བསར་ན། ཡ་ན་ཐག་པ། སར་མ་ཁ་བཿས་ཐམས་ཅད་ལས། ས་མཙ་ཡ་ཀན་ཏ་

བཏས་པ། པ་བ་ཙ་ན་གསང་རབ། རཏ་ཀ་ཥ་རན་པ་ཆའ་མཛད། ཏ་ཤཀ་བསབ་

པ་གསམ། ས་ད་ཤ་ཀ་ལགས་པར་སན་པ། ཤས་བསན་བཅས། སར་ཛ་ཡ་ཤས་

བ་ཀན་ནམ་ཐམས་ཅད། ས་ར་ཎ་ཁབ་པའམ་འཕ་བའ་དན་ཅན། ན་མ། ཞས་

བ་བའ། །འདར་དག་ས་གསམ་མ་འབང་བ་ན་ལགས་སར་ལ་ཚག་སད་ཀ་དབང་ད་

བས་པའ། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། དན་ཐད་ཀར་བཤད་པ། ད་ཉད་རས་འག་ལ་དང་སར་

160

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བ། འགལ་ཚལ་ངས་བཟང་བའ། །

དང་པ་ན། རམ་པའ་དབང་ད་བས་ན། སར་བཞག་ལ་མའ་ཐག་པ་དང།

སངས་རས་པའ་ཐག་པ་གསམ་མམ་ཐག་རམ་དགའ་རམ་གངས་སན་པའ་གཞང་

ལགས་ཀན་ལས་གཅས་པར་བཏས་པ་ས། སབས་འདའ་ས་མ་ན་རམ་གངས་ཀ་

དན་ཏ། །ང་བའ་དབང་ད་བས་ན། ད་བཞན་གཤགས་པའ་གསང་རབ་དངས་དང་

དའ་རས་ས་འབལ་བའ་གཞང་ལགས་རམས་ཀ་བཤད་ཚལ་གཙ་ཆ་བ་རམས་ཉ་བར་

འདས་པས། བསན་བའ་རན་པ་ཆ་ད་དག་འད་ལ་ཆད་པའམ། འད་ད་དག་ལ་ཡད་

པས་མཛད་ཀ་ཐ་སད་སར་ཞང་། རང་བཞན་ན། ལག་པ་ཚལ་ཁམས་དང་སམས་

དང་ཤས་རབ་ཀ་བསབ་པ་གསམ་པ་གསལ་ལ་མ་ཚང་བ་མད་པ་ལགས་པར་སན་

ཅང། ཉན་མངས་པའ་དག་ལས་འཆས་ཤང་ངན་འགའ་སད་པ་ལས་སབ་པའ་ཡན་

ཏན་དང་ལན་པ་དག་བལ་སམ་ལན་ག་བསན་བཅས་ཏ། མང་ད་གསམ་ན་བརད་བ་

གཙ་བར་བས་པ་ཡན་ལ། ནམ་མཁས་དངས་པ་ས་སར་རག་པའ་ག་འབད་པ་བཞན་

ད་གཞང་འདས་ཀང་ཤས་བ་ཇ་སད་པ་ས་སར་རག་པའ་བ་གས་ཀ་ག་འབད་པས་ཀན་

ལ་ཁབ་པའམ། ད་ལས་སད་བཅད་འཕ་གཞར་གར་པ་བཞན་འད་ལས་ཀང་ཤས་

རབ་རམ་པ་གསམ་འཕར་རང་བ་ས། འད་ན་རད་བད་གཙ་བར་བས་པའ། །

གཉས་པ་ན། བ་ཀ་མ་ཤ་ལའ་གཙག་ལག་ཁང་ན་བཞགས་པའ་མཁས་པ་

རམས་ཀས་བསན་བཅས་ཐམས་ཅད་རས་འག་ཡན་ལག་ལ་ཡས་འཆད་པར་བད་ད།

ཇ་སད་ད། འད་ཡ་མཛད་པ་པ་ན་ས། །ལང་ན་གར་བཏས་ཕགས་གར་གཏགས།

།ས་ཡ་དན་ད་འད་ཉད་མཛད། །དབ་ཞབས་བསས་པའ་དན་ན་ཅ། །ཞས་པ་ལར་

ལ་ལས། དང་པ་ན། བ་བ་འད་དག་ག་ཤགས་ལས་བད་པ་པ་ཐན་པ་ས་མང་ག་རམ་

གངས་ན་གཤམ་ད་འཆད་པར་འགར་ར། །གཉས་པ་ན། ཐག་པའ་ས་ཀན་ལས་

161

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

བཏས་པ་ཞས་པས་འཆད། གསམ་པ་ན། གསང་རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་ཅས་པས་

བསན། བཞ་པ་ལ་རང་དན་གཞན་དན་གཉས་ལས་གཞན་སལ་པ་པ་སགས་ཀ་དན་

ད་མ་ཡན་པར་རང་ཉད་ཤས་བ་ཀན་ལ་བ་གས་སང་བ་དང་ལག་པའ་བསམ་པས་ཀན་

ནས་བསངས་པའ་ཕར་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཅས་པས་བསན། ལ་པ་ན། བསབ་པ་

གསམ་ལགས་པར་སན་པའ་བསན་བཅས་ཞས་པས་དན་བསས་པའ། །

གསམ་པ་ན། བསན་བཅས་ལ་བཀའ་ས་དང་བ་བག་ག་དགངས་འགལ་

གཉས་ས་གངས་པ་ལས་འད་ན་ཤས་བའ་གནས་ཐམས་ཅད་ལ་ཁབ་པའ་ཕར་སའ་

དགངས་འགལ་ད་གཟང་བར་བའ། །

གསམ་པ་ལག་རག་བསལ་བ་ན། བད་ཀ་བསན་བཅས་ཆས་ཅན། ར་གར་

ག་སད་ད་སས་མ་རགས་ཏ་ད་ནས་མ་བསར་བའ་ཕར་ཞ་ན། ད་ཆས་ཅན། ད་ལ་

དའ་སན་མད་ད། འཕགས་ཡལ་ནས་བང་བའ་གསང་རབ་དགངས་འགལ་དང་

བཅས་པ་ལ་བརན་ནས་འད་ཉད་བང་བས་ད་ལར་བརད་པའ་དན་ཅན་ད་འགར་བའ་

ཕར། དཔར་ན་བད་ད་སས་པའ་ར་གར་ག་མ་རགས་ལ་ར་གར་པ་བརད་པ་བཞན་

ན། །ད་ནས་བད་ཀ་མཁན་པ་ཐ་མའ་གཞང་དང་། ཀན་མཁན་ཀང་ཆན་པའ་གསང་

རབ་སགས་ལས་ཀང་ཅ་རགས་པ་འབང་བ་བཞན། འདར་ད་དག་ག་ལད་མ་ཟ་བ་

ལ་མ་ཁར་དང་ཉ་མའ་དཔ་བཞན་གར་ཀང་དང་བའ་སམས་ཀས་རས་ས་སབ་པར་

འདད་པས་འགལ་བ་མ་མཆས་ས། །

གཉས་པ་མཆད་པར་བརད་པ་ལ་བཞ། དཔལ་ལན་བ་མ་ལ་ལགས་སར་སད་

ད་ཕག་བ་བ། ཐབ་པའ་དབང་པ་ལ་བསབ་གསམ་དང་མཐན་པར་ཕག་བ་བ། ས་

བའ་སང་ག་ལ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པའ་ལམ་དང་མཐན་པར་བསད་ཅང་འདད་དན་གསལ་

བ། བ་མ་བརད་པ་དང་བཅས་པ་ལ་གསང་སགས་ཀ་ལམ་རམ་དང་མཐན་པར་གས་

162

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པས་འདད་པའ། །

དང་པ་ན། ན་མཿཤ་མ་སང་ར་པ་ད་ཡ། ཞས་པ་ད་བད་སད་ད་བསར་ན།

དཔལ་ལན་བ་མ་དམ་པའ་ཞབས་ལ་ཕག་འཚལ་ལ། །ཞས་པ་ས་འད་ལའང་གཉས།

མཚམས་སར་བ་དང་། དན་བཤད་པའ། །

དང་པ་ལའང་དགས་པ། ར་མཚན། བརལ་ལན། དས་ལན་ག་ས་ནས་

མཚམས་སར་བ་སགས་ཡད་པ་ལས། འདར་དགས་པའ་ས་ནས་མཚམས་སར་ན།

ཕག་འཚལ་ལ་ཞས་པ་བཤད་པའ་གཞར་བཞག །གང་ལ་འཚལ་ན་སབས་ཐམས་

ཅད་ཀ་ཕལ་ད་གར་པའ་དཔལ་ལན་བ་མ་དམ་པ་ད་ལ། གང་གས་འཚལ་ན་བསན་

བཅས་རམ་པ་པས་ས་གསམ་གས་པ་ཆན་པས་འཚལ། དགས་པ་ཅའ་ཕར་འཚལ་ན།

གཙ་བར་ཡལ་ཁད་པར་ཅན་ལ་བསད་པས་ད་ལ་གདལ་བ་རམས་དད་པར་འགར་བ་

དང། རང་ཉད་དམ་པའ་རས་ས་ཞགས་པས་བ་ལན་རམས་ཐག་མར་སད་པ་ད་ལན་ག་

གང་ཟག་ལ་དང་བ་ས་ཞང་། སར་དས་བཤད་པའ་བསན་བཅས་ཀང་བང་བར་འས་

པར་བསམ་ས་འཇག་པར་འགར་བ་དང་། ཞར་བང་ཚགས་རགས་ཤང་བར་ཆད་མད་

པའ་ཆད་དའ། །དས་ནམ་ག་ཚ་འཚལ་ན་བསན་བཅས་རམ་པའ་ཐག་མར། ཚལ་ཇ་

ལར་འཚལ་ན་ས་གསམ་གས་པ་ཆན་པས་ས། །

གཉས་པ་ན། ཤའ་ས་ལས་དཔལ་ན་གཉས་ས་མད་པའ་ཡ་ཤས་དང་བསན་

པར་བ་བའ་དན་མཚན་པས་གཞ་སང་སང་ལ་ལམ་ཐབས་ཤས་ཀས་བགད་ནས་

འབས་བ་ས་ཡ་གཉས་ས་མད་པའ་ཟང་འཇག་དང་རང་ཉད་ལན་ལ། གདལ་བ་

ད་དང་ལན་པར་མཛད་པ། བ་མ་ན་ག་རའ་ས་ལས་ཡན་ཏན་གས་ལ་བ་དང་ཨཏ་

རའ་ས་ལས་གང་མར་གར་པ། སཏ་ཀ་ས་དན་མང་པ་ཅན་ལས་སབས་འདར་དམ་

པ་ས་ཕལ་ད་བང་བའ་དན་ཅན་ཡན་པས་བ་མའ་ཡང་བ་མར་གར་པ་ས། རད་ཀ་

163

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

རལ་པ་ལས། སངས་རས་ཞལ་འད་གང་ག་ཐགས་དང་ཞལ་ལ་གནས་པར་གར་པ་

ད་ན་དཔལ་ལན་བ་མའ། །ཞས་འབང་བས། སངས་རས་ཏ་དས་ཀ་འཁར་ལའ་

ཞལ་བཞས་མཚན་པར་དབང་བཞའ་རམ་པ་ལས་བཞ་པ་ལན་ཅག་སས་པའ་ཡ་ཤས་

ཐགས་ས་ཆད་ད། ཞལ་ག་ས་ནས་གདལ་བ་ལ་ཉ་བར་སན་པས་གནས་པ་ཉད་ལ་

དཔལ་ལན་བ་མར་གགས་པའ་ཕར་སབས་འདར་ད་ལ་བའ་བཀའ་དན་ག་ཆ་ཤས་

ཐབ་པའ་ར་བའ་བ་མ་ཉད་དམགས་ས་བཟང་ནས། ཞབས་ལ་ཞས་པའ་ཤགས་ཀས་

ཤན་ཏ་གས་པ་ཆན་པས་འདད་ཅང་ཕག་འཚལ་བར་མཚན་པའ། །

གཉས་པ་ན། རམ་དག་ཚལ་ཁམས་གསར་ག་ས་གཞ་བརན། །ཏང་འཛན་

དཔག་མད་ར་གང་བཀད་པས་མཛས། །ཤས་རབ་ཉ་ཟའ་སང་བས་ཆས་ཀན་

གསལ། །ཐབ་མཆག་དན་ཀན་གབ་ལ་ཕག་འཚལ་ལ། །ཞས་པ་ས། འཇག་རན་

པ་དང་ཐག་པ་འག་མའ་སན་གས་ཤན་ཏ་རམ་པར་དག་པ། སམ་པ་གསམ་ག་ཚལ་

ཁམས་ཀ་ཕང་པ་ན་གསར་ག་ས་གཞ་དང་ཆས་མཚངས་པར་ཡན་ཏན་ཀན་ག་གཞ་

མར་བརན་ཅང་། སད་ར་མན་ཆད་ཀ་སམས་ལས་འདས་པ་དཔའ་བར་འག་བ་ལ་

སགས་པ་ཏང་ང་འཛན་ག་ཕང་པ་དཔག་ཏ་མད་པ་ན་ར་རབ་གང་བཞ་གང་ཕན་དང་

བཅས་པའ་བཀད་པ་བཞན་ད་མ་འདས་པས་མཛས་བད་ཀ་ཆས་ས་བརན་ལ། ས་

དང་རང་ག་མཚན་ཉད་མ་ནར་བར་རགས་ཤང་བདག་མད་པ་གཉས་མཁས་པར་ཁང་

ད་ཆད་པའ་ཤས་རབ་ཀ་ཕང་པ་ན་ཉ་ཟའ་སང་བས་འཇག་རན་གསལ་བ་བཞན་ད་ཇ་

ལ་བ་དང་ཇ་སད་པའ་ཆས་ཀན་གསལ་བར་མཛད་པ། སར་ས་སགས་འཇག་རན་ན་

ཐབ་པར་གགས་པས་སས་ཀང་ཆ་ལའང་མ་བསན་པ་ལག་མ་མད་པར་མ་ངན་ལས་

འདས་པའ་རམ་པར་གལ་བའ་ཕང་པ་དང་ལན་པའ་མཆག །ཡ་ཤས་བཞའ་མཐར་

ཕན་ཏ་རམ་པར་གལ་བའ་ཡ་ཤས་མཐང་བའ་ཕང་པས་རད་དས་ཀ་གདལ་བ་རམས་

164

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལ་སངས་རས་ཀ་དན་ཐམས་ཅད་ད་ཀན་གབ་པར་མཛད་པ་ད་ལ་བཀའ་དན་དན་

པའ་གས་པ་ཆན་པས་ཕག་འཚལ་བར་བགའ། །ཞས་ས། །འདས་ན་རལ་བའ་ཡན་

ཏན་ག་གཙ་བ་བསབ་པ་གསམ་དངས་ས་སན་ཅང་རམ་པར་དག་པའ་ཕང་པ་ལ་ཞར་

ལས་སན་པ་དང་། བསན་བཅས་འདའ་བརད་བའ་ལས་མདར་བསས་ཏ་བསན་པ་

ཡན་ན། །འདར་བསབ་གསམ་ན་ཐག་པ་གསམ་གའ་ཐན་མང་བ་ཡན་པས་འཇག་

རན་པའ་མཐན་སང་ད་གབ་པ་ཉན་ཐས་ཐག་པའ་ལགས་ས་བས་ཏ་བཀལ་ནའང་ག་

རམ་ག་དངས་བསན་ཡན་པས་རང་མད། འདར་སངས་རས་ཀ་ཐག་པའ་དབང་ད་

བས་པའ། །

གསམ་པ་ན། འག་ཁམས་ཇ་སད་བཟང་བའ་དཔའ་ཆན་བས། །བཟང་པ་

སད་པས་ཆས་ཀ་དབངས་ཀན་གཏམས། །རལ་བའ་ཡབ་ཏ་གར་ཀང་རལ་སས་

ཚལ། །ས་བའ་སང་གས་ད་མད་བ་གས་སལ། །ཞས་པ་ས། ཐག་མར་ར་ཕན་སམ་

ཚགས་པ་བང་ཆབ་མཆག་ཏ་ཐགས་བསད་ཚལ་རམ་པ་གསམ་ལས་དབང་རབ་ར་བ་

ལ་བའ་སམས་བསད་ཀས་འག་ཁམས་ཇ་སད་ད་སད་ད་རང་ཉད་འཚང་མ་ར་བར་

སམས་ཅན་རམས་སང་རས་བཟང་བ་འགན་ཟ་མད་པའ་དཔའ་བ་ཆན་པའ་བ་གས་

ཀ་སབས་ཀས། ལམ་ག་སབས་ས་རལ་བའ་སས་པ་སས་ཀང་ཆ་ཙམ་མ་བསན་པའ་

ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་བཅ་ལ་སགས་པའ་བཟང་པ་སད་པ་ར་མཚས་ཆས་ཀ་དབངས་ཀན་

ཏ་རས་པར་གཏམས་ཤང་། འབས་བ་གཟད་མ་ཉད་ནས་མངན་པར་བང་ཆབ་པས་

རལ་བ་ཐམས་ཅད་ཀ་ཡབ་ཏ་གར་ཀང་ད་དང་རལ་སས་གཞན་ནའ་ཚལ་གས་འཁར་

བ་མ་སང་བར་ད་འག་བའ་དན་མཛད་པ་ལ་ས་ངལ་མད་པ། འཇམ་དཔལ་ས་བའ་

སང་གས་བདག་དང་འཆད་ཉན་བད་པ་རམས་ལ་ཆགས་ཐགས་ཀ་ད་མ་མད་པའ་བ་

གས་དང་གཟངས་ཀ་མཆག་སལ་ཅག །ཅས་ས། །འདས་ན་ཐག་ཆན་ཕ་རལ་ཏ་

165

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ཕན་པའ་ལས་མདར་བསས་ཏ་བསན་པའ། །

བཞ་པ་ན། རགས་ཁམས་ས་བན་སན་གལ་གདམས་པས་གས། །རམ་

གཉས་ལམ་གས་ག་བར་ད་མ་སང་། །བད་ཆན་ས་བཞའ་འབས་བ་སར་མཛད་པ། །

ཡངས་འཛན་བ་མ་བརད་པར་བཅས་ལ་འདད། །ཅས་པ་ས། གཞའ་རད་སམས་

ཅན་ཀན་ལ་རང་བཞན་གས་འད་གསལ་བའ་རགས་སམ་ཁམས་བད་བར་གཤགས་

པའ་སང་པ་ས་བན་ག་ཚལ་ད་གནས་པར་གཟགས་ནས་སན་བད་ཀ་དབང་བསར་

ཞང་གལ་བད་ཀ་གདམས་པ་འབགས་པས་ཐར་པའ་གསས་ཁད་པར་ཅན་བཏབ།

ལམ་ག་རད་བསད་པ་དང་རགས་པའ་རམ་པ་གཉས་ཀས་ལམ་ག་མངན་རགས་རད་

ལ་བསད་ནས་ཉན་ཤས་འཕ་བ་མད་སང་ག་བར་བའ་ད་མ་ཀན་སངས་ནས། བད་

བ་ཆན་པས་ཁད་པར་ད་བས་པའ་ས་བཞའ་འབས་བ་རད་ལ་ཚ་འད་ཉད་ད་སར་ཞང་

སར་བར་མཛད་པ། བཀའ་དན་སམ་ལན་ག་ར་ར་སབ་དཔན་གཙ་བར་གར་པའ་

ཡངས་འཛན་བ་མ་དག་བའ་བཤས་གཉན། སམ་པ་གསམ་ག་བརད་པའ་བ་མའ་

ཚགས་དང་བཅས་པ་ལ་གས་པ་ཆན་པས་འདད་པར་བགའ། །ཞས་ས། །འདས་ན་

ར་ར་ཐག་པའ་ལམ་རམ་ཡངས་ས་རགས་པར་བསན་ཏ། །

གསམ་པ་དམ་བཅའ་བ་ལ་གཉས། དངས་དང་ཞར་བང་དགས་སགས་ཆས་

བཞ་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ཡང་དག་སད་པའ་བ་ནས་ལན་མན་ཀང་། །གཞང་ལགས་རགས་

པའ་ཤར་བརན་དམན་པ་དག །རན་ཆན་གང་ནས་སལ་བ་མ་འཆད་ཕར། །ཉང་

ང་རམ་གསལ་ཡང་དག་རགས་ས་བརད། །ཅས་པ་ས། སས་སར་ལས་བང་བའ་

ཐས་བསམ་སམ་པའ་ཤས་རབ་ཀས་དབལ་བས་ཤས་བ་ར་ཆན་པ་ཡང་དག་པར་སད་

པའ་བ་གས་ཀ་ནས་པ་ཆ་ཕ་བ་ཙམ་ཡང་ལན་པ་མ་ཡན་པས། བ་བ་འད་རམ་པའ་

166

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འས་ས་གར་པ་མ་ཡན་ཀང་། སགས་དས་ཀས་བསད་པའ་གང་ཟག་དཀན་མཆག་

ལ་བརན་ནས་ལག་པའ་འཚ་བ་ལ་གཡང་བ། ཤར་བརན་ཤན་ཏ་དམན་པས་གསང་

རབ་ར་ཆན་པ་དག་ལ་ཅ་སས། གཞང་ལགས་ཆང་ང་ཙམ་ཡང་ཇ་བཞན་རགས་པའ་

བ་གས་ཀ་མཐ་དང་སལ་བ་དམན་པ་རང་དང་རང་འད་བ་དག་ལ་ཅང་ཟད་ཕན་པར་

འདད་པའ་ལག་བསམ་གས་ཀན་ནས་བསངས་ཏ། མད་རད་རན་པ་ཆའ་གང་ད་

སན་བསགས་ལས་འཕ་བཟང་པས་ཕན་པའ་སབས་འདར་ག་མང་རགས་གསམ་ག་

སལ་བའ་ཆ་ཙམ་མ་འཆད་པའ་ཕར་ད། བརད་བ་ར་ཆན་པ་ལ་ལས་ནས་རད་བད་

ཀ་གཞང་ཉང་ང་། ཚག་དང་དན་ག་ཆ་རགས་ས་བས་རམ་པར་གསལ་བ། ཤས་བ་

མ་ལས་པའ་གནས་ཡང་དག་པར་རགས་པའ་ཚགས་ས་བཅས་པ་ཤས་ཙམ་བརད་

པར་བའ། །ཞས་ས། །

གཉས་པ་ན། སབ་དཔན་དབག་གཉན་ཞབས་ཀས། དགས་པ་བསས་པའ་

དན་བཅས་དང་། །ཚག་དན་བཅས་དང་མཚམས་སར་བཅས། །བརལ་ལན་བཅས་

ཏ་བསད་པར་བ། །ཞས་བསན་བཅས་བཤད་ཐབས་ཀ་ཡན་ལག་ལ་མན་ངག་བསལ་

བ་ལས། ཐག་མར་བསན་པར་བ་བ་ན་དགས་པའ་དན་ཡན་ལ། ད་ཡས་གབ་དན་

བསས་དན་གས་མདར་བསན། དའ་དན་ཚག་དན་ག་ཆ་རས་པར་བཤད། ག་རམ་

དང་མ་འགལ་བར་མཚམས་སར་དང་རགས་པ་དང་མ་འགལ་བར་བརལ་ལན་ན་ས་

ཕ་ཅ་རགས་ས་འཆད་པའ་ཐག་མ་ལ་དགས་འབལ་བཞ་གསམ་བཅ་གཉས་ཀ་རམ་

གཞག་རས་པར་བར་ཡད་ཀང་། སབས་འདར་བས་ན་བཞ་ས། གདལ་བའ་ཞང་

ཁམས་འདལ་བད་ཀ་སན་པ་དང་བསན་པ། ད་ལ་འཇག་པའ་རམ་པས་ཚལ་ཁམས་

དང་ཐས་བསམ་སམ་གསམ་ག་གནས། ད་ལས་ལམ་བགད་ཅང་འབས་བ་ཡངས་ས་

རགས་པར་འགར་བ་ཐར་བསབ་པའ་རམ་གཞག་ཤན་ཏ་ཆ་ཚང་བ་ན་བསན་བཅས་

167

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

འདའ་བརད་བ། ད་ལ་འཆད་ཉན་གས་བ་སངས་པས་ས་སད་དང་ཐག་པའ་རམ་པ་

ལ་འཇག་རང་ག་ཐས་པ་ལས་བང་བའ་ཤས་རབ་ས་ཞང་རམ་གས་བསམ་སམ་ག་ཤས་

རབ་ཕན་ཅ་མ་ལག་པ་ས་རང་ད་འགར་བ་ན་དགས་པ། ད་ལས་ཐར་པ་དང་ཐམས་

ཅད་མཁན་པའ་ག་འཕང་བད་བག་ཏ་འགབ་པར་འགར་བ་ན་ཉང་དགས།

ཉང་དགས་དགས་པ་དང་འབལ། དགས་པ་བརད་བ་དང་འབལ། བརད་བ་

སགས་ཀང་ཕ་མ་ཕ་མར་ལས་པ་ན་འདའ་འབལ་པར་གབ་བ།། །།

དང་པ། གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ར་བའ་གཉས་པ་བར་ད་དག་བ་གཞང་ག་དན་ལ་གཉས། མདར་བསན་པ་

དང་། རས་པར་བཤད་པའ། །

༡ ཞང་ཁམས་སར་བསན་པ་ཐག་པ་ཆན་པའ་ལགས་ལར་

བཤད་པའ་སབས།

དང་པ་ན། སན་མའ་བསལ་པ་གང་ད་སང་བའ་ཞང་། །སན་པ་སངས་རས་

བསན་པ་ལང་རགས་གཉས། །ཛམའ་གང་ད་གནས་ཤང་རས་པ་ན། །ཚལ་གནས་

ཐས་བསམ་སམ་ལ་རམ་སར་བས། །ལམ་བགད་འབས་བའ་མཐར་སན་བསན་

བཅས་ལས། །ཕ་རལ་ཕན་བཅའ་གངས་ས་རམ་པར་གཞག །ཅས་པ་ས། ཐག་

མར་དཀན་མཆག་རན་པ་ཆ་འབང་བའ་གཞ་སན་མའ་བསལ་པ་བཟང་པ་གང་ད་སང་

བའ་ཞང་བསན་པ། ཞང་ཁམས་ད་ལ་གདལ་བ་རམས་འདལ་བད་དཀན་མཆག་ག་

གཙ་བ་སན་པ་སངས་རས་གང་ཞག་བན་པ། དའ་བསན་པ་ལང་རགས་གཉས་ཀ་

ཆས་ཀ་འཁར་ལ་ཇ་ལར་བང་བ། ད་ཉད་ཛམས་མཚན་པའ་གང་མཆག་འདར་ཇ་

168

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཙམ་ད་འཕལ་ཞང་རས་པ། སངས་རས་ཀ་བསན་པ་གནས་པ་ན་ད་ལ་འཇག་པའ་

ག་རམ་ག་ཐག་མ་ས་བང་སགས་ཀ་ཚལ་ཁམས་ལ་ཇ་ལར་བསབ་ཅང་གནས་པ། ད་

ལ་བརན་ནས་ཐས་པས་ས་འདགས་བཅད་པ། བསམ་པས་རམ་པར་ངས་པ། སམ་

པས་གཏན་ལ་དབབ་པ་རམས་ལ་རམ་པར་སར་བས་ས་དང་ལམ་རམས་ལགས་པར་

བགད་ཅང་ཐར་པ་དང་ཐམས་ཅད་མཁན་པའ་འབས་བའ་མཐར་ཐག་པར་སན་པར་

འགར་བས། བསན་བཅས་ཀ་ལས་ཡངས་ས་རགས་པའ་རམ་པར་ཕ་བ་ན། ཕ་

རལ་ཏ་ཕན་པ་བཅའ་གངས་ས་རམ་པར་བཞག་པའ། །ཞས་ས། །འདར་ཅང་ཟད་

དབ་ན་རམ་པར་དབ་བ་ས་སའ་དན། གངས་ངས། ག་རམ། བསས་དན་དང་

བཞ་ལས། དང་པ་ན་འག་ཏ་རམ་དབ་ས་སའ་སབས་ས་རས་པར་འཆད་པར་འགར་

ལ། གཉས་པ་ན་ཐས་པ་ར་ཆང་བའ་བ་གས་གསར་བ་བདག་གས་ཤས་པར་བ་བའ་

གནས་ན་རམ་དབ་བཅ་ལ་སབས་བཞ་བཞའ་ཡན་ལག་གས་བརན་པ་འདར་གངས་

ངས་ས་བཞག་ས། ད་ལས་མང་མ་དགས་ཤང་ཉང་ན་མ་འད་བའ་ཕར་ར། །གསམ་

པ་ག་རམ་འད་ལར་ད་ངས་པའ་གཏན་ཚགས་ན་སས་མ་ཐག་པ་ལར་ར། །བཞ་པ་ན་

སབས་བཞ་བཅ་པ་དའང་བས་ན་བསབ་པ་གསམ་ག་དན་བཤད་པར་འད་ས། རམ་

པ་ལ་པས་ལག་པ་ཚལ་ཁམས་ཀ་བསབ་པ་སན། དག་པ་དང་བདན་པས་ཤས་རབ།

བརད་པས་སམས་སམ་ཏང་ང་འཛན་ག་བསབ་པ་གཙ་བར་སན། དང་པ་ནས་བཞ་

པའ་བར་ཤས་རབ་ཀ་ཡན་ལག །དག་པ་དང་བཅ་པ་ན་བརད་པའ་དན་མཐར་ཕན་

པ་ལས་བང་བས་དའ་ཡན་ལག་ཏ་འད་ས། དས་ན་བསབ་པ་གསམ་ལགས་པར་སན་

པའ་བསན་བཅས་ཞས་བའ། །

གཉས་པ་རས་པར་བཤད་པ་ལ་རམ་པར་དབ་བ་བཅ་ས་སར་རས་པར་བཤད་

པའ་ཐག་མར་འདལ་ཞང་འཇག་རན་ཇ་ལར་སང་བའ་རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་དང་

169

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

པ་ལ་སབས་བཞ། ཞང་ཁམས་སར་བསན་པ་ཐག་ཆན་པའ་ལགས་ལར་བརད་པ།

འཇག་རན་བ་བག་ཏ་བསན་པ་ཐག་དམན་པ་དང་ཐན་མང་ད་བརད་པ། དས་ཀ་

འཁར་ལའ་ལགས་དམགས་ས་བསལ་བ། འཁར་བ་འགབ་བད་ར་རན་སར་བསན་

པའ། །

དང་པ་ལ་གཉས། ར་རན་གང་ལས་བང་བ། ཞང་ག་བཀད་པ་དངས་བསན་

པའ། །དང་པ་ལའང་གཉས། མདར་བསན། རས་བཤད་ད། །

དང་པ་ན། ཐག་མའ་ར་རན་ས་དང་བ་བག་ན། །ཞས་པ་ས། གདལ་བ་དང་

འདལ་བད་ཀ་རན་འབལ་ཚགས་པ་ལས་བང་བའ་ཞང་ཁམས་ར་མཚ། ཐག་མར་

འབང་བའ་ར་དང་རན་ས་དང་བ་བག་པ་རམས་ཀ་ཚལ་ན། ཞས་གང་བསངས་ནས།

གཉས་པ་ལ་གཉས། གདལ་བ་འདལ་བད་ཀ་རན་འབལ་སར་བསན། ཞང་ག་ར་

རན་བ་བག་ཏ་སས་པའ། །

དང་པ་ན། ཇ་སད་ནམ་མཁའ་དབངས་དང་སམས་ཅན་ཁམས། །ད་སད་

རལ་བའ་ཐགས་ར་འག་བའ་ལས། །འཛད་པ་མད་པས་གདལ་བ་འདལ་བད་ཀ། །

རན་འབལ་བསམ་མ་ཁབ་པར་སང་བ་ས། །གདལ་བའ་རགས་ཁམས་ཉ་བར་སད་

པ་ན། །འདལ་བད་ཞང་དང་ས་ཡ་བཀད་པ་ཤར། །འདལ་ཐབས་ཆ་འཕལ་ཚད་

ལས་འདས་པར་སན། །ཅས་པ་ས། ཇ་སད་ནམ་མཁའ་དབངས་ལ་མཐར་ཐག་

པ་མད་པ་དང་། སམས་ཅན་ག་ཁམས་ཀང་ད་བཞན་ད་མཐའ་མ་མངན་པ་ད་སད་

ད་རལ་བ་རམས་ཀ་ཐགས་རའ་སབས་དང་འག་བ་རམས་ཀ་ལས་དང་ཉན་མང་

པ་འཛད་པ་མད་པས། གདལ་བ་འག་བའ་ཁམས་དང་འདལ་བད་སངས་རས་ཀ་

ཐགས་ར་དག་ཆས་ཉད་ཀ་རན་འབལ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པའ་མཐས་ཉ་བར་སང་བ་

ཡན་ཏ། དའང་ཆས་ཀ་དབངས་ལས་གདལ་བ་སམས་ཅན་ག་རགས་སམ་ཁམས་ད་

170

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལན་སས་མ་རག་པས་ར་བས། ཀན་བརགས་ག་བར་བའ་རན་གས་མཚམས་སར་

ནས་ཉ་བར་སད་ད་ཁམས་གསམ་ད་སད་ལན་གས་སར་བ་ན། འདལ་བད་སངས་

རས་རམས་ཀ་ཐགས་རའང་མཚངས་ལན་ད་སས་ཏ་རན་ཞང་ཁམས་དང་བརན་པ་

སའ་བཀད་པ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པ་རལ་མད་ལན་གབ་ཏ་ཤར། འདལ་ཐབས་ཀང་

ཐན་མང་ད་སང་བའ་ཆ་འཕལ་ཆན་པ་བཞ་ལ་སགས་པ་ཚད་དང་བ་ལས་འདས་པར་

སན་པར་མཛད་ད། །

གཉས་པ་ན། ཆས་ཀ་དབངས་ལས་གཞན་ད་མ་འགར་ཡང་། །བན་རབས་

སན་ལམ་ལས་དང་ཆས་ཉད་ཀས། །ཐབ་པའ་ར་ལས་ཞང་ཁམས་ར་མཚར་སང་། །

ཞས་པ་ས། བད་བར་གཤགས་པ་རམས་ཀས་ས་ས་རང་ག་གཟགས་པའ་ཡལ་ཆས་

ཐམས་ཅད་ཀ་དབངས་བསམ་བརད་ལ་སགས་པ་མཚན་མའ་ཡལ་ལས་ཤན་ཏ་འདས་

པ། རར་མ་ཆད་ཅང་ཕགས་ས་མ་ལང་བ་ད་ཉད་ལས་རམ་པ་གཞན་ད་ཅང་ཟད་ཀང་

མ་འགར་ཞང་། རས་གཞན་གས་གས་པའང་མ་མཆས་བཞན་ད་ད་བཞན་གཤགས་

པའ་བན་རབས་དང་། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་ཀ་ཞང་སང་བའ་སན་ལམ་ག་

ཁད་པར་དང་། སམས་ཅན་རམས་ཀས་ལས་ཀ་ཚགས་མངན་པར་བསགས་པ་

དང་། ཆས་ཉད་ཀས་རབ་ཏ་ཐབ་པ་ལ་སགས་པ་ར་དང་རན་ས་ཚགས་པས་ཞང་

ཁམས་ར་མཚ་འབམས་ཀས་པར་སང་ས། སངས་རས་ཕལ་པ་ཆ་ལས། སངས་

རས་ཡ་ཤས་ཡལ་ན་བསམ་ཡས་པས། །བན་རབས་རམ་འཕལ་ད་དག་འད་ལ་བ། །

ཞང་རམས་ར་མཚ་བསན་པ་མཐའ་དབས་མད། །རམ་པར་སང་མཛད་ཆས་ཀས་

ཡངས་ས་སངས། །བང་ཆབ་སམས་ན་ཀན་ག་བསམ་པ་བཞན། །སན་ལམ་ར་མཚ་

བསམ་ཡས་རམ་སངས་ཤང་། །སམས་ཅན་ལས་རམས་ར་མཚ་བསམ་ཡས་པས། །

ཕགས་ཀན་ཞང་རམས་ར་མཚ་ཐམས་ཅད་འབང་། །བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཀན་ག་

171

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

རམ་འཕལ་དང་། །ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ཉད་ལ་འཇག་པའ་སས། །སན་ལམ་ར་

མཚ་ཐམས་ཅད་མངན་བསབས་ཤང་། །ནམ་མཁའ་དབངས་ལ་འབམས་ཀས་ཞང་

འབང་ང་། །སད་པ་ར་མཚ་མཐའ་དང་དབས་མད་རམས། །སད་ཅང་ཚད་མད་བད་

གཤགས་ཡལ་ལ་འཇག །ཕགས་ཀ་ཞང་རམས་ར་མཚ་ཀན་སར་ཞང་། །བསལ་པ་

མཐའ་ཡས་ཞང་རམས་ར་རར་སང་། །སམས་ཅན་ཁམས་དབངས་བསམ་གས་མ་

ཁབ་པའ། །ལས་ཀས་ཞང་རམས་ར་མཚ་ཐམས་ཅད་འབང་། །ཞས་པས་བསན་ཏ། །

གཉས་པ་ཞང་བཀད་དངས་ལ་གསམ། སག་པ་བཀད་པའ་ཞང་ཁམས་སར་

བསན། གཞ་དང་སང་པ་མ་ཏག་གས་བརན་པའ་ཞང་བ་བག་ཏ་བཤད། ད་ལས་མ་

མཇད་ཀ་འཇག་རན་ཁད་པར་ད་དབ་བའ། །

དའ་དང་པ་ལ་གཉས། ཞང་ཁམས་སར་བསན། ཁད་པར་བ་བག་ཏ་སས་

པའ། །

དང་པ་ན། ག་བར་ད་མས་བལ་བའ་འག་མན་ན། །ཁམས་གསམ་ལས་

འདས་ཡ་ཤས་རས་མད་པ། །རང་སང་ལན་གབ་སག་པ་བཀད་པ་ར། །རམ་པར་

སང་མཛད་ཡ་ཤས་གངས་ཆན་མཚའ། །བ་ས་ར་ལ་བ་བ་ཕག་བརའ་ཞང་། །ཞས་

པ་ས། གང་ག་ཚ་ག་བར་ག་ད་མས་དབངས་རང་བཞན་རམ་དག་ལ་བལ་བ་དའ་ཚ་

དབངས་དང་ཡ་ཤས་དབར་མད་ཅང་སངས་རས་པ་གང་ད་བརས་པ་ད་ཉད་ཀ་ས་ལ་

འག་མན་ཞས་བརད་པ་ད་ན་གནས་ཕགས་གཅག་ཏ་ཆད་པ་མད་ད། གང་ན་གཉད་

ད་སང་བའ་གནས་དར་ར་ལམ་ག་སང་བ་འབང་བ་བཞན་ན། །དའང་གདལ་བའ་

འཁལ་སང་བག་ཆགས་ཀས་མ་བསས་པས་ཁམས་གསམ་ལས་ཤན་ཏ་འདས་པ་རང་

སང་རམ་པར་དག་པའ་ཞང་ཡ་ཤས་ཀ་གཞལ་ཡས་ཁང་ཕགས་དང་རས་ས་མ་ཆད་

ཅང་བཀད་པ་ཚད་མད་པ་དང་ལན་པ། རང་ག་ང་བས་སང་བའ་ལངས་སད་ཡངས་

172

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ས་རགས་པའ་རན་ཡ་བད་མཆད་སན་མཐའ་དག་ལན་གས་གབ་པས་བར་མཚམས་

མ་མཆས་པར་སག་པ་བཀད་པའ་གནས་ད་ར། སངས་རས་རམས་ཀ་ལངས་སད་

ལན་གས་རགས་པའ་ས་རམ་པར་སང་མཛད། ཀན་ཏ་ཞལ་ཡ་ཤས་གང་ཆན་མཚའ་

སའ་བ་སའ་ཁང་བ་ར་ར་ལའང་བ་བ་ཕག་བར་བརའ་ཞང་ཁམས་ཀ་བཀད་པ་དང་

ལན་ན་གཞན་ལ་ཅ་སས་ཏ་ཞང་ཁམས་རབ་འབམས་ར་མཚ་ས་གཅག་ལའང་རགས་

པ་དང་། རལ་གཅག་ག་སང་ན་ཞང་རལ་གངས་སད་ཀ་ཞང་ཡང་སང་ཞང་། ས་

གཅག་ལ་ས་རབ་འབམས་ར་མཚ་འད་བ་དང་། ས་ར་རས་ཀང་ས་དང་ཞང་རབ་

འབམས་ར་མཚར་ཁབ་པར་སང་བ་སགས་སད་ཡལ་ལས་འདས་པའ་ཆ་འཕལ་ཆན་

པས་བཞགས་ཏ། ཇ་སད་ད། ད་ལར་མ་ལས་ཐམས་ཅད་ཕགས་ས་ཡང་། །ས་ཙམ་

ཁན་ལ་དས་གསམ་ཚད་སད་ཀ། །སངས་རས་ར་མཚ་ཞང་རམས་ར་མཚ་དང་། །

བསལ་པ་ར་མཚར་སད་ཅང་རབ་ཏ་འཇག །ཅས་གསངས་པས་ས། །

གཉས་པ་ན། གནས་དབབས་ར་ཚད་བཀད་པ་བསམ་མ་ཁབ། །ཅས་པ་ས།

ད་ལ་དང་པ་གནས་ཀ་ཁད་པར་ན། ཕལ་ཆན་ལས། ཞང་རམས་ར་མཚ་

ལ་ལ་ད་མད་འད་ཅས་ནམ་མཁའ་དབངས་ལ་གནས། །སང་བའ་སང་པ་འད་ཅན་

ནར་བའ་ར་མཚ་དག་ལ་ལགས་པར་གནས། །ཞང་རམས་ར་མཚ་མཐའ་དང་དབས་

མད་ར་ཆན་པདའ་ར་མཚ་དག་ལ་གནས། །ཞང་ཁམས་ར་མཚའ་དབངས་རམས་ལ་

ལ་སངས་རས་བན་ལ་གནས། །ཞས་པ་ལར་འབང་བ་བཞ། སམས་ཅན་ག་ལས།

སངས་རས་ཀ་བན་རབས་སགས་ལ་བརན་ཅང་། གནས་ལགས་ཀང་སལ་ཞ། སའ་

ཚགས། རལ་མ་སགས་ཅ་རགས་ཡད་ད། །གཉས་པ་དབབས་ཀ་ཁད་པར་ན། ལ་

ལ་ཟམ་པ་ལ་ལ་ཟར་གསམ་ས། །ད་དག་ལ་ལ་ཕགས་ན་ག་བཞར་གནས། །ནར་

བ་པད་འཁར་ལ་ཡན་ལག་བརད། །ཀན་ཀང་ལས་རམས་ར་མཚས་རམ་པར་བས། །

173

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ཞས་ས། །གསམ་པ་ར་ན། ངར་སག་ག་རལ་མཚན་ག་འཇག་རན་ནས། པདའ་

དཔལ་ག་བར་འཇག་རན་བཅ་པ་གང་ནས་གང་ད་བཅ་འགར་གས་ཆ་ལ་ཡན་ཏན་

མང་བ་དང་། ད་ལ་མངན་དགའ་དང་བད་བ་ཅན་སགས་ར་ཆ་ལ་མ་མཇད་ཀ་ཞང་

འད་དང་། ད་ལས་ཀང་སངས་རས་སར་མ་ལ་དགའ་བའ་ཞང་མཐ་བ་ཅན་སགས་

ཤན་ཏ་ཁན་ཆང་བ་དང་། མ་འངས་མགན་པ་ཀན་ཏ་གཟགས་ཀ་ཞང་ཁམས་རལ་

བལ་ཡང་དག་བསགས་ལ་ཚད་མད་པར་བསན་པ་སགས་མང་ང་། །བཞ་པ་ཡན་

ཚད་ན། ཞང་རམས་ལ་ལ་བསལ་པ་ཙམ། །ལ་ལ་བསལ་པ་བཅ་པ་ས། །ཞང་

རམས་ལ་ལ་རལ་མཉམ་པའ། །བསལ་པ་བ་བར་བརད་པ་ཡན། །ཞས་པ་ལར་ར། །

ལ་པ་རན་དང་བཀད་པའ་ཁད་པར་ན། ཞང་ག་རན་མང་བ་བ་ཡས། །ཞང་རམས་

ལ་ལ་རམ་པར་བས། །རན་དང་ཚལ་རམས་ཐ་དད་པར། །ས་ཚགས་མག་ཡར་ལ་

བར་སང་། །ཞས་སགས་འབང་ལ་གཞན་ཡང་། །ཞང་རམས་ལ་ལར་སངས་རས་

མད། །ཞང་རམས་ལ་ལར་སངས་རས་བཅས། །ལ་ལའ་ཞང་ན་སངས་རས་གཅག །

ལ་ལར་སངས་རས་མང་པའ། །ཞས་སངས་རས་ཀ་ཁད་པར་དང་། ཞང་རམས་ལ་

ལར་འད་མད་ད། །ཞས་མན་པའ་འཇགས་པས་ས་གཡའ་བ་ནས། ལ་ལར་ལའ་

འད། ད་བཞན་ད། ཁམ་ག་འད། ཉ་ཟའ་འད། རང་ག་འད། ཤང་ག་འད།

རའ་འད། ནར་བའ་འད། མར་མའ་འད། སངས་རས་ཀ་འད་རམས་དང་། ཞང་

རམས་ལ་ལར་པདའ་འད། །སས་ཆའ་འད་དང་ལན་པའང་ཡད། །སན་ལམ་དབང་

གས་རམ་པར་སངས། །ཞས་འད་ཀ་ཁད་པར་དང་། སང་གསམ་འད་གང་བཞ་པ་

ད་མར་བཅད་ལ་བད་བ་ཅན་སགས་ལག་མཐལ་ལར་ཀན་ཏ་མཉམ་པས་གང་བཞར་

བཅད་མ་བཅད་ཀ་ཁད་པར་དང་། བཅད་པ་ལའང་ཚད་ཆ་ཆང་མ་འད་བ་ད་མ་དང་།

མངན་པར་དགའ་བའ་ཞང་ན་ལ་རམས་མ་ལ་སན་པ་སགས་ལངས་སད་ཀ་ཁད་པར་

174

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དང་། ལན་པའ་བ་བག་རམས་དང་། སམས་ཅན་ཁ་ཅག་ཉན་མངས་པ་དང་ལན་ལ།

ཁ་ཅག་ཏ་རམ་པར་དག་པའ་ལས་ཅན་སགས་བརན་པའ་ཁད་པར་ཏ། གཞན་ཡང་

བསམ་གས་མ་ཁབ་པའ་ཚལ་ད་གནས་ས། །

གཉས་པ་བ་བག་ཏ་བཤད་པ་ལ་གཉས། རགས་པ་བཤད་པ་དང་། ཞབ་ཏ་

བསན་པའ། །

དང་པ་ན། ཕག་མཐལ་རལ་ཕན་གཅག་ནང་འཇག་རན་ཁམས། །ར་མཚའ་

ནང་ཆད་འཇག་རན་ཁམས་མང་དབས། །གཞ་དང་སང་པ་མ་ཏག་བརན་ཞང་

གནས། །ཞས་པ་ས། ཡ་ཤས་གང་ཆན་མཚ་རམ་པར་སང་མཛད་དའ་ཕག་མཐལ་

ག་རལ་ཕན་གཅག་ག་ནང་ད་འཇག་རན་ཁམས་ར་མཚ་ད་བཞན་གཤགས་པའ་ཕག་

ག་མཐལ་ག་སང་པ་རབ་ཏ་གནས་པ་ཞས་བ་བར། སན་པའང་ཡ་ཤས་གང་ཆན་མཚ་

ཉད་ད་བསན་ཏ་རམ་པར་རལ་པ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པའ་གནས་འད་ལ་བ་ན་ས་ཆན་

པ་ལ་གནས་པའ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་དང་སངས་རས་ཉག་གཅག་ག་སད་ཡལ་ལ། །

འཇག་རན་ག་ཁམས་ར་མཚ་དའ་ནང་ད་ཆད་པའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་ཤན་ཏ་མང་

པའ་དབས་ས་སངས་རས་རམ་པར་སང་མཛད་སལ་སའ་ཞང་ཁམས་གཞ་དང་སང་པ་

མ་ཏག་གས་བརན་པའ་ཞང་འད་གནས་པར་གསངས་ས། །

གཉས་པ་ན། ད་ཡང་འག་མན་བར་ག་གང་བཞ་པའ། །འཇག་རན་བ་

བ་ཕག་བར་སང་གསམ་ཆ། །ད་ནས་གང་ད་དང་ཕར་ཕག་བཅ་བཅར། །བསས་

པས་རབ་འབམས་མཚམས་སར་རད་ར་མཚ། །སང་པ་མ་ཏག་བརན་ཞང་ས་

ས་ཡང་། །ར་མཚ་ལ་བརན་ཁར་ཡག་བཅས་པ་ས། །མཆག་ག་སལ་ས་གཅག་ག་

འདལ་ཞང་ཡན། །གཞ་དང་སང་པ་མ་ཏག་གས་བརན་པའ་ཞང་ད་ལ་ཇ་ཙམ་ཞག་

ཡད་ཅ་ན། དའང་གང་བཞ་ར་རབ་ཁར་ཡག་དང་བཅས་པ་རང་དཀལ་ནས་སད་

175

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

རའ་འག་མན་ལ་ཐག་ག་བར་ག་གནས་ད་ལ་གང་བཞ་པའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་

ཞས་བ། ད་ནས་ད་ཙམ་ག་བར་སང་ག་ནམ་མཁའ་འདས་པ་ན་ད་དང་འད་བའ་

འཇག་རན་ག་ཁམས་གཅག་གནས་པ་ལ་གཅག་ནས་གཉས་ས་བགངས་པའ་སང་ད་

ལངས་པ་ན་ཁར་ཡག་གཅག་གས་བསར་བ་སང་དང་པ། ད་དག་བསམས་པ་གཅག་

ཏ་བརས་པ་སང་ལ་མ་ཁད་གཅག་གས་བསར་བ་སང་གཉས་པ། ད་སང་ལ་ཁར་

ཡག་ཆན་པས་བསར་བ་སང་གསམ་པ་ས། གང་བཞ་པའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་བ་བ་

ཕག་བར་ལ་སང་གསམ་ག་སང་ཆན་པའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་གཅག་ཅས་བའ། །

འདར་མངན་པ་བ་རམས་ཀས་ཚངས་པའ་འཇག་རན་མན་ཆད་བགང་ཡང་། འདར་

ན་ར་རལ་དང་གསར་འད་དམ་པ་སགས་ཀ་ལང་ག་རས་ས་འབང་བའ། །ད་ནས་

རམ་པར་གང་ནས་གང་ད་དང་ཕར་ཕག་བཅ་བཅར་བསས་པས་འཇག་རན་ག་གངས་

རགས་པར་འགར་ཏ། དའང་སང་ཆན་པ་བ་བ་ཕག་བར་རབ་འབམས་མཚམས་སར་

ག་འཇག་རན། ད་བ་བ་ཕག་བར་རབ་འབམས་རད་ཀ་འཇག་རན། ད་བ་བ་ཕག་

བར་རབ་འབམས་ར་མཚའ་འཇག་རན། ད་ལ་བ་དང་ཕར་ཕག་བཅར་ལངས་པ་ན་

གཞ་དང་སང་པ་མ་ཏག་གས་བརན་པའ་ཞང་གཅག་ཡན་ལ། ད་རམས་ཀང་ས་སར་

ར་མཚ་ཆན་པ་ལ་བརན་ཅང་ཁར་ཡག་ར་རས་བསར་བ་དང་། ཐམས་ཅད་ཀ་མཐར་

ཁར་ཡག་ཆན་པས་བསར་བ་དང་བཅས་པ་ས། ད་ཙམ་ཞག་ན་མཆག་ག་སལ་པའ་

ས་གཅག་ག་འདལ་ཞང་ཡན་ལ་དབང་པ་དམན་པའ་ངར་སང་གསམ་ཙམ་ཞག་ཏ་

གསངས་ས། །

གསམ་པ་ཁད་པར་ད་དབ་བ་ལ་གཉས། མ་མཇད་ངས་བཟང་། ད་ལས་

འཕས་པའ་དན་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ད་ཡ་ཁར་ཡག་ཆ་ནང་སས་ཆའ་མཚར། །ནར་བའ་པད་བཞས་

176

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བརན་འཇག་རན་ཁམས། །ཉར་ལ་བརགས་མར་གནས་པའ་བཅ་གསམ་པ། །མ་

མཇད་ཅས་གགས། ཞས་པ་ས། གཞ་སང་མ་ཏག་གས་བརན་པ་དའ་ཁར་ཡག་

ཆན་པའ་ནང་ད་གང་ཆན་མཚའ་དབངས་ཀ་སས་ཆའ་ར་མཚ་བརད་ད་མད་པའ་

སངས་རས་ཀ་ཞང་ག་རལ་སད་ཀ་དབས་ས་སས་ཆའ་ར་མཚ་ཟ་བ་ཡད་འང་ལ་

གནས་པའ་ནར་བའ་པད་ཆན་པ་བཞས་བརན་པའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་ཀ་རད་ཉ་

ཤ་ར་ལ་བརགས་མར་གནས་པ། ས་སའ་བར་བར་ད་ཞང་ག་རལ་ཕ་རབ་ཀ་འཇག་

རན་བརགས་མར་གནས་པས་མཚམས་ཚད་པ། དའ་བཅ་གསམ་པ་མ་མཇད་ཅས་

གགས་པའ་སང་གསམ་ག་འཇག་རན་འད་ཡན་ཏ། མ་མཇད་ཀ་སད་དད། ས་ཧ་

ཞས་པ་ལན་པ་བཟད་པ་ནས་པ་རམས་ལ་འཇག་པས། ཞང་འདར་སས་པའ་སམས་

ཅན་རམས་ཉན་མངས་པ་དང་སག་བསལ་ལ་མ་མཇད་པའམ་ད་དག་དང་ཤན་ཏ་ལན་

པ་ས། མ་མཇད་པ་ན་སན་བཟད་པའ་དན་ཡན་ལ། ཞང་འདའ་བང་ཆབ་སམས་

དཔའ་རམས་ཀང་སང་སབས་ལག་པར་བཟད་ཅང་དཔའ་བས་ཕལ་ད་བང་བས་ད་

ལར་ད་གགས་ས། །

གཉས་པ་ན། སང་གསམ་འད་ལ་ཡང་། ཁབས་ལན་ལག་པ་རལ་བསལ་

རམ་འབང་སགས། །ཞང་རལ་བཅ་གསམ་སད་ཀ་འཇག་རན་གས། །རབ་བསར་

དབབས་ཟམ་ར་ར་བཞ་ཡས་མཚན། །ས་ཚགས་རང་དཀལ་པདའ་ད་བར་གནས། །

མ་མཇད་སང་གསམ་པའ་འཇག་རན་འད་ཁ་ན་ལའང་། ཤར་ན་ཁབས་ལན། ལར་

ལག་པ། ནབ་ན་རལ་བསལ། བང་ད་རམ་འབང་། མཚམས་རམས་ས། ཕན་བད། །

ཀན་སང་། ཡངས་ས་དགའ་བ། འཕ་བད། སང་འག་ཏ་དབངས་སགས་དང་མ་ཆ་

བ་ཞས་བ་བ་ལ་སགས་པ་སངས་རས་ཀ་ཞང་རལ་བཅ་གསམ་གངས་སད་ཀས་ཀན་

ནས་རབ་ཏ་བསར་ཞང་དབབས་ཟམ་པ་ར་ར་བཞའ་ས་མཚམས་ཅན། །ཁ་དག་ས་

177

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ཚགས་པའ་རང་ག་དཀལ་འཁར་གས་བཟང་བ་པདའ་ད་བ་ལ་གནས་ས། །

འད་ཡ་སན་པའང་རམ་པར་སང་མཛད་ད། །གཙང་གནས་འག་མན་དག་ཏ་

ཁབ་པར་བཞགས། །སང་གསམ་འདའ་སན་པའང་ལངས་ས་རམ་པར་སང་མཛད་

ཆན་པ་ལས་སལ་པ། གཙང་མའ་གནས་ཀ་འག་མན་དག་ཏ་ཁབ་པར་བཞགས་

ཤང་དབང་ཕག་ཆན་པ་རམས་ཀ་དབས་ས་ཆས་སན་པར་མཛད་པའ་སལ་པ་ར་ཆན་

པའ་ས་ཞག་ས། དབ་མ་པ་ཆས་བཤས་ཀས། ས་འདའང་སན་ལམ་མམ་ཚགས་

ཀ་འཕན་པའམ་བཞད་པ་ཙམ་གས་ཕ་བའ་འག་མན་ག་གནས་གཅག་ཁ་ནར་མངན་

པར་རགས་པར་འཚང་ར་བའ་ཕར་རམ་པ་རབ་ཏ་མང་པའ་ལངས་སད་རགས་ས་

འག་མན་རམས་ན་གནས་པ་ན་སལ་པའ་ས་འབའ་ཞག་ར་ཆན་པར་སང་བར་ཟད་ད། །

ཞས་བཤད་ད། །

གང་བཞ་འད་ན་བཅམ་པ་དང་ལན་ཞས། །འད་ལའང་གང་བཞ་གཞན་པ་

བཅ་ཡས་བསར། །མ་མཇད་དའ་དབས་ས་ཚད་པའ་གང་བཞ་པའ་འཇག་རན་

འད་ན་བཅམ་པ་དང་ལན་པ་ཞས་གགས་ལ། འད་ཁ་ན་ལའང་འདབ་ཆགས་ས་

ཤར་ནས་འག་ག་བར་རམ་བཞན་གང་བཞ་གཞན་པ། ཤན་ཏ་སང་། དགའ་བ།

བཟད་དཀའ། སང་པ་དམ་པ། གཉན་ལན། ས་བཟང་། སང་ག་ཡད་པ། རམ་

བསགས། ནར་འཛན། འད་འཕ་ལན་ཞས་པ་བཅ་ཡས་བསར་བར་གསངས་ས། །

ད་དག་ཆགས་འཇག་དས་མཉམ་བད་པར་གསངས། །ས་བཅའ་དབང་ཕག་

ཁ་ནའ་སད་ཡལ་ལ། །ཐག་པ་ཐན་མང་ད་ཡངས་ས་གགས་པ་ན་སང་གསམ་པའ་

འཇག་རན་ཙམ་ཞག་ཆགས་འཇག་མཉམ་ད་བད་པར་བསན་ཅང་། གཞན་ད་གཞ་

སང་མ་ཏག་གས་བརན་པའ་ཞང་ལ་གནས་པའ་ཞང་ར་མཚ་ལ་བ་མཆག་ག་སལ་པའ་

ས་གཅག་གས་རམ་པར་རལ་བའ་ཞང་ད་དག་ཆགས་འཇག་དས་མཉམ་བད་པར་

178

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གསངས་ཤང་། འད་ལ་བའ་གནས་ལགས་ར་ཆ་བ་ན་ས་བཅའ་དབང་ཕག་རམས་ཁ་

ནའ་སད་ཡལ་ལས་ཉན་ཐས་སགས་ཀ་བར་མ་ཤང་ང་། །ཞང་ཁམས་སར་བསན་པ་

ཐག་པ་ཆན་པའ་ལགས་ལར་བརད་པ་སབས་དང་པའ་འགལ་པའ།། །།

༢ འཇག་རན་བ་བག་ཏ་བསན་པ་ཐག་དམན་པ་དང་ཐན་མང་ད་བརད་

པའ་སབས།

སབས་གཉས་པ་མ་མཇད་ཀ་འཇག་རན་བ་བག་ཏ་བཤད་པ་ལ་གཉས།

མདར་བསན་པ་དང་། རས་པར་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། འཇག་རན་འད་ལ་ཆགས་གནས་འཇག་སང་བཞ། །ཞས་པ་

ས། བ་བག་གང་བཞ་པའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་འད་ལའང་ཆགས་པའ་བསལ་པ།

གནས་པའ་བསལ་པ། འཇག་པའ་བསལ་པ། སང་པའ་བསལ་པ་ས་བསལ་པ་ཆན་

པ་བཞ་ཡད་ད། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། དང་པར་ཆགས་པ། བར་ད་གནས་པ། ཐ་མར་འཇག་

སང་ག་ཚལ་བཤད་པའ།

དང་པ་ན། སད་བཅད་གཉས་ལས་སད་ཀ་འཇག་རན་ན། །ཞས་བསལ་

ཆན་བཞ་གང་ད་འབང་བའ་ཡལ་སད་བཅད་གཉས་ས་ཡད་པ་ལས་ཐག་མར་སད་ཀ་

འཇག་རན་བཤད་པ་ན། ཞས་མཚམས་སར་ནས་དངས་ལ་གཉས། སད་བཤད་པ་

དང་། བཅད་བཤད་པའ། །

དང་པ་ལ་གཉས། དངས་དང་། ཞར་བང་ཉན་རང་ག་འདད་ཚལ་ལ། །དའ་

དང་པ་ལ་ལ། བསལ་བཟང་བང་ཚལ། ར་གང་བཀད་པ། གང་བཞའ་ངས་ཚག་

ངན་སང་གསམ་དང་ལ་མན། ལ་གནས་བཤད་པའ། །

179

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

དང་པ་ན། བསལ་པ་ས་མའ་སང་བསལ་འདས་པ་ན། །ཕགས་བཅར་རང་

ལངས་དཀལ་འཁར་ར་གམ་ཆགས། །སན་ལས་ཆར་བབ་ཆ་ཡ་ཕང་པའ་དབས། །

པད་སང་མཐང་བསལ་པ་བཟང་པར་གགས། །བསལ་བཟང་འདའ་བང་སམས་

རམས་ཀས་ཞང་ཡངས་ས་སང་བའ་སན་ལམ་ག་མཐ་དང་། འག་བ་རམས་ཀ་ལས་

མཐན་པ་དག་ལས། བསལ་པ་ས་མ་རགས་པའ་འག་ཏ་སང་བསལ་བར་བསལ་

ཉ་ཤའ་ཡན་འདས་ནས། ཕགས་བཅ་ས་ས་ནས་རང་ལངས་པ་ཕན་ཚན་ཤགས་ཆན་

པས་བརབ་ཅང་འཕལ་བ་ལ་བརན་ནས་ར་རས་ཀང་གཞག་པར་མ་ནས་པར་ས་ཞང་

ཤན་ཏ་འཐས་པའ་རང་དཀལ་ར་གམ་ད་ཆགས་པའ་སང་ད་ནམ་མཁར་སན་སག་པ་

གསར་ག་གཉའ་ཤང་ལ་བ་ཆགས་པ་ལས་ཆར་ག་རན་ཤང་རའ་སག་ཤང་ཙམ་ནས་

ཐགས་པ་སམ་པའ་བར་དས་རང་བར་བབ་པའ་རན་གས་རང་གས་བསར་བའ་ཆའ་

ཕང་པ་ཆན་པར་གནས་པའ་དབས་ནས་གསར་ག་པད་སང་ཤར་བ་གནས་གཙང་མའ་

ལ་རམས་ཀས་མཐང་བ་ན་སངས་རས་སང་འབང་བའ་ལས་ས་ཤས་ནས་ཨ་མའ་འད་

ན་བསལ་པ་བཟང་པ་ཞག་ག །ཞས་ཆད་ད་བརད་པས་བསལ་པ་བཟང་པར་གགས་

ས་ཞས་སང་ར་པད་དཀར་པའ་མད་ལས་གསངས་ཤང་། ཡ་ཤས་རས་པའ་མད་ལས་

བསལ་པ་འད་ལ་བསལ་པ་པད་སང་མཐང་ད་གསངས་པའང་ད་དང་མཐན་ན། །

གཉས་པ་ན། རང་གས་ཆ་བསབས་གསར་ག་དཀལ་འཁར་ལ། །

ཆར་བབ་མཚ་ཆན་རང་གས་བསབས་པའ་ཁམས། །རབ་འབང་ཐ་མར་རམ་

པར་འཕལ་བ་ལས། །ར་རབ་ར་བདན་གང་བཞ་ཁར་ཡག་གབ། །ད་ལར་

ཆའ་ཕང་པ་ཆན་པར་རང་གས་བསབས་པའ་རན་གས་དའ་སང་ད་གསར་ག་

དཀལ་འཁར་བང་ང་། །དའ་སང་ད་སར་བཞན་ཆར་ག་རན་བབས་པས་ཕའ་ར་

མཚ་ཆན་པར་གར་པ་ད་ལ་རམ་བཞན་མཚམས་མཚམས་ས་རང་ལངས་པས་ཉ་བར་

180

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བསབས་པའ་རན་གས་ཁམས་ཀ་བ་བག་རབ་འབང་ཐ་མ་གསམ་ད་རམ་པར་འཕལ་

བ་ལས། ཁམས་རབ་ལ་དབས་ས་རན་པ་ཆ་བཞའ་རང་བཞན་ཅན་ག་ར་རབ་ལན་པ་

བང་ཞང་། ཁམས་འབང་ལས་གསར་ར་བདན། ཁམས་ཐ་མ་ལས་གང་ཕན་བརད་

དང་གཞན་མང་པས་བསར་བའ་གང་བཞ་དང་ལགས་རའ་ཁར་ཡག་རམས་གབ་

བ། །ད་ལར་ཡང་། སབ་དཔན་དབག་གཉན་གས། ས་བན་རམ་པ་ས་ཚགས་ཁ་

ན་ཡད་པའ་ཆ་ད་དག་མཐ་རམ་པ་ད་མའ་བ་བག་དང་ལན་པའ་རང་དག་གས་བཤག་

པ་ན་རགས་ད་དང་ད་དག་ཏ་འགར་བ་ཡན་པ་སགས་ར་ཆར་གསངས་ས། །ར་གང་

ཐམས་ཅད་ཆ་མཚར་བརད་ཁར་ནབ། །ལན་པ་མཚ་ལས་བརད་ཁར་འཕགས་པ་

ས། །ར་རབ་ར་བདན་གང་བཞ་ཁར་ཡག་དང་བཅས་པའ་ར་བ་ཆ་མཚར་དཔག་ཚད་

བརད་ཁར་ནབ་ནས་དབང་ཆན་ལ་ཐག་པར་གནས་ཤང་། ལན་པ་མཚ་སང་ལས་

གན་ཏ་དཔག་ཚད་བརད་ཁར་འཕགས་ནས་གནས་ས། །ས་ཞས་པ་ལག་བཅས་ཀ་

སའ། །ག་བཞ་ཆ་ཤལ་བ་ཌར་པད་རག་དང་། །གསར་ལས་གབ་ཅང་ནམ་མཁའང་

ད་མདག་སང་། །ཆ་མཚམས་ནས་བཟང་ཕད་མན་བང་རམ་བཞ། །ད་ལ་ལན་པ་

ན་བང་རམ་བཞ་དང་ལན་པ་ག་བཞར་འདག་པ་ས། ཤར་ཤལ། ལ་བཌཪ། ནབ་

པད་ར་ག །བང་གསར་ག་རང་བཞན་ཕགས་ས་སའ་མདག་ལར་ནམ་མཁའང་དའ་

ཁ་དག་གསལ་བར་སང་བ། ལན་པ་ཉད་ཆ་ལ་ནབ་པའ་མཚམས་ནས་བཟང་བའ་

ཕད་མན་ཆད་བང་རམ་བཞ་བརགས་ཀ་རམ་པས་བསར་བའ། །ད་མཐར་གཉའ་

ཤང་འཛན་སགས་གསར་ར་བདན། །བར་རམས་ཡན་ལག་བརད་ལན་རལ་མཚས་

གཏམས། །ར་རབ་དའ་མཐར་དབབས་ད་དང་མཚངས་པར་ཡལ་ཐབས་ཀས་ཀན་

ནས་བསར་བའ་ར་བདན་ན། དང་པ་གཉའ་ཤང་འཛན། གཉས་པ་གཤལ་མདའ་

འཛན། གསམ་པ་སང་ལང་ཅན། བཞ་པ་ལ་ན་སག །ལ་པ་ར་ར། དག་པ་རམ་འདད།

181

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

བདན་པ་མ་ཁད་འཛན་ཏ་གསར་ག་ར་བདན། ད་དག་ག་བར་རམས་ས་ཡན་ལག་བརད་

དང་ལན་པའ་ཆས་གང་བ་ལ་རལ་བའ་མཚ་བདན་ད་གགས་ཤང་ད་དག་གས་གཏམས་

པ་ས། ཡན་ལག་བརད་ན་བསལ་བ་དང་། ཞམ་པ་དང་། ཡང་བ་དང་། འཇམ་

པ་དང་། དངས་པ་དང་། ད་ང་བ་མད་པ་དང་། འཐང་ན་མགན་པ་ལ་མ་གནད་པ་

དང་། ལ་བ་ལ་མ་གནད་པ་རམས་ས། །གང་བཞ་གང་ཕན་བརད་དང་བཅས་པའ་

དབབས། །ཟ་གམ་སག་ཁ་ཟམ་པ་ག་བཞའ། །ཤར་ལས་འཕགས་པ། ལ་ཛམའ་

གང་། ནབ་བ་ལང་སད། བང་ས་མ་སན་ཏ་གང་ཆན་བཞ། ཤར་ད་ལས་དང་ལས་

འཕགས། ལར་ར་ཡབ་དང་ར་ཡབ་གཞན། ནབ་ཏ་གཡ་ལན་དང་ལམ་མཆག་འག། །

བང་ད་ས་མ་སན་དང་ས་མ་སན་ག་ཟར་གགས་པ་གང་ཕན་བརད་དང་བཅས་པ་ད་

དག་ག་དབབས་ན་རམ་པ་བཞན། ཟ་གམ། སག་ཁ། ཟམ་པ། ག་བཞའ་རམ་

པར་གང་ཆན་བཞ་དངས་ས་ཡད་ཅང་། གང་ཕན་བརད་ཀང་ཕགས་མཚངས་ས་ཡད་

ད། །མ་ངས་གང་ཕན་དག་ན་ཤན་ཏ་མང་། །མད་ས་རམས་ལས་བཅ་གཉས་པ་ཁ་ན་

གཙ་ཆ་བའ་དབང་གས་བསན་པར་མཛད་ཀ་གཞན་ཡང་སང་ལ། གསར་གང་། ཟངས་

གང་། ཐ་དཀར་གང་། ཀ་པ་ཛ་ལ་སགས་པ་ཛམའ་གང་ཁ་ནའ་འཁར་ད་ཡལ་ཆན་

བཅ་དག་ཡད་པ་གནས་འཇག་ག་མད་ལས་གསངས་ཤང་། གསང་བ་བསམ་གས་

མ་ཁབ་པའ་མད་ལས་ཡལ་ཕན་སང་ཡད་པར་བཤད་པ་སགས་གང་བཞ་ས་སར་

མང་དང་ཚད་དབབས་མ་ངས་པའ་གང་ཕན་དག་ན་ཤན་ཏ་མང་བས་ཚད་བཟང་

གས་མ་ལང་ང་། །ཁར་ཡག་ར་བ་ལགས་ལས་གབ་པ་ས། །ད་དག་བར་ད་བ་ཚའ་

ར་མཚས་གང་། །གང་ད་རམས་ཀ་མཐའ་བསར་ཁར་ཡག་ཏ་བསར་བའ་ར་བ་ཕའ་

ལགས་ར་ཞས་བ་བ་ན་ལགས་ལས་གབ་པ་ར་སལ་ག་རང་བཞན་ཅན་ཏ་གསར་ར་

རམས་ཀ་ཕ་ནས་ཁར་ཡག་ལ་ཐག་པ་ད་དག་ག་བར། གང་རམས་མ་གཏགས་པ་བ་

182

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཚ་ཅན་ག་ཆས་གང་བ་ན་བ་ཚ་ཅན་ག་ར་མཚར་གགས་ལ། ད་དང་ར་གདང་ག་ར་བ་

ཕད་པས་ར་སལ་ལས་འབར་བའ་མས་ཆ་རམས་མཚམས་ལས་མ་འདའ་བར་སམ་

པར་བད་པའང་བཤད་ད། །

གསམ་པ་ན། འཕགས་ཡལ་དབས་ནས་བང་ད་ར་ནག་དག། །འདས་པའ་

གངས་རའ་བང་ན་སས་ངད་ལངས། །བར་ད་མ་དས་མཚ་ཡ་ཕགས་བཞ་ནས། །ཁ་

འབབ་ཆ་བཞ་ཕགས་བཞའ་ར་མཚར་འག། །མཚ་འགམ་ཛམ་བཀའ་སང་པས་

བརན། །ད་ཕར་ཛམས་མཚན་པའ་གང་ད་གགས། །ད་ལ་ཛམའ་གང་ཞས་པའ་ར་

མཚན་གང་ཞ་ན། འཕགས་པའ་ཡལ་ག་དབས་ནས་བང་ད་ར་ནག་པ་དག་འདས་

པའ་མཚམས་ས་གངས་ར་ས་ར་བ་གངས་ཅན་ཞས་བ་བ་ཡད་ཅང་། དའ་བང་ན་ར་

བ་སས་ངད་ལན་པ་ཡད་ལ། ད་གཉས་ཀ་བར་ད་སན་བམ་ཟ་དས་དཔག་ཅས་བ་

བས་ལ་དང་འཁར་ལས་སར་བ་ཐབ་བད་ཀ་མཆད་སན་བས་པའ་འབས་ཁ་དན་མ་ཕ་

བ་མ་དས་པ་ལར་གར་པ་ལ་མ་དས་པ་ཞས་གགས་པ་ཀའ་རལ་པ་མ་དས་པ་གནས་

པའ་མཚ། སན་དང་རན་པ་ཆ་དང་ནགས་ཚལ་དང་ཆ་ཀང་ཐམས་ཅད་ཀ་འབང་

གནས་ས་གར་པ་ཆ་ཞང་ད་དཔག་ཚད་ལ་བཅར་མཉམ་པ་ཡད་ད། ། དའ་ཕགས་

བཞ་ནས་ཁ་འབབ་ཀ་ཆ་བཞར་གགས་པ་ཤར་ཕགས་ན་བག་གང་པ་ཆའ་གདང་འད་

བ་ནས་ཆ་ཀང་གང་དངལ་ག་བ་མ་འདན་ཅང་འབབ་པ། ལ་ཕགས་ན་བག་ཁ་མཆག་

ག་གདང་འད་བ་ནས་ཆ་ཀང་སན་བ་ཌཪའ་བ་མ་འདན་ཅང་འབབ་པ། ནབ་ཕགས་

ན་བག་རའ་གདང་འད་བ་ནས་ཆ་ཀང་པཀ་ཤལ་ག་བ་མ་འདན་ཅང་འབབ་པ། བང་

ཕགས་ན་བག་སང་གའ་གདང་འད་བ་ནས་ཆ་ཀང་ས་ཏ་གསར་ག་བ་མ་འདན་ཅང་

འབབ་པ། དའང་ཆ་ཕན་ལ་བར་ལ་བར་དང་བཅས་ཏ་མཚ་མ་དས་པ་ལ་ལན་བདན་

བདན་གཡས་ས་བསར་ནས་ཕགས་བཞའ་ར་མཚ་ཆན་པར་འགའ། ། མཚ་འགམ་

183

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ད་ཛམ་བཀ་ཞས་བ་བའ་ཤང་སང་འབས་བ་མངར་ར་ཙམ་ཡད་པ་ད་སན་ནས་ཆར་

ལང་བའ་ས་ལས་ཛམ་ཞས་བ་བ་འབང་ཞང་། ཤང་དས་ཉ་བར་མཚན་པའ་གང་ཡན་

པས་ན་ཛམའ་གང་ཞས་གགས་ལ། འབས་བ་ད་ཀའ་རལ་པ་རམས་ཀས་ཉར་སལ་

ནས་ཟ་བར་བད་ཅང་། མ་ཟས་པ་རམས་ཛམ་ཆ་བའ་གསར་ད་འགར་བར་བཤད་

ད། །ལས་འཕགས་པ་སགས་མང་གས་ཁད་པར་སན། །གང་གཞན་གསམ་ན་ལས་

འཕགས་པ་སགས་རང་རང་ག་མང་གས་ཁད་པར་སན་པ་ས། ལས་ཆས་ཁད་པར་ད་

འཕགས་པ་དང་། འདད་འཇའ་བ་ལས་ལངས་སད་ཀ་ཁད་པར་འབང་བ་དང་། གང་

དར་ཀ་མ་རངས་པ་རམས་ཀས་གཙས་པའ་སན་གས་བར་བར་ད་ཉ་མ་སན་གས་

གཡགས་པ་འབང་ཞང་། དར་པ་ཝང་དང་ར་ར་ལ་སགས་པ་སད་མ་སན་པ་འགར་

བ་ཙམ་ཞག་གས་འདད་པའ་ཡན་ཏན་ལས་སན་ད་བགང་བ་ཡད་པའ་ཕར་ད་སད་ད་

གགས་ས། །ར་ཡབ་སན་པ་གཞན་རམས་མ་ཡ་གནས། །གང་བཅ་གཉས་པ་ད་དག་

ག་ནང་ནས་ཛམ་གང་ག་གང་ཕན་ད་གཏགས་པ་ར་ཡབ་གང་ད་སན་པ་ཁ་ན་གནས་

ཤང་། གཞན་པ་རམས་ལ་མའ་འག་བ་གནས་པ་དང་། གང་ཕན་རམས་ནའང་གཙ་

བའ་གང་ན་ཡད་པ་རམས་དང་ཕགས་མཚངས་ཙམ་ཡད་པར་བཞད་ད། །ད་ལ་མ་

ཞས་བ་བ་ན་ཡད་དམ་ཤད་ཅན་ལ་འཇག་པའ་མ་ནཥའ་ས་ལས་ཤད་བའམ་ཡད་རག་

དཔད་ཀ་འཇག་པ་ཤས་ཆ་བས་མ་ཞས་གགས་པར་བཤད་ད། །

བཞ་པ་ན། དམལ་བ་ཡ་དགས་གནས་ན་ས་ཡ་འག །དད་འག་བངས་གནས་

ར་མཚ་ཆན་པར་ཏ། །ལ་མན་ར་རབ་ཁང་གསང་ཆ་མཚམས་མན། །ད་ལར་འག་

བ་དག་ལས་མ་བཤད་ཟན་ནས་ངན་སང་ག་འག་བ་གསམ་ག་ནང་གསས་དམལ་བ་

དང་ཡ་དགས་ར་བའ་གནས་ན་ས་ཡ་འག་ས། ད་ལ་དམལ་བའ་འག་བ་ན་ཛམ་གང་

འདའ་འག་དཔག་ཚད་སང་ཕག་ཉ་ཤ་ན་མནར་མད་པའ་དམལ་བ་ཆན་པ། དའ་སང་

184

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རམ་བཞན་རབ་ཏ་ཚ་བ། ཚ་བ། ང་འབད་ཆན་པ། ང་འབད། བསས་འཇམས།

ཐག་ནག །ཡང་སས་ཏ་ཚ་བའ་དམལ་བ་བརད་དང་། ད་དག་ས་སར་ངས་བཞ་ར་

ཡད་པའ་ངས་ར་ར་ན་ཉ་འཁར་བའ་དམལ་བ། མ་མ་མར། ར་མག་འདམ། ས་

གའ་ལམ་དང་། རལ་གའ་ལ་མ་དང་། ཤལ་ལའ་ནགས། ཆ་བ་རབ་མད་ད་བཞ་

བཞ་ཡད་པ། ད་རམས་ཀ་མཐའ་ལགས་ས་ཆ་བར་ཅན། ཆ་བར་རལ་བ་ཅན། ས་

ཐམས་ཐམས་པ། ཨ་ཆ་ཟར་བ། ཀ་ཧད་ཟར་བ། ཨཏལ་ལར་གས་པ། པད་ལར་

གས་པ། པད་ལར་ཆར་གས་པ་རམས་ཏ་གང་དམལ་བརད་ཡད་ཅང་། དའང་གང་

རམས་འབའ་ཕང་པ་བཞན་ད་གཤམ་ར་ཆ་བར་ཡད་པའ་ཕར་ཏ་ཆད་པ་མ་འགལ་

ཞང་། ཐག་ཆན་ལར་ན་དམལ་བ་རང་སང་ད་འདད་དགས་པས་ཆགས་ཚད་ལ་ངས་

བཟང་མཐའ་གཅག་ཏ་མ་དགས་ས། །ཉ་ཚའ་དམལ་བ་དག་ན་ར་རའམ་ད་མ་དག་

ཀང་རང་ས་ས་སའ་ལས་ལས་གབ་པའ་རམ་པའ་བ་བག་མང་པ་ཅན་གནས་ངས་པ་

མད་པར་བཤད་ད། འདར་དམལ་བ་ཞས་པ་ལགས་སར་སད་ན་ར་ཀ་ས། དའང་

ཡ་ག་ཕས་བསན་ག་ངས་པས་ན་དགག་ཚག་དང་ར་ཀ་དགའ་བར་འགར་བས་ཡད་ད་

འང་བ་ཅད་ཟད་ཀང་མད་པས་སམ། ར་ཀ་ལན་པ་ལ་སར་ན་བསད་ནམས་མན་པར་

ཁད་པས་དམལ་བའ། །ཡ་དགས་ན་ཛམ་གང་འདའ་འག་དཔག་ཚད་ལ་བར་ན་ཡ་

དགས་ཀ་རལ་པ་གཤན་ར་གནས་ཤང་། དའ་འཁར་ད་དན་ཉ་ལས། །ཡ་དགས་ལ་

གག་དང་། ཁ་ཁབ་མག་ལར་ཕ་བ་ལ་སགས་སམ་ཅ་ར་དག་གསངས་ཏ། ད་ན་ར་

བའ་གནས་ཡན་ཞང་། ད་ལས་འཕས་པ་ན་མ་ངས་པ་གཞན་དང་གཞན་ད་ཡད་ད། །

ད་ལས་ལ་མན་ཡ་དགས་ཀ་རས་ས་གཏགས་པ་ལ་སགས་ཡ་དགས་ར་འཕལ་ཅན་

ཁ་ཅག་ལའ་དཔལ་ལ་བ་ཉམས་ས་མང་བའང་ཡད་པར་བཤད་ད། །ཡ་དགས་ཞས་

པའང་པ་ཏའ་ས་ལས་རབ་སང་ས་ཤན་ཏ་ཕར་མ་ལག་པར་སང་བས་སམ་བཀས་སམ་

185

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

གས་ཤན་ཏ་ནན་པས་ཡ་དགས་ས། །དད་འག་ན་ཐང་དང་ཆ་དང་ནམ་མཁའ་སད་ཡལ་

བ་ཡན་ཞང་། ར་བའ་གནས་ན་ར་མཚ་ཆན་པ་ས། དར་ཀ་ལ་སགས་པ་དད་འག་

བངས་ན་གནས་པ་རམས་ཆང་ག་སང་མ་བཞན་ད་གནས་པར་བཤད་ཅང་། ལ་མ་ཡན་

ན་མཛད་ད་མ་གསལ་ཡང་། དན་ཉ་ལས། ར་རབ་ཀ་ར་བའ་ཁང་སང་ཆ་མཚམས་

མན་ག་ཆད་ར་མཚའ་སང་ད་ལ་མན་དད་འགར་གཏགས་པའ་རགས་ཀ་གནས་ཀ་

ཁད་པར་དང་ས་གཅན་དང་མགལ་ཕང་ལ་སགས་པའ་གཙ་བ་ཆན་པ་རམས་གནས་

པར་གསངས་ས། །དད་འག་ཞས་པ་དད་ད་འག་བར་བད་པས་དད་འགར་བཤད་

ཀང་ཏར་སའ་ས་ཐར་གསག་གམ་ཐད་ཀའམ། འཁག་པ་ལ་འཇག་པས་འག་ཚལ་ད་

ལར་ཤས་ཆ་བ་ལས་བཏགས་པར་སང་། ལ་མན་ན་ཨ་ས་རའ་ས་ལས་བཅད་མ་ལན་

པ་ས་བདད་རའ་བཅད་དང་མ་ལན་པར་གགས་པའམ། ཡང་ན་ས་ར་ལ་ས། དམན་

པའ་དན་ག་དགག་ས་སར་བའ། །

ལ་པ་ན། རལ་ཆན་རས་བཞ་ལན་པའ་བང་རམ་གཙ། དམལ་ནས་འད་རབ། །

ཡན་ལག་ཁ་འཐར་གནས་ལ་ངས་པ་མད། །ལ་རམས་ལས་འདད་ལ་རགས་དག་ག་

ཐག་མ་རལ་ཆན་རས་བཞ་པའ་ལ་རམས་ན་ལན་པའ་བང་རམ་ལ་གཙ་བར་གནས་ཏ།

དའང་ར་རབ་ཀ་བང་རམ་དང་པ་ལ་གཞང་ཐགས། གཉས་པར་ཕང་ཐགས། གསམ་

པར་རག་མས། བཞ་པར་ཕགས་བཞར་ད་དག་ག་རལ་པ་རལ་ཆན་བཞ་དང་། ད་དག་

ག་འཁར་ག་ལ་རམས་དག་ཕལ་ཆར་གནས་ཏ། ད་རམས་གཉའ་ཤང་འཛན་སགས་

ར་བདན་དང་བར་སང་ལའང་ཅ་རགས་པར་གནས་ཤང་། མདར་ན་དམལ་བ་ནས་

འདའ་བར་ག་འག་བ་རམས་ཀ་ཡན་ལག་ཁ་འཐར་བའ་གནས་ལ་ངས་པ་མད་ད།

མ་ཡལ་ག་ར་བག་ལན་ཤང་གཙག་ལག་ཁང་ཁམ་ལ་སགས་པ་ལའང་བརན་པ་ཅ་

རགས་ཡད་པས་ན་ད་དག་ཀང་ད་རམས་ཀ་གནས་སམ་རན་ད་འགར་ར། །ལན་པའ་

186

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སང་ན་ར་གསམ་ལ་ཡ་གནས། །རམ་རལ་ཁང་བཟང་གང་ཁར་ལ་ན་སག །སད་

ཚལ་ས་གཞ་ཡངས་འདས་ར་ལབ་མཆག །ཆས་བཟང་འདན་ས་གནད་སན་གནས་

དང་བཅས། །ར་རབ་ལན་པའ་སང་ན་སམ་ཅ་ར་གསམ་ད་གགས་པ་ལ་རམས་ཀ་

གནས་ཡད་ད། དའང་སམ་ཅ་ར་གསམ་ད་གགས་པ་ན། ནར་ལ་བརད། ཐ་སར་

ག་བ་གཉས། དག་པ་བཅ་གཅག །ཉ་མ་བཅ་གཉས་ས་བགང་བ་ལར་ལས། །ཉ་མ་

བཅ་གཉས་ཀ་གངས་དབང་པ་ན། འད་དག་ག་གཙ་བ་བར་བན་ཉད་དང་། གཞན་ས་

གཉས་ལ་ན་ཉ་དབང་ཞས་གགས་ས། །སམ་ཅ་ར་གསམ་ག་ལའ་གངས་འདན་ཚལ་དན་

ཉ་ལས་འབང་བ་ལར་ན། ཆས་བཟང་༡མཐ་བ་༢ར་ར་༣ལགས་མཐང་༤གནས། །

ཕགས་གཅག་༥ཤང་གསབ་༦ཤང་ར་ས་ཚགས་༧གནས། །དགའ་བད་༨རམ་མཛས་

༩ཡངས་འདར་༡༠གནས་པ་དང་། །འདས་པའ་འགམ་༡༡དང་ཚང་ཚང་འགམ་༡༢ན་

གནས། ནར་བའ་སང་པར་༡༣གནས་དང་ཀན་གསལ་༡༤སད། །གསར་ཕག་

༡༥ཁང་དང་ཕང་བའ་གབ་མ་༡༦་དང་། །མཐ་དམར་༡༧ར་དང་བཀ་བ་༡༨ས་ཚགས་

ཀས། །སར་བར་འཇག་དང་ཞབ་༡༩ཏ་སད་པ་དང་། ག་སར་༢༠ཆགས་དང་གཟ་

བརད་འབར་བ་༢༡དང་། །ཟ་བའ་གནས་༢༢་ལར་ཉ་དང་ཤང་ས་༢༣ལ། །ཟང་

དང་མག་༢༤ཕར་འག་དང་༡༥བཙམས་འགས་དང་། །ལས་མདག་བཟང་ཆ་༢༦ནར་

བ་འཕང་བ་༢༧དང་། །རས་མཐན་༢༨འཁར་གནས་༢༩མཐ་བར་༣༠སད་པ་དང་། །

གཟ་མཆག་༣༡གཟ་བང་༣༢མ་དས་པ་༣༣དག་ས། སམ་ཅ་ར་གསམ་ལ་ཡ་རམས་

གངས་ས། །དའང་དབས་ན་བར་བན་ག་ཕ་བང་རམ་པར་རལ་བའ་ཁང་བཟང་ག་

བཞ་པའ་ངས་ར་ལ་དཔག་ཚད་ལ་བཅ་དང་འཕངས་ས་དཔག་ཚད་ཕད་དང་ལ་པ་རན་

པ་ཆའ་བ་གམ་བར་ར་གཅག་གས་བསར་བ། །དའ་ཕ་རལ་ཏ་གསར་ག་ལགས་

ར་ངས་ར་ལ་དཔག་ཚད་ཉས་སང་ལ་བར་དང་འཕགས་ས་ཕད་དང་གཉས་འཕགས་

187

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

པ། ས་བཞ་གསར་ག་རང་བཞན་ལ་རན་པ་ཆ་ས་ཚགས་པའ་མདངས་མ་འད་བ་བར་

ར་གཅག་གས་བཀ་ཞང་ཤང་བལ་ལར་འཇམ་པ། དའ་ངས་གཞ་ན་རན་པ་ཆའ་ཀ་

བ་ཁ་དག་སང་གས་བཏགས་པའ་གདང་ཕམ་ད་བས་པའ་རག་སབ་ཅན། ཕགས་

བཞའ་ས་ཆན་པ་བཞ་ན་ལའ་བ་ག་ཆ་གན་པ་ལ་བར་རས་བསང་ཞང་། སང་ཆན་

པ་བཞ་དང་སང་ཕན་ད་མ་དང་བཅས་པའ་གང་ཁར་ལ་ན་སག །དའ་ཤར་ཕགས་

ན་ཁར་ཡག་དཔག་ཚད་སང་ཡད་པའ་ཤང་ར་ས་ཚགས་པའ་ཚལ་དང་། ཚད་ད་དང་

འད་བར་ལ་ཕགས་ན་རབ་འགར་ག་ཚལ་བ་དང་། ནབ་ཕགས་ན་འདས་པའ་ཚལ་

དང་། བང་ཕགས་ན་དགའ་བའ་ཚལ་ཏ་སད་ཚལ་ག་ས་གཞ་རམས་དང་། ཡང་

ད་དག་ག་ཕ་རལ་ལ་ན་སག་ག་བང་ཤར་མཚམས་ན་དཔག་བསམ་ག་ཤང་ཡངས་

འད་ས་བརལ་ཞས་བ་བ་ཐར་ད་དཔག་ཚད་ལ་བཅ་ཟག་ཅང་གན་ད་དཔག་ཚད་བར་

འཕགས་པ། ཡལ་འདབ་ཀས་དཔག་ཚད་ལ་བཅར་ཁབ་ཅང་འདད་དག་ཐམས་ཅད་

འབང་བ་དང་། དའ་འག་ན་ལ་བ་དཀར་པ་ལ་བའ་ར་ལབ་ཨ་མ་ན་ཀ་ཞས་བ་བ་ཆ་

ཞང་ད་དཔག་ཚད་ལ་བཅ་དང་མཐའ་སར་ད་དཔག་ཚད་ཉས་བརས་འཁར་བའ་ག་

བཞ་པ་དང་། ལ་ན་སག་ག་ལ་ནབ་མཚམས་ན་ཆས་བཟང་ལའ་འདན་ས་ཞས་བ་བ་

དཔག་ཚད་དག་བརས་འཁར་བའ་ཟམ་པ། དའ་དབས་ན་བར་བན་གས་ཆས་སན་

པའ་གསར་ག་ཁ་དང་། ཉ་དབང་སམ་ཅ་ར་གཉས་ཀ་གདན་བཤམས་པ་རམས་

དང་། གཞན་ཡང་བག་མད་པ་ལས་བསལ་བའ་ཆས་ཀ་སམ་བཞ་རང་གགས་པའ་

ར་ས་དང་། ན་བ་དང་ར་བ་དང་དས་མན་འཆ་བ་ལས་སབ་པའ་བདད་རའ་བམ་པ་

དང་། གང་པ་ཆ་རབ་བརན་དང་ས་སངས་ཀ་བ་དང་། ར་སན་ག་ཤགས་ཅན་འཁར་

གཡག་བར་སང་དང་བཅས་པ་སགས་བསམ་གས་མ་ཁབ་པ་རམས་དང་། ལགས་

བཞར་གནད་སན་གསང་བ་པ་ལག་ན་ར་ར་ཞས་བ་བ་རམས་ཀ་གནས་དང་བཅས་པ་

188

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཡད་ད། །ད་སང་ནམ་མཁར་སན་ཆགས་ལ་བ་ལ། །བརན་པའ་འཐབ་བལ་དགའ་

ལན་འཕལ་དགའ་གཞན། །ར་གསམ་ག་གནས་དའ་སང་ཕགས་ན་རམ་པ་བཞན་

གང་ནས་གང་ད་བརགས་པར་ལ་ས་སའ་རས་མཐན་ག་ལས་ལས་བང་བའ་གཞལ་

ཡས་ཁང་སགས་ལ་རམས་ཀ་འབར་པ་ཕལ་ད་བང་བ་ནམ་མཁར་སན་ཆགས་པ་ལ་

བ་ལ་བརན་པའ་ལ་རམས་ཡད་པ་ལས། དང་པར་འདད་པར་གཏགས་ཀང་ལ་མན་

ག་འཐབ་རད་དང་བལ་བའ་འཐབ་བལ། འད་ལ་ལ་གཉས་གཉས་ལན་ཅག་ཏ་རས་

ཏ་ས་བས་མཚ་མ་ཞས་ཀང་ཟར། རལ་བ་མ་ཕམ་པའ་ཆས་ཀ་དགའ་བ་དང་ལན་

པའ་དགའ་ལན། རང་གས་འཕལ་བའ་འདད་ཡན་ལ་ཅ་དགར་སད་པའ་འཕལ་

དགའ། གཞན་གས་འཕལ་བའ་ལངས་སད་ལ་དབང་བད་པའ་གཞན་འཕལ་དབང་

བད་ད་འདད་ལ་རས་དག་ག །ཚངས་རས་ལ་སགས་གཟགས་ཁམས་གནས་བཅ་

དག །ཀན་ག་གང་ད་འག་མན་ཆང་ང་ས། །ད་སང་ས་སར་དབང་ཕག་ཆ་གནས་

བཤད། །ད་དག་ག་གང་ད་ཚངས་རས་ལ་སགས་གཟགས་ཁམས་ཀ་གནས་བཅ་

དག་གང་ནས་གང་ད་བརགས་མར་ཆགས་ཤང་། ད་དག་ཀན་ག་གང་ད་འག་མན་

ཆང་ངའ་གནས་དང་བཅས་གཟགས་ཁམས་གནས་རས་བཅ་བདན་ད་གགས་པ་ས།

དའང་ཡས་རམ་བཞན་བསམ་གཏན་དང་པ་ལ། སག་པ་མ་དག་བའ་ཆས་བསལ་

བས་ཚངས་པ་ས། དའ་རས་ས་གཏགས་པའ་ཚངས་རས། ཚངས་པའ་མདན་ན་

འདག་ས་ཚག་འདན་པས་ཚངས་པའ་མདན་ན་འདན། དག་ར་ཆན་པ་ལས་སས་

ཤང་ཚ་ཚད་ལས་ཚད་སགས་གཞན་ལས་ཆ་བ་སང་གསམ་མ་མཇད་ཀ་བདག་པ་བད་

པའ་ཚངས་ཆན་ཏ་གསམ། བསམ་གཏན་གཉས་པ་ལ། རང་གས་གང་མ་ལ་ལས་

ཏ་འད་ཀ་ཁན་དང་གསལ་བ་གཉས་ཀ་ཆང་བའ་འད་ཆང་། འད་ཀ་ཁན་འག་མས་

ཚད་བཟང་མ་ནས་པའ་ཚད་མད་འད། འད་ཀ་ཁན་དང་གསལ་བ་གཉས་ཀ་ཆ་ཞང་

189

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

གནས་གཞན་མཐའ་དག་སང་བར་བད་པའ་འད་གསལ་ཏ་གསམ། བསམ་གཏན་

གསམ་པ་ལ། ཡད་ཀ་ས་པའ་བད་བ་ན་རབ་ཏ་ཞ་བའ་ཕར་དག་བ་ཞས་བཏགས་

ཤང་ད་གང་ས་ལས་ཆང་བའ་དག་ཆང་། བད་བ་ད་འག་སས་ཚད་བཟང་ད་མད་པའ་

ཚད་མད་དག །བད་བ་ད་ཆར་རས་ཤང་འཕལ་བའམ་ལ་ད་དག་ག་དག་བ་ལས་ལག་

པ་ལ་རས་ན་མད་པའ་དག་རས་ཏ་གསམ། བསམ་གཏན་བཞ་པ་ལ། ས་གཞ་སན་

འཁགས་པ་ལར་འདབ་མ་ཆགས་པ་མད་པའ་སན་མད། མ་གཡ་བའ་བསད་ནམས་

ལས་སས་པའ་བསད་ནམས་སས། གནས་གཞན་དང་འབལ་བའ་ས་ས་ཐམས་ཅད་

ལས་འབས་བ་མཆག་ཏ་གར་པའ་འབས་བ་ཆ་ས་ས་སའ་གནས་གསམ་དང་། གནས་

གཙང་མ་གང་མ་རམས་ལས་ཡན་ཏན་ག་ཁད་པར་མ་ཆ་བའ་མ་ཆ་བ། ཏང་ང་འཛན་

ཁད་པར་ཅན་ཐབ་པས་འགད་པའམ་ཉན་མངས་པའ་གདང་བ་མད་པའ་མག་གདང་

བ། རབ་ཏ་ཞ་ཞང་མཆག་ཏ་མཛས་པར་སང་བའ་ག་ནམ་སང་བ། མཐང་བའམ་ལ་

བ་རམ་པར་དག་ཅང་བཟང་བའ་ཤན་ཏ་མཐང་། གནས་གཞན་དང་འབལ་བ་ལ་འད་

ལས་ཡན་ཏན་ལག་པ་གང་ན་མད་པའ་འག་མན། འད་ལ་རལ་ཕ་རབ་བསགས་པའ་

གཟགས་ཀ་མཐར་ཐག་པ་ཡན་པས་བསགས་མཐའ་པ་ཞས་ཀང་ཟར་ར། །འབས་བ་

ཆ་བའ་ཕགས་གཅག་ན་འད་ཤས་མད་པའ་སམས་ཅན་རམས་ཡད་པར་བཤད་ཅང་།

བསམ་གཏན་བཞ་པ་འད་དག་ན་གནས་གཅག་ཏ་ལས་མཐན་པ་མད་པས། ལ་ས་

སར་གཞལ་མད་ཁང་དང་བཅས་ཏ་ས་འཇག་བད་པའ་ཁད་པར་ཡད་ད། །ད་ལས་མ་

ཆ་བ་ནས་འག་མན་ག་བར་ན་འཕགས་པ་རམས་ཁ་ན་དར་སབས་གནས་གཙང་མར་

གགས་ཤང་། འག་མན་ད་ལངས་སའ་གནས་ཡན་པར་ལང་ཀར་གཤགས་པ་སགས་

མད་དང་། སགས་རད་འགའ་ཞག་ལས་གསངས་པས་དགངས་པ་ཕགས་གཅག་ཏ་

མངན་ཞང་། ས་ས་ལས་དའ་གང་ད་དབང་ཕག་ཆན་པའ་གནས་ཞས་པ་ས་བཅའ་

190

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དབང་ཕག་རམས་ས་བའ་གནས་ཤག་ཡད་པར་ཡང་བཤད་ད། །གང་ནས་གང་ད་

ཉས་འགར་ཆ་ཞང་འཕགས། །ད་དག་ག་ཚད་དབབས་ཞབ་པར་མངན་པ་སགས་

ལས་འབང་ཞང་རགས་པར་ལ་གནས་ད་དག་གང་ནས་གང་ད་ཉས་འགར་གས་ར་ཆ་

ཞང་ལངས་སད་དང་དབང་ཕག་གས་འཕགས་པར་འདད་ད། །ལ་ཞས་པའང་ལགས་

སར་སད་ད་ད་བ་ཀས་ཏ་འད་རམས་ཀ་ཁམ་མཐ་རས་ས་ཡད་པས་མཐ་རས་གནས་བད་

དམ་མཁའ་ཁམ་པ་ཞས་བའ། །ཡང་ན་ད་བ་ས་ར་ཞང་རལ་པར་བད་པས་ལའ། །

གཉས་པ་ཞར་བང་ན། སང་གསམ་གཅག་ན་ཉན་རང་གཟགས་པར་འཇག །

ད་དག་ཆ་མད་རལ་ལས་གབ་པར་འདད། །ད་ལར་བཤད་པའ་སང་གཉས་སམ་སང་

གསམ་ག་སང་ཆན་པའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་གཅག་ཙམ་ག་བཀད་པ་ཇ་ལ་བ་ན་ཉན་

རང་འཕགས་པ་རམས་ཀ་ཡ་ཤས་དག་པའ་གཟགས་པར་ཡང་རགས་ཤང་འཇག་ལ།

ད་ལས་གཞན་པའ་ཞང་ཁམས་རབ་འབམས་ར་མཚའ་བཀད་པའ་ཚལ་ན་སངས་རས་

དང་བང་སམས་དག་པའ་ས་ལ་བཞགས་པ་ཁ་ནའ་སད་ཡལ་ཡན་ཏ། དག་བཅམ་

བས་ར་སན་རམས་ཀས། །སང་གཉས་གསམ་དང་གངས་མད་མཐང་། །ཞས་འབང་

བས་ས། །ཉན་རང་ད་དག་རམས་ཀས་སད་ཀ་འཇག་རན་རགས་པ་རམ་བད་ན་

ཕགས་ཀ་ཆ་མད་ཀ་རལ་ཕ་རབ་ས་ཆ་མ་རང་བཞ་དང་ད་ར་རག་གཟགས་ཏ་རལ་

རས་བརད་འདས་ཀ་གང་བ་འདས་པ་ལས་གབ་པར་འདད་ཅང་། དའང་མ་སགས་

བད་ལར་བསལ་པ་ས་མ་འཇག་པའ་ཤལ་ད་རལ་ཕན་ཆ་མད་སལ་བར་གནས་པ་ན་

བཞད་པ་མ་ཡན་ག། གནས་འདར་ས་འགར་སམས་ཅན་ས་མཐན་ལས་ཀ་བད་པས་

འབས་བ་རགས་པ་ས་ཚགས་སད་ནས་ཀ་རང་ཉད་ཐག་མའ་ས་བན་ཡན་པར་བཞད་

པ་སགས་ཞབ་པར་འག་ཏ་འབང་ང་། །

གཉས་པ་བཅད་ཀ་སམས་ཅན་བཤད་པ་ལ་བཞ། ང་བ། མཆད་ཚལ། བད་

191

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

སག །སད་ཚལ་ལ། །

དང་པ་ན། འག་བའ་ང་བ་མ་བསབས་ལང་མ་བསན། །ད་ལར་རན་སད་ཀ་

འཇག་རན་བཤད་ཟན་ནས། ད་ལ་བརན་པ་བཅད་ཀ་སམས་ཅན་འག་བ་རམས་ཀ་

ང་བ་ན་ལས་དང་ཉན་མངས་པས་མ་བསབས་ཤང་། དག་སག་གང་དའང་ལང་ད་མ་

བསན་པ་ཞག་ས། ཐག་ཆན་པ་རམས་ཀས་ཀན་གཞ་དང་འད་གསལ་སགས་ཐན་

མང་མན་པའ་བཤད་ཚལ་རམས་འག་ཏ་འབང་ང་། །

གཉས་པ་ལ་བསན་བཤད་གཉས་ལས།

དང་པ་མདར་བསན་པ་ན། ས་མཆད་བཞ་སགས་རམ་གས་གབ་པར་བཞད། །

ཡས་རམ་མཆད་ནས་དམལ་བའ་བར་ད་ཆགས། །འག་བ་རམས་ཐག་མར་འཁལ་

བ་ན་རང་ག་ང་བ་ད་ལ་ལན་ཅག་སས་པའ་མ་རག་པས་མཚངས་ལན་ག་ར་བས།

གཟང་འཛན་བག་ལ་ཉལ་ལངས་ཏ་ཁམས་གསམ་ད་ཟག་པའ་ཐག་མར་ཡད་མན་

མད་མན་སགས་གཟགས་མད་ས་མཆད་མ་བཞ་དང་། ད་ནས་གཟགས་ཁམས་དང་

འདད་ཁམས་སགས་རམ་གས་གབ་པར་བཞད་ཅང་། མདར་ན་འག་བ་རམས་ན་

གང་ནས་འག་ཏ་ཡས་རམ་གས་མཆད་ནས་མཐར་དམལ་བའ་འཇག་རན་ག་བར་ད་

ཆགས་ས། །

གཉས་པ་རས་པར་བཤད་པ་ན། ད་ཡང་གཟགས་མད་ས་མཆད་མ་བཞ་ས། །

ཏང་འཛན་བ་བག་ཙམ་ཡན་གནས་ལས་མད། །དའང་གཟགས་མད་པའ་ཁམས་

ལ་ས་མཆད་མ་བཞར་གགས་ཏ། འཁར་བར་ས་ཚལ་དང་བསན་ནས་དམ་པ་འགའ་

ཞག་མས་རམ་གས་འཆད་པ་ལར་ལགས་ཀང་། འདར་ག་བད་བའ་སད་ད་ཡས་

རམ་གས་བཤད་ན། ཐག་མར་ཏང་ང་འཛན་སམས་འཇག་ག་སར་བའ་དས་ས་ནམ་

མཁའ་ལར་མཐའ་ཡས་ས་སམ་པའ་རམ་པར་བད་ཅང་ལམ་ད་ཉད་ས་ཞང་མཆད་པ་

192

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལས་བང་བས་འབས་བ་ས་བ་ལའང་ད་ཡ་མང་གས་བཏགས་པའ་ནམ་མཁའ་མཐའ་

ཡས་ས་མཆད། ད་བཞན་ད་སར་ཏ་རམ་ཤས་མཐའ་ཡས་ས་སམ་པའ་རམ་པར་བད་

པའ་རམ་ཤས་མཐའ་ཡས་ས་མཆད། ཅ་ཡང་མད་ད་སམ་པའ་རམ་པར་བད་པའ་

ཅ་ཡང་མད་པའ་ས་མཆད། འད་ཤས་ན་ནད་དང་འབས་དང་ཟག་ར་དང་འད་ཞང་

འད་ཤས་མད་པ་ན་ཀན་ཏ་རངས་པའ་སམ་པའ་རམ་པར་བད་ཅང་འད་ཤས་ཀ་ར་བ་

གཞན་པ་འབང་བའ་འད་ཤས་མད་འད་ཤས་མད་མན་ག་ས་མཆད་ད་བཞའ། །ད་

དག་ཀང་ཐག་མར་འཁལ་དས་གང་ནས་འག་ཏ་མཆད་ལ། ཕན་ཚན་འཁར་དས་

སར་ག་རན་ལ་ས་མཆད་པའ་སམས་བཞ་གང་གབ་པ་དར་སས་ནས། ཁ་ཅག་གང་

མ་ཐབ་པ་ལས་འག་ནས་འག་ཏ་རམ་གས་ལང་བའང་ཡད་ལ། ཁ་ཅག་གང་ཐབ་པ་

ད་ནས་སད་པ་གཞན་ཏའང་འཕ་བས་མ་ངས་ས། །འན་ཀང་ཕལ་ཆར་གཟགས་མད་

འད་བཞ་པ་ཐབ་ནས་འག་མ་འག་མར་རམ་པར་ལང་བ་ཤས་ཆ་ས་འཆ་ཁར་ཡད་མན་

མད་མན་ག་ཏང་ང་འཛན་ག་སད་ར་ཞག་ནས། ཅ་ཡང་མད་པའ་འད་ཤས་ཙམ་ད་

ཤར་བས་ཅང་ཟད་སར་ལས་རགས་པར་སང་ལ། ད་ཉད་ཚར་བ་བད་བས་དའ་ངང་

ལ་ཆགས་པས་དར་ལང་ལ། ད་བཞན་ད་རམ་ཤས་ཀ་འཆ་ཁར་ནམ་མཁའ་མཐའ་

ཡས་ཀ་སམས་ཤར་ནས་དར་ར་མང་བས་མཚངས་ལན་གས་ས་བ་ཡན་ཏ། སར་

ནས་ཏང་ང་འཛན་ག་ངང་ལ་གནས་ཤང་རན་རང་པར་གམས་པས། དར་ཡང་དའ་

སམས་འགབ་པར་ཤན་ཏ་ས་བའ་ཕར་ར། །ད་ལར་གཟགས་མད་པའ་ཁམས་བཞ་

ན་ཏང་ང་འཛན་ག་བ་བག་ལ་བཏགས་པ་ཙམ་ལས་གནས་ཀ་ངས་པ་དང་ལས་ཀ་ཚད་

མད་པས་སང་འག་ཏ་གདགས་པའང་མད་ད། ཡལ་གང་ད་སམས་འཇག་ད་ཐབ་

ནས་ཤ་འཕས་པ་རམས་ད་ཉད་ད་དར་གབ་པའ་ཕར་ར། །འདར་མངན་པ་བ་ཁ་ཅག་

གས་གཟགས་མད་ཁམས་འག་མན་ག་སང་ནས་སང་ད་བརགས་པའ་གནས་དང་

193

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

གཟགས་ཀང་ཡད་ལ། གཟགས་མད་ཅས་བརད་པ་ན་དམན་པ་ལ་དགག་ས་བས་

པར་འདད་པ་དང་། སངས་རས་ཕལ་པ་ཆ་ལས་ཀང་། གཟགས་མད་པའ་ཁམས་

ཀ་ཡལ་དང་བཅས། གཞ་དང་བཅས། རན་དང་བཅས། དབབས་དང་བཅས།

ཞས་པས་མཚན་གཟགས་མད་ཁམས་ལ་སད་ཀ་འཇག་རན་ཡད་པའ་ཚག་ཡང་དང་

ཡང་ད་འབང་བ་དང་། ད་བཞན་ད་ས་འགར་བཀད་པ་ཆན་པ་ཡད་བཞན་མཆག་ག་

རད་ཀ་དགངས་དན་དང་། བ་མ་ལ་དང་པད་ས་བ་བའ་ཞབས་ཀས་ཀང་གཟགས་

ལས་གང་ད་དཔག་པའ་མཁའ་ལ། པད་རམ་པར་བརགས་པའ་ནམ་མཁའ་སགས་

བཞ་ལ་ཏང་ང་འཛན་ག་ལས་ཀས་བརན་པར་བཞད་ད། །གཟགས་ཁམས་བསམ་

གཏན་བཞ་པར་གནས་གཙང་ལ། །ས་སའ་གནས་གསམ་བསམ་གཏན་འག་གསམ་

གསམ། །འདད་པ་ལ་འདད་ཆགས་དང་བལ། གཟགས་ལ་མ་བལ་བས་གཟགས་

ཀ་ཁམས་ཞས་གགས་པ་ལ་ནང་གསས་ས་གནས་རས་བཅ་བདན་ཡད་པ་ད་དག །

ས་ཚན་ད་བས་ན་བསམ་གཏན་བཞར་གགས་པ་ལས། བསམ་གཏན་བཞ་པར་འག་

མན་སགས་གཙང་མ་རས་ཀ་གནས་ལ་འབས་བ་ཆ་བ་སགས་ས་སའ་གནས་གསམ།

བསམ་གཏན་གསམ་པར་དག་རས་སགས། གཉས་པར་འད་གསལ་བ་སགས།

དང་པར་ཚངས་ཆན་པ་སགས་ཏ་འག་མ་ད་དག་ལའང་གསམ་གསམ་ཡད་པ་གང་ད་

སས་པ་ལར་ལ་འཇག་རན་ཆགས་པའ་ཚ་སན་ད་མས་ཞག་པ་ཞག་ན། བསམ་གཏན་

གཉས་པའ་ལ་ཞག་ཚ་འཕས་ནས་ཚངས་པའ་གཞལ་མད་ཁང་སང་པར་ས་ཞང་། ད་ནས་

རམ་བཞན་མཆད་ནས་ཚངས་པ་མདན་ན་འདན་དང་། ཚངས་རས་སགས་ནས་དམལ་

བའ་བར་ད་ཡས་རམ་གས་ཆགས་ཤང་། ས་མ་ཆས་ཞག་པའ་ཚ་ཐག་མར་བསམ་གཏན་

གསམ་པ་ནས་འག་ཏ་ས་བ་སགས་ཤས་དགས་ས། །འདད་ཁམས་ལ་རས་དག་དང་

གང་ཆན་བཞ། །གང་ཕན་བརད་དང་དད་འག་ཡ་དགས་གཉས། །ཚ་གང་དམལ་

194

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བ་བརད་བརད་བཅས་པ་ཡ། །འདད་པ་སམ་ཅ་ར་དག་ཉད་ད་བང་། །འདད་པའ་

ཡན་ཏན་འཁག་པ་གཙ་བར་བད་ཅང་ཁམས་ཀ་ཟས་ལ་འདད་ཆགས་དང་ལན་པས་

འདད་ཁམས་ཞས་གགས་པ་འད་ལ་གཞན་འཕལ་དབང་བད་སགས་འདད་ལ་རས་

དག །ས་མ་སན། བ་ལང་སད། ལས་འཕགས་པ། ཛམའ་གང་ས་གང་ཆན་བཞ།

ད་དག་ག་གང་ཕན་བརད། ངན་སང་ག་འག་བ་དད་འག་དང་ཡ་དགས་གཉས། ཚ་

དམལ་བརད། གང་དམལ་བརད་བཅས་བསམས་པས་འདད་པ་སམ་ཅ་ར་དག་

ཅས་བ་ཞང་། ཐག་མར་འཇག་རན་ཆགས་པའ་སབས་སའང་ཇ་སད་བཤད་པའ་ག་

རམ་བཞན་གང་ནས་ལང་ཞང་མཆད་པས་འག་བ་ད་དག་ཉད་ད་བང་ང་། །བད་འག་

ངན་འག་བཅ་བཅ་ཉ་ཤ་དང་། །ཉ་ཤ་ར་བརད་ད་ཡང་རམ་པར་གཞག །དབ་བས་

གཞན་ཡང་འདད་ལ་དག་དང་གང་བཞས་བད་འག་བཅ། དམལ་བ་བརད་དད་འག་

དང་ཡ་དགས་ཏ་ངན་འག་བཅར་བས་པས་འདད་པ་ཉ་ཤ་ཞས་གགས་པ་དང་། གང་

ཕན་བརད་ས་སར་དབ་བས་འདད་པ་ཉ་ཤ་ར་བརད་དའང་རམ་པར་བཞག་ག །ལ་

མ་ཡན་དད་འགར་བས་བའང་ཡད་ཀང་གནས་ལས་ལངས་སད་སགས་ལ་དང་ཆས་

མཚངས་པས་དར་བསའ། །ཨ་ས་ར་ཞས་པའ་དགག་ས་དམན་པ་ལ་སར་བ་ཡན་ག་

དངས་པ་བཟག་པ་ལ་སར་བ་མན་པས་ཏ། ས་ས་དང་འདད་འཇ་སགས་ལས་ཀང་

འད་ལར་ད་བཤད་ད། །

གསམ་པ་ན། གཟགས་ཁམས་ལ་སགས་བད་འག་ཐམས་ཅད་ཀང་། །ཚ་

དང་ལངས་སད་འག་ནས་འག་ཏ་དམན། །ངན་འགའ་སག་བསལ་ཕ་མ་ཕ་མས་ཆ། །

གཟགས་ཁམས་གནས་རས་བཅ་བདན། འདད་ལ་རགས་དག །གང་བཞའ་འག་

བ་རམས་སར་མཆད་པའ་སབས་ས་སས་པའ་ག་རམ་ལར་ཚ་དང་ལངས་སད་འག་

ནས་འག་ཏ་རམ་པར་དམན་ཞང་ས་མ་ས་མ་རམས་ཚ་རང་ཞང་ལངས་སད་ཤན་ཏ་ར་

195

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ཆ་བ་ཡན་ན། །ངན་འག་རམས་ན་སག་བསལ་ཕ་མ་ཕ་མས་རམ་གས་ཆ་བ་ཡན་ཏ།

དད་འག་ལས་ཡ་དགས། ད་ལས་དམལ་བ། དའང་དམལ་གནས་གང་མ་རམས་

ལས་འག་མ་སག་བསལ་རམ་པར་ཆ་ཞང་ཚ་ཚད་ཀང་རམ་གས་རང་བ་ཡན་ན། །

བཞ་པ་ན། ས་མཆད་བསམ་གཏན་བཞ་བཞ་འདད་ཁམས་གཅག །ས་

དགས་བསས་ཤང་རགས་ལས་འག་བ་དག །མ་དང་ལ་གནས་ངན་སང་རམ་གསམ་

པ། །རད་དང་ལམ་ག་ས་ནས་ལ་ར་བཞག །ད་ལར་ཁམས་གསམ་པ་དའང་སམས་

མ་འད་བས་ཕ་ན་དགར་བཞག་ས། གཟགས་མད་ཁམས་ས་མཆད་བཞས་ཕ་བས་ས་

བཞ། གཟགས་ཁམས་བསམ་གཏན་བཞས་ཕ་བས་ས་བཞ། འདད་ཁམས་པ་ལ་

ཁད་པར་མད་པས་ས་གཅག་ས་དགས་བསས་ཤང་། རགས་ཀས་ཕ་ན་འག་བ་དག་

ས། ཡབ་སས་མཇལ་བ་ལས། སམས་ཅན་ཚགས་ཀ་འག་དག་གང་བསན་པ། །

སམས་ཅན་དམལ་བ་དད་འག་ཡ་དགས་དང་། །ལ་མན་རས་དང་མ་དང་ལ་རམས་

ས། །མ་ཡ་སང་གས་ཀན་རབ་བཏགས་པ་མཛད། །ཅས་པ་ལར་ར། །ཡང་ར་ཆ་

རལ་པ་ལས། སད་སད་མ་རག་དབང་གས་ས་བ་རམས། །མ་དང་ལ་གནས་ངན་

སང་རམ་གསམ་པ། །འག་བ་ལ་པ་དག་ཏ་མ་མཁས་འཁར། །དཔར་ན་ར་མཁན་

འཁར་ལ་འཁར་བ་བཞན། །ཞས་པ་ལར་ས་བའ་རད་དང་འག་བའ་ལམ་ག་ས་ནས་

ལ་རའང་བཞག་ག །ཡང་ན། ར་ལམ་ག་ལམ། བག་ཆགས་ཀ་ལམ། ལས་ཀ་

མཐའ་ལམ། འཁལ་འཁར་མ་ངས་པའ་ལམ། ར་དང་འབས་བ་ས་སར་མ་ངས་པའ་

ལམ་ས་ལ་ལའང་བཤད་པ་ཡད་ད། །ད་ཀན་ས་གནས་རམ་པ་བཞ་དང་ན། །ཡང་

དག་ལག་པ་མ་ངས་ཚགས་ས་འད། །འག་བ་ད་ཐམས་ཅད་ཀན་ཀང་ས་གནས་ས་

བས་ན། མངལ་སས། སང་སས། དད་གཤར་སས། རས་སས་བཞར་འད་ཞང་།

དའང་ལ་དང་དམལ་བ་དང་སད་པ་བར་མ་རམས་རས་སས། མ་དང་དད་འག་རམས་

196

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ས་གནས་བ་ཞག །ཡ་དགས་ལ་མངལ་སས་དང་རས་སས་གཉས་ཡད་པར་བཤད་

ད། །ཡང་སམས་ཅན་ག་འཇག་རན་ད་ལ་བར་ས་གནས་འཆ་བ་ཐམས་ཅད་ཡང་དག་

པར་ངས་པའ་ཚགས་དང་། ལག་པར་ངས་པའ་ཚགས་དང་། མ་ངས་པའ་ཚགས་

གསམ་ད་འད་ས།

དང་པ་ན་འཕགས་པ། གཉས་པ་མཚམས་མད་བད་པ། གསམ་པ་ན་ད་ལས་

གཞན་པ་ཐམས་ཅད་ད། །

གཉས་པ་བར་ད་གནས་པའ་ཚལ་བཤད་པ་ལ་བཞ། འག་བ་སར་བཤད་

པ། འཛམ་གང་ཁད་པར་ད་བཤད་པ། འཁར་ལས་བསར་བ་འབང་ཚལ། ཁ་ཟས་

སགས་ཁད་པར་གཞན་བསན་པའ། །

དང་པ་ན། གནས་དས་དད་འག་མ་གཏགས་འག་བ་གཞན། །ཕལ་ཆར་

འབས་བ་ལ་སད་ངས་པ་ཅན། །འཇག་རན་ག་ཁམས་ལགས་པར་ཆགས་ནས་གནས་

པའ་དས་ས་དད་འག་མ་གཏགས་པའ་ངན་སང་ག་འག་བ་གཞན་དང་མཐ་རས་པ་

ཕལ་མ་ཆ་ཐམས་ཅད་སར་བསགས་པའ་ལས་དག་སག་ག་འབས་བ་ཁ་ན་ལ་སད་པ་

ཡན་པས་ཚ་དང་ལངས་སད་བད་སག་སགས་ངས་པ་ཡན་ཏ། དད་འག་རམས་ན་

སག་པའ་ལས་ཀ་འབས་བ་ལ་སད་པ་ཡན་ཀང་ཚ་སགས་མ་ངས་ཏ་ཀ་ཆན་སགས་

རང་མཐའ་བར་བསལ་གཅག་ཏ་གནས་ཤང་ཐང་མཐའ་སན་བ་སགས་སད་ཅག་མར་

གནས་པ་དང་། ལས་ཀ་དབབས་དང་རམ་པ་མ་ངས་པ་དཔག་ཏ་མད་ཅང་། མ་

ཡས་བདག་ཏ་བཟང་བའ་གཡང་དགས་སགས་ཅང་ཟད་བད་ལ། གང་བར་ག་མན་

པར་སས་པ་སགས་སག་བསལ་གས་ག་མཚམས་མད་པར་མནར་བ་དང་། དམལ་བ་

ཡང་སས་སགས་དག་མས་རམ་བཞན་དང་། འདད་ལ་དག་ཡས་རམ་གས་སར་བའ་

ལའ་ཚ་ཚད་རམས་དམལ་བ་པའ་ཞག་ཏ་བརས་པའ་འདད་ལ་རམས་ཀ་ལ་གངས་

197

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ད་སད་ཐབ་ས། དཔར་ན་ཡང་སས་པ་རལ་ཆན་རས་བཞ་པའ་ཚ་ཚད་ཞག་ཏ་བས་

པའ་ལ་ལ་བར་འཚ་བ་ལ་བ་དང་། རབ་ཚ་བར་བསལ་ཕད། མནར་མད་པ་བསལ་

པ་གཅག་ག་ཚར་བཤད་ཅང་། གང་དམལ་རམས་ལས་ཆ་བར་ཅན་ག་ཚ་མ་ག་དའ་

ཏལ་སང་ནས་ལ་བར་རར་ཏལ་ར་འདར་བའ་ཏལ་ཟད་པ་དང་མཉམ་ཞང་། གཞན་

རམས་ས་སར་ས་མ་ས་མ་ལས་ཉ་ཤ་འགར་ར། །ཡ་དགས་རམས་ཀས་མའ་ཟ་བ་ར་ལ་

ཞག་ཏ་བརས་པའ་ལ་ལ་བར་ཐབ་པ་དང་། སའ་དངས་གཞར་ལ་མན་རམས་ཀ་ལས་

དང་ཚའ་ཚད་སམ་ཅ་ར་གསམ་དང་མཚངས་པར་བཤད་ཅང་། ངན་འག་གསམ་ལ་ལས་

ཚད་ངས་པ་མད་པ་དང་། ལས་འཕགས་པའ་མ་རམས་ཛམའ་གང་པའ་ཁ་བརད་པར་

ཡད་པ་ནས། རམ་བཞན་བ་ལང་སད་ས་མ་སན་པ་རམས་ཉས་འགར་ད་རགས་

པར་བ་ཞང་། འདད་ལ་དག་པ་ལས་རམ་གས་རང་གགས་ཀ་བཞ་ཆ་གཅག་ནས་དག་

ག་བར་དང་། ཚ་ཚད་ཀང་ལས་འཕགས་པ་ལ་ཉས་བར་ལ་བཅ། བ་ལང་སད་ལ་ལ་

བར། ས་མ་སན་པ་སང་ཕག་ཏ་འཚ་ཞང་། རལ་ཆན་རས་བཞ་པ་མ་ལ་ལ་བཅ་ལ་

ཉན་ཞག་གཅག་ཏ་བརས་པའ་ལ་ལ་བར། སམ་ཅ་ར་གསམ་པ་མ་ལ་བར་ལ་ཞག་ཏ་

བརས་པའ་ལ་སང་སགས་རམ་བཞན་གང་མ་ཉས་འགར་གས་གཞན་འཕལ་དབང་

བད་པའ་བར་ད་ཤས་པར་བ་ཞང་། གཟགས་ཁམས་པ་རམས་ན་ས་སའ་ལས་ལ་

དཔག་ཚད་གཞལ་བའ་གངས་དང་མཉམ་པའ་བསལ་པ་རམས་ས་འཚ་ས། ཚངས་

རས་པ་ཚ་བསལ་པ་ཕད་ནས་འག་མན་པ་ཁ་དག་སང་འཚ་བའ་བར་ད་ཤས་དགས་ས། །

གཟགས་མད་བཞ་ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་སགས་རམ་བཞ་བསལ་པ་ཉ་ཁ། བཞ་

ཁ། དག་ཁ། བརད་ཁ་རམས་ས་འཚ་ས། ད་ལར་བགང་བའ་བསལ་པའང་འད་

ཆང་ཡན་བསལ་ཆན་དང་། འག་མ་རམས་བསལ་ཆན་ག་ཕད་ལ་བསལ་པར་བཞག་

པའ། །

198

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཉས་པ་ན། འད་ན་མ་ངས་ཚ་དང་ལངས་སད་ལས། །དཔག་མད་ནས་ན་

བཅ་བར་འགབ་པ་དང་། །ད་ནས་བརད་ཁའ་བར་ད་འཕལ་ལ་སགས། །ཡ་ཐག་མ་

ཐག་བར་ཁག་བཅ་བརད་ལ། །འཕལ་འགབ་བད་ཅང་གང་གསམ་ལངས་སད་ས། །

འཛམ་གང་ལས་ཀ་ས་ཡན་ཁད་པར་འཕགས། །བ་བག་ཛམའ་གང་འད་ན་གཙ་

བར་ར་ལ་ལངས་སད་པ་ཡན་པའ་ཕར་ཚ་རང་ཐང་ལངས་སད་དར་རད་ལས་བང་ཆ་

ཆང་སགས་མཐའ་གཅག་ཏ་ངས་པ་མད་ད། ཐག་མར་ཚ་ལ་དཔག་མད་ཐབ་པ་ནས་

རམ་པར་གངས་ཅན་ག་གནས་ས་གར་ཏ། མཐར་ཚ་ལ་བཅ་པའ་བར་ད་འགབ་པའ་

བསལ་པ་རང་པ་དའ་མཐར་མ་ག་ནད་མཚན་གསམ་ག་བསལ་པས་ཚར་ཕན་པར་

བད་ད། དའང་ཚ་ལ་སམ་ཅ་པའ་དས་ས་མ་གའ་བསལ་པ་ལ་བདན་ཟ་བ་བདན་

ཞག་བདན། ཉ་ཤ་པའ་དས་ས་ནད་ཀ་བསལ་པ་ཟ་བ་བདན་ཞག་བདན། བཅ་པའ་

དས་ས་མཚན་ག་བསལ་པ་ཞག་བདན་འབང་ང་། །ད་ཡན་ལ་ཡ་ཐག་རང་མ་ཟར་ར། །

ད་ནས་ཚ་ལ་བཅ་པ་ནས་བརད་ཁའ་བར་ད་འཕལ་ཞང་བརད་ཁ་ནས་བཅ་པའ་བར་

འགབ་པའ་འཕལ་འགབ་དག་ཁག་པ་གཅག་ས། ད་འད་བ་བཅ་བརད་བར་ག་ཁག་

པ་བཅ་བརད་ད། ད་ར་རའ་མཐར་ཡང་མ་ག་ནད་མཚན་གསམ་གས་ཚར་ཕན་པར་

བད་ལ། མཐར་བཅ་པ་ནས་བརད་ཁའ་བར་འཕལ་བའ་མ་ཐག་རང་མ་ས་ད་དག་

ལ་ན་བར་བསལ་ཉ་ཤ་ཞས་བ་ཞང་མཐའ་རང་པ་གཉས་འཕལ་འགབ་བལ་བས་བར་

ག་ཁག་པ་ར་དང་དས་མཉམ་པར་འགལ་པ་གང་སལ་སགས་ལས་བཤད་ལ། སའ་

དངས་གཞར་མཐའ་གཉས་ཀང་ཁག་པར་བཤད་ད། །ཀན་མཁན་ཀང་ཆན་པས་མ་

ཐག་རང་མ་ཚ་ལ་དཔག་མད་ད་འཕལ་བའ་གཅག་འགབ་ནས་གངས་ཅན་ག་ཐག་

མར་སབ་དས་སངས་རས་མས་པ་འབན་པར་གསངས་པ་འད་ཉད་ཐག་ཆན་ག་རང་

ལགས་འཐད་པའ་ཕགས་ས་བཟང་ང་། །ད་ལར་ན་མ་ཐག་ཡ་ཐག་རང་མ་གཉས།

199

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

བར་ག་ཁག་པ་བཅ་བརད་དང་བཅས་པ་ལ་འག་བ་རམས་ཀ་ཚ་དང་ལས་ལངས་སད་

འཕལ་འགབ་ས་ཚགས་ས་འགར་ར། །འ་ན་གང་འད་གཞན་ལས་དམན་པ་ཡན་ནམ་

སམ་ན་མ་ཡན་ཏ། གང་གཞན་གསམ་པ་ན་སན་ག་འབས་བ་ལ་ལངས་སད་པའ་ས་

ཡན་པས་ལས་གསར་པ་བསགས་མ་ནས་པའ་ཕར་དམན་ལ། འཛམ་གང་ན་ལས་

ཀ་ས་ཡན་པས་གང་འདར་སས་པ་རམས་ལས་གང་བགད་ཀང་སབས་ཆ་ཞང་མ་རག་

པ་ལ་སགས་པའ་གཏམ་གས་ཀང་ས་བ་བསད་ཅང་གདལ་བར་ས་བའ་ཕར། བདག་

ཅག་ག་སན་པ་ལ་སགས་པ་འདན་པ་རམས་ཀ་མཆག་ག་སལ་པའ་ས་འདར་འཚང་

ར་བའ་ཚལ་བསན་ཅང་སན་པར་འགར་བའ་ར་མཚན་གས་ཛམའ་གང་ན་གང་གཞན་

ལས་ཁད་པར་ད་འཕགས་ཏ། དན་ཉ་ལས། གང་གསམ་ག་ནང་ནས་འད་ན་ལས་

ཀ་ས་ཡན་ན། །འད་ན་དག་བ་བཅའ་ལས་ཀ་ལམ་དག་སམས་པ་ཡན་ཞང་། འདར་

ན་སངས་རས་འབང་བ་ཡན་ལ། །འདར་ན་མའ་གནས་བཞ་དག་ག་རགས་ལས་པ་

ཡན་ཏ། འདར་ན་དག་བ་བཅའ་ལས་ཀ་ལམ་དག་ངས་པར་སམས་ཤང་རམ་པར་

དཔད་པ་ཡན། འདར་ན་ཚངས་པར་སད་པའ་གནས་ཡན། འདར་ན་འཆ་བ་དང་ས་

བའ་སམས་པ་ཡན། འདར་ན་ར་ར་ལས་བས་པའ་ར་རའ་གདན་ཡད་ད་ཞས་དང་།

མའ་གནས་བཞ་ལས་ཀན་ག་གཙ་བ་ན་ཛམའ་གང་འད་ཡན་ཞས་འབང་ང་། །འད་

ཡ་འག་བ་འད་གསལ་ལ་ལས་མཆད། །སད་པས་བསམ་གཏན་ཟས་སགས་རམ་

ཉམས་ཏ། །ཉ་ཟ་སང་ཞང་མང་བཀར་རལ་པ་བང་། །དས་བཞའ་རམ་དང་རགས་

བཞ་ཐ་དད་གར། །གང་འདའ་མའ་འག་བ་ན་ཐག་མར་འད་གསལ་ནས་ལ་ཞག་ཤ་

འཕས་ཏ། འདར་རས་སས་ས་བང་ཞང་། ད་ནས་རམ་གས་མཆད་ད་གཉས་པ་དང་

གསམ་པ་ལ་སགས་པ་ནས་ཤན་ཏ་མང་བའ་བར་རས་སས་ཤ་སག་ས་མ་བཞན་བང་

རམས་ནམ་མཁའ་ལ་འག་ཞང་ལས་འད་གསལ་བ། བསམ་གཏན་ག་ཟས་ཀ་འཚ་

200

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བ་གཟགས་ཁམས་པ་ལ་བ་ལ། ཕ་ནས་ས་བཅད་དཀར་པ་སང་ར་ལ་བའ་ར་ཡད་པ་

བང་བས་ད་མང་ད་ཟས་ཤང་ད་ལ་སད་པའ་རན་གས། བསམ་གཏན་ག་ཟས་དང་

སགས་ཁངས་ནས་ར་འཕལ་རམས་ནབ་ཅང་ས་བཅད་དའང་ནབ་པ་ལས། སར་ས་

ཞག་ཁ་དག་དམར་སར་བང་བ་ཟས་ཤང་སད་པས། ད་དང་ལས་ཀ་འད་ཀང་རམ་

པར་ཉམས་པ་དང་། དའ་ཚ་ས་མཐན་ག་ལས་དང་སད་པའ་ཆས་ཉད་ཀས་ཉ་ཟའང་

འཇག་རན་ན་སང་བར་གར་ཅང་། ད་བཞན་ད་ས་བཅད་གཞན་དང་མ་གའ་ཚལ་བང་

བའང་ནབ་ནས། འབས་ས་ལའ་ཚལ་སན་པ་མད་པ། ནང་བརས་ན་ནབ་ས་བ་དག་

ཀང་བང་ས། འད་ཟས་པས་སགས་མ་བཤང་གཅ་སགས་ཀང་བང་ང་། །ཁམས་ཀ་

ཟས་རགས་པ་ད་དག་ག་རན་གས་ཕ་མའ་དབང་པ་ས་སར་སང་བ་དང་། རམ་གས་

གཅག་ལ་གཅག་ཆགས་པར་གར་ཅང་ལག་པར་སད་པས་གཞན་དག་གས་ད་ལ་བང་

བ་སགས་གཏར་ཞང་སས་པས། ད་དག་ང་ཚ་ཞང་མ་རང་བར་མཐང་ནས། ཞག་

བདན་ལ་སགས་ཀ་བར་ད་ལག་སད་སང་བར་བད་པ་དང་། སག་པ་ཤས་ཆ་བ་

འགའ་ཞག་ང་ཚ་བ་བསབ་པའ་ཕར་ཁང་པ་བརགས་པའང་བང་ང་། །ད་ནས་གསག་

འཇག་བས་པའ་རས་མ་རས་པའ་ས་ལའང་ནབ་ནས་འབས་སན་མ་དང་བཅས་པ་

བང་ཞང་བརས་པར་ཡང་མངན་པས་མ་ཐག་བས་ཏ་ཞང་རད་པ་ལས། ཕ་ནས་ད་ལ་

ར་བའང་བང་ཞང་དས་རད་པར་གར་པས་མ་ད་རམས་ཀ་ནང་ན་གཟགས་བཟང་ཞང་

བསད་ནམས་ཆ་བར་གགས་པ་ཞག་ཞང་དཔན་ད་བསར་ནས། ཐམས་ཅད་ཀས་

བཀར་ཞང་ཐག་ཤས་དབལ་བར་བད་པས་མང་བཀར་རལ་པ་ས། རལ་པའ་ཐག་མ་

བང་བས་ད་ནས་བརམས་ཏ་རགས་ད་ལ་ཞང་ག་བདག་པ་ཡན་པས་སམ། ཉམས་

པ་ལས་སབ་པའ་ཕར་ཀ་ཏ་ཡ་ཞས་བ་ཞང་། ད་ནས་རམ་གས་མ་རམས་སག་པ་ཤས་

ཆ་བར་གར་པས་རལ་པའ་བས་བ་ལས་ཉམས་པ་ན། ནན་ཏར་ག་ལས་བས་ཀང་མ་

201

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ཉན་པས་སག་གཅད་པ་བང་བ་དང་། ད་ལ་སག་པས་རན་ས་བ་བང་བ་སགས་རམ་

གས་སགས་མ་ལ་བད་བའ་མཐར་ནད་མཚན་མ་གའ་བསལ་པ་བང་ཞང་དས་བཞའ་

རམ་པར་དབ་བ་བང་ང་། །ད་ལ་ཐག་མའ་དས་ན་རགས་ལན་ག་བསལ་པ་ཞས་བ་

ཞང་། ཕ་མ་འཁག་པ་སད་ཅང་མ་བན་པ་བངས་པ་ནས་སད་བཅད་ཀ་དཔལ་འབར་

ཆ་བཞར་བགས་པའ་གཅག་བ་བས་གསམ་ལན། རན་སས་པས་དཔལ་འབར་ཆ་

གཉས་བ་བའ་སབས་གཉས་ལན། སག་གཅད་བཅས་མ་དག་བའ་ལས་ལམ་ཡངས་

ས་རགས་པས་ཆ་གཅག་ཙམ་ཡང་རམ་པར་བ་ས་རད་ལན་ད་གར་པ་ཡན་ན། །མའ་

འག་བ་རམས་ཀང་རམ་པར་རགས་བཞར་གས་ཏ། དའང་ཐག་མར་མང་བཀར་ག་

རད་ལས་རལ་རགས་རམས་བང་ཞང་། ད་ནས་ཁམ་ག་ཉས་པས་ཡད་བང་བ་དག་

ལས་བམ་ཞང་ཞང་ག་བར་ས་བད་སད་ངས་ཚག་བཤད་པར་དཀའ་བ་འད་རགས་

ཕལ་ཆར་ར་དཀར་ནག་ག་སད་ཟར་ཆག་པ་དང་། ཡལ་གཞན་ག་བར་འདས་པ་མང་

ད་ཡད་ད། །མཆན་ཟའ་རགས་དང་། ར་བ་སགས་མ་བད་པ་ལ་རའ་རགས་དང་།

ད་ལར་བད་པ་ལ་དམངས་རགས་ཞས་བ་བ་རགས་ཐ་དད་ད་གར་པ་བང་ང་། །

གསམ་པ་ན། གསར་དངལ་ཟངས་ལགས་འཁར་ལས་སར་བ་ཡང་། །བརད་

ཁ་ཡན་ལ་འདར་འབང་སང་གསམ་ན། །རལ་པར་དབང་བད་པ་ཡང་ཡད་པར་

གསངས། །གང་བཞ་ལ་དབང་བད་པའ་གསར་དངལ་ཟངས་ལགས་ཀ་འཁར་ལས་

སར་བའང་། ཚ་ལ་བརད་ཁའ་སབས་ཡན་ཆད་ད་གང་འདར་འབང་བར་བཤད་ད།

དའང་ཐག་མར་མང་པས་བཀར་བའ་ཕ་བང་བཏབ་པ་ན་རལ་པའ་ཁབ་ཉད་ཡན་པར་

བརད་སང་འགལ་པ་སང་པ་མཆག་ལས་གསངས་ཤང་། དས་བཙན་མ་ཆ་སང་

མ་ཞས་བ་བ་བངས་པ་ལས་བ་འད་མཛས་ས། །དའ་བཙན་མ་ར་ལས་སས་ལས་

དག་བ། །དའ་བཙན་མ་སན་མགན་ལས་དག་མཆག །དའ་བཙན་མ་ཏ་ལའ་ར་

202

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ངར་ལས་གས་སང་འཕགས་ཏ་ད་རམས་ལ་བསལ་པ་བཟང་པའ་རལ་པ་ལ་ཞས་

ཟར་ར། །གས་སང་འཕགས་ཀ་ས་བར་ཤ་རན་བང་བ་ལས་ང་ལས་ན་བང་ས། ད་

ཉད་ཁང་སང་ན་ཡད་པ་ལ་གསར་ག་འཁར་ལ་ནམ་མཁའ་ལས་བང་བ་ཤར་ཕགས་

ལས་རལ་བར་གར་ཅག་ཅས་འཕངས་པས་འཁར་དང་བཅས་པ་དར་ཕན་ཏ། རམ་

གས་གང་བཞ་སམ་ཅ་ར་གསམ་དང་བཅས་པས་མདན་བསས་ནས་མངའ་དབང་ད་

མཛད་པས་འཁར་ལས་སར་བ་ཆན་པའ། དའ་གཟགས་དང་སད་པ་ཕལ་ཆར་བར་

བན་དང་འད་ཞང་། ཚ་ན་བར་བན་ག་ཚ་ཚད་བར་དང་བཞ་བཅར་ཐབ་བ། །དའ་

བ་མཛས་པ་ན་དངལ་ག་འཁར་ལ་ཅན་རང་གས་ཕན་པ་ཙམ་གས་ཤར་ལ་ནབ་གསམ་

ས་གང་གསམ་ལ་དབང་བ། དའ་བ་ཉ་མཛས་ན་ཟངས་ཀ་འཁར་ལ་ཅན་གཡལ་

བཤམས་པ་ཙམ་གས་ཤར་ལ་གཉས་ལ་དབང་བ། དའ་བ་མཛས་ལན་ན་ལགས་ཀ་

འཁར་ལ་ཅན་མཚན་ཆ་གདངས་པས་ལ་གང་ལ་དབང་བ། དའ་བ་ཉ་མཛས་ལན་

ཡང་ལགས་ཀ་འཁར་ལ་ཅན་མཚན་ཆ་གདངས་པ་ཙམ་གས་ལ་གང་ལ་དབང་བད་

པ་ས། ད་ཕན་ཆད་འཁར་ལས་སར་བ་ཐམས་ཅད་ཀང་གང་གཅག་ཁ་ན་ལ་དབང་

སར་བ་ཤ་སག་ཡན་ཞང་། དས་གཅག་ལ་གཉས་མ་འབང་བ་ན་སངས་རས་དང་བར་

བན་དང་འཁར་ལས་སར་བ་རམས་ཀས་འགན་ཟ་མད་པའ་ལས་འད་བགས་པའ་

དབང་གས་ས། །ད་དག་ལ་མཚན་དཔ་སངས་རས་ལར་གསལ་རགས་མན་པའ་

རས་མཐན་ཡད་ཅང་ཕལ་ཆར་འཕགས་པ་ཡན་ལ། དས་ཀང་ཚ་ལ་སང་ཕག་བརད་

ཅ་ཡན། དག་བ་བཅ་ཀ་རགས་པར་སད་པ་རགས་ལན་ག་དས་ས་འབང་བ་ཡན་ཏ།

ད་ཕན་ཆད་ན་ཕན་ཚགས་དང་དབང་ཐང་རམས་མ་རགས་པར་བཤད་ལ། རན་ཆན་

བདན་སགས་མད་ཀང་འཛམ་གང་ཕལ་ཆར་ལ་དབང་བ་སབས་ཀས་འཁར་ལས་

སར་བ་ཞས་བཤད་པ་དག་ན་ཚ་ལ་བར་པ་ཡན་ལ་ཅ་རགས་པར་འབང་བ་ཡད་ད།

203

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ད་དག་ཡ་བད་ཀང་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་བདན་ཕག་གསམ་ཡད་ད། མཆག་ག་རན་

ཆན་བདན་ན། དན་པ་ཉར་གཞག་ལས། འཁར་ལ་རན་པ་ཆ་ན་གསར་ལས་བས་

ཤང་དཔག་ཚད་ལ་བར་པ་རབས་སང་དང་ལན་པ། ཉ་མ་གཅག་ལའང་དཔག་ཚད་

སང་ད་འག་ཞང་། དའ་མཐས་སམ་ཅ་ར་གསམ་མན་ཆད་ད་གང་ཆན་སགས་འཁར་

ཐམས་ཅད་ནམ་མཁའ་ལ་འག་ནས་པ། རལ་པས་མ་ཐས་པའང་ཐས་པ་དང་། ད་ཟ་ས་

ཡང་མད་པར་བད་པ་ཞག་ནམ་མཁའ་ལས་འབང་བ་དང་། ནར་བ་རན་པ་ཆ་ན་མ་ཆན་

པའ་བར་ཤ་ཙམ་ཟར་བརད་པ། མཚན་མ་དཔག་ཚད་བརར་འད་འབང་ཞང་། ཉ་མ་ཚ་

བ་ན་བསལ་བའ་ཆ་ཡན་ལག་བརད་ལན་འབང་བ། དཔག་ཚད་བརའ་ཁར་ཡག་ཏ་

ནད་མད་པར་བད་ཅང་ཇ་ལར་འདད་པའ་ལས་ཐམས་ཅད་གབ་པར་བད་པ་ཞག་བར་

བན་གས་སར་ར། །བཙན་མ་རན་པ་ཆ་ན་ལས་ལ་ཙནན་དང་ཁ་ནས་ཨཏ་ལའ་ད་

འབང་ཞང་། རག་ན་ཉན་མངས་པ་མད་པས་མ་ཐམས་ཅད་ཀས་མ་དང་སང་མ་ལར་

མཐང་བ། གང་དའ་བཀས་སམ་ཐམས་ཅད་སལ་བར་བད་ཅང་བསམ་པ་དང་མཐན་

པ། བ་མང་པ་བཙའ་ཞང་ཁམ་ཐབས་མད་ཀང་འདད་ཡན་ལའ་དབང་ད་མ་འགར་

བ་ཞག་བན་པས་སར་ར། །བན་པ་རན་པ་ཆ་ན་ཉན་མངས་པ་མད་པས་མ་དག་བ་

སངས་ཤང་བ་བ་ཀན་མ་བསབས་ཀང་ཤས་བཞན་བད་པ། སམས་ཅན་རམས་ལ་

ཕ་མ་ལར་བམས་པ་ཞག་འབང་ང་། །གང་པ་རན་པ་ཆ་ན་ཅང་ཤས་ཤང་བཀའ་ཉན་

ལ། ཉན་གཅག་ལའང་འཛམ་གང་ལན་གསམ་འཁར་ཞང་། རལ་པས་ཞན་པའ་ཚ་

གང་ད་འཇག་ས་བ་དར་བསལ་མ་དགས་པར་འག་བ། ཕ་རལ་ལས་རལ་བར་བད་

པ་དང་། ར་མཆག་རན་པ་ཆ་ན་ར་བའ་མགན་པ་ལར་ས་ཞང་ཡན་ཏན་གང་པ་དང་

མཚངས་པ་ས་ད་གཉས་བར་བན་གས་སར་ར། །དམག་དཔན་རན་པ་ཆ་ན་དག་བ་

མ་ལས་པ་འཇམས་པར་ནས་ཀང་གཞན་ལ་མ་འཚ་བ་དང་བདན་ནམ། ཡང་ན་ཁམ་

204

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བདག་རན་པ་ཆ་ན་རལ་པའ་བཀའ་ཉན་ཅང་བང་མཛད་ནར་གས་འགངས་པ་ཞག་

འབང་བ་ས་བདན་ན། །འདར་མཁས་པ་དག །གསར་འཁར་ལ་དམག་དཔན་

མད་ད་གཡལ་བཤམ་མ་དགས་པའ་ཕར་མཛད་གཉར་བ་ཁམ་བདག་དང་བདན་

ཡན་ཅང་། གཞན་གསམ་ལ་གཡལ་བཤམ་དགས་པས་དམག་དཔན་བགངས་

པའ་བདན་ཡན་ན། །ཞས་བཤད་ད། །ཉ་བའ་རན་པ་ཆ་བདན་ན། རལ་པ་དང་

འགལ་བར་སད་པ་དར་སང་བ་ཙམ་གས་ཐམས་ཅད་འདད་པར་བད་པའ་རལ་ག་

༡དང་། ཆར་དཔག་ཚད་བཅ་དང་ཞང་ད་ལ་པ་ཆར་གས་མ་བརན་ཞང་རང་གས་མ་

བསད་པ། གང་ན་བས་ཞང་ཚ་ན་བསལ་བར་བད་ལ། གང་ད་འག་སར་འཁར་དང་

བཅས་པའ་ཁམ་ག་བ་བ་བད་པའ་པགས་པ་ཞག་ཚང་པས་ཕལ་བས་ར་མཚ་ནས་བང་

བའ་ཀའ་པགས་༢པ་ཡན་པར་བཤད་པ་དང་། ཆར་དཔག་ཚད་བཅ་གཉས་དང་ཞང་

ད་བདན་པ། གང་ན་ད་ལ་ཚ་ན་བསལ་ཞང་ལ་མ་རམས་འངས་ནས་རལ་མ་བད་པ།

ཟ་བ་དང་ར་སར་དང་རན་པ་ཆ་སགས་ལ་བར་འདད་ཀང་འགབ་པའ་ཁམ་༣དང་།

འཇམ་ཞང་ད་མ་མ་གས་པས་གང་ད་བཀས་སམ་ངལ་དབ་ཀས་མ་གནད་པ་མ་དང་

མཚན་སགས་ཀས་མ་ཚགས་པའ་གས་༤དང་། རལ་པ་ཕན་པའ་ཚ་ལའ་བ་དང་བ་

མ་དང་བ་སགས་འངས་ནས་འདད་ཡན་ལ་སད་པའ་སད་ཚལ་༥དང་། བསམ་གཏན་

བད་ན་རམ་པར་གལ་ཞང་བ་གསལ་བ། ཀན་ནས་ཉན་མངས་པ་དང་བལ་བར་བད་

པའ་མལ་ཆ་༦དང་། གན་ན་ཆར་མ་བང་ཞང་ཡད་ཙམ་གས་དཔག་ཚད་བརད་འག་

བ་ལ་ངལ་བ་མད་པའ་ལམ་༧དང་། མ་དག་བ་བཅ་སངས་པའ་བ་སང་དང་། དག་

ཟལ་གས་གནན་པའ་མདའ་གཞ་ཡང་འབང་ང་། །རན་པ་ཆ་ས་བདན་ན་བརད་སང་

འགལ་པར། མ་༡ས་གར་བ་དཪ༢། །དངལ་༣དང་གསར་༤དང་ཤལ་༥དང་ན། །

མ་ཏག་དམར་༦བཅས་ར་རང་༧རམས། །ཀན་ལ་འཚ་ཕར་རན་ཆན་བདན། །ཞས་

205

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

པ་ལར་ར། །གཞན་ཡང་ནམ་མཁའ་མཛད་ཀས་ཞས་པའ་མད་ལས། སང་གསམ་རལ་

པ་འད་ལ་དབང་སར་བའ་འཁར་ལས་སར་རལ་ཡང་ཡད་པར་བཤད་ཅང་། ཆས་དང་

དན་རམ་པར་འབད་པའ་མད་ལས་ཀང་། འཇག་རན་ག་ཁམས་མ་ཏག་འབང་གནས་

ད་ན་མའ་དབང་པ་འཁར་ལས་སར་བའ་རལ་པ་སང་གསམ་ག་སང་ཆན་པའ་འཇག་

རན་ལ་དབང་བད་པ་རལ་བ་ཐབ་པ་ཞས་བ་བ་ཞག་བང་ང་། །ཞས་གསངས་ས། །

བཞ་པ་ན། ཁ་ཟས་བཀས་སམ་གས་མདག་ཉན་མཚན་སགས། །ཐ་དད་

འག་མས་གང་མ་མཐང་བ་མན། །འག་བ་ད་དག་གནས་པའ་ཚ་མའ་གང་གསམ་

ན་ཁ་ཟས་ཀ་རམ་གངས་མང་ལ་བང་གང་ད་མ་རས་པའ་འབ་འབའ་ཞག་ལ་ལངས་

སད་པ་དང་། འདད་ལ་རམས་བདད་ར། གཟགས་ཁམས་པ་བསམ་གཏན་ག་ཟས་

ཀས་འཚ་བ་སགས་ཁ་ཟས་ཀ་ཁད་པར་དང་། འདད་པའ་ཁམས་ན་བཀས་སམ་

ཡད་ལ་ཁམས་གང་མ་གཉས་ན་མད་པ་དང་། གང་གསམ་ན་གས་ཁ་དག་ས་ཚགས་

པ། བང་ན་དཀར་པ་གཅག་པ། འདད་ལ་དག་ན་དཀར་སར་ས་དམར། གཟགས་

ཁམས་ན་དཀར་པ། གང་གསམ་ག་གས་དར་རས་སལ་མ་སགས་ལད་ཆ་ལ། བང་

གང་དང་འདད་ལ་དཔག་བསམ་ག་ཤང་ཤན་སབ་འཇམ་ཡང་བ་ས་བང་གང་ག་གས་

སང་གཅག་ག་ལད། འག་མན་ལ་གཞལ་ད་མད་པའ་བར་ག་གས་རམས་ཀ་ཁད་

པར་དང་། གང་བཞར་ཉ་ཟའ་འད་ལ་བརན་པས་ཉན་མཚན་ག་དབ་བ་འབད་པ།

གཉའ་ཤང་འཛན་ཡན་ཆད་རང་འད་ལ་བརན་པའ་ཕར་སང་མན་མད་པས་མ་ཏག་

འབད་འཛམ་སགས་ལས་ཉན་མཚན་རགས་དགས་པ་དང་། ས་གནས་གསམ་ལ་

འཆ་དས་ར་ཡད་ལ་རས་སས་ལ་མད་པ་དང་། གང་གསམ་ན་ཆར་ཆ་ཆང་ལ་ལགས་

ཉས་མངན་ཞན་སགས་ཡད་ལ། བང་གང་དང་ལ་ལ་མད་པ་སགས་རམ་པ་མང་པའ་

ཁད་ཆས་ཐ་དད་ད་གནས་པ་ཡན་ན། །ར་འཕལ་ཐབ་པ་དང་ཁམས་གང་མའ་ལས་

206

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཁད་པ་མ་གཏགས་འག་མ་རམས་ཀས་གང་མའ་གནས་རམས་ས་ཕན་པ་དང་མཐང་

བར་ནས་པ་མ་ཡན་ལ། གང་མ་རམས་ན་ད་ལས་ལག་པ་ས་ཚངས་རས་ལ་སགས་པ་

གཟགས་ཀ་ལ་རམས་ཛམའ་གང་ད་འང་དས། ལས་ད་གནས་ད་ལས་མ་གཡས་པར།

སལ་པ་སན་གས་ཐབ་པའ་སམས་ཀ་ས་མཚངས་ཡད་པའ་རམ་པ་ལ་བརན་ནས་འང་

ང་། །གཞན་འཕལ་མན་ཆད་འདད་པའ་ས་མཚངས་པས་དའ་ལས་ཀས་འང་བའ། །

གསམ་པ་འཇག་སང་བཤད་པ་ལ་གཉས། དངས་དང་། ཞར་བང་ང་། །དང་

པ་ལ་གཉས། བཅད་བཤད་པ་དང་། སད་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། འཇག་དས་དམལ་ནས་འག་བརམ་ངན་འག་སངས། །ལ་མ་

བསམ་གཏན་ཐབ་ནས་གཟགས་ཁམས་ས། །འག་མ་གང་མར་འཕས་ནས་བཅད་

སངས་ཚ། །གནས་པའ་བསལ་པ་རགས་ནས་འཇག་པའ་འག་བརམ་པའ་དས་ས་

དམལ་བ་ནས་ལས་ཟད་པ་རམས་མཐ་རས་ས་འག། ལས་མ་ཟད་པ་རམས་འཇག་

རན་འད་ཞག་པའ་ཚ་དར་སག་བསལ་མང་ཞང་ད་ནས་འཕས་ཏ་འཇག་རན་གཞན་

ག་དམལ་བར་ས་བས། འཇག་རན་འདའ་དམལ་གནས་ས་སམས་ཅན་གསར་ད་མ་

ས་བར་དམལ་བའ་གནས་ནས་སངས་པའ་འག་བརམ། ད་ནས་ཡ་དགས་དང་དད་

འགའ་ར་བའ་གནས་སངས། དའ་ཚ་ཛམའ་གང་ག་མ་གཅག་གས་རང་ག་ཆས་ཉད་

ཀས་བསམ་གཏན་གཉས་པའ་བར་ད་ཐབ་པར་བས་ཏ་གནས་པ་ལས། ད་ནས་ལངས་

ཏ་འད་སད་ད་དབན་པ་ལས་སས་པའ་དགའ་བ་དང་བད་བ་ན་འད་ཡན་ན། །ཞས་སས་

པའ་ས་དས་སད་ཅག་ཡད་ཙམ་ལ་ཛམའ་གང་ད་ཚགས་མད་པར་ཁབ་བ། །ས་ད་

ཐས་མ་ཐག་ཏ་གཞན་དག་གས་ཀང་དའ་རས་ས་བསབས་པས་བསམ་གཏན་གཉས་

པའ་བར་ད་རགས་པར་བས་ནས་འད་གསལ་ག་ལའ་རས་ས་ས་བར་འགར་ཏ། གང་

ག་ཚ་ཛམའ་གང་ན་སམས་ཅན་གཅག་ཀང་མ་ལས་པ་དའ་ཚ། ཤར་ག་ལས་འཕགས་

207

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

གང་དང་ནབ་ཀ་བ་ལང་སད་ཀ་མ་རམས་ཀང་ད་བཞན་ད་འགར་ར། །ས་མ་སན་པ་

ན་སམ་ཅ་ར་གསམ་ག་གནས་ས་ས་ཞང་གང་ཕན་རམས་ཀང་གཙ་བ་དང་འད་བས་

མའ་འཇག་རན་སང་ང་། །དའ་འག་ཏ་ལ་ཞག་གས་བསམ་གཏན་གཉས་པ་ཐབ་

པའ་ཚལ་བསགས་པས་རམ་བཞན་ཐམས་ཅད་ཀས་བསམ་གཏན་ཐབ་ཅང་གཟགས་

ཁམས་ས་ས། ད་དག་ཀང་འག་མས་གང་མའ་བསམ་གཏན་ཐབ་ནས་དར་འཕས་ཏ་

ཚངས་པའ་འཇག་རན་མན་ཆད་ད་སམས་ཅན་གཅག་ཀང་མད་པའ་ཚ་བཅད་ཞག་པ་

ཞས་བའ། །

གཉས་པ་ན། བསམ་གཏན་དང་པའ་གནས་མན་མ་ཡས་འཇག །སང་པ་

ཅང་མད་ནམ་མཁའ་གཅག་ཏ་ལས། །ཡང་ཆགས་ད་ཡང་གནས་མཐར་མ་ཡས་

འཇག །བཅད་སངས་པའ་རས་ས་ཆར་མ་འབབ་ཅང་ཉ་མ་བདན་འཆར་བར་འགར་

ཏ། དས་རམ་པ་བཞན་ད་ར་ཤང་ནས་ནགས་ཚལ་ར་མཚ་ཆན་པའ་བར་སམ་པར་

གར་ནས་མཐར་མ་ལ་གཅག་ཏ་གར་པས་མནར་མད་པ་ནས་བསམ་གཏན་དང་པའ་

གནས་མན་ཆད་མ་ཡས་བསགས་ཤང་འཇག་ས། ད་མན་ཆད་སང་པ་ཅའང་མད་པ་

ནམ་མཁའ་གཅག་ག་ངང་ད་ལས་པར་འགར་ར། །ཡང་ས་མ་བཞན་འཇག་རན་ག་

ཁམས་གཅག་གསར་ད་ཆགས་པ་དའང་གནས་པའ་བསལ་པ་རགས་པའ་མཐར་ས་

མ་བཞན་ད་མ་ཡས་འཇག་ག །ད་འད་བདན་སང་བརད་པ་ཆར་པའ་ཆས། །བསམ་

གཏན་གཉས་པ་མན་ཆད་འཇག་པར་བད། །ཆགས་འཇག་ད་འད་བ་ལན་བདན་

སང་ནས་བརད་པ་ན་འད་གསལ་ག་གནས་ས་སན་ཆན་པ་འདས་པ་ལས་ཆར་བབས་

ནས་སད་འད་ལན་ཚ་ཆར་ཞ་བ་ལར་བས་ནས་ད་ཉད་ཀང་བསམས་ཏ་བསམ་གཏན་

གཉས་པ་མན་ཆད་འཇག་པར་འགར་ར། །མ་བདན་ཆ་གཅག་སལ་བ་ལན་བདན་

མཐར། །སར་ཡང་མ་བདན་ཀན་ག་ཐ་མར་ན། །རང་གཡས་བསམ་གཏན་གསམ་

208

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པ་མན་ཆད་འཇག །ད་ལར་མས་འཇག་པ་བདན་དང་ཆས་འཇག་པ་གཅག་སལ་བ་

ལན་བདན་སང་བའ་མཐར་སར་མས་ལན་བདན་འཇག་ག །ད་དག་ཀན་རགས་

པའ་ཐ་མར་རའ་རལ་པ་ར་རབ་ཀང་ཕ་མར་འཐག་པར་བད་པའ་རང་ལངས་ནས་

བསམ་གཏན་གསམ་པ་མན་ཆད་འཇག་པར་འགར་ར། །ད་གསམ་ཏང་འཛན་སན་

དང་བཅས་པས་ཏ། །བཞ་པར་ད་མད་འབང་བས་འཇག་མ་འགར། །བསམ་གཏན་

གསམ་པ་ད་མ་ཆ་རང་གས་འཇག་པའ་ར་ན་ཏང་ང་འཛན་སན་དང་བཅས་པས་ཏ།

དའང་བསམ་གཏན་དང་པ་ན་རག་དཔད་མ་ལ་བ་དང་། གཉས་པ་ན་དགའ་བད་ཆ་

ལ་བ་དང་། གསམ་པ་ན་ཏང་ང་འཛན་ག་སན་དབགས་དབང་རབ་རང་ལ་བ་ཡད་

པའ་དབང་གས་ད་དང་དས་འཇག་པ་ཡན་ལ། བཞ་པ་ན་སན་ད་དག་མད་པས་ཕ་

རལ་འབང་བའ་རན་གས་འཇག་པར་བད་པ་མད་ཀང་། སམས་ཅན་རང་ག་ཡད་

ལས་གབ་པའ་གཞལ་ཡས་ཁང་དང་བཅས་པ་མཉམ་ད་ས་འཇག་བད་པར་འདད་ད། །

སས་འཇག་པའ་རན་མ་བད་པ་ན་སད་ཀ་འཇག་རན་ཉད་ས་ཁམས་གཙ་བར་ཡན་

པའ་དན་གས་ས། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། བསལ་པའ་གངས། འཇག་ཚལ་གཞན། མ་འཇག་

པའ་གནས་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། བསམས་པས་བསལ་ཆན་དག་ཅ་ར་བཞ་འབང་། །ད་དག་དལ་

ཞང་བསམས་པས་འཇག་ཆགས་ཀ་བསལ་པ་ཆན་པ་དག་ཅ་ར་བཞ་བརད་མར་འབང་

ས། དག་རས་པ་རམས་ཀ་ཚ་ཚད་དང་མཉམ་པའ། །ཆགས་གནས་འཇག་སང་ར་

རར་བར་བསལ་ན། །ཉ་ཤ་ར་ཡད་བསམས་པས་བསལ་ཆན་གཅག །ཐག་མར་

རང་དཀལ་འག་བརམས་པ་ནས་དམལ་བའ་ཁམས་ཆགས་པའ་བར་དང་། ཛམའ་

གང་ད་ཚ་ལ་དཔག་མད་ནས་བརད་ཁའ་བར་ད་འགབ་པ་དས་མཚངས་པས་ད་ཡན་

209

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ཆད་ཆགས་པའ་བསལ་པ་ས་སད་ཆགས་པ་ལ་བར་བསལ་གཅག །བཅད་ལ་བཅ་

དག་ས་ཉ་ཤ་ཐགས། བརད་ཁ་ནས་ཚ་ལ་བཅ་པའ་བར་ལ་བར་བསལ་དང་པ། ད་

ནས་བརད་ཁའ་བར་འཕལ་ཞང་སར་བཅ་པར་འགབ་པ་གཉས་བསམས་པས་བར་ག་

ཁག་པ་གཅག་ས་ད་འད་ལན་བཅ་བརད་འབང་བ་ལ་བར་ཁག་བཅ་བརད་ཟར། སར་

བཅ་པ་ནས་བརད་ཁའམ་དཔག་མད་བར་འཕལ་བ་བར་བསལ་ཐ་མ་ས་བསམས་པས་

གནས་པའ་ཡན་ལ་བར་བསལ་ཉ་ཤ། བཅད་འཇག་པ་ལ་བར་བསལ་བཅ་དག །སད་

འཇག་པ་ལ་གཅག་ས་འཇག་པ་ལ་བར་བསལ་ཉ་ཤ། འཇག་རན་ས་མ་ཞག་ཕ་མ་

ཆགས་པ་མན་པར་འདག་པའ་བར་སང་ལ་བར་བསལ་ཉ་ཤའ་ཡན་ད་གནས་ཏ་མདར་

ན་ཆགས་གནས་འཇག་སངས་བཞ་པ་ར་ར་ལའང་བར་བསལ་ཉ་ཤ་ར་ཡད་པ་བསམས་

པས་བར་ག་བསལ་པ་བརད་ཅ་ན་བསལ་པ་ཆན་པ་གཅག་ཡན་ན། །ད་དག་མ་མཇད་

འདའ་དབང་ད་བས་ཀ་སར་ཞག་དང་བསལ་པའ་ཚད་ཀང་མཐའ་གཅག་ཏ་མ་ངས་ཏ་

བསམ་གས་མ་ཁབ་པ་རལ་པའ་མད་ལས། ཤཀ་ཐབ་པ། ཚ་དཔག་མད། ར་ར་རབ་

འཇམས། འད་ཟར་ཤན་ཏ་སག་པ་པད་རབ་ཏ་རས་པའ་ས། ཆས་ཀ་རལ་མཚན།

སང་ག །རམ་པར་སང་མཛད། ཆས་ཀ་འད་ཟར་མ་ཏག་རབ་ཏ་རས་པའ་ས། ཡ་

ཤས་འད་ཟར་རལ་པ། ཟ་བའ་བ་གས། བཟང་པའ་དཔལ། ད་རམས་ས་མ་ས་མའ་

བསལ་པ་ར་ལ་ཕ་མ་ཕ་མའ་ཉན་ཞག་རར་བཤད་པ་ལར་ར། །

གཉས་པ་ན། བསལ་པ་གཅག་ལའང་བསམ་གཏན་གསམ་པ་མན། །འཇག་

པའ་མ་བདན་ཆ་གཅག་རང་འབང་བར། །བཞད་པ་ཐག་པ་ས་སའ་དགངས་པ་ཡན། །

བསལ་པ་ཆན་པ་གཅག་ཁ་ན་ལའང་འཇག་པའ་ཚ་བསམ་གཏན་གསམ་པ་མན་ཆད་

འཇག་པར་བད་པའ་མ་བདན་དང་། ཆ་གཅག །མཐར་རང་རམས་ཀས་འཇག་

ཚལ་གང་སས་ཀ་རམ་པ་ལར་འཇག་པར་ཀན་མཁན་ད་མད་འད་ཟར་སགས་ཀས་

210

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཤད་ཅང་བཞད་པ་ན་ཐག་པ་ཐ་དད་ས་སའ་དགངས་པ་ཡན་པས་མངན་པ་འག་མ་

དང་མ་མཐན་ཀང་སན་ད་བཟང་བར་མ་བའ། །སར་སང་གསམ་འད་ཆགས་འཇག་

དས་མཉམ་པ་བཞན་ད་ཕགས་གཞན་ན་ཡང་ད་ལ་བ་ཚད་མད་པ་གནས་ཏ། ད་ལ་

ཉད་ལའང་ཕགས་བཅའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་འཇག་པ་དང་སངས་པ་དང་ཆགས་པ་

དང་གནས་པ་རམས་བར་མཚམས་མད་པར་ཚད་བཟང་དང་བལ་བ་མཐའ་ཡས་པ་དང་

ཆགས་འཇག་ག་ཚལ་ཡང་མ་འད་བ་མང་ང་། །

གསམ་པ་ན། དག་པའ་ཞང་དང་ར་ར་གདན་ལ་སགས། །མ་འཇག་ཀན་

འབང་འབས་བ་མན་ཕར་ར། །ཆགས་འཇག་མ་བད་པའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་ཡད་

དམ་སམ་ན། འཕགས་པ་རམས་ཀ་ཡ་ཤས་ཀ་རང་སང་ལས་གབ་པའ་ལངས་སའ་ཞང་

དང་། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་ཀ་ཞང་ཡངས་ས་སང་བའ་སན་ལམ་དང་བསམ་

གས་མ་ཁབ་པའ་དག་བའ་ར་བའ་སབས་ལས་བང་བ་མངན་པར་དགའ་དང་། བད་བ་

ཅན་སགས་དག་པའ་ཞང་ཁམས་རམས་ན་སངས་རས་ཀ་ཕན་ལས་མ་རགས་ཀ་བར་

ད་ཆགས་འཇག་བད་པ་མ་ཡན་ཅང་། ར་ར་གདན་དང་བ་རད་ཕང་པའ་ར་ལ་སགས་

པའང་འཇག་རན་འད་དང་མཉམ་ད་མ་འཇག་ས་སད་བཅད་ཡན་ཀང་ཀན་འབང་ག་

འབས་བ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །འཇག་རན་བ་བག་ཏ་བསན་པ་ཐག་པ་དམན་པ་དང་

ཐན་མང་ད་བརད་པ་སབས་གཉས་པའ་འགལ་པའ།། །།

༣ དས་ཀ་འཁར་ལའ་ལགས་དམགས་ས་བསལ་བ་དང་འཇལ་བད་

ཚད་བརད་པའ་སབས།

སབས་གསམ་པ་འཇག་རན་ག་རམ་གཞག་དས་ཀ་འཁར་ལའ་དགངས་པ་

དམགས་ས་བཤད་པ་ལ་གཉས། དངས་དང་། ཞར་བང་འཇལ་བད་ཀ་ཚད་བཤད་

211

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

པའ། །

དང་པ་ལ་གསམ། ཡལ་ག་རམ་པར་གཞག་པ་དང་། དས་ཀ་རམ་པར་གཞག་

པ། ད་དག་ག་མཇག་བས་བའ། །

དའ་དང་པ་ལ་བདན། ཁངས་དང་ར་མཚན་སས་པ། དཀལ་འཁར་ར་རབ་

དང་བཅས་པ་བཤད་པ། ར་གང་སར་བཤད་པ། ལས་ས་དམ་བ་བཅ་གཉས་བཤད་

པ། འཛམ་གང་ཆང་ང་ཡལ་དག་བཅས་བཤད་པ། འག་བ་གནས་ཚལ་བཤད་པ།

ག་ལ་དས་སར་བཅས་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། དང་པའ་སངས་རས་རད་ཀ་རལ་པ་ལས། །འཁལ་བའ་ལགས་

རམས་བཀག་ནས་ཕ་ནང་གཞན། །གཅག་སར་དབང་གས། ཞས་པ་ས། སངས་

རས་པའ་ཐག་པ་ཐམས་ཅད་ཀ་ར་མར་ཕན་པ་དཔལ་དས་ཀ་འཁར་ལ་དམ་པ་དང་

པའ་སངས་རས་རད་ཀ་རལ་པ་ཆན་པ་ལས། མ་སགས་བད་དང་། ཉན་རང་

སགས་ཐག་པ་ཐན་མང་བའ་འདད་པ་ཕགས་རར་ཞན་ཅང་འཁལ་བའ་ལགས་ཐམས་

ཅད་བཀག་ནས། ཕ་འཇག་རན་ག་ཁམས་དཔངས་ས་དཔག་ཚད་འབམ་ཕག་བཞ།

ནང་ར་རའ་ལས་རང་ཁ་བཞ་པ། གཞན་དཀལ་འཁར་ག་འཁར་ལ་བཞ་ཆའ་ཚད་

ད་མཉམ་ཞང་། ད་ཁ་ན་ཉད་བསན་སབ་ཡན་ལག་བཞའམ་ར་ར་བཞའ་གནད་

བཅངས་པས་སང་བ་གནས་སབས་བཞའ་ད་མ་སལ་བས་སངས་འབས་ད་བལ་ག་ས་

བཞ་མངན་ད་བད་པའ་ར་མཚན་ལས། ད་དག་ག་དག་པ་གཅག་ཏ་སར་བའ་དབང་

གས་ཡལ་དས་ཀ་རམ་གཞག་འད་ལར་ད་འབང་ང་། །

གཉས་པ་ན། མཁའ་དབས་རང་མ་ཆ། །ས་དཀལ་ཟམ་པ་རང་མཐལ་རད་

པའ་བར། །ལན་པ་མགན་པ་གདང་དང་གཙག་ཏར་བཅས། །རད་པ་ནས་ན་ས་

གཙག་བར་དའ། །ནམ་མཁའ་ཁམས་ཀ་དབས་ས་རང་དཀལ་མན་པ་ཅན་རམས་

212

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ས་དཔག་ཚད་སང་ཕག་ལ་བཅ་ཐམ་པ། དའ་སང་ནས་རམ་བཞན་མ་ཆ་སའ་དཀལ་

འཁར་རམས་ཀང་དབབས་ཀན་ནས་ཟམ་པ་ཚད་མཉམ་པ་ས་ལས་ཀ་རང་མཐལ་ནས་

རད་པའ་བར་ད་ཁ་ད་ཡད་པའ་མཐ་ར་ལ་དཀལ་འཁར་རའ་དབང་ད་བས་པའ། །ད་

དག་ག་ཤར་ནབ་ལ་བང་ག་ཐད་ཀའ་ས་སའ ་རར་ན་རང་དཀལ་དཔག་ཚད་བཞ་

འབམ། མ་དཀལ་སམ་འབམ། ཆ་དཀལ་ཉས་འབམ། ས་དཀལ་ཆག་འབམ་ཐམས་

ཅད་ཀང་ཀན་ནས་ཟམ་པའ་མཐའ་བསར་ད་ས་སའ་ར་ཚད་སམ་འགར་ར། །དའ་སང་

ད་ལན་པ་འཕང་ད་དཔག་ཚད་འབམ་ཕག་གཅག་ན་རད་པ་ནས་མགན་པའ་འག་ག་

བར་ག་ཁ་གང་པ་ས། ད་ག་ལའ་གཞ་འཁར་བའ་གནས་ས། །དའ་སང་རམ་བཞན་

ལན་པའ་མགན་པ་སང་ཕག་ཉར་ལ། ལན་པའ་གདང་སང་ཕག་ལ་བཅ། གཙག་

ཏར་སང་ཕག་ཉར་ལ་ས་བསམས་པས་འབམ་ད་ལངས་པ་ན་གཟགས་ཅན་མན་ཀང་

ཡད་གཟགས་ལ་མགན་པ་སགས་ཐ་སད་སར་བ་ས་རའ་ཁམས་ཇ་ཕར་གར་པས་ས་

ཆ་མ་རང་ནམ་མཁའ་ཚང་བ་དང་རམ་པར་སངས་པའ་ཁམས་ལ་ལན་ནས་ཉས་ལན་

ག་བར་ཏ་ལས་དང་སར་ན་མགན་པ་སར་དག །གདང་པ་མཐ་གང་། ས་མཚམས་

ནས་ས་གཙག་ག་བར་སར་དག་ས་ཀན་དལ་ཁ་གང་བསམས་པས་ཁ་ད་ན་རད་པ་

ནས་ས་གཙག་ག་བར་དའ། །དབས་ལང་ཤར་ས་བང་དཀར་ལ་དམར་པ། །ནབ་

སར་ཀན་ཀང་རན་ཆན་རང་བཞན་ཉད། །ལན་པའ་དབས་ཀ་ཁ་དག་ལང་ག། ཤར་

སན་པ། བང་དཀར་པ། ལ་དམར་པ། ནབ་སར་པ་ས་ད་དག་ཀན་ཀང་རན་པ་ཆ་མ་

རད། བ་ཌཪ། ཆ་ཤལ། པད་ར་ག །ཀར་ཏའ་རང་བཞན་མཁའ་རང་མ་ས་ཆ་དང་

ཀན་ཁབ་ཡ་ཤས་ཀ་ཁམས་དང་དག་འདས་པའ་ཁམས་རགས་པའ། །ཁ་ཁར་གཡལ་

ལས་ར་རའ་ར་ལ་ན། །ཕ་རམ་རང་བ་ཟམ་པར་འཁར་ཞང་འཕང་། །ལན་པའ་སང་

ག་རར་སང་ཕག་ལ་བཅ། ས་དཀལ་དང་ཕད་མཚམས་ཀ་ར་བའ་རར་སང་ཕག་བཅ་

213

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

དག་ཡད་པས་དཀར་ཡལ་བསང་བ་ལར་སང་གཡལ་བའ་ཁ་མཚམས་ནས་ཤམ་བ་

བཏགས་པ་ལར་ཕ་ནང་ད་ཡད་པའ་ར་ལ་ཟམ་པར་ཕགས་ཐམས་ཅད་ད་བསར་ཞང་

འཕང་བ། ནང་མ་ལས་རམ་བཞན་ཕ་མ་རང་བའ་ར་ཕ་མ་དང་བསལ་རའ་ར་མཉམ་

པས་འཆད་འགར་ག་གང་ནང་མ་རམས་ལ་ཉ་ཟའ་འད་མ་ཕག་ཀང་། དར་གནས་ཀ་

མ་རམས་རང་འད་ཀས་འཚ་བའ། །དཔལ་གཙག་ལག་ཕང་བས་ལན་པའ་ར་ལའ་

དབས་མ་སག་ཤང་ག་ཚལ་དང་། བཞ་པ་ཐར་ད་འཕང་བ་ར་ར་ར་ལ་པའ་རམ་པར་

གསངས་ཤང་འཇག་རན་ག་ཚད་གཞལ་ཚལ་ལའང་བཞད་པའ་ཁད་པར་མང་ད་སང་

ཡང་འདར་གགས་ཆ་བ་དང་བསན་ནས་བཤད་པའ། །ར་བར་སགས་བ་ར་རའ་ཁར་

ཡག་ལ། །ལན་པའ་ར་བའ་ཕ་མཐར་དཔག་ཚད་སང་ཕག་གཅག་ག་ར་ཁན་ཅན་ག་

སགས་བ་ར་རའ་ཁར་ཡག་གས་བསར་ཞང་། ད་ནས་ལན་པའ་ཁ་ཁར་ཟད་མཚམས་

ཀ་བར་དཔག་ཚད་སང་ཕག་བཅ་དག་ག་ཆ་ལ་གང་མཚ་ར་གསམ་སལ་མར་གནས་

པའ། །

གསམ་པ་ན། ཟ་བ་དཀར་པ་རབ་མཆག་ཀ་ཤ་དང་། །མའམ་ཅ་དང་ཁང་

ཁང་གང་དག་ག །བར་ད་སང་ར་མར་ཞ་འ་མ་དང་། །ཆ་ཆང་མཚ་མཐར་འད་སན་

མནར། །མཚན་མ་ནར་འད་བའ་བསལ་རས་བསར། །ལན་པའ་ཕ་རལ་ར་ལའ་

འག་ཏ་ཆད་པར་ནང་ནས་ཕ་རམ་བཞན་ཟ་བ། དཀར་པ། རབ་མཆག །ཀ་ཤ །

མའམ་ཅ། ཁང་ཁང་ཞས་བ་བའ་གང་དག་ཡད་ཅང་། ད་དག་ག་བར་ད་ནང་རམ་

བཞན་སང་ར། མར། ཞ། འ་མ། ཆ། ཆང་རམས་ཀ་ར་མཚས་བསར་བ། ད་ར་

རའ་མཐར་འཆང་བད་ཀ་ར་འད་སན། མནར། མཚན་མ། ནར་བའ་འད། བའ།

བསལ་ར་ས་ར་དག་གས་བསར་བ། ར་གང་ར་མཚ་ས་སའ་ར་ཚད་ན་མཉམ་པར་

དཔག་ཚད་བརད་བར་བརད་ཅ་ར་བརད་དང་རང་གགས་གསམ། གཞ་འདམ་ཆག་

214

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སང་བར་བཅ་གཅག །སར་མ་བཅ། ནས་ལ་དང་། ནས་ཀ་སམ་ཆ་གཅག་རམས་

