วารสารกองการพยาบาล · 2011-12-14 · วารสารกองการพยาบาล ปีที่ 38 ฉบับที่ 3 กันยายน

วารสารกองการพยาบาล

ISSN 0125 - 7242 ปท 38 ฉบบท 3 กนยายน - ธนวาคม 2554

สารบญ

กองบรรณาธการ

เราจะฝาวกฤต...มหาอทกภย...ไปดวยกน ชตกาญจน หฤทย......................................................................................................................................………...………..1

การพฒนากลมแนวปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดก โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก เมตตา ภรมยอย, รงเพชร หอมสวรรณ, จนทร ธปบชา……………...………………………….…………………..….………….6 การพฒนาบทบาทครอบครวในการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง : ณ ศนยสขภาพชมชนโนนรง ต าบลบานก อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม ก าทร ดานา, อธษฐาน ชนสวรรณ.....................................................................................................................................22 ผลการสอนอยางมแบบแผนตอความรและพฤตกรรมการดแลตนเองของผ ปวยทไดรบการผาตดมดลกและรงไขทงสองขาง จนทรเพญ เลศวนวฒนา, งามตา คงวทยา, วรารตน ทพยรตน…..................................................................................…..38 การพฒนาแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล อมราภสร อรรถชยวจน......................................................................................................................................................49 การพฒนาแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ วจตรา เลาตระกล, ภชราภร บญรกษ, อญเชญ ชยลอรตน…………...……….…………...……………………………............66

การประยกตใชแบบแผนการดแลผ ปวยเบาหวานเชงรกในชมชนกบการดแลผ ปวยโรคเบาหวานอยางยงยน สนทรภรณ ทองไสย…...............................................................................................................................................…....78

ศรมา ลละวงศ…………………………………………………………………………..............................................................85

บทบรรณาธการ

สารจากบรรณาธการ

รายงานการศกษาวจย

บทความวชาการ

ไขขอของใจ


สารจากบรรณาธการ

ในวโรกาสมหามงคล วนเฉลมพระชนมพรรษา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช 5 ธนวาคม 2554 ปวงขาพระพทธเจาคณะบรรณาธการ วารสารกองการพยาบาล ขอเปนตวแทนเหลาพยาบาลทวประเทศ รวมนอมน าดวงจตอนบรสทธทคดด ท าด ขอถวายพระพรแดพระองคใหทรงหายประชวร มพระพลานามยแขงแรง ทรงพระเกษมส าราญ ทรงสถตยเปนรวมโพธรวมไทรแกพสกนกรของพระองคตราบนาน เทานาน วารสารกองการพยาบาลฉบบน เปนฉบบท 3 ของปท 38 ถอวาเปนฉบบสดทายของป ซงมาพรอมกบมหนตภย “น าทวม” หากมองดผวเผนคงไมตางอะไรกบภยธรรมชาตทก าลงเกดขนกบหลาย ๆ ประเทศทสรางความเสยหายตอคน สตว สงของ อาคารบานเรอน รวมถงสภาพจตใจของคนทเกยวของทงทางตรงและทางออม มหนตภยทเกดขนกบคนไทยในเวลาน ถงแมวาจะเกดขนเพยงไมกจงหวด แตกสงผลกระทบไปทว ทกภมภาคของประเทศ แตหากจะมองในดานดจะพบวาคนไทยมความมน าใจ ความรวมแรงรวมใจ การให ความชวยเหลอซงกนและกน ทมงานวารสารกองการพยาบาลหวงเสมอวา ฟาหลงฝน ยอมสดใสกวา ภยธรรมชาตในครงนกเหมอนกน เมอเกดขนแลวอกไมนานกจะผานไป ขอเพยงมความอดทน คดในแงบวก อยอยางมความหวง และขอเปนก าลงใจใหผานพนชวงนไปไดอยางมความสข พรอมทงเตรยมใจพบกบสงด ๆ ทรออยขางหนา และส าหรบพยาบาลทเสยสละแรงกายและใจชวยดแลประชาชนทไดรบมหนตภยครงนขอสง แรงปรารถนาทดใหทานทงหลาย รวมทงครอบครวของทานประสพแตความสข ความเจรญตอไปดวยคะ ส าหรบวารสารฯ ฉบบน ขอน าเสนอเนอหาเกยวกบรายงานศกษาวจยทนาสนใจ จ านวน 5 เรอง บทความวชาการเกยวกบการดแลผ ปวยโรคเบาหวานอยางยงยน และบทบรรณาธการทสอดคลองกบสถานการณน าทวมในปจจบนน สดทายน หากสมาชกมปญหาของใจในเรองการบรหารการพยาบาลและการบรการพยาบาลทงในโรงพยาบาลและในชมชนสามารถสงค าถามไขขอของใจมายงทมงานวารสารฯ ไดท [email protected] หรอสงผลงานวจย/วชาการมาเผยแพรในวารสารกองการพยาบาล และขอเรยนทานสมาชกประเภทรายปท ใกลครบอายสมาชก ขอเชญชวนทานตออายการเปนสมาชกวารสารฯ และขอเชญชวนผทสนใจสมครเปนสมาชก ซงในปหนาไดปรบเปลยนการสมครสมาชกวารสารฯ เปนรายป เพยงประเภทเดยว และปรบคาสมครสมาชกประเภทบคคล เปนปละ 240 บาท และประเภทหนวยงาน เปนปละ 720 บาท เพอเราจะไดเปนสอกลาง ในการเผยแพรผลงานทมคณภาพส าหรบพยาบาลตอไปคะ

กองบรรณาธการ



ปท 38 ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม 2554 1

เราจะฝาวกฤต...มหาอทกภย...ไปดวยกน

ชตกาญจน หฤทย* พบ.ม.

ตงแตปลายเดอนกรกฎาคม 2554 เปนตนมา จนกระทงถงเดอนพฤศจกายน 2554 น ประเทศไทยของเราตองประสบกบภาวะอทกภย จากพาย “นกเตน” เรมจากภาคเหนอแลวกระจายไปทกภาคของประเทศทงภาคเหนอ ภาคอสาน และภาคกลางเกอบทกจงหวด หลงจากนนกลกลามดวยสถานการณน าเหนอทไหลบาเขาทวมพนททเปนทางผานของ มวลน า ซงมงหนาลงสทะเล ซงมพนทประสบภยทงหมด 64

จงหวด เสยชวต 562 ราย สญหาย 2 ราย และยงมพนททก าลงประสบอทกภยอยถง 22 จงหวด อยระหวางฟนฟ 42 จงหวด นอกจากนยงพบวา มสถานบรการสาธารณสขทถกน าทวมเสยหายจนไมสามารถจดบรการตามปกตได จ านวน 544 แหง (สสจ. 2 แหง รพศ./รพท. 8 แหง ศนยเขต 2 แหง รพช. 20 แหง สสอ. 29 แหง และ รพ.สต. 485 แหง) นบวาเปนมหาอทกภยทกลาวกนวา รนแรงทสดในรอบ 50 ปทผานมาเลยทเดยว

ความจรงแลวประเทศไทยของเรามภยพบตทอยคเมองไทยมาชานาน ซงเปนภยธรรมชาต เพยง 2-3 ประเภทเทานน นนคอ พาย น าทวม และภยแลง เราไมเคยประสบภยพบตรายแรง เชน ใตฝ น ทอรนาโด แผนดนไหว แบบประเทศอน ๆ เมอป พ.ศ. 2553 ท

ผานมา ผ เขยนไดรบมอบหมายใหสรปสถานการณการพยาบาลในกรณภยพบตของประเทศไทย และไดสรปใหเหนภยพบตทอยคประเทศไทยดงกลาว พรอมทงเสนอบทบาทพยาบาลในฐานะบคลากรสขภาพทตองบรณาการบทบาทในเชงสงคม ซงสรางความกงขาใหกบผ แทนองคการอนามยโลกพอสมควร เนองจากไมมภยพบตในลกษณะทสรางความตนเตนใหกบคนทวไปทมกจะบนทกในความทรงจ าวาภยพบตหรอสาธารณภยจะตองมลกษณะรนแรง นาตนเตน สนสะเทอนวงการสอมวลชน เชน สนาม ทอรนาโด ใตฝ นถลม แผนดนไหว ตกถลม เปนตน ซงประเทศไทยเราเคยมประวตศาสตรเพยงครงเดยวทท าใหตนกลวกนไปทงประเทศกคอเหตการณการเผชญหนากบธรณพบตครงยงใหญเมอ ปลายเดอนธนวาคม 2547 ในเหตการณสนาม ซงนบวาเปนเหตการณทสนสะเทอน และสรางความหวาดผวาไปทวทงประเทศ หลงจากเหตการณครงนน หนวยงานทงภาครฐและเอกชนมความตนตวในการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตอยางกวางขวาง มการจดตงองคกร คณะกรรมการขนมารบผดชอบโดยตรง มการตงศนยเตอนภยเกดขนหลายแหงในพนทเสยง แตทวาดเหมอนคนไทยจะลมเลอน

*นกวชาการพยาบาลช านาญการพเศษ ส านกการพยาบาล

บทบรรณาธการ


2 ปท 38 ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม 2554

และภมศาสตรของประเทศไทย ทมกจะเกดภยพบตใหญ ๆ ทเกดขนเปนประจ าทก ๆ ป นนคอ น าทวม และภยแลง ทก ๆ ครงทเกดฝนตกหนก พายโหมกระหน า ดนโคลนถลม จะพบวา มการชวยเหลอตามสถานการณ ยงคงไมเปนระบบ ขาดการเตรยมความพรอมอยเชนเดม

จนกระทงครงนทเกดอทกภยครงยงใหญกอใหเกดความเสยหายและเดอดรอนไปทวทกภมภาคของประเทศไทย อยางทไมเคยประสบมากอน นนกคอ น าทวม ซงความจรงแลวเหตการณดงกลาว คอ ภยพบตทอยคประเทศไทยมาเปนเวลาชานาน หากแตคนไทยไมเคยจดจ าประวตศาสตรทผานมา ไมวาจะเปนสมยกรงศรอยธยา ทรอดพนจากการรกรานของกองทพพมาทกครงเมอถงฤดน าหลาก กรงเทพมหานครท ไ ด ชอวา เปนเวนสตะวนออก เพราะไมวาจะไปทางไหนลวนแลวแตเตมไปดวยแมน าล าคลอง ซงใชเปนทางสญจรไปมาทคราคร าดวยเรอแพนานาชนด แลนกนขวกไขวในทองน า เชนเดยวกบเมอง เวนสในประเทศอตาลจงไมแปลกใจเลยวา การแกไขปญหาเปนไปอยางไมเปนระบบ ขาดการบรณาการ ขาดการวางแผนบรหารประเทศอยางเปนระบบ ขาดการเตรยมความพรอม ทส าคญคอ ขาดการปองกนซงควรจะท าไดกอนหนาน การระดมสรรพก าลงเขาไปชวยเหลอแกไขในแตละพนทนน พบวา ภาคเอกชน และภาคประชาชนเคลอนตวไดวองไวรวดเรวมากกวาภาครฐเปนอนมาก อาจเปนเพราะวาภาคเอกชนมการบรหารจดการทเปนระบบมากกวา มกฎระเบยบทไมซบซอน และมความยดหยนมากกวา และมชวงชนของระดบการตดสนใจ

ทสนกวาระบบราชการ/ภาครฐทมสายการบงคบบญชาหลายชน ซบซอน ผมอ านาจมหลายคน แตไมมใครทมอ านาจเบดเสรจ หรอไดรบการมอบอ านาจอยางเบดเสรจ ทง ๆ ทสถานการณเรงดวนในกรณภยพบตเชนนตองการ commander ทเปนเอกภาพ แมจะมหนวยงานรบผดชอบเกดขนอยางเปนทางการแลวกตาม

หากเปรยบเทยบความบอบช าของประชาชนผประสบภยระหวางเหตการณ สนาม กบน าทวมครงน จะเหนไดชดเจนวา สนาม เกดความสญเสยทยงใหญ พรอมกนทนท แลวจบ หลงจากนน เปนภาระดานการเยยวยา หาทอยอาศย การฟนฟสขภาพกายและสขภาพจต แตเหตการณน าทวมครงน เรมเกดขน แลวแผขยายวงกวางมากขนมากขน พนทและจ านวนประชาชนผประสบภย เพมขน ๆ ทกวน ผประสบภยทกคนกาวเขาสภาวะเรอรงทก ๆ วน โอกาสทเลาหรอฟนหายยงมองไมเหน แมเวลาจะผานไปกวา 3 เดอนแลวกตาม

พยาบาลและบคลากรสาธารณสขกเชนเดยวกน

ทกค ร งท เ ก ด เหตกา รณภยพบต / สาธารณภย ประชาชนผประสบภยจะมปญหาซบซอนเกดขน พรอมกนหลากหลายปญหาทนอกเหนอจากปญหาสขภาพ ความเชยวชาญเฉพาะเกอบไมมความจ าเปน หากแตทกษะทางสงคมศาสตร และจตวทยาสงคมมความส าคญมากกวามากนก ซงตองยอมรบวา การพฒนาและความกาวหนาทางวทยาการของวชาชพทางการแพทยและสาธารณสขในชวงกวา 2 ทศวรรษทผานมา มงเนนการพฒนาผ เ ชยวชาญเฉพาะทาง ดงนน จะถงเวลาแลวหรอไมทการพฒนาความกาวหนาในทก ๆ ดานของประเทศไทยจะตอง



ค านง ถงบรบทของประเทศ วถชวตความเปนไทย ขนบประเพณและวฒนธรรมอนดงามของเมองไทย อนเปนอดตทถกละเลยมาโดยตลอด

นบวาเปนความโชคดของกระทรวงสาธารณสขทมบทบาทภารกจทชดเจน จงตงหลกไดอยางรวดเรวในการปฏบตการชวยเหลอผประสบภย แมวาจะเนนเพยงเรองการดแลสขภาพกตาม แตผบรหารทกระดบ ทกหนวยงานตองไมลมวา บคลากรของหนวยงาน กตกอยในฐานะผ ประสบภยดวยเชนเดยวกน กอนเยยวยาประชาชนผประสบภย ตองเยยวยาบคลากรผประสบภยกอน หลกเกณฑของ Magnet Hospital ทตอบแทนใหผทมผลงานดกวานน ตองเกบพบไวใชในสถานการณปกต ในยามน ขวญและก าลงใจของคนท างานตองมากอน เพราะบคลากรกลมน ตองรบภาระหนาทในการเยยวยาประชาชนผประสบภยอกตอหนง ผบรหารควรเหนความส าคญ ไมควรมองขามประเดนนไปเปนอนขาด

ดงนน จงตองมนโยบายหรอมาตรการในการเยยวยาบคลากรผ ประสบภยอยางเ รงดวน โดยไมลงเล เพอบ ารงขวญใหบคลากรมก าลงใจทเขมแขงสามารถปฏบตงานดานการชวยเหลอดแลผประสบภยอยางเตมก าลงความสามารถตอไป

บทเรยนจากสถานการณมหาอทกภย 2554 1. การเตรยมการรองรบภยพบต/การ

เตรยมความพรอมรบมอภยพบต ไมสามารถด าเนนการไดดวยหนวยงานอบตเหตฉกเฉน หรอโรงพยาบาลใด โรงพยาบาลหนงเพยงล าพง หรอ

แมกระทงกระทรวงใดกระทรวงหนง ภาครฐ หรอภาคเอกชนเทานน ตองการการมสวนรวมของทก ภาคสวน ทงภาครฐ ภาคเอกชน จนถงภาคประชาชน

2. บคลากรสาธารณสข ทกสาขาวชาชพ ตองพฒนาความรความสามารถใหรอบร มความ สามารถรอบดาน เชอมโยงมตแบบบรณาการสหวทยาการทงทางสงคมศาสตร เศรษฐศาสตร รฐศาสตร การเมองการปกครอง สาธารณสขศาสตร และศลปศาสตรอน ๆ เพอใหมการจดบรการทสามารถพทกษสทธประโยชน คมครองความผาสกตามวถการด าเนนชวตของคนไทยทเปนเอกภาพ และใหการดแลแบบองครวม

3. การเตรยมความพรอมรบมออยาง

เดยวไมพอ เมอเกดปญหาทลกลามรนแรงจนเกนกวาจะรบมอไดจะไมสามารถแกไขสถานการณไดทนเหตการณ ดงเชนเหตการณมหาอทกภยในครงน ดงนน ทกภาคสวนจงตองเตรยมการในเชงปองกนในภาพใหญของพนทระดบภมภาค และระดบประเทศ

ขอเสนอในอนาคต 1. ควรมนโยบายท ชด เจนในการเตรยมความพรอมเพอปองกนและรบมอภยพบต ส าหรบ ทกภาคสวนทงในระดบมหภาคและจลภาค โดยม เค รอขายความรวมมอท ชดเจน กลาวคอ ทก ๆ หนวยงานมนโยบายและแผนงานหลกดานภยพบตทกประเภท แตละแผนงาน มโครงสรางการด าเนนการทสรางเครอขายเชอมโยงภาพใหญของหนวยงาน/องคกรระดบจงหวด ระดบเขต ระดบภมภาค และระดบประเทศอยางชดเจน



2. การเตรยมก าลงคน ในกรณทเกดเหตการณภยพบต บคลากรทงหมดของหนวยงานจะตองรบรบทบาทหนาทวาทกคน คอ อตราก าลง ของการรบมอภยพบตทกเหตการณ ไมไดเปนหนาทของหนวยงานอบตเหตและฉกเฉนเทานน จงตองมการเตรยมความพรอมดานศกยภาพของบคลากรอยางสม าเสมอ มการซกซอมแผน ซกซอมความเขาใจเปนระยะ ๆ โดยเชอมโยงกบโครงสรางการด าเนนการในภาพใหญไปพรอม ๆ กน

3. การเตรยมอปกรณ เครองมอเครองใช ทจ าเปน นอกเหนอจากอปกรณและเครองมอทาง การแพทย ตองเตรยมอปกรณเครองใชในการปองกนและรบมอสถานการณภยพบตในสวนของหนวยงาน/สถานพยาบาล ทงในระดบหนวยงาน ระดบพนทภายในจงหวด/เขต/ภาค และระดบประเทศ 4. ก า ร เ ต ร ย ม ค ว า มพ ร อ ม ข อ งระบบงาน ในทนตองท าความเขาใจใหชดเจนวาระบบงานบ รกา รสขภาพท แ ตล ะหน ว ย ง าน /สถานพยาบาลด าเนนการตามภารกจหลกนน ไมสามารถน ามาใชเปนระบบงานการจดบรการในเหตการณภยพบตได ดงนน จงตองออกแบบระบบและกระบวนการด าเนนการในภาวะภยพบตใหมความชดเจน สรางความเขาใจใหแกบคลากรและเครอขายความรวมมอทกภาคสวนใหเปนทเขาใจรวมกน สามารถเขารวมด าเนนการไดทนทวงทหากเกดเหตการณในชวงเวลาใด ๆ หรอพนทใด ๆ กตาม ทกหนวยงานตองสรางความมนใจ วาระบบงานและสถานทท างานมการเตรยมพรอมตอภยพบตหรอภาวะฉกเฉน ระบบการเตรยมพรอมตอภยพบตและภาวะ

ฉกเฉนดงกลาว ตองค านงถงการปองกน การจดการ ความตอเนองของการด าเนนการ และการท าใหคนสสภาพเดมในทสด

5. ก า รบ รณาก า ร แผน ง า น แล ะประสานเครอขายความรวมมอภาครฐ เอกชน และภาคประชาชน ในเมอทก ๆ หนวยงาน/สถานพยาบาล หนวยงาน/องคกรอน ๆ ทงภาครฐและเอกชน ตางกมแผนงานดานการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต แลว มการซอมแผนเปนระยะ ๆ อยางตอเนอง แตทกครงเมอเกดเหตการณภยพบตใด ๆ ขน กตาม ทก ๆ หนวยงานจะออกมามบทบาทชวยเหลอประชาชนผประสบภยพรอม ๆ กน การบรณาการแผนงานในภาพรวมตงแตแรก ซกซอมความเขาใจรวมกนในภาพใหญ จะชวยลดความโกลาหลเมอเกดเหตการณจรง และชวยใหเกดการกระจายความชวยเหลอไปไดอยางทวถงมากขน นอกจากน ในทกพ นทท ประสบภย ควรจะม commander ทมเอกภาพในการบรหารจดการระบบบรการ และทมงานบคลากรและอาสาสมครทเขาไปใหความชวยเหลอทมาจากตางพนท โดย command ทงในดานกจกรรมทหลากหลาย รวมทงการดแลสวสดภาพและความปลอดภยของทมงานบคลากรทเขามาใหความชวยเหลอดานตาง ๆ ใหเปนไปอยางราบรนทก ๆ ฝาย 6. การฟนฟสภาพหลงเกดเหตการณภยพบต เปนประเดนทยงตองใหความส าคญอยางมาก เพราะผประสบภยจะเผชญกบความสญเสยทหลากหลาย ทงดานเศรษฐกจ สงคม และดานสขภาพ แผนการฟนฟทก ๆ ดาน สามารถแบงความรบผดชอบ



ไดอยางชดเจนตามบทบาทภารกจหลกของแตละองคกร แตละหนวยงาน เชน กระทรวงมหาดไทย รบผดชอบในดานการฟนฟทอยอาศย กระทรวงคมนาคม รบผดชอบในการฟนฟดานการคมนาคม กระทรวงพฒนาสงคมและทรพยากรมนษย รบผดชอบในการฟนฟอาชพ กระทรวงอตสาหกรรม รบผดชอบในการฟนฟภาคอตสาหกรรม กระทรวงเกษตร รบผดชอบในการฟนฟพนทเกษตรกรรมและพชผล ภาคเอกชน รวมฟนฟอาชพ ฯลฯ เปนตน ส าหรบกระทรวงสาธารณสข รบผดชอบในการฟนฟภาวะสขภาพทงสขภาพกายและสขภาพจตตามภารกจหลก ความส าคญจะอยตรงทความสามารถในการรวบรวมขอมลภาวะสขภาพและการด าเนนการฟนฟไดอยางรวดเรวทนกาล และสอดคลองกบปญหาและความตองการของประชาชนใหมากทสด โดย แบงออกเปน 2 ระยะ ไดแก

1) ระยะเรงดวน ควรเปนการดแลรกษาพยาบาลในกลมโรคทเกดจากภยพบต เชน อบตเหต โรคฉหน โรคผวหนง โรคน ากดเทา โรคทองรวง อาหารเปนพษ และภาวะแทรกซอนจากโรคเรอรงทขาดยา เปนตน 2) ระยะตอเ นอง เ ปนการฟนฟสภาพทงดานรางกายและจตใจ ทตองใหการดแลระยะยาว ซงตองมระบบบรการปรกษาดานสขภาพ และระบบการดแลตอเนองทชดเจน ดงนน ในระยะฟนฟสภาพน สถานพยาบาลทกแหงจงควรแสวงหาความรวมมอของเครอขายสขภาพในพนทใหรวมด าเนนการอยางครอบคลม ในกรณทมปญหาสขภาพทเกนขดความสามารถ ใหสงตอตามระบบเครอขายสถานบรการสาธารณสขทมความชดเจนอยแลว เพอใหประชาชนไดรบการดแลชวยเหลออยางเตมประสทธภาพ กลบสวถชวตทเปนปกตสขดงเดม

เอกสารอางอง

1. กรมปองกนและบรรเทาสารธารณภย. สรปรายงานสถานการณสาธารณภย. [Online] 2011 Nov. 14 [Cited 2011 Nov 14]; Available from : http://www.disaster.go.th/dpm/

2. ขาวน าทวมลาสด เกาะตดทกสถานการณน าทวม Update ขาวน าทวมลาสด. [Online] 2011 Nov. 14 [Cited 2011 Nov 14]; Available from : http://www.dmc.tv/pages/scoop/

3. ขาวสถานการณน าทวม 2554. [Online] 2011 Nov. 14 [Cited 2011 Nov 14]; Available from : http://news.mthai.com/thaiflood

4. ส านกงานสารสนเทศและประชาสมพนธ กระทรวงสาธารณสข. สรปสถานการณประจ าวน.[Online] 2011 Nov. 14 [Cited 2011 Nov 14]; Available from : http://www.moph.go.th/ ops/iprg/include/

5. ศนยประมวลวเคราะหสถานการณน ากรมชลประทาน. พยากรณระดบน าเจาพระยา กรมชลประทาน. [Online] 2011 Nov. 14 [Cited 2011 Nov 14]; Available from : http://water.rid.go.th/flood/flood/daily



การพฒนากลมแนวปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผปวยเดก โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก เมตตา ภรมยอย* พย.ม. (บรหารการพยาบาล) รงเพชร หอมสวรรณ** พย.ม. (การพยาบาลกมารเวชศาสตร) จนทร ธปบชา** พย.ม. (การพยาบาลดานการควบคมการตดเชอ) บทคดยอ การวจยครงนเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โดยมวตถประสงคเพอพฒนาและศกษาผลของการใชแนวปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดก ท าการศกษาทหอผ ปวยหนกกมารเวชกรรม โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลกระหวางเดอนเมษายน พ .ศ. 2552 ถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2553 การด าเนนการแบงเปน 3 ระยะคอ 1) วเคราะหสถานการณ 2) พฒนาแนวปฏบต น าแนวปฏบตไปใชทดลองใช ตดตามผลและปรบปรง 3) ประเมนผลการใชแนวปฏบต กลมตวอยางประกอบดวยพยาบาลวชาชพ 14 รายและผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจ 78 ราย เครองมอทใชประกอบดวยแบบบนทกการสงเกตการปฏบตฯ แบบบนทกผลการเยยมตรวจเพอปองกนปอดอกเสบ ทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผปวยเดกและแบบประเมนความคดเหนของบคลากรตอแนวปฏบต วเคราะหขอมลโดยคาความถ รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน ผลการศกษาพบวาแนวปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกทพฒนาขนประกอบดวยกลมการปฏบตเพอปองกนการเจรญเตบโตของเช อโรคและกลมการปฏบตเพอปองกนการสดส าลก จ านวน 6 กจกรรม โดยบคลากรมความคดเหนวาแนวปฏบตนมความชดเจน สามารถน าไปปฏบตได สะดวกในการน าไปปฏบตเหนดวยกบการใชแนวปฏบต รวมทงเหนวามประโยชนตอหนวยงานในระดบมาก สวนใหญปฏบตไดถกตองมากกวารอยละ 90 ยกเวนการลางมอทถกตอง รอยละ 64 และการท าความสะอาดชองปากและฟนทก 2 ชวโมง รอยละ 74 ผลการใชแนวปฏบตพบวาอตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกลดลงจาก 13.17 เปน 3.57 ครง ตอ 1000 วนทใสเครองชวยหายใจ

ค าส าคญ : แนวปฏบต, ปอดอกเสบ, ผปวยเดก

* หวหนาพยาบาล โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก ** พยาบาลวชาชพช านาญการ โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก

รายงานการศกษาวจย



Preventing VAP Care Bundle in Pediatric Patient, Buddhachinaraj Phitsanulok Hospital Metta Phiromyou* RN, MSN. (Nursing Administration) Rungphetch Homsuwon** RN, MSN. ( Pediatric Nursing) Janthorn Thoopucha** RN, MSN. (Infection Control Nursing) Abstract The purpose of this study was to improve and evaluate the effectiveness of ventilator-associated pneumonia bundle. The improving process consisted of 3 stages 1) situation analysis 2) clinical practice guidelines specification , trial and improved 3) ventilator-associated pneumonia care bundle evaluation. The research was carried out during April 2009–September 2010. The samples were 14 nurses and 78 ventilated pediatric patients. The research instruments were observation data record form VAP round record form and nurse opinion questionnaire. The data were analized by frequency, percentage mean and standard deviation. The pediatric ventilator-associated pneumonia bundle consisted of 6 activities which divided into 2 groups 1) bacteria colonized prevention and 2) contaminated secretions aspirated prevention. It was found that nurses approved of PICU-VAP bundle in high level. The result of nursing practice in PICU-VAP prevention was almost more than 90 % but effective hand washing and oral hygiene care every 2 hours was 64 % and 74 % respectively and after the PICU-VAP bundle was applied, PICU-VAP rate decreased from 13.17 to 3.57 times/1,000 ventilator days.