ཡད་ད། །ད་དག་ལངས་སད་ས་ཡན་བསལ་ར་ནས། །ལན་ཚའ་ར་མཚའ་མཐར་

ཐག་གང་བདན་པ། །འཛམ་གང་ཆན་པ་ལས་ཀ་ས་པར་གསངས། །ར་བདན་པ་ན་

ར་རའ་ཁར་ཡག་ལ། །དཀལ་འཁར་ལག་མའ་མ་དང་རང་གས་བསར། །ད་རབ་

སང་པ་ཡན་ཏན་མད་པའ། །ད་ལར་བསལ་ར་ཕན་ཆད་ན་ལངས་སད་ཀ་ས་པ་ཞས་

བ་ཞང་། བསལ་རའ་ཕ་མཚམས་ནས་ལན་ཚའ་ར་མཚ་ལ་ཐག་ག་བར་ག་ས་ན་གང་

བདན་པ་འཛམ་གང་ཆན་པ་ལས་ཀ་སར་གགས་པ་ས། ཞང་ད་དཔག་ཚད་ཉ་ཁ་ལ་

སང་ཡད་ཅང་ཕགས་མཚམས་ས་མཉམ་པར་དམ་བ་བཅ་གཉས་ས་གནས་པས་ཀན་

ནས་ཟམ་པར་གར་པ། དའ་མཐར་ལན་ཚའ་ར་མཚ་ར་ཚད་འབམ་ཕག་ཕད་དང་

ལན་པས་བསར་བའ་མཐར་ར་བདན་པ་ར་རའ་ཁར་ཡག་ཆན་པ་ས། མ་དཀལ་ག་

ལག་མས་བསར་བ་ལ་ར་གདང་ག་མ་ཞས་བཏགས་ཤང་དའ་མཐར་རང་དཀལ་ག་

ལག་མས་བསར་བ། ད་གཉས་ཀ་ར་ཚད་ཀང་འབམ་ཕག་ཕད་པར་མཉམ་པ་ས།

རང་མ་ཆ་སའ་དཀལ་འཁར་བཞ་གཅག་ག་ནང་ད་གཅག་ཆད་པའ་ས་སའ་མཐའ་

ཁད་གན་ད་ལངས་པ། སང་ནས་ཐམས་ཅད་ཀ་ཁ་མཚམས་ངས་མཉམ་པར་གར་པ་

ཡན་ཞང་། ད་ལར་སད་ར་ནས་རང་དཀལ་བར་ད་ཆ་ཞང་གབ་པར་གནས་པའ་ཕ་

རལ་ཏ་སང་པ་གཅག་པ་རལ་མན་སང་སབས་ཀ་ཡན་ཏན་མད་པའ། །

བཞ་པ་ན། ལས་ས་དམ་བ་བཅ་གཉས་ཕགས་བཞའ་དབས། །རང་མ་ཆ་

སའ་རང་བཞན་ཟ་གམ་དང་། །ཟར་གསམ་ཟམ་པ་ག་བཞའ་གང་ཆན་ལ། །གང་

ཕན་མང་བསར་པད་འདབ་རམ་པར་གནས། །གང་བདན་པ་འཛམ་གང་ཆན་པ་ལས་

ཀ་ས་ལ་དམ་བ་བཅ་གཉས་ས་བཅད་པའ་དམ་བ་ས་སར་ར་མཚ་དང་འབལ་བའ་ཆ་

བ་ཆན་པ་རམས་ཀས་བསར་བའ་ཕགས་བཞའ་དབས་ས་ཤར་ད་རང་ག་རང་བཞན་

215

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ག་གང་ཟ་གམ། ལར་མ་ཟར་གསམ། ནབ་ཏ་ཆ་ཟམ་པ། བང་ད་ས་ག་བཞ་རམས་

ར་ཚད་རམ་བཞན་དཔག་ཚད་བདན་སང་། བརད་སང་། དག་སང་། ཁ་ཕག་

རམས་ཡད་པའ་གང་ཆན་པ་ར་ར་ལ་གང་ཕན་གཉས་རས་བསར་ནས་ཟམ་པ་པདའ་

འདབ་མའ་རམ་པར་གནས་ས། །དས་ན་ལ་གང་གསམ། ནབ་གང་གསམ། བང་

གང་གསམ། ཤར་གང་གསམ་རམས་ས་འགར་བའ་ཚ། ད་རམས་ཀ་མང་ཡང་།

ལ་གང་ཤར་མ་དང་། དབས་མ་དང་། ནབ་མ་ཞས་འདགས་ཀ། མངན་པ་ལར་ར་

ཡབ་ལ་སགས་པའ་མང་འདགས་དང་། གང་གཡག་ཆང་བ་སགས་འདར་མ་བཞད་

ད། །

ལ་པ་ན། འཛམ་གང་ཆང་ངའ་ལ་ཕགས་འཕགས་པའ་ཡལ། །ད་ནས་བང་

ད་རམ་བཞན་བད་དང་ལ། །ར་ནག་ཤམ་ལ་དང་གངས་ལན་གནས། །གང་ལ་མ་

གསམ་ལ་འཛམ་གང་ཆང་ང་ཞས་བཤད་པའ་ལས་ས་དམ་བ་གསམ་ག་ལ་གང་དབས་

མ་འད་ལ་ཡལ་དག་ཡད་པའ་དང་པ། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་ཀས་རན་གང་

ལ་ར་ར་ལ་བའ་ཏང་ང་འཛན་སད་པར་མཛད་པའ་ར་རའ་གདན་དང་བཅས་པའ་མ་ག་

ད། ཡངས་པ་ཅན། མཉན་ཡད། འཁར་མ་འཇག །གནས་བཅས། ཙམ་པ་ཀ་ས་

གང་ཁར་དག་དང་། བང་ལ། ཀ་ཤམ། ཀསར་ལ་སགས་པའ་ཡལ་འཁར་མང་པས་

གང་བ་འཕགས་པའ་ཡལ་དང་། ད་ནས་བང་ད་རམ་བཞན་ཡལ་གཞན་རམས་ཆགས་

པའ་གཉས་པ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་འཇག་རན་དབང་ཕག་གས་བདག་གར་མཛད་པའ་

ཡལ་བད་དང་། གསམ་པ་འཕགས་པ་ཤ་རའ་བ་དང་། རམ་སས་ཀ་མཚ་དལ་ནས་ཡལ་

ད་གར་ཅང་། མཆད་རན་ག་མ་ས་ལ་གན་བཞགས་པའ་ལ་ཡལ་དང་། བཞ་པ་ར་ར་ལ་

ལ་སགས་པ་ར་བ་ཆན་པ་བཞས་བརན་ཅང་འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་བས་པ་གཞན་

ནའ་ཚལ་གས་བཞགས་པའ་ཡལ་ར་དང་། ལ་པ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་དང་ཁ་བའ་

216

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དབང་པ་རམས་ཀ་སལ་པ་ཆས་རལ་རགས་ལན་སམ་ཅ་ར་གཉས་ཀས་བསངས་ཤང་

ཀ་ལ་པ་གཙ་བར་གར་པའ་གང་ཁར་བ་བ་ཕག་དག་བཅ་ར་བདན་དང་ལན་པའ་ཡལ་

ཤམ་ལ་དང་། དག་པ་ཤམ་ལའ་བང་ག་གངས་དང་འབལ་བའ་འཛམ་གང་འདའ་

བང་ཟར་ད་ཡད་པའ་གངས་ར་ཆན་པ་ས་གངས་ལན་རམས་གནས་ས། །

དག་པ་ན། འདད་པ་བཅ་གཅག་གཟགས་ན་བཅ་དག་བཞ། །སད་པ་སམ་ཅ་

ར་གཅག་ད་ལ་བརན། །རད་འདར་བཅད་ཀ་སམས་ཅན་བགང་ཚལ་ཡང་ཐན་མང་

དང་མ་མཚངས་ཏ། འདད་ཁམས་ན་བཅ་གཅག །གཟགས་ཁམས་ན་བཅ་དག །

གཟགས་མད་ཀ་ཁམས་ན་བཞ་ས་སད་པ་སམ་ཅ་ར་གཅག་པ་སར་བཤད་པའ་ལན་པ་

ལ་སགས་པ་ད་དག་ལ་བརན་པར་གསངས་ས། །དའང་དང་པ་འདད་ཁམས་ན་བཅ་

གཅག་ཡད་ད། དའ་སམ་ན། དམལ་བ་ཡ་དགས་དད་འག་དང་། །མ་དང་ལ་མན་

འདད་ལ་དག །ཅས་ས། །ད་དག་ག་གནས་ཚལ་ན། འག་གཞའ་དཀལ་འཁར་

བཞའ་མཐག་རམ་ལ་ཕད་ཕད་ད་བགས་པའ་ས་དཀལ་ག་ཕད་མན་ཆད་ཆ་བདན་ལ་

སང་ནས་རམ་པར། གསག་མ་བ་མ་འདམ་ཆ་དང་། །ད་བ་མ་དང་མན་པ་ཆ། །ང་

འབད་ཆ་ས་རམ་བདན་ན། །བརད་པ་ར་ར་མ་ལ་དང་བཅས་པའ་དམལ་བ་ན་བདན་

པ་ལས་གཞན་ལགས་ན་མད་ཀང་། སག་བསལ་ག་ཚར་བ་ཐ་དད་པས་དར་བཞག་

ག །ས་དཀལ་ག་ཕད་གང་མ་ལའང་ཆ་གཉས་ས་བས་པའ་སང་མར་ལ་མན་དང།

འག་མར་ཀ། ལངས་སད་དང་ལས་སའ་གང་རམས་ལ་མ་རམས་ཏ། ཡ་དགས་

དང་དད་འག་ལ་འདར་གནས་ལགས་ས་མ་བཤད་ད། །འདད་ལ་དག་ན། ར་རབ་

ཀ་དཔང་པ་ནས་ས་མཚམས་ཀ་བར་རལ་ཆན་བཞ་དང་ར་རབ་ཀ་སང་ན་སམ་ཅ་ར་

གསམ། དའ་སང་མགན་པ་སམ་ཆར་བཅད་པའ་འག་མ་ཆ་བཞར་ཕ་བ་ལ། འཐབ་

བལ། དགའ་ལན། འཕལ་དགའ། གཞན་འཕལ་དབང་བད་རམས་ས། །གཉས་

217

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

པ་གཟགས་ཁམས་ན་བཅ་དག་ས། ར་རབ་ཀ་དཔལ་བའ་ཆ་བཞ་ལ། འག་མན།

ཤན་ཏ་མཐང་། མ་གདང་། མ་ཆ་བ་ས་རང་བཞ། ས་ལ་འབས་བ་ཆ་བ། བསད་

ནམས་སས། སན་མད། དག་རས་ཏ་མ་བཞ། ཀས་ཀ་ལ། ཚད་མ་དག །དག་

ཆང་། འད་གསལ། ཚད་མད་འད་ད་ཆ་བཞ། མགན་པའ་སམ་གཉས་ཀ་ཆར།

འད་ཆང་། ཚངས་ཆན། མདན་ན་འདན། ཚངས་རས་ཏ་ས་བཞ་རམས་གནས་

ས། །གསམ་པ་གཟགས་མད་ལ་བཞ་ས། ར་རབ་ཀ་གཙག་ཏར་ནས་ས་མཚམས་

ཡན་ཆད་ད་རམ་པར་ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས། རམ་ཤས་མཐའ་ཡས། ཅ་ཡང་

མད། འད་ཤས་མད་མན་ག་ས་མཆད་བཞས་བསས་པའ་སམས་ཅན་རམས་གནས་

པར་གསངས་ས། །ད་ལ་བའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་སད་པ་སམ་ཅ་ར་གཅག་ཁམས་

གསམ་གས་བསས་པ་ད་དག་ཆགས་པ་ས་ཕའ་རམ་པ་ཡང་། ཁམས་གསམ་ན་

ཐགས་གསང་སའ་ཆས་ཅན་ཡན་ལ་ད་ཉད་ས་བའ་རམ་པས་ཐག་མར་གཟགས་མད།

ད་ནས་གཟགས་ཁམས། ད་ནས་འདད་ཁམས་རམས་ཆགས་ཤང་། འདད་ཁམས་ཀང་

རམ་པ་ད་ལ་བས་ས་འག ས་སང་། ས་བ་རམས་རམ་གས་ཆགས་པ་ཡན་ན། །

བདན་པ་ན། ལན་པ་མ་རའ་བར་ད་ག་ལ་ཞས། །རང་ག་འཁར་ལར་བཅ་

གཉས་ཁམ་རམས་དང་། །ར་སར་ཉ་ཤ་ར་བརད་ཐག་མར་ཆགས། །ལན་པའ་ར་

དང་བསལ་ར་ཕད་པའ་ཕ་མཐའ་ནས། མ་རའ་ནང་མཐའ་བར་ག་ནམ་མཁའ་ལ་

ཁབ་པའ་ག་ལ་ཞས་བ་བ་ལའ་གཞལ་མད་ཁང་རམས་འདགས་པར་བད་པའ་རང་ག་

ཆས་ཅན་ག་འཁར་ལ་ར་རབ་ལ་ཉ་བ་ཅང་ཟད་མཐ་བས་སར་པ་གཞའ་དབབས། མ་

ར་ལ་ཉ་བ་ཅང་ཟད་དམའ་བ་པད་འདབ་ཀ་རམ་པ་ཕགས་ཀན་ཏ་ཟམ་པར་གནས་

པ་ཞག་ཡད་ལ། ས་དན་ན། ག་ལ་ཞས་པ་སབ་ཁང་སང་གཤང་ཟམ། །ལ་ཡང་

སགས་ས་བསར་ད་རང་བའ་ས། །ལགས་པར་བསར་ན་མཐ་རས་འཛན་ད་འགར། །

218

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཞས་པ་ལར་ར། །འདའ་ཆགས་ཚལ་འཁར་ལའ་རབས་ལ་བ་དང་སང་བསད་ཕར་

བསད་རག་བརགས་ལགས་སག་ཕབ་དབབས་སགས་མཁས་པ་ས་སས་བཤད་ཅང་

ལང་རགས་ཀས་བསབས་པ་ལས། ཕས་ས་ག་འཛངས་མ་ཉད་ཡངས་ས་གགས་ཤང་

ར་བརད་པ་མ་སད་ཞབས་ཀས་ཡད་མཚར་བཞད་གད་ད་ཆས་གསལ་བར་མཛད་ད། །

ཁམ་ན་ར་ཤའ་ས་ལས་ཚགས་པའམ་ཕང་པའ་དན་ཅན་ཡན་པའ་ཕར་འཇམ་དཔལ་

ར་རད་ལས། ཁམ་ས་དག་ཏ་བཤད་པ་སགས་ག་ལའ་ངས་ས་ཇ་སད་ཅག་ཆགས་

ཀང་། གཙ་བར་འཇག་རན་ད་ཕན་གནད་དངས་ས་སན་པའ་ཁམ་ན་བཅ་གཉས་

ཏ། ལག་གང་འཁག་པ་ཀར་ཊ། །སང་ག་བ་མ་སང་སག་གཞ། །ཆ་སན་བམ་པ་ཉ་

རམས་ས། །ཞས་པ་ལར་ར། །ད་ལར་འཁར་གཞ་ཁམ་ལ་བརན་པའ་སར་མའ་ཕང་

པ་ན་མཐའ་ཡས་ཏ། དང་གཉས་བ་བརད་ས་ཡ་ལ། །སར་མའ་གངས་ས་ཤས་པར་

བ། །ཞས་དང་སང་སར་མ་ལ་དགའ་བས་བཤད་པ་དང་། མངན་པའ་བཤད་སས་

འགའ་ཞག་ཏ། སང་པ་དག་ག་ནམ་མཁའ་ལ། །གདངས་ཅན་མག་ག་སར་གངས་

མཐང་། །ཞས་བ་བ་ཕག་གཉས་དང་ས་ཡ་བརད་ད་འདད་པ་སགས་ཡད་པ་ལས་

ཐམས་ཅད་ཀ་དབས་ན་ར་སར་བརན་པ་ཏག་དང་ར་བ་ཤམ་བའ་ཚལ་ད་གནས་པ།

ད་དག་ལས་བང་དར་ག་འབས་བ་ལང་སན་པའ་རས་ཀ་འཇག་པ་ཡད་པའ་ར་སར་ན་

ཉ་ཤ་ར་བདན་ཏ། ཐ་༡སར་བ་༢ཉ་སན་དག་༣སར༤། །མག་༥ལག་༦ནབས་༧ས་

རལ་༨སག་༩མཆ༡༠། །ག་༡༡དབ་༡༢མ་༡༣བཞ་ནག་༡༤ས་ར༡༥། །ས་༡༦ག་ལ་

མཚམས་༡༧སན་༡༨དང་སབས༡༩། །ཆ་སད་༢༠ཆ་སད་༢༡ག་ཞན་༢༢དང་། །

མན་༢༣ག་མན་༢༤ག་ཁམ་༢༥སད་སད༢༦། །ནམ་ག་༢༧རམས་ཏ་ཉར་བདན་ན། །

ད་ལས་ག་བཞན་བ་བཞན་གཉས་སར་ཁངས་གཅག་ཡན་ཀང་རམ་པ་ས་སར་བགང་

ན་ཉ་ཤ་ར་བརད་ད་འགར་ཞང་། མདར་ན་ཁམ་དང་ར་སར་ཉར་བརད་ལ་སགས་པ་

219

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

རམས་ཐག་མར་ཆགས་པ་ཡན་ན། །གཡས་བསར་སང་ད་ཉ་ཟ་ལ་སགས་པའ། །

གཟའ་རམས་གཡན་བགད་ས་གཅན་གཡས་སའ། །ར་སར་ར་ར་ལ་རང་པ་བཞ་

བཞ་ཡད་པའ་རང་པ་དག་ར་ཁམ་ར་ར་ན་གནས་པ་ས། ཐ་སར་བ་ཉ་སན་དག་ག་

རང་པ་གཅག་ལག་ཁམ་ན་གནས་པ་སགས་རམ་པར་གཡས་བསར་ཚལ་ད་གནས་

ཤང་ཁམ་རམས་ཀ་དང་པ་ན་ལག་དང་། ར་སར་ག་ཐག་མ་ཐ་སར་ནས་བརམ་པ་ན་

ཉ་མའ་རག་ལངས་ཐག་མར་སད་པའ་ཕར་ར། །ད་ལར་ཁམ་དང་ར་སར་རམས་སན་

ད་གབ་ནས་ད་རས་ནབས་སའ་རང་པ་ཐ་མ་ལ་ཉ་མ། ཐ་སར་ག་ཐག་མ་ལ་ཟ་བ་

སགས་ཁམ་ས་སར་གནས་པའ་སར་མ་ད་དག་ག་སང་ད་གཟའ་རམས་སས་ནས་ཁམ་

དང་ར་སར་ད་དག་ལ་བདག་པར་གར་པའ་ཚལ་གས་དབང་བད་པ་ས། དའང་ཉ་ཟ་

མག་དམར་ལག་པ་དང་། །ཕར་བ་པ་སངས་སན་པ་དང་། །མཇག་རང་ས་གཅན་

དས་མ་བཅ། །ཞས་པ་རམས་ལས་ཉ་མ་ནས་མཇག་རང་ག་བར་བརད་ན་ར་རབ་ལ་

གཡན་བསར་དང་། ས་གཅན་དང་དས་མ་གཉས་ན་གཡས་བསར་ག་ཚལ་གས་རང་

འགས་རམ་མ། །ད་ལ་ཉ་མ། མག་དམར། ཕར་བ། སན་པ་བཞ་གཡས་ཀ་ཡན་

ལག་ཏ་བང་བས་དག་གཟའ་དང་། ཟ་བ། ལག་པ། པ་སངས། མཇག་རང་བཞ་

གཡན་ག་ཡན་ལག་ཏ་བང་བས་ཞ་གཟའ་ཞས་བའ། །

གཉས་པ་དས་ཀ་རམ་པར་གཞག་པ་ལ་གཉས། ཞག་གསམ་དབ་བ། དས་

བཞ་སའ་འཆད་ཚལ་ལ། །

དང་པ་ན། དབགས་དག་ཆ་སང་དག་ཅ་ཆ་ཚད་གཅག །ད་ལས་ཉན་ཞག་ད་

ཡང་ཟ་ཉ་རང་། །འག་ཚལ་ལ་བརན་ཚས་ཉ་ཁམ་ཞག་བང་། །ད་ལ་སས་བ་ནད་

མད་དར་ལ་བབ་པ་ཞག་ག་དབགས་འབང་འཇག་གནས་གསམ་གཅག་ཏ་བས་པའ་

དབགས་དག་ན་ཆ་སང་གཅག །ཆ་སང་དག་ཅ་ན་ཆ་ཚད་གཅག །ཆ་ཚད་དག་ཅར་

220

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལངས་པ་ད་ལས་ཉན་ཞག་གཅག་ཏ་འགར་ཞང་ད་ལ་དབགས་ཉ་ཁ་ཆག་སང་དག་

བར། འཕ་བའམ་དས་སར་བཅ་གཉས་ཡད་ཅང་དས་སར་ར་ར་ལ་དབགས་སང་

བརད་བར། ཆ་ཚད་ལ་ར་ཡད་པ་ན་དས་ཀ་བར་ཚལ་ཐམས་ཅད་ཀ་གཞ་མའ། །

ཞག་དའང་ཞབ་ཏ་བད་ན་ཟ་བ་དང་ཉ་མ་དང་རང་ག་འག་ཚལ་ལ་བརན་ཏ་ཚས་ཞག་

ཉན་ཞག་ཁམ་ཞག་གསམ་ག་དབ་བ་བང་ང་། །ཟ་ཚས་བཅ་ལའ་ཆ་དང་ཉ་མས་

གང་། །འཁར་དང་ཁམ་བགད་སམ་ཅའ་ཆ་རམས་ཏ། །ཕ་རམ་རང་ཞང་ཚས་ཟ་

ཁམ་ལ་ལས། །ནམ་ཟ་དས་བཞ་ས་ལ་གཡས་བསར་འག། །ཟ་བ་ཚས་རམ་དཀར་

ནག་བཅ་ལའ་ཆ་ར་ར་ལ་ཚས་ཞག་ཅས་བ་ས་ཡན་ཚད་ཆ་ཚད་ང་དག་རས་འབང་དང་

བཅས་པ། ཉ་མས་གང་བཞ་ལན་གཅག་འཁར་བ་ས་ད་ནང་ས་རངས་ཤར་ནས་སང་

ག་ས་རངས་འཆར་བའ་བར་རམ་རས་གཟའ་ཆ་ཚད་འཕ་བའ་ཡན་གཅག་ལ་ཉན་

ཞག་ཅས་བ་ས་ཡན་ཚད་ཆ་ཚད་དག་ཅ། ཉ་མས་ཁམ་གཅག་བགད་པའ་ཡན་ཚད་

སམ་ཅའ་ཆ་གཅག་ན་ཁམ་ཞག་ས་ཡན་ཚད་ཆ་ཚད་དག་ཅ་རས་འབང་དང་བཅས་

པ་ཡད་ལ། ད་རམས་ཀང་ཚས་ཞག་ལས་ཉན་ཞག །ད་ལས་ཁམ་ཞག་ཕ་རམ་

བཞན་ད་ཡན་རང་བ་ཡན་ན། །ད་གསམ་ག་ཟ་བ་དང་ལ་བརམས་པའ་ཚ་ཤགས་

ཆ་ཆང་གས་ཟ་བར་མ་ལངས་ཀ་བར་ད་ཉན་ཞག་གཙ་ཆ་ས། ཁམ་ཚས་གཉས་ཀང་

ཉན་ཞག་དང་ལ་བསན་ཏ་བར་དགས་པའ་ཕར་ར། །ཟ་བར་ལངས་ནས་ཚས་ཞག་

གཙ་ཆ་ས། ཚས་ཞག་སམ་ཅར་ལངས་པ་ན་ཉན་ཞག་སམ་ཅར་མ་ལངས་ཀང་ཟ་བ་

རགས་པར་འདད་དགས་པའ་ཕར་ཏ། ཚས་ཞག་སམ་བརད་དན་གཅག་པ། ཉན་

ཞག་སམ་བར་ར་ལས་ཕ་བས་ལག་མ་ཞག་དག་ལས་པ་ད་ལ་གཅག་ག་ཞག་མ་ཐབ་

ཀ་ཆ་ཡན་པས་འདར་དགས་པའ་ཕར་ར། །ད་ལར་ཡང་མཛད་ལས། ཟ་བ་ཕད་

དང་གཉས་འདས་ཤང་། །ཟ་བ་ཕད་ན་ལས་པ་ན། །མཁས་པས་ཞག་མ་ཐབ་པར་

221

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

འདར། །ཞས་ས། །ལར་ལངས་ནས་ཁམ་ཞག་གཙ་ཆ་ས། ལ་མཚན་ཉད་པ་ཡན་

ན་བགད་མཉམ་ག་དས་བཞ་ཕགས་གཅག་རགས་དགས་པ་གང་ཞག །ད་རགས་པ་

ལ་ཉ་མས་ཁམ་ཞག་སམ་ཅའ་བདག་ཉད་ཅན་ག་ཁམ་ཟ་བཅ་གཉས་པ་འཁར་དགས་

པའ་ཕར་ཏ། ར་ར་མཁའ་འག་ལས། ཉ་མ་འག་ལག་གཉས་ལ་ན། །ལ་གཅག་

ཅས་ན་བརད་པ་ཡན། །ཞས་ས། །དས་ན་ལ་གཅག་ལ་ཁམ་ཞག་སམ་བརད་དག་

ཅ་དང་། ཁམ་ཟ་བཅ་གཉས་ལས་མ་མང་ཞང་མ་ཉང་བའ་ཕར། ཉན་ཚས་གཉས་

རང་རང་ག་ཞག་སམ་ཅའ་བདག་ཉད་ཅན་ག་ཟ་བ་བཅ་གཉས་ར་རགས་པ་ན་ལ་མ་

འཁར་ཏ། དའ་སང་ད་ཚས་ཞག་ལ་ཞག་བཅ་གཅག་ལག་བཅས་དང་། ཉན་ཞག་

ལ་ཞག་ལ་རས་འབང་དང་བཅས་པ་བསན་ནས་ཁམ་ལ་དང་བསན་དགས་པའ་ཕར་

ར། །དའ་དན་ཀང་ཟ་བའ་དཀར་ཆ་འཕལ་འགབ་བཅ་ལ་ར་རགས་པ་ལ་ཟ་བ་

གཅག་ཏ་འཇག་ཅང་ད་ལ་ཚས་ཟ་ཞས་གགས། དབར་དགན་སན་དཔད་ཆ་ཚང་

བ་གཅག་ལ་ལ་གཅག་ཏ་བར་ས་ཁམ་ལ་ཞས་གགས་པའ། །ད་ལར་ལངས་སད་

བའ་ཡལ་སར་ཁམ་རམས་ལ་སད་བད་གཟའ་དགས་ལངས་སད་པའ་ལག་རས་ས་

ལ་དས་བཞ་གནས་ཚལ་གཡན་བསར་ད་གནས་ཀང་། འཁར་ཚལ་གཡས་བསར་

ད་འག་ས། དཔར་ན་ལའ་དམ་བ་གསམ་ན་དཔད་ཡད་པའ་དས། ཤར་གང་ན་

དབར། བང་ན་སན། ནབ་ན་དགན་ག་དས་ཡད་ཀང་། དམ་བ་ར་ལ་ལས་ནས་

དཔད་རས་ས་དབར། དབར་རས་ས་སན། སན་རས་དགན། དགན་རས་དཔད་

རམ་ཅན་ད་འབང་བའ་ཕར་ར། །མཁའ་ལ་དས་སར་བཅ་གཉས་ས་འཆར་ཏ། དས་

སར་ན་ར་སར་ག་སད་པ་དག་རར་གནས་པའ་ཁམ་ར་ལ་གཟའ་རམས་ཀས་ལངས་

སད་པའ་ཡན་ལ་དས་སར་གཅག་ཏ་བཞག་དགས་པས་གཟའ་ཐམས་ཅད་ལ་དས་

སར་བཅ་གཉས་ཚང་ནའང་ལ་དར་དས་སར་བཅ་གཉས་ཀ་ཁམ་སབ་གསངས་པ་

222

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དང་། བ་བག་ཞག་ར་ལ་སར་ཁམ་ཚར་ར་རགས་པར་འཆར་བ་ལ་ལངས་སད་ཚལ་

ག་དས་སར་བཅ་གཉས་གསངས་པ་ན་ཉ་མ་ཁ་ན་ལ་སར་བ་ཡན་ན། །དས་སར་

སབས་ཀས་སད་བཅད་འཕལ་འགབ་བད། །ནང་ད་ཁམས་དག་ལན་པའ་སས་

བའ་ལས་ལ་རང་རང་ག་དས་སར་བཅ་གཉས་ཀ་རང་ཚལ་བཞན་ད་ར་བ་ལས་བད་

བར་གནས་པ་དང་། ཚལ་མན་ད་ར་བ་ལས་སག་བསལ་བར་འགར་བ་ལར། ཕ་

རལ་ཏའང་དས་སར་བཅ་གཉས་ཀ་རང་ཚལ་བཞན་ད་ར་བ་ལས། རད་ལས། འབ་

རམས་དགན་པར་ས་བ་དང་ན་ཤང་རམས་འབས་བ་བརན་པས་དད་པ་ད་རམས་

འབང་བར་འགར། ཞས་གསངས་པ་ལ་བའ་སད་ཀ་ཡན་ཏན་ཡར་འཕལ་ཉད་ད་

འགར་བ་དང་། མ་རམས་ཀ་ཚ་ཡང་ལ་བར་པ་ནས་སང་བརད་བར་པའ་བར་ད་

འཕལ་བར་འགར་ལ། ཚལ་མན་ད་ར་བ་ལས་ན་སད་བཅད་ཀ་ཡན་ཏན་འབ་བར་

འགར་ཞང་། ཚ་ལ་ཡང་སང་བརད་བར་པ་ནས་བར་པའ་བར་ད་བ་བར་འགར་བ་

སགས་དས་ས་དང་། ནམ་ཟ་དས་བཞ་སགས་བ་བག་ག་འཕལ་འགབ་ཇ་སད་པ་

བད་པ་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ན། ད་ལས་སས་ཏ་བསན་དང་འཁར་ལ་ཅན། །འཇག་རན་སང་

འཇག་དས་བཞའ་ཚལ་ཡང་འཆད། །དས་ཀ་རམ་པར་གཞག་པ་ལས་སས་ཏ། །

ཆས་ཀ་སན་རས་ཡངས་པའ་མཁས་པ་དག་གས་སངས་རས་བསན་པའ་དས་བཞ།

མ་བདག་འཁར་ལ་ཅན་ག་དས་བཞ། འཇག་རན་སད་པའ་དས་བཞ། གཟའ་

རམས་སང་པར་འཇག་པའ་དས་བཞའ་ཚལ་ཡང་འཆད་པར་མཛད་ཅང་ད་དག་ལས་

ར་བད་ཀ་མཁས་པ་དག་ག་བཞད་པའ་རམ་གངས་ཤན་ཏ་མང་བས་རས་པར་སས་ན་

མཐའ་ཡས་ཀང་། ར་བརད་པ་མ་བསད་ཞབས་ཀ་བཞད་པ་ལར་ན།

དང་པ་ན། རལ་བསན་ལ་བར་ཕག་བཅའ་དབང་ད་བས་པའ་དང་པ་འབས་

223

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

བའ་དས་གསམ་རགས་ལན། གཉས་པ་སབ་པའ་དས་གསམ་སམ་ལན། གསམ་

པ་ལང་ག་དས་གསམ་ཉས་ལན། བཞ་པ་རགས་ཙམ་འཛན་པའ་དས་གཅག་རད་

ལན་ད་བཞད་ད། །འདལ་བ་ལ་ཕམ་པ་དང་པའ་གང་གཞ་བང་སབས་རགས་ལན།

ད་ནས་རམ་གས་ཕམ་པ་གཉས་པ་ལ་སགས་པའ་གང་གཞ་བང་ནས་སམ་ལན་སགས་

ས་འཇག་པ་འབམ་ཊཀ་མཁན་པའ་བཞད་པ་དང་དན་ག་གནད་གཅག་ཅང་། ད་

ལར་དབ་བའ་ཁངས་ཀང་བསས་པའ་རད་ལས། ཇ་ལར་འཇག་རན་མགན་ག་ད་

བཞན་ན། །ཞས་པའ་ཤགས་ལས་བསན་པར་བཞད་ད། །

གཉས་པ་ན། སའ་དམ་བ་འདར་དས་བཞའ་ལ་གངས་ཉ་ཁ་ཆག་སང་དག་

བརར་གནས་པའ་རགས་ལན་དང་སམ་ལན་དང་ཉས་ལན་གསམ་ར་རའང་ལ་སང་

བཞ་བར་ར་དང་། རད་ལན་ག་སང་ནས་སམ་སང་དག་བར་ས་བསམས་པས་ལ་

ཁ་དག་སང་བརད་བར་ན་སངས་རས་ཀ་ཆས་འཇག་པའ་དས་དང་། རད་ལན་ག་

ལག་མ་སང་བརད་བར་ན་ཀ་ཀའ་ཆས་འཇག་པའ་དས་ཏ། དའང་རགས་ལན་ཁབ་

འཇག་སས་པ་སང་ཁ་ལ་དབང་བསར་ནས་ལ་ལ་བཅ་ར་གཅག་འདས་པའ་རས་ལ་

ཀ་ཀའ་ལ་སང་བརད་བར་པའ་འག་ཟག་ཅང་། དག་པ་སང་ཁ་ལ་དབང་བསར་ནས་

ལ་ལ་བཅ་ར་གཅག་པ་ཡན་གས་རགས་ལ། ད་ནས་དག་པས་ཡན་ལག་བཞ་པའ་

དཔང་གས་ཀ་ཀའ་དགས་པ་བཅམ་ནས་སངས་རས་ཀ་ཆས་ལ་བཀད། དའ་རས་

ཐགས་ས་སར་ཡང་རགས་ལན་ག་དས་འཇག་ཅང་མ་རམས་ཀང་ཚ་ལ་སང་བརད་

བར་པར་རམ་གས་འགར་ར། །རགས་ལན་འཇག་པའ་ལ་ད་དང་ལ་གང་ནབ་མར་

ཀ་ཀའ་ལ་སང་བརད་བར་པའ་ཐག་མ་འཇག་པ་དས་མཉམ་མ། །དའ་ཚ་དག་པ་

ལ་སས་ཚངས་པ་དང་ལ་དབང་གཉས་འབང་བའ་ཚངས་པས་སའ་དམ་བ་འད་ཉད་

ད་དབང་བསར་ཞང་། ལ་དབང་ག་རགས་ལས་བང་བའ་རལ་པ་གཞན་གས་འདར་

224

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རགས་ལན་ཞགས་ནས་ལ་སང་བརད་བར་པའ་མཐར་ལ་གང་ནབ་མའ་ཀ་ཀ་བཅམ་

ནས་དར་རགས་ལན་འཇག་ག །དའ་ཚ་ནབ་གང་གཡས་མར་ཀ་ཀའ་ལ་སང་བརད་

བར་པ་འཇག་ཅང་། དའ་མཐར་ལ་དབང་ག་རགས་ལས་བང་བའ་ཆས་ཀ་རལ་པས་

ཀ་ཀ་བཅམ་ནས་དར་རགས་ལན་འཇག་ལ་སའ་དམ་བ་གཞན་དགར་ཡང་རགས་

པ་འདས་ཀ་ཀའ་ལ་སང་བརད་བར་པ་ར་འཇག་ཅང་། ད་ཆས་ཀ་རལ་པས་བཅམ་

ནས་རགས་ལན་འཇག་པའ་རམ་པ་ཤས་པར་བ་ཞང་། ལ་དབང་ནས་བརམས་ཏ་

དའ་རགས་བརད་ལས་བང་བ་རམས་ཀས་དམ་བ་བཅ་གཉས་ལ་གཡས་བསར་ད་

ལན་གཅག་འཁར་བར་གར་པ་དའ་ཚ་ན། སར་ཡང་དམ་བ་འད་ཉད་ད་རགས་ལན་

དག་པ་ཞས་བ་བས་ཀ་ཀ་བཅམ་ནས་རགས་ལན་འཇག་པར་བད་ད། །མདར་ན་ཕ་

རལ་ཀ་ཀ་འདལ་བད་ཀ་རགས་ལན་གང་ན་བཞགས་པ་དར་རགས་ལན། མདན་

ད་རད་ལན། རབ་ཏ་སམ་ལན། ད་གཉས་བར་ཉས་ལན་ཏ་གཡས་ས་འཁར་བའ། །

གསམ་པ་ན་གང་ད་སས་ཟན་པས་ག་བར་ནས་ལ་བསལ་པའ་ལ་གངས་སགས་འདར་

མ་སས་ས། །

བཞ་པ་ན། རད་ལས། སང་པ་སང་པ་ནམ་མཁའ་ཀ་དང་ལག་པ་ཐབ་པ་ར་

བང་ཅན་རམས་རགས་ལན་དས་ཀ་ཚད། སམ་ལན་ལ་ན་ནམ་མཁའ་སང་པ་ར་དང་

དག་དང་ཉན་བད་ལ་ཡ་གངས་ས་རབ་ཏ་གགས། སང་པ་མཁའ་དང་རག་བད་ར་

དང་ལག་འག་ཞས་པ་ཉས་ལན་ལར་ན་ཡང་དག་ས། སང་པ་ནམ་མཁའ་མཁའ་མག་

ཡན་ཏན་ཆ་གཏར་རམས་ཀས་ལ་ཡ་གངས་ན་རད་པའ་དས་ལ་འགར། ལ་ན་འད་

དག་རམས་ཀ་མཐའ་ར་གཟའ་ཚགས་ར་བའ་ཁམ་ན་སང་པ་དག་ལ་གནས། ཞས་

གཟའ་རམས་སང་པར་འཇག་པའ་དས་བཞའ་ཚད་ཀ་ངས་པ་དང་འཇག་ཚལ་བསན་

པ་ས། དའང་ཉ་མ་སགས་རས་གཟའ་བདན་དང་ས་གཅན་བཅས་པས་ར་སར་ཉར་

225

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

བདན་རགས་པར་འཁར་བ་ལ་གཟའ་ཞག་ཆན་པ་གཅག་ཅས་བ་ལ། ད་ལ་རགས་

པར་ན་མ་ལ་དག་ཅ་ར་བཞ་དང་ཟ་བ་བདན་ཡད་ལ། དའ་སང་ད་གཟའ་ཞག་ཕད་

བཞག་པས་ལ་དག་བཅ་ར་དག་དང་ཟ་བ་ཕད་དང་བཅ་གཅག །ད་ལ་དས་ཀ་འཁར་

ལས་དམན་པའ་ལ་བར་ཞས་ཐ་སད་འདགས་ཤང་དས་ཀ་འཁར་ལའ་ལ་ན་བར་པ་

དའ་ཡ་ཤས་ཀ་ཆ་བསགས་པ་ལ་ལ་གསམ་དང་ཕགས་གསམ་ས། དའང་ལ་བར་

པའ་ཞག་སང་ཕག་ས་དག་པ་ད་ས་གཉས་ཀ་ཆས་བགས་པས་ཞག་སང་དང་བར་ཉར་

ལ་འབང་ལ། ད་ཟ་བ་དང་ལར་བསལ་བས་ལ་གསམ་དང་ཕགས་གསམ་འབང་བ་

དའ། །ད་ལར་དས་ཀ་འཁར་ལའ་ལ་དང་བཅས་པའ་ལ་བར་པ་ད་གཟའ་ཞག་ཕད་

པ་གསམ་ཡན་པའ་ཕད་པ་དང་པ་སང་སབས། གཉས་པ་རལ། གསམ་པ་མན་པའ་

བདག་ཉད་ཅན་ད་གནས་ཏ། ད་ཡང་ག་རམ་བཞན་ད་ཕ་རལ་ག་བད་མཁས་རང་

གསམ་ག་ཆས་ཡན་ལ། ནང་ད་སས་བའ་བད་མཁས་རང་གསམ་ཆ་མཉམ་པས་ལས་

གནས་ཤང་མ་མཉམ་པས་ནད་བསད་ད་འཇག་པ་ལར། ཕ་རལ་དའང་ད་གསམ་ཆ་

མཉམ་མ་མཉམ་ལས་གནས་འཇག་བད་ཅང་། གང་མ་མཉམ་པའ་ར་ཡང་དབ་མ་ཡ་

ཤས་ཀ་ཆ་དས་འཁར་ག་ལས་བད་ད། །གཟའ་ཞག་གསམ་དས་འཁར་དང་བཅས་

པ་ལ་ཉས་བར་ཡན་ལ། ད་ཟ་བ་དང་ཞག་ཏ་གསལ་བའ་ཞག་ར་ལ་ཆ་ཚད་སམ་ཅར་

གནས་པ་དལ་བས་ས་ཡ་བཞ་དང་སམ་འབམ་ཉ་ཁ། ད་ནང་ད་སས་བའ་ཞག་ལ་

སར་ན་ཞག་ཉས་བར། ད་ལ་དབགས་འབམ་ཕག་ཞ་གསམ་དང་ཉ་ཁ། དའ་མཐར་

ཐ་མལ་པ་ལའང་རང་དབ་མར་ཅང་ཟད་ར་འཇག་པ་བཞན་ད་ཕ་རལ་ཏའང་དབག་

དང་ཆ་ཚད་ཀ་གངས་མཚངས་ལ་འབམ་ཕག་ཞ་གསམ་དང་ཉ་ཁའ་མཐར་གཟའ་

ཐམས་ཅད་སང་པར་འཇག་ས་དས་བཞ་ཆན་པ་གཅག་རགས་ཤང་། སར་ལངས་སད་

ཀ་ངས་པ་ལས་བརམས་རགས་ལན་ག་དས་ས་བ་སགས་དས་བཞ་ཡང་དང་ཡང་ད་

226

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འཁར་བ་ཡན་ན། །

གསམ་པ་ད་དག་ག་མཇག་བས་བ་ན། རལ་བས་མངན་པར་ཞན་པས་

མཐའ་གཅག་ཏ། །གསངས་མན་གདལ་བ་མས་པའ་དབང་ལས་ས། །ད་ལར་ན་

སད་བཅད་ཀ་གནས་ལགས་མངན་པ་ནས་བཤད་པ་སགས་དང་མ་མཐན་པ་ཅ་སམ་

ན། རལ་བ་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་དས་དན་དམ་པར་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་དངས་

པར་གབ་པ་མ་གཟགས་པས་ཕགས་གཅག་ཏ་མངན་པར་ཞན་ནས་མཐའ་གཅག་ཏ་

ལགས་སལ་འདའ་ཞས་རམ་པར་བཞག་ས་གསངས་པ་མ་ཡན་ག་གདལ་བ་རམས་ཀ་

ཁམས་དང་མས་པ་དང་དབང་པའ་བ་བག་དམན་མཆག་ག་ཁད་པར་ལས་བརམས་

ཏ་གསངས་པས་ཐམས་ཅད་ཀང་བདན་པ་འབའ་ཞག་ཡན་ལ། འན་ཀང་ཕ་ནང་

གཞན་གསམ་སར་བའ་གནད་ཀས་ལགས་འད་ན་ཕལ་ད་གར་པར་ཟང་ཞག །

ར་བའ་གཉས་པ་འཇལ་བད་ཀ་ཚད་བཤད་པ་ལ་གཉས། མཚམས་སར།

བཤད་པ་དངས་ས།

དང་པ་ན། ད་དག་འཇལ་བད་ཚད་ཀ་ཁད་པར་ཡང་། །ཞས་གང་བསངས་ཏ་

ད་ལ་གཉས། དས་འཁར་ག་རང་ལགས། ཞར་བང་མངན་པའ་ལགས་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ཕ་རབ་བརད་ཀས་ཕ་མ་གཅག་ད་བཞན། །ས་ར་ཀ་ཚ་ཤག་

ནས་སར་མ་ན། །ཉར་བཞ་ཁ་གང་ཁ་བཞ་གཞ་འདམ་ས། །ཉས་སང་རང་གགས་

ད་བཞས་དཔག་ཚད་འགར། །ད་ལ་སད་བཅད་ད་དག་འཇལ་བད་ཚད་ཀ་རམ་པར་

གཞག་པ་ན། རལ་ཕ་རབ་བརད་ཀས་རལ་ཕ་མ་གཅག་དང་། ད་བཞན་ད་ས་ར་

དང་། ཀ་ཚ་དང་། ཤག་དང་། ནས་དང་། སར་མ་ས། བདན་པ་རམས་ས་མ་

ས་མ་བརད་བརད་ཕད་ད་གནས་པ་ཕ་མ་ཕ་མའ་ཞང་ཚད་ཡན་ལ། སར་མ་ཉ་ཤ་ར་

བཞ་ལ་ཁ་དང་། ཁ་བཞ་ལ་གཞ་དང་། གཞ་སང་ཕག་གཉས་ལ་རང་གགས་དང་།

227

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

རང་གགས་བཞས་དཔག་ཚད་ད་འགར་ཏ། དས་འཇག་རན་ག་ཁམས་ཀ་ཚད་འཇག་

པར་བད་པ་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། མདར་བསན། རས་བཤད་ད། །

དང་པ་ན། མངན་པར་གཟགས་དས་མང་གས་དབ་བ་ས། །ཞས་མངན་པ་བ་

རམས་ཀས་ཡལ་དས་རམ་བད་དང་འཇལ་བད་གཟགས་དང་དས་དང་མང་ག་མཐའ་

དབ་བས་བསས་ཏ་བསན་པས་དའང་ཞར་བང་ད་འཆད་པར་བའ། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། དང་པ་གཟགས་མཐའ་ན། གཟགས་མཐའ་ཕ་རབ་

རལ་བདན་རལ་ཕན་གཅག །ད་བཞན་ལགས་ཆ་ར་བང་ལག་དང་གང་། །ཉ་རལ་

ས་མ་ཤག་ནས་སར་ཚགས་སར། །ཉ་ཤ་ར་བཞ་ཁ་གང་ད་བཞ་ལ། །གཞ་འདམ་

ཞས་གགས་ལ་བརར་རང་གགས་གཅག །དགན་པའ་ཚད་ད་ད་བརད་དཔག་ཚད་

ད། །ད་ཡས་སང་གསམ་བར་ད་རམ་ཞང་གཞལ། །ཞས་པ་ས། གཟགས་ཀ་

མཐའ་རལ་ཕ་རབ་བདན་ལ་རལ་ཕན་གཅག །ད་བདན་ལ་ལགས་རལ་གཅག །ད་

བདན་ལ་ཆ་རལ་གཅག །ད་བདན་ལ་ར་བང་རལ་གཅག །ད་བདན་ལ་ལག་རལ་

གཅག །ད་བདན་ལ་གང་རལ་གཅག །ད་བདན་ལ་ཉ་ཟར་ག་རལ་གཅག །ད་

བདན་ལ་ས་མ་གཅག །ད་བདན་ལ་ཤག་གཅག །ད་བདན་ལ་ནས་གཅག །ད་

བདན་ལ་སར་མ་དབས་མའ་ཚགས་གཅག་ག །སར་མ་ཉ་ཤ་ར་བཞ་ལ་ཁ་གང་ང་། །

ཁ་བཞ་ལ་གཞ་གང་ས་འདམ་གང་ང་། །གཞ་འདམ་ལ་བར་ལ་རང་གགས་གཅག་ས།

གང་ལས་ད་སད་འཕགས་པ་ལ་དགན་པ་ཞས་བའ། །ད་ལས་ཉ་བ་རང་གགས་ཕད་

ལ་བས་མཐའ་ཞས་བའ། །རང་གགས་བརད་ལ་དཔག་ཚད་གཅག་ས་གཞ་འདམ་

བཞ་སང་ང་། །དས་ན་རའ་རལ་པ་ར་རབ་ནས་སང་གསམ་ག་འཇག་རན་ག་བར་ད་

རམ་པ་དང་གཞལ་བར་ནས་ས། །

228

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཉས་པ་དས་ཀ་མཐའ་ན། ས་གལ་དག་ཅ་བཞར་དབའ་ཆ་གཅག་ན། །

དས་མཐའ་སད་ཅག་མ་ས་བར་ཉ་ཤ། ད་ཡ་སད་ཅག་དག་ཅ་ཐང་ཅག་ས། །སམ་

ཅ་ཡད་ཙམ་སམ་ཅ་ཉན་ཞག་གཅག །སམ་ཅ་ཟ་བ་བཅ་གཉས་ལ་གཅག་གས། །

གངས་ཅན་ནས་ན་གངས་མད་བར་ད་འགབ། །སས་བ་སབས་དང་ལན་པས་ས་གལ་

གཏགས་པ་ལ་སད་ཅག་མ་དག་ཅ་ར་བཞ་འདའ་བས་དའ་ཆ་གཅག་ན་དས་ཀ་མཐའ་

སད་གཅག་མ་ས་ཁ་ཅག་དག་ཅར་ཡང་འདད་ད། །སད་ཅག་མ་བར་ཉ་ཤ་ལ་དའ་

སད་ཅག །དའ་སད་ཅག་མ་དག་ཅ་ལ་ཐང་ཅག །ཞག་གཅག་ལ་ཐང་ཅག་དག་བར་

ཡད་པས་ཞག་ག་དག་བརའ་ཆའ། །ཐང་ཅག་སམ་ཅ་ལ་ཡད་ཙམ། ཡད་ཙམ་སམ་

ཅ་ལ་ཉན་ཞག་གཅག །ཉན་ཞག་སམ་ཅ་ལ་ཟ་བ་གཅག །ཟ་བ་བཅ་གཉས་ན་ལ་

གཅག་ས། འད་དག་གང་བཞ་གང་ཕན་བརད་ད་བཅ་གཉས་ས་རམ་པས་འཁར་བ་

ན་ཕ་ནང་ས་མཆད་བཅ་གཉས་དང་། རན་འབལ་བཅ་གཉས་ཀ་བད་པ་ས། ཁམ་

བཅ་གཉས་ཞས་བ་བའ་རམ་པར་ཡང་འགར་ར། །ད་ལ་བའ་གངས་གནས་ལ་མཁས་

པས་དས་དང་ས་དག་རམས་ཀ་ཚ་ལ་སགས་པ་བར་སང་ཁ་འབམ་སགས་གངས་ཅན་

ནས། །གངས་ཀ་གནས་དག་ཅ་བརལ་བའ་གངས་མད་པའ་བར་ད་གཞལ་བའ་

རགས་པ་འགབ་པ་ཡན་ན། །

གསམ་པ་མང་མཐའ་ན། མང་མཐའ་ཡ་ག་སལ་བ་འདས་པ་ལས། །མང་

འབང་ད་ལས་ཚག་ག་ཕང་བ་ས། །བརགས་ན་རག་ལ་མ་འབར་རན་པའ། །མང་ག་

མཐའ་ན་ཡ་ག་སལ་བ་བ་དབངས་ཨ་དང་གསལ་བད་ཀ་ལ་སགས་པ་ཡན་ཅང་། ད་

དག་གཉས་སམ་གསམ་ལ་སགས་འདས་པ་ལས་མང་འབང་ས། དཔར་ན། ད་དང་

ཨ་འདས་པ་དཿབ་གས་ཞས་པའམ། གསལ་བད་གསམ་དང་དབངས་གཉས་འདས་

པས། བད་སངས་རས་ཞས་པ་ལ་བ། མང་མང་ད་འདས་པ་ད་ལས་ཚག་ག་ཕང་བ་

229

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

འབང་ས། ན་མ་བད་ཡ། སངས་རས་ལ་ཕག་འཚལ་ལ། །ཞས་པ་ལ་བ། དའང་

ཡ་ག་ན་མང་ག་རམ་གཞ་ཡན་པས་དན་མ་སན་ལ། མང་གས་དན་དང་། ཚག་གས་

དན་ག་ཁད་པར་སན་ཅང་། ད་དག་ཀང་ལགས་པར་བརགས་ན་མང་པའམ་ཉང་ང་

ཇ་ལར་འདས་ཀང་དའ་རང་བཞན་རག་ལ་མ་འབར་བ་ཡ་ག་སལ་བ་མ་འདས་པར་

གནས་ཏ། ཐག་པ་རགས་པའ་དས་ན་ས་ཉག་མ་ར་རར་གནས་པ་དང་། ར་མའ་

ཆན་པ་ཉད་ད་སང་བ་ན་ཉག་མ་ར་ར་བ་དང་། ནའ་གསང་ད་སང་བ་ན་ར་ཉག་ར་

རར་སང་བ་བཞན་བདན་དངས་ས་མ་གབ་པ་ཆ་ཟ་དང་མག་ཡར་ལ་སགས་པ་བཞན་

ད་སང་དས་ཉད་ནས་རན་པའ་རང་བཞན་ད་གནས་པའ། །

དས་ཀ་འཁར་ལའ་ལགས་དམགས་ས་བསལ་བ་དང་འཇལ་བད་ཚད་བརད་

པ་སབས་གསམ་པའ་འགལ་པའ།། །།

༤ འཁར་བ་འགབ་བད་ར་རན་བསན་པའ་སབས།

སབས་བཞ་པ་སད་བཅད་ཀ་རན་བཤད་པ་ལ་གཉས། མཚམས་སར་བ་དང་།

བཤད་པ་དངས་ས། །

དང་པ་ན། འཇག་རན་གང་ག་ར་ལས་བང་ཞ་ན། །ཞས་གང་བསང་བས་

མཚམས་སར་ནས་དངས་ལ་གཉས། ཕ་རལ་པའ་ལགས་དགག་པ། རང་ལགས་

གཞག་པའ། །

དང་པ་ན། དབང་ཕག་དང་སང་བདག་དང་ང་བ་ཉད། །བང་ཞས་ཕ་རལ་

པ་རམས་ལག་པར་ས། །དབང་ཕག་པ་དག་ག་གཞང་ལས། དབང་ཕག་ར་མཁན་

དང་འད་ས་ཚགས་འད་སལ་བད་པར་མ་གབ་ན། །ས་གཞ་འད་མ་འགབ་ཅང་ར་

རབ་འད་མན་ར་མཚའང་མ་ཡན་ཏ། །ཉ་ཟ་སར་ལན་བཀད་པ་འད་དག་མག་ཡལ་

230

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ད་ན་མ་འགར་ལ། །ཡད་པའ་ཕར་ན་དབང་ཕག་འག་བའ་བད་པ་ཡན་ཞས་ཁ་ཅག་

ས། །ཞས་སད་དང་བཅད་ཀ་འཇག་རན་འད་དག་དབང་ཕག་ར་མཁན་ལ་བས་

བས་པར་འདད་པ་དང་། གཞན་ཡང་རག་བད་ཀ་མཐའ་གསང་བར་ས་བ་དག་གས་

འཇག་རན་ཐམས་ཅད་ཀ་འག་ན་སས་བ་དང་སང་ཆན་པ་ཉ་མའ་མདག་ཅས་བ་བ་

ཡད་ད། དས་འཇག་རན་ཐམས་ཅད་བས་ས་ཞས་ཟར་བ་དང་། ཁ་ཅག་གས་བདག་

གམ་གཙ་བ་ལས་ཐམས་ཅད་བང་བར་འདད་པ་དང་། ཆད་པར་ས་བ་རམས་སད་

བཅད་ཐམས་ཅད་ར་མད་ང་བ་ཉད་ཀས་བང་བར་འདད་ད། འད་སད་ད། བཟང་མ་

མང་ཐས་གང་ས་བ། །ས་བད་སང་ཀའ་རས་དང་མཚངས། །པད་མའ་ག་སར་ས་ཡས་

བས། །ར་བའ་ར་མ་ས་ཡས་བས། །ཚར་མ་རན་པ་ས་ཡས་བརར། །ཐམས་ཅད་ར་

མད་ང་བས་བང་། །ཞས་པ་ལ་སགས་པ་ཕ་རལ་རག་ཆད་ད་ས་བའ་མ་སགས་བད་

རམས་ཀས་མན་པའ་བས་རམ་པར་བརགས་ཏ་ལག་པར་ས་བའ་ཚལ་མང་པ་རམས་

ན་དམས་ལང་གས་རལ་ཁམས་ཀ་དབབས་ལ་དཔད་པ་བཞན་དན་ལ་མ་རག་ས་རམ་

པར་འཁམས་པའ། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། ར་སར་བསན་པ། སད་ཀ་ར་བ་བག་ཏ་བཤད་པ།

ཐན་མང་ག་འགབ་བད་བསན་པའ། །དའ་དང་པ་ལ་གཉས། ལས་ལས་གབ་ཚལ།

དའ་རན་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། མད་ལས་ཕ་རས་དང་བཅས་ས་ཚགས་པའ། །ལས་ལས་སད་

བཅད་འཇག་རན་སས་པར་གསངས། །ད་བཞན་གཤགས་པའ་བསན་པ་དམ་པའ་

ཚལ་ག་མད་ས་རམས་ལས་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་ད་དག་སས་བས་ཤ་ན། དབང་

ཕག་སགས་བད་པ་པ་སས་ཀང་བ་སན་ད་བཏང་ནས་བས་པ་མད་ད། ལས་ལས་

འཇག་རན་ས་ཚགས་སས། ཞས་པ་ལར་ཕ་རས་སམ་ཉན་མངས་པ་དང་བཅས་པའ་

231

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ལས་ཐན་མང་དང་ཐན་མང་མ་ཡན་པ་ལས་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་ཐམས་ཅད་སས་

པར་གསངས་ས། །

གཉས་པ་ན། ལས་ཀ་རན་ན་ཐབ་པ་ཆད་མ་ཟ། །ཡད་ཤས་རན་དང་ཀན་

གཞའ་རམ་པར་ཤས། །གང་ཟག་ཙམ་དང་འད་གསལ་སགས་ས་བཤད། །ལས་

རམས་ན་བས་མ་ཐག་ཏ་འགགས་ཀང་ད་ཉད་བསལ་པ་བརར་ཡང་ཆད་མ་ཟས་པར་

འབས་བ་འབན་པ་དའ་ཚ། ར་དང་འབས་བར་འབལ་བའ་ལས་འབས་ཆད་མ་

འཛའ་བའ་རན་ད་གང་ཡན་ཅས་དཔད་པ་ན། གབ་མཐའ་ས་བ་ཁ་གཅག་གས་ཐབ་

པའམ་ལན་པ་དང་། ཁ་ཅག་གས་ཆས་གཞན་ཆད་མ་ཟ་བ་ཞག་ག་ཞས་དང་། ད་

གཉས་ཀང་བ་སའ་ནང་ཚད་ཁ་ཅག་གས་རས་ཡད་དང་གཞན་དག་བཏགས་ཡད་

པ་འདད་པ་དང་། སམས་ཙམ་པས་ཀན་གཞའ་རམ་པར་ཤས་པའ་སང་ད་ལས་ཀ་

བག་ཆགས་བསས་པ་ལས་རམ་པར་སན་པ་མང་བས་ཀན་གཞའ་རམ་ཤས་ཡན་ཞས་

དང་། ཀན་གཞ་ཁས་མ་ལན་པར་རམ་ཤས་ཚགས་དག་ཏ་འདད་པ་རམས་ཀས་ཡད་

ཤས་ཀ་རན་བཏགས་པ་བ་ལ་འདད་པ་དང་། དབ་མ་པ་འགའ་ཞག་གས་ང་ཙམ་

དང་གང་ཟག་ཙམ་ད་བཏགས་པའ་བཏགས་ཡད་ལ་འདད་པ་སགས་ཇ་སད་ཅག་ཡད་

མད། ད་ཐམས་ཅད་ཀང་ཕགས་ར་མཐང་བ་ལ་ས་བཏགས་པར་ཟད་པས་དན་ག་ང་

བ་མན་ཀང་ར་ཞག་དགག་སབ་བཞག་ག །སགས་ཀ་ཚལ་ལས། ལས་གསག་པ་པ་

འད་གསལ་བ་མ་དག་པའ་ཁམས་དག་དང་ཚགས་པ་གཅག་པའ་མ་ཤགས་པ་ཕ་བའ་

བདག་གམ་སས་བ་ཆན་པའ་གང་ཟག་ད་ཉད་རམ་པ་ཐམས་ཅད་ད་ལས་ཀ་རན་ཡན་

ན་ཞས་བཞད་ད། །ལས་ད་ལ་ཡང་སང་འགར་ཐན་མང་བ་དང་མང་འགར་ཐན་མང་

མན་པ་གཉས་ཀ་དང་པ་ལས་སད་ཀ་འཇག་རན་དང་། ཕ་མ་ལས་བཅད་ཀ་སམས་

ཅན་འགབ་ལ། རལ་འབར་ཆན་པའ་རད་ད་གཞ་ལམ་འབས་གསམ་ད་བཞག་པའ་

232

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སབས་ས་སད་ཀ་འཇག་རན་ཕ། བཅད་ཀ་སམས་ཅན་ནང་། སད་བཅད་གཉས་ཀ་

འཆར་གཞ་ཡ་ཤས་ད་གཉས་དང་ཆས་མཐན་པ་ལ་གཞན་ཞས་བ་ས། ཕ་ནང་གཉས་

ལ་ཁབ་བ་དང་གཞན་དབང་ལ་ཁབ་བད་འཇག་རན་ག་ཁམས་ཞས་བ་བར་རམ་པར་

བཞག་ག །སགས་ཁངས་ནས་གཞན་ཡང་འཕགས་བད་མཁས་པ་རམས་ཀ་བཤད་

སལ་སབས་འདར་རགས་ཞབ་མང་ད་འབང་ང་། །

གཉས་པ་སད་ཀ་ར་བ་བག་ཏ་བཤད་པ་ལ་གཉས། བ་སའ་ལགས། དས་

འཁར་སགས་ཀ་དགངས་པའ། །

དང་པ་ན། བ་མདས་འཇག་རའ་རང་ངམ་ཁམས་གཞན་ནས། །ས་བན་རམ་

ལ་ཁར་ལས་སད་གབ་ས། །རན་རམས་མ་འགས་ས་མཐན་ལས་ཀས་བསས། །

གཟགས་དས་རང་གནས་བས་བའ་འཁལ་སང་ས། །འཕགས་པས་རལ་དང་སད་

ཅག་འགག་མཁན་གསངས། །དའང་ལས་རར་ས་བ་གཞར་བས། ཉན་ཐས་བ་

མདའ་གབ་མཐའ་པ་དག་གས། བསལ་པ་ཆགས་པའ་ཚ་འདད་སད་ཀ་རང་སད་

ཅག་དང་པའ་ར་ན་སར་འཇག་པའ་ཚ་ར་མའ་གཟགས་སད་ཀ་རང་མ་ཞག་པ་ད་

ཡན་ཅང་ད་ལ་ལས་ལས་སས་པའ་འབས་བ་རགས་པ་ས་ཚགས་སད་པའ་ནས་པ་

ཡད་པར་བཤད་པ་དང་། ཡངས་སན་པའ་མད་ལས། རང་གས་འཇག་རན་ག་

ཁམས་གཞན་དག་ནས་ས་བན་དག་ཁར་ཏ་འང་ང་། །ཞས་འབང་བས། ར་བའ་

ས་བན། འབད་པའ་ས་བན། ས་བན་ག་ས་བན། ར་མའ་ས་བན། སང་པའ་ས་

བན་ཏ་རམ་པ་ལ་ལས་སད་གབ་ཅང་། དའང་རལ་ཕན་ཆ་མད་སལ་བ་ད་མ་འདས་

པ་ལས་རགས་པ་བརམས་ཤང་ད་ལ་གནས་པ་ལར་སང་བའ་རན་རམས་རང་དག་པ་

ལ་སགས་པས་མ་འགས་པར་གནས་པ་ན་སམས་ཅན་ས་མཐན་ག་ལས་ཀས་བསས་

པ་ཡན་ཅང་། རལ་ཕན་ད་མ་ལས་ར་ལ་སགས་པའ་གཟགས་དང་། སད་ཅག་མ་

233

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

མཐད་པས་ལ་ལ་སགས་པ་རང་ད་སང་བ་བས་པའ་ས་བ་རམས་ཀ་བ་རགས་པའ་

འཁལ་པ་ལ་སང་བ་ཡན་ན། །འཕགས་པ་རམས་ལ་རལ་ཕན་དང་སད་ཅག་འགག་

པར་མཁན་ཏ། བཙན་པ་དཔལ་ལགས་ཀ་རལ་བདན་ཅ་པ་ལས། ལག་མཐལ་ས་

ཉག་གཅག་འདག་པ། །མ་རམས་ཀས་ན་མ་རགས་ལ། །ད་ཉད་མག་ཏ་སང་ན་ན། །

མ་བད་བ་དག་སད་པ་ལར། །བས་པ་ལག་མཐལ་འད་བ་ཡས། །འད་བད་རལ་

ད་མ་རགས་ས། །འཕགས་པ་མག་དང་འད་བ་རམས། །ད་ཡས་ཡད་ཀང་ཤན་ཏ་

འབང་། །ཞས་གསངས་ས། །

གཉས་པ་ན། དས་འཁར་སགས། སམས་ན་བད་པ་རལ་ཕན་བརན་གཡའ་

རང་། །ལས་དང་བད་པས་འགབ་པ་ཕལ་ཆར་མཐན། །འདར་རགས་ས་བའ་ཕར་

བ་བད་ལས་གསམ་ག་རམ་པར་གཞག་པ་དང་སར་ཏ་ཞབ་མར་བཤད་ན། དཔར་

ན་ར་མཁན་གས་བམ་པ་བད་པ་ན། བམ་པ་བ་བ། ར་མཁན་བད་པ་པ། འཇམ་

པ་ལས། སད་བ་དང་འཁར་ལ་སགས་སད་པའ་ང་བ་ཉད་ན་བད་པ་ས་བ་བད་རས་

གཞན་ཡན་པའ་ཕར་དངས་པའ ་ར་འབས་ཀ་སང་ནས་བཞག་པའ་བ་བད་ལས་

གསམ་མཚན་ཉད་པ་དང་། ས་སང་དབང་ཤས་ཀས་སན་པར་རག་པ་ན། སན་

པར་རག་པ་བ་བ། ས་སང་དབང་ཤས་བད་པ་པ། སན་པ་ལས། སན་པའ་རམ་པ་

བད་པ་ས་བ་བད་རས་གཅག་ཡན་པའ་ཕར་ཤས་པས་ཡལ་རགས་པ་ལ་བཞག་པའ་

བ་བད་ལས་གསམ་བཏགས་པ་བ་གཉས་ཡད་པ་ལས། ས་མ་ཉད་སད་ཀ་འཇག་

རན་ཆགས་ཚལ་ལ་སར་བ་ཡན་པས་དའ་དབང་ད་བས་ཏ། ཐག་མར་ར་མཁན་དང་

འད་བའ་བད་པ་པ་གང་ཡན་ཞ་ན། དབ་མ་འཇག་པ་ལས། སམས་ཉད་ཀས་ན་

སམས་ཅན་འཇག་རན་དང་། །སད་ཀ་འཇག་རན་ཤན་ཏ་ས་ཚགས་འགད། །འག་

བ་མ་ལས་ལས་ལས་སས་པར་གསངས། །སམས་སངས་ནས་ན་ལས་ཀང་ཡད་མ་

234

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཡན། །ཞས་གསངས་པ་ལར་སར་སམས་ཅན་དང་། བ་བག་ཏ་འཇག་རན་ག་ཁམས་

ད་ཉད་ད་ས་བ་སགས་ཀ་ལས་མཐན་པར་བསགས་པའ་སམས་ཅན་རམས་ཀ་སམས་

དང་། དའང་གཙ་བར་ད་དག་ག་འད་གསལ་བའ་སམས་ཉད་ད། །སད་བ་སགས་

དང་མཚངས་པའ་བད་པ་གང་ཡན་ཞ་ན། འད་གསལ་བའ་སམས་ད་ཁ་རལ་རང་

གསམ་དང་འགགས་པ་ལས་སང་བ་གསམ་འཆར་ཞང་། ད་ལས་རང་བཞན་བརད་

ཅའ་རག་པ་ས། དས་དག་མ་དགའ་ལས་བསགས་པའ་བག་ཆགས་སམས་ལ་བསས་

པ་ཡལ་ད་སན་པར་ཉ་བ་ན། སམས་ཅན་ད་རམས་ཀ་ལས་སང་ཙམ་པ་རམ་ཤས་ཀ་

ཆས་ཅན་ག་རང་འཇག་རན་ག་ཁམས་གཞན་ཞག་ཡངས་ས་བཏང་ནས། འཇག་རན་

ག་ཁམས་གཞན་དག་ཆགས་པའ་ཆད་ད་འཁམས་ཤང་སན་འཇག་རན་ག་ཁམས་སང་

པའ་ནམ་མཁར་འག་བ་དའ། །དཔར་ན་སས་བའ་སག་ག་རང་གས་ཤ་བའ་ལས་

བཏང་ནས་འཁམས་པར་བད་ཅང་། ལས་གཞན་ལན་པའ་ཆད་ད་མངལ་ག་སར་

འཇག་པ་ད་ཉད་སས་བའ་ལས་འགབ་པའ་བད་པར་འཇག་པ་བཞན་ན། །འཇམ་པ་

ལ་བའ་ལས་གང་ཡན་ཞ་ན། འཇག་རན་ག་ཁམས་སངས་པའ་ག་སབས་ད་ཉད་ན་

རལ་ཕན་སལ་བར་གནས་པ་ཉ་ཚ་བའ་མག་ག་སད་ཡལ་ད་མ་སང་ཞང་རལ་འབར་

པའ་མག་ལ་སང་བ་དང་། དའ་རན་རམ་པར་ཤས་པའ་ཆས་ཅན་ག་རང་ཞས་བ་བ་

ཡན་ཏ། དཔར་ན་སས་བའ་ལས་འཆགས་པ་ན་ཕ་མའ་ཁ་ཁག་རང་བཅ་དང་བཅས་

པ་ནང་ག་ཆས་དའ་ལས་ས་གཞག་པ་བཞན་ན། །སལ་བར་གནས་པའ་རལ་ཕ་རབ་

ད་དག་སམས་ཀ་བག་ཆགས་ཀ་སང་བ་ཙམ་ལས་དབང་པའ་སད་ཡལ་ད་མ་འགར་

བས་སངས་པ་ཞས་མང་ད་གདགས་ས། །འདར་ལས་ཀ་རང་འཇག་རན་ག་ཁམས་

གཅག་ཞག་པ་ན་གཞན་འཆགས་པར་བད་པའ་ཕར་འཁམས་པ་དང་། གང་ཞག་ས་

ད་ཉད་ད་སད་ཀ་གཞན་ད་མ་འག་བའ་རང་བཞན་ཅན་ག་བརན་གཡའ་རང་གཉས་

235

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

པ་ད་ལ་རམ་པར་ཤས་པའ་ཆས་ཅན་ཞས་བརད་ད། །ད་ན་རམ་པར་ཤས་པའ་རང་

བཞན་ཡན་པའ་ཕར་ད་སད་ད་བརད་པ་མན་པར་རམ་པར་ཤས་པའ་ཆས་དང་ལན་

པའ་ཕར་དར་བརད་པ་ཡན་ཏ། ཇ་ལར་ཁ་བ་དང་ཁག་དག་ལ་ཟ་བ་དང་ཉ་མའ་

ཆས་ཅན་ད་རམ་པར་འཇག་པ་བཞན་ན། །རམ་ཤས་ཀ་ཆས་ཇ་འད་ཞག་དང་ལན་

པ་ཡན་ཞ་ན། རམ་པར་ཤས་པ་ན་ཁ་དག་དང་དབབས་དང་བལ་བ་ཡན་ཀང་སང་

བའ་མཚན་ཉད་ཀས་འད་ས་ཚགས་པ་དང་ལན་པ་བཞན་ད། ལས་ཀ་རང་གཉས་པ་

འད་ཡང་རང་ཉད་ནམ་མཁའ་ང་བ་ཉད་ཡན་ད་ཟན་ཀང་དབང་ཤས་ཀ་སད་ཡལ་མན་

པ་རལ་འབར་ག་མག་གས་རགས་པར་བ་བའ་འད་དག་དང་བཅས་པ་ཡན་པའ་ཕར་

རམ་པར་ཤས་པའ་ཆས་ཅན་ན། །ད་ལར་དའ་འད་ལང་ག་དང་སན་པ་དང་ནག་པ་ས་

གསམ་གཙ་བར་གར་ཅང་། གཞན་ཕལ་པར་གར་པ་ལས་སག་ལ་སགས་པའ་རང་

བཅ་ས་བར་འགར་ལ། རང་བཅ་པ་ད་དག་ཀང་བ་བའ་དབ་བས་འཛན་པར་བད་པ་

དང་། སབ་པར་བད་པ་དང་། དབབས་ས་བད་པའ་རང་རམ་པ་གསམ་ད་བཞག་ག །

ད་ལ་རང་བཅ་པ་ད་ལས་གང་དང་གང་འཛན་པ་ལ་སགས་པའ་བ་བ་བད་ཅ་ན། འད་

ལ་ནང་ད། ནང་ལ་ལས། ས་བན་པདར་གནས་པ་དག་ན་འཛན་མས་འཛན་ཏ་ད་

ལས་ཆ་ཡས་སད་ད་ཕ་ནས་ན། མ་ཡས་སན་པར་བད་ཅང་ར་དང་ར་ན་ཟ་བར་བད་

ད་འད་ཡ་འཕལ་བ་རང་གས་ས། །ནམ་མཁའ་དག་ཀང་འཕལ་བའ་ག་སབས་སན་

བད་མ་ཡ་བདག་པ་དས་ལས་ད་ལར་གབ་པ་ས། ཞས་གསངས་པའ་རགས་པ་ཕ་

རལ་ཏ་སར་བ་ཡན་པས། ཁབ་བད་དང་ལས་བན་ཆ་ཁམས་པས་རལ་ཕན་རམས་

སད་ཅང་། ཀ་དང་ནར་རལ་ས་ཁམས་པས་བསས་པ་ད་རམས་ས་བར་བད་པས་རང་

བཞ་པ་ད་དག་ན་འཛན་པའ་རང་ང་། །གན་ར་དང་རངས་པ་མ་ཁམས་པས་བསས་

པ་ད་དག་བསབ་པའ་ཚལ་གས་སན་པར་བད་པས་སབ་པའ་རང་ང་། །མཉམ་གནས་

236

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དང་རས་སལ་རང་ཁམས་པས་བསབས་ཏ་སན་པ་ད་དག་གནས་གཞན་དང་གཞན་

ད་བསད་ད་འཇག་པའ་ཚལ་གས་དབབས་ཀ་བ་བ་བད་པས་དབབས་ས་བད་པའ་

རང་ང་། །སག་དང་ཐར་སལ་ན་ད་ཐམས་ཅད་ཀ་གགས་ཏ་ག་སབས་སན་པར་བད་

པའ་ང་བ་ཉད་ཡན་ན། །ཡང་ཇ་ལར་ནང་ད་ཕ་མའ་ཁ་ཁག་དག་ནར་ནར་དང་མར་

མར་པ་ལས་རམ་གས་ཉའ་གནས་སབས་སགས་ས་འགར་བ་ལར། འཇག་རན་

ཆགས་པའ་ཚ་ཡང་དབབས་ཚད་དང་ལན་པའ་རང་ལ་སགས་པའ་དཀལ་འཁར་མ་

གབ་པའ་ས་རལ་ད་ཁམས་ལའ་དངས་མ་གཡ་བའ་ཚལ་ན། སང་པ་ཉད་ཀ་མཚན་

ཉད་ཅན་རལ་ཕན་སལ་བར་གནས་པ་ཉད་ནམ་མཁའ་གནས་སབས། དའ་རས་ས་

སར་བཤད་པའ་བརན་གཡའ་སག་རང་གཉས་ཕད་པ་ལས་རལ་ཕན་རམས་གཡ་ཞང་

འབར་བ་རང་ག་དངས་མ་གཡ་བའ་གནས་སབས། ར་བརབས་པ་ལས་མ་འབང་

བ་བཞན་ད་རལ་ཕན་རམས་གཡས་ཤང་ཕད་པ་ལས་གག་འབང་བ་མའ་དངས་མ་

གཡ་བའ་གནས་སབས། །ད་ལས་ཆར་ཐམ་བ་ལ་བའ་ཆ་འབང་བ་ཆའ་དངས་མ་

གཡ་བའ་གནས་སབས། ད་ལས་ནམ་མཁའ་ལ་འཇའ་ཚན་ད་སང་བ་སའ་དངས་

མ་གཡ་བའ་གནས་སབས་ས། །ད་རམས་གཡས་པས་ཆའ་ཚགས་ཆན་པར་གར་པ་

ད་བསབས་པ་ལས་སང་པ་ལ་བར་རགས་པའ་ཁམས་རམས་འབང་ས་ནང་ད་འབར་

པ་ལ་དད་པའ་རས་སལ་ག་གནས་སབས་དང་མཚངས་ཤང་། ད་ནས་དབབས་ས་

བད་པའ་རང་གས་ར་གང་ལ་སགས་པའ་བཀད་པ་བད་ད་ཕག་པའ་གནས་སབས་ལ་

བའ། །ད་ལར་རམ་གས་རང་ག་དཀལ་འཁར་ནས་ལན་པའ་བར་ག་བཀད་པ་རམས་

ཇ་ལ་བ་བཞན་ད་རགས་པར་འགར་བ་ཡན་ན། །དས་ན་འཇག་རན་ག་ཁམས་ཚད་

དང་དབབས་དང་བཀད་པ་ཇ་སད་པ་ཐ་དད་ད་སང་བ་ད་དག་ཀང་ད་སད་པར་བད་

པའ་ལས་ཀ་རང་ཐ་དད་པའ་དབང་ལས་ཡན་ལ། ལས་རང་ཐ་དད་པ་ད་ཡང་ལས་

237

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ཀ་བག་ཆགས་ཀས་བསས་པའ་སམས་ཀ་སང་བ་ཐ་དད་པ་ལས་ཡན་ཞང་། ད་ཡང་

ངས་པ་མཐར་ཐག་ཁམས་དག་དང་ཚགས་པ་གཅག་ཏ་གར་པའ་འད་དག་ག་སང་བ་

ལས་ཡན་ན། །འད་དག་ལས་རགས་པའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་འགབ་པའ་ཚལ་ཡང་།

དཔལ་ལན་རད་ལས། གཡན་ག་ཡན་ལག་ཏ་ན་དཀར་པ་འབར་བ། ཞས་སགས་

ཟང་བདན་ག་རགས་པ་ལས་ཤས་པར་བ་བ་ན། འད་ལར་སང་ག་འད་ལང་ག་དང་

འག་ག་འད་སན་པ་ཐམས་ཅད་སང་པ་འད་གསལ་བའ་མཚན་ཉད་ཅན་ག་མཐ་ལས་

སག་དང་ཐར་སལ་ག་རང་གཉས། ཤར་ག་ནག་པ་འབར་བ་ཉར་ཐབ་ཀ་མཚན་ཉད་

ཅན་ག་མཐ་ལས་ཕ་རལ་ག་མཉམ་གནས་ལ་སགས་པའ་རང་བདན། ལའ་དམར་

པ་འབར་བ་མཆད་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་ག་མཐ་ལས་དས་མ། ཉ་མ། མག་དམར།

ཕར་བ། སན་པ་ས་དག་གཟའ་ལ། གག །ར་གདང་ག་མ་བདན། བང་ག་དཀར་

པ་འབར་བ་སང་བའ་མཚན་ཉད་ཅན་ག་མཐ་ལས་ས་གཅན། ཟ་བ། ལག་པ། པ་

སངས། མཇག་རང་ས་ཞ་གཟའ་ལ། ཆར། ར་མཚ་ས་ཆ་བདན། ནབ་ཀ་སར་པ་

འབར་བ་རགས་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་ག་མཐ་ལས་ས་ཕ་སམ། ར་ཕ་སམ། སར་མ་

ཕ་སམ། འཇའ་ཚན་ཏ་བདན། ད་ལར་ན་ཤར་ནབ་གཉས་ས་རང་ཟང་བདན། ལ་

བང་གཉས་མ་ཆ་ཟང་བདན། སང་འག་གཉས་མཁའ་ཡ་ཤས་ཟང་གཅག་ས་ཕ་མ་

ན་ཁབ་བད་དང་ས་མ་བཅ་བཞ་པ་ཁབ་བར་བཞག་ག །འདས་མཚན་ཏ་ར་རབ་ཀ་

ཕགས་བཞ་དང་གང་ས་སའ་དབབས་དང་ཁ་དག་སགས་ཀང་འད་དག་གས་བས་པར་

ཤས་དགས་ས། །ད་ལར་སམས་བད་པ། སད་བཅད་བ་བ། ལས་བད་པས་འགབ་

པ་ན་མད་རད་ཕལ་ཆར་དགངས་པ་མཐན་པར་གནས་ས། །

གསམ་པ་ཐན་མང་ག་འགབ་བད་བསན་པ་ལ་གཉས། ཐན་མང་དང་ཐན་མང་

མ་ཡན་པའ་ལགས་ས། །

238

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དའ་དང་པ་ལ་གཉས། མངན་པ་འག་མའ་ལགས། མངན་པ་གང་མ་སགས་

ཀ་ལགས་ས། །

དང་པ་ལ་གཉས། སར་བསན་པ་དང་། བ་བག་ཕ་ནས་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། འདས་བས་ཆས་རམས་སད་བད་ར་དག་དང་། །རན་བཞ་ད་དག་

གས་བསད་འབས་བ་ལ། །མད་ས་ལས། ལགས་གསངས་རས་འབངས་མངན་པ་

འག་མའ་ལགས། །ཞས་པ་ས། དའང་མཛད་ལས། ར་དང་རན་དག་མད་པ་ན། །

ས་བས་བསད་བ་སད་བད་མན། །ཞས་འབང་བ་ལར། འདས་བས་ཀ་ཆས་རམས་

ས་བ་ལ་ར་དང་རན་ཚགས་དགས་ཤང་། དའང་ད་དག་སད་བད་ཀ་ར་དག །རན་

བཞ། ད་དག་གས་བསད་པའ་འབས་བ་ལ་རམས་མད་ས་དག་ལས་ལགས་པར་

གསངས་པའ་རས་ས་འབངས་ཏ་ཞབ་མར་བཤད་པ་མངན་པ་འག་མའ་ལགས་སལ་

ཡན་ན། །

གཉས་པ་ཕ་ནས་བཤད་པ་ལ་བཞ། ར་དག །འབས་བ་ལ། ཐན་མང་ག་

ཆས། རན་བཞ་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། འདས་བས་རང་ལས་གཞན་པ་བད་ར་ས། །ཕན་ཚན་ར་འབས་

ལན་ཅག་འབང་བའ་ར། །འད་ཆས་ས་མས་ཕ་བསད་སལ་མཉམ་ར། །སམས་དང་

སམས་བང་མཚངས་པ་ལ་ལན་ར། །ཉན་མངས་ཅན་ཆས་ཀན་ཏ་འག་བའ་ར། །མ་

དག་དག་བ་ཟག་བཅས་རམ་སན་ར། །ཞས་པ་ས། འདས་བས་རང་ལས་དན་གཞན་

ད་གར་པའ་ཆས་ཐམས་ཅད་འདས་བས་ཀ་བད་པའ་ར། ད་ལའང་གཙ་ཕལ་གཉས་

ས་དབ་ན་གཙ་བ་བད་ར་ནས་བཅས་ན། དཔར་ན་མག་དབང་དང་གཟགས་ན་མག་

ཤས་ས་བའ་བད་ར་ཡན་ཏ། མག་དབང་ན་རན་ག་བད་ར་དང་གཟགས་ན་གནས་

ཀ་བད་ར་ཡན་པའ་ཕར། ཁ་ཟས་ན་ལས་ཀ་བད་ར་ཡན་ཏ། ལས་སད་པར་ནས་

239

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

པའ་ཕར། ས་བན་མ་ག་འདབ་མ་སང་བ་སགས་ས་མ་ས་མ་ཕ་མ་ཕ་མའ་བད་ར་ཡན་

ཏ་ད་དག་རམ་པར་སད་པའ་བ་བ་ལ་ནས་པ་ཡད་པའ་ཕར། ཕལ་པ་ན་སད་པའ་བ་

བ་ལ་ནས་པ་མད་ཀང་གགས་མ་བད་པ་ཙམ་ག་ཆ་ནས་བཞག་པའ། །འདས་བས་

ཀ་ཆས་གང་ཞག་ལན་ཅག་ཏ་འབང་ཞང་ཕན་ཚན་གཅག་ལ་གཅག་ར་འབས་ས་གར་

པ་ན་ལན་ཅག་འབང་བའ་ར་ཞས་བ་ས། འབང་བ་ཆན་པ་བཞ་རམས་ནང་ཕན་ཚན་

ད་ལན་ཅག་འབང་ར་ཡན་པ་དང་། སམས་ཀ་རས་ས་འཇག་པའ་ཆས་རམས་དང་

སམས་ཀང་ཕན་ཚན་ད་ད་ལར་ཡན་པ་དང་། འདས་བས་ཀ་མཚན་ཉད་ས་སགས་

རམས་དང་མཚན་གཞའ་ཆས་དའང་ཕན་ཚན་ད་ར་འབས་ཡན་པ་ལ་བའ། །དས་ན་

འདས་བས་ཕལ་ཆ་བ་ཞག་ལན་ཅག་འབང་རར་གབ་པ་ཡན་ན། །དཔར་ན་མགན་

པ་རམས་ཕན་ཚན་ག་སབས་ཀས་ལམ་ད་ལན་ཅག་འག་བ་ལ་བའ། །ཆས་འད་བ་

ས་མ་ས་མས་ཕ་མ་ཕ་མ་སད་པ་ན་སལ་མཉམ་ག་ར་ཞས་བ་ས། ནས་ན་ནས་ཀ་འད་

བ། ས་ལ་ན་ས་ལའ་འད་བ་ལ་བ་དང་། དག་བའ་ཕང་པ་ལ་དག་བའ་སལ་མཉམ།

མ་དག་བ་དང་བསབས་ལང་མ་བསན་ཉན་མངས་ཅན་ག་སལ་མཉམ། མ་བསབས་

ལང་མ་བསན་ད་ཉད་ཀ་སལ་མཉམ་ག་རའ། །སམས་དང་སམས་བང་གང་རང་གས་

བསས་ཤང་། རན་དང་དམགས་པ་དང་རམ་པ་དང་དས་དང་རས་ཏ་མཚངས་པ་ལས་

མཚངས་པར་ལན་པ་རམས་ན་མཚངས་ལན་ག་ར་ཞས་བ་ས། ཤས་དག་མཚངས་

ལན་དང་བཅས་པའ་རན་ས་སའ་དབང་པའ་སད་ཅག་མ་དར་མཚངས་ཤང་གཅག་པ་

རམས་ཕན་ཚན་ད་མཚངས་ལན་ག་ར་དང་། ད་ཉད་ལན་འབང་ག་རའང་ཡན་ན། །

དཔར་ན་མགན་པ་རམས་ལམ་བར་ད་ཟས་སམ་ཁས་མལ་སན་སགས་ཐམས་ཅད་

མཚངས་པར་སད་པ་ལ་བའ། །རང་འབས་ཉན་མངས་པ་ཅན་ག་ཆས་ཐན་མང་ག་

མཐང་སང་ན་ཀན་འགའ་ར་ཞས་བ་ཞང་། མཛད་ཀ་ཕ་རས་བསན་པར། ཕ་རས་

240

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཅ་གཅག་ལ་ཀན་འག་ཞས་པའ་མང་གས་བསན་ཏ། །འབས་བ་རམ་པར་སན་པ་

སད་ནས་པའ་མ་དག་བ་རམས་དང་དག་བ་ཟག་བཅས་ཀ་ཆས་རམས་ན་རམ་པར་

སན་པའ་ར་ཞས་བ་ས་དཔར་ན་སན་མད་པའ་ས་བན་རན་དང་ཕད་པ་ལ་བ། ལང་མ་

བསན་ག་ཆས་རམས་ན་རམ་སན་ག་ར་མ་ཡན་ཏ་ས་བན་རལ་བ་ལ་བ། དག་བ་ཟག་

མད་ཀང་མ་ཡན་ཏ་སབས་དང་ལན་ཀང་སད་པ་མད་པས་རམ་སན་འགབ་པར་མ་

བད་ད་ས་བན་གང་པ་རན་གས་མ་ཕག་པ་ལ་བའ། །

གཉས་པ་ན། ར་ལས་ཕས་འབང་རད་ཀས་བསས་པ་ཡ། །མ་བསབས་ལང་མ་

བསན་ན་རམ་སན་འབས། །སལ་མཉམ་ཀན་འགའ་རགས་འད་ར་མཐན་འབས། །

ཤས་རབ་ཀས་ཐབ་འགག་པ་བལ་བའ་འབས། །ར་ཡ་སབས་ཀས་ཐབ་པ་བད་པའ་

འབས། །གགས་མན་དངས་ལས་འདས་བས་བདག་པའ་འབས། །འབས་བ་ལའ་

ང་བ་ཇ་ལར་ཞ་ན། རམ་སན་ག་ར་ལས་ཕས་འབང་ཞང་སམས་ཅན་ག་རད་ཀས་

བསས་པ་མ་བསབས་ལང་མ་བསན་ན་རམ་སན་ག་འབས་བ་ས་དག་བས་མཐ་རས་

དང་སག་པས་ངན་འག་ལ་བ། སལ་མཉམ་དང་ཀན་འགའ་ར་གང་རང་ལས་བང་

ཞང་ད་དང་རགས་འད་བ་ར་མཐན་ག་འབས་བ་ས་སག་གཅད་པས་ཚ་ཐང་ཞང་ད་

སངས་པས་ཚ་རང་བ་ལ་བ། ཤས་རབ་ཀས་སང་བ་སངས་པས་ཟད་པ་ཐབ་པ་ས་ས་

སར་བརགས་པའ་སབས་ཀས་ཐབ་པའ་འགག་པ་ན་བལ་བའ་འབས་བ་ས་འཕགས་

བཞའ་སངས་རགས་ལ་བ། ར་གང་ག་སབས་ཀས་འབས་བ་གང་ཞག་སས་ཤང་

ཐབ་པ་ད་ན་སས་བའ་བད་པ་ལས་སས་པའམ་སས་བ་བད་པའ་འབས་བ་ས་ས་ནམ་

གས་ལ་ཏག་སན་པ་ལ་བ། གགས་མ་ཡན་པ་ས་གགས་མ་བད་པ་ཙམ་ག་དངས་

པའམ་འདས་བས་ལས་བང་ཞང་། འདས་པ་མ་ཡན་ཞང་ད་ལ་དང་ཕས་འབང་བ་ད་

ན་འདས་བས་ཁ་ནའ་བདག་པའ་འབས་བ་ཞས་བ་ས་དག་མ་དགའ་བདག་འབས་ལ་

241

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

བའ། །

གསམ་པ་ན། ད་ཡང་འདས་བས་ཀན་དང་བལ་ཐབ་ས། འདས་མ་བས་

གཉས་ར་འབས་མད་པར་འདད། །ཇ་སད་ད། འབས་བའ་ཆས་རམས་གང་ཞ་ན་

འདས་བས་ཀ་ཆས་ཐམས་ཅད་དང་ས་སར་བརགས་པས་འགག་པའ། །ཞས་འབང་

བས་སར་འབས་བའ་ཆས་ཞས་བ་བ་དའང་འདས་བས་ཀན་དང་། ལམ་ག་གཉན་

པས་ཉན་མངས་པ་རམས་བལ་བར་བས་པའ་སབས་ཀས་ཐབ་པ་མ་ངན་ལས་འདས་

པའམ་ས་སར་བརགས་པའ་འགག་པ་རམས་ལ་འབས་བ་ཞས་བ་ས། ནམ་མཁའ་

དང་ས་སར་བརགས་མན་འགག་པ་ས་འདས་མ་བས་གཉས་ལ་ར་འབས་མ་གབ་པས་

མད་པར་འདད་ད། ས་བ་མད་པས་སད་ར་སད་རན་མད་པ་དང་། དས་མད་པས་

འབས་བ་འཛན་འབན་མ་ནས་པའ་ཕར་ར། །རམ་སན་ཐ་མ་བདག་འབས་དང་པ་

ས། །ར་མཐན་གསམ་ལ་གཉས་བཞ་བད་པའ་ར། །འབས་བ་ལ་པ་ད་དག་ར་གང་

ག་ཡན་ཞ་ན། རམ་སན་འབས་བ་ན་ར་བཤད་པའ་སབས་ས་ཐ་མར་སས་པ་རམ་

སན་ག་ར་ལས་བང་ས་མ་དག་བ་དང་དག་བ་ཟག་བཅས་ཀ་འབས་བ་ཡན་པའ་ཕར།

བདག་པའ་འབས་བ་ན་དང་པ་བད་རའ་འབས་བ་ས་བདག་པས་དབང་བད་པའ་

འབས་བ་ཡན་པས་ས། །དའང་མ་བསབས་པ་ཙམ་ད་ཉད་ལ་དབང་བད་པའ། །ར་

ད་ལས་མ་སབ་པ་ཙམ་ད་མ་ཟད་སད་པའ་དངས་པའང་ཡད་ད། རམ་ཤས་ཚགས་

ལ་མག་སགས་ས་མཆད་བཅའ་བད་རས་བསད་པ་དང་སད་ཀ་འཇག་རན་ཡང་ལས་

ཀ་བད་རས་བསད་པའ་ཕར་ར། །ར་མཐན་པའ་འབས་བ་ན་གསམ་པ་སལ་མཉམ་

དང་ལ་པ་ཀན་ཏ་འག་བའ་ར་ལ་བང་ས་འབས་བ་ད་ན་ར་དང་འད་བ་ཡན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ལན་འབང་དང་བཞ་པ་མཚངས་ལན་དག་ན་སས་བ་བད་པའ་འབས་བའ་ར་

ཡན་ཏ། སས་བའ་བད་པའམ་བ་བ་ན་སས་བའ་ང་བ་ལས་གཞན་ད་མད་ཅང་དའ་

242

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འབས་བའང་སས་བ་ཉད་ཡན་པ་ལར་ར་ད་དག་ག་བད་པའང་ད་དག་ཉད་དང་འབས་

བའང་ད་དག་ཉད་ཡན་ན། །ཞབ་མར་ན་སལ་མཉམ་ཀན་འག་བད་ར་རམས་ལའང་

བད་འབས་ཡད་པ་ཡན་ན། །

བཞ་པ་ན། བད་ར་སངས་པའ་ར་ལ་ར་ཡ་རན། །སམས་སགས་སས་འཕལ་

འབས་འབན་ད་མ་ཐག །ཤས་དག་ཡལ་རང་ཆས་རམས་དམགས་པའ་རན། །ས་

ལ་གགས་མ་བད་པ་བདག་པའ་རན། །རན་རམ་པ་བཞར་མད་ས་ལས་གསངས་

པའ་དང་པ་ན། བད་ར་སངས་པ་ས་ད་མ་གཏགས་པའ་ལན་མཚངས་སལ་ཀན་སན་

ར་ལ་པ་གང་རང་ཡན་པ་ན་རའ་རན་ཞས་བ་ས། ད་རམས་ཀ་རང་རང་ག་འབས་བ་

ས་བ་ལ་ཕན་འདགས་ཤང་སད་པའ་རན་བད་པའ་ཕར། བད་ར་ལ་འདས་མ་བས་

ཀང་ཡད་པས་འདས་བས་ཀ་ཆས་ཐམས་ཅད་རའ་རན་ཡན་པར་གསངས་པ་དང་

འགལ་བས་དར་མ་བཞག་པའ། །སམས་སགས་ཏ་སམས་དང་སམས་ལས་བང་བ་

འདས་པ་དང་ད་ལ་བར་སས་པ་དའ་སབས་ས་རགས་མཐན་གཞན་མད་པར་རས་

མཚངས་ཤང་། མཚངས་ལན་རགས་མཐན་གཞན་གས་བར་མ་ཆད་པར་སས་འཕལ་

ད་མ་ཐག་ཏ་རང་འབས་འབན་པ་ན་མཚངས་པ་ད་མ་ཐག་པའ་རན་ཞས་བ། མག་

སགས་རམ་པར་ཤས་པ་དག་ག་ཡལ་ད་རང་བའ་ཆས་འདས་བས་དང་འདས་མ་བས་

རམས་ལ་ན་དམགས་པའ་རན་ཞས་བ་ས། མག་ག་རམ་ཤས་མཚངས་ལན་དང་

བཅས་པའ་དམགས་རན་ན་གཟགས་ཀ་ས་མཆད་ཡན་པ་བཞན་ན། །རང་ལས་

གཞན་པའ་འདས་བས་ས་བཞན་པ་ལ་གགས་མ་བད་པ་ཐམས་ཅད་ན་བདག་པའ་

རན་ཞས་བ་ས་གང་ད་བད་པའ་རར་བཤད་པ་ད་དང་དན་གཅག་ཡན། རན་གཞན་

ལས་རན་འདའ་མཚན་གཞར་གར་པའ་ཆས་མང་བའ། །ས་ཚལ་བད་པ་ལ་སགས་

གཞང་ད་ཤས། །ཆས་གང་ཞག་ལ་རན་གང་དང་དའ་གངས་ད་ལས་ས་བ་དང་། རན་

243

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

གང་གས་དས་གང་ལ་བ་བ་བད་པའ་ཚལ་དང་། འབང་བ་དང་འབང་འགར་ག་རན་

བད་པའ་ཚལ་སགས་ཞབ་མར་སས་ན་མཐའ་ཡས་པས་རགས་པར་འདད་ན་མངན་པ་

མཛད་ཀ་གཞང་ད་ཤས་པར་བ་དགས་ཤང་། འདར་ར་རན་ག་རམ་གངས་དང་ང་བ་

ཙམ་ཞག་མ་ཤས་ས་མ་རང་བས་སས་པ་ཡན་ན། །

གཉས་པ་མངན་པ་གང་མའ་ལགས་ལར་བཤད་པ་ལ་གསམ། ར། རན།

འབས་བ་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། སད་བད་བད་ར་ཕན་འདགས་ལན་ཅག་འབང་། །རས་པ་སལ་

མཉམ་མཚངས་ར་བཞ་དང་ལན། །ཉན་མངས་ཀན་འག་རམ་སན་ལས་ཀ་ར། །

བས་ན་བད་པའ་རར་འདས་དའ་དབ་བ། །ཉ་ཤ་མངན་པ་ཀན་ལས་བཏས་པར་

བཤད། །ཐག་ཆན་ག་ལགས་ས་ར་རན་འབས་བ་ད་དག་མང་འད་ཡང་བཞད་ཚལ་

ཅང་ཟད་མ་འད་བས་ཟར་ད་བཤད་པར་བ་ས། འབས་བ་གང་སད་པར་བད་པའ་

ར་ད་ན་ར་ཡན་ངས་པས་ན་བད་པའ་རའམ་ང་བ་ཉད་ཀ་ར་ཞས་བ། སན་གཉས་

དང་པར་མ་གཅག་གས་བསད། བར་ད་ཕན་ཚན་མ་འབལ་བར་ཕན་འདགས་པར་

གནས་པ་ལ་བ། དང་པ་གཅག་ལས་བང་ཞང་བར་དའང་མ་འབལ་བར་ཕན་ཚན་ཕན་

འདགས་པའ་ཚལ་གས་གནས་པ་ན་ལན་ཅག་འབང་བའ་རའམ་གགས་ཀ་ར་ཞས་

བ། འད་ལ་ཕ་དང་ནང་དང་གཉས་ཀའ་ར་གསམ་ལས་དང་པ་ན། འབང་བ་བཞ་

དང་འབང་འགར་རམས་ཏ། འབང་བཞ་རམས་ཀ་རལ་ར་ར་བཞན་རལ་རས་བརད་

དང་ལན་པས། ས་རལ་སད་ཅག་མ་དང་པ་འགག་བཞན་པ་ལས་ཆ་རལ་སད་ཅག་མ་

གཉས་པ་ས་བཞན་པས་དས་མཉམ་པའང་ཡན་ལ་ས་ཕའ་ར་འབས་ཅང་ཟད་ཡད་པ་

ད་དག་སད་བད་ར་གཅག་ལས་བང་ཞང་ཚགས་པ་གཅག་ཏ་གནས་པ་དང་། འབང་

འགར་ན་བ་རམ་ག་ར་དང་གཟགས་ལ་བའ། །གཉས་པ་ན། སམས་དང་སམས་

244

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལས་བང་བ་ཕན་ཚན་ར་འབས་ས་གར་པ་དང་ད་དག་ར་གཅག་ལས་སས་ཤང་ལན་

ཅག་ཏ་གནས་པའ་ཕར། གསམ་པ་ན། མཚན་ཉད་ལ་ལས་ནས་མཚན་གཞ་རམ་

པར་གཞག་པ་ལ་བ་ཕན་ཚན་ར་འབས་ས་གར་པ་ས་འད་ན་བཏགས་པའ་ར་འབས་

ས། །རས་པའ་རའམ་སལ་མཉམ་ག་ར་ན་ར་དག་བ་ལས་འབས་བ་དག་བ། མ་

དག་བ་ལས་མ་དག་བ། ལང་མ་བསན་ལས་ལང་མ་བསན་ས་བ་ལ་བ་རས་པའམ་

འཕལ་བའ་དན་ཡན་པས་མཐན་པའ་ར་ཞས་ཀང་བ། དའང་ས་མཚངས་པ་དང་ང་བ་

མཚངས་པ་དགས་པ་ཡན་ཏ། དཔར་ན་འདད་ཁམས་ཀ་ཉན་མངས་པ་འདད་ཆགས་

ལས། ཁམས་གང་མ་གཉས་ཀ་ཉན་མངས་པ་བསད་པ་ལ་བ་མ་ཡན་པར། ད་ལས་

འདད་པའ་ཁམས་ཀ་ཉན་མངས་པ་བསད་དགས་པས་ན་ས་མཚངས་པ་དང་། ཉན་

མངས་པ་ཡང་རགས་མ་འད་བ་མ་ཡན་ག། ར་འདད་ཆགས་ལས་འབས་བ་འདད་

ཆགས་བསད་པ་ལ་བ་རགས་འད་དགས་པ་ཡན་ན། །མཐན་པར་རགས་པའ་རའམ་

མཚངས་པའ་ར་བཞས་མཚངས་པས་མཚངས་ལན་ག་རར་གགས་པ་ན། གཙ་བ་

སམས་དང་། འཁར་སམས་བང་གཉས་སད་བད་ཀ་ར་མཚངས་པ་དང་། དམགས་

པའ་ཡལ་མཚངས་པ་དང་། ཡལ་ད་རད་མཚངས་པ་དང་། རམ་པ་འཛན་སངས་

གཅག་པའམ་མཚངས་པར་གར་པ་ས། དཔར་ན་མག་ག་རམ་པར་ཤས་པ་ཉར་ལན་

ག་ར་ཀན་གཞའ་བག་ཆགས་སད་པའ་མཐ་ལས་བང་བའམ། རམ་ཤས་རགས་འད་

སད་ཅག་མ་དང་པ་ལས་བང་བ་བཞན་ད། དའ་འཁར་ད་གར་པའ་སམས་བང་ཚར་

བ་ལ་བ་ཞག་ཀང་ར་ད་ལས་བང་བ་དང་། མག་ག་རམ་ཤས་དམགས་རན་གཟགས་

ལ་དམགས་པ་ལར། སམས་བང་ཚར་བ་ཡང་ད་ལ་དམགས་པ་དང་། མག་ག་རམ་

ཤས་སད་ཡལ་གང་ཟག་དའ་རད་ཀས་བསས་པ་ལར་སམས་བང་ཚར་བ་ཡང་དས་

བསས་པ་དང་། མག་ག་རམ་ཤས་གཟགས་ཀ་རམ་པར་ཡང་འཛན་པའ་འཛན་སངས་

245

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ཅན་ཡན་པ་བཞན་ད། སམས་བང་ཚར་བ་ཡང་གཟགས་འཛན་པའ་འཛན་སངས་

ཅན་ཡན་པས་ན། སམས་དང་སམས་ལས་བང་བ་གཉས་མཚངས་པ་རམ་པ་བཞས་

ས་ནས་མཚངས་པ་ཡན་ན། །ཉན་མངས་པ་ལས་ཉན་མངས་པ་སད་པར་བད་པ་ན་

ཀན་འགའ་ར་ས་ཁམས་གསམ་པ་ཐམས་ཅད་ད་འག་བའ་དན་ཡན་ལ། གང་ཟག་ད་

རམ་པར་གལ་བ་ཐབ་པ་ལ་གགས་བད་པས་བར་གཅད་ར་ཞས་ཀང་བ། དའང་ར་ཞ་

སང་ལས་འབས་བ་འདད་ཆགས་དང་། ཞ་སང་ལས་ང་རལ་ས་བ་ལ་བ་དང་། འདད་

ཁམས་ཀ་ཉན་མངས་ཀ་འབས་བས་ཁམས་གང་མ་གཉས་ཀ་ཉན་མངས་ཀ་རན་བད་

པ་ལ་བ་ཡད་པས་རགས་དང་ས་ལ་སགས་པ་ན་མ་ངས་པའ། །རམ་སན་ན་ལས་

ཡན་ལ་ད་སད་བད་ཀ་ར་ལ་རམ་སན་ག་ར་དང་། ལས་ད་ཡངས་ས་འཛན་པར་བད་

པས་ཡངས་འཛན་ག་ར་ཞས་ཀང་བཤད་ད། ར་དག་བ་ཟག་བཅས་དང་མ་དག་བ་

ལས་འབས་བ་ལང་མ་བསན་ས་བའ། །ད་ཡང་དཔར་ན་རམ་སན་ག་ར་མ་དག་བ་

ལས་དའ་འབས་བ་དམལ་བའ་ཕང་པ་གབ་པ་ལ་བ་ས། དམལ་བའ་སག་བསལ་ས་

ཚགས་མང་བ་ན་མ་དག་བས་འཕངས་ཀང་། དའ་ལས་རན་ཕང་པ་ཙམ་ན་མཐའ་

གཅག་ཏ་ལང་མ་བསན་ཁ་ན་ཡན་ལ། ད་བཞན་ད་ར་དག་བ་ཟག་བཅས་ཀས་ལར་

འཕངས་ཀང་ལའ་རམ་སན་ག་ཕང་པ་དག་བ་མ་ཡན་ཏ་ལང་མ་བསན་ཁ་ནའ། །སར་

ར་ཐམས་ཅད་བས་ན་བད་པའ་ར་ཁ་ནར་འདས་པ་ཡན་ལ། འབས་བ་ལ་བད་པར་

བཅས་པ་ན་བད་ར་ཡན་པའ་ཕར་བད་ར་ནས་མད་ན་སབས་འདར་མ་བཞད་ད། །

དའང་འབས་བ་སར་མད་འབང་བར་བད་པའ་ར་དང་། ཟས་ཟས་པས་ལས་འཚ་

བར་བད་པ་དང་། ཆ་སད་ཀས་རན་པ་ལ་བ་རན་པའ་བད་ར་དང་། སར་ཡད་པའ་

རགས་ཀན་གནས་པར་བད་པ་དང་། ན་ཚད་གཞན་ན་ལས་དར་བབས་ས་འགར་

བར་བད་པ་ལ་བ་དང་། སར་ལན་པ་འབལ་བར་བད་པ་དང་། གསར་ལས་ལ་དང་

246

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མའ་གཟགས་བརན་བཟ་བར་བད་པ་དང་། ས་འགག་གནས་གསམ་ཅན་ཡན་པའ་

གཏན་ཚགས་ཅན་གས་འདས་བས་ས་སབ་པར་བད་པ་དང་། ལམ་སམ་པས་འབས་

བ་ཐབ་པར་བད་པ་དང་། ཡལ་དས་གཞན་ད་འཕན་པར་བད་པ་དང་། འཕལ་ད་

སན་པར་འགབ་པར་བད་པ་དང་། བར་ད་གཅད་པར་བད་པ་དང་། དངས་པ་གང་

ཞག་རས་ཤང་རང་པར་བད་པ་དང་། སར་ཡད་པ་འཇག་པར་བད་པ་དང་། ད་བ་

ཡད་པའ་རགས་ཀས་མ་ཡད་པ་ངས་པར་བད་པ་དང་། ད་བ་མད་པའ་རགས་ཀས་མ་

ཡད་པ་མ་ངས་པར་བད་པ་ལ་སགས་པ་ས། དའ་རམ་པར་དབ་བ་ཉ་ཤ་མངན་པ་ཀན་

ལས་བཏས་པར་བཤད་ད། །

གཉས་པ་ན། ར་ལ་ཀན་གཞའ་རམ་ཤས་ར་ཡ་རན། །མཐང་ཡལ་དམགས་

རན་རན་ན་བདག་པའ་རན། །ད་མ་ཐག་རན་འདད་ཚལ་གསམ་པ་ས། །རན་བཞ་

ཚང་བས་ཤས་པས་ཤས་པ་སད། །གཉས་སམ་གསམ་གས་ཤས་པས་བམ་པ་སད། །

གང་ད་བཤད་པའ་ལན་འབང་། སལ་མཉམ། མཚངས་ལན། ཀན་འག། རམ་

སན་ཏ་ར་ལ་པ་སབས་འདར་རའ་རན་ག་རམ་གངས་ས་བཞད་ད། ར་ལ་པ་མཐའ་

དག་རའ་རན་ད་འགར་བར་མ་ངས་ཀང་ད་རམས་ཀ་ནང་ནས་རའ་རན་བད་པའང་

ཡད་པས་དར་བཞག་པ་དང་། ཐག་ཆན་ག་སབས་འདར་ཀན་གཞའ་རམ་པར་ཤས་

པ་ཉད་ཕ་ནང་ག་དངས་པ་ཀན་ཉ་བར་ལན་པའ་རའ་རན་ག་གཙ་བར་འཆད་ད་

དའང་ཀན་གཞའ་རམ་སན་ག་ཆ་ལ་ངས་འཛན་ན། །རའ་རན་གཞན་ལ་ན་དན་ལ་

ལན་ཅག་བད་པའ་རན་ཡན་ན། །མཐང་བ་དང་དམགས་པའ་ཡལ་ན་དམགས་པའ་

རན་ཡན་ཏ་དབང་ཤས་རག་མད་ལ་པས་རང་རང་ག་དམགས་རན་གཟགས་ཀ་རམ་

པ་སགས་དངས་ས་མཐང་བས་ན། ད་ཤས་པ་དའ་མཐང་ཡལ་ད་འཇག་པ་ཡན་ལ།

ཤས་པ་རག་བཅས་རམས་ཀས་ན་དམགས་པའ་རན་ད་ལ་གསལ་སང་ག་ཚལ་ལམ།

247

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

འཛན་སངས་ཀ་གཟང་ཆར་བས་པ་ཙམ་གས་ཡན་ན། །དཔར་ན་སད་ཀ་ནང་ག་ཆ་

མ་བ་ཞང་གནས་པར་བད་པའ་སད་ན་རན་ཡན་པ་བཞན་ད་དངས་པ་ཐམས་ཅད་ཀ་

རན་བད་པ་ན་བདག་པའ་རན་ཡན་ཏ་ཐན་མང་ག་བདག་རན་ཀན་གཞའ་རམ་པར་

ཤས་པ་དང་། ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་བདག་རན་དབང་ཤས་ལའ་རན་དབང་པ་

ལ་དང་། ཕ་དན་ད་སང་བ་རམས་ལའང་དངས་པ་རང་རང་ག་རན་དང་གནས་དང་

གཞར་གར་པ་རམས་ས། །མངན་པ་ཀན་བཏས་ས་འད་ལ་རམ་པ་དགར་གསངས་

པ་ཡན་ཏ། རན༡་དང་འཕན༢་པ་ལན་༣འབང་༤ཡལ། །ས་༥གནས༦་འབས་༧བ་

ཉ་བར་སད། །འཇག༨་རན་པ་དང་འདས་༩པ་ཡ། །རམ་པར་དག་པར་དབང་བད་

པའ། །ཞས་ས། །དམགས་རན་དང་བདག་པའ་རན་གཉས་ཀང་བད་རའ་ནང་ད་

འདས་པ་ཡན་ན། །ད་མ་ཐག་པའ་རན་ལ་འདད་ཚལ་གསམ་ཡད་པ་ས། དང་པ་

ཆས་མངན་པ་བ་རམས་ན་དངས་པ་རང་དང་མཚངས་པ། ར་གཅག་པ། འདས་མ་

ཐག་པ་ས་མཚན་ཉད་གསམ་དང་ལན་པར་འདད་པ་དང་། དངས་པ་གང་ས་བའ་

གགས་མ་བད་པར་ག་འབད་ཅང་འབས་བ་ལ་ཕན་འདགས་པར་བད་པའ་ལས་ཅན་

ད་འདད་པ་དང་། ཡང་ཤས་པ་ཡལ་ལ་ཕགས་པར་བད་པ་ཙམ་ཞག་ལ་འདད་པ་

གསམ་ལས་ལགས་འདར་ཕ་མ་ཉད་བཟང་བར་བའ། །ད་ལར་རན་བཞ་ཚང་བས་

མག་ཤས་ས་མས་མག་ཤས་ཕ་མ་བསད་པ་ལ་བ་ཤས་པས་ཤས་པ་སད་པར་བད་ཅང་།

རན་གཉས་སམ་གསམ་ཚང་བས་ཤས་པས་བམ་སང་དང་བམ་པས་བམ་པ་སད་པར་

བཞད་ད། དའང་ཤས་པས་བམ་སང་སད་པ་ལ། རན་གཉས་ཚང་བའ་ཚལ་གས་

བསད་པ་ཡན་ཏ། རའ་རན་ན་ཀན་གཞའ་བག་ཆགས་དང་ལན་ཅག་འབང་བའ་རན་

དཔར་ན། འད་བད་ཀས་མ་འངས་པའ་ས་བ་འཕངས་པ་ལ་བའ། །བམ་པས་བམ་

པ་བསད་པ་ལ་རན་གཉས་ཚང་ཞང་། ད་མ་ཐག་རན་རགས་འད་ས་མར་འདད་པ་

248

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རམས་ལ་ན་ད་ཡང་ཚང་བས་རན་གསམ་ལས་ས་བ་ཡན་ན། །

གསམ་པ་ན། ར་མད་འགག་པ་བལ་བའ་འབས་བ་ས། །ཕ་རལ་ཡལ་གས་

བསས་པ་བདག་པའ་འབས། །སམས་ཅན་རད་ཀས་བསས་པ་རམ་སན་འབས། །

བད་རའ་བད་འབས་སལ་མཉམ་ར་མཐན་ན། །སད་བད་ཀ་ར་མད་པའ་འགག་པ་

ན་བལ་བའ་འབས་བ་ཞས་བ་ས། དའང་ས་སར་བརག་པའ་འགག་པ་ན་བལ་བའ་

འབས་དངས་ཡན་ལ། དའང་ཀན་རབ་ཀ་ཆས་ཡན་པས་ས། །གནས་ལགས་དན་

དམ་པའ་འགག་བདན་ན་བལ་བའ་དངས་པ་ཡན་ལ། འབས་བ་བཏགས་པ་བ་ཡན་

ཏ། དན་དམ་དབངས་ད་ཉད་ལ་འབས་བ་བཏགས་པ་བར་འཇག་པའ་ཤས་བད་

ཀང་། དབངས་ད་ན་ང་བ་ཉད་ཀ་ས་དང་རམ་དབར་མད་པའ་ཕར། ང་བ་ཉད་ས་ལ་

འབས་བའ་ཐ་སད་འཇག་པའ་དབང་ད་མཛད་པའ། །འབས་བ་དངས་མ་ཡན་ཏ།

འདས་མ་བས་ལ་ར་འབས་དངས་ཀ་རམ་གཞག་མ་འཐད་པས་ས། །ཕ་རལ་ཡལ་

གས་བསས་པ་ན་བདག་པའ་འབས་བ་ཡན་ཏ། ར་ཞག་མ་དཔད་པའ་དབང་ད་བས་

ཏ། ཕ་དན་ཁས་ལན་པའ་གནས་སབས་ས་ན་སད་ཀ་འཇག་རན་དང་ཉར་སད་ཕ་

རལ་ག་གཟགས་ས་ད་ར་རག་བ་ལ་སགས་པ་རམས་བདག་འབས་ཡན་ཅང་ཅང་ཟད་

དཔད་པའ་དབང་ད་བས་ཏ། ཕ་རལ་ག་དན་ཁས་མ་ལན་ནའང་གནས་ས་སང་བའ་

རམ་རག་དང་། དན་ད་སང་བའ་རམ་རག་ལ་སགས་པ་རམས་བདག་པའ་འབས་

བར་འཇག་ག །སམས་ཅན་ག་རད་ཀས་བསས་པ་ན་རམ་སན་ག་འབས་བ་ཡན་ཏ།

ལས་ཀ་ཆས་ས་གཏགས་པ་རང་ཉད་ཀ་ཉར་ལན་ག་ཕང་པ་ལ་དང་། དར་སང་བའ་

རམ་རག་ལ་སགས་པ་རམས་ས། །བད་འབས་ན། ར་བད་རའ་ས་ནས་བང་བ་གང་

ཡན་པ་ཐམས་ཅད་ད། །སལ་མཉམ་ག་ར་ལས་བང་བ་རམས་ན་ར་མཐན་ག་འབས་

བའ། །ད་རམས་ཀང་གཙ་ཆ་བའ་དབང་ད་བས་ནས་བཤད་པ་ཡན་ག། མཐའ་

249

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

གཅག་ཏ་ངས་པ་ན་མ་ཡན་ན། །སར་དངས་པ་རམས་སད་པར་བད་པའ་ར་ཐམས་

ཅད་ན། ངས་པར་གཉས་ས་འད་བ་ཡན་ཏ། ཀན་ནས་ཉན་མངས་ཀ་ར་ཀན་གཞའ་

རམ་པར་ཤས་པ་འཁར་བའ་བག་ཆགས་ཀན་ལན་དང་། རམ་པར་བང་བའ་ར་ཟག་

པ་མད་པའ་ས་བན་གཉས་ས་འད་བའ་ཕར། དའང་དང་པ་ཀན་ནས་ཉན་མངས་པའ་

ར་ཀན་གཞའ་རམ་པར་ཤས་པ་འཁར་བའ་ས་བན་བག་ཆགས་རམ་པ་ཐམས་ཅད་པ་

དས། ཁམས་གསམ་འཁར་བའ་ཀན་ནས་ཉན་མངས་པ་ཐམས་ཅད་ཀ་ར་བད་པ་

ཡན་ལ། གཉས་པ་ཟག་པ་མད་པའ་ས་བན་ན་ཀན་གཞའ་རམ་ཤས་ཀ་སང་ད་བཞག་

པ་ཡན་ཅང་། འད་ལ་ཡང་མངན་པ་ཀན་བཏས་ས། ཐས་པ་ལས་བང་བའ་ས་བན་

ན་ཞས་བཤད་ལ་དའ་ང་བ་ན་སན་པ་དང་། ཚལ་ཁམས་སགས་དག་བའ་ལས་ལམ་

དཀས་མའ་བག་ཆགས་བཞག་པ་ཙམ་མ་ཡན་ག། སངས་རས་ཀ་ས་གསང་ཐགས་

ཀ་ཡན་ཏན་མཐང་བའ་བག་ཆགས་ཀན་གཞ་ལ་བཞག་པ་ཉད་ཡན་པས། འདར་

ཡང་གཙ་བར་ན་སངས་རས་ཀ་ཐགས་ཆས་ཀ་སའ་ར་མཐན་པ་ལགས་པར་གསངས་

པའ་གསང་རབ་ཉད་ཡན་པའ་ཕར་ད་ཐས་ཤང་། ད་ལ་བརན་ནས་སངས་རས་ཀ་

ས་གསང་ཐགས་ཀ་གསང་བ་ཟབ་མའ་རམ་པ་ག་ཞང་ཤས་པར་གར་པའ་ས་བན་ཀན་

གཞ་ལ་བཞག་པ་ད། ཕས་གང་ཟག་ད་རམ་གལ་ཐབ་པར་འགར་བའ་རར་གར་པས་

ན། ཟག་པ་མད་པའ་ས་བན་ཞས་བ་ས་ཟག་མད་ཀ་ས་བན་འད་སམས་ཅན་ཐམས་

ཅད་ལ་ཡད་པ་ན་མ་ངས་ས། །ཡང་ན་སས་ཐབ་ཀ་ར་དང་། སར་བང་ག་ར་ཞས་

གཉས་ས་འད་བ་ཡན་ཏ།

དང་པ་ན། ཀན་གཞའ་རམ་སན་ག་ཆ་རམས་དང་།

གཉས་པ་ན། ས་བན་ག་ཆ་ས། ད་ཡང་དཔར་ན། ས་བ་ས་མར་ཐས་པ་

བས་པའ་ས་བན་རམ་པར་སན་པའ་མཐ་ལས། ཚ་འདར་རང་སབས་ཀ་ཤས་རབ་

250

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཕན་སམ་ཚགས་པ་ལ་ན་སས་ཐབ་ཀ་ཤས་རབ་དང་། ཚ་འདར་ཐས་པ་མང་ད་བས་

ཏ་དའ་ས་བན་ཡངས་ས་བཞག་ཅང་། གམས་པ་ལས་ཤས་རབ་ཕན་སམ་ཚགས་པ་སས་

པ་ལ། སར་བང་ག་ཤས་རབ་ཅས་འཇག་པ་བཞན་ཏ་ད་དག་ན་ཞར་ལས་འཕས་པའ། །

གཉས་པ་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་ལགས་བཤད་པ་ལའང་གཉས། ངས་དན་ས་དང་།

བ་བག་འད་གསལ་རགས་པ་ཆན་པའ་ལགས་ས། །

དང་པ་ལ་གསམ། རན་འབལ་བཅ་གཉས་ཀས་འཁལ་ཚལ། ད་ཉད་རམ་

ཤས་ཚགས་བརད་དང་སར་བ། བག་ཆགས་གསམ་གས་འཁར་ཚལ་ཞར་བང་དང་

བཅས་པའ། །

དང་པ་ལ་གཉས། སར་བསན་པ་དང་། བ་བག་ཕ་ནས་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། དན་དམ་འཁར་བ་ལས་བཅས་མ་གབ་ཀང་། །ཀན་རབ་ར་རན་

རན་ཅང་འབལ་བར་འབང་། །ཡན་ལག་བཅ་གཉས་འཁར་ལ་བར་མད་བསར། །

ད་ལ་ཐག་པ་ཐན་མང་བ་རམས་ཀས་བཞད་པའ་འདས་བས་ཀ་ཆས་འགབ་བད་ར་

རན་རགས་པ་ཙམ་བསན་ཟན་ནས། ད་ན་ཐན་མང་མ་ཡན་པ་ངས་དན་ག་ཚལ་ལས་

བརམས་ཏ་འཆད་པར་བ་བ་ན། འཕགས་ཞབས་ཀས་བང་ཆབ་སམས་འགལ་ལས།

ཇ་ལར་བ་རམ་མངར་བ་དང་། །མ་ཡ་རང་བཞན་ཚ་བ་ས། །ད་བཞན་ཆས་རམས་

ཐམས་ཅད་ཀ། །རང་བཞན་སང་པ་ཉད་ད་འདད། །ཅས་གསངས་པ་ལར། གནས་

ལགས་དན་དམ་པར་འཁར་བ་དང་ལས་དང་ལས་ཀ་འབས་བ་དང་བཅས་པ་བདན་

པར་མ་གབ་པ་སང་པ་ཉད་ཁ་ན་ཡན་ཀང་། སང་ཚལ་ཀན་རབ་ཙམ་ད་ར་རན་

ཚགས་པ་ལས་རན་ཅང་འབལ་བར་འབང་བ་ཡན་ལག་བཅ་གཉས་ཀ་འཁར་ལ་བར་

མད་ད་བསར་ནས་སད་པའ་ལམ་ད་ཡང་ནས་ཡང་ད་འཁར་བ་ས། འཕགས་ཞབས་

ཀས། མ་རག་ནས་བཟང་ར་ཤའ་བར། །རན་འབལ་ཡན་ལག་བཅ་གཉས་ཀ། །

251

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

བརན་ནས་འབང་བའ་བ་བ་ན། །ཁ་བས་ར་ལམ་ས་འདར་འདད། །ཡན་ལག་བཅ་

གཉས་འཁར་ལ་འད། །སད་པའ་ལམ་ད་འཁར་བ་ས། །ཞས་གསངས་ས། །

གཉས་པ་ན། འཁར་བའ་ར་བ་བདག་ཏ་ཞན་པ་ས། །ཉན་མངས་པ་ལས་ལས་

དང་སག་བསལ་འབང་། །ད་ལས་ད་འབང་གཉད་ལ་སགས་བཞན་སང་། །དའང་

རམ་འགལ་ལས། བདག་ཡད་ན་ན་གཞན་ད་ཤས། །བདག་གཞན་ཆ་ལས་འཛན་

དང་སང་། །འད་དག་དང་ཡངས་འབལ་བ་ལས། །ཉས་པ་ཐམས་ཅད་འབང་བར་

འགར། །ཞས་འབང་བ་ལར་འཁར་བ་དང་དར་འཁར་བར་འགར་བའ་ར་བ་ན་ང་

དང་ང་ཡར་འཛན་པའ་བདག་འཛན་ལན་སས་ཀ་ཞན་ཡལ་ངའ་སམ་པ་འད་ཉད་ཡན་

ཏ། ད་ལ་བརན་ནས་ལ་བ་ཉན་མངས་ཅན་དང་ཆགས་སགས་ཉན་མངས་པ་ཐམས་

ཅད་འབང་ཞང་། ད་ལས་རམ་པར་སན་པའ་ལས་འད་བད། ད་ལས་སད་པའ་སག་

བསལ་ཐམས་ཅད་འབང་ཞང་། ད་ལས་ཀང་ལས་དང་ཉན་མངས་པ་འད་བད་པས་

སག་བསལ་ག་འཁར་ལ་ད་ཉད་ཡང་དང་ཡང་ད་འབང་ས། དཔར་ན་གཉད་ཀས་

བསད་པའ་ར་ལམ་མམ་རབ་རབ་ཅན་ངར་ས་ཤད་ལ་སགས་པ་བཞན་མད་བཞན་

ད་སང་བ་བདན་བདན་འད་བ་འད་ན་བརགས་ན་སང་པ་ཉད་ཀ་ཆ་འཕལ་ཁ་ན་ཡན་

ཏ། འཕགས་ཞབས་ཀས། མདར་ན་སང་པའ་ཆས་ལས་ན། །སང་པའ་ཆས་

རམས་འབང་བ་ཡན། །བད་པ་ལས་དང་འབས་མང་བ། །ཀན་རབ་ཏ་ན་རལ་

བས་བསན། །ཅས་དང་། ཀན་རབ་ཉན་མངས་ལས་ཀས་བསད། །ལས་ན་སམས་

ལས་བང་བ་ཡན། །སམས་ན་བག་ཆགས་དག་གས་བསགས། །བག་ཆགས་བལ་བ་

བད་བ་ས། །བད་བའ་སམས་ན་ཞ་བ་ཉད། །སམས་ཞ་བས་ན་རངས་མ་འགར། །

མ་རངས་པས་ན་ད་ཉད་རག །ད་ཉད་རག་པའང་ཐར་པ་ཐབ། །ཅས་གསངས་ས། །

སར་འཁར་ལ་དང་པ་ལས་འཁར་བའ་ར་བ་བདག་ཏ་འཛན་པ་དང་སག་ཀན་ག་ར་

252

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སད་པར་ཡང་གསངས་ཤང་། བར་པར་གཟང་འཛན་ལ་མ་མངན་པར་ཞན་པའ་

མཚན་འཛན་ག་སས་པ་དང་། ཐ་མར་ཀན་གཞ་ཉད་འཁར་བའ་ར་བར་གསངས་ལ།

སགས་བ་མད་ཕ་རད་ལས། སང་བཞ་འབང་བཞ་ཚགས་པ་འག་བ་སད་པའ་ར་བ་

དང་། མ་རད་ད་འཇག་རན་པའ་ལན་སས་སམ་མ་ཤགས་པའ་ཐག་ལ་ལས་འཁར་

བ་འབང་བར་བཞད་ཅང་ད་དག་ག་དན་ཞབ་པར་རམ་གས་འཆད་པར་འགར་ར། །

གཉས་པ་རམ་ཤས་ཚགས་བརད་དང་སར་བ་ན། སང་གསལ་མ་འགག་

སམས་ཉད་ཐག་མད་ན། །རང་གས་རང་ང་མ་རག་འད་བད་ཡད། །གཡས་པས་

གཟང་འཛན་གཉས་སང་རམ་པར་ཤས། །བང་དར་ཚར་བ་མཚན་འཛན་འད་ཤས་

ཏ། །སམས་བང་འད་བད་ཞན་པས་གཟགས་ཕང་གབ། །སད་ལན་མཚམས་སར་

སད་པའ་འཁར་ལར་འཁར། །འད་ལ་སས་ན་ཤན་ཏ་ར་ཆ་བས་རགས་པར་འདད་

ན་ཟབ་མ་ནང་དན་ག་འགལ་པ་ཟབ་དན་སང་བད་དང་། སང་པ་བསན་པའ་འགལ་

པ་རང་བང་དགངས་གསལ་སགས་ས་གསལ་བར་བཤད་ཡད་པ་ལས་ཤས་པར་བ་

ཞང་འདར་ཚག་དན་ཙམ་ན། ཆས་མངན་པའ་མད་ལས། ཐག་མ་མད་དས་ཅན་ག་

དབངས། །ཆས་རམས་ཀན་ག་གནས་ཡན་ཏ། །འད་ཡད་པས་ན་འཁར་བ་དང་། །

མ་ངན་འདས་པའང་ཐབ་པ་ཡན། །ཅས་འབང་བ་ལར། ང་བ་སས་པ་དང་བལ་

བས་སང་པ། རང་བཞན་མ་བསབས་པར་གསལ་བ། རམ་པ་གང་དའང་འགག་

པ་མད་པར་འཆར་བ། རང་བཞན་གས་དག་པའ་སམས་ཉད་ཐག་མ་མད་པའ་དས་

ཅན་ཆས་ཀ་དབངས་ད་བཞན་ཉད་རང་ག་ང་བ་ཅར་ཡང་མ་གབ་པའ་གཤས་ས་མད་

ལ་བདག་དང་། གདངས་འགག་པ་མད་པ་ལ་གཞན་ད་རག་པས། ཡལ་ཡལ་ཅན་

ལར་སང་བའ་འགག་པ་མད་པའ་རལ་གས་ང་བ་མ་རག་ས། སམས་ཡལ་ལ་འད་

བད་པའ་ཡད་ཀས་ཀན་གཞ་ཆ་དང་རབས་ལར་གཡས་ཤང་བསད་པས། གཟང་བའ་

253

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

དན་དང་འཛན་བད་ཀ་ཤས་པ་གཉས་ཐ་དད་པ་མད་བཞན་ད་གཉས་ས་སང་བས་

བདག་གཞན་ད་བཟང་། ད་ལས་ཡལ་ལ་དན་ཏ་བཟང་བའ་རམ་ཤས་ཚགས་དག་པ་

བང་ས་བག་ཆགས་ཀ་སང་བ་བརས་པ་ལས་འཁལ་སང་རགས་པ་གབ། རམ་ཤས་

ད་ལ་ཡལ་ཡད་ད་འང་མ་འང་བར་མར་སང་བའ་དབང་གས་ད་གསམ་ལ་བང་དར་

དང་བཏང་སམས་ས་རག་པར་བད་པས་ཚར་བའ་ཕང་པ་ས། ཡལ་ད་ལ་མཚན་མར་

འཛན་པ་ར་ཆ་ཆང་ག་བད་པས་འད་ཤས་དང་། ཡལ་ལ་ས་རས་ས་སར་ཕས་ནས་

སང་བ་ས་ཚགས་པ་མངན་པར་འད་བད་པས་སམས་བང་ག་ཚགས་རམས་གབ་པའ་

འད་བད། དས་བག་ཆགས་བརན་པར་བས་ནས་གཟགས་ཀ་ང་བ་དང་མཚན་མ་ལ་

སགས་པ་ལ་མངན་པར་ཞན་པས་གཟགས་ཀ་ཕང་པ་གབ་བ། །འད་ན་ས་བའ་རམ་

པ་ས་ར་འབས་དན་ག་ག་རམ་ད་བསན་པ་ཡན་ལ། མཛད་ལས། རམ་ན་རགས་

དང་ཀན་ཉན་མངས། །ཞས་རགས་ཕ་དང་ཀན་ནས་ཉན་མངས་པར་བད་པའ་རམ་

པས་གཟགས་དང་པར་གསངས་པ་དང་འགལ་བ་མ་ཡན་ན། །ད་ནས་ཡལ་ལ་ཆགས་

ཤང་སད་པ་དང་། ཆགས་ཡལ་དན་ད་གཉར་བའ་ལན་པ་དག་གས་མཚམས་སར་

བས་སད་པ་འགབ་བད་ཀ་ལས་མཐ་ཅན་ད་གར་ནས་ཡང་སད་ཕ་མའ་ས་བ་ལ་ཉང་

མཚམས་སར་བ་སགས་འཁར་བར་འཁལ་བའ་འཁར་ལ་བར་མད་ད་འཁར་བ་ན་

རང་ང་མ་ཤས་པས་བས་པ་ས། ཇ་ལར་ས་མ་ལ་ས་མ་དང་། ར་ལམ་ལ་ར་ལམ་ད་མ་

ཤས་པས་འཁལ་བ་བཞན་ན། །རན་འབལ་བཅ་གཉས་ཀ་དན་རས་པར་ན་ཕ་ནས་

འཆད་པར་འགར་ར། །

གསམ་པ་བག་ཆགས་གསམ་གས་འཁར་ཚལ་ཞར་བང་བཅས་བསན་པ་ན།

མདར་ན་ཀན་གཞར་བག་ཆགས་གསམ་བཞག་པས། །འཁལ་སང་རམ་གསམ་བང་

ས་ཡལ་དན་ལས། །གང་ད་སས་པ་ད་དག་ག་དན་མདར་བས་ན། ཀན་གཞའ་སང་

254

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ད་སམས་ཀ་བག་ཆགས་མ་འད་བ་རམ་པ་གསམ་བཞག་པས་འཁལ་སང་མ་འད་བ་

རམ་པ་གསམ་བང་ས། གཟགས་ལ་སགས་པའ་ཡལ་དང་། ད་དག་འཛན་པའ་རམ་

ཤས་ཀ་ཚགས་ཏ་དན་དང་། རང་ག་ལས་ས་མད་བཞན་སང་བའ་བག་ཆགས་པས་

མ་ལང་ལ་རལ་ཆགས་པ་ལར་སམས་ཀ་འད་གསལ་བསབས་ཏ་འཁར་བར་འཁམས་

པ་ས། མད་ས་རན་ལས། རམ་གསམ་རམ་གསམ་སང་བ་ཅན། །ཅས་གསངས་

པའ་དན་ཀན་ཏ་བཟང་པ་ད་མད་འད་ཟར་གས་གསལ་བར་མཛད་པ་ལར་ར། །སད་

ཀ་འཇག་རན་གཟགས་སགས་ཡལ་ལ་དང་། །རམ་ཤས་ཚགས་བརད་དག་དང་སག་

པའ་ལས། །འག་དག་གཟགས་དང་ད་ཡ་བ་བད་ལས། །ད་ལས་གཟང་འཛན་ད་

ལས་ཉན་མངས་ས། །ད་ལ་ཐག་མཐའ་མད་པའ་འཁར་བ་གབ། །དའང་སས་ཏ་

བཤད་ན། ཡལ་ག་བག་ཆགས་ཀ་མཐ་ལས། ཕ་རལ་སད་ཀ་འཇག་རན་དང་། ད་

ལ་བརན་པའ་གཟགས་ས་ད་ར་རག་བ་ས་ཡལ་ལ་པ་ཕ་ནང་གང་ནའང་མད་ཀང་ཕ་

རལ་ན་ཡད་པ་ལར་སང་བ་སམས་ལ་ཤར་ནས་ད་དག་ལ་དན་ད་མངན་པར་ཞན་ནས་

དགག་སབ་ཏ་འཛན་པའ་ཡལ་བད་ད། །ཞན་ཡལ་ལ་འད་ན་གཟགས་ས་ཞས་ཕ་

རལ་ཏ་རག་པ་ན་གཟང་རག་ག །ཀན་གཞའ་རམ་ཤས་ཉན་ཡད་ཚགས་དག་དང་

བཅས་པ་ན་རམ་པར་ཤས་པའ་ཚགས་བརད་ད། དས་ཀན་ནས་བསངས་ཏ་བསད་

ནམས་ཆ་མཐན་ག་དག་བ་དང་མ་དག་བ་སག་པའ་ལས་བསགས་པས་སམས་ལ་

བག་ཆགས་གསར་དང་གཡའ་བཞན་ད་གནས་པ་ན་དན་ག་བག་ཆགས་ཀ་མཐ་

བརས་པ་ས་ཚགས་བརད་པས་རང་རང་ག་ཡལ་རག་བཅས་དང་རག་མད་ཀས་འཛན་

པས་ན་འཛན་རག་ག །ལས་ཀ་བག་ཆགས་ཀ་མཐ་ལས། གཟང་འཛན་ད་དག་ས་

བའ་རན་འག་བ་རགས་དག་ས་སའ་གཟགས་དང་དའ་བ་བད་ལས་དང་བཅས་པ་ཐ་

ན་ར་ལམ་དའང་བདག་ག་ལས་ཞས་མངན་པར་ཞན་ཏ་བད་སག་ལ་སད་པ་ས་བག་

255

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ཆགས་རམ་པ་གསམ་ག་མཐ་བརས་པ་ལས་གཟང་འཛན་ག་འཁལ་སང་ཤར། ད་ལ་

སང་བང་བས་པས་ཉན་མངས་པའ་སབས་ས། ད་ཡས་ལས་བསགས་པས་ཐག་མ་

དང་ཐ་མ་མད་པའ་འཁར་བ་ལ་ག་རད་འད་གབ་ས། ཐག་མ་མད་པའ་བག་ཆགས་

ཀ་ཚ་རབས་ས་མ་བསད། དའ་རན་གམས་པས་ད་ལ། ད་ལའ་ཉན་པར་གས་ར་

ལམ་ལ་སགས་པའ་རན་གམས་པས་ཚ་རབས་ཕ་མའ་ཡལ་དང་དན་དང་ལས་ཀ་བག་

ཆགས་འཆར་བར་འགར་ར། །ཞར་བང་འཁར་བ་ལག་ཚལ་བཤད་པ་ན། རན་འབལ་

ལགས་ལག་ར་རན་ཕག་རབ་ན། །འཁལ་ཟད་ཐར་པ་མཆག་ལ་རབ་ཏ་སར། །འད་

ལར་འཁར་བའ་སག་བསལ་ཐམས་ཅད་ཀ་གཙ་བ་ར་ཤ་གང་ལས་བང་བརགས་ན་ས་

བ་ལས་བང་། ད་ལན་པ་དང་ད་སད་པ་ལས་བང་བ་སགས་རམ་གས་བརགས་པས་

ཐམས་ཅད་ཀ་ར་བ་མ་རག་པ་ཡན་པར་ཤས་ནས་ད་སང་བའ་གཉན་པ་ལ་བསབས་

པས་རན་འབལ་ལགས་ལག་ཏ་འགག་པའམ། འཁར་བར་འཁམས་བད་ཀ་ར་

བདག་ཏ་འཛན་པ། རན་ལན་ཅག་སས་པའ་མ་རག་པ་དག་ས་སར་རག་པའ་ཤས་

རབ་ཀས་གཤས་ལ་མ་གནས་པ་རགས་ནས་འཁལ་གཞའ་ཕག་རབ་ན་འཁལ་སང་ག་

ཆས་ཇ་སད་པ་ཆས་ཉད་ཀ་ངང་ད་ཟད་ནས་ཐར་པ་བད་བ་དམ་པའ་མཆག་ལ་རབ་ཏ་

སར་བར་འགར་ར། །

གཉས་པ་བ་བག་འད་གསལ་རགས་པ་ཆན་པའ་ལགས་ལར་བཤད་པ་ལ་

གཉས། མཚམས་སར་བ་དང་། དན་དངས་ས། །

དང་པ་ན། ཁད་པར་ཐག་ར་ཤན་ཏ་རལ་འབར་ལགས། །འཁལ་གལ་ར་

རན་ཐན་མང་ཐག་པའ་བཤད་ཚལ་ཀན་ནས་ཁད་པར་ད་གར་པ། ཐག་དགའ་ར་མ་

ཨ་ཏ་ཡ་ག་ས་ཤན་ཏ་རལ་འབར་ག་ལགས་ཉད་མད་ཙམ་བརད་པར་བ་ས། འཆད་

འགར་ལགས་འདའ་ལམ་དང་འབས་བའ་གནད་དན་འད་ལས་ལངས་དགས་པའ་

256

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཕར་ར། །

གཉས་པ་ལ་བཞ། གཞ་དངས་པ་གཤས་ཀ་གནས་ལགས། ད་ལས་སམས་

ཅན་ག་འཁལ་ཚལ། འཁལ་དས་གཞ་ཡས་ཁབ་ཚལ། ཞར་བང་ཡ་ཤས་ཀ་གནས་

ཡལ་འཁལ་བ་ལག་ཚལ་དང་བཅས་པའ། །

དང་པ་ལ་གསམ། ཤས་བ་ཕགས་འཛན་ག་གཞ་དག་སན་ཅན་ད་བསན།

གནས་ལགས་ཀ་དག་ག་གཞ་སན་མད་ད་བཤད། ད་ལས་གཞ་སང་ག་ཤར་ལགས་

བརད་བསན་པའ། །

དང་པ་ན། ཡ་ཐག་གཞ་ཡ་གནས་ལགས་སན་ཅན་དག །རགས་ཏ་སངས་

རས་མ་བང་། མ་རགས་ཏ་སམས་ཅན་མ་བང་བའ་སན་རལ་ན་ཡ་ཐག་དང་པའ་

གཞའ་གནས་ལགས་ཇ་ལར་ན། རགས་ཆན་པའ་ལགས་ཀས་འདད་ལགས་སན་ཅན་

དག་གབ་པའ་མཐའ་རས་ས་འཛན་པའ་དབང་ད་བས་པ་ས། དའང་གཞ་ལན་གབ་ཏ་

འདད་པ་དང་། མ་ངས་པར་འདད་པ་དང་། ངས་པ་དན་ད་འདད་པ་དང་། ཅར་ཡང་

བསར་ད་བཏབ་པར་འདད་པ་དང་། གང་དའང་ཁས་བང་ད་རང་བར་འདད་པ་དང་།

རམ་པ་ས་ཚགས་ཁ་བར་འདད་པ་ས། ད་ལར་རམ་པ་དག་པ་ལ་ན་ཕགས་ལང་སན་

ཅན་ག་གཞར་གསངས་ཏ། དའ་ར་མཚན་ལན་གབ་ཏ་འདད་པ་ད་ལ་ན། སན་ཡན་

གཉས་ཀ་ཡ་ནས་ལན་གས་གབ་པའ་ཆས་ཅན་ཡན་ན། ཀ་དག་དང་འགལ་ཞང་ལམ་

ཉམས་ས་བང་ད་མ་རང་ལ། བངས་ཀང་གལ་མ་རང་བའ་སན་ཡད་པར་འགར་བ་

དང་། ངས་མད་ད་འདད་པ་ད་ལ་ན། གཞ་ངས་པ་མད་པར་བས་གང་བཏགས་པ་

དར་འགར་ན་གལ་ཚར་ནས་ཀང་འཁལ་བ་འབང་བར་ཐལ་བའ་སན་དང་། ངས་པ་

ཅན་ད་འདད་པ་ད་ལར་ན། བསར་ད་མ་བཏབ་པས་མ་རག་པའ་ད་མ་དག་པར་ཡང་

མ་འགར་བའ་སན་དང་། ཅར་ཡང་བསར་ད་བཏབ་པར་འདད་པ་ན། རག་མ་ཐབ་

257

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

པའ་ཕར་གལ་བའ་འབས་བ་ཡང་སར་ར་ར་ལག་པའ་སན་དང་། གང་ད་ཡང་ཁས་

ལན་བཏབ་པར་འདད་པ་ན། དངས་པ་ལ་ཐག་པ་མད་ཕར་གཞ་ཡང་ཐག་མད་ད་

འགར་ལ། རག་ཆད་དའང་ཁས་ལན་དགས་པར་འགར་བའ་སན་དང་། ས་ཚགས་

ས་འདད་བ་ད་ཡང་དག་པ་རམ་གལ་ག་གཞར་མ་རང་ས། རག་ཚགས་ད་མ་ཅན་ད་

ཉད་ཀ་དག་ག་གཞ་ར་མ་རང་བའ་སན་གནས་པའ་ཕར། ད་ལར་གཞ་དག་པ་ད་དག་ན་

ཕགས་འཛན་ཡ་བལ་སན་ཅན་ད་འགར་ཕར་འད་སབས་ཀ་གཞ་ར་མ་བཞད་ཅང་། ད་

ཐམས་ཅད་ཀས་གནས་ལགས་ཕགས་ར་ལས་མ་རགས་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། ཀ་དག་ག་ང་བ་ངས་བཟང་། དའ་རང་བཞན་ཞབ་ཏ་

བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། སན་མད་ཀ་དག་གལ་འཁལ་ས་ཡ་གཞ། །རག་པས་ཐ་དད་ད་

བརགས་པའ་བ་སན་ལས་གལ་བ། སན་མད་ཀ་དག་ག་གཞ་ལམ་རས་ས་འཛན་

པའ་གང་ཟག་ག་དབང་ད་བས་པ་ན་ཡ་ཐག་གཞའ་ཀ་དག་ཅས་བ་བ་ས། དའང་ས་

བསམ་བརད་འདས་ཆན་པ་ཡད་མད་ཀ་མཐའ་ལས་འདས་པ་ས། ང་བ་ཀ་ནས་དག་

པས་ཡད་པ་རག་པའ་མཐའ་དང་བལ་ཏ་དངས་པ་དང་མཚན་མའ་ཆས་ས་མ་གབ།

རང་བཞན་ལན་གས་གབ་པས་མད་པ་ཆད་པའ་མཐའ་ལས་འདས་ཏ། འད་གསལ་

སང་པའ་ཆས་ཉད་རམ་དག །རང་བཞན་གདད་མའ་སངས་རས། ཆས་ས་འགར་

མད་ཀ་དགངས་པ། འཁར་འདས་གང་དའང་མ་གབ་ལ་ཡ་སང་རང་བང་ག་ཡ་ཤས་

ཆན་པ་ཡ་ཐག་ཉད་ནས་ནམ་མཁའ་ལར་གནས་ས། །ཀ་ནས་དག་ན་སམས་ཅན་

འཁར་བར་འཁལ་བ་མ་རགས་ས་ཞ་ན། ཡ་ནས་གལ་ཟན་པས་ད་མ་བསར་ནས་

མཚན་ཉད་པ་སང་ད་མད་ཅང་འཁལ་བ་དང་གལ་བ་རང་མཚན་པ་མད་ད་ར་ལམ་ག་

གལ་འཁལ་ལར་རག་པའ་རལ་བ་ཙམ་ད་སང་དས་ཉད་ནས་གབ་མ་མང་བས་ཀ་དག་

258

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཡན་པ་ལ་སན་མད་ཅང་། ལན་གས་གབ་ན་འབས་བ་གབ་ཟན་པས་སམས་ཅན་

རམས་འབད་མད་ད་གལ་བར་འགར་ར་ཞ་ན། ལན་གབ་ཡན་པས་ཡ་ནས་དབངས་

ཀ་ས་དང་ཡ་ཤས་རང་བཞན་རམ་དག་ཏ་རགས་ཀང་གཉད་སད་པ་ལར་ག་བར་ད་

བལ་ག་ཆ་ལས་ཡ་ཐག་དར་མངན་ད་གར་པའ་ཆར་ཡད་པས་སན་མད་ད། །དའ་

ངང་ལས་གཞ་སང་ད་ཤར་དས་གལ་འཁལ་གཉས་ཀའ་གཞ་བད་པའ་ཆ་ནས་ས་གཞ་

ཟར་ལ། གལ་གཞ་བད་པས་གལ་བའ་གཞ་དང་། སམས་ཅན་ག་འཁལ་གཞ་བད་

པས་འཁལ་གཞ་ཞས་གཞ་སང་ག་ང་བ་གཅག་ལ་གལ་འཁལ་ག་ཆ་དབ་ན་གསམ་

ད་གནས་པའ། །འདར་ཀ་ཞས་པ་ན་གཞའམ་ར་བའ་ས་ས། གདད་མ་དང་ཐག་མ་

དང་ཡ་ནས་སགས་དང་དན་གཅག་ག །

གཉས་པ་ན། ཡ་ཤས་གཉས་སམ་གསམ་ལན་ཉད་ད་བཞགས། །ཀ་དག་

དའ་རང་བཞན་ན་ཡ་ཤས་གཉས་སམ་གསམ་ལན་ཉད་ད་བཞགས་ཏ། དའ་དང་པ་

ལར་ན། རག་པ་དངས་པ་མད་པས་རག་སང་དབར་མད་ལ་ལས་ནས་ང་བ་ཀ་དག་

ག་ཡ་ཤས་བསམ་ང་དང་བལ་བ་དང་། རང་བཞན་ལན་གབ་ཀ་ཡ་ཤས་གཏང་གསལ་

ཡ་གདངས་ས་གནས་ཏ། ཀང་དག་པ་ལས། ང་བ་ཉད་ན་ཀ་དག་ལ། །རང་བཞན་

ད་ན་ལན་གབ་བ། །ཞས་ས། །ང་བའ་ལག་པ་ན་ཡད་མད་ཀ་མཐའ་ལས་འདས་ལ།

རང་བཞན་ག་ལག་པ་ན་འཆར་གཞའ་ཆ་ཙམ་ད་གནས་ཏ། ད་གཉས་རང་ངར་དབར་

མད་མཐའ་གལ་རགས་པ་ཆན་པར་བཞགས་པ་ན་རག་པ་རང་གལ་ལས། མཐའ་

བཞའ་ད་མ་དང་སངས་ཉད། །ཅས་ས། །ཡ་ཤས་གསམ་ལན་ད་བཞགས་པ་ན། ར་

ར་སམས་དཔའ་སང་ག་མ་ལང་ལས། གཞའ་ཆས་ཐམས་ཅད་ང་བ་རང་བཞན་

ཐགས་ར་གསམ་ད་ཤས་པར་གས་ཤག །ཅས་གསངས་པ་ལར་ཆས་ས་གདད་ནས་

དག་པའ་ང་བ་སར་བཞགས་པས་ས་གསམ་འད་འབལ་མད་པའ་འཆར་གཞར་གནས་

259

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ཀང་མཚན་མ་རས་ཅན་ག་ཞལ་ཕག་ཏ་གབ་པ་ན་ཅང་ཟད་ཀང་མད་ད། །རང་བཞན་

གསལ་བ་འད་ལར་བཞགས་པས་གདངས་གསམ་ཡ་ནས་རང་གསལ་ཀང་ཁ་དག་

རས་བཅས་ས་ས་སར་གབ་པ་ན་མད་ད། །ཐགས་ར་རག་པའ་ཡ་ཤས་ས་བཞགས་

པས་མཁན་པའ་ཆ་མ་འགག་པར་ས་སར་གསལ་ཀང་བ་བ་དང་བད་པའ་རམ་པ་ཡལ་

ཡལ་ཅན་ད་སང་བ་ན་མད་ད། །ཡ་ཤས་ད་དག་ཀ་དག་ཡ་གཞ་ལ་འཆར་གཞའ་ཆ་

ཙམ་ད་ཡད་ལ་རགས་པ་ན་མད་པས་སངས་རས་ཀ་དས་ན་ཡ་ཤས་ད་གཉས་འབང་བར་

འཐད་པ་ས། སད་པ་ལས། ཡ་ཤས་མད་ན་ཡན་ཏན་འཕལ་མད་བང་ཆབ་མད། །ར་

མཚ་འད་བའ་སངས་རས་ཆས་ཀང་མད་པར་འགར། །ཞས་ས། །ད་ལ་རག་པ་གཞ་

གནས་ནང་དབངས་ས་ཡད་དས་ཐག་མཐའ་གཉས་ཀ་ཚ་གཏང་གསལ་ལས་ས་འད་

དངས་ས་མད་ལ། ད་ནས་འཕགས་དས་རང་འད་ཀ་གདངས་དང་བཅས་པའ། །སང་

ནང་ད་གནས་དས་གནས་སབས་ཀ་གཞ་གནས་ས་བརད་ཀང་དབངས་ནས་འཁར་

བར་འཕགས་ཏ་གལ་སར་མ་ཕན་པས་ད་དང་གཞ་སང་ད་འདད་ད། འད་ལ་ལས་

ནས་ར་བའ་ས་ང་ལར་རང་གདངས་འད་ལའ་ཀང་ན་རག་པ་མ་སན་པ་ར་བའ་ཕ་ག་

ལར་གནས་ཤང་ལམ་སང་སང་བ་བཞ་ཡ་དས་ས་བར་སང་ལ་འཇའ་ཚན་ལར་གསལ་

ལ། གདས་བཅས་དག་དས་མཐར་སལ་བས་རག་པ་ཉད་སར་སན་པའ་ཚ་ས་ང་ནས་

དན་ཏ་གནས་པ་ལ་བའ། །དས་ན་དབངས་ཀ་གཞ་དང་གནས་སབས་ཀ་གཞ་གཉས་

འད་ཀ་ཁང་པ་དངས་ལ་མ་འདག་པ་དང་འདག་པའ་ཁད་པར་ཡད་ཅང་། ད་ལར་ན་

ང་བ་སང་གསལ་དབར་མད། རང་བཞན་གསལ་སང་དབར་མད། ཐགས་ར་རག་

སང་དབར་མད་ད་བཞགས་ཏ། དའང་ང་བ་ཀ་ནས་དག་པའ་ཡ་ཤས་ནམ་མཁའ་རམ་

པར་དག་པ་ལ་བར་བཞགས། རང་བཞན་ལན་གས་གབ་པའ་ཡ་ཤས་ར་མཚ་དངས་

པ་ལ་བར་བཞགས། ཐགས་ར་ཀན་ལ་ཁབ་པའ་ཡ་ཤས་ནར་བ་ད་མ་མད་པ་ལ་བར་

260

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཞགས་ས། །

གསམ་པ་ན། ད་ལས་གཞ་སང་ལན་གབ་ས་བརད་ཤར། །ད་ལར་ན་

དབངས་ཀ་དག་ག་ཡ་གཞ་གཞན་ན་བམ་པ་སའ་ར་རལ་ཏ་ཡ་ཤས་ཀ་རང་གཡས་

པ་ལས། རག་པ་གཞ་ནས་འཕགས་པའ་རང་སང་ལན་གབ་ཀ་ས་བརད་ཤར་དས་

སང་ད་ཀ་དག་ཆས་སའ་སང་བ་ནམ་མཁའ་སན་མད་ལ་བ། ཐད་ཀར་ལངས་ས་

འད་གསལ་ག་ཞང་སང་ནམ་མཁའ་དབངས་ཁབ་པ། དའ་རལ་ལས་འག་ན་གཞ་

སང་ཆན་པ་དང་། དའ་རལ་ལས་འག་ན་ལངས་སའ་སང་བ་དང་ཕགས་མཚམས་

ན་རང་བཞན་སལ་སའ་ཞང་སང་དང་། མར་འག་ན་འཁར་བའ་ས་ལས་འག་དག་

རང་སང་ག་ཞང་ཁམས་ཚད་མད་པ་ས། ད་ཐམས་ཅད་ལན་གབ་ས་བརད་ཀ་སང་

བ་ལས་རང་ཤར་བས་འཁར་འདས་ཀ་སང་བ་ཆན་པ་དས་གཅག་ལ་ཤར་བ་ཞས་བ་

ས། ནང་གསལ་ལས་ཕ་གསལ་ད་ཤར་དས་ང་བའ་སང་བ་ག་མ་འགགས་པར་རང་

གསལ། རང་བཞན་ག་སང་བ་འད་ལར་ཡ་གདངས། ཐགས་རའ་སང་བ་སན་མད་

པའ་ནམ་མཁའ་ལ་བས་ག་ཕ་བའ་ཆ་ལས་རང་སང་བའ། །ཤར་ལགས་ཀ་ས་བརད།

བཀ་ཤས་མཛས་ལན་ཆན་པའ་རད་ལས། ཐགས་ར་ལར་འཆར་བའ་ག་མ་འགགས་

པ། འད་ལར་འཆར་བའ་སང་བ་མ་འགགས་པ། ཡ་ཤས་ལར་འཆར་བའ་ལངས་

སད་མ་འགགས་པ། ས་ལར་འཆར་བའ་ང་བ་མ་འགགས་པ། གཉས་མད་ལར་

འཆར་བའ་ལ་བ་མ་འགགས་པ། མཐའ་གལ་ལར་འཆར་བའ་ཐབས་མ་འགགས་

པ། དག་པ་ཡ་ཤས་ཀ་འཇག་ས་མཐར་ཕན་པ། མ་དག་པའ་ཐགས་ར་མ་འགགས་

པ། འདད་ཡན་ག་ནར་བ་རན་ཆན་ལ་བའ། །ཞས་པ་ལར་ར། །དའང་ང་བའ་རལ་

ལས་ལངས་སའ་སང་བ་དང་། ཡན་ཏན་ག་རལ་ལས་རང་བཞན་སལ་སའ་ཞང་

སང་དང། ཐགས་རའ་རལ་ལས་འཁར་བའ་ས་རང་སང་ད་ར་ལམ་ལར་ཤར་བ་

261

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ས། གཞ་སང་དའ་རང་ང་ལ་སང་ཚལ་ད་ལར་སང་ཡང་འཁལ་མ་འཁལ་གང་དའང་

མ་གབ་ཅང། གཞ་སང་ལ་ལན་གབ་ཀ་ས་ཡད་པས་དག་པའ་ཞང་དང་མ་དག་པའ་

འཁལ་སང་མཐང་བའ་གནད་ཀང་འད་ལ་ཐག་པའ། །འད་ཉད་གལ་གཞ་ཡན་ལ་ཀ་

དག་ན་གལ་ས་ཡན་པས་ཁད་པར་ཕད་པ་གལ་ཆ་ཞང་། དའང་གཞ་སང་ཉད་རང་ང་

ཤས་ན་གལ་རན་བད་པའ་ཆ་ནས་གལ་གཞ་དང་། མ་ཤས་ན་འཁལ་རན་བད་པའ་

ཆ་ནས་འཁལ་གཞར་བཏགས་པ་ན། དང་དཀར་པ་ལ་སར་པར་འཁལ་རན་བས་པ་

ལ་བ་ས། འཁལ་བ་དངས་མ་ཡན་ཡང་རན་བས་དས་བཏགས་པའ། །ཀན་ཏ་བཟང་

པའ་གལ་ལགས་ན། གཞ་སང་ཤར་བའ་སད་ཅག་ལ་གཞན་ད་མ་བཟང་བར་རང་

སང་ད་ང་ཤས་པས་འག་བ་རང་ཐག་ཏ་ཆད་ད་སད་ཅག་དང་པ་ལ་རང་སང་ད་ཤར་བ་

རང་ང་ཤས་པས་རགས་པ་སས་ཏ་བ་བག་ཕད། གཉས་པ་ལ་འཁལ་བ་སངས་ཤང་

ཡ་ཤས་རས་པས་གཞ་འབས་བར་སན་ཏ་ང་བ་ཡ་སངས་རས་པ་ལ་རགས་པས་ཡང་

སངས་རས་པ་ཞས་བ། རང་སང་ཀ་དག་ཏ་ཐམ་ནས་གཞ་ཐག་ཏ་ཀན་ག་སན་རལ་ཏ་

སངས་རས་པའ་སན་པ་ཀན་ཏ་བཟང་པ་ཞས་བའ། །

གཉས་པ་ད་ལས་སམས་ཅན་ག་འཁལ་ཚལ་བཤད་པ་ལ་གཉས། འཁལ་བའ་

ཚལ་སར་བསན། ལས་འགབ་ཚལ་བ་བག་ཏ་དབ་བའ། །

དང་པ་ན། ར་གསམ་རན་བཞས་ཡད་དག་གཡས་པ་ལས། །འཆར་གཞའ་

རང་ང་མ་ཤས་ལ་ཚན་ག། །ཆས་རམས་གཟང་འཛན་རན་འབལ་ཚལ་གས་འཁར། །

འཁལ་བ་ཇ་ལར་བང་ན། ར་མ་རག་པ་གསམ་དང་རན་བཞ་དམགས་པ་མ་དག་པའ་

ཆ་ལས་སང་བ་ལ་ཤས་པ་གཟང་འཛན་ད་འཁལ་དས་ཡད་དག་འཛན་པ་མ་འགགས་

པར་གཡས་པ་ལས་ཉན་མངས་པ་དག་བལ་ལ་ཉལ་ག་ཆར་ཤར་བས་རག་པ་བཅངས་

ཏ་ཡལ་དག་ག་སང་བ་ལ་འཁལ་བ་ན། འཆར་གཞ་སང་བ་རང་ང་མ་ཤས་པའ་དབང་

262

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གས་ཏ། རམ་གས་བག་ཆགས་མཐ་བརས་པས་ཕང་པ་དང་དབང་ཡལ་སགས་ལ་

ཚན་ག་ཆས་རམས་གཟང་འཛན་ག་ཆ་ལས་བང་ཞང་རན་འབལ་བཅ་གཉས་ལགས་

འབང་ཚལ་གས་འཁར་བའ་འཁར་ལ་ར་ལམ་ལར་འཁར་བའ། །དའང་ཞབ་མར་

བཤད་ན། གཞ་ལས་གཞ་སང་ཤར་དས་ཐགས་རའ་རལ་ཤས་པ་གསལ་རག་ཡལ་

དཔད་ནས་ས་རང་ཤར་བ་ད་རང་ང་མ་ཤས་པ་ལ་ལས་ནས་མ་རག་པ་གསམ་དང་

མཚངས་ལན་ད་ཤར་ཏ། ར་བདག་ཉད་གཅག་པའ་མ་རག་པ་ཤས་པར་སས་པ་ད་

ཉད་ད་མ་ཤས་པ་དང་། ལན་ཅག་སས་པའ་མ་རག་པ་རང་ང་མ་ཤས་པ་ད་དང་ཤས་

པ་ད་གཉས་ལན་ཅག་སས་པ་དང་། ཀན་བརགས་པའ་མ་རག་པ་རང་སང་ལ་གཞན་

ད་དཔད་པའ་ཆ་དང་གསམ་མ། །གཞ་སང་ད་རང་ལས་བང་བར་མ་ཤས་པས་རའ་

རན། ད་ཉད་ཡལ་ད་ཤར་བས་དམགས་པའ་རན། བདག་དང་བདག་གར་བཟང་

བས་བདག་པའ་རན། ད་གསམ་དས་མཚངས་པས་ད་མ་ཐག་པའ་རན་བཞར་འཁལ་

བ་ས། མདར་ན་འཁལ་བའ་ར་མ་རག་པ། རན་ཤས་པ་ལ་ཡལ་སང་བའ། ། མ་རག་

པ་ལ་ང་བའ་ཆ་ལས་རངས་པ་དག་ཏ་བང་ས། རང་ཤར་ལས། ར་བ་སམས་ཀ་མ་

རག་པ་དང་། འཁལ་བ་ཡལ་ག་མ་རག་པ་དང་། འཁལ་གཞ་གཞའ་མ་རག་པ་དང།

འཛན་པ་རག་པའ་མ་རག་པ་དང་། བཅས་པ་ལམ་ག་མ་རག་པ་དང་། མ་ཤས་པ་

རངས་པའ་མ་རག་པ་དང་། ད་ལར་མ་རག་པ་རམ་པ་དག་བང་ས་རང་ག་སང་བ་མ་

མཐང་ང་། །ཞས་ས། །ད་ལས་འཛན་པའ་ཡད་དག་གཡས་པ་ན། ཡད་འག་བ་

དང་བཅས་པ་དང་། ཤས་པས་རང་རག་པ་དང་། ཡལ་འཛན་པ་དང་། ཡལ་ངས་

པར་འཛན་པ་དང་། ཡལ་ལ་ཡངས་པ་དང་། ཉན་མངས་པ་རགས་པ་ས། ནང་ད་

ར་གཅག་ཏ་འཛན་པ་ན་དག་ག་ཆའ་རངས་པའ། །དས་ན་རན་འབལ་བཅ་གཉས་ཀ་

ཚལ་གས་འཁལ་ཞང་འཁར་ཏ། ཕ་ར་ལ་དང་ཟ་བའ་ཆ་བཅ་གཉས། ནང་ད་ཉན་

263

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

མངས་པ་བཅ་གཉས་རམས་ཚགས་པས་ས་མཆད་བཅ་གཉས་ས་སད་པར་བས་པ་ན་

རན་འབལ་ལགས་ས་འཇག་པ་བཅ་གཉས་མ་དག་པ་ལས་འབང་བས་ཏ། གཞ་ལས་

གཞ་སང་ད་ཤར་དས་རག་པའ་རལ་ལས་ཡད་ཀ་ཤས་པ་བང་ས་རང་ང་མ་ཤས་པ་དང་

ལན་ཅག་པ་མ་རག་པའ། །ད་ལས་འཁལ་པས་འད་བད་ད། །ད་ལས་ཡལ་ག་རམ་པ་

ལ་དཔད་པས་རམ་པར་ཤས་པའ། །ད་ལས་འད་ན་ཡལ་ལ། །སང་བའ། ། ཞས་པ་

ལ་སགས་པའ་མང་ད་འབད་པའ། །ད་ལས་མང་ཅན་དན་ག་རང་བཞན་གཟགས་ས་

འཛན་པས་སད་པའ་འཁལ་པ་དང་པ་མང་དང་གཟགས་ཞས་བའ། །ད་ལས་ཡལ་

ག་རམ་པ་དག་ལ་ཤས་པ་ས་ཞང་མཆད་པའ་ས་མཆད་དག་ཏ་བང་ང་། །ད་ལས་ཡལ་

འཛན་པའ་རག་པའ། །ད་ལས་ཆགས་སང་བར་མའ་ཆའ་ཚར་བའ། །ད་ལས་ཡལ་

ལ་ཞན་པའ་སད་པའ། །ད་ལས་ཕས་ཀ་ལན་པ་པ་དང་ད་ལར་ཡལ་དང་ད་ལན་པའ་

ལན་པའ། །ད་ལས་འཁལ་བ་ད་མར་སང་བ་དང་བད་པ་མང་བའ་ཆ་ཅ་འབང་མ་ངས་

པ་བསད་པས་སད་པའ། །ད་ལས་གཟགས་མད་གཟགས་དང་འདད་པར་ས་བས་ས་

བའ། །ད་ལས་རས་པ་དང་ན་བ་དང་ཤ་བའ་བར་ད་འབང་ས་ཡང་དང་ཡང་ད་ད་ལར་

འཁར་བས་འཁར་བའ་ར་རན་འབལ་ལགས་ས་འཇག་པ་བཅ་གཉས་གཞ་སང་ལས་

དང་པར་མཆད་པའ། །ད་ལས་སད་པ་ས་སར་འཁལ་དས་ཀ་རན་འབལ་བཅ་གཉས་

ཀང་ཞར་ལས་ཤས་པར་བ་ས། ཆས་ཉད་ནབ་ནས་རང་མ་རག་པས་ཕ་མའ་འད་བད་

དང་། རམ་ཤས་ཀ་ཆས་ལས་འཚལ་བ་དང་། མངལ་ད་ཚད་ད་མར་མར་པ་ལ་སགས་

པ་ནས་མང་དང་གཟགས་ས་གབ་པ་དང་། དའ་ས་མཆད་དག་དང་། རན་འདས་པས་

རག་པ་དང་། བད་སག་ག་ཚར་བ་དང་། མང་བ་ལ་སད་པ་དང་། ཡལ་དང་ལས་

ཀ་ལན་པ་དང་། ཡང་སད་པའ་ཉ་བར་ལན་པ་དང་། མངལ་ནས་ས་བ་དང་། དར་

ལ་བབ་པའ་ཚགས་པ་གཞན་ད་འགར་བའ་བརད་པ་ན་རས་པ་དང་མཐར་འཆ་བ་ས་

264

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འབལ་ཆགས་ས་འབང་བའ། །ད་ལར་འཁར་བའ་ཚ་གཟགས་ལ་སགས་པའ་ཡལ་

ལ་ན་འད་ལ་རང་སང་ད་མ་ཤས་པར་གཟང་བའ་ཆ་ལས་བང་ཞང་། ཉན་མངས་པ་ལ་

ན་ཡ་ཤས་ལ་རང་ང་མ་ཤས་པའ་ཆ་ལས་བང་། ས་ཚགས་སད་པའ་ལས་སམས་ལ་

སགས་པ་ལ་ན་ཆས་ཉད་ཀ་རང་གདངས་མ་དག་པ་ལས་བང་། ཀན་ནས་འཚལ་བའ་

ཡད་ལ་སགས་པ་ལ་ན་རང་ལ་རམ་པར་མ་དག་པ་ལས་བང་། བསམ་པ་དན་པས་

འཛན་པའ་བདག་ཏ་རག་པ་དང་། ཡལ་ད་མ་ལ་བདག་ཏ་རག་པ་དང་། འག་བ་ཐ་

དད་པ་ལ་བདག་ཏ་རག་པ་དང་། ཤས་པའ་རམ་པ་ཙམ་ལ་བདག་ཏ་རག་པ་དང་།

ཆས་རམ་པར་སམས་པ་དང་བཅས་པ་ལ་བདག་ཏ་རག་པ་དང་ལ་ན་འག་བ་རང་ཐག་

ཏ་མ་ཆད་པ་ལས་བང་བའ། །ད་ལར་མ་དག་པ་འཁར་བའ་ཆས་རམས་རག་པའ་ངང་

ལས་བང་ངང་ལ་གནས་ངང་ལ་རལ་པ་ཙམ་ལས་གཞན་ད་གཡས་པ་ཅང་ཟད་ཀང་

མད་པ་ན་ར་ལམ་གཉད་ཀ་ངང་ལས་མ་གཡས་པ་ལ་བ་ས། དན་ལ་སང་གཟགས་

མད་པ་གསལ་སང་ག་ཆ་འཕལ་ཙམ་ད་བསན་པ་ན་འཁར་བའ་རམ་གཞག་དག་ཏ་

གསངས་ས། །

གཉས་པ་ལ་བཞ། ཁམས་གསམ་ག་ལས་འགབ་ཚལ་སར་བསན། མངལ་

སས་ཀ་རན་བ་བག་ཏ་དབ། ཀན་རབ་དན་དམ་ག་འབལ་བ་དགད། ཁབ་བད་

འབང་བའ་ཚང་ཚལ་སས་པའ། །

དང་པ་ན། འཁལ་གཞ་གསམ་ལས་ཡལ་དང་ལས་སམས་བང་། །ཁམས་

གསམ་ཡད་སང་གདས་བཅས་ལས་ས་གབ། །གཞ་ལས་རང་སང་ད་ཤར་བ་རང་

ང་མ་ཤས་པ་ལན་ཅག་སས་པའ་མ་རག་པས་ར་བས། རང་ལ་སང་ཡང་གཞན་ད་

བཟང་བ་ཀན་ཏ་བརགས་པའ་མ་རག་པས་རན་བས། རང་སང་འད་གསལ་ག་སང་

བས་འཁལ་གཞ་བས་ཏ། དའང་ཆ་གསམ་ལས། ང་བ་སང་པས་ག་ཕ་བ་ན་ཆས་

265

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ཉད་ཡལ་ག་འཁལ་གཞ། རང་བཞན་འད་ལ་སང་བའ་ཡལ་ཕ་རལ་སད་དང་གདས་

བཅས་ལས་ཀ་འཁལ་གཞ། ཐགས་རའ་གདངས་རལ་རག་པ་སམས་ཀ་འཁལ་

གཞར་གར་ཏ་ཁམས་གསམ་ད་འཁལ་བའ་ཐག་མར་གཟགས་མད་ཏང་ང་འཛན་ཡད་

ཀ་ལས་ཅན་མང་གཞའ་ཕང་པ་ལ་སམས་ཀ་རད་བརན་པ། ད་ནས་གཟགས་ཁམས་

པ་འད་ལ་སང་བའ་ལས་ཅན་ལ་སམས་ཀ་རད་བརན་པ། འདད་ཁམས་པ་གདས་

བཅས་ཤ་ཁག་ལས་ལ་སམས་ཀ་རད་བརན་པ་རམས་ས་གབ་བ། །

གཉས་པ་ན། མངལ་སས་འབང་བ་ཟག་བར་སམས་པ་ལས། །ར་ཡན་རང་

ཐག་ཀན་རབ་དན་དམ་སན། །ད་ལས་ར་རའ་ལས་མངའ་སས་རམས་ན་ར་ཉན་མངས་

པས་བསད་པའ་འབང་བ་ས་ཆ་མ་རང་བཞ་པ་ཟག་པ་དང་། བར་བ་དང་། སམས་པ་

གསམ་གས་སད་པ་དང་། བཤགས་པ་དང་། བས་ཞང་སན་པའ་ལས་བས་ཏ་ཐག་

མར་མར་མར་པའ་དས་ས་ཕགས་བཞར་འབང་བཞའ་ར་ཕ་མ་ས་བན་ག་ཡ་ག་བཞ་

དང་བཅས་པ། ད་ནས་ནར་ནར་པའ་དས་ལ་སགས་པར་ལ་བའ་ར་མདད་ལ་སན་

མའ་སན་དང་འབང་བའ་སན་ག་མག་ཆང་གཉས། སང་གའ་ར་བཞར་ཤ་ཁག་དད་

དབགས་ཀ་དངས་མ་ཆགས་ཤང་ཚགས་བརད་ཀ་རན་གསལ་བར་བས། རམ་པས་

འཁར་ལ་བཞ་སན་གཉས་གཉས་དང་བཅས་པ། དབང་པ་ལའ་རན་ག་ར་གཙ་བ་

གསམ་ལ་མ་དག་པའ་དས་ས་ས་གསམ་དང་དག་གསམ། དག་པའ་དས་ས་གསམ་

ག་རན་བད་པའ་ཡ་ག་འབ་གསམ། འཁར་ལ་ལ་ལ་དཔའ་བ་འབ་ལ། ད་ལས་

གས་པའ་ར་ཕན་བཞ་བར་བདན་ཅ་ར་གཉས། ར་བ་ཡན་ལག་ལས་བད་པའ་རང་

ལ་ཕག་གསམ་ལ་སགས་པ་ལས་དང་ཡ་ཤས་ཀས་བསས་པའ་རང་། ཀན་རབ་ཀ་

ཐག་ལ་གཡས། དན་དམ་ག་ཐག་ལ་གཡན། རང་བཞན་ག་ཐག་ལ་དབས་ཀ་ཆར་

གནས་ཏ་ལས་ཡངས་ས་རགས་པ་ཀན་རབ་དང་དན་དམ་ག་འབང་བ་བཞའ་སན་

266

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སས་ཆགས་ཤང་གབ་པའ། །

གསམ་པ་ན། ས་མ་ལ་བརན་ཕང་སགས་མཆད་པ་དང་། །ཕ་མས་སན་བཞའ་

ར་བས་སང་བཞ་མཐང་། །ས་མ་ཞས་པ་རན་ཀན་རབ་འབང་བ་བཞ་ལ་བརན་ནས་

ཕང་པ་ལ་དང་། སགས་ཁངས་ནས་ཡ་ཤས་ཀ་རན་ད་གར་པས་ད་དག་མཆད་པ་དང་

བསད་པའ་ཚལ་ཡང་ཤ་ལ་བརན་ནས་གཟགས་ཀ་ཕང་པར་མཆད། ཁག་ལ་བརན་

ནས་འད་ཤས། དད་ལ་བརན་ནས་རམ་ཤས། དབགས་ནང་ད་རབ་པ་ལ་བརན་ནས་

འད་བད། རང་ཕར་འག་བ་ལ་བརན་ནས་ཚར་བའ་ཕང་པར་མཆད་ད། །ཡང་ཤ་ལ་

བརན་ནས་ར་བསད། རས་རང་བསད། རང་གས་ལས་དང་ཡ་ཤས་ཀ་རང་གཉས་ཀ་

བསད། ལས་རང་གས་འཁར་བ་སད། ཡ་ཤས་ཀས་འདས་པ་སད་ད། །ཡང་ཁག་ལ་

བརན་ནས་ཆ་སར་བསད། དས་ཐག་ལ་བསད། ཐག་ལ་ལ་བརན་ནས་ཀན་རབ་ཀ་

སན་ས་དབང་པ་ལ་འབང་། དབང་པའ་ར་ཉན་མངས་པ་ལ། འདས་པ་དང་མ་འངས་

པ་དང་ད་ལའ་རག་ཚགས་འདས་པ་ལས་འཁར་འདས་ཀ་རར་འབང་བའ། །ད་དག་

ན་ཀན་རབ་ཀ་འབང་བཞའ་འཕལ་བརས་པའ། །ཕ་མ་ཞས་པ་ད་ལ་བརན་པ་དན་

དམ་པའ་འབང་བཞས་སན་མ་བཞའ་ར་བས་ཤང་། ད་ལས་སང་བཞའ་ཡ་ཤས་འཆར་

ཞང་མཐང་བ་ས། དའང་ཁ་དག་དཀར་པ་རབ་ཏ་མཆད་པ་ལས་རང་ཞགས་ཆའ་སན་

མའ་ར་བས། ཆའ་རང་ག་ར་ལས་བང་། དམར་པ་རབ་ཏ་དམར་བ་ལས་ཐག་ལ་སང་

པའ་སན་མའ་ར་བས། མའ་ར་ལས་བང་། སར་བ་རབ་ཏ་སར་བ་ལས་དབངས་རམ་

པར་དག་པའ་སན་མའ་ར་བས། སའ་ར་ལས་བང་། ཁ་དག་རབ་ཏ་ལང་བ་ལས་ཤས་

རབ་རང་བང་ག་སན་མའ་ར་བས། ལམ་རང་ག་རལ་ལས་འབང་ང་། །ད་ཡང་ཤས་

རབ་རང་བང་གས་རག་པ་བསད། རང་ཞགས་ཀས་འད་བསད། ཐག་ལས་ས་བསད།

དབངས་ཀས་ཡ་ཤས་བསད་ད། །རང་ཞགས་ཆའ་སན་མས་ན་ཆས་ཉད་མངན་སམ་

267

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ག་སང་བ་མཐང་ལ། ཐག་ལ་སང་པའ་སན་མས་ཉམས་གང་འཕལ་ག་སང་བ་མཐང་།

དབངས་རམ་པར་དག་པའ་སན་མས་རག་པ་ཚད་ཕབས་ཀ་སང་བ་མཐང་། ཤས་རབ་

རང་བང་ག་སན་མས་ཆས་ཉད་ཟད་པའ་སང་བ་མཐང་བའ་རན་བད་ད། །དའང་ཀན་

རབ་ཀ་ར་དང་ཐག་ལ། ལས་ཀ་རང་རམས་ཀས་ལས་དང་ཉན་མངས་པ་འབང་བཞའ་

དར་གད་སད་པར་བད་ལ། དན་དམ་ག་ར་ཐག །ཡ་ཤས་ཀ་རང་རམས་ཀས་ར་ཡ་

ཤས། རན་འད་དང་ཁ་དག །བད་ལས་ས་དང་ཡ་ཤས་ས་སན་པའ་ལས་བད་པ་ཡན་

ན། །

བཞ་པ་ན། འབང་བ་ཉར་ལས་ཡ་ཤས་གདངས་རལ་བད། །ད་དག་ལ་ཁབ་

བད་འབང་བ་ལ་ཕག་ལ་ས་ཉ་ཤ་ར་ལ་རང་ག་ལས་ལ་རང་བཞན་གས་ཚང་པས་ཡ་ཤས་

ཀ་གདངས་དང་རལ་ལ་སགས་པ་བད་པ་ས། རང་ཤར་ལས། འབང་བ་ཆན་པ་ལ་ན་

རང་ག་ལས་ལ་ཚང་ང་། །ད་ཡང་རང་རམ་པ་ལས་ཡ་ཤས་ཀ་གདངས་བད་ད། ། མ་

རམ་པ་ལས་ཡ་ཤས་ཀ་རལ་བད་ད། །ས་རམ་པ་ལས་ཡ་ཤས་ཀ་ང་བ་བད་ད། ། ཆ་

རམ་པ་ལས་ཡ་ཤས་ཀ་ཡལ་བད་ད། །ནམ་མཁའ་རམ་པ་ལས་ཡ་ཤས་ཀ་གནས་བད་

ད། །ཞས་སགས་རས་པར་གསངས་ས། །ད་ལ་ས་ལའ་གནས་ཚལ་ན། ཀན་ཏ་

སང་བའ་ས་རག་པ་དང་ལན་ཅག་ཏ་གནས། མ་འགར་བ་ར་རའ་ས་སན་མ་དང་ལན་

ཅག་ཏ་གནས། ཐམས་ཅད་འབང་བ་རན་པ་ཆའ་ས་ཐག་ལ་དང་ལན་ཅག་ཏ་གནས།

སང་བ་སན་པ་ཀན་ཏ་མཐའ་ཡས་པའ་ས་དབངས་ཡ་ཤས་གཉས་དང་ལན་ཅག་ཏ་

གནས། སབ་པ་མཐར་ཕན་པའ་ས་ཤས་རབ་དང་ལན་ཅག་ཏ་གནས་ས། ། ཆ་ལ་

ལས། འགར་བ་མད་པའ་ཆ་ར་ཐམས་ཅད་ལ་གནས། ཞ་བ་གསལ་དག་ག་ཆ་རས་

པ་ཐམས་ཅད་ལ་གནས། ཡན་ཏན་རས་པའ་ཆ་ཁག་ཐམས་ཅད་ལ་གནས། ཆགས་

པ་མད་པའ་ཆ་ཆ་སར་ཐམས་ཅད་ལ་གནས། འཛན་མད་རགས་པའ་ཆ་མག་ག་ནང་

268

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ན་གནས་ས། །མ་ལ་ལས། ཕ་ནང་ཀན་ཏ་ཁབ་བད་ཀ་མ་ག་བ་ན་གནས། ཕ་ནང་

ཀན་གསལ་ག་མ་མག་གཉས་དང་ཡན་ལག་ལ་གནས། ཕ་ནང་ཀན་ཏ་མཉམ་པའ་མ་

ཤ་པགས་བར་ན་གནས། ཕ་ནང་ག་བ་བ་རག་པའ་མ་རང་མཐལ་གཉས་ན་གནས།

ཕ་ནང་ག་བ་བ་སབ་པའ་མ་ལག་མཐལ་གཉས་ན་གནས་ས། །རང་ལ་ལས། སག་

འཛན་པའ་རང་སག་ར་ན་གནས། བཀག་དང་གཟ་མདངས་སད་པའ་རང་སན་ཕག་

ན་གནས། མ་དང་མཉམ་ད་གནས་པའ་རང་ཕ་བ་ན་གནས། ཀན་ཏ་ཁབ་བད་ཀ་

རང་ལས་ཀན་ལ་ཁབ་པར་གནས། སང་ར་མད་པ་བསལ་པ་ལས་ཀ་རང་སང་དང་

སང་ཤན་ག་བར་ན་གནས་ས། །ནམ་མཁའ་ལ་ལས། ཀན་ལ་ཁབ་པའ་ནམ་མཁའ་

རག་པ་དངས་དང་དབར་མད་ད་གནས། ཡལ་མད་གསལ་དངས་ཀ་ནམ་མཁའ་འད་

ལ་དང་དབར་མད་ད་གནས། མ་འདས་དག་པའ་ནམ་མཁའ་དབངས་རམ་པར་དག་

པ་དང་དབར་མད་ད་གནས། དན་མཚན་བད་ཀ་ནམ་མཁའ་རགས་ཀ་ཡ་ཤས་ཐག་

ལ་སང་པ་དང་དབར་མད་ད་གནས། དག་པའ་ཞང་ད་སལ་བད་ཀ་ནམ་མཁའ་ས་དང་

ཡ་ཤས་ཀ་སང་བ་ཐམས་ཅད་དང་དབར་མད་ད་གནས་ས། །ད་ལས་རང་ལ་ལ་ལ་ཚན་

ད་དབ་བའ་བད་ལས་དང་གནས་ཚལ་རས་པར་གསངས་ཀང་འདར་མ་སས་ས། །

གསམ་པ་འཁལ་དས་གཞ་ཡས་ཁབ་ཚལ་ན། སམས་ཅན་ཁམས་ཀན་སངས་

རས་སང་པས་ཁབ། །སང་ལགས་འཆར་ལགས་ལ་ཕག་དག་གས་མཚན། །འད་

ལར་འཁལ་པར་སང་བའ་སམས་ཅན་ག་ཁམས་ལ་གཞ་སངས་རས་ཀ་སང་པས་ཇ་

ལར་ཁབ་ཅང་གནས་ཤ་ན། ར་ར་སམས་དཔའ་སང་ག་མ་ལང་ག་རད་ལས། འཇག་

རན་ག་ཁམས་ཀ་སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ད་བཞན་གཤགས་པའ་སང་པ་ཏལ་འབ་

ལ་མར་གས་ཁབ་པ་བཞན་ད་གནས་ས། །ཞས་པ་དང་། ནར་བ་ཕ་བཀད་ལས།

ཏལ་འབའམ་ན་ཡངས་འབ་ལ། །མར་ཉད་ཡ་ནས་ལན་གབ་བཞན། །སམས་

269

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

ཅན་ལས་ལར་སང་བ་ལ། །ད་བཞན་གཤགས་པའ་ས་བན་ན། ། མཐན་པའ་འད་

དང་བཅས་པར་སང་། །ཞས་པ་དང་། ཐལ་འགར་ལས། རང་རག་ཡ་ཤས་ལས་

ལ་གནས། །ཏལ་འབ་ལ་ན་མར་བཞན་ན། །ལས་ཀ་བཀག་དང་གཟ་མདངས་

ན། །ཡ་ཤས་རན་གས་ཁབ་པར་བད། །ཅས་པ་དང་། རང་ཤར་ལས། ཡང་དག་

སངས་རས་དགངས་པ་ན། །སམས་ཅན་ཀན་ག་རང་རད་ལ། །ས་དང་ཡ་ཤས་ཚལ་

ད་གནས། །ཞས་སགས་ཐན་མང་མད་རད་ངས་དན་ད་གར་པ་རམས་དང་མཐན་

པར་གསངས་ས། །འད་ལ་ཀན་ཏ་བཟང་པ་ཀང་ཆན་རབ་འབམས་ཀས། སངས་

རས་ཀ་སང་པ་སབས་དང་མཚན་དཔ་སགས་ཀ་ཆས་ཅན་ད་ཡད་པ་དང་། སང་

པ་བསན་པའ་མད་རམས་དང་དན་ད་ས་བ་ལས་ལང་དང་རགས་པས་རད་པ་སང་

བ། ཡང་དག་པའ་དག་བའ་བཤས་གཉན་གས་མ་བསན་ན་མཐང་ད་མ་རང་བའ་

དན་བ་མ་དམ་པ་ལས་རད་པས་ཀང་ས་བར་རགས་པ། ས་ལ་གནས་པའ་བང་ཆབ་

སམས་དཔས་ཀང་རགས་དཀའ་བའ་གནས་ས་འགར་ན་ཚ་རལ་མཐང་བས་ལ་སས་

ཅ་དགས་ཞས་སངས་རས་ཁ་ནའ་གསང་བ་ར་རའ་གནས་ཡན་པས་ཀང་ས་དགའ་

སད་པ། ཡང་དག་པའ་བ་མས་བསན་ན་དངས་ས་མཐང་ལ་རང་བཞན་ད་བར་དར་

རང་སང་མངན་ད་འཆར་བས་ཀང་ས་དགའ་སད་པར་རགས་པ་སགས་ཀས་གསང་བ་

ཟབ་མའ་གནས་ར་ཆར་གདམས་པར་མཛད་པ་ན་ད་ཉད་ཀ་གསང་རབ་ལས་རགས་

པར་བ་ས། ད་དག་ན་ཁབ་ཚལ་སར་བསན་པའ། །དའ་ཁད་ཆས་བ་བག་ཏ་བཤད་

ན། སང་ལགས་དང་འཆར་ལགས་ལ་ཕག་དག་གས་མཚན་པར་གསངས་ཏ། དའང་

སང་པའ་ཡ་ཤས་ད་ཉད་ལ་ས་ལ་དང་། ཡ་ཤས་ལ་དང་། འད་ལ་དང་། རགས་ཀ་

ཆས་ལ་དང་། ཡ་ཤས་ཀ་རང་ལ་དང་། ང་བ་རང་བཞན་ཐགས་རའ་ཆས་ལ་ཡ་ནས་

གནས་པའ་རགས་ས་མ་དག་པའ་སང་བ་ལ་ཉན་མངས་པ་ལ་དང་། ཕང་པ་ལ་དང་།

270

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འབང་བ་ལ་དང་། དབང་པ་ལ་དང་། འདད་ཡན་ལ་དང་། ས་གསམ་རང་བཞན་ག་

ཆས་ལར་གནས་ཏ། མ་ཏག་ཕང་བ་ལས། ད་ལར་སང་པ་ད་ཉད་ལ། །ས་ལ་ཡ་ཤས་

ལ་དང་ན། །འད་ལ་ཁ་དག་རམ་པ་ལ། །ཆས་ལ་ཡ་ཤས་རང་ལ་ཉད། །ང་བ་ལ་

དང་རང་བཞན་ལ། །ཐགས་ར་ལ་ཡས་ཀན་ལ་ཁབ། །ཅས་ས། །དའང་རག་པའ་

ཡ་ཤས་ས་ལར་ཡ་ནས་གནས་པས་ད་ལ་ཕང་པ་ལར་ཤར་བ་ས། རག་པའ་ང་བ་དང་

དབངས་ལན་གས་གབ་པའ་རམ་པར་སང་བས་རམ་པར་སང་མཛད། ད་ཉད་འཕ་

འགར་མད་པས་མ་བསད་པ་དང་། ཡན་ཏན་རན་པ་ཆའ་ཚགས་ཀ་གཏར་ད་གར་

པས་རན་ཆན་འབང་ལན་དང་། འད་ཟར་ཚད་མད་པས་འད་དཔག་མད་དང་། ཡ་

ནས་སངས་རས་ས་གབ་པས་དན་ཡད་གབ་པའ་ས་རམས་ས་གནས་ས། །ད་བཞན་

ད་ཡ་ཤས་ལ་གདད་ནས་གནས་པས་ད་ལ་ཉན་མངས་པ་ལ་ར་ཤར་བ་ས། རག་པའ་

ངང་ད་ས་དང་ཞང་ཁམས་ལ་སགས་པ་རང་གསལ་བས་མ་ལང་ཡ་ཤས་ས། །ད་

ཐམས་ཅད་རག་པར་མཉམ་པས་མཉམ་པ་ཉད་ཀ་ཡ་ཤས་ས། །མ་འདས་པར་སང་

བས་སར་རག་ཡ་ཤས་ས། །ཡ་ནས་ལན་གས་གབ་པས་བ་གབ་ཡ་ཤས་ས། །ད་

ཐམས་ཅད་ཆས་ཉད་ད་ར་གཅག་པས་ཆས་དབངས་ཡ་ཤས་ས། །འད་ལ་ལས་འབང་

བ་ལར་བང་ས། རག་པ་ལ་ད་མ་མད་པས་འད་དཀར་པའ། །ཡན་ཏན་རགས་པས་

སར་པའ། །རག་པར་འདས་པས་དམར་པའ། །མ་བཙལ་རགས་པས་ལང་གའ། །

འགར་བ་མད་པས་མཐང་ཁ་ས། ད་དག་ཀང་ཡམ་ལའ་དག་པའ། །རགས་ལ་ཡད་

པས་མཚན་བད་དབང་པ་ལར་ཤར་བ་ས། དབངས་ད་བཞན་ཉད་ཀ་ང་བར་ཡ་ཤས་

བསམ་གས་མ་ཁབ་པར་གཤགས་པ་ས་ང་བ་དབར་མད་པས་ད་བཞན་གཤགས་པའ་

རགས་དང་། མ་འགར་བས་ར་ར་དང་། ཡན་ཏན་རགས་པས་རན་པ་ཆ་དང་། ལས་

དང་ཉན་མངས་པས་མ་གས་པས་པད་དང་། རག་པའ་ལས་སམ་ཆ་འཕལ་ད་རགས་

271

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

པས་ལས་ཀ་རགས་ས། །རང་ལ་ཡད་པས་ཡལ་ཉ་བར་སད་པ་འདད་ཡན་ལར་

སར་བ་ས། ཡ་ཤས་ཀ་དད་ཕབས་པས་མ་མཉམ་ག་རང་ང་། །འཁར་འདས་ཀ་

འཆར་གཞར་བད་པས་སག་འཛན་ག་རང་ང་། །སང་བ་ད་མར་འབད་པས་དངས་

སགས་འབད་པའ་རང་ང་། །འཁར་འདས་གང་ལའང་ཁབ་པས་ཁབ་བད་ཀ་རང་

ང་། །རག་དས་འཁར་བ་མང་འདས་ས་གལ་བའ་གཞ་བད་པས་སང་ར་མད་པ་ལས་

ཀ་རང་ང་། །འད་དག་འག་བའ་རང་མ་ཡན་ག། ས་ཆ་ལ་བཏགས་པས་རག་པ་ཡ་

ཤས་ཀ་རང་ང་། །ཆས་ལའམ་ཤས་རབ་ལ་ཡད་པས་ས་གསམ་རང་བཞན་ག་ཆས་

ལ་ཚན་རམས་ས་འཆར་ཏ། འཁར་འདས་ཀ་འཆར་གཞ་ས་སར་བད་པས་འབད་

པའ་ཤས་རབ་བ། །རག་པའ་ངང་ད་གཅག་པས་སད་པའ་ཤས་རབ་བ། །རག་པ་

ལས་མ་འདས་པས་ཁབ་བད་ཀ་ཤས་རབ་བ། །རག་དས་འད་ཉད་ད་ཡད་པས་ཡད་

པའ་ཤས་རབ་བམ། ཡང་ན་འཁར་འདས་གཉས་ཀའ་སག་གཅད་པས་སལ་བད་ཀ་

ཤས་རབ་བ། །རག་པ་ལས་གཞན་མད་པས་རང་བང་ག་ཡ་ཤས་ཞས་བ་ས། འད་

དག་རག་དཔད་ཀ་ཤས་རབ་མ་ཡན་ག་རག་པ་ཡ་ཤས་ཀ་ཆ་ལ་བཏགས་པའ། །ད་

དག་ཀང་གཞ་རག་པ་ཉད་ལ་མ་ཚང་ན་ཉར་ལན་ལས་སམས་ལ་མ་ཚང་། ད་ལ་མ་

ཚང་ན་སམས་ལ་སང་བའ་ཕ་ཡལ་ལ་མ་ཚང་ས། མ་གཤམ་ལ་བ་མད་པས་བཞན་

མད་ལ། བཞན་མད་པས་མ་ལང་ད་མ་སང་བ་བཞན་ན། །སང་བ་ལ་སང་བ་ལས་

སམས་ལ་ཚང་བ་ལས་བང་ལ་ད་རག་པ་ལ་ཚང་བས་བང་ས། ལས་བན་ལ་མག་ཡད་

པས་བཞན་ཡད་ལ་ད་ཡད་པས་མ་ལང་ནང་ད་གཟགས་བརན་འཆར་བ་བཞན་ན།།ད་

དག་ཀང་ཀན་བད་ལས། ཇ་ལར་སང་བ་ང་ཡ་ང་བ་ཉད། །ཇ་ལར་ཤར་བ་ང་ཡ་ང་

བ་ཡན། །ང་ལ་མ་གཏགས་པ་ཡ་ཆས་རམས་ན། །སང་ཞང་སད་པས་བསས་པ་

འད་ན་མད། །ཅས་པ་དང་། ནར་བ་ཕ་བཀད་ལས། དཔར་ན་བཞན་དང་མ་ལང་

272

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཞན། །གང་སང་ད་ལ་ད་ལར་སང་། །ཞས་ས། །

བཞ་པ་ཞར་བང་ཡ་ཤས་ཀ་གནས་ཡལ་འཁལ་པ་ལག་ཚལ་དང་བཅས་བཤད་

པ་ན། རག་པ་སང་དབས་གཞལ་ཡས་གསམ་ལ་བརན། །འད་གསལ་ས་བཞར་

ཐག་ལ་བཟང་པ་ལས། །ཕར་གསལ་འཆར་བའ་ས་ན་མག་གཉས་ཏ། །ཡལ་དང་

གནད་བལམས་འཁལ་པ་ར་ལག་ནས། །གདད་མའ་གལ་སར་འབད་མད་སགས་

པའ། །སངས་རས་ཀ་སང་པའམ་རག་པ་ཡ་ཤས་ད་ཉད་འཁལ་སང་གདས་བཅས་ཀ་

ལས་དང་འབལ་པར་གནས་པའ་བན་རབས་ཀ་ཡ་ཤས་ཀ་སང་བ་འཆར་བའ་ཚལ་

ཡང། བཞགས་གནས་དངས་ན་སང་རན་པ་ཆ་དཔལ་ག་བའའ་དབས་གནས་ལ།

དའ་གདངས་ན་དང་ཁང་བཉ་འབར་བའ་གཞལ་ཡས་དང་། ལ་བད་མག་ག་གཞལ་

ཡས་དང་། འག་བད་རའ་གཞལ་ཡས་ན་གནས་ཏ། ཐལ་འགར་ལས། ཙཏ་རན་

ཆན་གཞལ་ཡས་ས། །རན་ཆན་འདས་པ་ཟར་བརད་ས། །ཡ་ཤས་ལ་དང་ས་ལ་ས། །

རང་དང་ཤས་པའ་ར་ལ་ཡང་ལ། །ཐམས་ཅད་ལ་ལའ་རང་བཞན་ན། །ཞས་པ་དང།

ས་དང་ཙཏ་ར་ནང་ན། །མ་བཅས་དག་པའ་ཆས་ཉད་གནས། །ཞས་སགས་ར་ཆར་

གསངས་ས། །དའང་ང་བ་སར་གནས་པ་བམ་པའ་ས་ལ་བ། རང་བཞན་འད་ད་

གནས་པ་བམ་ནང་ག་མར་མ་ལ་བ། ཐགས་ར་འད་ཟར་ད་གནས་པ་ཉ་མའ་འད་ཟར་

ལ་བའ། །སང་གའ་འད་གསལ་ལས་ས་བཞར་གས་པས་ར་བཞ་ས། ཀ་ཏ་གསར་ག་

ར་ཆན་ནས་འད་གསལ་ག་སང་བ་འབང་བའ་རན་བད། དར་དཀར་སལ་མ་ནས་ཕ་

ཡལ་ལ་འཇག་པའ་རན་བད། ཕ་ལ་འཁལ་ནས་རང་འཆར་བའ་རན་བད། ཤལ་སག་

ཅན་ནས་རང་སང་བའ་རན་བད་ད། །སང་པ་རང་གལ་ན་ཚངས་བག་ལ་ཟག་པ་ས་ལ་

ག་རད་སའ་རན་བད་པ་དང་བསམས་ན་ནང་ར་ལ་ས་ཡ་ཤས་ལའ་འད་ཡན་ལ། རང་

བཞན་ད་གཞར་བད་པས་སན་མ་བཞའ་འཕལ་སན། འད་ཀ་ར་བཞ་ནས་འད་གསལ་

273

གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་པར་ཕ་བ།

དག་པའ་ཐག་ལ་ར་བས་ད་ལ་བརན་ནས་འད་གསལ་བསམ་པ་ས། དའང་ཀ་ཏ་

གསར་ག་ར་ཆན་ན་གཞའ་ཐག་ལ་བཟང་པ་ང་བ་རང་བཞན་ཐགས་ར་གསམ་ག་བདག་

ཉད་སང་ག་ལ་བརན་ནས་གནས་ས། །དར་དཀར་སལ་མ་ན་ལམ་ག་ཐག་ལ་བཟང་པ་

སན་མ་བཞ་དང་བཅས་པ་ཆའ་སན་མ་ས་གཡས་ནའ། །ཕ་ལ་འཁལ་ན་བཟང་པའ་ར་

མའ་ཐག་ལ་ཉམས་གང་འཕལ་ག་སང་བ་ས་ཚགས་པ་གཡན་ནའ། །ཤལ་སག་ཅན་ན་

ཚད་ཕབས་ཀ་སང་བའ་རན་ནང་གསལ་ཡ་ཤས་ཀ་འཆར་གཞར་གནས་ས། །སང་པ་

རང་གལ་ན་ར་ར་ལ་ག་རད་ཀ་ས་གནས་པའ། །ཡ་ཤས་ཀ་སང་བ་ཕར་གསལ་ད་ཁབ་

པའ་ས་ན་མག་གཉས་ཡན་ལ། དའང་མག་གཡས་ནས་རང་ཞག་སན་མ་དང་ཤས་རབ་

རང་བང་ག་སན་མ་གཉས་ཏ་ཇ་སད་མཁན་པའ་ཡ་ཤས་ཐབས་སང་བའ་རང་བཞན་ད་

འཆར་ལ། མག་གཡན་ནས་ཐག་ལ་སང་པའ་སན་མ་དང་དབངས་རམ་དག་ག་སན་མ་

གཉས་ཇ་ལར་མཁན་པའ་ཡ་ཤས་ཤས་རབ་སང་པའ་རང་བཞན་ད་འཆར་ཞང་། དའ་

དབས་ཚངས་པའ་བ་ག་ནས་རག་པ་རག་མད་ཀ་ས་ལ་ག་རད་ཐག་ལ་བརགས་མར་

སང་བའ། །ར་མཚན་ད་ལ་བས་ཕ་ནང་ག་ཡལ་ག་འབན་ལ་བརན། འདག་སངས་

གཟགས་སངས་རང་ག་གནད་རམས་བལམས་ཏ་འད་གསལ་ག་རལ་འབར་ལམ་ད་

བས་པས་འཁལ་བའ་སང་བ་ར་ལག་ས། ཀ་དག་གདང་མའ་གལ་ས་རན་པ་ཆ་གསང་

བའ་སགས་ས་འབད་མད་ད་སགས་ཤང་གལ་བར་འགར་བ་ན་ཆས་ཉད་ཀ་རང་བབས་

ལས་བང་བའ། །འཁར་བ་འགབ་བད་ར་རན་བསན་པ་སབས་བཞ་པའ་འགལ་པའ།།

ཐག་པའ་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་བསབ་པ་གསམ་ལགས་

པར་སན་པའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཅས་བ་བ་ལས་གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་

འཇག་རན་རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་དང་པའ་འགལ་པ་གབ་བ།། །།

274

གཉས་པ། འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

༡ སན་པ་ཉད་སན་བང་ཆབ་ཀ་ལམ་ད་ཇ་ལར་གཤགས་པའ་སབས།

ད་ལར་གདལ་ཞང་སད་བཅད་ཀ་འཇག་རན་དའ་ར་དང་བཅས་པ་ལགས་

པར་བཤད་ནས། ད་ཉད་འདལ་བད་ཀ་སན་པ་ཇ་ལར་འབན་པའ་རམ་པར་ཕ་བ་

ས་གནས་གཉས་པ་ལ་སབས་བཞ། བདག་ཅག་ག་སན་པ་བང་ཆབ་ལམ་ད་ཇ་ལར་

གཤགས་པའ་ཚལ། སངས་རས་པའ་ཚལ་ཐག་པ་ས་སའ་བཞད་པ། སལ་པའ་

སས་ཞང་འདར་མཛད་པ་བཅ་གཉས་བསན་པའ་ཚལ། འད་གསལ་ར་ར་ར་མའ་

ལགས་ཀ་ས་དང་ཞང་ཁམས་ཁད་པར་ད་དབ་བའ། །

དང་པ་ལ་ལ། སངས་རས་ས་ལས་བདག་ཅག་ག་སན་པ་ཁད་པར་ད་ཕ་བ།

དའ་རམ་ཐར་སམས་ས་བསན་པ། དང་པ་ཐགས་བསད་པའ་ཚལ། བར་ད་བང་

ཆབ་སད་པ་སད་ཚལ། ཞར་བང་དབང་པའ་རམ་པ་བསན་པའ། །

དང་པ་ན། འཇག་རན་འདན་པའ་རལ་བ་དཔག་མད་ལས། །བསལ་བཟང་

འདར་འབང་སངས་རས་སང་ག་དབས། །པད་དཀར་ལར་བསགས་མཉམ་མད་ཤཀའ་

རལ། །ཇ་སད་ནམ་མཁའ་ཁམས་མ་ཟད་པ་ད་སད་ད་གདལ་བའ་ཁམས་མ་ཟད་ལ།

ད་སད་སངས་རས་རམས་ཀ་ཐགས་ར་དང་སན་ལམ་ཕན་ལས་ཟད་པ་མ་མངའ་བས་

ཕགས་བཅའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་ཚད་མད་པ་རམས་ས་ཁ་ལ་སར་བའ་འདན་པ་མ་

མཆག་རལ་བ་ཞས་བ་བའ་མཚན་གས་བརད་པའ་ད་བཞན་གཤགས་པ་མའ་ཟ་བ་དང་

རན་ཆན་སང་པ་ལ་སགས་པ་བརད་ཀས་མ་ལང་བ་སན་ད་བན་ཅང་། ད་ལར་མངན་

275

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

པར་དགའ་བའ་འཇག་རན་ན་མ་འཁགས་པ་དང་། བད་བ་ཅན་ག་འཇག་རན་ན་འད་

དཔག་མད་དང་། པདའ་དཔལ་ག་འཇག་རན་ན་སངས་རས་དཔལ་བཟང་པ་ལ་སགས་

པ་ཚད་མད་ཅང་གངས་མད་པ་རམས་འཚ་ཞང་གཞས་ལ་ཆས་ཀང་སན་པར་མཛད་ད། །

མ་འངས་པ་ན་འཇག་རན་ག་ཁམས་རལ་བལ་ཡང་དག་བསགས་ཞས་བ་བར་ང་མཚར་

བའ་ད་བཞན་གཤགས་པ་མགན་པ་ཀན་ཏ་གཟགས་ལ་སགས་པ་དཔག་གས་མ་ལང་

ཞང་བསམ་ལས་འདས་པའ་འདན་པ་མ་ཡ་སང་ག་རམ་པར་འབན་པར་འགར་བ་ཡན་

ལ། ད་ལར་སངས་རས་བན་པའ་བསལ་པ་རམས་ན་སན་བསལ་དང་། མ་བན་པའ་

བསལ་པ་རམས་ན་མན་བསལ་ཞས་བ་ཞང་མན་བསལ་ན་ཤན་ཏ་མང་ལ་སན་བསལ་

དཀན་པ་ས། བསལ་པ་བཟང་པ་འད་འདས་པའ་འག་ཏ་མན་བསལ་བསལ་ཆན་དག་

ཏ་ར་ལ་འདས་པ་དང་སན་པ་ཆན་པ་ཞས་བ་བའ་སན་བསལ་ལ་སངས་རས་ཁ་བན། ད་

ནས་མན་བསལ་བརད་ཁ་འདས་ནས་སར་མ་ལ་བ་ཞས་བ་བའ་སན་བསལ་ལ་སངས་

རས་བརད་ཁ་འབན། ད་ནས་མན་བསལ་སམ་བར་འདས་ནས་ཡན་ཏན་བཀད་པ་

ཞས་བ་བའ་སན་བསལ་ལ་སངས་རས་བརད་ཁ་བཞ་སང་འབན་པར་མད་ས་བསལ་པ་

བཟང་པ་ལས་གསངས་པས་མཚན། གསང་རབ་རམས་ལས་མཐའ་ཡས་པ་འབང་བ་

ལས། བ་བག་པད་སང་མཐང་ག་བསལ་པ་བཟང་པ་འད་ལ་བར་ག་སངས་རས་ཞས་བ་

བ་གངས་ངས་མད་པ་ཁ་ཅག་ཀང་འབན་པར་བཞད་ལ། སངས་རས་སང་འབང་བའ་

གངས་ངས་ས་མཛད་པ་ན་ཐག་པ་ཆ་ཆང་ཐན་མང་ད་གགས་པ་དང་། སན་བང་ཆབ་ཀ་

སད་པའ་ཚ་ཐགས་བསད་སན་ལམ་ལན་ཅག་ཏ་ཚགས་པ་རམས་ཡན་ལ། དའང་ཐག་

དམན་པ་དག་འཇག་རན་འདའ་མར་འགབ་ཀ་ཚ་ལ་བརད་ཁ་ནས་བརའ་བར་ལ་སངས་

རས་བན་ཏ། ད་ལས་ས་བར་སམས་ཅན་རམས་ས་ཤས་ཆང་ཞང་ཆས་དན་ད་མ་གཉར་

བས་མ་འབན་ལ་བར་ལས་ཕ་ནའང་སགས་མ་ཧ་ཅང་ཤས་ཆ་བས་མ་འབན་ཞང་། ཡར་

276

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འཕལ་ལ་མ་དག་བ་ངང་གས་སང་བ་དང་དག་བའ་སབས་འཕལ་བས་འབན་མ་དགས་

ཞས་འདད་ཅང་། བསལ་པ་འདའ་ཚ་ལ་བཞ་ཁའ་དས་ས་སངས་རས་སང་ག་ཐག་མ་

འཁར་བ་འཇག །སམ་ཁ་ལ་གསར་ཐབ། ཉ་ཁ་ལ་འད་སང་། བར་པ་ལ་ཤཀ་ཐབ་པ།

བརད་ཁའ་དས་ས་བམས་པ་འབན་པ་སགས་སངས་རས་ར་རའ་ཡལ་དང་རགས་དང་

འད་དང་ཡབ་དང་ཡམ་དང་སས་དང་རམ་ག་པ་དང་ཤས་རབ་ཅན་དང་ར་འཕལ་ཅན་

ག་མཆག་དང་འཁར་དང་ས་ཚ་དང་བསན་པའ་གནས་ཚད་དང་ས་གདང་ས་དན་བཅ་

གསམ་དང་བཅས་མད་ས་བསལ་བཟང་ལས་ཞབ་པར་བསན་ཅང་། ཀན་ག་ཐ་མར་

སངས་རས་ད་དག་ག་ས་ཚ་ཕན་ལས་གཅག་ཏ་བསམས་པ་ད་བཞན་གཤགས་པ་མས་

པའམ་སང་མཛད་ཅས་བ་བའ་འཇག་རན་འདན་པ་འབན་པར་གསངས་པ་ལས། ད་

དག་ག་དབས་ན་སངས་རས་ཀན་གས་སངས་པའ་རད་དས་ཀ་གདལ་བ་བཟང་བའ་

སང་སབས་ལས་སས་ཀང་འགན་ཟ་མད་པས། ཨ་མ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་འད་ན་

པད་དཀར་པ་ལ་བའ་ཞས་རལ་བ་སས་དང་བཅས་པས་བསགས་ཤང་ཆད་ད་བརད་

པ་ན་བདག་ཅག་ག་སན་པ་མཉམ་མད་ཤཀའ་རལ་པ་འད་ཉད་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ན། ཐག་མར་ཐགས་བསད་བར་ད་སད་པ་སད། །ཐ་མར་མངན་

སངས་རས་ཏ་འག་དན་མཛད། །སན་པ་ཐགས་ར་ཅན་འད་ཉད་དན་དམ་པར་ཐག་

མ་མད་པའ་དས་ནས་མངན་པར་བང་ཆབ་ས་སངས་རས་དང་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་

རམ་པར་འཕལ་བས་འག་བའ་དན་དས་གསམ་ད་མཛད་པ་ལས། རད་པའ་དས་

ཀ་གདལ་བ་རམས་ཀ་དན་ད་ཐག་མར་བང་ཆབ་མཆག་ཏ་ཐགས་བསད། བར་ད་

གངས་མད་གསམ་ལ་སགས་པར་སད་པ་སད། ཐ་མལ་མ་ག་ད་ར་རའ་གདན་ལ་

མངན་པར་རགས་པར་འཚང་ར་བའ་ཚལ་བསན་ཏ་འདལ་བ་བཞའ་ཆ་འཕལ་ཆན་

པས་འག་བའ་དན་རན་ཆད་མད་པར་མཛད་ད། །ཞས་བ་བ་འད་ན་རམ་པར་ཐར་

277

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

པའ་མདར་བསན་ནམ་སམ་ཚག་ཏ་བཟང་བར་བའ། །

གསམ་པ་ལ་གཉས། ཐག་དམན་པའ་ལགས། ཐག་ཆན་ག་ལགས་ས། །

དང་པ་ན། ད་ཡང་ཐག་དམན་ལར་ན་འད་ལན་རལ། །གསམ་ལ་བརན་ནས་

དང་པར་ཐགས་མཆག་བསད། །ད་ནས་ཤཀ་ཐབ་ཆན་ཚངས་པའ་ལ། །མཐང་ནས་

ཐགས་བསད་གངས་མད་དང་པ་བརམ། །དའང་སན་པ་ཉད་ཀས་ཐགས་བསད་

པའ་ཚལ་ལ་ཐག་དམན་ཉན་ཐས་པ་རམས་ཀ་འདད་པ་ལར་ན། སན་འདས་པའ་

དས་ན་སན་པ་འད་རལ་པ་འད་ལན་ད་གར་པའ་ཚ། ར་མཚན་གསམ་ལ་བརན་ནས་

སན་པ་བན་སན་ལམ་བཏབ་ཅང་བ་ན་མད་པའ་བང་ཆབ་ཏ་ཐགས་མཆག་བསད་པར་

གསངས་ཏ། འདལ་བ་ལང་ལས་ཀན་དགའ་བས། །འཇག་རན་གཙ་བ་རམ་འདན་

པ། །ཐབ་པ་ཁད་ཀས་བང་ཆབ་ཐགས། །ཐག་མར་གང་ད་བསད་པ་དག །སལ་

ལན་ཆན་པས་བདག་ལ་གསང་། །ཞས་སགས་ཞས་པ་ན། སངས་རས་འདད་

ཆགས་བལ་ཐས་ཤང་། །གང་པ་དགས་པའ་ཤས་ཆན་དང་། །འཇག་རན་སག་

བསལ་གར་མཐང་ནས། །ངས་ན་བང་ཆབ་སམས་བསད་ད། །ཞས་སགས་བཀའ་

བསལ་པར་གསངས་པས་ས། །ད་ནས་སན་པ་འད་ཡངས་པའ་གང་ཁར་ད་ར་མཁན་

ཡངས་པའ་འད་ཅས་བ་བར་གར་པའ་ཚ་བཅམ་ལན་འདས་ཤཀ་ཐབ་པ་ཞས་བ་བ་

འཇག་རན་ད་བང་བ་དའ་ས་ལ་མར་དང་ཏལ་མར་གས་བགས་ཤང་བར་ཆའ་བཏང་

བ་སགས་གསལ་ཏ། བདག་ཀང་རབ་ཏ་སན་པ་འད་ཡས་ཤཀའ་རགས་སས་པ། །

ཡན་ཏན་རགས་དང་རས་དག་མཉམ་པའ་སངས་རས་ཉད་གར་ཅང་། །བདག་གས་

ཚངས་པའ་འཇག་རན་བར་ག་ཉམ་ཐག་འཆང་བ་ཡ། །ཕ་རལ་ཞ་བ་ར་ཆན་འཇགས་

པ་མད་པར་སལ་བར་ཤག །ཅས་སན་ལམ་བཏབ་ཅང་ཐགས་བསད། ཡང་གནས་

བརན་པ་རམས་ཀ་འདད་པ། སབས་བཅ་དཔལ་བཤས་གཉན་གས་འདས་བས་དང་

278

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འདས་མ་བས་རམ་པར་ངས་པའ་བསན་བཅས་ས་བཀད་པར། བཅམ་ལན་འདས་

ལག་པའ་ལ་ཞས་བ་བ་འཁར་ལས་སར་བ་མའ་བདག་པར་གར་པས། ཐག་མ་མད་

པའ་འཁར་བ་ར་སན་མ་མཐང་བ་སངས་རས་ཚངས་པའ་ལ་མཐང་བས་རམ་པ་འད་

ལ་བར་བདག་སངས་རས་ཉད་ད་གར་ཅག་ཅས་བསམ་པ་ཙམ་ག་མངན་པར་འདད་

ད། །ཞས་བཤད་ད་གང་ལར་རལ་བ་ད་དག་མཐང་ནས་ཐགས་བསད་ད་གངས་མད་

གསམ་ག་དང་པའ་འག་བརམ་པར་འདད་ད། །

གཉས་པ་ན། ཐག་ཆན་ལགས་ས་བམ་ཟ་ར་མཚའ་རལ། །རང་སས་རལ་

བ་རན་ཆན་སང་པ་ལ། །སག་ཆགས་བ་བ་ཁག་ཁག་འབམ་ཕག་གསམ། །བང་

ཆབ་འཛན་ད་བཅག་མཐར་རང་ཉད་ཀས། །རད་པའ་དས་བཟང་སན་ལམ་ལ་བར་

བཏབ། །ལང་བསན་ཐབ་ཅང་གཞན་ཡང་དམལ་མའ་གད། །དན་ཡད་མཐང་ལ་

བསད་སགས་ད་མར་གསངས། །ཐག་པ་ཆན་པའ་ས་སད་རམས་ལས་འབང་བའ་

ལགས་ས་བཤད་ན། སང་ར་པད་དཀར་ལས། སན་བང་བ་བསལ་པ་གངས་མད་

པ་གངའ་བ་མ་སད་འདས་པ་ན་སངས་རས་ཀ་ཞང་འདར་བསལ་པ་ཆན་པ་འཛན་

པ་ཞས་བ་བ་ཞག་བང་ས། བསལ་པ་ཆན་པ་ད་ལ་གང་བཞ་པའ་སངས་རས་ཀ་

ཞང་འདར་གང་བཞ་པའ་འཁར་ལས་སར་བའ་རལ་པ་རབས་ཀ་མ་ཁད་ཅས་བ་བ་

ཞག་བང་ང་། །དའ་མདན་ན་འདན་ག་གཙ་བ་བམ་ཟ་ར་མཚའ་རལ་ཞས་བ་བའ་

སས་ར་མཚའ་སང་པ་མངན་པར་སངས་རས་ནས་མཚན་རན་ཆན་སང་པར་གར་པ་

ད། རབས་ཀ་མ་ཁད་སས་སང་དང་བཅས་པའ་འབར་པ་བ་ན་མད་པས་མངན་པར་

མཆད་ཅང་། མཐར་བམ་ཟ་སར་པས་ཀང་ད་བཞན་ད་མཆད་ད། །ད་ནས་དས་

གཞན་ཞག་ན་བམ་ཟ་དས་ཛམའ་གང་པའ་མ་རམས་བསབ་པའ་གཞ་ལ་དང་བང་

ཆབ་ཀ་སམས་ལ་བཀད་ཅང་། རལ་པ་རབས་ཀ་མ་ཁད་དང་མག་མ་འཛམ་སགས་

279

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

སས་སང་བཅས་པ་བང་ཆབ་ཏ་སམས་ཡང་དག་པར་བསད་ད་བཅག་ག །ད་ནས་ད་

དག་གས་ལ་བདན་ད་ས་སའ་ཞང་ག་ཡན་ཏན་དག་བསམས་ནས་བཅམ་ལན་འདས་

ཀ་སན་སར་སམས་བསད་ཅང་ཞང་བཟང་ནས་སན་ལམ་བཏབ་པས། ད་བཞན་

གཤགས་པ་རན་ཆན་སང་པས་རབས་ཀ་མ་ཁད་ན་བད་བ་ཅན་ག་ཞང་ད་ཚ་དཔག་

མད་ད་འཚང་ར་བར་ལང་བསན། ད་བཞན་ད་སས་ཐ་བ་མག་མ་འཛམ་ན་སན་

རས་གཟགས་ས་མང་བཏགས་ནས་ཚ་དཔག་མད་སད་ལ་མ་ངན་ལས་འདས་པའ་ཐ་

རངས་ས་འད་ཟར་ཀན་འཕགས་དཔལ་བརགས་རལ་པར་འཚང་ར་བ་དང་། གཉས་

པ་ན་མཐ་ཆན་ཐབ་ས་རབ་ཏ་བརན་པ་ནར་བ་བརགས་པའ་རལ་པར། གསམ་པ་

དབང་པའ་ཚགས་འཇམ་དཔལ་ཏ་ཀན་ཏ་གཟགས་ནས། རལ་སས་དག་པ་སག་

མད་ན་མ་འཁགས་པ་ས་མངན་དགའ་ཞང་ད་མ་འཁགས་པར་འགར་བ་སགས་སང་ཚང་

བར་ལང་བསན་ཏ། །ད་ནས་ཁམས་ཀ་རལ་ཕན་དང་ར་མཚའ་རལ་ག་སས་དང་སབ་

མའ་ཚགས་ལ་སགས་པ་སག་ཆགས་བ་བ་དང་ཕར་མང་པ་ལང་བསན་ཅང་། འཇག་

རན་ག་ཁམས་མ་མཇད་ད་བསལ་པ་བཟང་པ་འད་ཉད་ལ། སར་མ་སང་འཁར་བ་

འཇག་ནས། སབས་ཆན་ཤགས་འཆང་མས་པའ་བར་ད་ལང་བསན་ཀང་ཁབ་འཇག་

རང་མ་གཏགས་པ་གཞན་གས་རད་པའ་དས་སངས་པས། རང་ཉད་ཀས་ལག་པར་

རད་པའ་དས་བཟང་ནས་སན་ལམ་བ་བར་བརམས་པ་ན་འཇག་རན་ག་ཁམས་རབ་

ཏ་གཡས་ཤང་ང་མཚར་ག་སང་བ་ད་མས་ཁབ་པར་གར་ཅང་། རང་ར་སགས་མ་ལ་

བད་བའ་འག་བ་རམས་སལ་བར་མཛད་པའ་སད་ད་སང་སབས་ཟ་མད་པའ་ཤགས་

བསད་ནས་སན་ལམ་ཆན་པ་ལ་བར་བཏབ་བ། །དའ་ཚ་རལ་བ་རན་ཆན་སང་པས་

བརན་འགས་སགས་ཡན་ཏན་དཔག་ཏ་མད་པའ་ས་ནས་བསགས་པ་ཆར་མཛད་

ཅང་ཕགས་བཅའ་སངས་རས་དང་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་ཀས་ཀང་བསགས་

280

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཤང་ཆད་ད་བརད་ནས། འཇག་རན་ག་ཁམས་མ་མཇད་ད་བསལ་པ་བཟང་པ་ལ་ས་

དགའ་ཚ་ལ་བར་ཉ་ཤ་ཐབ་པའ་ཚ། ད་བཞན་གཤགས་པ་ཤཀ་ཐབ་པ་ཞས་བ་བར་

ལང་བསན་པར་མཛད་ད། །ཞས་འབང་ང་། །གཞན་ཡང་སངས་རས་ཀ་དན་ལན་

བསབས་པའ་མད་ལས། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་དགའ་བའ་རལ་པས། བཅམ་

ལན་འདས་ལ་ཐག་མར་སམས་གང་ད་བསད་ཞས་པ་ལ། སན་ག་ཚ་མའ་ཤང་རའ་

དམལ་བར་དམལ་སང་ཨ་ཝང་སད་པའ་མའ་ཤང་ར་འདན་མཁན་ག་གད་ད་འཁངས་

པའ་ཚ། ཉད་ཀ་གགས་ཤག་སབས་ཆང་བས་ཤང་ར་འདན་མ་ནས་པ་ན། ཨ་ཝང་

གས་ལགས་མདང་ར་གསམ་པས་བསན་ཅང་། ལགས་ཐས་བརགས་ནས་ཁག་ཆར་

ཕབ་བ། །དར་སང་ར་མ་བཟད་པ་སས་པའ་རན་གས་བང་ཆབ་ཏ་ཐགས་བསད་

ནས། ཨ་ཝང་ལ་སང་རའ་སམས་ཅང་ཟད་སད་ཅག་པར་གསལ་བས། ད་ཁས་

ཏ་ལགས་ཀ་ར་གསམ་གཉའ་བར་བཙགས་པས་ཚ་འཕས་ཏ། བསལ་པ་བརད་ཀ་

སག་པ་བང་ནས་དམལ་བའ་གནས་ད་ལས་ཐར་བར་གར་པའ་ཚལ་རས་པར་འབང་བ་

དང་། ཕང་པ་གསམ་པའ་མད་ལས། ཇ་ལར་བཅམ་ལན་འདས་ད་བཞན་གཤགས་

པ་ཤཀ་ཐབ་པ་ཚང་དཔན་ག་བ་མངན་དགར་གར་པ་ན། བཅམ་ལན་འདས་ད་བཞན་

གཤགས་པ་མཛས་ཆན་ལ་བརན་ཏ། དང་པར་བང་ཆབ་ཏ་ཐགས་བསད་པ་ད་བཞན་

ད་ཞས་ཀང་གསངས་པ་དང་། ར་ཆར་རལ་པར། ཐག་མར་ཁད་ཀས་དན་ཡད་

མཐང་ལ་ས་ལའ་མ་ཏག་གས་ན་མཆད། །ཅས་ད་བཞན་གཤགས་པ་མངན་སམ་ད་

མཛད་ནས་ཐགས་བསད་པའ་ཐག་མ་ད་བཞན་གཤགས་པ་དན་ཡད་མཐང་ག་དང་

ད་ཡན་པར་ཡང་གསངས་ས། །ད་ལར་ཐག་མར་ཐགས་བསད་ཚལ་ཐག་པ་ཆ་ཆང་

ག་ཁད་པར་དང་། ཐག་ཆན་ཉད་ལའང་མད་རམས་ས་མ་འད་བ་ད་མར་འབང་བ་

རམས་ན་གདལ་བའ་དས་སབས་བསམ་པའ་ཁད་པར་དང་། སན་འཇག་དན་དམ་

281

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

ག་ཐགས་བསད་པའ་ཁད་པར་སགས་དགངས་གཞ་མང་པས་ཐ་དད་ད་གསངས་པར་

མངན་པས། ཐགས་བསད་ཀ་ཐག་མ་འད་ཁ་ནའ་ཞས་ཕགས་གཅག་ཏ་མངན་པར་

ཞན་ཅང་ག་རམ་དཀགས་ཆར་བསགས་པ་ལ་ན་སང་པ་མད་ད། །

བཞ་པ་ལའང་གཉས། ཐག་དམན་ག་ལགས་དང་། ཐག་ཆན་ག་ལགས་ས། །

དང་པ་ན། བ་སས་གངས་མད་གསམ་གས་མཐར་ཕན་འདད། །ད་ལ་འདལ་

མཛད་འཇག་མཚམས་འད་མན་གཉས། །བར་ད་བང་ཆབ་ཀ་སད་པ་སད་པའ་ཚལ་

ན། འདལ་བ་ལང་ལས། སངས་རས་ཤཀ་ཐབ་པ་ནས། །འདན་པ་ཡལ་འཁར་སང་

ག་བར། །དའ་བར་བདན་ཁ་ལ་སང་ག །སངས་རས་རམས་ན་ངས་མཆད་ད། །

གངས་མད་གཅག་ག་གནས་པ་ཡས། །རལ་བ་ངས་ན་མཆད་བས་ཏ། །ཞས་དང་།

སངས་རས་མར་མ་མཛད་ནས་ན། །དབང་པའ་རལ་མཚན་ཐབ་པའ་བར། །བདན་

ཁ་དག་སང་དག་ག་ན། །སངས་རས་རམས་ན་ང་ཡས་མཆད། །གངས་མད་གཉས་པ་

ཚང་བར་ན། །ཞས་དང་། སངས་རས་ལགས་མཛད་ནས་བཟང་ས། །སངས་རས་

འད་སང་བར་དག་ཏ། །བདན་ཁ་བདན་སང་ང་ཡས་མཆད། །གངས་མད་གསམ་

པ་ད་ལ་ན། །ཞས་གསངས་པ་དང་། མཛད་ལས། རམ་གཟགས་མར་མ་རན་ཆན་

གཙག །གངས་མད་གསམ་ག་ཐ་མར་བང་། །དང་པ་ཤཀ་ཐབ་པ་ཡན། །ཞས་

བཤད་པ་ལས། བ་བག་ཏ་ས་བ་རམས་སན་པས་བསལ་པ་གངས་མད་གསམ་གས་

ལམ་བགད་པར་འདད་ཅང་། འདའ་ལགས་ཀ་གངས་མད་བརམ་པའ་ཐག་

མའང་། ཉད་ཀས་ད་བཞན་གཤགས་པ་ལ་མངན་སམ་ད་བསན་ཅང་ཐགས་བསད་པ་

ནས་བརམ་པར་གསལ་ལ། །དས་ན་གངས་མད་གསམ་ལ་ཤཀ་ཐབ་པ་ནས་བརམས་

ཏ་སངས་རས་འད་སངས་ཀ་བར་ད། ད་བཞན་གཤགས་པ་འབམ་ཕག་གཉས་དང་

ཁ་ཕག་གསམ་ལ་བསན་བཀར་མཛད་ད་ཚགས་བསགས་པ་ཡན་ཅང་། མཛད་ཀ་

282

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལགས་ད་ལར་ན་ཤཀ་ཐབ་པ་ནས་རན་ཆན་གཙག་ཏར་ག་བར་གས་གངས་མད་དང་

པ། ད་ནས་མར་མ་མཛད་ཀ་བར་གངས་མད་གཉས་པ། ད་ནས་རམ་གཟགས་ཀ་

བར་གསམ་པ་འདས་ཤང་། ཀན་ལ་ཐམས་ཅད་སང་ར་ཡས། །སན་པར་བས་པས་

སན་པ་རགས། །ཆགས་བཅས་ཡན་ལག་བཅད་ཀང་ན། །མ་འཁགས་བཟད་དང་

ཚལ་ཁམས་ཀ། །སར་རལ་བསད་པས་བརན་འགས་ཀ། །ཞས་པས་དའ་ཚ་ཕར་

ཕན་དང་པ་གསམ་རགས་པར་མཛད་ད། ད་ནས་ཕག་ཅག་ཏ་ད་བཞན་གཤགས་པ་

སར་རལ་གཟ་བརད་ཀ་དབངས་ས་སམས་པར་ཞགས་པ་མཐང་ཞང་། ཤན་ཏ་དད་

པས་རང་པ་ཡ་གཅག་གས་འགང་བའ་བརན་འགས་ཀས་ཉན་ཞག་བདན་ད། སས་

བ་ཁ་མཆག་ཁད་འདའ་དག་སང་ཆན་པ་གཞན་དག་ལ་ཡལ་ས་ལ་མད། །འཇག་རན་

འད་ནའང་ཡད་པ་མ་ཡན་རམ་ཐས་བ་ཡ་གནས་ནའང་ཡད་མ་ཡན། །ལ་ཡ་ཕ་བང་

གནས་མཆག་དག་ནའང་ཡད་མན་ཕགས་སམ་ཕགས་མཚམས་དག་ནའང་མད། །ར་

དང་ནགས་ས་བཅས་པའ་ས་སང་རས་པར་ཀན་ཏ་ཡལ་གཅག་ག་ལ་ཡད། །ཅས་པའ་

ཚགས་བཅད་ཀས་བསད་པས་བརན་འགས་རགས་ཤང་ཚགས་བཟམས་ནས་བསལ་

པ་དག་བཅ་ར་གཅག་ཏ་མཚན་བཟང་ག་ལས་བསབས་ཏ་དགའ་ལན་ག་གནས་ས་

ད་ཉད་ཀ་ཚ་ཚད་དང་མཚངས་པར་བཞགས་པ་སགས་ས་ཇ་བཞན་པར་འདད་ལ།

ད་ལར་འདལ་མཛད་ཀ་འཇག་མཚམས་ཅང་ཟད་འད་མན་གཉས་ས་བང་བ་ལས།

མཛད་ལགས་ན་གཞ་ཐམས་ཅད་ཡད་པར་ས་བ་ལས་ཁ་ཆ་བ་སའ་འདད་པ་དངས་

ཡན་ལ། ལང་ལས་བང་བ་ན། འཕགས་ཡལ་ད་ས་པ་རམས་འདན་ཚལ་ཐ་དད་ད་ཡད་

པས་ས་པ་གཞན་ག་ཀག་ཚལ་ཞག་དང་འདས་པར་མངན་ན། །གནས་བརན་པ་རམས་

སན་སམས་གངས་མད་བདན། །ད་ནས་གངས་མད་དག་ར་སད་པ་སད། །བཞ་ཡས་

ས་གསམ་སད་ལ་འགས་པར་མཛད། །འབམ་གས་ལས་ཕན་རགས་ནས་འཚང་

283

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

རར་འདད། །ར་བའ་ས་པ་བཞ་ལས་གནས་བརན་པའ་ལགས་ན་སངས་རས་ཚངས་

པའ་ལ་ལ་ཐག་མར་ཐགས་བསད་པ་ནས་བརམས་ཏ་བསལ་པ་གངས་མད་བདན་ད་

སངས་རས་ཆག་འབམ་ལ་ཁ་ལ་སང་མཉས་པར་བས་ཤང་བང་ཆབ་ལ་སན་པ་ཙམ་

མཛད་ད། །ད་ནས་བསལ་པ་གངས་མད་དགར་སངས་རས་སམ་འབམ་བརད་ཁ་

བདན་སང་མཆད་ཅང་བང་ཆབ་ཀ་སད་པ་སད། སམས་དང་ངག་གས་སན་ལམ་

མཛད་ད། །ད་ནས་གངས་མད་བཞས་སངས་རས་བཅ་གཉས་མཆད་ནས་ས་གསམ་

གས་བང་ཆབ་ཀ་སད་པ་ལ་འགས་པར་མཛད་ཅང་། ད་ནས་བསལ་པ་འབམ་ཕག་

གཅག་གས་སངས་རས་བཅ་ལ་མཉས་པར་བས་ཏ་ས་གསམ་གས་བང་ཆབ་སད་པའ་

ལས་ཕན་ཐམས་ཅད་རགས་པར་མཛད་ནས་སངས་རས་ས་ཞས་འདད་ད། །ཕལ་

ཆན་ས་པས་བཅ་ནས་སམ་ཅའ་བར། །གངས་མད་ཅ་རགས་ཚགས་གསག་དགས་

པར་བཞད། །ཕལ་ཆན་ས་པས་སངས་རས་རམས་གངས་མད་བཅ་ཡན་སམ་ཅ་མན་

ལས་གང་ཡང་རང་བ་ཞག་གས་ཚགས་བསག་དགས་པར་འདད་ཀང་། སན་པ་འད་

ཅ་ཙམ་གས་ལམ་བགད་པ་གསལ་ཀ་ཡད་པའ་གཞང་མ་མཐང་ང་། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། གངས་ཀ་རམ་གངས་དང་ད་དག་ག་དགངས་གཞ་དང་

དགས་པ་བསན་པ། སད་པ་སད་ཚལ་དངས། སད་བའ་ཆས་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ཐག་ཆན་ལ་ཡང་གསམ་དང་ས་གསམ་དང་། །ད་མར་བཞད་

རམས་གངས་གནས་བགང་ཚལ་དང་། །རམ་པའ་ཐག་མ་སན་སམས་ཚགས་ལམ་

ཆ། །དང་པའ་ས་ནས་འཛན་སགས་དགངས་པའ་གཞ། །རད་དཀའ་བསན་དང་

སད་ལག་སང་བ་དང་། །དས་ཀང་བསམ་མ་ཁབ་བསན་དགས་པའ་དབང་། །ཐག་

པ་ཆན་པའ་ལགས་ལའང་མད་རད་ཕལ་ཆ་བ་ཞག་ལས་གངས་མད་གསམ་ད་ཚགས་

བསགས་ཤང་ལམ་བགད་པར་གསངས་ཏ། དའང་ར་བཙན་མ་ཕམ་པས། ས་ན་

284

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དང་པ་ཡན་པར་འདད། །འད་ན་བསལ་པ་དཔག་མད་ཀས། །ཞས་དང་། གངས་

མད་གཉས་ན་རགས་པ་ཡས། །སམ་པའ་ལམ་ན་ཚར་ཕན་ཏ། །ཞས་སགས་དང་།

ད་དང་མཐན་པར་འཇགས་མད་ཞབས་ཀས། ད་ལར་བསལ་པ་གངས་མད་པ་དང་

པས་ཚགས་ཀ་ས་ནས་བརམས་ནས་ས་དང་པའ་བར་རགས་པར་བད་ད། །གཉས་

པས་ན་ད་མ་མད་པ་ལ་སགས་པ་དག་ག །གསམ་པས་ན་མ་གཡ་བའ་ས་ནས་

བརམས་ཏ་སངས་རས་ཀ་ས་ཡ་བར་ར་ཞས་མད་ལས་ས། །ཞས་བཤད་ད། །ཚག་

ལ་ཉར་གཉས་བར། འད་ན་བཅམ་ལན་འདས་བསལ་པ་གངས་མད་པ་གསམ་

མམ་བདན་ད་བར་ཆད་མད་པའ་ཚལ་གས་བརན་པ་ཞས་འབང་ཞང་། མད་ར་ཆར་

རལ་པ་ལས་ཀང་། བསལ་པ་གངས་མད་པ་བདན་ད་དག་བའ་ར་བ་ཡང་དག་པར་

བསབས་པ། ཞས་གསངས་པ་དང་། ཨ་བ་ཡ་དང་སབས་བཅ་དཔལ་བཤས་ཀས།

འད་ལར་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཚགས་ཀ་ཀན་ཏ་རགས་པ་ན་བསལ་པ་གངས་མད་

གཅག་འདའ་བར་འགར་ར། །དའ་རས་ས་མས་པས་སད་པའ་ས་ཡངས་ས་རགས་

པར་འགར་བ་ན་བསལ་པ་གངས་མད་གཉས་འདའ། །དའ་རས་ས་ས་དང་པ་རབ་

ཏ་དགའ་བ་ནས་བཟང་ས་ས་བཅ་པ་ཆས་ཀ་སན་གས་ཇ་སད་ད་ས་སར་བསལ་པ་

གངས་མད་གསམ་གས་རགས་པར་བས་ཏ། སངས་རས་ཀ་ས་ཀན་ཏ་བཟང་པ་

སབ་པར་བད་པར་འགར་ར། །ད་ལར་བསལ་པ་གངས་མད་སམ་ཅ་ར་གསམ་གས་

སངས་རས་ཉད་ཐབ་བ་ཞས་ཟར་ར་ཞས་ན་ཡམ་ཙམ་ད་བཀད་པ་དང་། དཀན་

མཆག་སན་ག་མདར། ད་བཞན་གཤགས་པ་ན་བསལ་པ་གངས་མད་པ་ད་མས་

ཡང་དག་པར་བསབས་པ་ཡན་ཏ། རགས་ཀ་བ། ད་བཞན་གཤགས་པ་ན་དཔག་

པ་དང་། བསམ་པ་དང་། བརག་པར་མ་ནས་ས། །ཞས་གསངས་པ་སགས་བཞད་

པ་མང་པ་བང་བ་ད་དག་ག་ཁ་ཅག་གངས་ཀ་གནས་བགང་ཚལ་ཐ་དད་པ་ལའང་

285

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

དགངས་པ་ས། བང་ས་ལས། བསལ་ཆན་ར་ལ་ལ་ཟ་ཞག་དས་སད་ཅག་སགས་

གངས་མད་པས་གངས་མད་ད་བཏགས་པའ་ཕགས་གཅག་དང་། བསལ་ཆན་ཉད་

བགང་བ་ལས་འདས་པ་ལ་གངས་མད་ད་བཏགས་པའ་ཕགས་གཅག་ས་རམ་གཞག་

གཉས་གསངས་པ་དང་། འཕགས་པ་གནས་བརན་པ་དག་གས། གངས་ཀ་གནས་

ལ་བཅ་ར་ལ་ལ་གངས་མད་ཆང་ང་། ད་གངས་གནས་གཅག་ཏ་བརས་པའ་ལ་བཅ་

ར་ལའ་བར་ད་བསས་པ་གངས་མད་ཆན་པར་འདད་པ་དང་། མཛད་གཞང་འགལ་

དང་མཐན་པར་ཨ་བ་ཡ་སགས་མཁས་པ་མང་པས་གངས་ཀ་གནས་དག་ཅ་པའ་

གངས་མད་ཉད་བཤད་ཅང་། ར་རལ་དང་ཕལ་ཆན་སགས་ལས་འཕགས་པ་རམས་

ཀ་སད་ཡལ་ད་གར་པའ་གངས་ཀ་རམ་གཞག་ཤན་ཏ་ར་ཆན་པ་དག་ཀང་བསན་

པས། གངས་ཀ་ཚལ་འད་ལ་བ་མང་པ་དག་ལ་ས་སར་དགངས་ཏ་གསངས་པ་དང་།

གངས་མད་རམ་པའ་ཐག་མའང་ཐག་མའ་སན་སམས་ནས་བགང་བར་གསངས་པ་

དང་། ཐག་བསས་ལས། བཟང་དང་སན་པའ་སབས་ཅན་དང་། །སམས་བརན་

ཁད་པར་འག་བ་ཡ། །བང་ཆབ་སམས་དཔའ་གངས་མད་གསམ། །ཀན་ཏ་རམ་

པར་མཛད་པ་ཡན། །ཞས་ཚགས་ལམ་ཆན་པ་ནས་རམ་པར་གསལ་ཞང་། དཀན་

མཆག་སན་ལས། དན་དམ་བང་ཆབ་ཀ་སམས་ཇ་ལ་བ་བཞན་ཐག་མར་མངན་ད་

གསལ་བར་མཛད་པས་དང་པ་ཐབ་པ་ནས་བགང་བར་གསངས་པ་སགས་དགངས་པའ་

གཞ་ས་ཚགས་པ་དང་། སབས་འགར་བསད་ནམས་དང་ཡ་ཤས་ཀ་ཚགས་ཤན་ཏ་ར་

ཆན་པ་བསན་པས་སངས་རས་འབང་བ་རད་དཀའ་བའ་ཕར་དས་རང་པར་གསངས་པ་

དང་། འགའ་ཞག་དས་སད་ལག་པར་འགར་ཞང་བང་ཆབ་མཆག་ལ་མ་འཇག་པ་དག་

ཀང་ཡད་པས་ད་རམས་གཞག་པའ་ཕར་དས་ཐང་ངར་གསངས་པ་དང་། དན་དམ་པར་

གངས་དང་བགང་བ་སགས་རང་བཞན་གས་དབན་ཞང་། དས་གཅག་ལ་དས་ད་མ་མ་

286

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འགལ་བ་དང་། ད་མ་ལའང་གཅག་ཏ་སད་པ་སགས་བསམ་གས་མ་ཁབ་པའ་ད་ཁ་

ན་ཉད་སན་པའ་ཕར་ཡང་མ་ངས་པར་གསངས་པ་སགས་དགས་པའ་དབང་ད་མས་

འཐད་པར་གབ་པའ་ཕར་འགལ་དར་མ་བཟང་ང་། །

གཉས་པ་ན། ཡངས་གགས་ཚགས་ཀ་ལམ་ནས་དང་པའ་བར། །གངས་

མད་གཅག་དང་གཉས་པས་ས་དག་བགད། །གསམ་པས་མ་གཡ་བ་ནས་བཅ་

གཅག་བར། །ས་ས་སབ་ལམ་གས་བསས་ཚགས་གཉས་བསབས། །ད་ལར་

གངས་མད་དང་བང་ཆབ་སད་པའ་ཚལ་ར་ཆ་ཆང་ཅ་རགས་འབང་བ་ལས། ཡངས་

ས་གགས་པའ་དབང་ད་བས་ན་རལ་པའ ་བ་གཞན་ན་བརན་འགས་སད་ད་གར་

ཅང་སངས་རས་ཕང་པ་ཆན་པ་བསན་བཀར་བ་ནས་བཟང་ས་བསལ་པ་གངས་མད་

གཅག་ཚགས་བསགས་པས་ཚགས་ཀ་ལམ་ནས་ས་དང་པའ་བར་དང་། ད་ནས་ཚང་

དཔན་ཤས་རབ་བཟང་ད་གར་ཅང་སངས་རས་དཀན་མཆག་ཡན་ལག་བསན་བཀར་

བ་ནས་བཟང་ས་གངས་མད་གཉས་པས་ས་གཉས་པ་ནས་བདན་པའ་བར་ག་ས་དག་

བགད། ད་ནས་བམ་ཟའ་ཁའ་ཆས་ཀ་སན་ད་གར་ཅང་སངས་རས་མར་མ་མཛད་

བསན་བཀར་བ་ནས་བཟང་ས་གངས་མད་གསམ་པས་ས་བརད་པ་མ་གཡ་བ་ནས་

བཅ་གཅག་ཀན་ཏ་འད་ཀ་བར་བགད་ཅང་། ད་དག་ལས་ཚགས་སར་ན་ས་སའ་

ས་བའ་ས་དང་ས་དང་པ་ཡན་ཆད་འཕགས་པ་སབ་ལམ་པའ་རད་ཀས་བསས་ཤང་

བསད་ནམས་དང་ཡ་ཤས་ཀ་ཚགས་གཉས་བསབས་པར་མཛད་ད། །འགའ་ཞག་

དབང་བརལ་དད་ཅན་བཅ་དག་ས། །བརན་འགས་འབང་པ་འབམ་ལག་གངས་མད་

བརད། །དབང་རན་ཤས་རབ་ཅན་ན་གངས་མད་བཞས། །བགད་ཅང་སན་པ་ཉད་

ན་ཕ་མ་དང་། །ད་ཡང་བརན་འགས་དག་པས་མར་བར་བཤད། །སར་བང་སམས་

རམས་ཀས་ལམ་བགད་པའ་ཡན་ལ་མཁས་པ་འགའ་ཞག་གང་ཟག་ག་དབང་གས་

287

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

དབང་བརལ་དད་པ་ཅན་གངས་མད་བཅ་དག །འབང་བརན་འགས་ཅན་འབམ་

ལག་པའ་གངས་མད་བརད། དབང་རན་ཤས་རབ་ཅན་གངས་མད་བཞ་རམས་ཀས་

བགད་ཅང་། བདག་ཅག་ག་སན་པ་ན་ཕ་མ་དང་། ད་ལའང་བརན་འགས་དག་པའ་

ཁད་པར་གས་གངས་མད་གསམ་ལག་ཙམ་ཞག་གས་ལམ་རགས་པར་འཆད་པའང་

ཡད་ད། །

གསམ་པ་ན། འག་སན་ཞང་སང་ཕར་ཕན་དག་གས་བགད། །ཡང་ན་ཐག་

པ་མཆག་དམན་གཉས་ཀ་ལ། །མས་རམས་འདན་དང་འདལ་ཕར་སད་པ་བཞ། །

མ་ཟད་བརད་ཅ་ལ་སགས་མཐར་ཕན་མཛད། །འ་ན་བསལ་པ་བགང་བ་ལས་

འདས་པར་བང་ཆབ་སམས་དཔས་སད་པར་བ་བའ་ཆས་ད་གང་ཞ་ན། སད་པ་ལས།

བདག་ཉད་ཆན་པ་སམས་ཅན་ཡངས་ས་སན་བ་དང་། །ཞང་སང་ཕ་རལ་ཕན་རགས་

དན་བད་ཁ་ནར་ཟད། །ཅས་གསངས་པ་ལར། སམས་ཅན་ཡངས་ས་སན་པར་

མཛད་པ་དང་། སངས་རས་ཀ་ཞང་སང་བ་དང་། ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་དག་རགས་པར་

མཛད་པ་ས་རམ་པ་གསམ་མམ། ཡང་ན། མད་ས་རན་ལས། ལས་ཅན་ཐག་པ་

ཆན་པ་དང་། །ཐག་པ་དམན་ལ་ཆས་པ་དང་། །གཉས་པ་འདན་པར་བ་བ་དང་། །

གདལ་བའ་ཞང་ན་བརན་རམས་ཀ། །སད་པ་བཞ་པ། ཞས་བཤད་པ་ལར། ཐག་

ཆན་ལ་མས་པ་རམས་ཀ་ཕར་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་བཅའ་སད་པ། ཐག་དམན་ལ་མས་

པ་རམས་ཀ་ཕར་བང་ཕགས་ས་བདན་ག་སད་པ། གཉག་ལ་མས་པ་རམས་མཐས་

འདན་པར་བ་བའ་ཕར་མངན་པར་ཤས་པའ་སད་པ། ཐམས་ཅད་གདལ་བའ་ཕར་

སམས་ཅན་སན་པའ་སད་པ་ས་རམ་པ་བཞའམ། བ་གས་མ་ཟད་པས་ཞས་པའ་

མད་ལས་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་ཀ་མ་ཟད་པ་བརད་ཅ་གསངས་པ་རམས་ཏ།

སམས་བསད་པ་མ་ཟད་པ་དང་། བསམ་པ་དང་། སར་བ་དང་། ལག་པའ་བསམ་

288

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པ་དང་། ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་དག་དང་། ཚད་མད་བཞ་དང་། མངན་ཤས་ལ་དང་།

བས་བ་བཞ་དང་། ས་ས་ཡང་དག་པ་རག་པ་བཞ་དང་། རན་པ་བཞ་དང་། ཚགས་

གཉས་དང་། བང་ཕགས་ས་བདན་དང་། ཞ་ལག་གཉས་དང་། གཟངས་སབས་

གཉས། ཆས་ཀ་མད་བཞ་དང་། བགད་པ་གཅག་དང་། ཐབས་ལ་མཁས་པ་མ་

ཟད་པ་རམས་དང་། གཞན་ཡང་བཟང་པ་སད་པ་ཚད་མད་པས་སངས་རས་ཀ་ཡན་

ཏན་བསམ་བརད་ཀ་ཡལ་ལས་འདས་པ་ཐབ་ཅང་མཐར་ཕན་པར་མཛད་ད། །

ལ་པ་ཞར་བང་ན། སམས་མཆག་ཐག་མར་བསད་དང་ས་དང་པ། །བརད་པའ་

སབས་ནས་ཕར་མ་ལག་པ་གསམ། །དབང་པའ་ཁད་ཡན་ཐབ་མཆག་དང་པའ། །

བང་ཆབ་སམས་དཔའ་དབང་རན་སམས་མཆག་དང་པར་བསད་པ་ཙམ་གས་ཕར་

མ་ལག་པ་དང་། དབང་འབང་ས་དང་པའ་སབས་དང་། དབང་བརལ་ས་བརད་

པའ་སབས་ནས་ཕར་མ་ལག་པ་གསམ། ཤན་ཏ་བརལ་པས་དག་པའ་སབས་སའང་

བཤད་ད་ད་དག་ཀང་གང་སས་ལར་དབང་པའ་ཁད་པར་ཡན་ཅང་། བདག་ཅག་ག་

སན་པ་ཐབ་མཆག་དན་ཀན་གབ་པ་འད་ན་དང་པ་ཡན་ཏ་བམ་ཟ་ར་མཚའ་རལ་ག་ཚ་

ཐགས་དང་པ་བསད་པ་ཉད་ནས་ཕར་མ་ལག་པའམ། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་སན་

མད་པ་ལ་ཞགས་པར་དབ་མ་པ་ཆས་བཤས་ཀ་ཤར་ཊཀ་ཏ་གསལ་ལ། །སན་པ་ཉད་

སན་བང་ཆབ་ཀ་ལམ་ད་ཇ་ལར་གཤགས་པ་སབས་དང་པའ་འགལ་པའ།། །།

༢ སན་པ་མངན་པར་རགས་པར་འཚང་ར་བའ་བཞད་པ་

ཐ་དད་པའ་སབས།

སབས་གཉས་པ་ད་བཞན་གཤགས་པ་འཚང་ར་བའ་ཚལ་བཤད་པ་ལ་གཉས།

མདར་བསན། རས་བཤད་ད། །

289

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

དང་པ་ན། བད་གཤགས་འཚང་རའ་ཚལ་ལ་ལགས་གསམ་ས། །བདག་ཅག་

ག་སན་མཆག་བད་བར་གཤགས་པ་ཉད་མངན་པར་རགས་པར་འཚང་ར་བའ་ཚལ་

ལའང་ཐག་དམན་ཐག་ཆན་གསང་སགས་ཀ་ས་སད་ལས་འབང་བའ་ལགས་སལ་

གསམ་ཡད་ད། །ས་ཞས་པ་ལག་བཅས་ཀ་སས་མཚམས་སར་བའ། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། ཐག་དམན་ཉན་ཐས་ཀ་འདད་པ། ཐག་པ་ཆན་པ་བ་

རམས་ཀ་བཞད་པ། གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པའ་ཚལ་ལས་འབང་བའ། །

དང་པ་ན། ཉན་ཐས་པ་རམས་གངས་མད་གསམ་ག་མཐར། །བསལ་པ་བར་

ཡས་མཚན་དཔའ་ར་བསབས་ཏ། །དགའ་ལན་གནས་འཁངས་མཛད་པ་བཅ་གཉས་

བསན། །ཚགས་ལམ་ཆན་པའ་རན་ལ་རར་གདན་ད། །བཞགས་པ་ཚན་ཆད་ས་ས་

འཆང་ལན་ཏ། །སན་ཐག་གཅག་ལ་ལམ་བཞ་མཐར་ཕན་མཛད། །ཟད་དང་མ་ས་

ཤས་པས་སངས་རས་འདད། །ད་ལ་ཉན་ཐས་པ་རམས་ཀས་གང་ད་སས་པ་ལར་

གངས་མད་གསམ་ད་ཚགས་བསགས་པའ་མཐར་སངས་རས་སར་རལ་ལ་ཚགས་

བཅད་གཅག་གས་ཞག་བདན་བར་མ་ཆད་ད་བསད་པས་བསལ་པ་དགའ་ཚགས་

འདམས། ད་ནས་བསལ་པ་འདའ་སངས་རས་འད་སངས་བསན་བཀར་བ་ཡན་ཆད་

ལ་བསལ་པ་དག་བཅ་ག་གཅག་ས་བསལ་ཆན་བརར་མཚན་དཔའ་ར་བསབས་ནས་

དགའ་ལན་ག་གནས་ས་ལའ་བ་དམ་པ་ཏག་དཀར་པར་ས་འཁངས་ཤང་། ད་ནས་

དགའ་ལན་ག་གནས་ནས་འཕ་བ་སགས་མཛད་པ་བཅ་གཉས་བསན་པ་ས། དའང་

སད་པ་ཐ་མ་པ་རལ་བ་དན་གབ་ཀ་དས་གངས་མད་གསམ་གས་ཚགས་རགས་ཀང་

ཚགས་ལམ་ཆན་པའ་རན་ཙམ་ཡན་ཅང་། ད་ནས་ར་རའ་གདན་ལ་བཞགས་པ་

ཚན་ཆད་ས་སའ་ས་བ་འཆང་བ་ཀན་ལན་ཡན་ལ། བང་ཆབ་ཀ་ཤང་དང་ད་སད་ལ་

བདད་དཔང་བ་བ་ཕག་ས་བདན་བཏལ། སན་ཐག་གཅག་ད་ཁ་ནར་བདན་བཞ་མ་

290

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རག་སགས་བཅ་དག་རགས་པའ་ལམ་གས་སར་མཐང་སམ་པ་མ་སབ་པའ་བར་ལམ་

བཞ་མཐར་ཕན་པར་མཛད་ཅང་། ཟད་པ་དང་མ་ས་བ་ཤས་པས་སངས་རས་པ་དང་།

དའ་སན་ད་རང་འཕར་སས་དང་ལག་སད་ལས་འཇག་རན་པའ་བསམ་གཏན་ག་མན་

ངག་བངས་ཏ་སད་རའ་སམས་འཇག་མན་ཆད་ལ་འདད་ཆགས་དང་བལ་ཟན་པའ་

ཆགས་བལ་སན་སང་ག་སངས་རས་ཡན་པར་འདད་ད། །

གཉས་པ་ན། ཐག་ཆན་ཁ་ཅག་ཕལ་ཆར་མཐན་པར་ས། །ཐག་ཆན་ཐན་

མང་བ་ཁ་ཅག་གས་ཀང་ས་ལམ་ག་ཁད་པར་ཅང་ཟད་མ་གཏགས་གང་སས་ཉན་

ཐས་ཀ་ལགས་ད་དང་ཕལ་ཆར་མཐན་པར་ས་བ་ཡད་ད་ཡན་ཏན་ཡངས་ས་བཀད་

པའ་མད་ལས། ངས་བ་ན་མད་པའ་བང་ཆབ་ཏ་སམས་དང་པ་བསད་པ་ནས་བཟང་

ས། བསལ་པ་ཆན་པ་གངས་མད་པ་གསམ་ད་བརན་པ་ཆན་པས་ཚགས་བསགས་

ཤང་། ཚ་ལ་བར་པའ་ཚ་སམས་ཅན་ལང་བ་འདན་པ་མད་པ་རམས་ལ་གཟགས་

ཏ། ཛམའ་གང་འད་ཉད་ད་སངས་རས་ཏ་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པ་

ཡངས་ས་བསར་ར། །ཞས་པས་ས། །གཞན་ད་བསལ་པ་དཔག་མད་སན་རལ་

ནས། །དབང་པའ་ཏག་སགས་རལ་བར་གར་པར་གསངས། །གཞན་ད་ངས་པའ་

དན་ཁ་ནའ་དབང་ད་བས་ན་བསལ་པ་དཔག་ཏ་མད་པའ་གང་ད་མངན་པར་རགས་

པར་སངས་རས་ཟན་པ་ཡན་ཏ། ཡབ་སས་མཇལ་བའ་མདར། སན་འདས་པའ་

དས་བསལ་པ་དཔག་ཏ་མད་པའ་གང་རལ་ཏ་འཇག་རན་ཁམས་གངའ་ཀང་ག་བ་མ་

སད་ཀ་ཞང་གཅག་ཏ་གར་པ་དར། ད་བཞན་གཤགས་པ་དབང་པའ་ཏག་ཅས་བ་

བར་སངས་རས་ནས་སམས་ཅན་ག་དན་མཛད་ད་མ་ངན་ལས་འདས་ནས། སར་

ཡང་ད་འག་ཏ་སངས་རས་པའ་ཚལ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པ་བསལ་པ་འདའ་བར་ད་

བསན་ཅང་། ད་དང་ཡང་ས་ས་ས་བ་སམས་དང་པ་བསད་པ་ནས་བཟང་ས། སངས་

291

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

རས་པའ་ཚལ་འཁར་བ་མ་སངས་བར་ད་མཛད་ད་ཞས་པ་ནས། དཔའ་བ་ཆན་པ་

ཐབས་མཁས་ཏ། །སམས་ཅན་ཡངས་ས་སན་མཛད་ཕར། །བ་བ་ཕག་བརར་རལ་བ་

ཉད། །སངས་རས་ཉད་ད་བསན་གར་ཀང་། །ད་དང་ཡང་ན་འདན་པ་ཁད། །སངས་

རས་མང་པ་སན་པར་མཛད། །ཅས་དང་། པད་དཀར་པ་ལས། རགས་ཀ་བ་ང་

ན་བསལ་པ་བ་བ་ཁག་ཁག་བར་སང་མང་པའ་གང་རལ་ཏ་མངན་པར་རགས་པར་

སངས་རས་ས་ཞས་དང་། རད་ད་ཉད་བསས་པ་ལས། བཅམ་ལན་འདས་བསལ་

པ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པར་མངན་པར་རགས་པར་སངས་རས་ནས་ཤཀའ་རགས་ས་

ས་བ་སན་པར་མཛད་ད། །ཞས་སགས་འབང་ང་། །དང་པར་ཚགས་སར་གཉས་

པར་གཅག་ནས་བདན། །གསམ་པར་དག་པ་གསམ་བགད་སད་མཐའ་ལ། །འག་

མན་འད་ཟར་དབང་ནད་རར་ཏང་སས། །ལངས་སར་འཚང་རས་སལ་པས་དན་མཛད་

མཐན། །ད་ལ་ཐག་ཆན་པ་རམས་ཀ་ལགས་ས་གངས་མད་དང་པ་ཚགས་ལམ་དང་

སར་ལམ་ངས་འབད་ཆ་བཞ་བགད། གཉས་པར་ས་དང་པ་ནས་བདན་པའ་བར་

དང། གསམ་པའ་སབས་ས་དག་པ་ས་གསམ་བགད་ནས་སད་པ་ཐ་མ་པའ་སབས་

ས་འག་མན་ད་ཕགས་བཅའ་རལ་བ་རམས་ལས་འད་ཟར་ཆན་པའ་དབང་བསལ་ནད་

ཅང་ར་ར་ལ་བའ་ཏང་ང་འཛན་སས་ཏ་ལངས་སད་རགས་པའ་སར་སངས་རས་ནས་

རང་པར་མ་ལན་པར་སལ་པའ་གཟགས་ཀས་ར་རའ་གདན་ད་འཚང་ར་བའ་ཚལ་

བསན་ཏ་འག་བའ་དན་མཛད་པར་བཞད་པ་མཐན་པར་འབང་ང་། །འག་མན་ད་

འཚང་ར་བའ་ཚལ་ལ་བཞད་པ་གཉས་ཏ། ཁ་ཅག་འག་མན་སག་པ་བཀད་པའ་ཞང་

ད་སངས་རས་པའ་རས་ལ་གཙང་གནས་ཀ་འག་མན་ད་འཚང་ར་བའ་ཚལ་བསན་

པར་བཞད་ད། ལང་ཀར་གཤགས་པ་ལས། གཙང་མའ་རས་དག་སངས་པ་ཡ། །

འག་མན་གནས་མཆག་ཉམས་དགའ་བར། །ཡང་དག་སངས་རས་དར་སངས་རས། །

292

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སལ་པ་པ་གཅག་འདར་སངས་རས། །ཞས་དང་། འདད་པའ་ཁམས་དང་གཟགས་

མད་ད། །སངས་རས་མངན་པར་སངས་མ་ར། །གཟགས་ཀ་ཁམས་ཀ་འག་མན་

ད། །འདད་ཆགས་བལ་ཁད་དར་སངས་རས། །ཞས་པའ་ལང་ས་ཕའ་དགངས་པ་

གང་སལ་བར་མཛད་ད། །སབ་དཔན་ངག་དབང་གགས་པས། དཔལ་ལན་སག་པ་

བཀད་པ་ཉད་ད་དན་དམ་ཐགས་ཆད་ཅང་། །དགའ་ལན་ས་བའ་དན་མཛད་ཕར་ན་

དམ་པ་ཏག་དཀར་གར། །ད་ནས་འདར་ན་འག་བའ་དན་ད་ཤཀའ་ཏག་གར་གང་། །

འཆ་བདག་ལས་རལ་ས་མ་ཀན་སན་ད་ན་རལ་གར་ཅག །ཅས་སག་པ་བཀད་པར་

སངས་རས་ནས་དགའ་ལན་ད་ས་བ་བཞས་པར་གསངས་པའང་མ་འགལ་ཏ་ལངས་

ས་བརས་ཟན་ནས་གཅག་དང་ད་མའ་ཆ་འཕལ་མཐའ་ཡས་པ་ལ་མངའ་མཛད་པའ་

ཕར་ར། །འགའ་ཞག་ལང་གང་མའ་ངས་འཛན་གཙང་རས་ལས་གང་ད་སགས་པའ་

འག་མན་ལ་ངས་འཛན་ཅང་ཐག་མར་ད་ཉད་ཁ་ནར་སངས་རས་པར་བཞད་པའང་

སང་ང་། །

གསམ་པ་ལ་བཞ། བ་སད་ཀ་ལགས། རལ་འབར་རད་ཀ་ལགས། རལ་

འབར་བ་མད་ཀ་ལགས། ཞར་བང་འག་མན་ག་རམ་གངས་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ར་ར་ཐག་པ་བ་བའ་རད་ལས་ན། །མ་ཏག་ཀན་ཏ་སན་ལས་

སགས་ཐས་ནས། །སད་པ་སད་མཐར་དགའ་ལན་ནས་སལ་སགས། །ཐག་ཆན་

ས་དང་སད་རད་ཁད་པར་མཐན། །རལ་བ་འཚང་ར་བའ་ཚལ་ར་ར་ཐག་པའ་བཀའ་

སལ་གསར་རང་རམས་ལས་མ་འད་བ་མང་ད་གསངས་པའ་གཙ་བར། བ་བའ་རད་

ལས། དང་པར་ཐགས་བསད་ནས་ད་བཞན་གཤགས་པ་མ་ཏག་ཀན་ཏ་སན་པའ་

སན་སར་སགས་ཐས་ཏ་སགས་ཀ་སད་པ་སད་པའ་ས་ནས་གངས་མད་གསམ་ད་

ཚགས་བསགས་ཤང་། དམ་པ་ཏག་དཀར་པ་ནས་འཕས་པ་ཟས་གཙང་ག་སས་

293

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

ས་གར་ནས་སངས་རས་པ་སགས་ཐག་ཆན་ས་དང་བཤད་སལ་རགས་པར་མཐན་

ཞང་། སད་རད་ལས། སམས་བསད་ད་སགས་ཀ་སད་པ་སད་ནས་ས་བཅ་མངན་

ད་བས་ཤང་འག་མན་ད་ལངས་སར་སངས་རས་པའ་ཚལ་བསན་པར་བཤད་པ་

སགས་ཐག་ཆན་ས་དང་ཁད་པར་ད་མཐན་ན། །

གཉས་པ་ལ་གསམ་ག་དང་པ། ད་ཉད་བསས་པར་དན་གབ་སང་པ་ལ། །

བཞགས་ཚ་སངས་རས་མཐས་བསལ་ཏང་འཛན་ལས། །བཞངས་ཏ་དབང་བསར་

བརས་ནས་མངན་བང་ཆབ། །རལ་འབར་རད་ད་ཉད་བསས་པ་ནས། བང་ཆབ་

སམས་དཔའ་དན་གབ་བང་ཆབ་ཀ་སང་པར་བཞགས་པ་ལ་སངས་རས་རམས་ཀས་

བསལ་ནས། མ་གཡ་བའ་ཏང་ང་འཛན་ལས་བཞངས་ཏ་སམས་བསད་ཅང་ད་བཞན་

གཤགས་པ་ཐམས་ཅད་ཀས་དབང་བསར་ནས་མངན་པར་རགས་པར་སངས་རས་

པར་བཤད་ད། །

གཉས་པ། ཤཀ་བཤས་གཉན་དཀའ་ཐབ་མཛད་པའ་ཚ། །ཡ་ཤས་ས་

ལས་འག་མན་གཤགས་པ་ལ། །རལ་བས་དབང་བསར་མངན་སངས་རས་པ་

དང་། །སབ་དཔན་ཤཀ་བཤས་གཉན་སགས་ཀས་ཟས་གཙང་ག་སས་ཆ་བ་ན་རཉ་

ནའ་འགམ་ད་དཀའ་ཐབ་མཛད་པའ་ཚ་སངས་རས་རམས་ཀས་བསལ་བས། ཡ་

ཤས་ཀ་ལས་འག་མན་ད་བན་པ་ལ་སངས་རས་རམས་ཀས་དབང་བསར་ཏ་སངས་

རས་ནས། སར་རམ་སན་ག་ལས་ལ་ཞགས་ནས་སལ་སར་འཚང་ར་ཚལ་བསན་

པར་བཤད་པ་དང་མཐན་པར། བད་དའང་ལ་ཆན་རན་བཟང་དང་། དགས་རར་ག་

འགལ་བད་ཁ་ཅག་བཞད་ལ། ད་ལར་ཡང་སངས་རས་ཡ་ཤས་ཞབས་ཀ་གལ་བའ་

ཐག་ལ་ལས། ཅ་ཕར་ཤཀ་ཐབ་པ་ཡས། །གངས་མད་གསམ་ད་ཚགས་བསགས་

ཀང་། །འད་དན་མ་རགས་ན་རཉར། །ཅ་ཡང་མ་ཡན་ཏང་འཛན་གནས། །ད་ཚ་

294

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཕགས་བཅའ་བད་གཤགས་ཀས། །ཐལ་བང་བ་ཅན་ད་བཟག་ས། །ནམ་མཁའ་

དབངས་ལར་རམ་དག་པའ། །ཟབ་གསལ་གཉས་མད་རབ་བསན་པས། །ནམ་ཕད་

དས་ན་རལ་བ་ལར། །ད་ཉད་བསམས་པས་ཐ་རངས་དས། །སད་ཅག་གས་ན་ཡང་

དག་རགས། །འག་བ་འདལ་བར་བ་བའ་ཕར། །བང་ཆབ་སང་པར་བཞགས་ནས་

ཀང་། །དཔང་ཆན་བདད་རམས་རབ་བཅམ་ས། །སམས་ཅན་གཟང་བར་བ་དན་

ད། །ཆས་ཀ་འཁར་ལ་བསར་བའ། །ཞས་དང་། ས་འགར་ག་རད་ས་འཕལ་བ་མ་

ལས་ཀང་། དན་གབ་དཀའ་ཐབ་ལས་ཅན་ལ། །ཕགས་བཅའ་རལ་བ་སན་བཞན་

ད། །འདས་པས་ལངས་སད་དན་ག་ཕར། །སད་དང་ཐ་རངས་དས་ཉད་ད། །ཉ་

ཟ་ཟ་བའ་དབང་བན་ནས། །རལ་པའ་ཀ་ར་བསན་པ་ཡས། །ད་བཞན་ད་བཞན་

གཤགས་པའ། །ཞས་གསངས་ས། །

གསམ་པ། ཀན་སང་སད་པ་ཐ་མར་རལ་རམས་ལས། །དབང་ཐབ་གངས་

མད་སན་རལ་སངས་རས་ཏ། །སར་ཡང་ཤཀའ་རགས་ས་སན་པར་བཞད། །ཡ་

གའ་ཤང་ར་ཆན་པ་སབ་དཔན་ཀན་དགའ་སང་པས། རལ་བས་སམས་བསད་ནས་

གངས་མད་གསམ་ད་ཚགས་བསགས་ཏ་བསམ་གཏན་དང་གཟགས་མད་སགས་ཀ་

ཏང་ང་འཛན་ཐམས་ཅད་བསད་ཅང་སད་པ་ཐ་མ་པར་མཛད། སངས་རས་རམས་

ལས་དབང་བསར་བ་ཐབ་ཅང་བསལ་པ་མང་པའ་སན་རལ་ཏ་སངས་རས་ནས་སར་

ཤཀའ་རགས་ས་ས་བ་བསན་པར་བཤད་པ་ལགས་ཏ། ར་མར། བསལ་པ་གངས་

མད་སན་ད་ན། །བཅམ་ལན་བང་ཆབ་མཛད་པ་གང་། །ཞས་དང་། ར་ར་སང་པ་

རན་ག་རད་ལས། ད་ནས་བཅམ་ལན་འདས་ཤཀ་ཐབ་པས་ད་དག་གས་གསལ་

བཏབ་པའ་ཚག་ཉ་བར་གསན་ནས། འག་མན་ག་གནས་ནས་བན་ཏ་དགའ་ལན་ག་

གནས་ས་བཞགས་ནས་དགའ་ལན་ག་རས་ཀ་ལའ་བ་རམས་ལ་ཆས་བསན་ནས་ཟས་

295

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

གཙང་ག་རགས་ལ་མངན་པར་གཟགས་ཏ། ཞས་ས། །

གསམ་པ་བ་མད་ཀ་ལགས་ལར་ན། བ་མད་ངས་དན་སད་མཐའ་བང་སམས་

ཞག །འག་མན་ཆན་པར་ཐན་མན་ཟབ་ལམ་ག། །ཉ་རས་ར་ར་འཆང་གར་སལ་

པའ་ས། །སངས་རས་ཚ་ནའང་ཉ་རས་བགད་པར་གསངས། །རལ་འབར་བ་མད་

ཆན་པ་ཕ་མ་གཉས་མད་ཀ་རད་རམས་ཀ་དགངས་པ་དང་བསན་སབ་དཔན་ས་སའ་

བཤད་ཚལ་མང་ཡང་ས་ཙམ་ད་སང་ཚལ་དང་བསན་པ་ཤཀ་བཤས་གཉན་ལར་འཆད་

པའང་ཡད་ཀང་། ངས་དན་ད་སད་པ་ཐ་མའ་བང་སམས་ས་གར་པ་ཞག་གནས་འག་

མན་ཆན་པར་ལམ་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་ཟབ་ལམ་ག་ཉ་ར་ལ་བརན་ནས་མངན་པར་

བང་ཆབ་པ་ལ་ལ་སགས་པས་ར་ར་འཆང་ཉད་ད་སངས་རས་པར་གར་ཅང་། སར་

སལ་པའ་ས་འཛམ་གང་མ་ག་དར་སངས་རས་པའ་ཚལ་བསན་པའ་ཚ་ནའང་བཙན་

མའ་འཁར་ལ་ལངས་སད་པ་སགས་ཉ་རས་ལམ་བགད་ཅང་སངས་རགས་མཐར་

ཕན་པར་གསངས་ཏ། དས་འཁར་བསས་རད་ལས། མ་རམས་དགལ་བའ་དན་

ད་སས་དང་བཅས་པ་རལ་བའ་བདག་པ་ལས་ཀ་སར་ན་རབ་བཞགས་ཏ། མངལ་

ན་རབ་ཏ་བཟང་བར་མཛད་ཅང་མཆག་ག་ཐགས་ར་དག་གས་བང་ཆབ་བསད་པར་

མཛད་ནས་ན། ཉན་མངས་དང་ན་བདད་རམས་བཅམ་ནས་ས་ཡ་སང་ག་གནས་ས་

ཆས་ཀ་འཁར་ལ་རབ་བསར་ཏ། སལ་པ་ས་མ་མཛད་ནས་སར་ཡང་བཅམ་ལན་

འདས་ན་དག་པའ་ས་ཅན་ད་ཉད་ཁ་ནའ། །ཞས་དང་། འགལ་ཆན་ལས། སངས་

རས་བཅམ་ལན་འདས་སར་ས་བཅ་གཉས་ཀ་དབང་ཕག་ཏ་གར་པ། མཁས་པ་ས་

འཕལ་ཆན་པ་འཆང་བ་ས་འཕལ་ཆན་པའ་མག་འཕལ་དང་ལན་པ། འཕགས་པའ་

ཡལ་ད་ལམ་བ་ནར་ཤཀའ་རགས་མའ་དབང་པ་ཟས་གཙང་མའ་ལ་མ་ས་འཕལ་ཆན་

མའ་ལམས་ནས་བལམས་པ་ན་གཞན་ན་དན་ཀན་གབ་པ་ཡན་ལ། ཞས་དང་། རད་

296

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཞན་ལས་ཀང་གསལ་བར་འབང་ང་། །

བཞ་པ་ན། འག་མན་ལ་ཡང་དན་རགས་རག་གསང་རག །འཇག་རན་དག་

ཏ་སངས་རས་གསང་བས་བཤད། །འཚང་ར་བའ་གནས་འག་མན་ཅས་པ་ལའང་

མཐའ་དཔད་ན་མད་རད་རམས་ལས་ར་ཆ་ཆང་འགའ་ཞག་ཏ་བཤད་ཅང་། གབ་པའ་

སབ་དཔན་སངས་རས་གསང་བས་མཛད་པའ་སན་འགལ་ལས། དན་ག་འག་མན་

ཆས་ཀ་དབངས་ཏ་སངས་རས་བཞགས་གནས་ཡན་ཞང་དའ་གང་ན་གཞན་མད་པའ་

ཕར་ར། །རགས་ཀ་འག་མན་དབངས་དང་ཡ་ཤས་དབར་མད་ཀ་རགས་ས་གཞལ་

ཡས་ཁང་ག་དབབས་དང་ཁ་དག་ཏ་སང་བ་ས་ལངས་སད་རགས་སའ་བཞགས་

གནས་ཡན་ཞང་ཆས་ཀ་དབངས་མཚན་བད་ཀ་རགས་དའ་གང་ན་གཞན་མད་པའ་

ཕར་ར། །རག་པའ་འག་མན་དངས་པའ་གནས་ལགས་ཇ་ལ་བ་བཞན་རགས་པ་

རག་པའ་ཡ་ཤས་ཏ། དག་པ་གཉས་ལན་ག་ཆས་སའ་བཞགས་གནས་ཡན་ཞང་

དའ་གང་ན་རག་པ་གཞན་མད་པའ་ཕར་ར། །གསང་བའ་འག་མན་ཡམ་ག་མཁའ་

ས། གསང་བ་སའ་བཞགས་གནས་ཡན་ཞང་། གནས་ཀ་ཡན་ཏན་གང་ན་གཞན་

མད་པའ་ཕར་ར། །རག་པའ་འག་མན་ལས་དང་པ་པས་འག་མན་ག་གཞལ་ཡས་

ཁང་བསམ་པ་ས། ལག་པའ་ཏང་ང་འཛན་ག་དཀལ་འཁར་ག་བཞགས་གནས་ཡན་

ཞང་། དན་ས་འཛན་བད་ཀ་རག་པ་དའ་གང་ན་གཞན་མད་པའ་ཕར་ར། །འཇག་

རན་གནས་ཀ་འག་མན་གཙང་མ་རས་ཀ་ལ་ལའ་ཡང་སང་ས། འཕགས་པ་རམས་

ཀ་བཞགས་གནས་ཡན་ཞང་གཟགས་ཁམས་ཀ་གནས་དའ་གང་ན་གཞན་མད་པའ་ཕར་

ར། །ཞས་བཤད་ད། །གཞན་ཡང་། ཡང་དག་དན་དང་རང་སང་སག་པ་བཀད། །

རང་བཞན་སལ་གནས་གཙང་རས་འག་མན་རམས། །ས་གསམ་ཞང་ད་ཀང་ཆན་

རབ་འབམས་བཞད། །སར་བཤད་པ་དའང་བས་ན་འག་མན་རགས་གསམ་ད་འད་

297

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

ས། མཐའ་དབས་ཕགས་ཆ་གང་དའང་བཞག་ཏ་མད་ཅང་སས་པ་ཐམས་ཅད་དང་

བལ་བའ་ང་བ་སངས་རས་ཀ་ས་མཐར་ཐག་གམ་བགད་བ་དམ་པ་ས་ཡང་དག་དན་

ག་འག་མན་ཞས་བའ། །ཆས་སའ་དབངས་ལས་ཡ་ཤས་ཆན་པའ་སང་བར་རང་བང་

བ་འད་ཀ་གཞལ་ཡས་ཁང་དང་གཙ་འཁར་ད་སང་བ་ཡ་ཤས་ལའ་རགས་ས་ལན་གས་

གབ་ཅང་དས་ཐམས་ཅད་ད་འཕ་འགར་མད་པ་རགས་ལ་ས་སའ་དཀལ་འཁར་ག་

ཚམ་བ་ནམ་མཁའ་དབངས་ཀ་མཐའ་ཀས་པར་རང་སང་བ་ན་འག་མན་ཆན་པ་སག་

པ་བཀད་པ་ཞས་བའ། །གདལ་བ་ས་ལ་གནས་པ་རམས་ཀ་དན་ད་དབས་ན་འག་

མན་ཁང་བ་བརགས་པ་སགས་རགས་ལའ་ཞང་ད་སང་བ་ན་རང་བཞན་སལ་སའ་

ཞང་ག་འག་མན་དང་། འདས་མའ་དན་ད་མ་མཇད་ལ་སགས་པ་འག་བ་སམས་ཅན་

ག་སང་བ་དང་མཐན་པའ་གནས་ཀ་མཆག་རང་རང་ག་འཇག་རན་དའ་གཟགས་ཀ་

ཁམས་བསམ་གཏན་ཡན་པའ་གཙང་མ་རས་ཀ་ལ་ལའ་གནས་ཀ་འག་མན་རགས་

པའ་དངས་པ་མ་ཡན་པ། དང་བ་འད་ཀ་རང་བཞན་ལས་གབ་པའ་གནས། གཞལ་

ཡས་ཁང་ལ་སགས་པ་བཀད་པའ་བ་བག་ས་ཚགས་པས་བརན་པ་ན་གཙང་གནས་ཀ་

འག་མན་ཡངས་ས་གགས་པ་ས། ས་མ་གཉས་ཆས་ས་དང་ལངས་སའ་ཞང་། ཕ་

མ་གཉས་ན་སལ་སའ་གནས་ཏ་ས་གསམ་ག་ཞང་ད་ཀན་མཁན་ཀང་ཆན་རབ་

འབམས་བཟང་པས་བཞད་ད། །གཞན་ཡང་དངས་བཏགས་ཁད་སགས་བཤད་

ཚལ་མང་། །ད་དག་ལས་གཞན་ཡང་འག་མན་ག་གནས་ལ་བད་ཀ་མཁས་པ་རམས་

ཀས་དངས་དང་བཏགས་པའ་ཁད་པར་སགས་བཤད་ཚལ་དང་དགག་སབ་མང་ད་

སས་པར་སང་ཡང་འདར་མ་སས་ལ། སང་པ་ལ་བ་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་སལ་བའ་

མགན་པས། འག་མན་སག་པ་བཀད་པའ་ཞང་ལའང་རས་མཐན་པ་ས་བརད་དག་

ལ་སང་བ་དང་། ཅང་ཟད་བསབས་པའ་ཞང་ཁམས་ས་བཅ་པ་ལ་སང་བ་དང་། ཤན་

298

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཏ་དག་པའ་ཞང་ཁམས་སངས་རས་ཁ་ན་ལ་སང་བ་ས་དངས་བཏགས་ལ་ཕ་ན་གསམ་

ཡད་ལ། ད་གསམ་ལ་རམ་པར་བཏགས་པ་བ། ཙམ་པ་དང་། ཁད་པར་ཅན་

གསམ་ད་བར་སར་ན་རང་ང་། །ད་ལ་ལངས་སའ་ཞང་ཁམས་ཞས་བ་ཞང་། ལང་

གཤགས་ལས་གཟགས་ཁམས་ཡན་པ་དང་གནས་གཙང་མའ་འག་མན་མ་ཡན་པར་

ཡང་བཤད་པ་ན་ལའ་དབང་ཕག་ཆན་པའ་གནས་ད་ཡན་ལ། དར་འཚང་ར་ཚལ་

བཤད་པ་འདའང་ལངས་ས་འཚང་ར་ཚལ་མ་ཡན་ཏ། མཆག་ག་སལ་ས་སན་ཚལ་

ཞག་ཡན་ལ། སལ་ས་ད་ན་བང་སམས་རམས་ལ་སང་བས་ར་བ་དང་སང་གསམ་ད་

མཛད་པ་བཅ་གཉས་སན་པ་ན་དས་སལ་པའ་ཡན་ལག་ཉད་ད། །ད་ལ་བའ་འག་

མན་དའང་བང་སམས་མས་སད་ཤས་ཆ་བ་རམས་དང་། མ་དག་པའ་ས་ལ་གནས་

པའ་འཕགས་པ་རམས་ཀ་ཐན་མང་ག་དག་བའ་ལས་ཀས་བསབས་པ་ཡན་པས་ར་

ཚད་ངས་པ་དང་། རམ་པར་སང་མཛད་ཀས་གསར་ད་བསབས་པར་བཤད་པས་

སག་པ་བཀད་པ་ན་མ་ཡན་ཏ་བད་བ་ཅན་བཞན་ན། །དས་འཁར་ལས། གཙང་

མའ་གནས་ལ་སགས་པར་བཅམ་ལན་གང་ཞག་རམ་པར་བཞགས་པ་ཉན་ཐས་རམས་

ཀ་སད་ད་ས། ཞས་གསངས་པའ་གཙང་གནས་ཀང་ད་དང་དན་གཅག་པ་ཡན་

ལ། མད་ལས་ད་གཙང་གནས་མན་པར་གསངས་པ་ན་ཉན་ཐས་ཀ་ས་སད་ལས་

གསངས་པའ་གཙང་མའ་གནས་ལ་པ་ད་རམས་མན་པ་ལ་དགངས་པའ་ཕར། སར་

གཙང་གནས་ཡན་པ་མ་འགལ་ལ། །འད་བང་སམས་འཕགས་པ་ཁ་ནའ་སད་ཡལ་

ཡན་པ་དང་ཉན་ཐས་ཀ་དན་ཅས་པའང་མ་འགལ་ཏ། འད་ན་ཉན་ཐས་ལ་སགས་

པ་ཐན་མང་ག་གདལ་བ་རམས་ལ་ཆས་འཁར་སར་བའ་མཆག་ག་སལ་ས་རམས་

སལ་པའ་གཞ་ཡན་པས་ད་ལར་གསངས་པའ་ཕར་ར། །སར་ཐག་ཆན་ཁ་ནའ་ཁད་

ཆས་དག་པའ་ཞང་སལ་སའ་ཞང་ཁམས་ས་གར་པ་ལའང་མཆག་དམན་གཉས་ཡད་

299

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

ད། བང་སམས་འཕགས་པ་གཙ་ཆ་བའ་དག་ར་ལས་གབ་པ་བད་བ་ཅན་ལ་སགས་

པ་ན་ཁམས་གསམ་ད་མ་གཏགས་པའ་དག་ཞང་རང་དབང་ཅན་ཡན་ལ། འད་ན་

གཟགས་ཁམས་ས་གཏགས་པར་བཤད་པས་མ་དག་པའ་ཞང་ལ་བརན་པ་དང་།

ལང་གཤགས་ལས། ལ་ཡ་ཕ་བང་འག་མན་པའ། །ཞས་ཀང་གསངས་པས་དབ་བ་

ཕད་དགས་པར་བཞད་ད། །སན་པ་མངན་པར་རགས་པར་འཚང་ར་བའ་བཞད་པ་

ཐ་དད་ཀ་སབས་གཉས་པའ་འགལ་པའ།། །།

༣ སལ་པའ་སས་ཞང་འདར་མཛད་པ་བཅ་གཉས་བསན་པའ་སབས།

སབས་གསམ་པ་སལ་པའ་སའ་མཛད་པ་བཤད་པ་ལ་གསམ། མཛད་པའ་

ཚལ་སར་བཤད་པ། མཛད་པ་བཅ་གཉས་བ་བག་ཏ་བསན་པ། ཐག་པ་ཆ་ཆང་ག་

རམ་དབ་འཕས་དན་ད་སས་པའ། །

དང་པ་ན། མཆག་ག་སལ་སའ་མཛད་པ་བར་ལ་སགས། །ཐན་མན་དན་

ཐབ་དབང་གས་ཚད་མད་ཀང་། །ཐན་མང་ལ་གགས་མཛད་པ་བཅ་གཉས་ཏ། །

སངས་རས་ཀ་རམ་ཐར་དང་ཕན་ལས་ན་ནམ་མཁའ་ལར་ར་ཆ་བས་འཕགས་པ་

རམས་ཀ་སད་ཡལ་དའང་མ་གར་ན་ས་སའ་བ་ཡས་ཕགས་ཙམ་ཡང་དཔག་པ་ལ་ཅ་

སས། འན་ཀང་སངས་རས་ཀ་ཞང་འདར་མཆག་ག་སལ་པའ་སའ་རམ་པར་རལ་

བ་གདལ་བ་ཐན་མང་ད་སང་བ་ལས་བརམས་ཏ་མཛད་པའ་ཚལ་འད་ལ་བའ་ཞས་

གཏམ་ད་གང་བའ་གཞར་གར་པ་ཡན་པས། མད་ས་རན་པ་ཆ་རམས་ལས་འཕགས་

བད་ཀ་མཁས་པ་རམས་ཀས་གཙ་ཆ་བ་དག་བསས་ཏ་མཛད་པའ་རམ་གངས་བར་

རར་བཤད་པ་ལ་སགས་པ་དང་། ཐན་མང་མ་ཡན་པ་ཐག་པ་ཆན་པ་དང་སགས་

ཀ་ཚལ་ལས་འབང་བ་དང་། རས་དཔག་ག་རགས་པས་དན་ཐབ་ཏ་འཇག་པར་

300

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འས་པ་སགས་ཚད་མད་པས་མཐའ་གཅག་ཏ་སངས་རས་ཀ་མཛད་པ་འད་ཁ་ནའ་

ཞས་ཁ་ཚན་གཅད་པར་མ་ནས་ཀང་། ཐག་པ་ཆ་ཆང་ག་གདལ་བ་ཐན་མང་ལ་

ཡངས་ས་གགས་པ་ན་མཆག་ག་མཛད་པ་བཅ་གཉས་ཞས་བ་ས། དའང་རད་བ་མ་

ལས། ཐགས་ར་ཆན་པས་འཇག་རན་མཁན། །འཇག་རན་ཀན་ལ་གཟགས་ནས་

ན། །ཆས་ཀ་ས་ལས་མ་གཡས་པར། །སལ་པའ་རང་བཞན་ས་ཚགས་ཀས། །ས་

བ་མངན་པར་ས་བ་དང་། །དགའ་ལན་གནས་ནས་འཕ་བ་དང་། །ལམས་ས་འཇག་

དང་བལམས་པ་དང་། །བཟ་ཡ་གནས་ལ་མཁས་པ་དང་། །བཙན་མའ་འཁར་

དགས་རལ་བ་དང་། །ངས་འབང་དཀའ་བ་སད་པ་དང་། །བང་ཆབ་སང་པར་

གཤགས་པ་དང་། །བདད་ས་བཅམ་དང་རགས་པར་ན། །བང་ཆབ་ཆས་ཀ་འཁར་

ལ་དང་། །མ་ངན་འདས་པར་གཤགས་མཛད་རམས། །ཡངས་ས་མ་དག་ཞང་རམས་

ས། །སད་པ་ཇ་སད་གནས་པར་སན། །ཅས་གསངས་པ་ལར་ར། །

གཉས་པ་ལ་དགའ་ལན་ག་གནས་ནས་འཕ་བ་སགས་བཅ་གཉས་རམ་པར་

འཆད་པའ་དང་པ་ན། དགའ་ལན་གནས་ས་དམ་པ་ཏག་དཀར་པས། །ཆས་ས་བར་

བསན་གཟགས་པ་རམ་ལས་འཕས། །བདག་ཅག་ག་སན་པ་འད་སངས་རས་འད་

སང་ག་སན་སར་བམ་ཟའ་ཁའ་བ་མར་གར་ནས་ཚངས་པར་སད་པ་སད་ད་དགའ་

ལན་ག་གནས་ས་ལའ་བ་དམ་པ་ཏག་དཀར་པ་ཞས་བ་བ་ས་བ་གཅག་གས་ཐག་

པའ་བང་ཆབ་སམས་དཔར་ས་འཁངས་པ་ཡན་ཆད་ས་བ་མངན་པར་ས་བའ་སལ་

པའ་སས་བང་ཆབ་ཀ་སད་པ་རགས་ནས། མཆད་པའ་རལ་མ་ལས་གཞན་དན་

ད་བསལ་བའ་ས་གསན་པ་ན་ཆས་ཀས་མཐ་བ་ཞས་བ་བའ་ཁང་བཟང་ད་བང་ཆབ་

སམས་དཔའ་རང་དང་སལ་བ་མཉམ་པ་རམས་དང་བཀའ་བག་བ་མཛད་ཅང་ཆས་

སན་པའ་གནས་ས། དད་པ་ན་ཆས་སང་བའ་ས་ས་བསམ་པ་མ་ཕད་པར་འགར་ར་

301

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཞས་པ་ལ་སགས་པ་ཆས་སང་བའ་ས་བར་ར་བརད་བསན་ནས་ལ་ཐད་དང་ཅད་པན་

བམས་པའ་དབ་ལ་བཞག་ནས་ཁད་ན་ངའ་འག་ཏ་མངན་པར་རགས་པར་འཚང་ར་

བར་འགར་ར་ཞས་ལང་བསན་ཅང་དགའ་ལན་ད་ཆས་སན་པ་པའ་རལ་ཚབ་ཏ་དབང་

བསར་ནས་གཟགས་པ་རམ་པ་བཞའམ་ལ་ཡས་འཇག་རན་ལ་གཟགས་ནས་དཔད་

ཟ་ཐ་ཆང་སར་མ་ས་གས་ཉ་བའ་ཚས་བཅ་ལ་ར་སར་རལ་དང་ལན་པའ་དས་སར་ལ་

དགའ་ལན་ག་གནས་ནས་འཕ་བར་མཛད་ད། །

གཉས་པ་ན། འཛམ་གང་ཚ་ལ་བར་པར་ཡལ་དབས་ས། །རལ་རགས་ཡབ་

དང་ས་འཕལ་ལམས་ས་ཞགས། །དའང་མའ་གང་གཞན་གསམ་ལས་ཁད་པར་ད་

འཕགས་པ་ཛམའ་གང་། ཚ་ལ་བརད་ཁ་པ་ཡན་ཆད་ལངས་སད་ཀ་འབར་བ་ཆ་

བས་ཡད་འབང་བར་དཀའ་ཞང་། ལ་བར་པ་མན་ཆད་ཀང་སགས་མ་ལ་ཧ་ཅང་བད་

བས་མ་ཁམ་པར་སང་བས་ད་དག་ག་སན་མད་པས་ས་དག་གདལ་ས་བར་གར་པའ་

དས་ཚ་ལ་བར་པ། རད་དས་ལ་ལས་ཏ་ཡལ་ག་སན་ག་ཆ་ནས་སད་ད་མད་པ་དབས་

འགར་འཆང་ག་ཡལ། འཇག་རན་འདར་རས་འགའ་རལ་རགས་དང་རས་འགའ་

བམ་ཟའ་རགས་གཙ་བར་བཀར་བ་ལས་ད་ལ་རལ་རགས་བཀར་བས་མང་བཀར་

ག་རལ་བརད་རགས་ཕན་སམ་ཚགས་པའ་ཡན་ཏན་དག་ཅ་ར་བཞས་བརན་པ་ཡབ་

རལ་པ་ཟས་གཙང་མ་དང་། ཡམ་ཡང་བད་མད་ཀ་ཡན་ཏན་སམ་ཅ་ར་གཉས་ཀས་

བརན་པ་ལ་མ་ས་འཕལ་ཆན་མ་ལ་གཟགས་ནས། གང་པ་ཆའ་ཕ་ག་ཐལ་ཀར་མཆ་

བ་དག་པའ་ཚལ་གས་ཡམ་གས་སང་བངས་པའ་ག་གཡས་པར་ཞགས་ནས་ལམས་

ས་ཙནན་ག་ཁང་བ་བརགས་པར་བས་པ་ཟ་དག་ལན་པའ་ཚད་ཙམ་པ་ན་བཟའ་དང་

བཅས་པ་སལ་མ་ཀང་གས་བཞགས་ཏ་སང་གསམ་ག་ཟལ་དང་ར་བཅད་ཚངས་པ་

ཆན་པས་ཕལ་བ་བཞས་ནས་ས་ལས་བརས་པར་མཛད་ད། །ད་ལ་གཟགས་པ་བཞ་

302

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ན། གང་དང་དས་དང་ཡམ་དང་རགས་ཏ་གང་ད་སས་པ་ལར་ལ། གཟགས་པ་ལ་

ན། རལ་རགས་དང་། ཡལ་དབས་དང་། ཚ་ལ་བར་པའ་དས། ཤཀའ་རགས་

བརད། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཟ་བ་བཅར་ལམས་ས་འཛན་པར་ནས་པའ་ཡམ་ས་

ལ་ལ་གཟགས་པ་ལང་དང་མངན་འབང་ནས་གསངས་ཤང་། སགས་མ་ལ་ན། ཚ་

དང་། དས་དང་། ལ་བ་དང་། སམས་ཅན་དང་། ཉན་མངས་པའ། །ད་ཡང་ཚའ་

སགས་མ་དང་དས་ཀ་སགས་མས་སག་དང་ཡ་བད་རད་པར་བད། ཉན་མངས་པ་

དང་ལ་བའ་སགས་མས་དག་བའ་ཕགས་རད་པར་བད། སམས་ཅན་ག་སགས་མས་

གཟགས་རད་པར་བད་ཅང་། གཞན་ཡང་ནད་མད་པ་དང་། སབས་དང་། བ་དང་།

བརན་འགས་དང་། བསམ་གཏན་ཉམས་པར་བད་པའ། །

གསམ་པ་ན། ང་མཚར་མཚན་མ་བ་བ་སད་དང་བཅས། །ལམ་ན་ཡ་ཚལ་ད་

དན་གབ་བལམས། །ལམས་ས་ཟ་བ་བཅ་ཚང་བར་བཞགས་པའ་ཚ་ལ་མ་ཁག་ཁག་

སམ་ཅ་ར་དག་ཐག་པ་གསམ་ལ་སན་པར་མཛད་ད་བལམས་པའ་ས་ལས་སམ་ཅ་

ར་གཉས་དང་། གང་ཆན་པ་བ་བ་ཕག་བཞའ་དབས་ས་ཨ་ཤཏའ་ལན་པ་ས་བ་

དང་། གང་ཕན་རམས་ས་ཙནན་ག་ཚལ་ས་བ་དང་། སར་སའ་གང་ག་ཁར་ཡག་ཏ་

བད་བའ་འབར་པ་ཚད་མད་པ་རང་བཞན་གས་འབང་བ་སགས་ང་མཚར་བའ་མཚན་

མ་བ་བ་ཁག་ཁག་འབམ་ཕག་སད་ཀས་ཞང་ཐམས་ཅད་ཡངས་ས་གཏམས་པ་དང་

བཅས། ལ་མ་ནའ་སད་མས་ཚལ་ད་དབ་ཟའ་ཚས་བརད་ར་སར་རལ་དང་ལན་པའ་

དས་ས་ཡམ་ལ་གནད་པ་མད་པར་དཀ་གཡས་བརལ་ཏ་མཚན་དཔའ་དཀལ་འཁར་

གསལ་མ་ཐག་ཚངས་པ་དང་བར་བན་ལ་སགས་པ་ལ་ཀ་རམས་ཀས་མཆད་ཅང་

བསན་བཀར། ཕགས་བཞར་ཞབས་ཀས་གམས་པ་བདན་བདན་བར་ཏ་སང་ཆན་

པའ་སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དབགས་དབང་བའ་གསང་དབངས་ཕང་། ཡབ་རལ་

303

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

པས་བལམས་པའ་ང་མཚར་ལས་བརམས་ཏ་གཞན་ན་དན་ཐམས་ཅད་གབ་པ་ཞས་

བ་བའ་མཚན་ཕལ། སར་སའ་གཞར་མ་མ་སམ་ཅ་ར་གཉས་ཀས་བསད་བསངས།

ཤཀ་གཏམ་པ་གཟ་ལམ་ཅན་རམས་ཀ་ནང་ད་ཐབ་པ་བཞན་གནས་པས་མཚན་གཉས་

པ་ཤཀ་ཐབ་པ་ཞས་བཏགས། ཤཀ་རམས་ཀ་ལ་གནད་སན་ཤཀ་འཕལ་སགས་

འཇག་རན་སང་བ་ཐམས་ཅད་ཀས་ཞབས་ལ་ཕག་བས་པས་ཡབ་ཀས་མཚན་གསམ་

པ་ལའ་ཡང་ལ་ཞས་པ་བཏགས། དང་སང་ནག་པ་ཉན་མངས་མད་ཀས་སངས་རས་

ས་འགར་བ་ལང་བསན་ཏ། །

བཞ་པ་ན། ཡག་རས་ར་མ་འཕང་སབས་བརག་དཔད་གཏམ། །ལགས་མང་

ས་རལ་བཟ་ཡ་གནས་ལ་མཁས། །བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཤས་བའ་གནས་ཐམས་

ཅད་ཀ་མཐར་སན་ཀང་གདལ་བ་གངས་མད་པ་སན་པའ་སད་ད་ཡ་ག་སབ་པའ་གར་

བན་ཏ་ཡག་མཁན་ཀན་ག་བཤས་གཉན་ལས་སབ་པ་ལར་མཛད་ཅང་དས་མང་ཙམ་

ཡང་མ་ཐས་པ་མང་པ་བསན་པ་དང་། དགང་ལ་བཅ་དག་རགས་པ་ན་ཤཀ་ལག་ན་

བ་ཅན་ག་བ་མ་ལ་མ་དཔལ་ཆན་མའ་སལ་པ་ས་འཚ་མ་རལ་བའ་ར་མཚན་ད་བཞག་

ནས་ཤཀ་གཞན་ན་ལ་བར་དང་རལ་འགན་པའ་ཐག་མར་རས་པ་ཆན་པ་ཤཀ་སད་

སབ་དཔང་ད་བཙགས་ཏ་གངས་ཀ་གནས་འགན་པ་ལ་དབང་པ་དང་བཅས་པ་ཀན་

གས་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཆ་ཙམ་ལའང་འགན་པར་མ་ནས་ཤང་། ད་བཞན་ད་ར་

མའ་འད་བད་དང་། འཕང་དང་སབས་དང་བརག་དཔད་དང་གཏམ་དང་རལ་དང་

བང་དང་འདགས་མཆངས་ལ་སགས་པ་ལགས་སལ་ཤན་ཏ་མང་པའ་ས་རལ་དང་

བཟའ་གནས་ཡད་ད་ཅག་ལ་ཤན་ཏ་མཁས་པས་སས་ཀང་འགན་ཟ་མད་པར་གར་

ཏ། ལས་བན་ལ་སགས་པ་རགས་པ་དང་སབས་ཀ་ང་རལ་ཅན་རམས་ཀང་དལ་བར་

མཛད་ད། །

304

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལ་པ་ན། ཡན་ཏན་ཀན་ཚང་ས་འཚ་གགས་འཛན་སགས། །བཙན་མ་དག་

ཁའ་འཁར་རལ་སན་པར་མཛད། །གཟགས་བཟང་དར་བབ་དགས་པ་དང་བལ་ཞང་

གཏང་ལ་དགའ་བ་སགས་བད་མད་རན་པ་ཆའ་ཡན་ཏན་ཀན་ཚང་བ་ས་འཚ་གགས་

འཛན། ར་དགས་སས་ཏ་ས་ས་འཁར་ཉ་ཁ་ དང་བཅས་པ་བཙན་མ་དག་ཁའམ་

བརད་ཁ་བཞ་སང་ག་ཚགས་ཀས་འཆ་མད་འདན་ས་ལ་བའ་ག་དབངས་རལ་མའ་ས་

ལ་སགས་པ་བཀད་པ་ཕལ་ད་བང་བས་མཆད་ཅང་། ད་དག་ག་ནང་ད་ར་ཞང་རལ་

བ་ལ་སགས་ཐབས་ལ་མཁས་པའ་མཛད་པས་བཙན་མའ་འཁར་ད་དག་ཐམས་ཅད་

ཀང་བང་ཆབ་ཏ་ཡངས་ས་སན་པར་མཛད་ད། །

དག་པ་ན། ར་ན་འཆ་དང་ཚངས་སད་གཟགས་སགས་ཀས། །ངས་འབང་

རབ་ཏ་བང་ནས་ངར་སག་བཞས། །དགང་ལ་ཉར་དག་པ་ལ་གང་ཁར་ག་ས་བཞར་

རས་པ་དང་། ན་བ་དང་། འཆ་བ་དང་། ཚངས་སད་རབ་ཏ་བང་བ་རམས་གཟགས་

ཤང་ཕགས་བཅའ་རལ་བ་རམས་ཀས་ག་དབངས་སལ་སན་ག་སས་བསལ་ཞང་

བན་གས་བརབས་པ་དང་། རང་ཉད་ཀ་སན་ལམ་ག་མཐས་རལ་སད་བཙན་མའ་

འཁར་རམས་ལ་ས་བའ་ཚལ་བསན་ཏ་ངས་པར་འབང་བའ་ཐགས་སས་པ་ན། ད་

ན་ཞག་བདན་ལ་རབ་ཏ་མ་བང་ན་འཁར་ལས་སར་བའ་རལ་པར་འགར་ར་ཞས་

མཚན་མཁན་རམས་ཀས་ལང་བསན་པ་ཐས་ནས། ཤཀ་རམས་ཀས་སབས་ཅ་ཡད་

པས་མལ་ཚ་བས་ཏ་བསངས་པ་ན། ཐ་སར་ཟ་བའ་ཉའ་མཚན་མར་གགས་འཛན་

མའ་མངལ་ད་ར་ར་སམས་དཔའ་སལ་པ་སས་ས་གཅན་འཛན་བཟང་པ་བན་གས་

བརབས་ཏ། ནམ་ཕད་ན་ཆབས་པ་སགས་ལན་ལ་ཆབས། ཞམ་འབང་བ་འདན་པ་

དང་བར་བན་ལ་སགས་ལ་བ་བ་ཕག་སང་མང་པས་མཆད་ཅང་ནམ་མཁའ་ལམ་ནས་

དཔག་ཚད་བཅ་གཉས་ཀ་ཤར་ཕགས་འདས་པ་ཡང་པ་ཅན་ད་གཤགས་ནས་གཙག་

305

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཕད་རང་ཉད་ཀས་བཅད་ད་རབ་ཏ་བང་། ལ་ཡ་ཕལ་བའ་ན་བཟའ་ངར་སག་བཞས།

འདན་པ་ཆབས་བཅས་སར་ལག་ནས་ཡབ་དང་བཙན་མ་རམས་ཀ་མ་ངན་བསང་།

གཙག་ཕད་དང་ཀ་ཤ་ཀའ་ན་བཟའ་ལ་རམས་ཀས་ཁར་ཏ་མཆད་པ་ཆན་པས་མཆད་

ད། །

བདན་པ་ན། སད་རའ་སམས་འཇག་མངན་མཛད་ཆ་ཀང་ངགས། །ལ་དག་

སལ་ཀང་གཅག་གས་དཀའ་བ་སད། །བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཁམ་ནས་ཁམ་མད་

པར་རབ་ཏ་བང་བའ་རས་ས་ཡངས་པ་ཅན་ད་གཤགས་ཏ་ས་རལ་ཤས་ཀ་བ་རང་

འཕར་དང་། རལ་པའ་ཁབ་ཏ་རངས་བད་ཀ་བ་ལས་སད་གཉས་ལས་བསམ་གཏན་

ག་གདམས་ངག་ནད་ཅང་ད་དག་ག་རགས་པའ་མཐར་ཐག་ཅའང་མད་པ་དང་ཡད་

མན་མད་མན་ག་ས་མཆད་ད་སད་རའ་སམས་འཇག་མཐར་ཐག་པ་ཚགས་ཆང་ངས་

མངན་པར་མཛད་ཀང་ཟག་བཅས་ཉར་ལན་དང་བཅས་པའ་བསམ་གཏན་སམས་

འཇག་ཏང་ང་འཛན་རམས་སན་དབང་ཞང་དས་མ་གལ་བར་བསན་པ་དང་། ལས་ཀ་

རའ་ལང་བསན་ཅང་ལག་པའ་བརལ་ཞགས་ཅན་རམས་ཀང་འདན་ཅང་དས་མ་གལ་

བར་བསན་པ་ལ་སགས་པ་དགས་པ་མང་པ་ཉ་བར་གཟགས་ནས། ཆ་ཀང་ན་རཉ་

ནའ་ངགས་ས་ལ་དག་ཏ་སལ་མ་ཀང་གཅག་གས་འདས། ར་ཤག་ག་འབ། ནས་

འབ་གཅག །ཏལ་འབ་གཅག་རམས་ཉན་རར་གསལ་བ་དང་ཆ་ཐགས་གཅག་ཀང་

མ་གསལ་བ་ལ་སགས་པའ་དཀའ་བ་སད་ཅང་། ལས་ངག་ག་དཀའ་ཐབ་ལ་སང་པ་

མད་པས་སད་པ་དས་ཀང་བང་ཆབ་རགས་པར་མ་ནས་པར་བསན་པའ་ཕར། སར་

ཁ་ཟས་རགས་པ་གསལ་བས་ས་སབས་དང་ལན་ཅང་མཛས་པར་གར་པས་དག་སང་

མཛས་པར་མཚན་ཏ་གགས་ས། །

བརད་པ་ན། འ་ཐག་གསལ་ནས་མཚན་དཔ་འད་ད་འབར། །ར་ཡ་སན་

306

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བསམས་བང་ཆབ་སང་པར་གཤགས། །ད་ནས་ཕག་དར་ཁད་ཀ་གས་ལས་ཆས་

གས་སར་མར་མཛད་པ་བཞས་ཤང་གང་མ་དགའ་བད་མའ་བ་མ་ལགས་སས་མ་ལ་

ལས་ལང་བསན་པ་བཞན་བ་སང་ག་འ་མ་ལན་བདན་ད་ཉང་ཁར་བས་པའ་འ་ཐག་

སང་ར་ཅན་གསལ་མ་ཐག་ཏ་གསར་ག་མདག་དང་། འད་འདམ་གང་ལ་སགས་

མཚན་དཔ་རམས་རབ་ཏ་གསལ་ཞང་འད་ད་འབར་བར་གར་ཅང་། ར་འཚང་བཀ་

ཤས་ལས་ར་བསངས་ཏ་སན་ག་ཕར་བསམས་ནས། མ་བསད་སབས་དང་དབང་

པའ་མཆད་སང་འད། །ཞས་པ་ལ་སགས་པའ་ལ་བཅ་ར་གཅག་གས་བང་ཆབ་སང་

པར་གཤགས་པ་ན། ས་གཞ་ཐམས་ཅད་འཁར་བའ་སད་བཞན་ད་ས་འབན། སང་

གསམ་ག་བདག་པ་ཚངས་པ་དབང་སར་གས་འཇག་རན་འད་བཀད་པ་ཆན་པས་ཀན་

ནས་བརན་པ་ལ་སགས་པ་ལ་རམས་དང་ཕགས་བཅའ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་

ཀས་ཕགས་བཅའ་སངས་རས་ཀ་ཞང་མང་པར་རང་རང་ག་ཚགས་གཉས་ཀ་སབས་

ཚད་མད་པའ་བཀད་པས་བརན། སངས་རས་ཀ་ཞང་ཐམས་ཅད་སད་པའ་འད་ཟར་

དཔག་ཏ་མད་པས་དམལ་བ་ལ་སགས་པའ་འག་བ་རམས་དབགས་དབང་ཞང་ཀ་

ནག་པ་བ་བ་ཚ་བསལ་པར་གནས་ཤང་དམས་ལང་ད་གར་པ། སངས་རས་འཇག་

རན་ད་བན་པའ་ཚ་མག་ཐབ་པ་དའང་མག་བ་ཞང་སང་བ་མཐང་། ཙ་ཤའ་ཁ་རམས་

སན་པར་སགས་ཤང་མཁའ་ལ་གཡས་ས་བསར། ཐབ་མཆག་ཉད་ཀས་ཀང་དས་

གསམ་ག་སངས་རས་ཀ་ཞང་ཡད་ད་ཅག་ག་བང་ཆབ་སང་པའ་རན་བཀད་པ་ཇ་སད་

པ་རམས་ད་ཉད་ད་སང་བར་མཛད། རའ་ར་མ་རམས་ནང་ད་བསན་ནས་བཏང་བའ་

སང་ད་སལ་མ་ཀང་བཅས་ནས་ཞལ་ཤར་ད་གཟགས། ས་དང་པར་བསང་། དན་པ་

མངན་ད་བཞག་ནས་བཞགས་ས། །

དག་པ་ན། ཤན་ཏ་མ་བཟད་གཡན་ཅན་བདད་ཀ་ས། །ཉན་མངས་དང་

307

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

བཅས་བམས་པའ་མཐ་ཡས་བཅམ། །ད་ནས་བདད་ལས་རལ་བ་དང་བདད་རས་

ཀ་ལའ་བ་དག་ར་ཅན་རམས་སན་པར་མཛད་པའ་སད་ད་སན་མཚམས་ནས་འད་

ཟར་སས་ཏ་བདད་ཀ་གནས་གཡས་ཤང་བསལ་བས། སག་ཅན་རང་ཉད་ཀས་ར་

ལས་མ་བཟད་པ་མཐང་བ་སགས་འཇགས་སག་སངས་ཤང་ཤན་ཏ་མ་བཟད་པའ་

སམས་སས་ཏ། དཔག་ཚད་བརད་ཅའ་ཁར་ཡག་གང་བའ་དཔང་ག་ཚགས་དན་པ་

ཙམ་གས་སང་འགས་པར་ནས་པའ་བཀད་པ་འཇགས་ས་རང་བ་དང་། སང་གསམ་

ཀན་ནས་གཡན་ཅན་ད་འད་བ་བ་ཕག་བར་རམས་ཀང་ལན་ཅག་ཏ་ལགས་ཏ་མཚན་

ཆའ་ཆར་ཕབ་ཅང་གདག་པའ་དབགས་སས་པས། ད་དག་ཐམས་ཅད་བང་ཆབ་སང་

པ་མཛས་པའ་མཆད་སན་ག་བཀད་པ་ཤ་སག་ཏ་གར་ནས་མཐ་རགས་ཏ། བསད་

ནམས་ད་ཙམ་གས་ཐར་པ་མ་ཐབ་པས་བཞངས་ས་གསལ་བ་ན། བསལ་པ་དཔག་

ཏ་མད་པར་ཚགས་གཉས་བསབས་ཤང་མཐར་སན་པའ་དཔང་པ་སའ་ལ་མ་འཁར་

དང་བཅས་པས་ཞས། སར་སད་མ་དང་དགའ་མ་སགས་བདད་ཀ་བ་མ་རམས་ཀས་

ཀང་འདད་པའ་གཡ་སས་བས་བར་བརམས་ཀང་ཐགས་གཡ་བར་མ་ནས་ཏ་གཡན་

ཅན་བདད་ཀ་ས་འཁར་དང་བཅས་པ་རམས་ཚར་བཅད་ཅང་། ད་དག་ལས་དག་ར་

སན་པའ་ལའ་བ་ཚད་མད་པ་དག་ག་ཉན་མངས་པ་རམ་པར་བཅམ་ས་བང་ཆབ་ཏ་

སན་པར་མཛད་པ་སགས་མདར་ན་བམས་པའ་ཏང་ང་འཛན་ཁ་ནས་བདད་ཀ་དམག་

མ་འཁགས་ཕག་གཅག་བང་ཆབ་ཀ་སང་པར་བཞགས་པའ་ནམ་སད་འཁར་ད་ཉད་ད་

བཏལ་བར་མཛད་ད། །

བཅ་པ་ན། བསམ་གཏན་བདན་བཞ་རན་འབལ་རམ་གཟགས་ནས། །ར་ར་ལ་

བས་མངན་པར་རགས་བང་ཆབ། །ནམ་ག་གང་ལ་བསམ་གཏན་བཞ་པར་རམ་གས་

སམས་པར་ཞགས། ལའ་སན་སགས་མངན་པར་ཤས་པས་བདན་པ་བཞ་དང་། རན་

308

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འབལ་ལགས་འབང་ལགས་ལག་ག་རམ་པ་ལགས་པར་གཟགས་ནས། ནམ་ག་ཆ་

སད་ས་རངས་འཆར་ཀ་ར་རང་བའ་དས་ས་སས་བའ་ཁ་མཆག་ཁ་ལ་སར་བ་བ་ན་མད་

པ་དས་འཕགས་པའ་ཡ་ཤས་ཀ་སབས་བསད་པས་ཤས་པར་བ་བ་དང་མངན་ད་བ་བ་

གང་ཅའང་རང་། ད་ཐམས་ཅད་སམས་ཀ་སད་ཅག་གཅག་དང་ལན་པའ་ཤས་རབ་

ཀས་རག་པ་གསམ་ཐབ་ཅང་། སང་བ་ཕ་ཞང་ཕ་བའང་ར་ར་ལ་བའ་ཏང་ང་འཛན་

གས་བཅམ་ནས་ཆས་ཀན་ག་དབངས་ས་བ་ན་མད་པ་ཡང་དག་པར་རགས་པའ་བང་

ཆབ་ཏ་མངན་པར་རགས་པར་སངས་རས་ས། །དའ་ནབ་མ་ཁ་ནར་གགས་འཛན་

མ་ལ་སས་ས་གཅན་འཛན་དང་། བདད་ར་ཟས་ཀ་བ་ཀན་དགའ་བའང་བཙས་ཤང་

ཟ་བ་ས་གཅན་གས་ཟན་ཏ། །ད་ནས་ད་བཞན་གཤགས་པ་ཤང་ཏ་ལ་བདན་སད་ཀ་

ནམ་མཁའ་ལ་འཕགས་ཏ། ལམ་ག་རན་ན་ཆད་ད་ཞས་བ་བ་ལ་སགས་པས་ཆད་

ད་བརད་པར་མཛད། སང་གསམ་འདའང་རམ་པ་དག་ཏ་གཡས་ཤང་ཕགས་བཅའ་

འདན་པ་རམས་ཀས་ལགས་ས་གསངས་ནས་ཆས་ཀ་དགའ་བ་བསར། སང་གསམ་

ག་ལ་རམས་ཀས་མཆད་ཅང་བསད་ད་ཞག་བདན་ད་སལ་ཀང་མ་བཤགས་པར་བང་

ཆབ་ཀ་ཤང་ལ་གཟགས་ནས་བསམ་གཏན་ག་བད་བས་དགས་པར་མཛད། བདན་

ཕག་གཉས་པར་སང་གསམ་རང་རང་ད་འཆག །བདན་ཕག་གསམ་པར་བང་ཆབ་

ཀ་སང་པ་ལ་སན་མ་འཛམ་པར་གཟགས། བདན་ཕག་བཞ་པར་ཤར་ནབ་ཀ་ར་

མཚའ་བར་ད་མ་རང་བར་འཆག །བདན་ཕག་ལ་པར་ཀ་བཏང་བཟང་ག་གནས་ས་

བཞགས། བདན་ཕག་དག་པ་ལ་ད་ནས་ཤང་ན་ག་དའ་དང་ད་བཞད། བདན་པའ་

ཚ་ཤང་སལ་རའ་དང་ད་བཞགས་པ་ན་ལས་བསལ་ཏ་ཚང་པ་ག་གན་དང་བཟང་པ་

གཉས་ཀས་བསད་སམས་ཀ་ཐག་མར་ཕལ་བ་ལ་རལ་ཆན་བཞས་རའ་ལང་བཟད་

བཞ་ཕལ་བ་གཅག་ཏ་བན་གས་བརབས་པར་བངས་ནས་གསལ་ཏ། ལ་ཡ་བཀ་ཤས་

309

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

དན་གབ་ཅང་། །སགས་ཀ་བཀ་ཤས་མཛད་ནས་སངས་རས་ས་ལང་བསན་ཏ། །

ཐག་པ་ཆན་པའ་ལགས་ས་འད་དག་ག་སབས་ས་བཀད་པ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པ་

དང་། ཞག་བདན་ཕག་བདན་ག་སབས་ས་སངས་རས་ཕལ་པ་ཆའ་ཆས་ཀ་ས་འབད་

པ་སགས་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་ཚལ་ཆས་མང་ང་། །

བཅ་གཅག་པ་ན། ཚངས་སགས་གསལ་བཏབ་ངས་དང་མ་ངས་གནས། །

དང་ངས་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་རམ་གསམ་བསར། །རགས་པའ་སངས་རས་ཤང་སལ་

རའ་དང་ད་བཞགས་པའ་ཚ་རང་གས་བརས་པའ་ཆ ས་ཟབ་མ་ད་འཇག་རན་པ་ཀན་

གས་མ་རགས་པར་དགངས་ཏ། ཟབ་ཞ་སས་བལ་འད་གསལ་འདས་མ་བས། །

བདད་ར་ལ་བའ་ཆས་ཤག་བདག་གས་རད། །ས་ལ་བསན་ཀང་ག་བར་མ་ནས་

པས། །མ་ས་ནགས་འདབ་ཉད་ད་གནས་པར་བ། །ཞས་གསངས་ཏ་ཐགས་ལས་

ཆང་ངར་བཞགས་པ་ན། སངས་རས་ཀ་མཐས་ཚངས་པ་གཙག་ཕད་ཅན་འཁར་

འབམ་ཕག་དག་ཅ་ར་བརད་ཀ་འཁར་དང་ལན་ཅག་ཏ་འངས་ནས་ཆས་སན་པར་

གསལ་བ་བཏབ་ཀང་མ་གནང་བ་ན། བར་བན་གགས་ས་སན་ཏ་ལན་གསམ་ད་

གསལ་བ་བཏབ་པས། གདལ་བ་རམས་ཀ་དབང་པའ་རམ་པ་ལགས་པར་གཟགས་

ཏ་མ་ངས་པའ་སམས་ཅན་རམས་ལས་བརམས་ཏ་བདད་རའ་ས་དབ་བར་ཞལ་གས་

བཞས་པ་ན། ད་བཞན་གཤགས་པས་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་བསར་ར་ཞས་པའ་ས་ཚངས་

རས་ཀ་བར་ད་གགས་ས། །ད་ནས་ཝ་ར་ཎ་སར་བསད་སམས་མཛད་ཅང་དང་སང་

ལང་བ་ར་དགས་ཀ་ནགས་ས་གཤགས་པའ་ཚ་ལ་ས་བཟང་པས་མདན་བསས་ཏ་ད་

དག་ཚར་ཤག་གས་དག་སང་ག་དངས་པར་གར་ནས། ས་ཕགས་དར་སང་གའ་ཁ་

ཆན་པ་སང་བང་བ་དང་ཁ་དང་པ་གསམ་ལ་བསར་བ་མཛད་ཅང་ཁ་བཞ་པ་ལ་སལ་མ་

ཀང་གས་བཞགས་པའ་ཚ་ཕགས་བཅའ་འཇག་རན་ད་སང་བ་ཆན་པས་ཁབ་པ་དང་

310

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཆས་ཉན་པར་སལ་བའ་སའང་བང་བ་ན། ལའ་བ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་སམས་

བསད་མ་ཐག་ཏ་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་བསར་བ་ཞས་བ་བས་ཛམ་ཆ་གསར་ལས་གབ་

པའ་འཁར་ལ་རབས་སང་པ་ཕལ་བ་སགས་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་དང་ལ་དཔག་ཏ་

མད་པ་དག་ཀང་འདས་པ་ལ་ཆ་སད་ཟ་བའ་ཚས་བཞར་བདན་པ་བཞའ་ང་བ་དང་།

བ་བ་དང་འབས་བའ་ཚལ་གས་ལན་གསམ་ད་བཟས་ཏ་རམ་པ་བཅ་གཉས་ས་བསར་

བའ་ཆས་བསན་པས་ལ་ས་བཟང་པས་དག་བཅམ་ཐབ། འཇག་རན་ན་དཀན་མཆག་

གསམ་ག་ཐག་མ་བང་། ད་ནས་རམ་པར་ར་བ་ག་ཡ་དང་སས་ངད་ལང་། རལ་པའ་

ཁབ། བ་རད་ཕང་པའ་ར། མཉན་ཡད་རལ་བད་ཀ་ཚལ། ཀ་ས་ལ། སར་སའ་

གཞ། ཡངས་པ་ཅན་ག་གང་ཁར་ལ་སགས་པ་ངས་པ་དང་། ལ་དང་ཀའ་གནས།

ར་ར་རན་པ་ཆའ་ཁང་པ་སགས་མ་ངས་པའ་གནས་ཅ་རགས་པ་རམས་ས་དང་བ་དང་

ངས་པའ་དན་ལས་བརམས་ཏ་ཐག་མཐའ་བར་ད་དག་བའ་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་ཆན་

པ་རམ་པ་གསམ་ད་བསར། མཆག་ཟང་ལ་སགས་པ་འཁར་རམ་པ་བཞ་བགང་བ་

ལས་འདས་པ་འབས་བ་རམས་པ་བཞ་ལ་བཀད། ཐག་པ་ཆན་པའ་རགས་ཅན་ག་

ལ་དང་མ་གངས་མད་པ་བང་ཆབ་ཏ་ལང་བསན། མཉན་ད་ཡད་པར་འཇག་རན་དང་

འཇག་ཏན་ལས་འདས་པའ་ཆས་འཕལ་ཆན་པ་བསན། སམ་ཅ་ར་གསམ་ད་ཡམ་ས་

འཕལ་ཆན་པའ་ཆད་ད་དབར་གནས་པར་མཛད་ཅང་གང་ཁར་གསལ་ལན་ད་ལ་ལས་

བབས། དཔལ་ལན་འབས་སངས་ཀ་མཆད་རན་ལ་སགས་པར་གདལ་བ་ཐན་མང་

མ་ཡན་པ་རམས་ལ་སགས་ཀ་ཐག་པ་བསན་པ་སགས་འདལ་བཞའ་ཆ་འཕལ་བསམ་

བརད་ཀ་ཡལ་ལས་འདས་ཤང་། མདར་ན་དགང་ལ་ཉར་དགར་ཁབ་ཏ་བཞགས།

ལ་དག་ཏ་དཀའ་བ་སད། དགང་ལ་ས་ལ་པར་སངས་རས་ནས་དགང་ལ་བརད་ཅ་

ཐམ་པའ་བར་དབར་གནས་པ་བཞ་བཅ་ར་ལ་མཛད་ནས་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་བ་ན་མད་

311

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

པ་བསར་ཏ། །

བཅ་གཉས་པ་ན། མ་གནས་མ་ངན་འདས་པའ་ཚལ་བསན་ཅང་། །ས་གདང་

འཇག་རན་ཀན་ཏ་རས་པར་མཛད། །ད་ལར་མཛད་པ་མཐར་ཕན་པའ་སབས་ས་

ཚའ་འད་བད་ན་བཏང་། འཚ་བའ་འད་བད་ན་བན་གས་བརབས་ནས་ལས་ཆན་

པ་སང་བར་གར་པ་དང་ལན་ཅག་གང་ཁར་ཡངས་པ་ཅན་ལ་སགས་པར་རམ་གས་

གཤགས་ཏ་སད་མའ་དས་ཆས་དང་ཆས་མ་ཡན་པ་རམ་པར་དབ་བ་ན། མད་ས་དང་

མཐན། འདལ་བ་ལ་སང་། ཆས་ཉད་དང་མ་འགལ་ན་སན་པའ་བསན་པར་ཟང་

ཤག་པ་སགས་གདམས་ནས་མགར་བའ་བ་ཙན་ལས་བཤས་ཀ་ཐ་མ་གསལ་ཏ་གང་

ཁར་ར་ཅན་ད་ཤང་ས་ལ་ཟང་ག་བར་ཐ་མའ་གཟམས་ཁ་ལ་སང་གའ་ཉལ་སབས་

ཀས་བཞགས་ཏ་སང་བའ་འད་ཤས་དང་། དན་པ་དང་ཤས་བཞན་ག་འད་ཤས་དང་། མ་

ངན་ལས་འདས་པའ་འད་ཤས་ཐགས་ལ་མཛད། ཀན་དགའ་བ་ལ་ང་མཚར་རད་ད་

བང་བའ་ཆས་བཞ་ཚན་གསམ་བསན་ཅང་ཞལ་ག་གདམས་པ་བསལ། ད་ཟའ་རལ་

པ་རབ་དགའ་དང་ཀན་ཏ་ར་རབ་བཟང་སགས་བཏལ། ཟ་བ་ཕད་ཕད་ད་ས་སར་

ཐར་པའ་མད་འདན་པས་སན་པའ་མཛད་པ་མཛད་པ་སགས་གདམས་ནས་ལགས་

འབང་དང་ལགས་ལག་ག་བསམ་གཏན་ལ་སམས་པར་ཞགས་ནས། སར་བསམ་

གཏན་བཞ་པའ་རབ་མཐའ་ལ་བརན་ནས། ཞ་བ་མ་གཡ་བའ་སན་དང་ལན་པ་

བརས་ཏ་མ་གནས་པའ་དབངས་ས་མ་ངན་ལས་འདས་པའ་ཚལ་བསན། ཞག་བདན་

ད་ལ་དང་མའ་མཆད་པ་ར་ཆན་པས་མཆད་ཅང་ས་གདང་གད་ཀས་དབ་རན་བཏགས་

པའ་མཆད་རན་ག་དང་ད་སན་དངས་ཏ་སའ་སང་ད་ཟ་མད་པའ་ཉན་ཐས་ཆན་པ་བཞ་

ལ་སགས་པས་མཆད་ཅང་མ་རང་འབར་ད་གར་པས་གདང་རམས་ཡངས་འབ་ལ་བའ་

རང་བསལ་ག་ཕང་པར་གར་པ་མ་ག་དའ་རལ་པ་མ་སས་དག་དང་། ཡངས་པ་ཅན་

312

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ག་ལ་ཙ་བ་ལ་སགས་པ་རམས་ཀས་ཆ་བརད་ད་བགས་ཏ་ས་སའ་ཡལ་ད་མཆད་རན་

བརགས་ཤང་དས་སན་ཆན་པར་བཙགས་ནས་མཆད་པ་ར་ཆན་པས་མཆད། ཚམས་

མཆ་བ་བཞ་པ་སམ་ཅ་ར་གསམ་པ་དང་། གང་ཁར་ས་སགས་ཀའ་རལ་པ་སགས་

ཀས་ས་སར་ཐབ་ནས་མཆད། མ་སས་དགའ་གདང་སལ་རམས་ཕས་ཆས་རལ་མ་ངན་

མད་ཀས་བངས་ཏ་ཛམའ་གང་ད་མཆད་རན་བ་བ་ནབ་གཅག་ལ་བཞངས་པ་དང་། མ་

འངས་པ་ན་ད་དག་ནར་བ་ཏག་ག་བ་གས་ས་གར་ནས་དན་མཛད་པ་སགས་མདར་ན་

ས་གདང་ཡང་འཇག་རན་ཀན་ཏ་རས་ཤང་འཕལ་བས་སངས་རས་ཀ་མཛད་པ་མཐའ་

ཡས་པ་མཛད་ད། །

གསམ་པ་ན། ཉན་ཐས་ལགས་ལ་ཆ་འཕལ་ཉན་གཅག་པ། །ཐག་ཆན་

ལགས་ས་ཉན་ཞག་བཅ་ལས་མཚན། །ཆས་འཁར་ས་ཚའ་ཚད་སགས་འད་མན་

རབས། །ཆ་ཆང་ཁད་པར་ཆ་ཡང་ཐན་མང་ག །གདལ་བར་སང་རམས་ཉན་ཐས་

དབང་བཙན་པས། །འཆད་དས་རམ་དབ་མ་འདས་ཕད་དགས་ལ། །འདར་ན་ས་

བཅའ་དབང་ཕག་ལང་ལར་བཤད། །སངས་རས་ཀ་མཛད་པ་འདལ་མད་ལས་འབང་

བ་རམས་ཐག་པ་ཆ་ཆང་ས་སའ་དབང་གས་མ་མཐན་པ་མང་ས། དཔར་ན་ཉན་ཐས་

ལགས་ལ་ཆ་འཕལ་ཆན་པ་ཉན་གཅག་པ་ལང་ཕན་ཚགས་ལས་བཤད་པ་དང་། ཐག་

ཆན་པ་རམས་ཀ་ལགས་ས་ཉན་ཞག་བཅ་ལ་པ་མད་ས་མཛངས་བན་ལས་འབང་བས་

མཚན་ཏ། ཆས་ཀ་འཁར་ལ་བསར་བའ་ཚལ་དང་། ས་ཚའ་ཚད་ཀང་ཐན་མང་ད་

བརད་ཅ་ཐམ་པར་བཞགས་ཤང་། ངས་དན་ག་གསང་རབ་རམས་ལས། སངས་

རས་མ་ངན་ཡངས་མ་འདའ། །ཆས་ཀང་ནབ་པར་མ་འགར་ཏ། །ཞས་པའ་ཚལ་

ར་ཆར་བཤད་པ་སགས་འད་མན་དང་། རབས་ཆ་ཆང་ག་ཁད་པར་ཤན་ཏ་ཆ་ཡང་

ཐན་མང་ག་གདལ་བ་ཡངས་ཀ་ངར་སང་བ་རམས་ན་ཉན་ཐས་ཀ་ལགས་འད་ཡན་

313

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

པའ་ཕར་ད་ཉད་དབང་བཙན་པས་སར་བཞག་ས། འཆད་པའ་དས་སའང་ད་གཉས་

རམ་དབ་མ་འདས་པར་ཕད་པར་དགས་ཀ་བས་འདས་ས་འཆད་པར་བ་བ་མ་ཡན་

ལ། མཛད་པ་བཅ་གཉས་ཀ་རམ་གངས་བགང་ཚལ་ཡང་འཕགས་པ་ཀ་སབ་ཀས་

རན་ཆན་ཕང་བར་གསངས་པ་དང་། དས་མཛད་པར་གགས་པའ་བསད་རང་དང་།

བད་འདར་མཁས་པ་དག་གས་སར་བ་ཅ་རགས་པར་སང་བ་ལས་འདར་ན་ས་བཅའ་

དབང་ཕག་རལ་ཚབ་བམས་པའ་ལང་གང་ད་དངས་པ་དའ་རས་ས་འབངས་ཏ་དཔལ་

ལན་དཔའ་བ་གཙག་ལག་ཕང་བས་བསད་པའ་ཚགས་ས་བཅད་པ་སར་བ་དང་མཐན་

པར་བཤད་པའ། །འདར་ར་བཙན་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ཏ་ར་ན་ཐའ་གསང་རབ་

མཛད་པ་མཐང་བ་དན་ལན་ལས། ད་བཞན་གཤགས་པའ་རམ་པར་ཐར་པ་ས་སད་

གསམ་ལས་བང་མཉམ་ཡན་ཡང་། ཐག་པ་ཆ་ཆང་ག་དབ་བ་ཕད་དགས་པར་སང་ས།

འཕགས་པ་ར་ཆ་རལ་བ་ལས། སན་པ་དགའ་ལན་ད་བཞགས་པ་ནས། ཆས་

འཁར་ཐག་མར་བསར་བའ་བར་རས་པར་འབང་བ་ལ་བ་ཐག་ཆན་ག་ལགས་ཡན་

པས་དའ་རས་འཐད་པར་འདད་ན། འདས་པ་རན་པ་ཆ་ཏག་ལས་འབང་བའ་མཆག་

ཟང་ག་ལ་རས་དང་། དཀན་མཆག་བརགས་པའ་ནང་ག་ཡབ་སས་མཇལ་བའ་

མད་ལས་འབང་བའ་ལ་རས་དང་། མཛངས་བན་ནས་བཤད་པའ་ཆ་འཕལ་ཆན་པ་

དང་། མ་ངན་ལས་འདས་པའ་སར་རམས་མང་འདས་ཆན་པ་ལས་འབང་བ་སགས།

མདར་ན་ཐག་ཆན་ག་མད་ཁ་ན་ལས་ཁ་བསང་ན་ཤན་ཏ་ལགས་པར་འགར་ལ། ཡང་

མངན་པར་འབང་བའ་མད་དང་། འདལ་བ་ནས་འབང་བ་ན། ཐག་པ་ཐན་མང་

དང་ཉན་ཐས་ཀ་ས་སད་ཀ་ལགས་ཡན་པས། ད་ལ་མཐན་པར་ས་ན་མད་ས་ལས་

བར་པ་དང་། རགས་བརད་བར་པ་སགས་ཐག་དམན་ག་མད་ས་ཐར་བ་པ་རམས་

ལས་འབང་བ་རམས་ཁ་ནས་ཁ་བསང་ན་ལགས་པར་འགར་ག། གཉས་པ་ཕན་ཚན་

314

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཅག་ལ་གཅག་བསས་ན་མ་འགག་ཅང་གཉས་ཀ་མ་ཡན་པར་འགར་བས་མ་ལགས་

ས། །མཛངས་བན་དང་དན་པ་ཉར་གཞག་ལ་སགས་པ་ཉན་ཐས་ཀ་ས་སད་ཡན་

པར་ཕགས་འད་ན་གགས་འདག་ཀང་། ཡན་པ་ན་ངས་པར་ཐག་པ་ཆན་པའ་ས་སད་

ཉད་ཡན་པས། མཛངས་བན་ལས་འབང་བའ་ཆ་འཕལ་ཆན་པའ་རམ་གཞག་ན།

ཐག་ཆན་ཉད་ཀ་ལགས་ཡན་ཏ། ད་ཡང་ཉན་ཐས་ལགས་ལ་ཆ་འཕལ་ཉན་གཅག་

པ་དང་། ཐག་ཆན་ལགས་ལ་ཞག་བཅ་ལ་ཡན་ན། །དས་མཚན་པ་གཞན་ཀན་ལ་

ཡང་མ་འད་བའ་ཁད་པར་ཤན་ཏ་མང་ང་། །ད་ཡང་སངས་རས་འཇག་རན་ད་བན་

པའ་སབས་ཀ་ལག་ལ་ཅན་དང་མ་སགས་བད་དང་ཐ་ན་དད་འག་ཚན་ཆད་ཡལ་ཉ་

བ་ན་གནས་ཤང་རང་བ་རམས་ཀན་ག་ཐན་མང་ད་སང་བའ་མཛད་ཕན་ན། ཐག་པ་

ཐན་མང་ལགས་སམ་ཉན་ཐས་ལགས་འད་ཡན་ལ། ཐག་ཆན་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་

ཆད་ད་བ་བའ་གདལ་བ་རམས་ཀ་སང་ངར་ལ་ཇ་ལར་ཤར་བའ་ཚལ་ན། ཐག་ཆན་

ག་མད་ལས་འབང་བ་རམས་ཡན་པས་ད་དག་ལ་སར་ཡང་རམ་གངས་མ་འད་བ་དང་།

སས་ས་རབས་ཆ་ཆང་ག་ཁད་པར་ཆར་ཡད་པས། ཚལ་གཉས་དན་ལ་མ་འགལ་ཡང་

འཆད་ཚལ་མ་འདས་པར་བད་དགས་ལ། དའ་ཕར་བད་ཀ་ཕགས་འདར་ཐམས་ཅད་

མཁན་པ་གཉས་པར་གགས་པས་ཀང་། མཛད་པ་བཅ་གཉས་ཀ་དང་པ་བཅ་གཅག་

ར་རལ་དང་བསན། ཐ་མ་ལང་ཕན་ཚགས་ནས་འབང་བས་ཁ་འགངས་མཛད་ད། །

ད་ན་ཤན་ཏ་འགག་པར་མཐང་ལ། དས་མཚན་པའ་གཞན་ཡང་མང་ང་། །ལགས་ད་

གཉས་ལས་སར་ཐག་ཆན་ག་ལགས་ཉད་ར་ཆ་བ་དང་། བསམ་གས་མ་ཁབ་པའ་ཡ་

ཤས་ཀ་སད་ཡལ་དང་། གདལ་བ་མཆག་ག་སང་ངར་ཡན་པ་དང་། གསང་བ་ཆན་

པའ་རམ་པར་ཐར་པ་ཡན་པ་དང་། ཐག་ཆན་པ་རང་ཉད་ཀ་མཐ་དམའ་ཁད་པར་

སགས་ར་མཚན་ད་མས་མཆག་ཡན་མད། འན་ཀང་ས་བ་ཀན་ག་མཐན་སང་ད་གབ་

315

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

པ་དང་། ས་ཚའ་ཚད་དང་། ས་ཕའ་དས་དང་། ཡལ་ཕགས་ད་དང་དར་ཞབས་

ཀས་གཅགས་ས་མ་གཅགས་ས་ཞས་སགས་དཔད་པ་ས་ཚགས་པ་འཇག་པའ་གཞ་

ན་ལགས་ཐན་མང་བ་འད་ཁ་ན་ཡན་ག། ཐག་ཆན་ལགས་ན་མན་ཏ་བསམ་གས་མ་

ཁབ་པའ་སད་ཡལ་ཡན་པས་ན། ཡལ་དང་། དས་དང་། མཛད་པ་རམས་ལ་འད་

ཁ་ནའ་ཞས་ཚད་བཟང་དཀའ་བའ་ཕར་ར། །དའ་ཕར་གཏམ་རད་ཀ་སར་བ་འཆད་

པའ་ཚལ་ལ་ཐག་པ་ཐན་མང་ག་ལགས་འད་ངས་པར་གནད་ཆ་བར་ཤས་ས། །ཞས་

གསངས་ས། །སལ་པའ་སས་ཞང་འདར་མཛད་པ་བཅ་གཉས་བསན་པར་བཤད་པ་

སབས་གསམ་པའ་འགལ་པའ།། །།

༤ འད་གསལ་ར་ར་ར་མའ་ལགས་ཀ་ས་དང་ཞང་ཁམས་

ཁད་པར་ད་ཕ་བའ་སབས།

སབས་བཞ་པ་འད་གསལ་ར་ར་ར་མའ་ལགས་ཀ་ས་དང་ཞང་ཁམས་ཁད་

པར་ད་དབ་བ་ལ་གཉས། མཚམས་སར་བ། དན་རས་པར་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ཐག་མཆག་འད་གསལ་ར་ར་ར་མ་ལས། །ས་འགར་གསང་

སགས་རང་མའ་ལགས་ས་ཐག་པ་རམ་པ་དགར་གགས་པ་ཐམས་ཅད་ཀ་མཆག་གམ་

མཐར་ཐག་འད་གསལ་རགས་པ་ཆན་པ་ཨ་ཏ་ཡ་ག་ར་ར་ར་མའ་རད་དང་གཞང་

ལགས་རམས་ལས་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་ས་དང་ཞང་ཁམས་ཀ་བཀད་པ་འད་ལར་ད་

བཤད་ད། །

གཉས་པ་ལ་བཞ། གདད་མའ་མགན་པ་མངན་པར་བང་ཆབ་ནས་ཞང་ཁམས་

བཀད་པའ་ཚལ། དའ་རམ་འཕལ་ར་ར་འཆང་གས་ཞང་འདར་ཞ་བ་བརས་པའ་ཚལ།

ད་ལས་གཟགས་ས་གཉས་ཀ་རམ་པར་འཕལ་བ་སང་ཚལ། ཞར་བང་བཤད་སལ་

316

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཞན་ག་གང་བསང་བའ། །

དང་པ་ལ་གཉས། ཆས་ས་མངན་པར་བང་ཆབ་པའ་ཚལ། ད་ལས་རང་སང་

ག་ཞང་ཁམས་ར་མཚ་བཀད་པའ་ཚལ་ལ། །

དང་པ་ན། འཁར་འདས་གང་ཡང་མ་ཕས་སན་རལ་ཏ། །རང་བང་ཡ་ཤས་

བད་གཤགས་སང་པ་ན། །གཞ་ལས་གཞ་སང་ཤར་བའ་སད་ཅག་ལ། །རང་ང་ཤས་

པས་གཞ་ཐག་རང་གལ་ཏ། །ཆན་པ་གསམ་ལན་ཀན་བདག་ཀན་ཏ་བཟང་། །གཞན་

ན་བམ་སའ་ཞང་ད་ནང་གསལ་ག། །ཕ་བའ་ཡ་ཤས་ཐམ་ལ་མ་རགས་བཞགས། །

འཁར་བ་དང་མ་ངན་ལས་འདས་པ་གང་དའང་མ་ཕས་པའ་སན་རལ་ཏ། སད་ཞ་

ཡངས་ལ་མངའ་དབང་སར་བའ་སན་པ་ཀན་ཏ་བཟང་པ་ཉད་དབངས་རང་བང་ག་ཡ་

ཤས་བད་བར་གཤགས་པའ་སང་པ་གདད་མའ་གཞ་ལས་གཞ་སང་ད་ཤར་ཏ་གཞ་

ལས་འཕགས་པའ་སད་ཅག་ད་ཉད་ལ་རང་སང་ད་ང་ཤས་པས་རང་བང་རག་པའ་ཡ་

ཤས་ཉད་གཞ་ཐག་ཏ་རང་སར་གལ་ཏ། སངས་པ་དང་རགས་པ་དང་སམས་ཆན་པ་

གསམ་ལན་གབ་ཏ་ལན་ཞང་། འཁར་འདས་ཀན་བདག་ཀན་ཏ་བཟང་པ་ཞས་བ་བ་

རའ་ཐག་པ་བ་དག་གས་འཇག་པ་ཐམས་ཅད་ཀ་དབངས་ས་ཉ་བར་ཞ་བའ་འགག་

པ་ལ་གནས་པར་བཤད་པའ་སང་རང་ཙམ་ལས་རང་ད་འདས་པའ་ཚལ་གས། ལན་

གབ་རན་པ་ཆའ་སབས། གདན་མའ་ཟད་ས་ཀ་དག་ཆན་པ། གཞན་ན་བམ་པ་སའ་

བཙན་ས་ཟན་ཏ་ཕར་སང་ག་ཡན་ཏན་ཐམས་ཅད་མཆད་པའ་གཞའམ་རར་གར་པ་

ནང་གསལ་ཕ་བའ་ཡ་ཤས་ཐམ་ལ་མ་རགས་པ་ཤལ་འད་ནང་ད་བསས་པའ་ཚལ་ཅན་

ཆས་ཀ་སའ་རང་བཞན་ད་བཞགས་ས། །

གཉས་པ་ན། ད་ཡ་བན་ལས་རང་སང་ཡ་ཤས་ཞང་། །སག་པ་བཀད་པར་

རང་སང་ལངས་སད་རགས། །རགས་ལའ་ཚམ་བ་ངས་པ་ལ་ལན་སང་། །ཆས་ས་

317

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

དའ་རལ་ལམ་བན་རབས་ལས་རང་སང་ཡ་ཤས་ལས་གདལ་བའ་ཞང་ཁམས་ལན་

གབ་སག་པ་བཀད་པའ་དཀལ་འཁར་ནམ་མཁའ་མཐའ་ཀས་པ་བསམ་བརད་མཚན་

མའ་ཡལ་ལས་འདས་ཤང་ར་ཆད་ཕགས་ལང་དང་བལ་བར་ཆས་སའ་ཡ་ཤས་ཀས་

བསས་པའ་རང་སང་ལངས་སད་རགས་པའ་ས་རགས་ལའ་ཚམ་བ་ངས་པ་ལ་ལན་

ག་བདག་ཉད་ཅན་ད་སང་ཞང་གདལ་བའ་སད་ཡལ་ལས་འདས་པ་ས་དང་ཡ་ཤས་ཐ་

མ་དད་པའ་རལ་པ་ཆན་པར་བཞགས་ས། །འཁལ་བའ་འག་ལ་བར་བའ་ཐགས་ར་

སས། །ཕག་རའ་གནས་དང་བ་སའ་ཁང་རར་ཡང་། །འབང་བཞའ་རལ་སད་ཞང་

ཁམས་ཚད་མད་བཀད། །ཆས་ཀ་དབངས་ཀན་ཞང་དང་ས་ཡས་གཏམས། །ད་ནས་

དས་གཞན་ཏ་གདད་མའ་གཞ་ལས་གཞ་སང་ད་ཤར་བའ་རལ་རང་ང་མ་ཤས་པས་ར་

ལམ་ལར་འཁལ་བའ་ར་མད་བཞན་ད་འཁལ་བ་ལར་སང་བའ་འག་བའ་ཁམས་ཚད་

མད་པ་གཡ་བར་གཟགས་ནས། བར་བའ་ཐགས་ར་ཆན་པ་སས་ཏ་ད་དག་ག་དན་

ད་ཞང་ཁམས་རམ་པར་བཀད་པ་ན། རང་སང་ལངས་སའ་སང་ཆ་ལས་རགས་ལའ་

རལ་བ་གང་ཆན་མཚའ་ས་ནམ་མཁའ་མཐའ་ཀས་པར་བཀད་པ་རམས་ཀ་ཕག་ར་

འཁར་ལ་ལ་སགས་པའ་ཁང་གསང་ག་གནས་ཀ་པད་དང་། བ་སའ་ཁང་བ་ར་ལ་

ཡང་སས་ཆའ་རན་གང་ཆན་མཚ་འབབ་པའ་དབངས་ན་ས་ཆ་མ་རང་འབང་བཞའ་

རལ་ཕ་རབ་ཇ་སད་པའ་ག་ཐམས་ཅད་ན། སངས་རས་ཀ་བན་རབས་དང་འག་

བའ་ལས་ཀས་རང་སང་བའ་ཞང་ཁམས་ཆན་པ། ཟམ་པ་ག་བཞ་ནར་མ་ལ་སགས་

པ་གཟགས་དབབས་ར་ཚད་བཀད་པ་བསམ་གས་མ་ཁབ་ཅང་ཚད་མད་པ་བཀད་ད།

ཆས་ཀ་དབངས་དང་ནམ་མཁས་གང་ད་ཁབ་པ་ད་ཙམ་ད་ས་གསང་ཐགས་ཡན་ཏན་

ཕན་ལས་དང་ད་དག་ལས་ཤར་བའ་ཞང་ཁམས་དང་ས་ཡས་ཁབ་པར་གཏམས་ཤང་

རག་པ་རན་ག་འཁར་ལར་འག་བའ་དན་མཛད་པ་ན་ཐག་མའ་མགན་པ་གཅག་ག་

318

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གདལ་ཞང་དང་མཛད་པ་ཡན་ཏ་ར་ཆ་ཞང་། ཐག་མའ་དས་འད་ཙམ་ནས་བང་དང་

མཐར་གས་མཛད་པ་འད་ཙམ་ན་རགས་ས་ཞས་མ་དང་མཐའ་གཞལ་བར་མ་ནས་

ས། །ཆས་སར་འད་གསལ་ར་ར་སང་པའ་ཞང་། །རང་སང་ལངས་སར་ཚངས་པ་ར་

ས་ས། །སལ་སའ་དས་ན་ཚངས་ཆན་བསལ་པ་ཞས། །ས་ཙམ་ཁན་ལ་དས་གསམ་

ཚད་སད་ཀ། །སངས་རས་ར་མཚ་ལ་སགས་ཀན་བཟང་ག །མཛད་པ་ཇ་སད་འད་

ཡ་ཁངས་ས་འད། །བཤད་མ་ཐག་པ་ད་དག་ཀང་སངས་རས་ས་གསམ་ག་སང་བ་

ལ་ཞང་ཁམས་ཀ་བ་བག་གསམ་ད་གགས་པ་ས། ཆས་སའ་དས་ས་འད་གསལ་ར་

ར་སང་པའ་ཞང་དང་། རང་སང་ལངས་སའ་དས་ས་ཚང་པ་ར་སའ་ཞང་དང་། སལ་

སའ་དས་ས་ཚངས་ཆན་ག་བསལ་པ་ཞས་བ་ལ། ད་དག་ག་རལ་ཕ་བ་ས་ར་ཙམ་ག་

ཁན་ལའང་གདད་མའ་མགན་པ་ཉད་ཀ་སལ་པ་དས་གསམ་ད་བན་པ་རལ་ཕན་ཚད་

སད་ཀ་སངས་རས་ར་མཚ་རམས་དང་། སགས་ཁངས་ནས་སམས་ཅན་ག་ཁམས་

ར་མཚའང་ད་སད་ཡད་ད་འབང་བ་བཞ་དང་ནས་མཁས་ཁབ་ཚད་ཐམས་ཅད་ཚངས་

ཆན་བསལ་པ་འདའ་ཁངས་ས་འདས། དར་མ་དག་པའ་སམས་ཅན་རམས་འཆ་འཕ་བ་

དང་། ས་ཞང་འབང་བ་དང་། སངས་རས་རམས་མ་ངན་ལས་འདས་པ་དང་། བསན་

པ་གནས་པ་དང་། ནབ་པ་དང་། ལམ་སབ་པ་ལ་སགས་བད་སག་ག་སང་བ་ས་

ཚགས་ལ་སད་པའ་ཚལ་ར་ལམ་ལར་སང་བ་དང་། ད་ལར་རལ་ཕན་ར་རའ་ག་ནའང་

ར་གང་ར་མཚ་སགས་ཞང་ཚད་མད་པ་སང་ཞང་དར་མ་ཟད་རལ་གཅག་ག་སང་ག་

འཇག་རན་དའ་རལ་ཕ་བ་གཅག་ལའང་སམས་ཅན་ག་ཁམས་ཚད་མད་པ་གནས་

པ་རམས་བད་བར་གཤགས་པའ་རམ་འཕལ་དང་། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་

ཀ་ཞང་སང་བའ་སན་ལམ་ག་མཐ་ཆན་པ་དང་། སམས་ཅན་རམས་ཀ་འཁལ་སང་

གས་ལས་ཀ་ཚགས་མངན་པར་འད་བགས་པ་དང་། ཆས་ཉད་ཀས་རབ་ཏ་ཐབ་པ་

319

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

ལ་སགས་པའ་ར་དང་རན་གས་རབ་ཏ་ཚགས་པ་ས་ཆས་ཀ་དབངས་ལ་ཀན་རབ་པ་

གདད་ནས་གབ་མ་མང་བས་དན་ལ་མད་པ་གསལ་སང་ཡན་པས་ད་ལར་སང་ད་རང་

བ་ཡན་ན། །ད་ལར་ན་གདད་མའ་མགན་པ་ཀན་ཏ་བཟང་པའ་མཛད་པ་ཇ་སད་པ་

ཐམས་ཅད་ཞང་འད་དག་ག་ཁངས་ས་འད་བ་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ར་ར་འཆང་གས་ཞ་བ་བརས་ཚལ་ལ་གཉས། དངས་དང་། མཛད་

པའ་ཁད་པར་ར། །

དང་པ་ན། ད་ལས་ཞང་འད་འདལ་ཆད་ཐབས་མཁས་འཕལ། །དཔག་མད་

སན་རལ་མ་ཏག་མཛས་ཆན་ལ། །གསར་ག་ར་ར་ཕལ་ནས་ཐགས་མཆག་བསད། །

ད་ལས་ཞང་འདའ་གདལ་བ་འདལ་བའ་ཆད་ད་ཐག་མའ་སངས་རས་ཀན་ཏ་བཟང་པ་

ཉད་ཀས་ཐབས་ལ་མཁས་པའ་རམ་འཕལ་ཆན་པས་ས་ས་རང་ག་མས་སམས་བསད་

པ་ལར་བསན་ནས་སངས་རས་པའ་ཚལ་དང་མཛད་པའ་རལ་པ་བསན་པར་མཛད་

ད། འད་ནས་བསལ་པ་དཔག་ཏ་མད་པའ་སན་རལ་ཏ་ཞང་ཁམས་རང་བཞན་རམ་

པར་བཀད་པ་ཞས་བ་བར་ཐག་མའ་མགན་པའ་རམ་པར་འཕལ་པས་སངས་རས་མ་

ཏག་མཛས་པ་ཆན་པ་ལ་གསར་ག་ར་ར་གཅག་ཕལ་ནས་དང་པར་བང་ཆབ་མཆག་

ཏ་ཐགས་བསད་ད། །ས་བ་རམ་བརད་རལ་ལ་ཆས་གསན་ཅང་། །མཉམ་པར་

བཞག་མཐར་རན་ཆན་རམ་བཀད་ཀ། །ར་རར་སངས་རས་ཆས་སའ་དགངས་པར་

བཞགས། །ད་ནས་ས་བ་རམ་པར་བརད་པའ་ཚལ་བསན་ཏ། དའང་ས་བ་གཉས་

ནས་ཁམ་བདག་ལགས་སན་ག་སས་ནར་བའ་ཕང་བ་ཞས་པར་གར་ནས་སངས་རས་

འཁར་ལ་ལགས་པར་སད་པའ་དང་ད་ཆས་མཉན། ད་ནས་གག་ག་འད་ཅས་བ་བའ་

སས་བམ་ཟའ་ཁའ་ལགས་བན་ཅས་པར་གར་ཏ་སངས་རས་དག་བའ་བ་གས་ལ་ཆས་

ཉན་ཅང་ལ་བདན་ད་ཏང་ང་འཛན་ལ་མཉམ་པར་བཞག་ཏ། བདན་ཅ་ར་ལའ་མཐར་

320

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རན་པ་ཆའ་ཕང་པ་རམ་པར་བཀད་པ་ཞས་བ་བའ་ར་བའ་ར་མར་མངན་པར་རགས་

པ་སངས་རས་པའ་ཚལ་བསན་ནས་ཆས་སའ་དགངས་པར་བསལ་ཆན་གཅག་ཏ་

བཞགས་ས། །

གཉས་པ་ན། ལངས་སད་སན་བཀད་སང་ཆར་ར་ར་འཆང་། །གསང་གསམ་

མ་ཟད་རན་ག་འཁར་ལ་ཡ། །མཛད་པ་སམ་ཅ་དག་ལ་དབང་འབར་བ། །རགས་

བརའ་འཁར་ལའ་མགན་པའ་ས་ར་སང་། །ད་ལས་ལངས་སད་ཐམས་ཅད་རགས་

པའ་ས་རན་དང་ཁ་དག་ག་འཁར་ལར་རང་བན་ཅང་ད་ཉད་ཀ་ངང་ལས་རང་སང་ག་རལ་

བ་རགས་ལ་དཀལ་འཁར་གངས་ལས་འདས་པའ་སན་རང་བང་ད་བཀད་ཅང་། སང་ཆ་

ལས་མཚན་དང་དཔ་བད་ཡངས་ས་རགས་པ་ར་ར་འཆང་ག་སར་བང་བ་ན། ཐགས་

བསད་པའ་རན་ར་ར་ཕལ་བ་ལས་བང་ང་། །ད་དག་ཀང་ས་གསང་ཐགས་མ་ཟད་པ་

རན་ག་འཁར་ལའ་མཛད་པ་སམ་ཅ་ར་དག་ལ་དབང་འབར་བ་ས་སང་ཐག་ག་འཆད་

ཚལ་ཕགས་གཅག་ཡན་ལ། མཛད་པ་ད་དག་ཀང་བ་བད་ཀ་མཛད་པ་ན་མ་ཡན་

ཏ་ཡན་ཏན་ག་ང་བ་དང་རལ་ད་རང་ཤར་བའ། །དན་ལ་གང་ད་སས་པ་ལར་ཐག་

མའ་མགན་པའ་ཐབས་ལ་མཁས་པའ་ས་འཕལ་ཙམ་ལས་ཐ་མ་དད་ཅང་གསང་སགས་

ཀ་རད་ཕལ་ཆར་སན་པའ་ར་ར་འཆང་དང་སང་ཐག་ཡང་གསང་ག་ར་རའ་གནས་ཟབ་

མ་སན་པ་ལ་ཀན་ཏ་བཟང་པ་དང་། གཞན་ད་དམ་པ་དང་པའ་སངས་རས་དང་། ར་

ར་སམས་དཔའ་སགས་མཚན་ག་རམ་གངས་ད་མས་བསད་པ་རགས་བརའ་དཀལ་

འཁར་ར་མཚའ་འཁར་ལའ་མགན་པའ་སར་སང་བ་ས། རག་བསས་ལས། སམས་

དཔའ་ཐག་མ་ཐ་མ་མད། །ར་ར་སམས་དཔའ་དགའ་བ་ཆ། །ཀན་ཏ་བཟང་པ་ཀན་

ག་བདག །ར་ར་སང་པ་གཙ་བའ་གཙ། །གདད་མ་ ཐ་མ་མད་ཕར་ཡང་། །དམ་

པའ་དང་པ་ཞས་འདད་ད། །འཁར་ལ་ཀན་ག་གཙ་ཕར་ན། །དམ་པ་དམ་པའ་

321

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

དབང་ཕག་ཡན། །ཞས་གསངས་པ་ལར་ར། །

གསམ་པ་ད་ལས་གཟགས་ས་གཉས་ཀ་རམ་པར་འཕལ་བ་སང་བའ་ཚལ་ལ་

གཉས། ལངས་ས་དང་། སལ་པའ་ས་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ཕར་གསལ་མཆད་པས་ཕད་སང་ལངས་ས་ཆ། །རམ་སང་གངས་

ཆན་མཚ་ཡ་གནས་རམས་ས། །ཞང་དང་ངས་པ་ལ་ལན་རགས་ལའ་རལ། །ས་

འཕལ་ར་རའ་རལ་མ་འབམས་ས་ཀས། །དའང་སངས་རས་གསང་བའ་ལམ་རམ་

ལས། ལན་རགས་རག་པ་རང་སང་བའ། །ཞང་དང་གཞལ་ཡས་གདན་ཁ་རན། །

འད་ཟར་ད་མར་སང་བ་ས། །ཞས་བཤད་པ་ལར་ཆས་ས་ཆན་པ་ནང་གསལ་ཆས་

ཉད་ཀ་ངང་ད་བཞགས་པ་ད་ཉད་མན་ཤལ་ག་ནང་འད་ཁ་དག་ལ་ཉ་ཟར་ག་རན་

གས་གསལ་བ་ལར་རང་སང་ག་ཡལ་ལ་ཕར་གསལ་ད་མཆད་པའ་ཡ་ཤས་ཀ་སང་ཆ་

ས་དང་ཞང་ཁམས་ཚད་མད་པ་ལ་ལངས་ས་སད་པའ་གནས་ས་སལ་པའ་བཀད་པ་

ཕད་སང་ལངས་ས་ཞས་བ་བ། རམ་པར་སང་མཛད་གང་ཆན་མཚའ་ཕག་ག་མཐལ་

ན་པདའ་སང་པ་སས་པའ་འདབ་མ་དང་ཟ་ཕལ་རམས་ལ་ཞང་ཁམས་ཉ་ཤ་ར་ལ་ར་

བརགས་མར་གནས་ཤང་ཞབས་ཀ་སལ་ཀང་མན་ཆད་ལས་སས་ཆའ་རན་དཔག་

ཏ་མད་པ་འབབ་པ་དག་ཏའང་ཞང་ཁམས་དག་ཅ་ར་ཡད་པ་ད་རམས་ས་ངས་པ་ལ་

ལན་ག་རགས་ལའ་རལ་བ་མཚན་དང་དཔ་བད་ར་མཚའ་བདག་ཉད་རག་པ་རན་

ག་འཁར་ལར་ལངས་སད་པ་བགངས་ཀས་མ་ལང་བར་བཀད་པ་ད་དག་ན་ཡ་ཤས་

གང་ཆན་མཚའ་ཞང་དང་སའ་བཀད་པ་ལངས་ས་ཆན་པའ་མཚན་གཞ་ས་ད་དག་རལ་

གཅག་ག་སང་ན་རབ་འབམས་ར་མཚའ་རལ་སད་ཀ་ཞང་ཡང་མ་འགལ་ཞང་ས་གཅག་

ལ་རབ་འབམས་ར་མཚའ་ས་འད་བ་དང་། ས་ར་རས་ཀང་ཞང་ཁམས་རབ་འབམས་ར་

མཚར་ཁབ་པ་སགས་ས་འཕལ་ར་རའ་རལ་མ་འབམས་ཀས་པ་གསང་བ་བསམ་གས་མ་

322

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཁབ་པའ་གནས་ས་ཤས་པར་བ་ས། གསང་བ་སང་པ་ལས། སང་གསམ་ཡངས་འབར་

འཇག་ཚལ་གས། །དབངས་ནས་དཀལ་འཁར་སན་དངས་མཆད། །ཅས་གསངས་པ་

བཞན་ན། །སན་པ་ཁད་པར་བདན་དང་ཕ་ནང་གསང་། །མཚན་དཔའ་རན་ལན་

རམ་དག་དཀལ་འཁར་འཕ། །ཞང་ཁམས་ད་དག་ལ་མངའ་དབང་མཛད་པའ་སན་

པ་ལངས་སད་རགས་པའ་ས་དའང་རང་བཞན་བདན་ག་ཁད་པར་དང་ལན་པ་ཡན་ཏ།

ད་བཞན་ཉད་ད་ནར་སན་པའ་རང་བཞན། ཡན་ཏན་མ་བཙལ་བར་ལན་གས་གབ་

པའ་རང་བཞན། ཡ་ཤས་མཐའ་དབས་དང་བལ་བའ་རང་བཞན། འབས་བ་ལ་

མངའ་མཛད་ཀང་རང་ག་ང་བ་བསན་ད་མད་པའ་རང་བཞན། མཉམ་པ་ཉད་མངན་

ད་མཛད་ཀང་སད་ཡལ་དང་བལ་བའ་རང་བཞན། གཅག་དང་ད་མ་ལས་བལ་བའ་

རང་བཞན། དས་གསམ་འད་འབལ་མད་པའ་རང་བཞན་ཏ་བདན་ག་བདག་ཉད་

ཆན་པར་ལན་གས་གབ་པ་ཉད་གདལ་བའ་དབང་གས་ས་གསང་ཐགས་ཀ་མཚན་མ་

ས་ཚགས་པར་སང་བའ་རམ་འགར་ག་ཆ་ལས་མཚན་དང་དཔ་བད་ཀ་རམ་པར་འབར་

བ་ས། དའང་སན་པའ་ཐགས་ཡ་ཤས་བཞས་ཕ་བའ་རལ་ལས་ཕའ་མཚན་དཔ། ར་

འཁར་ལ་རམས་དག་པའ་ཆ་ལས་ནང་ག་མཚན་དཔ། ཁམས་བང་ཆབ་ཀ་སམས་

རམ་པར་དག་པའ་ཆ་ལས་གསང་བའ་མཚན་དཔ་ས་མཛས་བད་ཕལ་ད་གར་པའ་

རན་དང་རང་བཞན་གས་ལན་ཅང་། ཟག་པ་མད་པའ་ཕང་པ་ལ་གཤགས་པ་ཡབ་ལ།

ཁམས་ལ་གཤགས་མ་ཡམ་ལ། སན་སན་ཤངས་ལགས་ཏ་དབང་པ་བཞ་ས་སང་

སགས་ནང་སམས་བཞ། གཟགས་ས་ད་ར་ས་ཡལ་བཞ་སག་སགས་བཞ། མཐང་

ཐས་སམ་མང་བཞ་བམས་པ་སགས་ཕ་སམས་བཞ། དས་བཞ་མ་ཏག་མ་སགས་

བཞ། རག་པ་རག་བད་རག་བ་རག་ཤས་བཞ་ཁ་བ་བཞ། རག་ཆད་བདག་མཚན་

ད་ལ་བ་བཞ་ཁ་མ་བཞར་རང་བཞན་གས་རམ་པར་དག་པས་མཐའ་ཡས་པའ་འཁར་

323

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

ལའ་བཀད་པ་དཀལ་དང་འཁར་ག་ཚལ་ད་སང་བ་ས། གསང་བ་སང་པ་ལས། རང་

རག་མཐའ་དབས་མད་པའ་དཀལ། །ཡ་ཤས་བཞ་འཕ་འཁར་ལའ་ཚལ། །ཞས་

དང་། ཁག་གཞང་ལས། འབས་བ་མཐར་ཕན་འག་མན་ན། །བཞགས་པ་དཀལ་

དང་འཁར་ག་ཚལ། །ཞས་བཤད་པ་ལར་དང་། ད་དག་ཀང་སངས་རས་རང་སང་

ག་ཡ་ཤས་རམ་པ་ཐམས་ཅད་པའ་བདག་ཉད་ས་འཕལ་ད་བའ་རལ་པ་རམ་པ་ཀན་

ཏ་ཞང་དང་ཀན་ཏ་གདན་ལ་སགས་པར་སང་ཞང་། དབང་པ་ར་རས་ཀང་དབང་པ་

ཐམས་ཅད་ཀ་བ་བ་བད་པ་ས་ཡ་ཤས་རལ་འགག་པ་མད་པས་ཆས་ཀ་དབངས་མཐའ་

ཀས་པར་ཁབ་གདལ་བའ་ཕར་ཏ། སང་ག་རལ་རགས་ལས། ཀན་ཏ་བཟང་པའ་

ཞལ་ན་ཕགས་བཅར་གཟགས། །ཀན་གཟགས་ཀན་བཟང་ས་ལ་མདན་རབ་མད། །

ཕགས་བཅ་གང་བར་སན་གས་རམ་པར་གཟགས། །ཞས་ས། །སངས་རས་ཀ་

ཡལ་ད་ན་སངས་རས་ཁ་ནའ་རད་ཀས་བསས་པའ་ཕར་ས་བཅའ་དབང་ཕག་རམས་

ཀའང་སད་ཡལ་ལས་འདས་པ་ས་རང་སང་གཞའ་འད་གསལ་ཆན་པའ་སང་ཆ་དག་

པ་རབ་འབམས་ཀ་འཁར་ལའ་སད་བཅད་ད་ཤར་བ་ར་ལམ་དག་པ་དང་ཆས་མཚངས་

པ་ལས་རལ་རས་རང་མཚན་ད་གབ་པ་ཅང་ཟད་ཀང་མད་ད། །ས་ཕར་བཤད་པའ་

ལངས་ས་ཆན་པ་འད་གཉས་འཆར་གཞ་དང་འཆར་ཆའ་དབ་བའང་ཤས་པར་བའ། །

གཉས་པ་སལ་པའ་ས་བཤད་པ་ལ་གཉས། ས་དང་བ་བག་ག །

དང་པ་ལ་གསམ། རང་བཞན་སལ་པ། འག་འདལ་སལ་པ། ས་ཚགས་

སལ་པའ། །

དང་པ་ན། ད་ཉད་ཤལ་ལ་གཟགས་བརན་འཕས་པ་ལར། །ས་བཅ་པ་ལ་

རང་བཞ་སལ་སའ་ཞང་། །ས་དང་ཡ་ཤས་ཆས་སགས་ལ་ལར་སན། །དབངས་སང་

ལངས་ས་ཆན་པའ་སན་པ་ད་ཉད་ཇ་ལར་དངས་ཤལ་ལ་གཟགས་བརན་འཕས་པ་

324

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལར་ཅང་ཟད་དག་པའ་གདལ་བ་ས་བཅའ་དབང་ཕག་རམས་ལ་སང་བ་ན་འད་ལར་