Keywords : clinical practice guideline, pneumonia, pediatric patient * Chief nurse, Bhuddhachinaraj Phitsanulok Hospital ** Registered nurse professional level, Bhuddhachinaraj Phitsanulok Hospital



บทน า ปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ (ventilator-associated pneumonia: VAP) เปนการอกเสบของปอดทเกดจากการตดเชอจลชพภายหลงการใสทอชวยหายใจและใชเครองชวยหายใจนานกวา 48 ชวโมง1 ในผ ปวยเดกภาวะปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจเปนการตดเชอทพบบอยเปนอนดบสองรองจากการตดเชอในกระแสโลหต2,3 และเปนการตดเชอในโรงพยาบาลทมอตราการเสยชวตสงทสดในหออภบาลโดยมอบตการณประมาณรอยละ 3–10 ของการตดเชอในผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจ4 อตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในหองผ ปวยหนกกมารเวชกรรมของประเทศสหรฐอเมรกาในป ค .ศ. 2002-2009 พบ 2.9-11.6 ครง /1,000 วนของการใชเครองชวยหายใจ3,5,6,7 อตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจนเปนตวชวดส าคญทสะทอนคณภาพของการใหบรการการดแลรกษาพยาบาล ดงมรายงานการศกษาพบวาผ ปวยเดกทมภาวะปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจตองใชเครองชวยหายใจนานขนเฉลย 3.7 วน4 นอนรกษาในโรงพยาบาลนานขนเฉลย 6.1 วน7 และเพมอตราตายรอยละ 20-702,3 รวมทงสญเสยคาใชจาย ในการดแลผ ปวยเพมขนประมาณ 5,000 - 40,000 ดอลลารตอราย7 ในประเทศไทยพบขอมลอตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดก หอผ ปวยหนกกมารเวชกรรม โรงพยาบาล

รามาธบด ปงบประมาณ 2549 – 2551 จ านวน 2.1, 2.8 และ 4.1 ครงตอ 1,000 วนทใชเครองชวยหายใจ8 ส าหรบหอผ ปวยหนกกมารเวชกรรม โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลกนน อตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจปงบประมาณ 2549 - 2551 พบ 16.28, 20.7 และ 13.4 ครง/1,000วนทใชเครองชวยหายใจตามล าดบ9 ซงสงกวาโรงพยาบาลอนทงในและนอกประเทศทไดรบการยอมรบวาใหบรการทมคณภาพ จากการทบทวนกระบวนการดแลผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจพบวา แมงานปองกนและควบคมการตดเชอของโรงพยาบาลไดก าหนดมาตรฐานแนวทางการดแลผ ปวยทใชเครองชวยหายใจแตบคคลากรทดแลผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจยงปฏบตหลากหลายไมเปนไปในแนวทางเดยวกน นอกจากนพบขอมลการศกษาวจยดานการปฏบตเพอปองกนการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกเพมจากมาตรฐานเดมทโรงพยาบาลก าหนด การศกษานมวตถประสงคเพอพฒนาแนวปฏบตเพอปองกนภาวะปอดอก เสบท สมพน ธกบการ ใ ชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกและศกษาผลของการใชแนวปฏบตทพฒนาขน เพอใหบคลากรพยาบาลสามารถดแลผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจไดอยางมประสทธผลตามมาตรฐานวชาชพ ลดอตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจใหต ากวาเปาหมายทโรงพยาบาลก าหนดไวคอ 10 ครงตอ1,000 วนทใชเครองชวยหายใจ และเพอลดคาใชจาย



ในการรกษาพยาบาลและผลลพธทไมพงประสงคทอาจเกดขนตอไป

วตถประสงค 1. เพอพฒนาแนวปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดก 2. ศกษาผลของการใชแนวปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกทพฒนาขน

กรอบแนวคด กรอบแนวคดของการวจยนคอ การพฒนาคณภาพการพยาบาลโดยการมสวนรวมของบคลากรทเกยวของในการดแลผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจ โดยการด าเนนการแบงเปน 3 ระยะ คอ ระยะท 1 วเคราะหสถานการณ ระยะท 2 ด าเนนการพฒนา น าแนวปฏบตไปทดลองใช ตดตามและปรบปรง ระยะท 3 ประเมนผลการใชแนวปฏบต

วสดและวธการ การวจยครงนเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมด าเนนการระหวางเดอนเมษายน พ.ศ. 2552 ถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2553 ในหอผ ปวยหนกกมารเวชกรรม โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก มรายละเอยดดงน ประชากร ประกอบดวย

1. ผ ปวยเดกอายระหวาง 1 เดอนถง 15 ปทเขารบการรกษาในหอผ ปวยหนกกมารเวชกรรม

ระหวางเดอนเมษายน พ.ศ. 2552 ถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2553 จ านวน 462 ราย 2. พยาบาลวชาชพทปฏบตงานในหอผ ปวยหนกกมารเวชกรรมระหวางเดอนเมษายน พ.ศ. 2552 ถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2553 จ านวน 16 คน กลมตวอยาง เลอกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) ดงน

วเคราะหสถานการณ - ปญหาในการดแลผ ปวยเดกทใสทอชวยหายใจ - อตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดก

ประเมนผลการใชแนวปฏบต - ประเมนผลการปฏบตตามแนวปฏบต - ประเมนอตราปอดอกเสบทสมพนธ กบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดก - ประเมนความคดเหนของบคลากรตอ แนวปฏบต

ด าเนนการพฒนาแนวปฏบต

- พฒนาแนวปฏบต เพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดก

- น าแนวปฏบตไปทดลองใช - ปรบปรงแกไขใหเหมาะสมกบบรบท



1. ผ ปวยเดก เลอกผ ปวยเดกทใสทอชวยหายใจทางปากและใชเครองชวยหายใจทกชนดในชวงเวลาทศกษา และไมไดรบการวนจฉยวามความผดปกตแตก าเนดชนดทมรรวระหวางทอหลอดลมและหลอดอาหาร (tracheo-esophageal fistula) หรอมภาวะกรดไหลยอน (GERD) จ านวน 78 ราย 2. พยาบาลวชาชพ เลอกจากประชากรพยาบาลทปฏบตการพยาบาลดแลผ ปวยกลมตวอยางผ ปวยเดก จ านวน 14 ราย เครองมอทใชในการศกษา ประกอบดวย

สวนท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางผ ปวยเดก และพยาบาลวชาชพ สวนท 2 แบบบนทกการสงเกตการปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกและแบบบนทกผลลพธของการปฏบต สวนท 3 แบบสอบถามความคดเหนของบคลากรตอแนวปฏบต มลกษณะเปนแบบสอบถามมาตราสวนประมาณคา (rating scales) 5 ระดบ ซงพฒนามาจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดยผทรงคณวฒ จ านวน 5 ทาน ไดคาดชนความตรงตามเนอหา เทากบ 0.92 โดยมการแปลผล ดงน คะแนนเฉลย 4.50 - 5.00 หมายถง เหนดวยในระดบมากทสด คะแนนเฉลย 3.50 - 4.49 หมายถง เหนดวยในระดบมาก คะแนนเฉลย 2.50 - 3.49 หมายถง เหนดวยในระดบปานกลาง

คะแนนเฉลย 1.50 - 2.49 หมายถง เหนดวยในระดบนอย คะแนนเฉลย 0 -1.49 หมายถง ไมเหนดวย การวเคราะหขอมล ขอมลเชงคณภาพ เชน ขอมลการวเคราะหสถานการณจากการสนทนากลมในระยะท 1 ใชการวเคราะหเนอหา ขอมลเชงปรมาณท ไดจากการสอบถามความคดเหน การสงเกตการปฏบต วเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย และ คาเบยงเบนมาตรฐาน วธด าเนนการ ประกอบดวย 3 ระยะ ระยะท 1 การวเคราะหสถานการณ โดย 1.1 จดการประช ม บคลาก ร ในหนวยงานเพอชแจงแนวทางการด าเนนการวจย ใชกระบวนการสนทนากลมเพอทบทวนวธการปฏบตและคนหาปญหาในการดแลผ ปวยเดกทใสทอชวยหายใจ เพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ 1.2 สงเกตลกษณะการดแลผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจ รวมถงบรบทของสถานทศกษาและสภาพการณของหอผ ปวยหนกกมารเวชกรรมโดยผวจยแบบไมมสวนรวม 1.3 เกบรวบรวมขอมลอตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดก



ระยะท 2 ด าเนนการพฒนาแนวปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองช วยหายใจในผ ปวยเดก 2.1 จ ด ต ง คณะท า ง า นพฒน าคณภาพการปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดก 2.2 ก าหนดผลลพธท ตองการคออตราการ เ กดปอดอก เสบท สมพน ธกบการใ ชเครองชวยหายใจ คอ นอยกวา 10 ครงตอ 1,000 วนทใชเครองชวยหายใจ 2.3 น าแนวปฏบตทมอยมาปรบปรงและรณรงคใชเปนระยะเวลา 3 เดอน 2.4 ประเมนความคดเหนตอแนวปฏบต และเกบรวบรวมขอมลอตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดก 2.5 พฒน า แนวป ฏ บ ต ต อ ด ว ยกระบวนการพฒนาคณภาพการพยาบาลโดยใชหลกฐานเชงประจกษ ดงน 2.5.1 คนหาและศกษาขอมลความรหลกฐานเชงประจกษเพมเตมจากงานวจย โดยก าหนดค าส าคญ และแหลงขอมลทสบคน ทบทวนวรรณกรรมทเปนหลกฐานเชงประจกษ และประเมนคณภาพของขอมลทได 2.5.2 ยกรางแนวปฏบต จดท ากลมแนวปฏบต (VAP bundle) เพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดก

และตรวจสอบความถกตองของเนอหาโดยผทรงคณวฒ 5 ทาน 2.5.3 น าเสนอกลมแนวปฏบต (VAP bundle) ในทประชมของหนวยงาน เพอรบฟงความคดเหนของผทมสวนเกยวของในการดแลผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจ ปรบแกใหเหมาะสมกบบรบทตามความคดเหนของผปฏบตแลวน าไปใชเปนระยะเวลา 3 เดอน โดยปฏบตการดงน - ทบทวนแนวปฏบต เพ อปองกนการเ กดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกทกวนหลงการรบ-สงเวรและในทประชมของหนวยงานทกครง - น าแนวปฏบตมาจดท าโปสเตอรแผนเลกตดไวทเคานเตอรท างานพยาบาลและแฟมเวชระเบยนผ ปวยเพอกระต นใหบคลากรปฏบตตาม - คณะท างานพฒนาคณภาพการพยาบาล เยยมตรวจและนเทศเพอใหค าแนะน าดานการปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใสเครองชวยหายใจ (VAP round) ในเวรเชาทกวนหลง การรบ-สงเวร ระยะท 3 ประเมนผลการใชกลมแนวปฏบต (VAP bundle) โดย 3.1 ประเมนการปฏบตตามแนวปฏบต ของพยาบาลผดแลโดยการสงเกตแบบไมมสวนรวม 3.2 คณะท างานพฒนาคณภาพ การเยยมตรวจ (VAP round) เพอดผลลพธของการ



ปฏบตตามรายการในแบบบนทกในชวงเวลา 15:00 - 15:30 น. ทกวน 3.3 ประเมนความคดเหนของบคลากรตอการใชแนวปฏบตฯ 3.4 ประเมนการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใสเครองชวยหายใจในหลงใชกลม แนวปฏบต เปนระยะเวลา 3 เดอน

ผลการศกษา ระยะท 1 การวเคราะหสถานการณ พบวา 1) กลมตวอยางพยาบาลวชาชพสวนใหญมอายระหวาง 31 - 40 ป จบการศกษาสงสดระดบปรญญาตร ประมาณครงหนงมประสบการณท างาน ในหอผ ปวยหนกกมารเวชกรรม อยระหวาง 6 - 10 ป ผานการอบรมดานการปองกนปอดอกเสบทสมพนธ กบการใชเครองชวยหายใจ และการอบรมหลกสตร การพยาบาลเฉพาะทางการดแลผ ปวยเดกวกฤต สวนกลมตวอยางผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจ สวนใหญมอายระหวาง 1 เดอน ถง 3 ป ไดรบการวนจฉยเปนปอดอกเสบมากทสด 2) หนวยงานมแนวปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบของโรงพยาบาลอยแตไมไดน ามาใชอยางแทจรงและไมสม าเสมอ จากการสงเกตพบลกษณะการดแลผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจทหลากหลาย นอกจากนยงพบวาอตราการเกดปอดอกเสบฯมการเปลยนแปลงขนลงทงสงและต ากวาเปาหมาย ระยะท 2 การพฒนาแนวปฏบต

จากการทบทวนแนวปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจทมอยในโรงพยาบาล และน ามาปรบปรงโดยการมสวนรวมของคณะท างานพฒนาคณภาพการพยาบาล และพยาบาล ผปฏบตในเบองตน ประกอบดวย 4 ประเดนหลก คอ 1) ใหความรแกบคลากรเพอใหตระหนกถงความ ส าคญของการเกดปอดอกเสบในผ ปวยเดกท ใ ชเครองชวยหายใจ 2) เฝาระวงการตดเชอ 3) ปองกนการแพรกระจายเชอโดยการท าลายเชอ การท าใหสายและอปกรณเครองชวยหายใจปราศจากเชอ และการท าความสะอาดมอ 4) ลดความเสยงตอการตดเชอของผ ปวยโดยปองกนการส าลก ระบ กจกรรม 4 กจกรรม ไดแก การหยาเครองชวยหายใจใหเรวทสด การลางมอ การปองกนการส าลก และการปองกน การปนเปอนเชอโรค และรณรงคการใชแนวปฏบต 3 เดอน แลวประเมนผลพบวา อตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจยงสงกวาเปาหมาย แมวาการประเมนความคดเหนตอแนวปฏบตของบคลากรโดยสวนใหญอยในระดบมาก ผ วจยจงไดปรบปรงพฒนาแนวปฏบตตอโดยทบทวนวรรณกรรมพบตนแบบ (model) จาก Pediatric Affinity Group ของประเทศสหรฐอเมรกาน ามารวมใชในการพฒนาตามกระบวนการหลกฐานเชงประจกษ ไดกลมแนวปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดก (VAP bundle) ประกอบดวย 2 กลม 6 กจกรรม ดงน 1. กลมการปฏบต เพ อปองกนการเจรญเตบโตของเชอโรค



1.1 การเปลยนอปกรณเครองชวยหายใจ - เปล ยนสาย เค รองช ว ยหายใจ สายดดเสมหะทก 7 วน หรอเมอพบการปนเปอน - เทน า ในสายเค รองช วยหายใจทงทก 2 - 4 ชวโมง - เกบหวตอส าหรบดดเสมหะในภาชนะทสะอาด 1.2. การปองกนการแพรกระจายเชอจากการสมผส - ลางมอกอนและหลงสมผสสายและเครองชวยหายใจ - สวมถงมอเพอปองกนการสมผสเสมหะและสงคดหลง เมอประเมนพบแนวโนมวาจะเกดขน 1.3. การท าความสะอาดชองปาก - ท าความสะอาดชองปากผ ปวยทก 2 ชวโมงดวยน าเกลอ 0.9% ในเดกอายต ากวา 2 เดอน และน ายาคลอเฮกซดน 0.1% ในเดกอายมากกวา 2 เดอน 2. กลมการปฏบตเพอปองกนการสดส าลกเสมหะ 2.1. การจดทา - ยกหวเตยงสง 30 – 45 องศา ยกเวนกรณมขอหาม

2.2. การปองกนการไหลยอนเขาปอดของน าและสงคดหลงจากสายวงจรเครองชวยหายใจ - เทน าออกจากสายเครองชวยหายใจทกครงกอนพลกตว/เปลยนทาผ ปวย และจดกระเปาะดกน าใหตงตรง สายชดเครองชวยหายใจไมบดงอและอยต ากวาทอชวยหายใจเสมอ 2.3. การดดเสมหะ - ดด เ สมหะ ใ นปากและล าคอกอนดดในทอทางเดนหายใจ เมอดดในทอทางเดนหายใจเสรจแลวจงดดในปาก และล าคอ อกครง หลกเลยงการดดเสมหะขณะใหอาหารทางสายยาง ระยะท 3 การประเมนผลการใชกลมแนวปฏบต การประ เม นผลภายหลงการทบทวน แนวปฏบตคร งแรกและทดลองใชแนวปฏบตใหม 3 เดอน พบวา อตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจสงขนมากกวากอนการพฒนา จงไดมการทบทวนรวมกนในทมอกครงและทบทวนวรรณกรรมพบตนแบบ (model) จาก Pediatric Affinity Group ของประเทศสหรฐอเมรกา น ามาปรบใช และประเมนซ าในครงท 2 พบวา อตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจลดลง ดงตารางท 1



ตารางท 1 อตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ จ าแนกตามระยะของการพฒนา แนวปฏบต (n=78)

ระยะเวลา อตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ

(จ านวนครง/1,000วนทใชเครองชวยหายใจ) กอนการพฒนา 13.17 หลงใชแนวปฏบต ครงแรก 18.51 หลงใชกลมแนวปฏบต 3.57 ผลการตรวจเยยมผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจทไดรบการดแลดวยกลมแนวปฏบต พบวาสวนใหญปฏบตไดมากกวารอยละ 90 ยกเวนดานการท าความสะอาดชองปากไดรอยละ 87.5 และ

ดานการปองกนการแพรกระจายเชอจากการสมผส โดยการลางมออยางถกตองไดเพยงรอยละ 64.0 แมวาบคลากรจะบอกไดถงว ธปฏบตทถกตองถง รอยละ 86.0 ดงแสดงในตารางท 2

ตารางท 2 ผลการตรวจเยยมผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจทไดรบการดแลดวยกลมแนวปฏบต เพอปองกน

ภาวะปอดอกเสบจากการใสเครองชวยหายใจ (n = 200)

กจกรรม ผลการตรวจเยยม

จ านวนครง (รอยละ)

การเปลยนอปกรณเครองชวยหายใจ ชดสายเครองชวยหายใจไดรบการเปลยนทก 7 วน /ไมพบการปนเปอน 196 (98.0) น าในสายเครองชวยหายใจถกเททงทก 2-4 ชม. ไมมน าขงในสายเครองชวยหายใจ 180 (90.0) อปกรณการดดเสมหะเกบในภาชนะสะอาดทจดเตรยมไว 185 (92.5) การปองกนการแพรกระจายเชอจากการสมผส บอกไดถงวธปฏบตทถกตอง 172 (86.0) ลางมอไดถกตอง 128 (64.0) การท าความสะอาดชองปาก ชองปากผ ปวยเดกสะอาด ไมมกลนเหมน ไมพบคราบเนอเยอ เสมหะและฝาขาว 175 (87.5) การจดทานอน ผ ปวยเดกอยในทานอนหวสง 30-45 องศา 192 (96.0)



ตารางท 2 ผลการตรวจเยยมผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจทไดรบการดแลดวยกลมแนวปฏบต เพอปองกนภาวะปอดอกเสบจากการใสเครองชวยหายใจ (n = 200) (ตอ)

กจกรรม ผลการตรวจเยยม

จ านวนครง (รอยละ)

การปองกนการไหลยอนเขาปอดของน าและสงคดหลงจากสายวงจรเครองชวยหายใจ

เทน าออกจากสายเครองชวยหายใจทกครงกอนพลกตว/เปลยนทาผ ปวย 192 (96.0) กระเปาะดกน าของเครองชวยหายใจอยในต าแหนงตรง ไมเอยง/คว า 187 (93.5) การดดเสมหะ ดดเสมหะในปากและล าคอกอนดดในทอทางเดนหายใจ 188 (94.0) ดดเสมหะในปากและล าคออกครงหลงดดเสมหะในทอทางเดนหายใจ 200 (100.0) สวนการสงเกตการปฏบตของบคลากรเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกพบวา ดานการเปลยนอปกรณเครองชวยหายใจ ดานการปองกนการแพรกระจายเชอจากการสมผส ดานการจดทานอน ดานการปองกนการไหลยอนเขาปอดของน าและสงคดหลงจากสายวงจรเครองชวยหายใจ ดานการดดเสมหะ

นนบคลากรปฏบตไดถกตองมากกวารอยละ 90 ยกเวนดานการท าความสะอาดภายในชองปากและฟน แมวาบคลากรสามารถปฏบตไดถกตองตามวยของผ ปวยเดกทกครงรอยละ 100 แตท าความสะอาดภายในชองปากของผ ปวยเดกทก 2 ชวโมงเพยง รอยละ 74 ดงแสดงในตารางท 3

ตารางท 3 ผลการสงเกตการปฏบตของบคลากรจ าแนกตามกจกรรมการดแลผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจ

(n = 200 ครง)

กจกรรม ผลการสงเกต

จ านวนครง (รอยละ) การเปลยนอปกรณเครองชวยหายใจ เปลยนสายตอเครองชวยหายใจทก 7 วนหรอเมอปนเปอน 192(96.0) เทน าในสายเครองชวยหายใจทงทก 2-4 ชม. 200(100.0) เกบอปกรณการดดเสมหะเกบในภาชนะสะอาดทจดเตรยมไว 185(92.5)



ตารางท 3 ผลการสงเกตการปฏบตของบคลากรจ าแนกตามกจกรรมการดแลผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจ (n = 200 ครง) (ตอ)

กจกรรม ผลการสงเกต

จ านวนครง (รอยละ) การปองกนการแพรกระจายเชอจากการสมผส ลางมอกอนสมผสชดสายและเครองชวยหายใจ 184(92.0) ลางมอหลงสมผสชดสายและเครองชวยหายใจ 196(98.0) สวมถงมอเพอปองกนการเปอนเสมหะ 200(100.0) การท าความสะอาดชองปาก ท าความสะอาดชองปากผ ปวยเดกทก 2 ชวโมงดวยน าเกลอ 0.9 %ในเดกอาย ต ากวา 2 เดอน และน ายา0.1 %คลอเฮกซดนในเดกอายมากกวา 2 เดอน

148(74.0)

ท าความสะอาดภายในชองปากและฟนถกตองตามวยของผ ปวยเดก 200(100.0) การจดทานอน จดใหผ ปวยเดกนอนอยในทาศรษะสง 30-45 ° ถาไมมขอหามทางการแพทย 188(94.0) การปองกนการไหลยอนของน าและสงคดหลงจากสายวงจรเครองชวยหายใจ เทน าออกจากสายเครองชวยหายใจทกครงกอนพลกตว/เปลยนทาผ ปวย 192(96.0) จดกระเปาะดกน าใหตงตรง สายชดเครองชวยหายใจไมบดงอ อยต ากวาทอชวยหายใจ 184(92.0) การดดเสมหะ ดดเสมหะในปากและล าคอกอนดดในทอทางเดนหายใจ 188(94.0) ดดเสมหะในปากและล าคออกครงหลงดดเสมหะในทอทางเดนหายใจ 200(100.0)

การประเมนความคดเหนของบคลากรตอการใชกลมแนวปฏบต เพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจพบวาบคลากรเหนวาเนอหาของแนวปฏบต ชดเจน สามารถน าไปปฏบตไดสะดวกในการน าไปปฏบต เหนดวยกบการ

ใชแนวปฏบตและมประโยชนตอหนวยงาน ผลการประเมนในครงท 1 (หลงการทดลองใช 3 เดอน) อยในระดบมากถงมากทสด ในครงท 2 อยในระดบมากทสดทกดาน ดงแสดงในตารางท 4



ตารางท 4 ผลการประเมนความคดเหนของบคลากรตอกลมแนวปฏบตทพฒนาขน (n=14)

ความคดเหนตอแนวปฏบต ครงท 1 ครงท 2

x SD การ

แปลผล x SD การ

แปลผล 1. เนอหามความชดเจน 4.21 .579 มาก 4.79 0.43 มากทสด 2. สามารถน าไปปฏบตได 4.50 .650 มาก 4.71 0.47 มากทสด

3. สะดวกในการน าไปปฏบต 4.29 .611 มาก 4.57 0.65 มากทสด

4. มประโยชนตอหนวยงาน 4.64 .497 มากทสด 4.93 0.27 มากทสด

5. เหนดวยกบการใชแนวปฏบต 4.50 .650 มาก 4.79 0.43 มากทสด

อภปรายผล จากการคนพบในระยะท 1 พบวา บคลากรพยาบาลไมไดน าแนวปฏบตไปใชอยางจรงจง มวธปฏบตหลากหลาย ไม ไดปฏบต ตามแนวทางทประกาศใชทงทมการสอขอมลไปยงผ ปฏบตหลาย ชองทางผานหวหนาหอผ ปวย และการอบรมเพมพนความรความเขาใจ แตผปฏบตยงขาดความตระหนก ถงความเสยงตอการตดเชอในระบบทางเดนหายใจ ในเดกทไดรบการใชเครองชวยหายใจ อยางไรกตามจากการสงเกตบรบทของหนวยงาน พบวา มกจกรรมทตองปฏบตในการดแลผ ปวยจ านวนมาก ในบางขณะตองท างานอยางเรงรบท าใหขามขนตอนของแนวปฏบตหรอปฏบตไดไมครบถวน ดงนนแมวาการทบทวนความคดเหนตอแนวปฏบตเดมและพฒนาแนวปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกขนใหมในระยะแรกพบวาผปฎบตมความคดเหนวาเนอหาของแนวปฏบตมความชดเจน สะดวกในการปฏบต เหน

ดวยกบการใชแนวปฏบตและสามารถน าไปปฏบตไดในระดบปานกลางโดยคดวามประโยชนตอหนวยงานในระดบมาก แตผลลพธของการปฏบตกลบพบวาอตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกสงกวากอนพฒนา โดยจากการสงเกตพบวาบคลากรลางมอกอนและหลงใหการพยาบาลผ ปวยแตละรายคอนขางนอย ทงทมผลการศกษารายงานวาบคลากรตองลางมอทกครงกอนและหลงใหการพยาบาลผ ปวยแตละรายหรอเมอสนสดกจกรรมการพยาบาลเพอลดการแพรกระจายเชอ(10) ประกอบกบในหนวยงานยงไมมแนวทางการหยาเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกทชดเจนจงท าใหอตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจยงไมบรรลเปาหมาย การพฒนาตอเนองในระยะท 2 ไดกลมแนวปฏบต 2 กลม รวมกบการสงเกตเยยมตรวจเปนระยะอยางจรงจงของผ บรหารและผ เชยวชาญดานการควบคมและปองกนการตดเชอในโรงพยาบาล



ท าใหการประเมนผลในระยะท 3 พบวา อตราการเกดปอดอกเสบลดลง ตรงกบผลการศกษาอน ๆ ทเกยวกบการแกไขปญหาการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกในลกษณะคลายกน2,10-12 ทงนอาจเนองจากกลมแนวปฏบตนนมความเฉพาะเหมาะสมส าหรบผ ปวยเดก บคลากรตระหนกมากขนถงความส าคญของการปฏบตตามแนวทางทก าหนดไวจงปฏบตตามอยางถกตองและสม าเสมอ เปนไปตามผลการศกษาของวาร วนชปญจพล13 ทรายงานวาการเยยมตรวจเปนกจกรรมทส าคญของการนเทศทางการพยาบาล สงเสรมการประกนคณภาพการพยาบาล โดยการสงเกตการท างานของบคลากร กระตน สงเสรมและสนบสนนใหบคลากรไดพฒนา การปฏบตงาน ทงนกลมการปฏบตเพอปองกนการเจรญ เตบโตของเชอโรคจากการเยยมตรวจพบวาผลการปฏบตอยในระดบดมากทกกจกรรมยกเวนเรองความสะอาดของชองปากและฟนทไดคะแนนนอยทสดคอรอยละ 87.5 เนองจากพบวาผ ปวยเดกมคราบน าลายคางอยในชองปาก ตรงกบผลการสงเกตท พบวา การดแลความสะอาดในชองปากและฟนทก 2 ชวโมง เพอลดการเจรญเตบโตของเชอจลชพในชองปากและล าคอเปนกจกรรมทบคลากรปฏบตไดนอยทสด (รอยละ 74) ทงนผวจยสงเกต พบวา ในบางครงเมอครบรอบเวลาท าความสะอาดชองปากและฟนทก 2 ชวโมง ผ ปวยเดกหลบหรอมสถานการณฉกเฉนเกดขนท าใหพยาบาลละเวนการท าความสะอาดฯ อยางไรกตาม จากการสงเกต พบวา การดแลความ

สะอาดในชองปากและฟนอยในชวงระยะเวลา 2 – 4 ชวโมง สวนการลางมอปฏบตไดในระดบสงมาก (รอยละ 92 - 98) แตการลางมอถกตองครบทกขนตอนปฏบตไดเพยงรอยละ 64 เทานน แมสามารถบอกวธลางมอทถกตองไดรอยละ 86 สวนการดแลเพอปองกนการปนเปอนเชอจลชพของชดเครองชวยหายใจทโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก มนโยบายใหเปลยนสายชดเครองชวยหายใจทก 7 วนนน พบวาไมสามารถปฏบตไดเพยงรอยละ 5 เนองจากชดสายเครองชวยหายใจไมพอใช สวนประเดนการพบน าในชดสายเครองชวยหายใจนนเกดเนองจากการควบแนนของไอน าจากเครองท าความชนท 37 องศาเซลเซยส และความตางระหวางอณหภมหองซงควบคมไวท 25 องศาเซลเซยส แมในชดเครองชวยหายใจมเสนลวดน าความรอนอยภายในและเทน าทงทก 2 - 4 ชวโมง น านอาจไหลเขาสทอชวยหายใจของผ ปวยขณะทบคลากรจดวางสายเครองชวยหายใจขณะพลกตะแคงตวผ ปวย14 ท าใหผ ปวยเสยงตอสดส าลกและเกดการตดเชอทปอด ผลการศกษาน พบวา สายเครองชวยหายใจไมมน าขงรอยละ 90 จากการตรวจเยยมและการสงเกตพบวาบคลากรเทน าในสายเครองชวยหายใจทงทก 2 - 4 ชวโมง รอยละ 100 จงท าใหอตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจลดเหลอเพยง 3.57 ครงตอ 1,000 วนทใชเครองชวยหายใจหลงการปฏบตตามกลมแนวทางปฏบต



ส าหรบกลมการปฏบตเพอปองกนการสดส าลกเชอจลชพทอยในน ามกน าลายหรอสารคดหลงในกระเพาะอาหาร ซงเปนสาเหตส าคญอยางหนงของการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ15 การจดทานอนศรษะสง 30 - 45 องศา ตลอดเวลารวมกบการดแลความสะอาดในชองปากชวยลดอตราการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจไดอยางมนยส าคญ16,17 ผลการตรวจเยยมพบวาบคลากรปฏบตไดดมาก รอยละ 96 และสงเกต พบวา บคลากรปฏบตไดรอยละ 94 อยางไรกตามผ ปวยเดกท ใ ช เค รองช วยหายใจ สวนใหญไดรบอาหารทางสายยางและสายยางมโอกาสเลอนจากกระเพาะอาหารไปอยทต าแหนง อน16 ท าใหขยอนและส าลกสารน าและอาหารในกระเพาะอาหารไดงาย18 ดงนนการปองกนการสดส าลกโดยจดทานอนศรษะสง 30 - 45 องศาขณะใหอาหารทางสายยางรวมกบการประเมนต าแหนงของสายใหอาหารโดยดดน ายอยหรอดนลมและฟงเสยงลมทต าแหนงกระเพาะอาหารชวยลดความเสยงจากการสดส าลก ดงนนควรกระตนใหพยาบาลประเมนต าแหนงของสายยางใหอาหารเพอปองกนการส าลกทกครง สวนการดดเสมหะในปากและล าคอกอนดดในทอทางเดนหายใจนน จากการสงเกต พบวา บคลากรปฏบตไดอยในระดบดมาก (รอยละ 100) แตมบางครงทผ ปวยเดกไอขบเสมหะออกมาอยในทอ

ทางเดนหายใจท าใหพยาบาลตองรบดดเสมหะในทอทางเดนหายใจเพอชวยเหลอผ ปวยเปนล าดบแรก

ขอเสนอแนะ 1. ดานบรหาร ควรก าหนดนโยบายดานการพฒนาคณภาพการดแลผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจ โดยเฉพาะแนวทางการนเทศเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ เพอเปนการเสรมความรและกระต นใหบคลากรปฏบตตามแนวปฏบต อนจะสงผลใหเกดการพฒนาคณภาพทยงยน

2. ดานบรการ ควรมการขยายผลและประยกตใชแนวปฏบต เพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในหนวยงานทมบรบทใกลเคยงกน นอกจากนควรสรางเครอขายการพฒนาคณภาพการดแลผ ปวยเดกทใชเครองชวยหายใจและจดใหมการแลกเปลยนเรยนรในประเดนของการปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ 3. ดานการศกษาวจย เนองจากองคความรเกยวกบแนวปฏบตเพอปองกนปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยเดกมการพฒนาอยางตอเนอง ดงนนจงควรประเมนและปรบปรงแนวปฏบตแลวศกษาผลการพฒนาเปน ระยะ ๆ เพอใหแนวปฏบตฯ ทนสมย เหมาะสมตอสภาพการณปจจบนอยเสมอ




1. Garner JS, Javis WR, Horan C, Hughes JM. CDC definitions for nosocomial infections, Am J Infect Control 1988 ; 16 (3) : 128 - 40.

2. Bigham MT, Amato R, Bondurrant P, Fridriksson J, Krawczeski CD, Raake J, et al. Ventilator-associated pneumonia in pediatric intensive care unit: characterizing the problem and implementing a sustainable solution. J Pediatr 2009 ; 154 (4) : 582 - 7.

3. Elward AM, Warren DK, Fraser VJ. Ventilator-associated pneumonia in pediatric intensive care unit patients: risk factors and outcomes. Pediatrics 2002 ; 1091 (5) : 758 - 64.

4. Foglia E, Meire MD, Elward A. Ventilator-associated pneumonia in neonatal and pediatric intensive care unit patients. Clin Microbiol Rev 2007 ; 20 (3) : 409 - 25.

5. NNIS Report. Nation nosocomial infection surveillance (NNIS) system report, data summary from January 1992 to June 2002, issued August 2002. Am J Infect Control. 2002;30(8):457-75.

6. The Children's Medical Center of Dayton. OBSI Best Practice Award. [online] 2009 [cited 2010 Aug 7] Available from: URL: http://www.ohiopatientsafety.org/ releases/2009/071509.doc.

7. Porzecanski I, Bowton DL. Diagnosis and treatment of ventilator associated pneumonia. Chest 2006 ; 130 (2) : 597 – 604.

8. คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล. อตราการเกดปอดบวมในผ ปวยทใสเครองชวยหายใจ. [online] 2010 [cited 2010 Aug 20] Available from: http:// www.Ra.mahidol.ac.th/dpt/PD/services/compare/04.

9. คณะกรรมการปองกนและควบคมโรคตดเชอในโรงพยาบาล. รายงานการเฝาระวงการตดเชอในโรงพยาบาลประจ าป พ.ศ. 2546. พษณโลก: ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลพทธชนราช, 2546.

10. Ayliffe GAJ, Fraise AP, Geddes AM, Mitchell K. Control of hospital infection a practical handbook (4thed). Cornwall, UK: MPG Books, 2000.

11. Stacey S. In our unit: exceeding PICU goal with 0 VAP case. Crit Care Nurse 2008;28(3) 90-2.

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=%22Bigham%20MT%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=%22Amato%20R%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=%22Bondurrant%20P%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=%22Fridriksson%20J%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=%22Krawczeski%20CD%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=%22Raake%20J%22%5BAuthor%5D



12. Venkataraman ST. Children’s Hospital of Pittsburgh of UPMC Honored for reducing ventilator-associated pneumonia. [online] 2010 [cited in 2010 Aug 7] Available from: URL: http://www. Upmc.com/MedicalRelations/NewsReleases/2010/Pages/Ventilator-Associated-Pneumonia.doc

13. วาร วนชปญจพล. การนเทศการพยาบาล. ใน: นวลขนษฐ ลขตลอชา, เพยงใจ มไพฑรย, สมจตต วงษสวรรณสร, บรรณาธการ. หลกสตรการบรหารการพยาบาลแนวใหม. กรงเทพมหานคร: องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, 2547.

14. Dent MR. Hospital-acquired pneumonia. The gift that keep on taking. Nursing 2004;34(2):48-51.

15. Vincent JL. Ventilator-associated pneumonia. J Hosp Infect 2004;57:272-80.

16. Schleder B, Stott K, Lloyd RC. The effect of a comprehensive oral care protocol on patient at risk for ventilator-associated pneumonia. J Advocate Health Care 2002;4(1):27-30.

17. Hill S, Hall R, Simpson N. Patient safety: reduce the risk of ventilator-associated pneumonia. Am J Infect Control 2004;32:76-7.

18. สมรก รงคกลนวฒน. Treatment and prevention of ventilator-associated pneumonia. ใน: จตลดดา ดโรจนวงศ, ดสต สถาวร, นวลจนทร ปราบพาล, บรรณาธการ. New insinghts in pediatric critical care. กรงเทพมหานคร: บยอนด เอนเทอรไพรซ, 2546.



การพฒนาบทบาทครอบครวในการดแลผปวยสงอายโรคความดนโลหตสง : ณ ศนยสขภาพชมชนโนนรง ต าบลบานก อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม ก าทร ดานา* พยม. (การพยาบาลครอบครว) อธษฐาน ชนสวรรณ** ปรด. (การพยาบาลครอบครว) บทคดยอ การวจยเชงปฏบตการครงน มวตถประสงคเพอศกษาสถานการณการดแลและหารปแบบการพฒนาบทบาทครอบครวในการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง ทศนยสขภาพชมชนโนนรง ต าบลบานก อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม จ านวน 9 ครอบครว เกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณเชงลก สงเกต สนทนากลม ศกษาเอกสาร บนทกภาคสนาม และถายภาพ วเคราะหขอมลโดยการตความ สรปประเดนและสรางรปแบบ ผลการวจย พบวา ลกษณะการเจบปวยจากมมมองของผ ปวยและครอบครวมลกษณะ ปวดและเวยนศรษะ เหนอย ออนเพลย ตามว มนชารางกาย เหงอออกมากและไมสขสบายทอง ครอบครวดแลเพราะถอวาเปนหนาท ตอบแทนบญคณและความสงสาร ลกษณะการดแลม 4 ดาน 1) การดแลในชวตประจ าวน 2) การใหความเคารพเหนอกเหนใจ 3) การใหรบรขาวสารของสงคม 4) การดแลเรองคาใชจาย กระบวนการพฒนาบทบาทครอบครวในการดแลม 3 วงจร คอ “ยงยากใจ สงสย ใครร” “สบสนวนวาย แตกอยได” และ “อยกบโรค อยกบยา อยกบขอจ ากด” การสงเสรมการพฒนาบทบาทครอบครว โดย 1) การเตรยมครอบครว 2) การพฒนาความสามารถการดแลและการจดการตวเอง 3) การปรบเปลยนและพฒนาบทบาทครอบครวอยางยงยน กลยทธทใชในการสงเสรมการพฒนาบทบาทครอบครวไดแก การสรางความไววางใจและเชอถอ สะทอนคดพจารณา การมสวนรวม หากลมชวยเหลอ สรางพลงความสามารถในการดแล ผสมผสานความเชอในการดแล สนบสนนและชมเชย ใหก าลงใจ สรางสงหลอเลยงทางใจและเปนเสมอนเพอนผดแล ผลการวจยไดแสดงความชดเจนของบทบาทพยาบาลและครอบครวในการสงเสรมการแสดงบทบาทการดแลผ ปวยของครอบครว สงผลใหผ ปวยปลอดภย ไมมภาวะแทรกซอน ครอบครวสามารถดแลผปวยและปรบวถชวตใหสอดคลองกบการดแลผปวยตลอดไปได ค าส าคญ : การพฒนาบทบาทครอบครว , ผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง , ครอบครวผ ปวยสงอาย โรคความดนโลหตสง

* พยาบาลวชาชพปฏบตการ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลโนนรง อ.ยางสสราช จ.มหาสารคาม ** ผชวยศาสตราจารย สาขาการพยาบาลครอบครว คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน



A Development of Family roles in Caring for Elderly Person with Hypertension : At Noonrung Primary Care Unit Banku subdistrict Yangsisurat district , Mahasarakham Province Kamhorn Dana* MSN. (Family Nursing) Athithan Chinsuwan* RN, Ph.D (Family Nursing) Abstract The purpose of this action research was to study a situation of caring for elderly person with hypertension. A purposive sampling of 9 familys and elderly hypertension patients was selected from Noonrang primary care unit Banku, Yangsisurat District, Mahasarakham Province. The study data was collected by means of in-depth interview , participant observation, writing field note, and take a photo. Data analysis was carried out through coding, developing themes and a model. The findings after situation study and analysis the characteristics of illness from elderly person with hypertension and family perception were to worry, dizzy, fatigue, see distinctly, tipsy on body, sweat and abdomen

discomfort. The family perceived role of care as a duty to care, to repay for kindness and a pity. The characteristics of care consisted of 4 directions : 1) care of a daily activity , 2) the respect and sympathy, 3) information receiving and 4) management of expenditure. The process of family roles development consisted of 3 cycles : “to be worried, doubt, curious” “confused, busy but stable” and “stay with illness, medication and restrict”. The promotion methods of family roles development were 1) to prepare family readiness, 2) to develop care ability and self management, 3) to adapt and adjust family roles sustainable. Strategies which supported family roles development were trust, thought reflection, participation, finding group of help, care ability empowering, blending of believe, support and praise, cheering, psycho-spiritual building up and acting as a friend who care. The result of study identified specific family’s role of caring which effected to patients’ safety, no complications, as well as family able to care and adjust life style compatible to care condition further more.

Keywords : a development of family role, elderly person with hypertension , family with elderly person with hypertension

* Register Nurse, Noonrung District Health Promotion and Prevention Centre ** Associate Professor. Department of Family Nursing. Faculty of Nursing, Khon Khaen University



บทน า ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย สงผลใหประชากรวยสงอายมสดสวนเพมขนจากรอยละ 10.0 (ป 2543) เปน 15.0 (ป 2568) แสดงใหเหนวาโครงสรางของประชากรก าลงเขาสสงคมผ สงอาย (aging society)1 ประเทศไทยมผสงอายรอยละ 10.7 ของประชากรทงประเทศ2 การอยอาศยของผสงอายพบวา อยแบบครอบครวเดยว รอยละ 31 จากครอบครวทงหมดซงมแนวโนมเพมขนเรอย ๆ3 และผสงอายทมชวตยนยาวสวนใหญตองใชชวตอยกบความเจบปวยเรอรงและความพการดวย4 ส านกควบคมโรคเขต 6 สรปสถตการเจบปวยประจ าปวามผ ปวยความดนโลหตสง คดเปนอตราปวย 1,419.70 คนตอแสนประชากร และมผ เสยชวต อตราตาย 9 คนตอแสนประชากร จงหวดมหาสารคามพบวา อตราปวยสงสด 3,665.08 คนตอแสนประชากร และพบวากลมผ ปวยดงกลาว สวนใหญมอาย 60 ป ขนไป5 โรคความดนโลหตสง สงผลใหเกดปญหาตามมา เชน โรคหลอดเลอดหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง ภาวะเลอดไปเลยงไตไมเพยงพอ6 ผลกระทบจากการเจบปวยกอใหเกดการสญเสยตามมาทงดานรางกาย จตใจ หรอความพการ และการสญเสยดานความคดและสตปญญารวมดวย การเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสงโดยเฉพาะในวยสงอาย จงนบวาเปนปญหาสาธารณสขทส าคญมาก จากการมอตราตายและความพการสงการดแลรกษาทส าคญคอการปองกนภาวะแทรกซอนดงกลาวไมใหเกดขน ส าคญ คอ การปรบเปลยนพฤตกรรมของผ ปวย 7 และ

บทบาทการดแลของครอบครว มความส าคญอยางมากตอตวผ ปวยสงอาย ทผานมาพบวาสภาพเศรษฐกจเปลยนแปลง ครอบครวสวนใหญหวงเรองการหารายไดมากกวาการใหการดแลผ ปวยสงอาย เชน ปลอยใหผสงอายอยบานคนเดยว ไมสนใจดแล คดวาไมมความจ าเปนในการดแล และใหการดแลไมถกตอง จนท าใหผ ปวยสงอายคดวาตนเองไมมคณคา บตรหลานไมรก ไมเคารพ อาจกอใหเกดความขดแยงภายในครอบครว และอาจสงผลกระทบใหเกดภาวะแทรกซอนขนกบผ ปวยได ถาหากครอบครวรบรและสนใจในการดแลผ ปวยสงอาย จะท าใหผสงอายเหลานนรสกมคณคา ส าคญตอบตรหลาน อยากมชวตทยนยาว สงผลใหมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสม8 ซงการเปลยนแปลงตาง ๆ ของผ ปวยสงอาย ครอบครว ตองมการปรบตว ทงความรและบทบาทใหตอบสนองตอความตองการทเปลยนแปลงไปทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคมและเศรษฐกจ9 ดวย ศนยสขภาพชมชน (ศสช.) โนนรง ต าบลบานก อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม มประชากรทงหมด 4,600 คน มผสงอาย จ านวน 916 คน ผสงอายทเปนโรคความดนโลหตสง จ านวน 9 คน จาก 19 ครอบครว ซงการเจบปวยของผ สงอายน จ าเปนตองดแลรกษาอยางตอเนอง ทส าคญตองมผดแลทางดานรางกาย อาหาร ยา การปฏบตตวดานจตใจ อารมณ สงคมและดานเศรษฐกจ รายได แตลกษณะของครอบครวในต าบลบานก เกดการเปลยนแปลงทมขนาดเลกลง เชน มผสงอายโรคเรอรง



อยบานเลยงหลาน บางครอบครวอาศยอยกบคสมรสเพยงล าพง บตรไปท างานทอนหรอหยาราง เปนตน อยางไรกตาม ครอบครวเปนสถาบนทอยใกลชดผสงอายทเจบปวยเรอรงมากทสด มอทธพลตอสภาพจตใจของผ ปวยมาก เปนสถาบนทใหความรก ความอบอน ความปลอดภย ความไววางใจแกผ ปวยสงอาย10 ทงนครอบครวมสวนเกยวของกบการดแล และจดการกบผ ปวยเรอรงอยางมาก ครอบครวแตละครอบครวจะมรปแบบในการจดการกบโรคตาง ๆ แตกตางกนไป ตามวฒนธรรม ความเชอ ชนชน และคณสมบตสวนตวของครอบครว การดแลรกษาสมาชกในครอบครวและตนเองเปนสงจ าเปนอยางยง ในกรณของโรคเรอรงและเปนสงทปฏบตกนมาชานานแลว11 รฐมนโยบายใหครอบครวรวมรบผดชอบดแลสขภาพผ ปวยเรอรงทบาน12 โดยครอบครวตองมความรความเขาใจในตวของผ สงอาย และตองแสดงบทบาทในการดแลผสงอายทเจบปวยเรอรงดวย เพราะการไดรบการดแลเอาใจใสจากบตรหลานและครอบครว ถอเปนความตองการขนสงของผสงอาย ดงนนเพอเปนการสงเสรมครอบครวใหแสดงบทบาทการดแลผ ปวยสงอายนน ซงจะชวยใหครอบครวสามารถใหการดแลสงเสรมภาวะสขภาพของผสงอาย มผลใหผ ปวยสงอายสามารถควบคมความรนแรงของโรคปองกนภาวะแทรกซอน และมสมพนธภาพทดภายในครอบครว ผวจยจงสนใจทจะศกษาสถานการณเกยวกบการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง และพฒนาบทบาทครอบครวในการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง เพอทจะชวยเหลอและสนบสนนใหครอบครวไดแสดงบทบาทการดแลทมประสทธภาพตอไป

วตถประสงค เพอศกษา สถานการณการดแลและหารปแบบการพฒนาบทบาทครอบครวในการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง ต าบลบานก อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม

กรอบแนวคด ผ วจยไดพฒนาจากองคความรทางทฤษฎบทบาทครอบครว (family role) โดยในทางทฤษฎเชอวาครอบครวจะมการแสดงบทบาทในการใหการดแลผ ปวยสงอายในหลายดานและเปนบทบาทตามความคาดหวงจากสงคม คอ บทบาทในการดแลดานรางกาย บทบาทในการดแลดานจตใจอารมณ บทบาทในการดแลดานสงคมและบทบาทในการดแลดานเศรษฐกจ อกทงเชอวาในแตละครอบครวยงมมตในการดแล และการจดการภายในครอบครวทแตกตางกนอกดวย หลงจากทท าการวเคราะหสถานการณการดแลในครบครวแลวน าปญหาและความตองการดานการแสดงบทบาทการดแลของครอบครว มาท าการรวมกนพฒนาบทบาทของครอบครวในการดแลผ ปวย โดยอาศยกระบวนการ การมสวนรวมของครอบครวและตวผ ปวยเอง โดยตวผวจยมสวนรวมในการกระตนและสะทอนคดอยางตอเนองตลอดระบวนการ

วสดและวธการ การด าเนนการวจยนใชแนวคดการวจยเชงปฏบตการ (action research) ซงอาศยความรวมมอทม เปาหมายรวมกนระหวางผ วจยและผ ทมสวนเกยวของ เปนกระบวนการวจยทท าการวจยไปพรอม



กบการปฏบตงาน ใหสอดคลองกบสภาวการณกบบรบท กลมเปาหมายเปนผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสงและครอบครว ทอยในเขตรบผดชอบบรการของศนยสขภาพชมชนโนนรง ต าบลบานก อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม เปนผ ปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาปวยเปนโรคความดนโลหตสง ทงชนดททราบและไมทราบสาเหต อยในสภาพท รสกตวด สามารถถามโตตอบรเรอง มอาย ตงแต 60 ปขนไป สวนครอบครวผ ปวย เปนสมาชกผทมความเกยวของในการดแลผ ปวย และเปนผทผ ปวยบอกเลาวามสวนรวมในการดแล อาศยอยภายในบานเดยวกนกบผ ปวย เกบขอมลระหวาง เดอนกนยายน 2553 – มถนายน 2554 รวม 10 เดอน กระบวนวจยม 3 ระยะคอ 1) วเคราะหสถานการณ 2) ด าเนนการพฒนาบทบาทครอบครวและ 3) สรปผล โดยคนหาความตองการการดแล ปญหา อปสรรคจากการดแล วเคราะหสถานการณการดแลในปจจบน รวมกนคนหา วางแผนและพฒนาวธการดแลทเหมาะสม แกไขปญหา สะทอนผลและปรบปรงแผนการปฏบตรวมกน เพอหาแนวทาง ทเปนบทบาทในการดแลของครอบครวในการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง เครองมอทใชในการศกษา ประกอบดวย แนวค าถาม ส าหรบสมภาษณผ ปวยและครอบครวทครอบคลมในเรอง บทบาทการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง และการจดการ ของครอบครว เกบรวบรวมขอมล โดยการสมภาษณ สอบถาม รวมทงการสงเกตแบบมสวนรวมทงผ ปวยและครอบครวผ ปวย

วเคราะหขอมล ขอมลเชงปรมาณ ไดแก ขอมลสวนบคคล ใชสถตเชงบรรยาย คอ จ านวน และรอยละ ขอมลเชงคณภาพ ไดแก ขอมลการศกษาและวเคราะหสถานการณ ใชวธการวเคราะหเชงเนอหา (content analysis) โดยจะประยกตตามแนวคดการวเคราะหเนอหาของ สภางค จนทวานช13 รวมกบการใหความคดเหน และท าขอมลและประสบการณใหกระจางชด จ าแนกประเภทของขอมลดวยการแยกประสบการณ และเหตการณส าคญ ท าการวเคราะหและตความขอมลทได น ามาสการเชอมโยงใหเหนสถานการณ บทบาทของครอบครวในการดแลผ ปวย สามารถน าเสนอใหเหนภาพรวมของสถานการณ ดวยแผนทความคด (mind mapping) การวเคราะหปญหา วางแผนการด าเนนงาน เพอใหบรรลเปาหมายทวางไวรวมกน คนหาสงทเปนปญหา อปสรรค ความตองการ ตอการปฏบตบทบาทของ แตละครอบครว ในการดแลผ ปวย

ผลการศกษา การรบรเกยวกบการเจบปวย ลกษณะการเจบปวยของผ ปวยทผ วจยไดเกบขอมลในการศกษาเพอวเคราะหสถานการณครงน มผ ปวย จ านวน 9 ครอบครว ซงเปนการอธบายความหมายของการเจบปวยและลกษณะของการเจบปวยดงน 1. ตามการรบรของผปวย 1.1 ปวดศรษะ เวยนศรษะ ผ ปวยรบรและคดวา ปวดศรษะ เวยนศรษะ หนามด ซงผ ปวยบางรายคดวาถาตวเองม



อาการเชนนแลว กลววาอาการทเปนจะสงผลใหเกดอบตเหต และจะน ามาซงการสญเสยชวตและเกดความพการ ผ ปวยตองอยกบบาน ไมกลาเดนทางและท ากจกรรม ทรสกวาหนกและเสยงตออนตราย ดงน “เปนขนต าอด กะวน วนจนวาบอฮเมอ” (Ind Pt 02010102) “เปนงวง ๆ เหงา ๆ บอมวนในหวใจเจาของ” “ปวดหว ปวดหวหนกโอนโตน ๆ” (Ind Pt 02010318) 1.2 เหนอย : เมอย ออนเพลย มอาการเหนอย ท างานแบบเดมไมได หรอท าไดยากล าบาก โดยเฉพาะเวลาเดนมาก หรอท ากจกรรมมาก ๆ จะรสกเหนอยเพมขน “มนบอกบอถก มนเมอย มนเปนสะงาบสะเงย หายใจเสา ๆ” (Ind Pt 01010215) “สใหเดนขนลงตามธรรมดา บอไดดอก แมเฮดบอไดดอก” (Ind Pt 01010219) “มนหายใจบอฮอดทอง” 1.3 ตามว กลมน การมองเหนไมชดเจน น าตาไหล มขตามาก ตาลาย สงผลใหผ ปวยท ากจกรรมไดล าบาก สงเหลานลวนสงผลใหเกดการด ารงชวตอยของผ สงอายยากล าบากมากขน ดงน “ตาลาย บอเหนหง ควนกมฟากมหมอก เปนมว ๆ” (Ind Pt 06010103) “บอมแฮง มนเปนบอเหนหงมนมว ตามว มนเปนน าตา” (Ind Pt 06010118) “ตากะบอเหนหงดอกทน มนมว ๆ ฟาง ๆ เปนทงสองขาง” (Ind Pt 01010325) 1.4 มนชาตามรางกาย การรบความรสกสมผสไมด ชาบรเวณใบหนา มนชาแขน ขาและฝาเทา บางรายมอาการขาออนแรง เดนไมแขงแรงเหมอนเดม อาการแสดงเหลานเสยงตอการเกดอบตเหตไดงาย ดงค าพด

“มนเมอยหนา มนซา มนซาเปยงเดยว “(Ind Pt 01010103) “มนมนซาน าขา ขนวาใสเกบจงส กะบอฮเมอเด มนหลดออกบอฮ” (Ind Pt 02010108) 1.5 เหงอออกมาก พบวา มเหงอออกบอย ๆ จะออกมากเวลาทผ ปวยรสกเหนอยหรอเวยนศรษะ ดงน “เปนขนต าอดกะเปนวน ๆ จนวาบอฮเมอ มเหงอแตกออกเปนคอเมดขาวโพดจนวาไปหาหมอ เพนวาเปนความดน ” (Ind Pt 02010103) “ เมง มนแมนเหงอหรออหยง ไหลออกซะ ๆ แหมหลา เอมนเปนอหยง มนเปนแนวนตวะ แนวเขาสตาย ตวะนแหม แมคดวาแหมหลา ”(Ind Pt 06010107) 1.6 ไมสขสบายทอง : แนนทอง จกเสยดทอง ทองเตน มอาการจกเสยดทอง แนนทอง ปวดแสบทอง รสกอยากจะอาเจยน บางรายรบรวาถาวนไหนทตวเองสขสบายจะไมมอาการแนนทอง ทองจะไมเตน แตถาวนไหนทอาการก าเรบจะแสดงออกโดยมอาการจกแนนทอง รสกทองเตนแรง ดงน “บดนกนเคมบอได หลงจากเปนความดนกนเคมบอไดกนเคม ๆ ยามใด มนกะบนในทอง มนสะวายทอง เปนคอสฮากนแหละ” (Ind Pt 02010329) “มอใดมแฮงมนกสวะสะวางเนาะ มนกะบอเตน มนยบลง มอบอมแฮงมนเตนตนขนมามนเตน ดาง ดาง ๆ ถาเขาเหยยบใหมนกะออนไปหละมนจกทอง จกขางบนเนย” (Ind Pt 03010204) 2. มมมองจากครอบครวผปวย ครอบครวผ ปวย รบรเกยวกบอาการแสดงของผ ปวย ดงน



2.1 ปวดศรษะ เวยนศรษะ วบ ครอบครวคดวาอาการของโรคก าเรบขนทศรษะท าใหปวด จากนนเกดอาการเวยนศรษะ ตามมาดวยอาการวบ ซงสงผลใหผ ปวยลมโดยทผ ปวยไมรตวเองวาเกดอะไรขน อาการจะเกดบอย ผ ปวยลมบอย อาการจะเปนชวงๆ บางชวงอาการดจนคดวาผ ปวยไมเปนอะไร แตชวงทแสดงอาการจะเกดขนแบบกะทนหน เรวมาก ดงน “วบไปนนแหม วบแลวลาวกะลมไปเลย” (IndFam05010105) “ลาวเปนด ด เปนแลวกะลมลงไป” (Ind Fam 05010123) “ปวดหวกะไดยนจมอย แตวายายสบอเปนชวงปวดหวเด คอบางเทออยดดนหละกะเปน” (Ind Fam 05010223) 2.2 เหนอย ออนเพลย เบออาหาร ครอบครวผ ปวยรบรวา มอาการเหนอย ออนเพลยเมอยลา ท ากจกรรมไดนอยลง ไมอยากรบประทานอาหาร บอกวารบประทานไมอรอยเลยไมอยากทาน “ลาวกะวาลาวเมอย แลวกะกนขาวบอแซบ เปนปากจาง ๆ กนขาวบอแซบจงสหละกะเลยไปตรวจ” (Ind Fam05010110) 2.3 เหงอออกมาก ครอบครวบอกวาผ ปวยมเหงอออกมาก อยเฉยๆเหงอกออกมาก โดยเฉพาะเมอผ ปวยเกดอาการแสดงของโรค ผ ปวยจะมเหงอออกมามากผดปกต ดงน “บางทเปนขน มนเมอย ๆ แลวกะมเหงอออกมา บางทกขน ใหเราบาย บายแลวกะลงเดทน เวลาบายเหงอแตกเหงอแตนออก ” (Ind Fam 03010104) 2.4 ตาพรามว ครอบครวบอกวาผ ปวย ตาพรา มองเหนไมชดเจน ซงผดแลไดยนผ ปวยบนวา มองเหน

ไมชด มน าตาไหลตลอด บางครงน าตามลกษณะเหนยว ๆ ดงน “บดทนมนขนหวลาว ลาวปวดหว ปวดตาดวย ตอนนตาลาวอยากจะมวเด ลาวจมวาตาออกจะเปนยางดวย แตกบอมขตาดอก ลาวเทยวถามเด เทยวถามปา กะเปนแบบนแหละ” (Ind Fam 03010108) การรบรถงบทบาทการเปนผดแลของครอบครว พบวา ผ ดแลแตละคนมเหตผลส าคญในการตดสนใจเปนผใหการดแล คอ 1. เปนหนาททจะตองใหการดแล สวนหนงไดกลายมาเปนผดแล เนองจากเมอพจารณาสมาชกคนอน ๆ ภายในครอบครวแลว แตละคนมขอจ ากดเพอทจะมาดแล เชน ลกษณะงาน หนาทในครอบครวตวเอง จะเหนไดวาในสถานการณเชนน ครอบครวไมอาจปฏเสธบทบาทการเปนผ ดแลได เปนบทบาททตองท าหลกเลยงไมได

2. ตอบแทนบญคณของผปวย ผดแลสวนหนงกลายมาเปนผ ใหการดแลผ ปวย ดวยเหตผลอนส าคญ คอ เปนการตอบแทนบญคณของผ ปวยทเคยมตอตวเองและญาตพนองทกคน 3. ความสงสารเพราะผปวยไมมใคร เปนความสงสาร คดวาผ ปวยไมมคนดแล คดวา ผสงอายเปนวยทจะตองไดรบการดแลเอาใจใสอยางด จากคชวตหรอบตรหลานและคนในครอบครว แตเมอผ ปวยไมมใครเลยเพราะไมไดแตงงาน ไมมบตร ถาจะปลอยใหผสงอายอยบานคนเดยว อาจเกดอนตรายได ในฐานะหลานและญาตสนท จงตองเขามาดแล



ลกษณะและว ธการดแล ผปวยของครอบครว ตามการรบรของผ ปวยและครอบครว พบวา มการแบงบทบาทในการดแลผ ปวยทหลากหลายและรวมมอกน พอทจะสรป บทบาทในการดแลผ ปวย ไวเปน 4 ดาน คอ 1) การดแลในชวตประจ าวน 2) การใหความเคารพ เหนอกเหนใจ 3) การดแลใหรบรขาวสารและความเปนไป ภายในครอบครวและชมชน และ 4) การดแลเรองคาใชจาย มรายละเอยด ดงน 1. การดแลในชวตประจ าวน บทบาทของผ ดแลในการใหการดแลผ ปวยสงอายภายในครอบครว ตามการรบรและประสบการณจากผ ปวยเองและจากผดแล สวนใหญ ลกษณะการดแลตามบทบาทดานน จะเหนชดเจนในสวนของการดแล ดงน 1.1 การดแลเรองสวนตว 1.1.1 เรองโรค ครอบครวคอยสง เกตอาการของผ ปวย เมอผ ปวยไมสบายพาไปหาหมอ และเมอตองนอนรกษาตวในโรงพยาบาลกตองเฝาไข คอยปรนนบตผ ปวยขณะทอยในโรงพยาบาลและประสานใหญาตคนอนร บางครอบครวคอยบอกและแนะน าผ ปวยเกยวกบการปฏบตตว บางคนบบนวด ใหผ ปวยไดผอนคลาย แตบางครอบครวคดวาอาการของผ ปวยทพบถอเปนธรรมชาตทเกดจากตวโรคทผ ปวยเปนอยแลวและความสงอายอยแลว จงคดวาไมส าคญ ไมจ าเปนตองดแลอาจเพยงแคพาไปพบแพทย และรบยามารบประทานทบาน อาการกจะหายไป