རང་བཞན་སལ་སའ་ཞང་ཁམས་དབས་ན་འག་མན་དང་། ཕགས་བཞར་རམ་པ་

བཞན་མངན་པར་དགའ་བ། དཔལ་དང་ལན་པ། པད་བརགས་པ། ལས་རབ་

གབ་པ་ལར་སན་པ་ད་བཞན་གཤགས་པ་གཟགས་ཀ་རལ་པ་ལ་སགས་པ་ལ་པ་

མཚན་དང་དཔ་བད་ར་མཚའ་བདག་ཉད་ཅན་ཞ་བ་དང་ཁ་བའ་རམ་འགར་དཔག་

ཏ་མད་པའ་སས་ཆས་རམས་འཇལ་ཞང་སན་པ་དང་། གདལ་བའ་ཉན་མངས་པ་

ལའ་གཉན་པར་ཆ་བའ་ཞང་ཁམས་ལ་དང་། ས་ལ་དང་ཆས་ལ་ཡ་ཤས་ལ་ལ་སགས་

པས་བརད་ད་མད་ཅང་བསམ་མ་ཁབ་པའ་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་བསར་བ་ད་ཉད་སན་

པ་ལངས་སད་རགས་ས་དང་འཁར་རད་གཞན་གས་བསས་པའ་ཕར་ཕད་སང་རང་

བཞན་སལ་པ་ཞས་ཉ་ཟ་ཁ་སར་ག་རད་ཆན་པ་ལས་གསལ་བར་བསན་ཏ། །

གཉས་པ་ན། ད་ཡ་ངང་ལས་འག་འདལ་སལ་པའ་ས། །མཆག་དང་རག་

པའ་སས་བ་ཐབ་པ་དག །འག་དག་གནས་ས་འདལ་བཞའ་ཆ་འཕལ་སན། །ད་

ཉད་ཀ་ངང་ལས་འག་བ་འདལ་བའ་སལ་པའ་ས་ན་འཇག་རན་ག་ཁམས་མ་ལས་པར་

གདལ་བའ་ཚགས་ཡངས་ས་སན་པར་མཛད་པའ་ཕར་ཚད་མད་པའ་ཐབས་ལ་མཁས་

པས་རམ་པར་རལ་པ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པའ་ཚལ་གས། དས་གཅག་ཏ་ཕགས་

བཅའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་རབ་འབམས་ཐམས་ཅད་ད་མཛད་པ་བཅ་གཉས་ཀ་ཚལ་

སན་པ་མཆག་ག་སལ་པའ་ས་ས། ད་ར་ར་ལའང་གདལ་བ་རགས་དག་ས་སའ་དབང་

ཤས་ལ་རང་རང་ག་རགས་དང་མཐན་པའ་འདལ་བད་རག་པའ་སས་བ་ཐབ་པ་དག་

ཏ་སལ་ནས་འག་བ་རགས་དག་ས་སའ་དན་མཛད་པ་ས། ས་འཕལ་བ་མ་ལས། ལ་

ཡ་གནས་ན་བར་བན་མགན། །ལ་མ་ཡན་ན་ཐགས་བཟང་རས། །མ་ལ་བདད་

འདལ་ཤཀའ་མགན། །ཡ་དགས་གནས་ན་ཁ་འབར་ཏ། །བལ་སང་སང་ག་ཉད་ད་

325

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

ས། །དམལ་བ་ལས་ཀ་གཤན་ར་མགན། །ཞས་ས། །ད་ལར་གདལ་བ་འདལ་བད་

ཐབས་ཀ་ཁད་པར་ཡང་ས་བསད་ནམས་ཆན་པས་འདལ་བ། ཐགས་མངན་སམ་

པས་འདལ་བ། ར་འཕལ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པས་འདལ་བ། གསང་རག་པས་

འདལ་བ་ས་འདལ་བ་རམ་པ་བཞའ་ཆ་འཕལ་ཆན་པ་མཆག་ག་སལ་པའ་ས་རམས་

ཀས་དངས་ས་སན་ལ། གཞན་དག་གས་ཀང་ཤགས་སམ་རས་མཐན་པར་བསན་

ནས་འག་བ་རམས་འདལ་བར་མཛད་ད། །

གསམ་པ་ན། ས་ཚགས་སལ་པ་ནར་བ་ལན་ཤང་གཏར། །ག་ཟམ་ཟས་སན་

བཟ་ས་ངས་པ་མད། །ད་དག་ག་རལ་ལམ་བན་རབས་ལས་ཤར་བའ་ས་ཚགས་སལ་

པ་ན། སམས་ཅན་རམས་ལ་གང་ཕན་པ་ཆན་པའ་གཞར་གར་ཏ་ཅག་རམས་ཏ་འད་

ལར་རང་བཞན་དང་འད་བད་ལས་བང་བའ་གཟགས་ཀ་ས་དང་། ཁང་བཟང་སད་

མས་ཚལ། གན་ལ། མ་ངམ་ག་ཐང་ལ་སགས་ས་སལ་པ་དང་། དཔག་བསམ་ག་

ཤང་། ཡད་བཞན་ནར་བ། ག་གཟངས། ཟམ་པ། ཤང་ར། ཟས་གས། སན་

སགས་བམ་པའ་དངས་པ་དང་། མ་གའ་ཚ་ཉ་བ་ཆ། ནད་ཀས་གདངས་པ་ལ་སག་

ཆགས་དས་པ། སན་མའ་གང་ད་ཅང་ཤས་བ་ལ་ཧ། འདམ་ཁད་ད་གསར་ག་བང་

བ་སགས་བཟ་དང་ས་བའ་སལ་པ་ངས་པ་མད་པ་ས་ཚགས་ས་སན་པ་ས། དཀན་

མཆག་ཏ་ལ་ལའ་མད་ལས་ར་ཆར་གསངས་པ་བཞན་ན། །ཕ་མ་འད་དག་ན་ར་ར་

འཆང་གས་བཀད་པའ་ཚངས་ཆན་ག་བསལ་པ་ཞས་དབ་བ་ཕ་བ་ཡན་ན། །

གཉས་པ་བ་བག་རགས་ཆན་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་སལ་པའ་ས་ཕགས་གཅག་

ག་འཆད་ཚལ་ལ་གཉས། དངས་དང་། བསན་པའ་བཙས་གསམ་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ཁད་པར་ལངས་སའ་སང་ཆར་བསལ་པ་འདར། །དགའ་ལན་

བརགས་པར་སང་བ་དམ་པ་ནས། །རལ་བད་ཚལ་ད་ཤཀ་ཐབ་པའ་བར། །གནས་

326

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རས་བཅ་གཉས་སན་པ་བཅ་གཉས་བན། །སལ་པའ་སའ་བ་བག་ཁད་པར་ད་དབ་

བ། རགས་ཆན་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་འཆད་ཚལ་ཕགས་གཅག་ག་དབང་ད་བས་

ན། ལངས་སད་རགས་པའ་སའ་སང་ཆ་ལས་བསལ་པ་བཟང་པ་འད་ཉད་ད་ཚ་ལ་

དཔག་མད་ནས་བར་པ་ཡན་གས་བར་ལ་སལ་པའ་ས་བཅ་གཉས་ས་བན་ཏ། དའང་

བསལ་པ་དང་པར་གནས་དགའ་ལན་བརགས་པ་ཞས་བ་བར་སན་པ་ཁའ་སང་བད་

དམ་པ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པ། འཁར་སངས་རས་སང་ར་གཅག །བསན་པ་ཀན་

ག་ར་བ་ས་ཐལ་འགར། སད་པ་པ་ལའ་བ་དགའ་བད་དབང་ཕག །གགས་ལའ་བ་

ཉ་མ་རབ་ཏ་སང་བད། སམས་ཅན་རམས་ཚ་ལ་དཔག་ཏ་མད་པ་ཐབ་པའ་དས་ནའ། །

གནས་འཇག་རན་མ་མཇད་ད། སན་པ་ཁའ་འད་མ་འཁགས་པ། འཁར་མཁའ་

འག་མ་འབམ་ཕག་གཉས། བསན་པ་ས་གསང་ཐགས་ཡན་ཕན་ལས་ཀ་རད། དས་

ཚ་ལ་བ་བའ་དས་ནའ། །གནས་དད་གཤར་འདས་པ་འད་ཀས་སངས་པར། སན་

པ་དཔལ་འཇགས་པ་སབ་པའ་ཡད། འཁར་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་འབམ་ཕག་

དག །བསན་པ་འཁར་བ་དང་སགས་དང་། ར་བ་འཇང་བསལ། དཔལ་འབང་

བཞ་ཟད་པའ་རད་རམས་དང་། དས་ཚ་ལ་འབམ་པའ་དས་སའ། །གནས་ཆགས་

འབང་མངལ་ད་སང་བར། སན་པ་གཞན་ན་རལ་པ་རམ་པར་ར་བ། འཁར་གནད་

སན་དང་སན་པ་སང་ཕག་གཅག །བསན་པ་སམས་ས་ར་བའ་རད་ལ་དང་། ཡན་

ལག་ག་རད་དག །དས་ཚ་ལ་བརད་ཁའ་དས་སའ། །གནས་འཚ་བད་གཞན་ནའ་

ལམ་རར། སན་པ་དག་པ་ར་ར་འཆང་། འཁར་སངས་རས་རབ་བདན་ལ་སགས་

པ། བསན་པ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་དག་སགས་དང་། དས་ཚ་ལ་བདན་ཁའ་དས་སའ། །

གནས་གསང་ཆན་རལ་པ་དར་ཁད་མ་ར་འབར་བར། སན་པ་གཞན་ན་དཔའ་བ་

སབས་ལན། འཁར་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་སན་ག་ཤགས་ཅན་བདན། ཆས་ཕ་རད་

327

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

མ་རད་ལ་སགས་པ་རད་ས་ད་མ་དང་། དས་ཚ་ལ་དག་ཁའ་དས་སའ། །གནས་

སན་ཕག་ར་ལའ་ས་དང་ལན་པར། སན་པ་དང་སང་ཁས་པའ་རལ་པ། འཁར་སན་

པ་བད་བ་གཅག་ལ། ཆས་རགས་པ་འདལ་བའ་རད་བཅ་ལ་སགས་པ། དས་ཚ་

ལ་ཁའ་དས་ནའ། །གནས་བ་རད་ཕང་པའ་རལ་པའ་ཁབ་ན། སན་པ་དག་བཅམ་

པ་གསར་འད་དམ་པ། འཁར་འཕགས་པ་ཉན་ཐས་ར་འཕལ་དང་ལན་པ་དཔག་ཏ་

མད་པ་ལ། དམ་པའ་ཆས་འདལ་བ་ཁ་ཕག་དཔག་ཏ་མད་པ། དས་ཚ་ལ་ལ་སང་

ཐབ་པའ་དས་སའ། །གནས་སག་པ་གཡའ་སན་མ་ཅན་བང་ཆབ་ཀ་ཤང་རམ་པར་

རས་པའ་དང་ད། སན་པ་བར་བས་རལ་བའ་བ་གས། འཁར་ས་བརད་པའ་བང་

ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་ལ། ཆས་ཕ་རད་བདན་པ་ལ་སགས་པ་རམས་གསངས།

དས་ཚ་ལ་སང་ག་དས་སའ། །གནས་བ་རད་སངས་པར། སན་པ་འད་སང་བགས་

པ། འཁར་ཚ་དང་ལན་པ་བདན། དམ་པའ་ཆས་མད་ས་དང་ཀ་ཡ། ལང་ཨ་ནའ་

ཆས་ཁ་ཕག་བརད་ལ་སགས་པ་གསངས། དས་ཚ་ལ་ལ་བར་པའ་དས་སའ། །

གནས་ར་ར་གདན་བང་ཆབ་འབང་བའ་ཤང་དང་ད། སན་པ་ཡབ་མངན་རགས་རལ་

པ། འཁར་རགས་གསམ་མགན་པ་ལ། ཆས་ངས་པའ་དན་འབའ་ཞག་གསངས།

དས་ཚ་ལ་སམ་བར་པའ་དས་སའ། །གནས་རལ་བ་རལ་བད་ཀ་ཚལ་མགན་མད་

ཟས་སན་ག་ཀན་དགའ་ར་བར། སན་པ་ཤཀ་ཐབ་པ། འཁར་རམ་པ་བཞ་ལ།

ཆས་བདན་པ་བཞའ་འཁར་ལ། སག་བསལ་བ། སང་པ། བདག་མད་པ། ཀན་

འབང་། ར་དང་། རན་ག་རམ་པ། ལམ། རག་པ། སབ་པ། འགག་པ། ཞ་

བ། ག་ནམ་པ་ས་ལན་བཅ་གཉས་ས་བསར། དས་ཚ་ལ་བར་པའ་དས་ས་ས། ད་

ལར་གནས་རས་མ་འད་བ་བཅ་གཉས་ས་སལ་པའ་ས་སན་པ་བཅ་གཉས་ས་བན་

པའ། །ཕན་ཚགས་ལ་ལན་ཆས་ས་དག་ཅའ་བདག །མཛད་པའ་རམ་གངས་དག་

328

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཅ་ར་དག་ཚགས། །ད་དག་ཀང་འག་བ་རམས་ཀ་ཕང་པ་ལ་དག་པར་བ་བའ་ཕན་

སམ་ཚགས་པ་ལ་ལན་ག་རང་བཞན་ཅན་ལན་བཅ་གཉས་ས་སང་བར་མཛད་པས་

བསམས་ན་ཆས་སའ་རམ་གངས་དག་ཅ་ཐམ་པའ་བདག་ཉད་ཅན་ད་གར་པ་དང་།

མཛད་པ་ཕན་ལས་ཀ་གངས་ཀང་། ཀན་མཁན་ཀང་ཆན་པས། སའ་མཛད་པ་བཅ་

གཉས་ན་གནས་མ་འད་བ་བཅ་གཉས་ས་སན་པ་ཉད་ས་མདག་ཕག་མཚན་མ་འད་བ་

བཅ་གཉས་ས་སལ་ནས་བན་པས་གདལ་བ་རགས་མ་མཐན་པ་བཅ་གཉས་ཀ་ཚགས་

མ་འད་བ་དཔག་ཏ་མད་པའ་དན་མཛད་པ་མ་འད་བ་བཅ་གཉས་མཛད་པའ་མཛད་པ་

ཞས་སའ་གཟ་མདངས་ལ་བརན་ནས་སའ་བསན་པ་འཕལ་བའ་དན་ད་བང་བའ། །ས་

ད་དག་ག་དས་ས་གསང་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་མ་འད་བ་བཅ་གཉས་གསངས་པས་འག་

བའ་ངག་ག་བཅངས་པ་མ་འད་བ་བཅ་གཉས་ལས་གལ་བར་མཛད་པའ་མཛད་པ་

ཞས་གསང་ག་བསན་པ་འཕལ་བའ་དན་ད་བང་བའ། །གསང་ད་ཙམ་ཞག་ག་ཚ་ན་

ཐགས་ཀ་དགངས་པ་མ་འད་བ་བཅ་གཉས་ཀས་འག་བའ་རགས་མ་འད་བ་རམས་

ཀ་རག་པ་བཅ་གཉས་ལས་གལ་བར་མཛད་པའ་མཛད་པ་ཞས་ཐགས་ཀ་བསན་པ་

འཕལ་བའ་དན་ད་བང་བ་ས། ད་ལར་བསན་པ་ངས་པའ་སལ་པའ་ས་གཅག་ལ་ཆས་

ཀ་རམ་གངས་དག་བཅ་ར་དག་ཚགས་དགས་ཏ། ད་དག་དང་ལན་པ་ན་བསན་པའ་

བདག་པ་ཞས་བའ། །གལ་ཏ་མ་ལན་ན་སངས་རས་འཇག་རན་ད་བན་པ་ཁལ་བའ་

བསན་པ་ཞས་བ་ས། ད་དག་ཀང་སན་ག་སམས་བསད་པ་ལས་བང་བའ། །ཞས་

ཁད་པར་ད་མ་དང་བཅས་ཏ་གསངས་ས། །

གཉས་པ་ན། ད་དང་དས་མཚངས་ས་གསམ་བསན་པའ་བཙས། །རང་བང་ར་

ར་གགས་བམ་ས་གཟགས་ན། །འག་བ་གང་གས་མཐང་ཐས་རག་པས་ཀང་། །གདས་

བཅས་རང་སར་གལ་བའ་ཕན་ལས་ཅན། །གང་འདལ་གནས་འཕར་ད་ལ་ཞང་འདར་

329

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

བཞགས། །སལ་པ་ད་དག་དང་དས་མཚངས་པར་ས་གསམ་ག་བསན་པའ་བཙས་

ཆན་པ་ས་གསང་ཐགས་ཀ་སལ་པར་རང་བང་ད་སང་བས་འག་བའ་དན་མཛད་པ་

ས་ཛམའ་གང་འདར་ཆས་སའ་བསན་པ་དངས་རགས་པ་ཆན་པའ་བན་རབས་ལས་

རང་ཤར་བ་རན་པ་ཆ་བར་ར་ལས་འཁངས་པའ་ར་ར་ཕག་གང་བ་དང་། ལངས་ས་

ཡངས་ས་རགས་པར་སད་པའ་བསན་པ་དངས་རང་བང་བསན་པ་བ་གཅག་པའ་བན་

རབས་ལས་རང་ཤར་བའ་རན་པ་ཆ་བར་ར་གཅག་ལས་འཁངས་པའ་གགས་བམ་

སར་བཞ་པ་ཆས་ཉད་ཀ་རང་ས་སགས་པ་དང་། སལ་པའ་ས་སན་པ་བཅ་གཉས་ཀ་

བན་རབས་ལས་རང་ཤར་བ་རན་པ་ཆ་བར་ར་གཅག་ལས་རང་བང་བའ་ས་གཟགས་

འག་བའ་ལས་བངས་དང་མཉམ་པ་ས། ད་གསམ་ན་འདས་མ་བས་པས་ས་འཇག་

མད་ཅང་བན་རབས་ལས་རང་བང་ད་ཤར་བས་ར་འཕལ་དང་ཡན་ཏན་དཔག་ཏ་མད་

པ་འཇག་རན་ཁམས་ས་བན་དང་འབན་འགར་ག་སངས་རས་སལ་པའ་ས་རམས་ཀ་

ས་གསང་ཐགས་ཀ་བསན་པ་འཕལ་བར་བད་པའ་རན་ཡན་ལ་མཐང་ཐས་རག་པས་

གདས་བཅས་རང་དངས་ས་འག་བའ་ཕན་ལས་ཀ་བདག་ཉད་ཅན་ན། །ད་ལར་

བཙས་གསམ་པ་ད་འད་གསལ་ར་ར་ར་མས་གང་ལ་འདལ་བའ་གདལ་བ་སང་བའ་

གནས་དར་འཕར་བས་ད་ལ་ཞང་འདར་བཞགས་ཤང་མ་འངས་པར་ཞང་གཞན་ད་

འཕར་བ་ན་ཞང་འདར་རགས་པ་ཆན་པའ་བསན་པའང་མ་འབང་ང་། །དའང་ཞང་

འད་ཐག་མར་ཆགས་པའ་ཚ་བསན་པའ་བཙས་གསམ་བང་ཕགས་གཡ་བ་ལན་ཞས་

བ་བའ་ཞང་ན་བཞགས། ཞང་འདར་སན་པ་ཁའ་སང་བ་དམ་པ་བན་པའ་ཚ་བཙས་

གསམ་ཞང་འདར་འཕར་ཏ་ས་གསང་ཐགས་ཀ་བསན་པས་འདལ་བའ་དས་ཀ་དབང་

གས་གནས་ས་སར་བཞགས་ཤང་། སའ་བསན་པའ་དས་ས་ར་ར་ན་ཨ་རན་ག་ཡལ་

ར་མཚའ་གང་ན་བཞགས་ཤང་འད་དང་ས་དང་། དག་སང་ར་འཕལ་དང་ལན་པའ་

330

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སལ་པ་གངས་མད་པ་འབང་བར་བད། གསང་གས་བསན་པའ་དས་ས་ར་མ་ལ་ཡ་

ལག་ན་ར་རའ་གནས་ས་གནད་སན་ག་རལ་པ་རམས་ཀས་ཕག་བད་ད། །ཐགས་ཀ་

བསན་པའ་དས་ས་ར་ར་གདན་ག་སང་ག་ནམ་མཁའ་ལ་གནས་ས། །གགས་བམ་

ན་སའ་བསན་པའ་དས་ས་གདན་ག་སང་ད་དཔག་ཚད་ལ་བར་འཕགས་པའ་ནམ་

མཁའ་ལ་ཌ་ཀ་མ་རམས་ཀས་བཟང་ནས་གནས་ས། །གསང་ག་བསན་པའ་དས་

ས་ས་གཟགས་ར་ར་ཉད་དང་ལན་ཅག་ཏ་གནས་ས། །ཐགས་ཀ་བསན་པའ་དས་ས་

རབ་ཏ་ཁས་པ་དང་སང་ག་ཕག་པར་གནས་ས། །ས་གཟགས་ན་སའ་བསན་པའ་དས་

ས་འད་ཉད་ཀ་བན་རབས་ཀས་ས་དངས་དང་། སལ་པ་དང་། ཡང་སལ་རམས་དང་

ལན་ཅག་ཏ་གནས་ཤང་། ད་དག་གས་ཞལ་ག་དཀལ་འཁར་ལ་དངས་ས་སད་པའ།

།གསང་ག་བསན་པའ་དས་ས་གཅག་ཏ་མ་ངས་པར་འཛམ་གང་ཀན་ཏ་འཁར་བར་

གནས་ཏ། ལ་དང་མའ་འད་བ་ཁད་པར་ཅན་རམས་ཀན་གས་མཆད་པའ་གནས་ས་

འགར་ཞང་། སབས་ས་བསན་པ་ལ་གནད་པ་བང་བའ་ཚ་ས་ལས་འད་འབང་། ཞལ་

ནས་ཧ་འབང་། སན་ནས་ཡ་ཤས་ཀ་མ་འབང་ང་། །ཐགས་ཀས་འདལ་བའ་བསན་པ་

ལ་སམ་ཅ་ར་གསམ་པའ་ལ་རམས་ཀ་གཞལ་མད་ཁང་ལག་ན་ར་རའ་ཁང་བརགས་

ཀ་ཡང་ཐག་ན་མཉམ་པའ་རང་བཞན་དཔལ་ཆན་པ་ཞས་བ་བས་ཕག་མཛད་ཅང་ཆ་

འཕལ་ར་མཚའ་བདག་ཉད་ཅན་ད་བཞགས་ས། །དའང་ཚ་ལ་དཔག་མད་ནས་སང་

ཐབ་པའ་དས་ཕན་ཆད་ལ་སས་འདལ་བའ་བསན་པ་ས། ལ་ལ་བར་ལ་སང་ཕག་

གསམ་ཡད་ད། །ད་ནས་ཚ་ལ་བདན་ཅ་པའ་བར་ད་གསང་གས་འདལ་བའ་བསན་

པ་ས། ལ་ལ་བར་ལ་སང་ཕག་གཅག་ག །ད་ནས་ཚ་ལ་བཅ་པའ་བར་ད་ཐགས་

ཀས་འདལ་བའ་བསན་པ་ས། ལ་ལ་བར་ལ་སང་ཕག་གཅག་ག །ཚ་ལ་ད་དག་ན་

བསན་པ་ད་དག་གས་འདལ་བའ་ལ་གངས་ཏ་དས་སའ་ཡན་ཚད་མ་ཡན་ན། །འདར་

331

འདལ་བད་ཀ་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཚ་ལ་བཅ་པ་འདས་ནས་བཙས་གསམ་ལ་ཕགས་མཛས་ལན་བཀད་པ། བང་ཕགས་

ཡངས་པ་སབ། ནབ་ཕགས་གཙག་ཕད་དབངས་རམས་ས་རམ་པར་འཕར། ད་དག་

ཐམས་ཅད་ལའང་འབང་བའ་དས་བདན། མ་འབང་བའ་དས་བདན་ཏ་བཅ་བཞ་

རས་བསན་པ་དར་ནབ་ཏ་འགར་ར། །ད་ལ་དས་བདན་ན། སང་པ་ལན་དང་རགས་

ལན་དང་། །རགས་ལན་ཆ་དང་ཉས་ལན་དང་། །སམ་ལན་རད་ལན་རད་ལན་ཆ།

ཞས་ས། །ད་དག་ག་བར་བར་ད་ནབ་པ་ན་མ་འབང་བའ་དས་ཏ་མན་པའ་བསལ་

པར་གསངས། ཞང་ད་དག་ཏ་མཛད་པ་རགས་ནས་ར་ར་འཆང་གས་བཀད་པའ་

ཚངས་ཆན་ག་བསལ་པར་ཡད་ད་ཅག་གདད་མའ་སར་གལ་ཏ་སད་བཅད་སངས་

ནས་བཙས་གསམ་པའང་ཆས་ཉད་ཀ་ངང་ད་རང་ཡལ་ཏ་མ་སང་ང་། །སར་གདལ་

བ་དབངས་ནས་སང་བ་དང་སལ་པས་ཚངས་ཆན་བཀད་ད་བཙས་གསམ་པའང་རང་

ཤར་བ་སགས་རག་པ་རན་ག་འཁར་ལར་འག་བའ་དན་མཛད་པ་ཉད་ད། །གཞན་

ཡང་ས་གསམ་ར་ར་ཞང་ས་གསང་ཐགས་ལ་ཕ་ནང་གསམ་ར། ད་ར་ར་ལ་བཞ་

བཞར་དབ་བའ་མཛད་པ་སམ་ཅ་ར་དག་ར། བསམས་པས་མཛད་པ་བར་ར་བརད་

ད་སང་བ་དང་། ལངས་ས་རམ་པར་སང་མཛད་ཀ་ཕག་མཐལ་པདའ་ཟའ་འབར་ཞང་

ཁམས་ཚད་མད་པ་རམས་ཉ་ཤ་ར་ལ་རའ་ཚལ་ད་བརགས་མར་ཡད་པའ་བཅ་གསམ་

པ་ཐགས་ཀའ་ཐད་ད་མ་མཇད་འཇག་རན་འད་ཡད་པས་རང་བཞན་རགས་པ་ཆན་

པའ་བསན་པ་འབང་བའ་བབས་ས་གར་པ་སགས་ཆགས་གནས་འཇག་སང་ག་ཁད་

པར་ད་མ་དང་། འཇག་རན་ཆགས་པའ་རས་ས་རན་པ་ཆ་པདའ་ལན་ཤང་ལ་ཆ་རང་

ག་ལ་མ་སགས་འཇག་རན་སད་པའ་སམས་ཅན་རམས་ཀ་ཡད་ཞགས་པ་ལས་པད་

གསང་ས་ཕགས་བཅར་འཕས་པས་བསལ་ཏ། སན་ག་གཟགས་མད་སན་རང་རམ་

ཤས་གཟང་བའ་ཆར་གནས་པའ་ས་བན་བག་ལ་ཉལ་མངན་གར་དས་དའ་རམ་པར་

332

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཤས་པ་ཏང་ང་འཛན་གས་སལ་པའ་ལས་ས་གབ་ནས་ཡད་མན་མད་མན་སགས་

ཁམས་གསམ་རམ་པར་མཆད་པས་ད་ལའང་དབངས་ཀ་རག་པ་ལང་མ་བསན་གཡས་

པས་སམས་ཅན་ག་བར་བའ་འཁལ་བ་འབང་བ་ཡད་པ་སགས་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་

བཤད་ཚལ་ར་ཆ་བ་རམས་ན་ཀན་མཁན་ཆས་རའ་གསང་རབ་ལས་རགས་པར་བ་བ་

ཁ་ནའ། །

བཞ་པ་ཞར་བང་འཕས་སལ་གཞན་ག་གང་བསང་བ་ན། མད་དང་ས་འཕལ་

ལ་སགས་བཤད་ཚལ་ན། །མཐའ་ཡས་ཕར་ན་ས་སའ་གཞང་ད་རགས། །འདར་ས་

དང་ཞང་ཁམས་ཀ་རམ་གཞག་མན་ངག་རགས་པ་ཆན་པ་ཨ་ཏ་ཡ་གའ་རད་ཀ་ར་བ་

ས་ཐལ་འགར། ཨ་ཏ་བཀད་པ་ཆན་པ། དཔག་བསམ་ལན་ཤང་རས་པའ་རད་ཆན་

པ་སགས་ཀ་དགངས་དན་ཞང་མཁས་པ་ཉ་འབམ་དང་ཀན་བཟང་ད་མད་འད་ཟར་

གས་ཞབ་མར་བཀལ་བའ་རས་ས་ས་འགར་ག་མཁས་པ་ཕ་མ་ཐམས་ཅད་འབངས་ཏ་

བཤད་པ་ལར་སས་པ་ཡན་ག། གཞན་ད་མདའ་ལང་ཆན་པ་རམས་དང་ར་ར་སམས་

དཔའ་ས་འཕལ་ད་བ། འཇག་རན་ལས་འདས་པའ་སབ་ས་ལ་ལ་སགས་པའ་བཤད་

ཚལ་འཛན་པའ་མཁས་པ་ཇ་སད་ཅག་བན་པ་ཐམས་ཅད་ཀ་བཞད་ཚལ་ཅང་ཟད་མ་

འད་བ་མཐའ་ཡས་པའ་ཕར་ན་ཕགས་གཅག་ཏ་བས་མ་ནས་པས་ཤས་པར་འདད་

ན་ས་སའ་གཞང་འགལ་རམས་ལས་རགས་པར་བའ། །འད་གསལ་ར་ར་ར་མའ་

ལགས་ཀ་ས་དང་ཞང་ཁམས་ཁད་པར་ད་དབ་བ་སབས་བཞ་པའ་འགལ་པའ།། །།

ཐག་པའ་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་བསབ་པ་

གསམ་ལགས་པར་སན་པའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཅས་བ་བ་ལས་འདལ་

བད་སན་པ་བན་ཚལ་རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་གཉས་པའ་འགལ་པ་གབ་བ།། །།

333

གསམ་པ། བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

༡ བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ངས་གཟང་བའ་སབས།

ད་ལར་འདལ་བད་འཇག་རན་ག་སན་མ་ཇ་ལར་སང་བའ་ཚལ་ལགས་པར་

བཤད་ནས། སན་པ་དའ་བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་གཞག་པ་རམ་པར་ཕ་

བ་ས་གནས་གསམ་པ་ལ་སབས་བཞ། དམ་པའ་ཆས་ངས་བཟང་བ། ལང་ག་ཆས་

འཁར་བ་བག་ཏ་དབ་བ། བཀའ་བས་བ་བང་ཚལ། ཞར་བང་བསན་པའ་གནས་

ཚད་བཅས་པ། ས་འགར་རང་མའ་བབས་ལགས་བ་བག་ཏ་བཤད་པའ། །

དང་པ་ལ་གཉས། བཤད་བ་ངས་བཟང་བས་མཚམས་སར། དའ་དན་རས་

པར་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ལ་མའ་བ་མས་གདལ་བ་འདལ་བ་ཡ། །ཆ་འཕལ་གཙ་བ་ཆས་

ཀ་འཁར་ལ་ས། །སངས་རས་བཅམ་ལན་འདས་ལ་དང་མ་ལ་སགས་པ་འག་བ་

ཐམས་ཅད་ཀ་བ་མར་གར་པ་དས་གདལ་བ་འདལ་ཐབས་ཀ་ཆ་འཕལ་བསམ་གས་

མ་ཁབ་པ་བསན་པ་ཐམས་ཅད་འདལ་བ་རམ་པ་བཞའ་ཁངས་ས་འད་ཞང་། ད་

ཐམས་ཅད་ཀ་ནང་ན་མཆག་གམ་གཙ་བར་གར་པ་ན་དམ་པའ་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་

བསར་བ་ཉད་ཡན་པས་རས་པར་བཤད་པར་བ་ས་ཞས་ལག་བཅས་ཀ་སས་མཚམས་

སར་བའ། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། ང་བ་དང་། ངས་ཚག །དབ་བའ། །

དང་པ་ན། ང་བ་སབ་པའ་གཉན་པ་རམ་དཀར་ཕགས། །དམ་པའ་ཆས་ཀ་

ང་བ་ན་ཇ་སད་ད། སག་བསལ་དག་ན་ཐམས་ཅད་དང་། །སབ་ཀན་སལ་བད་དམ་

334

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པའ་ཆས། །ཞས་པ་ལར། གང་ལ་ཚལ་བཞན་དམགས་ན་ལས་ཅན་རམས་ཀ་སབ་

པ་ཟད་པའ་གཉན་པ་རམ་དཀར་ཕགས་ས་གར་པའ་ཡན་ཏན་ཞག་ས། མཚན་གཞ་

ན། འགག་ལམ་གས་བསས་པའ་ཟག་མད་ཀ་ཆས་རམས་དང་ཚད་ལན་ག་བཀའ་

བསན་བཅས་རམས་ཡན་ཞང་། དའང་ས་མ་ན་བརད་བ་དང་། ཕ་མ་ན་རད་བད་ཀ་

ཚལ་གས་ས། །

གཉས་པ་ན། ངས་ཚག་དརའ་ས་ལས་དན་བཅ་འཛན། །ཆས་ཞས་བ་བའ་

ངས་ཚག་ན་ལགས་སར་ག་སད་ད། ཌད་ཉ་འཛན་པའ་བངས་ལས་བསབས་པའ་

དར་ཞས་བ་བའ་ས་ལས་དན་བཅ་འཛན་པའམ། ད་དག་ལ་འཇག་ས། འདད་འཇ་

ལས། ཐམས་ཅད་འཛན་པས་ན་དར་ས་ཆས་ས། །ཞས་བཤད་ད། །དན་བཅ་ན་

རམ་བཤད་རགས་པ་ལས། ཆས་ན་ཤས་བ་ལམ་དང་ན། །མ་ངན་འདས་དང་ཡད་

ཀ་ཡལ། །བསད་ནམས་ཚ་དང་གསང་རབ་དང་། །འབང་འགར་ངས་དང་ཆས་

ལགས་ལའ། །ཞས་འབང་བ་ལར་ཆས་ཀ་ས་ཤས་བ་ལ་འཇག་པ་ན་དཔར་ན་མད་

ལས། ཆས་གང་ལ་ལ་འདས་བས་སམ། འདས་མ་བས་སམ། ཞས་དང་། ཆས་

རམས་ཐམས་ཅད་ད་འདར་ཤས་པར་གས། །ཞས་པ་ལ་སགས་པ་ལ་བའ། །ལམ་

ལ་འཇག་པ་ན། དག་སང་དག་ལག་པའ་ལ་བ་ན་ཆས་མ་ཡན་ལ་ཡང་དག་པའ་ལ་བ་

ན་ཆས་ཡན་ན། །ཞས་པ་ལ་བ་དང་། མང་འདས་ལ་འཇག་པ་ན། ཆས་ལ་སབས་

ས་སང་བ། ཞས་པ་ལ་བ། ཡད་ཀ་ཡལ་ལ་འཇག་པ་ན། ཆས་ཀ་ས་མཆད། ཅས་

པ་ལ་བ། བསད་ནམས་ལ་འཇག་པ་ན། བཙན་མའ་འཁར་དང་གཞན་ན་མ་རམས་

དང་ལན་ཅག་ཏ་ཆས་སད། ཅས་པ་ལ་བ། ཚ་ལ་འཇག་པ་ན། བས་པ་ན་མཐང་

བའ་ཆས་གཅས་པར་འཛན་པ་ཡན། ཅས་པ་ལ་བ། གསང་རབ་ལ་འཇག་པ་ན།

དག་སང་ཆས་ཞས་པ་ན་འད་ལ་ས། མདའ་ས་དང་། དབངས་ཀས་བསད་པའ་ས་

335

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

དང་། ཞས་པ་ལ་བ། འབང་འགར་ལ་འཇག་པ་ན། འད་བད་ཀ་རས་རམས་ན་

དའ་ཆས་ས། །ཞས་དང་། ང་ཡང་འཆ་བའ་ཆས་དང་འཆ་བའ་ཆས་ཉད་ལས་མ་

འདས་ས། །ཞས་པ་ལ་བ། ངས་པ་ལ་འཇག་པ་ན། དག་སང་ག་ཆས་བཞ་ཞས་

དང་། དག་སང་དག་སག་གཅད་པ་ན་ཆས་མ་ཡན་ལ། སག་གཅད་པ་སང་བ་ན་

ཆས་ཡན་ན། །ཞས་སགས་འབང་བ་ལ་བ། ལགས་ལ་འཇག་པ་ན། ཡལ་ཆས་དང་

རགས་ཆས་ལ་བ་རམས་ས། །ད་དག་འཛན་པའ་ས་དན་དང་ཇ་ལར་འབལ་སམ་ན།

ཤས་བ་རམས་ཀས་ན་རང་དང་སའ་མཚན་ཉད་འཛན་པ་ས། དཔར་ན་ས་ན་ས་བའ། །

ཆ་ན་གཤར་བའ། །མ་ན་ཚ་བའ། །རང་ན་ཡང་ཞང་གཡ་བའ། །ཞས་པ་ལ་བ་རང་

མཚན་དང་། འདས་བས་ཐམས་ཅད་ན་མ་རག་པའ། །ཟག་བཅས་ཐམས་ཅད་ན་

སག་བསལ་བའ། །ཆས་ཐམས་ཅད་ན་བདག་མད་པའ། །མ་ངན་ལས་འདས་པ་ན་

ཞ་བའ། །ཞས་པ་ལ་བ་ས་མཚན་འཛན་པ་དང་། ལམ་དང་མང་འདས་ཀས་ན་འཁར་

བར་ལང་བ་ལས་འཛན་པ་དང་། ཡད་ཡལ་གས་ན་ཡད་འཛན་པ་དང་། བསད་ནམས་

ཀས་ན་ངན་འགར་ལང་བ་ལས་འཛན་པ་དང་། ཚའམ་སག་གས་ན་ལས་སམ་

རས་མཐན་འཛན་པ་དང་། གསང་རབ་ཀས་ན་དན་ཕན་ཅ་མ་ལག་པར་འཛན་

པ་དང་། འབང་འགར་གས་ན་འབང་རའ་ཆས་ད་འཛན་པ་དང་། ངས་པས་ན་ངས་

པར་བ་བའ་གཞ་འཛན་པ་དང་། ལགས་ཀས་ན་རང་དང་མཚངས་པའ་སད་པ་འཛན་

པ་དང་། རག་པས་ན་འཁལ་བའ་ཕགས་ལས་འཛན་པ་ལ་བར་རགས་པས་དཔག་

པར་བའ། །

གསམ་པ་ལ་གཉས། དབ་གཞ་དང་། དབ་བ་དངས་ས། །

དང་པ་ན། ད་ལས་འགག་ལམ་གས་བསས་དམ་པའ་ཆས། །བཤད་མ་ཐག་

པ་ད་དག་རམས་ལས་སབས་འདར་བསན་པར་བ་བ་ན། འགག་པ་དང་ལམ་ག་

336

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བདན་པས་བསས་པའ་དམ་པའ་ཆས་ཉད་ཡན་ལ། མཚན་ད་ལན་ག་ར་མཚན་ཀང།

ཆས་ཐམས་ཅད་ཀ་མཆག་ཡན་པས་སམ། དམ་པ་ཞས་བ་བ་རགས་པའ་སངས་

རས། ཆས་ན་དས་བསན་པ་ཡན་པས་སམ། ཡང་ན་སས་བ་དམ་པ་རམས་ཀས་

སད་པར་བ་བའ་ཆས་ཡན་པའ་ཕར་ད་སད་ཅས་བའ། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། མདར་བསན། རས་བཤད་ད། །

དང་པ་ན། དབ་ན་བརད་བ་རགས་པ་རད་བད་ལང་། །ཞས་པའ། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། བརད་བ་རགས་པ་དང་། རད་བད་ལང་ང་། །

དང་པ་ན། རགས་པའ་དམ་ཆས་འགག་ལམ་བདན་པ་ས། །འཕགས་བཞའ་

ཐགས་རད་གང་ཞག་བལ་བ་དང་། །གང་ཞག་བལ་བད་གཉན་པའ་རང་བཞན་ཉད། །

ད་ལ་རགས་པ་དམ་པའ་ཆས་ལའང་རམ་པ་གཉས་ཏ་འགག་པ་དང་ལམ་ག་བདན་

པའ། །

དང་པ་ན། རམ་པར་རག་པས་མ་བརག་ཅང་བརད་པའ་ཡལ་ལས་འདས་པས་

འཕགས་པ་ཁ་ནས་མཁན་པའ་ཕར་བསམ་ད་མད་པ་དང་། རང་བཞན་གས་ཞ་བའ་

ཕར་གཉས་ས་མད་པ་དང་། གཟང་འཛན་གས་སས་པས་དབན་པས་རག་པ་མད་པ་

ས་མཚན་ཉད་གསམ་ལན་འཕགས་བཞའ་ཐགས་རད་ཀ་གཉན་པས་སང་བ་སངས་

པ་གང་ཞག་ཆགས་པ་བལ་བ་དན་དམ་པའ་བདན་པའ་ང་བ་རགས་པའ་སབས་ཀས་

ཐབ་པ་ཡན་ལ།

གཉས་པ་ན། ཉ་མའ་དཀལ་འཁར་རང་བཞན་གས་དག་ཅང་འད་གསལ་

མན་པའ་གཉན་པར་གར་པ་བཞན་ད་ཉས་པའ་ད་མ་དག་ཅང་ཡན་ཏན་ག་འད་

གསལ་ལ་སབ་པ་དང་ཉན་མངས་པའ་གཉན་པར་གར་པ་ས་མཚན་ཉད་སམ་ལན་

ཟག་མད་ཀ་ཡ་ཤས་འཁར་དང་བཅས་པ་གང་གས་ཆགས་པ་དང་བལ་བར་བད་པ་

337

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཀན་རབ་གཉན་པའ་རང་བཞན་ཉད་ད། རད་བ་མ་ལས། བསམ་མད་གཉས་

མད་རག་མད་པ། །དག་གསལ་གཉན་པའ་ཕགས་ཉད་ཀས། །གང་ཞག་གང་

གས་ཆགས་བལ་བ། །བདན་གཉས་མཚན་ཉད་ཅན་ད་ཆས། །ཆགས་བལ་ཉད་

ན་འགག་པ་དང་། །ལམ་ག་བདན་པ་དག་གས་བསས། །ག་རམ་ཇ་བཞན་ད་དག་

ཀང་། །ཡན་ཏན་གསམ་གསམ་གས་རག་བ། །བརག་མན་ཕར་དང་བརད་མན་

ཕར། །འཕགས་པས་མཁན་ཕར་བསམ་མད་ཉད། །ཞ་ཉད་གཉས་མད་རག་མད་

ད། །དག་སགས་གསམ་ན་ཉ་བཞན་ན། །ཞས་པ་ལར་ར། །

གཉས་པ་རད་བད་ལང་བཤད་པ་ལ་གཉས། མདར་བསས་ཏ་བསན་པ་དང་།

ད་ཉད་རས་པར་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ལང་ན་ང་བའ་ས་ནས་རམ་པ་བཅས། །ལགས་གསངས་བཀའ་དང་

དགངས་འགལ་བསན་བཅས་གཉས། །ད་ལ་ལང་ག་དམ་པའ་ཆས་ཀང་ང་བའ་ས་ནས་

དབ་ན་རམ་པ་བཅས་ལགས་པར་གསངས་པའ་བཀའ་དང་། བཀའ་དགངས་པ་འགལ་

པའ་བསན་བཅས་གཉས་ཏ། ལའ་བས་ཞས་པའ་མད་ལས། ཆས་རམས་ཐམས་ཅད་

བཀའ་དང་བསན་བཅས་གཉས་ས་འདས། །ལགས་པར་གསངས་དང་ད་ཡ་དགངས་

འགལ་པ། །ཞས་གསངས་ས། །རམ་པ་བཅ་ན་རམ་བཤད་རགས་པར། ཇ་ལར་ན་

ལགས་པར་གསངས་པ་ཡན་ཞ་ན། རམ་པ་བཅ་དག་གས་ཏ། ཡང་དག་པར་བསབ་

པ་ཉད་ཀས་དང་། དབང་ད་མཛད་པ་ཉད་ཀས་དང་། འཇག་པ་ཉད་ཀས་དང་། རབ་

ཏ་བསན་པ་ཉད་ཀས་དང་། རབ་ཏ་དབ་བ་ཉད་ཀས་དང་། རན་ཉད་ཀས་དང་། ག་

བར་མཛད་པ་ཉད་ཀས་དང་། གདགས་པ་ཉད་ཀས་དང་། དས་ཉད་ཀས་དང་། ཡན་

ཏན་ཡངས་ས་འཛན་པ་ཉད་ཀས་ས། །ཞས་བསན་པ་ས། དའང་རམ་པ་བཞན་ཡང་

དག་པར་མངན་པར་རགས་པར་སངས་རས་ནས་གསངས་པའ་ཕར་དང་། སམས་

338

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཅན་ཐམས་ཅད་ཀ་དབང་ད་མཛད་པའ་ཕར་དང་། རས་འགའ་བ་མ་ཡན་པར་རན་ད་

གསངས་པའ་ཕར་དང་། སབ་དཔན་ག་དཔ་མཁད་མ་མངའ་བའ་ཕར་དང་། སམས་

ཅན་ག་བསམ་པ་ཇ་ལ་བ་བཞན་ད་གསངས་པའ་ཕར་དང་། དབངས་ཀ་ཡན་ལག་ལ་

དང་ལན་པར་གསངས་པའ་ཕར་དང་། དབངས་གཅག་གས་འཇག་རན་མཐའ་ཡས་

ཁབ་པར་མཛད་པའ་ཕར་དང་། འཁར་ག་དཀལ་འཁར་ཇ་སད་པས་ག་བར་

མཛད་ད་གསངས་པའ་ཕར་དང་། མཐའ་གཉས་སངས་པའ་ལམ་གསངས་པའ་

ཕར་དང་། གདལ་བ་ཡངས་ས་སན་པ་རམས་ལ་གསངས་པའ་ཕར་དང་། ཡན་ཏན་

དག་ཅ་དང་ལན་པར་གསངས་པའ་ཕར་ར། །ད་ལ་དབངས་ཀ་ཡན་ལག་ལ་ན། འབག་

ས་ལར་ཟབ་པ་དང་། སན་ཅང་འཇབས་ལ་རར་སན་པ་དང་། ཡད་ད་འང་ཞང་དགའ་

བར་བད་པ་དང་། རམ་པར་གསལ་ཞང་རམ་པར་རག་པར་བད་པ་དང་། མཉན་པར་

འས་ཤང་མ་མཐན་པ་མད་པ་རམས་ས། །ད་དག་ལ་ར་ཆ་བ་ལ་སགས་པའ་ཡན་ཏན་ལ་

ཡད་པས། མཉན་པ་ལ་སགས་པའ་བ་བ་ལ་བད་ད། ཇ་སད་ད། སབ་དཔན་དབག་

གཉན་གས། ཡན་ཏན་ལ་ན་ར་ཆན་དང་། །སན་དང་རག་དན་ལན་ཉད་དང་། །གཟང་

ས་ས་ཚགས་ཅ་འདད་ཉད། །འད་དག་ལ་ཡ་ཡན་ལག་ས། །མཉན་དང་རམ་པར་མ་

གཡང་དང་། །རམ་སལ་ཁང་ད་ཆད་པ་དང་། །སན་པར་བད་པ་ཡན་ཏ་དས། །ཐབ་

ཆན་གསང་ན་ཡན་ལག་ལ། །ཞས་ལགས་པར་བཤད་ད། །གསང་ག་ཡན་ཏན་དག་

ཅ་ན། ད་བཞན་གཤགས་པའ་གསང་བའ་མད་ལས་དག་ཅ་ར་གཉས་ས་འབང་བའ་

ཐབ་པ་དགངས་རན་ད་ས་སར་རས་པར་བཤད་པའ་སམ་ན། མཉན་༡འཇམ་

༢ཡད་འང་༣ཡད་༤འཐད་དག༥ །དམད་༦གསལ་༧འཇབས་༨མཉན་༩པར་

འས། །མ་ཚགས་༡༠སན་༡༡འདལ་༡༢མ་རབ་༡༣དང་། །མ་བརང་༡༤རབ་དལ་

༡༥ར་བར་༡༦སན། །ལས་༡༧སམས་༡༨ཚམ་དང་སང་༡༩དགའ་བད། །བད་སད་

339

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

༢༠ཡངས་ས་གདང་བ་༢༡མད། །ཤས་བ་༢༢རག་བ་༢༣རམ་པར་གསལ༢༤། །

དགའ་བ་༢༥དགའ་༢༦འས་ཀན་ཤས་༢༧གཞག །རམ་རག་༢༨རགས་༢༩ འབལ་

༣༠ཟས་༣༡སན་མད། །སང་ག་༣༢གང་༣༣འབག་༣༥ཀ་དབང་༣༥ས། །ད་ཟ་

༣༦ཀ་ལ་༣༧པངའ་དབངས། །ཚངས་༣༨དང་ཤང་ཤང་༣༩ཏའའ་ས། །ས་༤༠ དང་

དབངས་༤༡དང་གགས་པ་༤༢བཟང་། །ལ་༤༣དབང་ར་ས་༤༤མ་ཁངས་༤༥ པ། །

མ་དམའ་༤༦ས་ཀན་༤༧རས་ས་ཞགས། །ཟར་མ་༤༨ཆག་ཅང་མ་ཚང་༤༩མད། །

མ་ཞམ་༥༠མ་ཞན་༥༡ཁབ་༥༢དང་ཆབ༥༣། །རན་ཆགས་༥༤འབལ་ཞང་༥༥ ས་ཀན་

༥༦རགས། །དབང་པ་༥༧ཚམས་བད་མ་སད་༥༨དང་། །མ་འགར་༥༩ མ་བརབས་

༦༠ཁར་ཡག་༦༡གགས། །རམ་པ་༦༢ཐམས་ཅད་མཆག་དང་ལན། །ཞས་ས། །

གཉས་པ་རས་པར་བཤད་པ་ལ་གཉས། བཀའ་དང་། བསན་བཅས་ས། །

དང་པ་ལ་གཉས། ང་བ་དང་། དབ་བའ། །

དང་པ་ན། བསབ་པ་གསམ་བརད་ངག་ཚག་ད་མ་མད། །ཚད་མ་གསམ་

ལན་ཐག་མཐའ་བར་དག་བ། །ཞས་པ་ས། ད་ལ་བཀའ་ང་བ་ན། བརད་བ་བསབ་

པ་གསམ་སན། རད་བད་ངག་ཚག་ད་མད། སབ་བད་ཚད་མ་གསམ་ལན། འབས་

བ་ཐག་མཐའ་བར་ད་དག་བ་ཅན་ཡན་ཏ། མགན་པ་བམས་པས། བསབ་པ་གསམ་

བརད་ངག་ཚག་ད་མ་མད། །ཚད་མ་གསམ་ལན་ཐག་མཐའ་བར་དག་བ། །ད་ན་ཆན་

པར་གསངས་པ་རལ་བའ་བཀའ། །བཟག་པ་གཞན་ག་གཞང་ད་ཤས་པར་བ། །ཞས་

དང་། འདལ་བ་འད་ལན་ལས། བསབ་པ་གསམ་ན་རབ་སན་ཞང་། །ཕག་ར་

གསམ་དང་ཡང་དག་ལན། །ཐག་མ་བར་དང་མཐར་དག་བ། །སངས་རས་གསང་

ད་མཁས་པས་རགས། །ཞས་གསངས་པ་ལར་ར། །འདར་ཚད་མ་གསམ་ན།

མངན་སམ་རས་དཔག་ལང་ཚད་མའ། །ཡང་ན་རད་བ་མ་ལས། གང་ཞག་དན་

340

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལན་ཆས་དང་ཉར་འབལ་ཞང་། །ཁམས་གསམ་ཀན་ནས་ཉན་མངས་སང་བད་

གསང་། །ཞ་བའ་ཕན་ཡན་སན་པར་མཛད་པ་གང་། །ད་ན་དང་སང་གསང་ཡན་

བཟག་པ་གཞན། །ཞས་པ་ལར། བརད་བ་དན་ལན་ག་ཆས་དང་ཉ་བར་འབལ་

ཞང་། བད་ལས་ཁམས་གསམ་ག་ཉན་མངས་སང་བའ་ཐབས་ས་གར་པ། འབས་

བ་མ་ངན་ལས་འདས་པ་ཞ་བའ་ཕགས་ས་གཞལ་ཞང་འབབ་པའ་ངག །བདག་རན་

གཙ་བར་རགས་པའ་སངས་རས་ལ་བརན་ནས་བང་བའ། །དའང་ངས་ཚག་ག་

དབང་ད་བས་ན། ས་བ་ཥ་ཏ། ཞས་ལགས་པར་གསངས་པ་ས། རམ་བཤད་རགས་

པར་ད་ལ་ཕན་ཅ་མ་ལག་པར་ཡང་དག་པར་གསངས་པའ་ཕར་ལགས་པར་གསངས་

པའ། །ཞས་ས། །དའ་དན་ཡང་མད་ལས་དམ་པའ་ཆས་ན་ཐག་མར་དག་བ། བར་

ད་དག་བ། ཐ་མར་དག་བ། དན་བཟང་པ། ཚག་འབ་བཟང་པ། མ་འདས་པ།

ཡངས་ས་རགས་པ། ཡངས་ས་དག་པ། ཡངས་ས་བང་བ། ཞས་གསངས་པའ་

ཚལ་གས་ཏ། དའང་སབ་དཔན་ཐགས་མད་ཀས། ཐག་མར་དག་བ་ན་ཉན་པ་པ་

རམས་རབ་ཏ་དགའ་བ་བསད་པའ། །བར་ད་དག་བ་ན་རབ་ཏ་སར་བ་རམས་ཚགས་ཆང་

ངས་མཐའ་གཉས་རམ་པར་སངས་པ་དབ་མའ་ལམ་ལ་ཡང་དག་པར་བརན་པའ། །ཐ་

མར་དག་བ་ན་ཤན་ཏ་ད་མ་མད་པ་དང་། ཤན་ཏ་མཐར་ཕན་པའ་ཕར་དང་། ཐམས་

ཅད་ལ་འདད་ཆགས་དང་བལ་བ་དང་། ཤན་ཏ་འདད་ཆགས་བལ་བའ་མཐར་གར་

པའ་ཕར་ར། །དན་བཟང་པ་ན་ཕན་པ་དང་བད་བ་དང་ལན་པའ་ཕར་ར། །ཚག་

འབ་བཟང་པ་ན་མང་ག་ཚགས་ལ་སགས་པར་ལགས་པར་སར་བ་དང་། ཚག་ཏ་

འདན་པ་ཟར་ཕན་པ་དང་ལན་པའ། །མ་འདས་པ་ན་འད་ལས་ཕ་རལ་པ་རམས་དང་

ཐན་མང་མ་ཡན་པའ། །ཡངས་ས་རགས་པ་ན་ཚད་མད་པའ་ཕར་ཐམས་ཅད་ཀ་

མཆག་ཏ་བང་བའ། །ཡངས་ས་དག་པ་ན་རང་བཞན་རམ་པར་གལ་བའ། །ཡངས་

341

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

ས་བང་བ་ན་རད་རམ་པར་གལ་བའ། །ཞས་ས། །

གཉས་པ་ལ་བཞ། བདག་རན་ག་ས་ནས་དབ་བ། བརད་བའ་ས་ནས་དབ་

བ། རད་བད་ཀ་ས་ནས་དབ་བ། དབང་པའ་རམ་པས་དབ་བའ། །

ད་ལ་དང་པ་ན། བདག་རན་སངས་རས་ཞལ་ནས་གསངས་པ་དང་། །ས་

གསང་ཐགས་བན་རབས་དང་རས་གནང་ང་། །ད་བཞན་གཤགས་པའ་གསང་རབ་

ལ་དབ་ས་མང་ཡང་གསང་བ་པ་བདག་པའ་རན་ག་ས་ནས་དབ་ན་གསམ། ཞལ་

ནས་གསངས་པའ་བཀའ་དང་། བན་གས་བརབས་པའ་བཀའ་དང་། རས་ས་

གནང་བའ་བཀའ། །

དང་པ་ན། མད་སད་པ་ལ་བ་བཅམ་ལན་འདས་ཉད་ཀས་དཔལ་ག་མགར་

ནས་གསངས་པའ་ཚལ་བསན་པ་དང་།

གཉས་པ་ན། ས་གསང་ཐགས་ཀ་བན་གས་བརབས་པ་གསམ་ད་སབ་དཔན་

སང་ག་བཟང་པས་བཤད་ད། དའང་སས་བན་གས་བརབས་པའ་བཀའ་ར་ར་སང་

པའ་ས་བར་ཕག་བཞག་ནས་བན་གས་བརབས་པས། མད་ས་ས་བཅ་པ་འཆད་པའ་

སབས་པ་སས་ནས། རམ་པར་གལ་བའ་ཟ་བས་དས་པ་ལ་བའ། །གསང་གས་བན་

གས་བརབས་པའ་བཀའ་ན་འཇམ་དཔལ་ལ་མ་སས་དགའ་འགད་པ་སལ་ཅག་ཅས་

བཀའ་སལ་པས། འཇམ་དཔལ་གས་མ་སས་དགའ་འགད་པ་བསལ་བའ་མད་བང་

བ་ལ་བའ། །ཐགས་ཀས་བན་གས་བརབས་པའ་བཀའ་ན་བཅམ་ལན་འདས་ཟབ་

མ་སང་བའ་ཏང་ང་འཛན་ལ་བཞགས་ནས། ཤ་རའ་བ་དང་སན་རས་གཟགས་ལ་བན་

གས་བརབས་པས། ཤས་རབ་སང་པ་གསངས་པ་ལ་བའ། །གཞན་ཡང་ཡན་ཏན་དང་

ཕན་ལས་ལན་གས་གབ་པའ་བན་རབས་འད་ཟར་བཀ་བ་ལས་ད་བཞན་གཤགས་པའ་

ས་སང་ནས་ཆས་སན་པ་འབམ་ག་གང་གཞ་ལས་བཤད་པ་ལ་བ་དང་། ར་དང་། ཤང་

342

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དང་། བ་དང་། པད་དང་། ར་བ་ཆ་ལ་སགས་པ་ལས་ཆས་ཀ་ས་དབངས་འབང་

བ་ལ་བ་དང་། ཉན་ཐས་གང་དག་བན་གས་བརབས་པའ་མཐ་ལས་ཆས་ས་བ་དང་།

སས་པ་དང་། བད་མད་དང་། ཁའ་དང་། བ་མ་ལ་སགས་པ་ཕན་ལས་ཆན་པའ་

མཐས་ཆས་ས་བ་དག་ཀང་བཀར་བས་བ་ན། སད་པ་ལས། རལ་བའ་ཉན་ཐས་

པ་དག་ཇ་སད་ཆས་སན་དང་། །འཆད་དང་རགས་པ་དག་དང་ལན་པར་བརད་པ་

དང་། །མཆག་འཕགས་བད་བ་བད་དང་ད་ཡ་འབས་ཐབ་པ། །ད་དག་ཀན་ཀང་ད་

བཞན་གཤགས་པའ་སས་བའ་མཐ། །ཅ་ཕར་ཞ་ན་རལ་བས་ཆས་ཚལ་གང་བསན་

པ། །ད་ལ་མ་མཆག་སབ་མར་བཅས་པས་སན་བསབས་ཤང་། །མངན་སམ་བས་

ནས་བསབ་པ་ཇ་བཞན་སན་བད་པ། །སངས་རས་མཐས་བད་རང་ག་སབས་ཀས་

མཐས་མ་ཡན། །ཅས་ས། །དས་ན་ས་འགར་གཏར་མའ་ཕགས་ས་གཏར་སན་སལ་

པའ་སས་མཆག་རམས་ཀས་ཤག་སར་ག་བར་དང་། དག་སང་དང་། དགངས་པའ་

རལ་ལས་བང་བ་རམས་ཀང་ལང་དང་རགས་པ་འདས་ཚད་མར་སབ་པ་ཡན་ན། །

གསམ་པ་ན། བཀའ་སད་པ་པ་རམས་ཀས། མགར་གང་གཞ། བར་ད་

མཚམས་སར། མཐར་མཐན་འགར་ལ་སགས་པ་བཀད་པ་རམས་ཏ། སང་ར་ཆན་

པ་པད་དཀར་ལས། ཀན་དགའ་བ། ད་ན་དག་སང་ད་དག་གས་ཁད་ལ་ད་སད་དས་

པ་དང་འད་སད་ལང་སན་ཅག །འད་སད་བདག་གས་ཐས་པའ་དས་གཅག་ན་བཅམ་

ལན་འདས་དང་པ་མངན་པར་རགས་པར་སངས་རས་ནས་ཡལ་མ་ག་ད་ན་བང་ཆབ་

ཀ་སང་པ་ལ་བཞགས། ཞས་སགས་ནས། དན་ཚག་དང་ཡ་ག་གང་དང་གང་དག་

གས་རམ་གངས་གང་དང་གང་གསངས་པ་ད་ལ་ཁད་ཀས་གང་གཞ་དང་བཅས་པ་

དང། ར་དང་བཅས་པ་དང་། རན་དང་བཅས་པ་དང་། དན་བཟང་པ་དང་། ཚག་

འབ་བཟང་པ་རས་པར་སན་ཅག །མད་སའ་མཇག་ཏའང་བཅམ་ལན་འདས་ཀས་

343

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

ད་སད་ཅས་བཀའ་བསལ་ནས་ཐམས་ཅད་དང་ལན་པའ་འཁར་ཡ་རངས་ཏ། བཅམ་

ལན་འདས་ཀས་གསངས་པ་ལ་མངན་པར་བསད་ད། །ཞས་བས་ཤག །ཀན་དགའ་

བ་ཆས་ཀ་ཚལ་འད་ད་ལར་ཡང་དག་པར་བས་བར་བའ། །ཞས་དང་། ལང་ལས་

ཀང་། གནས་མ་དན་ན་གང་ཁར་དག་པ་གང་རང་སས་ཤག །ཅས་སགས་རས་ས་

གནང་བར་མཛད་པའ། །

གཉས་པ་ན། བརད་བའ་དབང་བས་རད་བད་ས་སད་གསམ། །ད་ཡང་ཚལ་

ཁམས་འདལ་བ་ཏང་འཛན་མད། །ཤས་རབ་བསབ་པ་མངན་པས་གཙ་བར་སན། །

བཀའ་ཐམས་ཅད་བརད་བ་བསབ་པ་གསམ་གཙ་བར་སན་པའ་དབང་ད་བས་ནས་

རད་བད་ས་སད་གསམ་ད་དབ་ན། འདལ་བ། མད་ས། མངན་པ་གསམ་མ། །ད་

ཡང་། ལག་པ་ཚལ་ཁམས་ཀ་བསབ་པ་བརད་བའ་གཙ་བར་སན་པའ་རགས་ས་

གནས་པའ་གསང་རབ་ན་འདལ་བའ་ས་སད། ལག་པ་སམས་ཀ་བསབ་པ་བརད་

བའ་གཙ་བར་སན་པའ་རགས་ས་གནས་པའ་གསང་རབ་ན་མད་སའ་ས་སད། ལག་

པ་ཤས་རབ་ཀ་བསབ་པ་བརད་བའ་གཙ་བར་སན་པའ་རགས་ས་གནས་པའ་གསང་

རབ་ན་མངན་པའ་ས་སད་ཀ་མཚན་ཉད་ད། །ད་དག་ག་མཚན་གཞ་ན་རམ་པ་

བཞན། ལང་ས་བཞ་སགས་དང་། ཤར་ཕན་འབམ་པ་སགས་དང་། མངན་པ་ས་

བདན་སགས་ས། །ད་དག་ག་མང་དན་ཡང་། སར་ས་སད་ཅས་བ་བ་ལགས་སར་

སད་ད་པ་ཊ་ཀ་ས། ད་གང་བ་དང་བ་བ་ཆ་ལ་འཇག་ཕར། དན་མང་པ་འདས་པས་བའ་

ཆ་ལ་བ་ས། བ་བ་ཆ་ལ་བའ་ཆང་མང་པ་འདས་པ་བཞན་ན། །ད་ལར་ཡང་། སབ་

དཔན་ཐགས་མད་ཀས། ཅའ་ཕར་ས་སད་ཅས་བ་ཞ་ན། སས་པ། བསས་པའ་ཕར་

ཏ་ཞས་བ་བ་ན་དན་ཐམས་ཅད་བསས་པའ་ཕར་ར། །ཞས་སགས་གསངས་ས། །ནང་

གསས་འདལ་བའ་མད་སགས་དགར་དབ་བས། །དན་ག་དབང་ད་བསབ་པའང་དག་ར་

344

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འགར། །ས་སད་གསམ་པ་ད་ལ་ནང་གསས་འདལ་བའ་འདལ་བ། འདལ་བའ་མད་ས་

ལ་སགས་པ་དགར་དབ་བ་གསངས་པས། དན་ཐབ་ཀ་དབང་ད་བསབ་པ་གསམ་ལའང་

ནང་གསས་ཀ་དབ་བས་དག་ར་འགར་བར་བཞད་པ་ཡན་ན། །དའང་འདལ་བའ་ས་སད་

ཚལ་ཁམས་ཀ་བསབ་པ་གཙ་བར་སན་པ་ལས་བརམས་ཏ་འདལ་བའ་འདལ་བ་བཅས་

པ་དང་རང་བཞན་གས་རམ་པར་གཞག་པ་ཆ་ལང་རམས་དང་། འདལ་བའ་མད་ས་ཏང་

ང་འཛན་དང་ཚངས་པར་སད་པ་རལ་འབར་ད་བ་བའ་རམ་པ་དང་། འདལ་བའ་མངན་

པ་ད་དག་ག་རབ་ཏ་དབ་བ་ར་ཆར་བཤད་པ་ལ་སགས་པ་རམས་ས། །མད་སའ་ས་སད་

གཙ་བར་སམས་ཀ་བསབ་པ་སན་པ་ལས། མད་སའ་འདལ་བ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་

སམ་པའ་ ཚགས་རམ་པར་གཞག་པ་དང་། མད་སའ་མད་ས་ཏང་ང་འཛན་ཟབ་ཅང་

ར་ཆ་བ་དང་། མད་སའ་མངན་པ་ས་དང་གཟངས་དང་ཏང་ང་འཛན་ག་རབ་ཏ་དབ་

བ་ཇ་སད་པ་རམས་ས། །མངན་པའ་ས་སད་ཤས་རབ་ཀ་བསབ་པ་གཙ་བར་སན་

པ་ལས། མངན་པའ་འདལ་བ་ཚགས་ཆང་ཞང་ས་བའ་ཐབས་ཀས་ཉན་མངས་པ་

འདལ་བ་རམས་དང་། མངན་པའ་མད་ས་ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་འཇག་པའ་ཚལ་ར་མཚ་དང་།

མངན་པའ་མངན་པ་ཕང་ཁམས་ས་མཆད་དབང་པ་རམས་ཤས་སགས་དང་། ད་བཞན་

གཤགས་པའ་སང་པའ་ཁམས་རང་བཞན་གས་རམ་པར་དག་པའ་རབ་ཏ་དབ་བ་ཆ་དང་

བཅས་པ་རམས་ས། །གཞན་ཡང་ས་ཐར་སགས་ལ་ས་སད་དག། །མང་རང་དང་ན་

ལག་དང་ཟབ་སས་བརན། །བཤད་མ་ཐག་པ་དར་མ་ཟད་ས་སད་གསམ་པ་ལ་དབ་

ཚལ་གཞན་ཡང་ཡད་ད། ཐག་དམན་ས་ཐར་ག་དབང་ད་བས་པ་གསམ། ཐག་ཆན་

བང་སམས་ཀ་དབང་ད་བས་པ་གསམ། གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པའ་དབང་ད་བས་

པ་གསམ་ས་བསམས་པས་ས་སད་དག་ར་འགར་ཞང་། ད་དག་ཀང་རམ་པར་འདལ་

མད་མངན་པའ་ས་སད་མང་རང་ཙམ་ཕའ་ས་སད་དང་། ལག་པའ་བསབ་པ་གསམ་

345

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

སན་པའ་ཆ་ནས་སན་བད་ས་སད་ལའང་ལག་པའ་ས་དན་གས་ཐབ་པ་དང་། ཟབ་

མ་ནང་ག་དན་སན་པས་ཟབ་མའ་འདལ་བ་སགས་ཀ་སས་བརན་པ་ནང་ག་ས་སད་

ད། འདལ་དང་མད་ས་ཕར་ཤས་པས། །ཉན་རང་འབས་བ་ཐབ་བད་ད། །ཟབ་

མའ་མད་འདལ་མངན་པ་རམས། །སད་བད་བང་ཆབ་སམས་དཔར་འགར། །ཞས་

སགས་འབང་བས་རལ་བ་གཉས་པ་རང་བང་ཞབས་ཀ་དན་ག་བཞད་པ་ཡང་དག་

པའ། །མད་འདལ་མངན་པ་ར་མཚན་བཞ་བཞས་བརད། །མད་འདལ་མངན་པ་

ཞས་བ་བའང་ངས་ཚག་ག་དབང་ད་བས་ན་ར་མཚན་བཞ་བཞ་ལན་པས་དར་བརད་

པ་ས། ད་ལ་མད་ས་ཞས་བ་བ་ས་ཏ་ས་དན་ག་སམ་སས་པ་ཡན་ལ་དའང་རམ་པ་གཞ་

ས། མད་ས་རན་ལས། གནས་རམས་དང་ན་མཚན་ཉད་དང་། །ཆས་དན་སས་ཕར་

མད་ཡན་ན། །ཞས་འབང་བ་ལར་ཡལ་གང་ད་གང་ཟག་གང་ག་ཕར་གསངས་པ་སས་

པས་གནས་དང་། ཀན་རབ་དང་དན་དམ་པའ་བདན་པའ་མཚན་ཉད་སས་པས་མཚན་

ཉད་དང་། ཕང་ཁམས་ས་མཆད་ལ་སགས་པ་སས་པས་ཆས་དང་། དགངས་པའ་དན་

ཟབ་མ་དག་སན་པས་དན་ན། །འདལ་བ་ཞས་བ་བ་ན་བ་ན་ཡ་ས། མད་རན་ལས།

ལང་དང་འབང་དང་ལང་བ་དང་། །ངས་པར་འབང་དང་གང་ཟག་དང་། །བཅས་པ་

དང་ན་རབ་དབ་དང་། །རམ་པར་ངས་ཕར་འདལ་བ་ཉད། །ཞས་བཞ་ཚན་གཉས་ཀས་

བཤད་པ་ལས། ལང་བ་ན་ལང་བ་ས་ལ་དང་། ལང་བ་ད་དག་གང་ལས་འབང་བ་ན།

མ་ཤས་པ། བག་མད་པ། ཉན་མངས་པ་མང་བ། མ་གས་པ་རམས་དང་། ལང་བ་

ད་དག་ལས་ལང་བ་ན་སང་བའ་སམས་པ་སར་ཆད་པ་དང་། ལང་བ་ལས་ངས་པར་

འབང་བ་ན་ཆད་པའ་ལས་ཁས་ལན་པ་དང་། རས་ནས་གནང་བ་དང་། བག་ཡངས་

ས་བ་བ་དང་། རན་ད་གར་པ་དང་། ཡང་དག་པ་ས་སར་རག་པ་དང་། ཆས་ཉད་

ཐབ་པ་རམས་ས། །ད་ལར་གནས་བཞ་པ་ད་སན་པས་འདལ་བའ་ཕར་རམ། གང་ལ་

346

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བརན་ནས་བསབ་པ་བཅའ་བ་གང་ཟག །བསབ་པ་བཅས་པ་དངས། ད་རབ་ཏ་དབ་

བ། ལང་བ་དང་ལང་མད་རམ་པར་ངས་པ་ས་རམ་པ་བཞ་སས་པའ་ཕར་ར། །མངན་པ་

ཞས་བ་བ་ན། ཨ་བ་ས། མད་རན་ལས། མངན་དའ་ཕར་དང་ཡང་དང་ཡང་། །ཟལ་

གནན་རགས་ཕར་མངན་པའ་ཆས། །ཞས་པ་ལར་ར་མཚན་བཞས་ད་ལར་བརད་ད་

མ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་མངན་ད་ཕགས་པའ་བདན་པ་ལ་སགས་པ་སན་པའ་ཕར་

དང་། ཆས་ར་ར་ལའང་གཟགས་ཅན་དང་གཟགས་ཅན་མ་ཡན་པ་སགས་ཞབ་མར་

ཕ་ནས་ཡང་ནས་ཡང་ད་སན་པའ་ཕར་དང་། ཕས་རལ་ཟལ་གས་གནད་པའ་ཕར་

དང་། འདས་མད་སའ་དན་རགས་པར་འགར་བའ་ཕར་ར། །ཐ་ཚམ་སད་དང་ལ་བ་

ཕན་ལག་སང་། །ད་ལར་ས་སད་གསམ་པ་ད་ཉད་ད་རམ་པར་གཞག་པའ་ར་མཚན་

ཅ་ཞ་ན། ཐར་པ་སབ་པ་རམས་ཀ་སང་བའ་གཙ་བ་ལམ་གང་མ་ལ་ཐ་ཚམ་ཟ་བ་དང་།

རང་ལམ་ལ་སད་པ་ཕན་ཅ་ལག་པ་དང་། ལ་བ་ཕན་ཅ་ལག་པ་ས་གསམ་ཡན་པའ་

ཕར། ད་དག་ག་གཉན་པར་མད་འདལ་མངན་པའ་ས་སད་གསམ་གསངས་པ་ས།

ས་སད་དང་པ་ན། གང་ཞག་དན་གང་ལ་ཐ་ཚམ་པ་ད་ལ་ངས་པར་བ་བའ་ཕར་བཤད་

པ་གང་ཞག །གཉས་པ་ན། ཁ་ན་མ་ཐ་བ་དང་བཅས་པའ་ཡངས་ས་སད་པ་འདད་

སད་ཀ་དབང་གས་གསག་འཇག་བད་པ་སགས་བཀག་པའ་ས་ནས་འདད་པ་བསད་

ཉམས་ལ་རས་ས་སར་བའ་མཐའ་སང་བ་དང་། ཁ་ན་མ་ཐ་བ་མད་པའ་ཡངས་ས་

སད་པ་ཚལ་ཁམས་དག་ཅང་མ་ཞན་པར་ལག་པར་རད་ན། བར་སང་ར་བའ་གས་ལ་

སགས་པའང་རས་ས་གནང་བའ་ས་ནས་བདག་ཉད་དབ་པ་ལ་སར་བའ་མཐའ་སང་

བ་ས་མཐའ་གཉས་སང་བའ་སད་པ་སན་པའ་ཕར་དང་།

གསམ་པ་ན། ཆས་རམས་ཀ་རང་དང་སའ་མཚན་ཉད་ཕན་ཅ་མ་ལག་པར་

སན་པའ་ཕར་བཤད་པ་ཡན་པས་ས། །ཡང་ན་ཆས་དན་བཤད་སབ་འབལ་གཏམ་

347

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཕར། །ས་སད་གསམ་བཞག་གདལ་བའ་དབང་བས་ནས། །ཐག་པ་ཆ་ཆང་

ས་སད་གཉས་ས་འད། །ས་སད་གསམ་ད་ངས་པའ་ར་མཚན་ཡང་ན་ཆས་དན་

བཤད་པ་དང་། ཆས་དན་སབ་པ་དང་། ཆས་དན་འབལ་བའ་གཏམ་གཏན་ལ་

དབབ་པ་རམས་ཀ་ཆད་ད་རམ་པ་བཞན་ད་གསངས་པའ་ཕར་ས་སད་གསམ་ད་རམ་

པར་གཞག་ས། ད་ལ་ཆས་དང་དན་ན། མད་ས་རན་ག་འགལ་བཤད་ལས། མང་

དང་ཚག་དང་ཡ་ག་རམས་ལ་ན་ཆས་ཞས་བའ། །དས་བརད་པར་བ་བ་ཕང་པ་དང་

ཁམས་དང་། ས་མཆད་རམས་ལ་ན་དན་ཞས་བའ། །ཡང་ན་ཕང་པ་དང་ཁམས་

དང་ས་མཆད་ལ་སགས་པ་ལ་ན་ཆས་ཞས་བའ། །དགངས་པ་བཞ་དང་ལམ་པ་ངག་

བཞ་ལ་ན་དན་ཞས་བའ། །ཡང་ན་མཐ་རས་ཐབ་པར་བད་པའ་ར་དག་བ་བཅ་ལ་ན་

ཆས་ཞས་བའ། །མ་ངན་ལས་འདས་པ་ཐབ་པར་བད་པའ་ར་བང་ཆབ་ཀ་ཕགས་ཀ་

ཆས་སམ་ཅ་ར་བདན་ལ་སགས་པ་ལ་ན་དན་ཞས་བ་ས་ཞས་སགས་བཤད་ད། །འད་

དག་ལ་དགངས་ནས་མད་རན་ད། །ས་སད་དག་ན་གསམ་མམ་གཉས་ཀང་རང་། །

བསས་པའ་ཕར་ཏ་ར་ན་དགར་འདད་ད། །ཞས་འབང་ང་། །ཡང་གདལ་བའ་གང་

ཟག་ག་དབང་ད་བས་ན། ཐག་ཆན་ལ་ཞགས་པའ་གང་ཟག་དང་ཐག་པ་ཆང་ངར་

ཞགས་པའ་གང་ཟག་གཉས་ས་ངས་པས་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ས་སད་དང་ཉན་ཐས་

ཀ་ས་སད་གཉས་སའང་འད་བ་ཡན་ལ། དའང་བཤད་མ་ཐག་པའ་ས་སད་གསམ་

ས་ས་ལ་གཉས་གཉས་ས་དབ་བ་ས། དམན་པ་ལ་མས་པ་རམས་ཀ་ངར་གསངས་པ་

དང་། ར་ཆན་པ་ལ་མས་པ་རམས་ཀ་ངར་གསངས་པའ་ཁད་པར་གས་ས། །ད་ལ་

ཐགས་མད་ཞབས་ཀས།

གསམ་པ་ད་ཉད་ཐག་པ་དམན་པ་དང་། ཐག་པ་མཆག་ག་བ་བག་གས་གཉས་

ས་འགར་ཏ། ཉན་ཐས་ཀ་ས་སད་དང་། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ས་སད་ད། ། ཞས་

348

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གསངས་པ་ལར་ར། །

གསམ་པ་ན། རད་བད་ཙམ་ག་ས་ནས་རལ་བའ་བཀའ། །མད་ས་

དབངས་བསད་ལང་བསན་ཚགས་ས་བཅད། །ཆད་བརད་གང་གཞ་རགས་བརད་

ད་ལར་བང་། །སས་རབས་རས་དང་རད་བང་གཏན་ལ་དབབ། །གསང་རབ་

ཡན་ལག་བཅ་གཉས་རམས་ས་དབ། །རད་བད་དམ་རད་ཚལ་ཙམ་ག་ས་ནས་དབ་

ན་རལ་བའ་བཀའ་རམས་གསང་རབ་ཡན་ལག་བཅ་གཉས་ས་དབ་བར་རགས་ཏ།

ད་ལ་དང་པ་མདའ་ས་ན་འདས་བས་འདས་མ་བས་རམ་ངས་ས། ད་ལ་ཚག་རང་ལག་

གས་མད་མདར་བརད་པ་ད་ན་མདའ། །ཞས་བཤད་པ་བཞན་ད་སས་པའ་ཚལ་གས་

ཚག་ལག་པས་དན་མདར་བསན་པའ་གསང་རབ་ཡན་ཞང་། སས་པའ་ཚལ་གས་

གསངས་པ་ལ་ཕན་ཡན་བཅ་ཡད་པ་ཀན་བཏས་ལས་གསངས་ཏ། སམ་ན། བཞག་

དང་བཤད་དང་བཟང་བར་ས། །གས་པས་ཚགས་རགས་ཆས་ཉད་རགས། ། དཀན་

མཆག་གསམ་ལ་དད་པ་ཐབ། །མཐང་ཆས་བདར་གནས་འབལ་གཏམ་ནས། ། ཞས་

ས། །དབངས་ཀས་བསད་པའ་ས་ན། མདའ་ས་ད་ཉད་ཀ་བར་མཐའ་རམས་ས་

ཚགས་ས་བཅད་པའ་དབངས་ཀས་བསད་པ་དག་དང་། བརག་པར་བ་བ་གཞན་

ཡད་པའ་ཕར་དང་བའ་དན་ག་མད་ས་གང་ཡན་པ་རམས་ས། །ལང་ད་བསན་པའ་ས་

ན། ཉན་ཐས་ལ་སགས་པ་འདས་པ་དང་ས་བ་ལང་སན་པ་རམས་དང་། བ་བག་ཏ་

དགངས་པ་གསལ་བར་བསན་པའ་ཕར་ངས་དན་ག་མད་ས་རམས་ས། །ཚགས་ས་

བཅད་པའ་ས་ན། ཚགས་བཅད་རང་པ་གཉས་པ་ནས་དག་པའ་བར་གས་གསངས་

པ་རམས་ས། །ཆད་ད་བརད་པའ་ས་ན། གཞན་གས་མ་བསལ་བར་ཐགས་དགས་

པའ་ཚལ་ག་ཆད་ད་གསངས་པར་སང་བ་རམས་ས། །གང་གཞའ་ས་ན། གང་ཟག་ག་

ཆད་ད་གསངས་པ་དང་། བང་བ་དང་བཅས་པའ་བསབ་པ་གསངས་པ་རམས་ས། །

349

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

རགས་པ་བརད་པའ་ས་ན། དཔ་དང་བཅས་ནས་གསངས་པ་རམས་ཏ། བམ་

གཉས་ལས། ཆས་ཉན་པ་རམས་ཀས་ག་ཞང་རགས་པར་བ་བའ་ཕར་སན་བཏགས་

པར་བང་བ་གཞན་ལས་དངས་ཏ་དཔ་རས་པར་བསན་པས་ན་རགས་པ་བརད་པའ་

ས་ཞས་བ་ཞས་ས། །ད་ལ་བ་བང་བའ་ས་ན་སན་ག་གཏམ་རད་སགས་གསངས་པ་

རམས་ས། །སས་རབས་ཀ་ས་ན། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་སད་པ་སན་པ་རམས་

ཏ་ཐམས་ཅད་སལ་བའ་སས་རབས་ལ་བའ། །ཤན་ཏ་རས་པའ་ས་ན། བང་ཆབ་

སམས་དཔའ་ས་སད་ཐག་ཆན་འབའ་ཞག་སན་པ་རམས་ཏ། ད་ལ་རམ་པར་འཐག་

པའ་ས་དང་མཚངས་པ་དང་བལ་བའ་ས་ཞས་ཀང་བའ། །དའང་ཀན་བཏས་ལས།

སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་པ་དང་བད་བའ་གནས་ཡན་པ་དང་། རས་པ་དང་། ར་

ཆ་བ་དང་། ཟབ་པའ་རམ་པར་ཆས་སན་པའ་ཕར་ར། །ཅའ་ཕར་རམ་པར་འཐག་པ་

ཞས་བ་ཞ་ན། སབ་པ་ཐམས་ཅད་རམ་པར་འཐག་པའ་ཕར་ར། །ཅའ་ཕར་མཚངས་

བལ་ཞས་བ་ཞ་ན། མཚངས་པ་མད་པའ་ཕར་ར། །ཞས་ས། །རད་ད་བང་བའ་ས་

ན། ཉན་ཐས་དང་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་དང་སངས་རས་རམས་ཀ་མཁན་པ་དང་ར་

འཕལ་དང་བན་རབས་སགས་ང་མཚར་རད་ད་བང་བའ་ཆས་བསན་པ་རམས་ས། །

གཏན་ལ་དབབ་པའ་ས་ན། གང་ད་ཆས་རམས་ཀ་མཚན་ཉད་ཅ་ལ་བར་གཏན་ལ་

ཕབ་ནས་མད་ས་ལ་སགས་པའ་དན་གསལ་བར་གསངས་པ་རམས་ས། །ད་ལར་

གསང་རབ་ཡན་ལག་བཅ་གཉས་པ་རམས་སར་བཤད་པའ་ས་སད་རམས་ས་ས་སར་

བས་ན་འད་ལར་ཤས་དགས་ཏ། མདའ་ས་ནས་ཆད་ད་བརད་པའ་སའ་བར་ལ་ན་

ཉན་ཐས་ཀ་མད་སའ་ས་སད་ད། །ད་ནས་གང་གཞའ་ས་ལ་སགས་པ་བཞ་ན་འདལ་

བའ་ས་སད་ད། །ད་ལ་དང་པ་ན་ལང་བ་བསབ་བ་དང་བཅས་པ་སན་པའ་ཕར་གཙ་

བ་ཡན་ལ། ཕ་མ་རམས་ན་དའ་འཁར་ར། །ད་ནས་ཤན་ཏ་རས་པའ་ས་སགས་

350

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཉས་ན་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་མད་སའ་ས་སད་ཡན་ཏ་བསམ་གས་མ་ཁབ་ཅང་ར་

ཆ་བའ་ཁད་པར་དང་ལན་པའ་ཕར་ར། །ད་ནས་གཏན་ལ་དབབ་པའ་ས་གཅག་པ་ན་

གཉས་ཀའ་མངན་པའ་ས་སད་ད་ཤས་པར་བའ། །

བཞ་པ་ན། དབང་པའ་རམ་ལས་ཆས་འཁར་རམ་གསམ་མ། །ཡང་ན་བཀའ་

ཐམས་ཅད་གདལ་བའ་དབང་པའ ་རམ་པ་དང་སར་ན་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་རམ་པ་

གསམ་ད་དབ་བར་རགས་ཏ་མད་ས་དགངས་པ་ངས་འགལ་ག་ལང་དན་ཀན་མཁན་

ད་མད་འད་ཟར་ག་ཞལ་ནས། ད་ལ་ལས་དང་པ་བའ་ཚ་གཟང་འཛན་རང་རད་པས་

བཅངས་པའ་ཉན་མངས་པ་ལས་སམས་བསང་བའ་ཕར་སང་གཉན་བང་དར་བད་པའ་

རམ་པ་གཙ་བར་སན་པས་བདན་པ་བཞའ་ཆས་ཀ་རམ་གངས་དང་། བར་པ་གཉན་པ་

ལ་མངན་པར་ཞན་པ་དགག་པའ་ཕར་མཚན་ཉད་མད་པ་དང་། ཐ་མ་གཤས་ཇ་ལར་

གནས་པ་བསན་པ་དན་དམ་རམ་པར་ངས་པའ་ཆས་ཀ་རམ་གངས་གསམ་ད་བང་བ་

ཡན་ན། །དབང་པའ་ས་ནས་དབ་ན་ཉན་ཐས་དང་། རང་སངས་རས་དང་། བ་ན་

མད་པའ་ཐག་པ་ས་གསམ་ཉད་མཚན་བརད་ལས། ཐག་པ་གསམ་གས་ངས་འབང་

ལ། །ཐག་པ་གཅག་ག་འབས་བར་གནས། །ཞས་ས། །ཞས་སགས་གསངས་པས་

ས། །

གཉས་པ་དགངས་འགལ་བསན་བཅས་བཤད་པ་ལ་ལ། རམ་པ་པ། བསན་

བཅས་ཀ་མཚན་ཉད། ངས་ཚག །དབ་བ། ཞར་བང་བང་དར་ག་གནས་བཤད་

པའ། །

དང་པ་ན། རབ་འབང་ཐ་མའ་ཚད་ལན་རམ་པ་པས། །དའང་བསན་བཅས་

རམ་པ་པ་མཚན་ཉད་རབ་འབང་ཐ་མ་གསམ་གའམ་གང་རང་ག་ཚད་དང་ལན་པ་

དགས་ཏ། ཀན་མཁན་ཆས་རས། རབ་ཆས་ཉད་ཀ་བདན་པ་མཐང་བ་ས་ཀ་སབ་

351

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

དང་། འཕགས་པ་ལ། ཐགས་མད་ལ་སགས་པ་ལ་བའ། །འབང་ཡ་དམ་ལའ་ཞལ་

གཟགས་ཏ་གནང་བ་ཐབ་པ་ཐགས་ར་ཆན་པས་བན་གས་བརབས་པ་ཙན་པ་དང་། ཞ་

བ་ལ་ལ་སགས་པ་ལ་བའ། །ཐ་མ་ཡང་རག་པའ་གནས་ལ་ལ་མཁས་ཤང་བ་མ་

བརད་པའ་བཤད་པའ་གདམས་ངག་ཡད་པ་ས། སབ་དཔན་དཔལ་སས་དང་། ཡ་

ཤས་སང་པ་དང་། ཤཀ་བ་གས་ལ་སགས་པ་ལ་བའ། །ཞས་གསངས་པ་ལར་ཏ།

ད་ལའང་མཚན་ཉད་གསམ་རས་མཐན་པ་དང་ལན་པའ་གང་ཟག་ན་རམ་པ་པའ་ཚད་

ད་རང་བའ། །

གཉས་པ་ན། རལ་བསན་དབང་བས། ཞས་པ་ས། རད་བ་མ་ལས། གང་

ཞག་རལ་བའ་བསན་པ་འབའ་ཞག་ག །དབང་བས་རམ་གཡང་མད་ཡད་ཅན་གས་

བཤད། །ཐར་པ་ཐབ་པའ་ལམ་དང་རས་མཐན་པ། །ད་ཡང་དང་སང་བཀའ་བཞན་

ས་བས་བང་། །ཞས་བཤད་པ་ལར་དངས་དང་བརད་ནས་བད་བར་གཤགས་པའ་

གསང་རབ་ཀ་དགངས་པ་འགལ་པའ་དབང་ད་བས་ནས་རམ་པ་པ་ལ་བ་ངན་པ་དང་

ཐ་ཚམ་སགས་རམ་གཡང་མད་པའ་བ་གས་ཅན་གས་བཤད་པའ་ངག་གང་ཞག །

ཐར་པ་ཐབ་པའ་ལམ་དང་རས་ས་མཐན་པའ། །

གསམ་པ་ན། ཆས་སབ་ཡན་ཏན་ཅན། བསན་བཅས་ད་ན་དག་བལ་གསམ་

ད་འདད། །མཚན་ཉད་ད་དང་ལན་པའ་བསན་བཅས་ཀ་ངས་ཚག་ན་ལགས་སར་ག་

སད་ད་ཤ་ས་ཞས་བ་ས། དའང་ཤ་ས་ན་འཆས་པ། ཏ་ཡ་སབ་པའ་ཕར་བསན་བཅས་

ཞས་བ་ས། རམ་བཤད་རགས་པར། ཉན་མངས་དག་རམས་མ་ལས་འཆས་པ་དང་།།

ངན་འགའ་སད་ལས་སབ་བད་གང་ཡན་པ། །འཆས་སབ་ཡན་ཏན་ཕར་ན་བསན་

བཅས་ཏ། །གཉས་པ་འད་དག་གཞན་ག་ལགས་ལ་མད། །ཅས་ས། །ཡང་ཤས་ཞས་

པ་ངས་པར་བསན་པ་དང་། གཞང་ལགས་ལ་འཇག་པ་འཆ་མད་མཛད་ད་བཤད་པ་

352

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལར། ས་ས་ལས། དན་མད་དན་ལག་དན་དང་ལན། །ཐས་རད་སབ་པ་ལར་ལན་

དང་། །ངན་གཡ་བར་བལ་སག་བསལ་སང་། །བསན་བཅས་དག་བལ་གསམ་ད་

འདད། །ཅས་ས། །དའང་རག་བད་བཞ་ལ་སགས་པ་ཡང་དག་པའ་དན་མད་པའ་

བསན་བཅས་དང་། རག་ཆད་ད་ལ་བ་ལ་སགས་པས་གལ་བ་འགབ་པར་ས་བ་སགས་

དན་ལག་པའ་བསན་བཅས་དང་། སན་ངག་ལ་སགས་པ་ཐས་པ་ལར་ལན་པའ་བསན་

བཅས་དང་། རག་ག་ལ་སགས་པའ་རད་པ་ལར་ལན་དང་། གཡལ་ལས་རམ་པར་

རལ་བ་ལ་སགས་པའ་ངན་གཡ་དང་། བ་གང་ལ་སགས་པའ་མཆད་སན་ཆས་ས་

ས་བའ་རང་གཞན་ལ་འཚ་བ་ཅན་བར་བ་དང་བལ་བའ་བསན་བཅས་ངན་པ་དག་དང་

བལ་ཞང་། གནས་སབས་བད་ཞང་མཐར་ཐག་གལ་བ་འགབ་པའ་དན་ཆན་པ་དང་

ལན་པ་དང་། བང་ཆབ་སབ་པ་དང་། འཁར་བའ་སག་བསལ་མཐའ་དག་སང་བའ་

བསན་བཅས་གསམ་ན། སངས་རས་པ་དག་གས་དང་ད་བང་བར་འདད་པ་ཡན་ན།།

བཞ་པ་ལ་གསམ། བད་ལས་ཀ་ས་ནས་དབ་བ། བཤད་བའ་ས་ནས་དབ་བ།

བརད་བའ་ས་ནས་དབ་བའ། །

དང་པ་ན། ད་ཡང་བད་ལས་ས་ནས་ར་ཆན་སད། །ཟབ་མ་རམ་འབད་

འཁགས་པ་སབ་དང་གསམ། །དའང་བསན་བཅས་ད་ལ་བད་ལས་ཀ་ས་ནས་དབ་

ན། ར་ཆན་པ་སད་པའ་བསན་བཅས་དང་། ཟབ་མ་རམ་པར་འབད་པའ་བསན་

བཅས་དང་། འཁལ་པ་ག་རམ་ད་སབ་པའ་བསན་བཅས་དང་གསམ་ད་བཤད་པ་

ལས། དང་པ་ན་མངན་པ་མཛད་ལ་བ། གཉས་པ་མངན་རགས་རན་ལ་བ། གསམ་

པ་མད་ས་རན་ལ་བའ། །

གཉས་པ་ན། བཤད་བ་ས་དང་བ་བག་དགངས་འགལ་ལ། །འཁར་ལ་

གསམ་ག་ལ་སད་ཐ་དད་དང་། །བཤད་བ་བཀའ་ས་ནས་བསན་བཅས་ཀ་དབ་བ་

353

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

གཉས་ས་འགར་ཏ། བཀའ་སའ་དགངས་འགལ་དང་། བ་བག་ག་དགངས་འགལ་

ལ། །དང་པ་ཀ་ཙན་ལ་སགས་བར་སད་པ་དང་། ས་བདན་སགས་ཚད་མ་རག་པའ་

བསན་བཅས་རམས་ས། །གཉས་པ་ལའང་འཁར་ལ་གསམ་ག་ལ་སད་འགལ་པའ་

དབ་བས་ཐ་དད་པ་མང་ད་འགར་ཏ། འཁར་ལ་དང་པའ་ལ་བའ་ཆ་འགལ་པ་ལ།

ཉན་ཐས་ཀ་མངན་པ་ས་བདན། བ་བག་བཤད་མཛད་ཆན་མ། ད་དག་ག་དན་

བསས་མངན་པ་མཛད་ལ་སགས་པའ། །སད་པའ་ཆ་འགལ་པ་ལ། འདལ་བ་མད་

ར་དང་མ་ཏག་ཕང་རད་ལ་སགས་པའ། །འཁར་ལ་བར་པའ་ལ་བའ་ཆ་འགལ་པ་

ལ། དངས་བསན་སང་ཉད་ཀ་རམ་པ་གསལ་བར་བད་པ་དབ་མ་རགས་ཚགས་དག་

སགས་དང་། སས་དན་མངན་རགས་ཀ་རམ་པ་གསལ་བར་བད་པ་མངན་རགས་

རན་སགས་ས། །སད་པའ་ཆ་འགལ་པ་བསབ་པ་ཀན་ལས་བཏས་སགས་དང་། ལ་

སད་གཉས་ཆར་འགལ་པ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་སད་པ་ལ་འཇག་པ་སགས་ས། །

འཁར་ལ་ཐ་མའ་ལ་བའ་ཆ་འགལ་པ་མད་ས་རན་དང་རམ་འབད་གཉས། རད་བ་

སགས་དང་། སད་པའ་ཆ་འགལ་པ་སམ་པ་ཉ་ཤ་པ་སགས་ས། །

གསམ་པ་ན། བརད་བ་ཇ་སད་པ་དང་ཇ་ལ་བ། །ཐར་དང་རམ་མཁན་གཙ་

བར་སན་རམས་ཏ། །བསན་བཅས་རམས་བརད་བའ་ས་ནས་དབ་བ་གསམ་ས། ཇ་

སད་པ་སན་པ་དང་། ཇ་ལ་བ་སན་པ་དང་། ཐར་པ་དང་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་སན་

པའ། །ཇ་སད་པ་སན་པའང་ཕལ་པ་དང་མཆག་གཉས་ལས་ས་མ་ན་ལགས་ཀ་

བསན་བཅས་སགས་དང་། ཕ་མ་ན་རག་པའ་གནས་ལའ་བསན་བཅས་རམས་ཏ།

ད་ལས་ནང་རག་པ་སན་པ་ན་ཕང་པ་ལའ་རབ་བད་སགས་ས། །ཇ་ལ་བ་སན་པ་

བདན་གཉས་རམ་ངས་དང་། སམ་ཅ་པ་དང་། དབ་མ་རན་སགས་དང་། ཐར་པ་

དང་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་སན་པ་བང་ས་དང་དགངས་རན་ལ་སགས་པའ། །

354

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཞ་པ་ཞར་བང་བང་དར་ག་གནས་བཤད་པ་ན། ས་བཅའ་དབང་ཕག་རན་

དག་ལ་སགས་པའ། །གཞང་རམས་རལ་བའ་བཀའ་བཞན་ས་བར་བང་། །བད་

གཞང་རང་པ་རམས་ཀང་ཁད་འཕགས་ས། །བསན་པ་ནབ་ཀ་མའ་སབས་འདར་མ་

རམས་བསད་ནམས་དང་བ་གས་ཆང་བའ་དབང་གས་རལ་བའ་བཀའ་ལས་བསན་

བཅས། དའང་ར་གཞང་ལས་བད་གཞང་། དའང་སར་བང་རམས་ལས་ཕས་བང་

རམས་རམ་གས་རས་ས་བད་ད། །ད་ལ་འཇག་རན་ག་ཁམས་འད་ན་ཚག་ག་ནང་

ནས་མཆག་གམ་ཕལ་ད་གར་པ་ན་རལ་བའ་གསང་རབ་རན་པ་ཆ་ཡན་པས་དན་

མ་ག་ཡང་ཚག་ཀག་པ་ཁ་ན་ཙམ་ལ་བན་རབས་དང་དགས་པ་བསམ་གས་མ་ཁབ་

པ་དང་ལན་པས་སག་ལར་ད་གཅས་པར་བ་བ་ཡན་ལ། དའ་འག་ཏ་བམས་ཆས་ས་

ལ། སམས་འགལ་སར་གསམ་སགས་ས་བཅའ་དབང་ཕག་ག་གསང་རམས་དང་།

སངས་རས་གཉས་པ་པད་ཀ་རའ་ར་རའ་གསང་ཡན་ངས་པ་རམས་དང་། འཛམ་གང་

མཛས་པར་བད་པའ་རན་དག །སགས་ཁངས་ནས་ཆན་པ་བཞ། རད་ད་བང་བའ་

སབ་དཔན་གཉས། མཁས་པ་ས་དག །ཇ་བ་ར་དང་ཨ་བ་ཡ་ཀ་ར་སགས་གབ་པའ་

སབ་དཔན་ཆན་པ་རམས་ཀས་མཛད་པར་ངས་པའ་གཞང་རམས་ཀང་རལ་བའ་བཀའ་

བཞན་ད་ས་བར་བང་བར་རགས་ཤང་། བད་ད་ས་འགར་ག་ལ་ཙ་ཆན་པ་རམས་དང་།

ཕ་དར་བཤད་སབ་ཀ་ར་བའ་ཤང་ར་ཆན་པ་རམས་ཀ་བསན་བཅས་ཕགས་ས་མ་

ལང་བ་རམས་ཀང་ཁད་པར་ད་འཕགས་པ་ཡན་པས་ར་གཞང་རད་མད་རམས་དང་

རས་མཐན་པར་བལ་ཞང་དང་ད་བང་བར་བ་བ་ཡན་ལ། པཎ་ཏ་ཕལ་པས་མཛད་

པའ་ར་གཞང་དང་། བད་ཀ་བསན་བཅས་ཕགས་རའ་མག་ཅན་དག་གས་སར་

བ་རམས་དང་། ཁད་པར་ཕ་རབས་ཀ་རག་ག་པ་རམས་དང་། བ་གས་རངས་

ཀང་གཡར་ཁལ་ད་ལད་མ་ཟ་བ་རམས་དང་། ཆས་ལགས་ས་སའ་ཁ་འཛན་ཅན་

355

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

རམས་ཀས་ཅ་ཐད་ད་སར་བའ་ཡག་བས་རམས་ན་དས་དང་བ་གས་གན་པའ་ར་

དང་། ད་ལ་བས་མ་དག་བའ་བཤས་གཉན་བད་པའ་ཉན་ཡད་པས་ཡད་བརན་བ་

བའ་ཡལ་མ་ཡན་ཏ། ར་བཙན་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་སལ་བའ་མགན་པས། ཕ་

རབས་ཀ་གཏམ་ལ་མ་དགས་ཤག །སན་ག་མཁས་པ་གབ་ཐབ་ཡན། །དང་སང་

ག་མཁས་པ་མཁས་རར་འདག །ཅས་གསངས་པ་བཞན་ན། །བསན་པ་དམ་

པའ་ཆས་ངས་གཟང་བའ་སབས་དང་པའ་འགལ་པའ།། །།

༢ ལང་ག་ཆས་འཁར་བ་བག་ཏ་བ་ཕ་བའ་སབས།

སབས་གཉས་པ་ལང་ག་ཆས་འཁར་བ་བག་ཏ་བཤད་པ་ལ་གཉས། བཞད་པ་

སར་བསན་པ། ཆས་འཁར་བ་བག་ཏ་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། སན་པ་མངན་སངས་རས་ཏ་བདན་ཕག་བདན། །རགས་མཐར་

ཆས་འཁར་བསར་ནས་མང་འདས་བར། །ཐག་དམན་འབའ་ཞག་གསངས་ཞས་

ཉན་ཐས་ས། །ཐག་ཆན་པ་རམས་འཁར་ལ་གསམ་ད་བཞད། །སན་པ་བཅམ་ལན་

འདས་ཤཀའ་དབང་པ་བང་ཆབ་ཀ་སང་པར་མངན་པར་རགས་པར་སངས་རས་ནས་

ཞག་བདན་ཕག་བདན་ད་ཆས་མ་གསངས་ལ། ཞག་གངས་ཞ་དག་རགས་པའ་

མཐར་ཚངས་པས་གསལ་བ་བཏབ་ས་ཝ་ར་ཎ་སར་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་ཐག་མར་བསར་

ནས་མ་ངན་ལས་འདས་ཀ་བར་ད་ཐག་དམན་ཉན་ཐས་ཀ་ས་སད་བདན་པ་བཞའ་

ཚལ་ལས་བརམས་པ་འབའ་ཞག་གསངས་ས། །ཞས་ཉན་ཐས་སན་པ་རམས་ད་

སད་ད་ས་ཞང་། འཁར་ལ་ཕ་མ་གཉས་ཀ་རམ་གཞག་ཁས་མ་ལན་ན། །ཐག་ཆན་

པ་རམས་ན་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་རམ་པ་གསམ་ད་བསར་བར་བཞད་ཅང་དའ་ཚལ་རས་

པར་འཆད་པར་འགར་ར། །

356

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཉས་པ་ལ་གསམ། ཆས་འཁར་ག་ང་བ། ངས་ཚག ། རམ་པར་དབ་བའ། །

དང་པ་ལའང་གཉས། སར་ཆས་འཁར་ག་ང་བ། བ་བག་ལང་ཆས་ཀ་མཚན་

ཉད་ད། །

དང་པ་ན། ཆས་འཁར་ང་བ་དམ་ཆས་མ་མཐན་གཅད། །སར་ཆས་ཀ་འཁར་

ལ་ཞས་བ་བ་སན་པས་གསངས་པའ་དམ་པའ་ཆས་གང་ཞག །མ་མཐན་ཕགས་

འཇམས་ཤང་གཅད་པའ་ནས་པ་ཅན་ན། །བ་སས་མཐང་ལམ་མད་ས་མཐང་སམ་

དང་། །མ་སབ་ལམ་སན་ཆས་ཀ་རམ་གངས་བཅས། །དའང་བ་བག་ཏ་ས་བ་རམས་

ཀས་མཐང་ལམ་ཁ་ན་ཆས་འཁར་ད་འདད་ད། མཛད་ལས། ཆས་ཀ་འཁར་ལ་

མཐང་བའ་ལམ། །མར་བར་འག་སགས། ཞས་བཤད་པ་ལར། འཁར་ལས་སར་

བའ་འཁར་ལ་རན་པ་ཆ་ན་འདང་བར་འདད་པའ་སར་མར་ད་འག་བ་དང་། ཡལ་

གཞན་འདར་ཞང་གཞན་ད་འཇག་པ་དང་། གང་དང་གང་རལ་སགས་མ་རལ་བ་

ལས་རལ་བ་དང་། རལ་བ་རལ་ད་འགད་པ་དང་། གནས་ལ་ལར་འཕར་ཞང་ལ་

ལར་འབབ་པ་ལར། སད་ཅག་བཅ་ལས་བདན་པ་རགས་པའ་ཕར་མར་ད་འག་བ་

དང་། བར་ཆད་མད་ལམ་འདར་བ་དང་། རམ་གལ་ལམ་མངན་ད་བ་བའ་ཕར་འཇག་

པའམ། བདན་པའ་དམགས་པ་གཞན་འདར་ཞང་། གཞན་ད་འཇག་པ་དང་། བར་

ཆད་མད་ལམ་གས་འཇགས་ལ་སགས་ཉན་མངས་པ་མ་རལ་བ་རམས་ལས་ཐབ་པ་

གཅད་པའ་ས་ནས་རལ་བར་བད་པ་དང་། རམ་གལ་ལམ་གས་ཉན་མངས་བལ་བའ་

ཐབ་པ་དང་། ལན་ཅག་སས་པའ་ས་ནས་རལ་བ་རལ་ད་དགད་པ་དང་། གཟགས་

དང་གཟགས་མད་པའ་ཁམས་ལ་དམགས་ནས་འཕར་བ་དང་། འདད་པའ་ཁམས་

ལ་དམགས་ནས་འབབ་པ་ལ་སགས་པ་རམས་ཀ་ཕར། ཆས་འཁར་ན་མཐང་ལམ་ཁ་

ནའ་ཞས་ས། །མད་ས་པ་རམས་ཀས་ན། མཐང་སམ་མ་སབ་ལམ་གསམ་ག་ད་སན་

357

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

པར་བད་པའ་ཆས་ཀ་རམ་གངས་དང་བཅས་པ་ཆས་འཁར་ད་འདད་ད། སབ་དཔན་

རལ་པའ་སས་ཀས། ད་ལ་བས་ན་ཆས་ཀ་རམ་གངས་ད་ཉད་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་ཡང་

ཡན་ཏ། ཆས་ཀ་འཁར་ལ་རབ་ཏ་སན་པའ་ཕར་ར། །ཞས་དང་། མཐང་བ་དང་

སམ་པ་དང་མ་སབ་པའ་ལམ་ཡང་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་ཡན་ཏ། གདལ་བའ་ས་བའ་

རད་ལ་འཇག་པས་འཁར་ལ་ཞས་བ་བའ་ཕར་ར། །ཞས་བཤད་པས་ས། །ཐག་

ཆན་ལམ་ལ་གསང་རབ་ཀན་ལ་འཇག །ཐག་ཆན་པ་ལར་ན་ཚགས་ལམ་ནས་མ་

སབ་ལམ་ག་བར་ལམ་ལ་པ་ཐམས་ཅད་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་ཡན་ཏ། དབ་མ་པ་ཆས་

བཤས་ཀས། ཆས་ཀ་འཁར་ལ་ཁ་ཅག་ན་ཚགས་ཀ་ལམ་མ། །ཁ་ཅག་ན་སར་བའ་

ལམ་མ། །ཁ་ཅག་ན་བར་ཆད་མད་པའ་ལམ་ག་བར་ར། །ཞས་བཤད་ཅང་རམ་

གལ་ག་ལམ་ཡང་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་ཐམས་ཅད་ཀ་མཆག་ཏ་གར་པ་ས། ར་ཆར་རལ་

བའ་མདར་བམས་པ་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་ད་ན་གཏང་མ་དམགས་པའ་ཕར་ཟབ་པའ། །

ཞས་པ་ལ་སགས་པ་ར་ཆར་གསངས་པས་ས། །ལམ་ད་དག་བརད་བར་སན་པའ་

གསང་རབ་ཀན་ཀང་ཆས་ཀ་འཁར་ལར་འཇག་པ་ས། སབ་དཔན་དབག་གཉན་

གས། ཀན་རབ་ཀ་ང་བ་བསན་པའ་རང་བཞན་ག་འཁར་ལ་ན་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་

ཡན་ན། །ཞས་དང་། ཤར་ཕན་དང་མངན་པ་སགས་ཀ་མང་ཡང་གཞང་ལགས་ལ་

འཇག་པ་མ་འགལ་བ་བཞན་ད་འདར་ཡང་རགས་པའ་ཕར་ར། །ཡང་ན་ཆས་འཁར་

དངས་རགས་པའ་ཆས་དང་ཚགས་སར་ག་ལམ་དའ་ཡན་ལག་ཡན་ཞང་། གསང་

རབ་ན་ད་དག་གཞན་རད་ལ་ག་བར་བད་པའ་ཕར་ཆས་འཁར་བསར་བ་ཞས་བ་བར་

བཤད་ཀང་ལགས་པའ་ཕགས་གཅག་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ན། ལང་ག་ང་བ་ངག་ག་རམ་རག་ས། །རལ་བའ་ཡ་ཤས་འག་

སམས་དག་པ་ལས། །གདལ་བའ་ཤས་པ་མང་ཚག་ཡ་གར་སང་། །བ་མདས་མང་

358

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཚག་ཕང་པ་གཉས་ས་ས། །ད་ལ་བ་བག་ལང་ག་ཆས་འཁར་ག་ང་བ་ན། སན་པས་

གསངས་པའ་དམ་ཆས་གང་ཞག །མ་ངན་ལས་འདས་པའ་ར་འབས་ང་བ་ཉད་གསམ་

གང་རང་བརད་བའ་གཙ་བར་གར་པ་ངག་ག་རམ་པར་སང་བའ་རམ་རག་ག །དའ་

མཚན་གཞའང་། བདག་རན་སངས་རས་ཀ་ཡ་ཤས་དང་། ར་རན་གདལ་བའ་

འག་བ་རམས་ཀ་རད་དག་པ་གཉས་ལ་བརན་ནས་གདལ་བ་དའ་ཤས་པ་མང་ཚག་

ཡ་གའ་རམ་པར་སང་བ་ཉད་ཡན་ག། བཅམ་ལན་འདས་ལ་ངག་ཀན་ནས་སང་བའ་

བག་ཆགས་མ་མངའ་བའ་ཕར་དང་། ནང་ག་ཤས་པ་ཕ་རལ་ག་སར་ཞན་པའ་མ་

རག་པ་མད་པའ་ཕར་དན་དམ་པར་ད་བཞན་གཤགས་པས་བཞད་པའ་དབང་གས་

བསན་པ་ན་མ་ཡན་ན། །ད་ལ་བས་ན་ཐག་ཆན་ག་མད་ས་འགའ་ཞག་ལས། བད་

བར་གཤགས་པས་ཆས་ཚག་འབ་གཅག་ཀང་མ་བསན་པར་བཤད་པའང་དན་འད་

ལ་དགངས་ས། །ཐག་དམན་པ་དག་གས་ད་ལར་མ་འདད་ད། མཛད་ལས། གང་

རམས་ཐབ་པས་གསངས་ད་དག །ཚག་གམ་མང་ཡན་ད་དག་ན། །གཟགས་དང་

འད་བད་དག་ཏ་འདས། །ཞས་བཤད་པ་ལར། བ་སས་གསང་རབ་ཀ་ང་བ་མང་

ཚག་ཡ་གའ་ཚགས་པ་ས་སའ་ཕང་བར་འདད་པས་ལན་མན་འད་བད་དང་། མད་ས་

པས་ད་ས་རང་མཚན་པར་འདད་པས་གཟགས་ཕང་ས་དངས་པའ་མཐའ་གཉས་ས་ས་

བར་བད་ད། །

གཉས་པ་ངས་ཚག་ན། ངས་ཚག་དར་ཙཀའ་ས་ཕ་མ། །རགས་པ་འཕ་དང་

ལང་ག་ཆས་ཕང་ཚགས། །ལགས་སར་ག་སད་ད་དར་ཙཀ་ཞས་བ་བ་དརའ་ས་

བཤད་གང་ད་སང་། ཙཀའ་ས་འཕ་བ་དང་ཚགས་པ་ལའང་འཇག་པས་རགས་པའ་

ཆས་འཁར་གདལ་བའ་རད་ལ་འཕ་བ་ལར་སང་བའ་ཕར་དང་། ལང་ག་ཆས་འཁར་

ཆས་ཀ་ཕང་པ་མང་པའ་བདག་ཉད་ཡན་པའ་ཕར་ད་སད་ཅས་བ་ས། ཆས་བཤས་

359

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཀས་ཀང་། འཁར་ལ་ན་གདལ་བའ་རད་ལ་འཕ་བར་སང་བས་ནའམ། ཚགས་ཀ་

དན་ག་ཕར་འཁར་ལ་ས་སའ་དན་ན་ད་དག་དང་ཉ་བའ་ཕར་ར། །ཞས་ས། །ཡང་

མང་ག་རམ་གངས་ཚངས་པའ་འཁར་ལ་ཞས་བ་བའང་། མཛད་ལས། ད་ཉད་

ཚངས་ཚལ་ཚངས་པ་ཡ། །འཁར་ལ་ཚངས་པས་བསར་ཕར་ར། །ཞས་འབང་བ་

ལར་ར། །

གསམ་པ་རམ་པར་དབ་བ་ལ་གཉས། ཐན་མང་དང་། ཐན་མང་མ་ཡན་པའ། །

དང་པ་ལ་གཉས། ཆས་འཁར་གསམ་ད་དབ་བ། ད་ཆས་ཕལ་ད་རམ་པར་

གཞག་པའ། །

དའ་དང་པ་ལ་གཉས། ས་དང་ས་སའ་རམ་གཞག་ག །

དང་པ་ན། དབ་ན་དང་པ་བདན་བཞ་བར་པ་ན། །མཚན་ཉད་མད་དང་ཐ་མ་

ལགས་པར་ཕ། །ངས་འབང་རམ་ཐར་ཕར་མ་ལག་པའ་གཏམ། །ཞར་འཇག་སན་

དང་ལང་སན་ཐབ་ཕར་གསངས། །བསད་ནམས་མ་ཡན་བདག་དང་ལ་ཀན་ཟག །

ལང་ག་ཆས་ད་ལ་དབ་ན་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་རམ་པ་གསམ་ཞས་ཐག་ཆན་པ་རམས་ལ་

གགས་ཤང་གབ་པ་ས། དའང་བཀའ་དང་པ་བདན་པ་བཞའ་ཆས་འཁར། བར་པ་

མཚན་ཉད་མད་པའ་ཆས་འཁར། ཐ་མ་ལགས་པར་རམ་པར་ཕ་བའ་ཆས་འཁར་ར། །

དའང་གཟངས་ཀ་དབང་ཕག་རལ་པས་ཞས་པའ་མད་ལས། ད་བཞན་གཤགས་

པས་ཡངས་ས་མ་དག་པའ་སམས་ཅན་ག་ཁམས་རག་ནས་མ་རག་པ་དང་། སག་

བསལ་བ་དང་། བདག་མད་པ་དང་། མ་སག་པ་ཡད་འབང་བར་འགར་བའ་གཏམ་

གས་འཁར་བ་ལ་མངན་པར་དགའ་བའ་སམས་ཅན་རམས་ཡད་འབང་བར་བད།

འཕགས་པའ་ཆས་འདལ་བ་ལ་འཇག་པར་བད་ད། །ད་ཙམ་གས་ད་བཞན་གཤགས་

པ་བརན་འགས་རན་མ་གཅད་ཅང་། དའ་འག་ཏ་སང་པ་ཉད་དང་། མཚན་མ་མད་

360

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པ་དང་། སན་པ་མད་པའ་གཏམ་གས་ད་བཞན་གཤགས་པའ་ཚལ་ཁང་ད་ཆད་པར་

བད་ད། །ད་ཙམ་གས་ཀང་ད་བཞན་གཤགས་པ་བརན་འགས་རན་མ་གཅད་ཀ།

དའ་འག་ཏ་ཕར་མ་ལག་པའ་འཁར་ལའ་གཏམ་དང་། འཁར་གསམ་ཡངས་ས་དག་

པའ་གཏམ་གས་སམས་ཅན་ད་དག་ད་བཞན་གཤགས་པའ་ཡལ་ལ་འཛད་ད། །ཞས་

ཆས་འཁར་གསམ་ལ་གཏམ་གསམ་གས་བསན་པར་མཛད་ད། དང་པ་འཁར་བ་

ལས་ཡད་ངས་པར་འབང་བའ་གཏམ་དང་། གཉས་པ་རམ་ཐར་ས་གསམ་ག་གཏམ་

དང་། གསམ་པ་ཕར་མ་ལག་པའ་འཁར་ལའ་གཏམ་མ། །ད་ལར་འཇག་པའ་ར་

མཚན་ན། གདལ་བ་བང་ཆབ་མཆག་ཏ་དཀ་བའ་རམ་པས་བཞག་པ་ས། རད་བ་

མ་ལས། འཇག་རན་ཞ་བའ་ལམ་ལ་འཇག་པ་དང་། །རབ་ཏ་སན་དང་ལང་སན་ར་

ཡ་གཟགས། །ཞས་བཤད་པ་ལར། དང་པ་གདལ་བ་འཁར་བ་ལ་ཆགས་པ་རམས་

ཡད་འབང་བའ་གཏམ་གས་བསལ་ནས་ཤ་བའ་ལམ་ལ་འཇག་པ་དང་། ད་ནས་སང་

ཉད་ཀ་གཏམ་གས་ཐག་པ་ཆན་པར་ཡངས་ས་སན་པ་དང་། ད་ནས་ཕར་མ་ལག་

པའ་འཁར་ལའ་གཏམ་གས་ད་བཞན་གཤགས་པའ་ཡལ་ལ་འཇག་ཅང་ལང་སན་པ་

ཆན་པ་འཐབ་པར་བད་པའ་ཕར་གསངས་ས། །གཞན་ཡང་འཕགས་པ་ལས། བསད་

ནམས་མ་ཡན་དང་པར་ཟག །བར་ད་བདག་ན་ཟག་པ་དང་། །ཐ་མར་ལ་གཞ་ཀན་

ཟག་པ། །གང་གས་ཤས་ད་མཁས་པ་ཡན། །ཞས་བཤད་པའང་ཆས་འཁར་གསམ་

ལ་སར་བར་བཞད་ད་རས་པར་ཕ་ནས་འབང་ང་། །

གཉས་པ་ས་སའ་རམ་གཞག་ལ་གསམ། འཁར་ལ་དང་པ། བར་པ། ཐ་

མའ། །

དང་པ་ན། བདན་བཞ་ལན་གསམ་བཟས་པ་བཅ་གཉས་ཏ། །ད་ལ་དང་

པ་བདན་བཞའ་ཆས་འཁར་ག་མཚན་ཉད་ན། སན་པས་གསངས་པའ་དམ་ཆས་

361

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

གང་ཞག་ཐག་ཆན་ག་ལམ་སགས་ས་དགངས་ནས་གཙ་བར་ཐག་དམན་ག་རགས་

ཅན་རམས་ལ་བསན་པའ། །དའ་མཚན་གཞ་ན། ཉན་ཐས་རམས་ལ་གགས་པའ་

འདལ་མངན་མད་སའ་གསང་རབ་རམས་ཏ་ལང་ས་བཞ་སགས་ས། །ད་དག་ལ་ཅའ་

ཕར་བདན་བཞའ་ཆས་འཁར་ཞས་བ་ཞ་ན་གཙ་བར་བདན་པ་བཞ་ལས་བརམས་ཏ་

དམན་པ་ལ་མས་པ་རམས་དང་བའ་ཕར་ལ་སད་ཡང་དག་པར་སན་པས་ན་ད་སད་

ཅས་བའ། །དའང་འཁར་ལ་དང་པའ་དངས་གཞ་ཡལ་ཝ་ར་ཎ་ས་དང་སང་ལང་བ་

ར་དགས་ཀ་ནགས་ས་འཁར་ལ་ས་བཟང་པ་ལ་བདན་བཞ་ལན་གསམ་ད་བཟས་པ་

རམ་པ་བཅ་གཉས་ཀ་འཁར་ལ་བསར་བའ་ཚལ་བསན་པ་ད་ཡན་ཏ། དའ་ཚལ་ཡང་

བ་བག་ས་བས། བདན་བཞའ་ང་བ་བསན་པ། བ་བ་བསན་པ། འབས་བ་བསན་

པའ་ཚལ་གས་བཟས་པ་གསམ། བཟས་པ་ར་ར་ལའང་ཡ་ག །ཤས་པ། རག་

པ། བ་སས་ས་ཞས་བཞ་བཞ་དང་བཅས་པའ་རམ་པ་བཅ་གཉས་ས་བསན་པར་

བཞད། མད་ས་པས། བདན་བཞ་རང་ག་ང་བ་ལ་དམགས་པའ་ཚལ་གས་བཟས་པ་

དང་པ། བ་བའ་ང་བ་ལ་དམགས་པའ་ཚལ་གས་བཟས་པ་གཉས་པ། མཐར་ཐག་

པ་ལ་དམགས་པའ་ཚལ་གས་གསམ་པ་ས། བཟ་བ་ན་བདན་བཞའ་ཆས་ཀ་རམ་

གངས་ཉད་ཡན་ཞང་། བཟས་པ་གསམ་ལ་བདན་པ་བཞ་ས་སར་ང་བ་བ་བ་འབས་

བ་རམས་ལ་དམགས་པའ་རམ་པ་བཞར་འགར་པའ་ཕར་རམ་པ་བཅ་གཉས་ཡན་ན་

ཞས་འདད་པ་ན་འཐད་པའ་ཕགས་ས། །ཆས་འཁར་དའ་དངས་ཀ་དགས་པ་ལ་ས་

བཟང་པས་དག་བཅམ་ཐབ་པ་སགས་དང་། ཁད་པར་ག་དགས་པ་ད་ནས་བརམས་

འབས་བའ་བསན་པ་རགས་ཀ་བར་འབས་བ་བཞ་ཐབ་པ་ས་ཆན་པའ་རལ་ཙམ་བང་

བ་དའ་ཕར་ར། །འད་ལས་གཞན་པ་བདན་བཞའ་ཆས་འཁར་ད་གཏགས་པ་རམས་

ན་འདལ་ལང་གང་ཁར་དག་སགས་ས་ཐར་བར་གསངས་པས་མཚན་གནས་དང་དས་

362

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མ་ངས་པ་ས་ཚགས་པའ། །

གཉས་པ་ན། མཚན་ཉད་མད་ལ་དངས་བསན་རམ་ཐར་གསམ། །སས་དན་

མངན་རགས་བརད་པ་ཡན་ལག་བཅས། །འཁར་ལ་བར་པའ་མཚན་ཉད་ན། སན་

པས་གསངས་པའ་དམ་ཆས་གང་ཞག །ཐག་པ་ཆན་པའ་ལམ་དངས་ལ་དགངས་ནས་

གཙ་བར་ཐག་ཆན་པའ་རགས་ཅན་རམས་ལ་བསན་པའ། །དའ་མཚན་གཞ་ན། ཡམ་

རས་འབང་བསས་གསམ་སགས་ཤར་ཕན་ག་མད་ས་གཙ་བར་གར་པ་རམས་ས། །ད་

དག་ལ་ཅའ་ཕར་མཚན་ཉད་མད་པའ་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་ཞས་བ་ཞ་ན། གཟགས་

ནས་རམ་མཁན་ག་བར་ག་ཆས་ཐམས་ཅད་རང་རང་ག་མཚན་ཉད་ཤན་ཏ་དབན་པའ་

ས་བསམ་བརད་བལ་ག་ད་ཁ་ན་ཉད་སན་པར་སང་བའ་ཕར་ད་སད་ཅས་བའ། །

དའང་གནས་རལ་པའ་ཁབ་བ་རད་ཕང་པའ་ར་ལ་འཁར་རམ་པ་བཞ་དང་བང་ཆབ་

སམས་དཔའ་ཚགས་དཔག་ཏ་མད་པ་རམས་ལ། དངས་བསན་རམ་པར་ཐར་པའ་

ས་གསམ་ལས་བརམས་ཏ་ཟབ་མ་སང་པ་ཉད་ཀ་ཚལ་བསན་པས་སས་དན་མངན་

རགས་བརད་གདལ་བའ་རད་ལ་ཇ་ལར་ས་བའ་རམ་པ་ཡན་ལག་ག་དན་བདན་ཅ་

དང་བཅས་པ་ལགས་པར་རགས་པའ་ཐབས་ས་ས་གསམ་རམ་གངས་བཅ་གཅག་

ག་ས་ནས་འཆད་པར་མཛད་ད། །ད་ལ་རམ་ཐར་ས་གསམ་ན། གཞ་སང་པ་ཉད།

ལམ་མཚན་མ་མད་པ། འབས་བ་སན་པ་མད་པའ། །སས་དན་མངན་རགས་བརད་

ན། མངན་རན་ལས། ཤས་རབ་ཕ་རལ་ཕན་པ་ན། །དངས་པ་བརད་ཀས་ཡང་དག་

བཤད། །རམ་ཀན་མཁན་ཉད་ལམ་ཤས་ཉད། །ད་ནས་ཐམས་ཅད་ཤས་པ་ཉད། །

རམ་ཀན་མངན་རགས་རགས་པ་དང་། །ར་མར་ཕན་དང་མཐར་གས་པ། །སད་ཅག་

གཅག་མངན་རགས་བང་ཆབ། །ཆས་ཀ་ས་དང་ད་རམ་བརད། །ཅས་པ་ལར་

དང་། དན་བདན་ཅ་ན། རམ་མཁན་མཚན་བད་ཀ་ཆས་བཅ། ལམ་ཤས་མཚན་

363

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

བད་བཅ་གཅག །གཞ་ཤས་མཚན་བད་དག། རམ་རགས་སར་བ་མཚན་བད་བཅ་

གཅག །ར་སར་མཚན་བད་ཆས་བརད། མཐར་གས་པའ་སར་བ་མཚན་བད་བཅ་

གསམ། སད་ཅག་མའ་སར་བ་མཚན་བད་བཞ། འབས་བ་ཆས་ས་མཚན་བད་ཀ་

ཆས་བཞ་རམས་ས། །ད་དག་སན་བད་ས་གསམ་ན། འག་སས་པས་ག་བ་རམས་ཀ་

ངར་བསས་ཏ་བསན་པའ་ས། སས་པ་ཙམ་གས་ག་བ་རམས་ཀ་ངར་འབང་ད་བསན་

པའ་ས། ཚག་ལ་འཆལ་བ་རམས་ཀ་ངར་རས་པར་བཤད་པའ་ས་རམས་ས། །རམ་

གངས་བཅ་གཅག་ན། ཤ་རའ་བ། རབ་འབར། བར་བན། ཡང་རབ་འབར།

བམས་པ། ཡང་རབ་འབར། བར་བན། རབ་འབར། བམས་པ། རབ་འབར།

ཀན་དགའ་བ་རམས་ག་རམ་བཞན་ད་དས་ལན་སགས་ཀས་བསན་པ་རམས་ས། །

འཁར་ལ་འདའ་དགས་པ་ན་དངས་ས་བསར་བའ་ཚལ་བསན་ཡལ་ག་གདལ་བ་ངས་

པར་རད་གལ་བ་འད་ལ་ལས་དགས་པ་རམས་ད་བཞན་གཤགས་པའ་ཡལ་ལ་འཇག་

པ་དང་། བརད་ནས་སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀ་ལ་བ་ངན་པའ་སབ་གཡགས་བསལ་

ནས་ཆས་ཐམས་ཅད་ཀ་གནས་ལགས་ཕན་ཅ་མ་ལག་པར་མངན་སམ་ད་རགས་ནས་

མཐའ་གཉས་ལ་རབ་ཏ་མ་གནས་པའ་མ་ངན་ལས་འདས་པ་ཆན་པ་འཐབ་པའ་ཕར་

ར། །

གསམ་པ་ན། ཐ་མས་མཚན་ཉད་རམ་གསམ་གཙ་བར་སན། །འཁར་ལ་

ཐ་མའ་མཚན་ཉད་ན། སན་པས་གསངས་པའ་དམ་ཆས་གང་ཞག །མཐར་ཐག་

པའ་དན་ལ་དགངས་ནས་གཙ་བར་ཕར་མ་ལག་པའ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་

ལ་བསན་པའ། །དའ་མཚན་གཞ་ན། ཕལ་པ་ཆ་དང་ལང་ཀར་གཤགས་པ་སགས་

ད་བཞན་གཤགས་པའ་སང་པའ་གཏམ་གཙ་བར་སན་པའ་ཕགས་ཀ་གསང་རབ་

རམས་ཡན་ན། །ད་དག་ལ་ཅའ་ཕར་ལགས་པར་རམ་པར་ཕ་བའ་ཆས་འཁར་ཞས་

364

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བ་ཞ་ན། གཟགས་ནས་རམ་མཁན་ག་བར་ག་ཆས་ཐམས་ཅད་ཀན་བརགས་གཞན་

དབང་ཡངས་གབ་ས་མཚན་ཉད་གསམ་ད་ལགས་པར་ཕས་ན་གཙ་བར་གསངས་པའ་

ཕར་ད་སད་ཅས་བའ། །ད་ལ་འཁར་ལ་ཐ་མའ་དངས་གཞ་ན། །དན་དམ་པར་ཚད་

གཟང་ཅ་ཞག་ཀང་། རང་ར་བས་པ་རམས་ཀ་མཐང་ཐས་ཀ་ཡལ་ཙམ་དའང་ར་མ་

ལ་ཡ་དང་། བང་ཆབ་ཀ་སང་པ་དང་། ཡངས་པ་ཅན་སགས་ས་དས་མ་ངས་པར་

གསངས་པས་འད་ཉད་ཁ་ནའ་ཞས་མཐའ་གཅག་ཏ་གཞག་དཀའ་མད་ཀ་གང་སས་

རམས་དང་དཀན་མཆག་བརགས་པ་སགས་ཚག་དན་གཉས་ཀ་རས་པའ་ཕགས་

རམས་ན་དར་བཞག་པར་འས་ཤང་། དའང་ཐག་པ་ཆ་ཆང་ག་མད་ས་ཕལ་ཆ་བ་ཞག་

ལས་དགངས་པ་ཅན་ད་གསངས་པ་མང་པ་འད་དག་ཏ་གསལ་བར་བསན་པ་ཤས་ཆ་

ས། དཔར་ན་འདལ་བའ་མདར། དག་སང་དག་གས་རང་བའ་ཤ་བཟའ་བར་གནང་

བ། རམ་གསམ་དག་པའ་ཤ་འད་ན། །མ་བརགས་པ་དང་མ་བསངས་དང་། །མ་

བསལ་བ་ན་ཡང་མད་པས། །ད་ཕར་ཤ་ན་མ་ཟའ། །ཞས་སགས་ཀ་དགངས་པ་ཅན་

ད་བསན་པ་སགས་མང་བའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ད་དག་ཆས་ཕང་ད་རམ་པར་གཞག་པ་ན། ཐམས་ཅད་ཆས་ཀ་ཕང་

པ་ཞས་བ་ས། །ད་ཡང་བརད་ཁ་དང་ན་བཞ་སང་ང་། །ད་ལར་ལང་ག་ཆས་ཐམས་

ཅད་ལ་སར་ཆས་ཀ་ཕང་པ་ཞས་བ་ས། བརད་བ་དན་དང་རད་བད་ཀ་ཚག་ད་མ་

སངས་པའ་ཕང་པར་སང་བའ་ཕར་ར། །དའང་མཛད་ལས་ཆས་ཕང་བརད་ཁར་བཤད་

ཅང་མཛད་ཊཀ་ཏ་ས་པ་ཁ་ཅག་བརད་ཁ་བཞ་སང་ད་འདད་པའང་བཤད་ལ་ཐག་ཆན་པ་

རམས་ཀས་ཕ་མ་འདད་པ་ན་ཡངས་ས་གགས་པ་ལར་ར། །ད་ལར་ཡང་། ཀན་མཁན་

ད་མད་འད་ཟར་གས། གཉན་པ་རམ་གངས་ཀ་ས་ནས་དབ་ན་ཆས་ཀ་ཕང་པ་བརད་

ཁ་བཞ་སང་ས། སན་གསལ་ལས། ཐབ་པ་ཆན་པས་ཆས་ཕང་པ། །བརད་ཁ་

365

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

བཞ་སང་གསངས་པ་ལས། །ཞས་གསངས་ས། །ཕང་པའ་ཚད་ལ་ཉན་ཐས་འདད་

ཚལ་གསམ། །ཆས་ཀ་ཕང་པ་ར་རའ་ཚད་ལ་འདད་ཚལ་མང་ཡང་། ཉན་ཐས་ཀ་

འདད་ཚལ་གཙ་བ་གསམ་ས། ས་པ་ཁ་ཅག་གས་ན་བ་སས་བཀའ་དང་། མད་ས་

པས་བསན་བཅས་ས་འདད་པའ་མངན་པ་ས་བདན་ག་ནང་ཚན། ཆས་ཀ་ཕང་པ་ཤ་

རའ་བས། །ཞས་བཤད་པ་ད་ལ་གཞང་ཚད་ཤ་ཀ་དག་སང་ཡད་པས། ད་ཆས་ཕང་

གཅག་ག་ཚད་ཡན་ཞང་བརད་ཁའ་ནང་ནས་ད་ཙམ་ཞག་ལས་ཀ་གཞན་ན་ནབ་བ་

ཞས་ཟར་ར། །ཡང་ས་པ་ཁ་ཅག་གས་ན། ཕང་པ་ཁམས་དང་ས་མཆད་དང་། རན་

འབལ་ལ་སགས་པའ་རམ་གངས་ར་རའ་གཏམ་རགས་པ་ན་ཆས་ཕང་ར་རའ་ཚད་ད་

འགར་ཞང་དབ་བའང་ད་ལར་བས་པར་འདད་ད། །ཡང་ཁ་ཅག་ཉན་མངས་པ་འདད་

ཆགས། ཞ་སང་། གཏ་མག །ང་རལ། ལག་ལ། ཐ་ཚམ་རམས་ནང་གསས་

ས་དབ་བ་དང་། ཕན་ཚན་སར་བ་སགས་ཀས་བརད་ཁར་འགར་ལ། ད་དག་ར་

རའ་གཉན་པར་ཆས་ཕང་ར་རར་བསན་ཅང་། རང་རང་ག་གཉན་པའ་བ་བ་ཡངས་

ས་རགས་པར་སན་པའ་གཏམ་ན་དའ་ཚད་ད་འདད་ད། །གཞན་དག་གང་པ་རབ་

བརན་རབ་ཚད་བཞད། །ད་ལས་གཞན་དག་ཐག་པ་ཆན་པ་པ་དག་ག་དབང་ད་བས་

ཏ། ན་ག་བ་ད་ལ་སགས་པ་ན། ཆས་གང་ཞག་ག་མང་ཚག་ལའ་གས་ལར་སབ་པའ་

ག་གའམ་ཏ་ལར། སའ་ར་མའ་ཆ་ཤས་ཀས་མཐའ་རགས་མད་པར་བས་པ། གང་

པ་ཆ་དར་མའ་རབ་ནན་པའ་ཚད་ལ་ཕང་པ་གཅག་ཏ་བཞད་ཅང་། ཚག་གསལ་

ལས་ཐག་པ་བ་ན་མད་པའ་དབང་ད་བས་ཏ། དབང་པའ་གང་པ་ཆ་རབ་བརན་

གས་བཀར་བར་འད་པའ་སག་ཚས་ན་ཆས་ཀ་ཕང་པ་གཅག་འབ་བར་ནས་ས་ཞས་

གསངས་ཏ། ད་ལར་བས་ན་མད་གང་དག་ལས་འཕགས་པ་ལས་བན་གས་གང་པ་

ཆ་ལ་སང་གས་བཀར་བར་བ་བའ་གགས་བམ་རམས་ཁ་ཏན་ད་རད་པར་བད་ད་ཞས་

366

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གསངས་པ་འད་ཡང་རགས་པར་འགར་ར། །ཞས་བཤད་ཅང་མད་གང་དག་ལས་

ཞས་པའ་མད་ན་དན་ལན་བསབ་མདར་གགས་པ་ད་ཉད་ད། །

གཉས་པ་ཐན་མང་མ་ཡན་པ་གསང་སགས་ཀ་ཆས་འཁར་བཤད་པ་ལ་ལ།

བ་རད། སད་རད། རལ་འབར་རད། བ་མད་རད། གསངས་ཚལ་གཞན་བཤད་

པའ། །

དང་པ་ན། རད་ས་བཞ་ལས་བ་རད་འག་མན་དང་། །ར་རབ་ར་མར་འཇམ་

དཔལ་སགས་ལ་གསངས། །གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པ་ལ་རད་ས་རམ་པ་བཞར་

གགས་པའ་ཐག་མར་བ་བའ་རད་ན་གནས་འག་མན་ད་དཀལ་འཁར་ལ་བཀད་པ་དང་

སངས་རས་བང་སམས་དཔག་ཏ་མད་པའ་འཁར་ལ་གཙ་བར་གསངས་ཤང་། ར་རབ་

ཀ་ར་མ་སམ་ཅ་ར་གསམ་དང་མ་ཡལ་སགས་ས་འཇམ་དཔལ་སགས་གཙ་བར་གར་

པའ་འཁར་ལ་ཅ་རགས་པར་གསངས་པ་དང་། དཔང་བཟང་ག་རད་ལང་ལ་ཅན་ད་

གསངས་པར་བཤད་པ་སགས་ཀང་ཡད་ད། །དའང་སན་པས་ཞལ་ནས་གསངས་པ་

དང་། སན་པའ་མཐས་འཇམ་དཔལ། སན་རས་གཟགས། ཕག་རར་སགས་ཀས་

བཤད་པ་དང་། འཇག་རན་པའ་ལ་ལ་སགས་པས་སས་པ། སན་པས་བན་གས་

བརབས་པ་སགས་ཅ་རགས་པར་མཆས་ས། །

གཉས་པ་ན། སད་རད་རམ་སང་ཞང་དང་ཞང་བར་མ། །ར་གསམ་སགས་

ས་སས་བཅས་རལ་ལ་ས། །གསང་བ་པ་ན་མཆག་ག་སལ་སའ། །སད་པའ་རད་ན།

གནས་རམ་སང་སངས་རས་པའ་ཞང་ཁམས་མ་ཏག་ག་སང་པའ་རན་བཀད་པ་དང་།

དའ་ཞང་ཁམས་བར་མ་དང་ལང་ལ་ཅན་ལ་སགས་པའ་གནས་ས། འཁར་དཀལ་འཁར་

ལ་བཀད་པ་དང་སས་དང་བཅས་པའ་རལ་བ་ར་མཚ་ལ་བསན་པ་ས། བ་སད་གཉས་

ཀའང་གསང་བ་པའ་སན་པ་ན་མཆག་ག་སལ་པའ་ས་ཉད་ཀ་རམ་པས་ས། །

367

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

གསམ་པ་ན། རལ་འབར་རད་ན་སན་པ་འག་མན་ད། །སངས་རས་ལས་

སལ་ལངས་ས་ཆང་ང་ཡས། །ར་རབ་ར་མར་དཀལ་འཁར་སལ་པ་དང་། །གཞན་

འཕལ་དབང་བད་ལ་སགས་མ་ངས་གསངས། །རལ་འབར་རད་ན་སན་པ་འག་མན་

ད་ལངས་སད་རགས་སར་སངས་རས་ནས། ལངས་ས་ཆང་ངའམ། སལ་སའ་རམ་

སང་ར་རབ་ཀ་ར་མར་གཤགས་ནས། ད་བཞན་གཤགས་པའ་དཀལ་འཁར་ཆན་

པར་སལ་བཤད་མཛད་པའ་ཚལ་གས་གཙ་བར་གསངས་ཤང་། གཞན་ན་གཞན་

འཕལ་དབང་བད་ཀ་གནས་སགས་ས་མ་ངས་པར་བསན་པར་མཛད་ད། །

བཞ་པ་ན། བ་མད་གསང་འདས་སན་པས་བདད་བཏལ་རས། །དགའ་ལན་

ཡང་ན་གཞན་འཕལ་གནས་ས་གཤགས། །དཀལ་འཁར་སལ་ནས་མཁའ་ཁབ་

འཁར་ལ་གསངས། །ཨ་ལང་ར་ཀན་སང་དག་གས་བཞད། །རལ་འབར་བ་ན་མད་

པའ་རད་རམས་ལས་ཕ་རད་གསང་བ་འདས་པ་ན། སན་པ་ནམ་ཕད་ལ་སངས་རས་

པའ་ཐ་རངས་བདད་བཏལ་ཏ་དགའ་ལན་ད་བན་ནས། དར་སའ་འབང་བ་ཆན་པ་

ལས་གཞལ་ཡས་ཁང་སལ། ཕང་ཁམས་སགས་ལས་དཀལ་འཁར་བཀད་པའ་ལ་

རམས་སལ་ཏ། འཁར་ནམ་མཁའ་ཁབ་པས་བཅམ་ལན་འདས་ལ་གསལ་བ་བཏབ་

པས་འདད་ཆགས་ཅན་རས་ས་བཟང་བའ་ཕར་གསངས་པར་བཞད་ཅང་། རབ་ཏ་སན་

གསལ་ལས་ཀང་དགའ་ལན་ད་གསངས་པར་བཤད། ཡང་ན་ཁབ་འཇག་སགས་ཀ་

རད་ལ་དགའ་བའ་ས་བ་འདད་ཆགས་ཅན་རམས་ཀ་དན་ད་གཞན་འཕལ་དབང་བད་

ཀ་གནས་ས་གཤགས་ནས་དཀལ་འཁར་སལ་ཏ་མཁའ་ཁབ་ཀ་འཁར་ལ་གསངས་

པའང་བཤད་ད། །ས་མ་ན་པཎ་ཏ་ཨ་ལངར་ཀ་ལ་ཤ་དང་། ཕ་མ་ན་ཡ་གའ་ཤང་

ར་པ་ཆན་པ་སབ་དཔན་ཀན་དགའ་སང་པ་དག་གས་བཞད་པ་ཡན་ན། །བད་སགས་

སན་པ་མཉན་ཡད་བཞགས་པའ་ཚ། །ཨན་བ་ཏས་གསལ་བཏབ་ཨ་རན་གཤགས། །

368

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སལ་པའ་དལ་ད་དབང་རད་གནང་བར་གསངས། །བད་ཀ་མཁས་པ་རམས་དང་

སགས་ཁངས་ནས་ར་གཞང་ཁ་ཅག་ནས་ཀང་སན་པ་མཉན་ཡད་ན་བཞགས་པའ་

ཚ། ཨ་རན་ག་རལ་པ་ཨན་བ་ཏས་བཅམ་ལན་འདས་ཀ་ཆ་བའ་ཡན་ཏན་ཐས་ནས་

སན་འདན་པའ་གསལ་བཏབ་པས། སན་པ་འཁར་བཅས་བན་པ་ལ་མཆད་ད་སད་

པ་ལས་ཐར་པར་གསལ་བ་ལས། རབ་ཏ་བང་ཞག་གསངས་པ་ལ་འདད་ཡན་སད་

བཞན་ད་འཚང་ར་བ་ཞག་ཞས་པས། སན་པས་སལ་སའ་སང་བ་བསས་ཏ་དཔལ་

གསང་བ་འདས་པའ་དཀལ་འཁར་སལ་ནས། ཨན་བ་ཏ་སགས་ཉན་པའ་སལ་པ་ཅན་

རམས་ལ་དབང་བསར་རད་བསན་ནས་ར་ར་ཆས་ལ་རད་གཏད་པར་བཤད་ད། །

གཤད་སར་བདད་དཔང་འདལ་ཚ་གསང་གསམ་ག། །ར་ར་ལས་བང་དཀལ་

འཁར་སལ་སགས་མང་། །གཤན་ར་གཤད་ཀ་སར་ན། སན་པ་མངན་པར་བང་

ཆབ་པའ་དས་བདད་དཔང་རམས་ཀས་བར་ད་གཅད་པའ་ཚ། སན་པས་བདད་ཆན་

པ་ལས་མཆག་ཏ་རལ་བ་ཞས་པའ་ཏང་ང་འཛན་ལ་བཞགས་ཏ། ས་གསང་ཐགས་

ཀ་ར་ར་ལས་ཁ་བ་གཤན་ར་གཤད་ཕང་ནས་དཀལ་འཁར་སལ་ཏ་བདད་ཐམས་

ཅད་བཏལ་ནས་རད་རས་པར་གསངས། །སགས་ཁངས་ནས་གཤད་སར་ས་ས་ལ་

གང་གཞ་ཡད་པས་མང་ས། སན་པ་གཤན་ར་གཤད་ལ་བཅ་གསམ་དང་བཅས་པའ་

འཁར་ཚགས་མང་པ་དང་ཐབས་གཅག་ཏ་བཞགས་ནས་བསས་རད་གསངས། སན་

པ་ར་ར་བཙན་མའ་བ་ག་ཞས་པ་ཆས་འབང་ག་ནང་ག་གཞལ་ཡས་ཁང་ན་གཏ་མག་ར་

ར་སགས་དང་ལན་ཅག་བཞགས་པའ་ཚ། ཕག་རར་ལ་ཉན་པར་གདམས་པས་དས་

ཞས་ནས་གཤད་དམར་གསངས་ས། །

དགས་རར་བདད་འཇམས་ཚ་ན་ཆས་འབང་ད། །ར་བའ་རད་བསན་བཤད་

རད་གཞན་དའ། །མ་རད་དགས་པ་ར་ར་ན། ར་ར་ཕང་བའ་འགལ་པར་གནས་

369

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཛམའ་གང་ད་སལ་པའ་སས་མ་ག་དར་བདད་བཞ་འཇམས་པའ་དས་གསངས་པར་

བཤད་ལ། ད་ཡང་ར་ར་བཙན་མའ་བ་ག་ཞས་པ་ཆས་འབང་ས། དའ་ནང་ད་གནས་

པའ་གཞལ་ཡས་ཁང་ད་སན་པ་བཅམ་ལན་འདས་འཁར་འཇག་རན་དང་འཇག་རན་

ལས་འདས་པ་ད་མས་བསར་ཏ་བཞགས་པ་ལ། ར་ར་སང་པ་དང་བདག་མད་མ་ལ་

སགས་ཀས་ཞས་ནས་ར་རད་རས་པ་དང་བསས་རད་བརག་གཉས་གསངས། སན་

པ་གཞལ་ཡས་ཁང་ག་དབས་ས་འཁར་ལས་སར་བ་ལའ་ལ་ཚགས་དང་འཇག་རན་

དང་འཇག་རན་ལས་འདས་པའ་འཁར་དང་བཅས་ཏ་བཤད་རད་ར་ར་གར་གསངས་

ཏ་དས་ར་རད་ལས་གཞན་དའ། །

བད་མཆག་ཐག་མ་མད་ནས་རལ་བས་གསངས། །གཉས་ལན་དས་ས་འབས་

བའ་ཧ་ར་ཀས། །ཛམའ་གང་ད་འཁར་ལ་བསར་ནས་བཤད། །རད་དས་དག་པ་ཆང་

མ་འཁར་བཅས་ཀས། ། གནས་ཡལ་དར་ཁད་རམས་ལ་དབང་བད་ཚ། །སལ་པས་

བཏལ་ནས་དཀལ་འཁར་བཀད་ད་གསངས། །འཁར་ལ་བད་མཆག་ག་རན་རམས་

ན། ཐག་མ་མད་པའ་དས་ནས་སངས་རས་ཐམས་ཅད་ཀས་བསན་པར་བཤད་པ་

དང་། ཐག་མ་མད་པར་སན་པ་འད་སངས་རས་ནས་བསན་པར་བཞད་པ་དང།

གཉས་ལན་ག་དས་དག་པའ་འཇགས་བད་བཏལ་བའ་གནས་ཛམའ་གང་འདར་

སན་པ་སལ་པའ་ས་འབས་བའ་ཧ་ར་ཀས་འཁར་སངས་རས་བང་སམས་རགས་ལའ་

དཔའ་བ་དང་དཔའ་མ། སད་པ་པ་གསང་བདག །དག་པ་འཇགས་བད་འཁར་དང་

བཅས་པ་རམས་ལ་དབང་བསར་ཞང་རད་བསར་ནས་བསན་པར་བཤད་པ་དང།

རད་ལན་ག་དས་དག་པ་འཇགས་བད་དབང་ཕག་ཆན་པ་ཞ་རས་དབང་དག་ག་ས་

བཞ་ཆང་མ་དང་བཅས་པས་ར་རབ་ཀ་བང་ཤར་དང་དབས་དང་གཞན་འཕལ་དབང་

བད་དང་མ་ག་ད་རམས་ས་གནས་ཏ། ཡལ་ཉར་བཞ་དང་དར་ཁད་བརད་རམས་དའ་

370

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རས་འཇག་ག་ལ་དང་ད་ཟ་དང་གནད་སན་དང་སན་པ་དང་ཀ་དང་མ་མ་ཡན་རམས་

བཞ་བཞར་དབ་བས་ཉར་བཞ་དང་། མའམ་ཅ་བཞ་དང་ཕ་མད་བཞ་ས་བརད་ཀས་

བཟང་ནས་ཛམའ་གང་ཐམས་ཅད་དབང་ད་བསས་ཤང་ལས་ལག་པ་ལ་རང་ཡང་

ཞགས་ནས་གཞན་ཡང་འགད་པར་བད་པའ་དས། སན་པ་ར་ར་འཆང་བང་ཆབ་པ་

ལས་མངན་པར་རགས་པར་སངས་རས་ཏ་ཆས་ཀ་དབངས་ཀ་ངང་ནས་འག་མན་

ད་སངས་རས་བང་སམས་དཔག་ཏ་མད་པ་ལ་འད་གསལ་ལན་ཅག་སས་པའ་ཆས་

བསན། དག་པ་དབང་ཕག་འཁར་བཅས་འདལ་བའ་དས་ལ་བབ་པར་མཁན་ཏ།

སལ་སའ་འབས་བའ་ཧ་ར་ཀར་བཞངས་ནས་ར་རབ་ཀ་ར་མར་བན་པ་ལ། རགས་

ལའ་རལ་བས་གཞལ་ཡས་ཁང་དང་དཔའ་བ་དཔའ་མ་ལ་སགས་པའ་ལ་རམས་སལ་

ཏ་ཕལ་བས། སན་པ་ཉད་ལངས་སའ་ཏང་ང་འཛན་ལ་བཞགས་ནས་གདལ་བ་ལ་

གཟགས་ཏ། གང་བཞ་བ་བ་ཕག་བརར་དཀལ་འཁར་ག་དཀལ་འཁར་ལ་ས་ཚགས་

པ་སས། ཛམའ་གང་འདར་བད་མཆག་ཞལ་བཞ་ཕག་བཅ་གཉས་པར་སལ་ནས་

འཇགས་བད་དང་དས་མཚན་ཞབས་འག་ཏ་མནན་ཞང་བཏལ། སལ་པའ་འཁར་

རམས་ཀས་ཀང་ཡལ་ཉར་བཞ་དང་དར་ཁད་བརད་བཟང་བའ་མ་རངས་པ་རམས་

བཏལ། ར་རབ་ཀ་ར་མ་བཅམ་ལན་འདས་གཞལ་ཡས་ཁང་ད་འཁད་ད། འཁར་

དཀལ་འཁར་ལ་འཁད་པ་དང་སངས་རས་བང་སམས་ར་རབ་ཀ་རལ་དང་མཉམ་པ་

དང་། དག་པའ་འཇགས་བད་འཁར་བཅས་དང་། སལ་པ་དང་ལན་པའ་ལ་མ་དང་

བཅས་པ་ལ། ར་ར་རལ་འབར་མས་ཞས་ཏ་ར་རད་དང་། ཕག་རར་གས་ཞས་ཏ་

བཤད་རད་རམས་གསངས་པར་བཞད་པ་དང་། གཞན་ཡང་བཤད་ཚལ་ས་ཚགས་པ་

སང་ང་། །

དས་འཁར་མ་ངན་འདས་པའ་ས་ལགས་ཀ། །ནག་ཉར་དཔལ་ལན་འབས་

371

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

སངས་མཆད་རན་ག། །འག་ཏ་ཆས་དབངས་གསང་དབང་སང་མར་ན། །དཔལ་

ལན་ར་སར་དཀལ་འཁར་ལགས་སལ་ནས། །ཟ་བཟང་ལ་སགས་སལ་ལན་འཁར་

ལ་གསངས། །དཔལ་དས་ཀ་འཁར་ལ་ན། སན་པ་མ་ངན་ལས་འདས་པའ་ཚལ་

བསན་པའ་ས་ལགས་ཀ་ལར། ནག་པའ་ཉ་ལ་སངས་རས་ཀ་མཐས་ལ་ཕགས་

དཔལ་ལན་འབས་སངས་ཀ་མཆད་རན་ད་གཤགས་ཏ། འག་ཏ་ཆས་དབངས་གསང་

ག་དབང་ཕག་དང་སང་ད་དཔལ་ལན་ར་སར་ག་དཀལ་འཁར་ལགས་པར་སལ་ནས་

ར་ར་སང་གའ་ཁ་ལ་བཞགས་ཏ་དཀལ་འཁར་ལ་བཀད་པའ་འཁར་རམས་དང་། ཞ་

བ་པ་རལ་པ་ཟ་བ་བཟང་པ་དང་གཞན་ཡང་རལ་པ་དག་བཅ་ར་དག་ལ་སགས་པ་

སལ་བ་དང་ལན་པའ་འཁར་རམས་ལ་ར་བའ་རད་ཀ་རལ་པ་སང་ཕག་བཅ་གཉས་

པ་གསངས་ས། །འད་ན་ཀན་མཁན་རང་བང་ཞབས་སགས་བད་ཀ་དས་འཁར་

བ་ཡངས་གགས་རམས་ཀ་ལགས་ལར་བཤད་ཀ། ཇ་ནང་ར་བཙན་ཆན་པ་རས་

འབངས་དང་བཅས་པ་རམས་ན་སན་པ་སངས་རས་པའ་ཕ་ལར་གསངས་པར་བཞད་

ད། །

ལ་པ་ན། འབས་སངས་ཁ་ནར་རད་ས་མ་ལས་པ། །བསན་པར་བཞད་དང་

ཀན་རབ་དན་དམ་ག། །ཐ་དད་གནས་ས་འཁར་ལའ་མགན་པའ་སར། །བཞངས་

ཏ་སན་འཁར་དབར་མད་བད་ཆན་དང་། །ན་དའ་དབངས་ཀས་དས་ཀན་བསགས་

པའ། །བཤད་མ་ཐག་པ་ད་རམས་ཀང་ཕགས་ར་བའ་དབང་ད་བས་པ་ཡན་ག་གཞན་

ད་ན། ཐག་པ་ཆན་པ་གསང་སགས་ཀ་ཚལ་ན་ཟབ་པ་དང་ར་ཆ་བའ་མཐར་ཐག་པ་

ཡན་པའ་ཕར། འད་ཁ་ནར་ཟད་ཀ་འད་ལས་གཞན་མ་གསངས་ས་ཞས་ས་བར་མ་

ནས་ཏ། དཔལ་ལན་འབས་སངས་ཀ་མཆད་རན་ཁ་ནར་རད་ས་མ་ལས་པ་རགས་པར་

བསན་པར་བཞད་པའང་ཡད་ཅང་ད་ལའང་ཕགས་འདར་མ་བན་པའ་རད་ས་ད་མའ་

372

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལང་ཁངས་གབ་ཐབ་བརད་པའ་བཤད་རན་ལས་བང་བར་གགས་པ་དང་། འག་མན་

དང་། དགའ་ལན་དང་། ར་རབ་ཀ་ར་དང་། ཨ་ཊན་དང་། དཔལ་ལན་འབས་

སངས་ཀ་མཆད་རན་ལ་སགས་པ་གནས་ཀ་བ་བག་ཀན་རབ་པའ་དབ་བ་བསན་པ་

དང་། ར་ར་བཙན་མའ་བ་ག་དང་། བད་བ་ཆན་པའ་གནས་དང་། ཆས་ཀ་འབང་

གནས་ཐར་པ་ཆན་པའ་ཕ་བང་སགས་སས་མཚན་ག་ཡལ་ཐམས་ཅད་ལས་འདས་པ་

ཆས་ཀ་དབངས་འགར་བ་མད་པ་དན་དམ་པའ་གནས་རམས་ས་སན་པ་དཔལ་འཁར་

ལ་སམ་པ་དང་། དགས་པ་ར་ར་དང་། དས་ཀ་འཁར་ལ་ལ་སགས་པ་དཀལ་འཁར་

ར་མཚའ་འཁར་ལའ་མགན་པའ་སར་བཞངས་ཏ། ཇ་སད་ད། འཆད་པ་པ་ང་ཆས་

ཀང་ང་། །རང་ག་ཚགས་ལན་ཉན་པ་ང་། །འཇག་རན་སན་པ་བསབ་བ་ང་། །

འཇག་རན་འཇག་རན་འདས་པ་ང་། །ཞས་པ་ལར་སན་འཁར་ཐ་མ་དད་པ་བད་བ་

ཆན་པ་གཅག་ག་རང་བཞན་ལས། ར་ར་ན་ད་མ་ཤགས་པའ་སའ་གསང་བ་ཆན་པས་

ཆས་ཀ་འཁར་ལ་དས་རག་ཏ་བསར་ཞང་བསགས་པར་ཤས་པར་བའ། །ལང་ག་ཆས་

འཁར་བ་བག་ཏ་དབ་བའ་སབས་གཉས་པའ་འགལ་པའ།། །།

༣ བཀའ་ཡ་བས་བ་རམས་བཤད་པའ་སབས།

སབས་གསམ་པ་བཀའ་བས་བ་བཤད་པ་ལ་གསམ། བཀའ་བས་དང་པ།

བར་པ། ཐ་མའ། །

དང་པ་ལ་བཞ། བས་བ་བ་བའ་དགས་པ། ཐག་དམན། ཐག་ཆན། ར་ར་

ཐག་པ་བསས་ཚལ་ས་སའ་ཞར་བང་བསན་པའ་གནས་ཚད་དང་བཅས་པའ། །

དང་པ་ན། སན་པ་འདས་པའ་ཕ་ལར་ལ་རམས་ཀས། །འཕ་བ་སལ་དང་

བསན་པ་ཡན་གནས་ཕར། །སན་པ་མཆག་ཟང་འཁར་དག་བཅམ་པ་ད་མ་དང་

373

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

བཅས་མ་ངན་ལས་འདས་པའ་ཕ་ལར་བཀའ་བས་བ་དང་པ་བང་ས། དའང་ལ་རམས་

ཀས་བཅམ་ལན་འདས་དང་དག་སང་དབང་ཡད་པ་དག་ཀང་འདས་པས་བཅམ་ལན་

འདས་ཀ་མད་ས་དང་འདལ་བ་དང་མ་མ་དག་མ་སགས་ས་ཞས་འཕ་བར་བད་པ་སལ་

བ་དང་། མ་འངས་པའ་དས་ཀ་དག་སང་རམས་བརད་ངས་ཆ་བ་སགས་ཀས་ཚག་

དན་འཛན་པར་མ་ནས་པ་ལ་ཕན་གདགས་ཤང་བསན་པ་རན་པ་ཆ་ཡན་རང་ད་གནས་

པར་བ་བའ་ཕར་བས་བ་མཛད་པ་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ན། ན་ག་ད་ཡ་ཕག་ཏ་དག་བཅམ་པ། །ལ་བར་འདས་ཏ་ཀན་

དགའ་ཉ་བར་འཁར། །འད་སང་གསམ་གས་མད་འདལ་མངན་པ་བསས། །ད་

ཡང་འད་སང་ཆན་པས་ར་ཅན་ཉད་ད་དག་བཅམ་པ་གང་པ་ལ་དག་འདན་སས་ཤག་

པར་བསས་པས། དས་གཎ་བརངས་པ་དང་བ་ལང་བདག་མ་གཏགས་པ་ཡལ་ཐ་

དད་ན་གནས་པའ་དག་སང་ཐམས་ཅད་འདས་ས། །བ་ལང་བདག་སམ་ཅ་ར་གསམ་

ད་འགག་སམས་ལ་གནས་པ་གང་པ་འབད་ད་ཕན་པས་སངས་རས་མ་བཞགས་པར་

ཤས་ནས་མ་ངན་ལས་འདས། ད་ཕན་ཆད་སའང་མ་ངན་ལས་མ་འདའ་བ་འད་སང་

ཆན་པས་ཁམས་ས་བཅས་ནས། རལ་པ་མ་སས་དགས་ཡ་བད་བསབས་ཏ་འད་

སང་ཆན་པ་སགས་དག་སང་ལ་བརར་གཅག་གས་ལག་པ་མ་ག་དའ་ན་ག་དའ་ཕག་

ཏ་འདས་ནས་དབར་གནས་པར་ཁས་བངས་ས། །དའ་ཚ་སན་བཅམ་ལན་འདས་

ཀས་འད་སང་ཆན་པ་ལ་བཞགས་གདན་ག་ཕད་བསབས་ཏ། མ་མའ་ས་སད་གཙ་

བར་གར་པའ་བསན་པ་མཐའ་དག་དང་། ས་གཅན་འཛན་དང་ཀན་དགའ་བ་སགས་

འཁར་བཞ་དང་བཅས་པ་བཏང་ནས་རལ་ཚབ་ཏ་དབང་བསར་བ་ཡན་པ་དང་། བ་

བག་ཏ་མདའ་ས་སད་ཀན་དགའ་བ་དང་། འདལ་བ་ཉ་བར་འཁར་ལ་གཏད་པ་ཡན་

ནའང་། དག་སང་ལ་བར་ལས་གཞན་ཐམས་ཅད་དག་བཅམ་པ་ཡན་ལ། ཀན་

374

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དགའ་བ་ཁ་ན་སབ་པ་རན་ཞགས་ཡན་པའ་ཕར་ཆགས་བལ་ད་མ་གར་ན་ཆས་བག་

བའ་འས་མ་ཡན་པས། འད་སང་ཆན་པས་ད་ཚལ་ཇ་ལ་བས་འདལ་བར་གཟགས་ཏ་

ཉས་པ་བརད་གངས་ནས་བསད་པ་དང་། ཀན་དགའ་བ་མ་ངན་དང་བཅས་ཏ་མཆག་

ག་འདས་པ་ལས་ཕར་བང་ས་བ་ཛའ་ལངས་ས་དབར་ཚལ་ལ་ཞགས་ནས་བ་ཛའ་བ་

སགས་འཁར་བཞ་ལ་ཆས་སན་པ་ན་བ་ཛའ་བས་དག་བཅམ་པ་ཐབ་ས། མངན་པར་

ཤས་པས་མཁན་པའ་སམས་ལ་བལས་པ་དང་། ད་འདད་ཆགས་དང་མ་བལ་བའ་

སབ་པར་མཐང་ས་སས་པ། ག་ཏམ་ཁད་ན་བག་མད་མ་མཛད་པར། །ཤང་དང་

ཐབས་པར་བརན་ནས་མ་ངན་འདས། །ཐགས་ལ་བཞག་ས་བསམ་གཏན་མཛད་

ཅག་དང་། །རང་པར་མ་ཐགས་ཞ་བའ་གནས་ཐབ་འགར། །ཞས་བསལ་བའ་

གདམས་ངག་ལ་བརན་ནས་རབ་ཏ་བསམས་པས་ཀན་དགའ་བས་དག་བཅམ་པ་

ཉད་ཐབ་བ། །ད་ནས་ཀན་དགའ་བའང་ན་ག་དའ་ཕག་ཏ་ཕན་ནས་དག་བཅམ་པ་

ལ་བར་དང་ལན་ཅག་ཏ་གནས་པའ་ཚ། འད་སང་ཆན་པ་དང་དག་བཅམ་པ་རམས་

ཀས་ཆས་བས་བར་བགས་ཏ་ཐག་མར་ཀན་དགའ་བ་གསལ་གཉས་ཀ་ལས་ཀས་

མད་ས་སད་པ་པར་བསས། དག་བཅམ་པ་ལ་བརས་སམ་སར་བཏང་བའ་ཁ་ལ་ཀན་

དགའ་བ་བཞགས་ཏ་བང་ཆབ་སང་པའ་ཕགས་ས་རམ་པར་བལས་ནས་སངས་རས་

རས་ས་དན་བཞན་ད་ཐལ་མ་སར་ཏ་སས་ཁབ་པར་བས་ནས། འད་སད་བདག་གས་

ཐས་པའ་དས་གཅག་ན་ཞས་གང་གཞ་ནས་བརམས་མད་ས་ཐམས་ཅད་རགས་པར་

བཤད་པ་དང་། དག་བཅམ་པ་ད་དག་བསམ་གཏན་བཞ་ལ་སམས་པར་ཞགས་ནས་

སན་ཤས་ཀས་བལས་ཏ་ཏང་ང་འཛན་ལས་ལངས་ནས་ཕན་ཚན་ངས་པར་བས། ད་

ནས་ཉ་བར་འཁར་འདལ་བ་སད་པ་པར་བསར་ཏ་ད་ཉད་སང་གའ་ཁ་ལ་འཛགས་

པ་དང་། འད་སངས་ཀས་བཅམ་ལན་འདས་ཀས་དང་པར་བསབ་པའ་གཞ་གང་ད་

375

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

བཅས། དས་སས་པ་ཝ་ར་ཎ་སར་ར། །གང་དག་ག་དན་ད། དག་སང་ལ་སའ་ཆད་

ད་ས། གང་ག་ཕར། འད་ལ་ས་ཤམ་ཐབས་ཟམ་པར་བག་བར་བའ། །ཞས་བསབ་

པ་བཅའ་བར་མཛད་ད། །ཞས་སགས་ད་ལན་ག་ས་ནས་འདལ་བ་ཡངས་ས་རགས་

པར་བསད་པ་དང་། ད་དག་གས་མངན་པར་ཤས་པས་བལས་ཏ་ཕན་ཚན་ངས་པར་

བས། ད་ནས་འད་སང་ཆན་པས་རང་ཉད་མ་བསས་པར་སང་གའ་ཁ་ལ་འཁད་ད།

ཚ་དང་ལན་པ་དག་མ་མ་ལ་བ་མ་མ་ལ་བ་ཞས་བ་བ་ད་བདག་ཁ་ནས་ས་བར་བ་ས།

མ་མ་ལ་བ་ན་ཤས་བའ་མཚན་ཉད་རབ་ཏ་གསལ་བར་བད་པ་ཡན་ཏ། འད་ལར་

དན་པ་ཉ་བར་གཞག་པ་བཞ་དང་། ཞས་སགས་བཤད་ནས་དག་བཅམ་པ་རམས་

ཀས་ཕན་ཚན་ཏ་ངས་པར་བས་ནས་ས་བའ་ལ་རམས་ཀས་ཀང་ཆད་ད་བརད་པ་འག་

མན་ག་བར་ད་ཡད་ཙམ་གས་གགས་ཏ་བཀའ་བས་བ་ད་ལ་ལ་བརས་ཡང་དག་པར་

བསས་པ་ཞས་གགས་ས། །ད་ཡང་ཕང་པ་རན་འབལ་བང་ཕགས་ལང་། །རང་པ་

བར་མ་གཅག་ལས་འཕས་སགས་བཞག །འདལ་དང་མངན་པ་དག་ཀང་ད་བཞན་

ན། །དའང་བས་བའ་ཚལ་ཇ་ལར་ཞ་ན། མད་ས་རམས་ན་ཕང་པ་དང་རབ་ཏ་ལན་

པ་ཕང་པར། ས་མཆད་ད་ལན་པ་ས་མཆད་ད། རན་ཅང་འབལ་འབང་འཕགས་པའ་

བདན་པས་རག་པ་དང་ཡང་དག་པར་ལན་པ་ན་ད་གང་གཞ་དང་ལན་པར། ཉན་

ཐས་ཀ་བཤད་པ་མང་བ་ན་ཉན་ཐས་ཀ་བཤད་པར། སངས་རས་ཀ་བཤད་པ་མང་

བ་ན་སངས་རས་ཀ་བཤད་པར། བང་ཕགས་ས་བདན་དང་ལན་པ་ལམ་ག་ཡན་ལག་

ཏ། ཡང་དག་པར་བརད་པ་མང་བ་ཡང་དག་པར་བརད་པའ་སར། ཚགས་བཅད་

དང་ལན་པ་ཡང་དག་པར་ལན་པའ་ལང་རམས་ས་ས་སར་བསས་ཤང་། གང་མད་ས་

དང་པ་ན་ལང་རང་པར། བར་མ་ན་ལང་བར་མར། ཚག་གཅག་ནས་ཚག་བཅའ་

བར་ན་གཅག་ལས་འཕས་པའ་ལང་སགས་ས་བཞག་ག །འདལ་བའང་ལང་བ་ས་

376

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལ། རད་པ་ཞ་བད་ཀ་ཆས་བདན། བཅས་པ་དང་རས་བཅས། ས་སར་སང་བ་

དང་གནང་བ། གསལ་བའ་ལས། གཞ་བཅ་བདན་སགས་ས་སར་བས་བ་དང་ས་

སར་དབ་བའ་ས་ནས་གཞང་ད་བས་ཤང་། མངན་པའང་ས་ཚན་ད་བསལ་བའ་ཚལ་

ད་བཞན་ད་མཛད་ད། །ད་ལར་བཀའ་བས་དང་པར་གགས་པ་འད་ན་ཉན་ཐས་པ་

རམས་དང་ཐན་མང་ག་ས་སད་བས་བའ་དངས་གཞ་ཡན་ན། །

བསན་པའ་གནས་ཚད་ལ་གངས་སང་ད་བཤད། །ཉན་ཐས་ཀ་ལགས་འད་

ལ་བསན་པའ་གནས་ཚད་འདལ་བ་ལང་ཕན་ཚགས་ལས་བཤད་པ་ལར་གཙ་ཆ་བ་

ལ་གངས་སང་ཕག་གཅག་ཏ་གནས་པར་འདད་ཅང་། དའང་ལ་བར་ན་བསན་

པ་དངས་དང་ལ་བར་ན་གཟགས་བརན་ད་གར་པའ། །རང་མཐའ་དགའ་བའ་

བཤས་ཀ་རགས་བརད་ལས་ཡར་འཕལ་དག་བརའ་བར་ད་གནས་པའང་བཤད་

ད་རགས་པ་ཙམ་འག་ཏ་འབང་ང་། །

གསམ་པ་ན། ཐན་མན་ཐག་པ་ཆ་རམས་མ་ག་དའ། །ལ་ཕགས་ད་མད་

འབང་བ་ཞས་བའ་རར། །བང་སམས་འབམ་ཕག་བཅ་འདས་ར་ར་འཛན། །

བམས་དང་འཇམ་དཔལ་མད་འདལ་མངན་པ་བསས། །ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་བས་

བ་ལ་རའ་ཐག་པ་ཆན་པའ་ས་སད་རམས་ན། འཕགས་ཡལ་ག་མཁས་པ་དག་གས་

ཡལ་མ་ག་ད་ན་གང་ཁར་རལ་པའ་ཁབ་ཀ་ལ་ཕགས། བ་མ་ལ་ས་བ་བ་ཞས་བ་བའ་

ར་ལ། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་འབམ་ཕག་བཅ་འདས་ཏ། ཕག་ན་ར་རས་ན་མད་ས།

བམས་པས་ན་འདལ་བ། འཇམ་དཔལ་གས་མངན་པ་རམས་བསས་པར་བཤད་ད། །

རག་ག་འབར་བ་ལས་ཀང་། ཐག་པ་ཆན་པ་སངས་རས་ཀས་གསངས་པ་ཡན་ཏ།

ར་བའ་སད་པ་བད་པ་པ་ཀན་ཏ་བཟང་པ་དང་། འཇམ་དཔལ་དང་། གསང་བའ་

བདག་པ་དང་། བམས་པ་ལ་སགས་པ་རམས་ཀས་བསས་པའ་ཕར་ར། །བདག་

377

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཅག་ག་ར་བའ་སད་པར་བད་པ་ཉན་ཐས་ན་མ་ཡན་ཏ། ཐག་པ་ཆན་པའ་གསང་ན་ད་

དག་ག་ཡལ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །ཞས་བཤད་ད། །

ལགས་འདར་བསན་པའ་གནས་ཚད་མང་ན་ཡང་། །ཡངས་གགས་ལ་བར་

ཕག་བཅ་ད་ལ་ན། །ལང་ག་ལའ་ཡན་གསངས་ཀང་ཆན་སགས། །སབ་དས་གསམ་

ལས་ཤས་རབ་སབས་ས་བཞད། ། ཐག་པ་ཆན་པའ་ལགས་འདར་ཐན་མང་ལ་སང་

བའ་དབང་ད་བས་ནས་ཚད་རང་ཐང་མད་ས་ས་སའ་དགངས་པ་ལར་བཤད་པ་དང།

ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་དབང་ད་བས་ནས་ཚད་མད་པར་གསངས་པ་སགས་མང་ད་སང་

ནའང། ལངས་འདའ་དཔད་ལན་རམས་ལ་ཡངས་ས་གགས་ཤང་དན་ལ་གནས་

པར་བཞད་པ་ན་ལ་བར་ཕག་བཅ་ས་ལ་སང་ད་གནས་པ་ཉད་ལ། ད་ལས་ད་ལའ་

སབས་ས་འབས་བ་དང་སབ་པའ་སབས་ཡལ་ནས་ལང་ག་ལའའ་སབས་ཡན་པར་

གསངས་ཤང། ཀན་མཁན་ཀང་ཆན་པ་སགས་ན་ལང་དང་སབ་པ་ག་བརས་ནས་

སབ་དས་གསམ་ལས་ཚལ་ཁམས་དང་སམས་ཀ་དས་རགས་ཟན་ནས་ཤས་རབ་ཀ་

བསབ་པ་གཙ་བར་སབ་པའ་སབས་ས་སབས་པར་བཞད་ད། །བསན་པའ་གནས་

ཚད་ས་ཕ་ཐམས་ཅད་ཀ་བཞད་པ་སང་པར་དལ་ན། ལ་ཆན་དར་ཤས། མད་ལགས་

བསན་པའ་གནས་ཚད་ན། །བསལ་བཟང་འདལ་ལང་ཕན་ཚགས་དང་། །འཕགས་

པ་བ་གས་མ་ཟད་པས། །བསན་པའ་མད་ཡ་འགལ་པ་དང་། །གསར་ཕང་ཅན་ག་

རགས་བརད་དང་། །མཛད་འགལ་རམས་ལས་ཐབ་པའ་བསན། །དངས་བཏགས་

ལ་བར་ལ་བར་ས། །ལ་སང་བར་ད་གནས་པར་གསངས། །སང་ར་པད་དཀར་པ་

ལས། །དངས་སང་བཏགས་པ་ལ་བརར་བཤད། །ཟ་བའ་ཉ་མས་ཞས་པའ་མདར།

། ཉས་སང་གནས་པར་གསངས་པ་དང་། །ཆས་ཉད་རང་ང་མ་གཡ་བར། །ཐ་

དད་སང་བའ་མད་དང་ན། །ར་ར་གཅད་པའ་འགལ་པ་ལས། །ཉས་སང་ལ་བར་

378

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གནས་པར་གསངས། །དགའ་བའ་ཤས་ཀ་རགས་བརད་ལས། །ས་དགའ་ཚ་ལ་

ཡར་འཕལ་ག། །དག་བརའ་བར་ད་གནས་པར་བཤད། །དཥ་ས་ནའ་འབམ་ཊཀ་

དང། །དབག་གཉན་ཞབས་ཀ་གནད་འཇམས་དང་། །སབ་དཔན་འཇམ་དཔལ་

གགས་པ་རམས། །ལ་སང་བར་ད་གནས་པར་བཞད། །ད་ཡང་ལ་བར་ཕག་བཅ་

ལས། །ལ་བར་དང་པར་དག་བཅམ་དང་། །ད་བཞན་གཉས་པར་ཕར་མ་འང་། །

གསམ་པ་ལ་ན་རན་ཞགས་ཏ། །ཡ་ཤས་ཁང་ཆད་ལའ་གསམ། །ད་ནས་ལ་བར་ཕག་

གསམ་ལ། །རམ་པར་ཤས་རབ་ཏང་འཛན་དང་། །ཚལ་ཁམས་བསབ་པ་གཙར་སན་

གསམ། །སབ་པའ་དས་ཀ་ལའ་ཟར། །ད་ནས་ལ་བར་ཕག་གསམ་ལ། །མངན་

པ་མད་ས་འདལ་བ་རམས། །སན་པ་མང་ད་འབང་བས་ན། །ལང་ག་ལའ་གསམ་ད་

གགས། །བཅ་པ་ལ་བར་ཐ་མ་ལ། །རབ་བང་རགས་ཙམ་མ་གཏགས་པ། །ལ་

སད་རལ་མ་མད་པའ་ཕར། །རགས་ཙམ་འཛན་པའ་ལའར་བཞད། །ད་ལས་

གཞན་རམས་དགངས་པ་ཅན། །ལ་སང་དན་ལ་གནས་པར་ཟང་། །ཞས་གསངས་

པ་ལར་ར། །ད་དག་འདས་ལས་བལ་བའ་གཞ་སངས་རས་ཀ་འཁངས་ལའ་རམ་

གངས་དང་། འདས་ལས་རམ་གངས་ཐ་དད་པ་ན་གསར་རང་ག་མཁས་པ་དག་གས་

མཛད་པའ་བསན་རས་ཀ་ཡག་ཆ་ད་མ་ལས་ཁང་ད་ཆད་པར་བའ། །འདར་བསན་

པ་གནས་མ་གནས་ཀ་མཚམས་འཛན་ཀང་། བསབ་པ་གསམ་རད་བད་ས་སད་དང་

བཅས་པ་ལ་སབ་པ་ཡད་མད་དང་། ལས་བར་ར་གཅག་ག་ཆ་གའ་ལག་ལན་ནབ་མ་

ནབ་དང་། ཉན་ཐས་ཀ་རགས་དང་ཆ་ལགས་ཚལ་བཞན་འཛན་པ་ཡད་མད་ལ་ལས་

པ་ཡན་ག། ངས་དན་ག་དབང་ད་བས་ན་མད་ས་གསར་འད་དམ་པ་ལས། སངས་

རས་མ་ངན་ཡངས་མ་འདའ། །ཆས་ཀང་ནབ་པར་མ་འགར་ཏ། །སམས་ཅན་

ཡངས་ས་སན་མཛད་ཕར། །ཡངས་ས་མ་ངན་འདའ་བར་སན། །སངས་རས་བཅམ་

379

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

ལན་བསམ་མ་ཁབ། །ད་བཞན་གཤགས་པ་རག་པའ་ས། །སམས་ཅན་རམས་ལ་ཕན་

པའ་ཕར། །བཀད་པ་རམ་པ་ས་ཚགས་སན། །ཞས་གསངས་པ་དང་། ས་འགར་ཡད་

བཞན་རམ་པར་བཀད་པའ་རད་ལས། སམས་ཅན་ཀན་ག་ཚགས་ཆན་པ། །ཇ་སད་

རམ་པར་གནས་ད་སད། །སངས་རས་སལ་པ་རན་མ་འཆད། །གལ་བའ་ཆས་ཀང་

ནབ་པ་མད། །ཅས་གསངས་པ་ལར་ར། །

བཞ་པ་ན། བ་སད་རལ་འབར་རད་རམས་སམ་རན་བང་། ལང་ལ་ཅན་ཏ་

ཕག་ན་ར་རས་བསས། །རད་ས་བཞ་ལས་བ་བའ་རད་ན། གཙ་བར་སམ་རན་ཏ་

སམ་ཅ་ར་གསམ་ག་གནས་ཀ་མཐའ་ར་རབ་ཀ་བང་ཕགས་ཀ་ལག་ལང་ལ་ཅན་ན་ས་

བཅའ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཀན་ཏ་བཟང་པ་དང་། ར་ར་ཆས་ལ་སགས་པས་བ་