1.1.2 เรองอาหาร ครอบครวท าอาหารและจดใหผ ปวยรบประทาน เชอวาตองเปนรสจด ไมเคม ไมเตมเครองปรงรสมาก หลกเลยงอาหารพวกหมกดอง และอาหารทม เกลอมาก บางครอบครว หาเครองดมบ ารงรางกายให บางครอบครวทคดวา ผ ปวยทานอาหารทวไปรวมกบทกคนในครอบครวได เพราะคดวาผ ปวยยงปกตอย ไมจ าเปนตองแยกอาหารส าหรบผ ปวย เพราะคดวายงยาก ซบซอน และคดวาตวเองไมมความร กลวท าไมถกตองบอกวาไมมเวลาพอทจะมาดแลเรองน เพราะตองไปท าอยางอน 1.1.3 เรองยา ครอบครวชวยจดเตรยมยาใหผ ปวย เชน หกยาไวใหและรวมไวในซองเดยวกน การบอกผ ปวยเกยวกบการรบประทานยา โทษและประโยชนจากการรบประทานยาตามค าสงของหมอ บางครอบครวมวธการโทรศพทมาคอยเตอนผ ปวยใหรบประทานยาใหถก และไมใหลมรบประทานยาดวย ในกรณทผ ปวยสงอายทตองอาศยอยกบภรรยาทสงอายดวยกน กพบวาผ ปวยตองจดการดานการรบประทานยาดวยตวเอง มบอยครงทลมทานยาและหยดยาไปเอง คดวาทานยาแลวไมถกกบโรคของตวเอง คดวาตวเองหายแลว ทานยาบอยๆ กลวไตวาย บางครอบครวคดวายงยาก สงผลใหผ ปวยสงอายไมไดรบยาอยางตอเนอง 1.1.4 เรองเสอผา เครองนงหม ครอบครวชวยเตรยมเสอ ผาถง เครองนงหมอน ๆ ใหผ ปวย รวมถงการซกเสอผา ซอเสอผาใหมใหผ ปวย แตมหลายครอบครวคดวา



ผ ปวยสามารถดแลความสะอาดเสอผา เครองนงหมได ไมจ าเปนตองดแลให เชน ผ ปวยสงอายยงแขงแรงสามารถซกเสอผาเองได แตกมการซอหามาใหส าหรบผ ปวยสงอายเปนครงคราว เมอยามมโอกาส 1.1.5 การดแลเรองการงานภายในครอบครว บางครอบครวตองท าหนาทแทน ท ากจธระแทนผ ปวยได การไปตลาด ซอของ การเปนธระไปทดน ไปธนาคารแทน หลายครอบครวทประกอบอาชพเกษตรกรรม ท านา ปลกขาว เลยงสตวแทนผ ปวย บางครอบครวขบรถพาผ ปวยไปขายผกทตลาด แตบางครอบครวใหผ ปวยสงอายท าเอง กรณเชนน อาจเสยงตออนตรายทจะเกดขนได เชน อาการหนามดเปนลม ลมอาจเกดการบาดเจบตอรางกายได 2. การใหความเคารพ ความเหนอกเหนใจ บทบาทของผดแล ทใหการดแลผ ปวยในดานจตใจ สวนใหญคอนขางจะสะทอนเหนไดนอย และไมคอยชดเจน ดงน 2.1 ใหเกยรต ยกยอง การพดด ไมดดา ไมวา ราย พดจาสภาพ นมนวล ไพเราะ เพอชวยใหผ ปวยเกดความสบายใจ บอยครงทคนในครอบครวมองขามผ ปวย ไมใสใจผ สงอายอาจกอตวเปนปญหาบานปลาย สงผลตอความสมพนธของคนในครอบครวได ซงทสดกจะสงผลตอการปฏบตบทบาทในการดแลผ ปวยสงอายทไมพงประสงค นนเอง

2.2 ตามใจ เหนอกเหนใจ และถนอมน าใจ เมอผ ปวยเรยกรองอยากไปทไหน หรออยากรบประทานอาหาร เครองดมใด ครอบครวกจะตามใจ และจดหาให ไมท าสงทไมสบายใจและผดใจกบผ ปวย กลววาผ ปวยจะทกขใจ แตกพบหลายครงทความตองการของผ ปวยสงอายไมไดรบการสนองตอบจากครอบครว ซงอาจสงผลตอความสมพนธและการแสดงบทบาทการดแลของครอบครวได 3. การดแลใหรบรขาวสารความเปนไปของครอบครวและชมชน การเปดโอกาสใหผ ปวยสงอายมสวนรวมกบครอบครว เชน การซอป ยส าหรบท านา ท าบญตามชวงเทศกาล การพาไปวด เขารวมงานแตงงานของเพอนบาน งานศพ เปนตน บางครอบครว ซอวทยหรอโทรทศน เพอใหผ ปวยสงอายไดด ฟง ชวงทอยบานคนเดยว สวนใหญจะอยบานตลอด สงเหลาน ชวยใหผ ปวยไดรบรขาวสารตาง ๆ ความเคลอนไหวของสงคม การเปดโอกาสใหเพอนบานและผ ปวยไดพบปะ พดคย ชวยใหผ ปวยสงอายมเพอน แตขอจ ากดของการรบรของผสงอายแตละรายไมเหมอนกน มตามว หตง การเดนทรงตวล าบาก ซงจะเปนอปสรรคตอการสอสาร ปญหาตามมา เชน การผลกตวออกจากสงคม สงผลใหผสงอายเหงา วาเหว และมปญหาสภาพจตใจตามมาได 4. การดแลเรองคาใชจาย สวนใหญครอบครวรบรวา เปนการดแลคาใชจายในครอบครว เปนการหารายได หาเงน แหลงทนตาง ๆ มาชวยเหลอผ ปวย บางครอบครวทม



ขอจ ากดทางดานรายไดนอย เศรษฐานะทางสงคม (socio-economic) ต า ไมพอกบคาใชจายทสงมาก โดยเฉพาะคาใชจายจากการเจบปวย ซงจะสงผลใหการเขาถงบรการทผ ปวยสงอายควรจะไดรบนนเขาถงไดนอย ผลเสยตามมาคอ สงผลกระทบตอภาวะสขภาพและการควบคมโรคของผ ปวยสงอายเอง บางครอบครวผดแลมองวาเปนเรองเงนทองอยางเดยว โดยลมนกถงสทธ และสวสดการตาง ๆ ท ผ สงอายควรไดรบ กระบวนการพฒนาบทบาทครอบครวตามระยะการเจบปวย

ขอมลทไดจากการวเคราะหสถานการณการเจบปวยและการดแล เมอน ามาเรยบเรยงและจดกลมของการเจบปวยผวจยไดแบงการเจบปวยของผสงอาย เปน 3 ระยะ ไดแก 1) ระยะยงยากใจ สงสย ใครร 2) ระยะสบสนวนวาย แตกอยได และ 3) ระยะอยกบโรค อยกบยา อยกบขอจ ากด โดยผวจยจะไดอธบายใหเหนภาพเปนวงจร ตงแตวงจรท 1 ถง วงจรท 3 ซงมกระบวนการปรบเปลยน การเรยนร เพอทจะพฒนาใหเกดบทบาทของครอบครวในการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสงได ดงน

แผนภมท 1 แสดงกระบวนการพฒนาบทบาทครอบครว

ขอมลทไดในแตละระยะของการเจบปวย ผวจยไดรวบรวมและวเคราะหมาจากการบอกเลา การรบร ระยะเวลาของการเจบปวยและอาการแสดงของ

ผ ปวย ซงอยในขนตอนของการศกษาและวเคราะหสถานการณ ผ วจยไดน าขอมลปญหาการแสดงบทบาทการดแลผ ปวย ความตองการของครอบครว

วงจรท 3 : อยกบโรค อยกบยา อยกบขอจ ากด

วงจรท 2 : สบสนวนวาย แตกอยได

วงจรท 1 : ยงยากใจ สงสย ใครร

ปรบปรงแผน

ปรบปรงแผน

ปฏบต&สงเกต






มาท าการก าหนดเปาหมายในการพฒนาบทบาทครอบครว โดยเปนไปตามบรบทของแตละครอบครว ซงผ วจยในฐานะทเปนพยาบาลครอบครว มสวนในการกระตน การสะทอนคด และชวยท าใหกระบวนการพฒนาบทบาทครอบครวใหเกดขนเปนไปตามวตถประสงคตลอดกระบวนการพฒนาดวย กจกรรมการสงเสรมการพฒนาบทบาทครอบครว การพฒนาบทบาทครอบครวในการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสงครงน กจกรรมการพยาบาลครอบครวทชวยสงเสรมการพฒนาบทบาทครอบครว เพอใหเกดประสทธภาพทด และเหนผลลพธทเปนรปธรรมชดเจน ทง 3 ระยะของการเจบปวยตลอดกระบวนการพฒนา ผวจยไดใชกจกรรมสงเสรมเหลาน สลบหมนเวยนกนไปในแตละระยะของการพฒนา โดยเปนไปตามบรบท ปญหา และความตองการของแตละครอบครวดวย ดงน 1. การใหขอมลขอชแนะ เรองโรค สาเหต อาการแสดง การดแลรกษา ภาวะแทรกซอน และการปฏบตตว จะท าใหผ ปวย และครอบครว ไดเขาใจและยอมรบการดแลรกษา ความรการดแลและการจดการความเครยด การจดระบบตวเอง ท าใหครอบครวสามารถดแลผ ปวยสงอาย และปรบบทบาทในการเปนผดแลไดด 2. ฝกและสอนทกษะ ครอบครวจ าเปนทตองไดรบการสอนและฝกทกษะบทบาทการเปนผดแลเชน ดานอาหาร ออกก าลงกาย เพอใหมความช านาญ และสามารถแกปญหาเฉพาะหนาตามสถานการณทเกดขนได ของแตละครอบครว

3. จดการปรบเปลยนบทบาทครอบครวในการดแลผ ปวย การพดคย แลกเปลยนกน การชวยเหลอซงกนและกน จะชวยใหเกดการปรบเปลยนทศนคต และความรสกทดตอกน สามารถปฏบตบทบาทในการดแลแทนกนได เกดการยอมรบซงกนและกนมากขน 4. หาแหลงป รกษา ดานสขภาพและปญหาครอบครว การชวยเหลอ ใหค าปรกษา แนะน า และความร การหาแหลงทปรกษาดานสขภาพ เปนสงจ าเปนเพอชวยใหครอบครว สามารถขอความชวยเหลอได เมอเกดปญหาในการดแล 5. สนบสนน ดานรางกาย จตใจและอารมณ ของครอบครว การดแลผ ปวยสงอายโรคเรอรง ท าใหเกดผลกระทบตอสภาพรางกาย จตใจ ความคด ความรสกของผ ดแล การสนบสนน ดานรางกาย การตรวจประเมนภาวะสขภาพ การสนบสนนดานจตใจและอารมณ จะชวยใหครอบครว สามารถปรบตวและปฏบตบทบาทการเปนผดแลไดด 6. ประเมนผลรวมกนเปนระยะ ๆ การประเมนผลรวมกนระหวาง ผ ปวย ผ ดแล ครอบครวและพยาบาลผดแลครอบครว จะท าใหครอบครวมความร ทกษะ การคดวเคราะห การแกปญหาไดด กลยทธทใชในการพฒนาบทบาทครอบครว ความส าเรจของการสงเสรมการพฒนาบทบาทครอบครว ในการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสงน มกลยทธทใชในการสงเสรมใหเกดความส าเรจของการพฒนาบทบาทครอบครว ดงน 1. สรางความไววางใจ สมพนธภาพทด 2. สรางความเชอถอ



3. การสะทอนคดเพอพจารณา 4. การมสวนรวมของครอบครว 5. คนหากลม/บคคลชวยเหลอ ครอบครว 6. การสรางพลงความสามารถในการดแล 7. ใหก าลงใจซงกนและกน 8. สนบสนนและชนชมในว ธการดแลผ ปวยของครอบครว 9. ผสมผสานการดแลตามความเชอของแตละครอบครว 10. การสรางสงหลอเลยงทางใจ 11. เปนเสมอนเพอนผดแลในครอบครว ปจจยทเกยวของกบการดแล ความส าเรจของการสงเสรมการพฒนาบทบาทครอบครว ในการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง มดงน 1. ลกษณะของครอบครว ครอบครวขยาย สงผลดตอกระบวนการในการพฒนาบทบาทมหลากหลาย ชวยกนแบงเบาภาระในการดแล และเกดการปรบเปลยนบทบาทขนภายในครอบครวดวย 2. ครอบครวรวมรบรตอการเจบปวยของผสงอาย ท าใหครอบครวมความร เมอเกดปญหาขนจากการดแล ครอบครว จะไดรวมกนแกปญหา และหาทางออก 3. การชวยเหลอของครอบครว ครอบครวสนบสนน ชวยเหลอดแล เปนทปรกษา ใหก าลงใจ ซงกน ครอบครวทแขงแรง สามคค อบอนจะมพลงใจในการดแลผ ปวยทดดวย

4. แหลงสนบสนนทางสงคม เชน สถานบรการสขภาพ องคกรปกครองสวนทองถนและองคกรตาง ๆในชมชน สามารถใหความชวยเหลอครอบครวได บทบาทของครอบครวทเกดขนหลงจากการพฒนาบทบาท ตามกระบวนการวจย บทบาททเ กดการพฒนาแลว เปนบทบาททเกดขนตามการรบรและความคาดหวง ทงจากตวผ ปวยสงอายและครอบครวมลกษณะ ดงน 1. บทบาทการดแล ชวยเหลอผ ปวยในชวตประจ าวน ในทก ๆ ดาน เชน การจดการดานอาหารท เหมาะสม การจดการดานยาทผ ปวยรบประทาน การดแลเรองเสอผา เครองนงหม และการดแลในกจกรรมตาง ๆ ทเปนกจวตรประจ าวนของผ ปวยดวย 2. การใหก าลงใจ เหนอกเหนใจผ ปวย 3. การพาผ ปวยไปท ากจธระนอกบาน 4. การดแลชวยเหลอและจดการดานคาใชจาย 5. การใหความเคารพ นบถอ 6. จดการใหผ ปวยไดรบรขาวสาร ความเคลอนไหวของหมบาน ชมชนและสงคม ผลลพธการดแล ผลลพธของการสงเสรมการพฒนาบทบาทของครอบครว ในการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง มดงน 1. การเกดความเขาใจและยอมรบการเจบปวย ทงดานโรคทเปนอยและยอมรบการปฏบตตวทเหมาะสมกบการควบคมโรค



2. สามารถฝกและปฏบตกจกรรม ในการดแลผ ปวย ทไดจากการสาธตและการสอน 3. ผ ดแลในครอบครวสามารถจดการตวเองในดานตางๆได 4. ผดแลสามารถใหการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง ใหอยในภาวะทปลอดภย และไมเกดภาวะแทรกซอนได

5. ผดแลผ ปวยและครอบครว เขาใจและสามารถปรบเปลยนบทบาทการดแลผ ปวยภายในครอบครวได ผลการศกษาสามารถสรปเปนตารางได ดงตารางท 1

ตารางท 1 การพฒนาบทบาทครอบครวในการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสงแตละระยะ

ระยะ การพยาบาลครอบครว

กลยทธ ปจจยทเกยวของ บทบาท

ของครอบครว ผลลพธ

จากการดแล

1.ระยะ “ยงยากใจ สงสย ใครร” - ไมร ไมเขาใจ - ใครจะตองมาดแลผ ปวย - ผ ปวยจะอยอยางไร

1. ใหขอมล ชแนะเรองโรค แผนการรกษา 2. ฝกทกษะ การท าอาหาร การท ากจกรรม โดยใชคมอและแผนพบ

1. การสรางความไว วางใจ สมพนธภาพทด 2. สรางความเชอถอ 3. การสะทอนคดใหพจารณา 4. การมสวนรวมของครอบครว

1. ประสบการณในการดแลผ ปวยของครอบครว 2. ครอบครวรวมรบรตอการเจบปวยในครงน

1. ชวยเหลอในชวตประจ าวนตามทผ ปวยรองขอ 2. ใหก าลงใจ 3. พาผ ปวยไปท ากจธระนอกบาน

1. เขาใจและยอมรบการเจบปวย 2. สามารถท ากจกรรมทฝกได

2. ระยะ “สบสนวนวาย แตกอยได” - เกดความเครยด - ความเหนอยลา - ลมสนใจดแลตวเอง - นอยใจ ทอแทใจ - ขาดความเขาใจในอารมณ จตใจของผ ปวย

1. ชแนะเกยวกบการจดการความ เครยดและจดการตวเอง 2. จดการปรบเปลยนบทบาทครอบครวในการดแลผ ปวย 3. สนบสนนดานรางกาย จตใจ อารมณของผดแลในครอบครว 4. ประเมนผลรวมกน

1. คนหากลม/บคคลชวยเหลอ 2. สะทอนคด 3. ใหก าลงใจ 4. สนบสนน/ชนชม

1. การชวยเหลอของครอบครว 2. แหลงสนบสนนทางสงคม

1. ใหก าลงใจ 2. จดการเรองคาใชจาย 3. ใหความเคารพ เหนใจ 4. ใหรบรความเคลอนไหวของชมชนและสงคม

1. ครอบครวแสดงบทบาทในการดแลผ ปวยได 2. ครอบครวสามารถจดการตวเองได

- การสรางความไววางใจ มสมพนธภาพทด - สรางความเชอถอ

- สะทอนคดพจารณา - การมสวนรวม

- คนหากลม/บคคลชวยเหลอ

- สะทอนคดพจารณา - สรางพลงความสามารในการดแล

- ใหก าลงใจซงกนและกนทงพยาบาล ครอบครวและผปวย - สนบสนนและชนชม

- ผสมผสานวธการดแลตามความเชอ เชน ยาสมนไพร การออกก าลงกายและการพกผอน



ตารางท 1 การพฒนาบทบาทครอบครวในการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสงแตละระยะ (ตอ)

ระยะ การพยาบาลครอบครว

กลยทธ ปจจยทเกยวของ บทบาท

ของครอบครว ผลลพธ

จากการดแล

3. ระยะ “อยกบโรค อยกบยา อยกบขอจ ากด” - เหนอยลา - รวาผ ปวยตองการอะไร และสงทเหมาะสมส าหรบผ ปวย - เกดการแสวงหาวธการดแลอยางอนรวมดวย

1. สนบสนนใหครอบครวปรบเปลยนบทบาท 2. หาแหลงปรกษาดานสขภาพ 3. ปรกษาทมอยางตอเนอง

1. สรางพลงความ สามารถ 2. ใหก าลงใจ 3. สนบสนน/ชนชม 4. ผสมผสานการดแลตามความเชอ 5. สรางสงหลอเลยงทางใจ 6. เปนเหมอนเพอน

1. การชวยเหลอของครอบครว 2. แหลงสนบสนนทางสงคม

1. การดแลชวยเหลอในชวตประจ าวน 2. การจดการเรองคาใชจาย 3. การใหความเคารพ นบถอ ยกยอง 4. ใหรบรและเขาถงการเปลยนแปลงของชมชน สงคม

1. ครอบครวและผ ปวยไดรบการดแลดานจตใจและอารมณ 2. จดการตวเองได 3. แสดงบทบาทในการดแลผ ปวยได

อภปรายผล การด าเนนการวจย มการวเคราะหบรบทหรอสถานการณทศกษาอยางถองแท โดยผ วจยไดศกษาเกยวกบบทบาทการดแลของครอบครวผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง โดยการสงเกตและการสมภาษณแบบเจาะลก จากนนผวจยกไดน าขอมลมาท าการวเคราะห สงเคราะห สรางเปนขอสรปเกยวกบ ลกษณะของการเจบปวย การไดมาซงการเปนผดแลและลกษณะของบทบาททครอบครวปฏบตตอผ ปวย ทงนผวจยไดท าการตรวจสอบความถกตองของเนอหาโดยตลอดกระบวนการศกษาขอมล ทงจากตวผ ปวยและครอบครว ผลจากการศกษาแสดงใหเหนวา ครอบครวมสวนส าคญอยางมากตอการดแลผ ปวยสงอายโรคความดนโลหตสง ซ ง ในลกษณะของความเปน

ผสงอายนน ธรรมชาตของผ สงอายเองจะมลกษณะของการเสอมภายในรางกาย ซงผดแลเองจ าเปนทตองอาศยกลวธในการเฝาระวงและวธการดแลใหถกตองเหมาะสม ซงนนกถอเปนอกบทบาทหนาทของผดแลและครอบครว จงจะชวยใหผสงอายสามารถด ารงชวตอยไดอยางมความสข สามารถด าเนนชวต อยกบความเจบปวยเรอรงไดอยางรเทาทน สอดคลองกบการศกษาของ สดสร หรญชณหะ14 และ การศกษาของ พกล นนทะชยพนธ15 ทไดอาศยการศกษาและวเคราะหสถานการณอยางครอบคลมและเปนจรงในการดแลผ ปวยท ตองกลบไปใชชวตอยท บานกบครอบครว จงท าใหไดรบรถง การรบรเกยวกบการเจบปวย ปญหา ความความตองการการดแล และการปฏบตบทบาทการดแลจากครอบครว ซงจะสามารถ



น าขอมลทไดมาสรางเปนแนวทางในการพฒนาและสรปเปนรปแบบทเหมาะสมของแตละครอบครว ตอไป การศกษาครงนผ วจยไดอาศยแนวคดทางทฤษฎบทบาทครอบครว (family role) เปนแนวทางในการศกษาซงมบทบาท การดแลดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคมคาใชจาย ซงจากบทบาทของครอบครวทไดจากการพฒนาในผลการวจยครงนนน พบวามบทบาททเกดขนหลากหลายมาก แตเมอรวมกลมบทบาทกนแลว พบวายงมความคลายคลงกนกบบทบาทของครอบครวทไดจากการทบทวนวรรณกรรม แตการศกษาครงนยงมความแตกตางจากการศกษาอนตรงทหนวยท ใ ชในการศกษาครงน กลาวคอ การศกษาทผานมามกเปนการศกษาเปนรายตวบคคล เปนสวนใหญ ซงเปนการรบรเฉพาะตวบคคลและการปฏบต เ ปนรายบคคล แตการศกษาค ร งน เ ปน

การศกษาเปนภาพรวมทงครอบครว ซงประกอบไปดวย ผ ทมสวนในการดแลและตวผ ปวยเอง ผลท ไดจากการศกษาจงมความส าคญตอทงครอบครว และเปนความตองการททงครอบครวใหความส าคญ และมสวนรวมในกระบวนการศกษาและพฒนาบทบาทของตนเอง บทบาททไดจงมความเหมาะสมและ ยนยาว ตามบรบทของแตละครอบครวดวย

ขอเสนอแนะ ควรมการพฒนาบทบาทครอบครวลงไปสกลมทมปญหาสขภาพซบซอนอนๆ เชน กลมผพการ กลมผสงอายทไมมโรคเรอรง และกลมเดกดอยโอกาส เพอเปนการสงเสรมสขภาพของครอบครว และเพอการปฏบตพฒนกจของครอบครวทยงยนตอไป

เอกสารอางอง 1. ส านกงานสถตแหงชาต. ประชากรโลก : ประชากรไทย . [ออนไลน] . [อางองวนท 13 มถนายน 2552];

สบคนจาก : http://www.nso.go.th 2. ส านกงานสถตแหงชาต. สถตของผสงอายในประเทศไทย . [ออนไลน].[อางองวนท 13 มถนายน 2552];

สบคนจาก : http://www.nso.go.th 3. วรรณภา ศรธญลกษณและคณะ. การศกษาประสบการณการเจบปวยเรอรงของผสงอายและครอบครว

ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ . ขอนแกน : คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 2545. 4. Kaplan NM. Hypertension in the elderly . Annu . Rev. Med 1995; 45 : 27 – 35. 5. ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค. สถตการเจบปวยโรคเรอรง. [ออนไลน]. 2551 [อางองวนท 13

มถนายน 2552]; สบคนจาก : http://thaincd.com



6. Ihab H , Jane MK, and Theodore AK. Hypertension : trends in prevalence incidence and control. Annu. Rev. Public Health 2006; 27 : 465 – 90.

7. Edgar RM , Megan LJ. New high blood pressure guidelines create new at-risk classification : changes in blood pressure classification by JNC 7 J. Cardiovascular Nursing 2004 ; 19(6) : 357 – 371

8. พชญกานต สกลพานช. ปจจยทางสงคมของครอบครวทมผลตอการปฏบตพฒนกจของครอบครว ผสงอายหญงในเขตชนบท อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน. (วทยานพนธ). ขอนแกน : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน ; 2545.

9. Ebersole, PA , Hess P. Toward healthy aging : human and needs and nursing response. 3rd eds. St. Louis Missouri : The C.V. Mosby Company, 1990.

10. ฤตนนท นนทธโร . บทบาทของผดแลในการดแลผสงอายในชมชนเขตเทศบาลเมองสรนทร. (วทยานพนธ). ขอนแกน : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน ; 2543.

11. เพญจนทร ประดบมข. ปฏสมพนธของครอบครวและชมชนกบการเจบปวยเรอรง การทบทวนองคความร สถานการณและปจจยทเกยวของ. พมพครงท 1. นนทบร : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด, 2542.

12. กรมสนบสนนบรการสขภาพ. มาตรฐานงาน ศสช. ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. พมพครงท 2. นนทบร, 2551.

13. สภางค จนทวานช . การวเคราะหขอมลในการวจยเชงคณภาพ. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543.

14. สดศร หรญชณหะ . การพฒนารปแบบการดแลสขภาพทบานของผดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมอง. (วทยานพนธ). กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล ; 2541.

15. พกล นนทชยพนธ . รปแบบการพฒนาศกยภาพในการดแลตนเองของผตดเชอเอชไอว/เอดส. (วทยานพนธ). กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล ; 2539.



ผลการสอนอยางมแบบแผนตอความรและพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวย ทไดรบการผาตดมดลกและรงไขทงสองขาง

จนทรเพญ เลศวนวฒนา* วท.ม. (สรรวทยา) งามตา คงวทยา** ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภ ชนสง

วรารตน ทพยรตน * พย.ม. (พยาบาลศกษา)

บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง มวตถประสงคเพอศกษาผลการสอนอยางมแบบแผนตอความรและพฤตกรรมการดแลตนเองของผ ปวย ทไดรบการผาตดมดลกและรงไขทงสองขาง กลมตวอยางคอกลมผ ปวยทมการเลอกแบบเฉพาะเจาะจง จ านวน 40 คน ทไดรบการผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขางทเขารบการรกษาทหอผ ปวยนรเวช โรงพยาบาลตรง กลมตวอยางแบงจ านวนเทากน เปนกลมทดลอง และกลมควบคม เครองมอทใชในการวจยไดแก แผนการสอนเรองการดแลตนเองภายหลงผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขาง เมอกลบไปอยบานภายใน 1 เดอน คมอการดแลตนเองหลงผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขาง เมอกลบไปอยบาน และแบบสอบถามประเมนความรและพฤตกรรมการดแลสขภาพของสตรหลงผาตดมดลก และรงไขทงสองขาง วเคราะหขอมลโดยใชสถต รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและ การทดสอบคาท (t-test) ผลการวเคราะหขอมลพบวา กลมทดลองทไดรบการสอนอยางมแบบแผนมคะแนนเฉลยดานความรในการดแลตนเองหลงการทดลองสงกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 หลงการทดลองคะแนนเฉลยของพฤตกรรมการดแลสขภาพระหวางกลมทดลองและกลมควบคมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

ค าส าคญ : ความร, การตดมดลก, การตดรงไข

* พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ตรง ** พยาบาลวชาชพช านาญการ โรงพยาบาลตรง



Effects of Information-giving Pattern on Knowledge and Self Care Behavior of Total Abdominal Hysterectomy with Bilateral Salphingo Oophorectomy Patients

Janpen Lertwanawattana M.Sc. (Physiology) Ngamta Kongwittaya B.N.S Wararat Tipparat M.N.S (Nursing) Abstract

The purpose of this study was to measure effects of information-giving pattern on knowledge and self–care behavior of total abdominal hysterectomy with bilateral salphingo oophorectomy patients. The subjects were patient who received total abdominal hysterectomy with bilateral salphingo oophorectomy in gynaecology unit. Twenty subjects were assigned to a control group and twenty subjects to the experimental group. All subjects were selected by purposive sampling. The instruments were lesson plans and handbook about self care of post operation for total abdominal hysterectomy with bilateral salphingo oophorectomy, questionnaire about knowledge and behavior to self care. Data were analyzed using percentage, mean, standard deviation and t-test statistics. The result revealed that the mean score of self care knowledge in experimental group was significantly higher than those control group (P < .05) as well as the mean score of self care behavior in experimental group receiving the information-giving pattern was significantly higher than the control group. (P < .05)

KEYWORDS : knowledge, total abdominal hysterectomy, salphingo oophorectomy

* Registered nurse senior professional level, Boromarajonani College of Nursing, Trang ** Registered nurse professional level, Trang Hospital



บทน า การผาตดมดลกและรงไขสวนใหญท าเพอการรกษาโรคทางนรเวช และภาวะแทรกซอนจากการตงครรภและการคลอด ขอบงชในการผาตดมดลกและรงไขทพบบอย ไดแก เนองอกในกลามเนอมดลก ภาวะมดลกโผลยอย โรคมะเรงอวยวะสบพนธสตร ภาวะปวดในองเชงกรานสตรเรอรง ภาวะเยอบมดลกงอกผดท ตงครรภนอกมดลก มดลกแตก เปนตน1,2

การท าผาตดมดลกและรงไขมผลดในดานการรกษาโรคหรอความเจบปวยทสตรมอยกอนไดรบการผาตด แตภายหลงท าผาตดจะมปญหาตามมามากมาย ทงปญหาดานรางกาย จตใจ และสงคม ทงในระยะสนและระยะยาว ระยะสนมผลตอระบบประสาทอตโนมต ท าใหเกดอาการรอนวบวาบตามรางกาย ผ ปวยจะรสกไมสขสบาย เหงอออกมากในเวลากลางคน นอนไมหลบ ปวดศรษะ ใจสน มอารมณเปลยนแปลงงาย หงดหงด ซมเศรา กงวลใจ อารมณออนไหวงาย ความจ าเสอม ไมมสมาธ ออนเพลย ไมมแรง ขาดความมนใจในตนเอง ความตองการทางเพศลดลง ระยะยาวมผลตอระบบหวใจและหลอดเลอด ท าใหกลามเนอหวใจขาดเลอดไปเลยง อาการเสนเลอดในสมองแตกหรออดตน ซงจะพบได 3 เทาของสตรยงไมหมดประจ าเดอน3 และพบวาเปนสาเหตการตายอนดบ 1 ของสตรวยหมดประจ าเดอนในสหรฐอเมรกา4สตรทตดมดลกและรงไขออกทงสองขางมอตราเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดสงกวาสตรทมรงไขอยถง 7 เทา ทงน

เนองจากสตรกลมน ม ระยะเวลาทขาดฮอร โมน เอสโตรเจนซงสรางโดยรงไข ยาวนานกวาปกต5

นอกจากนการตดมดลกและรงไขออกทงสองขางยงมผลท าใหสตรทอยในวยเจรญพนธ เขาสวยหมดประจ า เ ด อนก อนก า หนด เ ป นกา รหมดประจ าเดอนทผดธรรมชาต โดยเฉพาะในสตรทยงอยในวยเจรญพนธ ท าใหเกดกลมอาการ และอาการของการหมดประจ าเดอนรนแรงมากกวาสตรทหมดประจ า เดอนตามธรรมชาต เนองจากฮอรโมน เอสโตรเจนซงผลตจากรงไขลดลงอยางทนททนใด5 ซงอาการหมดประจ าเดอน เปนการเปลยนแปลงทงดานรางกาย จต สงคม สงผลตอการด าเนนชวตประจ าวน ท าใหสตรตองมการปรบตวตอการเปลยนแปลงทเกดขน

จากส ถต ผ ป วย ในแผนกน ร เ ว ชก รรม โรงพยาบาลตรง ในป 2546-2551 เปนผ ปวยผาตดมดลกและรงไข (total abdominal hysterectomy with bilateral salphingo oophorectomy หรอ TAH c BSO) จ านวน 120-150 ราย/ป เปนผ ปวยล าดบตนของแผนก ผ ปวยเหลานหลงจากจ าหนายกลบบานไปแลว มอบตการณมาโรงพยาบาลกอนวนนด ในระยะแรกดวยอาการขาดฮอรโมน (surgical menopause) และการปฏบตตวไมถกตอง ท าใหแผลผาตดตดเชอเนองจากขาดความร และในระยะยาวพบวา มผ ปวยมารกษาในแผนกอายรกรรมและแผนกศลยกรรมกระดกดวยภาวะโรคหวใจและหลอดเลอด โรคกระดกพรนตามล าดบ จากสาเหตผ ปวยเหลาน



ขาดความร ท าใหไมทราบวธทจะจดการกบอาการทเ กดขน ดงนนผ วจยจงมความสนใจทจะศกษาเกยวกบผลของการสอนอยางมแบบแผนตอความรและพฤตกรรมการดแลตนเองของผ ปวยหลงผาตดมดลกและรงไขทงสองขางเพอน าขอมลทไดไปเปนแนวทางในการสงเสรมสนบสนนใหสตรทไดรบการผาตดมดลกและรงไขสามารถดแลตนเองไดอยางถกตอง เหมาะสม และสามารถใชชวตไดอยางปกตสขและมคณภาพชวตทดตอไป

วตถประสงค 1. เพอศกษาเปรยบเทยบความรในการดแล

ตนเองของสตรทไดรบการผาตดมดลกและรงไขทงสองขางระหวางกลมควบคมและกลมทดลอง กอนและหลงไดรบการสอนอยางมแบบแผน

2. เพอศกษาเปรยบเทยบพฤตกรรมในการดแลตนเองของสตรทไดรบการผาตดมดลกและรงไขทงสองขางระหวางกลมควบคมและกลมทดลอง กอนและหลงไดรบการสอนอยางมแบบแผน

กรอบแนวคด

กลมควบคม การสอนแบบปกต

กลมทดลอง การสอนอยางม

แบบแผน

วดผลหลงการทดลอง 2 วน

ความรในการปฏบตตว - การกนยา - การกนอาหาร - การบรหาร

กลามเนอเชงกราน - การสงเกตอาการ

ผดปกต - การดและอวยวะ

สบพนธ - การสงเกตอาการ

เปลยนแปลงจากการขาดฮอรโมน

- การมาตรวจตามนด

วดผลหลงการทดลอง 1 เดอน

พฤตกรรมการดแลตนเอง - การบรรลความส าเรจในชวต

- การดแลรบผดชอบตอสขภาพ

- การออกก าลงกาย - การมสมพนธภาพกบบคคลอน

- การจดการความเครยด



วสดและวธการ การว จยค ร งน เ ปนการว จยก งทดลอง (quasi-experimental research) เพอศกษาผลการสอนอยางมแบบแผนตอความรและพฤตกรรมในการดแลตนเองของผ ปวยหลงผาตดมดลกและรงไขทงสองขาง โดยท าการศกษาเปรยบเทยบระหวางกลมทไดรบการสอนอยางมแบบแผนกบกลมทไดรบการดแลตามปกตซงมรปแบบดงน ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการศกษาครงน เปนผ ปวยสตรทไดรบการผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขาง ซงรบไวในแผนกนรเวช โรงพยาบาลตรง ระหวางเดอนมนาคม 2552 ถงเดอนตลาคม 2553 การเลอกกลมตวอยางทใชในการศกษาครงน เ ปนการเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) ตามคณสมบตดงน 1. เปนผ ปวยทไดรบการผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขางดวยสาเหตตาง ๆ ทไมใชจากสาเหตโรคมะเรง 2. มอายระหวาง 15-55 ป 3. การศกษาขนต าชนประถมศกษาปท 4 สามารถอานและตอบแบบสอบถามได 4. ไมมภาวะแทรกซอนหลงผาตด เชน tear bladder, แผลผาตดตดเชอ 5. ยนดใหความรวมมอในการศกษาครงน

การก าหนดกลมตวอยาง จากรปแบบของการวจยครงนเปนการวจยกงทดลองควรมการก าหนดขนาดกลมตวอยางอยางนอยกลมละ 20-30 ราย6

โดยหลงจากไดกลมตวอยางตามคณสมบตทก าหนด ผวจยไดท าการเกบรวบรวมขอมลโดยการจบฉลากเขากลมทดลองและกลมควบคมกลมละ 20 ราย ทงน ผ วจยไดพยายามจบคใหกลมตวอยางทงสองกลมมคณสมบตเหมอนกนหรอใกลเคยงกนในเรอง อาย ระดบการศกษา ระดบฐานะทางเศรษฐกจของครอบครว อาชพ

การพทกษสทธของกลมตวอยาง โดย เ รมจากการแนะน าตว เอง ช แจ งวตถประสงคของการวจย ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล และระยะเวลาในการวจย พรอมทงชแจงใหทราบถงสทธของกลมตวอยางในการตอบรบหรอปฏเสธการเขารวมในการวจยครงนโดยไมมผลตอการรกษาพยาบาลแตอยางใด นอกจากนระหวางการวจยหากกลมตวอยางไมพอใจหรอไมตองการเขารวมในการวจยจนครบตามก าหนดเวลา สามารถขอยกเลกไดโดยไมมผลกระทบตอการรกษาพยาบาล ขอมลทไดจากการวจยครงนถอเปนความลบ การน าเสนอขอมลตาง ๆ จะน าเสนอในภาพรวมไมมการเปดเผยชอและนามสกลและหากมขอสงสยเกยวกบการวจยสามารถสอบถามผวจยไดตลอดเวลา ผ วจยใหกลมตวอยางอานแบบฟอรมการแจงสทธ เมอกลมตวอยางยนดเขารวมการวจยจงใหเซนชอในใบยนยอมเขารวมวจย เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการวจย เปนเครองมอทผวจยไดสรางขนจากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของตามกรอบแนวคดของเพนเดอร 7 ซงไดใหผทรงคณวฒตรวจสอบความตรง (validity) จ านวน



3 ทาน และทดลองใชเพอวเคราะหคาความเชอมน (reliability) กบผ ปวยทไดรบการผาตดมดลกและ รงไขออกทงสองขาง ทโรงพยาบาลตรง จ านวน 10 คน ไดคาความเชอมนเทากบ 0.75 ประกอบดวยเครองมอตอไปน

1. แผนการสอนเ รองการดแลสขภาพตนเองหลงผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขาง เมอกลบไปอยบานภายใน 1 เดอน

2. คมอการดแลตนเองหลงผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขาง เมอกลบไปอยบาน

3. แบบสอบถามประเมนความรและพฤตกรรมการดแลสขภาพของสตรหลงผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขาง มลกษณะเปนขอค าถามทประกอบดวย 3 สวน ดงน สวนท 1 แบบสอบถามขอมลทวไป

สวนท 2 แบบสอบถามดานความรในการปฏบตตวหลงผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขาง ลกษณะแบบวดประมาณคา (rating scale) แบงเปน 3 ระดบ สวนท 3 แบบสอบถามแบบสอบถามพฤตกรรมการปฏบตตวหลงผาตด ภายใน 1 เดอนแรก เมอกลบไปอยบาน ลกษณะแบบวดประมาณคา (rating scale) 4 ระดบ

วธการเกบรวบรวมขอมล การเ กบรวบรวมขอมลด า เนนการตามขนตอนดงน 1. คดเลอกกลมตวอยางซงมคณสมบตตามเกณฑทก าหนดแบงเปนกลมทดลอง 20 คน กลมควบคม 20 คน ชแจงวตถประสงคของการท าวจย 2. ทดสอบความรกอนท าการสอน (pre-test) ใน 24 ชวโมงแรกทผ ปวยนอนโรงพยาบาล 3. สอนการดแลหลงผาตดโดยกลมทดลองใชการสอนอยางมแบบแผน กลมควบคมใชการสอนแบบปกต 4. ทดสอบความรหลงการสอน (post-test) ในวนท 2 หลงผาตด 5. เมอผ ปวยมาตรวจตามนด 4-6 สปดาหหลงผาตดทแผนกนรเวช ผ ปวยนอกโรงพยาบาลตรง แจกแบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมการดแลตนเองในการปฏบตตวหลงผาตด

ผลการศกษา สวนท 1 ผลการเปรยบเทยบความรในการปฏบตตวหลงผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขาง



ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของคาคะแนนความรในการปฏบตตวหลงผาตด มดลกและรงไขออกทงสองขาง

ความรในการปฏบตตว คะแนนกอน คะแนนหลง เปรยบเทยบในกลม X SD X SD t p

กลมควบคม 12.19 3.81 16.80 4.08 4.90 >.05 กลมทดลอง 11.85 3.52 22.57 1.77 16.26* <.001 P < .05

จากตารางท 1 พบวาความรในการปฏบตตวหลงผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขาง กอนการสอนของทงสองกลมไมแตกตางกน เมอเปรยบเทยบ

คะแนนเฉลยหลงการสอนพบวา ในกลมทดลองมความรเพมขนอยางมนยส าคญ

ตารางท 2 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของคาคะแนนความรหลงการสอนระหวางกลม ควบคมและกลมทดลอง

คาคะแนนความรหลงการสอน X SD t P – value

กลมควบคม กลมทดลอง

16.80 22.57

4.08 1.77

-5.931 < 0.01*

P < .05 จากตารางท 2 พบวา คาคะแนนความรหลงเสรจสนการสอนระหวางกลมควบคมและกลมทดลองแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต โดยหลงเสรจสนการสอนกลมทดลองมคาเฉลยของคาคะแนนความรมากกวากลมควบคม

สวนท 2 ขอมลเปรยบเทยบพฤตกรรมการปฏบตตวหลงผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขาง ภายใน 1 เดอนแรก เมอกลบไปอยบาน



ตารางท 3 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของพฤตกรรมการดแลสขภาพของสตรหลงผาตด มดลกและรงไขออกทงสองขางระหวางกลมควบคมและกลมทดลองจ าแนกตามรายดาน

พฤตกรรมการดแลสขภาพ กลมควบคม กลมทดลอง

X SD. X SD. 1. การบรรลความส าเรจในชวต 3.12 0.63 3.72 0.38 2. การดแลรบผดชอบตอสขภาพ 2.87 0.53 3.80 0.25 3. การออกก าลงกาย 3.40 0.45 3.97 0.71 4. การมสมพนธภาพกบบคคลอน 3.27 0.34 3.97 0.75 5. การจดการความเครยด 3.34 0.48 3.68 0.24

รวม 3.20 0.29 3.83 0.10

จากตารางท 3 พบวากลมทดลองมพฤตกรรมการดแลสขภาพทมากกวากลมควบคมทกดาน ตารางท 4 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของพฤตกรรมการดแลสขภาพของสตรหลงผาตด มดลกและรงไขออกทงสองขางระหวางกลมควบคมและกลมทดลอง

พฤตกรรมการดแลสขภาพ X SD. t P – value

กลมควบคม กลมทดลอง

3.20 3.83

0.30 0.10

-8.601 < 0.01*

P < .05 จากตารางท 4 พบวา พฤตกรรมการดแลสขภาพของสตรหลงผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขางระหวางกลมควบคมและกลมทดลองแตกตางกนอยา งมนยส าคญทางสถต โดยกลมทดลองมพฤตกรรมการดแลตนเองทดกวากลมควบคม

สรปผล 1. สตรทไดรบการผาตดมดลกและรงไขทงสองขางกลมทดลองทไดรบการ สอนอยางมแบบแผน จะมคะแนนเฉลยดานความรในการดแลตนเองหลงการทดลองสงกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05



2. หลงการทดลองคะแนนเฉลยของพฤตกรรมการดแลสขภาพของสตรทไดรบการผาตดมดลกและรงไขทงสองขางระหวางกลมทดลองและกลมควบคมแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

อภปรายผล 1. ความรในการปฏบตตวภายหลงผาตดมดลกและรงไขทงสองขาง อธบายไดวากลมทไดรบการสอนอยางมแบบแผนเปนระบบขนตอน โดยกอนสอนมการประเมนปญหาและความตองการทจะเรยนรและความพรอมทจะเรยน จากนนกลมทดลองจะไดรบการสอนและแนะน าเกยวกบการดแลสขภาพตนเองหลง ผาตดมดลกและรงไขทงสองขางเมอกลบไปอยบานภายใน 1 เดอน พรอมกนนนยงไดรบคมอเรองการดแลตนเองหลงผาตดมดลกและรงไข ทงสองเมอกลบไปอยบาน ภายหลงผาตดไดมการตดตามผลการสอนเพอใหสามารถปฏบตไดอยางถกตอง และเปนการทบทวนย าเตอนใหปฏบตอยางสม าเสมอ กลมทดลองจงมความสนใจในความรทไดรบพยายามจดจ าค าอธบายและค าแนะน าตางๆ เกยวกบการปฏบตตวภายหลงผาตดมดลกและรงไขทงสองขาง เกดการเรยนรมความตงใจฝกปฏบตจนสามารถปฏบตไดอยางถกตองและ สม าเสมอ ซงสนบสนนค ากลาวของเรดแมน8 วา การสอนอยางมแบบแผนมการวางแผนการสอนอยางมระบบขนตอนเปนการสอนทมประสทธภาพ ใหผ ปวยเกดการเรยนรไดด เมอผ ปวยมความรเรองโรคและการรกษาอยาง

เหมาะสมแลวจะท าใหผ ปวย เกดความมนใจการรกษาและใหความรวมมอเปนอยางด นอกจากน ผ ปวยทไดรบการสอนกอนการผาตดจะใหความสนใจรวมมอในการรกษาพยาบาลทงกอนและหลงผาตดด เพราะผ ปวยมความมนใจและมความพรอมทจะเผชญปญหาภายหลงผาตด 2. พฤตกรรมในการดแลตนเองภายหลงผาตดมดลกและรงไขทงสองขางอธบายไดวา การสอนอยางมแบบแผน เปนการชวยใหผ ปวยเรยนรทจะดแลตนเองมากขน เนองจากในการสอนอยางมแบบแผนเปนวธการในการใหความชวยเหลอแกบคคลใน การดแลตนเองทเกยวของกบภาวะสขภาพ ตามแนวคดทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม9 ระบไววาในการพยาบาลเพอการดแลตนเองมวธการชวยเหลอ 5 วธ คอ การกระท าให การชแนะ การสนบสนน การสอน และการสรางสงแวดลอมทสงเสรมใหบคคลไดพฒนาความสามารถทจะท าการตอบสนองตอความตองการในการดแลตนเอง วธการสอนเปนวธทส าคญมากวธหนงในการพฒนาความสามารถของผ ปวยในการดแลตนเอง โดยการสอนนนเปนการสอนในสงทผ ปวยตองการเรยนร เนอหาทสอนจะตองเสรมจากความรเดม และตองพจารณาความพรอมของผ เรยน รวมทงขอจ ากดตางๆ ในการเรยนร ทงนในการสอนอยางมแบบแผนในการศกษาครงน เปนการสอนทเกยวกบการปฏบตตวหลงผาตดมดลกและรงไขทงสองขาง ทตองการค าตอบเพอการปฏบตตนทถกตอง เนอหาทสอนชวยเสรมความรทผ ปวยมอยเดม และผ ปวยทไดรบการสอนเปนกลมผ ใหญ ซงมความพรอมดาน



ความคด สตปญญาทจะน าขอมลทไดไปปฏบตระดบหนงและไมมขอจ ากดหรออาการ รนแรงจนไมสามารถเรยนรได เนอหาในการสอนและในเอกสารคมอทแจกเปนการใชค าอธบายและภาพประกอบทเขาใจงาย ท าใหผ ปวยสนใจมากขน การจดการสอนในสถานททมความเปนสดสวน ไมพลกพลาน ควบคมสงแวดลอมท าใหเสรมการเรยนรผ ปวยในการสอนผวจยเรมดวย การสรางสมพนธภาพทดระหวางผ ปวยกบผสอนชแจงวตถประสงคของการศกษากอนการสอน ท าใหผ ปวยเกดความไววางใจ ใหความรวมมอดวยด และสดทายสงเสรมใหผ ปวยรสกมอ านาจในการตดสนใจในการก า หนดพฤต ก ร รมก า รด แ ลตน เ อ ง โ ด ย เ น น

ความส าคญของตวผ ปวยเองในการดแลสขภาพของตนเอง10

ขอเสนอแนะ 1. ควรมการศกษาวาแบบแผนการสอนทมประสทธภาพจะท าใหความรคงอยและเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางยงยนตลอดไป 2. ค ว ร ศ ก ษ า ต ด ต า ม ไ ป ข า ง ห น า (prospective study) ในระยะยาวเกยวกบพฤตกรรมสขภาพ การปรบตว และคณภาพชวตของสตรหลงผาตดมดลกและรงไขออกทงสองขาง




1. Carison KJ. Hysterectomy. In: Carison KJ, Eisenstal SA, Srigoletto FP. Schiff & I, primary care of women. St. Loius:Mosby, 1995 ;57-76.

2. Stovoll TG. Hysterectomy. In: Berek JS, Adshi, Hillard PA. Noval’s Gynecology. 12th ed.Balimore: William&Wilkins, 1996; 51-62.

3. อ านวย ลอยกลนนท. การดแลตนเองของสตรวยหมดประจ าเดอน.วารสารสงขลานครนทร. 2542; 19: 16-21.

4. วราภรณ จนทรวงศ. คมอการดแลตนเองของสตรวยหมดประจ าเดอน.ภาควชาสตศาสตรและนรเวชวทยา โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม,2541.

5. Wasaha S. What every woman should know about menopause. Am J Nurs. 1996 ; 96:25-33. 6. กรรณกา ลวณสกล.ผลของการใหขอมลและการมสวนรวมทางการพยาบาลอยางมแบบแผนตอความกลว

ของเดกวยเรยนโรคไขเลอดออกเดงกในชวงแรกรบในโรงพยาบาล .(วทยานพนธ) กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย ; 2547.

7. Pender NJ. Health promotion in nursing practice. 3rd ed. California: Appletion & Lange, 1996. 8. Redman BK. The process of patient teaching in nursing. 3 rd ed. St. Louis: The C.V. Mosby, 1976. 9. Orem DE. Nursing concepts of practice. 5 th ed. St. Louis: The C.V. Mosby, 1995. 10. สมจต หนเจรญกล.การดแลตนเอง ศาสตรและศลปทางการพยาบาล.พมพครงท 2.กรงเทพมหานคร: หาง

หนสวนจ ากด ว.จ.พรนตง, 2536.



การพฒนาแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล อมราภสร อรรถชยวจน* วท.ม. (เภสชวทยา) และคณะ

บทคดยอ การศกษาครงนเปนการวจยแบบผสมวธ (mixed – methods – research) มวตถประสงคเพอศกษาสถานการณของระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลและเสนอแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล โดยด าเนนการวจยเปน 2 ระยะคอ ระยะท1 ศกษาสถานการณของระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลใชวธวจย เชงส ารวจ วเคราะหขอมลโดยการใช คารอยละ และการวเคราะหเนอหา (content analysis) ระยะท 2 การเสนอแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล ด าเนนการจดสนทนากลม ผลการวจยสรปไดดงน 1. ระบบสารสนเทศทางการพยาบาลมพยาบาลเปนผรบผดชอบฐานขอมลจ านวนมาก ซ าซอน หลากหลาย โปรแกรมคอมพวเตอรทใชหลากหลาย การไหลของขอมลไมเปนระบบ ปญหาอสรรคของการพฒนาระบบสารสนเทศคอ ขาดบคลากรเฉพาะดาน บคลากรไมมความร มภาระงานมาก ไมมโปรแกรมเฉพาะดาน ระบบเครอขายคอมพวเตอรไมมความเปนเอกภาพ และนโยบายไมชดเจน และมความคดเหนวาควรมการก าหนดต าแหนงและคณสมบตของพยาบาลสารสนเทศ 2. แนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล มการด าเนนการดงน 2.1 ปจจยน าเขา ควรมการก าหนดนโยบายทชดเจนในเรองแผนงานโครงการและงบประมาณ คณะกรรมการและคณะท างานสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล ก าหนดผ รบผดชอบงานเปนพยาบาลสารสนเทศและฐานขอมลทจ าเปน 3 ฐานขอมลคอ ฐานขอมลทวไป ฐานขอมลบคลากร และฐานขอมลคณภาพ 2.2 กระบวนการ ควรมการจดกลมขอมลตามโครงสรางการบรหารของกลมการพยาบาลและจดหมวดหมตามฐานขอมลทก าหนด และก าหนดแบบเกบและประมวลผลของแตละหนวยงานเปนรปแบบเดยวกน 2.3 ผลลพธ โดยก าหนดสารสนเทศทจ าเปนตองมในดานการใหบรการ บคลากรและคณภาพ

ค าส าคญ : การพฒนา แนวทาง ระบบสารสนเทศ การพยาบาล * นกวชาการพยาบาลช านาญการ ส านกการพยาบาล



The Development of a Guideline of Nursing Information Management System in a Hospital Armarapas Atthachaiwat* MS (Pharmacology) et al. Abstract The mixed – method research purposes were to study the situation of the nursing information system in a hospital and to illustrate a guideline of nursing information management system in a hospital. The research operation was divided into 2 phases ; 1)the situation of the nursing information system survey. The data were analyzed by employing percentage and the content analysis method. 2) nursing information management system guideline illustration by focus group discussion. The results were as follows : 1. The nursing information system in a hospital managed by staff nurse, The data base had many duplication, variety data, diversified computer program and non systemic flow of data. The problems and obstacles were the shortage of specialists, lack of knowledge, work overload, unavailable of specific program, non-uniqueness of system and uncertainty policy. The participants agree on setting qualification and position for informatic nurse. 2. The nursing information management system illustration was as follows : 2.1 Input : Setting the clear policy on planning, budgeting and staffing. Setting full time nursing informatic staff and setting 3 data bases ; common data base, nurse data base and nursing quality data base. 2.2 Process : Arranging data according to the structure of nursing administration and grouping in three data sets, designing unique forms of data collection and analysis. 2.3 Outcome : The data sets of nursing services, nursing personal and nursing guality.

Keywords : development, guideline, information system, nursing * Nursing Technical Officer, Professional level, Bureau of Nursing



บทน า ปจจบนเปนโลกของขอมลสารสนเทศหรอสงคมสารสนเทศ (Information society) เทคโนโลยสารสนเทศไดเขามามบทบาทในชวตประจ าวนและองคกรตาง ๆ อยางมากมาย เทคโนโลยสารสนเทศถกน ามาใชเปนเครองมอทส าคญในการแขงขนและเปนประโยชน เพอพฒนางานใหมประสทธภาพ แตประสทธภาพในการด าเนนการไมไดขนอยกบการน าเทคโนโลยททนสมยเพยงอยางเดยว แตขนอยกบการน าขอมลสารสนเทศมาใชเพอใหเกดประโยชนในองคกร จงเปนทยอมรบวาสารสนเทศเปนเครองมอทส าคญตอการตดสนใจในการแกปญหาและการบรหารจดการ ตงแตการวางแผน จดระบบงาน การควบคมก ากบอยางมประสทธภาพ รวมทงการพฒนางานใหมคณภาพ ทกองคกรลวนตองการใชสารสนเทศดวยกนทงสน มากนอยแตกตางกนไป แตตางกมจดมงหมายเดยวกนคอตองการจะท าใหการท างานเปนไปอยางมประสทธภาพ และเพอใหไดผลลพธออกมาเปนทนาพอใจ ดงนนสารสนเทศทดจงมคณคาเปนเครองมอทมอานภาพขององคกร ในการตอรองและแขงขนกบหนวยงานหรอองคกรอน ท าใหเกดการเปลยนแปลงวธการด าเนนงานทดขน เกดคณภาพการด าเนนงาน ซงการทจะมสารสนเทศทดมคณภาพ และทนตอความตองการในการใชงานจ า เ ปนตองมการจดระบบสารสนเทศทดซงไดแก การจดกลมขอมล การรวบรวม การเกบบนทก การเรยกคนขอมล และการสอสาร

ขอมลใหเปนระบบและมหลกเกณฑทด กจะเปนการง ายตอการ เ ข าถ ง และเ รยก ขอมลท ต องการมาประยกตใชงาน ในทางตรงขามการจดระบบสารสนเทศไมด จะกอใหเกดความสบสน หรอยงยากในการประมวลผลขอมล และกอใหเกดปญหาในการน าขอมลไปใชประโยชน ซงสงผลใหประสทธภาพในการท างานขององคกรลดลง หรออาจกอใหเกดปญหาตอการด าเนนการในอนาคต1 องคกรพยาบาลเปนองคกรทส าคญของระบบสขภาพ เปนตวขบเคลอนระบบสขภาพตองมการพฒนาและปรบปรงคณภาพการพยาบาลตลอดเวลา ใหทนตอการเปลยนแปลงทเกดขน มความจ าเปนทตองใชสารสนเทศทางการพยาบาลเชนเดยวกน สารสนเทศทางการพยาบาลเปนเครองมอทส าคญทชวยสนบสนนในการตดสนใจรวมทงการแกปญหาตาง ๆ ทงการบรหารการพยาบาล การปฏบตการพยาบาล การศกษาและวจยทางการพยาบาล การไดรบขอมลสารสนเทศทาง การพยาบาลทถกตองแมนย าในเวลาทตองการจะชวยท าใหผบรหารและบคลากรทางการพยาบาลสามารถตดสนใจไดอยางเหมาะสม และทนสถานการณเกยวกบการดแลผ ปวย และการประเมนประสทธภาพบรการพยาบาลสงผลใหเกดคณภาพการพยาบาล ในดานองคกรพยาบาลท าใหมการวางแผน ก าหนดทศทางการจดระบบการอ านวยการและการควบคมก ากบเปนไปอยา งมประสท ธภาพทนตอสถานการณ ขอมล



สารสนเทศทางการพยาบาลทผดพลาดหรอไมสมบรณยอมกอใหเกดผลเสยตออองคกรและคณภาพการดแลผ ปวย การน าขอมลสารสนเทศทางการพยาบาลมาใชประโยชนไมไดขนอยกบการทกลมการพยาบาลมอปกรณคอมพวเตอรททนสมย ราคาแพง และมชดค าสง (โปรแกรม) ทมประสทธภาพเทานน แตขนกบการจดระบบสารสนเทศ ซงไดแก ความสามารถในการจดเกบ การจดหมวดหม การนยาม และการจดการขอมลรวมถงการสอสารใหเขาใจตรงกน ซงมความส าคญอยางมากตอการน าขอมลสารสนเทศทางการพยาบาลไปใชใหเกดประโยชนอยางสงสด เนองจากขอมลสารสนเทศถาถกจดเกบและด าเนนการอยางเปนระบบและมหลกเกณฑทดกจะเปนการงายตอการเขาถงและเรยกขอมลสารสนเทศท ตองการมาประยกตใชในงาน ในทางตรงขามการจดเกบขอมลสารสนเทศไมดขาดการวางแผนและการจดระบบสารสนเทศทถกตองจะท าใหเกดขยะ ขอมลสารสนเทศมจ านวนมากแตไมมประโยชน ท าใหเกดความสบสนหรอยงยากในการประมวลขอมลไปใชใหเกดประโยชน ซงสงผลใหประสทธภาพในการบรหารและการปฏบต การพยาบาลลดลง เกดปญหาตอการดแลผ ปวยและการพฒนาคณภาพการพยาบาลในอนาคต ดงค ากลาวของ Mark อางในณฏฐพนธ เขจรนนทน และไพบลย เกยรตโกมล1 นกประพนธชอดงชาวสหรฐอเมรกาไดกลาววา การเกบสะสมขอมลเปรยบเสมอนการรวบรวมขยะไวดวยกน เนองจากขอมลทถกจดเกบโดยไมไดรบ

การจดระบบและประมวลผลอยางเปนระบบยอมไมสามารถน ามาใชประโยชน และยงตองเสยคาใชจายในการจดเกบเชนเดยวกบขอมลสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลปญหาทพบคอขอมลสารสนเทศทาง การพยาบาลมจ านวนมาก มความซ าซอนในการเกบ ขาดความสมบรณของขอมลทจ าเปน การใหนยามไมเหมอนกน การก าหนดฐานขอมลไมตรงกนท าใหยากตอการจดการขอมลและการน าไปสอสารใหเกดความเขาใจตรงกน สงผลใหขอมลทไดขาดความนาเชอถอไมทนตอการใชงานในการพฒนาคณภาพการพยาบาล2 ส านกการพยาบาลเปนหนวยงานทรบผดชอบในการพฒนาคณภาพการพยาบาลของสถานบรการสาธารณสขทวประเทศและพฒนาระบบสารสนเทศทางการพยาบาล ไดด าเนนการพฒนาสารสนเทศทางการพยาบาลอยางตอเนอง ตงแตปงบประมาณ 2536 เปนตนมา เรมจากการจดระบบขอมลขาวสารทจ า เ ปนเอ อตอการพฒนาการบรการพยาบาลในโรงพยาบาล ส านกงานสาธารณสขจงหวด ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ และสถานอนามย ปงบประมาณ 2544 จดท าเอกสาร “ฐานขอมลเพอการจดบรการพยาบาลในโรงพยาบาล” ปงบประมาณ 2545 พฒนาโปรแกรมระบบฐานขอมลดานการพยาบาล ปงบประมาณ 2552 พฒนาโปรแกรม B-Nurse เปนโปรแกรมผานเวบ (Web application) ทลงขอมลดานบคลากรและตวชวด ปงบประมาณ 2553 พฒนาโปรแกรมวางแผนก าลงคนดานการพยาบาลจากโปรแกรม Microsoft Excel แต