གས་ལ་བར་བཏང་བའ་སང་ད་ཕག་ན་ར་ར་བཞགས་ཏ། འད་སད་བདག་གས་ཐས་

པ་ཞས་སགས་བཤད་པའ་ཚལ་གས་བསས་པ་ཡན་ཏ། གཙག་ཏར་གདགས་དཀར་

ག་འགལ་པ་ཤ་རང་ཝརས་མཛད་པ་ལས་ད་ལར་ད་བཤད་པའ་ཕར། སད་པའ་རད་

ཀང་ལག་ན་ར་ར་དང་ཀན་ཏ་བཟང་པ་སགས་ཀས་བསས་པར་གསལ་ཏ་ས་མ་དས་ད་

ལར་བཤད་པ་དང་། ཕག་ན་ར་ར་དབང་བསར་བའ་རད་ལས་སན་པས་གསང་བའ་

བདག་པར་དབང་བསར་ཅང་བསན་པ་གཏད་པའ་ཚལ་སགས་འབང་བའ་ཕར་ར། །

རལ་འབར་རད་ན་ལང་ལ་ཅན་ད་ར་ར་འཆང་ས་བཅའ་དབང་ཕག་ག་ཚལ་བསན་པ་

ཕག་ན་ར་ར་ཉད་ཀས་ཀན་ཏ་བཟང་པ་ལ་སགས་པ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཆན་པ་

རམས་ཀས་གསལ་བ་བཏབ་པའ་ངར་བསས་པ་ཡན་ཏ། སབ་དཔན་ཀན་དགའ་

སང་པའ་ཡ་གའ་འགལ་པར་ཚལ་ད་གསལ་བར་བཤད་པའ་ཕར་ར། །

བ་མད་ཞ་བ་པ་དང་གཏད་པ་དས། །བསས་ཤང་སན་པ་པས་ཀང་སད་སགས་

ལས། །བ་བག་མ་རད་ར་ར་མཁའ་འག་རམས། །ད་བ་དས་ལན་ཚལ་གས་གཏན་

380

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལ་ཕབ། །བརག་པ་གཉས་པ་ར་ར་སང་པས་ཏ། །དས་འཁར་ར་རད་ཟ་བ་བཟང་

པ་དང་། །བསས་རད་འཇམ་དཔལ་གགས་པས་སང་པར་དལ། །རལ་འབར་བ་

ན་མད་པའ་རད་ས་རམས་ན་རད་ཐག་མར་ཞ་བ་པ་དང་རད་གང་ལ་གཏད་པ་དས་

བསས་པ། དཔར་ན་དས་འཁར་མའ་རད་ཆས་རལ་ཟ་བ་བཟང་པས་བསས་པ་

ལ་བ་མང་ཞང་། དཔལ་གསང་བ་གབ་པའ་རད་ལས། འད་ཡ་སད་པར་བད་པ་

པ། །གཞན་དག་ཡད་པ་མ་ཡན་ཞས། །བདག་ཉད་འབའ་ཞག་ས་བར་བད། །

ཞས་གསངས་པ་ལར། རད་སན་པ་པས་ཀང་བསས་པར་བཤད་པ་སགས་ཡད་པ་

ལས། བ་བག་མ་རད་འགའ་ཞག་ན་ར་ར་ཕག་མ་སགས་རལ་འབར་མ་རམས་ཀས་

ར་རའ་གནས་རམས་ས་ད་བ་དང་དས་ལན་ག་ཚལ་གས་གཏན་ལ་ཕབ་པ་མཁའ་འག་

ར་མཚ་ལས་བཤད་པ་དང་། དགས་པ་ར་རའ་ར་བའ་རད་བརག་པ་གཉས་པ་ན་ས་

བཅའ་དབང་ཕག་ར་ར་སང་པས་བསས་ཤང་འགལ་པའང་མཛད་པ་དང་། དས་ཀ་

འཁར་ལའ་ར་བའ་རད་སང་ཕག་བཅ་གཉས་པ་ཆས་རལ་ཟ་བ་བཟང་པས་བསས་

ཤང་འགལ་ཆན་སང་ཕག་དག་ཅའང་མཛད། བསས་པའ་རད་ན་འཕགས་པ་འཇམ་

དཔལ་ག་སལ་པའ་ས་ར་རའ་རགས་ལན་འཇམ་དཔལ་གགས་པས་ར་བའ་རད་ལས་

སང་པར་དལ་ཏ་ཕང་འཛན་ག་སབ་སར་གས་བཅངས་པའ་ལའ་ལ་པར་མཛད་པ་

སགས་མཐའ་ཡས་ས། །ཀན་ཀང་གསང་བདག་རམ་པར་རལ་བའ་ཕར། །སད་པ་

གཅག་ཅང་གསང་ཆན་བསན་པ་ན། །ཡན་རང་ཁད་པར་མ་རད་ནབ་པ་མད། །སན་

པ་པ་ད་དག་ཀང་གསང་བའ་བདག་པ་དངས་སམ་དའ་རམ་པར་རལ་བ་མཚན་གཞན་

ད་བསན་པ་ཙམ་ཡན་པའ་ཕར་ཐམས་ཅད་ཀང་སད་པ་པ་ན་གསང་བའ་བདག་པ་ཉད་

ད་གཅག་ས། ཕ་རད་ལ་མཚན་ན་གསང་བ་འདས་པ་ལས་ར་ར་ཆས་ལ་རད་གཏད་

པར་གསངས་ཤང་། ར་ར་ཆས་ན་ཕག་ན་ར་ར་ལ་རད་གཏད་ཅང་དབང་བསར་བའ་

381

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

མཚན་ད་ཟ་བ་བཟང་པ་སགས་བཞད་ཅང། སད་པ་པའང་ད་ཡན་པར་བཤད་པ་

དང། མ་རད་ཕལ་ཆ་བ་གསང་བདག་དངས་ཀས་བསས་པར་གསངས་ཤང་ཨན་བ་ཏ་

ར་ར་སང་པ་ཟ་བ་བཟང་པ་རམས་ཀང་གསང་བདག་ག་སལ་པ་འབའ་ཞག་ཏ་ངས་པའ་

ཕར་ར། །ད་ལར་གསང་ཆན་སགས་ཀ་བསན་པ་ན་གནས་གཅག་ཏ་ནབ་ཀང་གཅག་ཏ་

སང་བ་དང་། ཐན་མང་ད་མ་གགས་ཀང་སལ་ལན་དག་ག་ངར་སང་བ་སགས་ཡན་རང་

པར་གནས་ཤང་། ཁད་པར་རལ་འབར་མའ་རད་རམས་ནམ་དའང་ནབ་པ་མད་པར་

གནས་པར་གསངས་ཏ། མཁའ་འག་ར་མཚ་ལས། ཤས་རབ་རད་ན་རབ་བང་

ཉད། །རང་ག་རང་བཞན་རག་ཏ་གནས། །བང་ཆབ་ཕགས་ཀ་ཆས་རམས་ས། །མ་

འཇག་ག་འཕང་རས་འག་བ། །བསལ་པ་བསག་པའ་དས་ས་ན། །གཞན་ད་ཁང་

ནས་ཡང་དག་གནས། །ཞས་གསངས་ས། །

གཉས་པ་བཀའ་བས་བར་པ་ན། སན་པ་གཤགས་ནས་བར་དང་བཅ་ལན་

ཚ། །རང་བ་མན་པའ་གཞ་བཅ་སན་དབང་ཕར། །གགས་པ་ལ་སགས་དག་བཅམ་

བདན་བར་ན། །ཀས་པ་རའ་གཙག་ལག་ཁང་ད་འདས། །བདན་བརས་ཡང་དག་

བརད་པ་ཞས་བ་བ། །ཆ་ཤས་བས་བར་མཛད་ཅང་། །ཞས་པ་ས། སན་པ་ཞ་བར་

གཤགས་ནས་ལ་གངས་བར་དང་བཅ་ལན་པའ་ཚ། ཡངས་པ་ཅན་ག་དག་སང་

རམས་ཀས་རང་བ་མ་ཡན་པའ་གཞ་བཅ་བས་ཏ། དའང་ཇ་སད་ད། ཧ་ལ་༡ཧ་ལ་ཡ་

རངས་༢དང་། །ཀན་སད་༣སད་༤དང་ལན་ཚ་༥དང་། །ལམ་༦ དང་སར་༧གཉས་

དཀག་༨ དང་འདང༩་། །གསར་ག་རང་བ་༡༠དག་དང་བཅ། །ཞས་པ་ས། ཆས་

མན་ག་ལས་བས་ཤང་མཇག་ཏ་ཐལ་མ་བརབས་ཏ་ཧ་ལ་ཧ་ལ་ཞས་བརད་པའམ།

ཡང་ན། དག་འདན་ལག་མ་རམས་རས་ས་ཡ་རངས་བད་བཅག་པས་དག་ག་ཞས་པ་

དང་། ས་བཞ་འད་ཀན་གས་སད་རང་བས་ཉས་པ་མད་པ་ཡན་ཞས་ཁམ་པ་བཞན་

382

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ད་ས་བར་བ་དང་། ན་བར་གར་ན་ཆང་སད་སན་བ་པད་པས་འཇབ་པ་ལར་གཞབ་

ནས་ཆང་བཏང་རང་བ་དང་། ལན་ཚ་འདབས་ན་ཟས་ཀ་ར་འགར་བས་དས་མན་ག་

ཁ་ཟས་ཟ་རང་བ་དང་། ཟས་སངས་ཟན་ནས་རང་གགས་ཕད་ཙམ་ལམ་ད་བརལ་

ནས་སར་ཡང་ཟར་རང་བ་དང་། ཟས་སངས་ནས་ལག་པ་བས་མ་དགས་པར་སར་

སར་མ་གཉས་ཀས་རག་ནས་ཟར་རང་བ་དང་། འ་མ་དང་ཞ་གཉས་བ་གང་ར་བསས་

ཏ་དཀགས་ནས་ཕ་ད་འཐང་རང་བ་དང་། གདང་བ་རང་པ་ནས་བད་བར་གཤགས་པའ་

མཐ་གང་ལན་མ་དགས་ཞས་པ་དང་། དག་ཚལ་ག་མག་ལ་ཁའ་བཅང་། དའ་སང་ད་

མ་ཏག་ག་ཕང་བས་བརན་པའ་ལང་བཟད་བཞག་ས། གསར་དངལ་སགས་འབལ་

བ་དར་འཕན་བཅལ་ན་ཕས་དག་སང་རང་ཉད་ཀས་རག་ཆག་པར་འདད་པ་བཅས་

རང་བ་མ་ཡན་པའ་གཞ་བཅ་སད་ནས་འད་ན་ཆས་ཡན། འདལ་བ་ཡན། སན་པའ་

བསན་པ་ཡན་ན་ཞས་བསགས་པ་ད་དག་སན་དབང་ཞང་བསན་པའ་ད་མ་བསལ་བའ་

སད་ད། རམ་ཐར་བརད་དང་ལན་པའ་དག་བཅམ་པ་གགས་པ་ལ་སགས་པ་གཉས་

ཀའ་ཆ་ལས་རམ་པར་གལ་ཞང་མང་ད་ཐས་པའ་དག་བཅམ་པ་བདན་བར། ཀས་པ་

ར་ཞས་བ་བའ་གཙག་ལག་ཁང་ད་འདས་ཏ། ལ་ཙ་བའ་རགས་ལས་བང་བའ་རལ་

པ་དགའ་བད་ཅས་བ་བས་སན་བདག་བས་ཏ། དངས་པ་བཅ་བསགས་ནས། ད་

དག་མད་ས་ལ་མ་འཇག །འདལ་བ་ལ་མ་སང་། ཆས་ཉད་དང་འགལ་བས་དར་

བར་བ་བར་བཅས་ཏ་མ་རང་བར་སད་པ་རམས་བསལ་བས། འད་ལ་བདན་བརས་

ཡང་དག་པར་བརད་པ་ཞས་གགས་ཤང་ཆ་ཤས་ཀ་བས་བ་མཛད་ད། །

གསམ་པ་བཀའ་བས་ཐ་མ་ན། ད་ཡ་རས། །དག་སང་མ་ཧ་ད་བ་སབ་མར་

བཅས། །གཞ་ལ་བསགས་པས་ར་བའ་ས་བཞ་དང་། །ད་ལས་གས་པ་བཅ་བརད་

ཉད་ད་གར། །དའ་རས་གཏད་རབས་བདན་པ་སགས་རགས་པའ་ཕས་ཞག་ན་ཡལ་

383

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

མ་ར་ཊའ་ཚང་དཔན་ག་བ་ལ་ཆན་པ་ཞས་པ་མཚམས་མད་གསམ་བས་པ་ཞག་རང་ག་

སག་པ་གསང་ས་ཁ་ཆར་ཕན་ནས་རབ་ཏ་བང་། ས་སད་གསམ་ག་བང་བར་ཤས་ནས་

དབན་པར་ཏང་ང་འཛན་ལ་བརན་པ་ན་བདད་ཀས་བན་གས་བརབས་ཏ་དག་བཅམ་

པར་གགས་ཤང་རད་བཀར་དང་གགས་པ་འཕལ་ནས་འཁར་མང་པ་དང་བཅས་

གཙག་ལག་ཁང་འདམ་བ་ཅན་ད་འངས་པ་ན་དག་སང་རམས་ཀས་ས་ཐར་ག་མད་

རས་མས་ས་འདན་པའ་ཚ། ལ་ཆན་པས་མད་བཏན་པའ་མཇག་ཏ། ལ་རམས་མ་

རག་པ་ཡས་སས། །ལམ་ན་ས་ཡ་རན་ལས་བང་། །ཐ་ཚམ་ཅན་རམས་གཞན་གས་

འཇག །འད་ན་སངས་རས་བསན་པ་ཡན། །ཞས་བཏན་པས་འཕགས་པ་རམས་

དང་དག་སང་རན་པ་མང་ད་ཐས་པ་དག་གས་མདའ་ཚག་མ་ཡན་ན་ཞས་བརད་པ་ན།

གཞན་པ་ཕལ་ཆར་ལ་ཆན་པའ་གགས་བས་ཏ་རད་པར་གར་ཅང་། གཞན་ཡང་དས་

བཀའ་དན་ལ་ལག་པར་བརགས་པ་མང་ད་བས་ས། །ད་ཤ་ནས་དའ་སབ་མ་བཟང་

པ་ཞས་པས་ཀང་བཀའ་དན་ལ་བརལ་བརག་དང་ཐ་ཚམ་ག་གནས་མང་པ་བསད་ནས་

གཞན་ལ་ལན་གདབ་པ་དང་། མ་ཤས་པ་དང་། ཡད་གཉས་དང་། ཡངས་ས་བརག་

པ་དང་། བདག་ཉད་གས་བ་ས་གཞ་ལ་ཡངས་ས་བསགས་པས་དག་འདན་ས་སའ་

ས་བ་རམས་ཐ་ཚམ་དང་ཡད་གཉས་ཀས་བསན་པ་ལ་མ་མཐན་པར་ཟང་ཟང་པར་

གར་ཏ། མད་འདན་པའང་ས་ཚགས་ས་གར་ཅང་དག་བཅམ་པ་རམས་ཀས་ཀང་རད་

པ་ཞར་མ་བཏབ། ད་དག་ཤ་བ་ན་དག་སང་རམས་ཀས་ཤས་ས། །དའ་རས་ས་དག་

སང་ཀ་ཞས་བ་བས་ཀང་གཞ་ལ་བསགས་པས་སར་ཡང་དག་འདན་ག་རད་པ་ཆར་

བསད་ནས་ཕལ་ཆན་པ། ཐམས་ཅད་ཡད་ས་བ། གནས་བརན་པ། མང་བཀར་

བ་ས་ར་བའ་ས་པ་བཞར་གས། ཀའ་སབ་མ་ཡད་བརན་ཞས་བ་བས་ཀང་གཞ་ལ་

བསགས་ཏ་རད་པ་ར་ཆར་བསད་པས་ར་བའ་ས་པ་བཞ་པ་དག་ཀང་རམ་གས་གས་

384

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ནས་བཅ་བརད་ད་གར་ཏ། ད་ལས་གས་པ་བཅ་བརད་ན། ས་པ་ཐ་དད་བཀག་

པའ་འཁར་ལ་ལས། ཤར༡་དང་ནབ༢་དང་གངས་༣རར་གནས། །འཇག་རན་

༤འདས་པར་ས་བའ་ས། །བཏགས་པར་༥ས་བའ་ས་པ་དང་། །ལ་ཚན་དག་འདན་

ཕལ་ཆན་པ། །གཞ་༡ཀན་པ་དང་འད་སང༢་ས། །ས་༣སན་ས་དང་ཆས་༤སང་

ས། །མང་ཐས་༥གས་དམར་༦སབ་མ་དང་། །རམ་པར་ཕ་ས་ས་༤བའ་ས། །ཐམས་

ཅད་ཡད་པར་ས་བ་ཡན། །རལ་༡བད་ཚལ་གནས་འཇགས༢་མད་གནས། །གཙག་

༣ལག་ཁང་ཆན་གནས་བརན་པ། །ས་༡སགས་ར་དང་༢སང་བ་པ། །གནས་མ༣་

བ་ཡ་ས་རམས་ན། །ཀན་གས་བཀར་བ་རམ་པ་གསམ། །ཡལ་དན་སབ་དཔན་བ་

བག་གས། །ཐ་དད་རམ་པ་བཅ་བརད་གསངས། །ཞས་པ་ལར་ཡན་ཞང་། འད་

སབས་ར་བའ་ས་པའ་གངས་དང་། ད་ལས་གས་ཚལ་སགས་ས་པ་རམས་ཀ་འདད་

ཚལ་མ་འད་བ་ཡད་མད་ཀ་འདར་བཀད་པ་ན་ཐམས་ཅད་ཡད་ས་ཉད་ཀ་ལགས་ལར་

ར། །རབས་ལགས་ལ་སགས་དག་བཅམ་ལ་བར་དང་། བཙན་པ་བཞ་བར་རལ་པ་

ཀ་ནཥས། །སན་དངས་གས་པ་བཀར་བསབས་ས་སད་གསམ། །ཡ་གར་བཀད་ད་

བཀའ་བས་གསམ་པར་མཛད། །དའ་ཚ་འཕགས་པ་རབས་ལགས་ཞས་བ་བ་མང་ད་

ཐས་པ་མཐར་ཕན་པ་གཙ་བར་གར་པའ་དག་བཅམ་པ་ལ་བར་དང་། བ་ས་མ་ཏ་ལ་

སགས་པའ་བཙན་པ་བཞ་བར་རམས་དང་། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ལ་བར་རམས་

ཀང་རལ་པ་ཀ་ནཥས་སན་དངས། ཁ་ཆའ་ཡལ་ད་ར་རན་ག་གཙག་ལག་ཁང་གསར་

ད་བཞངས་པ་ལ་བཞགས་ས་གསལ་ཞང་བསན་བཀར་ཏ། གས་པ་བཅ་བརད་པ་

ཐམས་ཅད་ཀ་ཀའ་ར་ལམ་ལང་བསན་ག་མད་ལས། རལ་པ་ཆན་པ་ཁད་ཀས་རས་

ཡག་གཅག་མ་བཅ་བརད་ཀས་བགས་ཀང་མ་རལ་བ་ར་ལམ་ད་མཐང་བ་གང་ཡན་

པ་ད་ན་ད་ཉད་ཀ་བསན་པ་ས་བཅ་བརད་ད་གས་པར་གར་ཀང་རམ་པར་གལ་བའ་

385

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

རས་ན་རལ་བར་བ་བར་མ་ནས་ཏ་དའ་ས་ལས་ཡན་ན། །ཞས་པའ་ལང་གས་བཀར་

བསབས་ཤང་ཆས་མངན་པ་རམ་པར་བཤད་ད་འད་ལ་བཀའ་བས་གསམ་པར་གགས།

དའ་ཚ་འདལ་བ་ཐམས་ཅད་ཡ་གར་བཀད། མད་ས་དང་མངན་པ་སར་ཡ་གར་མ་

འཁད་པ་རམས་ཀང་ཡ་གར་བཀད། བཀད་པ་རམས་ལ་དག་ཐར་བས་ས། །འད་

སབས་ཁ་ཆ་བ་རམས་ཀས་འད་ལར་འདད་པ་ལས་ཡལ་དབས་ཀ་མཁས་པ་དག་གས་

ན་ཛ་ལན་རའ་དགན་པར་ཀ་ས་ན་ཞས་བ་བའ་གཙག་ལག་ཁང་ད་ད་ལར་བཀའ་བས་

གསམ་པ་མཛད་པར་བཞད་ད། །བཀའ་བས་བ་རམས་བཤད་པ་སབས་གསམ་པའ་

འགལ་པའ།། །།

༤ ས་འགར་རང་པའ་བབ་ལགས་བཤད་པའ་སབས།

སབས་བཞ་པ་ས་འགར་རང་མའ་བབ་ལགས་བཤད་པ་ལ་གཉས། །རད་སའ་

བབ་ལགས་སར་བཤད་པ། སབ་ས་བ་བག་ཏ་དབ་བའ། །

དང་པ་ལ་གཉས། མདར་བསན། རས་བཤད་ད། །

དང་པ་ན། ས་འགར་རང་མའ་ལགས་ས་གསང་ཆན་ག། །བསན་པའ་བབ་

ལགས་ཆན་པ་རམ་པ་གསམ། །ས་འགར་རང་མའ་རང་ལགས་ས་གསང་ཆན་ར་ར་

ཐག་པའ་བསན་པ་ལ་བབ་ལགས་ཆན་པ་གསམ་ག་ཚལ་ད་རམ་པར་བཞག་པ་ཡན་

ཏ། བཤད་རད་ར་མཚ་ལས། རལ་བ་སམས་དཔའ་རལ་འབར་མ། །དགངས་པ་

རག་པ་ར་བར་བརད། །གང་ལ་ཐག་ག་བར་དའ། །ཞས་གསངས་པས་ས། །

གཉས་པ་རས་པར་བཤད་པ་ལ་གསམ། རལ་བ་དགངས་བརད། རག་

འཛན་བར་བརད། གང་ཟག་སན་བརད་ཞར་འཕས་དང་བཅས་པའ། །

དང་པ་ལ་གསམ། སན་པས་གསངས་ཚལ། འཁར་གས་བསས་ཚལ།

386

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བསན་པའ་གཉར་གཏད་ཚལ་ལ། །

དང་པ་ན། རང་སང་རམ་དག་འག་མན་ཆས་དབངས་ས། །ཀན་ཏ་བཟང་

པས་ཡ་ཤས་ར་མཚ་ལ། །འད་གསལ་འདས་མ་བས་པའ་དགངས་པ་ན། །བསམ་མ་

ཁབ་དས་རང་བཞན་སང་བར་མཛད། །སན་པ་ལ་ཆས་ས་གཟགས་སའ་རམ་གཞག་

གཉས་ས་ཡད་པའ་དང་པ་ན། ང་བ་ཀ་ནས་དག་ཅང་ག་བར་རང་སང་འཁལ་བའ་ད་

མ་གཞ་ཐག་ཏ་རམ་པར་དག་པ་ལ་འག་མན་ཞས་སས་བཏགས་པའ་ཆས་ཀ་དབངས་

སང་པ་བང་ཆབ་ཀ་དཀལ་འཁར་རང་སང་བ་ཕགས་བཅའ་རད་ད་མ་གཏགས་ཤང་

ར་ཚད་རས་ས་མ་ཆད་པའ་གནས་ས། སན་པ་རང་བང་རག་པའ་ང་བ་ཆས་ཉད་བ་

རལ་ལས་འདས་པ་སངས་རས་ཐམས་ཅད་ཀ་ས་མས་འཁར་འདས་ཀན་ག་ས་དཔལ་

གདད་མའ་མགན་པ་ཀན་ཏ་བཟང་པས། འཁར་གདངས་གསལ་མ་འགག་པར་ས་

དང་ཡ་ཤས་ཀ་དཀལ་འཁར་ར་མཚ་ཅར་ཡང་སང་བ་ལ། འཁར་འདས་ཐམས་ཅད་

ཡ་ནས་མངན་པར་བང་ཆབ་པའ་ང་བར་ལན་གས་གབ་པའ་འད་གསལ་ཟང་ཐལ་

འདས་མ་བས་པའ་དགངས་པ། ས་འགག་འཕ་འགར་མད་པ་བསམ་གས་མ་ཁབ་

པའ་དས་ས་རང་བཞན་གས་སང་བར་མཛད་པ་ས། འད་ལར་ཆས་སའ་ཕན་སམ་

ཚགས་པ་ལ་ལན་ན་དབངས་སང་པ་ང་བ་ཉད་གཞན་ན་བམ་པ་སའ་ཡན་ཏན་ག་ཆ་ལ་

མང་གས་ས་བཏགས་པ་ཙམ་ལས་མཚན་མར་བཟང་བ་གང་ཡང་མ་མཆས་ས། །སང་

ཆར་སག་པ་བཀད་པ་མཚན་རགས་སས། །རང་སང་འཁར་ལ་དས་བཞ་མཉམ་

ཉད་དང་། །རགས་པ་ཆན་པ་མང་ཚག་རང་མཚན་ལས། །འདས་པའ་གསང་གས་

རན་མ་འཆད་ད་བག། །གཉས་པ་གཟགས་ས་རམས་ཀ་ཐག་མར་རང་སང་ལངས་

ས་ན། ཆས་སའ་དབངས་ལས་གཞ་སང་ཡ་ཤས་ཆན་པའ་སང་ཆར་རང་བང་བའ་

གནས་ལན་གབ་སག་པ་བཀད་པར། སན་པ་རགས་ཐམས་ཅད་ཀ་ཁབ་བདག་ར་ར་

387

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

འཆང་མཚན་དཔ་གསལ་རགས་ཀ་སར་ཤར་བས་རགས་ལའ་ཚམ་བ་ཡ་ཤས་ཀ་རང་

མདངས་ས་སང་བ་གཅག་དང་ཐ་དད་ཀ་སས་པ་དང་བལ་བའ་འཁར་ལ། དས་བཞ་

མཉམ་པ་ཉད་འཕ་འགར་དང་བལ་བའ་ངང་ད། ཆས་རང་བཞན་རགས་པ་ཆན་པ་

བསན་པ་ཐམས་ཅད་ཀ་སང་པ་ཡང་དག་པའ་དགངས་པ་ཉད་མང་ཚག་རང་མཚན་

ལས་འདས་པའ་གསང་གས་དས་གསམ་རན་མ་འཆད་ད་ས་བར་མཛད་ད་གདལ་

བ་འདལ་བད་ད་ཤར་བ་མ་ཡན་པས་ས་བཅ་པ་རམས་ཀ་སད་ཡལ་ལས་ཀང་འདས་

པར་བཞགས་ས། །ཐགས་རའ་གཞན་སང་རགས་ལའ་ཁང་བརགས་ས། །སན་པ་

རམ་ལས་ཟབ་དབང་གསམ་ལ་སགས། །དགངས་པ་བར་དང་འཆད་པའ་ཚལ་དག་

གས། །ཐབས་ཀ་ཐག་པ་རལ་ཚབ་རམས་ལ་སན། །དའ་ངང་ལས་གདལ་བ་རམས་

ལ་ཡང་དག་པའ་ཐགས་རའ་དབང་གས། ས་བཅའ་དབང་ཕག་རམས་ཀ་གཞན་སང་

ད། དབས་ན་སག་པ་བཀད་པ། ཤར་ད་མངན་དགའ། ལར་རན་པ་ཆས་བརན་པ།

ནབ་ཏ་བད་བ་ཅན། བང་ན་ལས་རབ་གབ་པ་ས་རགས་ལའ་ཞང་ཁམས་འད་ཀ་ཁང་

བ་བརགས་པ་རམས་ས། སན་པ་ད་བཞན་གཤགས་པ་རགས་ལའ་རལ་བ་རམ་པ་

ལས། ལན་ཅག་པའ་འཁར་རམས་ལ་ཟབ་མའ་དབང་གསམ་བསར་བས་བརད་བ་

དན་ག་རད་རགས་ཏ་རང་དན་ད་སངས་རས་ས། །ད་ནས་གཞན་དན་ཏ་ཞ་བ་ཕལ་

བས་སན་པ་ཐགས་ར་སས་ཏ་དགངས་པ་བརའ་གསང་དང་འཆད་པའ་ཚལ་དག་

གས་ནང་དབང་སར་ཐབས་ཀ་ཐག་པའ་ཆས་ས་རལ་ཚབ་ཀ་ས་ལ་གནས་པའ་འཁར་

རམས་ལ་བསན་པར་མཛད་ད། །འདར་འཆད་ཚལ་དག་ན། ས་དང་པར་བསངས།

སན་མ་གཟངས་གཏད། སན་ཟམ་བར་གཟགས། ཞལ་ག་ས་དབ། དང་ག་ཚམས་

བར་ནས་ལགས་ཀ་དབང་པ་བརངས་ཏ་ཚངས་པའ་དབངས་ས་གསངས་ས། །ད་

ཚ་མ་དག་ཞང་ད་བཅའ་གཞ་ཡ། །སན་པ་དག་གས་ལམ་སགས་ཆས་ས་ས། །ཕད་

388

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སལ་ལངས་སའ་ཆས་བསན་པ་དའ་ཚ་མ་དག་པའ་ཞང་འག་བ་རགས་དག་ག་གནས་

རམས་ས་ཐན་མང་བཅའ་གཞའ་སན་པ་དག་སས་ཏ། ད་དག་གས་གདལ་བ་རད་མ་

དག་པ་དང་བ་དམན་པ་རམས་ལ་ཐན་མང་ལམ་སགས་ཀ་ཐག་པའ་ཆས་ས་མཐའ་

ཡས་པ་བསན་ཅང་ས་བར་མཛད་ད། །གཞན་པ་ད་དག་ག་ཚ་དག་པ་འཇགས་བད་

གཏམ་པ་སགས་གདལ་བ་གདག་པ་ཅན་རམས་ཀ་ངར་དཔལ་ཧ་ར་ཀའ་རམ་པར་

སང་བས་ཁ་བའ་དཀལ་འཁར་སལ་པར་མཛད་པ་སགས་གང་འདལ་ཞ་ཁའ་རམ་པ་

དཔག་ཏ་མད་པ་སན་པར་གསངས་ས། །གཙང་མའ་གནས་ས་སངས་རས་འབང་

བའ་སན། །ཆས་མཐན་ལངས་སས་གབ་པའ་རག་འཛན་ལ། །ཕ་རལ་ཕན་དང་ཕ་

རད་ས་གསམ་གསངས། །མ་མཇད་ལ་སགས་པའ་གནས་ཀ་མཆག་གཙང་མ་རས་

ཀ་འག་མན་ད་འཇག་རན་ན་སངས་རས་འབང་བའ་སན་རལ་ཏ། ལངས་ས་ཆན་

པ་དང་ཆས་མཐན་པའ་མཚན་དཔ་རན་ལན་ག་སངས་རས་ས་བསན་ནས། ལ་དང་

གབ་པ་དང་རག་པ་འཛན་པའ་འཁར་ཚད་མད་པ་ལ། ཀན་འབང་འདན་པའ་ཐག་པ་

ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་དང་། དཀའ་ཐབ་རག་བད་ཀ་ཐག་པ་ཕ་རད་ས་གསམ་གསངས་པ་

ཡན་ན། །

གཉས་པ་ན། གཞན་སང་བར་དང་ཚག་ལས་བང་བའ་རད། །ར་ར་ཆས་

རབ་མ་ཡ་ཐད་པ་ཅན། །ཌ་ཀ་པར་ཉར་བཞ་སགས་ཀས་བསས། །ཐགས་རས་

གཞན་སང་ད་སང་བའ་སན་པ་རམས་ཀས་གཞན་སང་ཙམ་ད་བར་ཡས་ག་བར་

མཛད་པ་དང་། ར་ས་དང་ས་བརན་བཞན་ངག་ཚག་ཏ་ཉ་བར་སང་བ་ལས་བང་བའ་

རད་རམས་ན། གསང་བདག་ར་ར་ཆས་དང་། བམ་ཟ་མའ་ཐད་པ་ཅན། ཌ་ཀ་མ་

པ་ར་ཉ་བར་ཞ་བ་དང་། སགས་ཁངས་ནས་མན་ངག་རགས་པ་ཆན་པ་རམས་རལ་

ཚབ་ར་ར་སམས་དཔའ་དང་། ལང་ཨ་ན་ཡ་ག་རག་འཛན་ག་རལ་པ་ཀཉ་ར་སགས་

389

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཀས་སངས་རས་རམས་ཀ་སའ་རམ་འགར། གསང་ག་བར། ཐགས་ཀ་དགངས་

དན་མ་ལས་པ་རད་ཀ་རང་བཞན་ཏ་གཏན་ལ་ཕབ་ནས་མ་མངན་རག་པ་འཛན་པའ་

གནས་ས་བསས་ཤང་སད་པ་པ་དག་ཀང་གདད་མའ་མགན་པའ་ཐགས་ཡ་ཤས་ཆན་

པའ་རང་རལ་བཅམ་ལན་འདས་གསང་བའ་བདག་པའ་ང་བར་གཅག་པས་སན་

འཁར་དབར་མད་དགངས་པ་མཉམ་ཉད་ངང་ལས་གང་ཟག་གཞན་རད་ཀས་བསས་

པ་མ་ཡན་ན། །

གསམ་པ་ན། རགས་གསམ་མཁའ་འག་ཆས་ཀ་སན་ཅན་ལ། །བསན་པའ་

གཉར་གཏད་མདར་ན་ས་གསམ་ག། །སན་པའ་གང་གཞ་རལ་བ་དགངས་བརད་ད། །

ད་ལ་བའ་རད་ས་ཟབ་མ་རམས་སད་པ་པ་གསང་བའ་བདག་པ་གཙ་བར་གར་པའ་

རལ་སས་རགས་གསམ་མགན་པ་དང་། འཁར་འདས་ཐམས་ཅད་ཀ་བདག་མ་ས་

གཅག་ལ་མཚན་ག་རམ་གངས་ད་མ་དང་ལན་པ་མཁའ་འག་མ་ལས་ཀ་དབང་མ་ཆ་ཡ་

ཤས་ཀ་མཁའ་འག་མའ་ཚགས་དང་བཅས་པ་རམས་ལ་དངས་ས་གཉར་གཏད་ནས་

བཀའ་བསས་ཤང་། བརད་ནས་ཕ་རབས་བརད་འཛན་ག་གང་ཟག་ཆས་ཀ་སན་

ཅན་རམས་ལའང་ལང་བསན་ཅང་བསན་པའ་གཉར་གཏད་ད། ཁག་གཞང་ལས།

སད་པ་པ་དང་བད་མད་དང་། །རལ་འབར་མག་ལན་སགས་པའ། །ཞས་གསངས་

པས་ས། །ད་ལར་བཤད་པ་ད་དག་མདར་བས་ན། སན་པ་ས་གསམ་ག་གང་གཞ་

དང་འབལ་བ་དགངས་པ་ར་གཅག་ཏ་མཉམ་པས་ཆས་བསན་བ་སན་བད་མད་ཀང་ཡ་

ཤས་ཀ་རལ་ལས་ཚལ་ཙམ་ད་སང་བས་རལ་བ་དགངས་པའ་བརད་པ་ཞས་བའ། །

གཉས་པ་རག་འཛན་བར་བརད་བཤད་པ་ལ་གཉས། ཨ་ཏའ་ལགས། ཡ་ག་

ཕ་མ་གཉས་ཀ་ལགས་ས། །

དང་པ་ན། དས་དག་ཚ་ན་རལ་མད་ཐག་པ་ན། །སམས་ལག་ཅན་ལ་རར་

390

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སམས་དབང་སར་སལ། །ལ་ཡ་གནས་དར་ད་ཉད་མ་ཡལ་ད། །སལ་པའ་སར་

བཞངས་དགའ་རབ་ར་ར་ཡས། །དབང་རད་མཛད་ཐབ་བསན་པའ་བདག་པར་

གར། །རགས་པ་ཆན་པའ་བསན་པ་ན། ཇ་སད་ད། ཉན་མངས་རད་༡དག་ནས་

༢མཐ་ཞན། །ལས་ཀས་ཚ་ཐང་༣བཀའ་༤དན་སར། །བསན་སང་གབ་མཐའ་

༥ངན་པས་བསར། །གཉར་པས་༦མ་ནན་སབ་ཚགས་ཞན། །ད་ཚ་རག་པའ་རམ་

རག་ཤར། ། ཞས་གསང་ཆན་ག་བསན་པ་འབང་བའ་དས་དག་ལ་བབ་ཚ་ཤན་འབད།

ལ་བཟ། རང་གལ། མངན་སམ་ད་སན་པ་རལ་མད་ཨ་ཏའ་ཐག་པ་འབང་བའ་

དས་ལ་བབས་པས། སམ་ཅ་ར་གསམ་ག་ལ་ད་བ་བཟང་སང་ག་བ་སམས་ལག་

ཅན་ལ་རས་ལས་ཁད་པར་ཅན་བཞ་བང་བ་དང་མཐན་པར་ར་ར་སམས་དཔས་རལ་

ཐབས་ས་བགས་ཀ་དབང་བསར་ཞང་མན་ངག་བན་པས་ལའ་གནས་ས་དར། ད་

ནས་མ་ཡར་ད་དར་ཚལ་ན། ར་གར་ནབ་ཕགས་ཨ་རན་ག་རལ་པ་དར་ཨ་ཤ་ཀའ་

སས་མ་པ་ཧ་ར་ཎ་མཚ་འགམ་ད་ཁས་ལ་ཞགས་ཚ་གསང་བདག་སལ་པའ་ངང་པ་

ཞག་གས་སམས་ལག་ཅན་ཡ་ག་ཧ་ད་བསས་ཏ་ཞལ་ད་མད་ནས་སས་མའ་ཐགས་

ཀར་མཆ་ལན་གསམ་གཏགས་ནས་ཧ་འད་འབར་བ་ཞག་ཐགས་ཀར་བསམས་པས།

ཟ་དས་རགས་པ་ན་སས་མའ་ཐགས་ཀ་ནས་གསར་ག་ར་ར་ར་དག་འད་འབར་བ་

ཞག་བང་ས་འད་ད་ཞ་བ་ལས་སས་ཁའ་མཚན་དཔ་དང་ཕག་རས་སས་པ་རར་སམས་

ནམ་མཁའ་ཆའ་རད་ཞལ་འདན་མཛད་བཞན་ད་བན་པ་ད་ན་མ་ལས་འདས་པའ་སས་

མཆག་སལ་ས་དགའ་རབ་ར་ར་ས། སར་ཡང་རར་སམས་མངན་ད་བན་ནས་དབང་

བསར་རགས་པ་ཆན་པའ ་རད་འབམ་ཕག་དག་ཅ་ར་བཞའ་མཛད་རང་དབང་ད་

ཐབ་ས་བསན་པའ་བདག་པར་གར་ཏ། འད་ད་ཐམ་ཚ་འཇམ་དཔལ་བཤས་གཉན་

སགས། །རལ་ཚབ་རམས་ལ་འདས་རས་རམ་པར་བབས། །མཐར་གདད་མའ་

391

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཟད་སར་འད་ཕང་ད་ཐམ་པའ་ཚ་སབ་དཔན་ཆན་པ་འཇམ་དཔལ་བཤས་གཉན་ལ་

འདས་རས་སལ་ཞང་། སགས་ཁངས་ནས། ཤ་སང་ཧ། ཛ་ན་ས་ཏ། བ་མ་ལ་ས་

རམ་པར་ས་སའ་རལ་ཚབ་ཏ་དབང་བསར་བའ་འདས་རས་རམ་པར་བབས། སབ་

དཔན་ཆན་པ་པད་ཀ་རས་ཀང་དངས་ས་ཤ་ས་ཧ་བ་མར་བརན་ཅང་། དགའ་རབ་

ར་རའ་ཡ་ཤས་ཀ་ས་དང་ཡང་མཇལ་ནས་གདས་བཅས་འད་ཕང་ད་གལ་བའ་ཚལ་

བསན་ནས་འཕ་བ་ཆན་པ་ར་རའ་སས་འཁར་བ་ཇ་སད་ད་འག་བའ་དན་མཛད་ཅང་

ད་ལ་པད་འད་ཀ་གཞལ་མད་ཁང་ཆན་པར་དངས་ས་འཚ་ཞང་གཞས་ལ་ཆས་ཀང་

སན་པ་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། རག་འཛན་མ་མ་ཡན་པ་ལས་བརད་པ་དང་། མ་དང་

མ་མ་ཡན་པ་གཉས་ཀ་ལས་བརད་པའ། །

དང་པ་ན། རགས་གསམ་མཁན་བར་ནས་པའ་མངའ་བདག་གས། །ལ་

བ་སབ་པ་སད་ཕགས་གཙ་བར་བཤད། །ལ་ཀ་གནད་སན་ཚམ་བ་འབམ་ས་

གལ། །རལ་སས་སམས་དཔའ་འཁར་ར་མཚ་ཙམ་ག་ནང་ནས་སན་པ་ཉད་ཀ་

སལ་པ་རགས་གསམ་མགན་པ་མཁན་རབ་ཀ་མངའ་བདག་འཕགས་པ་འཇམ་

དཔལ། ཐགས་རའ་མངའ་བདག་སན་རས་གཟགས། མཐ་སབས་ནས་པའ་མངའ་

བདག་ཕག་ན་ར་ར་གསམ་གས། རམ་བཞན་ལ་དང་ཀ་དང་མ་རམས་ཀ་གནས་ས་

ལ་གགས་ལན་མཆག་སང་། ཀ་རལ་མགན་པ་ནག་པ། གནད་སན་ཀན་ཏ་བཟང་

པ་རམས་ལ་ལ་བ་དང་སབ་པ་སད་པའ་ཕགས་གཙ་བར་སས་པའ་ཚལ་གས་བཤད་

པས་ས་སའ་གནས་ས་རམ་པར་བརད་ད་དར་ཞང་ལ་དང་ཀ་དང་གནད་སན་ཚམ་བ་

འབམ་ས་དང་བཅས་པ་གལ་ཞང་། ད་དག་ཀང་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཚལ་འཛན་

ཅང་སངས་རས་ཀ་གདང་གསབ་པར་གར་ཏ། །

392

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཉས་པ་ན། རལ་བ་འདས་ནས་ཉ་ཤ་ར་བརད་ལར། །མ་ལ་ཡ་རར་རགས་

ཅན་ད་མ་ལས། །གདང་ཚག་ཉར་གསམ་བཏན་པས་གསང་བའ་བདག །མངན་

སམ་བན་ནས་གསང་རད་ཟས་ཏ་བསན། །རལ་བ་ཤཀའ་དབང་པ་མ་ངན་ལས་

འདས་པའ་ཚལ་བསན་ནས་བགང་བ་ཉ་ཤ་ར་བརད་ཀ་ལ་གངས་བརལ་བའ་ཚ།

དམ་པའ་རགས་ཅན་ད་མ་ལ་ནང་ད་ཡང་དག་འཇག་ལས་ལངས་པ་ན་འཇག་རན་ག་

སན་མ་ནབ་པར་ཤས་ཏ། ར་མ་ལ་ཡ་གནམ་ལགས་ཡད་པའ་རར་ར་འཕལ་གས་

འདས་ནས་རགས་ཅན་ད་མ་ལ་པས་ཕགས་བཅའ་སངས་རས་ཡད་ལ་བས་ཏ། ཀ་མ་

ཀ་ཧད་ཀ་མ་ཀང་། །སན་པ་སན་མའ་འད་ནབ་ན། །འཇག་རན་མན་པ་གང་གས་

སལ། །ཞས་སགས་གདང་ཚག་ཉ་ཤ་ར་གསམ་བཏན་པས། རལ་བ་རམས་ཀས་

གསང་བའ་བདག་པ་བསལ་ཏ་དན་ད་ཁབ་བདག་རགས་དག་པ་ཉད་གསང་བའ་

བདག་པའ་རམ་པར་མངན་སམ་ད་བན་ནས། སན་འག་མན་དང་། དགའ་ལན་

དང་། སམ་ཅ་ར་གསམ་ས་ལ་གནས་གསམ་ད་བསན་ཅང་གགས་པའ་གསང་བའ་

རད་ཐམས་ཅད་ཟས་ཏ་བསན་པར་མཛད་ད། །ད་ལ་དམ་པའ་རགས་ཅན་ད་མ་ལ་ན།

ལ་གགས་ལན་མཆག་སང་། ཀ་རལ་འཇག་པ། གནད་སན་སར་མདའ་གདང་། སན་

པ་བ་གས་ཐབས་ལན། མ་ལ་ཙ་བ་ད་མ་མད་པར་གགས་པ་རམས་ས། །གདང་

ཚག་ཉར་གསམ་ན་ས་མད་དགངས་འདས་ཀ་ལའ་གསམ་པ་ལས་འབང་ང་། །ད་

དག་སན་པ་བ་གས་ཐབས་ལན་གས། །ཡ་གར་བཀད་ནས་མཁའ་ལ་རལ་གས་

སས། །ད་ན་རག་འཛན་བར་ཡ་བརད་པའ། །ད་ལར་གསང་བདག་གས་གསངས་

པའ་ཐག་པ་མཐའ་དག་སན་པ་བ་གས་ཐབས་ལན་གས་གསར་ག་གགས་བམ་ལ་བ་ཌར་

ཞན་མས་ཡ་གར་བས་ནས་ནམ་མཁའ་ལ་དགངས་པའ་རལ་བདན་གས་སས་ས། །ད་

ལ་དགངས་པའ་རལ་བདན་ན། གསར་ག་བང་བ་འབ་གཞ་ཕན་སམ་ཚགས་པར་

393

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

དགངས་པ། བ་ཌཪ་ཞན་མས་བས་པ་ར་ཕན་སམ་ཚགས་པར་དགངས་པ། རན་པ་

ཆ་ས་ཚགས་པའ་སམ་བ་སད་ང་མཚར་བའ་དགངས་པ། ནམ་མཁའ་འབང་བཞས་

མ་འཇག་པས་གཏར་གནས་དམ་པར་དགངས་པ། མ་དང་མཁའ་འག་རམས་ཡ་ཤས་

ཀ་སན་དང་ལན་པས་གཏར་སང་ཁད་པར་ཅན་ད་དགངས་པ། ཆས་བདག་རལ་པ་

ཛཿལས་ཅན་དབང་པ་ཡང་རབ་རགས་གལ་དས་མཉམ་ད་དགངས་པ། ས་འཕགས་

བང་སམས་ས་ལ་གནས་པ་སགས་གབ་བརས་བརད་འཛན་དར་རས་ས་འབང་བ་ལ་

དགངས་པ་རམས་ས། །ད་དག་ན་ཆས་དན་མ་ལས་པ་བར་ཙམ་གས་ཁང་ད་ཆད་པས་

རག་འཛན་བརའ་བརད་པ་ཞས་བའ། །

གསམ་པ་གང་ཟག་སན་བརད་ན། ད་ཚ་ད་ཡ་བན་རབས་སང་བ་ལས། །

རལ་པ་ཛཿལ་རས་ལས་བདན་ཤར་ཏ། །ཕག་རར་ས་དང་ཏན་ས་བཅ་བརད། །ཡང་

ཐག་བབས་ཤང་རམ་པར་དན་རགས་ནས། །ཀ་ཀ་ར་ཛ་སགས་ལས་བརད་ད་

དར། །དའང་སམ་འབང་ག་རད་ཕ་མ་ལས། ང་ན་འད་ནས་མ་སང་ནས། །ལ་

ན་བར་དང་བཅ་གཉས་ན། །ལ་གནས་གསམ་ད་གགས་པ་ཡ། །བསན་པའ་སང་

པ་དམ་པ་ཞག །ཛམ་གང་ཤར་ག་ཕགས་མཚམས་ཀ། །རལ་པ་ཛཿཞས་གགས་

པ་ལ། །བསད་ནམས་ཆན་པའ་མཐས་སང་བའ།། གསང་བའ་བདག་པས་སང་

བར་འགར། །ཞས་གསངས་པ་དང་མཐན་པར། གསང་བའ་བདག་པས་རགས་

ཅན་ད་མ་ལ་ལ་ཆས་བསན་པ་དའ་ཚ་དའ་བན་རབས་ཀ་སང་བ་ལས་ས་ཧ་རའ་

རལ་པ་ཛཿལ་རས་ལས་ང་མཚར་བ་བདན་རས་ཏ། ཇ་སད་ད། ས་གསང་ཐགས་

རགས་ཐམ་པ་དང་། །རན་ཆན་གགས་བམ་བབས་པ་དང་། །ཆས་ཀ་བག་བ་བས་པ་

དང་། །ཀན་གས་དམ་པར་བསགས་པ་དང་། །མཆད་པ་ཆན་པ་བས་པ་དང་། །རན་

ཆན་ཆར་ད་བབས་པ་དང་། །སངས་རས་ས་ལ་ལང་བསན་པའ། །ཞས་པའ་རས་

394

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལས་དང་མཐན་པར་ཐག་མར་ཕག་རར་ག་ས་ཁ་གང་པ་རད། ད་ལ་བརན་ཏ་སབ་

པ་ཟ་བ་བདན་མཛད་པས་ཁང་པའ་ཡང་ཐག་ཏ་ཏན་ཆན་པ་ས་བཅ་བརད་ཀ་གགས་

བམ་རམས་དངས་ས་བབས། ར་ར་སམས་དཔའ་ཞལ་མཐང་ག་ལའ་བར་མཇལ་ཏ་

བསབས་པས་ར་ར་སམས་དཔའ་ཞལ་མཇལ་ཞང་བན་གས་བརབས། བསད་རམ་

གས་ཕང་པ་སངས་པས་གསང་བའ་བདག་པས་ཞལ་བསན་ཅང་དབང་བསར་རད་

བཤད་པས་དན་རགས་ནས་རམ་པར་སབ་དཔན་ཀ་ཀ་ར་ཛ། ཨན་བ་ད། ས་ཧ་ར་

ཛ་སགས་ལ་བརད་ད་དར་བའ། །ད་དང་དས་མཚངས་ཕ་རད་ས་གསམ་ན། །ཝ་ར་

ཎ་ས་བ་རང་མ་ར་འབར། །ཨ་ན་སང་གང་ག་ནགས་ཚལ་ད། །གགས་བམ་དངས་

ས་བབས་ཤང་ཨ་ཏ་ཡང་། །ད་ན་ཀ་ཥར་དགའ་བ་ར་ར་ལ། །ར་ར་སམས་དཔས་

གསངས་ཏ་ཡ་གར་བཀད། །གཞན་དང་གཞན་ནས་བང་བ་ཆས་མང་ང་། །ད་དག་

གང་ཟག་སན་ཁང་བརད་པ་ས། །ད་དག་དང་དས་མཚངས་པར་ཕ་རད་ས་གསམ་

སགས་གནས་ས་སར་རམ་པར་བབས་ཏ། ཀ་ཡའ་རད་རམས་ཝ་ར་ཎ་ས་དང་།

ཨ་པ་ཡའ་རད་རམས་ར་བ་བ་རང་ཅན་དང་བསལ་བའ་ཚལ་ད་བབས། ཡ་གའ་

རད་རམས་དར་ཁད་མ་ར་འབར་བའ་རར་བབས། ཨ་ན་ཡ་གའ་རད་རམས་ལངའ་

ཡལ་ད་གགས་པ་སང་ལའ་གང་ད་གགས་བམ་དང་བཅས་ཏ་དངས་ས་བབས།

ལགས་འདའ་བཤད་སལ་ད་ཨ་ཏ་ཡ་གའ་རད་རམས་ཀང་ནབ་ཕགས་ཨ་ཌ་ཡ་ནའ་

བ་བག་ད་ན་ཀ་ཥར་སབ་དཔན་ཆན་པ་དགའ་རབ་ར་ར་ལ་ར་ར་སམ་དཔས་དངས་

ས་གསངས་ཤང་ཡ་གར་བཀད་པར་མཛད་ད་ཞས་འབང་ང་། །གབ་པའ་སབ་དཔན་

རམས་ལ་ལག་པའ་ལས་བསལ་བ་སགས་གཞན་དང་གཞན་དག་ནས་བང་བ་ན་ཆས་

མང་བས་གསང་སགས་ཀ་རད་ས་ལ་མཐའ་ཡད་པ་མ་ཡན་ན། །ད་དག་ན་གང་

ཟག་གཅག་ནས་གཅག་ཏ་ཚག་ག་ས་ལ་བརན་ཏ་ར་བར་བརད་པས་གང་ཟག་སན་

395

བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཁང་བརད་པ་ཞས་བའ། །རག་འདལ་དབང་གས་ཐག་པ་ཇ་སད་པ། །རང་བཞན་

རགས་པ་ཆ་ལས་འཕས་པའ། །ད་ལར་འག་བ་མཐའ་ཡས་པའ་རམ་པར་རག་པ་

མཐའ་ཡས་པ་འདལ་བའ་དབང་གས་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་དང་ཐག་པའ་ས་མ་ཇ་སད་

པར་སང་བ་ད་དག་ཐམས་ཅད་རང་བཞན་རགས་པ་ཆན་པའ་བསན་པའ་བན་རབས་

ལས་འཕས་པ་ས། དཔལ་གསང་བའ་སང་པ་ལས། ས་དང་གསང་དང་ཐགས་ཀ་

རད། །ཕགས་བཅ་ཀན་ཏ་རང་གགས་པ། །གསང་བའ་སང་པ་ལས་འཕས་ཏ། །

ཞས་གསངས་པ་བཞན་ན། །

གཉས་པ་སབ་སའ་བབ་ལགས་བ་བག་ཏ་བཤད་པ་ན། སབ་ས་ཞ་ཁས་

གསངས་ཤང་གསང་བདག་བསས། །མཁའ་འགར་གཉར་གཏད་མཆད་རན་བམ་

པར་སས། །སབ་དཔན་བརད་ཀས་དགང་བདན་དགངས་པའ་ཚ། །ལས་ཀ་

དབང་མས་སམ་བ་ས་སར་གཏད། །ཀན་འདས་བཀའ་བབས་སབ་དཔན་ཆན་

པའ། །སབ་པའ་ས་རམས་ན། གནས་འག་མན་གསང་བ་མཆག་ག་དཀལ་འཁར་

ཆས་འབང་དབངས་ཀ་ཞང་མ་ར་འབར་བར། སན་པ་དཔལ་ཆན་ཀན་བཟང་ར་

ར་སམས་དཔའ་ཞ་བ་དང་། རང་བང་ཆ་མཆག་ཧ་ར་ཀ་ཁ་བའ་དཀལ་འཁར་ད་

བཞངས་ནས་འཁར་རང་རག་ག་ཚམ་བར་སང་བ་རམས་ལ། དས་ཐག་མཐའ་མད་

པ་མཉམ་པ་ཉད་ཀ་ངང་ད་ཆས་ཉད་ར་རའ་རང་སས་ར་ར་ཐག་པ་ས་དང་། བ་བག་

ཏ་བད་གཤགས་འདས་པའ་ས་རད་ལ། སས་རད་བཅ། ཡན་ལག་ས་སའ་སབ་

ལགས་དཔག་ཏ་མད་པ་ལ་སགས་པར་གསངས་པའ་རད་རམས། གསང་བདག་

ར་ར་ཆས་ཀས་རང་ཉད་ཚམ་བ་དགའ་དཀལ་འཁར་ག་ནང་ད་སང་བར་མཛད་ནས་

ཐག་མར་ངག་ཏ་བསས། ད་ནས་གགས་བམ་ལ་བཀད་ད་དགངས་འགལ་ད་ལང་ལ་

ཡང་མཛད་ནས་མཁའ་འག་མ་ལས་ཀ་དབང་མ་ཆ་ལ་གཏད། དས་ས་དང་བ་བག་ག་

396

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རད་རམས་ཕ་ནས་རན་པ་ཆའ་སམ་ས་སར་བཅག་ས་མཆད་རན་བད་བད་བརགས་

པའ་བམ་པ་གཙ་བར་གར་པའ་གནས་རམས་ས་སས་པ། ནམ་ཞག་ག་ཚ་དཔལ་ཧ་

ར་ཀའ་ཐགས་ཡ་ཤས་དགའ་རང་མདངས་ལས་ཤར་བ་རང་བང་གབ་པ་བརས་པའ་

རག་འཛན་ཆན་པ་རམ་པ་དག་ལས་པད་ས་བ་བ་མ་གཏགས་པའ་སབ་དཔན་བརད་

ཀས་དས་ལ་མ་བབས་པར་མཁན་ཏ་ར་འཕལ་གས་འདས་ནས་དགང་ཞག་བདན་ད་

དགངས་པ་ལ་བཞགས་པའ་ཚ། མཁའ་འག་མ་ལས་ཀ་དབང་མ་ཆས་འཇམ་དཔལ་

བཤས་གཉན་ལ་ལགས་ཀ་སམ་བ་སགས་རག་འཛན་བརད་ལ་སམ་བ་རམས་ས་

སར་གཏད་ཅང་འཇམ་དཔལ་གཤན་རའ་གཤད་ལ་སགས་པ་ས་སའ་བཀའ་བབས།

སབ་པའ་ཚལ་མཛད་པས་སབ་ས་ས་ས་ལ་མཁས་ཤང་དངས་གབ་བརས་ཏ་རགས་

ཀ་གཙ་བ་རམས་དང་མ་གཉས་པའ་ག་འཕང་ཐབ། ད་དག་ལ་གསང་ར་ར་པད་ཀ་

རས་ས་སར་ཞ་བའ་ཚལ་བསན་ཅང་སབ་པ་མཛད་པས་སབ་དཔན་ས་ས་ལས་ཀང་

མཁས་ཤང་སབ་པའ་ག་འཕང་མཐན་པར་གཤགས་པ་ན། མཁའ་འག་མས་བསལ་

ཏ་མཆད་རན་བད་བད་བརགས་པ་ནས་སར་ར་མ་ཁལ་བའ་ས་རད་ཀ་སམ་བ་རན་

པ་ཆ་ས་བརད་ལས་བས་པ་སགས་རད་ལང་མན་ངག་ཡངས་རགས་སན་དངས་པས་

ཀན་འདས་བཀའ་བབ་ཡངས་ས་རགས་པ་ན་སབ་དཔན་ཆན་པ་ཉད་ལ་འདས་ཤང་

གསང་སགས་ཀ་སན་པ་ཆན་པར་གར་ཏ་དས་གསམ་ད་འག་བའ་དན་མཛད་པ་ན་

ནམ་མཁའ་དང་མཉམ་པའ། །

ས་འགར་རང་མའ་བབ་ལགས་བཤད་པ་སབས་བཞ་པའ་འགལ་པའ། །ཐག་

པའ་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་གསང་རབ་རན་པ་ཆའ་མཛད་བསབ་པ་གསམ་ལགས་

པར་སན་པའ་བསན་བཅས་ཤས་བ་ཀན་ཁབ་ཅས་བ་བ་ལས་བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་

ཀ་རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་གསམ་པའ་རམ་པར་བཤད་པ་གབ་བ།། །།

397

བཞ་པ། རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་

རམ་པར་ཕ་བ།

༡ བསན་པ་འཕགས་པའ་ཡལ་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་སབས།

ད་ལར་བསན་པ་དམ་པའ་ཆས་ཀ་རམ་པར་གཞག་པ་ས་དང་བ་བག་ག་ཚལ་

ལགས་པར་བཤད་ནས། བསན་པ་ད་ཉད་ཛམས་མཚན་པའ་གང་འདར་ཇ་ལར་

འཕལ་ཞང་རས་པར་གར་པའ་རམ་པར་ཕ་བ་ས་གནས་བཞ་པ་ལ་སབས་བཞ།

རལ་བསན་འཕགས་པའ་ཡལ་ད་ཇ་ལར་དར་བ། གངས་ཅན་ག་ལངས་ས་བསན་ར་

འདལ་བ་དང་བཤད་རན་ག་བང་བ་བརད་པ། སབ་བརད་ཤང་ར་ཆན་པ་བརད་ཀ་

རང་ལགས་ཇ་ལར་བང་བ། རགས་པའ་གནས་དང་ཞར་བང་ཡལ་གཞན་ད་བསན་པ་

དར་བའ་ཚལ་བཤད་པའ། །

དང་པ་ལ་གཉས། ས་དང་། བ་བག་ཏ་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། བསན་པ་འཛམ་གང་འད་ར་དར་བའ་ཚལ། །ཞས་པའ། །

གཉས་པ་ན། འཕགས་པའ་ཡལ་ད་ཉན་ཐས་ཐག་པ་ཆ། །ཕལ་ཆར་སད་

སབས་གཉས་བང་། །ཞས་པ་ས། འཛམ་གང་ག་བ་བག་ཡལ་དག་ག་ཐག་མ་སངས་

རས་དངས་ས་བན་པའ་ཞང་འཕགས་པའ་ས་བས་གང་བ་ར་གར་ག་ཡལ་ད་ཉན་ཐས་

ཀ་ས་སད་ཕལ་ཆར་སད་པ་དང་། ཐག་པ་ཆན་པའ་རང་ལགས་ཕལ་ཆ་བར་སད་

པའ་སབས་གཉས་བང་ང་། །ཞས་ས། །

ད་ལ་གཉས། དང་པ་ཉན་ཐས་ཕལ་ཆར་སད་པའ་སབས་བཤད་པ་ན། རལ་

398

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བའ་ཚབ། འད་སང་ཀན་དགའ་བ་དང་ཤ་ནའ་གས། །ཉར་སས་ད་ཏ་ཀ་དང་ནག་

པའ་ཞབས། །ལགས་མཐང་ཉ་མ་གང་བསན་གཏད་རབས་བརད། །དག་སང་སང་

གའ་བར་ད་བང་བའང་བཤད། །སངས་རས་ཉད་ཀས་ང་དང་འད་བའ་ཉན་ཐས་ཆན་

པ་ཞས་ཚངས་པའ་དབངས་ཀས་གཟངས་བསད་ནས་རལ་ཚབ་ཏ་དབང་བསར་བ་

འད་སངས་ཆན་པས་བཀའ་བས་བ་སགས་བསན་པའ་བ་བ་མཐར་ཕན་པར་མཛད་ད་

ཀན་དགའ་བ་ལ་བསན་པ་གཏད་ནས་ལ་ཕགས་བ་གག་རང་ག་ར་གསམ་ག་དབས་

ས་སན་པའ་ན་བཟའ་ཕག་དར་ཁད་པས་ས་ལས་གཡགས་ཏ་གདང་བཅམ་ལན་

འདས་བམས་པ་མ་བན་ག་བར་ད་མ་འཇག་པར་བན་གས་བརབས་ནས་མ་ངན་ལས་

འདས་ཏ་ས་གདང་ལ་ལ་སགས་པས་མཆད་ཅང་ར་གསམ་སར་ནས་གཡགས། ཀན་

དགའ་བས་ཚང་དཔན་ག་བ་ཤ་ནའ་གས་ཅན་རབ་ཏ་བང་ཞང་བསན་པ་གཏད་ནས་

གངའ་དབས་ས་ཆའ་གང་སལ་ཏ་དང་སང་ལ་བར་བསན་པར་རགས་ཤང་དག་བཅམ་

པར་གར་པ་ལ་ཆ་དབས་པའམ་ཉ་མ་གང་པར་གགས་པའ་གཙ་བ་ལ་སར་བསན་པ་

སངས་ཤག་པ་དང་། བ་བག་ཏ་ཁ་ཆའ་ཡལ་ད་བསན་པ་སལ་བར་གདམས་ནས་

ལག་མ་མད་པའ་དབངས་ས་མ་ངན་ལས་འདས། དས་ཀང་ཁ་ཆའ་ཡལ་ད་བན་ནས་

ཀ་མ་སན་པ་ཨ་དཥ་འཁར་དང་བཅས་པ་བཏལ་ནས་ས་གཞ་བངས། ར་སས་ཀ་ངད་

ལང་ལས་གར་གམ་ག་ས་བན་བངས་ཏ་བཏབ་ནས་སངས་རས་ཀ་བསན་པ་ཇ་སད་

གནས་ཀ་བར་ད་ས་བར་བན་གས་བརབས། ཤ་ནའ་གས་ཅན་གས་ཆས་བསན་པས་

དག་བཅམ་པ་ཁ་ཕག །བདན་པ་མཐང་བ་འབམ་ཙམ་བང་བར་གགས་ཤང་། སས་

འཚང་སས་པའ་བ་ཉ་སས་རབ་ཏ་བང་ནས་བསན་པ་གཏད། སན་པས་ང་མ་ངན་

ལས་འདས་ནས་ལ་བར་ན་མཚན་མད་པའ་སངས་རས་ཀས་སངས་རས་ཀ་བ་བ་བད་

ད་ཞས་ལང་བསན་པ་འཕགས་པ་ཉ་སས་ཀས་བདད་སག་ཅན་ར་འཕལ་གས་བཏལ།

399

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

སད་ད་ཁ་བཅ་བརད་པ། རར་ཁ་བཅ་གཉས་པ། དཔང་ད་ཁ་དག་ཡད་པའ་ཕག་

པ་ཞག་ཏ་གདམས་ངག་བསན་ནས་དག་བཅམ་ཐབ་པ་ར་རས་ཤང་བ་སར་བཞ་པ་ར་

ར་འཕངས་པས་ཕག་པ་ད་ཁངས་པའ་ཚ་གང་ཁར་འཕགས་རལ་ག་བམ་ཟའ་བ་ད་

ཏ་ཀ་རབ་ཏ་ཕངས་ནས་བསན་པ་གཏད། ད་ཏ་ཀས་ལག་པའ་ལམ་ལ་ཞགས་པའ་

རལ་རགས་བམ་ཟའ་རགས་མང་པ་ར་འཕལ་གས་བཏལ་བ་སགས་སན་པའ་བསན་

པ་རབ་ཏ་གསལ་བར་མཛད་ནས་ཁམ་བདག་ག་བ་ཀཥ་ར་མཚའ་གང་ག་འཇགས་པ་

ལས་བསབས་ཏ་རབ་ཏ་ཕངས་ཤང་བསན་པ་གཏད། འཕགས་པ་ནག་པའ་ཞབས་

ཀས་ས་སའ་དག་སང་བདག་ལ་ཅན་མང་པ་ལ་བ་དང་པ་ལ་བཀད་ཅང་སང་ལའ་

གང་ད་བསན་པ་གསལ་བ་སགས་མཛད་པ་ར་ཆན་པ་མཛད་ནས་ས་བསང་ག་རགས་

མཐང་བ་ཞས་བ་བའ་བ་ལགས་མཐང་ཞས་བ་བ་དག་བཅམ་པ་ས་ཀ་ཡ་ནས་རམ་

གལ་ལ་བཀད་པ་ད་ལ་བསན་པ་གཏད། ལགས་མཐང་ཆན་པས་བསན་པ་ལ་མ་དད་

པའ་ཀ་དང་གནད་སན་ལ་བར་བཏལ། ལ་ཕགས་ཀ་རད་ཀན་ཏ་གཙག་ལག་ཁང་

དང་དག་འདན་གས་ཁབ་པར་མཛད། གང་ཕན་མང་པར་ཡང་བསན་པ་བཙགས།

ར་ཡལ་དའང་ཆས་ཅང་ཟད་དར་བར་མཛད་ནས་མ་ངན་ལས་འདས་ས། །འད་སངས་

ཆན་པ་དང་ལགས་མཐང་བར་གཏད་རབས་བདན་ནམ། ད་སང་གང་སས་ཉ་མ་

གང་པ་ཆན་པ་བསན་པའ་གཏད་རབས་བརད་པ་ད་དག་ན་གཉས་ཀའ་ཆ་ལས་རམ་

པར་གལ་བའ་དག་བཅམ་པ་རམ་པར་ཐར་པ་བརད་ལ་བསམ་གཏན་པ་གསང་རབ་

ཡངས་ས་རགས་པའ་ཐས་པ་འཛན་ཅང་བསན་པ་རགས་པར་སང་བ། སངས་རས་

ཉད་དང་ཕགས་མཚངས་པའ་མཛད་པ་ཅན་ཡན་ལ། དའ་རས་ས་དག་བཅམ་པ་མང་

ད་བན་ཀང་ད་དག་དང་མཛད་པ་མཉམ་པ་མ་བང་ང་། །ད་ལར་འདལ་བ་ལང་ཕན་

ཚགས་ལས་འབང་བའ་བསན་པའ་གཏད་རབས་བདན་ན་དས་རགས་ལ། འད་ཕན་

400

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཆད་ཉན་ཐས་རམས་ལ་གགས་པའ་གཏད་རབས་མ་གསལ་ཡང་། ཐག་ཆན་པར་

གགས་པ་ལངར་གཤགས་པའ་འགལ་པ་ལས་དག་སང་སང་གའ་བར་ད་བང་བའང་

བཤད་ད། དའང་སན་པ་ནས་ད་ཏ་ཀའ་བར་གང་དང་མཚངས་པ་ལས། དས་བ་བ་

ག །དས་བཙན་པ་བད་ནན། དས་བད་མ་ཏ། དས་དག་སང་རབས། དས་ལ་ཤན་

ཏ། དས་ར་སད། དས་མ་ཤ་བ། དས་ཀ་སབ། དས་ཨཪ་ད་བ། དས་ར་ཧ་ལ།

དས་སང་ནན། དས་དག་སང་དག་བཅམ་པ། དས་ཀ་ལ་ཤ །དས་ཀ་མ་ར་ལ།

དས་ཤ་བ་ཏ། དས་བ་ས་བན། དས་མ་ན་ཏ། དས་ཧ་ག་ལ་ཀ་ན་ལ་ན་ཤ །དས་

དག་སང་སང་ག་ལ་བསན་པ་གཏད་པར་བཤད་ད། །བསན་བཅས་ཐག་མ་བ་བག་

བཤད་མཛད་དར། །འབས་བ་བཞ་ཐབ་ས་ཡ་རལ་ལར་མང་། །ད་དག་ག་སབས་ས་

བསན་བཅས་རམས་ཀ་ཐག་མ་བ་བག་བཤད་མཛད་ཆན་མ་འཆད་ཉན་ག་སལ་དར།

བསན་པར་རགས་ཏ་བསམ་གཏན་ལ་བརན་པས་རན་ཞགས། ལན་ཅག་ཕར་འང་།

ཕར་མ་འང་། དག་བཅམ་པ་ས་འབས་བ་བཞ་ཐབ་པའང་ཉན་ར་བཞན་འཕལ་བས་

སའ་རལ་ལར་མང་ང་། །ད་ལ་བ་བག་ཏ་བཤད་པའ་དན་ན་ཞབ་མར་བཤད་པའ་

དན་ཡན་ཞང་། ད་ཡང་སན་སན་པ་ཉད་ཀ་བཀའ་ཇ་ལ་བའ་ཚག་བརད་ནས་དའ་

གདམས་ངག་སན་པ་དང་། ད་ཉད་ད་བཀའ་དན་འགལ་བར་བད་པ་ལས། མད་ས་

ལས་ག་ས་བའ་བསན་བཅས་ལགས་ས་བད་པ་མད་ད། །ཕས་མ་འངས་པའ་སམས་

ཅན་ག་དན་ད་བ་བག་ཏ་བཤད་པའ་བསན་བཅས་བས་ཏ། ཁ་ཅག་ན་ཉ་སས་ཀ་དས་

ས་དག་བཅམ་པ་རམས་ཀས་ས་མཐན་ད་བརམས་ཞས་དང་། ཁ་ཅག་ན་གགས་པ་དང་

ཐམས་ཅད་འདད་ལ་སགས་པས་བས་པར་འདད་ཅང་། བད་རམས་ན་ཐམས་ཅད་

འདད་དང་། སར་པ་ལ་སགས་པ་དག་བཅམ་པ་ལ་བརས་བང་ཕགས་ར་བ་འབགས་

བད་གར་མཁན་ག་གཙག་ལག་ཁང་ད་མཛད་ཟར་བ་ན་ལགས་ས་མ་ད་གཉས་བསས་

401

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པའ་གཏམ་ད་སང་ཞང་། གང་ལར་ཡང་དག་བཅམ་པ་ད་དག་ག་གསང་རན་ཕགས་

གཅག་ཏ་བསགས་པ་གནས་བརན་རམས་ཀ་ར་བ་ནས་ར་བར་བརད་པ་ཕས་ཡ་གར་

བཀད་པའ། །བ་བག་ཏ་ས་བ་རམས་ཀ་ལགས་ལར་ན་མངན་པ་ས་བདན་བཀར་

འདད་པས་དགངས་འགལ་ག་བསན་བཅས་ཀ་ཐག་མ་ན་བ་བག་ཏ་བཤད་པ་ཡན་

པར་འདད་ལ། མད་ས་པ་རམས་ལར་ན་བ་བག་ཏ་བཤད་པའ་སན་ལ་བང་བའ་

མངན་པ་ས་བདན་ཡང་ཉན་ཐས་ས་ས་ས་བ་དག་གས་བས་ནས། སན་པའ་གསང་

ཤ་རའ་བ་ལ་སགས་པས་བསས་པར་ཁ་འཕངས་པར་འདད་པས་དགངས་འགལ་ག་

བསན་བཅས་ཀ་ཐག་མ་ས་བདན་ཡན་ན། །སབ་དཔན་འགའ་ཞག་ན་ས་བདན་ཉད་

དང་པར་སངས་རས་ཀ་བཀའ་ཡན་ཡང་བར་ད་ཉན་ཐས་ས་ས་ས་བ་དག་གས་བས་

པའ་ཚག་བཅག་པའང་ཡན་ད་རང་ས། ཐག་པ་ཐ་དད་པའ་མད་ས་འགའ་ཞག་བཞན་

ན། །དས་ན་ཚད་མ་གསམ་དང་འགལ་བའ་ནར་བ་ཡད་པ་དག་ན་ཕས་ལད་ད་བཅག་

པའ་ཚག་ཡན་པར་བ་དགས་ས། །ཐག་པ་ཆན་པ་ལ་མངན་པའ་ས་སད་ལགས་ན་

ཡད་པ་བཞན་ཉན་ཐས་ལ་ཡང་འབང་དགས་ལ། ས་སད་གསམ་དན་ཕན་ཚན་ད་

འབལ་བར་གནས་པ་བདན་མད་ཀང་ས་སད་གཞན་གཉས་ལ་གགས་བམ་ཐ་དད་

པར་འབང་ཞང་། མ་མ་ལ་ད་ལར་མ་འབང་བའ་ར་མཚན་མད་ད་ཞས་འདད་ད། །

འདད་པ་ཕ་མ་འད་འཐད་འཐད་འད་ཡང་སབ་དཔན་ཆན་པ་དབག་གཉན་ན་མད་ས་

པའ་འདད་པ་དང་མཐན་པར་བཞད་འད་བས་ར་ཞག་ད་ལར་ཁས་བང་ང་། །ཞས་ར་

བཙན་ཐམས་ཅད་མཁན་པས་གསངས་ས། །བཙན་པ་ཆན་པ་བཞ་སགས་དག་སང་

ན། །འབམ་ཕག་ད་མས་ས་འཛན་ཉན་ཐས་ས། །ཁ་ཆའ་བཙན་པ་ཆན་པ་ཆས་སབ་

དང་། ནབ་སབ་མ་རའ་བཙན་པ་ཆན་པ་དབག་བཤས། ཐ་གར་ག་བཙན་པ་ཆན་པ་

དབངས་སག །ཝ་ར་ཎ་སའ་བཙན་པ་སངས་རས་ལ་ས་བ་བག་ཏ་ས་བའ་སབ་དཔན་

402

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཆན་པ་བཞར་གགས་པ་ར་ར་ལའང་སབ་མ་འབམ་ཕག་བགང་བར་ཡད་ལ། བ་

བག་ཏ་ས་བའ་ལང་ན་སལ་མ་གསམ་ག་ཕང་བ་དང་གདམས་ངག་བར་པ་ཞས་པ་དག་

ག །སགས་ཁངས་ནས་མད་ས་པའ་བཙན་པ་ཆན་པ་གནས་བརན་དང་། དཔལ་

ལན། གཞན་ཡང་གཞན་ན་ལན་དང་མའ་ཐང་ལ་སགས་པ་བཙན་པ་ཆན་པའ་ས་ར་

ར་ལའང་དག་སང་འབམ་ཕག་ད་མར་འཕལ་ནས་ས་སའ་ས་འཛན་པར་མཛད་ད་ཉན་

ཐས་ཕལ་ཆར་སད་པའ་སབས་ས། །

གཉས་ལ་གསམ། ཐག་ཆན་ཐན་མང་བའ་ས་སད། ཐན་མན་སགས་ཀ་

ས་སད། ད་ལ་དང་མ་འངས་པར་ཇ་ལར་དར་བའ་ཚལ་བཤད་པའ། །དང་པ་ལ་

གཉས། སམས་ཙམ་དང་། དབ་མའ། །

དང་པ་ན། ད་ནས་བཙན་པ་ཨ་བ་ཏར་སགས། །ས་བཅའ་དབང་ཕག་རམས་

ལས་ཆས་གསན་ཅང་། །ཆས་རན་ཏང་འཛན་ཐབ་པ་ད་མ་བང་། །ཐག་ཆན་ཕལ་

ཆར་མ་ཡ་ཡལ་ད་ཕབས། །ད་ནས་འཕགས་པ་དགའ་བའ་བཤས་གཉན་ལ་སགས་

པ་བན་པའ་འག་ཏ་ཡལ་ཨདར་འཁངས་པའ་གནས་བརན་དག་བཅམ་པ་དགའ་བ་

ཞས་བ་བ་ཐག་པ་ཆན་པ་ཐག་མར་འཛན་པ་ཞག་བང་བ་དའ་ཚ། བཙན་པ་ཆན་པ་

ཨ་བ་ཏ་ར་དང་། སགས་ཁངས་ནས། བ་ག་ཏ་ར་ག་ད་ཛ་ལ་དང་། ད་བ་ཀ་ར་གབ་

དང་། ར་ཧ་ལ་མ་ཏ་དང་། ཛ་ན་ཏ་ལ་སགས་པ། བམས་པ་དང་། འཇམ་དཔལ་

དང་། སན་རས་གཟགས། གསང་བའ་བདག་པ་སགས་ས་བཅའ་དབང་ཕག་རམས་

ལས་དངས་ས་ཆས་གསན་པ། ཆས་ཀ་རན་ག་ཏང་ང་འཛན་ཐབ་པ་ཤ་སག་ལ་བར་

ཙམ་བང་བ་ལ་རལ་པ་ལཀ་ཨ་ཤས་དད་པས་མཆད་ཅང་གཙག་ལག་ཁང་དང་སབ་མ་

ཕལ། ས་སད་རམས་གགས་བམ་ད་བས་ཏ་འཆད་ཉན་བཙགས། ཐག་ཆན་སད་པ་

ལ་བར་ཕག་གསམ་བང་བ་ཐམས་ཅད་ཀང་མད་ས་དཔག་ཏ་མད་པ་འཛན་པ། བ་

403

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

གས་ཐགས་པ་མད་པ། བཟད་པ་ཐབ་པ་ཤ་སག་ས། ས་བ་རམས་ཀ་མངན་ད་ར་

འཕལ་དང་མངན་པར་ཤས་པའ་རལ་པ་ཅང་ཟད་སན་པ་ཁ་ནའ། །ད་དག་ལས་ཐག་

ཆན་པ་ད་མ་འཕལ་ཞང་། ད་རམས་དང་དས་མཚངས་ས་འཕགས་པ་དཀན་མཆག་

བརགས་པ་འབམ་པ། འཕགས་པ་ཕལ་པ་ཆ་འབམ་པ། ལང་ཀར་གཤགས་པ་

ཉ་ཁ་ལ་སང་པ། རན་སག་པ་བཀད་པ་སང་ཕག་བཅ་གཉས་པ། ཆས་ཡང་དག་

པར་སད་པ་སང་ཕག་བཅ་གཉས་པ་སགས་ཐག་ཆན་ག་མད་ས་ཕལ་མ་ཆ་ཡང་ལ་

དང་། ཀ་དང་། ད་ཟ་དང་། སན་པ་ལ་སགས་པའ་ཡལ་ཐ་དད་པ་རམས་ནས་མ་

ཡལ་ད་ཕབས་ཤང་། ཁད་པར་ཀའ་ཡལ་ནས་བང་བ་མང་ང་། །དའ་ཚ་ཐག་པ་ཆན་

པའ་སན་པས་ཕགས་ཐམས་ཅད་ད་ཁབ་པས་ཉན་ཐས་པ་དག་ག་བར་མ་ཤང་ནས་

ཐག་པ་ཆན་པ་སངས་རས་ཀ་བཀའ་མ་ཡན་ན་ཞས་སར་པ་བཏབ་པས་ཕས་འཕགས་

ཞབས་སགས་ཀས་ཐག་ཆན་བཀའ་ར་བསབས་པ་ཡན་ན། །ན་ལན་ར་མཐ་བཙན་

གཙག་ལག་བཞངས། དགའ་བ་སགས་ཀས་བསན་བཅས་མང་ད་བརམས། །ད་

དག་རམ་རག་ས་བ་ཡན་པར་གགས། །ད་ནས་ཐག་ཆན་ག་སབ་དཔན་ལ་བར་པ་

བཀའ་བགས་ནས་མའ་འགལ་ག་བ་འཁངས་པའ་གནས་ས་ཆས་བསན་ན་ན་དབང་

ཆ་བ་ཙམ་ད་འགར་ལ། ཤ་རའ་བ་འཁངས་པའ་གནས་ས་ཆས་བསན་ན་བསན་པ་ར་

ཆར་རས་པའ་རན་འབལ་གཟགས་ནས་སན་འཕགས་པ་ཤ་རའ་བ་གང་ད་འཁངས་

པའ་གནས་བམ་ཟའ་གང་ཁར་ན་ལ་དའམ། ན་ལན་ས། བད་སད་ད་རན་སར་

རམ་འདམ་བས་བན་ད་གགས་པ། ཕས་གང་ཁར་སངས་པའ་ཡལ་རལ་བ་མ་ངན་

མད་ཀས་ཤ་རའ་བའ་མཆད་རན་གསས་ཤང་མཆད་ནས་ལ་ཁང་ཞག་ཀང་བཞངས་

ནས་ཡད་པ་དར་བཞགས་ནས་ཆས་བསན་པར་མཛད། ད་སབས་བམ་ཟ་མཐ་

བཙན་གབ་ར་དང་བད་བད་བདག་པ་ས་མཆད་ཀས་ཀང་དར་གཙག་ལག་ཁང་བརད་

404

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཞངས་ནས་ཐག་ཆན་ག་གགས་བམ་ཐམས་ཅད་དར་བཞགས་ས་གསལ། ཕས་

བཙན་པ་དགའ་བ། དམ་པའ་ས། ཡང་དག་བདན་གསམ་གས་རལ་འབར་སད་

པའ་གཞང་ལགས་གསལ་བར་བད་པའ་བསན་བཅས་ཀང་མང་ད་བརམས་ཤང་། ད་

གསམ་ལ་སན་ག་རལ་འབར་སད་པ་བ་ཞས་ཟར། སན་ག་སབ་དཔན་ལ་བར་པ་

རས་འབང་དང་བཅས་ཐམས་ཅད་གབ་མཐའ་རམ་རག་ས་བ་ཡན་པར་གགས་ས། །

གཉས་པ་ན། གབ་པའ་ས་མས་ས་གཅན་འཛན་ཞབས་ཀས། །ཐག་མཆག་

དབ་མའ་ཚལ་ལགས་ཐག་མར་གསལ། །ད་ཙམ་ན་གབ་པ་ཡངས་ཀ་ས་མས་བམ་

ཟ་ས་གཅན་འཛན་བཟང་པས་བཙན་པ་ནག་པ་བ་བ་ཞག་ལས་བསན་པར་རགས།

རམ་པར་མ་རག་པ་སགས་སབ་དཔན་མང་པ་དང་། གསང་བའ་བདག་པ་སགས་

ལག་པའ་ལ་མང་པ་ལས་ཐག་པ་ཆན་པའ ་མད་རད་ར་མཚ་ལ་བ་གསན་ནས་ན་

ལནར་ཆས་བསན་ཏ་ཐག་པ་ཆན་པ་དབ་མའ་ཚལ་ལགས་ཐག་མར་ཡངས་ས་གསལ་

བར་མཛད། འད་སབས་བཙན་པ་ཀ་མ་ལ་གར་སགས་དབ་མའ་སལ་འཛན་པའ་

སབ་དཔན་བརད་ཙམ་བང་བ་ལས། བཙན་པ་ཆན་པ་པ་ཀ་ཤ་དར་མ་ཎ་ཞས་བ་བ་

འཕགས་པ་སབ་སལ་ལས་དངས་ས་ཆས་ནས་པས་མ་ས་བའ་ཆས་ལ་བཟད་པ་ཐབ་

པ་དས་ས་འག་ག་འཇག་རན་ནས་འདས་པ་ཆན་པ་སང་ཕག་བར་པ་ལའ་སང་ཡད་པ་

སན་དངས་ས། །

ད་ནས་སངས་རས་གཉས་པ་འཕགས་པ་ཀས། །ཤར་ཕན་འབམ་པ་སན་

དངས་ཚགས་གསམ་གས། །འཁར་ལ་གསམ་ག་དགངས་པ་འགལ་པར་མཛད། །

དངས་སའ་རད་བཟག་ཐག་ཆན་བཀའ་ར་བསབས། །ད་ནས་ལ་ཕགས་བ་དརའ་ཡལ་

ད་སངས་རས་གཉས་པའ་ཕན་ལས་ཅན་སབ་དཔན་ཆན་པ་ཀ་སབ་བང་ས། ལང་ཀར་

གཤགས་པ་ལས། ལ་ཕགས་བ་དའ་ཡལ་ད་ན། །དག་སང་དཔལ་ལན་ཆར་གགས་

405

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པ། །ད་མང་ཀ་ཞས་འབད་པ་ས། །ཡད་དང་མད་པའ་ཕགས་འཇག་པ། །ང་ཡ་ཐག་པ་

འཇག་རན་ད། །བ་མད་ཐག་ཆན་རབ་བཤད་ནས། །རབ་ཏ་དགའ་བའ་ས་བསབས་

ཏ། །བད་བ་ཅན་ད་ད་འགའ། །ཞས་དང་། གཞན་ཡང་ར་བ་ཆའ་མད། འཇམ་

དཔལ་ར་རད། དས་ཀ་འཁར་ལ་སགས་མད་རད་ད་མར་རལ་བས་ལང་བསན་པ་

ད་ཉད་ཀས་ལ་ཉས་བརར་ཡལ་དབས། ཉས་བརར་ལ་ཕགས། བར་དང་ཉ་ཤ་ར་

དགར་དཔལ་ག་ར་ལ་བཞགས་ཏ་ཉན་བཤད་སམ་པ་དང་། གཙག་ལག་ཁང་དང་

མཆད་རན་བ་བ་བཞངས་པ་དང་། དག་འདན་ལ་འཚ་བ་སར་ཞང་ཀ་སགས་མ་མ་

ཡན་ག་དན་མཛད་པ་དང་། མ་སགས་ཀ་རལ་བ་བཟག་པ་སགས་ས་ཐམས་ཅད་

ནས་དམ་པའ་ཆས་བསངས་ཤང་ཁད་པར་ཐག་པ་ཆན་པའ་བསན་པ་ལ་ས་དན་ཟ་

མད་པ་མཛད། ཀའ་ཡལ་ནས་ཤར་ཕན་འབམ་པ་སན་དངས་ཤང་ད་ཕན་ནས་ཐག་

ཆན་ག་མད་ས་གསར་ད་བན་པ་མད། གཏམ་ག་ཚགས་དང་། རགས་པའ་ཚགས་

དང་། བསད་པའ་ཚགས་གསམ་གས་བཀའ་འཁར་ལ་དང་པ་བར་པ་ཐ་མ་གསམ་

ག་དགངས་པ་ཕན་ཅ་མ་ལག་པར་འགལ་པའ་ཤང་ར་ཆན་པའ་ལམ་སལ་ཐག་མར་

དབ་བར་མཛད། ཉན་ཐས་དངས་ས་བ་རམས་ཀ་རད་པ་བཟག་ཅང་ཐག་ཆན་བཀའ་

ར་སབ་པའ་སང་གའ་ང་ར་བསགས་ཏ་མཐར་མཚན་བཟང་ས་གཉས་གསལ་བར་

རགས་པ་ན། རལ་པ་བད་སད་ཀ་བ་རབ་ནས་ལ་དབ་སན་པ་སལ་ཞང་དབ་དང་ས་

ལས་མ་འཇག་པར་བན་གས་བརབས་ཏ་བད་བ་ཅན་ད་གཤགས་ནས་སངས་རས་

ཀ་ཞང་སང་བར་མཛད་ཅང་། རང་པར་མ་ཐག་པར་ས་ལས་ལ་འཇག་ས་བསན་པ་

སལ་ཞང་འག་བའ་དན་མཐའ་ཡས་པ་མཛད་པར་གར་ཏ། །འདར་ཚགས་གསམ་

ག་ངས་འཛན་ཀང་། བད་ཕལ་ཆར་གཏམ་ཚགས་ལའང་རལ་པ་ལ་ཐག་རང་ནས་

ཕན་ད་བསར་བ་བཤས་སང་། དངས་ས་གཏམ་མཛད་པ་རན་ཆན་ཕང་བ་དང་

406

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཉས། རགས་ཚགས་ལ་བསབ་བ་སས་པའ་མཐའ་འགག་པའ་རགས་ཚགས། ར་

བ་ཤས་རབ། རག་པ་དག་ཅ་པ། སང་ཉད་བདན་ཅ་པ། རད་ཟག་ས་བཞ། སབ་

བད་རག་གའ་རགས་པ་འགག་པའ་རགས་ཚགས། ཞབ་མ་རམ་འཐག་བཅས་ལ།

བསད་ཚགས་ལ་གཞའ་སབས་ས་ཆས་ཅན་ལ་གསལ་བར་བསད་པ་དང་། ཆས་ཀ་

དབངས་ལ་བསད་པ་གཉས། ལམ་ག་སབས་ས་ཐབས་སང་ར་ཆན་པ་དང་། ཤས་

རབ་འཕགས་བཞ་ཡམ་ལ་བསད་པ་གཉས། འབས་བའ་དས་ས་ས་གསམ་ས་སར་

བསད་པ་དང་། ས་སར་མ་ཕ་བར་ལ་བར་རང་ག་ང་བའ་ས་ནས་བསད་པ་ལ་དན་

དམ་པར་བསད་པ། དཔ་མད་པར་བསད་པ། བསམ་གས་མ་ཁབ་པར་བསད་

པ། འཇག་རན་ལས་འདས་པར་བསད་པ་རམས་ས་ཡད་པར་བཞད་ཅང་། ད་དག་

ཀང་ཟ་བའ་ཚག་གསལ་ལས། གཏམ་བ་རན་ཆན་ཕང་བ་དང་ན་ཡང་དག་བསད་པ།

ཞས་དང་། དའ་འཕས་ས་རག་ཚགས་ལ་དངས་ས་བགངས་པའ་དན་ཡན་པས་མ་

མཐན་པ་ཆར་མད་ཅང་། ཁ་ལ་ཙ་བ་སགས་ས་རབས་པ་རམས་རག་ཚགས་ལའ་སང་

ད་ཐ་སད་གབ་པ་བསན་ནས་རག་ཚགས་དག་ཏ་བཞད་པ་ལ། ར་རན་པ་ཆ་སགས་

གཞང་ད་འད་ཡད་ན་ཚག་གསལ་ད་མ་བགང་བ་དང་། འཕགས་པའ་དངས་སབ་

རམས་ཀས་དངས་རགས་པ་ལ་གང་དའང་མ་དངས་པས་རན་ཆན་ཕང་བ་བསན་ཏ་

རག་ཚགས་དག་ཡན་གསངས། ད་ལ་ར་ཤས་ན་ཆས་ཐམས་ཅད་སང་ཉད་ད་གཏན་

ལ་དབབ་པ་རག་པའ་རམ་གངས་ད་མའ་ས་ནས་རས་པར་སན་ཅང་ཐབས་ཀ་ཆ་མ་

སན། རག་པ་དག་ཅ་པ་དབ་མའ་ལས་རམ་པར་བཞག་པ་དང་། གཞན་གསམ་གས་

ཀང་སང་ཉད་ཁ་ན་སན། རན་ཆན་ཕང་བས་ན་བདག་མད་གཉས་རས་པར་སན་ཅང་

ཐབས་ཀ་ཆ་ཡང་ཅ་རགས་པ་སན་ཏ། །དས་ན་ར་ཤ །དག་ཅ་པ། རན་ཕང་གསམ་

ན་བསན་བཅས་ལས་ཡངས་ས་རགས་པ་ཡན་ལ། གཞན་གསམ་ར་ཤ་ལས་འཕས་

407

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པའ་ཡན་ལག་ལ་བའ། །

འཕགས་པ་ལ་སགས་རམ་བན་བསན་སལ་བསངས། །བསས་པའ་རད་

ལས། དག་བཅའ་ལམ་གས་གབ་པར་གར་པ་འཕགས་པའ་ལ་དང་ལ་བའ་ན་བཟའ་

ར་དབངས་དང་། ཞས་སགས་ལང་ད་བསན་པ་སང་གང་ག་རལ་པའ་སས་སབ་

དཔན་ཆན་པ་ཨཪ་ད་བས་སབ་དཔན་ཀ་སབ་བརན་ཅང་དངས་གབ་མང་པ་ཐབ།

འཕགས་ཞབས་ཀས་བསན་པ་གཏད་ཅང་བཤད་ཉན་དང་གཙག་ལག་ཁང་བཞངས་

ཤང་ཐག་ཆན་ག་ཆས་གཞ་བཙགས་པ་སགས་ཀས་བསན་པ་ཡན་རང་བསངས།

རལ་འབར་སད་པ་བཞ་བར་པ་རབ་བད་བཅ་དག་ཡད་པ། དབ་མ་པ་ལག་པའ་

ཚད་ར་འགལ། ས་མད་རན་པ་ཆའ་མཛད། ཡ་ཤས་སང་པ་ཀན་ལས་བཏས་པ་

སགས་མཛད། མ་སགས་ཀ་སན་པ་མངལ་སས་སས་ཀང་མ་ཐབ་པའ་དངས་གབ་

དབང་ཕག་ཆན་པས་བན་པ་མ་ཁལ་དང་ཕ་ཁལ་དང་། མ་ཏ་ཙ་ཏ་སགས་མང་ག་རམ་

གངས་ད་མ་དང་ལན་པ་ད་བཏལ་ནས་སངས་རས་ཀ་བསན་པའ་སར་འཇག་པར་

མཛད་པས་ཕས་སབ་དཔན་དཔའ་བ་ཞས་པ་ཐབ་པའ་སས་རབས་ས་བཞ་པ་སགས་

མཛད་ད་བསན་པ་ལ་ཕན་པ་ཆན་པ་མཛད་པ་ད་བང་། དམངས་རགས་ལས་རབ་ཏ་

བང་ཞང་དངས་གབ་ཆན་པ་བརས་པ་ས་གཅན་འཛན་བཟང་པ་སགས་སབ་བརད་

རམ་པར་བན་པ་རམས་དང་། གཞན་ཡང་སབ་དཔན་ཀས་བས། ཕག་ར་ཆན་པའ་

དངས་གབ་བརས་པ་ཀའ་བང་ཆབ། གབ་ཆན་ཤ་བ་ར་པ། སངས་རས་བསངས་

དང་ལགས་ལན་འབད། སབ་དཔན་ཟ་བ་གགས་པ། རལ་སས་ཞ་བ་ལ་ལ་སགས་

འཕགས་པ་ཡབ་སས་དངས་དང་བརད་པའ་ཞལ་སབ་ཏ་གར་པ་བཟང་ལ་བར་མ་

ཆད་ད་བན་པ་རམས་ཀས་རལ་བསན་བཤད་སབ་གཉས་ཀས་སལ་ཞང་བསངས་ས།།

ས་གསམ་ལ་གནས་འཕགས་པ་ཐགས་མད་ཀས། །བམས་པའ་ཞལ་ནས་

408

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཆས་ལ་དངས་ས་གསན། །ས་ས་ལ་དང་ས་སམ་གཉས་སགས་མཛད། །ཡལ་

དབས་ན་ལནར་ཐག་པ་ཆན་པ་ལ་དག་ལན་གསམ་བང་བས་ཐག་ཆན་ག་ས་སད་ཆ་

བཅ་ལར་བཏང་བའ་ཆ་གཅག་ཙམ་ལས་མ་ལས་པའ་སབས་ས། འཇམ་དཔལ་ར་

རད་ལས། ང་ན་མ་ངན་འདས་འག་ཏ། །ལ་ན་དག་བར་ལན་པ་ན། །ཐགས་མད་

ཅས་བའ་དག་སང་ན། །བསན་བཅས་ཀ་ན་དན་ལ་མཁས། །མད་ས་ངས་དན་

དང་བའ་དན། །རམ་པ་མང་པ་རབ་ཏ་འབད། །འཇག་རན་རག་པ་སན་བདག་

ཉད། །གཞང་བད་ངང་ཚལ་ཅན་ད་འགར། །ཞས་ལང་གས་བསན་ཅང་ས་གསམ་

ག་རགས་པ་བརས་པ་འཕགས་པ་ཐགས་མད་ཞབས་བན་ཏ། རག་པའ་གནས་དང་

ཐག་པ་ཆ་ཆང་ག་ས་སད་ཐམས་ཅད་ལ་ཤན་ཏ་མཁས་ཀང་ཤར་ཕན་ཅང་ཟད་རགས་

དཀའ་བར་གར་ནས་ལ་བཅ་གཉས་ས་ར་བ་བ་རང་ཅན་ད་བམས་པ་བསབས་པས་

ཕས་དངས་ས་ཞལ་མཐང་བ་ཙམ་གས་ཆས་རན་ག་ཏང་ང་འཛན་ཐབ། ན་བཟའ་

ལ་འཇས་ནས་དགའ་ལན་ད་བན། མ་ལ་ཉར་ལར་ཆས་ལ་ལ་སགས་པ་དངས་ས་

གསན་ནས་སར་མ་ཡལ་ད་འག་དན་མཛད། མངན་པར་ཤས་པ་སགས་ཡན་ཏན་

བསམ་གས་མ་ཁབ་པའ་བདག་ཉད་ཆན་པར་གར་པ་དས་བམས་པའ་ཆས་ལ་ཡ་གར་

བཀད། ད་དག་ག་དགངས་འགལ་རས་པའ་བསན་བཅས་ས་ས་ལ་དང་། ཐག་པ་

ཆ་ཆང་ག་ས་སམ་མངན་པ་ཀན་ལས་བཏས་དང་ཐག་བསས་སགས་མཛད། ཁད་པར་

ཐག་པ་ཆན་པའ་མངན་པའ་ས་སད་ཤས་པ་སའང་མད་པ་ལ་སབ་དཔན་འདས་གསལ་

བ་དང་། ཐག་ཆན་པའ་དག་སང་ཁ་ཕག་གཉས་གསམ་ཙམ་བང་བ་འགའ་ཞག་མ་ས་

བའ་ཆས་ལ་བཟད་པ་ཐབ་པ་སགས་ཐག་པ་ཆན་པའ་རང་ལགས་ཉ་མ་ལར་གསལ་

བར་མཛད་པས་ཤང་ར་ཆན་པ་གཉས་པར་གགས་པ་ཡན་ན། །བམས་པའ་ཆས་ས་

ལ་ན་མད་ས་རན་དང་མངན་རགས་རན་གཉས། དབས་མཐའ་རམ་འབད་དང་ཆས་

409

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཉད་རམ་འབད་གཉས། རད་བ་མ་རམས་ཏ། ད་ལས་ཆས་ཉད་རམ་འབད་ཚག་

ལག་མ་ན་བམས་ཆས་དངས་དང་ཚགས་བཅད་མ་མཁས་པ་དག་གས་བསབས་པར་

བཞད། བམས་ཆས་གསམ་པ་ཐག་མ་ནས་ཡངས་གགས་ས་དར་བ་ཡན་ལ། རད་

བ་མ་དང་ཆས་ཉད་རམ་འབད་གཉས་པཎ་ཏ་གཞན་ལ་མ་གགས་པར་དས་ཕས་མ་

ཏ་པས་མཆད་རན་ག་སར་ཁ་ནས་འད་འབང་བ་འདག་པ་གཟགས་པས་ད་གཉས་ཀ་

དཔ་བང་། ར་བཙན་བམས་པར་གསལ་བ་བཏབ་པས་སན་ག་མཐངས་ས་གསལ་

བར་བན་ཏ་ལགས་པར་གནང་། དས་པཎ་ཏ་དགའ་བའ་གགས་པར་གནང་། དས་

ཁ་ཆ་ས་ཛ་ན་ལ་གནང་ནས་རམ་གས་བརད་པས་སང་ག་བཟང་པའ་བརད་སང་

འགལ་ཆན་སགས་སའང་འད་གཉས་ཀ་ལང་དངས་པ་མད་པ་དང་། མ་ཏ་པའ་ཕག་

ར་ཆན་པའ་ལ་བའ་ཁངས་རད་བ་དང་འགལ་པའ་དན་ཀང་ད་ཡན་པར་གསངས། །

འད་དག་ག་ག་རམ་བད་ཀ་མཁས་པ་དག །ཤས་རབ་ཀ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པའ་མད་

རམས་ཀ་དགངས་པ་འགལ་བར་བད་པའ་མན་ངག་ག་བསན་བཅས་མངན་རགས་

རན་མཆད་བརད་དང་བཅས་པ་དང་པར་མཛད་ལ། ད་ནས་ཐག་ཆན་ག་མད་ས་ས་

ཚགས་འཐར་བ་བསས་པ་ལ་བའ་ས་ནས་མད་རན་མཛད། འད་གཉས་ཀ་དན་ཅང་

ཟད་བསས་པ་དབས་མཐའ་རམ་འབད་མཛད། ད་དག་ག་དན་ཤན་ཏ་བསས་པ་ཆས་

དང་ཆས་ཉད་རམ་པར་འབད་པ་མཛད། ད་ནས་ཆས་འཁར་ཕ་མའ་དབང་ད་བས་

པའ་ངས་དན་ག་གསང་རབ་ཕལ་ད་ཕན་པའ་དགངས་པ་འགལ་བད་ཐག་པ་ཆན་པ་

རད་བ་མའ་བསན་བཅས་བས་བ་དང་བཅས་པ་མཛད། ད་ཡང་བར་པ་གསམ་ལ་ན་

མཆད་བརད་དང་བས་བ་གང་ཡང་མད་ཅང་། དང་པ་ལ་བས་བ། ཐ་མ་ལ་མཆད་

བརད་མད་པས་ཆས་ལ་པ་འད་ལ་བ་ག་རམ་འད་ལར་དཀས་ཐག་གཅག་ཏ་མཛད་པ་

ཡན་ན། །ཞས་བཤད་ད། །ད་ལ་མད་ས་རན་ན་ཐག་པ་ཆན་པའ་ཆས་ཐམས་ཅད་

410

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དན་ལར་བསས་ཏ་སན་པས་ཐག་ཆན་ག་མད་ས་མཐའ་ཡས་པའ་དགངས་འགལ་

ཡན་ལ་ཐག་ཆན་བཀར་བསབ་སགས་སབས་ཉ་ཤ་ར་གཅག་ག་སས་གཏན་ལ་ཕབ།

ལམ་རམ་ན། རགས་དང་ཆས་ལ་མས་པ་དང་། སགས་དན་ཚན་བཅར་བཤད་ཅང་

དང་ངས་ཀ་ཆ་ཅ་རགས་པ་ཡད། མངན་རགས་རན་དངས་པ་བརད་ཡན་ལག་བདན་

ཅས་ཤར་ཕན་ག་སས་དན་གཏན་ལ་ཕབ། དབས་མཐའ་རམ་འབད་བརད་བ་མཚན་

ཉད་གསམ་ག་ས་ནས་ས་འདགས་སར་འདབས་ཀ་མཐའ་གཉས་ས་མ་ལང་བའ་

དབས་དང་། དར་ལང་བའ་མཐའ་རམ་པར་ཕད་ནས་དབ་མའ་ལམ་འཆད། ཆས་

ཉད་རམ་འབད་ན། ཆས་ཐམས་ཅད་ཆས་ཅན་འཁར་བ་དང་ཆས་ཉད་མ་ངན་ལས་

འདས་པ་གཉས་ས་ཕ་ནས་སན། རད་བ་མར་ར་རའ་གནས་བདན་གས་བད་བར་

གཤགས་པའ་སང་པ་གཙ་བར་གཏན་ལ་དབབ་པར་མཛད་ད། ། དའང་བད་ས་

རམས་མད་རན་དང་འབད་གཉས་ཀས་གཙ་བར་བཀའ་ཐ་མའ་དགངས་པ་འགལ།

ལ་བ་སམས་ཙམ་སན། དའང་མད་རན་གས་ལ་སད་ཆ་མཉམ། འབད་གཉས་ལ་

བ་གཙ་བར་སན་གསངས་པ་དང་མངན་རན་ཤར་ཕགས་ཡན་པ་ལ་མ་མཐན་པ་མད་

ད། །རད་བ་མ་ན། བད་ས་རབས་པ་རམས་བཀའ་བར་པའ་དགངས་འགལ་ལ་བ་

རང་རད་སན་པར་བཞད། ར་བཙན་གགས་པ། མཉམ་མད་དགས་པ་རས་འབང་

དང་བཅས་པ་རམས་ཀས་ཀང་དབ་མའ་གཞང་ད་བཞད་ཅང་། བ་སན་རན་པ་ཆས་

བཀའ་ཐ་མའ་དགངས་འགལ། ལ་བ་དབ་སམས་གང་རང་བསན་གསངས། ར་ཙང་

ཁ་པས་ཐལ་འགར། ཀ་སབ་ར་མཚས་སམས་ཙམ་ད་གནས་པར་བཞད་པ་སགས་

མ་མཐན་པ་ཅ་རགས་ཡད། མངན་རགས་རན་སབ་དཔན་དབག་གཉན། ཕགས་

གང། ཤན་པ་སགས་ཀས་རམ་རག་ཏ་བཀལ། འཕགས་སང་། ཡ་ཤས་ཞབས།

ཨ་བ་ཡ། ཇ་བ་ར་སགས་ཀས་ང་བ་ཉད་མད་པར་ས་བའ་ལགས་ས་བཀལ། བད་

411

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ས་ཕ་ཕལ་མ་ཆས་བཀའ་བར་པའ་དགངས་འགལ། ལ་བ་རང་རད་སན་པར་བཞད།

ར་མ་བསད་ཞབས་དང་། ཙང་ཁ་པ་སགས་ཐལ་འགར་སན་པར་བཞད་པ། ཇ་

ནང་ཀན་མཁན་ཆས་ར་ཡབ་སས་རམས་ཀས་ན་གཙ་ཆ་ཆང་ཙམ་ལས་བམས་ཆས་ལ་

ཀའང་དབ་མའ་གཞང་དང་། ད་ལས་ཀང་ཕལ་ཆར་གཞན་སང་དབ་མ་ཆན་པའ་ལ་

བ་སན་པར་བཞད་ད། །ས་ས་ལ་ན། དངས་གཞ་རང་བས་བ་བཞ་ས། ད་ལ་སའ་

དངས་གཞ་ན་ས་བཅ་ཀན་ཏ་བསས་ནས་སན་པ་ས། ད་ཉད་ལས། སམ་ན། རམ་

ཤས་ལ་༡དང་ལན་པའ་ས། །ཡད་ཀ་ས་༢དང་གཞན་གསམ་ས། །རག་༣དཔད་

༤བཅས་༥ལ་སགས་པ་དང་། །ཏང་འཛན་༦བཅས་དང་མ་ཡན་༧ དང་། །སམས་

ཡད་༨པ་དང་སམས་༩མད་དང་། །ཐས་༡༠དང་བསམ་༡༡དང་བསམ་༡༢ལན་

དང་། །ད་བཞན་༡༣ཐག་པ་༡༤གསམ་ལན་༡༥དང་། །ཕང་པ་༡༦བཅས་དང་ཕང་

མད་༡༧གཞན། །ཞས་པས་བཅ་བདན་པ་ད་རན་དང་སད་པ་དང་འབས་བ་གསམ་

ག་དབང་ད་མཛད་ནས་བསན་ཏ། རམ་ཤས་ལ་ལན་ག་ས་དང་ཡད་ཀ་ས་གཉས་

རན་ག་རང་བཞན། རག་བཅས་དཔད་བཅས་དང་། རག་མད་དཔད་མད་ཀ་ས་ས་

གསམ་རན་ག་འཇག་ཚལ། མཉམ་པར་གཞག་མ་གཞག་དང་། སམས་ཡད་མད་

ཀ་ས་ས་བཞ་རན་ག་གནས་སབས་ས། །སད་པའ་དབང་ད་བས་པ་ཐས་བསམ་སམ་

གསམ་ག་ས་གསམ་མ། །འབས་བ་ལ་གནས་སབས་ཀ་འབས་བ་ཉན་རང་བང་ས་

དང་ས་གསམ། མཐར་ཐག་ག་འབས་བ་ཕང་པ་ལག་བཅས་ལག་མད་ད། །ད་དག་

ག་འགལ་བ་ལ་བ་གཏན་ལ་དབབ་པ་བས་བ། སར་ག་གཞང་ད་དག་ས་སད་གསམ་

ད་སད་ཚལ་བསན་པ་ན་གཞ་བས་བ། རད་བད་མང་ག་རམ་གངས་བསན་པའམ།

ཀན་ནས་ཉན་མངས་དང་རམ་བང་ག་རམ་གངས་བ་བག་ཏ་འཆད་པ་རམ་གངས་བས་

བ། ད་དག་འཆད་ཚལ་སན་པས་རམ་པར་བཤད་པའ་ས་བས་བ་ས། ད་ལར་གསང་

412

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རབ་ཀ་དན་དང་གཞང་དང་བཤད་ཚལ་ག་དབང་གས་ས་ཚན་ལར་བསན་པ་ཡན་ན། །

དབག་གཉན་སགས་ཀས་བསན་པ་ར་ཆར་སལ། །དའང་འཇམ་དཔལ་ར་

རད་ལས། ད་འག་རམ་པར་གགས་པ་ན། ལ་ཡ་ཕགས་ས་བམ་ཟ་ན། །ཡ་ག་

དང་པ་བ་བསན་པ། །སན་པའ་བསན་པ་གཅས་འཛན་བད། །མཆད་རན་ཀན་

དགའ་ར་བར་གནས། །སན་པའ་གཟགས་བརན་ཡད་འང་ག །ས་ན་ར་མཚ་གཉས་

མཐར་ཐག །ཐམས་ཅད་ཀ་ན་རན་ད་བས། ། ཞས་ལང་བསན་པ་གཅང་སབ་

དཔན་ཆན་པ་དབག་གཉན་ན་སན་པ་མ་ངན་ལས་འདས་པའ་འག་ཏ་འད་ལ་བའ་

མང་ད་ཐས་པ་མ་བང་བར་གགས་ཤང་། ཐག་པ་ཆ་ཆང་ག་དག་འདན་ཀན་གས་སར་

བཀར། གཞན་འགལ་ག་བསན་བཅས་ལ་བཅ་ཙམ་དང་རང་སད་ད་པ་ཀ་ར་ཎ་ས་

བརད་བརམས། ཆས་གཞ་དག་བར་ལ་བཅ་ར་བཞ་བཙགས། ཐག་ཆན་ག་དག་

སང་དག་ཁར་ལངས་པ་སགས་བསན་པའ་བ་བ་ར་ཆན་པ་མཛད་ཅང་། གང་ག་ལང་

ལས་ས་བརད་པའ་འཕགས་པར་ར་བད་འགའ་ཞག་བཞད། དའ་སབ་མ་རང་ལས་

མཁས་པ་བཞ། གཞན་ཡང་ས་བའ་དབང་ཕག་དཀན་མཆག་འབངས། དལ་བའ་

ལ། ཙན་ག་མ། སབ་དཔན་ཆས་སང་ལ་སགས་པ་མཁས་ཤང་དངས་གབ་བརས་པ་

ད་མ་ཟམ་མ་ཆད་པར་བན་ཏ་སངས་རས་ཀ་བསན་པ་ར་ཆར་སལ་ལ། །སབ་དཔན་

ཉད་ཀ་རང་རང་ད་མཛད་པའ་པ་ཀ་ར་ཎ་ས་བརད་ན། ཆས་ཐམས་ཅད་སམས་ཙམ་

ད་སན་པ་སམ་ཅ་པ། ད་རག་པས་གབ་པ་ཉ་ཤ་པ། དའ་གཞ་ཕང་པ་ལ་འཐད་པར་

སན་པ་ཕང་པ་ལ་པ། ད་ལར་བཤད་ཉན་འཐད་པར་སན་པ་རམ་བཤད་རག་པ།

ས་གསམ་ག་ལས་འཐད་པར་སན་པ་ལས་གབ་པའ་རབ་ཏ་བད་པ་ས་རང་རད་ད་

བརམས་པ་ལ། ཕན་དག་སགས་སད་པ་ར་ཆན་དང་། རན་འབལ་བཅ་གཉས་དང།

མཚན་ཉད་གསམ་འཐད་པར་སན་པ་མད་ས་རན། རན་འབལ་ག་མད། དབས་

413

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

མཐའ་རམ་འབད་གསམ་ག་འགལ་པ་ས། གཞན་འགལ་ད་བརམས་པ་གསམ་

བཅས་བརད་ད་ཞས་གསངས་ས། །ཁ་ཅག་སབ་དཔན་འདས་ས་བཅ་པའ་འགལ་

པ་ལ་སགས་པ་མང་ད་མཛད་པས་ས་བརད་ངས་པ་མད་ཅང་། བམས་པ་དང་འབལ་

བའ་ཆས་ཉ་ཤའ་གངས་ངས་ཀང་མད་ཟར། གངས་ངས་མཛད་པ་རམས་ན་ས་ས་ལ།

སམ་གཉས། བམས་ཆས་ལ། རབ་ཏ་བད་པ་ས་བརད་ད་དག་ལ་ཆས་ཉ་ཤར་འདད་

ད། །

རག་པའ་དབང་ཕག་ཕགས་གང་ཆས་གགས་ཀས། །ཚད་མའ་ལམ་གསལ་

རལ་ངན་རད་པས་བཅམ། །རག་པའ་དབང་ཕག་རམ་པ་གཉས་ན། དས་འཁར་

རད་ལས། ཕགས་ཀ་གང་པ་གཞན་ལ་ཕན་པའ་བསམ་པ་ཅན་ན་ཟ་བ་པདའ་མ་ག་

ཞས། ཞས་དང་། འཇམ་དཔལ་ར་རད་ལས། ཡ་ག་ད་ཞས་སམ་བརན་ཉད། །

ལ་ཡ་ཕགས་ས་རམ་པར་བསགས། །ཕ་རལ་རལ་བ་བཟག་ནས་ན། །ད་བཞན་

སམ་བརན་སགས་ཀང་འགབ། །ཞས་ལང་བསན་པའ་ཐག་མ་དབག་གཉན་ག་སབ་

མ་ཚད་མ་རང་ལས་མཁས་པ་ཕགས་ཀ་གང་པ་ན་འཇམ་དཔལ་ལས་ཆས་དངས་ས་

གསན། མད་ས་ད་མ་རམ་པར་བཤད་ཅང་ཆས་མངན་པའང་རས་པར་མཛད། ཐན་

མང་མན་པའ་རང་སབས་ཁ་ནས་རག་གའ་བསན་བཅས་ཐར་བ་མང་ད་བརམས་པ་

ཕས་ཕགས་གཅག་ཏ་བས་བར་བཞད་ནས་མཆད་བརད་བས་པའ་ལས་ཀས་བམ་ཟ་

ནག་པ་ཞས་བ་བ་བསལ་བ་དང་རད་པས་ཕམ་པར་བས། སར་ཚང་བར་བརམས་པ་

ཚད་མ་མད་སགས་ས་ཕར་བསན་བཅས་ཀང་བརར་ལངས་པར་མཛད། ཚད་མའ་

ལམ་སལ་ཐག་མར་གསལ། ཆས་གཞ་ཉམས་པ་མང་པ་གསས་ཤང་གསར་པ་ད་མ་

བསན། རད་པའ་ཁ་མཆག་ཆན་པར་གགས་ཤང་ལག་པར་ས་བའ་རལ་ངན་ཕལ་

མ་ཆ་རད་པས་ཚར་བཅད། སབ་མའ་ཚགས་ཀས་ཕགས་ཀ་ཐ་ག་བཀང་ས་བསན་

414

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པ་གསལ་བར་མཛད། ཆས་ཀ་གགས་པ་ན་ཐག་མར་ཕགས་གང་ག་སབ་མ་དབང་

ཕག་ས་ལས་ཚད་མ་གསན། དཔལ་ཧ་ར་ཀས་ཕགས་ལས་རམ་རལ་ག་དངས་གབ་

བསལ། མ་སགས་བད་རད་པའ་ཁ་མཆག་ཏ་གགས་པ་རམས་དང་བམ་ཟ་བསམ་

གས་མ་ཁབ་པ་རམས་རད་པས་ཕམ་པར་བས་ཏ་ཐམས་ཅད་བསན་པ་འད་ལ་བཅག །

ཡལ་ཐམས་ཅད་ད་ཆས་གཞ་དང་དག་འདན་ག་སས་ཁབ་པར་མཛད། ཚད་མ་ས་

བདན་སགས་བསན་བཅས་ཀང་མང་ད་བརམས་ཏ། མདར་ན་ཆས་ཀ་གགས་པ་

ཉད་ཀས། གལ་ཏ་ཆས་ཀ་གགས་པ་ཡ། །ས་བའ་ཉ་མ་ནབ་པ་ན། །ཆས་རམས་

གཉད་ལག་ཡང་ན་ཤ །ཆས་མ་ཡན་རམས་ད་གདད་ལང་། །ཞས་གསངས་པ་ལར་

འགན་ཟ་དང་བལ་བའ་བསན་པའ་ཉ་མ་གཅག་པ་པའ། །

མདར་ན་ཛམ་གང་རན་དག་ཆན་པ་བཞ། །རད་བང་གཉས་སགས་རལ་བས་

ལང་བསན་བཞན། །བསན་པ་བསངས་པའ་རམ་ཐར་དཔག་པར་དཀའ། །མདར་

ན་འཕགས་པའ་ཡལ་ད་རགས་པའ་སངས་རས་འཇག་རན་ད་བན་པ་ནས་བཟང།

ཕས་བ་ཀ་མ་ཤ་ལའ་གཙག་ལག་ཁང་ཀ་ཀས་བཅམ་ག་བར་ད་མཁས་པ་དང་གབ་

པའ་ས་བ་ཁད་པར་འཕགས་པ་བར་མ་ཆད་ད་བན་པ་ལས་ཉ་ཟ་ལར་ཡངས་ས་གགས་

ཤང་གཙ་བར་གར་པ་སབ་དཔན་ཀ་སབ། ཐགས་མད། ཕགས་གང་གསམ་ན་

གཞང་བད་པ་པ་དང་། ཨཪ་ད་བ། དབག་གཉན། ཆས་ཀ་གགས་པ་གསམ་ན་

འགལ་པ་བད་པ་པ་ས། འཛམ་གང་མཛས་པར་བད་པའ་རན་དག་ཏ་གགས་པ་དང་།

དཔའ་བ། ས་གཅན་འཛན་བཟང་པ། ཡན་ཏན་འད། ཆས་སང་ས་སབ་དཔན་ཆན་

པ་བཞ། ཞ་བ་ལ་དང་། ཙན་ག་མ་ས་རད་ད་བང་བའ་སབ་དཔན་གཉས། གཞན་

ཡང་ཤཀ་འད་དང་། སང་ག་བཟང་པ་སགས་ད་མ་བན་པ་ད་དག་ཕལ་ཆར་རལ་

བས་མད་རད་རམས་ས་བསན་པ་སལ་ཞང་མཐར་བང་ཆབ་བརས་པར་ལང་བསན་པ་

415

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བཞན་ད། ང་མཚར་བའ་ཕན་ལས་ཀས་བསན་པ་བསངས་པའ་རམ་པར་ཐར་བ་ར་རའ་

ཚལ་ཡང་དཔག་པར་དཀའ་ཞང་བསམ་གས་མ་ཁབ་བ། ། གཉས་པ་ཐན་མན་སགས་

ཀ་ས་སད་དར་བའ་ཚལ་ལ་གཉས། རད་ས་སའ་བང་ཚལ། སགས་ག་དར་ཚལ་ལ། །

དང་པ་ན། བ་སད་རད་རམས་ཐག་ཆན་དར་ནས་སད། །སགས་གབ་རག་

འཛན་སང་ཕག་བར་ར་བན། །རད་ས་ཆན་པ་བཞ་ལས་བ་བ་དང་སད་པའ་རད་ན་

སར་བཅམ་ལན་འདས་ཀས་ཛམ་བའ་གང་འད་ཉད་ད་མ་རམས་ལ་བསན་པ་དང་།

གཞན་ད་ལ་གནད་སན་སགས་ལ་བསན་པ་དག་ལས་ཅ་རགས་པར་དས་ད་ཉད་ནས་

བཟང་ས་འཕགས་པའ་ཡལ་ལ་སགས་པར་སལ་ཅན་རམས་ཀས་གསང་ཞང་སད་

པས་སགས་ཀ་དངས་གབ་ཆན་པ་འགབ་པར་གར་པ་མང་ད་བང་ཞང་ཁད་པར་བཀའ་

བས་གསམ་པ་དང་མ་རང་བར་ཐག་ཆན་ག་མད་ས་རམས་ཅག་ཅར་ཕབས་ཏ་དར་བ་

ནས་བརམས་མངན་ད་སད་ཅང་རས་པར་གར་ལ། ད་དག་ག་རག་སགས་གབ་པའ་

རག་འཛན་སང་ཕག་བར་ར་སགས་བན་པར་གསངས་ས། །

ས་ར་ཧ་ཡས་སངས་རས་ཐད་པ་སགས། །རད་ས་ར་མཚ་ཨ་རན་ཡལ་ནས་

དངས། །སན་པ་མ་ངན་ལས་འདས་ནས་ལ་སམ་བར་ཙམ་འདས་པ་ན། ཤམ་ལར་

ཆས་རལ་ཟ་བས་བན་ལངས་སར་གཤགས། ད་ཙམ་ག་དས་ས་ལ་ཌའ་ཡལ་ད་བམ་

ཟ་ཆན་པ་ས་གཅན་འཛན་བང་། སབ་དཔན་རམ་པར་མ་རག་པ་དང་། ཨ་ཌ་བ་

ཤའ་རལ་པ་བ་ས་ཀཝ་ཞས་བ་བ་ཨ་ཊན་ད་བན་ནས་ཀ་ལས་གར་པའ་རལ་འབར་

མས་གསང་བ་འདས་པའ་དབང་བསར་ཏ་གབ་པ་ཐབ་པ་ད་སགས་བ་མ་མང་པ་དང།

ཁད་པར་གསང་བའ་བདག་པ་སགས་ལག་པའ་ལ་རམས་ལས་དངས་ས་རད་མང་

པ་གསན་ནས་མཆག་ག་དངས་གབ་བརས་ཏ་སད་པ་སང་བའ་ཚ་ས་ར་ཧར་གགས།

སངས་རས་ཐད་པ་སགས་རད་ས་ར་མཚ་གགས་བམ་མང་པའང་ཨ་རན་ག་ཡལ་ནས་

416

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སན་དངས་ཏ་སངས་རས་ཐད་པའ་བཀའ་འགལ་སགས་མཛད་ད། །དའང་སབ་

དཔན་འད་ཡན་ཆད་ལ་རལ་འབར་དང་རལ་འབར་བ་མད་གཉས་ན་གདལ་བ་མཆག་

ག་སལ་པ་ཅན་ལ་ཐད་རལ་ད་སང་བ་ཙམ་ལས་རན་ཆགས་པར་གནས་པ་ཞག་ན་

མད་པར་མངན་པས། ཕས་སབ་དཔན་ཆན་པ་འདའ་དས་ནས་རས་ཤང་རན་ཆགས་

ས་གནས་པས་རད་དང་གབ་པ་ཡངས་ཀ་འབང་ཁངས་ཆན་པའ། །

ད་ཡང་ཨན་འཁར་བཅས་གབ་པའ་རས། །ཡལ་ད་ར་ར་ཐག་པའ་འབང་

ཁངས་ས། །ཨ་རན་ག་ཡལ་ནས་སགས་རད་སན་དངས་པར་བཤད་པས་ཡལ་དར་

སགས་རད་ཐམས་ཅད་བཞགས་པའ་དན་དའང་ཇ་ལ་བ་ཞ་ན། གང་ད་སས་པ་ལར་

བཅམ་ལན་འདས་ཉད་བཞགས་པའ་དས་མཉན་ཡད་ནས་ནབ་ཏ་དཔག་ཚད་ལ་བར་

བརལ་བ་ན། ནབ་ཕགས་ཨ་རན་ག་ཡལ་ད་རལ་པ་ཨན་བ་ཏ་ཞས་བ་བ་ཡད་པ་

དས་བཅམ་ལ་འདས་ཀ་མཚན་ཐས་པས་དད་ད་ཕག་འཚལ་ཞང་ཡད་ཀས་གསལ་

བ་བཏབ་པས་བཅམ་ལན་འདས་བན་ཏ། གསང་བ་འདས་པ་མ་བསད་པའ་དཀལ་

འཁར་སལ་པའ་རལ་པ་འཁར་བཅས་དབང་བསར་ཞང་། འདད་ཡན་མ་སང་བར་

ལམ་ད་བད་པའ་ཐབས་ཁད་པར་ཅན་སན་པའ་རད་བསན་ནས་རས་ས་གདམས་པར་

མཛད་ད། །རལ་པས་ཀང་དན་ད་ཐམས་ཅད་ཁང་ད་ཆད་ནས་སས་བཅས་ཀ་སད་

པ་ར་ཆན་པ་བརམས་པས་འཁར་བཅས་ཀས་རག་པ་འཛན་པའ་ས་བརས་ཏ་ཡལ་ད་

ལན་གཅག་སངས་ས་ཞས་གགས་ཤང་། ད་མ་ཐག་ལ་ཕགས་ཀ་མཚ་ཞག་ཡད་པ་

འཕལ་ཏ་ཀ་མང་པ་དང་བཅས་པས་ཡལ་ད་གང་བར་གར་ཏ། །ཀ་ད་རམས་ལ་ལག་

ན་ར་རས་རད་ཀ་གགས་བམ་གཏད་ཅང་ཀ་རམས་ཀས་ཀང་མར་བསར་ནས་མཚ་

དའ་འགམ་ད་གང་ཁར་བས་ཏ་འཁད་ཅང་། ལམ་ཉམས་ས་བངས་པས་ཕལ་ཆར་

གས་གབ་པ་ཐབ་པར་གར་ཏ། །གབ་པ་མ་ཐབ་པ་རམས་ཀང་མར་གར་ནས་ད་སང་

417

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བའ་རལ་པ་རམས་ཀང་ཆས་དང་ལན་པ་ཤ་སག་ཏ་གར་པ་དང་། ཕས་མཚ་བསམས་

པའ་ཤལ་ད་དར་གཉ་ས་ཆས་ཀ་མཛད་ཅས་སགས་རད་ཐམས་ཅད་བཞགས་པའ་ཕ་

བང་ལ་རག་པ་འཛན་པའ་དཔའ་བ་དང་རལ་འབར་མ་ད་མ་གནས་པའ་གང་ཁར་

གས་བསར་བ་རམ་གས་ཚགས་པའ་ར་ལས། ཡལ་ད་ལ་ཨ་རན་མཁའ་འགའ་གང་

ཞས་གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པའ་འབང་ཁངས་ཆན་པར་འགར་བའ་རན་འབལ་ག་ས་

མཆག་ཏ་འགག་པར་གར་ཏ། །

འཕགས་པ་ཡབ་སས་འདས་པ་ཆས་གསལ་མཛད། །སབ་དཔན་འཕགས་པ་

ཡབ་སས་རམས་ཀས་དཔལ་ལན་གསང་བ་འདས་པའ་ལམ་སལ་ཆས་གསལ་བར་

མཛད་ད། དའང་བམ་ཟ་ཆན་པས་སབ་དཔན་འཕགས་པ་ལ་དབང་བསར་རད་

བཤད་མན་ངག་བསལ་ཏ་གསང་སགས་ཀ་བསན་པ་གཏད། སབ་དཔན་ཉད་ཀས་

ཀང་ལག་པའ་ལ་སགས་ལས་གསན་ཏ་སགས་ས་དང་ཁད་པར་འདས་པ་ལ་བསད་

རམ་ག་ཕགས་ས་སབ་ཐབས་མདར་བས་དང་མད་བས། རགས་རམ་ལ་རམ་པ་ལ་

པའ་གཞང་ཆན་པ་མཛད། ཐགས་སས་ཨཪ་ད་བས་འཕགས་གཞང་ད་དག་ག་དན་

གསལ་ཞང་རས་ལ་མ་འཛངས་པ། ཁ་སང་གཞན་ལ་རགས་མ་ལས་པའ་མཚན་ཉད་

ཅན་སད་བསས་སན་མ། ས་ལས་བདག་བན་རབས་པའ་སས་ཀ་གཞང་ཆང་སགས་

དང་འཕགས་པའ་དངས་སབ་ཀའ་བང་ཆབ་ཀས་དཀལ་ཆག་ཉ་ཤ་པ། བསད་རམ་

རམ་གཞག་རམ་པ། རགས་རམ་ལས་མཐའ་རམ་འབད། ཟ་བ་གགས་པས་རད་

ཀ་འགལ་པ་སན་མ་གསལ་བ་མཛད། ཕས་ན་ར་ཏ་པས་རམ་ལ་བསས་པ་གསལ་

བ་མཛད་པ་སགས་སར་འདས་པའ་ཕགས་ལ་ར་གཞང་ད་གགས་པ་ལ་བཅ་ར་

གངས་ཡད་ཀང་། འཕགས་སར་ར་བའ་གཞང་འགལ་གང་ད་སས་པ་ད་དག་རད་

པ་དང་བལ་བའ་ཆས་ཀ་ཕ་མ་ཡན་ལ། དའང་ཚགས་གསམ་ལ་སགས་པ་བཞན་ད་

418

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འཕགས་པ་ཡབ་སས་ས་དངས་བཞགས་པའ་དས་ན་ཐན་མང་ད་དར་བ་ན་མ་ཡན་ག།

འཕགས་པའ་དངས་སབ་ཀའ་བང་ཆབ་འཇའ་ལས་ར་རའ་ས་བརས་ཏ་དཔལ་ག་ར་

བར་བཞགས་པ་ལས་ཀ་སབ་ས་འདས་ནས་ལ་བདན་བར་ཙམ་འདས་པ་ན་གདལ་

བའ་བ་མ་ཏང་པ་དང་རལ་སས་ས་འདས་པ་གཉས་རས་ས་བཟང་ནས་འཕགས་སར་

རམས་གནང་། ཀང་ནའ་སབ་དཔན་སང་བའ་ཞབས་ཀས་ཟ་གགས་མཇལ་ནས་

སན་གསལ་ག་གགས་བམ་རད་ད་སགས་ཀ་ཐག་པ་མངན་ཚན་ད་སད་པའ་སབས་ས་

དར་ཞང་རས་ས། །

ལ་དལ་ནག་གསམ་བད་མཆག་སལ་འབད་ད། །སབ་དཔན་ལ་དལ་ནག་

གསམ་གས་དཔལ་འཁར་ལ་བད་མཆག་ག་ཤང་རའ་སལ་ཐག་མར་འབད་པ་ས།

དའང་སབ་དཔན་ཐགས་མད་ཞབས་དང་བད་ཀ་རལ་པ་ཐ་ར་གཉན་བཙན་དང་

རགས་པར་དས་མཚངས་པར་ཙམ་ལ་སབ་དཔན་ལ་ཡ་པ་བན། འད་ཨ་རན་ག་རལ་

པའ་ཡག་མཁན་ཡན་ཅང་མཚན་ཀན་ཏ་དག་བར་གགས། དང་པའ་བ་མ་གབ་ཐབ་

ཤ་བ་ར་པ་ཡན་ཅང་། ར་གར་ཤར་ཕགས་བ་ག་ལར་ཉའ་ར་ལ་གསལ་ཞང་སབ་པ་

མཛད་པས་ར་སད་ད་ལ་ཡ་པ། བད་སད་ད་ཉ་ལ་པར་གགས། གབ་པ་བརས་ནས་

ཡལ་ཨ་ཌའ་བ་ཤའ་རལ་པ་དང་བན་པ་ར་འཕལ་གས་བཏལ། ཕས་རལ་པས་གབ་

པ་ཐབ་པ་ད་ར་ཀ་པ་ས་འཁར་ཁ་དག་སང་དང་བཅས་པ་འཇའ་ལས་ཐབ། བན་པ་

གབ་པ་ཐབ་པ་ན་ཌང་པ་ས་འཁར་ལ་བར་དང་བཅས་པ་འཇའ་ལས་བརས་ས། །

སབ་དཔན་འདས་རལ་འབར་མ་ཀན་སད་ཀ་རད་སགས་སན་དངས་ཤང་འཁར་ལ་

སམ་པའ་མངན་རགས་ཀ་གཞང་མཛད། ད་ལ་ལ་བ་པས་འགལ་པ་མཛད། ར་བད་

ཐམས་ཅད་ད་ཤན་ཏ་དར་ཞང་འཁར་ལ་སམ་པའ་ཆས་ཚལ་ག་ཆ་འག་ལ་བར་གགས་

ས། །གབ་ཐབ་ད་ར་ཀ་པའ་སབ་མ་ར་ར་དལ་བ་པ་ན། མཚན་དངས་བ་གས་སང་

419

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པའ་དཔལ་ཞས་བ། མ་སགས་པའ་རལ་བ་འཇམས་ནས་པའ་མཁས་པ་ཡན་པ་ལ་

ར་ར་ཕག་མས་དངས་ས་ལང་བསན། ཨ་ཌ་བ་ཤའ་ཡལ་ད་སབ་པ་མཛད་ཚ། དང་

པ་རལ་པས་སན་དངས་པ་ལ་མ་བན། ཕས་རག་མ་དང་བཅས་པར་གར་པ་ལ་ས་བ་

རམས་མ་དད་པས་ད་རམས་འདལ་བའ་དན་ད་ཁའ་གཅག་དང་། བ་མ་གཅག་སལ་

ཞང་ལན་ཅག་གང་ཁར་ད་ད་དག་དང་བཅས་ཏ་བན་པས་ས་བ་རམས་ཀས་སད་པ་ན།

རའ་གཤར་ཞལ་ས་ལ་བརབས་པས་ས་འག་ནས་ཆ་བང་། ཁའ་ར་རར་བས། བ་མ་

དལ་བར་སང་བ་ད་གཉས་ཕག་ཏ་བསམས། སབ་དཔན་ཡབ་ཡམ་བད་མཆག་ལན་

སས་ཀ་རམ་པར་གར་ནས་ནམ་མཁའ་ལ་གཤགས་པའ་ར་འཕལ་བསན་པས་མཚན་

ཡང་ར་ར་དལ་བ་པར་གགས། ད་ནས་བརམས་ཏ་སགས་ཀ་ཐག་པའ་འག་དན་མཛད།

སབ་དཔན་འདས་བད་མཆག་ལས་དཀལ་སབ་ཐབས། དབང་ཆག །རགས་རམ་

རམ་ལ་ས་དལ་བ་སར་གསམ་ད་གགས་པ་མཛད། སབ་མ་གབ་ཐབ་ད་མ་བན་ཀང་

གཙ་བར་ར་སལ་ཞབས། དས་ཛ་ལན་ར་པ། དས་ནག་པ་པ་སགས་རམ་བཞན་

གབ་པའ་གནས་ས་བཀད། ད་ལ་སབ་དཔན་ནག་པ་སད་པ་ན། དས་ཀ་འཁར་

ལའ་རད་ཕ་མ་ལས། ཁ་ཊ་ཅང་ཏའ་ཆང་སད་ཐགས་པ་ནག་པའ་མང་ཅན་རལ་

འབར་འབང་བར་འགར། ཞས་དང་། ནག་པ་ཆན་པ་མགན་པ་མངན་འབང་ག་རད་

ལས། ཡལ་ཨ་ར་བ་ཤ་དར་སས་བ་བརན་འགས་དང་ལན་ཞང་སར་བ་ལ་བརན་

པ། ར་མ་ཎའ་བཀའ་འཇག་པ་དང་མཐན་པ་ས་ཚན་དང་པའ་དང་པ་བདན་པའ་བཞ་

པ་ཅང་ཟད་ནལ་ཞན་པ་སས་བའ་མཆག་འདས་རལ་ག་ལ་སགས་པའ་དངས་གབ་

བརད་ཐབ་པར་འགར་ར། །འཛམ་བ་གང་ད་མ་བང་ཞང་འབང་བར་མ་འགར་ར། །

དའ་སབ་མ་དག་གས་ལས་ཀ་དངས་པ་སངས་པའ་ཕག་ར་ཆན་པའ་དངས་གབ་ཐབ་

པར་འགར་ར། །ཞས་ལང་གས་བསན་ཅང་། གབ་ཐབ་སང་དང་བཞ་བརའ་འཁར་

420

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གས་བསར་བ། ཡལ་ག་ཆན་པ་བཅ་གསམ་ག་ས་བ་ཐམས་ཅད་ར་ར་འཛན་པའ་ས་

ལ་བཀད་ཅང་མཁའ་འག་མ་སལ་པ་བཟང་མའ་ཕག་ནས་སམ་ཊའ་རད་སན་དངས་

པ་སགས་གབ་པའ་སབ་དཔན་ཆས་ཆ་བ་ད་ལ་དཔལ་ཧ་ར་ཀའ་བཀས་བསལ་བ་

བཞན་ད་འཁར་ལ་སམ་པའ་གབ་ཐབས་དབང་ཆག་སན་སག་ས་བསད་རམ་གཞང་

གསམ་དང་། དཔད་ཀ་ཐག་ལ་དང་རམ་པ་བཞ་པ་དང་གསང་བའ་ད་ཁ་ན་ཉད་ད་

རགས་རམ་གཞང་གསམ་ས་ནག་པ་གཞང་དག་ཏ་གགས་པ་མཛད་ཅང་བད་མཆག་

ག་ཆས་སར་ཁངས་མ་རམས་ཀ་ནང་ནས་ལགས་འད་རས་ཤས་ཡན། ཕས་ཇ་བ་ན་

ར་པ་ཡང་ལགས་འད་ཁ་ན་གཙ་བར་མཛད་ད། །

བ་ར་པཀ་མཚ་སས་ལ་ལ་ཏས། །གཤད་དམར་དགས་རར་རག་པ་བདན་

སགས་བངས། །སབ་དཔན་ལ་ཡ་པའ་འག་ཙམ་ད་ན་ལནའ་མཁན་པ་རལ་བའ་

ལའ་སབ་མ་བ་ར་པ་བང་ས་སབ་དཔན་ཀའ་བང་ཆབ་ལས་གཤན་ར་གཤད་ཀ་དབང་

དང་གདམས་ངག་ཞས་ཏ་བསམས་པས་གབ། བདག་མད་ལ་མ་བཅ་ལའ་དཀལ་

འཁར་དངས་ས་བན་ནས་དབང་བསར་བས་རམ་གས་ས་དག་པ་བརས། ཝ་ར་ཎ་

སའ་མ་སགས་ཀ་རལ་པ་སགས་མ་སགས་བད་མང་པ་ར་འཕལ་གས་བཏལ། ཨ་

ཊན་ནས་གཤན་ར་གཤད་དམར་པའ་རད་སན་དངས། དའ་སབ་ཐབས་སགས་

བརམས་ཏ་འག་དན་དང་བསན་པ་ལ་བ་བ་བ་ལག་ཏ་མཛད། སབ་དཔན་ས་ར་ར་ཧ་

ས་མཚ་སས་ན་ཀ་ཀ་ར་ཛར་ཡང་གགས་ཤང་ཁའ་རམ་པ་ཅན་ག་དཔའ་བ་རལ་འབར་

མ་མང་པ་དང་ལན་ཅག་ཚགས་ཀ་འཁར་ལ་སགས་དམ་ཚག་ག་སད་པ་མཛད་ཅང་ཟ་

གསང་ཐག་ལའ་རད་ལ་བརན་ནས་གབ་པ་ཐབ་པ་དས་ཨ་ཊན་ནས་དགས་པ་ར་རའ་

རད་སན་དངས། སབ་ཐབས་སགས་བསན་བཅས་ཀང་མཛད། ནང་རད་ས་ལ་དང་

རལ་འབར་རད་ར་ཆར་བཤད། སབ་དཔན་ལ་ལ་ཏ་བཛ་ན་ར་ར་ར་ལངས་མས་ཞལ་

421

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

མངན་སམ་ད་བསན་ནས་གཤན་ར་གཤད་ཀ་དཀལ་འཁར་ད་དབང་བསར། མན་

ངག་བསམ་པས་དད་ཐབ། རག་པ་བརལ་ཞགས་ཀ་སད་པ་མཛད། ཨ་ཊན་ནས་

ས་གསང་ཐགས་གཤན་ར་གཤད་ནག་པའ་རད། སམ་པ་གསམ་པ། རག་བདན་

སགས་མང་པ་ཐགས་ལ་བཟང་ནས་བན། འཕགས་པའ་ཡལ་སགས་ས་ད་དག་

གསལ་བར་མཛད། མངན་སད་ཀ་ཕན་ལས་ཀས་བསན་ལ་སང་བའ་མ་སགས་དང་

ཏ་ཟག་སགས་མང་པ་ཚར་བཅད་ནས་བསན་པ་བསངས་ས། །

མཉམ་སར་ལ་སགས་ཟ་ཧར་ཡལ་ད་བན། །སངས་རས་མཉམ་སར་ལ་

སགས་པའ་རད་ས་བཅ་བརད་ཙམ་ཟ་ཧར་ག་ཡལ་ད་བན་པ་ཡལ་དའ་རལ་པ་ཨན་

བ་ཏ་ལ་སབ་དཔན་ཀ་ཀ་ར་ཛས་བཀལ་ཏ་བཤད་ཅང་རལ་པ་འཁར་བཅས་ཀས་ར་

ར་དབངས་ཀ་དཀལ་འཁར་ལར་བས་ནས་བསམས་པས་ཐམས་ཅད་ཀས་མཆག་

གབ་པ་དང་། དའ་སས་ཤཀ་པ་བ་ད་འཁར་བཅས་ཀས་ཀང་ད་བཞན་ད་བསམས་

པས་གབ། དའ་སས་མ་ག་མ་ད་བ་འཁར་བཅས་ཀང་གབ་པ་ཐབ་པ་སགས་ཤར་

ཕན་ཚལ་བར་ལ་བཅ་པའ་འགལ་པ་ལས་བཤད་ད། ས་འགར་ཏན་ས་བཅ་བརད་

བབས་ལགས་ཀ་བཤད་སལ་དང་དན་མཐན་པར་སང་ང་། །

གཞན་ཡང་ར་མཆག་ཌམ་ལ་བ་པ། །ཀ་ཀ་ར་པ་ཟབ་རར་ཏ་ལ་པ། །ཞ་

སས་ཞབས་སགས་རད་པའ་ཐ་མའ་བར། །གབ་པའ་དབང་ཕག་གངས་མད་བན་

རམས་ཀས། །ར་ར་ཐག་པའ་བསན་པ་ཉ་ལར་གསལ། །འཕགས་ཡལ་ད་ས་ཕར་

གབ་པ་ཐབ་པ་བན་པའ་རམ་གངས་དང་ད་དག་གས་ར་ར་ཐག་པའ་ཆས་ཚལ་སལ་

བའ་རམ་གངས་ན་བསམ་གས་མ་ཁབ་ཀང་། གཙ་བར་གར་པ་བཤད་མ་ཐག་པ་ད་

དག་དང། གཞན་ཡང་ར་ནག་ཏ་འཁངས་ཤང་ར་མགན་དང་གཤན་ར་གཤད་ཀ་

གབ་ཐབ་སབ་དཔན་ར་མཆག་ཞབས་ཀས་ཨ་ཊན་ནས་འཇམ་དཔལ་ར་བའ་རད་

422

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ས་འཕལ་ད་བ་ཁ་དག་སང་པ་སན་དངས། བ་ར་པའ་སབ་མ་ཀ་མཁན་ལས་གབ་

པ་བརས་པ་ཊམ་པས་ཀང་ཤར་ཕགས་ཀ་རལ་པ་ས་ན་ར་བཏལ། ཡལ་ཁམས་དའ་

མ་ཕགས་ཐམས་ཅད་གལ་ནས་མཁའ་སད་གབ། ཨ་ཊན་ནས་ཀ་ར་ཀལའ་རག་པ་

དང་། ཨ་ར་ལའ་རད་གཉས་སན་དངས། མངན་ཤས་ཀས་རད་དན་གཟགས་པའ་

ཕར་ཡ་ཤས་ཀ་མཁའ་འག་མ་རམས་དང་བཀའ་བགས་ནས། དགས་པ་ར་རའ་རད་

ཀ་སང་པ་བངས་ཏ་བདག་མད་མའ་སབ་ཐབས་དང་། ལན་ཅག་སས་གབ་སགས་

བསན་བཅས་ཀང་མང་ད་མཛད། ཌམ་ཧ་ར་ཀས་ཨ་རན་ག་ཡལ་ད་ཆང་འཚང་མ་བ་

ན་ས་བཏལ་ནས། དས་ལ་བ་པ་ལ་དབང་བསར་ཅང་རད་མཐའ་དག་གཏད། ལ་

བཅ་གཉས་མནལ་འད་གསལ་ད་ལག་པས་མཆག་གབ། ཨ་ཊན་ནས་དགས་པ་ར་

རའ་རད་སན་དངས། ས་ས་བ་ད་པ་ཀ་ཏ་ཞས་བ་བ་རགས་རམ་གཙ་བར་སན་པ་

སགས་བསན་བཅས་མང་ད་བརམས། ཨ་ཊན་ག་རལ་པ་ཨན་བ་ཏ་བར་པ་དད་པར་

བས་ཏ་མཆག་ག་གབ་པ་ལ་བཀད། ཤར་ཕགས་བང་ལའ་གབ་ཆན་ཀ་ཀ་ར་པས་

ཨ་ཊན་ནས་མ་ཧ་མ་ཡའ་རད་སན་དངས། སབ་ཐབས་ལ་སགས་པའ་བསན་བཅས་

དག་མཛད། ཁ་ཆའ་པཎ་ཏ་ཟབ་པའ་ར་རས་ར་ར་བདད་རའ་རད་སན་དངས་ཤང།

སབ་དཔན་བདད་ར་གསང་བ་དང་། དས་ཀང་སབ་དཔན་བ་ག་རས་ས་བཟང་ནས་

དར། ཤར་ཕགས་ཛ་གའ་ཡལ་ག་གབ་ཆན་ཏལ་པས་ཙར་པ་སགས་བཀའ་བབ་

བཞའ་བ་མ་བསན། སགས་རད་ས་དང་ཁད་པར་བ་མད་ཀ་སར་ཡད་ད་ཅག་ག་

དབང་རད་མན་ངག་ཐམས་ཅད་ཡངས་ས་རགས་ནས་བང་ལར་ལ་བཅ་གཉས་ས་

ཏལ་བརང་བའ་སད་པ་སད་པས་མཆག་ག་དངས་གབ་མངན་ད་མཛད། གཙ་བར་

ལག་པའ་ལ་ཤ་ཧ་ར་ཀ་ཉད་ལས་དངས་ས་ར་ར་ཐག་པ་མཐའ་དག་གསན་ཅང་གཞན་

ལ་བསན་པས་བང་ལའ་རལ་ཁམས་ཁ་ན་ལན་གསམ་ད་སངས་པར་གགས། མདར་

423

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ན་སང་པའ་ངས་གསང་ག་བསན་པ་ཉན་མ་ལར་གསལ་བར་མཛད། དས་ཕས་རབ་

བང་བཅ་པའ་ནང་འཕགས་ཡལ་ལ་ཕགས་ཁ་གནར་གབ་ཆན་ཞ་བ་སས་པ་བན་ཏ་

གབ་ཐབ་ཆན་པ་ཡ་ཤས་བཤས་གཉན་དཀའ་སད་བསམ་གས་མ་ཁབ་པས་བསན་

པས་མཆག་ག་དངས་གབ་མངན་ད་གར་ཏ་སན་ག་སབ་དཔན་ཆན་པ་ལ་ཡ་པ་སགས་

དང་ག་འཕང་ཡན་ཏན་མཉམ་པར་ངས་པ་སགས་ང་མཚར་ཁད་ད་འཕགས་པ་དས་ལ་

ཕགས་ཀ་རད་དང་། ཀ་ཀའ་ཡལ་སགས་ས་གསང་སགས་ཀ་བསན་པ་ར་ཆར་སལ་

ཞང་། དའ་སབ་མ་ཐབ་ཆན་སངས་རས་སས་པ་སགས་རད་པའ་དས་ཀ་ཐ་མ་ལ་

ཐག་ག་བར་གབ་པའ་དབང་ཕག་གངས་མད་པ་བན་པ་རམས་ཀས་གསང་སགས་ར་

ར་ཐག་པའ་བསན་པ་འཕགས་ཡལ་ད་ཉན་མ་ལར་གསལ་བར་མཛད་ད། །འདར་ཇ་

ནང་ར་བཙན་ཆན་པའ་ཞལ་ནས། སར་ར་གར་ད་གསང་སགས་ལ་རག་པ་འཛན་པ་

འབམ་ཕག་ཐག་མར་བན། ད་ནས་དཔལ་ས་ར་ཧ་བན་ནས་བཟང་རལ་པ་དར་པ་ལ་

འདས་པའ་བར་ད་གབ་ཐབ་རན་མ་ཆད་པར་མ་ཟད་གབ་ཐབ་མང་པ་དས་གཅག་ཏ་

བཞགས་པར་བང་བ་ཡན། ད་ནས་ཨ་བ་ཡ་ཀ་ར་འདས་ཀ་བར་ལའང་གབ་ཐབ་རན་

མ་ཆད་པར་བང་ལ། ད་མན་ཆད་ད་རས་འགའ་ལན་ར་ར་ལས་མ་བང་། ཁད་པར་

དས་ཕས་གབ་ཐབ་གཞན་མད་པར་ཡན་རང་རབ་ཞག་ན་ཡ་ཤས་བཤས་གཉན་དང།

ཨ་ཀ་ར་ན་ཐ་བན་ཀང་སངས་རས་ཀ་བསན་པ་ལ་ཕན་ཆ་བ་ཙམ་མ་བང་། ཨ་ཀ་

ར་ས་འདས་ནས་ལ་བརད་ཅ་ལན་ཙམ་ན་གབ་ཆན་ཞ་བ་སས་པས་གབ་པ་བརས་ཏ།

དས་ཀ་དབང་ལས་སངས་རས་པ་མང་ཉང་གས་གཞན་ཕན་ཆ་ཆང་མ་གཏགས་ཇ་བ་

ན་ར་པ་ཆན་པ་དང་གཞན་ཕན་ཆ་ཆང་འད་བ་ལ། ག་འཕང་སབ་དཔན་འད་མཐ་བ་

ཡན་ན། །ཞས་གསངས་ས། །རལ་རགས་རབ་གསལ་ཟ་བས་རལ་འབར་རད། །

བཤད་ཅང་རས་འབང་མཁས་པ་གསམ་སགས་ཀས། །ཡ་གའ་རད་ཀ་རང་སལ་ར་

424

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཆར་ཕས། །ཡ་གའ་སར་ན་ཐག་མར་ར་གར་ཤར་ཕགས་ཀ་ཡལ་བ་ག་ལར་ཙནའ་

རགས་ཀ་རལ་ཕན་པ་ཀ་ཤ་ཙནར་གགས་པ་ད་ལག་ན་ར་རས་དངས་ས་བན་གས་

བརབས་པའ་གབ་པ་ཐབ་པར་གར་ཏ་རལ་འབར་རད་ར་ཆར་བཤད་ཅང། དའ་

རས་འབང་ཡ་ག་ལ་མཁས་པའ་མ་གསམ་ད་གགས་པ་ལས་སབ་དཔན་ཤཀ་བཤས་

གཉན་གས་ཡ་ག་ད་ཉད་བསས་པའ་འགལ་པ་ཀ་ས་ལའ་རན་སགས་མཛད་པས་རལ་

འབར་རད་ལ་ཕག་རས་ཆ། སབ་དཔན་སངས་རས་གསང་བས་ཀ་ཡག་ས་གསམ་

ག་བསན་པ་རས་པར་མཛད་ཅང་། རམ་སང་མངན་བང་ག་བསས་འགལ། བསམ་

གཏན་ཕ་མའ་རས་འགལ། ར་ར་དབངས་ཀ་སབ་ཐབས་སགས་མཛད། མ་ག་དའ་

སབ་དཔན་ཀན་དགའ་སང་པས་བ་ག་ལ་ན་རབ་གསལ་ཟ་བའ་སབ་མ་རབ་འབར་

སང་སགས་མང་པ་ལ་གཏགས་ནས་རལ་འབར་རད་མཐའ་དག་ལ་མཁས་པར་མཛད།

བསམས་པས་ར་ར་དབངས་ཀ་དཀལ་འཁར་གཟགས་ཤང་བསན་བཅས་བརམས་

པར་ལང་བསན་ཐབ། དཔལ་མཆག་དང་པ་དང་། ད་ཉད་བསས་པ་སགས་ཡ་

གའ་རད་མང་པ་ལ་འགལ་པ་བརམས་ཤང་བཤད། གཞན་ཡང་གསང་བ་འདས་པ་

སགས་རད་མང་པའ་འགལ་པ་མཛད་ད་སགས་ས་དང་ཁད་པར་ཡ་གའ་ཚལ་གསལ་

བར་མཛད། གཞན་ཡང་སངས་རས་ཞ་བ་དང་། པཛ་པ་ལ་ཏ་སགས་ཀས་ཀང་

བཤད་སབ་རལ་ད་བཏན་ཏ་ཡ་གའ་རད་ཀ་རང་སལ་ར་ཆར་ཕས་ས། །

ཙ་ལ་པ་དང་དས་ཞབས་ཆ་ཆང་གས། །དས་འཁར་རད་བངས་སམས་འགལ་

དར་བར་མཛད། །ཤར་ཕགས་ཨར་པ་ར་ཙ་ལ་པའམ་བ་ཊ་ཨ་ཙར་ཆ་བ་བན་

ཏ། མཁས་པ་ཆན་པར་གར་པ་དས་ན་ལན་དང་བ་ཀ་མ་ཤ་ལ་དང་། རན་ཆན་ར་

བའ་གཙག་ལག་ཁང་ད་ས་སད་དང་རད་ཀ་གགས་བམ་མཐའ་དག་གཟགས་པའ་

ཚ། སགས་ཀ་སས་དན་མཐར་ཐག་འབད་པ་ལ་བང་ཆབ་སམས་འགལ་དགས་པས་

425

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ད་ཤམ་ལ་ན་སལ་པའ་རལ་པས་སན་པ་ཡད་ཅས་འདག་པ་གཟགས་པ་དང་། ལག་

པའ་ལས་ཀང་སལ་ནས་ཤམ་ལར་འབན་པར་དགངས་ཏ་བན་པའ་ལམ་ཁར་རགས་

ལན་གས་སལ་པའ་དག་སང་ག་ཚལ་ད་བན་ནས་བན་གས་བརབས་ཤང་། དས་

ཀ་འཁར་ལའ་དབང་རད་མན་ངག་དང་བཅས་གནང་བ་མཐའ་དག་ཐགས་ལའང་

ཟན་ནས་ཐགས་ཚམས་ཏ་སར་ལག །ཝ་རནར་པཎ་པ་ཆང་བ་རས་ས་བཟང་ནས་

དབང་རད་སགས་མཐའ་དག་གནང་། འདས་དམག་ག་གནད་པ་བང་བའ་ཚ་རད་

འགལ་རམས་སས་པ་ལས་ཕས་ར་རད་ར་འགལ་མ་ཚང་བ་ཡན་ན། །ཁད་པར་ཝ་

རནར་དས་ཞབས་པ་ཆན་པར་གགས་པ་བན་ཏ་དས་ཙ་ལ་པ་ཆང་བ་ལ་ཐག །དས་

ཀང་ཐགས་མ་ཚམས་པར་ཤམ་ལར་བན་པའ་ལམ་ཁར་རགས་ལན་ག་རམ་འཕལ་

ཞག་དང་མཇལ་ཏ་དས་དབང་བསར། མན་ངག་བསན། བསམས་པས་གབ་ས་

ཤམ་ལ་ཉད་ད་བརལ། རགས་ལན་ཉད་ལས་དབང་རད་འགལ་མན་ངག་དང་

བཅས་པ་དངས་ས་ཐབ། ཚར་བན་ནས་འཕགས་ཡལ་ད་སམས་འགལ་སར་ཆས་

དར་བར་མཛད། དའ་སབ་མ་རམས་ལས་དས་ཞབས་པ་ཆང་བ་ཤ་བ་དས་དཔལ་

ན་ལནར་པཎ་ཏ་ལ་བར་དང་འབལ་གཏམ་བས་པས་ད་ཐམས་ཅད་ས་བས་ཟལ་གས་

མནན། ངག་དབང་གགས་པ་དང་། ཤས་རབ་འབང་གནས་མ་གཏགས་ཐམས་ཅད་

ཀས་ཞབས་ལ་གཏགས། ཆས་འདས་ས་སང་ཐམས་ཅད་ཁབ་པར་མཛད་ད། རལ་

པ་དང་། བན་པ་དང་། ཚང་དཔན་ཆན་པ་རམས་ཀས་ཀང་། གགས་བམ་བཞངས་

པ་དང་། བག་ཆགས་འཇག་པ་བང་། ར་གར་ད་དས་འཁར་མ་ཕབས་གང་ཕར་

བཞག །ད་ཕན་དས་འཁར་ག་གབ་ཐག་ཕགས་གཅག་ཏ་བཞག །ཆས་གཞན་ག་གབ་

ཐབ་ཐམས་ཅད་ཕགས་གཅག་ཏ་བཞག་ཀང་དས་འཁར་ག་གབ་ཐག་མང་ང་། །དས་

ཞབས་པ་ཆང་བ་ད་ཉད་ཀ་སས་ན་ལན་པའམ་བ་ད་བ་དས་ཁ་ཆའ་པཎ་ཏ་ཟ་བ་

426

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མགན་པ་ལ་གདམས་པ་སགས་ལས་ཕན་ལས་ར་ཆར་འཕལ་ཞང་། དཔལ་ན་ར་

པས་ཀང་དས་ཀ་འཁར་ལའ་ཆས་ཚལ་རལ་ད་བཏན་ནས་སལ་བར་གགས་ས། །

གཉས་པ་ན། ཕས་ས་དར་པ་ལས་བཞངས་པ་ཡ། །རམ་གནན་ཚལ་གས་

བསགས་པའ་གཙག་ལག་ཏ། །ཡ་ཤས་ཞབས་སགས་སགས་ཀ་སབ་དཔན་དང་། །

མཁས་པ་ས་དག་ཇ་བ་འཇགས་མད་འབང་། །ཤཀ་ཤ་སགས་ཀས་བསན་པ་བསངས།།

འཕགས་པའ་ཡལ་ད་ཐག་པ་ཆ་ཆང་ག་ཆས་ག་དཔག་ཏ་མད་པ་བང་ཡང་སགས་ཀ་

ཆས་ག་ཡངས་ས་གགས་པ་ན་ཙནའ་རགས་ཀ་རལ་པ་རམས་རགས་པའ་ཕས་ས་པ་

ལའ་རགས་ཅན་བཅ་བཞ་བང་བའ་བཞ་པ་རལ་པ་དར་པ་ལ་ཞས་མངའ་ཐང་ཤན་ཏ་

ཆ་བ་དས་མ་ག་དའ་བང་ངས་གངའ་འགམ་ད་ར་དའ་ཞག་ག་རར་བཞངས་པ་བ་ཀ་མ་

ཤ་ལ་ས་རམ་གནན་ངང་ཚལ་ཞས་པའ་མཚན་གས་བསགས་པའ་གཙག་ལག་ཁང་ཆན་

པར་བསན་པ་གསལ་བད་ཀ་པཎ་ཏ་དང་། ཡ་ཤས་ཞབས་སགས་སགས་ཀ་སབ་དཔན་

ཆས་ཆ་བ་མང་པ། མཁས་པ་ས་དག་ཏ་གགས་པ་རམས་དང་། ཇ་བ་ར་དཔལ་ལན་ཨ་

ཏ་ཤ །རད་དས་ཀ་སངས་རས་གཉས་པ་ཨ་བ་ཡ་ཀ་ར་གཔ། མ་བན་སངས་རས་

བདན་པ་པཎ་ཆན་ཤཀ་ཤ་ལ་སགས་པ་རམ་པར་བན་པ་རམས་ཀས་མད་སགས་ཀ་

བསན་པ་ཟང་ འབལ་ད་བསངས་ས། །ད་ལས་སབ་དཔན་སང་ག་བཟང་པའ་སབ་

མ་སངས་རས་ཡ་ཤས་ཞབས་ཀས་ཨ་ཊན་ཏ་བན་ནས། ལཀ་ཆན་མ་མཉས་པར་

བས། གཞན་ཡང་སང་བའ་ཞབས་དང་འཇམ་དཔལ་བཤས་གཉན་སགས་ལས་

གསང་བ་འདས་པའ་དབང་རད་མན་ངག་བཅས་པ་ནས་ནས་བསམས་པས་ཀང་གབ་

ས། བ་ཀ་མ་ཤ་ལར་སགས་ཀ་ར་ར་སབ་དཔན་ཆན་པ་མཛད་ད་ཀ་ཡག་ས་གསམ་

དང་། ནང་རད་ས་ལ་ས། འདས་པ། ས་འཕལ་ད་བ། སངས་རས་མཉམ་སར།

ཟ་གསང་ཐག་ལ། འཇམ་དཔལ་ཁས་པ་རམས་དང་། ཁད་པར་གསང་བ་འདས་

427

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པའ་རད་གཙ་བར་བཤད་པས་ར་ར་ཐག་པའ་བསན་པ་ར་ཆར་རས་པར་མཛད།

སབ་ཐབས་ཀན་བཟང་། རགས་རམ་གལ་བའ་ཐག་ལ་སགས་མཛད་ཅང་འདས་པ་

ཡ་ཤས་ཞབས་ལགས་ཞས་སལ་ཆན་གཅག་ཏ་གགས། འཇམ་དཔལ་ག་གསང་ལ་

ཟན་བས་ས་མཛད་པ་འཇམ་དཔལ་ཞལ་ལང་སགས་གཞང་བཅ་བཞ་དང་གཞན་ཡང་

གཞང་མང་པ་མཛད། སབ་མ་ཤན་ཏ་མང་ཡང་གཙ་བར་རལ་ཚབ་ཀ་ས་ལ་གནས་པ་

བཅ་བརད་དང་། མཐང་བའ་ཆས་ལ་མ་ངན་ལས་འདས་པ་མར་མ་མཛད་བཟང་པ།

རབ་ཞ་བཤས་གཉན། ས་གཅན་འཛན་བཟང་པ། ར་ར་བད་བ་ཆན་པ་ས་མཆག་

བཞ་བན་ན། །དའ་རས་ས་རམ་པར་བན་པའ་སམ་ན། ཡ་ཤས་ཞབས་དང་མར་མ་

མཛད་བཟང་པ། །ལང་ཀ་རལ་བཟང་དཔལ་འཛན་བ་བ་ལ། །སལ་ལན་གགས་པ་

ལ་ལ་བཛ་དང་། །མ་ཐབ་ཟ་བ་དམ་ཚག་ར་ར་དང་། །ད་བཞན་གཤགས་སང་བང་

ཆབ་བཟང་པ་དང་། །པད་སང་བ་ཞས་བ་བཅ་གཉས་པ། །རམ་གནན་ཚལ་གས་

བསགས་པའ་སབ་དཔན་ཡན། །ད་ནས་མཁས་པ་ས་དག་ལ་སགས་དང། །གསང་

སགས་སབ་དཔན་རམ་པ་ས་ཚགས་བན། །ཞས་ར་བཙན་ཆན་པས་གསངས་པ་ལར་

ར། །མཁས་པ་ས་དག་ན་གཙག་ལག་ཁང་ད་ལ་མ་སགས་ལ་སགས་པའ་རལ་བ་

རགས་པ་དང་ནས་པས་སང་བ་པ་ས། དའང་ཤར་ས་སང་བ་རད་དས་ཀ་ཐམས་ཅད་

མཁན་པ་རཏ་ཀ་ར་ཤན་པ། ལ་ས་སང་བ་ཤས་རབ་འབང་གནས། ནབ་ས་སང་བ་

ངག་ག་དབང་ཕག་གགས་པ། བང་ས་སང་བ་ན་ར་པ། དབས་ཀ་ཀ་ཆན་དང་པ་

བམ་ཟ་རན་ཆན་ར་ར་དང་། གཉས་པ་ཛ་ན་ཤ་མ་ཏ་རམས་ས། །ད་དག་པ་ས་སར་

བ་མད་པའ་མཁས་པ་ཆན་པར་གར་ཏ། མ་སགས་ཀ་རལ་བ་མཐའ་དག་ཟག་པ་དང།

མད་སགས་ཀ་བསན་བཅས་མང་པ་རམ་པ་དང་། ཆས་ང་མཚར་བའ་མཛད་པ་མང་པས་

ད་སབས་ཀ་ས་བ་དག་ཆས་ལ་བཙད་ད་བད་བར་གཤགས་པའ་བསན་པ་ས་དང་། ཁད་

428

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པར་ཐག་པ་ཆན་པའ་བསན་པ་ཉ་མ་ལར་གསལ་བར་མཛད་པ་ཡན་ན།། ཇ་བ་ར་ད་པ་ཀ་

ར་ཤ་ཛ་ནས་བ་ཀ་མ་ཤ་ལ་དང་། ཨ་ཏན་པ་རར་གཙ་བར་བསན་པ་བསངས་ཏ་འད་

ན་གཙ་བར་གསར་གང་པ་ལ་བརན་ནས་བང་ཆབ་ཀ་སམས་ལག་པར་བསམས་པ་

ཞག་ཡན་ལ་མཁས་གབ་ཀ་ཡན་ཏན་དང་བསན་པ་སལ་བའ་མཛད་པ་ན་སབ་དཔན་

ས་མ་རམས་ལས་མ་དམན་པར་གགས། གསང་སགས་ཀ་རད་ས་མཐའ་དག་ལ་

མཁས་ཤང་མཐང་ལམ་ག་ཡན་ཏན་བརས། སབ་མའང་པ་ཊ་བ་ཆན་པ་སགས་ར་ར་

འཛན་པ་མང་ད་བན། །ཁད་པར་གངས་ཅན་ག་ལངས་ས་བཀའ་དན་དང་ཕན་ལས་

ལག་པར་ཆའ། །ཨ་བ་ཡས་ར་ར་གདན་བ་ཀ་མ་ན་ལན་གསམ་ག་མཁན་པ་མཛད་

ཅང་དས་ད་ཙམ་ན་འགན་ད་མད་པའ་བསན་པའ་བདག་པ་ཆན་པར་གར་ཏ་ཐག་པ་

ཆ་ཆང་ག་བསན་པ་ཐམས་ཅད་དང་། ཁད་པར་ཤར་ཕན་ག་ཆས་ཚལ་ཤན་ཏ་རས་

པར་མཛད་ད་རན་དག་ག་དས་ཡལ་ནས་མཁས་པ་ས་དག་ག་ཡ་གལ་རན་འབང་ཞ་བ་

དང། སབ་དཔན་འད་གཉས་ལས་བསན་འགའ་དན་ར་ཆ་བར་མ་བང་བར་གགས།

ར་ར་རལ་འབར་མས་བན་གས་བརབས་ཤང་གནང་བ་སལ་ནས། སམ་ཊའ་འགལ་

པ་མན་ས་དང་ཕང་བ་སར་གསམ་སགས་སགས་ཀ་བསན་བཅས་ཟབ་ཅང་ར་ཆ་བ་ད་

མའང་མཛད། འདས་མཛད་པའ་བསན་བཅས་རམས་ན་ཕ་རབས་པ་དག་ལ་སག་

ཆད་ཀ་མའ་བདད་ར་ལ་བར་གར་པ་ཡན་ཏ། འད་ལས་ཕས་འད་དང་མཉམ་པའ་

བསན་པའ་གསལ་བད་མཁས་པ་ཆན་པའང་མ་བང་བར་གགས་པ་དང་། ད་ལར་

མ་འབང་བར་ཡང་མཁན་ནས་མ་གསལ་བ་རམས་གསལ་བར་འགལ་ཞང་། འཐར་

བ་རམས་བས་བ་དང་། འཁགས་པ་ག་རམ་ད་བསབས་པ་སགས་ཀས་ལགས་པར་

བཤད་པའ་བསན་བཅས་རམས་ཕ་རབས་པ་དག་ལ་ངག་ལན་ལ་བར་བཞག་པ་ཡན་

པའ་ཕར་ར། །ཨ་བ་ཡའ་སབ་མ་ཤ་བ་ཀ་ར་གཔ་སགས་ར་ར་འཛན་པ་དང་སམ་

429

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བརན་གསང་རབ་ར་མཚའ་ཕ་རལ་ཏ་སན་པ་ད་མས་བསན་པ་གསལ་བར་མཛད་

པ་ལས། ཁད་པར་གབ་པ་བརས་པ་རཏ་རཀ་ཏས་སམ་འབང་ག་འགལ་པ་སགས་

བརམས། བ་ཀ་མ་ཤ་ལར་སགས་ཀ་སབ་དཔན་མཛད་པའ་ཚ་མ་ཧན་ཉ་ཤ་ར་བཞར་

གགས་པའང་བན་པ་རམས་ཀས་ར་ར་ཐག་པའ་བསན་པ་ཆར་སལ་བར་མཛད་ད། །

གསམ་པ་ད་ལ་དང་འབང་འགར་མད་ཙམ་བརད་པ་ན། ཤར་ཕགས་ཀ་ཀ་

ལ་ཕགས་འབགས་བད་ཁངས། །སགས་དང་ཤར་ལ་ལ་ནབ་ཡལ་ཕན་འགར། །

རལ་བསན་དས་ཕས་བར་ད་གནས་པ་ཡན། །ར་གར་ཤར་ཕགས་པ་དམ་བ་གསམ་

ལས་ཀ་ཀའ་ཡལ་རམས་ས་རལ་པ་མ་ངན་མད་ཀ་དས་ཙམ་ནས་བཟང་ས་དག་

འདན་ག་ས་བང་ལ་ཕས་ཇ་འཕལ་ད་སང་ས་ཤན་ཏ་མང་བ་ཡད་པ་ལས། དབག་

གཉན་མ་བན་གང་ད་ཉན་ཐས་ཁ་ན་ཡན། དབག་གཉན་ག་སབ་མ་འགའ་ཞག་

གས་ཐག་ཆན་དར་བར་བས་ནས་ཅང་ཟད་ཙམ་རན་མ་ཆད་པར་ཡད་པ་ལས།

རལ་པ་དར་པ་ལ་མན་ཆད་ད་ཡལ་དབས་ས་ད་དག་ག་སབ་གཉར་བ་ཤན་ཏ་མང་

ཞང་། ལག་པར་ས་ན་བཞའ་དས་ས། མ་ག་དར་ཚགས་པའ་དག་འདན་ག་ཕད་

ཙམ་ཀ་ཀའ་ཡལ་ནས་བང་བ་ཡན་ཏ། དའ་ཕར་ཐག་ཆན་ཤན་ཏ་དར་བར་གར་

ནས་བད་ཀ་རལ་ཁམས་བཞན་ད་ཐག་པ་ཆ་ཆང་ག་དབ་བ་མད་པར་སང་། ཨ་བ་

ཡ་ཀ་ར་བན་པའ་དས་ཙམ་ནས་སགས་ཀ་ཐག་པ་ཡང་ཇ་དར་ལ་སང་། མ་ག་ད་

ད་རཥས་བཅམ་པའ་ཚ། ཡལ་དབས་ཀ་མཁས་པ་ཕལ་ཆར་ཡལ་དར་བན་པས་

བསན་པ་ལག་པར་དར། ཕས་བད་ད་བན་ཅང་སགས་ཀ་ཚལ་ལ་བཀའ་དན་ཆ་

བ་དཔལ་ཤ་བ་ར་པས་རས་ས་བཟང་བའ་སབ་དཔན་བ་ན་རཏ་ལ་སགས་པའང་

ཡལ་ད་ནས་བན། དས་ཕས་རལ་པ་བསན་ར་ཞས་བ་བ་བང་ས། ཡལ་ད་ཀན་ན་

འདལ་བ་དང་། མངན་པ་དང་། ཐག་ཆན་ག་གཞང་ལགས་རམས་ཤན་ཏ་དར་བར་

430

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཡད་ཀང་། དས་ཀ་འཁར་ལ་དང་ཕང་བ་སར་གསམ་ལ་སགས་པ་འགའ་ཞག་མ་

གཏགས། གསང་སགས་ཀ་ཆས་རམས་ཤན་ཏ་དཀན་པར་སང་བ་ལ། ཡལ་དའ་

པཎ་ཏ་ཉས་བར་ཙམ་འག་ལང་དང་། ལ་ཕགས་ཁ་གནའ་ཡལ་ད་གབ་ཆན་ཞ་བ་

སས་པ་ལ་སགས་པའ་དང་ད་བརངས་ནས་གསང་སགས་ཀ་ཆས་ལ་སང་ད་བཅག་

ས་སར་ཡང་སར་ཆད་པར་བས། འཕགས་ཡལ་ལ་ཕགས་སའང་བསན་པ་ར་ཆ་

ལ་རན་མ་ཆད་པ་བང་ཞང་ཁད་པར་ཕས་ས་གབ་པའ་དབང་ཕག་ཞ་བ་སས་པའ་

བན་རབས་ཀ་སབས་ཀས་ཁ་གན་དང་། འབགས་བད་ཀ་ར་བའ་ཁང་ད་གསང་

སགས་གཙ་བར་གར་པའ་བཤད་སབ་ཀ་བསན་པ་རལ་མ་ལག་པར་དར་ཞང་འཕལ་

ལ། ཤར་ལ་དང་ལ་ནབ་ཀ་ཡལ་ཕན་འགར་ཡང་མད་སགས་ཀ་བསན་པ་ཐར་བ་

དས་ཕས་བར་ད་གནས་པར་གསངས་ས། །འབང་འགར་གནས་བརན་བཅ་དག་

འཕགས་པ་སགས། །བན་ནས་རལ་བསན་ཡན་རང་སལ་བར་བཞད། །མ་འངས་

འབང་འགར་ཡར་འཕལ་ཚ་ལ་དག་བར་པའ་སབས་ས་འཕགས་པའ་གནས་བརན་

ཆན་པ་བཅ་དག་དངས་ས་བན་ནས་སལ་བ་དང་ལན་པ་རམས་རབ་ཏ་དབང་ཞང་

བསན་པ་སལ་བར་གསངས་པ་དང་། སབ་དཔན་འཕགས་པ་ཀ་སབ་ཀང་ད་ལ་ར་

གར་ད་སན་ག་དབ་དང་ས་ལས་ས་ས་ཡད་པ་ལ་ཞགས་ནས་ད་གཉས་འགགས་ཤང་

འབར་ཏ་འག་བའ་དན་མཛད་པར་བཤད་པ་དང་། སགས་ཁངས་ནས་རགས་ལན་

དག་པའ་དཔང་གས་ཀ་ཀ་བཅམ་ས་ལ་གང་དབས་མའ་ཁངས་འདར་རགས་ལན་

གསར་ད་འཇག་ནས་བསན་པ་སལ་ཏ་རལ་བསན་ཡན་རང་ད་གནས་པར་མཁས་པ་

རམས་བཞད་ད། །བསན་པ་འཕགས་པའ་ཡལ་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་སབས་དང་པའ་

འགལ་པའ།། །།

431

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

༢ གངས་ཅན་ག་ལངས་ས་བསན་ར་འདལ་བ་དར་བ་དང་བཤད་རན་

ག་བང་བ་བརད་པའ་སབས།

སབས་གཉས་པ་རལ་བསན་གངས་ཅན་ག་ལངས་ས་ཇ་ལར་བན་པའ་ཚལ་

བཤད་པ་ལ་གསམ། བསན་པའ་གཞ་མ་ཆས་རལ། བསན་པའ་ར་བ་ཆས་འདལ།

ལང་ཆས་འཛན་པའ་བཤད་རན་ཇ་ལར་བང་བ་བརད་པའ། །དང་པ་ལ་གསམ།

བསན་པའ་དབ་བརས་ཚལ། བསན་པའ་སལ་གཏད་ཚལ། བསན་པ་དར་རས་

མཛད་ཚལ་ལ། །

དང་པ་ན། བད་ཡལ་ཆས་རལ་ལ་ཙ་བ་ཡ་རགས། །ཐ་རའ་དས་ས་དམ་

ཆས་དབ་བརས་ཤང་། །འཛམ་གང་ཡལ་ཆན་དག་ག་ནང་ཚན་འཕགས་པ་ཐགས་

ར་ཆན་པས་བདག་གར་བཟང་བའ་གདང་དམར་བད་ཡལ་ཁ་བ་ཅན་ད་སངས་རས་

ཀ་བསན་པ་དས་ནམ་ག་ཚ་བན་ན། འཇམ་དཔལ་ར་རད་ལས། ཁ་བ་ཅན་ད་མཚ་

བ་ནས། །ས་ལའ་ནགས་ན་འབང་བར་འགར། །ཞས་ལང་བསན་པ་ལར་དང་པར་

མཚ་ཡད་པ་རམ་གས་བ་ནས་ནགས་ཚལ་སག་པ་རས་པར་གར་པའ་སབས་ཤག་

ན། ཡལ་ག་འཛན་ནས་ཐགས་ར་ཆན་པས་བན་གས་བརབས་པའ་སའ་ཞག་འངས་

པ་ད་དང་བག་སན་མ་འདས་པ་ལས། བད་རམས་ཉ་བར་མཆད་པ་ཡན་ཞས་བད་

ཀ་ལ་རས་རང་པ་རམས་ས་འཆད་ལ། སབ་དཔན་ཤས་རབ་ག་ཆས་མཛད་པའ་ལ་

ལས་ཕལ་བང་ག་བསད་འགལ་ལས། རད་དས་ཀ་ཐག་མར་བང་བའ་ས་བསང་བ་

ལས་འཐབ་ཀ་དཔང་ཚགས་བཅ་བརད་ཕམ་པར་བས་པའ་དས་ས། ར་པ་ཏ་ཞས་

བ་བའ་རལ་པ་དཔང་ག་ཚགས་གཅག་དང་བཅས་པ་གཡལ་འགད་པའ་ཚ་བད་མད་

432

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཀ་ཆ་ལགས་ས་བས་ཏ་བས་ནས་ར་ཁ་བ་ཅན་ག་ཁད་ད་ཞགས་ཏ་གནས་པའ་རགས་

ལས་བད་ཀ་མ་རམས་མཆད་པ་སགས་བཤད་ཚལ་མང་ད་སང་ཞང་། གང་ལར་ཡལ་

འད་དང་པ་མ་མ་ཡན་གས་བདག་ཏ་བཟང་། རམ་གས་མའ་འག་བ་ཆགས་ཏ་རལ་

ཕན་བཅ་གཉས་དང་སལ་མ་བཅ་བཞས་དབང་བས། ད་ནས་བད་ས་ལ་དབང་སར་

བའ་མའ་རལ་པའ་ཐག་མ་གཉའ་ཁ་བཙན་པ་བང་ས། དའང་ཆས་རལ་རམས་ལ་

ཙ་བའ་རགས་ལས་བན་པར་ལང་གས་གབ་ཅང་ཁ་ཅག་ས་ངན་ག་རགས། ལ་ལས་

ཤཀའ་རལ་བརད་དང་། རལ་པ་དམག་བར་པའ་སས་སའང་འདད་པ་དང་། ཀ་ས་

ལའ་རལ་པ་གསལ་རལ་ག་སས་ལ་ཚགས་ཡན་ཟར་བ་དང་། རལ་པ་གཟགས་ཅན་

སང་པའ་སས་ཆང་བ་སབས་ཆང་ག་སས་ལ་ཚགས་ཡན་ཟར་བ་དང་། བཏའ་རལ་

པ་འཆར་བད་ཀ་སས་མག་སན་མས་འགབས་པ་སར་མ་ད་བས་སལ་བ་ཞག་བང་

བས་ལས་ངན་ད་དགས་ནས་ཟངས་ཁ་སར་ད་བཅག་ས་གང་ལ་བསར་བ་ཞང་པས་

རད་ད་གསས། ཆར་སས་པ་ན་སར་ག་གཏམ་བཤད་པ་ན་ཡད་ས་ས། གངས་རའ་

བག་ཏ་བས་པ་ན་རམ་གས་ལ་ར་ཡལ་བའ་ཁར་བང་ས། བཙན་ཐང་ས་བཞར་ཐན་

པ་ལ་བན་པ་རམས་ཀས་ར་ཐག་ལས་བན་པས་ལ་ཡན་ཟར། ཁད་ས་ཡན་དས་པས་

བཙན་པ་ཟར། གང་ནས་བན་དས་པས་ནམ་མཁའ་ལ་མཛབ་མ་སང་། དར་ཤང་ག་

ཁ་ལ་བཞག་ས་མ་བཞས་གཉའ་བ་ལ་ཁར་བས་གཉའ་ཁ་བཙན་པར་བཏགས་པར་

བཤད། དའ་སས་མ་ཁ་བཙན་པ་སགས་གནམ་ལ་ཁ་བདན། ས་ལ་ལགས་དག །

སལ་མ་བདན། ཚགས་ལ་བཙན་ལ་སགས་རམ་པར་བན་པ་ལས་རལ་རབས་ས་མ་

རམས་ཀ་སབས་ཆབ་སད་སང་དང་ལའ་བན་གས་བསངས། ད་ནས་ལ་མ་ད་མ་མད་

པ་ལང་བསན་པ་ལས། ང་ཡངས་ས་མ་ངན་ལས་འདས་ནས་ལ་ཉས་སང་ལ་བར་ན་

གདང་དམར་ཅན་ག་ཡལ་ད་དམ་པའ་ཆས་དར་བར་འགར་ར། །ཞས་ལང་བསན་པ་

433

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ལར་རལ་རབས་ཉར་བདན་པ་བང་སམས་ཀན་ཏ་བཟང་པའ་སལ་པ་ལ་ཐ་ཐ་ར་སན་