การพฒนาทผานมาพบวา ขอมลท เ กบไมทนสมย ความเขาใจในการบนทกยงไมตรงกน ขอมลทเกบมความซ าซอน พนทเกบขอมลไมเพยงพอกบปรมาณขอมล และไมสามารถน าขอมลสารสนเทศมาใชใหเกดประโยชนได เปนตน สงผลใหการด าเนนงานเกยวกบสารสนเทศทางการพยาบาลไมตอเนองและไมมการด าเนนการไปในทศทางเดยวกน ส านกการพยาบาลจงไดจดท าการพฒนาแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลซงเปนหวใจหลกของการน าสารสนเทศมาใชประโยชนสงสด เนองจากเหนวาการพฒนาคณภาพการพยาบาล สารสนเทศทางการพยาบาลเปนสงส าคญส าหรบบคลากรทางการพยาบาลทใชเปนขอมลการตดสนใจในการปฏบตงาน และในระดบขององคกรจะเปนเครองมอในการตดสนใจวางแผนการบรหารจดการและการพฒนาคณภาพ ซงถามแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล ตงแตการก าหนดขอมลหรอฐานขอมลทจ าเปน ระบบการเกบ ความหมายทเขาใจตรงกน และการวเคราะหท เปนในรปแบบเดยวกน จะท าใหไดสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลทเหมอนกน ท าใหไดสารสนเทศทมประโยชนเปนเครองมอทชวยในการพฒนาคณภาพการพยาบาลในโรงพยาบาลและการพฒนาองคกร และสงผลใหไดขอมลสารสนเทศในระดบประเทศทมความนาเชอถอและน าไปใชประโยชนไ ดทนตอสถานการณการก าหนดนโยบายและยทธศาสตรการพฒนาคณภาพการพยาบาลและการ

พฒนาองคกรพยาบาลระดบประเทศ สงผลใหประชาชนไดรบบรการพยาบาลทมคณภาพอยางตอเนอง

วตถประสงค เพอศกษาสถานการณของระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลและน าเสนอแนวทาง การจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล

กรอบแนวคด ในการศกษาวจยคร งน ผ วจยใชแนวคดเกยวกบระบบสารสนเทศทมองคประกอบ 3 สวน คอ ปจจยน าเขา ( input) กระบวนการ (process) และผลลพธ (outcome) การพฒนาระบบสารสนเทศ และแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาล รวมกบการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ มาเปนกรอบแนวคดของการวจย



ระยะท 1 ศกษาสถานการณ ระยะท 2 สรางแนวทาง วสดและวธการ การศกษาการพฒนาแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลเปนการวจยแบบผสมวธ (mixed – methods - research) โดยด าเนนการวจย 2 ระยะคอ ระยะท 1 การศกษาสถานการณของระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลเปนการใชวจยเชงส ารวจมรายละเอยดดงน

1.1 ศกษาแนวคด ทฤษฏและเอกสารทเกยวของกบการจดระบบสารสนเทศเพอน ามาเปนกรอบแนวคดในการสรางแบบสอบถามและกรอบแนวคดในการก าหนดแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล 1.2 สรางแบบสอบถามถงสถานการณ ปญหาและขอคดเหนเกยวกบระบบสารสนเทศทางการ

ผบรหารการพยาบาล

สถานการณระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล - สภาพ ปญหาอปสรรค - ขอคดเหนเกยวกบระบบสารสนเทศฯทควรจะเปน

ผลการวเคราะหสถานการณระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล

เอกสารทเกยวของ

ผทรงคณวฒ

Focus Group

Discussion

แนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาล

ในโรงพยาบาล

ปจจยน าเขา

กระบวนการ

ผลลพธ



พยาบาลในโรงพยาบาลโดยใชขอมลทไดจากศกษาในขอ 1.1 1.3 น าแบบสอบถามทสรางขนใหผทรงคณวฒ 3 ทาน ตรวจสอบขอค าถามเพอตรวจสอบความเขาใจในขอค าถามและเนอหาของขอค าถามสอดคลองกบวตถประสงค 1.4 ปรบปรงแกไขแบบสอบถามทผทรงคณวฒเสนอแนะ 1.5 น าแบบสอบถามไปเกบขอมลเพอศกษาสถานการณของระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล 1.6 น าผลจากการเกบขอมลสถานการณ ปญหาอปสรรคและขอคดเหนของระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลมาวเคราะห ระยะท 2 การเสนอแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล ใชวธการจดสนทนากลม (focus group discussion) มรายละเอยดดงน 2.1 น าผลการว เคราะหถงสถานการณ ปญหาอปสรรคและขอคดเหนของระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลในขอท 1.6 และขอมลการศกษาแนวคด ทฤษฏและเอกสารทเกยวของกบการจดระบบสารสนเทศ ยกรางกรอบแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลตามองคประกอบทง 3 สวนของระบบสารสนเทศคอ 1) ปจจยน าเ ขา (input) คอสวนท เ ปนสงน าเ ขาของระบบ

สารสนเทศโดยมรายละเอยดเกยวกบนโยบาย บคลากร ขอมล/ฐานขอมล 2) ขบวนการ (process) คอแนวทางการจดการขอมลโดยมรายละเอยดเกยวกบ การก าหนดขอมลทจ าเปนและจดหมวดหมของขอมลแตละงานของกลมการพยาบาล การไหลของขอมล แบบเกบขอมล และการประมวลผลขอมล 3) ผลลพธ (outcome) คอ สารสนเทศทางการพยาบาลทตองการ 2.2 น ารางกรอบแนวทางเสนอตอผทรงคณวฒเพอพจารณาและก าหนดประเดนแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล โดยจดสนทนากลม 2.3 น าขอมลทไดจากการสนทนากลมมาสรางแนวทางการจดระบบสารสนเทศางการพยาบาลในโรงพยาบาล 2.4 น าแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลเสนอตอผ ทรงคณวฒเพอขอค าเสนอแนะและปรบปรงแกไขโดยจดสนทนากลม 2.5 น าขอเสนอแนะจากผ ทรงคณวฒมาสงเคราะหเปนแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลทสมบรณ ประชากรและกลมตวอยาง ประชาก ร ค อ ห ว ห น าพยาบาลจากโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชนและโรงพยาบาลและสถาบนเขตกรงเทพมหานคร ทสงกดกระทรวงสาธาณสข จ านวน 814 คน



กลมตวอยางทใชแบงเปน 2 ระยะ คอ ระยะท 1 กลมตวอยางคดเลอกแบบเจาะจง (purposive sampling) ซงเปนหวหนาพยาบาลทมการด าเนนงานสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลโดยดจากการมขอมลสารสนเทศทางการพยาบาล รวมจ านวน 110 คน จากโรงพยาบาลศนยทกแหง จ านวน 28 คน โรงพยาบาลทวไปทกแหง จ านวน 68 คน โรงพยาบาลชมชนขนาดใหญ (จ านวนเตยง 160 เตยง)ทกแหง จ านวน 2 คน โรงพยาบาลและสถาบนสงกดกรมการแพทยและกรมควบคมโรค จ านวน 7 คน ระยะท 2 กลมตวอยางคดเลอกแบบเจาะจง(purposive sampling) โดยมคณสมบตคอ เปนหวหนาพยาบาลและ/หรอผ ปฏบตงานสารสนเทศทางการพยาบาล จากโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไปและสถาบนในเขตกรงเทพมหานคร ทมความช านาญและประสบการณในการด าเนนงานดานระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล จ านวน 40 คน เครองมอทใชในการศกษา ประกอบดวย ระยะท 1 ผวจยใชแบบสอบถามเปนเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ซงรายละเอยดของแบบสอบถาม มดงน สวนท 1 ระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล เปนค าถามเกยวกบสภาพ ปญหาและอปสรรค จ านวน 6 ขอ มลกษณะขอค าถามเปนปลายเปดและเลอกตอบ

สวนท 2 ความคดเหนตอการพฒนาระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล จ านวน 6 ขอ มลกษณะขอค าถามเปนปลายเปดและเลอกตอบ สวนท 3 ความคดเหนตอฐานขอมล/สารสนเทศทางการพยาบาลทจ าเปนตองมในโรงพยาบาล ขอค าถามจ านวน 1 ขอ มลกษณะขอค าถามเปนเลอกตอบทเปนปลายเปด การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลครงนใชโปรแกรมส าเรจรป Microsoft Excel และการวเคราะหเนอหา โดยขอมลเชงปรมาณวเคราะหโดยแจกแจงความถ ค านวณหาคารอยละแลวน าเสนอเปนตาราง ขอมลจากแบบสอบถามทเปนขอมลเชงคณภาพ ใชวธการวเคราะหเนอหา

(content analysis)

ผลการศกษา ระยะท 1 สถานการณระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล เปนผลการศกษา 1) สภาพปญหาอปสรรค และ 2) ขอคดเหนเกยวกบระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล 1. สภาพปญหาอปสรรค พบวา กลมการพยาบาลจ านวนมากมพยาบาลเปนผทรบผดชอบงานขอมลสารสนเทศ สวนใหญวฒการศกษาปรญญาโท โรงพยาบาลแตละแหงจดเกบฐานขอมลจ านวนมาก ไมเหมอนกน มขอมลสารสนเทศซ าซอน รวมจ านวน



12 ฐานขอมล โปรแกรมทใชด าเนนการมหลากหลายทงจากการพฒนาเอง ของโรงพยาบาลและจากส านกการพยาบาล การไหลของขอมลสารสนเทศจะเปนการไหลแบบหลายทศทาง ตามสายบงคบบญชาและตามขอตกลงของการใชขอมล ปญหาและอปสรรค ไดแก ขาดบคลากรเฉพาะดาน ไมมกรอบอตราก าลง บคลากรไมมความร มภาระงานมาก โปรแกรมมหลากหลาย ระบบคอมพวเตอรมศกยภาพไมเพยงพอตอการใชงาน นโยบายไมชดเจน 2. ความคดเหนตอการพฒนาระบบขอมลสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลทควรจะเปน พบวา สวนมากมความคดเหนวาผ ท รบผดชอบงานขอมลสารสนเทศทางการพยาบาลควรเปนพยาบาลวชาชพ สวนนอยคดวาควรเปนบคลากรดานคอมพวเตอร และจ านวนมากเหนดวยวาควรก าหนดต าแหนงพยาบาลสารสนเทศโดยมคณสมบตมประสบการณทางดานคลนกอยางนอย 5 ป การศกษาระดบปรญญาโทดานสารสนเทศและ/หรอมประสบการณ ผานการอบรมทางดานสารสนเทศ มความเชยวชาญทางดานระบบสารสนเทศและสามารถใชคอมพวเตอรไดเปนอยางด การไหลขอมลมความคดเหนวาขอมลควรไหลจากหนวยงานผานผ รบผดชอบ (ทมสารสนเทศ) และไปยงกลมการพยาบาล ความตองการการสนบสนนจะเปนเรอง การมฐานขอมลทจ าเปน บคลากรและโปรแกรม ความคดเหนตอฐานขอมลสารสนเทศทจ าเปนตองมใน

โรงพยาบาล พบวามจ านวนมากและซ าซอนรวม 12 ฐานขอมล ระยะท 2 เสนอแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล จากการจดสนทนากลม (focus group discussion) เปนผลทแสดงการด าเนนงานใน 3 องคประกอบของระบบสารสนเทศดงนคอ 1) ปจจยน าเขา (input) 2) กระบวนการ (process) 3) ผลลพธ (outcome) 1. ปจจยน าเขา มการด าเนนการโดยก าหนดนโยบายเกยวกบการด าเนนงานสารสนเทศทางการพยาบาลในเรอง งบประมาณทใชด าเนนการและการจด hard ware และ soft ware ใหพรอมใชงานก าหนดโครงสรางของงานสารสนเทศทางการพยาบาลโดยก าหนดคณะกรรมการและบทบาทหนาทความรบผดชอบ ต าแหนงพยาบาลสารสนเทศโดยก าหนดคณสมบตและหนาทความรบผดชอบเพอใหรบผดชอบสารสนเทศขององคกรพยาบาล ก าหนดฐานขอมล 3 ฐาน ฐานขอมลทวไป ฐานขอมลบคลากรและฐานขอมลคณภาพ 2. กระบวนการ ก าหนดขอมลและจดหมวดหม การไหลขอมลและแบบเกบและประมวลผลด าเนนการโดยก าหนดขอมลของแตละงานของกลมการพยาบาลและจดหมวดหมตามฐานขอมลทก าหนดไดแกฐานขอมลทวไปจะเกบขอมลสถตกยวกบ ผ รบบรการ และคะแนนความพงพอใจ ฐานขอมลบคลากร จะเกบขอมลจ านวนบคลากร วฒการศกษา ต าแหนงพยาบาล สถานะการปฏบตงาน ฐานขอมลคณภาพ จะเกบขอมลตวชวด



อบตการณ ขอรองเ รยนและการบรการพยาบาล ก าหนดการไหลขอมลเรมจากหนวยงานผานคณะกรรมการสารสนเทศสงตอหวหนาพยาบาล โดยแบบเกบและการประมวลผลพฒนาขนจากโปรแกรม Microsoft Excel 3. ผลลพธ เปนสารสนเทศทไดด าเนนการโดยก าหนดสารสนเทศทไดแบงเปนขอมลสารสนเทศดานการใหบรการ ดานบคลากร และดานคณภาพ

อภปรายผล ระยะท 1 การศกษาสถานการณของระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล 1. สภาพปจจบน ปญหาและอปสรรคของระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล ไดแก กลมการพยาบาลจ านวนมากมผ รบผดชอบโดยตรงเกยวกบขอมลสารสนเทศทางการพยาบาล แสดงใหเหนวากลมการพยาบาลเหนความส าคญของการจดการขอมลสารสนเทศทางการพยาบาล เนองจากขอมลสารสนเทศทางการพยาบาลจะเปนเครองมอส าคญในการพฒนาองคกรและพฒนาคณภาพการพยาบาล สอดคลองกบกรมสามญศกษา3 ทกลาวถงการจดระบบสารสนเทศไววาจะตองมการด าเนนการอยางเปนระบบโดยมการมอบหมายใ หบคลากร รบ ผดชอบการด าเนนงานระบบสารสนเทศ และผ รบผดชอบดงกลาวสวนมากเปนพยาบาลมการศกษาปรญญาโท เนองจากงานสารสนเทศเปนงานทตองใชผ ทมความรและงาน

พยาบาลมเนอหาสาระกวางขวาง มความสลบซบซอนและมความยดหยนสง ผทเขาใจความประสงค ความตองการและปญหาของงานพยาบาลดทสดคอพยาบาล4 มการจดเกบฐานขอมลจ านวนมาก ซ าซอนหลากหลาย โดยรวมมทงหมด 12 ฐานขอมล แสดงใหเหนวากลมการพยาบาลแตละแหงด าเนนงานขอมลสารสนเทศทางการพยาบาลไมเปนระบบ ไมเปนแนวทางเดยวกน แตละแหงจะเกบขอมล/สารสนเทศไวในฐานขอมลทใชชอเรยกแตกตางกนโดยขอมลทเกบในแตละฐานมความซ าซอนกน สอดคลองกบการศกษาทพบวาสารสนเทศทางการพยาบาลมการจดเกบขอมลจ านวนมากโดยมวตถประสงคไมเดนชด มความซ าซอนในการเกบ ขาดการใหนยามทชดเจน2,5,6 ท าใหผ เกบขอมลมความเขาใจไมตรงกน ในขนตอนการประมวลผลและการวเคราะหมความลาชาไมทนการณท าใหขอมลขาวสารทไดไมตรงกบความตองการและไมทนตอการใช ซงเหตผลดงกลาวสงผลใหสารสนเทศทไดขาดความเทยงตรงแมนย า โปรแกรมคอมพวเตอร มโปรแกรมจ านวนมากทงจากพฒนาขนเอง จากของโรงพยาบาลและจากส านกการพยาบาล ซงแตละแหงจะไมเหมอนกนสอดคลองกบการศกษากฤษณ พงศพรฬห7 ทพบวาโรงพยาบาลมการใชระบบคอมพวเตอรทแตกตางกนถง 44 ระบบ ระบบการไหลของขอมล (data flow) พบวา การไหลของขอมลของกลมการพยาบาลมการไหลหลายทศทาง ตามสายการบงคบบญชาและตามขอตกลงการใชขอมล ซงสอดคลองกบศกษาของส านกงานสาธารณสขจงหวด



ยโสธร8 ทพบวาการไหลเวยนขอมลขาวสาสาธารณสขใชสายบงคบบญชาเปนทศทาง และการไหลเวยนทผดไปจากนจะตองไดรบการตกลงกนระหวางผ ใชและ ผจดเกบขอมลเสยกอน ปญหาและอปสรรค ไดแก ขาดบคลากรเฉพาะดาน บคลากรไมมความร ไมมกรอบอตราก าลงทางดานน บคลากรทรบผดชอบงานภาระงานมากและ เ ปนงานท ไ ด รบมอบหมาย ระบบคอมพวเตอรมศกยภาพไมรองรบกบการใชงานและโปรแกรมทใชมหลากหลาย นโยบายจากผบรหารไมชดเจนและไมใหความส าคญกบสารสนเทศทางการพยาบาล สอดคลองกบการศกษาทพบวาอปสรรคทส าคญตอการพฒนาระบบสารสนเทศของผ ใหบรการคอทรพยากรทมอยจ ากด โดยเฉพาะทรพยากรบคคล ไดแก การขาดผแลระบบฯโดยเฉพาะ ภาระงานมากจนกรอกขอมลไมครบถวน ไมมความรทางดานเทคโนโลยสารสนเทศ การบรหารจดการระบบสารสนเทศแบบคอมพวเตอรใหมเสถยรและประสทธภาพตอเนอง ขาดการก าหนดนโยบายทชดเจน9,10 2. ความคดเหนตอการพฒนาระบบขอมลสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลไดแก จากความคดเหนสวนใหญเหนวาการพฒนาระบบขอมลสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลควรมผ รบผดชอบงานสารสนเทศทางการพยาบาลเปนพยาบาลวชาชพ มสวนนอยคดวาควรเปนบคลากรทางดานคอมพวเตอร เนองจากการพฒนาหรอสรางระบบสารสนเทศทางการพยาบาลกเพอปรบปรงงานการ

พยาบาลผทเขาใจความประสงค ความตองการและปญหาของงานการพยาบาลดทสดคอพยาบาล4 และความคดเหนสวนมากเหนดวยวาควรก าหนดต าแหนงพยาบาลสารสนเทศ เนองจากการก าหนดต าแหนงจะท าใหมผ รบผดชอบ และมการท างานตอเนองจะท าใหไดขอมลสารสนเทศทมคณภาพ การก าหนดต าแหนงมผลตอก าลงใจ และความกาวหนาของผ ท รบผดชอบสอดคลองกบการศกษาของศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต9-10 ทพบวาโครงสรางการบรหารการจดการดานอตราก าลงขาราชการ ลกจาง ก.พ. ในระดบโรงพยาบาลไมมอตราก าลงทางดานระบบงานคอมพวเตอรและสารสนเทศโดยตรง มผลท าใหผลงานในการพฒนาระบบงานคอมพวเตอรไมเปนไปตามเปาหมาย หรอไมบรรลผลส าเรจตามทควรจะเปนหรออาจขาดความตอเนอง และคณสมบตและความเชยวชาญของพยาบาลสารสนเทศตามความคดเหนพบวา ควรมวฒการศกษาปรญญาโทดานสารสนเทศและ/หรอมประสบการณ ผานการอบรมทางดานสารสนเทศ มประสบการณทางดานคลนก อยางนอย 5 ป ความเชยวชาญทางดานระบบสารสนเทศ และสามารถใชคอมพวเตอรไดเปนอยางด เนองจากพยาบาลสารสนเทศตองด าเนนงานจดการขอมลสารสนเทศทางการพยาบาล จงตองมความรดานเนอหาทางการพยาบาลเพอเขาใจความตองการใชขอมลของผ ใชประโยชนจากระบบสารสนเทศ และการท างานตองมการพฒนาระบบสารสนเทศทเกยวของกบ



ระบบคอมพวเตอร ระบบสารสนเทศ ท ใชในการตดตอสอสารสงตอขอมลเพอใหไดความรและขอคนพบใหม ๆ ดงนนผ ปฏบตงานดานนจงตองประกอบดวยความร ความเขาใจ ทศนคต รวมทงประสบการณทดอยางถกตองตอเทคโนโลยสารสนเทศตามระดบและขอบเขตหนาทของตน4 สอดคลองกบการศกษาทพบวาสมรรถนะของพยาบาลสารสนเทศ ควรมวฒการศกษาปรญญาโท มความรความสามารถดานคอมพวเตอรและสารสนเทศ เพอน าเอาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการพฒนาระบบสารสนเทศทางการพยาบาล11 การไหลของขอมลเรมตนจากหนวยงานผานผ รบผดชอบ (ทมสารสนเทศ) สงตอไปยงกลมการพยาบาล ซงการไหลของขอมลจากความคดเหนมทศทางเปนระบบมากกวาสภาพทเปน แบบนกยงใชสายการบงคบบญชาเปนทศทางแตจะมศนยกลางทเรยกวาทมสารสนเทศ จะท าหนาทควบคมก ากบใหสารสนเทศทไดถกตอง เชอถอไดและทนตอการใชงานสอดคลองกบการศกษาทพบวา ควรมหนวยงานกลางเพอท าหนาทประสานงานการจดระบบสารสนเทศและจดเครอขายเพอการบรหารและเกบรวบรวมขอมลเพอการบรหาร12,13 ความตองการการสนบสนนจะเปนเรองฐานขอมลทจ าเปน บคลากร และโปรแกรม ซงทง 3 สวน เปนปจจยทส าคญของการพฒนาระบบสารสนเทศทพบวาเปนอปสรรคทส าคญตอการพฒนาระบบสารสนเทศคอ มาตรฐานขอมล บคลากร การบรหารจดการระบบสารสนเทศแบบคอมพวเตอรใหมความเสถยรภาพ 6 สอดคลองกบ

การศกษาของสทศน ก ายาน14 ทพบวาความตองการการจดระบบสารสนเทศมความตองการมากเกยวกบ เจาหนาททรบผดชอบโดยตรงทมความรความสามารถในการจดเกบ รวบรวม ประมวลผลขอมลใหถกตองเปนปจจบน การจดเกบสารสนเทศเปนระบบและเปนหมวดหม สวนฐานขอมลทจ าเปนตองมในโรงพยาบาล ตามความคดเหนมทงหมด 12 ฐานขอมล แตละฐานขอมลพบวายงมความซ าซอน จะเหนวาจากความคดเหนจ านวนฐานขอมลทก าหนดยงคงมจ านวนมากเและขอมลแตละฐานขอมลยงมความซ าซอนเหมอนกบททด าเนนงาน เนองจากทก าหนดมาสวนใหญยงคงยดสงทแตละแหงปฏบตอยและไมไดมการท าขอตกลงรวมกนถงการน ามาใชประโยชนโดยยดหลกทวา การเกบขอมลทจ าเปนทางการพยาบาลมวตถประสงคทจะจดฐานขอมลทางการพยาบาลทสามารถเปรยบเทยบระหวางกนได3และการจดการขอมลทางการพยาบาลยงขาดระบบในการจดเกบ และใชกระบวนการตามความรสกจดกลมขอมลจ านวนมากจากการท างาน แตละวนตามลกษณะทพบบอย ท าใหเกดปญหาตามมาคอไดขอมลทมความซ าซอนในการจดเกบ ขาดความสมบรณของขอมลจ าเปนและมความไมแนนอน15 ระยะท 2 แนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล พบวาเปนแนวทางส าหรบกลมการพยาบาลโรงพยาบาลศนย/ทวไป/ชมชน เนองจากขอมลทจดเกบจะเปนขอมลทด าเนนการในโรงพยาบาลจงมขอบเขตทใชแนวทางนไดเฉพาะใน



โรงพยาบาล เปนการก าหนดแนวทางในการด าเนนงานระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลในองคประกอบ 3 สวนคอ 1. ปจจยน าเขา (input) คอสวนน าเขาของระบบสารสนเทศประกอบดวย นโยบาย บคลากรและฐานขอมลทจ าเปนมการด าเนนคอ ควรมนโยบายเกยวกบการด าเนนงานสารสนเทศทางการพยาบาล โดยการก าหนดงบประมาณการด าเนนงานและการจด hard ware และ soft ware ใหพรอมใชงานและแตงตงคณะกรรมการและคณะท างานสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลพรอมทงหนาทความรบผดชอบเพอใหการด าเนนงานสารสนเทศทางการพยาบาลตอเนอง การทกลมการพยาบาลตองก าหนดนโยบายการด า เนนงานสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลเนองจากการก าหนดนโยบายจะเปนสงทชวยผลกดนใหการด าเนนงานมเปาหมายมทศทางและมการด าเนนงานทเปนรปธรรมสงผลใหเกดผลส าเรจตามเปาหมาย และพบวาการก าหนดนโยบายทแนนอน ชดเจน จากผบรหารระดบสงของหนวยงานสงผลตอความส าเรจของการด าเนนงานทางดานการพฒนาระบบงานสารสนเทศ9 ของโรงพยาบาล และในนโยบายสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลตองม การก าหนดงบประมาณด าเนนการและงบประมาณใน เรอง hard ware และ soft ware และรายละเอยดคณะกรรมการ เนองจากงบประมาณบคลากรและวสดเครองมอเปนสงส าคญทจะท าใหการด าเนนงานตาม

นโยบายบรรลเปาหมาย9 และการก าหนดนโยบายปจจยและองคประกอบส าคญทตองก าหนดคอ เงน คน วสดหรอเครองมอ16 สอดคลองกบการศกษาของวราภรณ เทพสมฤทธพร13 ทพบวา ควรก าหนดนโยบายการจดระบบการใชและการพฒนาระบบสารสนเทศใหชดเจนและตอเนองและควรมหนวยงานกลางทท าหนาทเกบรวบรวมขอมลเพอการบรหาร ควรก าหนดพยาบาลสารสนเทศ และก าหนดคณสมบตและหนาทความรบผดชอบ การทตองก าหนดพยาบาลใหเปนผ รบผดชอบโดยตรงและก าหนดคณสมบตและความรบผดชอบเนองจากการพฒนาระบบสารสนเทศทางการพยาบาลเปนงานยาก เพราะงานการพยาบาลมเนอหาสาระกวางขวาง มความสลบซบซอน วธการท างานและอาณาเขตความรทางการพยาบาลไมคอยชดเจน การพฒนาระบบสารสนเทศทางการพยาบาลนอกจากพฒนาตามวงจรชวตการพฒนาระบบอยางรอบคอบ รดกมแลว ยงตองอาศยบคลากรทมความรความสามารถมทกษะและประสบการณสง ผ ทเขาใจความประสงค ความตองการและปญหาของงานการพยาบาลดทสดคอพย าบาลด ง น น พย าบาลจ ง ค ว รท า ห น า ท น 3,17 สวนขอมล/ฐานขอมลทางการพยาบาลทจ าเปนนอยทสดของกลมการพยาบาลก าหนด 3 ฐานขอมลคอ 1) ฐานขอมลทวไป 2) ฐานขอมลบคลากร 3) ฐานขอมลคณภาพ การทก าหนด 3 ฐานขอมลเนองจากทง 3 ฐานขอมลเปนฐานขอมลจ าเปน และส าคญตรงตามวตถประสงคของการพฒนาชดขอมลทจ าเปนคอ เปน



กลมรายการสารสนเทศท นอยทสด ทมค านยามเดยวกนและแบงประเภทตามลกษณะทสามารถตอบสนองตอความตองการทจ าเปนของผ ใช สามารถเขาถงและน าไปเปรยบเทยบระหวางกนได ใชในการประกนคณภาพบรการ และใชสนบสนนการตดสนใจทางคลนกและการบรหาร17 สอดคลองกบการศกษาของวรรล บตรเนยม3 ทพบวาในปจจยน าเขาควรมการก าหนดสารสน เทศท ต องการ โดยพ จา รณาถ งวตถประสงคและก าหนดรายการขอมลทจ าเปนตองพจารณาวาสารสนเทศทตองการนนจะสรางขนมาจากขอมลอะไร 2. กระบวนการ (process) คอ แนวทาง การจดการขอมล ประกอบดวย การก าหนดขอมลและจดหมวดหม การไหลขอมล แบบเกบขอมลและการประมวลผล มการด าเนนการคอ 1) การก าหนดขอมลของแตละงานของกลมการพยาบาลทจ าเปนนอยทสดและจดขอมลตามฐานขอมลทก าหนด 3 ฐานขอมล คอ ฐานขอมลทวไป บคลากรและคณภาพ 2) การไหลของขอมล เรมจากหนวยงานไปยงคณะกรรมการสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล และสงตอหวหนาพยาบาล 3) แบบเกบและการประมวลผลขอมล โดยออกแบบเกบท ปนรปแบบเดยวกนโดยใชโปรแกรม Microsoft Excel และก าหนดการวเคราะหขอมลและแสดงผลรายงานเปน รายเดอน ทตองก าหนดใหแตละหนวยงานเกบเปนแนวทางเดยวกนและเปนหมวดหมเนองจากขอมลของกลมการพยาบาลไดมาจากขอมลแต

ละงานและการจดหมวดหมจะชวยใหเกดประโยชนตอการใชงานและการประมวลผล สอดคลองกบภทรมนส กลอมจนทร2 ทวาองคประกอบของขอมลพนฐานเพอการบรหารจดการทางการพยาบาลตามทรรศนะของนกวชาการพยาบาลทมความเหนสอดคลองกน ไดแก ขอมลการบรหารทรพยากร แตสวนอน ๆ มความแตกตางกน หนวยงานเปนหนวยเรมตนของสารสนเทศทางการพยาบาลจงตองมการจดหมวดหมและการก าหนดขอมลในแตละหนวยงาน ถาขอมลถกจดเกบและเรยบเรยงไวอยางเปนระบบและมหลกเกณฑทด กจะเปนการงายตอการเขาถงและเรยกขอมลทตองการใชใหเกดประโยชน18 ทมการก าหนดการไหลของขอมลเนองจากการก าหนดการไหลจะชวยใหกระบวนการจดการขอมลมระบบมากขนเพราะแสดงการปฏบตงานของขอมลในระบบงานทชดเจนสอดคลองกบ Murdick and Ross19 ทเสนอวาการจดระบบสารสนเทศจะตองก าหนดการไหลขอมลสารสนเทศดวย ในสวนแบบเกบและการประมวลผลขอมลของแตละงานของกลมการพยาบาลสรางจากโปรแกรม Microsoft Excel เนองจากคอมพวเตอรเปนอปกรณทชวยใหการจดเกบ เรยบเรยง ประมวลผลและการใชขอมลมประสทธภาพ18 เหตทใชโปรแกรม Microsoft Excel เนองจากเปนโปรแกรมพนฐานท ทกคนรจกและสามารถประมวลผลไดและสามารถพฒนาตอยอดเปนโปรแกรมส าเรจรปตอไปได ผลลพธ (outcome) คอ สารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลทตองการของกลมการพยาบาล



ด าเนนการโดยก าหนดสารสนเทศทตองการ 3 ดาน คอ 1) ขอมลสารสนเทศดานการใหบรการ 2) ขอมลสารสนเทศดานบคลากร 3) ขอมลสารสนเทศดานคณภาพ ซงผลลพธเปนสารสนเทศทไดจากการก าหนดฐานขอมลและขอมลทจ าเปนตงแตสวนน าเขาของระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาล ซงสารสนเทศทไดน สามารถน ามาใชใหเกดประโยชนในการพฒนาองคกรและการพฒนาคณภาพการพยาบาลเพราะเปนขอมลสารสนเทศทไดจากการถกจดเกบและรวบรวมไวอยางเปนระบบและมหลกเกณฑทด กจะเปนการงายตอการเขาถงและเรยกขอมลทตองการใชใหเกดประโยชน1 ขอเสนอแนะ 1. ควรจดใหมการพฒนาบคลากรผด าเนนงานสารสนเทศทางการพยาบาลใหมความร ความเขาใจและความส าคญเกยวกบการพฒนาระบบสารสนเทศ 2. ควรมก าหนดนโยบายดานการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลใหชดเจนและสามารถน าสปฏบตได

3. ควรมการสนบสนนงบประมาณ วสด อปกรณในการด าเนนงานสารสนเทศทางการพยาบาล 4. ควรมระบบตดตาม ควบคมก ากบ และประเมนผลการด าเนนงาน

ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป 1. ควรมการศกษาวจยประเมนผลการด าเนนตามแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในโรงพยาบาลเพ อน ามาปรบปรงการด าเนนงานและพฒนาโปรแกรมการจดเกบขอมลและประมวลผลตอยอดเปนโปรแกรมส าเรจรปเพอใหไดสารสนเทศทางการพยาบาลระดบประเทศ 2. ควรมการพฒนาแนวทางการจดระบบสารสนเทศทางการพยาบาลในชมชน เพอจะไดขอมลสารสนเทศทางการพยาบาลในชมชนระดบประเทศ

เอกสารอางอง 1. ณฏฐพนธ เขจรนนทน และไพบลย เกยรตโกมล. 2548 . ระบบสารสนเทศเพอการจดการ .กรงเทพมหานคร :

ซเอดยเคชน, 2548. 2. ภทรมนส กลอมจนทร. การศกษชดขอมลพนฐานเพอการบรหารจดการทางการพยาบาล ส าหรบโรงพยาบาล

ชมชน (วทยานพนธ) กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย ; 2542



3. วรรล บตรเนยม. แนวทางการจดระบบสารสนเทศใหมประสทธภาพส าหรบโรงเรยนมธยมศกษา. (วทยานพนธ) กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ; 2545.