བཙན་ཕ་བང་ཡམ་བ་ག་སང་ན་བཞགས་པའ་ཚ་ཕ་བང་ག་རར་ཟ་མ་ཏག་ཅག་བབ་པ་

ཁ་ཕས་པས་སང་སང་ཕག་བར་པ། ཙན་མ་ཎའ་གཟངས་ཀ་བསས་ཕར། མད་ས་ཟ་

མ་ཏག །ཡ་ག་དག་པ། གསར་ག་མཆད་རན་རམས་བང་། གང་ཡན་མ་ཤས་ཀང་

བཟང་པར་ག་ས་མང་གཉན་པ་གསང་བར་བཏགས་ནས་མཆད་ཅང་བཀར་བའ་བན་

རབས་ཀས་རལ་པ་ལ་ར་གཅག་པ་སར་ཡང་བཅ་དག་པའ་བར་ད་ལག་ནས་གཞན་

ཤ་ཅན་ད་གར་ཏ་ལ་དག་ཅ་འཕར་བས་ལ་བར་དང་ཉ་ཤ་ཐབ། གདང་རབས་ལ་ནས་

འདའ་དན་ཤས་པར་འགར་ཞས་ལང་བསན་ཐབ་ས་དམ་པའ་ཆས་ཀ་དབ་བརས་ས། །

བབ་ཚལ་འད་ལ་བཤད་སས་ས་ཚགས་ཤག་འདག་ཀང་། ནལ་པ་པཎ་ཏས་ནམ་

མཁའ་ལས་བབས་ཟར་བ་བན་ནམ་མཁའ་ལ་དགའ་བས་བན་གཏམ་ཡན་ག། དན་

ལ་པཎ་ཏ་བ་སམས་འཚ་དང་ལ་ཙ་བ་ཐ་ལ་སས་ཆས་ད་གཉས་ཁར་ནས་འངས་པ་ལ་

རལ་པས་ཡ་ག་ཡང་མ་ཤས་དན་ཀང་མ་ག་བས་པཎ་ཏ་དང་ལ་ཙ་བ་ཕར་ལག་ཟར་

བ་འད་དག་པ་འད་ས་དས་ཕས་ས་གསལ་སང་གས་བལ་པར་ཕན། མཁན་པ་ཞ་བ་

འཚ་དང་མཇལ་བའ་ཚ་མཁན་པའ་གསངས་ལས། བད་ཀ་བཙན་པ་དང་ཁད་དང་

ང་དང་གསམ་གས་འད་སང་ག་བསན་པ་ལ་བ་ར་མའ་བ་གསམ་ད་གར་ནས་བད་ད་

བསན་པ་སལ་བའ་སན་ལམ་བཏབ་པ་ཡན་ཏ། བཙན་པ་ཡང་མ་སས་ཁད་ཀང་ནར་

མ་སན་པས་ངས་འད་ན་རལ་རབས་དགའ་བར་བསགས་ཤང་བསད་པ་ཡན་གསང་བ་

ས་བཞད་གཙང་མ་ན་སང་བའ་ཕར་ཞས་བཤད་པ་ལར་དན་ལའང་གནས་པ་མཁས་

པ་ཕལ་ཆར་བཞད་ད། །

གཉས་པ་ན། སན་རས་གཟགས་དབང་སང་བཙན་སམ་པ་ཡས། །གཙག་

ལག་ཁང་བཞངས་དམ་ཆས་སལ་ཆན་བཏད། །དའང་འཇམ་དཔལ་ར་བའ་རད་

434

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལས། ལ་ལན་ཡལ་ཞས་བ་བ་ཡ། །གངས་ཅན་ར་ཡ་ནང་གནས་པའ། །རལ་པ་མ་

ཡ་ལ་ཞས་པ། །ལ་ཙ་བ་རམས་རགས་ས་འབང་། །ཞས་སགས་ཀས་ལང་བསན་

པ་ལར་ཐ་ར་ནས་གདང་རབས་ལ་པ། སན་རས་གཟགས་དབང་མ་རའ་ཚལ་ད་

བསན་པ་ཆས་ཀ་རལ་པ་སང་བཙན་སམ་པས་དགང་ལ་བཅ་གསམ་པ་ལ་རལ་སད་

བཟང་། བཅ་ལ་པ་ལ་སལ་པའ་དག་སང་ཨ་ཀར་མ་ཏ་ཤ་ལས་རང་བན་འཕགས་

པ་སན་དངས། ཕག་རར་སལ་པ་ཆས་བན་མགར་ལ་བཀའ་བསས་ཏ། འ་སལ་

ག་སན་པ་དགང་ལ་བརད་པ་དང་བཅ་གཉས་པའ་ས་ཚད་སངས་རས་དངས་ཀ་ཞལ་

སན་གདན་འདན་པའ་ཆད་འཇག་རན་མཐན་འཇག་ག་ཚལ་ད་ཁ་གཉར་ཅན་ག་སལ་

པ་བལ་མ་བཟའ་ཁ་བཙན་དང་། སལ་མའ་རམ་སལ་ར་མ་བཟའ་འན་ཤང་ཀང་ཇ་

ཞས་མཚ་ནང་ག་པདར་གགས་པ་གཉས་ཁབ་ཏ་བསས། འཕལ་སང་ག་གཙག་ལག་

ཁང་བརགས་པར་མ་མ་ཡན་གས་འཚ་བ་ལ་བརན། སད་ཤད་ཉང་བན་ཕ་བང་ཁ་ཕ་

བང་མ་རར་གགས་པར་རལ་པ་ཡབ་ཡམ་གསམ་ས་མཚམས་མཛད་ནས་ཡ་དམ་ག་

ལ་བསབས་པས་གབ་ས། ལང་བསན་ལར་བད་སན་མ་གན་རལ་ད་བསལ་བའ་ས་

གནད་རམས་ས་མཐའ་འདལ་ར་གནན་ག་གཙག་ལག་ཁང་རམས་བརགས་ཤང་ས་

དག་ངན་པ་རམས་བཅས། འཕལ་སང་ར་མ་ཆའ་རན་བརན་པར་བཅས་པ་རམས་

བཞངས། ར་གར་ནས་སབ་དཔན་ཀ་ས་ར་དང་བམ་ཟ་ཤ་ཀ་ར། བལ་པའ་སབ་

དཔན་ཤ་ལ་མཉ། ར་ནག་ག་སབ་དཔན་ཧ་ཤང་མ་ཧ་ཡ་ན་ལ་སགས་པ་སན་དངས་

ནས་ས་སད་གསམ་དང་། རད་ཀ་ཆ་ལག་མང་རབ་བསར་ཞང་བསན་པའ་སལ་

བཏད། དངས་ས་འཆད་ཉན་མ་བང་ཡང་རལ་པ་རང་གས་སལ་ལན་མང་པ་ལ་ལག་

ཆས་ས་ཐགས་ར་ཆན་པ་ཞ་ཁའ་གདམས་པ་ཕག་ས་ཉམས་ས་བངས་ཤང་། སད་མ་

མ་བདན་རབ་ཏ་མ་བང་ཕན་ཆད་ཉང་བན་ཕ་བང་ཁར་ཐགས་ར་ཆན་པའ་རལ་འབར་

435

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

སད་པའ་རལ་པ་ཅན་བར་ཕག་ཙམ་རན་ད་བང་བར་བཤད། དས་དར་གསངས་པ་

རམས་ཕགས་གཅག་ཏ་བསམས་པའ་རལ་པའ་བཀའ་ཆམས་ཀ་སར་རམས་གཏར་ཁ་

གསམ་ད་སས་པ། གབ་ཐབ་དངས་གབ། མངའ་བདག་ཉང་། སན་པ་ཤཀ་འད་

གསམ་གས་གཏར་ནས་གདན་དངས་པའ་དང་སང་མ་ཎ་བཀའ་འབམ་ཞས་གགས་པ་

འད་ཉད་བད་ཆས་ཀ་ཐག་མ་ཡན་ན། །

ཐན་མས་ཡ་གའ་གཟགས་དང་བར་སད་བརམས། །གངས་ལངས་ས་བའ་

ས་ཆན་ཐག་མར་ཕས། །འཇམ་དབངས་སལ་པ་ཐན་མ་ས་བ་ཊ་ར་གར་ད་མངགས་

ནས་ས་དང་ཡ་ག་བསབ། ར་ཡག་ལ་དཔར་བས་བད་ཀ་ཡ་གའ་གཟགས་དང་བར་

སད་པའ་བསན་བཅས་བརད་བརམས། གངས་ཅན་ག་ལངས་ས་སན་ཆད་བང་དར་

ཆས་བཞན་ད་ས་བ་མད་ལ། ད་ཕན་ཆད་དམ་པའ་ཆས་དང་ཆས་བཞན་ད་ས་བའ་ས་

ཆན་ཐག་མར་ཕས་པ་ཡན་ན། །

གསམ་པ་ན། འཇམ་དབངས་རམ་འཕལ་མངའ་བདག་ཁ་ལ་ཡས། །མཁན་

སབ་སན་དངས་དཔལ་ག་བསམ་ཡས་བཞངས། །དམ་ཆས་ཀན་བསར་བཤད་སབ་

ས་ཆན་བཙགས། །ད་ནས་རལ་རབས་ལ་འདས་པ་ན་འཇམ་དབངས་ཀ་རམ་འཕལ་

མངའ་བདག་ཁ་སང་ལའ་བཙན་བན་ཏ། དའང་མས་སང་བཙན་གས། ད་ས་གདང་

རབས་ལ་ན་ངའ་དབན་སས་རལ་པ་ལ་ཞས་བ་བའ་རང་ལ་དམ་པའ་ཆས་འབང་

ཞས་པའ་ལང་བསན་ཟངས་ཀ་བང་བ་ལ་བས་ནས་རའ་ཕག་སལ་ད་བཅག་པའ་དན་

ཐག་ཏ་བབས་ཏ་དམ་པའ་ཆས་དར་བ་མཛད་པའ་ཐགས་བསམ་བསད་ནས་ཟ་ཧར་

ག་མཁན་པ་ཤན་རཀ་ཏ་སན་དངས། འགའ་ཞག་ལ་ཡན་ལག་བརད་པའ་ཁམས་

ཕབ། དག་བ་བཅ་དང་ཁམས་བཅ་བརད་དང་མཐན་པའ་ཆས་གསངས་པ་ལ་བད་

ཀ་ལ་སན་གདག་པ་ཅན་རམས་ཁས་ཏ་བར་ཆད་ས་ཚགས་ཀས་ཐ་མཚམས་པ་ལ་

436

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བརན་སན་ག་ཐགས་བསད་དང་སན་ལམ་དས་ས་སན་ཅང་མཁན་པས་ལང་བསན་པ་

ལར་ཨ་རན་ག་སབ་དཔན་པད་འབང་གནས་སན་དངས། རལ་པས་དགང་ལ་ཉར་

གཉས་ལན་པ་ན་དཔལ་ག་བསམ་ཡས་ཀ་འགམ་བཏང་ས། ས་ཆག་པད་ས་བ་ཝ་

དང་། ས་དཔད་བ་ད་ས་ཏས་མཛད། ཨ་ཏན་པ་རའ་གཙག་ལག་ཁང་ལ་དཔ་བངས་

ཏ་ར་རབ་གང་བཅ་གཉས། ཉ་ཟ་ཟང་། ལགས་ར་དང་བཅས་པའ་བཀད་པ་མཛད།

ལ་སར་གཅག་གས་རགས་པར་གབ་ནས་མཁས་གབ་ད་གཉས་ཀས་རབ་གནས་

མཛད། མཁན་སབ་ད་དག་དང་སབ་དཔན་བ་མ་ལ་མ་ཏ། ཤན་གར། དར་ཀར་

སགས་པཎ་ཆན་བར་ར་བརད་ད་གགས་པ་རམས་དང་། བད་ཀ་ལ་ཙ་བ་བ་ར་ཙ་ན་

དང་ས་ཅག་ལ་སགས་པ་རམས་ཀས་འདལ་བ། ཐག་པ་ཆ་ཆང་ག་མད་ས་མཐའ་དག་

དང་། དགངས་འགལ་ག་བསན་བཅས་གཙ་ཆ་བ་རམས་བསར་ཅང་བཤད་པ་དང་སབ་

པའ་ས་ཆན་པ་བཙགས། གསང་སགས་ཀ་ཆས་བསར་བཤད་ན་ཤན་ཏ་གསང་ས་ལག་

ཆས་ས་མཛད་ཅང་། ཆས་ག་ཆན་པ་བཅ་གཉས། ཡར་པ་དང་ཆ་བ་རར་གབ་ཐབ་

བར་དང་བརད་ད། མཆམས་ཕར་གབ་ཆན་ཉར་ལ་སགས་བང་བར་གགས། ཁད་

པར་སབ་དཔན་ཆན་པ་པདས་ར་འབངས་ཉར་ལ་སགས་སལ་ལན་དཔག་ཏ་མད་པ་

སགས་བ་མད་ཀ་ཐག་པས་རས་ས་བཟང་ས་གབ་པ་ཆན་པའ་ག་འཕང་ལ་གཤགས་

པ་བགང་བ་ལས་འདས་པ་བང་། ཆས་དང་ནར་ག་གཏར་ཁ་དཔག་ཏ་མད་པ་སས།

ལ་སན་གདག་པ་ཅན་ཐམས་ཅད་བཏལ། བསན་མ་བཅ་གཉས་ལ་བཀའ་བསས་ཏ་

མ་སགས་པ་མ་འབང་བར་མཛད། ར་བག་སགས་ཕལ་ཆར་སབ་གནས་ས་བན་གས་

བརབས། རལ་ཚབ་ཀ་སས་བ་བརད་མར་སལ་པ་སགས་གངས་ཅན་ག་འག་ལ་

བཀའ་དན་ག་ག་སབས་ནམ་མཁའ་ཁམས་སའང་མ་ཤང་བར་གར་ཏ། །

ལ་སས་མཆད་དང་ཁད་པར་ཁ་རལ་གས། །བསན་པ་བར་སལ་གསར་བཅད་

437

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཞས་ཆན་མཛད། །ཆས་རལ་ད་ལ་ལ་སས་མཆད་གསམ་བན་པའ་ཆ་བ་མ་ན་བཙན་

པ། །འབང་བ་མ་རམ་བཙད་པ། ཆང་བ་མ་ཏག་བཙད་པའམ་སད་ན་ལགས་མཇང་

ཡན་ད་གགས་པ་རམས་ཀས་ཀང་བསན་པ་བ་ནས་བར་སལ་ཞང་། ཁད་པར་མ་

ནས་ཆབ་སད་མཛད་པའ་ཚ་བསམ་ཡས་ས་མཆད་པ་ཆན་པ་བཞ་བཙགས། བད་

འབངས་ལགས་ཕག་ལན་གསམ་སམས། མ་ཏག་གས་སར་ཆང་ར་ར་དབངས་

ཀ་གཙག་ལག་ཁང་བཞངས། ད་ལ་སས་ལ་ཙམ་བན་པའ་ནང་ནས་ཁད་པར་ད་

འཕགས་པ་ཕག་རར་རམ་འཕལ་ཁ་རལ་པ་ཅན་ནམ། ཁ་ས་གཙག་བརན་གས་རབ་

ཏ་བང་བ་ར་ར་ལ་འབངས་མ་ཁམ་བདན་བདན་ཕལ་བ་དང་། གཙག་ལག་ཁང་སང་

ར་བཞངས་པར་གགས། དབ་ས་ལ་དར་ཡག་གཉས་བཏགས་པའ་སར་བ་མཆད་ས་

གཉས་ཞབས་བཞག་པ་ལ་མཆད་ཅང་བཀར་བ་སགས་རལ་བསན་རན་པ་ཆ་བ་ར་

བཀར་བའ་མཛད་པ་མཐའ་ཡས་ཤང་། སད་སད་འན་ཅང་ར་དཔ་མད་བཀ་ཤས་དག་

འཕལ་ག་གཙག་ལག་ཁང་བཞངས། ར་གར་ནས་ས་རན་བ་ད། ཤ་ལན་བ་ད། ད་

ན་ཤ་ལ་སགས་པཎ་ཏ་མང་པ་སན་དངས། བད་ཀ་མཁན་པ་རཏ་རཀ་ཏ་དང་དར་ཏ་

ཤ་ལ། ལ་ཙ་བ་ཛ་ན་ས་ན་ལ་སགས་པས་སན་ཡབ་མས་ཀ་དས་ལ་པཎ་རམས་ཀས་

ཆས་བསར་བའ་ཚ་བད་སད་ལ་མ་གགས་པའ་མང་བཏགས་པའ་ཁད་ནས་ཆས་ཀ་

གཞང་དང་བ་ཀ་ར་ཎའ་ལགས་དང་མ་མཐན་པ་དང་ག་དཀའ་བ་རམས་ཡལ་སད་ཀ་

མང་གཅས་ས་འཚལ་ནས་ཀང་བསན་ནས་ཐག་པ་ཆ་ཆང་ག་གཞང་དང་མཐན་པར་

བསར་བཅས་གས་ཞས་བཀའ་སལ་བ་ལར་འཕན་ཡལ་ཀ་བ་ན་མ་ཆར་ཡམ་རས་པ་

ལ་འགར་བཅས་ནས་དམ་བ་བཅ་དག་ཏ་མཛད། དས་མཚན་ཡབ་མས་ཀ་དས་ས་

བསར་བའ་གསང་རབ་ཕལ་ཆར་སད་གསར་བཅད་ཀས་གཏན་ལ་ཕབ། གསང་

སགས་ནང་ག་རད་རམས་བཀའ་གཉན་པས་སད་ལན་མ་གཏགས་སད་མན་བངས་

438

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཀ་སད་ཡལ་ད་མ་གར་པས་ས་འགར་རང་མལ་ད་འཇག་པར་མཛད། དས་ན་གངས་

ཅན་ག་ལངས་འདར་རལ་བའ་བསན་པ་ལ་ཕག་རས་ཆ་ཞང་འག་བ་རམས་ལ་བཀའ་

དན་ཆ་ཤས་ན་ཆས་རལ་མས་དབན་ད་གགས་པ་ད་དག་དང་། དའ་ནང་ནས་ཀང་

སང་བཙན་དང་ཁ་སང་གཉས་ཆས་བཀའ་དན་ཕལ་ད་བང་ཞང་། པཎ་ཏ་ཞ་བ་འཚ་

དང་པད་འབང་། ལ་ཙ་བ་ཐན་མ་བ་ར་ས་ཅག་ཞང་གསམ་རམས་བཀའ་དན་དང་ང་

མཚར་ཆའ། །

གཉས་པ་བསན་ར་ཆས་འདལ་བ་ཇ་ལར་བང་བ་ལའང་གསམ། སད་འདལ།

ཁ་ཆ་ལགས། སད་འདལ་ལ། །

དང་པ་ན། རལ་བསན་གཞ་མ་དམ་ཆས་འདལ་བ་ན། །བསན་པའ་མངའ་

བདག་མཁན་ཆན་ཞ་བ་འཚས། །སད་མ་མ་བདན་ཐག་མར་རབ་ཏ་བང་། །སས་

མཆག་ལ་ཙ་བཙན་པ་བགང་ཡས་བན། །རལ་བའ་བསན་པ་ཡད་མད་ན་ས་ཐར་ག་

བསབ་པ་དང་ལག་ལན་ཡད་མད་ཁ་ན་ལ་ལས་པས་སངས་རས་ཀ་བསན་པ་ཐམས་

ཅད་ཀ་གཞ་མ་དམ་ཆས་འདལ་བའ་ས་སད་འཛན་པ་ཇ་ལར་བང་བའ་ཚལ་ན། ཆས་

རལ་ཁ་སང་ལའ་བཙན་གས་ས་སད་དང་བསན་པ་ཐམས་ཅད་ཀ་མངའ་བདག་ཟ་

ཧར་ག་མཁན་ཆན་བ་ད་ས་ཏའམ་ཤན་རཀ་ཏ་བལ་ཡལ་ད་བཞགས་པ་གསན་ནས་ས་

གསལ་སང་ཕ་ཉར་བཏང་ས་སན་དངས། གས་པ་ཆ་པས་ཉ་བར་བསན། འཕགས་

ཡལ་ནས་ཡད་སའ་དག་སང་བཅ་གཉས་སན་དངས། སབས་ཤག་བད་ཀ་མ་ལ་རབ་

བང་བཏབ་བམ་མ་བཏབ་སད་པའ་ཕར་ཞང་བན་དད་པ་ཅན་ར་ཁ་གཟགས་རབ་ཏ་

བང་བར་རལ་པས་གསལ་བས་བ་ད་ས་ཏས་མཁན་པ་མཛད་ད། ད་ན་ཤ་ལ་དང་

ཛ་ན་མ་ཏ་གཉས་ཀས་ལས་སབ་དང་གསང་སན། པཎ་ཏ་གཞན་བཅ་པས་ཁ་སང་

མཛད་ནས་རབ་ཏ་བང་ཞང་བསན་པར་རགས། མཚན་དཔལ་དབངས། བཙན་

439

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པས་བསགས་པ་ས་རཏར་ཡང་གགས། བསམས་པས་མངན་ཤས་ལ་དང་ལན་པར་

གར་ཏ། །ད་ནས་རམ་བཞན་ས་གསལ་སང་དང་། པ་གར་བ་ར་ཙ་ན། ངན་ལམ་

རལ་བ་མཆག་དབངས། ར་རན་ཆན་མཆག །འཁན་ཀའ་དབང་པ་སང་བ། ལ་

གསམ་རལ་བ་བང་ཆབ་རམས་རབ་ཏ་བང་ཞང་མང་ཡ་ཤས་དབང་པ་སགས་ས་སས་

བསན་པར་རགས། ད་བདན་ལ་སད་མ་མ་བདན་ད་གགས་ཤང་བད་ཀ་རབ་བང་

རམས་ཀ་ཐག་མ་ཡན། ད་ནས་རལ་པས་བད་ལ་རབ་བང་བཏབ་པར་དགངས་

ནས་ཞང་བན་ད་མ་དང་། འབངས་བ་གསལ་བ་སམ་བར་ཙམ་རབ་ཏ་བང་། ས་བ་

ཐམས་ཅད་ཀས་རའ་བཀའ་ཉན་ཅང་། ར་འབངས་ཐམས་ཅད་ཀས་རབ་ཏ་བང་བ་

དབའ་མཆད་གནས་ས་ཕངས་ནས་ཕག་མཆད་བཀར་ས་བ་བའ་ཆས་ཀ་བཀའ་ཁམས་

ཆན་མ་བཅས། བཀའ་གཙགས་ཀ་ར་རང་བཙགས། སད་མ་མ་བདན་ལས་བ་

སངས་པ་ས་བ་དཔལ་བརགས་སགས་ལ་ཙ་བ་བར་ར། ད་དག་ལས་བ་སངས་པ་

ཅག་ར་ཀའ་རལ་མཚན་སགས་མཆན་བ་སང་ར་ས། སས་མཆག་སལ་པའ་ས་ལ་ཙ་

བ་དང་བཙན་པ་བགང་བ་ལས་འདས་པ་བན་ན། །

དར་མས་བསབས་རས་སར་གཡ་གཙང་གསམ་བརད། བ་ཆན་མཁན་བ་

དབས་གཙང་མ་བཅ་ཡས། །བསན་པ་གསས་ཤང་གནས་གཞ་ར་ཆར་བཏང། །

མངའ་བདག་ཁ་རལ་ག་གཅང་གང་དར་མ་འ་དམ་བཙན་ལག་པའ་སན་ལམ་ག་

དབང་གས་ཐགས་ལ་གདན་གསལ་ཏ་བསན་པ་བསབས་པའ་ཚ། ས་རཏའ་མཁན་

བ་སར་ཤཀ་མ་ན། གཡ་དག་འབང་། གཙང་རབ་གསལ་གསམ་གས་འདལ་བ་

དལ་ཁལ་གཅག་བཀལ་ནས། གར་ལག་དང་ཧར་ཡལ་ད་ཕན་ཀང་བསན་པ་སལ་

མ་བཏབ་ས་ཁམས་ས་བན། ར་ལང་ར་རའ་བག་ར་ཨན་ཆང་གནམ་རང་ངམ། དན་

ཏག་ཤལ་ག་ཡང་དགན་ད་བསམ་ཞང་བཞགས་པའ་ཚ། དམ་གཟགས་ལ་འབར་

440

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གས་བལར་ཕན་པས་དད་ད་རབ་ཏ་བང་བར་ཞས་པ་ལ། སར་གས་མཁན་པ་དང་

གཡས་སབ་དཔན་བས་ཏ་རབ་ཏ་བང་། མང་ཤཀ་དག་བ་རབ་གསལ་ད་བཏགས།

བསན་རགས་ཞས་པས་དག་སང་ལ་མ་ཚང་བ་དང་། འདན་ད་ལ་ལང་དཔལ་རར་

བཞགས་པ་བཙལ་ཀང་ཁ་བས་རལ་པ་སག་ཅན་བསད་པས་ཁ་སང་མ་འང་ག་འན་

ཀང་གཞན་བཙལ་ནས་བཏང་ང་ཞས་རའ་ཧ་ཤང་ཀ་ཝང་དང་། ག་ཕན་གཉས་

མངགས་ཏ་ལའ་ཚགས་ཀས་བསན་པར་རགས། མཁན་སབ་རམས་ལས་འདལ་

བ་ལ་བཅ་ལར་ཉན། ཕས་ག་རང་སང་ག་བག་ལས་འདལ་བ། ཀ་བ་འད་མཆག་

གགས་ལས་ཕར་ཕན། གཡ་ས་སང་པ་ལས་རགས་ཆན་སམས་ཕགས་སར་གསན་

ཅང་ཀན་བད་རལ་པའ་རད་བཤད་དས་ཕས་བར་བང་བའང་ཁང་ལས་བརད་པས་

མཚན། ཕན་ལས་ཁད་པར་འཕགས་ཤང་མཁན་རབ་ཆ་བས་བ་ཆན་དགངས་པ་རབ་

གསལ་དའང་གགས། ཁང་གས་བསན་པར་རགས་ནས་ལ་ལ་བཞས་པ་ན། མངའ་

བདག་ཡ་ཤས་རལ་མཚན་སགས་ཀས་བད་ཡལ་དབས་ས་བསན་པ་ཉམས་པ་གས་

བའ་ཕར། དབས་ནས་ཀ་མས་ཚལ་ཁམས་ཤས་རབ་སགས་ལ། གཙང་ནས་ལ་སན་

ར་ར་དབང་ཕག་སགས་ལ་ཁམས་ས་བརངས་པ་སན་ཐག་གཅག་ཏ་ཚགས་གསམ་

རམ་ནད་ཀས་ཆག་རགས་ས་བསན་པར་རགས་ཏ་འདལ་བ་ལ་མཁས་པར་བསབས།

འད་ལ་བའ་ཆག་རགས་མཛད་པ་དང་། བསན་པའ་ཡན་ལག་ལ་བཅ་མ་ཚང་བ་

སགས་ན་བ་ཆན་འད་བང་སམས་མས་སད་པར་གགས་ཤང་། ད་སབས་སར་གཡ་

གཙང་གསམ་གས་གང་ཟག་ཁད་པར་ཅན་ཡན་པ་དང་། བསན་པའ་འཕལ་འགབ་

མཚམས་ས་ཐག་པའ་དགས་གལ་ཆ་བ་ལ་ན་ད་ལར་རང་ང་ཞས་གནང་བ་བན་པས་

སན་མད་ད་ཞས་དམ་པ་རམས་བཞད། ད་སབས་སར་གཡ་གཙང་གསམ་བཞགས་

ཀང་ས་བགས་པས་མཁན་བ་བསངས་པ་མ་འཁངས་གསངས་ནས་ལས་སབ་མཛད།

441

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བ་ཆན་གས་ཀ་མས་མཁན་པར་བསས། དབས་གཙང་མ་བཅ་ཡར་ཕབས་པས་

བཙན་པ་རམས་ཀ་བ་མཆད་ད་གར། ཀ་མས་སབ་བ་ཀ་བ་བཞ། གདང་མ་བརད།

ཕམ་ས་གཉས། དལ་མ་སང་ར་སགས་བང་བས་བསན་པ་ཉམས་པ་རང་ནས་གསས་

ཤང་ལ་མ་ར་འགལ། ཡར་པ། བ་རད་ཚང་འདས་སགས་གནས་གཞ་མཐའ་ཡས་

པ་བཏང་། ཡམ་ཤད་ཀ་མཁན་བ་དག་བཤས་ག་པ་ཁ་ནས་གནས་གཞ་བར་ར་བརད་

བཏང་བར་གགས་པ་སགས་ས་སང་ཐམས་ཅད་ཀ་མས་དཔན་སབ་ཀ་གནས་གཞས་

ཁབ་པ་ལར་སང་ནས་ཉན་ར་བཞན་ཡང་རབ་ཏ་བང་བའ་དག་འདན་ག་ས་མང་པ་

འཕལ་བ་ལ་སད་འདལ་ག་རན་ཞས་གགས་ཤང་ས་འགར་བའ་རབ་ཏ་བང་བ་རམས་

དང་། ཕས་ས་གཡ་སའ་རམ་འཕལ་ལ་ཆན་དར་ཤས་བཤད་པ་དང་ལག་ལན་རས་

པར་སལ་ཏ་བད་གངས་ཅན་ག་རན་གཅག་ཨ་རན་སན་གལ་ག་ཆས་ག་དང་ད་ལས་

གས་པ་རམས་སམ་རན་འད་ཉད་ཡན་ཅང་། བསན་པ་ཕ་དར་ག་སམ་བརན་སས་

མཆག་ས་རབས་པ་ཕལ་ཆར་དང་བཀའ་གདམས་གསར་རང་ག་དག་བའ་བཤས་

གཉན་ཕལ་ཆར་རམས་ཀང་སམ་རན་འད་ལ་བརན་པར་མཛད། ར་འདལ་འཛན།

ར་ཚ་བང་རར། བ་འདལ་འཛན། ཤ་མ་སན་ལམ་ར་ར་སགས་འདལ་འཛན་ཁད་

པར་ཅན་མང་པ་དང་། ལ་ཆན་རན་ཆན་བཟང་པ། མ་ཏ་པ། ཕ་ཆང་པ། ཤ་ར་

པ། རག་ལ་ཙ་བ་བ་ལན་ཤས་རབ། འབ་ཤས་རབ་འབར། དགས་པ་ལ་ར། འག་

མགན་ཕག་ག། བཅམ་ལན་རག་རལ་སགས་སས་མཆག་ཡངས་ས་གགས་པ་ད་མ་

བར་མ་ཆད་ད་བན་ན། །

གཉས་པ་ཁ་ཆ་ལགས་ན། པཎ་ཆན་སབ་མ་དཔལ་མཚན་རམ་གཉས་ཀ། །

སམ་པའ་རན་བཅས་ད་ལའ་བར་ད་དར། །མ་འངས་པའ་སངས་རས་གསམ་པ་རབ་

གསལ་ག་རམ་འཕལ་ད་གགས་པ་ཁ་ཆ་པཎ་ཆན་ཤཀ་ཤ་མད་རད་མཐའ་དག་ལ་

442

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མངའ་བརས་ཤང་ཡ་དམ་ག་ལ་མང་པ་གཟགས། སངས་པའ་ཡན་ཏན་བཅ་གཉས་

ས་ཉམས་ས་བསར། དས་དའ་འདལ་བ་འཛན་པ་ཐམས་ཅད་ཀ་གཙ་བར་གར།

འད་ལ་བསད་སམས་ཐངས་ར་ཕལ་ན་ཡང་སམ་ཅ་ར་གསམ་ད་སའ་ཞས་པའ་སན་

པས་ཁབ། ད་ར་གར་ད་བཞགས་པའ་དས་ཉད་ད་བད་ནས་དཔལ་ལ་ཙ་བ་ཆས་ཀ་

བཟང་པ་དང་། ཆག་དག་བཅམ་སགས་ཀས་དའ་དང་ད་བསན་པར་རགས། པཎ་

ཆན་ད་ཉད་ཁ་ཕ་ལ་ཙ་བ་བམས་པ་དཔལ་གས་བད་ད་གདན་དངས་ཏ་ཕན་ལས་

དཔག་མད་བང་། ཆ་ཤལ་སག་མ་དགན་པར་ཉན་གཅག་ལ་མ་བཅ་གཅག་བསན་

པར་རགས་པའ་ནང་ནས་ག་ཤལ་ཁར་གད་བང་ཆབ་དཔལ་དང་། གཙང་པ་ར་ར་

དཔལ་གཉས་མཁན་བའ་གཙ་བར་གར། བང་ཆབ་དཔལ་གས་དག་འདན་སང་

དང་། ར་ར་དཔལ་གས་ས་མ་ཚལ་མག་བཙགས། ད་གཉས་ལ་སབ་མ་དབ་མཛད་

བསད་ནམས་དང་། དཀན་མཆག་རལ་མཚན་གཉས་བང་ས་ཆས་ལང་དང་བ་རང་

གཉས་དང་བཅས་ཚགས་པ་བཞ་བཙགས་པས་ཚགས་ས་བཞ་ཞས་ད་ནས་འཕལ་

བ་དང་། ཉང་སད་རན་གང་ག་གཙག་ལག་ཁང་ད་འཇམ་དབངས་ས་ས་པཎ་ཆན་

བསན་པར་རགས་པ་ལས་ར་ཆར་འཕལ་ཞང་། ཁད་པར་དཔལ་མཚན་རམ་གཉས་

ལས་བང་ཆབ་དཔལ་བའ་སམ་རན་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ཀར་པ་ན་རམ་གས་བཞས་

པ་དང་། ར་ར་དཔལ་བའ་སམ་རན་ངར་ཆན་ར་ར་འཆང་ཀན་དགའ་བ་བཟང་པས་

བཞས་ཏ་ཀར་ལགས་པ་དང་ས་ལགས་པ་རམས་ལ་ད་ལའ་བར་ད་དར་ཞང་རས་པ་

ས་པཎ་སམ་རན་ཕས་ས་རལ་དབང་ལ་པ་ཆན་པའ་ཕན་ལས་ཀས་དར་རས་མཛད།

ཆས་ལང་པ་དང་བ་རང་པའ་སམ་རན་ན་དང་སང་མ་བཞགས་པར་མངན་ལ། སར་

ཚགས་ས་བཞ་རང་རང་ག་ཆས་སར་ན་ཕས་ས་རང་རང་ག་སམ་རན་ཆད་མད་གཞན་

ད་བརད་ནས་འཕལ་ཞང་། སམ་རན་འད་ལས་ཕ་དར་ག་སབས་ས་ཡངས་ས་གགས་

443

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པའ་སས་མཆག་མཁས་གབ་བགང་ལས་འདས་པ་བན་ཅང་། ཁད་པར་རད་དས་ཀ་

ཐམས་ཅད་མཁན་པ་བ་སན་རན་ཆན་གབ་དང་། ར་རན་པ་ཆ་བ་བཟང་གགས་པ་

ཡབ་སས་རམས་ཀས་དམ་ཆས་འདལ་བའ་བཤད་པ་དང་ལག་ལན་ཆས་ཁད་པར་ད་

འཕགས་པས་ས་ཆན་པའ་ཁངས་ས་ཁབ་པར་མཛད་པ་ཡན་ན། །

གསམ་པ་སད་འདལ་ན། པ་ལའ་བརད་པ་སད་འདལ་གགས་པའང་བང་། །

གང་དར་མས་བསན་པ་བསབས་པའ་རས་བད་སལ་བར་འཐར་ཡང་། སད་མངའ་

རས་ས་ཆས་རལ་ག་གདང་ལས་ཆབ་སད་ཞ་ཙམ་ཞག་ཆགས་པའ་སབས་བསན་པ་

ཕ་དར་འག་རམ་པའ་དས་ས། ལ་བ་མ་ཡ་ཤས་འད་ཀས་འཕགས་ཡལ་ནས་པཎ་

ཏ་དར་པ་ལ་སན་དངས་ནས་པ་ལ་གསམ་སགས་མང་པ་རབ་ཏ་བང་ཞང་བསན་པར་

རགས་ས་བཅག །ད་ལས་པཛ་པ་ལའ་མཁན་བ་ཞང་ཞང་རལ་བའ་ཤས་རབ། དས་

པཎ་ཏ་མང་པ་ལ་གཏགས་ཤང་། ཁད་པར་བལ་པའ་འདལ་འཛན་པ་ཏ་ཀ་ལས་

འདལ་བའ་ལག་ལན་ཐམས་ཅད་ལ་མཁས་པར་སངས། ཁ་ཆ་ཛ་ན་ཤ་ལ་ལས་ས་

ཐར་མདའ་འགལ་པ་འདལ་བ་བསས་པ་དང་། ཁ་ཆ་ཤ་ས་བ་ཏ་ཤན་ལས་སམ་བར་

པ་ར་འགལ། ས་མན་ཤ་ཛ་ན་ལས་ཀ་ར་ཀ་ལ་བཅ་པ་དང་ལ་ད་བ་གཉས་སགས་

ལགས་པར་མཉན་ནས་འགར་བཅས་དང་བསར་ཅང་བཤད་པ་སགས་ཀས་ལགས་

པར་གཏན་ལ་ཕབ། ཞང་ཞང་པའ་སབ་མ་ལ་ཙ་བ་དཔལ་འབར་གས་བལ་པ་ཛ་ཡ་

ཀ་ར་ལས་དག་སང་ག་ཀ་ར་ཀ་དང་། ཁ་ཆ་བ་ར་ཧ་ཏ་དང་མ་ཧ་ཛ་ན་ལས་དག་ཚལ་

ག་བསབ་པའ་གཞ་མད་རམས་གསན་ཅང་ད་དག་ལས་རམ་པར་བརད་ད་མདར་ན་

པ་ལའ་རན་ལས་སད་འདལ་ད་གགས་པ་ཧ་ཅང་དར་རས་མ་ཆ་བའ་བང་ང་བ་བང་

ཞང་། འད་ལས་ཀང་མཁས་གབ་ཁད་འཕགས་འགའ་ཞག་བང་བ་དང་། འགས་ལ་

གཞན་ན་དཔལ། སན་ས་ཆས་ཀ་གགས་པ་སགས་ཀང་སམ་རན་འད་ལས་བསན་

444

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པར་རགས་པ་ཡན་ན། །སམ་རན་ད་གསམ་གའང་གཞ་ཐམས་ཅད་ཡད་པར་ས་བའ་

ལགས་ཡན་ཏ་བད་ཡལ་འདར་ལ་བ་དབ་མ་དང་སད་པ་ཡད་སའ་ལགས་ལས་གཞན་

འབང་ད་མ་དབང་བར་ཆས་རལ་ག་བཀས་བཅད་པའ་ཕར་ཇ་བ་ར་ཕལ་ཆན་ས་པ་

ཡན་པས་སམ་རན་སལ་བར་མ་ཞས་པས་མཚན་ན། །

གསམ་པ་ལང་ཆས་འཛན་པའ་བཤད་རན་ཇ་ལར་བང་བ་བརད་པ་ལ་གཉས།

བཤད་སབ་སའ་གང་བསང་བ། བཤད་རན་བ་བག་ཏ་འཆད་པའ། །

དང་པ་ན། ལང་རགས་འཛན་བད་བཤད་དང་སབ་པ་ས། །ད་ལ་བསན་

པ་དམ་པའ་ཆས་ན་ལང་དང་རགས་པ་གཉས་ཀས་བསས་པ་ས། བསན་པ་ད་དག་

འཛན་བད་ཀ་ཐབས་ཀང་ལང་ག་ཆས་བཤད་ཉན་གས་གཏན་ལ་ཕབ་ཅང་། རགས་

པའ་བསན་པ་ཐས་དན་སབ་པའ་ས་ནས་ལམ་བང་ཕགས་ས་བདན་རང་རད་ལ་

ཉམས་ས་ལན་ཅང་འཛན་དགས་པ་ས། སབ་དཔན་ཆན་པ་དབག་གཉན་ཞབས་

ཀས། སན་པའ་བསན་པ་རམ་གཉས་ཏ། །ལང་དང་རགས་པའ་བདག་ཉད་ད། །

ད་འཛན་བད་པ་ས་བད་དང་། །སབ་པར་བད་པ་ཁ་ན་ཡན། ཞས་གསངས་པ་ལར་

ར། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། ཐག་པ་ཐན་མང་ག་བཤད་རན། ཐན་མན་གསང་

སགས་ཀ་བཤད་རན། བཤད་པའ་བཀའ་བབ་མདར་བས་བའ། །

དང་པ་ལ་བཞ། འདལ་བ། མངན་པ། ཕར་ཕན། དབ་མའ་བཤད་རན་

བང་ཚལ་ལ། །

དང་པ་ན། འདལ་བའ་བཤད་རན་ལ་ཕགས་འཕགས་ཡལ་ད། །ཡད་སའ་

དགངས་འགལ་ཡན་ཤཀ་རམ་པ་གཉས། བཤས་གཉན་དག་ལ་སགས་པས་ར་ཆར་

སལ། །ད་ལ་དང་པ་དམ་ཆས་འདལ་བའ་བཤད་རན་ག་བང་བ་སས་པ་ལ། ཐག་

445

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

མར་ལ་ཕགས་ར་གར་འཕགས་པའ་ཡལ་ད་ཉན་ཐས་ར་བའ་ས་པ་བཞ་ལ་ལགས་

སར་སགས་སད་རགས་ས་སས་བཅངས་པའ་ར་བའ་ལང་ས་སར་ཐར་པ། བཤད་

པའ་ལང་འདལ་བ་ས་བཞ་མ་འད་བ་ར་ར། བཞ་པ་ད་ལས་གས་པ་བཅ་བརད་

ལའང་ར་བ་དང་བཤད་པའ་ལང་ཐ་དད་པ་ར་ཡད་པར་གགས་པ་ལས། འདར་གཞ་

ཐམས་ཅད་ཡད་པར་ས་བའ་ལགས་ཀས་བཤད་བའ་བཀའ་ལང་ས་བཞའ་ག་རམ་

དང་བརད་བའ་གནས་ཚལ་གསར་མདག་པཎ་ཆན་བཞད་པ་ལར་ན། ལང་རམ་

འབད་ས་ཐར་ག་མདའ་ཚག་འགལ་ལ་བ། ལང་ཕན་ཚགས་བསབ་བ་ཕ་མ་ཐམས་

ཅད་རས་པར་བསན་པའ་ས་ནས་ས་ཐར་ག་ས་དན་ལ་བ། ལང་གཞ་མ་ཚང་བ་ཁ་

སང་བ་ལ་བ། ལང་བ་མ་དཀའ་བའ་གནས་གཏན་ལ་འབབས་པ་ལ་ཤན་ཏ་གཅས་པ་

རམས་ས། །འཆད་བད་ཀ་བསན་བཅས་ན། ཉན་ཐས་ཐན་མན་ག་འདལ་བ་བ་བག་

བཤད་མཛད་ཆན་མས་འཆད་པར་གགས་ལ། ཐག་ཆན་དང་ཐན་མང་བའ་འདལ་བ་

ན། དབག་གཉན་ག་སབ་མ་རང་ལས་མཁས་པ་བཞའ་ཡ་གལ་འདལ་བ་རང་ལས་

མཁས་པ་བམ་ཟའ་སབ་དཔན་ས་གསམ་པ་འད་བད་ལ་གནས་པ་ཡན་ཏན་འད་ཀས་

ལང་ས་བཞ་འཁགས་པ་ག་རམ་ད་བསབས་ནས་གཞ་བཅ་བདན་ག་ཁངས་ས་བསས་

པ་མད་ར་བ། ལས་ཀ་ཆ་ག་ཕགས་གཅག་ཏ་བསས་པ་ཀར་ཤ་ཏ་སགས་མཛད་པ་

དང་། དག་བཅམ་པ་ས་གའ་ལས་མ་ཏག་ཕང་རད། ཁ་ཆ་དག་འདན་བཟང་པས་ཀ་ར་

ཀ་ལ་བཅ། སབ་དཔན་ཤཀ་འད་ཀས་འདལ་བ་སམ་བར་པ་ར་འགལ་མཛད་པ་སགས་

ལས་ཀང་གཙ་བར་ཡན་ཤཀ་གཉས་ཡངས་ས་གགས་ཤང་། ཡན་ཏན་འད་ལ་འདལ་བ་

འབམ་ས་ཐན་པའ་སབ་མ་ཁ་ནའང་ལ་བར་ཙམ་བང་བར་གགས་པ་ལས། ཆས་ཀ་

བཤས་གཉན་གས་འདལ་བ་མདའ་ར་ཆར་འགལ་ར་བད་ཀན་ཏ་ཚད་མ་བད་པ་ད་

མཛད། གཞན་ཡང་ད་མད་བཤས་གཉན། ཁད་པར་བཤས་གཉན། དག་ལགས་

446

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཤས་གཉན། དག་བའ་བཤས་གཉན། ཚལ་ཁམས་བཤས་གཉན་ཏ་བཤས་

གཉན་དག་ལ་སགས་པས་ར་ཆར་འཆད་ཅང་སལ་ལ། །ལངས་འདར་ད་ན་ཛ་ན་ཅག་

རའ་བརད། །གཟས་ལ་སད་འདལ་རན་འདས་བ་བཞ་ལས། །རམ་མཆད་མཚ་ས་

ར་དང་བ་འདལ་སགས། །ཁད་འཕགས་མང་བན་ཀན་མཁན་བ་སན་ལ། །བཀའ་

བབ་ཐབ་དབང་གཉས་པའ་ཕན་ལས་མཛད། །གངས་ཅན་ག་ལངས་འདར་འཕགས་

ཡལ་ག་སབ་དཔན་ད་ན་ཤ་ལ་དང་། ཛ་ན་མ་ཏ་གཉས་ལས་ཅག་ར་ཀའ་རལ་མཚན་

གས་གསན། ད་ལས་སར་གཡ་གཙང་གསམ་ག་ཞས། དས་བ་ཆན་དགངས་པ་

རབ་གསལ་ད་བཞ་ཀས་ཀ་མས། དས་གཟས་ར་ར་རལ་མཚན་ལ་བཤད། ཡང་

ཛ་ན་ད་ན་གཉས་ལས་ཤཀ་སན། དར་པ་ལ། ཀ་པ་ལ་ཙ་དང་། སགས་འདལ་

འཛན་གཉས། ད་གཉས་ལ་གཟས་ཀས་ཐག་ས། ད་ནས་སད་སད་ཀ་བཤད་རན་

གཉས་གཅག་ཏ་འདས་པ་ད་ཉད་གཟས་ཀ་བ་བཞར་གགས་པ། འཛམ་པ་ཤས་རབ་

འད་དང་ས་བ་གགས་པ་རལ་མཚན་ཏ་གཙང་ག་བ་གཉས། ས་ཆང་ཚལ་ཁམས་བ་

མ་དང་གན་ཚལ་བང་ས་དབས་ཀ་བ་གཉས་ལས་ར་ཆར་མཆད་ཅང་འཕལ་བའ་རན་

ལས་ཕས་མཚ་ས་པ་ཆན་པ་བན་ཏ་མནལ་ལམ་ད་ཡན་ཏན་འད་ལས་མད་ར་གསན།

མགན་པ་ཏཀད་ཀས་བསལ་ནས་འདལ་བའ་རམ་བཤད་ཉ་མའ་འད་ཟར་སགས་

བརམས་ཏ་འདལ་བའ་བསན་པ་གཞ་བཞངས་ས་བཏང་། གཞན་ཡང་ཕ་དར་བད་

ཀ་འདལ་འཛན་ལ་གགས་ཆ་བ་ར་འདལ་བ་དབང་ཕག་ཚལ་ཁམས་དང་། བ་འདལ་

བ་དབང་ཕག་འབར་ས་སས་མད་རའ་ཊ་ཀ་མཛད་ཅང་ཟལ་ཕ་སགས་འཆད་ཉན་ག་

ཆས་ག་ཚགས་པས་འདལ་བ་བ་ལ་ཐག་ཟར་བ་བང་། གཞན་ཡང་རས་འདལ་བ་

འཛན་པ་སགས་ཁད་པར་འཕགས་པ་མང་ད་བན་པས་བཤད་རན་ད་ཉད་འཕལ་བའ་

རན་བསད་ནམས་གགས་ལས་ཀན་མཁན་བ་སན་གས་གསན། ཡང་ཁ་ཆ་པཎ་ཆན་

447

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

གས་ས་པཎ་ལ་མད་ར་བཤད། སར་ཀས་མ་ཆར་དབར་གནས་མཛད་སབས་ས་གའ་

ལས་མཛད་པའ་འདལ་བ་མ་ཏག་ཕང་རད་གསངས་པ་སང་ག་ཟལ་གནན་དང་ཤངས་

པ་ཇ་སན་གཉས་ཀས་གསན་ནས་ས་སས་ཊ་ཀ་བས། ས་མ་ལ་ཚད་མའ་སས་བས་

གསན། ད་ལ་བ་སན་གས་གསན་ཏ་ཊ་ཀ་ཆན་ཡང་བརམས། ད་ལར་ཀན་མཁན་

བ་སན་རན་ཆན་གབ་ལ་འདལ་བའ་བཤད་རན་ག་བཀའ་བབས་ཏ་ལས་ཆག་ཆན་མ་

དང་། མད་རའ་དཀའ་འགལ་སགས་མཛད་ཅང་འཆད་ཉན་རལ་ད་བཏན་ནས་རད་

པའ་དས་མཐར་བསན་པ་གསལ་བའ་སན་མ་ཐབ་དབང་གཉས་པའ་ཕན་ལས་མཛད་

ད། །གཞན་ཡང་ཀན་མཁན་རང་པས་པཎ་ཆན་ནགས་རན་ལ་བརན་ཏ་ར་དཔ་ལ་

གཏགས་ཤང་རམ་བཤད་ཀས་གཏན་ལ་ཕབ་པའ་ཡག་ཆ་བཤད་རན་སགས་ཀང་

བང་། མདར་ན་འདལ་བའ་བསན་བཅས་ཀ་ནང་ནས་མད་ར་བའ་བཤད་རན་ས་རབས་

ཀ་བཀའ་སལ་ད་ལའ་བར་རན་ཆགས་པར་གནས་ས། །

གཉས་པ་ན། ཐགས་མད་མཆད་མཛད་མངན་པ་གང་འག་གཉས། །བ་

བརན་གང་སལ་དབག་བཤས་སགས་ཀས་སལ། །ཅས་པ་ས། དའང་བཤད་བའ་

གཞ་ན་དམ་པའ་ཆས་ཀ་མ་མ་ཆས་ཀན་ག་བཤད་པའ་གཞ་དང་འཇག་སར་གར་པ་

ར་མཚ་ཆན་པ་དང་འད་བའ་ཆས་མངན་པ་ཉད་ཡན་ལ། འཆད་བད་བསན་བཅས་

ན། ཐག་ཆན་མངན་པ་ཐགས་མད་ཀས་བམས་པ་ལས་ཆས་མངན་སང་ཕག་བར་པ་

སགས་གསན་ནས་མངན་པ་ཀན་ལས་བཏས་པ་མཛད་པ་དང་། ཐག་དམན་མངན་

པ་གཅང་དབག་གཉན་ག་མངན་པ་མཛད་རང་འགལ་དང་བཅས་པ་ས། ས་མཆད་

གཉས་ཀས་མཛད་པའ་གཞང་ལ་མངན་པ་གང་འག་ཏ་གགས་ཤང་། ཀན་བཏས་ལ་

ཁ་ཆ་བ་བརན། སབ་དཔན་རལ་པའ་སས་ལ་སགས་པས་འགལ་པ་མཛད། མཛད་

ལ་དབག་གཉན་རང་ག་སབ་དཔན་ཁ་ཆ་འདས་པ་བཟང་པ། སབ་མ་ཕགས་ཀ་

448

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གང་པ། མངན་པ་རང་ལས་མཁས་པ་བ་གས་བརན་པ། གང་སལ། རལ་པའ་

སས། དབག་ག་བཤས་གཉན་སགས་ཀས་འགལ་པ་དང་འགལ་བཤད་མཛད་ཅང་

སལ་ལ། །ཛ་ན་ས་ཅག་དག་གས་བསར་ཅང་བཤད། །དབས་དང་གམ་ལ་བརན་

ནས་ཡས་ས་དར། །བད་འདར་བསན་པ་ས་དར་ག་ཚ་པཎ་ཏ་ཛ་ན་མ་ཏ་དང་། ལ་ཙ་

བ་ས་བ་དཔལ་བརགས་སགས་ཀས་གདགས་པའ་བསན་བཅས་ལས། འཇག་རན་

གདགས་པ། ར་གདགས་པ། ལས་གདགས་པ་གསམ་དང་། མངན་པ་གང་འག་

རང་འགལ་དང་འགལ་པ་རལ་སས་མ་སགས་བསར་ནས་བཤད། ད་དག་ག་སབ་མ་

ས་ནམ་ཟ་བའ་ར་ར་དང་། ལ་ལང་དཔལ་ག་ར་ར། དབས་ཡ་ཤས་རལ་བ་གསམ་

ལས། ཕ་མས་ཁམས་ས་བན་ནས་གམ་རལ་བའ་ཡ་ཤས་ལ་བཤད་ཅང་ད་ལས་

དབས་གཙང་ག་ལངས་ས་ཡས་དར་བ་ཡན་ན། །ཀན་མཁན་དར་ཀ་རས། འགས་

ལ་སགས་ཀས་བརད་པ་འད་ནས་དར་བ་ན་མངན་པ་གང་མ་ཁ་ན་ཡན་ལ། མཛད་ཀ་

བཤད་སལ་ལ་བརད་པ་བས ར་ཆགས་འདད་ར་མད་པར་སས་ཀང་། བཤད་སལ་འད་

ལས་ཀན་བཏས་གཙ་ཆར་དར་བ་ན་བང་སད་མད་ཀ། མཛད་འགལ་པ་དང་བཅས་

པའང་འད་ལས་ངས་པར་འབང་དགས་ཏ། ཀན་མཁན་སགས་མཁས་པ་ཐམས་ཅད་

ཀས་བརད་ཁངས་འད་ཉད་གཙ་བར་སས་པའ་ཕར་ར། །ཞས་གསངས་ས། །ད་

རས་བང་ཏ་དར་མ་སང་པས་ཀན་བཏས་ལ་འཆད་ཉན་རལ་ད་བཏན། དཔང་ལ་

ཆན་པས་རམ་བཤད་ཤས་བ་རབ་གསལ། པཎ་ཆན་ཤཀ་མཆག་གས་བཞད་དན་ར་

མཚའ་རབས་ཕང་སགས་མཛད་ཅང་འཆད་ཉན་སལ་ཡང་བར་སབས་ནས་མཛད་ཀ་

འཆད་ཉན་དར་ཞང་ཀན་བཏས་ཀ་འཆད་ཉན་བཤལ་བས་དང་སང་རན་མ་བཞགས་

ས། །པཎ་ཆན་ས་ཏས་ཤས་རབ་གགས་སགས་ལ། །མཛད་ཀ་བཤད་རན་རག་

འབན་ཐ་ཡས་བཟང་། །དང་སང་མཛད་ཀ་བཤད་རན་གཙ་བར་དར་བ་ན་ན་ར་

449

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པའ་སབ་མ་པཎ་ཏ་ས་ཏ་ཛ་ན་བད་ད་བན་ནས་ཁམས་ཀ་འདན་ཀང་ཐང་ད་མངན་

པ་མཛད་ཀ་བཤད་པ་མཛད་པའ་ཚ་མཁས་བཙན་མང་ད་འདས་པས་མངན་པ་འག་

མའ་བསན་པ་གཞ་བཞངས་ས་བཏང་། དའ་སབ་མ་གཡས་ཆན་པ་ཤས་རབ་གགས་

སགས་ཀས་དབས་གཙང་ཁམས་གསམ་ད་སལ། བང་ཏ་དར་མ་སང་པ་ལ་མངན་

པ་གང་འག་གཉས་ཀའ་བཤད་སལ་ག་བཀའ་བབས། དའ་སབ་མ་རག་ཆས་ཀ་

བརན་འགས་དང་ག་བ་ཡ་ཤས་འབང་གནས། ཕ་མའ་སབ་མ་འབན་དཀན་མཆག་

ར་ར། དའ་སབ་མ་ཐ་གར་གནམ་ལའམ་ཐ་ཀན་དགའ་ར་ར་རམས་ཀས་ར་ཆར་

སལ། མཆམས་བརན་སང་གས་ནག་འཇམ་ད་གགས་པའ་ཊ་ཀ་མཛད་ཅང་བད་ཊ་

ཀ་ག་ཐག་མ་བང་། ད་ནས་མཆམས་ནམ་མཁའ་གགས་དང་བསམ་གཏན་བཟང་པ།

བཅམ་ལན་རག་རལ། རད་མདའ་བ་བརད་འཛན་དང་བཅས་པ་སགས་མཁས་པ་

ད་མས་འགལ་ཊ་ཀ་མཛད་ཅང་སལ་ལ། །ཤཀ་ཤས་ས་པཎ་ལ་གསངས་ཉ་བརད་

བཅས། །ཁད་འཕགས་ས་བའ་ལགས་རང་གཡ་བར་མཛད། །པཎ་ཆན་ཤཀ་ཤས་

ས་ས་པཎ་ཆན་ལ་མཛད་ཀ་བཤད་པ་གནང་ཞང་། ས་པཎ་གས་མནལ་ལམ་ད་

དབག་གཉན་ལས་ཟ་གཅག་བར་ད་གསན་པའ་ཐགས་ཉམས་བང་བས་ཉ་བརད་ད་

གར་པ་བཅས་ཁད་པར་ད་འཕགས་པའ་བཤད་སལ་ག་ས་བའ་ལགས་རང་ད་གཡ་

བར་མཛད་ད། །ད་ལར་བཤད་བའ་ཆས་མངན་པ་ད་ལ་གསར་མདག་པཎ་ཆན་གས་

བརད་བ་དན་ག་མངན་པ་ལག་པ་ཤས་རབ་ཀ་བསབ་པ་འཁར་བཅས་དང་། རད་

བད་ཚག་ག་མངན་པ་ད་སན་པའ་གསང་རབ་གཉས་ས་བསས་ནས་འཆད། བད་

བངས་རམས་ན་མཛད་ལས། ཆས་མངན་ཤས་རབ་ད་མད་རས་འབང་བཅས། །ད་

ཐབ་བ་ཕར་གང་དང་བསན་བཅས་གང་། །ཞས་གསངས་པའ་དན། དན་དམ་པའ་

ཆས་མངན་པ་དང་། བརར་བཏགས་པའའ། །དང་པ་ན། ཆས་རམས་ཀ་རང་དང་

450

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སའ་མཚན་ཉད་རམ་པར་འབད་པའ་ཟག་པ་མད་པའ་ཤས་རབ་ཕང་པ་ལའ་འཁར་

དང་བཅས་པའ། །གཉས་པ་ལ་གཉས་ཏ་ཟག་བཅས་ཀ་ཤས་རབ་དང་བསན་བཅས་

ས། །དང་པ་ན། ཐས་བསམ་བསམ་གསམ་ག་ཤས་རབ་སར་བང་དང་སས་ཐབ་

ཤས་རབ་ཟག་བཅས་རམས་ས། །གཉས་པ་ན། བསན་བཅས་མངན་པ་ས་བདན་

ལ་སགས་པ་དག་ག །དའ་དན་འཆད་པ་མཛད་ཀ་བསན་བཅས་ཀ་བརད་བ་ལས་

རམ་པར་གཞག་པ་ཡང་། ཟག་བཅས་ཟག་པ་མད་ཆས་རམས། ཞས་པས་ཀན་ནས་

ཉན་མངས་པའ་ཕགས་དང་། རམ་པར་བང་བའ་ཕགས་གཉས་ས་ཅ་རགས་པར་འད་

ཞང་། ག་རམ་ག་འབལ་ཡང་ཟག་བཅས་དང་ཟག་མད་ཀས་བསས་པའ་ཆས་ད་དག་

ཀང་ཕང་ཁམས་ས་མཆད་ཀས་བསས་པའ་ཕར་གནས་དང་པར་ཕང་ཁམས་སགས་

ཀ་རམ་གཞག་བསན་ཅང་། ཁམས་བསན་པ་ཤས་ཆ་བའ་ཕར་ཁམས་ཀ་མཛད་ཀ་

གནས་ཞས་བསགས་ས། །ད་བཞན་ད་ཀན་ཉན་དང་རམ་བང་དག་ལ་དབང་པའ་ས་

ནས་འཇག་ཅང་དམགས་པའ་ཕར་དབང་པ་བསན་པ་གཉས་པ་དང་། ཁམས་དང་

འག་བ་ས་གནས་སགས་ཀས་ཕ་བའ་ཁམས་དང་དབང་པའ་བདག་ཉད་ཉན་མངས་

ཅན་སམས་ཅན་ས་བའ་རམ་པ་རན་འབལ་བཅས་དང་། སད་གབ་ཚལ་སགས་སད་

བཅད་ཀ་འཇག་རན་བསན་པ་གནས་གསམ་པ་དང་། སད་བཅད་ཀ་ཁད་པར་མཐའ་

ཡས་པ་རམས་ཀང་བད་པ་གཞན་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ལས་ཀས་བསད་པས་ལས་

བསན་པ་གནས་བཞ་པ་དང་། ལས་ཀང་ཉན་མངས་པ་དང་བཅས་པས་བསད་ནས་

ཀ་ད་མད་པར་མ་ཡན་པས་ཕ་རས་བསན་པ་གནས་ལ་པ་དང་། ཉན་མངས་པ་ད་

རམ་པར་བང་བའང་མ་སག་པ་སམ་པ་ལ་སགས་པའ་རམ་པས་ལམ་རགས་པ་ལ་ལས་

པའ་ཕར་ལམ་དང་ལམ་སབ་པ་པའ་གང་ཟག་ཀང་བསན་པ་གནས་དག་པ་དང་། ལམ་

ལ་ཞགས་པས་ཉན་མངས་པ་འཇམས་པའང་ཡ་ཤས་ཀས་བད་པས་ཡ་ཤས་དང་དའ་

451

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཡན་ཏན་རམས་བསན་པ་གནས་བདན་པ་དང་། ཡ་ཤས་རམས་ཀང་བསམ་གཏན་

ལ་བརན་པ་འབའ་ཞག་ཡན་པས་ན་བསམ་གཏན་དང་། དའ་རང་བཞན་ག་ཡན་

ཏན་བཅས་སམས་འཇག་བསན་པ་གནས་བརད་པ་ས། གང་ཟག་གཏན་ལ་དབབ་

པ་ཞས་པ་གནས་དག་པ་ན་གནས་བརད་པ་འད་ཉད་ཀ་ཞར་ལས་འངས་པའ་ཞས་

བཤད་ད། །གནས་ད་དག་ཆས་དག་གས་འཆད་ད། གངས་དང་མཚན་ཉད་བསན་

པ་དང་། ད་བཞན་རབ་དབ་བས་བ་དང་། །སབ་བད་མཚངས་པར་ལན་པ་ས། །

ཆས་ན་དག་ཏ་རབ་ཏ་བསགས། །ཞས་ས། །ད་ལ་གངས་ན། །ཟག་བཅས་ཟག་

པ་མད་ཆས་རམས། །ཞས་དང་། འདས་བས་ཆས་རམས་ད་དག་ཀང་། །གཟགས་ལ་

སགས་པའ་ཕང་པ་ལ། །སགས་ས། །མཚན་ཉད་ན། ཚར་བ་མང་བའ་འད་ཤས་

ན། །མཚན་མར་འཛན་པའ་བདག་ཉད་ད། །སགས་ས། །རབ་དབ་ན། བསན་

ཡད་འདར་ན་གཟགས་གཅག་པ། །ཐགས་དང་བཅས་པ་གཟགས་ཅན་བཅ། །

སགས་ས། །བས་བ་ན། ཕང་པ་དང་ན་ས་མཆད་དང་། །ཁམས་གཅག་གས་ན་

ཐམས་ཅད་བསས། །སགས་ས། །མཚངས་ལན་ན། བད་བ་དག་དང་འདད་ཆགས་

སགས་ས། །སབ་བད་ན། དབང་ཕག་སགས་མན་རམ་སགས་ཕར། །ཞས་པ་ལ་

སགས་པས་ས། །

གསམ་པ་ན། ཤར་ཕན་སས་དན་མངན་རགས་རལ་ཚབ་ཆས། །ལགས་

བཀལ་ཐགས་མད་མཆད་ཀས་སང་བར་མཛད། །བཀའ་འཁར་ལ་བར་པ་ཤས་རབ་

ཀ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་ལ་དགངས་འགལ་ཤང་རའ་སལ་གཉས་ས་བང་བ་ལས། སས་

དན་མངན་རགས་ཀ་རམ་པ་ན་རལ་ཚབ་བམས་པས་ལགས་པར་བཀལ་བའ་གཞང་

མངན་རགས་རན་ད་གགས་པ་འད་ཉད་ད། གཞང་ད་དང་ཉ་ཁ་གཉས་དན་གཅག་

པར་དགངས་ནས་འཕགས་པ་ཐགས་མད་ཀས་འགལ་པ་ད་ཉད་རམ་ངས། མཆད་

452

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དབག་གཉན་གས་རམ་རག་ཏ་བཀལ་བའ་ཡམ་གསམ་གནད་འཇམས་སགས་ཀས་

ཐག་མར་སང་བར་མཛད་ད། །འཕགས་སང་གཉས་ཀས་རང་སང་ཚལ་ད་བཀལ། །

བཤད་སལ་བཟང་བས་ཕན་ལས་ཁད་ད་འཕགས། །ཁད་པར་དབག་གཉན་ག་སབ་

མ་ཕར་ཕན་རང་ལས་མཁས་པར་གགས་པ་འཕགས་པ་རམ་གལ་སས་ང་བ་ཉད་མད་

པར་ས་བའ་དབ་མའ་ཚལ་དང་མཐན་པར་རན་དང་ཉ་ཁ་སར་བའ་འགལ་པ་ཉ་ཁ་

སང་བ་མཛད་པས་ད་ཕན་ཆད་མད་རན་སར་བའ་སལ་དད། དའ་འག་ཏ་གལ་ས་

རམ་པར་སང་མཛད་བཟང་པ་སགས་ཀས་ཀང་ཡམ་རས་འབང་དང་སར་བའ་འགལ་

པ་ཅ་རགས་པར་མཛད་ཅང་། ཁད་པར་སབ་དཔན་སང་ག་བཟང་པས་ཤར་ཕན་ག་

ལགས་སལ་མཐའ་དག་ཐགས་ས་ཆད། ར་བཙན་བམས་པས་གནང་བ་སལ་བའ་

བན་རབས་ཀ་མཐ་ལས་ཡམ་བར་པ་དང་སར་བ་ལ་བརད་མའ་བསས་དན། བརད་

སང་པ་དང་སར་བ་བརད་སང་འགལ་ཆན། སད་པ་དང་སར་བ་སད་འགལ་རགས་

ས། ཡམ་གསམ་ཀ་དང་སར་བ་འགལ་པ་དན་གསལ་སགས་མཛད། ད་ལར་རང་

སང་ག་ཚལ་ད་བཀལ་པ་ད་དག་བཤད་སལ་ཤན་ཏ་བཟང་བས་ད་ཕན་ག་ཤར་ཕན་

འཆད་པ་པའ་སབ་དཔན་མཐའ་དག་དའ་རས་ས་འབང་བས་ཕན་ལས་ཁད་པར་ད་

འཕགས་པའ། །བད་འདར་རངས་དང་བ་རའ་བཀའ་དན་ལས། །ཤར་ཕན་བཤད་

པ་ཉམས་ལན་ར་ཆར་བང་། །བད་ཀ་ལངས་འདར་འཁར་ལ་བར་པ་ཤར་ཕན་ག་

སར་འཕགས་ཡལ་ད་གང་བཞགས་ཐམས་ཅད་བན་པར་གགས་ཏ། བསན་པ་ས་

དར་ག་དས་ས་རངས་ཁམས་པ་ག་ཆས་འཕགས་ཡལ་ད་བན་ཏ་ཤར་ཕན་འབམ་པ་

ཐགས་ལ་བཟང་ནས་བད་ད་ལགས་པར་བསར། རལ་པ་ཁ་སང་ལའ་བཙན་གས་

ཐག་ཆན་ག་ཆས་ལ་གས་པ་ཆན་པས་ཉད་ཀ་མཚལ་ཁག་དང་ར་དཀར་མའ་འ་མ་

སར་ནས་བས་པ་རག་ཟག་དམར་པར་གགས་པ་ས། ལ་ས་གང་ག་ས་ཕག་མཆད་

453

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

རན་ག་ནང་ད་བཞགས་པ་བ་འགར་ཆང་ང་། །ཡང་དབས་མཉ་ཤ། ཉང་ཨན་ཝ་ར་

གཉས་ཀས་ར་གར་ནས་དཔ་བངས་ཏ་བསར་བ། བཙན་པའ་དབ་སའ་གཞབ་རམ་

དང་ར་དཀར་མའ་འ་མ་ལ་སར་ནས་བས་པ་རག་ཟག་སན་པར་གགས་པ་པད་བཞ་

མ་ཞག་ཀང་བང་བར་གགས། ད་ལར་རག་ཟག་ས་དམར་གཉས་པ་ན་འགས་རང་

ཐམས་ཅད་མ་རས་པས་བ་གར་བ་ར་ཙ་ནས་སར་ཡང་ཞ་ཆན་མཛད་ད་འགས་རང་

ཆད་པ་སགས་བསབས། ཚག་ས་བསངས་ཏ་བརད་བད་བར་བསར། འད་དས་ལ་

ཙ་ཆན་པ་ཉད་ཀས་ཕག་བས་མཛད་ད་བཞགས་སད་ལས་འབམ་ཤ་ས་ཅན་ད་གགས་

པ་ད་ལའང་མཆམས་ཕ་ན་བཞགས་པ་བ་འགར་འབང་པ། ཁ་རལ་ག་དས་ས་པཎ་ཏ་ས་

རན་བ་ད་སགས་དང་ལ་ཙ་བ་ས་ཅག་གཉས་ཀས་ཞ་ཆན་མཛད་པའ་དམ་བ་བཅ་དག་པ་

བ་འགར་ཆན་མ་སགས་འགར་མ་འད་བ་འགའ་ཞག་བང་བར་གགས་ཤང་། དཥ་ས་

ནའ་འབམ་ཊ་ཀ་སགས་འགལ་པའ་སར་ཡང་བསར་བ་ད་དག་ག་བཀའ་དན་ལས་

བཤད་པ་དང་ཉམས་ལན་ར་ཆ་བང་ང་། །རན་ཆན་བཟང་པས་མངན་རན་བཤད་

སལ་བཏད། །ཇ་བ་རས་ཀང་ཁ་འབམ་ཕ་ལ་བཤད། །ཁད་པར་རག་ལ་ཆན་པས་

དར་རས་མཛད། །བསན་པ་ཕ་དར་ལ་ལ་ཆན་རན་བཟང་པས་འཕགས་ཡལ་ད་བན་

ཏ་པཎ་ཏ་ག་ཎ་མ་ཏ་ལས་མངན་རགས་རན་འགལ་པ་དང་བཅས་པ་གསན་ནས་

བཤད་སལ་ག་ས་ཐག་མར་བཏད། ཇ་བ་ར་དཔལ་ལན་ཨ་ཏ་ཤས་ཀང་ཁ་ཆན་པ་ལ་

ལངས་པ་དང་འབམ་སན་རལ་བའ་འབང་གནས་ལ་ཕར་ཕན་ག་བཤད་པ་ལགས་

པར་བསལ། ཨ་ཏ་ཤ་དང་ལ་ཆན་རན་བཟང་གཉས་ཀས་འགལ་བཤད་རགས་

དཀའ་སང་བ་བསར། བརད་སང་པ་དང་། ཉ་སང་། བརད་སང་འགལ་ཆན་

སགས་སར་འགར་བ་མང་པ་ལ་ཞ་དག་མཛད། འབམ་སན་གས་འབམ་སང་བཙན་

ནམ་མག་བ་མ་ལ་བཤད་པ་སགས་ཀས་བཤད་སལ་ཆ་བ་ཞག་བང་། ཡང་ཇ་བས་ཕ་

454

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དར་སན་པ་ལ་བཤད་པས་ཕར་ཕན་ཁམས་ལགས་ས་གགས་པའང་དར་ར། །ཁད་

པར་འཇམ་དཔལ་ར་རད་ལས། འད་ནས་བང་ཕགས་གངས་འགམ་ད། །བ་ལན་

གང་ཞག་འབང་འགར་བ། །ཡ་ག་ས་དང་བཤད་བ་ལ། །བ་གས་ཐགས་པ་མད་པ་

འབང་། །ཞས་ལང་བསན་པའ་རག་ལ་ཆན་པ་བ་ལན་ཤས་རབ་ཀས་པཎ་ཏ་བསན་

སང་ངམ་འབམ་ཕག་གསམ་པ་ལས་ཤར་ཕགས་ཀ་གཞང་ལགས་མཐའ་དག་གསན།

གཞན་ཡང་མཁས་གབ་ད་མ་ལས་མད་རད་ཡངས་ས་རགས་པ་ཞས། བལ་ཡལ་

ཕམ་ཐང་ག་གཙག་ལག་ཁང་ན་བཞགས་པའ་འབམ་ལས་ཏང་ང་འཛན་ག་མང་ཆད་

པ་བསབས་པ་སགས་འགར་བཅས་དང་། མངན་རགས་རན་ར་འགལ་འགའ་ཞག་

ཀང་འགར་བཅས་དང་གསར་འགར་ཅ་རགས་པར་མཛད་ད་ད་དག་ག་བཤད་པའང་

དཔས་ཕན་པ་གཏན་ལ་ཕབ་ས་དར་རས་ས་མཛད་པ་ཡན་ན། །ས་ཕའ་བཀའ་བབ་

ཤར་འབར་བང་སང་ལས། །རམ་བརད་གཡག་རང་ཡབ་སས་རམ་དཔད་ཀས། །

བཤད་པའ་ཆ་རན་བཟང་པ་མ་ཉམས་བབས། །བསན་པ་ས་དར་ག་ཤར་ཕན་བཤད་

རན་ཁམས་ས་འཕས་པ་ལས་བང་བའ་རན་དང་། ཇ་བ་དང་རན་བཟང་རག་ལ་ཆན་

པ་བཅས་ཕ་འགར་ག་བཤད་རན་ཐམས་ཅད་ཀ་བཀའ་བབས་པ། རག་ལའ་སབ་མ་

ཐ་བ་བཞ་ལས་ཤར་ཕན་བཀའ་བབ་འབ་ཤས་རབ་འབར་གས་བཤད་རན་ད་དག་

གཅག་དལ་ག་སལ་ཆན་པ་གཏད་པ་ཨར་བང་ཆབ་སང་གས་བཟང་ས་བསན་པ་འད་

ལ་བ་བ་ཆ་ཐང་ད་མཛད་པ་ལས་རམ་གས་བརད་ད་བ་སན་རན་པ་ཆའ་སབ་མ་

ཐགས་སས་ལ་ཙ་རན་ཆན་རམ་རལ་ལ་གཡག་མ་ཕམ་ཆས་ཀ་བ་མས་གསན་ཏ་

འགལ་པ་ཆ་འབང་ཆང་གསམ་མཛད་ཅང་འཆད་ཉན་རལ་ད་བཏན་པས་ཕར་ཕན་

གཡག་ལ་ཐག་ཟར་བ་བང་། དའ་སབ་མ་རང་སན་ཆན་པ་ཤས་བ་ཀན་གཟགས་ཀས་

ཤར་ཕན་གས་གཙས་མད་ཕགས་ལ་རམ་བཤད་གཞང་འགལ་བཞ་བཅ་ཞ་གསམ་

455

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཙམ་དང་ཁད་པར་ཕར་ཕན་རང་ཊ་ཀ་ཆན་མ་སགས་མཛད་ཅང་འཆད་ཉན་ག་རང་

བཟང་ས། ཡབ་སས་ད་དག་ག་རམ་དཔད་ཀ་མཐ་ཕལ་ད་བང་བའ་བཤད་པའ་ཆ་

རན་བཟང་པ་ད་ལའ་བར་མ་ཉམས་པར་བབས་ས། །ག་ལང་བཤད་སལ་དཔལ་

ལན་ཕ་པས་སལ། །ཡང་རག་ལའ་སབ་མ་ག་ལང་པ་བ་གས་འབང་གནས་ཀ་བཤད་

སལ་བརན་ནས་ཕས་དག་བཤས་ཕ་པས་ར་ཆར་སལ་བའ་བཤས་སལ་བཟང་པ་རང་

ཚགས་པའང་བང་ང་། །ད་ལ་མངན་རགས་རན་ག་བསན་བའ་དན་ན། ཤས་རབ་ཕ་

རལ་ཕན་པ་ན། །དངས་པ་བརད་ཀས་ཡང་དག་བཤད། །ཅས་མདར་བསན་ནས།

རམ་ཀན་མཁན་ཉད་ལམ་ཤས་ཉད། །ད་ནས་ཐམས་ཅད་ཤས་པ་ཉད། །ཅས་རམ་

མཁན། ལམ་ཤས། གཞ་ཤས་ཏ་ཐས་བསམ་ག་ཡལ་མཁན་པ་གསམ། རམ་ཀན་

མངན་རགས་རགས་པ་དང་། །ར་མར་ཕན་དང་མཐར་གས་པ། །སད་ཅག་གཅག་

མངན་རགས་བང་ཆབ། །ཅས་རམ་རགས་སར་བ། ར་མའ་སར་བ། མཐར་གས་

པའ་སར་བ། སད་ཅག་མའ་སར་བ་ས་ཉམས་ས་བང་བའ་སར་བ་བཞ། ཆས་ཀ་ས་

དང་ད་རམ་བརད། །ཅས་ཆས་ས་ཕན་ལས་དང་བཅས་པ་ཐབ་པའ་འབས་བ་ས་དབ་

གཞ་དངས་པ་བརད་ད། ད་ལ་དང་པ་རམ་པ་ཐམས་ཅད་མངན་པར་མཁན་པ་ཉད་

ན་ཇ་ལ་ཇ་སད་ཀ་རམ་པ་མ་ལས་པ་སད་ཅག་མ་གཅག་ལ་མངན་སམ་ད་མཁན་པ་

དང་། གཉས་པ་ལམ་ཤས་པ་ཉད་ན། ལམ་གསམ་རང་བཞན་མད་པར་རགས་ཤང་

རགས་སན་སངས་ནས་ཡང་དག་མཐའ་མངན་ད་བད་པའ་སབ་ལམ་དང་། གསམ་

པ་གཞ་ཐམས་ཅད་ཤས་པ་ཉད་ན། གཞ་ཐམས་ཅད་གང་ཟག་ག་བདག་གས་སང་

པར་རགས་པའ་ཉ་ཚ་བའ་མཁན་པ་དང་། བཞ་པ་རམ་ཀན་མངན་རགས་རགས་

པའ་སར་བ་ན། མཁན་གསམ་ག་རགས་པ་ལ་རང་དབང་ཐབ་པར་བ་བའ་ཕར་ད་ས་

མད་གསམ་བསས་ཏ་སམ་པའ་སམས་དཔའ་རལ་འབར་དང་། ལ་པ་ར་མར་ཕན་

456

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པའ་སར་བ་ན། རམ་རགས་སར་བ་ལ་བརན་ནས་ས་མད་གསམ་བསས་ཏ་སམ་པ་

ལ་དབང་ད་གར་པའ་སམས་དཔའ་རལ་འབར་དང་། དག་པ་མཐར་གས་སར་བ་ན།

མཁན་གསམ་ག་ཤས་རམ་ཅག་ཅར་ད་ས་བའ་རགས་པ་བརན་པར་བ་བའ་ཕར་

མཁན་གསམ་ག་རམ་པ་རམས་ཆས་བཅ་གསམ་ལ་རམ་གས་སབ་པའ་སམས་དཔའ་

རལ་འབར་དང་། བདན་པ་སད་ཅག་མ་གཅག་ལ་མངན་པར་རགས་པ་བང་ཆབ་

པའ་སར་བ་ན། མཁན་གསམ་རམ་གས་སམ་པ་མཐར་ཐག་པའ་སམས་དཔའ་རལ་

འབར་དང་། བརད་པ་འབས་བ་ཆས་ས་ན། སར་བཞ་བསམས་པའ་རམ་སན་ནམ།

འབས་བ་མཐར་ཐག་ཟག་མད་ཀ་ཡན་ལག་ད་མ་དང་ལན་པ་ས། བདན་གཉས་

ལས། ཆས་རམས་ཀན་ག་ལས་ཡན་ཕར། །ཡན་ཏན་བསམ་ཡས་ཀན་རན་ཕར། །

རག་པའ་རས་འབངས་ང་བའ་ཕར། །སབ་པ་རམས་ཀ་ཆས་ས་ཡན། །ཅས་ས། །

ད་དག་ཀང་མད་ལས་རབ་འབར་ག་ལའས་རམ་མཁན། མཐའ་གཉས་རམ་དག་ག་

ལའས་ལམ་ཤས། སད་པ་ཁད་པར་ཅན་ག་ལའས་གཞ་ཤས། ད་བཞན་ཉད་ཀ་

ལའས་རམ་ཀན། བསབ་པ་ཡངས་ས་དག་པའ་ལའས་ར་སར། རམ་གས་འཇག་

པའ་ལའས་མཐར་གས་པ། བསབ་པ་ཡངས་ས་རགས་པའ་ལའས་སད་ཅག་མ།

བསབ་པ་འབས་བའ་ལའས་ཆས་ས་རམས་བསན་པ་ཡན་ན། །དངས་པ་བརད་ད་

ངས་པའ་ར་མཚན་ཡང་། གང་ཟག་གཅག་འཚང་ར་བ་ལ་ཤས་པར་བ་བ་ཡལ་མཁན་

པ་གསམ། ཉམས་ས་ལན་པའ་ལམ་སར་བ་བཞ། ད་བངས་པའ་འབས་བ་ཆས་ཀ་

ས་ས། དན་བསས་རན་ཆན་སན་མ་ལས། ཤས་བའ་ཡལ་ད་མཁན་པ་གསམ།

སམ་པའ་དས་ས་སར་བ་བཞ། །འབས་བ་མཐར་ཐག་ཆས་ཀ་ས། །ཞས་གསངས་

པ་ལར་ར། །ད་དག་ག་དབ་བ་སས་དན་ཡན་ལག་བདན་ཅར་གགས་པ་ཡང་།

སམས་བསད་ལ་སགས་པ་རམ་མཁན་མཚན་བད་ཀ་ཆས་བཅ། འབས་བ་རམ་

457

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

མཁན་ཐབ་པ་ལ་ར་ལམ་ཤས་བསམ་དགས་པས་ད་མཚན་བད་ཀ་ཆས་བཅ་གཅག །

ལམ་ལགས་པར་ཤས་པ་ལ་གཞའ་མ་མཐན་ཕགས་དང་གཉན་པའ་རབ་དབ་ཤས་

དགས་པས་གཞ་ཤས་མཚན་བད་དག། མཁན་གསམ་ཐས་བསམ་གས་གཏན་ལ་

དབབ་པའ་དན་བར་བདན་ཅ་ར་གསམ་ད་བསས་ནས་བསམ་དགས་པས་རམ་རགས་

སར་བ་མཚན་བད་བཅ་གཅག །བང་སམས་ཚགས་ལམ་ད་རགས་སར་རས་འཇག་

ཏ་བསམས་པས་སམ་བང་གཙ་བར་གར་པའ་ཉམས་སས་པ་ན་ར་མའ་སར་བ་ས་དའ་

མཚན་ཆས་བརད། མཁན་གསམ་ག་དན་ས་ས་བ་དང་རམ་པར་བསས་པའ་དན་

རམས་ལ་ག་རམ་བཞན་ད་ཡད་བརན་ནས་བསམ་པ་མཐར་གས་པའ་སར་བ་ས་དའ་

མཚན་ཆས་བཅ་གསམ། མཐར་གས་པའ་སམ་རམ་ད་ལ་བ་སར་ལམ་དད་ཀ་རས་

ཐག་ནས་ཡད་མད། ས་དང་པ་ཡན་ཆད་ད་སམ་པས་རགས་པའ་རགས་རམས་དས་

གཅག་ཏ་མངན་ད་གར་པ་ལ་བརན་པ་ཐབ་ནས། ཡ་ཤས་སད་ཅག་མ་གཅག་གས་

མཁན་གསམ་ག་རམ་པ་བསམས་པས། ད་མ་ཐག་རགས་པའ་བང་ཆབ་མངན་ད་

བད་ངས་ཀ་སར་བ་ན་སད་ཅག་མའ་སར་བ་ས་དའ་མཚན་ཆས་བཞ། དའ་སད་ཅག་

གཉས་པར་ས་གསམ་ཕན་ལས་དང་བཅས་པ་བསད་པ་སར་བ་བཞ་བསམས་པའ་

རམ་སན་མཐར་ཐག་པ་ས་ད་ལ་ས་གསམ་མཛད་པ་དང་བཅས་བཞ་ས་བསམས་པས་

བདན་ཅའ། །ད་ལ་དངས་པ་བརད་ཀ་དང་པར་རམ་མཁན་སན་པ་ན་འབས་བ་ལ་ས་

བ་བསད་པའ་ཆད་ད་ཡན་ཞང་། དན་བདན་ཅའ་དང་པར་སམས་བསད་སན་པ་ན་

སམས་བསད་ཐག་ཆན་ག་ཆས་ཐམས་ཅད་ཀ་ར་བ་ཡན་པར་ཤས་པའ་ཆད་དའ། །

ད་ཐམས་ཅད་ཀང་དབ་གཞའ་སང་ད་མདར་དལ་ན། ཐབ་བའ་འབས་བ་མཐར་ཐག་

པ་རམ་མཁན། དའ་ཐབ་བད་ཀ་ར་ལམ་ཤས། དའ་བང་དར་བ་བའ་ཡན་ལག་ཏ་

གཞའ་མ་མཐན་ཕགས་དང་། གཉན་པའ་རབ་དབ་ཤས་པའ་གཞ་ཤས་རམས་ན་ས་

458

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འདགས་གཅད་ཡལ་མཁན་པ་གསམ། ཐས་བསམ་གས་གཏན་ལ་ཕབ་པའ་དན་

རམ་པ་བར་བདན་ཅ་ར་གསམ་ད་བསས་ནས་རས་འཇག་ཏ་བསམ་པ་རམ་རགས་

སར་བ། བསས་བསམ་ད་ལས་རགས་པ་རབ་ཏ་གར་པ་ར་མའ་སར་བ། ད་ལ་

བརན་པ་ཐབ་པའ་ཆད་ད་དས་གཅག་ཏ་ག་རམ་བཞན་བསམ་པ་མཐར་གས་པའ་

སར་བ། བརན་པ་ཐབ་ནས་ཡ་ཤས་སད་ཅག་མ་གཅག་གས་མཁན་གསམ་ག་རམ་

པ་བསམས་པས་ད་མ་ཐག་འབས་བ་མངན་ད་བད་ངས་པ་སད་ཅག་མའ་སར་བ་དང་

བཞ་ན་ཉམས་ལན་སར་བ་བཞ། ད་ལར་ཉམས་ས་བངས་པ་ལས་དབངས་དང་ཡ་

ཤས་དབར་མད་པ་ང་བ་ཉད་ཀ་ས་དང་། ཐག་ཆན་ག་ཆས་ལ་རགས་པར་ལངས་

སད་པ་ལངས་སད་རགས་པའ་ས། གང་ལ་གང་འདལ་ག་ཐབས་ས་ཚགས་པས་

སམས་ཅན་ག་དན་ས་ཚགས་པ་མཛད་པ་སལ་པའ་ས་དང་། ཕན་ལས་ཉར་བདན་

གས་བསས་པའ་གཞན་དན་མཛད་པ་ཕན་ལས་དང་བཞ་ན་འབས་བ་ཆས་ཀ་སའ། །

ད་ལས་མཁན་གསམ་གཅག་ཏ་བསས་ཏ་མངན་རགས་དག་དང་། སར་བཞའང་

འཐབ་བད་ཀ་ར་ཞས་གཅག་ཏ་བསས་ཏ་གསམ་ག་རམ་གཞག་ཀང་མཛད་ད། །

བཞ་པ་ལ་གཉས། རང་སང་པ་དང་། གཞན་སང་པའ་དར་ཚལ་ལ། །

དང་པ་ན། དངས་བསན་སང་ཉད་སན་པ་དབ་མའ་ཚལ། །འཕགས་པའ་

དགངས་པ་འགལ་བད་རམ་གཉས་ལས། །ཐལ་རང་སལ་གས་ཟ་གགས་ཞ་བ་

ལ། །ཤར་གསམ་ལ་སགས་ལགས་གཉས་རས་འབང་མང་། །ཕར་ཕན་ག་དངས་

བསན་སང་པ་ཉད་ཀ་ཚལ་བསན་ཅང་བཤད་པ་དང་ཉམས་ས་ལན་པ་རམས་ལ་དབ་

མ་པ་ཞས་གགས་ཤང་དའ་དན་ཕན་ཅ་མ་ལག་པར་སན་པ་སབ་དཔན་འཕགས་པའ་

གཞང་རམས་ཀ་གཙ་བ་ར་བ་ཤས་རབ་ཀ་དགངས་པ་འགལ་བད་སབ་དཔན་སངས་རས་

བསངས་དང་ལགས་ལན་བད་རམ་པ་གཉས་ལས་དབ་མ་ཐལ་འགར་བ་དང་། རང་

459

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

རད་པའ་སལ་གཉས་ས་གས་ཤང་། ས་མའ་སལ་འཛན་པ་ཟ་གགས་དང་ཞ་བ་ལ་

ལ་སགས་པ། ཕ་མའ་སལ་འཛན་པ་ཡ་ཤས་སང་པ། ཞ་བ་འཚ། ཀ་མ་ལ་ཤ་ལ་

ས་རང་རད་ཤར་གསམ་ད་གགས་པ་ལ་སགས་པ་དབ་མ་ལགས་གཉས་ཀ་རས་ས་

འབང་བའ་སབ་དཔན་ཤན་ཏ་མང་ང་། །དའང་ར་ཤལ་ར་འགལ་བརད་ཡད་པར་

གགས་ཤང་བད་ད་བཞ་འགར་བ་ན་ག་ལས་འཇགས་མད། སབ་དཔན་སངས་རས་

བསངས་ཀས་མཛད་པའ་བད་པ་ལ་ཏ། ཟ་བ་གགས་པའ་ཚག་གསལ། ལགས་

ལན་བད་ཀ་ཤས་རབ་སན་མའ་ཕང་བ་བཅས་ཡད་པ་ལས་ག་ལས་འཇགས་མད་

ན་སན་ག་དཀར་ཆག་རམས་དང་ཇ་ནང་ཀན་མཁན་སགས་རང་འགལ་ད་བཞད།

མཁས་གབ་དག་ལགས་དཔལ་བཟང་གས། །འཕགས་པའ་སབ་མ་རམས་ཀས་

གཞང་ད་དའ་ལང་དངས་པ་གཅག་ཀང་མ་བང་བའ་ཕར་དང་། རབ་བད་ཉ་ཤ་ར་

བདན་པའ་ཐད་ཀ་འགལ་པར་བཙན་པ་འཕགས་པ་ལའ་ཞལ་ས་ནས་ཀང་། ཞས་

བཞ་བར་པའ་ལང་དངས་པའ་ཕར་རང་འགལ་མ་ཡན་པར་གསངས། ཤས་རབ་

སན་མ་ལ་སན་རས་གཟགས་བརལ་ཞགས་ཀས་མཛད་པའ་འགལ་བཤད་སན་རས་

གཟགས་བརལ་ཞགས་ཞས་བ་བ། ཕ་རལ་པའ་འདད་བརད་དང་། ཉན་ཐས་ས་

པ་བཅ་བརད་ཀ་འདད་བརད་རས་པ་བམ་པ་བརད་ཅ་པ་ཞག་ཡད་ད། ཕ་རལ་པའ་

འདད་པ་བརད་པ་ད་ལས་རས་པའ་བསན་བཅས་བད་ད་མ་འགར་ར། །ཡ་ཤས་སང་

པའ་དབ་མ་བདན་གཉས་རང་འགལ་དང་བཅས་པ། ཞ་བ་འཚའ་དབ་མ་རན་རང་

འགལ་དང་བཅས་པ། ཀ་མ་ལ་ཤ་ལའ་དབ་མ་སང་བ་བམ་པ་དག་པ་སམ་རམ་ཐག་

མཐའ་བར་གསམ་བཅས་ཕ་མ་བཞ་ན་རང་རད་པའ་གཞང་ཡན་ལ། ཟ་བ་གགས་

པའ་དབ་མ་ལ་འཇག་པ། ཞ་བ་ལའ་སད་འཇག །ཟ་གགས་སབ་མ་རག་པའ་ཁ་

བག་ཆ་ཆང་ག་རས་འབང་ཇ་བ་རའ་བདན་གཉས་ར་འགལ་རམས་ན་ཐལ་འགར་

460

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བའ་གཞང་ཡན་ན། །དའང་སངས་རས་བསངས་ཀ་འགལ་པ་ལགས་ལན་འབད་

ཀས་གཟགས་ནས་དགག་པ་བརད་ད་རང་སལ་གསར་ད་ཕས། ད་ཟ་གགས་ཀས་

བཀག་ནས་སངས་རས་བསངས་ཀ་རང་སལ་བཟང་བར་མཛད་པས་སལ་གཉས་ས་

གགས་པ་ན་དན་དམ་ག་ལ་བ་རད་ལ་སད་ཚལ་ག་ས་ནས་ཁད་པར་འབད་པ་ཡན་

ག། དན་དམ་རང་ག་ང་བ་འདད་ཚལ་ལ་ན་ཁད་པར་མད་པ་གཟར་གནས་ཀ་མཁས་

པ་དག་གས་བཤད་པ་ལར་འཐད་ད་གཉས་ཀ་དབ་མ་མཚན་ཉད་པ་ཡན་པའ་ཕར་

ར། །འཕགས་གཞང་ཅག་ར་རག་ལ་དག་གས་སལ། །ཕ་པ་སང་ཆན་བརད་དང་

རང་སན་སགས། །རང་རད་སལ་བཟང་པ་ཚབ་བ་བཞ་བཅས། །དཔལ་ལན་ཟ་

བའ་གཞང་ག་ལམ་སལ་ཕས། །གངས་ཅན་ཐལ་འགར་ས་རམས་ད་ལས་གས། །ད་

ལ་བད་འདར་ཐག་མར་པཎ་ཏ་ཛ་ན་གར་དང་ཅག་ར་ཀའ་རལ་མཚན་གས་ར་ཤས་

དང་། ཤས་རབ་སན་མ་བསར། ཞ་བ་འཚའ་གསང་ལ་བརན་རང་རད་པའ་ལགས་

ཀ་འཆད་ཉན་དང་། ཕ་དར་ག་སབས་རག་ལ་ཙ་བ་བ་ལན་ཤས་རབ་ཀས་ཤས་རབ་

སན་མ་གཙ་བར་གར་པའ་གཞང་ལ་འཆད་ཉན་མཛད་པས་ར་ཆར་སལ་བའ་རན་

དཔལ་ལན་གསང་ཕའ་གདན་ས་འཛན་པ་རམས་དང་། ཁད་པ་གདན་རབས་ལ་པ་

ཕ་པ་ཆས་ཀ་སང་ག་དང་། དའ་སབ་མ་གཙང་ནག་པ་བརན་འགས་སང་ག །དན་

འབག་པ་ས་བའ་སང་ག །བ་ཤ་བསད་ནམས་སང་ག །ར་བ་བརད་པའ་སང་ག །

རགས་དབང་ཕག་སང་ག །མང་བན་ཆས་ཀ་སང་ག །ལན་མ་དཀན་མཆག་སང་ག །

གཉལ་པ་ཡན་ཏན་སང་ག་ས་སང་ཆན་བརད་ད་གགས་པ་དང་། ཇ་སས་གསམ།

ཤས་རབ་ཅན་གསམ། གབ་ཐབ་གསམ་སགས་བང་བ་ལས་གཙང་ནག་པ་དང་ར་

བ་བ་ཕལ་ཆར་ཟ་གགས་ཀ་རས་ས་འབང་བ་ལས་གཞན་རམས་དང་། ཕས་ས་ས་

བའ་སང་ག་རང་སན་ཆན་པའང་ཀ་མ་ལ་ཤ་ལའ་བག་ཆགས་སད་ནས་རང་རད་པའ་

461

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ལ་བ་ལ་ངས་པ་གཏང་ཚགས་པའ་སབས་ཀས་དགངས་པ་གཏད་ཅང་། ད་དག་ག་

རས་འབང་པ་འགའ་ཞག་དང་། ས་འགར་བའ་ཆས་ག་འགའ་ཤས་སགས་ཀས་ཀང་

ད་ལའ་བར་ད་རང་རད་པའ་སལ་བཟང་བར་མཛད་ཀང་བཤད་རན་རང་ཚགས་པ་ན་

ཕས་ས་མ་བང་ང་། །ཐལ་འགར་ན། པ་ཚབ་ལ་ཙས་ཁ་ཆར་བན་ནས་སཛ་ནའ་སས་

གཉས་སགས་ལ་བསན་ཏ་ལ་ཉ་ཤ་ར་གསམ་ད་སངས་པ་མཛད་ནས་བད་ད་ར་འཇག་

བཞ་གསམ་སགས་ཀ་འགལ་པ་ཟ་བས་མཛད་པའ་རགས་རམས་བསར། འཆད་

ཉན་ག་ས་ནས་ལགས་པར་གཏན་ལ་ཕབ། དའ་སབ་མ་ཚག་ལ་མཁས་པ་གངས་

པ་ཤའ། དན་ལ་མཁས་པ་གཙང་པ་འབ་སར། གཉས་ཀ་ལ་མཁས་པ་ར་བ་བང་

བརན། གཉས་ཀ་ལ་མ་མཁས་པ་ཞང་ཐང་སག་པ་ཡ་ཤས་འབང་གནས་ཏ་པ་ཚབ་

བ་བཞར་གགས་པ་སབ་ཚགས་དང་བཅས་པས་དཔལ་ལན་ཟ་བ་གགས་པའ་གཞང་

ལགས་འཆད་རད་རམ་གསམ་ག་ལམ་སལ་ཆན་པ་ཕས་ཤང་། གངས་ཅན་ལངས་ཀ་

དབ་མ་ཐལ་འགར་ས་བ་ཐམས་ཅད་ད་ལས་གས། ཁད་པར་ཞང་ཐང་སག་པ་རང་ལ་

གདན་ས་འཛན་པ་ས་བའ་དབང་ཕག་རམས་དང་། ས་ས་པའ་ར་བཙན་རས་འབང་

དང་བཅས་པ། མཁས་མཆག་བ་སན་རན་པ་ཆ། ར་རད་མདའ་བ། དའ་སབ་མ་

ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ར་རན་པ་ཆ་བ་བཟང་གགས་པ་བརད་པ་དང་བཅས་པ། རལ་

དབང་མ་བསད་ཞབས་དང་ཀན་མཁན་པད་དཀར་པ་རས་འབང་དང་བཅས་པ་ལ་

སགས་པ་བད་ཡལ་མཁས་པའ་དབང་པ་ཕལ་མ་ཆས་བཤད་སལ་འད་ཉད་འཛན་

པར་མཛད་ད། དའ་ཉམས་ལན་ག་རན་ཡང་ཇ་བ་ཡབ་སས་ལས་བརད་ད་གཙ་བར་

བཀའ་གདམས་རན་པ་ཆ་ལ་དར་ར། །ད་ལ་དབ་མ་ར་བ་ཤས་རབ་ལ་རབ་བད་དང་པ་

རན་བརགས་པ་ནས། ལ་བ་བརག་པའ་བར་རབ་བད་ཉ་ཤ་ར་བདན་ཡད་ཅང་། དའ་

དན་འགལ་དབ་མ་ལ་འཇག་པ་ད་ལ་བཤད་རན་མ་ཉམས་པ་འདའ་ལས་རམ་པར་

462

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཞག་པའང་ར་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ས་དང་། འབས་བ་སངས་རས་ཀ་ས་བཤད་

པ་གཉས། དང་པ་ལ་ས་བཅའ་ང་བ་ས་སར་བཤད་པ་དང་། སའ་ཡན་ཏན་ཐན་མང་

ད་བཤད་པ་གཉས། དང་པ་ལ་ཁད་གཞ་སའ་ང་བ་མདར་བསན། ཁད་ཆས་སའ་

ཡན་ཏན་རས་པར་འཆད། སའ་ཡན་ཏན་བརད་པའ་ས་ནས་མཇག་བས་བ་གསམ།

འབས་བ་སངས་རས་ཀས་ས་བཤད་པ་ལའང་། གནས་གང་ད་བང་ཆབ་བརས་པ།

ཚལ་ཇ་ལར་བང་ཆབ་པ། བང་ཆབ་པའ་ང་བ་སའ་རམ་གཞག །བང་ཆབ་གསམ་

དགངས་པ་ཅན་ད་བཤད་པ། བང་ཆབ་པ་དང་བཞགས་པའ་དས་བསན་པ་ལའ་ས་

ནས་བསས་ཤང་། ད་དག་ག་ནང་ནས་ཀང་སམས་བསད་པ་དག་པ་ཤས་རབ་ཀ་ཕ་

རལ་ཏ་ཕན་པས་དབ་མའ་དན་གསལ་ཞང་རས་པར་བསན་ཏ། །

གཉས་པ་ན། འཁར་ལ་ཐ་མ་བམས་པ་ཀ་སབ་ཀས། །ཆས་བཞ་བསད་

ཚགས་ཀས་བཀལ་ཐགས་མད་མཆད། །ཙན་ག་མ་སགས་ཀས་འཆད་ཅང་སལ། །

འཁར་ལ་ཐ་མ་སང་པའ་མད་ས་ཉ་ཤ་ལ་སགས་པའ་དགངས་པ་རལ་ཚབ་བམས་པ་དང་

འཕགས་པ་ཀ་སབ་ཞབས་ཀས་མད་ས་རན། འབད་གཉས། རད་བ་མ་ས་ཆས་བཞ་

དང་། བསད་ཚགས་ལ་གཞའ་སབས་ས་ཆས་ཅན་ཆས་ཉད། ལམ་ག་སབས་ས་ཐབས་

དང་ཤས་རབ། འབས་བའ་དས་ས་ས་གསམ་ལ་ས་སར་བསད་པ་དང་། ལ་བ་རང་ག་

ང་བའ་ས་ནས་བསད་པ་རམས་ཀས་ལགས་པར་བཀལ་བའ་དན་ད་ཉད་ཐགས་མད་

ས་མཆད་དང་། སབ་དཔན་ཙན་ག་མ། ད་དག་ག་རས་འབང་དང་བཅས་པ། རད་

དས་ཀ་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ཤན་པ་སགས་ཀས་འཆད་ཅང་ར་ཆར་སལ་ལ། །སཛ་

ན་ལས་རག་དང་བཙན་གས་ཞས། །བཤད་སབ་བཀའ་བབས་དབ་སམས་གཉས་

སའང་བཞད། །གཙང་ནག་རང་བང་ཀན་མཁན་ཡབ་སས་སགས། །ཕར་མ་ལག་

པ་སང་གའ་ས་ཆན་བསགས། །བད་ད་ས་དར་ཕ་དར་གཉས་ཀ་ལ་འཁར་ལ་ཐ་

463

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

མའ་མད་དང་དགངས་འགལ་ག་བསན་བཅས་མཐའ་ཡས་པ་བསར་ཞང་། ཁད་པར་

བསན་པ་ཕ་དར་ག་སབས་ཁ་ཆའ་སབ་དཔན་ས་ཛ་ན་ལ་རག་ལ་ཆན་པས་བམས་ཆས་

ཕ་མ་བཞ་གཞང་འགལ་བཤད་པ་དང་བཅས་པ་གསན་ནས་ར་ཆར་སལ་བ་དང་། སབ་

དཔན་ད་ལས་ག་པ་མངན་ཤས་ཀ་མཁན་བ་བཙན་ཁ་བ་ཆས་རད་བ་སགས་ཞས། ལང་

ར་བ་སགས་ལ་བཤད་པའ་སལ་ཕ་མའ་བར་ད་བང་ཞང་ས་མ་ལ་བཤད་པ་དང་། ཕ་མ་

ལ་སབ་པའ་བཀའ་བབས་ཤང་། རམ་བཞན་དབ་མ་དང་སམས་ཙམ་ག་ལ་བ་འཛན་

པའ་ལགས་གཉས་སའང་བཞད་ད་ཕ་མའ་ཡག་ཆ་རམས་ས་གཉས་སང་ག་ཤས་པ་རང་

རག་རང་གསལ་བདན་གབ་ད་སངས་རས་ཀ་ར་གང་པར་ཁས་བངས་པས་ས། །ཞས་

ཀན་མཁན་དར་ཀ་རས་གསངས་ས། །ད་དག་ག་རན་ལས་མཁས་པ་གཙང་ནག་པ་

དང་། རལ་བ་གཉས་པ་རང་བང་ཞབས། ཇ་ནང་ཀན་མཁན་ཆན་པ་ཡབ་སས། ཀན་

མཁན་ད་མད་འད་ཟར། སན་གང་གཏར་ཆན་ས་མཆད། ར་བསན་པའ་ཉན་བད་

རས་འབང་དང་བཅས་པ་སགས་ཀས་ཕར་མ་ལག་པ་སང་གའ་ས་ཆན་པ་བསགས་

ཤང་སམས་ཙམ་ལས་འདས་པའ་ངས་དན་དབ་མ་ཆན་པའ་རང་ལགས་སང་བར་

མཛད་པ་ཡན་ན། །དཔལ་ལན་ཆས་སང་ཞབས་ཀས་རག་པའ་ཚགས། །འཁར་

ལ་ཐ་མའ་དགངས་པར་བཀལ་ཞས་གགས། །འཕགས་ཡལ་དའང་སབ་དཔན་ཆན་

པ་དཔལ་ལན་ཆས་སང་ཞབས་ཀས་དབ་མ་རགས་པའ་ཚགས་དག་དང་ཁད་པར་ར་

བ་ཤས་རབ་འཁར་ལ་ཐ་མའ་དགངས་པར་བཀལ་བའ་བསན་བཅས་དཀར་པ་རམ་

པར་འཆར་བ་ཞས་མཛད་པར་ཡང་གགས་ས། །ད་ལར་འཕགས་བད་གཉས་ཀར་

ཡངས་ས་གགས་པའ་གབ་མཐའ་འདའ་ཁངས་རད་བ་མ་ལས། སངས་རས་ཆས་

ཚགས་ཁམས་དང་བང་ཆབ་དང་། སངས་རས་ཡན་ཏན་ཕན་ལས་ཐ་མ་ས། བསན་

བཅས་ཀན་ག་ལས་ན་མདར་བས་ན། །ར་ར་ཡ་ན་གནས་བདན་འད་དག་ག །ཞས་

464

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བརད་བ་དན་དམ་ག་ར་རའ་ལས་བདན། རད་བད་ར་རའ་གནས་བདན་སབས་

བཞས་བསན་པར་མཛད་པའ་ག་རམ་ག་འབལ་ཡང་། སངས་རས་ལས་ཆས་ཆས་ལས་

འཕགས་པའ་ཚགས། །ཚགས་ལས་སང་པ་ཡ་ཤས་ཁམས་ཐབ་མཐར། །ཡ་ཤས་ད་

ཐབ་བང་ཆབ་མཆག་ཐབ་སགས། །སམས་ཅན་ཀན་དན་བད་ཆས་རམས་དང་ལན། །

ཞས་གསངས་པ་ལར་ར། །འབལ་འདས་ལམ་སན་པ་པ་སངས་རས། དའ་བསན་

པ་དམ་ཆས། ད་ལ་སབ་པའ་དག་འདན། ད་དག་གས་གདལ་བར་བ་བའ་རགས་

ཅན། ད་དག་རམ་པར་གལ་བའ་བང་ཆབ། དའ་ཡན་ཏན་མཛད་པ་དང་བཅས་པ་

ས་རམ་པར་གལ་བའ་གཞ་ལམ་འབས་བའ་ལས་ཡངས་ས་རགས་པར་སན་ལ། ད་

དག་ཀང་ལམ་ཉམས་ས་ལན་པའ་རམ་པར་བས་ན། ཐག་པ་མཆག་ག་ལམ་ལ་བང་

ཆབ་ཏ་སམས་བསད་པ་ཉད་དད་དཔན་ལ་བ་ཡན་པས་སམས་ད་ཡང་དག་བང་བའ་

རམ་པ་བསན་པར་གསངས་ཏ། དའང་གསམ་ལ་སབས་ས་འག་བ་དངས་ས་བསན།

སམས་བསད་པའ་དམགས་པ་ན་གཞན་ག་དན་དང་བང་ཆབ་ཡན་པ་དང་། གཞན་

ན་གང་ག་ཆད་ད་སམས་བསད་པའ་ཡལ་སམས་ཅན་ཡན་པས་ད་བཅས་ད་བཞན་

ཉད་བསན། གཞན་ག་དན་ན་ཕན་ལས་ཀས་བསན། དའ་ར་བང་ཆབ་དང་། ཡན་

ཏན་ན་བང་ཆབ་ཀས་གཞན་དན་བད་པའ་གགས་ཏ་སབས་ས་སར་བསན་ཅང་ད་དག་

ཐམས་ཅད་ཀང་བདན་པ་གཉས་ཀ་ཚལ་གས་གཏན་ལ་དབབ་པ་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ཐན་མན་གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པའ་བཤད་རན་ཇ་ལར་བང་བ་

བརད་པ་ལ་གསམ། གསར་མ་དང་། རང་མ་དང་། ཞར་ལས་འཕས་པའ། །

དང་པ་ལ་གསམ། བ་སད། རལ་འབར། བ་མད་ད། །

དང་པ་ན། བ་སད་བང་ཆབ་མཆག་དང་སངས་རས་གསང་། །ཕ་མའ་བཤད་

རན་མཉ་ཤས་སལ། །གསང་སགས་ཕ་འགར་གསར་མའ་ལགས་ས་རད་ས་ཆན་པ་

465

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བཞར་གགས་པའ་ཐག་མ་བ་བ་དང་སད་པའ་རད་ན། འཕགས་ཡལ་ད་སབ་དཔན་

བང་ཆབ་མཆག་ག་སལ་པ་ཅན་དང་སངས་རས་གསང་བ་རམས་ན་མཁས་པའ་ཕལ་

ད་གར་པས་ས་མས་བ་རད་དང་། ཕ་མས་སད་རད་གཙ་བར་བཤད་སབ་གཉས་ཀ་

རལ་འདན་གས་སལ་བར་མཛད་ལ། གཞན་ཡང་ཛ་ཏ་ར་ལ་སགས་པ་རམས་ཀས་

ཀང་ཅ་རགས་པར་སལ་བར་མཛད་ད། །བད་ད་བསན་པ་ས་དར་ག་སབས་ཆས་

རལ་ཁ་སང་ལའ་བཙན་གས་སབ་དཔན་སངས་རས་གསང་བ་སན་འདན་ད་དབས་

མཉ་ཤ་སགས་བཏང་ཡང་མ་བན་པར་ཀ་ཡག་ས་གསམ་བཤད་པ་ཉན། ཉད་ཀ་

འགལ་པ་རམས་གནང་བ་ཁར་ཏ་སར་འངས་ནས་བཙན་པ་ལ་ཕལ། སབ་མ་རམས་

ལའང་བཤད་པས་དར་བར་གར། དའང་དཔང་བཟང་དང་། གསང་བ་སའ་རད་

དང་། བསམ་གཏན་ཕ་མ་ལ་སགས་པ་དང་། སད་པའ་རད་ཀ་ཡང་རམ་པར་སང་

མཛད་མངན་པར་བང་ཆབ་པའ་རད་ལ་སབ་དཔན་སངས་རས་གསང་བའ་བསས་

དན་ག་འགལ་པ་དང་། སངས་རས་གསང་བའ་གསང་ལ་ཙ་བས་ལགས་པར་བཟང་

ས་ཡ་གར་བས་པ་དང་། ཕག་ན་ར་ར་དབང་བསར་བའ་རད་ལ་འགལ་པ་ཞག་ཀང་

འགར་ཞང་། ད་ལ་སགས་པ་ལ་བཤད་པ་དང་ཉན་པའ་རན་ཡང་ཡད་པར་སང་མད།

བསན་པ་ཕ་དར་ག་སབས་བ་ར་ལ་ཙ་རན་ཆན་གགས་ཀས་དབང་བཀའ་ད་མའ་རན་

སལ་བ་སགས་སས་མཆག་ད་མས་ལགས་སལ་ཅ་རགས་པ་སལ་ཡང་རང་ཚགས་

པའ་བཤད་རན་ཆར་མ་བང་ཞང་། ངར་ཆན་ར་ར་འཆང་ཀན་དགའ་བཟང་པས་ས་

སའ་ས་རམ་དཔ་ཁང་ད་ལ་གསམ་ས་མཚམས་བཅད་ད་རད་དང་ར་འགལ་རམས་ལ་

གཟགས་རག་དཔས་ཕན་པར་མཛད། བ་སད་ཀ་ས་རམ་བརམས་ཤང་བསན་པ་སལ་

བའ་ཐགས་བརན་ཆན་པ་གནང་ཡང་། དང་སང་ན་རད་རམས་ཀ་ལང་དང་། བ་རད་

རགས་གསམ་ས། ད་མད་རམ་གཉས། དམ་ཚག་གསམ་བཀད། སན་བ་ཞ་བདན་

466

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མ། དན་ཞགས་ལ་མང་། མ་འཁགས་པ་ལ་དག། བཅ་གཅག་ཞལ་ཀ་སབ་ལགས།

ཕག་རར་འག་བཟང་ལགས་སགས་ཀ་དབང་དང་། རས་གནང་། རག་གཏད།

ལང་སན་པའ་རགས་ད་མ་དང་སད་རད་རམ་སང་མངན་བང་ལ་བར་དང་ཉར་གཉས་

མཚན་མ་གཉས་དང་བཅས་པ། འཇམ་དབངས་ཨ་ར་པ་ཙ་ལ་ལའ་དབང་ག་རན་

ཙམ་ལས་བཤད་རན་ན་མ་བཞགས་ས། །

གཉས་པ་ན། རལ་འབར་རད་ལ་མཁས་པ་རམ་གསམ་སལ། །ཐག་མར་

ལ་ཆན་སས་བཞ་ཇ་བས་སལ། །བར་ད་ར་སར་འཛམ་སགས་ཆ་ཕན་བར། །ཐ་མ་བ་

སན་མཁས་པའ་ར་མཚར་འཁལ། །ཡ་གའ་བསན་པ་རང་ནས་གས་བར་མཛད། །རལ་

འབར་རད་ན། ཚག་ལ་མཁས་པ་ཤཀ་བཤས་གཉན། དན་ལ་མཁས་པ་སངས་རས་

གསང་བ། གཉས་ཀ་ལ་མཁས་པ་ཀན་དགའ་སང་པ་གསམ་ག་བཀའ་སལ་འཕགས་

ཡལ་ད་གགས་ཆ་ཞང་བད་ད་སངས་རས་གསང་བའ་བཀའ་སལ་ས་དར་དས་བང་

ཡང་ཕས་ས་རན་མད་ལ། ཕ་དར་ལ་ཀན་སང་ལགས་ཁ་ན་དར་བའ་ཐག་མར་ལ་

ཆན་རན་ཆན་བཟང་པ་ཁ་ཆར་བན་ཏ་བ་མ་མང་པ་བསན། རད་དང་གདམས་ངག་

མང་པ་ཉན་ནས་གསང་སགས་ས་དང་ཁད་པར་ཡ་ག་ལ་ཤན་ཏ་མཁས། བད་ད་

རལ་འབར་ག་རད་རམས་ཕལ་ཆར་སར་ནས་ཡད་མད་ཀ་འགལ་པ་དང་བསན་ནས་

གསར་ད་བསར། འགལ་པའང་ད་ཉད་བསས་པའ་འགལ་པ་ད་ཉད་སང་བ་སགས་

བསར་ནས་འཆད་ཉན་གས་ལགས་པར་གཏན་ལ་ཕབ། ཕག་ལན་ངས་ཏག་མཛད་

ད། ལ་ཆང་ལགས་པའ་ཤས་རབ། གང་ཤང་བརན་འགས་རལ་མཚན། ག་པ་

གཞན་ན་ཤས་རབ། ས་ནར་ཛ་ན་ས་ཐགས་སས་བཞ་གཙ་བར་གར་པའ་སབ་མ་

མང་པ་ལ་གནང་ས་འཆད་ཉན་གས་བརད་པ་ཟན་པ་ཤན་ཏ་མང་བར་བང་། ད་ནས་

ཕ་བང་ཞ་བ་འད་ཀས་པཎ་ཏ་ཀ་ལ་ཤ་སགས་སན་དངས་ཏ་འགར་མང་ད་མཛད་ཅང་

467

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཁད་པར་དཔལ་མཆག་ག་ཧར་ཀང་བསབས། བཤད་རད་ར་ར་ར་མ་སགས་སབ་

མ་མང་པ་ལ་བཤད། ཇ་བ་ར་ཆན་པས་སད་རད་ཀ་དབང་དང་མན་ངག་ག་མ་སམ་

ཆན་སགས་ལ་གནང་། ད་ལས་ས་ནར་ཛ་ན་དང་གཉལ་པ་ཉ་ཤ་སགས་རམ་པར་

བརད་ཅང་ར་ཆར་སལ། ཟངས་དཀར་ལ་ཙས་ཀང་ཡ་གའ་སར་ལ་གསན་པ་ར་ཆན་

པ་མཛད་ནས་སད་འགལ་དམ་བ་གསམ་ཡང་རགས་པར་བསར། གཉའ་པ་ཉ་མ་

ཤས་རབ། མར་པ་རར་ཡས། གཉན་སན་ཚལ་འབར། སང་ཚང་པ་སང་ག་རལ་

མཚན་ཏ་ཟངས་དཀར་བ་བཞར་གགས་པ་སགས་ལ་སལ་ཞང་བཤད་པས་ཆས་དར་

ར། །བར་ད་ར་ས་བ་སན་ཤཀ་གཉལ་པའ་སབ་མ་སར་ཉ་མ་འད་ཟར། འཛམ་པ་

བ་ཆན་གསམ་གས་འ ཆད་ཉན་ག་རང་གཙ་བར་བཟང་། གཞན་ཡང་བལ་པ་ར་

བན་ནས་མལ་ལ་ཙ་བ་ལ་བརད་པ་དང་། བ་བ་ཏ་ཙན་ནས་གཡག་ས་ཟ་དམར་བ་ལ་

བརད་པ་སགས་སལ་ད་མ་བང་། ཡང་ཕས་ས་རན་མ་ནབ་ཙམ་ལས་ཉག་ཤན་ཏ་ཕ་

བར་གར་པ་ལ། བརད་སལ་ད་དག་ག་ཆ་ཕན་བར་ར་ཕ་མའ་ཐ་མར་རལ་འབར་ག་

རད་ལ་བག་ཆགས་ལག་པར་སད་པ་བ་སན་མཁས་པའ་ར་མཚ་ཆན་པར་འཁལ་ཏ།

ད་ཉད་ཀས་རལ་འབར་རད་ཀ་བསས་པའ་དན་འབང་བའ་བཤད་པ་ཆན་མ། གཞན་

རམས་ཀ་དཀལ་ཆག་སགས་ཡག་ཆ་མང་ད་མཛད་ཅང་རལ་འབར་རད་ཀ་བསན་

པ་རང་ནས་གསས་ས། །དང་སང་བཤད་རན་ན་མ་བཞགས་ལ། དཔལ་མཆག་

རགས་བསས། ར་མ་རགས་བསས། ར་ར་དབངས་སགས་དབང་བཀའ་ཆ་ཆང་

བཅ་གསམ། རད་ཀ་ལང་། ཆ་མཐན་ནམ་འཕས་པའ་རད་སང་དཀལ་བཅ་གཉས་

ཀ་དབང་བཀའ་ཙམ་ཞག་བཞགས་ས། །འད་ལ་ཡ་ག་སད་ལགས་དང་སད་ལགས་

ཞས་གགས་པ་ན། ལ་ཆན་ག་ས་ཚའ་སད་ད་བཤད་པ་ཤཀ་བཤས་གཉན་དང་ལག་

ལན་ཀན་སང་ལགས་ལར་མཛད་པ་ན་ས་ཚའ་སད་ལ་བང་ཡང་ས་ཆ་སད་ད་དར་བ་

468

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལ་ཡ་ག་སད་ལགས་ཞས་བ་ས། ཉང་སད་ཀ་རལ་པ་ཆས་བ། རན་སངས་ཀ་སམ་

སན། བ་དང་ག་སང་ག་འདང་ཆང་རམས་ཀས་སལ་བཏད་པ་རམས་ཡན་ན། །ཡ་

ག་སད་ལགས་ན་ཕས་ལ་ཆན་གས་བཤད་པ་ལག་ལན་གཉས་ཀ་ཀན་སང་ལགས་

ལར་མཛད་པ་ན་ས་ཚའ་སད་ལ་བང་ཡང་། ས་ཆ་སད་ད་དར་བས་ད་སད་ཅས་བ་ས།

མལ་ལ་ཙ་བ་ནས་བ་མ་ས་ས་པ་ཆན་པ་སགས་ལ་བརད་ད་སན་བརད་ད་བཞགས་

པ་ར་བཙན་ཆན་པ་གགས་པ་རལ་མཚན་གས་ཕ་རབས་ཀ་གདལ་བ་བ་ཞན་ཅང་བརད་

ངས་པས་སན་བརད་འཛན་མ་ནས་པར་ནབ་ཀས་དགས་ནས་གཞན་ཕན་སར་གསམ་

སགས་མཛད་པ་ལས་རམ་གས་མཆད་ནས་སང་རད་ཀན་རག་ག་ཕག་བཞས་གབ་

མཐའ་ཀན་ལ་ད་ལའ་བར་ད་དར་ཞང་རས་ས། །

གསམ་པ་ལ་གཉས། ཕ་རད་དང་། མ་རད་ད། །

དང་པ་ལ་གསམ། འདད་ཆགས། ཞ་སང་། གཏ་མག་ག་རགས་ཀ་རད་ད། །

དང་པ་ན། འདས་པ་ལགས་སལ་ཉ་ཤ་ར་བཞར་གགས། །བ་མད་ཕ་རད་

གསང་བ་འདས་པ་ལ་ར་གར་ད་པད་བཛ་ཆན་པ། ཡན་ལག་མད་པའ་ར་ར། ཀ་

སབ། སག་པའ་ར་ར། ར་ར་བཞད་པ། མགན་གསམ་དབང་པ། དབངས་སན་

སང་བ། སངས་རས་ཡ་ཤས། ཤན་པ། ཀན་དགའ་སང་པ་སགས་ལགས་སལ་

ཉ་ཤ་ར་བཞ་ཙམ་བང་བར་གགས་པ་ལས། ཕ་མ་ན་འཕགས་ཡལ་ག་མཁས་པས་

བཀལ་པ་ཡན་ཀང་བ་མད་ཀ་རད་ཡན་ངས་པ་ཞག་རལ་འབར་ག་རད་ད་བཀལ་

བས་མ་འཐད་པར་བཞད་ད། །བད་ད་བཀའ་སལ་དག་ཙམ་བང་བ་ལས། །གཙ་

བ་འཕགས་དང་ཡ་ཤས་ཞབས་ལགས་གཉས། །ལགས་སལ་ད་དག་ལས་བད་ཀ་

ཡལ་འདར་འཕགས་ལགས། ཡ་ཤས་ཞབས་ལགས། ཤན་པའ་ལགས། ར་ར་

བཞད་པའ་ལགས། པད་བཛ་ག་ལགས། ཀན་སང་ག་ལགས་བཅས་དག་བང་

469

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ས། ས་དར་ག་སབས་ས་ལ་བཀ་ཤས་ཞས་བ་བས་བསར་ཞང་ཏན་ཆན་པ་ས་བཅ་

བརད་ལས་ཐགས་རད་གསང་བ་འདས་པ་ཞས་གགས། འགལ་མཛད་བཤད་པའང་

བང་བ་ན་ར་ར་བཞད་པའ་ལགས་ཡན་པས་མཚན། འན་ཀང་ཕ་མ་རམས་ཀ་དབང་

བཤད་མན་ངག་རང་ད་མ་དར་ཞང་། གཙ་བར་འཕགས་སར་ཏ་ཀ་སབ་ལགས་དང་

། སངས་རས་ཡ་ཤས་ཞབས་ཀ་ལགས་གཉས་དབང་བཤད་མན་ངག་ཚང་བར་བན་

ཅང་ད་ལའ་བར་ད་གནས་པ་ཡན་ན། །ས་མ་མར་འགས་ཇ་བ་ཆག་པཎ་ཆན། །ཕ་

མ་རན་བཟང་གཉན་ར་གཉས་ཀ་ལགས། །ད་ལ་ས་མ་འཕགས་ལགས་ན་ཕ་དར་

ག་ཐག་མར་ལ་ཆན་རན་ཆན་བཟང་པས་འདས་པའ་རད་ཉད་དང་། དའ་འགལ་

པ་སན་གསལ་སགས་གཞང་ཆན་ཕ་མང་པ་བསར། ད་དག་ག་དབང་དང་བཤད་པ་

སགས་ཀང་དཔས་ཕན་པར་གསན། གཞན་ཡང་ཕ་ནས་ལ་ཙ་བ་མང་པས་འཕགས་

ཡལ་ནས་ཉན་ཏ་བསར་བཤད་ཅ་རགས་པར་མཛད་མད་ཀ་གཙ་བར་མར་འགས་ཀ་

ལགས་གཉས་ས་གགས་ཆ། དའང་མར་པ་ལ་ཙ་ཆས་ཀ་བ་གས་ཀས་སབ་དཔན་

ན་ར་པ་དང་ཡ་ཤས་སང་པ་ལ་སགས་པ་བསན་ནས་གསང་བ་འདས་པའ་སར་རམས་

ཞས། བད་ད་སབ་མ་རམས་ལ་བསན་པ་ལས་སབ་མའ་མཆག་ཏ་གར་པ་ཀ་ཆན་

བཞ་ལས་ཁད་པར་ད་མཚར་སན་དབང་ད་ལ་འདས་པའ་སར་ཡངས་ས་རགས་

པར་གནང་། དས་ཁམས་པ་ར་མཉམ་ར་ར་ལ་གནང་ས། ར་མཉམ་ར་རས་ར་གར་

ད་འདས་པ་ཉན་པ་ལ་བན་པའ་ཚ་ལམ་ད་ར་གར་པ་གཉས་མར་པ་ལ་འདས་པ་ཉན་

ད་འངས་པ་དང་ཕད་ནས་ཚར་བན། མར་པ་གཤགས་ཟན་པས་མཚར་སན་ལ་འདས་པ་

གསན་པ་སགས་ནས་ཉ་བར་བརད་ད་མར་ལགས་ས་གགས་ས། །འགས་ལགས་ན་ལ་

ཙ་བ་ཆན་པ་འགས་ཁག་པ་ལས་བཙས་ཀས་སབ་དཔན་ཆན་པ་ད་པ་ཀ་ར་དང་། ད་ཝ་

ཀ་ར་ཙན་དང་། བཪ་བ་ད་སགས་པཎ་ཏ་བདན་ཅ། མཁའ་འག་མ་གཉས་རམས་

470

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལས་གསང་བ་འདས་པའ་དབང་རད་འགལ་མན་ངག་དང་བཅས་པ་གསན། བད་

ད་སར་འགར་བའ་རད་འགལ་ཕན་དང་བཅས་པ་རམས་ལ་འགར་བཅས་དང་ཞས་

དག་སགས་ཤན་ཏ་ལགས་པར་མཛད། སབ་མ་རམས་ལ་ར་ཆན་བསན་པ་ལས་སབ་

མ་རད་ཀ་ཀ་བ་ཚགས་པ་བཞ། མན་ངག་ག་གདང་མ་ཐག་པ་བརད། ལས་ཚགས་

དང་ཕན་ལས་ལ་མཁས་པ་དལ་ཕམ་གཤབས་པ་ལ་བ་གངས་མད་ཀ་ནང་ནས་མར་

རབ་སང་ག་རལ་མཚན་སགས་སབ་མའ་མཆག་དག་བང་། ད་དག་ལས་ཉ་བར་

བརད་ད་འདས་པའ་སར་ཤན་ཏ་དར་བ་བང་བ་ཡན་ཏ་འགས་ལགས་ས་གགས་ས། །

ཡང་ཇ་བ་ར་ཨ་ཏ་ཤས་ནག་ཚ་ལ་གསངས། དས་རང་པ་ཕག་སར་པ་ལ་བཤད་པ་

སགས་ནས་ཇ་བ་ལགས་ས་གགས། ཡང་ཆག་ཆས་ར་དཔལ་གས་པཎ་ཏ་ར་བན་

པ་སགས་བསན་ནས་འདས་པ་གསན་པ། འ་ཡག་ཀང་རབ་བ་མ་དཔལ་སགས་ལ་

བཤད་པ་ནས་ཉ་བར་བརད་ད་ཆག་ལགས་ས་གགས། ཡང་ཁ་ཆ་པཎ་ཆན་གས་ས་

ས་པཎ་ཏ་དང་། དཔལ་ཆས་ཀ་བཟང་པ་སགས་ལ་གནང་བ་ནས་པཎ་ཆན་ལགས་

ས་གགས། དའང་ས་པཎ་ནས་བརད་པ་ལ་ས་ལགས་དང་། ཆག་ལགས་ཞས་

གཉས་ས་ཕ་བས་འདས་པ་ལགས་སལ་དག་ཏ་བགང་བར་མཛད། གཞན་ཡང་

བཤད་སལ་ཅང་ཟད་འད་མན་ཡད་པའ་རན་ས་ཚགས་པ་ཞག་བང་འདག་ག །ཕ་

མ་ཡ་ཤས་ཞབས་ལགས་ན་དང་པར་ལ་ཆན་རན་བཟང་ལས་རང་པ་ཆས་བ་སགས་

ལ་དར་ཞང་ས་ཏ་ཛ་ནས་ཀང་ཁམས་ས་བཤད་པས་ཁམས་ལགས་ས་གགས་པ་བང་

། པཎ་ཏ་ས་ན་ཡ་ཤ་དང་གཉན་ལ་ནས་བརད་པས་ས་ས་པ་རམས་ལ་གགས་ཆ་བས་

ས་ལགས་ས་གགས་པ་དང་། པཎ་ཏ་པཎ་ཤ་སགས་ལས་ར་ཆས་རབ་ཀས་གསན་

ནས་དར་བ་ར་ལགས་དང་། ཡང་གཉས་འབང་པས་བ་ལང་ཨ་ཙར་བསན་ཏ་འདས་

པ་ཉན་པ་ནས་གཉས་ལགས་ས་གགས་པ་སགས་བང་ང་། །ད་ལར་ལགས་ས་ཕ་

471

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

གཉས་གའ་ཕགས་ལ་བད་ཡལ་འདར་ཊ་ཀ་དང་། སབ་ཐབས་དཀལ་ཆག་དང་མན་

ངག་ག་ཡ་ག་སགས་རམ་མཁན་ན་ཤན་ཏ་མང་པ་ཞག་བང་བར་སང་ང་། །མཆག་

གར་མར་འགས་སབ་བཤད་བཀའ་བབས་ཤང་། །མར་པའ་བཤད་རན་མཚར་ལས་

བང་བ་དང་། །འགས་ལགས་ཀ་གདང་དལ་ཕམ་ལ་སགས་རན། །ཀན་མཁན་

གཉས་པ་རན་ཆན་གབ་ལ་བབས། །ལགས་སལ་ད་དག་ག་ནང་ནས་མཆག་ཏ་གར་

པ་མར་ལགས་དང་འགས་ལགས་གཉས་ཏ། ས་མ་ལ་སབ་པ་ཉམས་ལན་དང་ཕ་མ་

ལ་བཤད་པའ་བཀའ་བབས་ཤང་། མར་པའ་བཤད་རན་མཚར་སན་དབང་ག་ར་ར་

ནས་ཁམས་པ་ར་མཉམ་ར་ར་དང་། འཁན་གད་པ་ཀར་སགས་བརད་ད་བང་བ་དང་

། འགས་ཀ་བཤད་རན་རད་ཀ་ཀ་བ་བཞ་ལ་སགས་པའ་བཤད་སལ་ག་རན་རམས་

ཁ་ཆ་པཎ་ཆན་ག་ས་བ་ཀན་མཁན་ཆས་ས་འད་ཟར་ཞས་བསན་བཅས་ཐམས་ཅད་

གཟགས་པ་ཙམ་གས་ཐགས་ས་ཆད་པ་ད་ལ་འདས། དས་འཕགས་ཡག་དས་གསམ་

ལ་མཁས་པའ་འཕགས་པ་འད་ལ་གནང་། ད་ལས་བ་སན་རན་པ་ཆས་གསན་ཅང་

ཤན་ཏ་མཁས་པར་གར་ཏ་སན་མ་གསལ་བའ་ཊ་ཀ་ཆན་སགས་ཡག་ས་མང་ད་མཛད།

དའ་སབ་མ་ཁང་ལས་པ་གཞན་ན་བསད་ནམས་ལས་བདག་ཉད་ཆན་པ་བ་བཟང་གགས་

པས་གསན་ཏ་འདས་པའ་བསན་པས་ས་སང་ཐམས་ཅད་ཁབ་པར་མཛད་ད། །གསང་

འདས་སན་རས་གཟགས་ན་ཇ་བ་རའ་རང་ལགས་ལ་བཙན་བང་ཆབ་འད་ལ་གནང་

བའ་བཀའ་སལ་ཟར་པ་ཡན་ཅང་དབང་རན་ཙམ་ད་ལའང་བཞགས། འདས་པ་

ལགས་གཉས་ཀ་དབང་བཀའ་དང་རད་ཀ་ལང་ཙམ་ཀན་ལ་ཁབ་ཅང་། རམ་ལའ་

སར་ཁད་ཉམས་ལན་དང་བཅས་པའ་རན་ཞ་ལ་དང་། ར་རད་ལ་འགལ་ཆན་སན་

མ་གསལ་བ་མཆན་བ་མཐའ་དཔད་བཅས་སར་བ་བཞ་སགས་ཀ་བཤད་རན་དག་

ཕགས་ས་མ་ཆད་པར་བཞགས་ས། །དའང་ར་མར་པ་ལ་འདས་པའ་བཤད་རན་

472

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བདན་ཙམ་བཞགས་པར་གགས་ཀང་ཕས་ས་རན་མ་སང་། འགས་ལ་ཙས་འཕགས་

སར་ལའ་གཞང་ལ་བརན་པའ་གཞང་ལགས་སལ་ད་མ་གསན་པ་ཐམས་ཅད་ཀ་

ནང་ནས། བང་ལའ་མཁས་པ་མངན་ཤས་ཅན། ཟ་ཧར་ག་མཁས་པ་ད་བ་ཀ་ར་ས་

བཙན་མ་ཅན། ར་ར་གདན་ག་མཁས་པ་ནག་པ་དམ་ཚག་ར་ར་གསམ་ག་ལགས་ལ་

གཙ་བར་མཛད་ཅང་། ད་དག་ལས་ཀང་ནག་པ་པའ་ལགས་ར་བར་བཟང་ས་འཆད་

པའ་སལ་ལར་ན་རད་ཀ་རལ་པ་ཆན་པ་འད་ལ་འཕགས་པ་ཡབ་སས་ཀ་དགངས་

པས་ཆས་རམ་པ་གཉས་ས་བཞད་ད། དངས་པ་ཡང་དག་པའ་དབང་ད་བས་པ་དང་།

གནས་སབས་ཀ་ཁད་པར་ཐབ་པའ་དབང་ད་བས་པའ། །དང་པ་ན། དངས་པ་མད་

ལ་སམ་པ་མད། །ཅས་སགས་ཀ་བསན་དན་བདན་པ་གཉས་ས་མད་པའ་གནས་

ལགས་ས་བརད་ལས་འདས་པ་ཡན་ལ། གཉས་པའ་དབང་ད་བས་ནས། བརད་

བ། རད་བད། ད་དག་ག་འབལ་སར་བ་གསམ་གས་བསས། དང་པ་ན། འགས་

ལ་ཙའ་གཏའ་ཐན་ཆན་མ་ལས། རད་ལ་འཇག་པར་བད་པའ་རན་ག་གང་ཟག་དས་

སང་གཞ་རང་བཞན་ག་ཆས་ཐ་མལ་པའ་སང་བ་འད་སང་ཞང་སང་བ་རང་ག་སམས་

ཀ་རད་ལ་རག་པ་གསམ་ག་ས་བན་ཡད་པ་ད་སང་བའ་ཆད་ད་དམགས་ཡལ་དག་

པ་ར་ར་འཆང་ཆན་པ་ལ་དམགས་ནས་ལམ་སན་གལ་གཉས་ཉམས་ས་བངས་པས་

འབས་བ་ར་ཞག་པ་དང་མཐར་ཐག་པའ་འབས་བ་ཐབ་པ་ན་གསང་བ་འདས་པའ་

བརད་བ་ཡན་ན། །ཞས་འབང་བ་ལར་བརད་བའ་དན་དག་ས། རད་ལ་འཇག་པར་

བད་པའ་རན་ག་གང་ཟག །དས་ཤས་ཤང་གཞ་བསར་བར་བ་བ་སང་གཞ་རང་བཞན་

ག་ཆས། སང་བ་མ་མཐན་པ་ལམ་ག་ད་མ་གང་ལ་དམགས་པར་བ་བའ་ཡལ། ཇ་ལར་

ཉམས་ས་ལན་པའ་ཐབས། ཉམས་ལན་མཐར་ཕན་པའ་འབས་བ་རམས་ས། ། དང་

པ་གང་ཟག་ལ་གཉས། སང་བ་བདག་ཏ་ལ་བ་མ་སགས་པའ་གང་ཟག་དང་། བང་

473

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བ་བདག་མད་ས་བ་ནང་པའ་གང་ཟག་ག །ཕ་མ་ལ་ཐག་དམན་ཉན་རང་གཉས།

ཐག་ཆན་ཆགས་བལ་དང་ཆགས་བཅས་རམས་ས་ཡད་པའ་ས་མ་གསམ་འདའ་སད་

དངས་མ་ཡན་ཀང་། རད་འདར་ཆས་ས་ཐམས་ཅད་འདས་པས་ཕགས་ས་མར་ཚག་

གས་བཟང་བའ། །ཆགས་བཅས་ལའང་གཉས། ཉན་མངས་པ་དང་གཉན་པའ་

འདད་ཆགས། དང་པ་ལ་ལ་དགད་འཁད་སར་བཞ་ལས་ཕ་མ་དང་། གཉན་པའ་

འདད་ཆགས་ལ། གས་པ་སང་ར་དད་པ་ཡ་ཤས་རམས་ཀས་རམ་བཞན་སབ་དཔན་

སམས་ཅན་ལ་དང་ཆས་ཉད་ལ་ཆགས་པ་བཞ་དང་། ད་ལའང་ཤས་རབ་ལ་དགའ་

བའ་དབང་བརལ་དང་། ཐབས་ལ་དགའ་བའ་དབང་རན་གཉས་ལས་རད་འདའ་

སད་ལན་ན་ཕ་མ་ཉད་ཡན་པར་བསན་ཅང་། ད་ལ་གང་ཟག་ག་ང་བ། བསས་དང་

རས་པའ་དབ་བ། ས་དང་བ་བག་སད་རང་གསམ་ག་མཚན་ཉད། ས་འཇག་པའ་ར་

མཚན་རམས་ཀས་བསས་པའ། །

གཉས་པ་སང་གཞ་ལ་གཉས། ས་བ་ཀན་རབ་བདན་པ་དང་། འཆ་བ་དན་

དམ་བདན་པའ་སང་གཞའ། །ས་མ་ལ་རན་དང་བརན་པ་རལ་མཆག་གཉས་དང་

བཅས་པ། ཕ་མ་ལ་རམ་པ་ལའ་སང་གཞ་ས་སར་སང་བའ། །

གསམ་པ་ལམ་ག་ད་མ་ལ་གསམ། ད་མ་སབས་ཆ་བ་དངས་པ་ཐ་མལ་པའ་

རག་པ་རང་ག་མ། ད་མ་ཕ་བ་གཟང་འཛན་བ་བད་ཀ་རག་པ། ཤན་ཏ་ཕ་བ་དངས་

པ་ང་བ་ཉད་ཀ་རག་པ། ད་ར་ར་ལའང་གཉན་པ་སབས་ཆང་བས་སང་བ་ད་མ་

རགས་པ་དང་། སབས་ཆན་པས་སང་བ་ཕ་བ་གཉས་ས་བའ། །བཞ་པ་དམགས་

བའ་ཡལ་ན། ས་གསམ་དས་གསམ་ཐག་པ་གསམ་དཀལ་འཁར་གསམ་བདན་པ་

གསམ་ག་བདག་ཉད་ཡན་ལག་བདན་ལན་མ་སབ་པའ་ཟང་འཇག་ར་ར་འཆང་ཆན་

པའ། །ལ་པ་ཉམས་ས་ལན་པའ་ཐབས་ལ་གཉས། རད་མ་སན་པ་སན་ཅང་དངས་

474

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གབ་རམ་གསམ་འགབ་པའ་སད་རང་ད་བད་པ་སན་ལམ། རད་རག་པ་གསམ་ལས་

མ་གལ་བ་གལ་བར་བད་པའ་ལམ་མ། །དང་པ་ལ་གསམ། སན་ད་བསན་པ་བ་བ།

སབ་དཔན་འཇག་པ། སབ་མ་གཞག་པའ། །དང་པ་ལ་རབ་ལ་ཡས་གནང་བ་ཐབ་

པ། འབང་མཚན་མ་རད་པ། ཐ་མ་བསན་གངས་ཐམ་པའ་ཚལ་གསམ། གཉས་པ་

ལས་དང་ས་གན་ཐག་ཚན་ག་ཆ་ག་གསམ། དཀལ་འཁར་བན་གས་རབ་པ་དང་སབ་

ཅང་མཆད་པ། བདག་ཉད་འཇག་པ་ས་ལ། གསམ་པ་ལ་ལ་དང་སལ་བ་མཉམ་

པའ་ཕར་དཀལ་འཁར་ད་འཇག་པ། ལ་ང་ཤས་པར་བ་བའ་ཕར་དཀལ་འཁར་

བསན་པ། བསད་རགས་གཉས་བསམ་པར་དབང་བའམ་གནང་བ་ཐབ་པར་བ་བའ་

ཕར་དབང་བསར་བ། ཚ་འད་ཉད་ལ་དངས་གབ་རམ་གཉས་ཐབ་པར་བ་བའ་ཕར་

སགས་དང་ཕག་ར་གཏད་པ། ཐག་པ་ཆན་པའ་ཚལ་ལས་མ་ཉམས་པར་བ་བའ་ཕར་

དམ་ཚག་དང་སམ་པ་བསན་པ་ལ། ད་དག་ས་ས་ལ་ནང་གསས་ཀ་དབ་བ་མང་པ་

རམས་ཀས་བསས་པའ། །གཉས་པ་གལ་བད་ཉམས་ལན་ག་ཐབས་གཉས། རས་

ཀ་སད་པ་དང་། མཉམ་གཞག་ག་སམ་པའ། །སད་པ་ལ་ཐག་པ་ཆང་ང་དམན་པའ་

སད་པ་དང་། ཐག་ཆན་མཆག་ག་སད་པ་གཉས། ཕ་མ་ལ་ར་ཆ་བ་ཆགས་བལ་ཕར་

ཕན་དང་ཟབ་པ་ཆགས་བཅས་སགས་ཀ་སད་པ་གཉས། སགས་སད་ལ་རད་ས་

བཞའ་ཚལ་ད་སར་བཤད་ནས། འདར་ཕ་མ་རལ་འབར་ཆན་པའ་སད་པ་ཁད་པར་

ད་བསན་པ་ལ་མགན་པ་ཀན་ཏ་སད་པ་དང་། སགས་ཀ་སད་པ་གཉས་ཏ། ད་དག་

རམ་བཞན་ཕགས་ལས་རམ་རལ་དང་། རལ་པ་གཞན་ནའམ་དཔལ་ལན་རལ་ཚབ་

ཀ་སད་པ་ཞས་བ་ཞང་། ཕ་མ་ལ་འདད་འཇག་དང་བརན་སབ་ཐན་མང་ག་སད་པ།

རག་པ་བརལ་ཞགས་ཀ་སད་པ་གཉས། ད་ར་ར་ལའང་སས་བཅས་སས་མད་ཤན་ཏ་

སས་མད་གསམ་གསམ་ག་ཚལ་ད་བསན་ཅང་། རག་བརལ་སས་བཅས་ལ་ཕག་

475

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

རའ་གངས། དབ་བ་རགས་དང་རགས་ཅན་གཉས། མཚན་ཉད། ལ་ཚགས། ཆ་

ལགས་བསབ་པ་ལ། དའ་སས་མད་ལ་བརན་འགས་ཅན་ཚ་འདར་འཚང་ར་བ་ལ་ཡ་

ཤས་ཕག་རའ་སམས་འཇག་འདད་ཆགས་ཀ་སད་པ། ལ་ལ་ཅན་བར་དར་འཚང་ར་

བ་ལ་རའ་གཙ་བ་འཆ་བ་དང་ས་བའ་སད་པ། བར་ཆད་ཅན་ས་བ་བརད་ནས་འཚང་

ར་བ་ལ་རའ་གཙ་བ་གཉད་དང་ས་བའ་སད་པ། མཚན་ཉད་ཐག་པས་ལམ་ག་འག་

བཟང་། སགས་ཀ་ཐག་པས་ལམ་ག་ཞབས་སད་པ་ས་ས་མས་ས་བཅ་ཐབ་ནས་ཕ་

མས་དབང་གང་མ་གསམ་འག་མན་ད་བསར་ཏ་འཚང་ར་བ་ལ་ཤཀ་ཐབ་འཚང་ར་

ཚལ་ག་སད་པ། སད་པ་གང་མ་གསམ་ག་རས་འདབས་བདག་མད་པའ་ཆས་དང་

སམས་འཇག་ག་སད་པ་དང་ལར་བསན། སས་བཅས་སས་མད་ཀ་ཆ་ག་ན་གནས་

དང་ཡ་བད་སབ་པའ་ཚལ་རམས་ཀས་བསས་ཤང་སད་བད་གང་ཟག་ག་ཁད་པར་ཞར་

ལས་བསན་པའ། །མཉམ་གཞག་ག་སམ་པ་ལ་གཉས། སབ་པའ་སན་ད་འག་བ་

སངས་རས་ཐག་པའ་བསམ་པ་ལ་སབ་པའ་ཚལ་དང་། སབ་པ་དངས་ས། །ཕ་མ་

ལ་གཉས། ཡ་ཤས་བརད་ནས་ས་བར་བད་པ་བསད་པའ་རམ་པ་དང་། ཡ་ཤས་

དངས་ས་སད་པར་བད་པ་རགས་པའ་རམ་པའ། །དང་པ་ལ་སང་གཞ་བསད་པའ་

རམ་པ་མཚན་ཉད་པ་ང་བ་དབ་བ་ས་འཇག་པའ་ར་མཚན་གསམ་གས་བསན། སང་

བད་བསད་པའ་རམ་པ་བཏགས་པ་བ་བསན་པ་སབ་པ་གཉས་ཀས་བསས། ཡ་ཤས་

ལ་མཉས་པར་བད་པ་བསན་པ་ལ་གཉས། ལ་རམས་འདས་པའ་དངས་པས་རགས་

པ་ལ་ར་གཅག་ཏ་བསབས་པ་དན་པ་གཅག་པ་དང་། ཤན་ཏ་ཕ་བའ་དངས་པ་ལ་

ཞན་ཅང་རག་པ་རག་པའ་རལ་འབར་ར། །ས་མའ་དབ་བ་དཀལ་འཁར་འཁར་ལ་

དང་། དཔའ་བ་གཅག་པ་གཉས། ར་ར་ལའང་རན་གཞལ་ཡས་ཁང་དང་བརན་པ་

ལ་གཉས་གཉས་སམ་དཀལ་འཁར་འཁར་ལ་ན་སམ་བ་ལ་སམ་ཅ་ར་གཉས།

476

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རགས་ཀ་མ་ཏག་གང་ལ་ཕག་པའ་གཙ་བ་འཕ་བས་དའ་གངས་ས་འགར་ཞང་། ད་

ར་ར་ལའང་དམ་ཚག་སམས་དཔའ་དང་ཡ་ཤས་སམས་དཔའ་དའ་གངས་ས་འགར་

བས་སང་བ་དག་བཅ་ར་དག་ག །དཔའ་བ་གཅག་པ་ལ། གང་ཟག་དབང་པ་རབ་

རལ་འབར་བཞས་བསད། འབང་མངན་བད་ལས་བསད། ཐ་མ་ར་ར་བཞས་

བསད། ར་ར་ལའང་གཙ་བ་འཕ་བའ་དཀལ་འཁར་སམ་ཅ་ར་གཉས། སང་བ་དག་

བཅ་ར་དག་ས་ཉམས་ས་ལན་པའ་ཐབས་སན་འག་དངས་གཞ་གཉས་ཀས་བསས།

རག་པའ་རལ་འབར་ལ་གཉས། དབང་རན་བསམ་པ་ལ་དགའ་བའ་དན་ད་ནང་ལ་

གཞལ་བ་བསན། དབང་བརལ་བཟས་པ་ལ་དགའ་བའ་དན་ད་སགས་ལ་གཞལ་པ་

བསན་ཏ། །དང་པའང་འབང་བ་དང་ཉན་མངས་པ་དང་ནད་ཁམས་ཀ་གཉན་པར་

སར་བའ་སང་ས་དང་འག་ས་གཉས། ད་དག་ཀང་ངས་པ་ལ་ལན་ག་ཏང་ང་འཛན་ལ་

བསབ་པའ། །སགས་ལ་གཞལ་པ་ལའང་གཉས། བསས་དང་རས་པ་ལ་དགའ་

བའ་དན་ད་འབ་གསམ་དང་ཕང་སགས་གཉས་པ་གངས་ས་བཟ་ཞང་སན་སག་གས་

ཁ་སང་བའ། །ས་ཕའ་དབ་བ་བཞ། ར་རར་ཡང་ས་མ་ལར་སམ་ཅ་ར་གཉས་ས་

འགར་བས་སར་བ་བར་ཉ་ཤ་ར་བརད་ད། །འདད་པའ་དངས་གབ་སབ་པ་ལས་དང་

པ་བའ་ཏང་ང་འཛན་ལ། སན་འག་རག་བརལ་ག་སད་པ་ཟ་བ་དག་ཏ་སད་ནས།

དངས་གཞ་ལ་གཉས། འཇག་རན་པའ་དངས་གབ་ཕན་ལས་བཞ་དང་། ཐན་མང་

བའ་དངས་གབ་གབ་པ་ཆན་པ་བརད་སབ་པའ། །དང་པ་སབ་པའ་ཐབས་བསད་པ་

དང་རགས་པའ་རམ་པས་བསམ་གཏན་དང་། ཁད་པར་བརད་ལན་ག་བཟས་

བརད་དང་། ད་བཞན་ད་སན་སག་དང་། ཡན་རས། མན་སགས། ཏན་ཏང་ང་

འཛན་ག་ཁད་པར་དང་ལན་པའ་འཁལ་འཁར་བཞ། ར་ར་ལའང་སབ་པ་པས་དབ་

བ་སམ་ཅ་ར་གཉས་དང་སར་བ་བར་ཉར་བརད་དང་། ལས་བཞ་ར་ར་ལའང་བསབ་

477

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བའ་དབ་བས་ནང་གསས་ད་མར་བཤད་ད། །ཐན་མང་བའ་དངས་གབ་ལ་ར་རད་

ལས་དག །བཤད་རད་ལས་བརད་ད་གསངས་པའ་དང་པ་རལ་ག་དང་། གཉས་པ་

རག་འཛན་ལ་རགས་ལའ་དབ་བས་ལ་ར། གསམ་པ་རལ་བ་ལ་ས་གསང་ཐགས་ཀ་

སགས་ཀ་རལ་བ་དང་། ས་དང་བ་བག་རས་ཀ་རལ་བ་གཉས། བཞ་པ་མངན་ཤས་

ལ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་དང་ད་བཞན་གཤགས་པའ་བཀད་པ་སབ་པ་གཉས། ལ་

པ་རང་མགགས་ལ་འཇག་རན་པ་དང་འཇག་རན་ལས་འདས་པའ་ས་གསང་ཐགས་

ཀ་རང་མགགས། དག་པ་མག་སན། བདན་པ་བམ་བཟང་། བརད་པ་མཆལ་

ལམ་སབ་པ་གསམ་ལ་དབ་བ་མད་ད། །གཉས་པ་རགས་པའ་རམ་པ་ལ་གཉས།

སང་གཞ་རགས་རམ་མཚན་ཉད་པ་ང་བ་དབ་བ་ངས་ཚག་གསམ་གས་འཆད། སང་

བད་རགས་རམ་བཏགས་པ་བ་ལ་བསན་པ་རམ་པ་ལ་དང་། སབ་པ་ཟང་འཇག་ས་

མཆག་ག་བསན་སབ་ཡན་ལག་དག་ག་དང་པ་བསན་པ་རམ་པ་ལ་ན། དབན་

གསམ་ས་ལས་འད་གསལ་རམས་ས་བཤད་པའ། དང་པ་ལས་དབན་ལ། རན་ག་

གང་ཟག་ལས་དབན་ག་ང་བ། ངས་ཚག །དའ་ཤས་བ། སང་བའ་ད་མ།

གཟགས་དང་རང་བཞན་དང་རམ་ཤས་དང་ཏང་ང་འཛན་ག་ལས་དབན་ག་དབ་བ་

དབན་གཞ་དབན་པ་ཤས་བས་བསས་པ། ཉམས་ས་ལན་པའ་ཐབས། རགས་ཚད།

ཉམས་ས་བངས་པའ་འབས་བ་ས་དགའ། །གཉས་པ་ངག་དབན་ལ་བརན་དང་ང་བ་

སགས་དག་པ་ལས་དབན་ལར་འཆད་ཅང་། དབ་བ་རན་རང་ག་ད་ཁ་ན་ཉད།

བརན་པ་སའ་ད་ཁ་ན་ཉད། ད་གཉས་ཀ་ར་བ་ཤས་བ་སའ་ད་ཁ་ན་ཉད་གསམ།

དང་པ་ལ། ང་བ། ངས་ཚག །ཕ་ནང་ག་དབ་བ། བད་ལས། འབང་བའ་གནས།

ར་བའ་ས། ས་སའ་མང་། ཁ་དག །ག་རམ། གངས་ངས། སབ་པའ་ཐབས།

རགས་ཚད། འབས་བ་ས་བཅ་གསམ། གཉས་པ་ལ་སར་ར་རད། ཐབས་རད།

478

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འབས་རད་ཀ་སགས་གསམ་ས་སའ་ང་བ་ངས་ཚག་དབ་བ། འཁར་འདས་ཀ་བད་

ལས་བཞས་འཆད། བ་བག་ཐབས་རད་ཀ་སགས་ལ། ད་བཞ་པའ་སང་ད་མང་ག་

རབ་དབ། སགས་ཀ་སལ་ཚལ། སགས་དན། སགས་ཀ་བར། སགས་བཏ།

བརད་ཐབས། སགས་གངས། རགས་ཚད། འབས་བ་ས་བཅ་གསམ་ལས་ཕ་མ་

རམས་ལ་བསད་རགས་གཉས་ར་དང་འབལ་བར་བསན་ཏ། །གསམ་པ་སམས་

དབན་ལ་རན་ག་གང་ཟག །ང་བ། ངས་ཚག །ཡལ་སམས་ཀ་སང་བ་དང་། ཡལ་

ཅན་སམས་ལ་དམགས་པའ་ཡ་ཤས་ཀ་སང་བའ་དབ་བ། འཁར་འདས་སབ་པའ་

བད་ལས། སམས་བང་ག་དས། འཇག་པའ་དས་ཚད། སམས་ཀ་མཚན་ཉད།

མང་ག་རམ་གངས། རགས་མ་རགས་ཀ་སན་ཡན། སམས་དབན་ག་ཤས་བ།

ཡལ་ཡལ་ཅན་ག་སབ་པ། མཐར་ཕན་པའ་རགས་ཚད། ད་ཡ་འབས་བ་ས་བཅ་

བཞའམ། རན། ཤས་བ། སང་བ། དབ་བ་ས་སའ་མཚན་ཉད་དང་བཅས་པ།

ངས་ཚག་ས་ལའ་ས་ནས་བསན་ཏ། །བཞ་པ་ས་ལས་ལ། རན་ང་བ། ངས་ཚག །

དག་པ་དང་མ་དག་པའ་དབ་བ། ར་འབས། ར་རན། རད་ཚལ། སད་ད་བ་བའ་

ལམ་རམ། རད་མ་རད་ཀ་སན་ཡན། དངས་པ་དང་བ་བའ་ཁབ་པ། སང་བ།

ཤས་བ། མང་ག་རམ་གངས། མཚན་དཔ། ཉམས་ས་ལན་པའ་ཐབས། རགས་

ཚད། འབས་བ་ས་བཅ་བདན་ན། །ལ་པ་འད་གསལ་ག་རམ་པ་ལ་རན། ང་བ།

ངས་ཚག །སང་ཉད་བཅ་བརད་དམ་ཕ་ནང་ག་མངན་བང་ལ་སགས་པའ་དབ་བ།

སད་ད་བ་བའ་རམ་པ། ཤས་བ། སང་བ། གཉན་པ་མངན་བང་གཉས། སབ་

ཐབས་བསམ་གཏན་གཉས། མང་ག་རམ་གངས། ཁབ་ཚལ། ར་འབས་དབ་བ།

མཚན་ཉད། འཇག་ལག །མན་ངག་ག་རབ་བད། སམ་པ། རགས་ཚད། འབས་

བ་ས་བཅ་བརད་ད། །ཟང་འཇག་སབ་པའ་རལ་འབར་ལ། རན་ག་གང་ཟག །ང་

479

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བ། ངས་ཚག །སབ་མ་སབ་ཀ་དབ་བ། འད་གསལ་ལས་ལང་ཚལ། མང་ག་རམ་

གངས། མཚན་ཉད། སབ་བད་ར་རན། ཤས་བ། ཉམས་ས་ལན་པའ་ཐབས།

རགས་ཚད། འབས་བ་ས་བཅ་གཉས་སམ། ཡང་ན་རན། ཤས་བ། སང་བ།

མཚན་བད་ལ། འགག་པ། སང་བ། འབལ་པ་ཟང་འཇག་ག་མཚན་ཉད་གསམ།

སབ་ཚལ་གཉས། མཐར་ཕན་པའ་ཚད་དང་ཕན་ཡན་རམས་ཀས་འཆད་ད། །ད་

དག་ལས་དབན་གསམ་ན་ཐག་མར་ས་གསམ་ལས་རང་ད་བད་པ་ཞ་གནས་ཀ་གཞ་

བཏང་བ་ཡན་ལ། ཕ་མ་གསམ་ན་ལག་མཐང་དངས་པའ་གནས་ལགས་གཙ་བར་

སན་པ་ས། དའང་ས་མ་ཡལ་ག་སང་ཉད་ལངས་སའ་ཉ་བར་ལན་པའ་ར། འད་

གསལ་སམས་ཀ་སང་ཉད་དན་དམ་པའ་བདན་པ། ཟང་འཇག་ཡལ་སམས་གཉས་

མད་ཀ་སང་ཉད་བདན་གཉས་དབར་མད་འབས་བའ་ཚལ་ད་གནས་པའ། །ར་བའ་

དག་པ་འབས་བ་ལ་གཉས། ཐན་མང་དང་མཆག་ག་དངས་གབ་བ། །ཐན་མང་ལ་

ལས་ཚན་བརད། གབ་པ་བརད། མཆག་ལ་ཟང་འཇག་ག་ཡན་ཏན་བརད་ད་ཉ་ཤ་

ར་བཞར་དབ་བའ། །ད་དག་གས་བརད་བའ་དན་བསན་ནས། གཉས་པ་རད་བད་

སའ་རད་མཐའ་དག་དང་ཚལ་བཞའ་ས་ནས་འཆད། དང་པ་ལ། དང་དན་ངས་དན་

གཉས་ན་དན་ག་མཐའ་ལ་བརན་པ་ས། ཚག་གཅག་གས་དན་མཚན་བཅས་མཚན་

མད་གཉས་ས་བསན། དགངས་དགངས་མན་གཉས་ཚག་ག་མཐའ་ལ་བརན་པ་ས་

ཚག་དང་ངས་གཉས་ཀས་དན་ངས་པ་གཅག་ཏ་སན། ས་ཇ་བཞན་ཡན་མན་གཉས་

ན་གཉས་ཀའ་མཐའ་ལ་བརན་པ་ས། ཚག་གཉས་ཀས་དན་གཅག་ཏ་སན་པ་དང་།

ཚག་གཅག་ལ་དན་གཉས་ས་གནས་པའ་ཕར། ད་ལ་དང་དན་གས་བསད་རམ་དང་

ངས་དན་གས་རགས་རམ་ངས་པ་ཁ་ནར་སན། དགངས་བཤད་ཀས་ཤས་ཆར་

རགས་རམ་སན་ལ་བསད་རམ་སན་པའང་ཡད་ཅང་། དགངས་མན་ད་ལས་ལག་ས་

480

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འཆད། ས་ཇ་བཞན་མ་ཡན་པས་ཕལ་ཆར་རགས་རམ་སན་ལ་བསད་རམ་སན་

པའང་ཡད་ཅང་ཇ་བཞན་པ་ད་ལས་ལག་པའ། །དའང་ཚག་གཅག་ལས་དན་གཉས་

ས་ག་བ་ན་ངས་པར་དང་དན་ངས་དན་ད་བཟང་། རམ་གཉས་གང་བསན་ཀང་དན་

ག་ནང་འགལ་བའ་ཚག་གཅག་བང་ན་དགངས་བཤད་དང་ད་ལས་ལག་པ་དགངས་

མན། ད་བཞན་ད་བར་བཤད་གཅག་ཙམ་བང་ན་ས་ཇ་བཞན་མ་ཡན་པ་དང་།

མཁས་བན་ཀན་གས་ག་བ་ན་ས་ཇ་བཞན་པར་བཟང་ས་འཆད་ད། །ཚལ་བཞས་

འཆད་ཚལ་ན་འག་ནས་རས་པར་འབང་ང་། །དའང་མདར་ན་རད་ཀ་ཚག་གཅག་

གས་དན་བཞ་སན་ནས་པ་ས། ཡ་གའ་དན་དང་སའ་དན་གཉས་ས་ལ་བརན་ནས་

བཤད། སས་དང་མཐར་ཐག་གཉས་དན་ལ་བརན་ནས་བཤད། ད་བཅ་པའང་

ཚགས་བཤད་དང་སབ་བཤད་གཉས་ས་བསས་ནས་འཆད་ད། །གསམ་པ་བརད་བ་

རད་བད་ཀ་འབལ་སར་བ་ན། བརད་བའ་དན་དག་པ། རད་བད་བཅ་གཉས་ཇ་

ལར་བཤད་པའ་འབལ་དགད་པ་ས། དཔར་ན་བརད་བ་དང་པ་རན་ག་གང་ཟག་ལ་

ཙནན་ལ་བ་ལ་སགས་པ་བཞ་ན་དང་དན་དང་ཡ་གའ་ཚལ་ད་བཤད། རན་པ་ཆ་ལ་

བའ་གང་ཟག་ན་ངས་དན་དང་མཐར་ཐག་ག་ཚལ་ད་བཤད། བསད་རམ་ག་སང་གཞ་ད་

མ་དངས་པ་ཐ་མལ་པའ་རག་པ། བསད་རམ་ག་དམགས་ཡལ། བམ་དབང་། བསད་

པའ་ལམ། ལས་དབན་ཕད་ཡན། འཇག་རན་པ་དང་ཐན་མང་ག་དངས་གབ་

རམས་དང་དན་དང་ཡ་ག་དང་སའ་ཚལ་རམས་ས་བཤད། རགས་རམ་ག་སང་གཞ།

གཟང་འཛན་བ་བད་ཀ་རག་པ། རགས་རམ་གས་དམགས་ཡལ། དབང་གང་མ་

གསམ། རགས་པའ་རམ་པ་དག །མཆག་ག་དངས་གབ་རམས་ངས་དན་དང་སས་

པ་མཐར་ཐག་ག་ཚལ་རམས་ས་འཆད། དགངས་དགངས་མན་སགས་བཞ་པ་ན་

བརད་བ་དག་ཀ་ལ་སར་ནས་འཆད་ད། །མདར་ན་བརད་དན་ག་གསང་བ་འདས་པ་

481

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ན། ས་གསང་ཐགས་ན་རམ་པ་གསམ། །གསང་བ་ཞས་ན་བཤད་པ་ཡན། །ཚགས་

པ་འདས་པར་རབ་བརད་ད། །སངས་རས་ཐམས་ཅད་མངན་བརད་བད། །ཅས་

གསངས་པའ་ཕར་ཉན་རང་དང་ཐག་པ་ཆན་པ་པའང་ཤན་ཏ་སལ་པ་ཅན་མ་ཡན་པ་

དག་ལ་གསང་བར་བ་བ་ཉད་ཀ་ཕར། སངས་རས་རམས་ཀ་དན་དམ་པའ་ས་གསང་

ཐགས་ལ་གསང་བ་ཞས་བ་ཞང་། དའང་ཞང་དང་གདལ་བ་ཕགས་གཅག་ག་དབང་

ད་བས་པའ་སངས་རས་ཀ་མ་ཡན་པར། སངས་རས་ཐམས་ཅད་ཚགས་པའམ་

འདས་པའ་བདག་ཉད་ཅན་ཟང་ད་འཇག་པའ་ས་ལ་ར་ར་འཆང་ཆན་པའམ་སངས་

རས་ཐམས་ཅད་པ་ཞས་བའ། །ད་ན་མཐར་ཐག་པའ་གནས་ཡན་པའ་ཕར། རད་

བད་སའ་གསང་བ་འདས་པའང་རད་ཐམས་ཅད་ཀ་ས་བ་ཡན་ན། །ཞས་བཤད་ཅང་།

དས་ཀ་འཁར་ལ་སམས་འགལ་དང་བཅས་པའང་འདས་པའ་དན་འཆད་བད་ད་གར་

པ་དང་། ཀའ་ར་རའ་རད་འདས་པ་ལ་མངན་ད་ཕགས་པ་དང་། བད་མཆག་འཁར་

ལས་འདས་པའ་ད་ཁ་ན་ཉད་གསལ་བར་བད་པའང་བཞད་ད། །

གཉས་པ་ན། གཤན་རའ་གཤད་ལ་དས་ཀ་རམ་པ་ལ། །འདད་པའ་དངས་

གབ་སད་པ་ས་ཚགས་དང་། །གནད་ལན་དས་སད་ཆ་ཤས་ཅན་རམས་བང་། །གཤན་

ར་གཤད་པའ་ཆས་སར་ལ་འཕགས་ཡལ་ད་དས་ཀ་རམ་པ་ལར་བང་ས། བཀའ་

བས་གསམ་པའ་རས་མ་རང་བ་ནས་གཤན་ར་གཤད་པའ་སགས་རད་དར་ཏ་ལ་ཉས་

བར་ཙམ་ན་དས་དང་པ་འདད་པའ་དངས་གབ་ཀ་དས་ཏ་ཚམ་བ་སང་ཕག་ད་མ་ཕག་

ར་ཆན་པའ་མཆག་འབའ་ཞག་གབ། དས་གཉས་པ་སད་པ་ས་ཚགས་པ་གབ་པ་ལ་

སམ་བར་ཙམ་བང་ས་དཀལ་འཁར་འདར་ཞགས་པ་ཐམས་ཅད་དན་མ་གབ་པ་ན་

གཅག་ཀང་མད་ད་མཆག་གབ་པའང་ཤན་ཏ་མང་། དས་གསམ་པ་གནད་པ་ཅན་ན་

ལ་ལ་བར་ལག་ཙམ་བང་ས་དངས་གབ་ཐབ་པའང་མང་མད་ནས་པའ་ས་ནས་མངན་སད་

482

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དག་ཤལ་ག་སར་བ་གཙ་བར་བད་པ་བམ་ཟ་ཙན་ཀ་སགས་འད་དས་བང་། བཞ་པ་ངས་

པ་ལ་སད་པ་ན་སབ་དཔན་ལ་ལ་ཏ་བཛ་ནས་ཀ་མ་ལ་རཀ་ཏའ་བར་ཡན་ཏ་བསད་

རམ་ཕན་ལས་དང་བཅས་པ་ལ་ངས་པར་སད་ཅང་གབ་པའ། །དས་ལ་པ་ཆ་ཤས་

སད་པ་ན། ད་ནས་བརམས་ཏ་ད་ལའ་བར་ཡན་ལ་འཕགས་ཡལ་ད་མཁས་པ་ས་

དག་ནས་ཨ་བ་ཡའ་དས་ཀ་བར་ལ་བར་ཙམ་ལ་དར་ཞང་ལས་གབ་པ་མར། ད་ནས་

གཤན་ར་གཤད་དམར་དར་ཞང་འཇགས་མཛད་ཀ་ཆས་སར་ནབ་པ་ནས་ཡལ་དབས་

ས་ཀ་ཀ་ཞགས་པ་འད་ཞག་བང་བས་ཀ་ཀའ་གཉན་པ་མཆག་ཀང་ས་ཁ་རལ་ཡ་མན་

དང་སས་ར་ར་འཇགས་མཛད་ཆན་པ་ཉད་ཡན་ན། །ལ་ལ་ཏ་དང་ཡ་ཤས་དཔལ་

འཛན་གསམ། །དང་པ་བར་དང་ཐ་མའ་བཀའ་བབས་ཤང་། །དཀལ་འཁར་ཆན་

པའ་ར་ར་སབ་དཔན་ན། །ད་ལར་དས་ཀ་རམ་པ་ལར་དར་ཡང་ཐན་མང་ག་གདལ་

བའ་སང་ངར་རད་ཀ་དབང་བཤད་དངས་ས་དར་བར་མཛད་པ་ན་དང་པར་སབ་

དཔན་ལ་ལ་ཏ་བཛ་དང་། བར་ད་སངས་རས་ཡ་ཤས་ཞབས་དང་། མཐར་བམ་

ཟའ་སབ་དཔན་དཔལ་འཛན་གསམ་ལ་རམ་བཞན་དང་པ། བར་པ། ཐ་མའ་ཚལ་

ད་གཤན་ར་གཤད་པའ་བཀའ་བབས་ཤང་། ད་གསམ་ན་དཀལ་འཁར་ཆན་པའ་

ར་ར་སབ་དཔན་ཞས་མཚན་གསལ་ཏ། །ཁད་པར་གཤད་སར་ཀན་འདས་དཔལ་

འཛན་སགས། །རམ་བརད་ལངས་འདར་སགས་རད་ཐག་མར་བང་། །ཁད་པར་

གཤད་སར་དམར་ནག་འཇགས་གསམ་ག་རད་དང་མན་ངག་ག་ཆ་བ་ཀན་འདས་པ་

སབ་དཔན་ཆན་པ་དཔལ་འཛན་སགས་རམ་པར་བརད་ད་བད་ཡལ་དའང་ཅ་རགས་

པར་བང་ཞང་། ལངས་འདར་སལ་པའ་རལ་པ་སང་བཙན་སམ་པས་སབ་ཐབས་

མཛད་པར་གགས་པས་སགས་བང་བའ་ས་ཤས་ཡན། རབ་ཏ་བང་བའ་ས་དར་ཙམ་

ན་གཤན་ར་གཤད་རམ་པར་རལ་བའ་རད་འབང་། དབང་བཤད་མན་ངག་ལག་

483

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ལན་བཅས་བང་། གནབས་ཆན་སངས་རས་ཡ་ཤས་ཀས་གཤན་ར་གཤད་ཀ་ཆས་

སར་མཐའ་ཡས་པ་སལ་བས་རག་སགས་གབ་པ་ད་མ་བན་པས་མཚན་སགས་རད་

རམས་ཀ་ཐག་མ་ལ་བར་བང་ང་། །ཕ་དར་ཅག་ག་ནག་ཚ་རང་ཟམ་དཔལ། །ར་ས་

ཞང་གཉས་རམས་ལས་འཇམ་དཔལ་དངས། །ར་བའ་ལགས་ཉད་བཤད་སབ་བ་

ན་འཕགས། །བསན་པ་ཕ་དར་ལ་དང་པ་ཅག་ག་ལ་ཙ་བ་ཤས་རབ་བ་མས་གཤན་

ར་གཤད་ནག་ག་རད་དང་། འཇགས་བད་རགས་བདན་གཉས་དང་། འཇག་

བད་ཞ་དག་མའ་སབ་ཐབས་སགས་བསར། དག་གདང་འཇགས་གསམ་ག་དབང་

དང་བཤད་པའང་དར་བར་མཛད། ནག་ཚ་ལ་ཙས་ཀང་ཇ་བ་དང་དམ་ཚག་ར་ར་

སགས་ལ་གསན་ཏ་རད་འགལ་བསར། དབང་བསར་བ་དང་རད་བཤད་པ་སགས་

ལས་ཀང་མང་ད་མཆད། རང་ཟམ་ཆས་བཟང་གས་ཨ་པ་ཡ་ཤ་མ་ཏ་ལ་བསན་ཏ་

ནག་འཇགས་གཉས་ཀ་རད་སགས་བསར་ནས་བཤད་པའང་མཛད་ད། །གཞན་

ཡང་གཉས་དང་ར་ལ་དང་ཤད་ཀ་ལ་ཙ་སགས་མང་པས་དམར་ནག་འཇགས་གསམ་

སགས་ཀ་རད་གཞང་མན་ངག་ད་མ་གསར་ད་བསར་བ་དང་། འགར་བཅས་མཛད་

པ་སགས་ཤན་ཏ་མང་ཞང་། ཁད་པར་སལ་ཆན་གཏད་པ་པ་ན་དཔལ་ལ་སགས་

བཞ་དང་། ར་ས་ཞང་གསམ་དང་། གཉས་ཏ་བརད་ཡན་པ་ལས། ས་མ་ན་གཤད་

དམར་ནག་ག་སར་ད་དཔལ་ལ་ཆས་དཔལ་བཟང་པས་ན་ཥ་ལང་ལ་ཞས་ནས་བད་ད་

དར་བ་དང་། ད་ན་ཤ་ལས་ས་ས་པཎ་ཆན་ལ་གནང་བ་དང་། ཆག་ལས་ཀང་བ་ར་

པའ་གཞང་སགས་བསར་ཅང་བསན་པ་དང་། ག་བ་ལ་ཙས་དཪ་ཎ་ཨ་ཙར་སགས་

ལས་གསན་ཅང་སལ་བ་རམས་ཏ། ད་དག་ག་རན་ལས་གཤད་དམར་ག་སར་རམས་

ཀ་དབང་ཁད་མན་ངག་དང་བཅས་པ་བང་བ་ཡན་ན། །ར་ལགས་ན། །ར་ལ་ར་ར་

གགས་ཀས་བལ་པ་འབའ་ར་ཕག་རམ་དང་། མ་ཙ་ལང་བ་གཉས་བསན་ནས་ར་ར་

484

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

འཇགས་བད་ཀ་དབང་རད་མན་ངག་དང་བཅས་པ་གསན། ཁད་པར་བལ་པ་ཐགས་

ར་ཆན་པ་ལ་དག་གདང་འཇགས་གསམ་སགས་ཀ་སར་རགས་པར་གསན། བད་

ད་ཆས་འཁར་ཆན་པ་མཛད་ཅང་། གཤད་སར་གནང་བའ་སབ་མ་ཁ་ནའང་ཉས་

སང་བང་བར་གགས། གཙ་བར་ར་ཆས་རབ་སགས་ཏ། ད་དག་ལས་མཆད་པའ་

ཚལ་ན་སས་ཀས་མ་ལང་ང་། །ས་ལགས་ས་གགས་པ་ན། བ་མ་སས་ཨ་མ་ག་བཛ་

སགས་ལས། ར་ར་འཇགས་བད་ཀ་སར་རམས་གསན་ནས་དར་བར་མཛད་པ་ཡན་

ཞང་། ཞང་ལགས་ན། གང་ག་ཅག་ག་ལ་ཙ་བ་དས་ད་བ་ཀ་ར་ཙན་ལ་ནག་འཇགས་

གཉས་གསན་པ་ནས་ཉ་བར་བརད་པ་རམས་ཀ་སལ་ཡན་ན། །གཉས་ལགས་ན།

གཉས་ལ་ཙས་བ་ལང་ཨ་ཙར་སགས་ལས་ནག་པ་སར་གསམ་གསན་པ་ནས་མཆད་

པ་ས། ད་དག་རམས་ལས་འཇམ་དཔལ་ར་ར་འཇགས་མཛད་བཤས་གཉན་ག་རམ་

པར་དངས་ས་བན་པ་ར་ལ་ཆན་པའ་ལགས་སལ་ཉད་བཤད་སབ་ནས་པའ་རན་མ་

ཆད་པས་ཕན་ལས་གབ་མཐའ་ཡངས་ལ་ཁབ་ཅང་བ་ན་འཕགས་ས། །དང་སང་ན་

རད་བཤད་མ་བཞགས་ལ། རད་དང་ར་པད་ཀ་ལང་ལགས་སལ་མ་འད་བ་བདན་

ག་དབང་བསར་བའ་རན་མན་ངག་ག་ཁད་རམ་བཅས་བཞགས། ར་བརད་པས་ན་

འཇགས་བད་གཉས་ལགས་ལ་བསགས་པ་ཆ་ཞང་སབ་དཀལ་ག་ཡག་ཆའང་མཛད།

དའ་དབང་ལང་རན་ཀང་མཆས་ས། །

གསམ་པ་ན། གཏ་མག་རགས་རད་མཚན་བརད་ལ་ཆན་འགར། །བཤད་

བཀའ་མན་ངག་ས་ཕའ་ལགས་སལ་གནས། །ཕ་རད་གཏ་མག་རགས་ཀ་རད་

འཇམ་དཔལ་ས་འཕལ་ད་བ་ཁ་དག་སང་པ་ཏང་ང་འཛན་ད་བའ་ལའ་ལས་ཕང་བ་

རད་ཐམས་ཅད་ཀ་བདག་པ་མཚན་ཡང་དག་པར་བརད་པ་འད་ཉད་བང་ཆབ་སམས་

དཔའ་རམས་ཀས་དས་འཁར་ལགས་ས་བཀལ། སག་པ་ར་རས་བ་མད་ཕ་བརད།

485

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

འཇམ་དཔལ་གགས་པ་དང་འཇམ་དཔལ་བཤས་གཉན་གས་ཡ་གར། བད་ད་

རགས་ཆན་དང་ར་གར་ད་དབ་མར་བཀལ་པའང་ཡད་པར་བཤད་ཅང་། ཐག་མར་

ལ་ཆན་རན་བཟང་གས་བསར། ཕས་ནས་ལ་ཙ་བ་ད་མས་འགར་བཅས། པཎ་ཆན་

ས་ཏ་ཛ་ན་ལས་བརད་ད་བཤད་པའ་བཀའ་དང་། དབང་རན་མན་ངག་དང་བཅས་

པ་རག་སན་ཆས་ས་ར་རས་ས་བ་མ་ལང་པ་ལས་གསན་པ་ཡ་གའ་ལགས་དང་། མར་

སན་ཆས་ཀ་བ་གས་ཀ་ཞལ་ས་ནས་མ་ཏ་པའ་བཀའ་སལ་བ་མད་ལགས་ཀང་ཞས་

པ་ད་དག་ག་དབང་ལང་རན་ད་ལ་མ་ནབ་པར་གནས་པ། བརད་པ་ས་མའ་བཤད་

རན་ཀང་མཆས་པ་རད་ཀ་རལ་པ་འད་ལ་ངས་པ་རད་ན་བ་མད་ཀ་རད་མཐའ་དག་

ལ་ངས་པ་རད་པར་འགར་ལ། རད་འདའ་དན་མ་ཤས་ན་བ་མད་ཀ་ལམ་ག་གནད་

མ་ཤས་པ་ན། ད་མད་འད་ལས། སམས་ཅན་རམས་ཐ་ཚམ་མད་པར་བ་བའ་ཕར་

སགས་ཀ་ཐག་པ་ཐམས་ཅད་ལས་བསས་ནས། མཚན་ཡང་དག་པར་བརད་པ་

བཅམ་ལན་འདས་ཀས་ཕག་ན་ར་ར་ལ་ཡང་དག་པར་བསན་ཏ། །མཚན་ཡང་དག་

པར་བརད་པ་མ་ཤས་པ་དས་ར་ར་འཆང་ག་ཡ་ཤས་ཀ་ས་མ་ཤས་ས། །གང་ར་ར་

འཆང་ག་ཡ་ཤས་ཀ་ས་མ་ཤས་པ་དས་ན་སགས་ཀ་ཐག་པ་མ་ཤས་ས། །གང་སགས་

ཀ་ཐག་པ་མ་ཤས་པ་ད་འཁར་བ་ས་ཐམས་ཅད་ད་བཅམ་ལན་འདས་ར་ར་འཆང་ག་

ལམ་དང་བལ་བས་ས། །ཞས་གསངས་ཤང་། མཚན་ཡང་དག་པར་བརད་པའ་རད་

འད་ན་དཔག་བསམ་ག་ཤང་དང་ཡད་བཞན་ག་ནར་བ་ལར་རང་གཞན་སམས་ཅན་

ཐམས་ཅད་ཀ་གནས་སབས་དང་མཐར་ཐག་ག་འདད་དན་མཐའ་དག་སར་བའ་བད་

པར་གསངས་ཤང་། ཐ་ན་རད་འདའ་ཚག་ཙམ་བཀགས་པས་ཀང་སག་སབ་ཚབས་

ཆན་པ་འདག་པ་དང་། ར་བཙན་འཇམ་དཔལ་དབངས་ཀ་བན་རབས་མར་ད་འཇག་

པ་སགས་ཕན་ཡན་མཐའ་ཡས་པ་འབང་བ་འདའ་ཕན་ཡན་ག་ལའར་གསངས་པ་ལར་

486

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ར། །འདའ་ལས་རམ་པར་གཞག་པའང་རགས་ལན་པད་དཀར་པས་ལའའ་གཅད་

མཚམས་བཅ་བཞར་མཛད་པ་ས། ཞས་དང་ལན་བཏབ་རགས་ལ་གཟགས། །ས་

འཕལ་ད་བས་མངན་བང་ཆབ། །ར་ར་དབངས་དང་ཆས་ཀ་དབངས། །མ་ལང་སར་

རག་མཉམ་པ་ཉད། །བ་གབ་གཤགས་ལའ་ཡན་ཏན་བསད། །ཕན་ཡན་བསགས་

དང་ཡ་རང་ང་། །ཞས་པ་ས། དའང་ས་འཕལ་ད་བའ་ལའ་རད་འདའ་ར་བ། ལའ་

ཕ་མ་རམས་བཤད་རད་དམ་ཡན་ལག་ག་ཚལ་ད་བསབས་ཏ་དང་དན་དཀལ་འཁར་

དག་ས་བ་དང་ངས་དན་ཐག་ལ་དག་བཤད་པ་ལ་སར། ད་ལས་སར་རག་ལའ་ཁ་

ནས་སན་གལ་ག་འབས་བ་རགས་པར་སན་ཅང་། ད་ལས་ཀང་འཇག་རན་གསམ་

ན་གཞན་ལས་སགས་ཤ་ཀ་གཅག་གས་རད་དན་ཚང་བར་སན་པས་རད་སའ་མངན་

རགས་ཀ་ཚལ་ད་བསབས་ཏ་འཆད་པར་མཛད་ད། །མཚན་བརད་འགར་འག་མང་

ཡང་དན་འད་ཞང་། ཡཀ་ཏན་དང་མ་མཚངས་པ་ན། ཐག་ལ་སང་པ་ཡ་ག་བར། །

ཞས་པ་རལ་འབར་རད་དང་། ཡ་ག་དག་ཅས་པ་བ་མད་ད་བད་ནས་འགལ་པའ་

སལ་གཉས་ཡད་ད། །

གཉས་པ་མ་རད་རགས་དག་ལས་སབས་འདར་གསམ། ཧ་ར་ཀའ་རགས།

རག་པའ་རགས། ར་ར་སམས་དཔའ་རགས་ས། །

དང་པ་ན། བད་མཆག་ལགས་སལ་ཉ་ཤ་ར་བདན་ཙམ། །འཕགས་པའ་ཡལ་

དང་འདར་ཡང་ཕལ་ཆར་བང་། །མ་རད་ཡང་སང་འཁར་ལ་བད་མཆག་ན་ལགས་

སལ་རང་ཚགས་པ་ཉར་དག་གམ་ཉ་ཤ་ར་བདན་ཙམ་འཕགས་པའ་ཡལ་ད་བང་བར་

གགས་ཤང་། བད་འདར་ཡང་ར་བཤད་ཀ་དབང་ལང་བཤད་བཀའ་ཕལ་མ་ཆ་བང་

བ་ས། དའང་ར་གར་ག་གབ་ཐབ་ཤས་ཆ་བ་ཞག་རད་འདའ་གབ་ཐབ་ཡན་པས་སར་

ལགས་སལ་ཤན་ཏ་མང་མད། གཙ་བར་ཉ་ཟ་ལར་གགས་པ་ལ་དལ་ནག་གསམ་ག་

487

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ལགས་གསམ། ད་ར་ཀ་པ་དང་། ཌ་བ་པ་དང་། ཨན་བ་ཏ་ཆང་བ་དང་། ལང་

རལ་བ་བཟང་པ་དང་། མ་ཐབ་ཟ་བ་དང་། ཤར་ཕགས་ལ་བ་པ་སང་ཉད་ཏང་

འཛན་དང་། ཕག་རར་སད་འགལ་ལགས་དང་། བ་ལ་བ་ད་དང་། བམ་ཟ་རན་

ཆན་ར་ར་རམས་ཀས་ར་བའ་རད་ད་ལ་ལགས་སལ་རང་ཚགས་པ་ར་ར་ཕས་ཤང་།

བད་ཡལ་འདར་ཡང་འགར་བ་ཡན་ན། །འཕགས་པའ་ཡལ་ད་གབ་ཐབ་ག་དབངས་

མཁན་ག་ལགས་དང་། ཞབས་གཡན་བརང་ད་མཛད་པ་ནག་པ་ར་རའ་ལགས་དང་།

གཞན་ཡང་ཀ་ལ་ཧ་ས་ཀ་མ་རའ་ལགས་དང་། ལ་ཚགས་ཐམས་ཅད་ས་མདག་ནག་

པར་ཡད་པ་དར་པ་ཡ་ལགས་དང་། ལ་ཚགས་ཐམས་ཅད་གདང་བརན་ཅན་ད་འདད་

པ་ཀཀ་ཊ་པའ་ལགས་དང་། ཡབ་ཡམ་ས་མདག་མཚངས་ཤང་ལ་གཞན་ཐམས་ཅད་ས་

མདག་མ་ངས་པར་འདད་པ་གཎ་ར་བའ་ལགས་དང་། གཞན་ཡང་ཙ་ཊ་པ་དང་། ན་ཌ་

པ་དང་། གན་ཏ་པ་རམས་ཀ་ལགས་དང་། ལ་ཚགས་ཐམས་ཅད་ཕག་གཉས་པར་

ཡང་འདད་པ་བ་ཤ་པའ་ལགས་དང་། གཞན་ཡང་ཏན་པ་དང་། བ་ད་པ་ཡ་ལགས་

དང་། ཏ་ཌ་ཀ་པ་དང་། ཀ་ཀ་ལ་པའ་ལགས་དང་། ལ་ཚགས་ཐམས་ཅད་ས་མདག་

སར་པར་འདད་པ་ཛ་ཡ་ནན་པའ་ལགས་རམས་ཏ་ད་ལར་གབ་ཐབ་ཆན་པ་བཅ་ལ་པ་

ད་ཡ་ལགས་སལ་རང་ཚགས་པ་ར་བད་པའང་ཡད་ད། །གཞན་ཡང་དས་ཀ་འཁར་

ལའ་རད་ཕ་མ་ནས་ལང་བསན་པའ་སབ་དཔན་བང་ཆབ་ར་རའ་ལགས་ན་ར་གར་ད་རང་

ད་མ་དར་མད་འག་ལང་ག་ཡལ་ད་ད་ལའ་བར་ད་ཡད་ཅང་། བཤད་པའ་རད་རམས་

ལས་དཀལ་འཁར་ད་མ་ཞག་བསན་ཅང་ད་དག་ག་སན་བད་བཤད་བཀའ་དང་ཡག་

ཆ་སགས་ཀང་འཕགས་ཡལ་ད་ར་ཆར་བང་བ་ལས། བད་ད་ན་བཤད་རད་ཀ་དཀལ་

འཁར་དག་ཙམ་བན་ན། །གག་ས་མལ་ལ་ད་པ་པ་ཧང་པ། །རང་གཡག་རམ་གཉས་

སལ་སའ་ལགས་སགས་ལས། །མར་ད་ཁད་འཕགས་གཟ་བ་སགས་ཀས་བསངས། །

488

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བད་ད་ཕ་དར་ག་ཐག་མར་ལ་ཆན་རན་བཟང་དང་འགས་ལ་སགས་ཀས་རད་དང་

སབ་ཐབས་འགལ་པ་སགས་བད་མཆག་སར་ག་གཞང་མང་ད་བསར། གག་ས་ཤས་

རབ་བརགས་ཀས། བལ་པ་ཕམ་ཐང་པ་ས་མཆད་ལ་བད་མཆག་ག་ཆས་སར་རམས་

གསན་ནས། མལ་ལ་བ་གས་གགས་སགས་ལ་གནང་བ་དང་། མལ་ལ་ཉད་ཀས་

ཕམ་ཐང་པ་ས་མཆད་སགས་མང་པ་བསན་ནས་ཞས་པས། བད་མཆག་སར་ལ་

མཁས་པར་གར་པ་ད་ལ་ས་ཆན་གས་གསན་པ་སགས་ནས་ས་ས་པ་ཡབ་སས་བརད་

པ་དང་བཅས་པ་རམས་ལ་ཆས་དར། མར་པ་ལ་ཙས་ན་ར་པ་ལ་བད་མཆག་ག་སར་

རམས་ཀ་ངས་གསང་བ་ན་མད་པ་གསན་ནས་ཕས་བད་ད་སབ་མ་རམས་ལ་གདམས་

པ་ལས། དབང་དང་ཁད་ཀ་སལ་ཁད་པར་བ་མང་པ་མར་མའ་བཀའ་བརད་རམས་

ལ་དར་བར་སང་ཞང་། ཁད་པར་མར་པ་ད་པ་ཆས་ཀ་དབང་ཕག་གས། ན་ར་པའ་

སབ་མ་མ་ན་ཀ་ཤ་སགས་བ་མ་མང་པ་བསན་ནས་ན་རའ་ལགས་ཀ་བད་མཆག་ག་

དབང་། རད་བཤད་པ་མན་ངག་དང་བཅས་པ་གསན་ཏ་བད་མཆག་ག་ཆས་སར་

ལ་འགར་ཡང་མང་པ་མཛད། བད་ད་སབ་མའང་མང་ད་ཚར། ཡང་ཕམ་ཐང་པ་ས་

མཆད་གསམ་སགས་ལས་པ་རང་ལ་ཆང་དང་གཉས་ལ་སགས་ཀས་གསན་ནས་རན་

བང་བའང་ཅ་རགས་པར་ཡད་ཅང་། ད་ལས་ཁད་པར་པ་རང་ལ་ཆང་ནས་བརད་པ་

རམས་ཀ་བཤད་སལ་བཟང་ལ་ཡན་རང་བར་བང་། ཇ་བ་རས་ལ་ཆན་རན་བཟང་

དང་རང་པ་མགར་དག་སགས་ལ་གནང་ཞང་། ཕ་མས་གཡག་ས་ཟ་དམར་བ་ལ་བརད་

ད་བཤད་སལ་སགས་བང་བ་དང་། ཡང་ཇ་བ་རས་ནག་ཚ་ལ་ཙ་བ་ལ་གནང་། དའ་

རན་ལས་སལ་སང་ས་བའ་རན་ཞས་གགས་པའང་བང་ཞང་། སགས་ཁངས་ནས་

དར་མ་ཟད་སམ་པ་ལ་ཙ་དར་ཡན་ཏན་གས་པཎ་ཏ་ཛ་ཡ་ས་ན་བསན་ཏ་བད་མཆག་

མཁའ་འག་ར་མཚའ་རད་འགལ་ཡན་ལག་དང་བཅས་པ་གསན་ནས་འགར་ཡང་

489

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

མཛད་ད། བད་ཡལ་ད་ད་དག་ག་དབང་བཀའ་དང་བཤད་སལ་སགས་ཆས་དར།

བཤད་རད་གཞན་རམས་ན་དབང་བཀའ་བཤད་བཀའ་ཡང་ཅ་རགས་བང་བ་ལས།

མར་པ་ད་པའ་ལགས་སལ་ཉད་ཁད་ད་འཕགས་ཤང་། དའ་སབ་མ་གཙང་ག་མཁས་

པ་ར་ནམ་ད་གཟ་པ་བ་ལན་སགས་ཀས་ཆས་རད་ལགས་པར་བསངས་ཏ་བཤད་

སབ་ཀ་རན་གབ་མཐའ་ཀན་ལ་འཕལ། བརད་པ་ད་དག་ལས་བ་སན་རན་པ་ཆས་

ར་རད་དང་ཀན་སད་ལ་ཊ་ཀ་མཛད་པའ་བཤད་རན་དག་ཕགས་ལ་ད་ལའ་བར་ད་

བཞགས་ཤང་། དབང་བསར་ཟར་བཀའ་ཉ་ཤ་ལག་ཙམ་དང་། ལ་དལ་ནག་གསམ་

ག་ཁད། ཡམ་བཀའ་བསད་རགས་ཀ་རགས་མང་པ་མ་ཆད་པར་བཞགས་ས། །ད་

ལ་རལ་འབར་ཆན་པའ་རད་ཀ་རལ་པ་བཀགས་པས་གབ་པ་དངས་གབ་ཀ་ཆ་ག་ཤན་

ཏ་རད་ད་བང་བ་གདད་ནས་གབ་པའ་རད་ཆན་པ་འཆད་པ་ལ། མད་རད་ཀ་གནས་

ཟབ་མར་གཞན་དང་མ་འཇག་པའ་མཁན་དཔད་ང་མཚར་ཕལ་ད་བང་བ་ར་འཇམ་

དཔལ་སང་པའ་བཤད་སལ་སས་དན་ཀན་གསལ་ལར་ན། སན་ད་གསང་རབ་ས་

དང་། བ་བག་ཏ་བད་མཆག་ག་རད་ཀ་རམ་གཞག །ད་ལས་ཉང་ངའ་ར་རད་བཤད་

པ་དངས་ལ་འཇག་པ་ན། མན་ངག་གང་གས་འཆད། ཚལ་ཇ་ལར་འཆད། བཤད་

པའ་ཚལ་དངས་བསན་པ་གསམ་གས་བསས།

དང་པ་ལ། རད་རམས་རད་གཞན་གས་བཤད་པ་དང་། བང་ཆབ་སམས་

དཔའ་འགལ་པས་འཆད་པ་དང་། བ་མའ་མན་ངག་ག་རས་ས་འབང་བ་གསམ་ལས་

འདར་དང་པ་དང་གསམ་པ་ལ་བརན་པ་ས། དའང་ར་རད་ལ་བཤད་པའ་རད་ཐན་

མང་མ་ཡན་པ་མངན་བརད་ར་ར་མཁའ་འག་སམ་འབང་ཀན་སད། ཐན་མང་པ་སམ་

ཊ་རམས་དང་། ལ་དལ་ནག་གསམ་ག་གཞང་རམས་ལ་བརན་ཏ་ར་བཤད་ལགས་

པར་སར་ཏ་དཔལ་ན་ར་ཏ་པའ་མན་ངག་ལ་བརན་ནས་འཆད།

490

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཉས་པ་ན། དབངས་གསལ་ཡ་ག་ལ་བཅ་ས་སའ་ད་ཉད་དང་། སའ་ད་ཁ་

ན་ཉད་དང་སར་བའ་ཐབས་ཤས་གཉས་མད་ཀ་དན་ཅན་བསས་རད་ལའ་ལ་བཅ་ང་

གཅག་པ་ཉད། མཁས་པ་ས་མ་ཏ་ཀ་རས་མཛད་པའ་ཉང་ངའ་རད་ཀ་མཚམས་སར་

ལས་བཤད་པ་ལར། ལའ་དང་པས་མདར་བསན། གཉས་པ་ནས་ལའ་ལ་བཅ་པའ་

བར་གས་རས་པར་བཤད། ཐ་མའ་ལའས་ད་དག་ག་དན་བསས་ཏ་འཆད་ད། །

བཤད་བའ་བསས་དན་རམ་པར་གཞག་པ་ལ་དག དབང་བསར་དང་ད་ལ་ད་ཉད་

བསན་པ། སགས་བཏ་བ་དང་དངས་གབ་སབ་པ། དངས་གབ་གཉས་ཀ་ཕ་ཉ་མའ་

དན་ལས་གབ་པ། ལམ་ག་གགས་དམ་ཚག་དང་བགས་འབན་པའ་སད་པ། ཕག་

ར་ཆན་པ་ལ་སགས་པ་ཕག་ར་བཞ། དངས་གབ་མར་ད་འགབ་པའ་མཚན་མ་རགས་

པའ་བསས་དན་རམས་ས་རམ་པར་བཞག་ཅང་། ག་རམ་ག་ཞར་ལས་ལམ་ག་རམ་

པའ་འབལ་ཡང་རགས་པའ། །

གསམ་པ་བཤད་ཚལ་དངས་ལ་བཞ། མཚན་ག་དན། འགར་ག་ཕག་གཞང་

ག་དན། མཇག་ག་དན་ན། ། གཞང་དན་ལ་གསམ། མདར་བསན། རས་བཤད།

དན་བསའ། །

དང་པ་ལ་བཞ། གསང་བ་བཤད་པར་དམ་བཅའ་བ། གསང་བ་ཉན་པར་

བསལ་བ། ལམ་ག་གསང་བའ་བགད་པ་རགས་པར་བད་པའ་ཐབས། གསང་བ་

སབ་པའ་གནས་བསན་པ་རམས་ས་ཇ་བཞན་པ་དང་ཇ་བཞན་མ་ཡན་པས་འཆད་ད་

ལའ་དང་པའ། །གཉས་པ་ན་ལག་མ་ལའ་བཞ་བཅ་ར་དགས་འཆད་ལ།

གསམ་པ་ན་ལའ་ང་གཅག་པ་ས། བཤད་པར་དམ་བཅའ་བ་སན་ད་སང་

ནས། དའ་དན་བཤད་པ་ལ་ལ། རད་འདའ་མན་ངག་ཤན་ཏ་རད་དཀའ་བར་

བསན། རད་ས་བའ་ཐབས་ད་ཉད་བཅ་བཞ་བཤད། ད་ལ་སད་པའ་ཕན་ཡན་

491

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

དང་མ་དད་པའ་ཉས་དམགས་བསན། ད་ཉད་བཅ་བཞར་བསས་པ་སམ་པའ་ཚལ་

བརད། སངས་རས་ཀ་གསང་རབ་གང་ཡང་མ་སང་བའ་ཐབས་བསན་པའ། །ད་

ལ་ད་ཉད་བཅ་བཞ་ན། གས་སམ་གནས་དང་ཕག་ར་ལ་སགས་པའ་ད་ཉད། ཤས་

རབ་ཀ་ཡན་ལག་ག་ད་ཉད། ཕར་བ་དང་གར་ག་ད་ཉད། ཨ་ལའ་ད་ཉད། ཀ་

ལའ་ད་ཉད། ར་སགས་སང་པ་སན་ད་འག་བའ་ད་ཉད། འཇག་པ་ས་ལ་སགས་

པའ་ད་ཉད། བསས་པའ་སར་བ་དང་ལན་པའ་ད་ཉད། བདད་རས་ཚམས་པར་

བད་པའ་ད་ཉད། མ་ངན་ལས་འདས་པའ་ད་ཉད། ལག་མཆད་ཀ་ད་ཉད། དབང་

བསར་བའ་ད་ཉད། ག་ཆ་ཆན་པས་ཡང་དག་པར་སང་བའ་ད་ཉད། སགས་རམས་

ཀན་གས་མཆད་པའ་ད་ཉད་རམས་ས། །དཔལ་འཁར་ལ་སམ་པ་ཉད་བཤས་གཉན་

ར་ར་འཛན་པའ་སར་སང་བ་ར་བཙན་སལ་བའ་མགན་པས་གང་སས་འཆད་བད་

གསམ་དང་། འཕགས་ཡལ་གབ་ཆན་དངས་ཀ་ཞལ་ལང་། གསང་བའ་གནས་རམ་

པར་འབད་པའ་མཁན་རགས་ཀ་རལ་ལས་ཟབ་མའ་ལགས་བཤད་ཀ་གཏར་ས་ས་ན་

མད་པ་དབ་བར་མཛད་པ་ལར་ན། བརད་བ་རད་དན་མངན་པར་རགས་པའ་སམ་

བ་བསན། རད་བད་རད་ཀ་ཚག་དན་དང་ངས་གཉས་ཀ་ས་ནས་བཀལ་བ་གཉས་ས་

འདས་ལ།

དང་པ་ལ་གསམ། གཞའ་གསང་བ་ར་རད། ལམ་ག་གསང་བ་ཐབས་རད།

འབས་བའ་གསང་བ་འབས་རད་བཤད་པའ། །

དང་པ་ལ་ལ། ཤ་ཧ་ར་ཀ་རམ་ཐར་ས་བཞའ་བདག་ཉད། སས་པ་དང་བལ་

བའ་ཟང་འཇག །རམ་པ་ཐམས་ཅད་པར་སམ་པ། ཁབ་ཅང་རགས་དཀའ་བ།

གཞ་ཆས་རམས་དས་བསས་པའ་ཚལ་ལ། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། ལམ་ག་ར་བ་དམ་ཚག །ལམ་དངས་རམ་པ་གཉས།

492

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བགས་འབན་སད་པ་རམས་ས། །དའ་དང་པ་ལ་གསམ། དམ་ཚག་མ་ཐབ་པ་ཐབ་

པར་བད་པ་དབང་བསར་བ། ཐབ་པ་མ་ཉམས་པར་བད་པ། དམ་ཚག་ག་ཚགས་

སང་བའ། །

གཉས་པ་ལ་བསད་རམ་དང་རགས་རམ་གཉས། དང་པ་ལ་དབ་བ་རས་

བསས་ཅ་རགས་སས་པ་དང་།

གཉས་པ་ལ། གང་ལ་སམ་པའ་གཞ་ར་ཐག་རང་གསམ་ག་རམ་གཞག །

བསམ་བ་ཕག་ར་བཞའ་དན། རགས་རམ་ག་ང་བ་ངས་བཟང་བ། དཔ་དང་དན་ག་

ཁད་པར། ལམ་ག་རམ་པ་ཇ་ལར་བགད་པའ་ཚལ་དང་ལ། གསམ་པ་སད་པ་ལ་ས་

དང་བ་བག་གཉས་ས། །

གསམ་པ་འབས་བའ་རད་ལ་གསམ། ཞ་སགས་ཀ་ལས། ཐན་མང་ག་དངས་

གབ། ཕག་ར་ཆན་པ་མཆག་ག་དངས་གབ་རམས་ས་བསན་ཏ། །

གཉས་པ་རད་བད་ཚག་ག་རད་བཤད་པ་ལ་གསམ། ལའ་དང་པས་མདར་

བསན། ལའ་གཉས་པ་ནས་ལ་བཅ་པའ་ཕད་ཡན་གས་རས་པར་བཤད། ད་ནས་

གཞན་ཡང་བཤད་བ་བ། ཞས་པ་མན་ཆད་ལའ་ཕད་དང་གཉས་ཀས་དན་བས་བའ། །

དང་པ་ལ་བརད། གང་སང་བའ་ཚལ་གས་དགས་འབལ་ག་ངག་བཀད།

གང་གཞ་ཕན་སམ་ཚགས་པའ་ས་ནས་འབས་བའ་གསང་བ་གཙ་བར་འཆད། ཉན་

པར་གདམས་པས་གཞ་དང་ལམ་ག་གསང་བ་གཙར་བསན། རགས་ལན་མ་མཆད་

པའ་ཆ་ག་དང་། ལམ་ག་གསང་བ་ངས་བཟང་བ། ལམ་ག་ཡན་ལག་ག་དམ་ཚག་ག་

ཚགས། ཕག་ར་བཞའ་དན། གནས་ཀ་ངས་པ་བསན་པ་རམས་ས། །

གཉས་པ་ན། སབ་དཔན་ག་མཚན་ཉད་བསན་པ་ནས། དབང་ག་སན་སག་

ག་བར་གས་ཤན་ཏ་རས་པར་བཤད་ལ།

493

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

གསམ་པ་ན། ལའ་ལ་བཅ་པའ་ཕད་ཕ་མས་ས་ལ་སགས་པ་བསན། ལའ་ང་

གཅག་པ་བཤད་པར་དམ་བཅའ་བ་སན་ད་འག་བས། ལམ་ག་གསང་བ། གཞའ་

གསང་བ། ད་ལ་འཇག་པའ་ས་བསན་པ་གསམ་གས་བསས།

དང་པ་ལ། གསང་བ་དངས་ད་ཉད་བཅ་བཞ། དའ་ཕན་ཡན། བསད་རམ་

ག་ཁ་སང་། ད་ལ་དད་པར་གདམས་པ་བཞ་ལ་ནང་གསས་ཀ་དབ་བ་དང་བཅས་

པས་བསན་ཅང་། དང་པ་ལ་བསད་རམ་ཁ་ནའ་ད་ཉད་དང་རགས་རམ་ཁ་ནའ་ད་

ཉད། རད་དན་ཡངས་ས་རགས་པའ་ད་ཉད་ཀ་དབང་ད་བས་པ་གསམ་ལས་འདར་

ཕ་མ་ལར་འཆད་པར་མཛད་ད། །དགས་རར་མཚ་སས་ནག་པ་མ་ཐབ་ཟ། །རན་

འབང་ན་ར་མ་ཏ་སན་གགས་བཟང་། །ཡངས་རགས་ལགས་བདན་འགལ་བད་བཅ་

གཉས་གགས། །མ་རད་མཐར་ཐག་དགས་པ་ར་ར་ལ་འཕགས་ཡལ་ད་ལགས་སལ་

མ་འད་བ་མང་ད་བང་བའ་གཙ་བ་སབ་དཔན་མཚ་སས་ར་ར། ནག་པ་དམ་ཚག་ར་

ར། མ་ཐབ་ཟ་བ། རཏ་ཀ་ར། ན་ར་པ། མ་ཏ་པ། ཁ་ཆ་སན་གགས་བཟང་པ་ས་

དབང་བཤད་མན་ངག་ཡངས་ས་རགས་པའ་ལགས་སལ་བདན། ར་ར་སང་འགལ་

དང་། དཀའ་འགལ་པད་ཅན་སགས་འགལ་བད་བཅ་གཉས་བང་བར་གགས་ས། །

ད་ལ་མཚ་སས་ནག་པ་མ་ཐབ་གསམ་ག་ལགས་ན་ལམ་སལ་རང་ཚགས་པ་ར་ར་ཡན་

ལ། གཞན་རམས་ན་ད་དག་ག་ལགས་ཆ་བསས་པ་ལ་བ་ཡན་ཅང་། ཁ་ཆ་སན་

གགས་བཟང་པ་ན་ར་པའ་མཚན་ག་རམ་གངས་ས་བཞད་པའང་སང་ང་། །བ་རའ་

བརད་འཛན་འབག་འགས་ཀ་ཇ་ལགས། །ན་རའ་བརད་སལ་མར་སན་དཔལ་དང་

རམ། །ཁད་འཕགས་མར་འབག་མས་རག་ས་ས་པས། །བསན་པའ་རལ་མཚན་

སད་མཐའ་བར་ད་བསངས། །ལགས་སལ་ད་དག་རམས་ལས་བད་ད་སབ་དཔན་བ་

ར་པའ་ལགས་སལ་ཌམ་པ་སགས་ཀ་བརད་པ་འཛན་པ་འབག་མ་ཤཀ་ཡ་ཤས་ཀས་པཎ་

494

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཏ་ག་ཡ་ད་ར་ལ་སགས་པ་བསན་ནས་དབང་བཤད་མན་ངག་བཅས་གསན་པ་ལས་ཉ་

བར་བརད་ད་ར་བཙན་ས་ས་པ་ཁ་དབན་སགས་ལས་ར་ཆར་མཆད་པ་དང་། མཚ་སས་

དང་ཤན་པའ་ལགས་འགས་ལས་བཙས་ཀས་བམ་ཟ་ནག་པའ་ཞབས་སགས་ལས་

ཞས་ཏ་དར་བ་དང་། ག་ཇ་ཟ་བའ་འད་ཟར་གས་བསར་བཤད་མཛད་པའ་ལགས་

རམས་དང་། པཎ་ཆན་ན་ར་པའ་བརད་སལ་ལ་བག་མར་སན་ཆས་ཀ་བ་གས་ལས་

བརད་ད་མས་རག་སགས་ལས་དར་བ་དང་། དཔལ་ལ་བསད་ནམས་རལ་མཚན་

གས་ཕམ་ཐང་པ་ལས་ན་རའ་ལགས་གསན་ནས་དར་བ་དང་། རག་ག་སབ་བརད་

རམ་ལགས་ཞས་གགས་པ་དང་། ཕས་ས་སག་ལང་པ་ལ་བཀའ་བབས་པའ་དགས་

རར་ཛན་ལགས་དང་། ར་བཙན་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ཏ་ར་ན་ཐ་ལ་བཀའ་བབས་

པའ་དགས་རར་ཞ་སས་ལགས་རམས་གཙ་བར་གར་པའ་བཀའ་སལ་མང་ད་བན་པ་

ལས། དབང་བཤད་མན་ངག་ཉམས་ལན་ག་རན་མ་ནབ་པས་ཁད་པར་ད་འཕགས་

པ་ན་ལ་ཙ་བ་མར་འབག་གཉས་ལས་བརད་པ་མས་རག་མཚར་གསམ། ས་ས་པ་

བརད་འཛན་དང་བཅས་པས་དཔལ་དགས་པ་ར་རའ་བཤད་སབ་ཀ་བསན་པའ་རལ་

མཚན་སད་མཐའ་བར་ད་བསང་བ་ཡན་ན། །ད་ལ་འབག་མའ་རས་འབང་ས་ས་པ་

ཡབ་སས་རམས་ལ་དགས་རར་ལགས་སལ་དག་ཏ་གགས་ཏ། བཪ་པའ་མན་ངག་

ལགས། ཌམའ་ལགས་སམ་འགལ་པ་ལགས། མཚ་སས་ལགས། ནག་པ་ལགས།

ན་ར་མ་ཏའ་ལགས་སལ་རམས་བཞགས་པ་ལས་ཕ་མ་གཉས་དང་སང་བཀའ་ཆད་

པས་ས་ལགས་པ་ཕ་རབས་པ་རམས་ལ་བཀའ་བབ་བཞར་གགས་ས། །ར་བཤད་

ཀ་རད་གཏན་ལ་དབབ་པ་ན་ས་དན་དང་གཞང་དན་གཉས། ས་དན་ལ་རད་ས་སའ་

རམ་པར་གཞག་པ། རད་ཀ་མཚན་དན་བསན་པ། ར་བཤད་ཐབས་ཀ་མན་ངག །

རད་ཀ་མངན་པར་རགས་པ་ས་ཚལ་བཞའ་ས་ནས་བཤད། སའ་རམ་པར་གཞག་

495

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པ་ལ་ཐབ་བ་འབས་བ་དང་། འཐབ་བད་ལམ་ག་རམ་པར་གཞག་པ་གཉས། རད་

ཀ་མཚན་དན་ལ་བརད་བ་དན་དང་རད་བད་སའ་རད་བསན་པ་གཉས། བཤད་

ཐབས་ཀ་མན་ངག་ལ་གདམས་ངག་དག་གས་བཤད་པ། རད་གསམ་གས་བཤད་པ།

བདག་ཉད་གསམ་གས་བཤད་པ། གནས་པ་བཞས་བཤད་པ། དག་པ་གསམ་

གས་བཤད་པ། གསང་བ་རམ་པ་བདན་གས་བཤད་པ་དང་དག །མངན་རགས་ལ་

རའ་རད་སན་ད་འག་བ་རན་ག་གང་ཟག །དས་ཉམས་ས་བང་བར་བ་བ་ཐབས་ཀ་

རད། ད་ལས་བང་བ་འབས་བའ་རད་གསམ། དང་པ་ར་རགས་སང་བ་རན་ལ་ལས་

པ་ས་ཆས་བཞ། གཉས་པ་ལ་སད་པ་རམ་པ་ཅན་ལ་ཆས་བཅ། ལ་བ་རམ་པ་ཅན་

ལ་བཞ། ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་རམ་པ་ཅན་ལ་ང་བཞ། རབ་ལ་ཆས་བདན། ལམ་

དངས་གཞ་ལ་བཅ་གཅག །གནས་སབས་ཀ་འབས་བ་ལ་ས་བཅ་གཉས། མཐར་

ཐག་ག་འབས་བ་ལ་ཡན་ལག་ལ་ས་མངན་པར་རགས་པ་ལ་བཅ་ར་བདན་ག་ས་ནས་

འཆད་པར་མཛད་ད། །ན་ར་མ་ཏའ་རས་འབངས་མངའ་བདག་མར་པའ་བཀའ་རད་

པ་རམས་ལ་ར་བཤད་ཆ་མཐན་དང་བཅས་པའ་དབང་བཀའ་བཞ། གར་བརག་ས་

གསམ་ག་བཤད་བཀའ། བས་འཕའ་ཁད་སགས་བཞགས་པ་ལས་དང་སང་གར་

ས་ག་བཤད་པ་མད། འད་ལ་རག་ལགས། མས་ལགས། མཚར་ལགས་གསམ།

རག་ལགས་ལ་རམ་བཙན་ཅན་གས་རན་ལ་རམ་ལགས་ཞས་ཟར་ད་དབ་བ་བང་ཞང་།

ར་རད་འཆད་པ་ན། བཀའ་ས་དང་བ་བག་རང་མཚན་གས་རད་གང་གཏགས་ངས་

བཟང་། མ་ཡལ་ད་གང་གས་སང་ཞང་ཇ་ལར་བརད་ཚལ་བཤད། རད་ཀ་བརད་བ་

གཞ་ལམ་འབས་གསམ་ད་རམ་པར་བཞག་ཅང་རད་བད་བཤད་ཐབས་ཀ་ཆངས་སན།

ཕན་སམ་ཚགས་པའ་གང་གཞ་སན་ད་འག་བའ་རད་ཀ་འབ་ནན་མཐར་ཆགས་ས་

བཤད་པ་བཞས་སད་པར་མཛད་ད། །ད་ལ་དགས་རར་ཡབ་ཡམ་ར་བཤད་བཅས་

496

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པའ་དབང་བསར་ཟར་བཀའ་བཅ་ལ་ཙམ་དང་བཤད་རན་ཁད་སལ་ཐམས་ཅད་མ་

ཉམས་པར་བཞགས་ས། །

གཉས་པ་ན། མ་ཡ་གདན་བཞ་སངས་རས་ཐད་པ་ཡང་། །མར་ལ་ག་ཇའ་

དན་ལས་རང་ད་དར། །མ་ཧ་མ་ཡ་ན། ར་གར་ད་སབ་དཔན་འདལ་བས་བན་དང་

རན་འབང་ཞ་བ་ལ་སགས་པའ་བཀའ་སལ་རམ་གངས་འགའ་ཞག་བཞགས་པའ་

རན་འགས་ལ་དང་ཇ་བ་ར་གཉས་ཀས་འགར་བཤད་དར་བར་མཛད་ཀང་ད་ལ་རན་

མ་སང་ལ། ར་མར་པས་ཞ་བ་བཟང་པ་ལ་གསན། དབང་བཤད་མན་ངག་བཅས་

བང་བའ་དབང་ཁད་དང་རད་འགལ་ཇ་ནང་ར་བཙན་ཆན་པས་མཛད་པ་ལས་ཁད་

ལང་ཙམ་བཞགས། རག་པའ་རགས་ར་ར་གདན་བཞ་ན་ར་གར་ད་ར་རད་པ་བརན་

པ་ཨར་ད་བའ་ལགས་དང་བསས་རད་ལ་བརན་པ་སབ་དཔན་བ་བ་བ་དའ་ལགས་

གཉས་བང་། བད་ད་པཎ་ཏ་ས་ཏའ་རང་འགར་ག་སར་འགས་ཁག་པའ་ལགས། ག་

ཡ་ད་ར་དང་འབག་མ་དཔན་སབ་ཀས་ཀང་འགར་བཤད་མཛད་པ་ལས། གཙ་བར་

ར་མར་པས་ཊ་ཀ་མ་མ་རས་ཀ་རན་ཅན་སགས་ལས་གསན་ཏ་དབང་བཤད་མན་ངག་

ཆ་ཚང་བར་བང་བ་ལས་ད་ལའང་དབང་དང་ཁད་རན་མ་ཆད་པར་བཞགས། སངས་

རས་ཐད་པ་གབ་ཆན་ས་ར་ཧའ་མན་ངག་ལགས་དང་། སབ་དཔན་ཨ་བ་ཡའ་ལག་

གཉས་ཀ་བད་ད་ག་ཇ་ལ་ཙ་བ་རང་སང་ཞ་གསལ་བ་གགས་རམས་ཀས་བསར་

བཤད་མཛད་ཀང་ད་ལ་མར་པ་ལས་བརད་པའ་དབང་རན་ཙམ་བཞགས། ད་དག་

ག་རད་གསར་མ་རད་འབམ་ག་ཁད་ན་གང་བཞགས་རམས་ཀང་ལང་རན་ཡད་ད་

མདར་ན་ལ་ཙ་བ་ད་དག་ག་བཀའ་དན་ལས་རད་ས་མང་པའ་དབང་བཤད་གདམས་

ངག་བཅས་ཡན་རང་པའ་བར་ད་དར་ཞང་ད་ལས་གབ་པ་ཐབ་པའང་མཐའ་ཡས་པ་

བན་མད། ད་ལ་ན་བཤད་སབ་ཀ་ཉག་ཤན་ཏ་ཕ་བས་བསན་པ་ལ་དགངས་པ་རམས་

497

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཀས་འབད་པ་ཆན་པས་ཆས་ཟབ་མ་འད་དག་ག་རན་འཛན་པ་ལ་བརན་པ་ཅ་ནས་

ཞའ། །གཞན་ཡང་རའ་རལ་པའ་རགས་སལ་མའ་བང་བ་དན་དམ་པའ་རད་ལ་ལ་

ལ་བཛ་དང་ལ་ཀ་པ་དའ་ལགས་གཉས་བང་། དབང་རད་བཤད་མན་ངག་བཅས་

གབ་ཆན་ཞ་སས་ཞབས་ལས་བརད་ད་ར་བཙན་ཏ་ར་ན་ཐས་བསར་བཤད་མཛད་

པས་དང་སང་དབང་དང་མན་ངག་བཤད་ལང་ག་རན་ཙམ་བཞགས་ས། །འདར་རག་

པའ་རགས་གདན་བཞ་ཁ་ན་ཡན་ཀང་ཚགས་བཅད་ཀ་དབང་གས་ཞས་པས་སན་

པའ། །

གསམ་པ་ན། དས་འཁར་ག་ཇ་ཙ་མ་ར་འབ་གཉས། །པཎ་ཆན་ཆག་དཔལ་

རང་ལགས་མང་བན་པའ། །སབ་དང་བཤད་བཀའ་ཇ་ཞལ་གཉས་ལ་བབས། །

རད་བཤད་སག་ར་བ་སན་ཆན་པས་མཐད། །དས་འཁར་ར་གར་ཡལ་ད་ཤན་ཏ་དར་

ཡང་རད་དང་འགལ་པ་གཉས་ཀ་ཞལ་ཤན་ཏ་གསལ་བས་ལགས་སལ་མ་འད་བ་མད།

སབ་དཔན་དས་ཞབས་པ་ཆན་པ་འཇམ་པའ་ར་ར་དང་། སབ་དཔན་ཙ་ལ་པ་དང་། པ་

ཊ་ཨ་ཙར་གསམ་ས་སས་ར་ར་ཞང་ཤམ་ལ་ནས་སན་དངས་པ་ལ་ཤ་ལ་ཀ་ར་ར་གཉས་

གཉས་མང་ཉང་ཡད་ཟར། བད་ད་ཐག་མར་པཎ་ཏ་ཤ་བ་ད་བ་ད་དང་། ག་ཇ་ལ་

ཙས་རད་འགལ་བསར་ནས་དབང་བཤད་མན་ངག་ག་སལ་བཏད་པ་ཕམ་ལ་ཙ་བ་

སགས་ལས་བརད་པ་ག་ཇ་ལགས། ཙ་མ་སངས་རས་གགས་ཀས་དས་ཞབས་པ་

ལས་གསན་ཏ་འགལ་ཆན་བསར་ནས། ར་ལ་སགས་སབ་མ་རམས་ལ་བཤད་པ་ཙ་

མ་ལགས་དང་། ར་ཆས་རབ་ཀ་བལ་པ་པཎ་ཏས་མན་ཤ་ལས་རད་འགལ་གསན་

ནས་བསར་བ་ལས། ར་ཡ་ཤས་སང་ག་སགས་ལ་མཆད་པ་ར་ལགས་དང་། འབ་ལ་

ཙ་བས་ཁ་ཆ་ཟ་བ་མགན་པ་བསན་ནས། མཆག་མ་འགར་ག་ལའ་མ་གཏགས་རད་

འགལ་རགས་པར་བསར། དབང་བཤད་མན་ངག་དང་བཅས་པ་མ་ནས། ཕས་

498

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པཎ་ཏས་མཆག་མ་འགར་ལ་རང་འགར་མཛད། པཎ་ཆན་ལ་འཕན་ཡལ་གབ་སམ་

གས་ཐག་ས་དས་འཁར་ལ་མཁས་གབ་གཉས་ལན་ད་གར། དས་ས་སན་ལ་བཤད་

པ་སགས་ནས་དར་བ་འབ་འགར་ག་སང་ནས་བཤད་པ་བད་པའ་སལ་ཡད་པས་འབ་

ལགས་དང་། གཞན་ཡང་ཁ་ཆན་པཎ་ཆན་ཤཀ་ཤས་ཆག་དག་བཅམ་དང་དཔལ་ཆས་

ཀ་བཟང་པ་ས་ས་པཎ་ཆན་གསམ་ལ་གནང་བའ་ལགས་སལ་གསམ་དང་། རང་གང་

ལ་ཙ་བ་ར་ར་དབང་ཕག །སང་ལ་ཚལ་ཁམས་འབང་གནས། ཤའ་ལ་ཙ་དང་། ས་

ལ་གཞན་ན་ཚལ་ཁམས་ས་སས་ཀང་ཙ་མ་དང་ཨ་བ་ཡ་སགས་ལ་ཞས་ཏ་སལ་ཞང་

ས་མས་རང་གང་སག་ཀ་ཞས་པའ་དགན་བཏབ། ཆག་ལ་ཆས་ར་དཔལ་གས་ར་

ཧ་ལ་ཤ་བ་ད་དང་ཛ་ན་རཀ་ཏ་སགས་ལས་དབང་བཤད་མན་ངག་ཆ་ཚང་བ་ཞས་པ་

ལས་ཆག་ལགས་དང་། པཎ་ཆན་བ་བ་ཏ་ཙནས་བད་ཀ་དག་བའ་བཤས་གཉན་

ད་མ་ལ་དབང་རད་བཤད་ཁད་བཅས་གནང་། ཁད་པར་ཀ་བག་པ་སགས་སབ་མ་

དམ་པ་དག་ལ་ཤ་བ་རའ་ཉ་བརད་ཀ་སར་དག་གནང་བ་སགས་ལགས་སལ་མང་ད་

བན་ཅང་རད་ཀ་འགར་འག་མ་གཅག་པ་རང་ཡང་ཉར་བཞ་ཙམ་ཡད་པར་གགས་པ་

ལས། ར་འབ་ཆག་གསམ་ཙ་མ་དང་པཎ་ཆན་བ་བ་ཏ་ཙནའ་ལགས་བཅས་ལ་དབང་

བཤད་མན་ངག་ག་བཀའ་ཚང་བར་བཞགས། ལགས་ད་དག་ཕལ་ཆར་ཀན་མཁན་

རང་བང་ཞབས་ཀས་ས་མད་ཀན་དགའ་དན་གབ་ལས་གསན་ཏ་སལ་བ་སགས་དར་

རས་ས་བང་། ཁམས་ལའ་དན་རས་ཀན་བསས་པ། ནང་ལའ་དན་ཟབ་མ་ནང་

དན། དབང་ལ་དང་སབ་ལའ་དན་དབང་དང་སབ་ཐབས། ཡ་ལའ་དན་རལ་འབར་

གསམ་ག་སང་པ་གསལ་བ་བཅས་མཛབ་ཁད་ལང་རན། རགས་རམ་ཡན་ལག་

དག་པའ་ཁད་རན་བར་མ་ཆད་པས་དན་ག་བཤད་རན་ཀང་ད་ལའ་བར་ད་བཞགས་

པ་ཡན་ཀང་། གཙ་བར་འབ་ལགས་སབ་པ་ཉམས་ལན་དང་། ར་ལགས་རད་ཀ་

499

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བཤད་པའ་བཀའ་བབ་ཡན་པས་ད་དག་ས་སའ་རན་ཇ་ཞལ་གཉས་ལ་ས་སར་བབས་

པ་ལར་སང་ཞང་། ད་ལས་ཀང་རད་བཤད་ན་ཇ་ནང་ཆས་ར་ཀན་མཁན་ཆན་པས་

ཀང་བརན་པས་འཆད་སལ་མཛད་ཅང་རང་འདའ་སབ་མ་བཅ་བཞ་ཕལ་མ་ཆས་རན་

བཟང་ཡང་དང་སང་མ་བཞགས་ལ། བ་སན་རན་པ་ཆ་ར་པའ་བཤད་རན་ལས་གསན་

ཅང་རད་བཤད་ལན་གངས་སམ་ཅ་ར་གཉས་ཙམ་མཛད། རད་ལ་ཕག་མཆན་བཏབ་

པ་ལ་སར་བ་དན་ཡད་དཔལ་བས་མཆན་པ་བསར་མཛད་པ་དང་། བཤད་ཐབས་

རན་ཆན་གཅས་པའ་ལའ་མག་དང་། ངས་དན་ས་མ། བཤད་སར་ཟབ་དན་སང་

པ་སང་བའ་འད་ཟར། ས་བཅད་ད་མད་འད་རན། རས་ཀ་བསན་བཅས་མཁས་

པ་དགའ་བད་ཡན་ལག་བཅས། ཐགས་སས་ལ་ཙའ་ཟན་བས་སགས་ལ་བརན་ཏ་

བཤད་རན་ཞ་ལ་རང་ལགས་ད་ལའ་བར་མ་ཆད་པར་བཞགས། བ་སན་སབ་མ་གང་

གསམ་པ་བདན་ཆན་ཆས་ཀ་དཔལ་བ་ལ་ར་རན་པ་ཆས་གསན། བཤད་རན་ལན་

ཅག་ཁ་ནར་སལ་བའ་སབས་ས་སད་འཛན་པ་མཐའ་ཡས་པ་འདས་ཤང་འགལ་ཆན་

བད་པའང་གསམ་ཙམ་བང་བ་ལས། མཁས་གབ་དག་ལགས་དཔལ་བའ་ཊ་ཀའ་

གཤམ་ཞང་ཞང་པ་ཆས་དབང་གགས་པས་མཐད་པ་ལས་འཆད་ཉན་ག་རན་ད་ལའང་

བཞགས་ལ། ཇ་ཞལ་ག་དབང་བཀའ་མན་ངག་ཟབ་ཅང་རས་པའ་སར་རམས་ཀང་

རན་མ་ཆད་པར་མཆས་ས། །ད་ལ་རད་ཀ་རལ་པ་འད་འཆད་པ་ན། བཤད་བའ་

དན། འཆད་བད་ཀ་ཚག །ཇ་ལར་འཆད་པའ་ཚལ་གསམ་གས་སར་བསན། ཕ་

མ་ལ་བཤད་ཐབས་ཀ་ཡན་ལག་དང་འཆད་པར་བ་བ་གཉས། དང་པ་ལ་སན་པ་

སངས་རས་བན་ཚལ། དས་ཐག་པ་ས་དང་བ་བག་དས་ཀ་འཁར་ལ་གསངས་ཚལ།

ད་གང་ལས་བརད་པའ་ལ་རས། ད་ཉད་འཆད་ཉན་བ་བའ་ཚལ་བཞས་འཆད།

གཉས་པ་ལ་འཆད་པ་པ་སབ་དཔན། ཉན་པ་པ་སབ་མ། འཆད་ཉན་ཇ་ལར་བ་བའ་

500

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཚལ་གསམ་སན་ད་འག་བས་འཆད་བད་རད་འགལ་ཆན་མ་དངས་ལ་ལ་ཆས་རམས་

དག་པའ་ལའ་ལ། དཔ་བད་དག་པའ་གནས་པ་བརད་ཅ་ར་གཅག་བཞགས་པ་ལས།

ལའའ་དབང་ད་བས་ན། དང་པ་འཇག་རན་ཁམས་ལར་རམ་བཅ་དབང་ལན་ད་དག་

པའ་མདར་བསས་བཅ་ཡ་དང་པ་དག་གས་རད་ས་ལ་ཁབ་བད་ཀ་བཤད་པ་བསན།

འཕས་བཞ་པས་ཁབ་བ་རད་དན་ཕ་དས་ཀ་འཁར་ལའ་ཚལ་འཆད། གཉས་པ་ནང་

ལ་ལ་འབང་བཞ་ཉ་ཟ་ས་གཅན་ག་ཁམས་བདན་དག་པའ་མདར་བསས་བདན་གས་

ནང་དས་ཀ་འཁར་ལ་བསན། གསམ་པ་དབང་ལ་ལ་ཁམས་དག་རལ་བ་རགས་དག་

ཏ་དག་པའ་ང་བ་མདར་བསས་དག་དང་། བཞ་པ་སབ་ལ་ལ་རལ་བ་རགས་ལ་དག་

པའ་མདར་བསས་ལ་དང་། ལ་པ་ཡ་ཤས་ལའ་ལ་ར་ར་བཞ་དག་པའ་མདར་བསས་

ཆན་པ་བཞ་རམས་ལས། མདར་བསས་གསམ་པ་ཡན་གས་གཞན་དས་ཀ་འཁར་ལ་

ད་ཁ་ན་ཉད་ཀ་ཚལ་དང་བཅས་པ་བསན་ཅང་། མདར་བསས་ཐ་མས་སངས་རས་

ཀ་ཞང་སང་བ། སམས་ཅན་ག་དན་མཛད་པ། མཇག་དན་བས་སན་བཅས་རས་

པར་བསན། གནས་པའ་དབང་ད་བས་ན། ལའ་དང་པ་ལ་རན་འབལ་བཅ་གཉས་

ལགས་འབང་ལག་དག་པའ་གནས་པ་ཉར་བཞ། གཉས་པ་དབང་པ་དག་ཡལ་དག་

རང་བཞན་དག་དག་པའ་གནས་པ་བཅ་བརད། གསམ་པ་ལ་བས་འཇག་དབང་བཅ་

གཉས་དག་པའ་གནས་པ་བཅ་གཉས། བཞ་པ་ལ་ས་བའ་གནས་བདན་དག་པའ་

གནས་པ་བདན། ལ་པ་ལ་རམ་པ་ཉ་ཤས་བང་ཆབ་པར་མཚན་པའ་གནས་པ་ཉ་ཤ་

ཡད་ད། དའང་མདར་བསས་ཞས་པ་ན་བ་མང་པ་བ་ཆན་ལ་འདས་པ་ལར་ཚག་དན་

རས་པའ་མད་མང་ད་བསས་པའ་དན་དང་། གནས་པ་ཞས་པ་ན་བ་ཆན་ལ་བའ་ཆང་

མང་ད་གནས་པ་བཞན་བ་བག་ག་ཚག་དན་ད་མ་གནས་པའ་དན་ཏ། མདར་བས་ན་

ཕ་ནང་གཞན་གསམ་ག་བཤད་བར་བསས་ནས་འཆད་པར་མཛད་ད། །

501

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

གཉས་པ་གསང་སགས་རང་མའ་བཤད་རན་ན། །ས་འགར་བཤད་སལ་ད་

ལའ་བར་གནས་པ། །རར་སམས་ས་ད་ཏན་ར་བའ་རད། །རད་ཀན་ས་བར་རལ་

མཚན་ལ་བར་འཕགས། །ས་འགར་གསང་སགས་རང་མ་ལ་བསན་པ་ས་དར་ག་ལ་

པཎ་སལ་པའ་སས་མཆག་རམས་ཀ་བཀའ་དན་ལས། ཇ་བ་རས་བསམ་ཡས་ཀ་ར་

དཔ་རམས་གཟགས་པ་ན་སར་མ་གསན་པའ་རད་ད་མ་གཟགས་པས་བད་ད་གསང་

སགས་ཀ་བསན་པ་དར་བ་འད་བ་ར་གར་དའང་མ་བང་བ་འད་ཞས་བསགས་པས་

མཚན་མད་སགས་ཀ་དབང་བཤད་མན་ངག་མཐའ་ཡས་པ་བང་ཡང་། གསང་སགས་

ན་ད་སབས་གསང་བ་ལར་ལན་པས། བཤད་ག་ལ་མཚན་ཉད་ཐག་པ་དང་སམ་ག་

ལ་སགས་ཉད་རལ་ད་འདན་པས་གསང་སགས་ཕ་རད་འགའ་ཞག་མ་གཏགས་ནང་

རད་ས་གསམ་ག་བཤད་ག་མ་བང་བར་མངན་ལ། དས་ད་ནས་བརམས་ད་ལའ་

བར་དབང་བཤད་ཀ་བཀའ་མ་ཆད་པར་གནས་པ་ན། ར་ར་སམས་དཔའ་ས་འཕལ་

ད་བ་གསང་བའ་སང་པ་ད་ཁ་ན་ཉད་ངས་པའ་རད་ཀ་རལ་པ་ཉད་ད་ཏན་ཆན་པ་ས་

བཅ་བརད་ཀ་སའམ་ར་བ་ལ་བར་གར་ཅང་། རད་ཀན་ག་ས་བར་རལ་མཚན་ལ་

བར་ཁད་པར་ད་མས་འཕགས་པ་ཡན་ན། །སག་རར་ཉ་སང་སངས་རས་གསང་བས་

བཀལ། །བ་མ་ར་གཉགས་རམས་ཀས་བསར་ཅང་བཤད། །རང་ཟམ་ཀང་ཆན་

རག་རལ་སགས་ཀས་སལ། །ཁད་འཕགས་ཟར་པའ་བཀའ་སལ་ཉག་ཕ་བ། །སན་

གང་མཆད་ཀས་བསན་པའ་མ་ར་གསས། །རད་རལ་ད་རམས་རལ་པ་ཛཿལས་

བརད་ད་སས་མ་ཀ་ཀ་ར་ཛ་ལས་སག་པ་ར་ར་དང་སངས་རས་གསང་བས་ཞས། ས་

མས་འགལ་པ་རན་པ་ཆའ་སར་ཁབ་དང་། ཕ་མས་རམ་དབ་འགལ་མཛད། ད་

གཉས་ཀས་བ་མ་མ་ཏ་ལ་གནང་། དས་འགལ་པ་ཁག་གཞང་མཛད། གཞན་ཡང་

ཙན་ག་མའ་ར་མདད་འགལ། ཉ་འག་སང་གའ་ར་ཆར་འགལ། པདའ་རམ་བཤད་

502

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཆན་མ་རམས་ར་གར་ད་བང་། བད་ད་པཎ་ཆན་བ་མ་ལ་མ་ཏས་ར་རན་ཆན་མཆག་

དང་གཉགས་ཛ་ན་ཀ་མ་ར་ལ་གནང་། རས་རད་བད་སད་ད་བསར། ཡང་སབ་

དཔན་ཆན་པས་ཀང་གཉགས་ལ་གནང་། དས་སག་པ་དཔལ་ཡ། དས་གནབས་

ཆན་ལ་བཤད། རས་མད་ཁམས་ས་གཙག་ར་རན་ཆན་གཞན་ན་དང་ག་ར་མཆག་

སང་ལ་བཤད། ད་གཉས་ཀས་དར་ར་དཔལ་གགས་དང་ཞང་རལ་བའ་ཡན་ཏན་ལ་

བཤད། ཞང་གས་གནབས་ཆན་པ་ལ་བཤད། ཡང་སབ་དཔན་བ་ར་ཙ་ནས་ཁམས་

འར་ར་བམས་ཆན་ག་གཙག་ལག་ཁང་ད་ཉ་འད་སང་གའ་འགལ་པ་བསར་བཤད་

མཛད། གནབ་ཆན་ན་རམ་པར་བརད་ད་ཟར་པ་མས་དབན་ལ་བཀའ་བབས་ཏ་

ཟར་ལགས་ས་གགས་པ་དར། ལ་ར་ས་ཕག་པའ་སབ་མ་འཛམ་འག་བའ་མགན་

པ་ལ་རལ་བ་ཀཿཐག་པ་དམ་པ་བད་གཤགས་ཀས་གསན། དའ་བརད་པ་ལས་

བན་པའ་བ་འབར་བ་ཡ་ཤས་རལ་མཚན་གས་འགལ་ཊཀ་མཛད་པ་སགས་བཤད་

སབ་ཀ་རན་དབས་ས་ཡར་འཕལ་བ་ལ་ཕས་ས་འཕལ་ཁམས་ལགས་ས་གགས་པ་

དང་། རང་ཟམ་ཆས་ཀ་བཟང་པ་ལ་པད་བ་ར་བ་མ་ལ་སགས་ཀ་བརད་པའ་བཀའ་

ཐམས་ཅད་བབས། གསང་སང་ལ་དཀན་མཆག་འགལ་ད་གགས་པ་མཛད་པ་རང་

ལགས་དང། ཀན་མཁན་ཀང་ཆན་རབ་འབམས་བཟང་པས་འགལ་པ་ཕགས་བཅ་

མན་སལ་ཨ་ཏ་ཡ་གའ་ལགས་ས་བཀལ་བ་དང་། རག་ཤས་རབ་འད་ལ་ས་ཟར་ས་

ལགས་སགས་མང་ད་འདས་ཤང་ད་ལས་འག་ལགས་ས་གགས་པ་བང་། ཕས་གསར་

མའ་མཁས་པ་རམས་ཀས་དགག་པ་བས་པ་ལ་བཅམ་ལན་རག་པའ་རལ་གས་སབ་

དཔན་པདའ་ཕག་དཔ་ར་དཔ་ང་མ་ཕག་ཏ་རད་པས་ཐར་ལ་ལ་བསར་བར་བསལ་

ཞང་གསང་སང་སབ་པ་རན་ག་མ་ཏག་མཛད་པ་སགས་ཀས་སལ་བས། ཕས་ཀ་

རག་ག་པ་རམས་ལའང་རད་མད་ད་གར་ཅང་། ལགས་སལ་ཀན་ག་ནང་ནས་ཁད་

503

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པར་ད་འཕགས་ཟར་པའ་བཀའ་སབ་ཕས་ས་ཉག་ཕ་བར་གར་པ་ན། ལ་ཆན་བ་ར་

ཙ་ན་དང་རལ་མ་གཡ་ས་སང་པ་ས་འགར་བསན་པའ་མ་ར་སང་བ་ལ་བསམ་བཞན་

ད་ས་བ་བཞས་པ་སན་གང་ས་མཆད་གཉས་ལས། གཏར་ཆན་རན་པ་ཆས་རད་རལ་

འད་ཉད་ཀ་གཙས་ས་འགར་བཀའ་མའ་སར་རམས་འབད་རལ་ད་མས་གསན་ཅང་

ས་སའ་སབ་ཐབས་དཀལ་ཆག་ག་ཡག་ཆ་ཁད་པ་ཅན་ད་མ་མཛད་ཅང་། ས་འཕལ་

ཞ་ཁ་ལའང་སབ་དཀལ་ཉང་ལ་གསལ་བར་མཛད་ནས་ད་དག་ག་སབ་མཆད་ལག་

ལན་ག་རན་བཙགས་པ་དང་། ལ་ཆན་དར་ཤས་རད་རལ་གསང་བ་སང་པའ་ས་དན་

གསང་བདག་ཞལ་ལང་། འབ་འགལ་གསང་བདག་དགངས་རན། ད་དག་ག་ཞལ་

སབ་རབ་འབམས་པ་ཉར་གཅག་བང་བར་གགས་པའ་ནང་ཚན་རབ་འབམས་པ་ཨ་

རན་ཆས་གགས་ཀ་ཟན་བས་རན་ཆན་ཕང་བ་སགས་ལ་བརན་ཏ་བཤད་པའ་རན་

ཁད་པར་ད་འཕགས་པ་ད་ལའ་བར་ད་བང་བས་བསན་པའ་མ་ར་རངས་ནས་གསས་

པ་ཡན་ན། །ད་ལ་ཆ་བའ་ཡན་ཏན་བརད་ཀས་འཕགས་པའ་རད་རལ་གསང་བ་

སང་པ་ན་འཆད་བ་ཡན་ལ། འཆད་བད་བཤད་རད་ར་མཚ། ཐལ་བ། ཡ་ཤས་

སང་པ། ར་ར་མ་ལང་བཞ་དང་ཚད་མ་གསམ་གས་འཆད། ཇ་ལར་འཆད་ན་སར་མ་

ཧ་ཡ་ག་རན་བདན་ག་ས་ནས་འཆད། བ་བག་རད་ཆན་འད་ཉད་ས་རབས་པ་རམས་

ཀས་མདའ་ལར་ར་མ་ནས་བཟང་ས་འཆད་པ་ཞས་མཚན་ག་ནང་ད་ཆས་ཐམས་ཅད་

གཞ་ལམ་འབས་གསམ་ད་བསས་ནས་འཆད་པ་དང་། མདང་ལར་རད་པ་ནས་

བཟང་ས་འཆད་པ་ལ་ལའ་ལ་པར། ཤས་འཇག་མཚན་ཉད་འབར་པའ་གཟངས། །

འབས་བ་སན་བད་ར་དང་རན། །ནས་མཐ་ཅན་ད་གང་གར་པ། །རག་འཛན་རལ་

བའ་ཞང་ད་གགས། །ཞས་གསངས་པས། ར་ཤས་པའ་མཚན་ཉད་ལ་བ། རན་

འཇག་པའ་མཚན་ཉད་ཏང་ང་འཛན། ལམ་གར་ག་འབས་བ་རག་འཛན་བཞ་ས་

504

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མཚན་ཉད་གསམ་ད་རལ་ནས་འཆད། རལ་ག་ལར་ཡ་བ་ནས་བཟང་ས་འཆད་པ་

ཞས་ལའ་ཐ་མའ་ཤ་ལ་ཀ་གཉས་ཀ་དན། གཞ་རང་བཞན་ག་སང་བ། ལག་རག་

འཁལ་བའ་སང་བ། གདལ་བ་ལམ་ག་སང་བ། འབས་བ་བད་གཤགས་ཀ་སང་བ་

བཞར་བསས་ནས་འཆད། བཀའ་ས་ཟར་པའ་བཤད་སལ་ན། རང་བཞན་དངས་

པའ་གནས་ཚལ། མ་རགས་འཁལ་བའ་སང་བ། ཐམས་ཅད་མཁན་པས་གཟགས་

ཚལ། བར་བས་ཐགས་ར་སས་ཚལ། འག་དན་ཇ་ལར་མཛད་ཚལ་ལའ་ས་ནས་

འཆད། ད་ལའ་འཆད་ཚལ་ན། བ་མ་ལའ་ཁག་གཞང་ལས། རབ་ལ་མཚན་བསན་

འབང་ལ་དབ། །ཐ་མ་འབ་གཉར་དགལ་བའ། །ཞས་གསངས་པ་ལར་དབང་པ་

རབ་ལ་མཚན་བསན་ཏ་བཤད་པ། འབང་ལ་རད་ཀ་ས་དན་རམ་པར་དབ་བ། ཐ་

མ་ལ་འབ་ར་གཉར་བའ་ས་ནས་དགལ་བ་གསམ། དང་པ་ལ་རད་ལང་མན་ངག་དང་

མཐན་པའ་མཚན་གསམ། ཐབས་ལམ་སང་ས་གསང་བ་འག་ས་དང་སར་ཏ་བཤད་

པ་གཉས་རམས་ཡད།

གཉས་པ་ལ་དན་ག་རམ་གངས་རམ་པར་དབ་བ། ཚག་ག་རམ་གངས་རམ་

པར་དབ་བ་གཉས། ས་མ་ལ་རད་འབང་བའ་ར་གང་གཞ། རན་གང་སང་བ།

འབས་བ་ཡངས་ཤས་རད་དན། རད་ཀ་དགས་འབལ། འཁར་ལ་གདམས་ཤང་

བསན་པ་གཏད་པ་དང་ལ། གསམ་པ་ལ་ང་བ་ངས་ཚག་དབ་བ་རམས་ཀ་ས་ནས་

འཆད་པར་མཛད་ད། །

གསམ་པ་ཞར་ལས་འཕས་པ་ན། ཕག་ར་ཆན་པའ་བཤད་སལ་རམ་བརད་

དང་། །ཀན་བད་རལ་སགས་རད་དང་གཞང་གདམས་ཀ། །བཤད་སལ་གསར་

རང་ཕན་ཚགས་སས་མ་ལངས། །གང་ད་བཤད་པ་ད་དག་ད་ལའ་བར་ད་རན་

བཞགས་པ་ལས་ཡངས་གགས་གཙ་ཆ་བ་རམས་སས་པ་ཡན་ག་གསར་མའ་ཕགས་

505

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ས་མཚན་ཉད་ཀ་སར་ལ། འདལ་བ་མ་ཏག་ཕང་རད། དབ་མ་ར་ཤ །བམས་ཆས་

ལག་མ་གསམ། བཤས་སང་དང་སད་འཇག་སགས་གཞང་ཆ་ཕ་ད་མའ་བཤད་སལ་

སར་བང་ཞང་ད་ལ་ད་དག་ག་ར་བ་དང་འགལ་པ་འགའ་རའ་ལང་རན་ཙམ་ལས་མ་

བཞགས་ཀང་ས་སའ་རལ་བཤད་ཀས་འཆད་པར་སང་བ་དང་། སགས་ཀ་ཕགས་ལ་

སན་ད་རད་ཕལ་མ་ཆའ་བཤད་པ་བང་ཞང་། གདམས་ངག་ཕག་མ་གཞང་དག་གས་

མཚན་ར་གཞང་མངན་རགས་ཀ་རགས་མང་པར་བཤད་སལ་བང་བ་དང་། ཕག་ར་

ཆན་པའ་བཤད་སལ་རམ་པ་བརད་ད་གགས་པ་སགས་དང་། རང་མའ་ཕགས་ས་

སམས་སད་བཅ་བརད་ཀ་ར་བ་ཀན་བད་རལ་པ། ཨ་ན་ལང་ག་མད་བཞའ་ར་བ་

ཀན་འདས་རག་པའ་མད། །བཤད་རད་དགངས་པ་འདས་པ་ལ་གནབས་ཆན་པའ་

འགལ་པ་མན་པའ་ག་ཆ་སགས་ཀས་འཆད་པ་དང་། སངས་རས་གསང་བའ་ལམ་

རམ་བཀད། སག་རར་ག་དམ་ཚག་གསལ་བཀ་སགས་ལ་དས་ཕ་མའ་བར་ད་བཤད་

པའ་རན་བང་ཞང་འགས་ལ་གཞན་ན་དཔལ་བས་རད་གཞང་བཞ་བཅ་ལག་གཅག་

ག་བཤད་ལང་ད་སབས་ས་བཞགས་པར་གསངས་པས་མཚན། རད་གཞང་ལགས་

གདམས་ངག་ག་བཤད་སལ་གསང་སགས་གསར་རང་ལ་བང་བ་ཕན་ཚགས་ན་སས་

ཀས་མ་ལངས་ས། །ད་ལས་ཕག་ར་ཆན་པའ་བཤད་སལ་ན། ཐག་མར་ཇ་བ་རས་

རད་བ་མ་བསར་བཤད་དང་མཆམས་ཕར་ད་ཧ་དང་ས་འཕལ་ག་སར་གསངས། ད་

ནས་ར་མར་པས་གདམས་ངག་ག་བཤད་རན་གནང་བ་ད་ལའ་བར་དའང་མ་ཆད་པར་

བཞགས། ད་ནས་ཀ་ས་ལའ་པཎ་ཏ་ཆན་པ་བ་ར་ཙ་ན་རཀ་ཏ་བད་ད་བན་ནས་ད་ཧ་

སར་གསམ་བསར་ཅང་བཤད། ད་ནས་སར་ན་ར་པས་སང་པའ་དན་ར་ཆར་བཤད།

ད་ནས་ར་གར་ཕག་ན་ས་སབ་དཔན་བཛ་པ་ཎས་གབ་པ་ས་བདན་དང་། སང་པ་

དན་གསམ་ཞས་ད་ཧ་རམ་གསམ་ས་གབ་སང་ཕ་མ་དང་བཅས་པའ་གཞང་དང་།

506

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གདམས་ངག་མཚན་ཉད་ཀ་རས་ས་འབངས་པའ་བལ་ཚ་དག། ཕ་རད་ཀ་རས་ས་

འབངས་པའ་བལ་ཚ་དག། མ་རད་ཀ་རས་ས་འབངས་པའ་བལ་ཚ་དག་ས་ཉ་ཤ་ར་

བདན་པ་རམས་ལས་ཀ་ཕག་ར། ཆས་ཀ་ཕག་ར། ཕག་ར་ཆན་པ། དམ་ཚག་ག་

ཕག་ར་ས་ཕག་ར་བཞས་བཅངས་ཤང་། ལ་བ་ལང་རགས་དང་འབལ་བ། སམ་པ་

ཉམས་མང་དང་འབལ་བ། སད་པ་དས་ཚད་དང་འབལ་བ། འབས་བ་གཞན་དན་

དང་འབལ་བ། ལམ་དད་རགས་དང་འབལ་བ། དབང་གདམས་ངག་དང་འབལ་

བ་ས་འབལ་བ་དག་ལན་ད་གསངས་པ་ལ་སད་ལགས་ས་གགས། ད་ནས་བལ་པ་

ཨ་སས་ད་ཧ་སགས་བཤད་པས་རན་འཛན་པ་ཁ་ཕག་མང་པ་བང་བ་ལ་སད་ལགས་

ས་གགས། ད་ནས་ར་རས་ཆང་པས་ལས་མད་མཁའ་འགའ་ཆས་སར་དང་ཨ་སའ་

གདམས་པ་སགས་སལ། ད་ནས་མངའ་རས་པ་ནག་པ་ཤར་དད་ཀས་ར་གར་ཕག་

ནའ་ཞལ་ས་ནས་ས་གསང་ཐགས་ཀ་མཛད་སགས་ཡད་ལ་མ་བད་པའ་ཆས་བཅ་

གསན་ཅང་བསར་བཤད་མཛད་པ་ས་ད་ལ་ན་ད་དག་ག་ལང་རན་ཙམ་བཞགས་པ་

ཡན་ལ། བཀའ་ད་དག་ཐམས་ཅད་ཀང་བམ་ཟ་ཡབ་སས་དང་མངའ་བདག་རལ་བ་

མ་ཏ་པ་ཁ་ན་ལས་བརད་པའ། །ཛ་ན་ཤ་སགས་ལང་མང་རབ་གགས་ཤང་། །བད་

ད་རག་རལ་གཞན་ཚལ་སགས་ཀང་ང་། །བསན་པ་འདའ་ལང་ག་དམ་ཆས་དངས་

གཞ་རལ་བའ་བཀའ་འགར་ར་ཅག་དང་། དའ་དགངས་འགལ་བསན་བཅས་འགར་

ར་ཅག་ཕལ་མ་ཆའ་བཀགས་ལང་མཐར་ཆགས་སགས་ལ་བཀའ་དན་ཆ་བའང་

འཕགས་ཡལ་ད་དས་ཕས་ར་ར་གདན་པ་གསམ་ག་འཕས་ས་ཇ་བ་ཛ་ན་ཤ། པཎ་

ཤ་སགས་ལང་མང་འཛན་པར་རབ་ཏ་གགས་ལ། བད་ད་བསན་པ་ཕ་དར་ལ་ཐག་

མར་སར་ཐང་པ་བཅམ་ལན་རག་པའ་རལ་གས་བཀའ་བསན་འགར་ར་ཅག་ཕགས་

ས་སབ་ཅང་དཀར་ཆག་མཛད། དའ་སབ་མ་དབས་པ་བ་གསལ་སངས་རས་འབམ་

507

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

སགས་ཀས་བརན་པ་ཆན་པས་གགས་བམ་བཞངས་པ་སགས་ལས་མང་ད་མཆད་

ཅང་བ་སན་གས་ཀང་དབ་གསལ་ཤན་ཏ་ཞབ་མ་དང་དཀར་ཆག་མཛད། ལང་ན་

སང་པ་ལ་ཙ་བ་ཚལ་ཁམས་འབང་གནས། བ་ར་ལ་ཙ། དབས་པ་བ་གསལ་སགས་

ཀ་བཀའ་དན་ལས་བང་ཞང་། ཁད་པར་ཆས་ཀ་གཏར་ཆན་བག་སན་གཞན་ན་ཚལ་

ཁམས་དང་། ར་ར་གདན་པ་ཀན་དགའ་རམ་རལ། དཔལ་ལན་དཔའ་བ་གཙག་

ལག་ཕང་བ། མགན་པ་བསད་ནམས་མཆག་ལན་སགས་ལང་མང་བར་ཡངས་ས་

གགས་པ་རམས་ཀས་འཛན་ཅང་སལ་བར་མཛད་ད། །

གསམ་པ་བཤད་བཀའ་བབ་ཚལ་གས་དན་བས་བ་ལ་གསམ། བཀའ་བབ་

སར་བཤད་པ། རང་ལགས་དམགས་ས་བསལ་བ། གཞན་ལགས་ལ་བསགས་པ་

བརད་པའ། །

དང་པ་ན། ཆས་བན་ཐན་མ་བ་ར་ས་ཅག་ཞང་། །གནབས་ཆན་རན་བཟང་

རག་ལ་ས་ས་པ། །བ་སན་བཤད་རན་འདགས་པའ་ཀ་ཆན་བཅ། །བང་ཕགས་

ལངས་འདར་ཐབ་པའ་ཕན་ལས་ཅན། །ད་དག་བཀའ་དན་ནམ་མཁས་གཞལ་ད་

མད། །ཐག་མར་འཇམ་དབངས་རམ་འཕལ་ཐན་མ་ས་བ་ཊས་ཡ་ག་དང་བར་སར་ག་

སལ་བཏད། ད་ནས་སལ་པའ་ལ་ཙ་བ་ཆན་པ་བ་ར་ཙ་ན། ས་བ་དཔལ་བརགས།

ཅག་ར་ཀའ་རལ་མཚན། ཞང་ས་ནམ་ག་བཙན་པ་ཡ་ཤས་ས་རམས་ཀས་མད་སགས་

ཀ་ཆས་མཐའ་དག་བསར་ཅང་སད་གསར་བཅད་ཀས་གཏན་ལ་ཕབ། གནབས་

ཆན་སངས་རས་ཡ་ཤས་རན་པ་ཆས་མད་དང་ས་འཕལ་ལ་སགས་པའ་བཤད་རན་

ར་ཆར་སལ། ཕ་དར་ག་ཐག་མར་ལ་ཆན་རན་ཆན་བཟང་པ་དང་། ད་ནས་རག་

ལ་བ་ལན་ཤས་རབ་ཀ་མ་རད་དང་དགངས་འགལ་ག་བསན་བཅས་དཔག་ཏ་མད་

པ་བསར་ནས་བཤད་རན་ཕལ་མ་ཆའ་སལ་བཏད། ད་དག་དང་གཞན་ལས་འངས་

508

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པའ་བཤད་རན་མཐའ་དག་ར་བཙན་ས་ས་པ་ཁ་དབན་དང་། བ་སན་རན་པ་ཆ་

རམས་ཀས་བཟང་བས་ད་དག་ལ་བཤད་རན་འདགས་པའ་ཀ་ཆན་བཅ་ཞས་གཏམ་

ད་གགས་པ་ས་བང་ཕགས་བད་ཡལ་མན་པའ་ལངས་ས་སངས་རས་ཀ་བསན་པ་ཉ་མ་

ལར་སང་བར་ནས་པའ་ཐབ་པའ་དབང་པའ་ཕན་ལས་མཛད་པ་ད་དག་ག་བཀའ་དན་

ནམ་མཁའ་མཐས་ཀང་གཞལ་ད་མད་ད། །ཕས་ནས་བཤད་བཀའ་གཙ་བར་ས་དག་

གཉས། །སབ་བརད་བཀའ་རང་དག་ལ་བབས་ལར་སང་། །བསན་པ་ཕ་དར་ཆས་

ལགས་ཐ་དད་ད་གས་པ་ནས་བརམས་ཐམས་ཅད་ལ་བཤད་སབ་གཉས་ཀ་ཡད་མད་

ཀང་། བཤད་བཀའ་ན་གཙ་བར་ས་དག་གཉས་ལ་བབས་པ་དང་། སབ་བརད་ཀ་

བཀའ་ན་གཙ་བར་བཀའ་བརད་དང་རང་མ་དག་ལ་བབས་པ་ལར་སང་ང་། ད་ལ་

བཀའ་བཞ་པའ་མཚན་ན་ར་རད་མདའ་པ་མན་ཆད་ད་གགས་ཆ་ཞང་། རལ་ཚབ་

དར་མ་རན་ཆན་ག་པ་ས་བཅ་ལ་བཤད་པའ་སལ་བཏད་པ་ཕན་ཆད་ནས་བཀའ་བཅ་

པར་གགས་ཆ་ལ། བཀའ་བཞ་ན་དབ་ཕར་འདལ་མཛད་བཞ་དང་། བཀའ་བཅ་ན་

དའ་སང་ད་ཚད་མ་རམ་འགལ་སགས་ཅ་རགས་བསན་པའ། །ས་ལགས་ས་ཕར་ཚད་

གཉས། འདལ་མཛད་གཉས། དབ་མ་སམ་གསམ་ས་གཞང་ལགས་དག་ག་གངས་

ངས་མཛད་ཅང་། རབ་འབམས་པའ་མཚན་ཡང་རང་སན་ཆན་པའ་སབ་མ་བམས་

ཆན་རབ་འབམས་པ་སངས་རས་འཕལ་མན་ཆད་ནས་བང་བ་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ན། རང་ལགས་ཀན་མཁན་རང་བང་རལ་བ་ནས། །ནང་བརག་

རད་བའ་བཤད་བཀའ་གཙ་བར་མཛད། །མངའ་བདག་མར་པའ་བཀའ་བརད་

པ་རམས་ཀ་རང་ལགས་ས་བཤད་བཀའ་མས་རག་མཚར་གསམ་ལ་བབས་ཤང་

དའང་རད་ཀ་བཤད་སལ་ཁ་ན་ས་ད་དག་ན་ཕས་ས་ཀར་དག་ཇ་ཞལ་དག་གས་

ཅ་རགས་པར་བཟང་ལ། ཀན་མཁན་རང་བང་རལ་བ་འཇག་རན་ད་བན་པ་ནས་

509

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ནང་བརག་རད་གསམ་ཞས་གགས་པའ་བཤད་བཀའ་གཙ་བར་མཛད་ད་དའ་ར་

མཚན་ཀང་དགས་པ་བཀའ་བརད་ཆ་བཞ་ཆང་བརད་ད་གགས་པ་རམས་ན་མས་

རག་མཚར་གསམ་ལས་བརད་པའ་རད་སའ་དབང་བཀའ་ཅ་རགས་སལ་བ་ཙམ་

ལས། ར་བཙན་མ་ལའ་སབ་བརད་ཀ་བརད་འཛན་ཁ་ན་ཡན་པས་མཚན་ཉད་

ཕགས་ཀ་བཤད་ཉན་ཆར་མ་མཛད་པ་སབ་པ་ཁ་ན་ལ་བརན་པ་ལར་བཞས་པ་ཡན་

ལ། བསབ་བའ་ཉམས་ལན་ཐས་བསམ་གས་གཏན་ལ་འབབས་པ་ལ་གང་ག་གཞང་

རམ་པ་གསམ་པ་དས་ཆག་ཅང་ད་དག་མ་ཤས་ཐབས་མད་པ་ཡན་ཏ། ད་ལ་ཟབ་མ་

ནང་དན་གནས་བཅ་གཅག་པ་འད་ན་བ་མད་རད་ས་མཐའ་དག་ག་ས་འགལ། ཕ་

ནང་གཞན་གསམ་དང་། ཁད་པར་ར་རང་ཐག་ལའ་རམ་གཞག་རས་པར་སན་པས་

ཆས་དག་སམ་པ་རམས་ཀས་མ་ཤས་ས་མ་རང་བ་ཡན། བརག་པ་གཉས་པ་ན་བ་

མད་མ་རད་ཐམས་ཅད་ཀ་རལ་པ་མངའ་བདག་མར་པས་རལ་ད་བཏན་པའ་ཟབ་

ཆས་ཁད་རན་བར་མ་ཆད་ཅང་རད་ས་རམས་ཀ་བསད་རགས་སམ་པ་ལ་ཐག་མར་

འད་ཉད་ཤས་པ་གལ་ཆ་བ་དང་། རད་བ་མ་ན་ར་སམ་པ་པའ་ཞལ་ནས། འ་སལ་

ག་ཕག་ར་ཆན་པའ་གདམས་པ་འདའ་གཞང་ན་བཅམ་ལན་འདས་བམས་པས་མཛད་

པའ་ཐག་པ་ཆན་པ་རད་བ་མའ་བསན་བཅས་ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པ་ལར་བད་

གཤགས་ཕག་མ་ག་པ། སབ་པ་འཇག་རན་གསམ་མགན་སགས་ཀས་ཀང་ལགས་

དའ་གབ་མཐའ་འཆའ་ཞང་། རང་བང་རལ་བ་སགས་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ན་རམ་

གས་ཀང་དའ་དགངས་པ་རལ་འདན་ད་མཛད་པ་འབའ་ཞག་ཡན་པས་ཕག་ར་ཆན་

པ་སམ་པ་ལའང་འད་ཉད་ཤས་པ་གལ་ཆ་བ་ཡན། དས་ན་གཞང་འད་གསམ་ན་ཁ་

བཤད་དང་རད་པའ་ཆས་མ་ཡན་ག་ཉམས་ལན་དང་ལ་སར་བའ་ཆས་ཡན་པས་སབ་

བརད་འཛན་པ་རམས་ཀས་བཤད་པའ་རན་མ་ཉམས་པར་བཟང་བ་ཅ་ནས་ཀང་

510

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གནད་ཆ་བར་ཡད་ད། །གཞང་ཆན་བཀའ་བཞ་མ་བསད་རལ་ལ་བབས། །སས་

བཅས་ལགས་བཤད་ཉ་འད་བརལ་བའ་རན། །དང་སང་ན་ཡང་དན་གས་མ་ཆད་

བཞགས། །མཚན་ཉད་ཕགས་ཀ་བཤད་ག་སན་དས་སབ་བརད་འདར་ཆར་མ་

བན་པ་ལ་ར་དག་པ་མཐང་བ་དན་ལན་གས་ཀན་མཁན་རང་སན་ཆན་པ་ལས་གཞང་

ལགས་ད་མ་གསན། དས་ཀང་ང་ལ་སངས་རས་སབ་མ་ཡད་པ་ཡན་ཅས་སང་གའ་

ས་བསགས། ར་བདན་པས་ཚད་མ་རག་གཞང་ར་མཚ་མཛད་ཅང་གཞང་ལགས་

རབ་འབམས་ས་བའ་སབ་མ་ད་མ་བང་། ཁད་པར་ས་ཀར་གཉས་ཀ་ས་སད་འཛན་

པ་ཆན་པ་དགས་པ་རབ་འབམས་པ་གསམ་པ་ཀར་ཕན་ལས་པ་དང་པ་ཕགས་ཐམས་

ཅད་ལས་རལ་བའ་ལ་ལ། ར་བརད་པ་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ཆན་པ་མ་བསད་དགའ་

བས་གཞང་ལགས་མཐའ་ཡས་པ་གསན་ཅང་། གཞན་ལ་མ་ལས་པར་ཐམས་ཅད་

མཁན་པའ་ཡ་ཤས་ཀས་ཤང་རའ་སལ་གསར་ད་ཕས་ཏ། འདལ་བའ་རམ་འགལ་ཉ་

མའ་དཀལ་འཁར། མཛད་འགལ་གབ་བདའ་དཔད་འཇ་ལགས་བཤད་ཡངས་ཀ་

རལ་པ། མངན་རན་འགལ་པ་ར་བཙན་ངལ་གས། འཇག་ཊཀ་དགས་བརད་གབ་

པའ་ཤང་ར་བད་བར་འདན་པའ་ཤལ་ལམ། ཚད་རག་གཞང་ག་འགལ་པ་སགས་

མཛད་ཅང་། གཞང་ཆན་བཀའ་བཞའ་ལམ་གསལ་བར་མཛད་པ་ནས་མ་བསད་

རལ་བ་ཁ་ན་ལ་བཤད་པའ་བཀའ་བབས་པ་ལར་གར་ཏ་དགས་པ་ལགས་བཤད་གང་

སགས་བཤད་ག་རམས་རམ་པར་བང་ཞང་། སས་ཀ་ཐ་བ་རལ་བ་དཀན་མཆག་ཡན་

ལག་དཔའ་བ་གཙག་ལག་ཕང་བ། ཀར་ཕན་ལས་གཉས་པ་དང་བཅས་པ་རམས་

ཀས་ལགས་བཤད་ཉ་མའ་འད་སང་རབ་ཏ་བརལ་བར་མཛད་ལ། ཁད་པར་ར་དག་

པས་མངན་མཛད་དང་འཇག་ཊཀ །གར་དབང་ལ་པས་མངན་རན། དག་པ་ཆས་

ཀ་དབང་ཕག་གས་འདལ་ཊཀ་བཅས། ཀར་ཊཀ་ཆན་མ་རམས་ལས་སང་པ་བསས་

511

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པའ་ཚལ་ད་མཛད་ཅང་ཟ་དམ་ཉན་བད་གང་སགས་ས་འཆད་རད་ཀ་སལ་ར་ཆ་བ་

བང་ནས་ད་ལའ་བར་ད་འགལ་པ་ད་དག་ག་བཤད་ལང་ག་རན་བཞགས་པས་དང་

སང་ག་སབས་ནའང་བཤད་ག་དམགས་ས་བསལ་བ་མད་ཀང་བཤད་རན་ད་དག་

དན་ག་མ་ཆད་པར་ཡད་པ་ཡན་ན། །དས་ན་ཀར་ལགས་ཀ་བཤད་སལ་འད་དག་ག་

ཁངས་ཕལ་ཆར་ས་ལགས་དང་ད་ལས་རང་སན་ཆན་པའ་བཤད་སལ་ཡན་ལ། ཕས་

ནས་རང་ལགས་འབར་དད་ཀ་བཤད་སལ་བཏད་པ་ཡན་པའང་ཤས་པར་བའ། །

གསམ་པ་ན། འདལ་བསན་ར་མཚར་འཆད་རམ་རབས་ཕང་ཅན། །འཇམ་

དཔལ་དབངས་དངས་སང་པའ་མཚན་གས་བསལ། །ཐབ་བསན་སན་མ་འཕགས་

ཞབས་གཉས་པའ། །ད་ལར་བཤད་རན་ས་ད་མ་ནས་བང་ཡང་ཐབ་བསན་ལ་བར་

པའ་ཐ་མ་འདར་དམ་ཆས་འདལ་བའ་བསན་པ་ར་མཚ་ལ་གནས་བཅས་ཤང་འཆད་

རམ་ག་རབས་ཕང་མཐའ་ཡས་པ་གཡ་བ་ཅན། ར་བཙན་འཇམ་དཔལ་དབངས་

དངས་བཤས་གཉན་ག་རམ་པར་སན་པ་ར་རལ་བའ་ར་རས་གནང་བའ་མཚན་ཀན་

དགའ་སང་པའམ་ཡངས་ས་གགས་པའ་མཚན་བ་བཟང་གགས་པའ་དཔལ་གས་

བསལ་ཞང་བཟང་བར་མཛད་པ་ས། ཐབ་བསན་ག་སན་མ་འཕགས་ཞབས་གཉས་

པ་གངས་ཅན་ད་བན་པ་ས་དའ་ཚལ་རམ་པར་ཐར་པ་རམས་དང་ད་ལའ་ཕན་ལས་ཀ་

རན་ལ་གཟ་བའ་བས་བརག་པས་ཤས་པར་བའ། །

གངས་ཅན་ལངས་ས་བསན་ར་འདལ་བ་དང་བཤད་རན་ག་བང་བ་བརད་པའ་

སབས་གཉས་པའ་འགལ་པའ།། །།

༣ སབ་བརད་ཤང་ར་རམས་ཀ་བང་བ་བརད་པའ་སབས།

སབས་གསམ་པ་བད་ཡལ་སབ་བརད་ཤང་ར་ཆན་པ་བརད་ཀ་བང་བ་བརད་

512

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པ་ལ་གཉས། མདར་བསན་པ་དང་། རས་པར་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། བད་ཡལ་སབ་བརད་ཤང་ར་ཆན་པ་བརད། །རང་མ་བཀའ་གདམས་

ལམ་འབས་བཀའ་བརད་པ། །ཤངས་པ་ཞ་བད་སར་དག་བསན་སབ་བ། ། བད་ཀ་

ཡལ་འདར་སབ་བརད་ཀ་རང་ལགས་འདན་པ་ཆ་ཕ་ད་མ་བང་ཡང་གཙ་བའ་རགས་

ས་བས་ན་ཤང་ར་ཆན་པ་བརད་ད། ས་འགར་རང་མ། བཀའ་གདམས་པ། ལམ་

འབས་པ། མར་པའ་བཀའ་བརད། ཤངས་པ་བཀའ་བརད། ཞ་བད་ཡན་ལག་

དང་བཅས་པ། སར་དག་པ། ར་ར་གསམ་ག་བསན་སབ་པའ་ལགས་རམས་ས། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། ཤང་ར་བརད། ཞར་བང་ཕན་ཚགས་བཤད་པའ། །

དང་པ་ལ་བརད་རམ་པར་བཤད་པའ་དང་པ་གསང་སགས་སང་མ་ལ་གཉས།

བསན་པ་ངས་འཛན་པ། དའ་བཀའ་བབས་ས་སར་བང་ཚལ་ལ། །

དང་པ་ན། ས་འགར་གཞང་ཤང་མད་ས་སམས་གསམ་ས། །སབ་ས་ཟར་རན་

གསང་སར་སག་ག་ཐག །གསང་སགས་རང་མ་ཞས་གགས་པའ་བསན་པའམ་ཆས་

ཀ་མཚན་གཞ་ན་བཀའ་མ་རམས་ཡན་ཏ་ས་འགར་ག་སབས་ས་བང་བའ་ཆས་དངས་

ད་ཡན་པའ་ཕར་ར། །དས་ན་བསན་པའ་གཞང་ཤང་ན་བཀའ་མ་འདས་པ་མད།

ས་འཕལ། སམས་ས་ལགས་གཉས་རམས་ཡན་ལ། འཇམ་དཔལ་ས། པད་

གསང་སགས་སབ་ས་བརད་ཡན་ལག་དང་བཅས་པའ་ཟབ་ཆས་རམས་ན་ཟར་རན།

རགས་པ་ཆན་པ་ཐག་ལ་གསང་སར་ཏ་ད་ལ་སང་ཏང་ཡ་བཞར་གགས་པ་སབ་དཔན་

རམ་གཉས་ཀ་དགངས་བཅད་རམས་ན་སག་ཐག་དངས་མའ་ཚལ་ད་གནས་པ་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ལ་དག །པད། བ་ར། བ་མ། གནབས་ཆན། ར་གཉགས་

སགས་དང། ཕས་ཀ་གཏར་བན་ན། །

དང་པ་ན། གངས་ཅན་བསན་པའ་ཤང་ར་ཁ་སང་རའ། །ཐགས་བསད་

513

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

གཞལ་ད་མད་པའ་བཀའ་དན་ལས། །སངས་རས་ཉས་པ་པད་ཀ་ར་ཡས། །ཐན་

མངས་སང་ངར་ལ་ཕང་ཙམ་ཞག་གསངས། །སལ་ལན་རམས་ལ་སབ་པ་ས་བརད་

སགས། །སན་གལ་གདམས་པ་བསམ་མ་ཁབ་པར་བསལ། །མ་འངས་འག་ལ་

དགངས་ཏ་གཏར་མང་སས། །སམ་ག་གསམ་སགས་གབ་ཐབ་བགང་ཡས་བང། །

གངས་ཅན་མན་པའ་གང་ད་རལ་བསན་ཉན་བད་གསར་ད་འདན་པའ་ཤང་ར་པ་ཆན་

པ་འཇམ་པའ་དབང་ཁ་སང་ལའ་བཙན་ག་ཐགས་བསད་རད་ད་བང་ཞང་གཞལ་

ད་མད་པའ་བཀའ་དན་ལ་བརན་ནས། གབ་པའ་སབ་དཔན་ཀན་ག་གཙག་རན།

མགན་པ་འད་དཔག་མད་ར་ར་སབ་དཔན་ག་སར་བཞངས་པས་སངས་རས་གཉས་

པ་པད་ཀ་ར་སགས་ས་གཅག་ལ་མཚན་བརད་ད་གགས་པ་ད་བད་ལ་དངས་ས་བན་

ནས་གདལ་བ་ཐན་མང་བ་རམས་ཀ་སང་ངར་བསམ་ཡས་ས་མན་ངག་ལ་བའ་ཕང་བ་

ཙམ་ཞག་གསངས། ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་སལ་པ་དང་ལན་པ་ར་འབངས་གགས་ལ་

ལ་སགས་པ་རམས་ལ་ས་གསང་ཐགས་ཡན་ཏན་ཕན་ལས་ཀ་སབ་གནས་ཆན་པ་ལ་

གཙ་བར་གར་པའ་གནས་རམས་ས་སབ་པ་ས་བརད་ཞ་བ་དང་ཁ་བའ་སབ་ཐབས་

ལས་ཁ་ཚར་དང་བཅས་པ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པ་རམས་དང་། འད་གསལ་རགས་

པ་ཆན་པ་དམ་ཆས་ཀན་ག་ཡང་སང་བཅད་ད་དལ་བ་བ་མ་ཞ་དག་ག་གདམས་སར་

ལ་སགས་པ་སན་གལ་ག་གདམས་པ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པ་བསལ། །གདམས་ངག་

ཕལ་མ་ཆ་དས་སབས་དར་སལ་བའ་གནས་དང་དགས་པ་མད་པར་གཟགས་ནས་

མ་འངས་པ འ་འག་བ་མཐའ་ཡས་པ་ལ་དགངས་ཏ་ཕགས་བཞ་དབས་ལའ་གཏར་

ཁ་ཆན་པ་ལ་ཡས་མཚན་མང་ཅན་བ་བ། མང་མད་གངས་ལས་འདས་པ་སས་ཤང་

ར་རམ་པ་བདན་གས་བཏབ། མཆམས་ཕ། ཡར་པ། ཆ་བ་ར་ས་སམ་ག་ཆན་པ་

གསམ་བཙགས། །གཞན་ཡང་ར་འཕལ་ག་རལ་པས་དབ་གཙང་ཁམས་གསམ་གས་

514

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མཚན་བད་ཀ་ས་གནས་ར་མག་ཙམ་ཡང་མ་ལས་པ་ཞབས་ཀས་གཅགས་ཤང་ར་བག་

ཐམས་ཅད་སབ་གནས་ས་བན་གས་རབས། སལ་ལན་རམས་ལ་གདམས་པ་བསལ་

བས་མཆམས་ཕའ་གབ་ཆན་ཉར་ལ། ཡང་རང་ག་རགས་ལན་ང་ལ། ཡར་པ་དང་ཆ་

བ་རའ་འད་ལས་གབ་པ་བར་བརད་ར། ཤལ་བག་ག་སགས་པ་སམ་ཅ། འད་སར་

གཤགས་པའ་མཁའ་འག་ཉར་ལ་སགས་གབ་པ་ཐབ་པ་བགང་བ་ལས་འདས་པ་བང་

ང་། །

གཉས་པ་ན། དཔལ་སང་ཐགས་བཅད་བ་རས་དཀའ་བས་བཞས། །རམ་

པ་ལ་དང་སངས་སན་ལས་མཆད་ད། །སམས་ཀང་གདམས་པས་ཀན་བཟང་རལ་

སད་བསན། །བད་ཀ་སད་གཉས་ས་བའ་ཐག་མ་ལ་ཆན་བ་ར་ཙ་ན་ཆས་རལ་ཆན་པ་

ཁ་སང་གས་ར་གར་ཡལ་ད་བརངས། །ད་ན་ཀ་ཤའ་ཙན་བསལ་བད་ཀ་ནགས་ཀའ་

ཚང་དག་བརགས་ཀ་གནས་ས་རགས་འཛན་ཆན་པ་ཤ་ས་ཧ་ས་དཔལ་ག་སང་ག་་དང་

མཇལ། རལ་མད་ཀ་ཐག་པ་ཞས་པས་ཐགས་ཀ་བཅད་ཕངས་ཏ་རགས་པ་ཆན་པ་

སམས་ས་བཅ་བརད། རད་ས་དག་ཅའ་དབང་མན་ངག་ཐམས་ཅད། ཀང་ས་དཀར་

ནག་ཁ་གསམ་སགས་གནང་། དའང་ཤན་ཏ་མ་གསང་ན་རལ་པའ་ཆད་པ་འངས་

ཀ་དགས་པས་ཉན་མ་མཚན་ཉད་ཀ་ཆས་ལ་སངས། མཚན་མ་ཐབས་དང་རན་འབལ་

ལ་བརན་ནས་ཞས། ལམ་བར་དའང་སག་ལ་ཐག་པའ་དཀའ་བ་ལ་བཅ་སད་པ་སགས་

དཀའ་བ་ཆན་པ་དང་ད་བཞས། །གཞན་ཡང་མཁས་པ་ཉ་ཤ་ར་གཅག་དང་། འད་པའ་

གནས་ཀ་དར་ཁད་ཆན་པར་དགར་རབ་ར་ར་དང་ཡང་མཇལ་ཏ་རགས་པ་ཆན་པ་

འབམ་ཕག་དག་ཅ་ར་བཞའ་དན་བརད་ཐབ་པས་ད་ཉད་ད་རག་གལ་དས་མཉམ་ག་

དངས་གབ་བརས། རང་མགགས་ཀ་གབ་པ་ལ་བརན་བད་ད་བན་ནས་བཙད་པ་ལ་

ལག་ཆས་ས་གསངས་ཤང་སམས་ས་ས་འགར་ལ་བསར། །ཕ་མ་ལ་བརན་རལ་མ་ཚ་

515

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བ་རང་ད་ཕབས་ནས་རལ་རང་བག་ལ་མགན་པའ་དགན་པར་གཡ་ས་སང་པ། ཚ་

རང་སག་ར་མཁར་ད་གསང་སན་ཡ་ཤས་བ་མ། སང་ཁ་རང་ག་བག་དམར་དགན་

རང་ད་སང་རན་སངས་རས་མགན་པ། དབས་ས་གཉགས་ཛ་ན་དང་། ལ་བཟའ་

ཤས་རབ་སན་མ་ལ་རགས་པ་ཆན་པའ་ཆས་གསངས་པ་རམས་ལ་རམ་པ་ལར་གགས་

ཤང་། ད་དག་དང་ཁད་པར་སང་རན་མ་ཕམ་མགན་པ་ལས་བརད་ཅང་རམ་པར་

མཆད་ད་སམས་ཀང་ག་གདམས་པས་ཀན་ཏ་བཟང་པའ་རལ་སད་མཐའ་ཡས་པ་

བསན་པར་མཛད་ད། །ད་ལས་ད་ལ་སམས་ས་ཉང་ལགས་དང་། ཨ་ར་ལགས་ས་

གགས་པ་གཉས་ཀ་རན་བཞགས་པའ་ས་མ་ན་བ་རས་གཉགས། ད་ནས་རམ་པར་

བརད་ད་ཉང་ཡ་འབང་དང་ཟར་པ་མས་དབན་སགས་ལ་བཀའ་བབ་པའ་ཆས་ཡན་

ལ། ཕ་མ་ན་མད་ཁམས་ས་སལ་པའ་ས་ཨ་ར་ཡ་ཤས་འབང་གནས་ཞས་བ་བ་ར་གར་

དང་ར་ནག་ག་སབ་དཔན་བདན་བརད་ཀ་ཟབ་ཆས་མངའ་བ་ད་ཉད་ཀས་སལ་བའ་

གདམས་པ་ཡན་ན། །སང་སན་ལས་བརད་པ་མང་པའ་བར་ད་འད་ལས་གབ་པ་ཤ་

སག་བང་བའ་གདམས་པ་ན་ཀང་ས་ར་ར་ཟམ་པའ། །

གསམ་པ་ན། བ་མ་ཉང་ག་མན་ངག་འད་སའ་བཙས། །ད་བསན་ཀང་ཆན་

དགའ་རབ་གཉས་པས་བརལ། །པཎ་ཆན་ལ་བརའ་གཙག་རན་འཇའ་ལས་ར་

ར་ས་བརས་པ་སབ་དཔན་བ་མ་ལ་མ་ཏ་བད་ད་བན་ད་ཉང་བན་ཤའ་སན་ཅན་ཏང་

འཛན་བཟང་པ་ལ་རགས་པ་ཆན་པ་མན་ངག་སའ་གདམས་པ་བསལ་བས་ཉང་བན་

ཀང་འད་ད་དངས། གཡ་སས་ལ་ཙ་བས་སམས་ས་ཕ་འགར་བཅ་གསམ་བསར། །

ཉང་གས་བཀའ་བརད་སས་བ་གས་དབང་ཕག་ལ་བཞག །དཔ་བརད་གཏར་ད་

གདམས་པ་ལང་མ་ལན་རལ་གས་བཏན་ཅང་བཀའ་བརད་ཀང་གནས་ནས་ལ་བཙན་

ལ་ད་དག་ག་མན་ངག་གནང་བས་ལ་བཙན་ཀང་འད་སར་གལ། །ད་ནས་རལ་བ་

516

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཞང་སན་སགས་རམ་པར་བརད་པ་ལ་བ་མ་སང་ཏག་ཏ་གགས་པ་དང་། པད་ལས་

འབལ་གས་པད་འ་གདམས་ངག་མཁའ་འག་སང་ཏག་གཏར་ནས་བཞས་ཏ་སལ་ས་

རང་བང་ར་ར་དང་ཤའ་རལ་སས་ལགས་པ་ལ་གནང་། ས་མ་ན། ཐལ་འགར་ལས།

ས་ལ་གནས་པའ་བང་སམས་ཀས། །ར་མཚའ་བར་ད་སལ་བར་བད། །ཅས་ལང་

བསན་པ་ལར། འཛམ་གང་ཁབ་པར་སལ་བའ་ཕན་ལས་མཛད་ཅང་ཀར་སང་ཏག་

ཅས་གགས་པའ་ཟབ་ཆས་དགངས་པའ་ཀང་ནས་ཕངས། །ཕ་མས་ཀན་མཁན་ད་

མད་འད་ཟར་ལ་གདམས། །ད་ཉད་ཀས་ཀན་བཟང་དགངས་པའ་ཀང་ནས་བརལ་

བའ་བསན་བཅས་བ་མ་ཡང་ཏག །ཟབ་མ་ཡང་ཏག །མཁའ་འག་ཡང་ཏག །

མཛད་ཆན་བདན། །ངལ་གས་སར་གསམ་ར་འགལ་དང་བཅས་པ་སགས་མཛད་

ཅང་བརད་འཛན་ག་སབ་མ་ཁད་པར་ཅན་ད་མ་བསན་ཏ་མདར་ན་གདས་བཅས་ཀ་

ཕང་པ་འད་སར་སན་པའ་བཙས་གསང་བ་སག་ཏག་ག་བསན་པ་ན་ཀང་ཆན་རབ་

འབམས་བཟང་པ་ཞས་དགའ་རབ་ར་ར་གཉས་པར་བན་པ་དས་ཁབ་ཅང་བརལ་བར་

མཛད་ད། །

བཞ་པ་ན། འདས་པ་གཤད་སར་ལ་སགས་གནབས་ཆན་པས། །ར་བལ་

བ་ཤའ་སབ་དཔན་བཞ་ལས་བངས། །མད་དགངས་པ་འདས་པ་སགས་ཨ་ན་ལང་

ག་མད་བཞ་དང་དའ་ལམ་རམ་འདས་པ་མདའ་དབང་བཤད་མན་ངག་དང་བཅས་

པ། གཤན་ར་གཤད་ཕག་ར་ཟལ་གས་གནན་པ་གཙ་བར་གར་པའ་གཤད་སར་

ལ་སགས་གདམས་ངག་མཐའ་ཡས་པ་ན་འད་བད་ཀ་ས་ལ་གནས་པ་གབ་པའ་སབ་

དཔན་གནབས་སངས་རས་ཡ་ཤས་རན་པ་ཆས་ར་གར་ཁག་འཐང་ནག་པ་དང་ཆས་

རལ་སང་། །བལ་པ་བ་ས་ད་ར། བ་ཤའ་སབ་དཔན་ཆ་བཙན་སས་སགས་ལས་

བངས་ཏ་སལ་བ་ལས་ས་ཡ་ཤས་དབང་ཕག་སགས་ཐགས་ཟན་ག་སས་བཞ། ཁད་

517

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པར་སའ་སས་ཡན་ཏན་ར་མཚ་ལས་བརད་ཅང་འཕལ། དག་སགས་ཕལ་མ་ཆ་ན་

གཏར་ད་ས་བར་མཛད་ད། །

ལ་པ་ན། ས་འཕལ་ཡང་ཕར་གཙ་བར་གར་པའ་བཀའ། །ར་གཉགས་

གནབས་གསམ་ནམ་སང་ས་དང་ཉང་། །འཁར་སན་ལ་གཟགས་རངས་དང་འ་བན་

རས། །རང་ཟར་མས་དཔལ་མཆམས་ས་གཡང་ལ་སགས། །བཟང་ལ་བར་མ་ཆད་

པའ་གབ་པས་བསངས་། །ས་འཕལ་དང་ཡང་དག་ཕར་པ་གཙ་བར་གར་པའ་རད་

ས་དང་སབ་སའ་བཀའ་ཕལ་མའ་ཆ་ན་ཐག་མར་ར་ཐག་རན་ཆན་གསང་སང་རད་

བསར་བཤད་མཛད་པས་མཚན་མཁས་ཤན་གབ་པའ་སབ་དཔན་ད་མས་ཉན་བཤད་

སམ་སབ་ཀས་གཏན་ལ་ཕབ་ཅང་བསན་པ་བསངས་པ་ཡན་ཏ། ད་ལ་ར་ར་ཐག་

པའ་བསན་པ་ཐག་མར་གཉགས་ལ་བབས། བར་ད་གནབས་ལ་བབས། ཐ་མ་ཟར་

ལ་བབས་ཞས་གཏམ་ད་གགས་པ་ས་གཉགས་ཛ་ན་ཀ་མ་ར་ལ་སབ་དཔན་ཆན་པ་

པད། བ་མ་ལ། བ་ར། གཡ་ས་སང་པ་ས་བཀའ་ཆ་བ་བཞ་འདས། དའང་དཀས་

བཤད་གཞང་ག་ཆ་བ་འགལ་ཊ་ཀ་སང་ཐན་དང་བཅས་པ། སན་བརད་གདམས་

ངག་ག་ཆ་བ་གནད་ཡད་དམར་ཁད་དང་བཅས་པ། བན་རབས་དབང་ག་ཆ་བ་

བསར་ཐབས་ང་སད་དང་བཅས་པ། ཕག་བཞས་ཕན་སབ་ཀ་ཆ་བ་བསན་སང་དག་

སགས་དང་བཅས་པའ། །ད་ལ་སབ་མའ་གཙ་བར་དཔལ་མཚན་བརད་ད་གགས་པ་

ལས་སགས་པ་དཔལ་ག་ཡ་ཤས་ཀས་གནབས་ཆན་སངས་རས་ཡ་ཤས་ལ་གདམས་

པ་མཐའ་དག་བསལ། ཡང་གནབ་ནམ་མཁའ་སང་པ་ར་གར་ད་བན། །གབ་པའ་

སབ་དཔན་ཧ་ཀ་ར་ལས་ཡང་དག་ག་ཆས་སར་རགས་པར་ཞས། གཉས་ས་མད་

པའ་ཡ་ཤས་ཀ་ས་གབ། ད་ལས་བརད་ད་ཡང་དག་ས་ལགས་ཀ་གདམས་པ་རམས་

ཀང་ད་ལའ་བར་ད་བང་བ་དང་། ས་ཡ་འབང་ག་སབ་མ་ཉང་ཤས་རབ་མཆག །དའ་

518

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སབ་མ་ཉང་ཡ་ཤས་འབང་གནས། ད་ལས་ལ་ར་ཟར་པ་ཆ་བན་པ་དང་། གཞན་ཡང་

འཁན་ཀའ་དབང་པ་ལ་སབ་དཔན་ཆན་པས་སལ་པའ་གདམས་པ་རམས་ལས་ཡང་

ཕར་གཉས་དཔལ་ལན་ས་ས་པ་ལས་ད་ལའ་བར་ད་བརད་པར་སང་བ་དང་། གཞན་

ཡང་ལ་གཟགས་རངས་ཀ་གདང་རགས་ལས་བན་པ་ཁམས་པ་ག་ཆ་དང་དཔལ་ག་

སང་ག་ཕ་མ། འ་བན་དཔལ་ག་དབང་ཕག །མཁར་ཆན་དཔལ་ག་དབང་ཕག

འབག་མ་དཔལ་ག་ཡ་ཤས། གཉན་དཔལ་དབངས། །ས་ནམ་ར་ར་བདད་འཇམས་

སགས་ད་མ་སབ་དཔན་ཆན་པ་ད་དག་གས་རས་ས་བཟང་ཞང་། རང་མའ་གབ་ཐབ་

རག་འཛན་བརད་མར་བན་པའ་གདང་རབས་ལས་གསར་མའ་ལ་ཙ་སས་མཆག་

ཕལ་མ་ཆ་བན་པ་དང་། གཞན་ཡང་ད་དག་ག་ཕས་ས་རས་དཔལ་ག་གཞན་ན། རང་

ཟམ་ཆས་ཀ་བཟང་པ། ལ་ར་ཟར་པ་ཆ་ཤཀ་འབང་གནས། ཟར་ཆང་ཤས་རབ་

གགས། གསང་བདག་ས་ཕག་པ་ས་ཟར་པ་མས་དབན་གསམ་ཞས་འཇག་རན་ན་

སན་པར་གགས་པའ་གདང་བརད་སབ་བརད་མཐའ་ཡས་པ། མས་རགས་ཀ་གདང་

ལས་ཕས་སའང་གཏར་ཆན་པད་གང་པ་ནས་ཆས་རལ་གཏར་བདག་གང་པའ་གདང་

རགས་ད་མ་མད་པ་ད་ལའ་བར་ད་བན་པ་དང་། དཔལ་འཕགས་པ་དཔལ་དང་།

ཀན་མཁན་ཆན་པ་སན་ལང་ག་བ་མ་དཔལ་བ་རམ་བན་དང་། རག་ཤཀ་འད་སགས་

རག་ག་གདང་བརད་རམས་དང་། མཆམས་ཤཀ་པ་བ་བ་བན་པའ་གདང་རགས་

ཀ་སས་བ་རམས་དང་། ས་འད་འབང་། གཡང་སན་ར་ར་དཔལ་བན་པའ་གདང་

རགས་སགས་ཡན་ཏན་བཟང་པ་ཕལ་ད་བང་བས་སས་ཤང་བར་མ་ཆད་པའ་གབ་པ་

ད་མ་བན་ནས་བསན་པ་བསངས་ས། །

དག་པ་ན། མཆག་གཉས་གང་བརད་ནས་ལན་རམས་ལ་སགས། དས་

མཐན་རམ་བན་སབ་མར་བཅས་པ་ཡས། །དས་མཐར་སགས་བསན་མ་ནབ་རས་

519

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པར་མཛད། །དའང་འཕགས་པ་བསད་ནམས་ཐམས་ཅད་སད་པའ་ཏང་ང་འཛན་ག་

མད་ལས། ད་མ་མད་པའ་གཟ་བརད་ཆས་འདད་པའ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་སམས་

དཔའ་ཆན་པ་རམས་ཀས་ཆས་ཀ་གཏར་ར་དང་། ར་སལ་དང་། ཤང་དག་ག་ནང་ད་

བཅག་པ་དག་ཡད་ད། གཟངས་དང་། ཆས་ཀ་ས་མཐའ་ཡས་པ་གགས་བམ་ད་བས་པ་

དག་ཀང་ལག་ཏ་འངས་བར་འགར་ར། །ཞས་དང་། ཆ་ཀང་རལ་བའ་མད་ལས་ཀང་།

ང་ཡན་བསན་པའ་ཆས་ཀ་གཞང་། །ཐགས་ནས་ཐགས་ཀ་གཏར་ད་སས། ། ཡང་ན་

ས་ཡ་སང་པར་བ། །ཅ་ཕར་མ་སགས་ཅན་མག་རད། །དས་དན་དཀགས་པར་འགར་

ཏ་ར། །ད་ཕར་ཆ་ཀང་རན་མ་གཅད། །ཅས་པ་ལ་སགས་ར་ཆར་གསངས་པ་ལར། །

ཨ་རན་ཆན་པས་ས་ཚབ་ལས་ཅན་ག་སས་བ་འབང་བར་ལང་བསན། །གསང་ཚབ་བ་

གཏར་ཐགས་གཏར་གས་མཚན་པའ་གཏར་ཁའ་རགས་བཅ་བརད་སས། །ཐགས་ཀ་

དགངས་པ་ར་འབངས་གགས་གསམ་སགས་ལས་ ཅན་ག་བ་ལ་གཏད་ད་སན་ལམ་

གཏད་ར་མཛད་པས། ཕ་རབས་དས་ས་བབས་ན་ད་དག་ག་རམ་པར་འཕལ་བ་རག་

འཛན་སལ་པའ་སས་མཆག་ཉང་རལ་ཉ་མ་འད་ཟར། །ག་ར་ཆས་ཀ་ཕག་ས་གཏར་

སན་མཆག་གཉས་པ་སམ་གཏར་ཁ་གང་འག་ཏ་གགས་པ་དང་། སངས་རས་ར་ར་རན་

ཆན་པད་རཏ་ཀན་སང་མད་སགས་བསན་གཉས་གང་པ་བརད་པ་གཙ་བར་གར་པའ་

གང་པའ་མཚན་ཅན་ད་མ་རམས་དང་། རག་འཛན་རད་ཀ་ལམ་འཕ་ཅན་སགས་

བང་གཏར་ལ་ལངས་སད་པ་རམས་དང་། བདད་འདལ་ནས་ལན་ར་ར་གཙར་གར་

ནས་ལན་ཉར་གཅག་ཏ་གགས་པ་རམས་དང་། སགས་མའ་མཐར་ཐག་པའ་སབས་

འདར་ཨ་དམ་ར་ལར་ང་མཚར་རད་ད་བང་བ་དཔལ་ལའ་སས་པ་དམ་འཛན་ཆས་ཀ་བ་

བས་ཀ་རམ་པར་འཕལ་བ་སལ་པའ་གཏར་འབན་ར་མཚའ་འཁར་ལས་སར་བ་ཨ་

རན་མཆག་གར་བད་ཆན་གང་པ་སགས་རམ་པར་བན་ཏ་ཟབ་མའ་ཆས་མཛད་ཆན་

520

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པ་དང་། མང་གལ་དམ་རས་ལ་སགས་པའ་ས་འཕར་འབད་ཅང་གལ་བ་བཞ་ལན་

ག་ཕན་ལས་རད་ད་བང་བ་སལ། །ད་དག་ག་ཆས་བདག་སབ་མ་བརད་འཛན་དང་

བཅས་པས་དས་ངན་ག་ཐ་མར་དམ་པའ་ཆས་འཛན་ཅང་འདལ་མདའ་བསན་པ་མ་

བཞགས་པའ་གནས་སའང་གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པའ་བསན་པ་ཁལ་བ་ཁལ་བར་

མ་ནབ་དར་ཞང་རས་ཏ་འག་བ་གདལ་དཀའ་བ་མཐའ་དག་སལ་བའ་ཕན་ལས་ར་

ཆ་ཞང་རན་ཆགས་པ་ཉད་ད། །རང་ཟམ་པཎ་ཏས་གསང་སགས་ཀ་བཀའ་བབས་

བདན་ད་བཤད་ད་སབ་དཔན་པད། ནམ་མཁའ་སང་པ། ཤནགར། འདས་བསམ་

ཡས་རབ་གནས་མཛད་པར་གགས་ཤང་གཤང་སར་ཡང་ཕལ་ཆར་འད་ལས་བང་།

བ་ར་ཙ་ན། བ་མ་ལ་ལན་གཉས། །གནབས་ཆན་པ་རམས་རམ་པར་བང་གསངས་

ས། །

གཉས་པ་བཀའ་གདམས་ཀ་རང་ལགས་བཤད་པ་ལ་གཉས། །ལགས་སལ་

ངས་འཛན་པ། བརད་པའ་རམ་གངས་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ཇ་བས་ལ་སད་གཙར་སན་གཞང་གདམས་དང་། །ཟང་འབལ་

བང་ཆབ་ལམ་ག་སན་མ་བསན། །སངས་རས་སང་བ་མཐའ་ཡས་ཀ་རམ་འཕལ་ཇ་

བ་ར་ད་བ་ཀ་ར་ཤ་ཛ་ནས་དབ་མའ་ལ་བ་དང་འདལ་བའ་སད་པ་གཙར་སན། གཞང་

ལགས་གདམས་ངག་དང་ཟང་ད་འབལ་བ་བང་ཆབ་ལམ། ག་སན་མ་ཞས་བ་བ་སས་

བ་གསམ་ག་ལམ་ག་རམ་པ་ཡངས་ས་རགས་པའ་བསན་བཅས་ཆན་པ་མཛད་ནས་

དམ་པའ་ཆས་ཀ་ས་མ་མཐའ་དག་དའ་ནང་ད་འདས་པར་བསན་ཏ། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། དའ་བཀའ་བརད་ས། །བ་བག་བཀའ་གདམས་རང་མ་

དང་། གསར་མ་ས་སར་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ནག་ཚའ་བཀའ་བརད་ལ་སགས་མཐའ་ཡས་ཀང་། །ཇ་བ་

521

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

རའ་སབ་མ་ར་བད་གཉས་ཀར་མཁས་ཤང་གབ་པ་བརས་པ་ཤན་ཏ་མང་ཡང་བད་

ཀ་སབ་མའ་ཐག་མ་སད་འདན་པ་པ་ནག་ཚ་ལ་ཙ་བ་ཚལ་ཁམས་རལ་བས་ཇ་བ་ལ་

བཅ་དགར་བསན་ཏ་གདམས་པ་ཕལ་ཆར་ཐབ། །གཞན་ཡང་ཛ་ན་ཨ་ཀ་ར་སགས་

བསན་ཅང་དའ་ར་བའ་བརད་པ་ནག་ཚའ་བཀའ་བརད་ད་གགས་པ་དང་། འབམ་

ལ་སགས་པའ་སབ་བ་རང་པ་ཕག་སར་བས་ཀང་ནག་ཚ་ལ་སགས་ཀ་གདམས་པ་མང་

ད་ཞས། དས་ལང་བསན་པ་བཞན་རང་ལག་སར་ད་དགན་པས་མཛད། བ་འདལ་བ་

འཛན་པ་སགས་རང་པའ་བ་བཞར་གགས་པ་ལས་བརད་པ་ཁད་པར་ཅན་བང་། །བར་

ད་གཙང་ན་མགར་འགས་ཡལ་གསམ། ཐ་མར་དབས་ན་ཁ་རག་འབམ་གསམ་ཞས་

གགས་པ་དང་ལན་པ་ད་དག་ལས་ཀང་། རག་ལགས་པའ་ཤས་རབ་ཀས་གསང་

ཕ་ནའ་ཐག་ག་ཆས་ག་ཐག་མར་བཏབ་པ་སགས་དཔལ་མར་མ་མཛད་ཀས་ཆས་ཀ་

འཁར་ལ་བསར་བའ་ཕན་ལས་ན་མཐའ་ཡས་ས། །ཀང་ཞས་པ་ཚག་ཕ་མ་སད་པའ་

སའ། །

གཉས་པ་ན། གཙ་བར་སན་རས་གཟགས་དབང་འབམ་ག་བརད། །ལ་ཆས་

བདན་ལན་བཀའ་གདམས་རན་པ་ཆ། །ས་མཆད་གསམ་སལ་གཞང་གདམས་མན་

ངག་པ། །འཕགས་ཆན་ད་མས་བང་ཆབ་ལམ་བཟང་སལ། །ད་དག་ཐམས་ཅད་

ལས་གཙ་བར་གར་པ་སངས་རས་ཕལ་པ་ཆ་དང་སང་ར་པད་དཀར་ལས་དག་བསན་

ཆས་འཕལ་ཞས་ལང་གས་བསན་པ་སན་རས་གཟགས། །དབང་འབམ་སན་རལ་བའ་

འབང་གནས་ཀ་བཀའ་བརད་འད་ལ། ཁད་པར་འཕགས་པའ་ལ་བཞ་དང་། ཆས་ས་

སད་གསམ་ས་ལ་ཆས་བདན་ལན་ག་བསན་པའ་བདག་པ་བཀའ་གདམས་རན་པ་ཆ་

ཞས་གགས་པ་བང་ཞང་། རལ་བ་འབམ་ག་སབ་མ་ས་མཆད་གསམ་ད་གགས་པ་ལ་

གཞང་། གདམས་ངག །མན་ངག་ག་བཀའ་སལ་ཆན་པ་གསམ་ག་བཀའ་བབས་

522

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ནས་ད་གསམ་ག་བརད་འཛན་འཕགས་ཆན་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཕར་མ་ལག་

པའ་ས་ལ་གནས་པ་ད་མ་བན་ནས་འཁལ་བ་མད་པའ་བང་ཆབ་ཀ་ལམ་བཟང་སལ་

ཞང་གསལ་བར་མཛད་ད། །ད་ལ་གཞང་ན། སས་ཚམ་དད་པའ་གཞང་། ས་རན་

ཏང་ང་འཛན་ག་གཞང་། བསབ་སད་སད་པའ་གཞང་ས་གཞང་དག་ག་བཤད་སལ་

འཛན་པ་པ་ཏ་བ་རན་ཆན་གསལ་ལ་སབ་མ་གང་ཤར་ཉ་ཟ་ཟང་འབལ་སགས་བན་

ཅང་། ཤར་པའ་སབ་མའ་ནང་ནས་གཏམ་སན་བ་གས་གགས་ཀས་དཔལ་སར་ཐང་

ག་དགན་པ་བཏབ། འད་དག་ག་བཤད་སལ་གཙ་བར་བསངས། །གདམས་ངག་ན་

བདན་པ་བཞ་གདམས་ངག་ད་སན་པའ་བཤད་སལ་ཏ་སན་ས་ཚལ་ཁམས་འབར་ག་

སབ་མ་བ་ཡལ་པ་སགས་ལས་སན་ས་བཀའ་བརད་ཅས་ཁད་པར་ད་འཕགས་པ་བན་

ཅང་སབ་བརད་གཙ་བར་བསངས ། །དང་སང་དའ་བཀའ་དགས་པ་བཀའ་བརད་

པ་ལ་བབས་པར་བཞད། །མན་ངག་ན་ཐག་ལ་བཅ་དག་ག་དབང་ཁད་རབ་བརན་

གགས་བམ་རན་པ་ཆ་བཅས་ཕ་ཆང་བ་གཞན་ན་རལ་མཚན་ལ་བཀའ་བབས། དས་

སབས་ཀ་བ་རན་ཆན་རལ་མཚན་ལ་གནང་། ཕས་སར་ཐང་པ་གཞན་ན་བ་གས་ཀ་

བར་ཆག་བརད་ད་མཛད། ད་ནས་ར་བཀལ་ཏ་རམ་པར་བརད་པ་ལ་སག་པ་པཎ་

ཆན་ལས་དཔལ་གཙག་ལ་ཕང་བས་གསན་ཏ་སབ་བརད་ཀ་ཚང་ག་ཕགས་ས་བན་

པ་དང་། ལ་ཆན་ཐགས་ར་དཔལ་བ་ལས་རལ་བ་དག་འདན་གབ་ཀས་གསན་ནས་

དག་ཕགས་ལ་རན་བང་ང་། །

གསམ་པ་ན། ལགས་དར་གབ་མཐའ་ཡངས་ལ་ཁབ་མད་ཀང་། །ཕས་དས་

འཇམ་དབངས་རམ་འཕལ་ཙང་ཁ་པས། །གཞང་ལམ་གཙར་བཏན་བཀའ་གདམས་

གསར་མར་གགས། །ལགས་སལ་ད་འཛན་པའ་དག་བའ་བཤས་གཉན་གས་དས་ད་

ཙམ་ན་བད་ཁམས་ཡངས་ལ་ཁབ་ཅང་དགན་གནས་ཀང་ཁམས་དབས་ཀན་ཏ་ར་ཆར་

523

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

འཕལ་བས། བ་ལག་རམ་བཞ་སགས་ལམ་རམ་ག་གདམས་པ་གསར་རང་ཁད་སལ་

ཐམས་ཅད་ཀ་ཐག་མར་འབང་བས་མཚན་གངས་ཅན་ག་གབ་མཐའ་ཀན་ལ་ཁབ་

མད་ཀང་། ཕ་དས་རང་རངས་འཛན་པའ་ས་ཅང་ཟད་འགབས་པ་ལར་སང་བ་ན།

ར་བཙན་འཇམ་དཔལ་དབངས་ཀ་རམ་པར་འཕལ་པ་མ་འཕགས་པའ་མཁན་རབ་

དང་ཐག་ར་མངའ་བ་ཙང་ཁ་པ་བ་བཟང་གགས་པའ་དཔལ་ཞས་སངས་རས་འཇག་

རན་ད་བན་པ་ལ་བ་དས། བཀའ་གདམས་གཞང་བའ་ལགས་ཀ་བཤད་སལ་གཙར་

བཏན། ལགས་གསམ་ག་ཟབ་དན་མན་ངག་ཏ་དལ་བ་བང་ཆབ་ལམ་རམ་ཆན་པ་

ལ་གདམས་པའ་སག་ཏ་བཟང་བ་ན་བཀའ་གདམས་གསར་མ་ས་ད་ལ་དག་ལན་པར་

ཡངས་ས་གགས་པ་འད་ཡན་ལ། དམ་པ་འདའ་ས་ཆ་བའ་ཡན་ཏན་ན་བསམ་གས་

མ་ཁབ་ས་བ་མ་དབ་མ་པ་དང་ལ་བག་གབ་ཆན་ལས་ཀ་ར་རས་འཇམ་དཔལ་དང་

གསང་བའ་བདག་པའ་ཞས་ལན་རམས་ལས་གསལ་ཞང་། མ་ཅག་ལབ་སན་གས་

ཀང་ཐབ་པའ་བསན་པ་ཇ་སད་གནས་ཀ་བར་ད་རལ་དབང་ཀར་པ་དང་དམ་པ་འད་

གཉས་འད་བའ་གང་ཟག་གཞན་མ་འབང་བར་ལང་གས་གསལ་བར་བསན་པར་སང་།

མཛད་པ་ཕན་ལས་ཀང་ལ་ལན་ཆ་འཕལ་སན་ལམ་ཆན་པ་གཙ་བར་གར་པའ་མཛད་

ཆན་བཞས་མཚན་ས་སའ་བས་དཔག་པར་དཀའ་བ་དང་། སབ་མ་ས་སད་འཛན་པ་

དགན་ས་ཐབས་པའང་བར་དང་བཞ་བཅ་ལག་ཙམ་བན་པའ་ཕན་ལས་ཀ་རན་ད་ལ་

མག་གས་མཐང་ད་ཡད་པ་སགས་མདར་ན་སངས་རས་ཀ་བསན་པའ་གཞག་འདར་

ལང་ག་བསན་པ་ལ་འད་ཁ་ན་བཀའ་དན་ཆ་བ་ཡན་ན། །ད་ལར་བཀའ་གདམས་

པ་ན་ཇ་བ་རའ་དས་ས་བསན་པའ་དབ་བརས། །སན་པ་རན་པ་ཆས་སལ་ཕ། །ས་

མཆད་གསམ་ག་རང་ལ་དར་ཞང་རས། གང་ཤར་བ་ཡལ་པ་སགས་ཀ་དས་ཤན་ཏ་

འཕལ་བར་གགས་ས། །

524

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གསམ་པ་ལམ་འབས་བ་དང་བཅས་པའ་རང་ལགས་འཆད་པ་ལ་གཉས། །

ལགས་སལ་ངས་འཛན་པ། བརད་པའ་རམ་གངས་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། བ་ར་མཚ་སས་ཞབས་སགས་ལམ་སར་དག །བ་ཆན་འབག་མར་

བཀའ་བབས་གདམས་པའ་བཅད། །ས་དག་ཆས་འབལ་ར་བ་མད་པ་དང་། །ཉ་

བརད་ལམ་སས་བར་དན་གསལ་རམས་ཀ། །གཙ་བར་གསང་ངག་ལམ་དང་འབས་

བར་བཅས། །རལ་འབར་དབང་ཕག་འཇགས་བལ་དཔལ་ལན་ཆས་སང་ངམ་གབ་

ཆན་བ་ར་པ་ཞས་གགས་པ་ད་ཉད་ར་ར་བདག་མད་མས་སལ་པའ་དཀལ་འཁར་ད་

དབང་བསར། ས་དག་པའ་རགས་པ་ཐབ་ནས་ཀ་ར་རའ་རད་གསམ་ལ་བརན་ནས་

ཤར་ཕགས་ནག་པ་པའ་དན་ད་ར་རའ་ཚག་རང་སལ་ཞང་ལམ་འབས་བ་དང་བཅས་

པའ་གདམས་སར་མཛད། གབ་ཆན་མཚ་སས་ཞབས་ཀས་ར་བརད་བརག་གཉས་

ལ་བརན་ནས་བསད་རམ་ཟབ་པའ་ཚལ་དག །རགས་རམ་མར་མའ་ར་མ་ལ་བའ་

ལམ་སར་མཛད། སགས་ཁངས་ནས་འཕགས་པ་ཀ་སབ་ཀས་འདས་པ་ལ་བརན་

ནས་བང་ཆབ་སམས་འགལ་ག་ལམ་སར་མཛད། ཌམ་པས་བརག་གཉས་ལ་བརན་

ནས་ལན་ཅག་སས་གབ་ཀ་ལམ་སར་མཛད། ཨན་བ་དས་རད་ཡ་ཤས་ཐག་ལ་ལ་

བརན་ནས་ཕག་རའ་ལམ་ཡངས་ས་རགས་པའ་ལམ་སར་མཛད། ཏག་ར་པས་རད་

ཁ་སར་ལ་བརན་ནས་བསམ་མ་ཁབ་ཀ་ལམ་སར་མཛད། ནག་པ་བས་བད་མཆག་

ལ་བར་ནས་ཨལ་པ་ཏའ་ལམ་སར་མཛད། ངག་ག་དབང་ཕག་གས་གསང་འདས་ལ་

བརན་ནས་ཕག་ཆན་ཡ་ག་མད་པའ་ལམ་སར་མཛད། །ནག་པ་འཆ་བ་མད་པས་མ་

རད་མཐའ་དག་ལ་བརན་ནས་ཡན་པ་སང་བའ་ལམ་སར་མཛད། ད་ལར་ལམ་སར་

དག་པ་བ་ཆན་འབག་མ་ལ་ཙ་བ་ཤཀ་ཡ་ཤས་ལ་བཀའ་བབས་ཏ། འབག་ག་ཐག་

མར་སབ་དཔན་ཤན་པ་ལས་འདལ་བ། ཕར་ཕན། གསང་སགས་ཀ་ཆས་ཐམས་ཅད་

525

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

མཁས་པར་བསབས། ལམ་སར་སགས་གདམས་ངག་རམས་ག་ཡ་ད་ར་དང་དཔའ་བ་ར་

ར་ལས་ཞས་ཏ་དའང་བཪ་པས་རད་ཀ་བཤད་པ་ཤན་ཏ་བསས་པ་དང་། མན་ངག་སན་

བརད་ཉམས་ལན་ཤན་ཏ་རས་པ་ཤར་ཕགས་ནག་པ་བ་ལ་གནང་། དས་ཌ་མ་ར་པ།

དས་ཨ་ཝད་ཏ་པ། དས་ག་ཡ་ད་ར་ལ་གདམས། ད་ཉད་བད་ད་ལན་གསམ་བན་

པའ་དང་པའ་སབས་འབག་མ་ལ་གདམས་ངག་ཡངས་ས་རགས་པ་བན་ཅང་འད་ན་

དགས་རར་མན་ངག་ལགས་ས་གགས་ས། །འད་ལ་དང་སང་ལམ་འབས་ཞས་ཡངས་

ས་གགས་ཤང་། གང་སས་ཕ་མ་བརད་ལ་ལམ་འབས་ཕ་མ་ཞས་གགས་ས། །སར་

མར་འགས་འབག་གསམ་ཞས་ཕ་དར་གསང་སགས་ར་ར་ཐག་པའ་འབང་ཁངས་ཡན་

ཅང་ཁད་པར་མར་འགས་གཉས་ཀས་ཀང་ཐག་མར་འབག་མ་ལས་སངས་པ་མཛད་

པ་དང་། བར་དར་ཕག་ར་ཆན་པའ་མཆག་བརས་པར་གགས་པ་སགས་ཁད་པར་

འཕགས་པ་ད་ལ་གདམས་ངག་ར་མཚ་ལ་བ་བཞགས་པའ་ཟབ་བཅད་ལམ་སར་དག་

པ་ད་རམས་དང་། ར་གར་ནས་བད་ད་བན་པར་མཁས་པ་ས་དག་ལ་ཆས་འབལ་

ར་ཞས་པའ་གདམས་ངག །མད་རད་བས་བ། ཕ་རལ་གདན། འབང་བ་ལས་

འཁགས། །ཏང་འཛན་སམས་ཀ་བར་ཆད་སལ་བ་གསམ། ཕག་ཆན་སག་བསལ་

གསམ་སལ། གཉག་མ་དན་གསལ་རམས་དང་། ཡང་མཐ་སབས་དབང་ཕག་བ་ར་

པས་ཌམ་པ་ལ་རད་ཀ་བཤད་པ་ཤན་ཏ་རས་པ་དང་། མན་ངག་ཤན་ཏ་བསས་པ་

གནང་། དས་ཨ་ལ་ལ་བཛ། དས་ནགས་ཁད་པ། དས་གར་ར་པ། དས་ཛ་ཡ་

ཤ། དས་མ་ཐབ་ཟ་བ། དས་དཔའ་བ་ར་ར། ད་ལ་འབག་མས་ར་གར་ཤར་ཕགས་

ས་ཞས་པ་ལ་ར་བ་མད་པའ་ལམ་འབས་ཞག་གནང་ཞས་གགས་པ་དའ་དན་ས་མ་ལ་

ར་བ་ར་རའ་ཚག་རང་ཡད་ཅང་། འད་ལ་མད་པའ་དན་ཡན་ཅང་དགས་རར་འགལ་

པ་ལགས་ས་གགས་ས། །ར་རའ་ཚག་རང་ལ། འབག་མ། ག་ཇ། འབམ་གསམ་

526

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གས་ར་དཔ་དང་བསན་ནས་ བསར། ཆ་གན་དང་ཇ་ནང་ཀན་སངས་པས་ར་དཔ་

ལ་མ་གཏགས་པར་ག་རམ་དཀགས་པའ་འགར་བཅས་མཛད་པ་དང་། གཟངས་

ཀ་དཔལ་བའ་ཡག་ཆར་པཎ་ཏ་ར་ཧ་ལའ་འགར་ཡང་ཡད་པར་གསངས་པས་འགར་

འག་དག་བང་། གཞན་ཡང་ཕས་ས་ས་ཆན་ལ་ཉ་བརད་བང་བའ་ལམ་སས་བཤད་

དང་གགས་རལ་ག་བར་དན་གསལ་བ་སགས་གདམས་ངག་ཐམས་ཅད་ཀ་གཙ་བར་

གསངས་ངག་རན་པ་ཆ་ལམ་འབས་བ་དང་བཅས་པ་ཡ་ག་དག་ཅ་མན་ངག་ཕ་མ་དང་

བཅས་པ་ཉད་ད། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། བརད་སལ་སར་བཤད་པ། ས་ལགས་བ་བག་ཏ་

བཤད་པ། བརད་སལ་གཞན་ཞར་བང་ད་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ས་དང་ཐགས་སས་ས་ནས་འཕལ་བ་གསམ། །ཕ་མར་ཐབ་པ་རབ་

འབང་ཐ་གསམ་ལས། །འབང་པ་ཞ་མར་ཕ་མ་བསས་བརད་གསམ། །ཕ་ལ་སབ་

སས་གཉས་ཏ་མ་བརད་གསམ། །བསས་བརད་ཀ་བག་ཆ་གན་ཇ་ནང་དང་། །ལ་

སད་དབང་རལ་ལགས་བཞ། །ཞས་པ་ས། འབག་མ་ལ་སབ་མ་ཕ་གསམ་མ་བཞ་

ས་གབ་ཐབ་བདན། འཁན་དཀན་མཆག་རལ་པ་དང་ག་ལངས་དབ་དཀར་སགས་

གཞང་རགས་པ་བདན། །ས་མཁར་ཆང་བ། ཇ་སས་ཨན་སགས་མན་ངག་རགས་

པ་བཞ་ས་བཅ་བརད་བན་པ་ལས་ལམ་འབས་ཀ་བརད་སལ་ན། སའ་སས་ཨན་

དང་ར་ར། ཐགས་ཀ་སས་འབམ་ད་པ་སན་ཆང་། ས་མཁར་ཆང་བ་ནས་འཕལ་བ་

གསམ། ཕ་མ་ས་སན་ལས་རབ་ཏ་ཐབ་པ་ཞང་སན་མཆད། །འབང་ད་ཐབ་པ་ཞ་མ་

ལམ་དལ། ཐ་མར་ཐབ་པ་བས་སམ་བང་ཡ་རམས་ས་ཡད་པ་ལས། འབང་ད་ཐབ་

པ་ཞ་མ་ལམ་དལ་ནས་འཕལ་བ་ལ་ཕ་བརད་མ་བརད་བསས་པའ་བརད་པ་གསམ།

ཕ་བརད་ལའང་སབ་སས་གཉས་ཏ། ཞ་མ་ཕ་ན་ར་འཁན་ཕ་བ་ཆས་ཀ་རལ་པ་

527

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ས། དའ་སབ་མ་ས་སམ་གགས་རལ་སགས་ལ་བརད་པ་དང་། སས་ཞ་མ་ཟ་བའ་

འད་ཟར་ནས་སངས་ར་ཉ་མ་གགས་ལ་འཕལ་བ་གཉས། མ་བརད་ན་མ་ཅག་ཞ་མ་རལ་

འབར་མའ་སབ་མ་ཉང་སམ། །སན་དཀར་པ་སན་གཞང་། དཔན་མ་ཤར་ཚལ་གསམ་

ལས་འཕལ་བའ་ལགས་གསམ། །བསས་བརད་ལ་ཞ་མ་ཕ་མའ་ལགས་བསས་པ་

དམ་བ་ཀ་བག་པའ་ལགས། ཞ་མ་ཕ་མ་གཉས་ས་ལགས་དང་གསམ་བསས་པ་ཆ་

གན་ག་ལགས། །འབག་མ་དང་ག་ཇའ་ལགས་གཉས་བསས་པ་ཇ་ནང་ཀན་སང་

བའ་ལགས། ལམ་འབས་སར་དག་རགས་ཆན་གསམ་བསས་པ་ལ་སན་དབང་

རལ་ག་ལགས་ཏ་བཞའ། །རབ་ཐབ་པ། །ཞང་བརད་ཁད་པར་འཕགས་ས་སའ་ས་བ་

ན། །ཕག་ག་ལ་སམ་ཕ་བ་ཉ་རང་གཉས། །མང་ལམ་ཞང་ཕག་ལགས་ཏ་བཅ་བརད་

ལས། །ས་ས་ཞ་མའ་རན་དར། །ཞས་པ་ས། རབ་ཏ་ཐབ་པ་ཞང་སན་ཆས་འབར་ག་

བརད་པ་འཛན་པ་ཁད་པར་ད་འཕགས་པ་དཔལ་ས་ས་པ་ཀན་དགའ་སང་པའ་ས་བ་

དཔལ་ལན་ཕག་མ་ཟང་དང་ལ་སམ་ག་ལགས་གཉས། ཕ་བ་ཉ་བརད་རང་བརད་

གཉས། འབག་ཇ་སས་གཉས་དང་ཞང་སན་མཆད་གཉས་ཏ་ལགས་བཞའ་གསང་

ག་གཅས་མཛད་བསས་པ་མང་ལམ་ཞག་པའ་ལགས། །ཐར་མར་ཐབ་པ་བང་ཆབ་

ཡ་ཤས་ཀས་ཞང་ཕག་པ་ལ་གདམས་པའ་ལགས་ཏ། ད་ལར་ས་སས་ཐགས་སས་

གཉས། སའ་བརད་པ་ཞ་མ་ཕ་ལ་སབ་སས་གཉས། མ་ལ་གསམ། བསས་བརད་

བཞ། ས་ལགས་བཞ། མང་ལམ་ཞང་ཕག་གཉས། འཆད་འགར་ག་ཆ་ལགས་

བཅས་བསམས་པ་ལ་ལམ་འབས་ལགས་སལ་བཅ་བརད་ཅས་གགས་ས། །ད་དག་

ལས་ས་ས་དང་ཞ་མའ་བཀའ་སལ་ག་རན་རང་ད་དར་ཞང་། ད་ལས་ཀང་ས་ས་པའ་

བཀའ་སལ་ན་ད་ལའ་བར་ད་ཤན་ཏ་དར་ཞང་རས་ས། །

གཉས་པ་ན། ཁད་པར་ད། །ས་ལགས་ཚགས་བཤད་ངར་རང་གངས་དཀར་

528

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པ། །སབ་བཤད་ཚར་ཆན་ཡབ་སས་འཛན་སང་སལ། །དགས་རར་བསད་རགས་

དབར་ག་མཚ་ལར་རས། །ཁད་པར་དའང་ས་ལགས་ཞས་གགས་པ་ན་ཇ་བ་རས་

ས་དཀར་པའ་ལགས་ལ་དཿབདན། ཧ་གཅག་གསལ་བར་གཟགས་པས་འཇམ་

དབངས་བདན་དང་ཕག་རར་སལ་པ་གཅག་འབན་པར་ལང་གས་བསན་པ་ལར་བན་

པའ་ཐག་མར་དཔལ་བར་བ་ཆན་པ་ཀན་དགའ་སང་པ་ལ་འབག་མ་ནས་བརད་པའ་

ཀ་རར་རད་གསམ། མལ་ལ་ནས་བརད་པའ་བད་མཆག །ལ་ཆན་རན་བཟང་

ནས་བརད་པའ་ཡ་ག་དང་མགན་པ། བ་ར་པ་ནས་བརད་པའ་སབ་ཐབས་བར་ར་

སགས་ལ་ཙ་ཆན་པ་བཞ་ནས་བརད་པའ་གདམས་ངག་ག་བཀའ་བབས། ཁད་པར་

དགང་ལ་ཞ་བདན་པ་ལ་ར་བཙན་བ་ར་པ་གཙ་འཁར་ལ་ཆས་ས་སལ་ད་ཕབས། ཟ་

བ་གཅག་ཏ་བཞགས་ཏ་ལགས་རའ་ཁངས་ལས་མ་འདའ་བའ་ཟབ་ཆས་བཞ། རད་

ས་བདན་ཅ་ར་གཉས་ཀ་དབང་བཤད་མན་ངག་། ལམ་འབས་ཉ་བརད་སས་བཤད་

བཅས་བསལ། བ་མའ་ལང་བསན་བཞན་སབ་མ་གབ་པ་ཐབ་པ་གསམ། བཟད་

ཐབ་བདན། རགས་པ་དང་ལན་པ་བརད་ད་བན། །བད་བ་ཅན། པ་ཏ་ལ། ཨ་

རན། བང་གསར་མདག་ཅན་དང་བཞར་སའ་བཀད་པ་བཞས་སལ་ལན་ག་དན་

མཛད་ཅང་ད་ལའང་དངས་ས་བཞགས་པར་གགས། དས་ར་བཙན་བསད་ནམས་

ར་མ་དང་གགས་པ་རལ་མཚན་མཆད་ལ་གདམས། །ས་མ་ས་ལས་མ་སངས་པར་

མཁའ་སད་ད་བཞད། ཕ་མ་ན་བད་ཡལ་ཙམ་ལ་ཆ་བའ་ར་ར་འཛན་པ་ཆན་པའ་རམ་

ཐར་མངའ་ཞང་དགང་ལ་ང་དག་པ་ས་ཆན་ཀ་ཡ་ཤས་སའ་སང་བས་ལམ་འབས་ཤན་

ཏ་ཉ་བརད་བར་དན་གསལ་བ་གནང་། ད་ནས་འཇམ་དབངས་ས་ས་པཎ་ཆན་དང་།

འག་བའམགན་པ་ཆས་རལ་འཕགས་པ་སགས་རམ་གས་བརད། དཔལ་ལན་བ་མ་

བསད་ནམས་རལ་མཚན་ག་ཞལ་སབ་ཡར་ཀངས་པ་སང་ག་རལ་མཚན་ག་དབན་པ་

529

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བསད་ནམས་རལ་མཆག་ག་སབ་མ་གསང་ངག་འཛན་པའ་ཐགས་སས་བརད་ལས་

ངར་རང་བ་དང་དག་ལགས་སགས་ལའང་འཕལ་ཞང་བརད་པའ་རམ་གངས་ད་མར་

གར་པ་ལས་གཙ་བ་ཚགས་བཤད་ན་གབ་ཆན་བད་ཤ་ལས་ངར་ཆན་ར་ར་འཆང་ཀན་

དགའ་བཟང་པས་གསན། བསན་འགའ་དན་རབས་པ་ཆ་མཛད་པའ་ཕན་ལས་ཀ་རན་

ད་ལའ་བར་ད་ར་ཆ་ལ་རན་ཆགས་པ་ཡངས་ས་གགས་པ་དང་། སགས་འཆང་གཟངས་

ཀ་དཔལ་བ་ལས་བརད་པ་ལ་ལམ་འབས་རང་ལགས་ཞས་གགས་ཤང་། དའ་རན་

ལས་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ཀན་དགའ་རམ་རལ་བ་བན་ཏ་གངས་དཀར་བ་ཞས་ཆས་

རན་ཟར་ད་འཕལ་བའ་ལགས་འད་ལ་ཕས་རག་འཛན་ཚ་དབང་ནར་བ་སགས་ཀས་

ཀང་བསགས་པ་ཆར་མཛད། སབ་བཤད་ན་བདག་ཆན་བ་གས་རལ་མཚན་ག་སབ་

མ་ར་རང་ཀན་སང་བ་ཆན་པ་ལས་ཚར་ཆན་བ་གསལ་ར་མཚས་གསང་ངག་རན་པ་

ཆ་གསན་ཏ་ཚར་ལགས་སབ་བཤད་ཅས་པའ་སལ་ཟར་ད་ཕས། ཐགས་སས་ཉ་

མ་ལ་བ་འཇམ་དབངས་མཁན་བརའ་དབང་ཕག །ཟ་བ་ལ་བ་མང་ཐས་ཀ་སབ་ར་

མཚ་སགས་བན་ཏ། མདར་ན་མཁས་གབ་ཆན་པ་ད་དག་གས་ས་ལགས་ཀ་བསན་

པ་འཛན་སང་སལ་བར་མཛད་པས་དགས་པ་ར་རའ་བསད་རགས་ཀ་ཕན་ལས་ན་

དབར་ག་མཚ་ལར་དས་ཀ་ཐ་མ་འད་ལ་བ་ཡང་རས་པར་གར་ཏ། །

གསམ་པ་ན། ག་ཇའ་ལགས་ཀང་ཀན་སང་ཆན་པར་འདས། །པཎ་ཆན་ག་

ཡ་ད་ར་བད་ད་ཕབས་པའ་ལན་གཉས་པར་འགས་ལ་དང་། གསམ་པར་ག་ཇ་དང་

གཉས་ལ་ཙ་བ་རམས་ལའང་གསང་ངག་ག་གདམས་པ་གནང་བར་བཤད་པ་ལས།

ག་ཇ་ཟ་བའ་འད་ཟར་ག་སབ་མ་ཞ་འཁར་ལ། ཞ་དར་མ་རལ་མཚན་ལ་སགས་

པ་བརད་ད་ཕས་ཇ་ནང་ཀན་སངས་ཆན་པ་ལ་འབག་མའ་ལགས་དང་ཆ་བ་གཅག་

འདས་ས་གར་ཏ། །

530

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཞ་པ་མངའ་བདག་མར་པའ་བཀའ་བརད་ཀ་རང་ལགས་འཆད་པ་ལ་གཉས།

ལགས་སལ་ངས་བཟང་བ། བརད་པའ་རམ་གངས་ས་སར་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། བཀའ་བཞ་བརད་འདས་ན་ར་མ་ཏ་ཡ། །རལ་ཚབ་མངའ་བདག་

ལ་ཙའ་བཤད་སབ་བཀའ། །དའང་གབ་པའ་དབང་ཕག་ཏ་ལ་པས་ནབ་ཕགས་ས་མ་

པ་རའ་གཙག་ལག་ཁང་ད་ཞབས་ལ་ལགས་སག་གསལ་ནས་ལ་བཅ་གཉས་ས་སབ་

པ་མཛད་པའ་མཐར་བ་མ་ལའ་ལང་བསན་ལར་སད་འཚང་མའ་གཡག་མཛད་ནས་

ལམ་ག་རགས་པ་སངས་པས་གབ་པ་ཆན་པའ་ས་བརས་ནས་ད་ཧ་ར་ར་ག་དབངས་

གསངས་པ་ཙམ་གས་གང་ཁར་འབམ་ཕག་བཅ་གཉས་ཀ་ས་བ་གལ། སབ་མ་གབ་

པ་ཐབ་པ་བརད་ཀས་ཀང་འག་བའ་དན་ད་བཞན་མཛད་པར་གགས་ཤང་། ཏ་ལ་

པ་ལ་རང་བརད་དང་ཉ་བརད་ཀ་བཀའ་གཉས་ས་བབས་པ་ལས། ས་མ་ན། ད་

ཉད་ཀ་ཞལ་ནས། ཀ་སབ་ཙར་ལ་བ་པ། སལ་བ་བཟང་མ་ང་ཡ་ན། །བཀའ་

བབས་བཞ་ཡ་བ་མ་ཡན། །ཞས་གསངས་པ་ལར། ཙར་པ་ལས་གཏམ་མ། ཀ་

སབ་ལས་ས་ལས་དང་འད་གསལ། ལ་བ་པ་ལས་ར་ལམ། ས་ཁ་སད་ལས་བར་ད་

དང་འཕ་བའ་བཀའ་བབས་པ་དང་། གཞན་ཡང་ཨན་བ་ཏ་བར་པ་ལས་གཞན་ལས་

ཤས་རབ་དང་། མཏང་ལས་གང་འཇག་ག་གདམས་པ་གསན་ཅང་། ད་ལ་བའ་རང་

བརད་ལ་བཞད་ལགས་མང་ཡང་། དཔལ་རང་བང་ར་རས། ཡང་དག་པར་རགས་

པའ་སངས་རས་ར་ར་འཆང་ཆན་པས་གསང་བའ་བདག་པ་ལ་སགས་པའ་བང་ཆབ་

སམས་དཔའ་རམས་ལ་གསངས། ད་རམས་བཀའ་བཞ་བརད་པའ་བ་མ་རམས་ལ་

བརད་ད། ཀ་སབ། ཨར་ད་བ། ཟ་བ་གགས་པ། མ་ཏང་རམས་ལའ་བརད་པའ། །

ཌམ་པ། བ་ན་པ། ལ་བ་པ། ཨན་བ་ཏ་རམས་ནབ་ཀ་བརད་པའ། །ལ་ཡ་པ།

ཌང་པ། ད་ར་ཀ་པ། ས་ཁ་ད་ར་རམས་བང་ག་བརད་པའ། །ས་ཁ་མ་ཧ་སད་། ཐང་

531

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ལ་པ། ཤང་ལ་པ། ཀར་ར་པ་རམས་ཤར་ག་བརད་པ་ས། ཞས་གསངས་པ་ལར་

ལ། ཕགས་བཞ་ན་འཕགས་ཡལ་ག་ས་ཕགས་ད་དག་ཏ་བན་པ་ཤས་ཆ་བ་ལ་དགངས་

ས། །ཉ་བརད་ལར་ན། ཏ་ལ་པ་ལ་མ་ཡ་བ་མ་མད། །ང་ཡ་བ་མ་ཐམས་ཅད་

མཁན་པ་ཡན། །ཅས་གསངས་པ་ལར་སངས་རས་ར་ར་འཆང་དངས་ལས་གསང་

སགས་རད་ས་བཞའ་གདམས་པ་གསན། ར་ར་རལ་འབར་མས་སན་བརད་ནར་བ་

སར་གསམ་ག་མཛད་གཏད་པས་གདམས་པའ་བཅད་ཐམས་ཅད་འདས་པ་ཡན། ར་

བཙན་ད་ཡ་སན་སར་པཎ ཆན་ན་ར་པས་དཀའ་ཆན་བཅ་གཉས་སད་པ་ལ་མཐར་

ཚག་དང་བར་ལ་བརན་ནས་གསང་སགས་ཀ་དན་ཐམས་ཅད་ཁང་ད་ཆད་ཅང་གབ་

པ་བརས། ཌམ་ཧ་ར་ཀའ་རམ་འཕལ་ལ་བག་མར་པ་ཆས་ཀ་བ་གས་འཕགས་ཡལ་

ད་ལན་གསམ་བན། ན་ར་པ་ཉད་ས་རས་བསམས་པ་ལ་བཅ་དག་དང་ཟ་བ་བདན་

ད་བསན་ནས་དགས་གསང་གཙས་རད་ས་ད་མའ་དབང་བཤད་གདམས་ངག་གསན་

ཚལ་ཡང་ར་རའ་མགར་ལས། ར་གར་ག་ན་ར་པཎ་ཆན་དང་། བད་ཡལ་ག་མར་པ་

ལ་ཙ་གཉས། །སན་སངས་སན་ལམ་གཅག་པས་མཇལ། །ལ་བཅ་དག་ཟ་བ་བདན་

ད་བསན། །ཞས་དང་། ར་ན་ར་ཏ་པས་གཙར་མཛད་པའ། །གབ་ཐབ་ཀ་བ་མ་

རམས་དང་མཇལ། །སར་རད་ས་བཞ་ཡ་མན་ངག་ཞས། །ཞས་འབང་ཞང་ཁད་པར་

འབན་ཐབས་རས་མའ་སབས་ན་ར་པ་མཁའ་སད་ད་གཤགས་ཟན་ཀང་གསལ་བ་

བཏབ་པས་བང་པ་ཥ་ཧ་རའ་དགན་པར་མངན་སམ་ད་བན། །ཟ་བ་དག་ཏ་བཞགས་

ནས་བད་མཆག་ཡབ་ཡམ་ག་སན་བརད་རགས་པར་གནང་། གཞན་ཡང་དཔལ་

ལན་ཤ་བ་རས་རས་ས་བཟང་བ་རལ་བ་མ་ཏ་པ་དང་། ནབ་ཏ་ལཀ་ཏའ་མཁས་པ་

ཡ་ཤས་སང་པ། ལ་དག་མཚའ་གང་ན་གབ་ཐབ་ཞ་བ་བཟང་པ། ཌ་ཀ་མ་མ་རས་

རན་ཅན་སགས་མཁས་གབ་ད་མ་བསན་ནས་མད་རད་མཐའ་ཡས་པ་གསན་ཅང་།

532

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཁད་པར་ན་ར་དང་མ་ཏ་པ་གཉས་ཀས་བང་ཕགས་ཁ་བ་ཅན་འདལ་བའ་རལ་ཚབ་ཏ་

དབང་བསར་བ་མངའ་བདག་ལ་ཙ་ཆན་པ་ད་ལ་བཤད་རད་དང་སབ་བརད་ཀ་བཀའ་

སལ་ཆན་པ་གཉས་ས་མཆས་ས། །

གཉས་པ་ལ་བཞ། ཀ་ཆན་བཞ། རས་ཆང་བཀའ་བརད། དགས་པ་བཀའ་

བརད། ད་ལས་ཁད་པར་ཀར་ཀ་ཚང་བཀའ་བརད་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ཀ་ཆན་བཞར་བབས་ཁད་པར་མ་ལ་རའ། །སན་བརད་འཛན་པ་

ཉ་ཟ་ལ་བ་གཉས། །ར་ལ་བག་པས་གསང་བ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པའ་བཀད་པ་ལ་

བརན་ནས་གངས་ཅན་ག་གདལ་བ་མཐའ་ཡས་པ་འདལ་བ་ལས་ཐགས་ཀ་སས་བཞ།

དབ་ཆའ་བཤས་གཉས་བཅ་སགས་གདམས་ངག་འཛན་པ་མང་ད་བན་པའ་གཙ་བ་ཀ་

ཆན་བཞར་གགས་པ་ལ་བཤད་སབ་ཀ་བཀའ་བབས་ཏ། དའང་གཞང་ག་རག་སན་

ཆས་རར། དལ་ག་མཚར་སན་དབང་ང་། གཙང་རང་ག་མས་སན་ཚན་པ་གསམ་ལ་

གཙ་བར་བཤད་པའ་བཀའ་བབས། ར་བཙན་མ་ལ་བཞད་པ་ར་ར་ལ་སབ་བརད་

ཀ་བཀའ་བབས། རག་སན་ས་ལས་མ་སངས་པར་མཁའ་སད་ད་གཤགས་ཤང་རག་

བདན་བརད་རར་དལ་འཛན་ཤས་པས་ཆག་པའ་མཁན་བར་ནས་མཐ་ཅན་བན་ཅང་

ད་དག་ག་བ་སབ་ཏའང་གངས་ཅན་ན་གགས་པ་ཆ་བ་ཕལ་ཆར་འདས་པས་མཚན་

ཕན་ལས་ཤན་ཏ་ར་ཆ་བར་གར་ཀང་། ཁད་པར་གངས་ཅན་ག་རའ་རན་གཅག་ར་

བཙན་མ་ལ་རས་པ་ན་འཕགས་ཡལ་ག་གབ་པའ་དབང་ཕག་རམས་དང་དབ་བ་མད་

པར་ས་ཚ་གཅག་ལ་ཟང་འཇག་ག་ག་འཕངས་མཐར་ཐག་པ་མངན་ཏ་མཛད་ནས་མ་

དང་མ་མ་ཡན་ག་འག་བ་ཚད་མད་པ་བཏལ་བ་ལས་མཚན་ཡངས་ས་གགས་པའ་སབ་

མ་འག་བ་འདལ་བའ་མཆག་གསམ། མཁའ་སད་ད་གཤགས་པ་ཕ་གསམ་མ་བཞ།

རས་པ་ཆན་པ་བརད་སགས་བན་པའ་གཙ་བ་སན་བརད་འཛན་པ་ཉ་ཟ་ལ་བ་གཉས་

533

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཁད་པར་འཕགས་པའ། །

གཉས་པ་ན། གབ་རལ་ཏ་པའ་ཐགས་སས་རས་ཆང་པའ། །གདམས་པ་ཟབ་

གངས་ཅན་གབ་མཐའ་ཡངས་ཀ་གསས། །ད་ལ་ཐགས་སས་ཟ་བ་ལ་བ་མ་ཅག་གབ་

པའ་རལ་མ་དང་། ཏ་པ་པ་ད་མད་བཤས་གཉན་ཟང་ག་རས་ས་བཟང་ནས་ཐགས་

མཛད་གདམས་པའ་བཅད་སལ་པའ་སས་མཆག་ལས་མད་མཁའ་འགའ་ཆས་སར་

ཕ་མ་རམས་སན་འདན་པར་མཛད་པ་པ་རས་ཆང་ར་ར་གགས་པ་ན་ས་ལས་མ་སངས་

པར་ལང་ལ་ཅན་ཏ་བཞད། ཕ་སའང་དཔལ་ལན་འབག་པ་སགས་སལ་ལན་མང་

པ་རས་ས་བཟང་། དངས་ས་གདམས་པ་སལ་བའ་ཐགས་སས་བཅ་གཉས་སགས་

བང་བ་ལས་གཙ་བར་རལ་བ་ཁང་ཚང་པ་ལ་སན་བརད་ཀ་མཛད་གཏད། དས་མ་

ཅག་ཨང་ཇ་ལ་གནང་བ་སགས་རམ་པར་བརད་ད་འག་མགན་གཙང་པ་ར་རས་ཀས་

བཀའ་སལ་ར་ཆར་བཏད། བ་མ་ཟངས་ར་རས་པ་ལ་འཇག་རན་དབང་ཕག་རལ་བ་

ར་མཚའ་ཟབ་ཆས་སགས་གནང་། དས་འག་མགན་རས་ཆན་ལ་གནང་ཞང་ཀ་ཚང་

བཀའ་བརད་ལ་བཀའ་བབས་པས་གབ་པའ་དབང་ཕག་ཀར་པཀའང་གཙ་བར་ཆས་

ད་ཉད་ལས་གབ་པ་བརས་པ་དང་། གདམས་ངག་ཤམ་བ་ཅན་བཅ་བརད་ཀ་ནང་

ཚན་ཚ་དཔག་མད་འག་དན་ག་ཤམ་བ་ཅན་ན་ས་ཀར་དག་གསམ་གཙས་ཐམས་ཅད་

ལ་ཁབ་པས་མཚན་སས་མཆག་འདའ་གདམས་ངག་ཟབ་ཆས་རམས་ན་གངས་ཅན་

གབ་མཐའ་ཡངས་ཀ་གསས་ས་གར་པ་ཡན་ན། །

གསམ་པ་ན། རལ་བ་ལང་བསན་དག་སང་འཚ་བད་སས། །འབའ་རམ་

ཕག་གབ་ཀ་ཚང་ཚལ་པ་ས། །ཆ་བཞ་ར་བའ་བརད་འཛན་བཅས་ཏ་ལ། །མ་ལའ་

ཐགས་སས་ཉ་མ་ལ་བ་རལ་བ་ཐབ་པའ་དབང་པས་ཏང་འཛན་རལ་པ་དང་། སང་

ར་པད་དཀར་སགས་ནས་ཤན་ཏ་གསལ་བར་ལང་བསན་པའ་དག་སང་འཚ་བད་དམ་

534

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མཉམ་མད་དགས་པ་ལ་རས་སབ་མ་ཐན་མང་བ་རམས་ལ་བཀའ་གདམས་ལམ་རམ་

དང་མད་ལགས་ཏང་ང་འཛན་ལ་ཕག་ཆན་ག་མང་གས་བརན་པ། ཐན་མན་རམ་

ལ་བ་མ་མ་ལས་ཐབས་ལམ་དང་འབལ་བའ་སགས་ཀ་ཕག་ཆན་ཐན་མང་མ་ཡན་པ་

བསན་ནས་ཆ་འཕལ་ཆན་པས་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་བསར་བས་ལས་ཅན་དག་བཅམ་པ་

ལ་བ་ལ་བར་སགས་གདལ་བ་མཐའ་ཡས་པ་སན་གལ་ད་མཛད། མདར་ན་བདག་

ཉད་ཆན་པ་འད་ན་སངས་རས་འཇག་རན་ད་བན་པ་དང་ཆས་མཚངས་པར་མཐང་

ཐས་དན་རག་ཐམས་ཅད་ད་ལའ་བར་དའང་རད་སན་གལ་ད་མཛད་པར་ནས་པས་

རམ་པར་ཐར་བ་བསམ་གས་མ་ཁབ་ཅང་། སབ་མའ་གཙ་བ་འབའ་རམ་པ་དར་མ་

དབང་ཕག་ལས་འབའ་རམ་བཀའ་བརད། ཕག་ག་ར་ར་རལ་པ་ལས་ཕག་ག་བཀའ་

བརད། ཁམས་པ་དབ་སའམ་ར་དས་གསམ་མཁན་པ་ལས་ཀ་ཚང་བཀའ་བརད། །

དབན་སམ་ཚལ་ཁམས་སང་པའ་སབ་མ་ཞང་ཚལ་པ་བརན་འགས་གགས་པ་ལས་

ཚལ་པ་བཀའ་བརད་ད་ཆ་བཞར་གགས་པ་དང་། སམ་པ་ར་བའ་གདན་སར་དགས་

པ་ཁ་དབན་གསམ། དགས་པ་འདལ་འཛན་། ཕས་མཁས་གབ་ཆན་པ་བཀ་ཤས་རམ་

རལ་སགས་ཟམ་མ་ཆད་པར་བན་པས་དགས་པ་བཀའ་བརད་བཅས་ཏ་ལའ། །ཕག་

གའ་སབ་མ་འབ་སག་ཁ་གང་གཉས། །སར་ཡལ་གཡའ་ཤག་ཟང་བཞ་ཡ་བརད་

ལས། །གང་སས་འབག་པར་སད་སད་བར་དང་གསམ། །དཔལ་ལན་ཕག་མ་ག་པ་

ན་སངས་རས་འཁར་བ་འཇག་གམ་ཤཀའ་རལ་པ་རང་ཉད་དག་བའ་བཤས་གཉན་

ག་སར་སན་པ་ཡན་པས་རམ་ཐར་དང་ཕན་ལས་ཚད་བཟང་ད་མ་མཆས་ཀང་ཡངས་

གགས་སབ་མ་གདགས་ཐགས་ལ་བརར་གགས་པའ་གཙ་བ་རམས་ལས་བཀའ་

བརད་ཆང་བརད་ད་གགས་པ་རམས་བང་ས། སབ་པ་འཇག་རན་གསམ་ག་མགན་

པ་ལས་འབ་གང་བཀའ་བརད། ཐང་པ་བཀ་ཤས་དཔལ་བ་ལས་སག་ལང་བཀའ་

535

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བརད། འག་མགན་རལ་ཚ་ཁ་དབན་ལས་ཁ་ཕ་བཀའ་བརད། གང་རས་པད་ར་ར་

ལས་གང་རས་བཀའ་བརད། ཆས་ར་སར་པ་གབ་ཐབ་ལས་སར་ཚང་བཀའ་བརད།

ཡལ་པ་ཡ་ཤས་བརགས་པ་ལས་ཡལ་པ་བཀའ་བརད། ཟར་བ་ཡ་ཤས་སང་ག་ལས་

གཡའ་བཟང་བཀའ་བརད། ས་ཕ་གར་སམ་ཆན་པ་ལས་ཤག་གསབ་བཀའ་བརད་

ད་ཟང་བཞ་ཡ་བརད་ད་གགས་པ་རམས་བང་ཞང་། ར་ར་ལའང་ཆས་བརད་གདན་

ས་ཕན་ལས་མཐའ་ཡས་པའ་མཁས་གབ་ཀ་ཚང་ཆན་པ་བརལ་ཞང་། ཁད་པར་གང་

རས་ཀ་ཐགས་སས་འག་མགན་གཙང་པ་ར་རས་ཀ་བ་སབ་ཀས་བ་རད་པའ་ཉན་

ལམ་བཅ་བརད་ཚན་ཆད་ཁབ་པ་ལས། གཙ་བ་རད་ཚང་པ་མགན་པ་ར་ར་ལས་སད་

འབག་གནམ་ག་སར་མར་གགས་པ་ས། འདའ་སབ་བརད་ལ་རལ་བ་ཡང་དགན་

པ་དང་། དའ་སབ་བརད་ལ་ལ་སད་ཤས་རབ་མགན་པ་དང་འབའ་ར་བ་རལ་མཚན་

བཟང་པ་སགས་བན། ལ་རས་པ་དར་མ་དབང་ཕག་ལས་སད་འབག་སའ་དགས་པ།

གདན་ས་འཛན་པའ་སང་ག་དག་ཚར་ལས་བར་འབག་ཏ་གགས་པ་སགས་སས་ཀས་

མ་ལངས་ཤང་། གཞན་ཡང་དཔལ་ལན་ཕག་མ་གབ་པའ་ཞལ་སབ་ཤས་རབ་མཐར་

ཐག་སར་ཕ་བ། མ་ཉག་སམ་རང་། གབ་ཐབ་ཉག་ར་སའ། །འབར་ཆས་ས་བ་

སགས་ཕན་ལས་ར་ཆར་སང་བ་པ་ན་མཐའ་ཡས་པར་བན་ན། །

བཞ་པ་ན། དག་པ་སང་ག་དས་མཁན་ར་བའ་བརད། །ཟར་མང་གནས་

མད་གསམ་ས་ཕ་མ་ལས། །ཀར་རང་བརད་འཛན་མད་སད་ཕལ་ཆར་ཁབ། །མ་

བན་སངས་རས་དག་པ་སང་གའ་ང་ར་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཚལ་བསན་པ་དཔལ་

ལན་དས་གསམ་མཁན་པ། གབ་ཆན་ཀར་པཀ། ཀན་མཁན་རང་བང་ར་ར་སགས་

ཛམའ་གང་ད་གགས་པའ་མ་ཡ་སང་ག་སངས་རས་གཉས་པའ་སས་རབས་ཕང་བ་

ད་ལ་ཡན་བཅ་བཞར་བན་པ་ས་ཕང་ར་རའ་རམ་ཐར་ཕན་ལས་བ་སབ་ཀ་གངས་

536

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཀང་ཚད་བཟང་བར་མ་ནས་ཤང་། གཙ་བར་རགས་ལན་གགས་པ་སང་གའ་སས་པ་

རབས་ཀ་ཕང་བ་འད་དཔག་མད་དངས་རལ་བ་གར་ག་དབང་ཕག་ཞ་དམར་ཅད་པན་

འཛན་པ་བཅ། ག་ཤ་དཔལ་འབར་དན་གབ་ག་ས་འཕང་གསང་བའ་བདག་པ་རབ་

ཚབ་ན་རམ་ལ། འག་མགན་རས་པ་ཆན་པའ་རམ་འཕལ་རལ་ཚབ་བམས་མགན་

དངས་སང་ས་ཏ་ན་རམ་བཅ་གསམ། གཏར་སན་རན་ཆན་གང་པའ་ས་སལ་དཔའ་

བ་ན་རམ་དག། ཏ་ཆན་ཆས་ཀ་ར་མཚའ་སལ་ས་ཏ་ཧ་ན་རམ་རམས་ཀས་འཛན་སང་

སལ་གསམ་མཛད་པ་ཀ་ཚང་བཀའ་བརད་ར་བ་དང་། གབ་ཆན་ཏ་ལ་པས་བརད་པ་

བཅ་གསམ་ད་ཆག་བརད་ར་རའ་རས་བཏབ་ནས། བཅ་གསམ་ཚང་ནས་རང་ཉད་

ནར་བདག་པའ་ཚལ་གས་ལངས་སད་པར་ལང་བསན་པ་བཞན། ར་ལ་པ་ད་བཞན་

གཤགས་པའ་ཐགས་སས་ར་ས་རགས་ལན་བ་གས་རན་ཆན་ལ་བད་མཆག་མཁའ་

འག་སན་བརད་ཀ་བཀའ་བབས། སབ་མ་རགས་ལན་ཡ་བརད། འཇའ་མ་མ་

གསམ་སགས་བན་ཅང་། ད་དག་ག་སལ་བརད་རམས་ཀས་ཆས་བརད་གདན་ས་

རམ་པར་འཛན་པ་ཟར་མང་བཀའ་བརད། །ར་བཅ་པ་ཆས་དབངས་ར་ར་དང་གར་

དབང་དག་པ་ཆས་ཀ་དབང་ཕག་ག་ཞལ་སབ་ཐགས་ར་ཆན་པའ་རམ་འཕལ་གབ་

བརས་ཀར་ཆགས་མད་ཞབས་ཀ་བཀའ་སལ་འཛན་པ་གནས་མད་བཀའ་བརད་

ད་གསམ་ད་བང་ཞང་། ཕ་མ་གནས་མད་ཆགས་མད་ཞབས་ཐགས་བསད་ད་རན་

འབལ་ག་ཁད་པར་ལས་ཀར་ལགས་གཙར་བད་པ་གནས་མད་ར་བའ་ཆས་བརད་

དང་། རང་ལགས་གཙར་བད་པ་དཔལ་ཡལ་རག་འཛན་ཀན་བཟང་ཤས་རབ། བ་

མའ་རམ་འཕལ་ཁམས་པ་རགས་ཆན་པ་པད་རག་འཛན་སགས་ཀ་ཆས་བརད་འཛན་

པས་མད་ཁམས་སད་ཀ་ལངས་ཕལ་ཆར་ཁབ་པར་གར་ཏ། །ཁད་པར་སབ་བསན་

ནབ་རར་སན་པའ་ཚ། །དགས་མཛད་ལ་ཙ་བསམ་བཞན་སལ་པའ་ས། །བསན་

537

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

པའ་ཉན་མར་བད་པའ་སང་བ་བརལ། །སན་ད་ཛམའ་གང་ག་ཁན་དང་གང་ཕན་

ཕལ་ཆར་དའང་བཀའ་བརད་གབ་པའ་ཚགས་ཀས་ཁབ་ཅང་དས་ཕས་སངས་རས་ཀ་

བསན་པ་སར་གཟགས་བརན་ད་གར། ཁད་པར་སབ་བརད་རན་པ་ཆའ་བསན་པའ་

ཉ་མའང་ནབ་རར་སན་པ་ལ་བར་གར་པའ་ཚ། དགས་མཛད་མར་པ་ལ་ཙ་བསམ་

བཞན་སལ་པའ་སར་བཞངས་པ། ཀར་བསན་པའ་ཉན་བད་གཙག་ལག་ཆས་ཀ་

སང་བའམ། །ཡངས་ས་གགས་པའ་མཚན་ཏའ་ས་ཏ་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ཆས་ཀ་

འབང་གནས་ཀ་མཁན་བར་ནས་པའ་སང་བ་ཆན་པ་བརལ་བས་སབ་བརད་བསན་

པའ་སག་ར་མཐད་པར་མཛད་པ་ཡན་ན། །དགས་པ་བཀའ་བརད་གབ་ཐབ་ས་

ཡ་རལ། །རལ་བསན་ཇ་སད་མ་འཆད་ཀན་ལས་འཕགས། །ད་ལར་མཉམ་མད་

དགས་པ་བཀའ་བརད་ལ་ས་ཆན་པའ་རལ་ག་གངས་དང་མཉམ་པའ་གབ་ཐབ་བན་

པས་བསན་འགའ་དན་མཛད་པའ་ཆས་བརད་སགས་ཞབ་པར་བརད་ནས་པ་མ་ཡན་

ཅང་། ན་ར་པས། ཆས་བརད་ཆ་བའ་གཞང་ལས་རང་། ཞས་དང་། རལ་བའ་

བསན་པ་ཇ་སད་ཀ་བར་ད་ཉམས་དང་རགས་པའ་བརད་པ་མ་འཆད་པ་ར་མར་པ་

ལ་ལང་བསན་པ་བཞན་རགས་པའ་བསན་པ་སབ་པས་འཛན་པ་ལ་བརད་པ་འད་གབ་

མཐའ་ཀན་ལས་ཁད་པར་ད་འཕགས་ས། །

ལ་པ་ཤངས་པ་བཀའ་རད་ཀ་རང་ལགས་འཆད་པ་ལ་གཉས། བཀའ་སལ་ངས་

བཟང་བ། བརད་པ་ས་སའ་ཚལ་སས་པའ། །

དང་པ་ན། ཡ་ཤས་ཌ་ཀ་པཎ་་གབ་བར་ལ་བཅའ། །ཐགས་མཛད་མཐར་

ཐག་ལ་ལན་ཁང་པས་བངས། །བཤད་རད་སབ་པའ་ལམ་གསམ་ཕ་མའ་བཅད། །

གསར་ཆས་ར་བར་གར་པའ་ཆས་སར་ལ། །ར་ར་འཆང་དངས་ལས་ཆས་གསན་པའ་

ཡ་ཤས་ཀ་ཌ་ཀ་ན་ག་མ་དང་། ས་ཁ་སད་རམ་པ་གཉས། ཁད་འཕགས་ཀ་བ་མ་

538

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བཅ་གསམ། ར་བའ་བ་མ་རམ་བཞ་སགས་མཁས་གབ་བར་དང་ལ་བཅའ་ཐགས་

བཅད་ཆས་ཀ་མཛད་མ་ལས་པ་མཐར་ཐག་ལ་ལན་ཁང་པ་རལ་འབར་གས་བངས།

དའང་མཁས་གབ་ཁང་པ་རལ་འབར་ད་ཉད་བན་དང་རང་མ་ལ་རམ་གས་མཁས་ཤང་

གབ་པ་ཐབ་ཀང་བང་ཆབ་སད་པའ་སན་ལམ་དས་ས་སན་པས་འཕགས་ཡལ་ནས་

མད་རད་ཀ་ཟབ་ཆས་བཙལ། གཏམ་མ་སན་པའ་མཐའ་ཐག་དགས་མཛད། ལས་

ར་མཐར་ཐག་བད་མཆག །ས་ལས་འད་གསལ་མཐར་ཐག་གསང་འདས། ར་ལམ་

མཐར་ཐག་མ་ཧ་མ་ཡ། ཕན་ལས་མཐའ་ཐག་ར་ར་འཇགས་མཛད་ད་རད་ས་ལ་

སའ་གནས་ལར་དངས་ས་གབ་པས་མཚན་མདའ་བསན་ཞབས་སགས་ཡ་ཤས་ཀ་ས་

བརས་པ་རམས་དང་མ་གཉས་པའ་གབ་པའ་ས་ལ་བཞགས་པ་དས་གཙང་གཡས་ར་

ཤངས་ཀ་ཞང་ཞང་ད་གདན་མཛད་ནས་བ་མ་ཤངས་པ་དང་། བརད་འཛན་རམས་

ལ་ཤངས་པ་བཀའ་བརད་ད་གགས། དགང་ལ་བར་དང་ལ་བཅར་བཞགས་ཤང་

བསམ་གས་མ་ཁབ་པའ་ཆ་འཕལ་ཆན་པས་ཆས་ཀ་འཁར་ལ་མཐའ་ཡས་པ་བསར་

བའ་ལམ་སལ་ད་དག་བས་ན། །བཤད་པ། རད་པ། སབ་པའ་ལམ་རམ་གསམ་

ད་འད་བ་ས། བཤད་པའ་ལམ་རམ་ལ། མད་དང་དའ་བསན་བཅས། རད་རད་

འགལ་དང་བཅས་པ། མཚན་ཉད་ཐག་པ་ལ་གབ་མཐའ་ཆན་པ་བཞ། ར་ར་ཐག་

པ་ལ་རད་ས་ཆན་པ་བཞ་ཚལ་བཞན་ད་བཤད་པ་དང་། རད་པའ་ལམ་རམ་ལ་ཚད་

མ་ས་བདན་སགས་རག་ཏ་ཕ་རབས་པའ་ལགས་ཀང་གསན་མད། གཙ་བ་ཚད་མ་ས་

རབས་པ་ལ་གགས་པ་ལར་གཏན་ཚགས་ཆན་མ་བཞས་མཚན་ཉད་གསམ་གཏན་ལ་

ཕབ་ཅང་། ཚད་མ་ཡང་མངན་སམ་རས་དཔག་ཡད་ཆས་གསམ་ཕ་ནས། བརལ་

ལན་རམ་པར་ངས་པ་བད་པ་དང་། སབ་པའ་ལམ་རམ་ལ་ར་ཕར་ཕན་ཐག་པ་དང་།

འབས་བ་ར་ར་ཐག་པ་གཉས་ཀ་ཉམས་ལན་མཐའ་དག །བང་ཕགས་ས་བདན་ཐན་

539

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

མང་དང་ཁད་པར་ག་གནད་ཀས་ཉམས་ས་ལན་ཚལ་མན་ངག་ཏ་དལ་ནས་སན་པས།

གངས་ཅན་ད་བན་པའ་སན་པ་ཞག་ལ་ཆས་ཀ་ས་མཐའ་ཡས་པ་དང་། འགན་ཟ་

མད་པའ་ཕན་ལས་ཅན་ཡན་པས་བསམ་གས་མ་ཁབ་བ། །ད་དག་ཐམས་ཅད་ལས་

ཕ་མ་སབ་པའ་ལམ་རམ་ག་སང་པའ་བཅད་ཙམ་ཞག་དང་སང་ག་བར་ད་བཞགས་པ་

ས། དའང་ན་ད་རམ་གཉས་ཀ་གསར་ཆས་ར་བར་གར་པའ་ཆས་སར་ལར་གགས་པ་

ས། ན་ག། ས་ཁ། ར་ར་གདན་པ། མ་ཏ་པ། ར་ཧ་ལའ་སར་ལ། མན་ངག་ཐར་

བ་དང་བཅས་པ་རམས་ས། །

གཉས་པ་ལ་བཞ། རང་བརད། ཉ་བརད། ཤན་ཏ་ཉ་བརད། ཁད་པར་

འཕགས་ཚལ་བསན་པའ། །

དང་པ་ན། ས་ཕའ་བ་དག་བཤས་གཉན་ཁ་བཅ་བརད། །སན་ཅང་གལ་

མཛད་ཆག་བརད་ར་རའ་ར། །རན་ཆན་བདན་པ་ཆས་ར་སན་པས་བཀལ། །

མཁས་གབ་རམ་གསམ་གནས་རང་གདན་སབ་བརད། ། གབ་ཆན་ཁང་པའ་ས་བ་

ལ། ཕ་བ་གཅག་དང་དག་ག་གཙས་བཤས་གཉན་ཁ་ཕག་བཅ་བརད་སགས་ས་ཆན་

པའ་རལ་དང་མཉམ་པའ་གདལ་བ་སན་ཅང་གལ་བར་མཛད་པ་ས། ད་ལ་ས་བ་ལ་

ན། ད་མད་ཤས་རབ་ཀ་སང་པ་རའ་སན་པ། ཕན་སམས་ཡལ་ག་གཡར་པ་ར་མ་

ཆ། སང་རའ་ལ་འདབ་དངལ་སན་རན་དབང་། བམས་པའ་མ་ཏག་ལ་སད་དཀན་

མཆག་མཁར། འད་གསལ་སང་པ་ཞང་སམ་ཆས་སང་རམས་དང་། ཕ་བ་གཅག་ན་

ས་ལས་ར་ལམ་ག་འབས་བ་སན་པ་རག་ལགས་པ་རན་ཆན་བརན་འགས་ཏ། ར་ར་

འཆང་ག་གསང་ཚག་ཆག་བརད་ཀ་བཀའ་ན་རག་ལགས་པ་ཁ་ན་ལ་བབས། ད་ནས་

རམ་བཞན་དབན་སད་སར་སང་པ། སངས་རས་གཉན་སན། འག་མགན་སན་

པའ་བར་ད་བརད་ད་ར་ར་འཆང་དང་ཡ་ཤས་ཌ་ཀས་ལང་བསན་པ་བཞན་ད་ཆག་

540

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བརད་ར་རའ་ར་རན་ཆན་བདན་པར་གར་པ་འག་མགན་ཆས་ར་སན་པས་བཀལ་

ཏ་ཛམའ་གང་དང་གང་ཕན་ཚན་ཆད་གབ་ཐབ་ཀ་སབ་མས་ཁབ་པ་ལས། གཙ་བ་

གཙང་མ་ཤངས་སན། བསམ་ལང་པ་གཞན་ད་གབ། འཇག་ཆན་རལ་མཚན་འབམ་

ས་མཁས་གབ་རམ་པ་གསམ་གས་བརད་པའ་རང་བཟང་ཞང་གདམས་ངག་ཡ་གར་

བཀད། ཤངས་སན་སབ་མ་ཁང་པ་ཚལ་མགན་སགས་རན་ཆན་རམ་བདན་ཕ་མར་

གགས་པ་ང་མཚར་བའ་བརད་པ་དང་། འཇག་བསམ་གཉས་ཀ་གདན་ས་སབ་བརད་

མཐའ་ཡས་པ་བན་ཅང་། གཞན་ཡང་ཆས་ར་སན་པའ་དངས་སབ་གསར་གང་པ་

བཀ་ཤས་དཔལ་ལས་གས་པ་དང་། ཆ་བ་བཅ་དང་ལན་པ་ལ་སད་གནས་རང་ག་

གདང་རབས་ལ་སན་རས་གཟགས་ཀ་རམ་འཕལ་བརད་ཅ་ར་བརད་བན་གནས་

བསན་འགའ་དན་བད་པར་ལང་བསན་པའ་ཐག་མའ་རབས་ས་གར་པ་ལ་སད་པ་

དཀན་མཆག་མཁར་ག་གདན་ས་པ་རམ་བན་དང་སབ་བརད་ལས་གས་པ་སགས་

མཐའ་ཡས་ས། །

གཉས་པ་ན། ཐང་རལ་ན་གའ་བཀའ་བབས་ས་ཕ་གསམ། །ཀན་མཁན་དལ་

པ་སངས་རས་ཀ་སའ་ས་བ་ཕ་མ་གབ་ཆན་བརན་འགས་བཟང་པའམ་ཐང་སང་རལ་

པ་སགས་ས་གཅག་ལ་མཚན་ལ་ལན་པ་ད་ཉད་ཀས། རང་བརད་མཁས་གབ་ཤངས་

སན་ག་སབ་མ་མས་ཆན་རལ་མཚན་དཔལ་བཟང་ནས་ར་གང་སད་བརད་ད་གགས་

པའ་སན་བརད་རམས་བང་སམས་སན་པ་བཟང་པ་ལས་གསན་ནས་ཐགས་ཉམས་

ས་བཞས་པས། ཡ་ཤས་མཁའ་འག་དངས་ཀས་རས་ས་བཟང་བའ་ཉ་བརད་རམ་པ་

གསམ་བང་ས། དང་པ་གཙང་ག་ར་བ་ཆར་ན་ག་མ་དངས་ས་བན་ཏ། ཆས་དག །ཕག་

ཆན། ལམ་ཁར། འཆ་མད། བ་མ་མགན་པ་དབར་མད་རམས་ཀ་ཁད། གཉས་པ་

མདག་སད་སན་རང་ཤག་སང་ག་ར་བར་ད་དག་ས་སའ་དབང་། གསམ་པ་མཁའ་སད་

541

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཀ་གདམས་པ་ཡ་ག་མད་པའ་བར་ཐབས་ས་བང་བ་བཅས་བཀའ་བབས་ས་ཕ་བར་

གསམ་མང་མཁར་བ་བ་གས་རལ་མཚན་སགས་ལས་ས་སར་བརད་ད་ད་ལའ་བར་

བཀའ་བརད་ཟམ་མ་ཆད་པར་བཞགས་ས། །

གསམ་པ་ན། ཉ་རང་ཉར་ལ་གབ་པའ་དཔའ་བས་གསན། །ཌ་ཀས་རས་

བཟང་ང་མཚར་ཉ་བརད་བཅས། །གསང་བདག་སལ་མགན་བཀའ་སལ་ཁད་པར་

ཅན། །ཉ་བརད་དག་པའ་སང་བར་ར་ར་བཙན་མ་ན་གཔས་ཞལ་དངས་ས་བསན་ཏ་

གདམས་ངག་ཁད་པར་ཅན་ལན་གཉས་བསལ་པ་དང་། རང་བརད་འཇག་བསམ་

གཉས་དང་ཐང་རལ་སགས་བརད་པའ་རམ་གངས་ཉར་བཞ་ས། བརད་སལ་ཉར་

ལ་ཁད་ཐངས་བར་ལག་བཅས་འཇམ་མགན་གབ་པའ་དཔའ་བ་དཔལ་ལན་ཀན་

དགའ་གལ་མཆག་གས་གསན། ཁད་ཚལ་ལན་གངས་བར་ལག་བསལ་བས་སལ་

ལན་ད་མ་གབ་པའ་ས་ལ་བཀད། ད་ལར་རང་བརད། །ཉ་བརད་གཉས། ཡ་ཤས་

ཌ་ཀས་གལ་མཆག་ཞབས་རས་ས་བཟང་བའ་ངར་མཚར་ཤན་ཏ་ཉ་བརད་བཅས་

ཀ་བཀའ་བབས་ཤང་། ར་བ་ཤངས་པའ་སན་བརད་ཀ་གསར་ཆས་གཙང་མ་ལ།

གདམས་ངག་ར་ས་ཉ་བརད་མཁའ་འགའ་ཁ་རངས་ཅན་གས་ཟར་བརན་པ་ཟབ་དན་

ཐང་བརལ་མ་སགས་གསང་བདག་སལ་བའ་མགན་པའ་བཀའ་སལ་ཁད་པར་ཅན་

འད་ན་ད་ལའ་སབས་ཁད་ཚལ་གཞན་དག་ལས་རམ་པ་ད་མས་ཁད་པར་ད་འཕགས་

པ་ཡན་ན། །

བཞ་པ་ན། སད་མཐའ་བང་སམས་འབའ་ཞག་ཕང་བར་བརད། །མ་ནར་མ་

བསད་ཌ་ཀའ་ར་རའ་ཚག །དས་ཀ་མཐར་ཡང་གབ་པའ་འབས་བ་སན། །བཀའ་

བརད་འད་གཞན་ལས་འཕགས་པའ་ཁད་ཆས་གསམ་དང་ལན་པ་ཡན་ཏ། བརད་

འཛད་ཁད་པར་ད་འཕགས་པ་སད་པ་ཐ་མ་བའ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་འབའ་ཞག་

542

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཕང་བར་བརད་པ་ལས་གང་ཟག་ཐ་མལ་པས་བར་ད་མ་ཆད་པ། གདམས་ངག་

ཁད་པར་ད་འཕགས་པ་དན་མ་ནར་ཞང་ཚག་མ་བསད་པ་ཡ་ཤས་ཌ་ཀས་ཐམས་ས་

བཏབ་པའ་ར་རའ་ཚག་རང་ས་སའ་བས་བརགས་ཀས་བཅས་བསར་དང་རམ་པ་མ་

ཕག །བན་རབས་ཁད་པར་ད་འཕགས་པ་སགས་མའ་དས་ཀ་མཐར་ཐག་འདར་

ཡང་བརན་འགས་ལན་ཅང་དམ་ཚག་མ་ཉམས་པ་ལ་གབ་པའ་འབས་ས་སན་པ་

མངན་སམ་ད་མཐང་བས་བཤད་ཚད་ཙམ་ད་མ་ལས་པའ། །མར་མཛད་ཕན་ལས་

ལ་སགས་མཐའ་ཡས་ས། །མར་མཛད་ཡ་ཤས་ཀ་མགན་པའ་ཆས་སར་ཁ་ན་ལ་

མཚན་ན་སན་དས་སད་ལགས་པས་ཕར་ཆར་ལ་ཁབ། ཕས་ས་སད་ལགས་ར་གང་

བརད་པ་ཆས་འཕལ་ཏ་གདན་སའ་བརད་པ་ལས་ཕག་གབ། ཀ་ཚང་། ཚགས་ས་

བཞ་སགས་ལ་ཁབ་ཅང་། བསམ་ལང་པ་ལས་ལ་གཅད་ཀ་བརད་པ་ས་སར་འཕལ་

བ་དང་། འཇག་པ་ལས་སད་བརད་སད་བརད་བར་བརད་གསམ་བང་ཞང་ཁད་

པར་ར་ཙང་ཁ་པས་འཇག་ཆན་བམས་པ་དཔལ་བ་དང་། རག་པའ་དབང་ཕག་དག་

ལགས་དཔལ་བས་མས་ཆན་ནམ་མཁའ་རལ་འབར་ལས་གསན་ཏ་དབས་གཙང་

ཁམས་གསམ་ར་སགས་ཡན་ཆད་ད་ཁབ། །སགས་ཁངས་ནས་བརད་པ་ཕ་མ་ལས་

འངས་པ་སར་སང་ཐགས་ར་ཆན་པ་དང་ར་མགན་གསང་སབ། གཉན་སན་པའ་

འཆ་མད་འཁལ་འཁར་སགས་ཀས་ཀང་གབ་མཐའ་ཕལ་ཆར་ཁབ་པ་སགས་དཔལ་

ལན་ཤངས་པ་བཀའ་བརད་ཀ་ཕན་ལས་ན་མཐའ་ཡས་ས། །དག་པ་དམ་ཆས་སག་

བསལ་ཞ་བད་ཀ་རང་ལགས་བཤད་པ་ལ་གཉས། དངས་དང་། དའ་ཡན་ལག་

བཤད་པའ། །

དང་པ་ལ་གཉས། བཀའ་སལ་ངས་བཟང་བ། བརད་པ་ས་སའ་ཚལ་སས་

པའ། །

543

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

དང་པ་ན། གབ་ཐབ་ང་བཞ་མཁའ་སད་ས་དག་ག །བཅད་བརས་དམ་པ་

བད་ད་ལན་ལར་ཕབ། །རམ་ཐར་ཚལ་མཐན་འག་མང་བསལ་མཛད་པའ། །ར་

བཙན་ཀ་མ་ལ་ཤ་ལས་གབ་ཐབ་ཕ་མ་ལ་བཅ་ར་བཞ་བསན། བཅད་ལན་སགས་

ཐན་མང་ག་གབ་པ་བརད་བརས་པས་དགང་ལ་ལ་བར་དང་བདན་ཅ་བཞགས།

ཐགས་དམ་བད་བར་གཤགས་པ་བཅ་གཉས་སགས་སངས་རས་གནམ་ཀ་སར་མ་

ཙམ་དང་ང་མཚར་མཁའ་སད་ཀ་བ་མ་སམ་ཅ་ར་དག་ཞལ་གཟགས་ཏ་བན་རབས་

དང་གདམས་པའ་བཅད་བརས་ནས་མཆག་ག་དངས་གབ་ཐབ། བད་དང་ར་ནག་ཏ་

ཕ་དམ་པ་སངས་རས་ཞས་མཚན་ཡངས་ས་གགས་པ་ད་ཉད་བད་ད་ལན་ལར་ཕབས་

ཏ། དང་པ་འབང་ཐང་ལས་ས་ནས་ཙ་རར་ཐན། མད་ཁམས་ཀན་ཞབས་ཀས་

བསགས་ཏ་བསན་པ་དར་བར་ལང་བསན། གཉས་པར་ཁ་ཆ་ནས་ཐན་ཏ་མངའ་རས་

ས་བན། ཞང་ཞང་གང་ཁ་བ་དང་བན་ཁ་ཚང་འབག་ལ་རས་ས་བཟང་། གསམ་པར་

བལ་པ་ནས་གཙང་ད་བན། ཡར་ཀངས་ས་ར་སར་པ་དང་། ས་སན་བསད་ནམས་

བ་མ་ལ་གདམས་པ་གནང་། བཞ་པར་ཤ་འག་ལག་ས་ནས་གཉལ་ད་བན་ཏ་ཡམ་

ག་སབ་པ་སངས་། དབས་ས་ར་ས་ཀ་གསམ་ག་དན་མཛད། ལ་པ་ར་ནག་ཏ་བན།

ལ་བཅ་གཉས་བཞགས་ཏ་སར་དང་རར་ཕབས། ད་དག་ག་སབས་ས་གང་ཟག་ས་

སའ་ཁམས་དང་དབང་པ་ཇ་བཞན་ད་གཟགས་པས་ད་དག་དང་མཐན་པའ་གདམས་

ངག་ས་རས་གལ་བར་མཛད་པས་གཞང་དང་ལགས་སལ་མཐའ་གཅག་ཏ་རམ་པར་

གཞག་པ་མད་ཀང་གཙ་བར་གཞང་ཨ་ལ་ཀ་ལ་ཆ་ཀང་ཆན་པའ་རད་དང་། ཕག་ར་

ཆན་པ་བརའ་རད་སགས་ལ་བརན། ཐབས་ཉད་ཀ་རམ་པར་ཐར་པ། རན་སམ་པ་

གསམ་ལན། ལམ་དཀའ་ཐབ་ཀ་སང་། འབས་བ་གཞན་དན་སད་པ་གསམ་དང་

ཚལ་མཐན་པར་ལས་ཅན་གནམ་ག་སར་མའ་གངས་ལ་བའ་འག་བ་མང་པ་སངས་

544

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

རས་ཀ་ས་ལ་བསལ་བར་མཛད་པའ་ཆས་ད་ལ་ས་མང་སར་ད་ཆགས་ཏ་དམ་ཆས་

སག་བསལ་ཞ་བ་ཅས་བ་བར་ཡངས་ས་གགས་ས། །དའང་ཆས་གཞན་ན་ར་ཉན་

མངས་པ་སན་ད་སང་། སག་བསལ་ཤགས་ལས་ཟག་པ་ཡན་ལ། འདར་ན་འབས་

བ་སག་བསལ་དངས་ས་སང་། ཤགས་ལས་ཉན་མངས་པ་དངས་འབན་པའ་ཐབས་

ཤན་ཏ་ཟབ་པ་ས། སག་བསལ་ཐམས་ཅད་རབ་ཏ་ཞ་བར་བད་པའ་སགས། ཞས་

པའ་ལང་ལ་བརན་ནས་བཏགས་པར་བཞད་ད། །

གཉས་པ་ལ་གཞ། བརད་པ་དང་པ། བར་པ། ཐ་མ། འཕས་དན་བཤད་

པའ། །

དང་པ་ན། ས་ཕ་བར་གསམ་བསན་ལས་དང་པ་ན། །ཁ་ཆ་ཨང་ལ། །ཞས་

པ་ས་བཤད་མ་ཐག་པའ་ཞ་བད་ཀ་བརད་པ་ཡངས་ས་གགས་པ་ན་ས་ཕ་བར་གསམ་

ད་བསན་པར་གགས་པ་ལས་དང་པ་ན། དམ་པས་ཁ་ཆ་ཛ་ན་ག་ཧ་ལ་ཞ་བད་སན་མ་

སར་གསམ། གཤན་ར་གཤད་ལ་སགས་པའ་སབ་ཐབས་རམས་བཤད། ད་གཉས་

ཀས་ཨང་པ་ལ་ཙ་བ་ལ་བཤད། ཡང་ཁ་ཆས་པ་ཧང་ལ་ཆང་ལ་བཤད། ཁ་ཆ་ཨང་ལ་

གཉས་ཀའ་བརད་པ་རག་ཤས་རབ་འད་ལ་བབས་ས། །

གཉས་པ་ན། བར་པ་ར་ས་ཀ །བརད་ཕན་ལགས་གསམ་ཐར་བ་ས་ཚགས་

བཅས། །བརད་པ་བར་པ་གཙ་བ་ར་ས་ཀ་གསམ་ད་གགས་པ་ས། ར་ཆས་ཀ་ཤས་

རབ་ལ་ཚག་བརད་སམས་བསད་གཏང་ཐན་ཁ་འཐར་ཁར་ཕག་སར་ཕག །དན་

བརད་ལ་ཁད་བཅ་དག་རམས་གནང་། ས་ཆང་དག་འདན་འབར་ལ་གབ་ཐབ་ཕ་མ་

ལ་བཅ་ར་བཞའ་གདམས་པ་སགས་གནང་བའ་ཆས་ཀ་ས་གངས་ཚག་བརད་དན་

བརད་གཉས། ཚག་བརད་ལ་བརད་པ་ཆན་པ་ལ་བཅ་ར་བཞ་པ། བརད་ཕན་ཆས་

ས་སམ་ཅ་ར་གཉས་པ་གཉས། དན་བརད་ཕགས་ས་ལང་བ་དང་མ་ལང་བ་གཉས་ཀ་

545

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ས་མ་ལ། གབ་ཐབ་ང་བཞ། བ་མ་ས་གཉས། དམ་པ་བཅ་བདན་རམས་ལས་དན་

བརད་ར་ར། ཕ་མ་ལ་མག་འབད་མཁའ་འགའ་སར་གཉས་ཀ་ས་མ་ལ་བ་བཞ་མ་ལ།

ཕ་མ་ལ་སའ་སར་མག་ཆན་མ་བཞར་གགས་པ། ད་རམས་ཀ་ར་བའ་སང་པ་ལ་

བར་གར་པ་ན་རད་ས་དང་ཆས་སད་བསན་པ་ས་བ་སང་གའ་དན་བརད། ཆས་སད་

མ་བསན་པ་བརད་པ་བཞ་པ་ཡངས་ས་མ་གགས་པའ་དན་བརད། མ་ཚང་མདར་

བསས། ས་སའ་རག་པ་སང་འཇག་སན་བརད་བཞ་རམས་བཞགས་ས། །ཀ་ཡ་

ཤས་རལ་མཚན་ལ་ཤར་ཕན་ག་གདམས་ངག་གནང་། ད་ལ་ཡས་བརད་མས་བརད་

གཉས་ས་བང་བའ་ས་མ་ལ་གཞང་སབས་དང་པ། གདམས་ངག་བདན་པ་བཞ།

ལག་ལན་ཐར་བ་པ་དང་བཅས་པ་བཞགས། ཕ་མ་ན་གང་ཟག་རམ་དང་ཅ་ཅར་ག་

དབ་བས་སང་པ་དན་དང་མངན་པར་རགས་པ་གཉས་ས་ང་སད་ནས་མད་མ་ལས་པ་

རན་འབལ་ག་འགས་བཞས་འཆད་ད་མས་བརད་སམ་ཐག་ཏ་སར་བའ་གདམས་པ་

ཞས་གགས། བར་ད་བང་བའ་བརད་ཕན་ལགས་གསམ་ན། དག་བཤས་ག་པ་ལ་

ཞ་བད་སན་མ་དག་སར། །ལ་ཙན་ཀར་ལ་མད་སད་པ་དང་མཚན་བརད་སར་བའ་

མད་རད་ཞལ་སར་ག་གདམས་པ་དང་གབ་ཐབ་ལ་བཅ་བརད་ཀ་མན་ངག །ལང་

བཀའ་གདམས་པ་ལ་ཤར་ཕན་ཡ་ག་མད་པའ་གདམས་པ་གནང་བ་ད་དག་ཐམས་

ཅད་ཀང་རག་ཤས་རབ་འད་ལ་བབས་ས། །བརད་པ་ཐར་བ་ན་འབ་སམ་ལ་མཚན་

བརད་གསར་ག་ཐར་མ། འབ་སམ་ལ་ལས་རའ་གདམས་ངག་ནས། ལབ་སན་ལ་

གཅད་ཀ་གདམས་པའ་བར་གདམས་ཕན་ས་ཚགས་པ་བཅ་ལ་ཙམ་གནང་བར་བཤད་

ད་བརད་ཕན་ཐར་བ་དང་བཅས་པ་རམས་ཀང་བར་མའ་སར་ར། །

གསམ་པ་ན། ཕ་མ་ས་བའ་རལ་འབར་བཞ་ལ་སགས། །སན་གལ་གདམས་

སལ་ནམ་མཁའ་སར་མ་ཙམ། །བརད་པ་ཕ་མ་ན་དམ་པ་ར་ནག་ནས་བད་ད་ཕབས་

546

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ནས་དང་རར་བཞགས་པའ་ཚ་ཞལ་མཐང་བ་ལ་ས་བ་ཅག་ར་སན་པ་སགས་འཁལ་

ཞག་ཉ་ཤ་ར་དག །ཞ་མ་ལམ་སང་སགས་ཁད་པར་འཕགས་པའ་བ་ཆན་བར་ར་

བརད། ཇ་མ་སངས་རས་སགས་མ་ཇ་ཉ་ཤ་ར་བཞ། གདན་ནན་ག་སབ་མ་བཅ་

གཉས་པ་སགས་པ་བང་བ་ལས་གཙ་བར་གར་པ་ས་བའ་རལ་འབར་པ་བཞར་གགས་

པ་ས། ཤར་ན་དམ་པ་ཕར་ཆན་གས་བཀའ་མད་སར་ག་སར། ལར་བཛ་ཀ་དས་

རན་ཆན་དན་སབ་ཀ་སར། ནབ་ན་ཕར་ཆང་གས་དས་དམ་ཁད་ཀ་སར། བང་ད་བང་

ཆབ་སམས་དཔའ་ཀན་དགའས་བཀའ་ཆ་ལའ་སར་རམས་བཀའ་བས་མཛད་ཅང་ཡ་

གར་བཀད། གཞན་དག་ལ་གནང་བའ་ཞལ་གདམས་ས་ར་ཡ་གར་འཁད་པ་ལ་སགས་

པ་སན་གལ་གདམས་ངག་ག་རན་སལ་ནམ་མཁའ་སར་མ་ཙམ་ད་བང་ང་། །

བཞ་པ་ན། བར་པ་ངས་དན་ཐ་མ་སགས་དང་མཐན། །ད་ལ་བརད་པ་བར་

མ་ན་གཙ་བར་ངས་དན་མད་ས་རམས་དང་མཐན་ལ། ཐ་མ་ན་གཙ་བར་སགས་ཀ་

ལམ་དང་མཐན་ཤས་ཆ་བ་ཡན་ན། །ཁད་འཕགས་ཉད་དང་དགངས་མཉམ་ཀན་

དགའ་ལགས། །ལ་ཆན་ཆས་དཔལ་དན་གས་བང་ཙམ་གནས། །ད་དག་ཐམས་

ཅད་ལས་སན་གལ་ཆ་ལག་དང་བཅས་པའ་ལམ་ཡངས་ས་རགས་པས་ཁད་པར་

འཕགས་པ་ན། ང་དང་མཉམ་པ་ཀན་དགའ་ཙམ། ཞས་གསངས་པ་ས་བ་ལར་

རས་ས་བཟང་ཞང་དམ་པ་ཉད་དང་དགངས་པ་མཉམ་པ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཀན་

དགའ་ལགས་སལ་ཉད་ཡན་ཏ། ཆས་སར་འད་ལ་ཐན་མང་དང་ཐན་མང་མ་ཡན་

པའ་ཆས་ས་གཉས་ལས། ཐན་མང་ལ་མད་རད་ཕག་ལན་དང་བཅས་པ། བཀའ་

བབས་སན་བརད་དང་བཅས་པ། ད་མད་ཕ་ཏག་དང་བཅས་པ། དར་ཚགས་བཤད་

འབམ་དང་བཅས་པ། དའ་དང་པ་ལ་ས་མད་ཆ་ཀང་མངན་པར་རལ་བའ་མད། སས་

མད་ཤས་རབ་སང་པ། ས་རད་ས་སད་གསལ་བད། སས་རད་ཆ་ཀང་ཆན་པ།

547

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཕག་ལན་ན། དབང་འཁར་ཆ་འབང་དང་ལམ་རམ་ཆ་ཆང་གསམ། བཀའ་བབས་

སན་བརད་ན། བཀའ་བབས་བཞ། དའ་ལམ་སང་སན་བརད་བཞ། ད་མད་ཕ་

ཏག་ན། ད་མད་ལ་ཆས་ཟག་པ་ར་བའ་སར་ལ་སགས་པ་དག །ཕ་ཏག་ན་པ་ཚབ་

ཀས་ཀན་དགའ་ལམ་བད་བའ་གགས་རམས་དས་པའ་གདམས་པའ། །དར་ཚགས་

བཤད་འབམ་ན་དར་ཚགས་ཞལ་གདམས་བདད་རའ་སར་ལ་སགས་པ་བརད་ཡད་

ད་པ་ཚབ་ཀ་འཕལ་གཏམ་ཏ་ནས་ཡ་གར་བཏབ་པའ། །བཤད་འབམ་ན་ཏ་ན་དང་

ཞག་པ་དང་ས་མད་བ་ལ་སགས་པས་མཛད་པའ་བཤད་པ་རམས་ས། །ཐན་མང་མ་

ཡན་པའ་ཆས་ས་ལ་རད་སང་ཐན་དང་བཅས་པ། དབང་ལམ་ཁད་དང་བཅས་པ།

གསམ་མཛད་གསམ། ལམ་སར་ལ། བའ་བམ་བརད་རམས་བཞགས་ས། །དམ་

པ་ཀན་དགས་གདམས་ངག་ཐམས་ཅད་མཁས་བཙན་པ་ཚབ་སམ་པ། དས་རལ་

བ་ཏ་ན། ད་ལ་རག་བད་གཤགས་ཆན་པ་ཤར་འད་ཀས་ཞས་ཤང་ཞ་བད་ཡངས་

ས་རགས་པའ་བཀའ་བབས། ད་ནས་རག་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་སགས་རམ་གས་

བརད་ཅང་ར་ཆར་འཕལ་བ་ལས་ཕ་དས་ཉག་ཇ་ཕར་གར་པ་ན་རག་ཐམས་ཅད་

མཁན་པའ་བག་ཆགས་སད་པ་སན་གང་ལ་ཆན་དར་ཤས་བརན་པ་ཆན་པས་སན་

གལ་ག་རན་གསན། དབང་ཁད་ཀ་ཡག་ཆ་བཀགས། ཆ་ག་མཛད་ཅང་། འཆད་

སལ་གནང་བའ་བཀའ་དན་གས་ད་ལའང་བང་མ་ཆད་ཙམ་ད་གནས་ས། །

གཉས་པ་དའ་ཡན་ལག་གཅད་ཡལ་ག་རང་ལགས་བཤད་པ་ལ་གཉས།

བཀའ་སལ་ངས་བཟང་བ། བརད་ཚལ་ས་སར་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ཡན་ལག་དམ་ཆས་བདད་ཀ་གཅད་ཡལ་ན། །སག་བསལ་ཞ་

བད་ཀ་ཡན་ལག་ཏ་གཏགས་པ་བམ་ཟ་ཨར་ད་བ་དང་མངའ་བདག་མ་ཏ་པ་སགས་ཀ་

དགངས་པ། ང་བ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ། སགས་དང་རས་ས་མཐན་པ་དམ་ཆས་བདད་

548

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཀ་གཅད་ཡལ་ཞས་བ་བ། འཁར་བར་འཆང་བད་ཀ་བདད་བཞ་པ་སམས་ཀ་སམས་

རག་ངར་འཛན་ཁ་ནའ་སང་ད་གཅད་པར་བད་པ། དའང་ཤང་གཅད་ཡལ་ས་ལ་ངས་

འཛན་དགས་པ་ལར་སམས་རག་ག་བདད་གཅད་ཡལ་ཤས་རབ་ཀ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་

ས། ད་དང་འབལ་བའ་ཟབ་མའ་གདམས་པའ། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། ཕ་གཅད་མ་གཅད་ད། །

དང་པ་ན། དམ་པས་ས་དང་ས་ར་སར་པ་ལ། །གདམས་ངག་བལ་ཚ་དག་

གནང་ཕ་གཅད་དང་། །ཕ་དམ་པ་སངས་རས་ཀས་ས་ཤཀ་ཡ་ཤས་དང་ཡར་ཀངས་

སར་ར་སར་པ་ལ་མད་ལགས་རང་རང་ག་གཅད་ཨར་ད་བའ་གཞང་ཆང་ལ་བཅ་པའ་

དན་གདམས་ངག་བལ་ཚ་དག་པ་ཞས་བ་བ་གནང་། སས་རང་ག་དབན་བསད་

ནམས་བ་མ། དས་ལབ་སན་ལ་བལ་ཚ་བཞ་གནང་བར་གགས། ས་ར་སར་པ་ཉ་

གནས་སན་པ་བ་ར་ལ་གནང་། ད་ལས་བརད་ད་རག་ཤས་རབ་འད་དང་མཁས་གབ་

གཞན་ན་གབ་སགས་ལས་འཕལ་བ་ན་ཕ་གཅད་ད་གགས་པའ། །

གཉས་པ་ན། ཤར་ཕན་དགངས་དན་མ་གཅག་རགས་པའ་ཆས། །མ་གཅད་

ཉད་ད་ཕ་མ་གཉས་མད་དང་། །མཁའ་འག་ཉམས་ཀ་བཀའ་བབས་བ་བཅ་དག །

དམ་པ་བད་ད་བན་པའ་རས་ས་མཁའ་འགའ་ཆ་འཕལ་བ་ནག་བཞ་འཕར་ཞང་འང་

བ་གཟགས་པ་ལས། གཡའ་ལབ་སན། གཉལ་སད་ཀ་མ་ཇ་བང་ཆབ། གཙང་

ག་ཞང་མ་ར་མཐང་། ལ་སའ་སན་མ་ས་མཁའ་འག་མ་བཞར་གར་པ་ལས། ལབ་

སན་ན་ཤར་ཕན་བཀགས་པས་སང་ཉད་ཀ་ལ་བ་སས། དམ་པས་སང་གཏམ་ཚག་

གཅག་གསངས་པས་རད་གལ་ཏ་རང་བཞན་གས་རལ་འབར་མར་གར། ཤར་ཕན་

ག་དགངས་དན་མ་གཅག་ཉད་ཀ་དགངས་ཉམས་ལས་འཁངས་པའ་རགས་ཆས་

གཅད་ཡལ་ཞས་ཡངས་ས་གགས་པའ་ལམ་སལ་ར་ཆན་པ་ཕས་ཏ་གཞང་གདམས་

549

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ངག་བསམ་གས་མ་ཁབ་པ་མཛད་པ་ལས། བཀའ་ཚམ་ཆན་མ། ཡང་ཚམ་ལའ་

ཉར་ལ་པ། ཐན་མང་ཐན་མན་ཁད་པར་ག་ལའ་ཡན་ལག་བརད་གསམ་ཉར་བཞ་

པ་སགས་ད་ལའང་རན་བཞགས་པ་འད་ན་མ་གཅད་ཅས་བ་བ་ཡན་ཏ། ད་ལའང་

ཕ་རད་ཐབས། མ་རད་ཤས་རབ། གཉས་མད་དན། མཁའ་འག་ཉམས་ཀ་བརད་

པའ་བཀའ་བབས་བཞ་བཞར་དབ་བའམ། ཡང་ན་དབན་སས་རལ་བ་དན་གབ།

བརད་འཛན་སང་སའ་ངག་ག་དབང་ཕག །ཐགས་སས་གལ་ས་རལ་བའ་འབང་

གནས། ཁ་སམ་ཆས་སང་ས་ཐགས་སས་བཞ། འགག་ཚ་རན། དཔལ་ལན་རན།

བསད་ནམས་རན། རན་ཆན་རན་ཏ་སས་མ་བཞ། ས་མད་དགའ་ཡན། ཕ་སན་

སང་ག །སན་པ་རང་སང་། དལ་པ་ཟང་ཐལ། ཞག་པ་ཧར་ཐན། སལ་ལན་

སང་ག། ར་སམ་ཧར་ཐན། ར་བཙན་ཟན་གནན་ཏ་རང་དང་མཉམ་པ་བརད། ད་

དག་བསམ་པའ་ཞལ་སབ་བ་ཆན་བཅ་དག་གཙ་བར་གར་པའ་གབ་ཐབ་ཕ་མ་བར་

ར་བརད་ལ་སགས་པ་སབ་ཚགས་མང་པས་བད་ཁམས་གང་བར་གར་པས་མདའ་

བརད་འཛན་སས་གང་ལང་པ་རལ་བ་དན་གབ་ཀ་སས་ཆ་བ་ཚ་དབང་ལ་སས་གསམ་

བང་བའ་འབང་པ་སགས་ཀ་བརད་འཛན་ཐད་སན་བསམ་འགབ་ཏ་གགས་པ་འགན་

ཟ་མད་པའ་གབ་ཐབ་ད་ལ་སབ་མ་ཕ་མ་ཉ་ཤ་ར་གཅག །སས་མ་གབ་ཐབ་བཅ་

བརད་བན་ཅང་། འད་ནས་བརམས་ཏ་གངས་པ་ཞས་པའ་གཅད་བརད་ཁད་པར་

ཅན་བན། ཡང་ཟང་འཇག་ག་བརད་འཛན་ཁ་སམ་ཆས་ཀ་སང་ག་ལས། འག་

མགན་སངས་རས་སན་པ་དང་གཞན་ན་གབ་ཀ་བར་གབ་ཐབ་ཁ་ནར་བརད། ད་

ནས་བརད་སལ་མང་ད་འཕལ་ཏ་ར་རང་བང་ར་ར་ཀང་གནམ་མཚ་བ་མ་བསད་ར་ར་

ལས་གསན་ཅང་ཡག་ཆ་མཛད། དའ་རན་ལས་ར་པའ་གཅད་བརད་རམས་དང་། ཕས་

ས་ཟར་མང་། ད་ལས་ཀང་གནས་མད་དང་ར་བཙན་ས་ས་རགས་ལན་ལས་སབས་ཆའ་

550

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གཅད་རན་ཟར་ད་བང་བས་མཚན་བརད་པ་ས་ས་ལས་མཐའ་ཡས་པ་འཕལ་ལ། །སས་

མའ་རང་བརད་རལ་ཐང་ཉ་བརད་ལགས། །ཀན་སངས་བརན་སང་ལ་འདས་གཏར་

གཅད་སགས། །ཕན་ལས་ང་མཚར་ར་ཆ་རན་ཆགས་ས། །གཞན་ཡང་མ་ཅག་སས་མ་

ལ་ལམ་ལས་རམ་པར་བརད་པ་རང་བརད་དང་། རལ་ཐང་པ་བསམ་གཏན་འད་ཟར་

གས་ཞ་གཅད་དག་གཅད་ཞ་དག་འདས་མའ་རང་བརད་རམས་གསན་ཅང་གཉན་

ཁད་བར་ར་འགམས་པས་གཙང་སད་འ་ཅ་ལ་རར་མ་ཅག་དངས་དང་མཇལ་ཞང་

བན་གས་བརབས་པས་ཟབ་དན་ཐགས་ཀ་སང་པ་ཡ་གར་བཀད་པ་ཉ་བརད་རལ་

ཐང་ལགས་ས་གགས་པ་དང་། སབ་མ་རམས་ལ་མ་སལ་བར་ཟབ་ཆས་ད་མ་གཏར་

ད་སས་པ་ཕས་ས་སམ་ས་བ་ཀན་སངས་བརན་འགས་སང་ག་དང་། མ་ཅག་ཉད་ཀ་

རམ་འཕལ་ལ་འ དས་ར་ར་སན་མ་དག་གས་གཏར་ནས་ཕང་བའ་གཅད་སར་ཟབ་

ཅང་ར་ཆ་བ་ལས། ས་མའ་རན་ར་སན་གཅད་བརད་ད་ལའང་ཟམ་མ་ཆད་པ་སགས་

གཅད་ཡལ་ག་ཕན་ལས་ཀང་ཐབས་ཟབ་པས་ང་མཚར་ལ། གངས་ཅན་ཙམ་ན་ཁབ་

པར་བརལ་བས་ར་ཆ་བ་དང་། ད་ལའ་བར་ད་རས་མད་ཀ་བཤས་གཉན་ཀན་གས་

ཐགས་ཉམས་ས་བཞས་ཤང་། ཕ་ནང་ག་གདལ་དཀའ་འདལ་བ་ལ་མད་ད་མ་རང་

བས་རན་ཆགས་པའ། །སར་བཀའ་སལ་འདའ་རང་སད་ད། ཟང་བཞ་ཡ་བརད་

ཀས་ཁག་ཕག་མཚན་པ་དཔ་དག་གས་ཆ་བ་བརད། །ཅས་གསངས་ཏ། དང་པ་ན།

ཞ་བ་པའ་གང་ཟག་གས་དབ་ན་ཕ་བརད་མ་བརད་གཉས། ང་བས་དབ་ན་གཞང་

ཁགས་ཅན་དང་ཁ་འཐར་གཉས། ཡངས་ལ་གགས་ཚལ་གས་དབ་ན་ས་དར་ཕ་དར་

གཉས། བན་ཚལ་གས་དབ་ན་བཀའ་མ་གཏར་མ་གཉས་ཏ་ཟང་བཞ་ལ་ཡ་བརད་ད་

བང་ང་། །ཁ་ཅག་གས་ཟང་བརད་ལ་ཡ་བཅ་དག་ཏའང་བཤད་ད། ཕ་གཅད་དང་

མ་གཅད། བཀའ་མ་དང་གཏར་མ། ར་གཅད་དང་བད་གཅད། མད་ལགས་དང་

551

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

སགས་ལགས། སས་བརད་དང་དན་བརད། གནམ་ཆས་དང་ས་ཆས། ཁགས་

ཅན་དང་ཁགས་མད། ཁ་འཐར་དང་ལ་ལག་ག །ད་ལ་དང་པ་ན། དམ་པ་ནས་

བརད་པ་བལ་ཚ་དག་པ། ལ་བཟ་སར་གསམ་སགས། གཉས་པ་མ་གཅག་ནས་

བརད་པ་ཕག་མའ་གཅད་སར། ཊ་ཀ་ཆ་ཆང་སགས། གསམ་པ་ཡན་ཆན་མ་དང་

བསན་པའ་གཙ་བ་ནས་ཟབ་མ་ཆད་པར་བན་པ། བཞ་པ་དམ་པས་བ་རད་ཕང་པའ་

ར་ནས་སན་དངས་པ་ཨ་དམ་ར། འབས་སང་མཆད་རད་ནས་སན་དངས་པ་ཕག་ར་

ཆ་གཅད་ལ་སགས་པ་དང་། ཁས་མས་སས་པ་མ་ཅག་གས་བཏན་པ་དང་། མ་ཅག་

པའ་སས་པ་བརད་འཛན་པ་རམས་ཀས་བཏན་པ། ལ་པ་ན་ཨར་ད་བའ་ར་གཞང་

ཆ་ཆང་། ཏ་ལ་པའ་ར་སམས་གཟར་ལ། །ན་རའ་གསང་ས་ལ་སགས་པ། །དག་

པ་བད་ད་བང་བའ་གཅད་སར། །བདན་པ་ཆས་ཚན་སམ་ཅ་ལ་སགས་པ། །བརད་

པ་སལ་མའ་རད་བཞ་ལ་བརན་པའ་དབང་དང་བསད་རགས་ལ་སགས་པ། དག་པ་

རལ་བ་དན་གབ། ཐད་སན། ཁམ་བ་ཡ་ལ། རན་ན་བཞ་ལས་བརད་པ། བཅ་པ་

ཁ་སམ་ལས་བརད་པ། བཅ་གཅག་པ་ཐག་སང་གཟའ་སང་ག་རགས། བཅ་གཉས་

པ་ས་དཔད་ཀ་གཉན་ས་བདག་ག་གཅད། བཅ་གསམ་པ་ཟབ་དན་ཐགས་སང་ལ་

བ། བཅ་བཞ་པ་ར་མ་མདན་མ་དང་ཚག་གསལ་གས་མཚན་ཁམས་ས་མ་བསབས་

པ། བཅ་ལ་པ་དམགས་འབམ་ཐར་བའ་རགས། བཅ་དག་པ་ན་ར་བ་གཅག་ཡན་

ལག་གསམ་ཐན་མང་ཐན་མན་ཁད་པར་ག་ལ་ལག་ཉམས་ཀ་བརད་པ་རམས་ཏ། ད་

དག་ནང་ཚན་ས་སའ་ཆས་བཀའ་དང་མན་ངག་ན་མཐའ་ཡས་པ་ཞག་ག །མཚན་པ་

དཔ་དག་ན། གཅད་འད་གངས་དཀར་དང་འད་ས་གངས་ལ་ཁ་བ་བབ་ཀང་དཀར་

ལ་མ་བབས་ཀང་དཀར་བ་བཞན་ད་གཅད་མཁན་རལ་འབར་པ་ལ་ཐས་པའ་ཤས་

རབ་ཡད་ཀང་ལམས་ལ་མད་ཀང་ཆག་པའ། །སང་ག་དང་འད་ས་དས་མང་པ་ཟལ་

552

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གས་གནན་ལ་གཅག་པར་ཉམ་ང་མད་པ་བཞན་གཅད་བད་པ་མང་པ་དང་འགགས་

ཀང་ཆག་ལ་གཅག་པར་འགམས་ཀང་ཆག་པའ། །ར་བ་ཆའ་སད་དང་འད་ས་ར་ཆན་

ལ་རལ་མ་གཞན་ག་ས་ཡད་ཀང་ཆག་ལ་མད་ཀང་ཆག་པ་བཞན་འད་ལ་དག་སར་ག་

གགས་གཞན་ཡད་མད་ཀང་ཁད་མད་པའ། །དངས་གབ་ཀ་ཆ་མག་དང་འད་ས་གབ་

ཆ་ལ་མ་མང་ཉང་ག་ཚད་དང་འཚམས་པར་འབང་བ་བཞན་ལགས་འདར་གང་ཟག་

ག་བ་ཚད་དང་འཚམས་པར་བསས་ཏ་ཡད་པའ། །གསར་གཡ་ཆག་པའ་དམ་བ་དང་

འད་ས་ཆ་ན་རན་ཐང་ཆ་ལ་ཆང་ནའང་ད་དང་མཚམས་པའ་རན་ཐང་ཡད་པ་བཞན་

གཅད་སར་ར་ཆན་ཤས་ན་ཡན་ཏན་དཔག་ཏ་མད་ལ་ཅང་ཟད་ཤས་པས་ཀང་རང་

གཞན་ལ་ཕན་ཐགས་པའ། །ར་བཟང་པའ་ས་དང་འད་ས་ར་མཆག་གཟགས་འག་

འགས་ལགས་པ་ལ་ས་མདག་ཁད་པར་མད་པ་བཞན། གཅད་ཡལ་མཐར་ཕན་པའ་

གང་ཟག་ད་མཆག་དམན་གང་ཡན་ཀང་གཞན་ལས་བན་རམས་ཆ་བར་གསང་ས། །

བདན་པ་ར་རའ་རལ་འབར་ག་བང་བ་འཆད་པ་ལ་གཉས། རང་ལགས་ངས་

བཟང་། བརད་ཚལ་ས་སར་སས་པའ། །

དང་པ་ན། ར་རད་རས་པ་རམས་ཀས་བསན་པའ་བཅད། །ར་རའ་རལ་

འབར་རགས་རམ་ཀན་ག་ར། །དས་འཁར་ར་བའ་རད་སང་ཕག་གཉས་པ།

དགས་རར་ར་འབམ་ཕག་ལ་པ། བད་མཆག་མངན་བརད་འབམ་པ། གསང་འདས་

ར་རད་སང་ཕག་ཉར་ལ་པ། འཇགས་བད་རས་ས་རག་པ་སང་ཕག་སམ་ཅ་ར་དག་

པ། ས་འཕལ་ད་བའ་ཁ་དག་སང་ལ་སགས་པ་ར་རད་རས་པ་རམས་ཀས་མགན་

གཅག་ཏ་གསལ་བར་བསན་པའ་རགས་རམ་ཐམས་ཅད་ཀ་བཅད། ར་ར་གསམ་ག་

རལ་འབར་དང་འབལ་བའ་སར་བ་ཡན་ལག་དག་པ་ཞས་བ་བ་བ་མད་ནས་གསངས་

པའ་རམ་གཉས་ཐམས་ཅད་ཀ་སལ་ས། །རལ་འབར་ཀན་ག་ར་མ། །འཕགས་བད་

553

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

གཉས་ས་ཉ་ཟ་ལར་གགས་པའ། །

གཉས་པ་ལ་ལ། འཕགས་ཡལ་ད་བན་ཚལ། བད་ད་སར་གགས་ཚལ། བ་

བག་ལགས་སལ་བཅ་བདན། ལགས་སལ་གཞན། ཁད་པར་ཅན་ག་རང་ལགས་

ངས་བཟང་བའ། །

དང་པ་ན། ཆས་རལ་རགས་ལན་ཞལ་ལས་ལགས་འངས་པ། །དས་ཞབས་

ཆ་ཆང་ཤ་བ་ར་པ་དང་། །དཔ་མད་འཚ་དང་ཉ་མ་དཔལ་ཡ་ཤས། །ན་ར་ཁ་ཆ་ཞ་

སས་ལགས་སགས་ལས། །ཟ་བ་བཟང་པ་སགས་ཆས་རལ་བདན་དང་། འཇམ་

དཔལ་གགས་པ་སགས་ར་རའ་རགས་ལན་རམས་ཀ་ཞལ་ནས་ཞལ་དང་། ཐགས་

ནས་ཐགས་ས་ལགས་པར་འངས་པ་འད་ཉད་འཕགས་ཡལ་དའང་ས་རབས་ཤག་ནས་

ཕབས་ཀང་། ས་བ་ཀན་ལ་གགས་པར་མཛད་པ་ན་དས་ཞབས་པ་ཆན་པ་ཡན་པས་

ད་ན་ལགས་འདའ་ཤང་རའ་སས་འབད་ཡན་པའ་ཕར་ལགས་སལ་རམས་ཀ་ཐག་

མར་བཞག །ད་ནས་དས་ཞབས་པ་ཆང་བ། གབ་ཆན་ཤ་བ་ར་པས་ཉ་བརད་ད་སལ་

བ། དས་ཀ་འཁར་ལ་དངས་ཀས་རས་ས་བཟང་བ་གབ་ཆན་དཔ་མད་འཚ། དའ་

རས་འབངས་ཉ་མ་དཔལ་ཡ་ཤས། དས་འཁར་ཞབས་ཀ་སབ་མ་པཎ་ཆན་ན་ར་པ།

ཁ་ཆན་པཎ་ཆན་ཤཀ་ཤ། ཕས་གབ་པའ་དབང་ཕག་ཞ་བ་སས་པའ་ལགས་སལ་

སགས་མང་ད་བན་པ་ཡན་ན། །ལས་ཞས་པ་ཕ་མའ་འབང་ཁངས་ཀ་སའ། །

གཉས་པ་ན། བད་ད་སན་བན་བཞ་དང་བར་བན་ལ། །ཕས་བན་གཉས་

ས་གགས་ཆ། །ཞས་པ་ས། བད་ཡལ་དའང་ས་ཕར་གང་ཟག་མང་པས་སལ་བར་

མཛད་པ་ལས། ག་ཇ། འབ། ར། དང་ར་ཆས་ཀ་གགས་པའ་ལགས་ཏ་སན་བན་

བཞ། ཁ་ཆ་པཎ་ཆན། མན་ལང་པ། བ་བ་ཏ། ཐར་ལ་ཉ་མ་རལ་མཚན། ཨ་

རན་པ་ས་བར་བན་ལ། པཎ་ཆན་ནགས་ཀ་རན་ཆན། སངས་རས་སས་པའ་མགན་

554

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

པ་ས་ཕས་བན་གཉས་རམས་ས་གགས་ཆའ། །

གསམ་པ་ན། ག་ཇ་ར། ཁམ་ལ་ཇ་བ་འབ་ར་ཙ་མ་དང་། །རས་ཆང་ར ་ལ་

གསམ་དང་ཁ་ཆ་གཉས། །བ་བ་ཏ་གཉས་ཆག་ལ་མན་ལང་ས། །ལགས་སལ་བཅ་

བདན་ཀན་སངས་ཆན་པར་འད། །ལ་ཙ་བ་ཆན་པ་ག་ཇ་ཟ་བའ་འད་ཟར་ག་སར་

དག་ག་མན་ངག །སར་དག་ག་སས་ཀ་རད་ཆང་འགལ་པ་དང་བཅས་པ་དང་། ལ་

ཙ་བ་ར་དག་བའ་བ་གས་ཀ་ལགས་ཀ་སར་དག་དང་། ཁམ་ལ་ཙ་བ་པད་འད་ཟར་

ག་སར་དག་དང་། ཇ་བ་ར་དཔལ་ལན་ཨ་ཏ་ཤས་བ་མ་ནག་པ་མངན་ཤས་ཅན་ལ་

གསན་པའ་སར་དག་དང་། ཁ་ཆ་པཎ་ཆན་ཟ་བ་མགན་པ་ནས་བརད་པའ་སར་

དག་ལ་འབ་ལགས་ས་གགས་པའ་སར་དག་དང་། ར་ལ་ཙ་བ་ཆས་རབ་ཀས་པཎ་

ཏ་ས་མན་ཤ་ལ་གསན་པའ་སར་དག་དང་། ཙ་མ་ལ་ཙ་བ་སངས་རས་གགས་ཀས་

མཛད་པའ་སར་ཕང་ག་ལགས། ས་ལ་དང་གཉས་སན་འད་པ་ནས་བརད་པ་འད་

ལ་ཙ་མ་ལགས་རང་ད་གགས་པ་དང་། རས་ཆང་ར་ར་གགས་པས་ཨ་མ་ལ་བཛ་ལ་

གསན་པའ་སར་དག་དང་། ཙ་མ་གནས་བརད་པ་ཡན་ཡང་སར་ཕང་ལགས་དང་མ་

གཅག་པ་དཔལ་ཆན་ར ་ལ་ནས་བརད་པ་ལགས་གསམ་ས། ར ་ལས་དས་འཁར་རང་

ལགས་ཀ་སར་དག་ཞང་ཚལ་པ་སགས་ལ་གནང་བ་དང་། མ་རད་ཀའ་ར་རའ་སར་

དག་བ་མ་ས་ས་པ་ཆན་པ་ལ་གནང་བ་དང་། ཕ་རད་གསང་བ་འདས་པའ་སར་དག་

དག་བཤས་ས་ར་ཨ་སབས་ལ་གནང་བ་དང་གསམ་མ། །ར ་ལས་ཙ་མ་ལ་གསན་

པ་ཡན་ན་ཡང་། སར་ཕང་ག་ལགས་དང་ར ་ལ་ལགས་གཉས་གདམས་ངག་སན་

ཚལ་མ་འད་བ་ཆར་ཡད་པས་ལགས་ས་སར་བགང་ང་། །ཁ་ཆན་པཎ་ཆན་ཤཀ་ཤས་

དཔལ་ལ་ཆས་བཟང་ལ་གནང་བ་དགས་རར་ན་ར་འགལ་ཆན་ག་མན་ངག་ཏ་མཛད།

དཔལ་པས་ན་ར་པའ་སམ་ལར་གགས་པའ་ཡ་ག་ཡང་ཡད་པ་དང་། པཎ་ཆན་གས་

555

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཆས་ར་ས་ས་པཎ ་ཆན་ལ་གནང་བ་སན་བརད་ར་རའ་ཚག་དག་གས་ཁད་པར་ད་

བས་པ་ས། ཁ་ཆན་པཎ་ཆན་ནས་བརད་པ་ལགས་གཉས་ས། །གབ་ཐབ་དཔ་མད་

འཚའ་ལགས་ཀ་སར་དག་སབ་དཔན་རཏ་རཀ་ཏ་ལ་པཎ་ཏ་བ་བ་ཏ་ཙནས་གསན་

པ་བ་བ་ཏའ་རང་བརད་ད་གགས་པ་དང་། ཕས་བལ་ཡལ་ག་ས་བ་ཧ་དང་གབ་ཐབ་

ཤ་བ་རས་ཞལ་མངན་སམ་ད་བསན་རང་གནང་བའ་སར་དག་ཉ་བརད་ད་བ་བ་ཏའ་

ལགས་གཉས་ས། །ཆག་ལ་ཙ་བ་ཆས་ར་དཔལ་གས་བ་མ་བལ་པའ་པཎ་ཆན་ཉ་

དབང་སང་བ་དང་། འཕགས་ཡལ་ག་སས་མཆག་ར་ཧ་ལ་ཤ་བ་ད་ལ་གསན་པའ་

ངག་ཀང་ཡད་ལ། མན་ལང་ག་རར་གགས་པ་ལ་གབ་ཆན་པ་ཎ་ཤ་འམ། ར་གར་ག་

ཡལ་ད་གབ་ཆན་ད་པ་ཀ་རར་གགས་པ་འཆ་མད་ར་རའ་ས་བརས་ཏ་ད་ལ་ར་པ་ཏ་ལ་

ན་བཞགས་པ་དས། དང་པར་འབ་ལགས་གཙ་བར་གར་པ་ར་འབ་གཉས་འདས་ཀ་

མན་ངག་བསམ་པར་མཛད་པ་ཡན་ཡང་། ཕས་གབ་པ་བརས་པས་བརད་པ་གཞན་

ལ་མ་ལས་མད། གང་ལར་ཡང་དས་མཛད་པའ་མཚན་བརད་སར་དག་ས། ད་ལར་

ན་ལགས་སལ་བཅ་བདན་རགས་ལན་སལ་པའ་ས་ཆས་ར་ཀན་སངས་ཆན་པ་ཞང་

ཐགས་ར་བརན་འགས་ཀས་གསན་པས་ལགས་འད་ལ་ད་དག་ག་རན་གཅག་ཏ་འད་

ཡང་། བ་བ་ཏའ་ཉ་བརད་དང་དངས་སབ་བཞའ་ལགས་ཀང་གསན་པས་ད་ལར་ན་

ལགས་སལ་ཉ་ཤར་བགང་ང་། །

བཞ་པ་ན། གཞན་ཡང་ཀ་བག་རང་པ་བ་དང་པ། །ལ་སད་སན་ལགས་ཆ་

ཕ་ད་མ་བང་། །གཞན་ཡང་ཀ་བག་པ་བསད་ནམས་རལ་མཚན་གས་བལ་ཡལ་ནས་

བ་བ་ཏ་ཙན་ཆད་ད་སན་དངས་ནས་སར་དག་ཉ་བརད་ཞས་ཏ། གབ་ཆན་ག་ལང་

པ་གཞན་ན་དཔལ་ནས་བརད་པའ་ཀ་བག་ལགས་དང་། རང་ཕག་ལའ་སས་རང་

པ་ཤས་རབ་སང་ག་དང་། ར་ར་རལ་མཚན་སགས་ལས་རང་ལགས་ཀ་བཀའ་སལ་

556

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཟར་ད་བང་བ་རང་ལགས་དང་། གཉལ་ཞག་བ་དགའ་ཡ་གལ་བ་དང་པ་རན་ཆན་ར་

མས་གབ་ཐབ་ས་མ་ཆ་པ་ལས་བརད་གདམས་ངག་ཞས། ད་ནས་སག་ས་བ་སང་ག་

རལ་མཚན། ཤང་ལ་ར་ར་རལ་མཚན། དཔང་ལ་བ་བརན། ལ་ཆན་བང་ར། ལ་

ཙ་བ་གགས་པ་རལ་མཚན། ཀན་མཁན་འཇགས་བལ་ཆན་པའ་བར་ད་བརད་པ་

བ་དང་ལགས་ཏ། དའ་སབ་མ་པཎ་ཆན་བམས་པ་གང་པ། བང་བདག་རམ་རལ་

གགས་བཟང་སགས་ལས་ཀང་བཤད་སབ་ཀ་སལ་ར་ཆན་བང་། ཡང་ཀན་སངས་

ཆན་པའ་ཞལ་སབ་ཀན་སངས་བ་བཞར་གགས་པའ་ཡ་གལ་ལ་སད་པ་དབང་ཕག་

རལ་མཚན་དང་། སན་པ་ཀན་རལ་བ་གཉས་ལས་ཀང་ལགས་སལ་ཟར་ད་བང་

བ་དང་། འགས་དཀར་ལགས། ལག་ལགས་སགས་ཆ་ཕ་ད་མ་བང་ཞང་། ཕས་

ས་ར་གར་ཤར་ཕགས་ཀ་མཁས་པ་ཆན་པ་ནགས་ཀ་རན་ཆན་བད་ད་བན་ཏ། རང་

བརད་གབ་ཐབ་དཔ་མད་འཚའ་གདམས་ངག་ཡངས་ས་རགས་པ་དང་། ར་ཁད་

དབང་ཕག་ག་ཉ་བརད་བཅས་འགས་ལ་ཙ་བ་གཞན་ན་དཔལ་དང་། སན་ས་ཆས་ཀ་

གགས་པ་སགས་ལ་བསལ་བ་དང་། ད་ལས་ཀང་ཕས་ས་གབ་ཆན་ཞ་པ་སས་པའ་

སབ་མ་སངས་རས་སས་པའ་མགན་པས་ཞ་སས་ཞབས་ཀ་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་སར་

དག་སན་བརད་ཇ་ནང་ར་བཙན་ཆན་པ་ལ་གནང་བའ་ལགས་རམས་ཀང་བང་ང་། །

ལ་པ་ན། ཁད་པར་བརན་པ་བཞ་ལན་ཀན་མཁན་ར། །རད་དས་ར་ར་འཆང་

དངས་སལ་བའ་མགན། །རགས་ལན་གཉས་པའ་བཀའ་བརད་ཕལ་ད་བང་། །

ལགས་སལ་ད་དག་ཐམས་ཅད་ལས་ཁད་པར་ད་འཕགས་པ་ར་བ་ཆའ་མད་སགས་

ནས་ཐབ་མཚན་འཆང་བའ་དག་སང་ད་ལང་བསན་པ་རགས་ལན་སལ་པའ་ས་དལ་

པ་པ་ཆན་པ་རལ་བའ་གསང་རབ་ལ་མཐར་ཐག་རན་པ་རམ་པ་བཞ་དང་ལན་པ་ཀན་

མཁན་ཆས་ཀ་ར་ཤས་རབ་རལ་མཚན་དཔལ་བཟང་པ་དང་། རད་པའ་དས་ཀ་

557

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

མཐར་གབ་ཆན་སད་འཆང་དབང་པ་བསམ་བཞན་ས་བ་བཞས་པ། གསང་བ་ཟབ་

མའ་གནས་ལ་ར་ར་འཆང་གཉས་པའ་ག་འཕང་བརས་པ་ར་བཙན་སལ་བའ་མགན་པས་

ཤང་རའ་ལམ་སལ་ཕས་པ་དག་ན་རགས་ལན་གཉས་པའ་བཀའ་བརད་ད་གཞན་ལས་

ཕལ་ད་བང་ཞང་། སབ་བརད་འདའ་བཀའ་ཆན་བབས་པ་ཡན་ན། །

བརད་པ་ར་ར་བསན་སབ་ཀ་ལམ་སལ་བཤད་པ་ལ་གཉས། རང་ལགས་ངས་

བཟང་། བརད་སལ་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། གཞ་ལམ་འབས་བར་མ་ཕད་ར་ར་གསམ། །བསན་སབ་སབ་

ཆན་ཡན་ལག་རལ་འབར་མས། །རན་ཆན་དཔལ་ལ་ཐགས་ཀ་ཟང་བསལ་པ། །

སང་གཞ་གཞ་ལམ་འབས་བའ་གནས་སབས་གསམ་ད་རན་ཆགས་པས་དབར་མ་

ཕད་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་ས་གསམ་ཐགས་ཀ་ར་ར་གསམ་པ། །སང་བ་ལས་ངག་

ཡད་གསམ་ག་བར་འཁལ་འཛན་གནས་སབས་བཞའ་བག་ཆགས་དང་བཅས་པས་

བསབས་པ་ད་ཉད། སང་བད་སར་བསམ་བསན་པའ་ཡན་ལག །སག་རལ་སབ་

པའ་ཡན་ལག །དན་ཏང་སབ་པ་ཆན་པའ་ཡན་ལག་གསམ་གས་སངས་འབས་

དབང་རན་བརན་འགས་ཅན་ཚ་གཅག་ལ་ས་གསམ་མངན་ད་བད་པའ་མན་ངག་རལ་

ཡམ་ར་ར་རལ་འབར་མ་དངས་ཀས་གབ་ཆན་ཨ་རན་པ་རན་ཆན་དཔལ་ལ་ཐགས་ཀ་

ཟང་བཅད་བསལ་པ་ས། དའང་གབ་ཆན་ད་ཉད་མད་སགས་ཀ་སངས་པ་མཐར་ཕན།

རང་ལགས་ཀ་བརད་འཛན་དས་འཁར་བ་སངས་རས་ར་ར་ལས་དས་ཀ་འཁར་ལའ་

རད་འགལ་མན་ངག་དང་བཅས་པ་གསན་ཏ་མཁས་པའ་ཕལ་ད་གར། །རལ་བ་རད་

ཚང་པ་ལས་རགས་པ་མཐའ་ཐག་བརས། ཛ་ལན་ར་སགས་གནས་ཡལ་མང་ད་བན།

ཁད་པར་ནབ་ཕགས་ཨ་རན་ག་ཡལ་ད་ཕབས། བར་ཆད་དང་འཇགས་པ་ཆ་འཕལ་

མཐའ་དག་ལ་བ་དང་བརལ་ཞགས་ཀ་སད་པ་ཟལ་གས་མནན། ཡས་དབས་ད་མ་ཐ་

558

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ལའ་ཕགས་བཞར་རགས་བཞ་མཁའ་འགས་བན་གས་བརབས། སལ་པའ་མཛས་

མས་ལང་བསན་པ་བཞན་ཀ་བ་ཀ་ཞས་པའ་གང་ད་ར་ར་རལ་འབར་མ་ཉད་དང་པ་

སད་འཚང་མའ་གཟགས་ས་བསན་ནས་བཟའ་བཏང་དང་རག་བའ་བད་བ་བསལ་

བས་ར་མདད་ཐམས་ཅད་གལ། ས་དང་ས་གཡ་སགས་ལས་ཆན་པ་དང་བཅས་ཏ་

སར་ར་ར་བཙན་མ་དངས་ས་སང་བས་གདམས་པ་འད་རགས་པར་གནང་། སར་ག་

མཁའ་འག་བཞ་དང་སངའ་གདང་ཅན་ལ་པས་ཀང་གདམས་པ་ས་ར་གནང་བས་གབ་

པ་ཆན་པའ་ས་ལ་གནས་པར་གར་ཏ། །བད་ད་བན་ནམ་མཁའ་འགའ་ལང་བཞན་

ཐག་མར་གཡའ་བཟང་པ། སབས་འདལ་བ་འཛན་པའ་དབན་པ་རན་པ་ཆ་མཁར་

ཆ་བས་གསལ་བ་བཏབ་པའ་ངར་གཞང་ཡ་གར་བཀད་པར་མཛད་ད། །

གཉས་པ་ན། མཁར་ཆ་བ་དང་ཟ་སང་ས་ཏ་བ། །ཟར་ཕག་ས་མད་ས་མཆད་

སལ་མང་ལས། །རལ་བ་གཉས་པ་རང་བང་ཆས་ར་ཡས། །ར་རའ་ཚག་བཀལ་

གདམས་པའ་ལམ་བཟང་གསལ། །རན་པ་ཆ་མཁར་ཆ་བས་དམགས་རང་ར་ལ་

གསར་ཞ་རའ་མཎལ་ཕལ་ནས་ཞས་ཤང་བརད་ཐ་བསས་པའང་མཛད། ཁད་གཉར་

པ་རགས་ལན་ཟ་བ་སང་གས་མན་ངག་རམས་གགས་བམ་ད་བསམས། །ཕས་ཀང་

ཁད་ལགས་འད་ལ་གཙར་བད། ར་ཉད་ལ་ག་ལང་པ་གཞན་ན་དཔལ་གས་ད་བ་

ཞས་པས་ལན་འདབས་གནང་བ་ཁང་གས་ཡ་གར་བཏབ་པ་དང་། ས་ཏ་པ་མཁས་

བཙན་བསད་ནམས་འད་ཟར་བ་ལ་ཡག་ཆ་གསལ་བར་མ་ཐས་ཤང་། ཟར་ཕག་པ་

རན་ཆན་དཔལ་བས་མཛད་པའ་ཊཀ་ཆན་དང་། མཁས་པ་ཤངས་སན་དང་། ས་

མད་ཀན་དགའ་དན་གབ་པས་ར་རའ་ཚག་རང་ག་རམ་བཤད་མཛད་པ་བཞ་ལ་

འགལ་ཆན་བཞ་ཟར་ཞང་། བསད་འད་ལས་ཆས་ར་གངས་པ་བརད་དཔལ་ལན་

བ་མ་བསད་ནམས་རལ་མཚན་ག་བར་ད་བང་བ་དང་། ས་མད་ས་མཆད་ལས་ཀང་

559

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བརད་པ་འཕལ་བ་སགས་སལ་མང་ད་བང་བ་ལས། རལ་བ་གཉས་པ་ཀན་མཁན་

རབ་བང་ཆས་རས་གབ་ཆན་པ་ལས་གདམས་ངག་རགས་པར་གསན་ཏ་ར་རའ་ཚག་

ག་མདན་འགལ་དང་གདམས་ངག་ག་གནད་གཞན་ལས་ཁད་པར་འཕགས་པའ་ལམ་

བཟང་པ་གསལ་བར་མཛད་ཅང་། ར་རལ་པའ་ར་ར་སགས་སའ་ས་བ་ན་རམ་སབ་

བརད་དང་བཅས་པས་ར་ཆར་སལ་བར་མཛད་ད། །

གཉས་པ་ཕན་ཚགས་བང་བ་གཞན་སས་པ་ན། མ་ཏ་དམར་པ་ཁ་རག་སར་

གསམ་སགས། །ཚད་ལན་ཕན་ཚགས་བང་བ་མཐའ་ཡས་ས། །ང་མཚར་བའ་

གཏམ་བཅ་བརད་དང་ལན་པའ་གབ་ཆན་མ་ཏ་ཛ་ཀ་ད་ཉད་ཁ་ཕ་ལ་ཙ་བ་བམས་

པའ་དཔལ་ག་སན་དངས། ཟབ་ཆས་ཞས་པས་ཤས་བའ་ཡན་ལག་ཏ་བསན་པ་ཐན་

མང་ག་སར། ནང་སབ་ཐབས་ས་བསན་པ་ཉམས་ལན་བ་བག་ག་སར། །གསང་

བ་བན་རབས་ཀ་འཇག་པ་སན་པ་ཁད་པར་ག་སར་གསམ་གནང་བ་ཁ་ཕ་པ་ལས་

རམ་པ་བརད་པ་དང་། ས་ར་ཧས་གནང་བའ་ཕག་ཆན་འཁར་བ་རན་གཅད་ཀ་

གདམས་ངག་དན་མ་རར་མཚན་ལན་འཁལ་ཞག་ཆན་པ་ལ་གནང་། དས་རགས་

ལན་གངས་སང་ལ་གནང་བ་དང་། ཡང་བལ་རས་ཞས་བ་བའ་རལ་འབར་པར་བརས་

ནས་གགས་པ་སང་ག་ལ་མཁའ་སད་བསན་སབ་གནང་བ་ཕ་མ་གཉས་ལ་རགས་

ལན་མཁའ་སད་དབང་པས་ཡག་ཆའང་མཛད་པ་དང་། ཡང་མ་ཏ་ཁད་དག་ཏ་གགས་

པ་པཎ་ཏ་ཤ་ར་པ་ཏ་ལ་གནང། དས་མ་ཉག་གགས་རན་དང་ཀ་ཅར་རགས་ལན་

ལས་བརད་པ་དང་། ར་ར་ཕང་བའ་དབང་བསར་བར་ར་པཎ་ཆན་དན་ཡད་ར་ར་

ལས་བརད་པ་སགས་བང་། ཡང་སལ་ས་ལ་སད་དམར་པ་ལ་ར་ར་གདན་པ་ཆ་བས་

གནང་བའ་ཐགས་ར་ཆན་པའ་ཆས་སར་དང་བསལ་བ་ཚལ་ད་མཁའ་འག་ས་ལས་

གནང་བའ་གདམས་ངག་ག་སར་རམས་དང་། གཙང་ཁ་རག་སམ་ཆང་བ་གས་དབང་

560

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཕག་ལ་ཨ་ར་ནས་བརད་པའ་སམས་ཕགས་དང་། ཇ་བ་ནས་བརད་པའ་བ་སང་ག་

བཀའ་བབས། གདམས་པ་ད་གཉས་བསས་པ་ལ་བང་ཆབ་སམས་སང་ཞས་བ་བའ་

གཞང་མཛད། ཕས་ཁ་རག་སར་གསམ་ད་གགས་ཏ་ལ་པ་དར་སབས། བང་སམ་

མཆད་གསམ་སགས་ནས་ར་ཆར་འཕལ། སགས་ཁངས་ནས་སན་རས་གཟགས་ཀ་

དམར་ཁད་རགས་བཞ། དས་ཞབས་ཆ་ཆང་ནས་བལ་པ་ཀ་ཡ་ཤ་སགས་ལ་བརད་

པའ་ནམ་མཁའ་སར་གསམ། ཕག་ར་ཆན་པ་ཐག་ལའ་སར། མན་ལང་བའ་སམ་

རམ་གཅག་ཤས་ཀན་གལ་སགས་གདམས་ངག་ག་རགས་དང་། ཨ་བ་ཡའ་ར་ར་

ཕང་བ་དང་སབ་ཐབས་བར་རམ། དར་ཎ་ཨ་ཙརའ་བ་བ་བཏས་པ་སགས་དབང་

དང་སབ་ཐབས་ཀ་རགས་ཚད་དང་ལན་ཅང་སབ་རད་ཀ་བཀའ་སལ་ཟར་པ་མད་

པའ་ཕན་ཚགས་ཀ་བང་བ་ན་མཐའ་ཡས་ས། །སབ་བརད་ཤང་ར་རམས་ཀ་བང་བ་

བརད་པའ་སབས་གསམ་པའ་འགལ་པའ།། །།

༤ རག་གནས་ཞར་བང་དང་བཅས་པའ་བང་བ་བརད་པའ་སབས།

སབས་བཞ་པ་རག་གནས་ཞར་བང་དང་བཅས་པའ་བང་བ་བརད་པ་ལ་གཉས།

རག་པའ་གནས་དངས། ཞར་བང་ཡལ་ཆན་གཞན་ད་བསན་པ་བང་ཚལ་ལ། །

དང་པ་ལ་གསམ། རག་གནས་ཆ་བ། ཆང་བ། འཕས་དན་སས་པའ། །

དང་པ་ལ་བཞ། ས། ཚད་མ། བཟ། གས་བ་རག་པའ་བང་ཚལ་བཤད་

པའ། །

དང་པ་ལ་གཉས། ལ་ཡལ་ད་བང་ཚལ་དང་། མ་ཡལ་ད་དར་ཚལ་ལ། །

དང་པ་ན། རག་པའ་གནས་ཀ་ཐག་མ་ས་རག་ག །བསན་བཅས་དབང་པས་

བས་པ་ཕར་བས་བསབས། །མཁས་པའ་ང་རལ་གཅག་ཕར་དས་གཉན་སང་། །

561

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཕ་ནང་གབ་མཐའ་ཐན་མང་བ་ཀན་གས་བསབ་ཅང་ཤས་པར་བ་བ་རག་པའ་གནས་

ས་གགས་པ་ལ་ཆ་ཆང་གཉས་ས་ཡད་ཅང་། ས་མ་ནང་པའ་དབང་ད་བས་ནས་རག་

པའ་གནས་ཆན་པ་ལར་གགས་པའ་ཐག་མར་ས་རག་པ་ན་སམ་ཅ་ར་གསམ་ད་སར་

ཛ་ད་བ་ཞས་བ་བ་ཞག་བང་བས་བར་སད་པའ་བསན་བཅས་ཆན་པ་ཐག་མར་བས། ད་

ལ་དབང་པས་བསབས་ཏ་དས་ཀང་བསན་བཅས་ཨན་བ་ཀ་ར་ཎ་བས་པར་གགས། །

ད་ལ་དང་སང་ཕར་བས་བསབས་པས་མཁས་པར་གར་ནས་ལ་རམས་ཀ་སབ་དཔན་ད་

གར། ལའ་བ་མ་ཞས་བཀར་བས་ད་ང་རལ་ཆར་སས་པ་ན། དབང་པས། ས་

ཡ་རག་པ་མཐའ་ཡས་ཏ། ཡངས་ས་རགས་པ་ར་མཚ་ཙམ། །ང་ཡས་ཤས་པ་

བམ་པ་གང་། །ཁད་ཀས་ཤས་པ་ཆ་ཐག་ཙམ། ། ཞས་ང་རལ་བཅག་པས་ད་ཡད་

ཞམ་ས་ཕན་ཆད་ས་མ་ས་བར་དམ་བཅས་པ་ན། དབང་པས་འན་ཀང་རང་གས་

ཇ་ལར་ཤས་པ་སན་ཅག་པར་བསས་པས་དམ་བཅས་པའ་ཕར་དས་གཉན་བཞར་མ་

ས་བར་སང་ཞང་གཞན་རམས་ལ་འཆད་པར་བད་ཀ་ལ་རས་རང་པ་ལས་འབང་ཞང་།

དས་གཉན་བཞའང་འཕགས་ཡལ་པ་རམས་ཀས་སར་མ་ཟད་ཀག་པ་སའ་དས་གཉན་

ད་བད་ད། གསར་འགར་མར་རགས་ལས། བརད་པ་ལ་ན་མཁན་པ་འཇམས། །

བཅ་བཞ་པ་ལ་སབ་མ་འཇམས། །གནམ་སང་ལ་ན་གཉས་ཀ་འཇམས། །བཅ་ལ་

ལ་ན་ཐམས་ཅད་འཇམས། །དཔར་ན་གཡལ་ངར་བརན་པའ་དཔང་། །གང་སས་

ཀས་མདའ་ཡས་བསན། །ཆས་གཅག་ཀག་པའ་ཚལ་ཅན་ག། །རག་པ་ཉད་ན་ཆང་

ངར་འགར། །ཞས་དས་གཉན་ལར་ཡང་བཤད་ད། །

གཉས་པ་ལ་བཞ། པ་ཎ་པ། ཙན་པ། ཀ་ལ་པ། དབངས་ཅན་བར་སད་ཞར་

བང་བཅས་སས་པའ། །

དང་པ་ན། ས་བད་ལང་བསན་བམ་ཟ་པ་ཎ་ནར། །འཇག་རན་དབང་པས་

562

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བན་རབས་ཕ་མའ་གཞང་། །ལག་མ་ཅན་དང་མཆག་སད་དག་གས་བཀལ། །བ་

ཥ་རའགལ་རབ་བད་ཟ་བའ་ཟར། །གཟགས་ཀ་འཇག་པ་ཤ་ཀ་ཊ་ཡ་ན། །ཀ་ཏའ་

བ་ཡས་བས་སགས་ད་རས་འབངས། །ལངར་གཤགས་པའ་མད་ལས། ས་བད་པ་

ན་པ་ཎ་ནའ། །ཞས་དང་། འཇམ་དཔལ་ར་རད་ལས་ཀང་རལ་བ་ཉད་ཀས་ལང་

བསན་པའ་བམ་ཟ་པ་ཎ་ན་ཞས་བ་བ་འཕགས་ཡལ་ནབ་ཕགས་བ་ར་ཀའ་ཚལ་ད་

སས་ཏ། ས་རག་པ་ཤས་སམ་མ་ཤས་ལག་རས་མཁན་ལ་བསན་པ་ན་མ་ཤས་པར་

ལང་བསན་པས། རང་ཉད་ཀས་གའ་ཆང་གས་ལག་རས་བཅས་ནས་ས་སང་ག་བར་

སད་པའ་སབ་དཔན་མཐའ་དག་བསན། ས་ལགས་པར་ཤས་ཀང་ད་དང་མ་ཚམ་

པར་འཇག་རན་དབང་ཕག་ག་རག་སགས་བསབས་པས་འཕགས་པ་ཞལ་གཟགས་

ཏ་ཅ་འདད་གསངས་པ་ལ་ས་ཤས་པར་འཚལ་ཞས་པས། ཨ་ཨ་ཨ་ཎ་སགས་ཡ་

གའ་བས་བ་གསངས་པ་ཙམ་གས་འཕགས་པའ་བན་རབས་ཀས་འཇག་རན་གསམ་

ག་སའ་གནས་ཐམས་ཅད་ཤས་ནས། པ་ཎ་བ་ཀ་ར་ཎ་ཤ་ཀ་སང་དང་། བ་བག་

འབད་པའ་མད་ཤ་ཀ་སང་ཡད་པ་མཛད། ད་ཡན་ཅད་ད་ཕ་རལ་པ་རམས་ལ་ཤ་རའ་

བས་དབང་པའ་བར་སད་ལ་བཅ་གཉས་ས་བཀགས་པར་བཤད་པ་ལ་བའ་གཞང་ཅ་

རགས་པ་ལས། ནང་པ་རམས་ལ་སའ་སར་བ་མཐའ་དག་ཕགས་གཅག་ཏ་བས་པའ་

བསན་བཅས་མད་པས་གཞང་ད་གཉས་ན་ས་གཞང་ཐམས་ཅད་ཀ་ར་བའམ་ཕ་མ་

ལ་བ་ཡན་ཅང་། རལ་པ་བད་བད་ཀས་ས་བསབ་པའ་ཕར་བམ་ཟ་མཆག་སད་ཀས་

ཀའ་རལ་པ་ལག་མ་ཅན་རག་སགས་ཀ་མཐས་བཀག་ནས་པ་ཎ་པའ་འགལ་པ་ཤ་

ཀ་འབམ་གས་འཆད་པར་བས་ཏ་སབ་དཔན་དང་ཀའ་བར་ད་ཡལ་བས་བཅད་ཀས་

བཤད་ཅང་། མཆག་སད་ཀས་ཡ་གར་འབ་བ་ལས། སབས་ཤག་ན་འདའ་ལས་ཅ་

འད་ཡད་སམ་ནས་ཡལ་བ་བཏབས་པས་སལ་ཆན་པ་བསངས་པ་མཐང་། ཀའང་ང་

563

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ཚ་ནས་བས། དར་འགལ་པ་ཤ་ཀ་སང་ཕག་ཉར་ལ་ལས་མ་ཟན་པས་ལག་མ་མཆག་

སད་ཀས་སང་ཕག་བཅ་གཉས་ཀ་ཚད་ད་བརམས་པ་ད་ལ་མ་ཧ་བ་ཥ་ཞས་གགས་ཏ།

ད་དག་གཞང་འགལ་པ་དང་བཅས་པ་ད་ལའ་བར་ད་འཕགས་ཡལ་ན་འཆད་ཉན་

མ་ནབ་པར་ཡད། ཡང་སས་བ་མཆག་གས་བས་པའ་བ་ཥ་ཞས་པ་ར་བ་ཤ་ཀ་དག་

བརའ་ཚད་ཙམ་རང་འགལ་དང་བཅས་པ། ར་མ་ཙནས་བས་པའ་རབ་བད་ཟ་ཟར།

དཔལ་ཆས་ཀ་གགས་པས་མཛད་པའ་པ་ཎ་པའ་དན་འགལ་གཟགས་ཀ་འཇག་པ།

པ་ཎ་པའ་ཆར་གཏགས་པའ་གཞང་ཤ་ཀ་ཊ་ཡ་ན་དང་ཀ་ཏའ་བས་བས་པ་སགས་སབ་

དཔན་དའ་རས་ས་འབངས་ཞང་པ་ཎ་ནའ་གཞང་ར་བ་ཙམ་ཕས་ས་འདར་པ་ལ་ཙས་

བསར་བར་བསགས་མད། ཇ་བཞན་མ་འགར་ར། །

གཉས་པ་ན། ལགས་བསས་ཉང་གསལ་ཀན་རགས་ཙནའ་མད། །འགལ་

དང་ཡན་ལག་རང་གཞན་གཞང་མང་ལས། །ར་བ་ཐག་མར་ཤང་ལས་བསར་ཏ་

འཆད། །དས་ཀ་འཁར་ལའ་རད་ཕ་མ་ནས་ལང་བསན་ཅང་ར་གར་ཤར་ཕགས་

བ་རན་ཞས་པར་ས་འཁངས་པའ་སབ་དཔན་ཙན་ག་མ་ཞས་བ་བ་ས་དང་རག་ག་ལ་

སགས་པ་ཐན་མང་ག་རག་གནས་ཐམས་ཅད་མ་བསབས་པར་མཁན་པས་ལ་བདན་

ག་སང་ནས་མ་སགས་ཀ་རལ་བ་ཚར་གཅད་ནས་པ་དས། སབ་དཔན་མ་ངན་མད་

པ་ལས་ལང་མནས་ཏ། སན་རས་གཟགས་དང་སལ་མའ་རག་སགས་བསབས་

པས་གབ་ཅང་མཁས་པ་ཆན་པར་གར། འཕགས་པ་སན་རས་གཟགས་ཀས་བསལ་

ནས་ག་མའ་དག་བསན་ག་བརལ་ཞགས་མཛད། ང་མཚར་བའ་རམ་ཐར་བསམ་

གས་མ་ཁབ་པ་དང་ལན་ཅང་ད་ལའང་པ་ཊ་ལ་ན་ས་དངས་ས་བཞགས་པ་དས་བསད་

པ། ནང་རག་པའ་བསན་བཅས། ཕ་རལ་ག་བསན་བཅས། བཟ་གནས་ཀ་བསན་

བཅས་རམས་བར་ར་བརད་ར་བསན་བཅས་ཐར་བ་པ་ས་ཚགས་བཞ་བར་དང་སམ་

564

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཅ་ར་གཉས་མཛད། ལ་ཕགས་ཀ་རད་ད་ལག་མ་ཅན་གས་བས་པའ་འགལ་པ་མ་ཧ་

བ་ཥ་གཟགས་པས། འགལ་པ་ཞས་བ་བ་ཚག་ཉང་བ། དན་མང་བ། མ་ཟས་པ།

ཚང་བ་ཞག་དགས་པ་ལ། ཀ་ན་རངས་པ་ཤས་ཆ་བས། ཚགས་མང་བ། དན་ཉང་

བ། ཟས་པ། མ་ཚང་བའ། །ཞས་སད་ནས་པ་ཎ་པའ་དན་འགལ་ལགས་བསས་ཀ་

ཚལ་ད་ཉང་ང་རམ་གསལ་ཡང་དག་པར་ཀན་རབ་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་ཙན་བ་ཀ་ར་

ཎ་ཞས་པ་ཤ་ཀ་བདན་བར། ལའ་ཉ་ཤ་ར་བཞའ་བདག་ཉད་ཅན་དང་། དའ་ཡན་

ལག་ཏ་ཡ་གའ་མད་ལ་སགས་པ་མཛད་པ་ལས། ན་ལནར་ཟ་གགས་ཀས་མཛད་

པའ་ཀན་བཟང་ས་མད་གཟགས་པས་ད་ན་ཚག་ག་སར་བ་ཤན་ཏ་ལགས་ཤང་། རང་

ག་ད་ད་ཙམ་ད་མ་ལགས་པར་མཁན་ཏ་འག་དན་མ་འབང་བར་དགངས་ནས་ཙནའ་

གགས་བམ་ཁན་པར་བསར་བ་ན། ར་བཙན་མ་སལ་མས། ཁད་ཀས་གཞན་ཕན་

པའ་བསམ་པ་བཟང་པས་བས་པས་མ་འང་པ་ན་སམས་ཅན་ལ་ཤན་ཏ་ཕན་པ་འགར་

ལ། ཟ་གགས་ཀས་ན་མཁས་པའ་ང་རལ་གས་བརམས་པས་གཞན་ལ་ཕན་ཐགས་

ཆང་ངར་འགར་ར། །དའ་ཕར་གགས་བམ་ཁན་པ་ནས་ཕངས་ཤག་ཅས་ལང་བསན་

པ་ལར་བངས་པས། ཁན་པ་དའ་ཆ་འཐངས་པ་ཙམ་གས་ཤས་རབ་ཆན་པ་འགར་བ་

བང་ཞས་གགས་པའ་གཞང་ཁད་པར་འཕགས་པ་ད་ལ། རང་ག་ཞང་པ་དར་ད་བས་

འགལ་པ་མཛད། ད་ལ་རཏ་མ་ཏས་འགལ་བཤད། དའ་འགལ་བཤད་ཀ་བཤད་

པ་པར་ཙནས་མཛད་པ་རམས་དང་། ཡན་ལག་གཞན་ཡང་ཨ་ཎ་སགས་ཀ་མད་རང་

འགལ་དང་བཅས་པ། བངས་མད་སགས་སབ་དཔན་ཉད་ཀས་མཛད་པའ་རང་

གཞང་དང་གཞན་གས་སར་བ་མང་ད་ཡད་པ་ལས། གཞང་ར་བ་ཤང་ལ་ར་ར་རལ་

མཚན་གས་བསར་བ་ཚན་ཆད་བད་ཡལ་དའང་འཆད་ཉན་མ་ཆད་པར་བང་ལ། བད་

འགལ་ཡང་ལ་ཆན་ཐགས་ར་དཔལ་དང་ཞ་ལ་ཆས་སང་བཟང་པས་མཛད་པ་སགས་

565

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

འགའ་ཞག་མཆས་པ་ལས་ཕས་ཀན་མཁན་དར་ཀ་རས་མཛད་པའ་འགལ་ཆན་ཉད་

ར་གཞང་དང་ཁད་པར་མད་པ་ནར་འཁལ་དང་བལ་བའ་ལགས་བཤད་ཀ་གཏར་ཆན་

པའ། །

གསམ་པ་ན། ལ་ཡ་དབང་པས་ཨན་ད་བ་ལ། །བཤད་པའ་བར་སད་ཤར་

ཕར་བད་སད་ཀ། །བཀའ་ལར་སཔ་ཝར་ས་གདང་དག་བསབས། །ཀ་ལ་པ་བསན་

ཤང་དཔང་དན་ལས་བང་། །གཞན་ཡང་རལ་པ་ཙནན་སང་ག་དས་ས་ལའ་དབང་

པས་བམ་ཟ་ཨན་ད་བ་ལ་སའ་ངས་གནས་བཤད་པའ་ཨན་བ་ཀ་ར་ཎ་ས་དབང་པའ་

བར་སད་པ་ཞས་ཤ་ཀ་ཉ་ཁ་ལ་སང་པའ་ཚད་ཅན་ཅག་ཞག་བང་། མ་རང་བར་བར་

སད་ད་ཤས་པའ་ཕར་ད་རལ་པ་བད་སད་ཀ་བཀའ་ལར་བམ་ཟ་སཔ་ཨརས་གཞན་

ན་གདང་དག་བསབས་ནས་གབ་པའ་ཚ་ཁད་ཅ་འདད་ཟར་བ་ལ། ཨན་བ་ཀ་ར་ཎ་

ཤས་པར་འཚལ་བས་པས། སད་ཝར་ས་མམ ཡཿ། ཞས་གསངས་པ་ཙམ་གས་སའ་

དན་མཐའ་དག་ཤས་པར་གར་ནས་ད་ཉད་ཀས་ཀ་ལ་པ་བ་ཀ་ར་ཎ་བརམས། །ད་ན་

ཨན་བ་ཀ་ར་ཎའ་ལགས་ཡན་ཞང་ཕ་ནང་ག་འགལ་བད་ཀང་མང་ད་བང་། བད་ཡལ་

དའང་འད་ཉད་ལ་སབ་པ་མང་བས་གཞང་ཐག་མར་ཤང་ལས་བསར། ད་ནས་དཔང་

ལ་སགས་ཀས་འགལ་པ་དར་སང་ས་སགས་དང་ཏ་སགས་ཀ་བ་བ་ལ་སགས་པ་རམ་

པར་བསར་ཅང་བད་འགལ་ཡང་བཟང་ངན་ད་མ་བང་ང་། །

བཞ་པ་ན། དབངས་ཅན་འཕགས་མས་ཨ་ན་བ་ཏ་ལ། །བསལ་བའ་བར་

སད་ཇ་ནང་ར་བཙན་དང་། །ཆས་ཀ་སང་བས་ར་འགལ་བསར་ཅང་བཤད། །ཡང་

མཁས་པ་ས་དག་ཙམ་ག་དས་ས་ལ་ཕགས་མ་ཧ་ར་ཥར་བང་བའ་བམ་ཟའ་རགས་ཀ་

སབ་དཔན་ཨ་ན་བ་ཏ་ལ་འཕགས་མ་དབངས་ཅན་མས་དངས་ས་བསལ་བའ། ས་ར་

ས་ཏ་བ་ཀ་ར་ཎ་ཞས་པའང་འཕགས་ཡལ་ད་དར་ཆ་ཞང་། བད་ཡལ་ཇ་ནང་ར་བཙན་

566

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སལ་བའ་མགན་པས་པཎ་ཏ་ཀཥ་དང་པ་ལ་བ་ད་ལ་བརན་ན ས་གཞང་འགལ་ཐག་

མར་བསར། འགལ་པའང་མཛད། འདར་ལས་ཀང་། གཞང་ལ་འགར་བཅས་

དང་། འགལ་པ་གཞ་འགར་ག་རས་ས་བས་ཀང་གཞང་ག་འགར་ལ་སབས་ཁ་ཅག་

ཏ་ལགས་པར་སང་སད། འགལ་པར་ན་ར་དཔ་དང་བད་དཔ་གཉས་བསར་བའ་ཚ་

མ་འགག་པ་ཤས་ཆ་བས་བརམས་པ་ལས་བསར་བའ་ཐ་སད་རང་མད་འད་ནའང་།

ད་ལ་བརན་པའ་འཆད་ཉན་ག་རན་དར་བ་བང་ཞང་། ཀན་མཁན་ཆས་ཀ་སང་བས་

བལ་ཡལ་ད་བམ་ཟ་བཥ་པ་ཏ་ལ་འད་མལ་མཛད་ཅང་དཀའ་བའ་གནས་ལགས་པར་

མཁན་པས། སབ་དཔན་ག་རང་འགལ་རབ་བད་གསལ་ལན་གཞ་འགར་མཛད་

ཅང་འཕགས་ཡལ་ད་འགལ་ཆན་པཉ་ར་ཛ་སགས་ཕ་ནང་ག་པཎ་ཏ་རམས་ཀས་

བརམས་པའ་འགལ་པ་མང་ད་ཡད་པར་སང་ང་། །འཇམ་དཔལ་བར་སད་ཞ་ལ་

ལ་ཙས་བསར། །འཇམ་དཔལ་གགས་པས་མཛད་པར་གགས་པའ་བར་སད་པའ་

གཞང་དང་། སབས་ལ་པའ་རང་པ་གཉས་པའ་འགལ་པ་ཙམ་ཞ་ལ་ལ་ཙ་བ་ཆས་

སང་བཟང་པས་བསར་ཡང་འཆད་ཉན་ག་རན་ན་མ་བང་ང་། །ར་བད་ས་འགལ་བཟང་

ངན་མཐའ་ཡས་ས། །བད་ད་འགར་བའ་བར་སད་པའ་བསན་བཅས་ཀ་གཞང་

ཆན་པ་བཞ་པ་ད་དག་ལ་ར་གར་དང་བད་ཀ་མཁས་པས་བརམས་པའ་དཀའ་འགལ།

འགལ་བཤད། རས་འབལ། ཡན་ལག་ཏ་ཨཎ་སགས་དང་། ཏད་ས་པ་དང་། ཚག་

སད་དང་། རགས་བས། བངས་འགལ་སགས་བསན་བཅས་ཚད་མར་གར་པའ་

བཟང་པ་དང་། བ་གས་རངས་པ་དང་མང་ད་མས་པས་བས་པའ་ངན་པ་མཐའ་ཡས་པ་

བང་ང་། །

གཉས་པ་ཚད་མ་རག་པའ་བང་བ་འཆད་པ་ལ་གཉས། ཕ་པ་དང་། ནང་པའ། །

དང་པ་ན། ཕ་པའ་རག་ག་ས་ཡང་སན་བཅས་ཉད། །ཕ་རལ་པའ་སན་པ་

567

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

དང་སང་གང་སས་ཀས་བས་པའ་རག་གའ་བསན་བཅས་དང་། བམ་ཟ་རང་མག་

གས་བས་པའ་རག་གའ་ཚག་དན་བརད་སན་པའ་བསན་བཅས་ལ་བ་མང་ད་བང་ཞང་

ནང་པའ་གཞང་ལས་འབང་བ་ས་ཡང་རད་པ་ལར་ལན་པའ་བསན་བཅས་ལར་སང་

བ་སན་དང་བཅས་པ་ཉད་ཡན་པ་འདར་མ་གཟང་ང་། །དས་ན་ཚད་མ་ལ་ཐན་མང་

ག་རག་པར་གགས་པའང་རད་ངག་ཙམ་ལ་དགངས་ཀ་དན་ག་ཁས་ལན་མ་མཚངས་

པས་ཁད་པར་ཆའ། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། འཕགས་ཡལ་ད་བང་ཚལ། །བད་ད་བང་ཚལ། ཞར་

བང་གབ་མཐའ་གང་དང་མཚངས་པར་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། ནང་པའ་ཚད་གཞང་ཐག་མར་རད་གབ་ས། །ར་བའ་གསང་རབ་

ལས་མངན་སམ་ཚད་མ་གསལ་བར་བསན་ཅང་རས་དཔག་ཚད་མའང་མ་བཀག་པ་

དང་གཏན་ཚགས་རམས་ཀས་ཤགས་ལས་ཤས་པ་དང་། དགངས་པ་ངས་འགལ་

ལས། ཆས་ཉད་ལས་དང་བ་བ་བད། །འཐད་པར་སབ་པའ་རག་པ་བཞ། །ཞས་

རགས་པའ་རམ་གཞག་བཞ་གསངས་ལ། སན་ཚ་ལ་ཉ་ཁ་པར་སངས་རས་འད་

སང་ཀ་བསན་པ་ལའང་བང་བར་བཤད། སན་པ་འདའ་བསན་པ་ལ་ནང་པའ་ཚད་

གཞང་རམས་ཀ་ཐབ་མ་ན་རད་པ་གབ་པ་ས། ད་མཛད་པ་པ་ཁ་ཅག་གས་སབ་དཔན་

དབག་གཉན་གས་མཛད་ཟར་ཡང་། ཚད་མ་ཀན་བཏས་ཀ་རང་འགལ་ད་དགག་པ་

ར་ཆར་མཛད་པས་གཅང་དབག་གཉན་གས་མ་མཛད་པར་གསལ་ཞང་། བཙན་པ་

དབག་བཤས་སགས་དབག་གཉན་དང་མཚན་གཅག་པ་ཞག་གས་མཛད་པར་བད་

ས་མ་རམས་བཞད་ད། །ཕགས་ཀ་ག་པས་མངན་སམ་རས་དཔག་གཉས། །གཞན་

སལ་དཔ་དང་ལག་ཆད་དག་ལན་མད། །ཀན་ལས་བཏས་མཛད། སབ་དཔན་ཆན་

པ་ཕགས་ཀ་གང་པས་དམགས་པ་བརགས་པ་དང་། སལ་བ་བརག་པ་སགས་ཚད་

568

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

མའ་བསན་བཅས་ཐར་བ་བར་ར་བརད་མཛད་པ་ད་དག་ལས་ཡངས་ས་མ་རགས་

པར་གཟགས་ནས་ཕས་ཕགས་གཅག་ཏ་བསས་ཏ་མངན་སམ་རས་དཔག་གཉས།

གཞན་སལ་དང་། དཔ་དང་། ལག་ཆད་ཀ་རག་པ་སན་པ་ལའ་དག་ལན་ཚད་མའ་མད་

ཀན་ལས་བཏས་པ་ཞས་བ་བ་མཛད་ཅང་སབ་དཔན་དབང་ཕག་ས་སགས་ཀས་བཤད་

ད། །ད་ཡ་དགངས་འགལ་ད། །ཆས་ཀ་གགས་པས་ར་བ་རས་འབང་བསས། ། ཡན་

ལག་བཞ་བཅས་ས་བདན་ལམ་སལ་ཕས། །གཞང་དའ་དགངས་འགལ་ད་ས་བའ་ཉ་

མ་ཆས་ཀ་གགས་པས་ར་བ་ལས་ལ་བའ་བསན་བཅས་རས་པ་རམ་འགལ། འབང་

པ་རམ་ངས། བསས་པ་རགས་པའ་ཐགས་པ་གསམ། འཕས་པ་ཡན་ལག་ལ་བའ་

བསན་བཅས་འབལ་བ་བརག་པ། གཏན་ཚག་ཐགས་པ། རད་པའ་རག་པ། རད་

གཞན་གབ་པ་བཞ་ས་ཚད་མ་ས་བདན་ད་གགས་པའ་ལམ་སལ་ཆན་པ་ཕས་ས། །ལ་

ཤཀ་དལ་རན་བད་བད་སགས་ཀས་བཀལ། །རལ་ཅན་ཡ་མ་ཉ་སས་རན་རས་

འབངས། །སབ་མའ་གཙ་བ་ལ་དབང་བ་ལ་རམ་ངས་ཀ་འགལ་པ་བད་པ་བཀས་གནང་

བ་ན་ལའ་དང་པ་རང་འགལ་ག་གཤམ་མཐད་ནས་དས་ཀང་འགལ་པ་མཛད། འད་ལ་

ལ་རས་རང་པ་རམས་ས་ལ་དབང་བས་ལན་གཉས་བརམས་པ་མ་ཆར་སངས། །ལན་

གསམ་པ་ལ་དངས་བསན་ཙམ་བང་འདག་གསངས་ནས་བཞག་པར་བཤད། རང་

འགལ་དང་ད་གཉས་བསམས་པ་ལ་ཚད་མ་སང་ཕག་བཅ་གཉས་པར་གགས། །དའ་

སབ་མ་ཤཀ་བས་སང་ཕག་བཅ་གཉས་པ་ལ་འགལ་པ་མཛད། སབ་དཔན་དལ་བའ་

ལས་ས་བདན་ཚང་བར་འགལ་པ་མཛད་པར་གགས། རན་མཁན་པ་ཤས་རབ་འབང་

གནས་ཀས་རམ་འགལ་ལ་ཚད་མ་སང་ཕག་ཕད་དང་བཞ་པའ་འཕ་མཐད་ནས་ཚད་

གབ་ལའ་གསམ་པ་འགལ་བཤད་རས་པར་མཛད་ད་དགངས་དན་དབ་མར་བཀལ།

ཚད་མ་སང་ཕག་བཅ་བརད་པར་གགས། །གཞན་ཡང་བམ་ཟ་བད་བད་དགའ་བ་ལ་

569

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

སགས་ཀ་འགལ་པ་མང་ད་བང་། སབ་དཔན་རལ་བ་ཅན་དང་། ཁ་ཆ་ཛ་མ་རའམ་

རག་ག་པ་ཡ་མ་རར་གགས་པ་དང་། ཉ་མ་སས་པ་རམས་ན་རན་མཁན་པའ་རས་

ས་འབངས་ནས་ར་ཆར་བཤད་པ་ཡན་ན། །རམ་ངས་རགས་ཐགས་རལ་ཆས་མཆག་

ར་གསམ་པས་བཀལ། །ཞ་འཚས་ད་བསས་ཀ་མ་ཤ་ལས་བཀལ། ། སབ་དཔན་

ཆས་མཆག་གས་རམ་ངས་ལ་འགལ་པ་འཐད་ལན་ཆན་མ་ཞས་སང་ཕག་བཅ་གཉས་

པ་དང་། རག་ཐགས་ལ་འགལ་པ་སབ་མ་ལ་ཕན་པ་མཛད། ཕ་རལ་པའ་རད་

པ་བཟག་ནས་རལ་ར་ལན་གསམ་བརངས་པས་རལ་ར་གསམ་པར་གགས་པ་དས་

ཚད་མའ་གཞང་ཕན་ཀང་མང་ད་མཛད་ནས་ཆས་ཀ་གགས་པའ་དགངས་པ་བཀལ།

རན་མཁན་པ་དང་འད་གཉས་ཚད་མ་ལ་རམ་དཔད་ཀ་རལ་ཤན་ཏ་ཆ་བར་གགས།

སབ་དཔན་ཞ་བ་འཚས་གཞང་ས་མ་རམས་ཀ་དན་འདས་པ་ད་ཉད་བསས་པ་ཞས་བ་

བའ་གཞང་མཛད། ཀ་མ་ལ་ཤ་ལས་དའ་དན་བཀལ་པའ་ཊ་ཀ་ཚད་ཆན་ད་གགས་

པ་མཛད་ད། །ཙན་ག་མས་མཛད་སགས་གཞང་ཕན་མང་། །གཞན་ཡང་རགས་དག་

སན་མ་སགས་ཙན་ག་མས་མཛད་པ་དང་། ཐམས་ཅད་མཁན་གབ་དང་ཕ་རལ་དན་

གབ་སགས་དག་སང་གས་མཛད་པ་དང་། གཏན་ཚག་ག་ད་ཉད་བསན་པ་སགས་ཛ་ཏ་

རས་མཛད་པ་དང་། རན་འབང་ཞ་བ། ཤར་འབང་སས་པ། ཛ་ན་མ་ཏ་ལ་སགས་པས་

མཛད་པའ་གཞང་ཕན་ཤན་ཏ་མང་བར་བང་ཞང་བད་དའང་འགའ་ཞག་འགར་ར། །

གཉས་པ་ན། ས་བདན་ཕ་མ་འགའ་ཞག་ས་འགར་ལ། །ཕ་དར་ར་རག་ས་

པཎ་རམས་ཀས་བསར། །བད་ཡལ་ད་ས་བདན་ཕ་མ་གཏན་ཚག་ཐགས་པ་འབལ་

བ་བརག་པ་ར་འགལ་སགས་འགའ་ཞག་ས་བ་དཔལ་བརགས་དང་དན་པ་ནམ་

མཁའ་དག་གས་བསན་པ་ས་དར་ག་དས་ས་འགར་ལ། ཕ་དར་ག་སབས་ས་ཚད་མ་

ཀན་བཏས་སགས་ཞ་མ་སང་རལ་གས་བསར། རས་པའ་བསན་བཅས་རམ་འགལ་

570

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དང་། ཚད་མ་སང་ཕག་བཅ་གཉས་པ་སགས་ཐག་མར་ར་དག་བའ་བ་གས་ཀས་

བསར་ཅང་ཁང་པ་གགས་ས་སགས་ཀས་བཤད་ད་ཚད་མ་རང་པ་ཞས་གགས་པ་ཅང་

ཟད་དར། རག་ལ་བ་ལན་ཤས་རབ་ཀས་ད་དག་འགར་བཅས་ཤང་། རམ་ངས།

རག་ཐགས་སགས་རགས་པར་བསར། རན་དང་ཆས་མཆག་ལགས་གཙར་བཏན་

ནས་ཚད་མ་གསར་མ་དང་། བརད་འཛན་ཕ་པ་ཆས་ཀ་སང་གས་དབ་མ་སགས་ལ་

བསས་པ་ཆ་ཆང་གཉས་ར་མཛད། ཁད་པར་ཚད་མའ་བསས་པ་ཡད་ཀ་མན་སལ་

མཛད་ཅང་འཆད་ཉན་ག་ག་བཙགས་ནས་བསས་པའ་སལ་བཏད་ད། བསས་བའ་

དན་ཀང་། ཇ་སད་ད། རལ་བའ་བཀའ་དང་ད་འགལ་བསན་བཅས་ཀ། །དགངས་

དན་མ་ལས་ལགས་པར་བསས་པས་ན། བསས་པ་ཞས་ས་མཁས་པས་མཚན་ད་

བཏགས། །ཞས་ས། །ཕས་ས་ཁ་ཆན་པཎ་ཆན་ཤཀ་ཤ་དང་། ས་ས་པཎ་ཆན་ཀན་

དགའ་རལ་མཚན་གས་རམ་འགལ་བསར་ཞས་ཀས་གཏན་ལ་ཕབ། གཞན་ཡང་

ཚད་མའ་འགར་བད་ལ་ཙ་བ་མང་ད་བང་ཡང་བཤད་སལ་ག་ས་ནས་ས་རག་གཉས་

མཆག་ཏ་བཟང་ང་། །ཕ་མས་རག་གཏར་ར་འགལ་བཅས་པ་མཛད། །བཤད་

པའ་བརད་འཛན་ཤར་ནབ་གང་གསམ་གས། །སལ་ལས་ཁང་གཉན་ཞང་དང་

ཟར་ཁང་རན། །ཁད་འཕགས་མང་བན། །ཞས་པ་ན། ར་རག་ས་པཎ་གསམ་ད་

བཤད་པའ་ཕ་མ་འཇམ་པའ་དབངས་ས་ས་པཎ་ཆན་ས་བ་ཉ་ཤ་ར་ལར་པཎ་ཏ་བརད་

མར་བཞས་པའ་སབས་ཀས་བསམ་གས་མ་ཁབ་པའ་མཁན་རབ་དང་ལན་ཅང་མ་

འཇགས་སབས་པའ་གཏར་ཆན་པ་ཡང་གལ། ལག་པར་ཚད་མ་ལ་མཆག་ཏ་མཁས་

པ་ཆན་པར་གགས་པ་དས། ས་བདན་མད་དང་བཅས་པའ་སང་པ་ཚད་མ་རག་པའ་

གཏར་ར་བ་རང་འགལ་དང་བཅས་པ་མཛད། སབ་ཚགས་ར་བད་ཀན་ཏ་མཐའ་

ཡས་པར་བང་བའ་གཙ་བ་རགས་པའ་བརད་འཛན་ཚགས་གབ་དབན་གསམ། མན་

571

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ངག་ག་བརད་འཛན་ལ་དམར་རམ་གཉས་སགས་བང་བ་ལས་འདར་བཤད་པའ་

བརད་འཛན་ཤར་པ་ཤས་རབ་འབང་གནས་དང་ར་ར་འད་ཟར་ས་མཆད། ནབ་པ་

འ་ཡག་པ་རག་པའ་སང་ག གང་པ་ས་སན་ད་མད་གསམ་གས་ར་ཆར་སལ་བ་ལས་

རག་པའ་དབང་ཕག་ཁད་པར་ད་འཕགས་པ་མང་པ་བན་ཏ་འ་ཡག་པའ་དབན་པ་ཉ་

ཐག་པ་སངས་རས་ཀན་སན་ལ་ཀ་ཆན་ཁང་མཉན་ཞང་གསམ་ཟར་ཁང་པ་དང་བཞར་

གགས་ཏ། ཁང་སན་འད་ཟར་རལ་མཚན། གཉན་དར་མ་སང་ག། ཞང་མད་ས་

དཔལ། ཞང་མད་ས་དཔལ། ཟང་ཁང་པ་དཀར་ཤཀ་གགས་པ་རམས་ལས་ཕ་མ་

ན་མཆག་ཏ་གར། ཡང་ལ་པ་ཀན་མཁན་རན་ཆན་དཔལ་གས་ཀང་ཡག་ཆ་ཅ་རགས་

མཛད། ད་དག་དང་འ་ཡག་པས་འཆད་ཉན་ཡན་རང་མཛད་པའ་གསང་ག་རན་

ལ། འཇམ་དབངས་ས་པ། ཉ་ལ་ཆན་པ། ཆས་ར་བ་མ་དམ་པ། ཉ་དབན་ཀན་

དགའ་དཔལ་རམས་ཀང་ས་ཕ་ཅ་རགས་བང་ཞང་ཕ་མ་ན་རག་པ་འད་ལ་ཁད་པར་

ད་མཁས་པས་ཚད་མ་ཉ་ལ་ཐག་ཅས་གཏམ་ད་གགས། ཉ་དབན་སབ་མ་གཡག་

མ་ཕམ་ཆས་ཀ་བ་མ། ད་ནས་རམ་བཞན་རང་སན་ཤས་བ་ཀན་གཟགས། བམས་

ཆན་རབ་འབམས་པ་སངས་རས་འཕལ་བ། ག་རམ་པ་བསད་ནམས་སང་ག་སགས་

ས་བའ་དབང་པ་ད་མ་བན་ཅང་། རང་སན་སབ་མ་ར་དན་ཡད་དཔལ་བ་ལས་པཎ་

ཆན་ཤཀ་མཆག་ལན་སགས་མདར་ན་ས་བའ་སང་ག་མ་ཏག་ཕང་བ་བསར་ལ་བརས་

པ་ལ་བ་བན་ན། །ཡང་དཔལ་ལན་བ་མ་དམ་པའ་སབ་མ་ལ་ཆན་བང་ར། ད་ལས་

ལ་ཆན་གགས་པ། ད་ལས་བ་དང་ཀན་མཁན་འཇག་བལ་ཆན་པ་བན་ཅང་ཚད་མ་

རག་སང་བ་བའ་ལགས་སལ་ཟར་ད་དབ། ཡང་ཞང་མད་ས་དཔལ། མཁས་པ་

ནར་བཟང་དཔལ། གཉག་དབན། །རག་མདའ་པ་གཞན་ན་བ་གས། །ར་ཙང་ཁ་

པ། ད་ལས་རལ་ཚབ་དར་མ་རན་ཆན་དང་མཁས་གབ་དག་ལགས་དཔལ་བ་སགས་

572

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

བརད་ད་ལའ་བར་འཆད་སལ་མ་ཉམས་ཤང་རག་ལམ་སང་གའ་ང་ར་སག་བཞན་

པའ། །ལག་པར་འཇག་རན་དབང་། །རལ་མཆག་བདན་པས་རག་གཞང་ར་མཚ་

བསལ། །ཆས་གགས་དགངས་པའ་ཆ་བ་ཀན་འདས་ས། །ད་ལར་མཁས་པ་ད་

མས་རག་པའ་ལམ་མ་འཁལ་བར་གསལ་བར་མཛད་ཀང་ཕས་ནས་རམ་གས་བསད་

ནམས་དང་བ་གས་དམན་པས་རམ་པར་དཔད་པ་ལར་སང་བས་རག་པའ་དབང་ཕག་

ག་གཞང་ལགས་ཆད་གསན་པ་ན། དའ་ཚལ་མ་ནར་བར་ལག་པར་གསལ་བར་

མཛད་པ་འཇག་རན་དབང་ཕག་སན་རས་གཟགས་རལ་མཆག་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་

བདན་པ་ཆས་གགས་ར་མཚས་སན་ཆས་ཀ་གགས་པར་ས་བ་བཞས་པའ་བག་ཆགས་

སད་ད་ཐགས་ནས་ཤར་གས་གསང་བ་ཉད་ཡ་ག་པས་འབ་བ་ཁ་ན་ལས་རམ་གཞ་

དང་ཕག་དཔ་གཟགས་རག་ག་རལ་བ་གང་ཡང་མ་མཛད་པ་སགས་ཁད་འཕགས་ང་

མཚར་ད་མ་དང་ལན་པའ་ཚད་མ་རག་གཞང་ར་མཚ་ཞས་གགས་པ་བ་ལན་རམས་ཀ་

ཉར་འཚར་བསལ་བར་མཛད་ད། ཆས་གགས་དགངས་པའ་ཆ་བ་མ་ལས་ཤང་ལས་

པ་མད་པ་ཀན་འདས་པའ་འཇག་ངགས་ཆན་པ་གར་ཏ། །

གསམ་པ་ན། རག་ལས་ང་བ་ཉད་མད་ས་ལགས་པས། །རལ་འབར་སད་དང་

གཞན་དག་གགས་ས་པའ། །དབ་མར་བཀལ་ཏ་བད་ཀ་འགལ་ཚལ་གསམ། །ཚད་

མའ་གཞང་འད་ར་ཙང་ཁ་པ་སགས་ཀས་ལ་བ་ངན་པ་སན་ཕང་ས་བདན་བཞའ་རམ་

གཞག་མ་འཁལ་བར་སན་པའ་བསན་བཅས་ས་བཞད། མཁས་མཆག་ངག་དབང་

ཆས་གགས་ཀས་འད་ལ་ནང་དན་རག་པ་ཚང་པའ་བསན་བཅས་ཞས་བ་དགས་ཀ།

བསན་བཅས་ང་བ་ན་ཕ་རག་པར་འཇག་ས་ཚད་མ་རག་པའ་བསན་བཅས་ཡན་པའ་

ཕར་གསངས། བརད་བ་གཏན་ལ་ཕབ་པའ་དན་ལ་དགངས་ནས་རག་ལ་ཆན་པས་

ང་བ་ཉད་མད་པར་ས་བའ་དབ་མ། ས་ལགས་པ་རམས་ཀས་རལ་འབར་སད་པའ་

573

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

དབ་མ། གཞན་དག་ཕལ་མ་ཆ་འཇག་རན་གགས་ས་སད་པའ་དབ་མར་བཀལ་ཏ་

བད་ཀ་འགལ་ཚལ་གསམ་མ། །ཡང་ཀན་མཁན་བསད་ནམས་སང་གས། རགས་

པའ་གཙག་རན་གཉས་ཀ་གཞང་ལགས་ལ། །ས་བདན་གང་འག་བསབས་ནས་

འཆད་པ་དང་། །ར་འགལ་ལགས་ཆ་བཏས་ནས་འཆད་པ་དང་། རང་ག་རམ་རག་

ཉད་ཀས་འཆད་པ་ས། །གངས་རའ་ཁད་འདར་འཆད་ཚལ་རམ་གསམ་ལས། །

ས་བ་ད་མར་རག་ལམ་གམས་བས་ནས། །སན་མད་བརད་པའ་མན་ངག་དང་

ལན་ཅང་། །འཇམ་དབངས་ཐགས་ཀ་མཁན་པ་མངའ་བ་ཡ། །ས་ས་པ་ན་འཆད་

ཚལ་དང་པ་བཞད། །ཅས་གསངས་པ་ལར། །ས་པཎ་ན་ཚད་མ་མད་དང་། ཆས་

གགས་ཀ་ས་བདན། ལའ་དང་པའ་རང་འགལ་རམས་ཀ་བརད་བ་གཞང་གང་འག་

ས་ཚགས་ས་སལ་བར་ཡད་པ་རམས་རགས་མཐན་ཕགས་གཅག་ཏ་བསབས་ནས་

འཆད། བད་སན་གཞན་ཕལ་མ་ཆས་ལ་ཤཀ་རན་མཆག་རམས་ཀ་འགལ་པའ་

ལགས་ཆ་བཏས་ནས་འཆད། རལ་ཚབ་ར་དང་མཁས་གབ་ར་གཉས་ན་རང་ག་རག་

པའ་སས་འཆད་པ་ས་འཆད་ཚལ་གསམ་ད་བཞད་ད། །

གསམ་པ་བཟ་རག་པའ་བང་བ་བཤད་པ་ལ་གསམ། ཐགས་རན། ས་རན།

གསང་རན་ན། །

དང་པ་ན། བཟ་རགས་མཆག་གར་དཀན་མཆག་གསམ་ག་རན། །ཀན་ག་

ཐག་མར་པད་སངས་མཆད་རན་བང་། །གཞན་དག་དད་ལན་རམས་ཀས་རམ་པར་

བརགས། །བཟ་གནས་ཐམས་ཅད་ལས་ངག་ཡད་གསམ་ད་འད་ཞང་འདར་བང་

བ་བརད་པ་ན་གཙ་བར་ལས་ཀ་ལས་དང་། དའང་བཟ་རག་པ་ཐམས་ཅད་ཀ་ནང་

ནས་འཕལ་ཡན་གཉས་ཀར་ཕན་བད་ཟད་མ་ཤས་པ་འཇ་བ་ན་དཀན་མཆག་གསམ་

དང་འབལ་བའ་ས་གསང་ཐགས་རན་རམས་ཡན་ཅང་། དའང་བསན་པ་འད་ལ་རན་

574

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གསམ་ཀན་ག་ཐག་མར་ཐགས་ཆས་སའ་རན་ཉད་བང་ས། སན་པ་ལམ་ནའ་ཚལ་

ད་བལམས་པའ་ཚ་རལ་པ་ཟས་གཙང་མ་སགས་ཀས་པད་སངས་པའ་མཆད་རན་

བརགས། ད་ནས་གཉས་པ་བང་ཆབ་མཆད་རན་སགས་ཆ་བརད་མཆད་རན་ད་

གགས་པ་རམས་དང་། གཞན་དག་དབ་ས་དང་སན་མའ་མཆད་རན་གས་མཚན་

སངས་རས་ཀ་རན་དང་ཉན་ཐས་དག་བཅམ་པའ་མཆད་རན་མང་པ་གཟགས་ཅན་

སང་པ་སགས་དད་ལན་རམས་ཀས་རམ་པར་བརགས་པར་བཤད་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ས་རན་བང་ཚལ་བཤད་པ་ལ་གསམ། འཕགས་ཡལ་དང་། བད་ད་

བང་ཚལ། ཞར་བང་གཞང་ག་ཁངས་སས་པའ། །

དང་པ་ལ་གཉས་བས་ས་བང་ཚལ། འབར་ས་བང་ཚལ་ལ། །

དང་པ་ན། ར་མ་ཆ་ལ་འབམ་པར་འཇགས་ཐལ་ལ། །ཚངས་དང་བ་ཤས་

བསབས་ཤང་ད་ནས་བརམས། །ཐབ་དབང་གཤགས་པར་དངས་ས་འཁལ་ནས་

བང་། །བས་འབར་གཉས་ལས་ར་མ་ས་བ་ས་དང་སང་ཨ་ཏའ་བས་སར་བའ་ར་མའ་

མཚན་ཉད་ཚངས་པའ་ཆད་ཡག་ཅས་བ་བ་ལས། སན་བསལ་པ་དང་པའ་མ་རམས་

ཚ་ལ་འབལ་ནས་བ་བའ་དས་མའ་བདག་པ་འཇགས་ཐལ་བ་བ་བང་། དས་ས་འད་

ཆས་བཞན་ད་བསངས་པས་ཚ་ལ་ཡང་འབམ་ད་འཕལ་ཏ་ཤན་ཏ་བད་བར་གར།

རལ་པས་དཀའ་ཐབ་ཀ་བརལ་ཞགས་སད་པས་དབང་ཕག་ག་ཡན་ཏན་བརད་ཐབ།

ད་ལ་ཚངས་པས་བསན་བཅས་ཐམས་ཅད་ཤས་པ་དང་། ལའ་དམག་དང་མཚན་ཆས་

ཀང་མ་ཡལ་ད་མ་ཕབས་པའ་མཆག་བན་ཏ། །དའ་ཚ་ནམ་ཞག་བམ་ཟའ་བ་གཞན་

ན་གཅས་པ་ཞག་ག་བར་ད་ཤ་བ་ལ། བམ་ཟས་རལ་པ་ལ་ཁད་ཀས་རལ་སད་ཆས་

བཞན་མ་བསངས་པས་འབངས་དས་མན་འཆ་བ་བང་ས་བདག་ག་བ་ཤའ། །གལ་ཏ་

བ་སང་མ་བསལ་ན་བདག་འདར་ལབ་བ། །ཟར་བ་ལ་རལ་པས་བམ་ཟ་ཁད་ནས་

575

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

གཤན་རའ་རལ་པ་ཉ་མ་ལར་གཟ་བརད་འབར་བའ་དང་ད་ཕན་ཏ་ཕག་འཚལ་ནས་

བམ་ཟའ་བ་སལ་ད་གསལ་བས་པས། བདག་གས་མ་ལན་རང་རང་ག་ལས་ས་ཟད་

ད། །རལ་པས་བན་ཅག་དང་། གཤན་རས་མ་རང་ང་ཡང་ཡང་སས་ཏ་མཐར་གཡལ་

བཤམས་ཏ་ཕན་ཚན་མཚན་ཆའ་ཆར་ཕབ། རལ་པས་ལའ་མཚན་ཆའ་ཆར་གས་

གཤན་རའ་འཁར་ཐམས་ཅད་ཕམ་པར་བས་པས་གཤན་རས་ཀང་དབག་པ་ཐགས།

རལ་པས་ཀང་དབག་པ་ཚངས་མག་ཅན་ཐགས་ཏ་འཇག་རན་ཐམས་ཅད་དངངས་པ་

ན་ལ་ཚངས་པ་བན་ཏ་ས་སའ་ལས་ས་ཟད་ཀས་གཤན་རས་མ་ཉས་ས། །འན་ཀང་

བམ་ཟའ་བར་ར་མར་བས་ཤག་ཅས་པ་ལར་རལ་པས་བས་ཚངས་པས་གསན་པར་

བསངས་ཏ་བམ་ཟ་ལ་གཏད། ཡ་དགས་ལ་གཅར་བ་ཟར་བས་ད་ཐལ་བ་ལགས་ས་

ཞས་རལ་པ་ལ་གཅར་ཐལ་དང་། དང་པར་ར་མ་འབ་བ་པ་ཡན་པས་དང་པར་བ་བ་

ཞས་བཏགས། ཚངས་པས་བསས་ཏ་རལ་པས་ཀང་གཤན་ར་ལ་ཕག་དང་མཆད་པ་

བས་ཏ་ཀན་དགའ་བར་གར། །སར་རལ་པས་ཚངས་པའ་འཇག་རན་ད་སང་ས་ར་མ་

འབ་ཚལ་ཞས་པས། ར་ཡ་མཆག་ན་ར་རབ་ཡན། །ས་ང་ལས་སས་རམས་ཀ་ན། །

གཙ་བ་ནམ་མཁའ་ལང་ཡན་ན། །མ་ཡ་གཙ་བ་ས་བདག་ས། །ད་བཞན་ར་མ་ས་

རལ་གཙ། །སགས་དང་། རལ་པ་ད་བཞན་ས་རལ་ཀན། །ར་མའ་ལས་ལ་ཡང་

དག་བརན། །ཞས་སགས་ཀས་བསགས་ནས་བ་ཤ་ཀརས་སན་པར་ལང་བསན་པ་

བཞན་དས་འཁར་ལས་སར་བའ་ཚད་གཙ་བར་བས་ཏ་ཚད་དང་མ་ལན་པའ་ཉས་པ།

ལན་པའ་ཕན་ཡན་སགས་དང་། ལས་ལ་མཛས་པ་མ་ཚང་ན། །ཚད་དག་གས་ན་

ཅ་ཞག་བ། །ཞས་མཛས་དགས་པའང་བསན། ད་ནས་བརམས་མའ་བཟ་བ་ལས་

ཀ་འཕལ་དང་ལན་པ་དག་གས་བཟ འ་གནས་ང་མཚར་བ་བད་པ་རག་ཏ་བང་ཞང་།

ཐབ་དབང་གཤགས་ཀ་བར་ཡང་གཟགས་ར་མར་བས་པས་དངས་ས་འཁལ་བ་སད་

576

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ནས་པ་བང་བ་འདལ་བ་ལང་ལས་གསལ། །སན་པ་མ་ངན་ལས་འདས་ནས་ཀང་ལ་

བར་ཙམ་ག་བར་ད་འད་ཤན་ཏ་མང་ང་། །ཨ་ད་ཡ་ན་མ་ཏག་འཁ་ཤང་ལ། །བསར་

བའ་བས་ས་ཆ་ལན་འད་ཟར་མ། །བསན་འདར་ས་ཡ་རན་ལ་ས་བར་གགས། །ཨ་

ད་ཡ་ན་དང་མ་ཏག་འཁ་ཤང་ཅན་གཉས་ལ་བསར་བའ་བས་ས་ཆ་ལན་མ་དང་འད་

ཟར་མར་གགས་པ་ན་བསན་པ་འད་ལ་སའ་རན་རམས་ཀ་ནང་ནས་ས་བར་གགས་

ས། །དའང་མ་ག་དའ་རལ་པ་གཟགས་ཅན་སང་པ་དང་ས་སག་རལ་པ་ཨ་ད་ཡ་ན་

གཉས་མ་མཐང་མཛའ་བར་གར་ཏ་སས་ཀས་འགལ་བ་ལས། ས་སག་ནས་རན་ཐང་

མད་པའ་ནར་བའ་ཁབ་བསར་བའ་སས་ལན་ད་གཟགས་ཅན་སང་པས་སན་པའ་ས་

རས་ལ་བས་ཏ་བསར་བར་བརམས་པ་ན། སན་པའ་གཟ་བན་མ་བཟད་པས་བཟ་

བས་བ་བར་མ་ནས་པ་ལ་ཁས་རང་ག་འགམ་ད་སན་པ་གཞགས་ཏ་ཆ་ནང་ད་ཤར་བ་

བཞན་རས་ལ་བས། །སང་འག་ཏ་རན་འབལ་ལགས་འབང་ལག་སབས་འག་བསབ་

པའ་གཞ་ལ་ཕན་ཡན་བཅས་བས་ཏ་བསར་བས་ཨ་ད་ཡ་ནས་བདན་པ་མཐང་བ་འད་

ལ་ཐབ་པ་ཆ་ལན་མར་གགས་ཟར། །ཡང་བཅམ་ལན་འདས་སར་སར་ཆས་གསངས་

པའ་ཚ་མད་ཆན་ག་ཆང་མས་འབངས་མ་ར་ཧ་ཏ་ད་ཤལ་ལན་ད་བཏང་བ་ལམ་ད་བ་

དས་མས་བརངས་ཏ་ཤ། ད་སངས་རས་ལ་དད་པའ་རས་ད་མ་ཐག་སང་ལར་རལ་

པའ་བཙན་མའ་མངལ་ད་ཞགས། བཙས་པ་ན་མ་ཏག་ག་ཆར་བབས་པས་མང་མ་ཏག་

ཅན་ནམ་མ་ཏག་འཁ་ཤང་ད་བཏགས། དས་ཡལ་དབས་ཀ་ཚང་པ་ལས་སངས་རས་

ཀ་གཏམ་ཐས་པས་དད་ད་ཕན་ཡག་བསར་བ་ལ། སན་པས་རས་ཀ་ངས་ལ་འད་

ཟར་བཀ་བ་བཞན་ར་མ་བས་བས། །བཀའ་ཚག་བཅད་བཅས་སས་ལན་ད་བསར་བ་

མཐང་བས་བ་མས་བདན་པ་མཐང་། འད་ལ་ཐབ་པ་འད་ཟར་མར་གགས་ཏ་ས་མཆད་

གཙང་ཞང་ཡལ་དབས་དང་ཤར་ག་ལ་རགས་རམས་འད་ལས་མཆད་པ་ཡན་ན། །

577

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

གཉས་པ་ན། གདགས་ཚད་གལ་གང་མགན་མད་ཟས་སན་ངར། །བཀས་

གནང་རན་ཆན་འབར་ས་མང་དག་དང་། །ལར་གཤགས་ཚ་ན་གསལ་ལན་རལ་

པ་ཡས། །ཙནན་ས་བཞངས་ད་ལ་ར་ནག་བཞགས། །ཁམ་བདག་དད་སན་གས་

གདགས་ཚད་ལ་དག་འདན་སན་དངས་པར་སན་པ་མ་གཤགས་པའ་ཚ་གལ་ག་ཐག་

མ་མ་བརད་པར་མཐང་ནས། སན་པས་གནང་ན་ས་བགད་ད་བཞགས་པར་གསལ་

ཞས་མགན་མན་ཟས་སན་གས་ཞས་པའ་ངར་བཀས་གནང་ས་རན་པ་ཆ་ལས་བས་

པའ་ས་གཟགས་མང་ད་བང་བ་དང་། བཅམ་ལན་འདས་ལ་ཡལ་ད་གཤགས་ཤལ་

གསལ་ལན་ག་རལ་པས་མཆད་ཡལ་ད་ཙནན་ག་ས་འད་བཞངས། སར་སན་པ་ལ་

ལས་བབས་པ་ན་ས་དས་གམ་པ་དག་ཏ་བསས། ར་ནག་ག་ཡལ་དག་ཕར་བཞད་

ཅས་བཅམ་ལན་འདས་ཀས་བསལ་བས་མཁའ་ལས་གཤགས་ཏ་ད་ལའང་ར་ནག་

ཏ་བཞགས་པ་ཙནན་ཇ་བ་ཞས་འད་བཤས་ཀ་ས་ཐང་ཡང་མང་ད་འབང་བ་ས་འབར་

སའ་ཐག་མ་ན་འད་དག་ག །ད་རས་ཀ་ཡ་ནར་བར་ར་ཧ་ལས། །གངས་ཆན་མཚ་

བཞངས་ཕ་ཡ་ར་མཚར་བཞགས། །དའ་རས་ས་སན་པ་མ་ངན་ལས་འདའ་ཁར་

བསན་པ་གནས་ཤང་མ་སགས་འདལ་ཕར་ངའ་ས་ཚབ་བཞངས་ཤག་པར་བཀའ་

སལ་བ་ལར་ཀའ་ནར་བ་ད་མར་ར་དང་ར་ཧ་ལས་བཟ་བས་ཏ་ལངས་ས་རམ་སང་

གང་ཆན་མཚ་ཆ་ཞང་དཔག་ཚད་བརད་ཅ་པ་བཞངས་ནས་ཕའ་རལ་མཚའ་ནང་ད་

བཞགས་ས། །དབང་པས་ནར་བ་ད་མར་བརད་བཅ་གཉས། །ཉར་ལའ་ས་ཚབ་

ལས་ས་ཚགས་པས་འཕལ། །ཕ་མ་ལ་དང་གཞན་གཉས་བད་ན་བཞགས། །དངས་

ཀས་བན་བརབས་སན་པ་ཉད་དང་མཚངས། །དབང་པ་བར་བན་གས་ལ་དང་མའ་

ནར་བ་རགས་ལ་དང་། འཆང་བ་ལ་བར་ར་གཅག་ས་ནར་བ་ད་མ་ལས་སན་པའ་

ས་བཞངས་པར་བརམས་ཏ། བ་ཤ་ཀརས་སན་པའ་ཞབས་ཀ་མཐའ་ཆང་ལ་ཐག་

578

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

སད་བཏགས་ནས་ཚད་གཞལ་བར་བརམས་པས་མ་ལན་ཏ་འད་མདངས་དགའ་བའ་

འཇག་རན་ད་སངས་རས་དགའ་བའ་དཔལ་ག་དང་ན་སབ། དས་སའ་ཚད་ལ་རག་

པ་ཞག་ལ་རང་ག་སན་པ་ཡད་ལ་བས་ཤག་གསངས་པས་ད་མ་ཐག་སན་པའ་སན་

སར་སབ། དགང་ལ་བརད་དང་བཅ་གཉས་ཀ་ས་ཚད་སན་ག་མ་མའ་ངག་བཞན་

དང་། ཉར་ལ་པ་ཐན་མང་སང་བའ་ས་ཚད་དངས་དང་མཚངས་པ་ལས་ས་ཚགས་

པའ་འཕལ་གས་བསན། སན་པས་ཞལ་ག་འད་ཟར་ས་བསས་བན་གས་བརབས་ཏ་

ཕར་མ་ཉར་ལ་པའ་ས་ཚད་བར་བན་གས་ལ་ཡལ་ད་སན་དངས། །གཞན་གཉས་ལ་

ཡལ་ཨ་རན་ཀ་ཡལ་ར་ར་གདན་རམས་ས་ལ་གངས་མང་པ་དང་། ད་ནས་རལ་པ་ད་

བ་པ་ལའ་དས་བཅ་གཉས་པ་ར་ནག་དང་། བརད་པ་བལ་པར་གདན་དངས། རམ་

གས་བད་ད་བན་ཏ་འཕལ་སང་དང་ར་མ་ཆར་བཞགས་པ་འད་དག་ཡན་ཏ་སངས་

རས་དངས་ཀ་བན་གས་བརབས་པའ་ཕར་སན་པ་ཉད་དང་བན་རབས་མཚངས་པ་

ཡན་ན། །མ་ངན་འདས་འག་ལ་བཟ་མར་སལ་པས། །བམ་ཟ་སན་གསམ་ས་དང་

མ་ག་དའ། །ང་མཚར་ཅན་བརད་ལ་སགས་མང་ད་བཞངས། །སན་པ་མ་ངན་ལས་

འདས་པའ་འག་ཏ་མའ་བཟ་བ་འཕལ་དང་ལན་པ་ཆར་མད་པ་ན་ལའ་བཟ་བ་མང་པ་

མར་སལ་ནས་རན་ཁད་པར་འཕགས་པ་རམས་བཞངས་པའ་གགས་བས་ཏ། དའང་

སན་པ་གཤགས་ནས་ལ་བརད་ཅར་ཉར་འཕགས་པ་ཉ་སས་ཀ་བས་མ་ག་དར་བམ་

ཟ་སན་གསམ་བང་བའ་ཆ་བས་ཝ་ར་ཎ་སར་རན་ཆན་རགས་ཀ་ར་ལས་བས་པའ་ས་

གཟགས་དང་ལ་ཁང་། འབང་པས་རལ་པའ་ཁབ་ཏ་ལ་ཁང་བརགས་གནས་ཆན་

བརད་ཀ་ས་ལས་ས་གཟགས་བས། ཆང་བས་ར་ར་གདན་ད་ཕ་དབབས་མཆད་རན་

ལ་ནང་གན་ལའ་རམ་པའ་ཁང་བཟང་ད་ཙནན་ག་ཤཪ་དང་རན་པ་ཆའ་ཕ་མ་བསས་

པ་ལ་སན་པ་དགང་ལ་ས་ལ་པའ་ཚད་རན་པ་ཆ་མར་ཏའ་སན་འབས་ཅན་མཚན་

579

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

དཔས་བརན་པ་བཞངས། །ལགས་ཀས་གདང་ཁབས་པ། །ན་བཟའ་ས་ལ་སར་

བཞ་མ་རག་པ། འད་འདམ་གང་། སད་ལམ་རམ་གསམ་རམས་འད་ལ་མད་ཅང་།

དབ་ས་ས་བ་དང་མཛད་ས་མ་གསལ་བ་སགས་ཁད་པར་བརད་མ་གཏགས་སན་པ་

དངས་དང་མཚངས་པར་གགས་པའ་མ་ཧ་བ་ད་བང་། ད་ནས་སན་བདག་ཅ་རགས་

པས་རམ་གས་འཇམ་དཔལ་ར་ས་སགས་མ་ག་དའ་རན་ང་མཚར་ཅན་བརད་ལ་

སགས་པ་མང་ད་བཞངས་ས། །མ་ངན་མད་དས་གནས་བརད་མཆད་རན་བརད། །

རར་གདན་ནང་སར་གནད་སན་བཟ་བས་བཞངས། །ཀ་སབ་དས་ས་ཀ་ཡས་བཅས་

པ་མང་། །རལ་པ་མ་ངན་མད་དས་གནས་ཆན་པ་བརད་ཀ་མཆད་རན་དང་། ར་ར་

གདན་ག་ནང་སར་སགས་གནད་སན་ག་བཟ་བས་བཞངས། ཀ་སབ་ཀ་དས་ཀའ་

བཟ་བས་བཅས་པའང་མང་ད་བང་ང་། །ད་ལར་ཀ་དང་གནད་སན་གས་བཅས་པ་ད་

རམས་ན་བཞངས་ནས་ལ་མང་པར་དངས་ས་འཁལ་པ་བསད་ནས་པ་ཡད་ལ། ཕས་

དས་ཀ་དབང་གས་ད་ལར་མད་ནའང་། བཟ་ཁད་ན་གཞན་ས་ཀང་མ་ཤས་པ་ལ་བར་

ཡད། ད་ནས་ཀང་ཡན་རང་པར་བ་གས་ཀ་རལ་ས་ཚགས་པས་བཞངས་པའ་བཟ་

བརད་མ་འད་བ་མང་པ་ཁ་ན་བང་ག །གཅག་ག་རས་ས་འབང་བའ་སལ་བཙགས་པ་

མད་ད། །ལ་དང་གནད་སན་ཀ་ཡ་བཟར་མཐན་པ། །བམ་ས་ར་ཕང་འཛན་ད་མ་ན་

ལགས། །དབས་དང་ནབ་རང་ཤར་ག་བཟ་ཞས་གགས། །དའ་ཕ་ནས་རམ་པ་བཞན་

ལ་དང་གནད་སན་དང་ཀའ་བཟ་དང་མཐན་པ། རལ་པ་སངས་རས་ཕགས་ཀ་དས་བམ་

ས་ར་ཞས་པ་མ་ག་དར་བང་། རལ་པ་ངང་ཚལ་གས་དས་ཡལ་མ་རར་སག་ད་ར་ས་ཕང་

འཛན་ཅས་པ་བང་། ད་བ་པ་ལའ་དས་ཝ་རནར་ད་མན་ཅས་པ་དང་། དའ་བ་བཏ་ལ་

ཟར་བ་བང་བ་བང་ལར་བསད། ད་དག་ན་བས་འབར་ལགས་བརས་ལ་ཤན་ཏ་མཁས་

ཤང་དའ་རན་སལ་འཛན་པ་རམས་རམ་བཞན་དབས་བཟ་དང་། ནབ་རང་ག་ལགས།

580

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཤར་ག་བཟ་ཞས་ཟར། །ཤར་ག་ལའང་ཕའ་རས་འབངས། ཤར་རས་དང་། བའ་

རས་འབང་མ་ག་དར་དར་བས་དབས་ཀ་ར་མར་ངས་འཛན་ན། །བལ་པ་སན་པར་ནབ་

རང་ཤར་དང་མཐན། །ཁ་ཆར་དབས་དང་ནབ་རང་རང་སལ་གསམ། །བལ་པའ་

ཡལ་དའང་སན་ག་བཟ་རན་ནབ་རང་དང་འད། །བར་སབས་ཀ་བས་དང་ལ་མ་ན་

ཤར་དང་མཐན་ཤས་ཆ་བའ་བལ་ཡལ་རང་ལགས་ཡན་ལ་ཕས་ན་ངས་པ་མད། །ཁ་

ཆར་ཡང་སན་དབས་དང་ནབ་རང་ག་རས་ས་འབང་། །ཕས་ཧ་ས་ར་ཛ་ཟར་བ་ཞག་

གས་བས་འབར་གཉས་ཀའ་སལ་གསར་པ་གཏད་པའ་ལགས་ལ་དང་སང་ཁ་ཆ་མ་

ཟར། །གང་ན་སངས་རས་ཀ་བསན་པ་ཡད་པ་ན་ལ་བཟ་ཡང་མཁས་པ་དང་། གང་

ན་ཀ་ཀས་དབང་བད་སར་ལ་བཟ་ནབ། གང་མ་སགས་དར་སར་ལ་བཟ་ཡང་མ་

མཁས་པ་དག་དར་བའ་ཕར། །ཡལ་ད་རམས་ས་གང་ད་སས་པ་ད་དག་ག་སལ་དང་

སང་ཆར་མད། པཀ་དང་ལ་ཕགས་ཀ་རད་ད་ཕས་སའང་ས་གཟགས་བཞངས་པ་དར་

པ་ཡད་ལ། ད་དག་ག་བཟ་རན་བད་ད་སར་མ་བང་བར་མངན། །ཡལ་དར་ན་ཛ་ཡ་

ཞས་པ་དང་། པ་ར་ཛ་ཡ་དང་། བ་ཛ་ཡ་ཞས་པ་རལ་བ་དང་། གཞན་ལས་རལ་བ་

དང་། རམ་པར་རལ་བ་ཞས་པ་གསམ་ག་རས་ས་འབང་བ་ཤན་ཏ་མང་བ་ཡད་པར་

བཤད་ད། །

གཉས་པ་བད་ད་བང་ཚལ་ན། བད་ད་ཆས་འཁར་རམ་གསམ་ས་རམས་ས། །

བད་ཡལ་ད་སལ་པའ་རལ་པ་སང་བཙན་སམ་པའ་དས་ཁ་འབག་ག་རན་གཙ་རམས་

རང་བན་ཁ་ནར་གགས་པ་དང་། ར་སའ་རང་བང་ཐགས་ར་ཆན་པ་སགས་དང་། ཁ་

སང་ག་དས་བསམ་ཡས་བང་ཆབ་ཆན་པ་གཙ་བར་གར་པའ་ཆས་འཁར་རམ་གསམ་

ག་ས་བརན་བས་འབར་རམས་བང་བ་ས་ལ། དའང་ས་བརན་བས་དཔ་ས་ཤས་ཐབ་

པ་ཆ་ལན་མ་ན་སག་ཚང་ལ་ཙས་ར་ར་གདན་ག་བང་ཆབ་ཆན་པ་ལ་ད་བཟང་ག་ཆས་

581

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བགས་པར་རས་གཙང་གཤར་བ་བཀབ་ས་བངས་པས་བན་རབས་ཀས་ཕག་གཉས་

ཐད་ཀར་བན་པ་ད་ལ་དཔ་བགས་ཏ་བས་རན་སལ་བ་ཡན་ཅས་གསངས། །གཞན་

དག་གང་སས་ལ་བཞད་ཀང་། འད་ལ་མགལ་ཐང་ཞང་ད་རས་པ་སགས་ལ་བརགས་

ན་ཕ་མ་འད་འཐད་དམ་སམ་ལ། དའ་ཕར་ཆ་ཚད་དང་སར་ད་མད་ཅང་། ལར་སང་

ཅང་ཟད་མ་མཛས་ཀང་ཡངས་གགས་བ་རན་ཀན་ག་ཚད་མའ་གནས་ཡན་ན། །ར་

མ་བལ་རས་རན་ལ་སན་མཁན་གཉས། །བའ་ལགས་གསམ་བཀ་ཤས་རམ་གསམ་

ནས། །སར་བས་སལ་དད་འབར་བཟའང་རམ་མཁས་གར། །ར་མ་ན་ཐག་མར་

བལ་རས་ཁ་ན་དར་སལ་ཆ་བ་ལས། ཇ་ཞག་ན་འཇམ་པའ་དབངས་མ་ཡ་ཚལ་ཅན་

སན་བ་དན་གབ་ཞབས་ལ་བག་སན་ཐང་ས་འཁངས་པ་དང་། ཡལ་དའ་མཚལ་ཁ་

ཡང་བ། ཆང་མའ་རན་གས་ཡལ་འཁར་ཏ་གཙང་ད་བན་ནས་ར་པ་བཀ་ཤས་རལ་པ་

ལས་ར་མ་གསན། ས་ས་བ་ས་མ་ར་ནག་ཏ་འཁངས་དས་ཀ་ར་མ་ས་ཐང་གཟགས་

པས་སན་གནས་དན་ཏ་སན་ཐང་ཆན་མར་གགས་པ་སགས་ཕལད་བང་བའ་ར་མའ་

རན་མཛད་ཅང་སས་བརད་དང་སབ་བརད་གཉས་ཀ་རན་བང་། ཡང་མཁན་བར་

ཆན་མ་ཞས་གང་དཀར་སང་སད་ད་བང་བ་དས་ཀང་ས་མ་ལས་ཟར་ད་བཟ་རན་

མཛད་ད་སན་མཁན་གཉས་ཞས་གངས་ཅན་ད་ཉ་ཟ་ལར་གགས་པའ་ཤང་རའ་སལ་

ས་ས་བར་གར། གཞན་ཡང་བཟ་གནས་འདའ་ཆད་ད་ངལ་བ་མད་པར་ཉལ་བས་

སལ་ས་བའར་གགས་པ་རག་རལ་བ་ན་མད་པས་བཟ་རན་ས་མ་གཉས་ཀ་དང་མ་

གཅག་པ་ཚན་མདངས་ན་གཞན་ལས་ཀང་ཁད་པར་འཕགས་པ་ཞག་བང་། །ཕས་

ས་གཙང་པ་ཆས་དབངས་ར་མཚས་སན་གསར་ག་སལ་བཏད་ད་སགས་བཟ་རན་

གཞན་ད་མ་བང་ཡང་གཙ་ཆར་ས་མ་ད་དག་ག་ཁངས་ས་གཏགས། །ཡང་ཡར་སད་

ད་སལ་ས་ནམ་མཁའ་བཀ་ཤས་ཞས་གགས་པ་བང་། ར་མ་བསད་ཞབས་ཀས་ཉད་

582

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཀ་སལ་པ་ས་གཟགས་ཀ་ཕན་ལས་སལ་བ་པར་ལང་བསན། ཞ་དམར་དཀན་མཆག་

ཡན་ལག་དང་རལ་ཚབ་གགས་པ་དན་གབ་ཀས་ཞལ་བཀད་མཛད་ད། ཨ་ནས་

སལ་ལན་ཤར་ཕགས་པ་དཀན་མཆག་ཕན་བད་བ་བ་ར་མ་བཟའ་ཀང་ཇའ་སལ་པར་

གགས་པ་ད་ལས་སན་རས་ཀ་རན་བསབས། རས་ཚགས་ར་གར་ལ་མ་དང་སན་ཐང་

ལགས་གཞར་བཞག་པ་ལ་ཏ་མང་དས་ཀ་ས་ཐང་བཞན་ཡལ་ལངས་བཀད་པ་སགས་

དང་ཚན་མདངས་མཛད་པ་ལ་སར་བས་ས་གགས་པའ་བ་རན་འད་བང་། །ད་རས་

ཆས་བཀ་ཤས་བ་བ་ཞག་བང་བར་གགས་ཤང་། ཕས་ས་ཀར་ཤད་ཀར་བཀ་ཤས་

ཞས་ར་མའ་ལམ་སལ་ལ་འགན་ཟ་བལ་བའ་རན་ད་ལའང་གནས་པ་བཅས་མདར་ན་

བཀ་ཤས་རམ་པ་གསམ་གས་སར་བས་སལ་ར་ཆན་བཏད། །ད་བཞན་ད་འབར་ལ་

ཕལ་ད་བང་བ་ན། སལ་ས་སའ་ཆང་པ་དང་། པད་མཁར་པ་གཉས་ཡན་ལ། ཕས་

ས་སར་ལགས་མཁས་པ་དགས་པ་ས་པའ་ཞལ་ང་ས་མདན་ཀར་སད་བལ་ལམ་ས་

སན་ཞས་མཚངས་པ་མད་པའ་བ་གས་ཅན་ར་བརད་པའ་སའ་སལ་པར་གགས་པ་ད་

དང་། ཀར་རན་ཆན་སགས་ད་མ་བང་བའ་རན་ད་དག་ན་ད་ལ་མན་སང་ལ། གང་

ས་ལ་པ་ཆན་པའ་དས་ས་བང་བའ་ཨ་པ་ལགས་པའམ་ཧར་དང་ཅས་པ་དང་། སལ་

ས་བབ་ཕ་ཞས་སལ་པའ་བཟ་བར་གགས་པ་ད་དག་ག་རན་ལས་ཕས་ས་འབར་ལ་

ཁད་པར་འཕགས་པ་འདད་དཔལ་ག་བཟ་རན་སགས་བང་བར་ངས་ས། །ཁད་པར་

བཟ་སད་འཇག་རན་དབང་ཕག་མཆག །གཙག་ལག་ཆས་ཀ་སང་བའ་རམ་དཔད་

ན། །ཚལ་མཐང་བ་འདས་མག་ག་བདད་རར་གར། །ད་དག་ཐམས་ཅད་ལས་ཁད་

པར་ད་འཕགས་པ་བཟ་སད་འཇག་རན་དབང་ཕག་དཔལ་ཀར་པ་ཆས་དབངས་ར་

རའ་ཞལ་ས་ནས་སན་ལགས་པ་ལ་བག་ཆས་ཁར་སལ་ས་ཚ་རང་ལས་ར་མ་གསན་

ཏ་ས་ཚའ་སད་ད་སན་ལག་སར་བཞག་དང་། སད་ནས་ས་ཐང་དང་ཁ་ཆའ་བཟ་རན་

583

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བཞན་མཛད་ད་བས་འབར་གཉས། ས་ཐང་ཕག་དབས་བཅས་པ་ད་ལ་མངན་ད་

མཇལ་བ་འད་རམས་དང་། ཕས་ས་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་གཙག་ལག་ཆས་ཀ་སང་

བའ་རམ་དཔད་ལས་འཁངས་པའ་བས་འབར་རམས་ན་ཚར་མཐང་ག་བ་ཡ་ར་བ་

ལས་འདས་ཤང་ར་འཕལ་ཆན་པའ་བཀད་པ་ད་ལ་ཐ་མལ་པ་རམས་ཀའང་མག་ག་

བདད་རར་མངན་སམ་གར་པ་ས། ད་ལར་ཁད་པར་ད་འཕགས་པའ་ཚལ་སས་རབས་

དཔག་བསམ་འཁ་ཤང་ག་ཞལ་ཐང་རགས་བརད་ཀན་མཁན་བ་མ་ཉད་ཀ་གསང་

ལས་གསལ་ལ། །

གསམ་པ་ན། དས་འཁར་སམ་འབང་ཤ་རའ་བས་ཞས་མད། །ར་བད་གཞང་

ལགས་ཆགས་ཚད་སན་པ་མང་། །ད་དག་ག་ཁངས་དང་རམ་གཞག་གང་ནས་བང་

ཞ་ན། དཔལ་དས་ཀ་འཁར་ལ་ར་འགལ། །སམ་འབང་ར་འགལ། །ཤ་རའ་བས་

ཞས་པའ་མད་རམས་དང་། ཀ་ཡ་ས་མཙ། མཆད་རན་ག་ཆ་དབ་བ། བརད་སང་

འགལ་ཆན། །ཀ་ས་ལའ་རན་ལ་སགས་པ་ར་གཞང་དང་། སན་མཁན་རམ་གཉས།

བ་སན་དང་ར་མ་བསད་ཞབས་ཀ་ཉ་མ་ཆན་པའ་མ་ལང་། ཕས་ས་རགས་ཆ་བའ་

ས་སད་སངས་རས་ར་མཚའ་གཡའ་སལ་སགས་བད་ཀ་གཞང་ལགས་ཆག་ཚད་སན་

པའ་ཡ་ག་ཤན་ཏ་མང་ང་། །

གསམ་པ་གསང་རན་ཡ་གའ་བང་ཚལ་ན། ཡག་རགས་ད་མ་ས་སའ་ཡལ་

ནས་བང་། །ཡ་ག་ན་ས་དང་སད་ཀ་རས་ས་འག་བས་ཡལ་ཁམས་ར་ར་ལའང་ས་དང་

ཡག་རགས་ཅང་ཟད་ཅང་ཟད་མ་འད་བ་ད་མ་འབང་བས་མཐའ་གཅག་ཏ་རམ་པར་

གཞག་པར་བར་མ་མཆས་ཤང་། ཕ་རལ་པ་རམས་ཀས་བད་པ་ཉར་བཞར་འདད་

པའ་ནང་ཚན་ཡ་གའ་བད་པ་ལ་རག་ཏ་ཞ་བ་ས་དབང་ཕག་ཆན་པས་བས་པར་འདད།།

དའང་ར་གར་ནས་ར་གར་ག་ཡག་རགས་སགས་ས་སའ་ཡལ་ནས་འབང་བ་དང།

584

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

དའང་ས་མ་ནབ་ཅང་གསར་པ་དར་བ་སགས་མང་ས། ར་གར་ད་བསན་པ་གནས་

པའ་ཚ་ལཉ་ན་དང་ཝར་ལ་ན་ག་ར་ཡག་སགས་གཙ་བར་དར་ལ་བསན་པ་ནབ་ནས་

ཀ་ཀའ་ཡ་ག་ཁ་ན་དར་བ་དང་། ར་ནག་ཏ་ད་ལ་ལ་སགས་པའ་དས་ས་བརས་ཡག་

དང་འཕལ་ཡག་སགས་བང་ལ། ཕས་ས་བན་ཆན་ལ་རས་དམག་ལ་སད་པའ་སབས་

ར་བང་ག་མཇག་མ་ལ་པར། །སན་ཤང་ག་ད་བས་སག་ཚ་བས་ཏ་བས་ཡག་བརམས་

པར་བཤད་པ་སགས་ཆས་མང་ང་། །གསང་རན་གགས་བམ་ག་ཐག་མ་ན། འཁར་

ལ་བར་པ་བར་བན་གས་གསར་ག་གགས་བ་ལ་བ་ཌཪའ་ཞན་མས་བས་པ་དང་།

རལ་མཚན་ར་མའ་དཔང་རན་གགས་བམ་ལ་བས་ཏ་རལ་མཚན་ག་ར་མར་བཏགས་

པས་ལ་མན་ག་གཡལ་བཟག་པ་དང་། སན་པའ་བཀའ་གགས་བམ་འཚང་ད་མ་

གནང་ཞང་མ་སགས་ཀ་གཞང་གནང་བར་འདལ་བ་ལང་ལས་བཤད་པས་ད་དག་བང་

བར་གབ་ཅང་། བཀའ་བསའ་ཚ་སད་པ་པ་རམས་ཀ་རང་རང་ག་ཡལ་ད་ས་སའ་སད་

ཀས་བས་པ་ལས་རམ་པར་འཕལ་བར་གར་ཏ། །

བད་ད་ཐན་མས་འཕགས་ཡལ་མཁས་པ་ལས། །ས་ཡག་བསབས་ལ་དཔར་

བས་ཡ་གའ་གཟགས། །བད་ལ་ཉར་མཁའ་འཕ་བསན་བཅས་པ་དང་། །སམ་

རགས་ལ་སགས་བར་དག་གཞང་བརད་མཛད། །གཡ་ཁ་སམ་པ་སགས་ཀས་དར་

རས་སལ། །དའང་ད་མད་འད་ལས། བད་ཀ་ཡལ་ད་ཐག་གསམ་བད་ཀ་སད་ཀས་

བས་ཏ་ཞས་སགས་གསངས་པ་ལར། བད་ཡལ་ན་ཐག་མར་ཡ་ག་དང་བར་ལགས་

པར་སར་བ་མད་པ་ལ། ཆས་རལ་སང་བཙན་སམ་པའ་བན་ཆན་འཇམ་དབངས་

རམ་འཕལ་ཐ་མ་ས་བ་ཊ་ལ་ཆས་ཀ་རལ་པ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་བཀས་བསལ་

བ་དང་རང་ཉད་བང་ཆབ་སད་པའ་སན་ལམ་ཁད་པར་ཅན་དས་ས་སད་པའ་མཐས།

འཁར་བཅ་དག་དང་བཅས་འཕགས་ཡལ་ད་ཕན་ཏ་པཎ་ཏ་ལ་རག་པའ་སང་ག་དང།

585

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

བམ་ཟ་ལ་བན་སགས་མཁས་པ་རམས་ལས་ས་དང་ཡ་ག་ཕལ་ད་ཕན་པ་བསབས་ནས་

བད་ད་བན། རལ་པར་བ་དཀའ་ལམ་ནས་དངས་པའ་བསད་པས་ཆད་ད་བརད་པས་

དགས། །ས་མཁར་མ་རར་ན་ག་ར་ཡག་ལ་དཔར་བས་ནས་བད་ཡག་ག་གཟགས་

གསར་ད་མཛད་ད་དའང་བད་སད་ལ་མ་མཁ་བའ་དབངས་གསལ་རམས་དར། །ཉ་བར་

མཁ་བའ་ཡ་ག་དག་བསན་ཏ་མ་ཡག་སམ་ཅ་བ་དག་ཏ་གགས་པ་དང་བཅས་ཡ་གའ་

སལ་གཏད་པ་དང་། སམ་ཅ་པ་དང་རགས་ཀ་འཇག་པ་སགས་བར་སད་པའ་གཞང་

ལགས་བརད་མཛད་པར་གགས་པ་ལས་སམ་རགས་མ་གཏགས་པའ་འཕས་དག་པ་

གང་དར་སབས་ས་ནབ་པར་བཤད། དའ་ཡག་རན་རམ་གས་བརད་ད་ཁང་པ་གཡ་

ཁ་དང་སམ་པ་གནད་སན་སགས་ཀས་ལགས་པར་གཏན་ལ་ཕབས་ཏ་དར་རས་ས་

སལ་བ་ཡན་ན། །བཟ་གནས་བང་བ་ཕན་ཚགས་སས་མ་ལངས། །བཟ་གནས་བཅ་

བརད་ད་གགས་པ་སགས་ལས་ངག་ཡད་གསམ་ག་བ་བ་ཕལ་ཆར་བཟ་རག་ག་ནང་

ད་འད་བར་བཤད་པས་ད་དག་ག་བང་བ་ཕན་ཚགས་ན་ཁངས་ཆད་པར་དཀའ་ཞང་

སས་ཀས་མ་ལངས་པ་དང་དགས་པའང་མ་མཆས་ས། །

བཞ་པ་གས་རག་ག་བང་བ་འཆད་པ་ལ་གསམ། ཐག་མར་ས་ཞག་གས་དན་

ཅང་གང་ལས་བརད་པ། བར་ད་སན་པས་ཇ་ལར་གསངས་ཚལ། ཐ་མར་ར་བད་ད་

ཇ་ལར་དར་བ་སས་པའ། །

དང་པ་ན། ཚངས་པས་ཐག་མར་ཚ་ཡ་རག་བད་དན། །བདད་ར་བཙལ་ཞང་

གས་དཔད་འབམ་པ་མཛད། །དབང་པར་རམ་བརད་ད་སབ་རན་ཤས་བས། །

ཚངས་བཤད་བསས་པ་ཞས་བ་བའ་གཞང་ཆན་བརམས། །ད་ལ་ཡང་དག་པར་ན་

རག་བད་རག་པ་ཚད་མའ་ལ་རས་དང་བཅས་ལ་ནང་པའ་རད་གཞང་རམས་ལས་

ར་ཆར་བཀག་ཀང་། རགས་ལམ་ཐན་མང་པའ་སབས་འདར་རག་བད་གཞང་ད་

586

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གགས་པ་སར་བཞག་པ་སབ་དཔན་དཔའ་བ་སགས་ཀ་དགས་པ་ལ་གནས་པའ་

དབང་ད་བས་ནས། སན་རགས་ལན་ཆན་པའ་སབས་ཚ་ལ་དཔག་མད་ནས་ཅང་

ཟད་འགབས་ཏ་ལ་མ་རམས་ལ་འཆ་བ་ཡད་པའ་སབས་ཤག་ལ་ལ་རམས་ཀས་མ་

འཆ་བའ་ཐབས་བགས་པ་ན། ཚངས་པའ་འཁར་ཚས་ལས་བ་རལ་མ་བས་པར་

རང་བང་ག་ས་ཨ་ཨ་ཐ། ཞས་བ་བ་བང་བ་ཟ་ཟར་ལས་བཤད། རག་བད་ཀ་

གཞང་འགའ་ཞག་ཏ་ཞལ་ནས་རང་བང་བར་བཤད་ཅང་། གང་ལར་དའ་རས་ཐག་

ཏ་ཞལ་བཞ་ལས་རག་བད་བཞ་བང་བར་བཤད་ད། ཇ་སད་ད། གང་ཕར་ཚངས་

པ་ཡ་ན་ཞལ་དབས་མ་ནས་ན་ཚའ་རག་བད། །སན་ཚག་ངས་བརད་མཆད་སན་

རམས། །ཞལ་གཞན་ནས་ན་གསངས་པར་མཛད། །ཅས་པ་ལར་ཐག་མར་ཞལ་

དབས་མ་ནས་ཚ་རག་ས་གས་རག་རང་བཞན་གས་དན་ནས་བང་། གཞན་རམས་

རམ་བཞན་བང་ས། ད་བཞ་ཀའང་སས་ཀང་མ་བས་པས་རག་པ། བ་རལ་གས་

མ་བསད་པས་རང་བང་། ཐམས་ཅད་བརད་ད་རང་བའ་ཚད་མ་ས་ཆས་གསམ་ལན་

ད་འདད། ད་རས་ར་མཚ་ལས་བདད་ར་བཙལ་བའང་མན་རས་སབ་ཤང་། ནར་

རས་བས་སབ་ཐག་བས་ཏ། ཚངས་པའ་འཇག་རན་ག་སན་དང་བཅད་རམས་བཅད་

ནས་ཆར་བསབས་པ་ན། ཐག་མར་ནག་པ་བརགས་པ་དན་པ་ཚངས་པས་ཧ་གས་

བསགས་པས། ར་བ་དང་མ་ར་བ་ལ་ཐབ་པ་ན་དག་ཅས་གགས། །ད་ནས་དཔལ་

མ་ར་མཆག་གང་པ་ཉ་ཟ་སགས་རམ་པར་བང་། ཆང་ཞས་བ་བ་བང་བའ་ཚ་ཁ་ཅག་

འཇགས་ནས་མ་འཐང་བ་ལ་ལ་མ་ཡན་དང་། འཐང་ནས་པ་རམས་ལ་ལར་གགས།

མཐར་བདད་ར་སད་ཆན་པ་བརད་གང་བ་བང་བ་ལ་མན་གས་འཕགས། །ཁབ་

འཇག་དང་བར་བན་གས་བར་བག་ལ་བརན་བརས་ནས་སར་ཐབ་པ་ལ་རམས་ཀས་

འཐངས་པས་ལ་ལ་འཆ་མད་ད་གགས། ད་ནས་གས་དཔད་འབམ་པ་ཞས་བ་བའ་

587

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

གཞང་ཆན་པ་བང་བ་ཚངས་པས་རང་ག་བ་ས་དགའ་བདག་པ་མར་བ་ལ་བཤད།

དས་ལའ་སན་པ་ཐ་སར་ག་བ་གཉས། །དས་དབང་པ་བར་བན་ལ་རམ་པར་བརད་ཅང་

བཤད། དས་རན་ཤས་བ་ཐང་ལ་འབར། དཀའ་གཉས་སད། །མ་ཁད་འཛན། །

འདབས་སང་ག་བ། བཤལ་འག་སས་རམས་ལ་བཤད། ས་མས་ཚངས་པའ་བཤད་

པ་བསས་པ་ཞས་བ་བའ་གཞང་ཆན་པ་བརམས་ས། །མ་བཞན་འཇག་སགས་ལ་

ལས་མར་བརད་ད། ཧ་ར་ཙནས་ཙ་ར་ཀ་ལ་སགས། །དང་སང་མཁས་པས་སན་

དཔད་གཞང་མང་བརམས། །སས་མ་ཐག་པའ་དང་སང་ཆན་པ་ད་དག་ག་མ་བཞད་

འཇག །ལག་ནག་དང་ར་སག་ས། མདའ་མཆག་དང་ལཉའ་ལག་པ་སགས་ལ་

བཤད་ཅང་ད་དག་ས་སས་གཞང་རང་ཞབ་ས་ཚགས་བས། ལའ་དང་སང་ད་དག་

ལས་རམ་གས་མར་བརད་ནས་བང་ས། ད་ལར་ཡང་གཅས་གབ་ལས། ཚ་འཛན་

པའ་རག་བད་འད་ན་ཚངས་པས་མཐ་རས་ས་བཤད་ད། །རམ་གས་ཡལ་ཀ་ཤའ་

རལ་པས་མ་རམས་ལ་བཤད་ད། །ཞས་འཕགས་ཡལ་ཀ་ཤའ་ལངས་ས་གས་དཔད་

ཐག་མར་བང་བར་བཤད། ད་ནས་རམ་གས་འཕལ་ཏ་སན་དཔད་ཀ་རག་བད་ར་

མཚ་འཛན་པ་དང་སང་གཞང་ལ་སས་ཀ་བ། ཉ་མ་དང་། ཟ་བའ་སང་པ། ཤ་ལ་

ཧ་ཏ། ར་བ་དང་། གནས་འཇག་ལ་སགས་ད་མ་བང་ནས་གཞང་མང་པ་བས། ཡང་

རལ་པ་དང་སང་ཆན་པ་དཔལ་ལན་དགད་པ་དང་བཅས་པས་མཚན་པ་དང་། རག་

བད་ཀན་ག་བདག་པ་དང་སང་ཧ་ར་ཙན་འམ། མཐ་བཙན་ཙ་ར་ཀ་ཞས་པ་བང་བ་

དས་སན་དཔད་ཀ་བསན་བཅས་ཙ་ར་ཀ་ཞས་པ་བརམས། །དའ་བ་བརད་ལ་སན་

པ་ཆན་པ་དཔལ་ལན་ནག་པ་རལ་པས་སག །གདང་ཅན་ཟ་བ། རན་ཆན་འབང་

གནས། འཇག་པ་བཅས་དཔལ་ག་མང་དང་ལན་པ་བང་། ཡང་དཔལ་ལན་ནག་

པའ་བ་ཚངས་པ། དའ་བ་དབང་ཕག་ཆན་པ་ས་སང་ཉ་འག་ག་མཁས་པ་ཆན་པར་

588

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

གགས་པ་དས་མངན་བརད་ས་ཚགས་གསལ་བ་མཛད། གཞན་ཡང་དང་སང་མཁས་

པ་རམས་ཀ་སན་དཔད་ཀ་གཞང་མང་ད་བརམས་ཏ་རན་ཤས་པས་ཚངས་པས་བསན་

པ་བསས་པ། ལགས་ཐས་ཀས་བ་བག་བཅས། །མཐ་བཙན་དཔལ་འཕལ་གས་

གཅས་བཏས་ལ་སགས་པ་ད་མའ་ནང་ནས་གགས་ཆ་བ་བརད་ཡད་པར་བཤད་ད། །

གཉས་པ་ན། སན་པས་འདལ་མད་རད་སགས་ཐར་བར་གསངས། །ད་ཚ་

རན་ཤས་གཞན་ནས་གསས་སགས་བང་། །སན་ག་ནགས་ས་རད་བསན་ཁ་ཅག་

འདད། །བདག་ཅག་ག་སན་པ་ཤཀའ་དབང་པས་བཀའ་འཁར་ལ་དང་པའ་སབས་

ས་འདལ་བ་ལང་ག་དམ་བ་གསམ་པར་སན་ལང་ད་། སན་དང་མས་བཏང་ག་དཔད་

ལ་སགས་པ་ཉང་ཟད་ཙམ་བཤད། གཙ་བར་དག་སང་རམས་ཀ་སན་རམ་པ་གཞ་

པ་དས་ས་རང་བ་དང་། ཐན་ཚད་ད་རང་བ། ཞག་བདན་པ་དང་། ཇ་སད་འཚ་

བའ་བར་ད་བཅང་བ་རམ་པ་ལར་ལ་ག་སགས་དང་། ཤང་ཏག་ཞ་ཙམ་ག་བཏང་བ་

སགས་དང་། བ་རམ་ཞན་མར་སགས་དང་། ར་བའ་སན་ལ་སགས་པ་བཀའ་སལ་

པ་དང་དའ་ཞར་ད་འཚ་བད་གཞན་ནས་གསས་ཀ་གང་གཞ་རགས་རམ་བཅས་བང་

བ་ཡན། །ད་ནས་མད་ས་གསར་འད་དམ་པ་གསངས་པའ་ཚ་སན་བང་བ་འདས་

པའ་དས་ཀ་སངས་རས་རན་ཆན་གཙག་ཏར་ཅན་ག་བསན་པ་ལ་སངས་རས་ཉད་ཚང་

དཔན་ཀ་བ་ཁའ་ཆ་འབབས་ས་གར་པའ་ཚ་རང་གས་སན་པ་ཆན་པ་རལ་པ་འཛན་པ་ལ་

ཁམས་ལ་མཁས་པར་བ་བ་དས་པ་ལ། ཟ་གསམ་དབར་ཏ་ཟ་གསམ་སན་ད་ཤས། །

ཞས་བ་བ་ལ་སགས་ཤ་ཀ་དག་དང་། ཆ་བ་ར་ནག་ཏ་འགར་པ་ལས། ངས་དང་སན་

ག་དང་སང་ག །ནད་ཀ་གས་དཔད་ལ་བསན་ནས། །ཞས་སགས་ཅང་ཟད་རས་པ་

དག་ཀང་སན་ཕ་ཚང་དཔན་རལ་པ་འཛན་གས་དང་སང་ག་ལགས་ལར་བཤད་པའ་

ཚགས་རམས་བསར་ནས་གསངས་པ་དང་། རད་མཁའ་འག་ར་མཚ་ལས། དས་

589

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

ན་སམས་ཅན་ཀན་ཕན་ཕར། །ཐམས་ཅད་སང་པར་བསས་པ་ཡན། །ཞས་སགས་

བཅད་ལན་ག་ཚལ་དང་། འདས་པའ་དས་སགས་སན་བང་བའ། །བད་ཆན་བསལ་པ་

དང་པ་ར། །ཞས་སགས་དངལ་ཆའ་བང་ཚལ་སར་ཐབས་བཅས་པ་དང་། ར་དག་ས་

སའ་ས་ཚན། སན་དང་རན་ཆན་ས་ཚགས་ཀ་ས་ཡལ་བཟང་ངན་སགས་རགས་པ་ཙམ་

དང་། ཤན་ཏ་འཁག་དང་སན་འཁགས་རང་། །ཁད་པར་ད་ན་ས་གའ་མཐར། །ཞས་

སགས་དས་བཞར་ནད་གསག་ལང་ཞ་བའ་ཚལ་རགས་པ་ཙམ་གསངས་ས། །དཔལ་

དས་ཀ་འཁར་ལ་ལས་ཀང་། ལས་འད་ལ་ན་སམས་ཀ་ཚགས་རམས་མཐའ་དག་ར་དག་

ཟས་ཤང་འཐང་བ་དག་ལས་གར་པ་ས། ཞས་སགས་ལས་ཆགས་པའ་ཚལ་དང་། རང་

འཇམས་ལན་ཚ་སར་པ་དག་ཏ་རབ་ཏ་འགར་ཏ་མངར་དང་ཁ་བ་དག་ན་མཁས་པའ་

དག། །ཞས་སགས་ཕ་ནང་ག་སན་བསན་ཚལ་དང་། འཆ་བའ་འཇགས་པ་སར་བར་

བད་པའ་ཚར་མ་ཅན་ག་གདན་ན་ངས་འཇམས་ཏ། །ཞས་སགས་འབམ་པ་ལ་སགས་

པ་སང་བ་དང་། གས་བའ་ཐབས་དང་། བཅད་ལན་དང་། སམ་མ་བད་བར་བཙའ་

བའ་འཁལ་འཁར་སགས་དང་། བ་གནས་ཀ་འཕ་ཚལ་སགས་གསངས་པ་རམས་ཀང་

ཚའ་རག་བད་དང་། འདད་པའ་བསན་བཅས་སགས་རག་བད་རམས་དང་ག་བསན་

ནས་གསངས་པ་ཡན་ལ། གཞན་ཡང་གཤན་ར་གཤད་དམར་པའ་རད་སགས་ནས་

ཀང་ཕན་ཚགས་ཀ་ནད་གས་བ་དང་། བཅད་ལན་གས་མཚན་ཐར་བར་གསངས་

པ་མང་ང་། །སན་པ་ཞལ་བཞགས་པ་དའ་ཚ་ར་འཇག་ག་རལ་པ་པདའ་སང་པའ་

བ་སན་པ་རན་ཤས་ཀ་བ་དང་། དའ་སབ་མ་འཚ་བད་ཆན་པ་གཞན་ནས་གསས་

ཞས་མ་ལས་འདས་པའ་སན་པ་ཆན་པ་ད་ལ་སགས་པའང་བང་ཡང་གཞང་བརམས་

པར་ན་མ་གགས་ས། །ཡང་བ་བག་ཏ་བཤད་པ་ལས། སན་ག་ནགས་ས་ལ་བཞ་ས།

ཞས་འབང་བས་དར་བཞགས་པའ་ཚ་དཔལ་ལན་རད་བཞ་སགས་བསན་ཏ་ཞས་ཁ་

590

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཅག་གས་འདད་པའང་སང་ང་། །རན་ཆན་སངས་པའ་འཁལ་ངག་ལ་བརན་ནས། །

གང་གཞ་འད་ལ་ཅལ་ཅལ་མང་ས་ཡང་། །ཟར་མཁར་ཕ་མའ་གསངས་ཉད་ལགས་

བཤད་ད། །ཚན་པ་ཤ་ལ་ཧ་སགས་སས་གསམ་གས་བས་པར་དངས་ས་བཤད་པའ་

རན་ཆན་སངས་པའ་གཞང་ཉད་འགའ་ཞག་གས་བཀའ་ར་འདད་ཅང་དའ་འཁལ་

པའ་ངག་ཕལ་ཆར་ལ་བརན་ནས་གང་གཞ་འད་རགས་ལ་བད་ཀས་མཁས་པར་

གགས་པ་འགའ་ཞག་ཅལ་ཅལ་མང་ད་ས་ཡང་། ཟར་མཁར་ཕ་མ་ལགས་བཤད་

འཚལ་ག་གསང་སན་ག་ཁག་དབབ་ལ་སགས་པར་དགག་སབ་རས་པར་མཛད་པ་ཉ་

དན་ལ་གནས་པའ་ལགས་བཤད་ད་ར་བསན་པའ་ཉན་བད་ཡབ་སས་རམས་བཞད་

ད། །

གསམ་པ་ལ་གསམ། འཕགས་ཡལ་དང་། ར་ནག་དང་། །བད་ད་དར་ཚལ་

ལ། །

དང་པ་ན། ད་རས་ཉ་མ་སང་བས་གཅས་གབ་དང་། །འཕགས་པས་སར་བ་

བར་པ་ལ་སགས་མཛད། །རལ་བ་འཇག་རན་ད་བན་པ་དའ་རས་ས་འཕགས་ཡལ་

ནབ་ཕགས་ར་མཁན་ག་རགས་ལས་བང་བའ་སན་པ་ཉ་མ་སང་བས་གཅས་པར་གབ་

པའ་གཞང་བས་ཀང་ཡན་ལག་བརད་ཇ་བཞན་མ་ཚང་བས་འད་ཤས་པ་ལ་སན་པ་

དང་། ཀ་ལ་པ་ཤས་པ་ལ་ས་མཁན་ད་མ་བར་ས། ཚགས་ས་བཅད་པའ་མཛད་ལས།

རད་ཉང་ཤས་པའ་ས་མཁན་དང་། །གཅས་གབ་ཤས་པའ་སན་པ་དང་། །དབག་པ་

ཐགས་པའ་རལ་སར་མཁན། །འད་གསམ་འཇག་རན་བཞད་གད་གནས། །ཞས་

བཤད་ད། །འཕགས་པ་ཀ་སབ་ཞབས་ཀས་དང་སང་ག་གཞང་ར་ལ་བརན་ནས་སར་

བ་བར་པ། སགས་ཁངས་ནས་འཚ་བའ་མད་ཚགས་ས་བཅད་པ། ར་ཨ་ཝའ་ཆ་ག །

སན་ཚན་པའ་རམ་པ། དངལ་ཆ་སར་བ་རན་ཆན་ཕང་བ། གསར་འགར་དང་དའ་

591

རལ་བསན་འཛམ་བའ་གང་ད་ཇ་ལར་དར་བའ་རམ་པར་ཕ་བ།

སར་བ་རམས་མཛད་ད། །ར ་ལ་ལགས་ཀ་ཕག་བཞ་པའ་ལ་རས་རམས་ས། ཤར་

ཕགས་མ་ངན་མད་པའ་ཡལ། ཆས་བཟང་སན་ག་ཡང་རང་རང་བང་ག་མཆད་རན་

ནས་ནག་པའ་རད་དང་། ལན་ཅག་གས་བ་རག་པའ་རད་སགས་འཕགས་པས་སན་

དངས་པར་ཡང་བཤད་ད། །ཁད་པར་བསན་བཅས་སང་པ་ལགས་བསས་པ། །ས་

གསམ་དག་བའ་མཚན་ལས་བཅ་བརད་ཅན། །ཡན་ལག་བརད་པ་ཕ་ཁར་མཛད་

པ་ལ། །ཟ་བ་མངན་དགས་འགལ་པ་ཟ་ཟར་བས། །གས་དཔད་ཀ་གཞང་ཐམས་

ཅད་ལས་ཁད་པར་ད་གར་ཅང་ཚངས་པ་དང་དང་སང་མང་པ་བསན་བཅས་རམས་

ཀ་ལགས་པའ་ཆ་སང་པར་བསས་པ། རམ་པའ་ཚ་འག་ཀ་དང་སང་ལའ་ཡལ་ད་ང་

མཚར་ག་ལས་གསམ་གསམ། །བར་མའ་ཡལ་ད་ལས་བཅ་གཉས་ཏ་ས་གསམ་ད་

དག་ཞང་ལགས་པའ་ལས་རམས་པར་འཕལ་བ་བཅ་བརད་དང་ལན་པ་ཡན་ལག་

བརད་པ་ཞས་བ་བའ་བསན་བཅས་ལའ་བར་དང་ཉ་ཤ་ཡད་པ་འད་སན་པ་དག་འདན་

གསང་བའ་བ་སན་ག་བམ་པའམ། ཕ་ལ་གས་པས་ཕ་ཁལ་སགས་མཚན་ག་རམ་

གངས་དང་ལན་པ་དས་མཛད། འད་སབ་དཔན་དཔའ་བ་དང་གཅག་མ་གཅག་

མཁས་པ་རམས་ཀས་ཀང་དཔད་གཞར་མཛད། །གང་ལར། །དད་དཔན་ཀན་སད་

ནར་ག་བདག །ཀ་ནཥ་ན་དམག་ག་བདག །མཛས་མ་འད་ལན་ཚལ་ག་བདག །

དཔལ་ལན་ཕ་ཁལ་སན་ག་བདག །ཅས་གགས་པ་ད་ཉད་ཀས་རང་གཞང་ལ་དཀའ་

འགལ་དང་ལན་ཐབས་གཉས་ཀང་མཛད། །དའ་སབ་མ་ཁ་ཆའ་ཡལ་ད་བང་བ་

དཔལ་ཆན་དག་བའ་བ་བརད་དན་དམ་སན་པའམ། ཟ་བ་ལ་མངན་པར་དགའ་

བས་རས་འགལ་ཚག་དན་ཟ་ཟར། །སན་མང་ཟར་བཀལ་ས་སར་ངས་པ་བཅས་

མཛད། །ད་ནས་བརད་ད་བང་ཏ་དཔལ་ལན་འཚ་བད་ཀ་གསང་ལར་ན། དཔའ་བ་

ཟ་དགའ་དགའ་བད་དམ་པ་དང་། ཡལ་སང་ཀན་འཚ་རང་གཞན་ངས་པར་རད། །

592

ཤས་བ་ཀན་ཁབ་མཛད། ༼སད་ཆ།༽

ཁམས་འཇམས་གས་དག་བ་རན་འཚ་བད་གབ། །མཐ་ཅན་རག་ལན་བཉ་ཚ་བརན་

ཏ། །ཐབས་དག་དང་མཆག་ཛ་ན་ད་ན་ནས། །ལ་ཆན་རན་བཟང་ད་ནས་རམ་གས་

བརད། ཅས་པ་ལར་ར། །ཞང་སན་ཞག་པས། །འཚ་བད་གབ་པས་ཟ་དགའ་ལ་

ཐག་པ་སགས་བརད་ཚལ་གཞན་ཡང་བཤད་ད། །

གཉས་པ་ན། ར་ནག་ཡལ་ད་རགས་ལན་མཇག་ནས་བཟང་། །སལ་པའ་

རལ་བན་རམས་ཀས་རམ་པར་བརམས། །ར་ནག་ག་ཡལ་ད་རགས་ལན་ག་མཇག་

ནས་བཟང་སལ་པའ་རལ་བན་རམས་ཀས་རམ་པར་བརམས་པའ་ཚལ་ར་ཆར་ར་

ནག་ག་སན་པ་མཁས་པས་མཛད་པའ་སན་ག་གང་གཞ་གསར་འགར་ལས་བང་

ས། འདར་མཚན་ཙམ་སས་ན། ར་ནག་རལ་པ་ད་ལ་ཡ་དང་པ་ས་ཧ་ཧ་དས་སར་ཁ་

བརད་ཀ་ཕག་ར་བརམས། སད་པའ་མདད་པ་ལ་ཡ་གའ་གཟགས་བས་ནས་ཡ་ག་

ཐག་མར་བང་། མ་རམས་ཀས་མ་ཤས་པའ་དངས་པ་ནད་ཀ་ར་མཚན་བསབ། ད་

རས་ཞང་ཧང་རལ་པས་ཤང་དང་ར་ལམ་ག་ར་མང་ནས་སན་དཔད་ཀ་སལ་བཏད།

ད་རས་ཧང་ཏ་རལ་པས་སབ་དཔན་ཁ་ཕ་ཞས་ར་ལ་བ་ལ་མཁས་པ་ད་གང་ད་བཀར་

བས་ལ་ར་ཞས་གགས། །དས་ར་བ་དས་པའ་མད་མཛད། ད་ནས་གང་མའ་བཀའ་

ལར་ཝའ་ཀང་སན་ལ་མཁས་པར་གར་ནས་མད་ལའ་བཅ་གཉས་པ། ཁག་གཏར་བ་

དང་མ་བཙའ་ཡ་ག་རས་པར་འཛད། ད་རས་ལ་ར་ཝའ་ཏ་ཞས་ཤན་ཏ་མཁས་པ་དས་

མདགས་འགལ་ཐ་ཚམ་རང་གལ་ལའ་ར་གཅག་པ་མཛད། གང་མ་ཧན་ཞས་བ་བའ་

རང་ལ་ཅང་ཅང་དང་ཧ་ཐ་ཞས་བ་བའ་སན་པ་ཡངས་གགས་གཉས་སངས་ས་རས་

ཀན་ཏ་སན་པ་མཁས་པ་དང་གཞང་ཆ་ཆང་ད་མ་བན་ཅང་ཕས་ཆན་ག་རལ་རབས་

བཞ་པ་གང་མ་ཁན་ནང་ནས་སན་དཔད་ཀ་བསན་བཅས་ཆན་པ་བརམས་པའང་ཀན་

མཁན་ཆན་པའ་ཕག་ཏ་བང་བར་སང་ང་། །