4. รจา ภไพบลย และเกยรตศร ส าราญเวชพร. พยาบาลสารสนเทศ. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนตบรรณาการ, 2542.

5. นงลกษณ อนนตวาร. การพฒนาระบบสารสนเทศทางการบรหารจดการทางการพยาบาลส าหรบหอผ ปวยทางอายรกรรม : การศกษาเฉพาะกรณโรงพยาบาลพระนครศรอยธยา. (วทยานพนธ) กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย ; 2539.

6. ประยงค ภกดศรวงศ และพมาย โพธพรรค. การพฒนาระบบขอมลขาวสารทางการพยาบาล กลมงานการพยาบาล : รพศ.สระบร. วารสารกองการพยาบาล 2540 ; 24 (2) : 20 - 41.

7. กฤษณ พงศพรฬห. ระบบสารสนเทศแบบคอมพวเตอรในโรงพยาบาลและคณภาพการดแลรกษาผ ปวย.กรงเทพมหานคร : สถาบนวจยระบบสาธารณสข, 2548

8. ส านกงานสาธารณสขจงหวดยโสธร. การพฒนาระบบขอมลสารสนเทศจงหวดยโสธร. ยโสธร : ส านกงานสาธารณสขจงหวดยโสธร, 2543

9. ศนยเทคโนโลยอเลคโทรนกสและคอมพวเตอรแหงชาต. การศกษาคณลกษณะเชงปฏบตงานของระบบสารสนเทศทเหมาะสมในโรงพยาบาลสงกดกระทรวง : สรปผลการศกษาคณลกษณะเชงปฏบตงานของระบบสารสนเทศทเหมาะสมในโรงพยาบาลสงกดกระทรวง เลมท 6/6. กรงเทพมหานคร : สถาบนวจยระบบสาธารณสข, 2544

10. ศนยเทคโนโลยอเลคโทรนกสและคอมพวเตอรแหงชาต. การศกษาคณลกษณะเชงปฏบตงานของระบบสารสนเทศทเหมาะสมในโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข : ขนตอนกรพฒนาระบบสารสนเทศ เลมท 1/6.กรงเทพมหานคร:สถาบนวจยระบบสาธารณสข, 2543

11. Staggers N, Gassert A C, Curran C. Results of a delphi study to determine informatics competencies for nurses at four levels of practice . Journal of nursing education 2002 : 303 - 316

12. ด ารงค จนทรเรอง. ระบบสารสนเทศเพอการบรหารของสถาบนพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข. (วทยานพนธ) กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ; 2536.

13. วราภรณ เทพสมฤทธพร. การศกษาระบบสารสนเทศเพอการบรหารของ. (วทยานพนธ) กรงเทพมหานคร :

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ; 2536



14. สทศน ก ายาน. การจดระบบสารสนเทศเพอการบรหารในโรงเรยนประถมศกษาสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดก าแพงเพชร. (วทยานพนธ) ก าแพงเพชร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร ; 2543.

15. วณา จระแพทย. สารสนเทศทางการพยาบาลและทางสขภาพ . กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546.

16. องคประกอบและรปแบบนโยบาย. [online]. 2010 Jan 3 [2011 June 10] ; Available from : http//prapapon_b_blogspot.com/ 2010/01/blog-post_03.html.

17. สกญญา ประจศลป. สารสนเทศทางการพยาบาล. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2550 18. ณฏฐพนธ เขจรนนทน และไพบลย เกยรตโกมล. ระบบสารสนเทศเพอการจดการ. กรงเทพมหานคร :

ซเอดยเคชน, 2548. 19. Murdick RG, Ross JE. Introduction to management information system. New Jersey : Prentice-Hall,

1977.



การพฒนาแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ

วจตรา เลาตระกล* กศ.บ. (พยาบาล) ภชราภร บญรกษ ** พย.ม. (การบรหารการพยาบาล) อญเชญ ชยลอรตน.*** วท.ม. (จตวทยาพฒนาการ)

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอ 1) พฒนาแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ โดยประยกตใชกรอบแนวคด A model for change to evidence based practice ของ Rosswurm & Larrabee 2) ประเมนผลการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ กลมตวอยางเปนพยาบาลวชาชพ หอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา จ านวน 31 คน และเวชระเบยนของผ ปวยหนก ทใสทอชวยหายใจ จ านวน 160 แฟม เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย 1) แบบเกบรวบรวมขอมลสวนบคคล 2) แบบสมภาษณ 3) แบบสอบถามความร 4) แบบบนทกการสงเกตการณ และ 5) แบบสอบถามความพงพอใจ ซงเครองมอผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาและหาคาความเทยง ไดคาความเทยงของแบบสอบถามความร แบบบนทกการสงเกตการณ และ แบบสอบถามความพงพอใจ เทากบ .89, .89 .86 ตามล าดบ วเคราะหขอมลโดยวเคราะหเนอหา คาความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาท ผลการวจยพบวา แนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ หอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา ประกอบดวย 4 ขนตอน ไดแก 1) การเตรยมความพรอมกอนใสทอชวยหายใจ 2) การดแลขณะใสทอชวยหายใจ 3) การประเมนหลงการใสทอชวยหายใจ และ 4) การบนทกรายงานอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ กลมตวอยางสวนใหญมการใชแนวปฏบตการปองกนการ เลอนหลดของทอชวยหายใจทกขอ ยกเวนในขอตอไปน 1) ประเมนผ ปวย ถาใบหนามน สกปรก ท าความสะอาดใบหนา เชดและซบใหแหง กรณมหนวดเครา โกนใหเรยบรอย 2) บอกใหผ ปวย/ญาตผ ปวยทราบวาจะเปลยนเทปกาวยดทอชวยหายใจใหใหม 3) เตรยมทแขวนหรอหมอนรองรบทอวงจรเครองชวยหายใจ เพอไมใหทอชวยหายใจดงรง จ านวนอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจฯ ลดลง 1 ครง คดเปนรอยละ 1.48 กลมตวอยางมความพงพอใจตอการใช

แนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ โดยรวม อยในระดบมาก (X = 4.28)

ค าส าคญ : แนวปฏบต การเลอนหลดของทอชวยหายใจ

* หวหนากลมงานการบรการผ ปวยใน พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ สถาบนประสาทวทยา ** พยาบาลวชาชพช านาญการ สถาบนประสาทวทยา *** วสญญพยาบาลช านาญการ สถาบนประสาทวทยา



Development of Guideline to Prevent the Displacement of the Endotracheal Tube

Vichittra Loatrakul, B.Ed. (Nursing) Patcharaporn Bunyarak, MNS. (Nursing Administration) Anchoen Chailoratn, M.Sc. (Developmental Psychology)

Abstract The purpose of this research were : 1) to develop a guideline to prevent the displacement of endotracheal tube in critical care at Prasat Neurological Institute which applied evidence-based practice model of Rosswurm & Larrabee 2) to evaluate the utilization of guideline in terms of effectiveness, feasibility and satisfaction. Targets were: a purposive sample of 31 ICU nurses and the medical records of patients who were intubated 160 files. The instruments were 1) personal data collected form 2) the interview guided question 3) knowledge and skill evaluation form 4) practice observation form 5) satisfaction evaluation form. All tools were verified for content validity and reliability which Cronbach’s alpha coefficient of tools no. 3-5 were .89, .89, .86 respectively. The quantitative data were analyzed by frequency, percentage, mean, standard deviation and paired t- test. The results were as follows: The guideline consisted of 4 steps; 1) preparation 2) operations 3) evaluation and 4) incidence of endotracheal tube displacement report. Most of ICU nurses has been used guideline to prevent the displacement of the endotracheal tube at all steps except in some steps were found missing such as 1) to evaluate patient’s face to keep clean and dry 2) to inform the patient/care giver when ICU nurses renew strapping endotracheal tube and 3) preparing the hanger or supported devices to hold respiratory circuit. The incidence of endotracheal tube displacement were declined to 1.48 percent and the overall satisfaction

of nurses who take action to prevent displacement of the endotracheal tube were in a high level (X = 4.28)

Keywords : guideline , endotracheal tube displacement

* Registered nurse senior professional level, IPD head nurse, Prasat Neurological Institute ** Registered nurse professional level, Prasat Neurological Institute ** Nurse anesthetist professional level, Prasat Neurological Institute



บทน า ผ ปวยโรคระบบประสาททมปญหาเกยวกบระบบทางเดนหายใจลมเหลว ผ ปวยทตองไดรบการผาตดดานศลยกรรมประสาท และใชเวลาในการผาตดนานมากกวา 2 ชวโมง หรอผ ปวยทไดรบการชวยฟนคนชพ อาจเกดปญหาการหายใจไมเพยงพอ มความจ าเปนตองพงพาเครองมอทางเทคโนโลยชนสง โดยการใสทอชวยหายใจรวมกบการใ ชออกซเจน เพอเพมปรมาณออกซเจนใหเพยงพอตอความตองการของรางกาย ผ ปวยทไดรบการใสทอชวยหายใจ จะมปฏกรยาตอบสนองแตกตางกน เชน มอาการสบสน กระสบกระสาย รสกไมสขสบาย เจบมมปากจากการดงรงของทอชวยหายใจขณะเคลอนไหว จงพยายามดงทอชวยหายใจออก ทอชวยหายใจขยบไปมา ท าใหทอชวยหายใจหลด1 สงผลกระทบตามมา ไดแก มภาวะขาดออกซเจน หวใจเตนผดปกต หยดหายใจ เปนตน2 ในผ ปวยทจ าเปนตองไดรบการใสทอชวยหายใจใหม อาจมปญหาใสทอหายใจยากมากขน3 ท าใหเกดหายใจล าบาก เปนตน ผ ปวยอาจเปนอนตรายถงแกชวตได สถาบนประสาทวทยา เปนสถาบนระดบตตยภม มการพฒนางานดานคณภาพอยางตอเนอง เนนเปาหมายความปลอดภยของผ ปวยเปนเกณฑ ชวดมาตรฐานผลลพธการบรการพยาบาล4 ซงเปนการสรางความมนใจวาผ ปวยจะปลอดภยขณะนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาล จากการทบทวนงานพฒนาคณภาพ ยงพบอบตการณความเสยงการเลอนหลดของทอชวยหายใจ จากขอมลยอนหลงจากแบบ

รายงานความเส ย ง /เ หตการณ ไมพ งประสง คปงบประมาณ พ.ศ.2551 – 2553 เกดอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ จ านวน 15 ครง 12 ครง และ 17 ครง ตามล าดบ กบผ ปวยวกฤตทางระบบประสาททมสภาวะการหายใจลมเหลว 5 จากการศกษาปญหาการเลอนหลดของทอชวยหายใจ สาเหตสวนใหญเกดจากปจจยดานผ ปวย ดานญาตผ ปวย และดานปฏบตการพยาบาล ซงการศกษาของ นชชา เสนะวงศ 6 พบวา พยาบาลผปฏบต ในการดแลผ ปวยทใชเครองชวยหายใจถกตองเพยงรอยละ 55.6 - 66.5 การปฏบตของพยาบาลในบางกจกรรม ยงมการปฏบตทแตกตางกน บางครงพยาบาลไมไดปฏบตตามแนวทางทก าหนดไว อกทงยงไมมคมอการปฏบตทชดเจน 7 เชนเดยวกบ Shu-Hui Yeh et al8 พบวา อบตการณการเลอนหลดของทอทเกดจากอบตเหต ทไมไดตงใจ สวนมากเกดจากพยาบาลไมปฏบตตามแนวทาง ตองท าการใสทอชวยหายใจใหมบอยครง ท าใหมโอกาสเสยงตอการเกดภาวะ แทรกซอนตามมา ผ ว จยในฐานะท เ ปนสวนหน งของคณะ อนกรรมการสหวชาชพคณภาพทางคลนก สถาบนประสาทวทยา ไดตระหนกถงความส าคญและความจ าเปนในการพฒนาคณภาพดานความปลอดภย ตามเปาหมาย สถาบนประสาทวทยา ทเนนการปองกนการเลอนหลดของสายและทอส าคญทตอเขารางกายผ ปวย และใหผ รบบรการ มความศรทธาและเชอมนเมอเขามารบบรการทสถาบนประสาทวทยา และ



พยาบาลมความมนใจ พงพอใจในการปฏบตงาน ซงจะชวยใหงานบรการพยาบาลมประสทธภาพและประสทธผล จงไดพฒนาแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ โดยมพยาบาลวชาชพ หอผ ปวยหนก เปนสวนรวมในการพฒนาคณภาพ หากพยาบาลมแนวปฏบตทเปนมาตรฐานและเขาใจแนวปฏบตทตรงกน จะชวยลด จ านวนอบตการณการเกดทอชวยหายใจเลอนหลดได

วตถประสงค 1. เพอพฒนาแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ 2. เพอประเมนผลการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ

กรอบแนวคด การวจยครงนเปนการพฒนาแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ โดยประยกตใชกรอบแนวคด A model for change to evidence based practice ของ Rosswurm & Larrabee9 5 ขนตอน ไดแก 1) การประเมนปญหาทตองการแกไข 2) การเชอมโยงปญหาทตองการแกไขกบกจกรรมการพยาบาลและผลลพธ ของการปฏบต 3) การสงเคราะหขอมลเพอใหไดหลกฐานทดทสด 4) การออกแบบแผนเพอใหเกดการเปลยนแปลงของการปฏบต และ 5) การน าแผนไปใชและประเมนผลการเปลยนแปลง

วสดและวธการ

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร คอ 1. พยาบาลว ช า ชพ หอผ ป วยหนก

สถาบนประสาทวทยา จ านวน 39 คน 2. เวชระเบยนผ ปวยหนกท ใสทอชวย

หายใจ หอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา กลมตวอยาง คอ

1. พยาบาลวชาชพ หอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา จ านวน 31 คน เลอกตามเกณฑ ดงน 1.1 มประสบการณการท างานกบผ ปวยใสทอชวยหายใจตงแต 1 ป ขนไป

1.2 ยนยอมเขารวมวจย 2. เวชระเบยนผ ปวยหนกท ใสทอชวย

หายใจ หอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา โดยสมแบบเจาะจง แบงเปน 2 กลม ดงน กลมกอนใชแนวปฏบตฯ ตงแต 1 ก.พ. - 30 เม.ย 2554 และกลมหลงใชแนวปฏบตฯ 3 พ.ค. - 31 ก.ค. 2554 จ านวน 160 แฟม

เครองมอทใชในการศกษา 1) แบบเกบรวบรวมขอมลสวนบคคล 2) แบบสมภาษณ 3) แบบสอบถามความร 4) แบบบนทกการสงเกตการณ 5) แบบสอบถามความพงพอใจ

เครองมอท 3 ,4 และ 5 คอ แบบสอบถามความ ร แบบบนท กก า รสง เ กตก า ร ณ แล ะแบบสอบถามความพงพอใจ ผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (content validity index : CVI) ม



คาเทากบ .90, .89, .89 ตามล าดบ และเมอน าไปทดลองใช มคาความเทยง (reliability) โดยใชสตรสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) เทากบ .89, .89 .86 ตามล าดบ วธการศกษา ผ วจยด าเนนการศกษาตามกรอบแนวคด 5 ขนตอน ดงน

1. การประเมนปญหาทตองการแกไข 1.1 เกบรวบรวมขอมล สาเหตปญหา อบต ก า รณการ เล อนหลดของทอช วยหายใจ จากแบบบนทกรายงานความเสยง/เหตการณไมพงประสงค สถาบนประสาทวทยา ยอนหลง 3 ป ตงแตปงบประมาณ พ.ศ.2551 - 2553 1.2 เกบรวบรวมขอมลจากแบบสมภาษณกลมตวอยาง 2. การเชอมโยงปญหาทตองการแกไขกบกจกรรมการพยาบาลและผลลพธของการปฏบต 2.1 ประเดนปญหาของการเลอนหลดของทอชวยหายใจ หอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา พยาบาลวชาชพทใหการดแลผ ปวยทใสทอชวยหายใจ ปฏบตงานไมเปนไปในแนวทางปฏบตเดยวกน การใหการพยาบาลจะแตกตางกนออกไปตามความรและประสบการณของแตละคน 2.2 การด าเนนการแกปญหา ไดแก 2.2.1 จดท าแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ ระยะหลงใส ทอชวยหายใจ

2.2.2 ก าหนดผลลพธการปฏบต โดยใชตวชวดงานพฒนาคณภาพของสถาบนประสาทวทยา 3. การสงเคราะหขอมลเพอใหไดหลกฐานทดทสด 3.1 ผ วจยสบคนจากหลกฐานเชงประจกษ 3.2 การก าหนดขอบเขตในการเลอกหลกฐานเชงประจกษ 3.3 ก าหนดกรอบการสบคนตามหลก PICO 3.4 ก าหนดเกณฑในการประเมนระดบของงานวจย 3.5 การประเมนความเปนไปไดเพอการน าไปใช 3.6 สงเคราะหหลกฐานเชงประจกษ และพฒนาแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของ ทอชวยหายใจใหเขากบบรบทในการปฏบตงานของหอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา 4. การออกแบบแผนเพ อ ใ ห เ กดการเปลยนแปลงของการปฏบต 4.1 จดโครงการอบรมเชงปฏบตการ ช แจงกลมตวอย า งท ม สวน ร วมในการใ ช แนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจใหเขาใจ เปนแนวปฏบตเดยวกน และสอบถามความรกอนและหลงเรองการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ



4.2 สงเกตการณกลมตวอยางในการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ หอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา 4.3 ก าหนดผลลพธทคาดวาจะเกดจากการปฏบต คอ กลมตวอยาง หอผ ปวยหนก สามารถใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจได และผ ปวยไดรบการดแลทปลอดภย ไมเกดการเลอนหลดของทอชวยหายใจหลงการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ 5. การน าแผนไปใชและประเมนผลการเปลยนแปลง

5.1 กลมตวอยางน าแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ คอ แนวปฏบตการผกยดทอชวยหายใจ ไปใชในหอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา

5.2 ประเมนผลการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ โดยส ารวจขอมลการเลอนหลดของทอชวยหายใจ 3 เดอน จากเวชระเบยนผ ปวยหนกท ใสทอชวยหายใจ หอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา เปรยบเทยบอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจในกลมกอนและหลงใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ

5.3 ประเมนความพงพอใจของกลมตวอยางหลงการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ กอนทจะตดสนใจยอมรบหรอ

ปฏเสธแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลด ของทอชวยหายใจ

การเกบรวบรวมขอมล 1. ผ วจยด าเนนการเกบขอมลภายหลงทได รบการอนมตจากคณะกรรมการพจารณาและควบคมการวจยในคน 2. ผ วจยเกบรวบรวมขอมล สาเหตปญหา อบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ จาก แบบบนทกรายงานความเสยง /เหตการณไมพงประสงค สถาบนประสาทวทยา ยอนหลง 3 ป ตงแตปงบประมาณ พ.ศ. 2551-2553 ของศนยพฒนาคณภาพ สถาบนประสาทวทยา และจากการสมภาษณกลมตวอยาง หอผ ปวยหนก 3. ในการจดโครงการอบรมเชงปฏบตการ เรอง การใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจแกกลมตวอยาง หอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา เกบรวบรวมขอมลจากแบบสอบถามความร กอนและหลงเรยนเรองการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ และการพทกษสทธของกลมตวอยาง ระหวางวนท 3 , 6 พฤษภาคม 2554 4. ผ วจยพบกบหวหนาหอผ ปวยหนก เพอเกบรวบรวมขอมลการใชแนวปฏบตฯ ของกลมตวอยางในแบบบนทกการสงเกตการณตอการใชแนวปฏบตการเลอนหลดของทอชวยหายใจ และการพทกษสทธของกลมตวอยาง ระหวางวนท 9 - 15 พฤษภาคม 2554 เมอครบก าหนด ผวจยไปรบแบบการสงเกตการณดวยตนเอง ตามวนเวลาทนดหมาย



5. ผวจยเกบรวบรวมขอมลอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ จากเวชระเบยนผ ปวยหนกทใสทอชวยหายใจ หอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา กลมกอนใชแนวปฏบตฯ 3 เดอน ตงแต 1 กมภาพนธ - 30 เมษายน 2554 จ านวน 77 แฟม และกลมหลงใชแนวปฏบตฯ 3 เดอน ตงแต 3 พฤษภาคม - 31 กรกฎาคม 2554 จ านวน 83 แฟม เพอเปรยบเทยบจ านวนอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ 6. ผ ว จ ย เ ก บ ร วบ ร วม ข อม ล โ ด ย ใ ชแบบสอบถามความพงพอใจของกลมตวอยางตอการใชแนวปฏบตการเลอนหลดของทอชวยหายใจ และการพทกษสทธของกลมตวอยาง ระหวางวนท 1 - 7 ส งหาคม 2554 เ ม อค รบก าหนด ผ ว จย ไป รบแบบสอบถามดวยตนเองตามวนเวลาทนดหมาย 7. ผ วจยน าแบบสอบถามความร แบบบนทกการสงเกตการณ และแบบสอบถามความพงพอใจตอการใชแนวปฏบตการเลอนหลดของทอชวยหายใจทไดรบคนมาจ านวน 31 ฉบบ คดเปนรอยละ 100 ของแบบสอบถามทแจก น ามาตรวจสอบความสมบรณของขอมล พบวา มแบบสอบถามทสมบรณสามารถน ามาวเคราะหขอมลไดทงหมด 8. บนทกขอมลท เ กบรวบรวมได และวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป การวเคราะหขอมล

1. ขอมลคณภาพใชการวเคราะหเนอหา 2. ขอมลเชงปรมาณ วเคราะหโดยการแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และสถตทดสอบคาท (paired t- test )

ผลการศกษา 1. กลมตวอยางจ านวน 31 คน มอาย

เฉลย 33.35 ป สวนใหญมอายระหวาง 30-39 ป คดเปนรอยละ 67.7 มการศกษาระดบปรญญาตร รอยละ 90.3 ประสบการณท างานในหอผ ปวยหนกเฉลย 10.87 ป และสวนใหญเคยอบรมเกยวกบการใสทอชวยหายใจ รอยละ 67.77 2. แนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ หอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา ประกอบดวย 4 ขนตอน ดงน 2.1 การเตรยมความพรอมกอนการใสทอชวยหายใจ 2.1.1 ประเมนผ ปวย ถาใบหนามน สกปรก ท าความสะอาดใบหนา เชดและซบใหแหง กรณมหนวดเครา โกนใหเรยบรอย 2.1.2 ตดเทปกาวขนาด 1 นว ใหมความยาวเหมาะสมกบผ ปวย จ านวน 2 - 3 เสน และตรวจสอบความเหนยวของเทปกาวกอนยดทอชวยหายใจทกครง 2.2 การดแลขณะใสทอชวยหายใจ 2.2.1 ตรวจดต าแหนง ความลกของทอชวยหายใจใหอยตรงตามแผนการรกษากอนยดทอชวยหายใจ 2.2.2 ตดยดทอชวยหายใจ โดยเทปกาว ดงน 1) เทปกาวเสนท 1 ตดปลายดานหนงเหนอรมฝปากบน แลวพนรอบทอชวย



หายใจ 2 รอบ กอนตดปลายอกดานหนงบรเวณกงกลางแกมตรงขามกบปลายแรก 2) เทปกาวเสนท 2 ตดปลายดานหนงใตรมฝปากลาง แลวพนรอบทอชวยหายใจ 2 รอบ กอนตดปลายอกดานหนงบรเวณกงกลางแกมตรงขามกบปลายแรก 3) เทปกาวเสนท 3 กรณผ ปวยทมน าลายมาก ใชเทปกาวขนาดเทาเดม ปดดานตรงขามกบเทปกาวเดมทตดไว เพอเพมแรงยดทอชวยหายใจ (กรณตดดวยพลาสเตอร ใชทงเจอรเบนซอยทาบรเวณใบหนากอน เพอชวยใหพลาสเตอรตดแนนขน) 2.2.3 เปลยนต าแหนงการผกยดทอชวยหายใจทก 24 ชวโมง 2.2.4 หลงดดน าลาย เสมหะหรอสารคดหลงในทอชวยหายใจ ใหตรวจสอบความเปยกแฉะของเทปกาวทยดทอชวยหายใจ ถาพบเปยกแฉะ เทปกาวไมเหนยว ใหท าการยดทอชวยหายใจใหม 2.2.5 เมอเปลยนเทปกาวยดตดทอชวยหายใจใหมปฏบตดงน

1) บอกใ หผ ป ว ย /ญาตผ ปวยทราบวาจะเปลยนเทปกาวยดทอชวยหายใจใหใหม

2) ขณ ะ ล อ ก เ ท ป ก า ว ผชวยประคองศรษะผ ปวย และจบทอชวยหายใจใหอยในต าแหนงเดม 3) ใชส าลชบ oil เชดคราบเทปกาวทตดคางบนผวหนาออกใหหมดอกครง พรอม

ทงเชดคราบเทปกาวททอชวยหายใจดวย เพอใหเหน marker ชดเจน และเชดบรเวณทจะตดเทปกาวใหแหงกอน 4) ต ร ว จ ส อ บ ผ ว ห น งบรเวณใบหนา และบรเวณทตดเทปกาววามรอยแผล/ถลอกหรอไม ถาม ควรหลกเลยงการตดเทปกาว อาจใชวธผกเชอกรอบทอชวยหายใจ แลวพนรอบศรษะ 2.2.6 หลกเลยงการจดทานอนตะแคงดานทยดตดทอชวยหายใจเปนเวลานาน เพราะเพมโอกาสน าลายไหลเปยกเทปกาว 2.2.7 เตรยมทแขวนหรอหมอนรองรบทอวงจรเครองชวยหายใจ เพอไมใหทอชวยหายใจดงรง 2.3 การประเมนหลงใสทอชวยหายใจ 2.3.1 หลง ใ ส ท อ ช ว ยห าย ใ จ ตรวจสอบและยนยนต าแหนงทถกตองของทอชวยหายใจ โดยใช stethoscope ฟงเสยงลมของปอดใหเทากนทงสองขาง สงเกตการณเคลอนไหวของทรวงอก ตองขยายออกเทากนทงสองขางหรอใชภาพถายรงสทรวงอกรวมดวย 2.3.2 ใหสวนทเปนเครองหมายของต าแหนงอยตรงกบบรเวณฟน หรอมมปากของผ ปวย เพอการตดตามดต าแหนงทอชวยหายใจไดทกวน 2.3.3 ตรวจวดแรงดนใน cuff balloon ใหอยในชวงปกต (minimal occluding volume inflation) 15- 20 มลลเมตรปรอท หรอ 20- 30 เซนตเมตรน า ทกผลดเวร



2.3.4 ตรวจสอบการรวของลม โดยฟงเสยงลมรวทหลอดลมบรเวณล าคอดานหนา 2.4 การบนทกรายงานอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ 2.4.1 บนทกวน เดอน ป เวลาทผ ปวยเรมใสทอชวยหายใจ 2.4.2 บนทกวน เดอน ป เวลาทพบอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ 2.4.3 ขณะเกดอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ ประเมนระดบความรสกตว อาการและอาการแสดงทางระบบประสาท สญญาณชพ 2.4.4 กรณททอชวยหายใจเลอนหลด ใหบนทกต าแหนงทใสเดมและต าแหนงใหมของ ทอชวยหายใจ 2.4.5 ว เ ค ร า ะ ห ป จ จ ย เ ส ร ม สาเหตของการเกดอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ 2.4.6 บรรยายสรปเหตการณ อบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ 2.4.7 ประเมนระดบความรนแรงของความเสยง อบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ ตามเกณฑของสถาบนประสาทวทยา

2.4.8 เสนอมาตรการปองกน /ขอเสนอแนะการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ

กล ม ตว อ ย า ง ส ว น ใ หญม ก า ร ใ ช แน วปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจทกขอ รอยละ100 ยกเวนขอ 2.1.1 ประเมนผ ปวย ถาใบหนามน สกปรก ท าความสะอาดใบหนา เชด และซบใหแหง กรณมหนวดเครา โกนใหเรยบรอย ขอ 2.2.5 ขอยอยท 1 บอกใหผ ปวย/ญาตผ ปวยทราบวาจะเปลยนเทปกาวยดทอชวยหายใจใหใหม และขอ 2.2.7 เตรยมทแขวนหรอหมอนรองรบทอวงจรเครองชวยหายใจ เพอไมใหทอชวยหายใจดงรง ซงกลมตวอยางใชแนวปฏบตรอยละ 80.6, 77.4, 67.7 ตามล าดบ 3. อบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ ระยะกอนใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ จ านวน 3 ครง รอยละ 3.89 และระยะหลงใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ จ านวน 2 ครง รอยละ 2.41 จ านวนอบตการณการเลอนหลดลดลง 1 ครง คดเปนรอยละ 1.48 4. กลมตวอยางมความพงพอใจตอการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ

โดยรวมอยในระดบมาก ( X = 4.28,S.D.= .41) ดงแสดงในตารางท 1



ตารางท 1 คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานความพงพอใจของกลมตวอยางตอการใชแนวปฏบตการปองกน การเลอนหลดของทอชวยหายใจ

ความพงพอใจของกลมตวอยาง X S.D. ระดบ

1. แนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ อานชดเจน เขาใจงาย 4.03 .65 มาก 2. แนวปฏบตฯ มความเปนไปได และงายตอการน าไปปฏบต 4.12 .49 มาก 3. รสกตนเองมคณคาและภาคภมใจตอการมสวนรวมในการสรางแนวปฏบต การปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ

4.41 .62 มาก

4. รสกตนเองมคณคา เมอผ ปวยไดรบการดแลทปลอดภย ไมเกดการเลอนหลดของทอชวยหายใจ

4.74 .44 มากทสด

5. การมแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ ท าใหเกดอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจลดลง

4.38 .61 มาก

6. แบบบนทกรายงานอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจ บนทกไดงาย สะดวก ถกตอง ครบถวน

4.03 .54 มาก

7. พงพอใจในภาพรวมตอแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ 4.25 .51 มาก รวมเฉลย 4.28 .41 มาก

อภปรายผล กลมตวอยางไดมการใชแนวปฏบตการพยาบาลทพฒนาขนจากหลกฐานเชงประจกษ ท าใหอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจระยะหลงใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจลดลง สอดคลองกบการศกษาของสเพยร เปรมปราโมทย 10 ซงศกษาการพฒนาคณภาพการดแลผ ปวยทใสทอชวยหายใจ ในหองผ ปวยหนกอายรกรรม 1 โรงพยาบาลสรรพสทธประสงค โดยจดท ามาตรฐานการดแลผ ปวยใสทอชวยหายใจ พบวา อตราอบตการณการดงทอชวยหายใจลดลง และทองเปลว อนอไร11 ศกษาผลของการใชแนวปฏบตการ

พยาบาลตออตราการเกดทอหลอดลมคอเลอนหลดในผ ปวยทใสทอหลอดลมคอ พบวา กลมตวอยางทไดรบการดแลตามแนวปฏบตการพยาบาลทสรางขนจากหลกฐานเชงประจกษ มอตราการเลอนหลดของทอหลอดลมคอต ากวากลมกอนใชแนวปฏบตการพยาบาลอยางมนยส าคญทางสถต (p = .000) หลงการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจ ยงมการเกดอบตการณ ทอชวยหายใจเลอนหลด ซงเกดจาก 1) กลมตวอยางยงไมคนเคยกบแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลด ของทอชวยหายใจ และเปนการเกบขอมลในชวงเวลาทจ ากด 2) สาเหตการเลอนหลดของทอชวยหายใจ



เกดจากผ ปวยสบสน ดน ดงทอชวยหายใจ เนองจากผ ปวยทดงทอชวยหายใจเลอนหลด จะเปนผ ปวยหลงผาตดทมอาการทไมรนแรง การประเมนอาการทางระบบประสาท ประเมนภาวะรสต Glasgow coma scale ไดเทากบ 13- 14 คะแนน (E4V4M5-6) พรอมทจะถอดทอชวยหายใจออกแลว เพยงแตแพทยรอดอาการเทานน ถงแมอบตการณการเลอนหลดของทอชวยหายใจลดลง 1 ครง ถอเปนเรองทมความส าคญมาก เพราะผ ปวยทยงมปญหาการหายใจหรอยงไมพรอมทจะถอดทอชวยหายใจออก ยอมสงผลกระทบทเปนภาวะแทรกซอนตามมา ไดแก การไดรบบาดเจบของหลอดลมและกลองเสยง ภาวะขาดออกซเจน หวใจเตนผดปกต การหยดหายใจ เปนตน2,3 ในผ ปวยทจ าเปนตองไดรบการใสทอชวยหายใจใหม อาจมปญหา ใสทอหายใจยากมากขน 3 ท าใหเกดหายใจล าบาก หลอดลมบวม เปนตน ผ ปวยอาจเปนอนตรายถงแกชวตได

ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช 1.1 ขอเสนอแนะส าหรบผบรหาร 1.1.1 ควรตดตามผลลพธของการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของ ทอชวยหายใจอยางตอเนอง โดยตดตามประเมนผลการใชแนวปฏบตฯ ทก 3 เดอน 6 เดอน เพอใหผ ปวย เกดความปลอดภยจากการเลอนหลดของทอชวยหายใจ

1.1.2 สง เสรมใหมการน าแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจไปใชในผ ปวยทใสทอชวยหายใจ และพฒนาแนวปฏบตฯใหมคณภาพย งข น โดยเฉพาะแนวปฏบตฯ ทพยาบาลวชาชพมการใชไมถงรอยละ 100 1.1.3 จด โค ร งก า รอบรม เ ช งปฏบตการ เรองการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจแกผ ทเกยวของทกหอผ ปวย ทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต เพอใหน าไปใชไดอยางถกตองและเปนมาตรฐานเดยวกน 1.2 ข อ เ ส น อ แ น ะ ส า ห ร บ ผปฏบตการ 1.2.1 พยาบาลวชา ชพควรใ หความส าคญตอการใชแนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจอยางตอเนองจนตดเปนนสย 1.2.2 ควรมการคนควาขอมลจากหลกฐานเชงประจกษเพมเตม เพอพฒนาและปรบปรง แนวปฏบตการปองกนการเลอนหลดของทอชวยหายใจใหมประสทธภาพยงขน 2. ข อ เ สนอแนะ ในก า ร ว จ ย ค ร งตอไป 2.1 การพฒนาเกณฑการประเมนความพรอมในการถอดทอชวยหายใจของทมสหวชาชพ

2.2 ก า ร พฒ น า แ น ว ป ฏ บ ต ก า รพยาบาลทางคลนกในการหยาเครองชวยหายใจในหอผ ปวยหนก สถาบนประสาทวทยา โดยใชหลกฐานเชงประจกษ




1. Johnson MM, Sexton DLM. Distress during mechanical ventilation : patient’s perceptions. Critical Care Nurse 1990; 10(7): 48-57.

2. Coppolo DP, May JJ. Self extubation: a 12 months experience. Chest, 1990; 98:165-169. 3. Grap MJ, GlassC, Lindamood MO. Factors related to unplanned extubation of endotracheal

tubes. Critical Care Nurse 1995;15: 57-65. 4. ส านกการพยาบาล. มาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาล. กรงเทพมหานคร : โรงพมพองคการสงเคราะห

ทหารผานศก, 2550. 5. ศนยพฒนาคณภาพ. รายงานความเสยง/เหตการณไมพงประสงค ปงบประมาณ พ.ศ. 2551-2553

สถาบนประสาทวทยา. กรงเทพมหานคร : สถาบนประสาทวทยา, 2554. 6. นชชา เสนะวงศ. การปฏบตของบคลากรพยาบาลในการปองกนปอดอกเสบจากการใชเครองหายใจแผนก

อายรกรรม โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม. (วทยานพนธ). เชยงใหม : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม; 2543.

7. จารวรรณ รตตโชต. การปฏบตของพยาบาลเพอปองกนปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจในผ ปวยทรบการรกษาในหอผ ปวยหนก โรงพยาบาลศนย . (วทยานพนธ) . สงขลา : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร; 2550.

8. Shu-Hui Yeh. “Implications of nursing care in the occurrence and consequences of Unplanned extubation in adult intensive care units. [online] 2003. [cited 2011 March 8]; Available from: http://www.elsevier.com/locate/ijnurstu,

9. Rosswurm MA, Larrabee JH. A model for change to evidence based Practice. Journal of Nursing Scholarship 1999; 31(4): 317- 322.

10. สเพยร เปรมปราโมทยและคณะ. การลดอตราการดงทอชวยหายใจในผ ปวยหนก อายรกรรม1 โรงพยาบาลสรรพสทธประสงค อบลราชธาน. สรรพสทธเวชสาร 2545; 24 :88-93

11. ทองเปลว กนอไร. ผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลตออตราการเกดทอหลอดลมคอเลอนหลดในผ ปวยทใสทอหลอดลมคอ (วทยานพนธ). กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยรงสต ; 2551.

http://www.elsevier.com/locate/ijnurstu



* พยาบาลวชาชพปฏบตการ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ตรง

การประยกตใชแบบแผนการดแลผปวยเบาหวานเชงรกในชมชนกบการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางยงยน สนทรภรณ ทองไสย* RN, PhD. (Mental Health and Psychiatric Nursing) ในภาวะปจจบนปญหาการเจบปวยและเสยชวตจากโรคเบาหวาน (diabetes mellitus) จดเปนปจจยหนงทกอใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจเปนอยางมาก จากรายงานขององคการอนามยโลกพบวา ประชากรจ านวนมากกวา 180 ลานคนก าลงเผชญกบปญหาโรคเบาหวานและคาดการณวาจ านวนผ ปวยจะเพมสงขนเปนทวคณในป ค.ศ. 2030 โดยเฉพาะในกลมประเทศก าลงพฒนาซงมจ านวนผ ปวยมากถงสองในสามของประชากรผ ปวยทงหมดในโลก ทงนสาเหตสวนใหญเกดจากการเปลยนแปลงพฤตกรรมการรบประทานอาหารและการใชชวตประจ าวน อนงโรคเบาหวานทพบมากทสดคอ โรคเบาหวานประเภททสอง (ชนดไมพงอนซลน) ซงมจ านวนมากถงรอยละ 95 ของจ านวนผ ปวยโรคเบาหวานทงหมด โรคเบาหวานเปนโรคเรอรงทตองการการรกษาและตดตามผลอยางตอ เนอง เ ปนระยะเวลานานเพ อ ใ หผลการ รกษา เ ปนไปอยา งม

ประสทธภาพ ดวยความซบซอนและระยะเวลาทยาวนานในการรกษาท าใหการตดตามการรกษาและการบรหารจดการในผ ปวยโรคเบาหวานเปนไปไดยากในทางปฏบต อกทงการสมฤทธผลในการรกษาสวนหนงยงคงตองอาศยความรวมมอทงจากตวผ ปวยเองรวมทงการตดตามผลการรกษาทดมประสทธภาพอยางตอเนองของเจาหนาททเกยวของเหลานลวนเปนปจจยส าคญทน ามาซงความส าเรจในการรกษาผ ปวย โดยเฉพาะอยางยงการใหการรกษาและตดตามผลในผ ปวยโรคเบาหวานทมและไมมอาการทางคลนกซงมความจ าเปนจะตองมาพบแพทยตามนดทคลนกเบาหวาน ปญหาสขภาพทเกดขนในผ ปวยเบาหวานโดยทวไปนอกจากผ ปวยจะตองทนอยกบความทกขทรมานจากโรคแลว บอยครงทผ ปวยยงคงตองเผชญกบความพการอนเกดจากการเจบปวยดวยโรคเปนเวลานาน ซงสงผลกระทบตอคณภาพชวตอนจะกอใหเกดความกดดนทางดานจตใจ ทงตอตวผ ปวย

บทความวชาการ



และญาตทใหการดแลทงในแงของเศรษฐกจและสงคม ซงปจจยตาง ๆ เหลาน ลวนแตเปนปจจยทสงผลใหเกดปญหาสขภาพจตอยางหลกเลยงไมได ปจจบนจากการศกษาภาวะโรคทางจต ซงเปนการประเมนผลกระทบทเกดขนกบสงคมของปญหาสาธารณสข องคการอนามยโลกและธนาคารโลกไดรวมพฒนาดชนชว ดปญหาสขภาพแบบใหม โดยเรยกหนวยวดนวา “การสญเสยปสขภาวะ” หรอ DALYs (Disability Adjusted Life Years) พบวา โรคเบาหวานเปนสาเหตทส าคญของการสญเสยปสขภาวะในประเทศไทยเปนล าดบท 5 ในเพศชาย และเปนล าดบท 3 ในเพศหญง ทงนพบวาผลความกดดนทางดานจตใจสงผลตอการใหความสนใจเขารบการรกษาและมาพบแพทยตามนดอยางตอเนองของผ ปวย โดยเฉพาะอยางยงในกลมผ ปวยโรคเบาหวานของกลมประเทศก าลงพฒนาพบวาสวนใหญจะละเลยตอการมารกษาและมาพบแพทยตามนดเพอตรวจดอาการ ปญหาผ ปวยละเลยตอการรกษาและมาพบแพทยตามนดอยางตอเนองพบไดบอยครงในกลมผ ปวยทเจบปวยดวยโรคเรอรง จากรายงานของประเทศองกฤษพบวาประชาชน รอยละ 6.5 - 7.7 ขาดความสนใจการนดพบกบแพทยประจ าตว หรออาจพบไดมากกวา รอยละ 40 ในไอแลนด ซงถอเปนความสญเสยทงในดานเวลา เศรษฐกจและคณภาพ ของการรกษาผ ปวย ผลเสยดงกลาวอาจ

ลกลามถงขนรนแรง และสงผลตอเนองถงสภาพจตใจของผ ปวยเอง ผลการวจยในอดตพบวาการวจยสวนใหญในผ ปวยโรคเบาหวานมงเนนการตดตามผลการรกษาทตวผ ปวยเปนหลกมากกวา การใ หความส าคญในตวผ ใ หการ รกษาห รอบรรยากาศในการรกษา รวมทงการประเมนสภาพจตใจ ความกดดนของผ ปวยทมารบการรกษาใน แตละครง รายงานการวจยจ านวนมากไดระบสาเหตทอาจจะเกยวของตอการละเลยการตดตามการมารกษาตามนดของผ ปวย ซงในป 1990 Loyd ไดกลาวถงค าถามทพบบอยและค าอธบายทนาจะเปนไปไดเกยวกบเรองนวา เหตใดผ ปวยโรคเบาหวานจงไมไปตามแพทยนด ทงนค าตอบอาจจะเกยวของถงความเชยวชาญในการดแลผ ปวยหรอการขาดความสมบรณของระบบการรกษา รวมไปถงลกษณะนสยของผ ปวย ทงนอาจรวมถงบรบทภายในและภายนอกของตวผ ปวย เชน ความเครยดของผ ปวย ฐานะทางสงคม เศรษฐกจ เปนตน จากการคนควารายงานเกยวกบการใหความสนใจในการตดตามการรกษาตามนดของผ ปวยพบปจจยหลายประการทเปนสาเหตใหผ ปวยขาดความสนใจ ประกอบไปดวย 1. ปจจยทางดานสงคม เชนปญหาดานการเงน ปญหาครอบครว อาย และเพศของผ ปวย 2. ปญหาจากการนดตดตามอาการ เชน เวลาไมสะดวกหรอขาดการบนทกการนด



ระยะทางจากบานถงโรงพยาบาลหรอคลนกไกลเกนไป 3. ปญหาภายในคลนก เชน สภาพแออดภายในคลนก หรอความสบสนวนวายในคลนก 4. ปจจยทางดานจตใจและความสมพนธระหวางแพทยและผ ปวย เชน ความเครยดของผ ปวย การเปลยนแพทยบอย ๆ ประสบการณในการพบแพทยในอดต

อยางไรกตามจากการรวบรวมผลงานวจยพบวา สวนใหญใหความส าคญกบปจจยทางดานสงคมและสขภาพของผ ปวยเปนหลก ท าใหเกดชองวางในเรองของการตดตามหรอประเมนผลในเรองของปจจยทางดานจตใจทอาจสงผลกระทบตอการมารบการรกษาตามนด และกอใหเกดปญหาทางดานสขภาพจตตามมาอยางยงยนนอกเหนอ จากปญหาทางดานรางกายทผ ปวยตองเผชญโดยสามารถสรปความสมพนธไดดงตอไปน

แผนภาพท 1 ปญหาดานจตสงคมทสมพนธตอการมารบบรการตามนด

ปจจยทางดานสงคม เชน ดานการเงน

ปญหาจากการนดตดตามอาการ เชน ปญหาดาน

การเดนทาง

ปญหาภายในคลนก เชน ความแออด วนวาย

ปจจยทางดานจตใจ เชน ประสบการณการมาพบ

แพทยในอดต

ความเครยดความกดดน

ของจตใจ

การมารบการรกษาตามนด

ของผปวยเบาหวาน



ดงนน ผ ปวยโรคทางกายทมอาการปวยทางจตรวมดวย จะท าใหโอกาสการฟนตว บรรเทาจากโรคเปนไปไดยากขน โดยในกลมประชาชนทวไปทไมมโรคประจ าตวจะมความเสยงเกดภาวะซมเศรา พบในเพศหญงรอยละ 10-25 สวนเพศชายพบไดรอยละ 5-12 แตในกลมผ ปวยทมโรคประจ าตวเรอรงจะมความเสยงเกดภาวะซมเศราสงกวาคนทวไปถงรอยละ 25-33 ผลทตามมากคอ จะท าใหอาการผ ปวยทรดลง รกษายากขน เปนวฏจกรหมนเวยนไมสนสด ปจจบนปญหาทางดานสขภาพจตในผ ปวยโรคเรอรง โดยเฉพาะอยางยงโรคเบาหวาน มแนวโนมเพมสงขนในแตละป สวนใหญผ ปวยเปนวยแรงงานทเปนก าลงส าคญของชาต จากงานวจยตางๆ พบ ความชกของภาวะซมเศราในผ ปวยโรคเบาหวาน ประมาณรอยละ 20-30 ผ ปวยเบาหวานมภาวะซมเศรามากกวารายปกตประมาณ 2 เทา นอกจากนการศกษาในตางประเทศพบวา ความชกของภาวะซมเศราในผ ปวย Parkinson's diseaseรอยละ 40, recent myocardial infarction รอยละ 20 - 40, Alzheimer's disease รอยละ 30 - 35, chronic pain รอยละ 30, cancer รอยละ 3 - 50, stroke รอยละ 25 - 50, diabetes รอยละ 14 - 18, HIV รอยละ 10 - 20, rheumatoid arthritis รอยละ 12 และ end-stage renal disease รอยละ 5 - 22

ขอเสนอแนะในการประยกตใชแบบแผน การดแลผ ปวยเบาหวานเชงรกในชมชนในบรบท ของสงคมไทยเพอลดจ านวนภาวการณเจบปวยดวยโรคทางจตในผ ปวยเบาหวาน จากการศกษาความชกของภาวะซมเศราในผ ปวยเบาหวานชนดท 2 ในคลนกเบาหวานโรงพยาบาลพงโคน พบวา ปจจยทวไปทมความสมพนธกบภาวะซมเศรา ประกอบดวย เพศ อาย การมโรครวมทางกาย รวมทงระยะเวลา การปวยเปนโรคเบาหวาน การรกษาภาวะซมเศราอยางเหมาะสม และตดตามการรกษาตอเนองหรอการมารบการรกษาตามนดจะน าไปสการควบคมระดบน าตาลทดขนของผ ปวยเบาหวานลด หรอชะลอการเกดภาวะแทรกซอนของโรคในอนาคต ท าใหผ ปวยมคณภาพชวตทดขน การสงเสรมและปองกนปญหาและผลกระทบทางสขภาพจตของผ ปวยเบาหวาน จงเปนสงทสงคมควรใหความส าคญ ทงนหากเราสามารถ สรางความเขมแขงของระบบบรการสขภาพแบบผสมผสาน เนนการสงเสรมสขภาพ หรอแกไขปจจยทางดานจตใจในผ ปวย การปรบเปลยนพฤตกรรมของผ ปวย หรอการแกไขปจจยทเกยวของกบภาวะทางดานจตใจ เชน ความเครยด ความกดดนทงทางตรงและทางออมตอการเกดภาวะซมเศรา กนาจะเปนอกวธการหนงทสามารถลดอตราความพการ ซ าซอนลงไดและอาจสงผลตอการมารบการ



รกษาตามนดของผ ปวยไดดยงขน อนจะยงผลตอการดแลรกษาตนเองของผ ปวยเรอรงโรคเบาหวานไดอยางยงยนและมประสทธภาพหรอแมแตการเพมแบบแผนการคดกรองภาวะซมเศราเพอใชประเมนในผ ปวยทมารบการรกษาตามนดกนาจะเปนอกวธการหนงทเราสามารถคดกรองหรอปองกนการเกดภาวะซมเศราในผ ปวยเบาหวานซงเปนการเจบปวยซ าซอนทมกพบไดบอยครงในผ ปวยกลมน ดงนนเพอใหการดแลผ ปวยเบาหวานในเชงรกในชมชนฯ เปนไปอยางตอเนองและยงยนจงควรมการก าหนดแนวทางในการปฏบตไวดงตอไปน 1. ควรมการประเมนภาวะซมเศราในผ ปวยเบาหวานและโรคเรอรงอนๆ ทกราย เพอใหเปนแนวทางปฏบตทเปนมาตรฐานเดยวกน รวมทงการใหความรความเขาใจเกยวกบภาวะซมเศรา เพอน าไปสความเขาใจในการควบคมโรคใหไดผลด เพอลดและชะลอการเกดภาวะแทรกซอนของโรคซมเศราของผ ปวยเบาหวานในอนาคต ท าใหมผ ปวยมคณภาพชวตทดขน 2. ควรสงเสรมให มการเยยมบานของผ ปวยเบาหวานทจ าหนายจากโรงพยาบาล เพอศกษาสภาพแวดลอม สงคม และครอบครว ท าใหผ ใหบรการเขาใจผ ปวยไดดขนโดยเฉพาะในผ ปวยเบาหวานทมภาวะแทรกซอน หรอเจบปวยดวยโรคเบาหวานมาเปน เพอใหการดแลรกษา และ

ตดตามผลการรกษาผ ปวยโรคเบาหวานทครอบคลมและมประสทธภาพ 3. ทมผ ใหบรการควรตระหนกและใหความส าคญในเรองความแตกตางของวฒนธรรม ประเพณท แตกตางกนของผ ปวย ผสมผสานวฒนธรรมมาพฒนาเพอสรางความเขาใจอนดในผ ปวยแตละรายอนจะกอใหเกดความรวมมอในการในการใชแบบประเมนภาวะซมเศรา เพอคดกรองผ ปวย 4. แนะน าการปฏบตตนส าหรบผ ปวยโรคเบาหวาน คอ การปรบเปลยนพฤตกรรมของ ตวผ ปวยเอง เชน แนะน าการมาพบแพทยอยางสม าเสมอและตงใจปฏบตตวตามค าแนะน าของแพทยดวยความพยายาม การปฏบตตนตามค าแนะน าของแพทย โดยจะมเปาหมายอยทการควบคมระดบน าตาลในเลอดใ หใกล เคยงกบคนปกต โดยมแผนการรกษา เชน การควบคมอาหาร (ปรบพฤตกรรมการกนอาหาร) ออกก าลงกายและมาพบแพทยตามก าหนดเพอตรวจรางกายและประเมนอาการโรคเบาหวานเพอหาทางปรบเปลยนวธการรกษาโรคเบาหวานใหเหมาะสมกบตวผ ปวย 5. เสรมสรางก าลงใจส าหรบผ ปวยเบาหวานใหสามารถเผชญหนาและอยกบโรคเบาหวานไดคอ ตวผ ปวยเอง หากตวผ ปวย ทอแทไมยอมชวยเหลอตวเองหรอใหความรวมมอกบแพทยในการรกษาเบาหวานกยากทจะประคบ ประคองใหอยกบ



โรคเบาหวานอยางปกตสขได คนรอบขางหรอสมาชกในครอบครวคงท าไดแคใหก าลงใจ ปลอบใจ

สรป การประยกตใชแบบแผนการดแลผ ปวยเบาหวานเชงรกฯ เนนการใหความรการอธบายดวยเหตผลเพอใหตวผ ปวยเกดความรกตวเองและเขาใจถงความหวงใยของคนรอบขางท าใหเกดก าลงใจ ในการรกษาตนเอง คอ การเขารบการรกษาตามแพทยนด ใหยอมรบในขอเทจจรงวาถงแมโรคเบาหวานจะไมสามารถรกษาใหหายขาดได แตมผ ปวยจ านวนมากทตงใจรกษาดแลสขภาพของตน โดยพยายามควบคม

และอยกบโรคเบาหวานจนสามารถด าเนนชวต ประจ าวนไดเหมอนกบคนปกต ดงนนการการประยกตใชแบบแผนการดแลผ ปวยเบาหวานเชงรกฯ ผสมผสานกบการเพมแบบแผนการคดกรองภาวะซมเศราในผ ปวยโรคเบาหวานทมภาวะเสยงอยางมประสทธภาพ กนาจะมสวนผลกดนใหผ ปวยเบาหวานยอมรบความจรง เพอกอใหเกดความรวมมอและพยายาม ทจะบ าบดรกษาโรคเบาหวานทเกดกบตวเองและเพอใหผ ปวยสามารถใชชวตอยในสงคมไดอยางมคณภาพชวตทด อาจเปนการลดอตราการเจบปวยทางจต (โรคซมเศรา) รวมทงลดความพการซ าซอน ทอาจเกดขนในผ ปวยกลมนไดอยางยงยน

เอกสารอางอง 1. หรรษา เศรษฐบปผา. โปรแกรมการบ าบดดแลเชงรกในชมชนส าหรบผ ปวยจตเวช: “ใกลบาน สมานใจ”

วารสารพยาบาลศาสตร 2551 ; (3) : 39 - 48 2. พรณ สพโส. ความชกของภาวะซมเศราในผ ปวยเบาหวานชนดท 2 ในคลนกเบาหวาน โรงพยาบาลพงโคน

ศรนครนทรเวชสาร 2553; 25:4. 3. James L, Sheree M, Branalyn W, Stephanie S. A logic model for the intergration of mental

health into chronic disease prevention and health promotion. Preventing chronic disease public health. Research, Practice, and Policy 2006; 3 : 2 : 1 – 4.

4. Aekplakorn W, Stolk R., Neal B. et al. The prevalence and management of diabetes in Thai adult”. Diabetes Care 2003; 26 :10 : 2758.



5. Deckert T, Poulsen, JE, Larsen M, Prognosis of diabetics with diabetes onset before the age of thirty-one. II factors influencing the prognosis, Diabetologia 1978; 14 : 6 : 371 - 377.

6. Verlato G, Muggeo M, Bonora E, Corbellini M, Bressan F, de Macro R. "Attending the diabetes center is associated with increased 5-year survival probability of diabetic patients : the Verona Diabetes Study. Diabetes Care 1996 ; 19 (3) : 211 - 213.



การจายคาตอบแทนแบบ P4P เปนอยางไร

การจายคาตอบแทน P4P หรอ Pay for Performance เปนสงทน ามาเพอใชทดแทนการ เหมาจาย ซงใชงบประมาณกลางของประเทศ ทสนสดในปงบประมาณ 2554 พยาบาลควรท จะมขอมลเชงประจกษในแตละวธของแตละโรงพยาบาล เพอจะไดน ามาเปนขอมลกลางของประเทศ เปรยบเทยบดและน าเสนอในเชงนโยบายตอไป ทงนควรอยบนหลกการของความ เทาเทยม เปนธรรม ตามภาระงานทแทจรงดวย

สดสวนการเบกจายระหวางวชาชพนนทส าคญบคลากรทจะไดรบคาตอบแทนตาม ผลการปฏบตงานจะตองเกบคาคะแนนปฏบตงานตามเกณฑการก าหนดคะแนนตามทโรงพยาบาลก าหนด ไดสงกวาคาคะแนนประกนผลการปฏบตงานขนต าทก าหนดส าหรบวชาชพนน ๆ สวนเกนของคาคะแนนดงกลาวจะน าไปปรบเปนตวเงนเพอจายเปนคาตอบแทนตอไป กลวธการปรบคาคะแนนเปนตวเงน มวธใหเลอกใช แตละวธมขอดขอเสย การเลอกใชควรพจารณาถงบรบทของโรงพยาบาล กลวธการปรบคาคะแนนเปนตวเงนมดงน 1. คดเปนภาพรวมทงโรงพยาบาล น าคะแนนการปฏบตงานสวนทมากกวาคาคะแนนประกนผลการปฏบตงานขนต าของบคลากรแตละคนมาคดรวมกนทงโรงพยาบาล แลวค านวณตามวงเงนทจะเบกจายทงหมด วธนมขอด คอ ความเทาเทยมกนด เพราะ 1 คะแนนของทกคน จะมคาตอบแทนเทากน ซงจะสงผลดเตมทในกรณทคางานผานการพจารณาเปรยบเทยบมาเปนอยางด ขณะทในขอเทจจรงมกจะมปญหาความเหลอมล าในการก าหนดคาคะแนนอยบาง โดยเฉพาะในโรงพยาบาลขนาดใหญทมความหลากหลายของลกษณะงานและมบคลากรจ านวนมากอาจจะไมเหมาะทจะใชวธน 2. คดแยกตามแตละฝายในโรงพยาบาล วธนจะมการแบงวงเงนคาตอบแทนตามแตละฝายกอนโดยใชวธการใดวธการหนง เมอไดวงเงนของแตละฝายแลว จงน าคะแนนการปฏบตงานสวนทมากกวาคาคะแนนประกนผลการปฏบตงานขนต าของบคลากรแตละคนในฝาย มาคดรวมกน เปนฝาย แลวค านวณตามวงเงนทไดรบของฝายนน ๆ ขอดคอ ลดปญหาความเหลอมล าจากการ

ไขขอของใจ

ค ำถำม

ค ำตอบ

ศรมำ ลละวงศ* วท.ม. (สาธารณสขศาสตร)

* นกวชาการพยาบาลช านาญการพเศษ ส านกการพยาบาล



ก าหนดคาคะแนนระหวางวชาชพหรอหนวยงาน แตขอเสยกคอ 1 คะแนนของแตละคน ในฝายตาง ๆ จะมคาตอบแทนไมเทากน ซงตองมการท าความเขาใจ

3. คดแยกตามแตละวชาชพในโรงพยาบาล วธนจะมการแบงวงเงนคาตอบแทนส าหรบ แตละวชาชพกอนโดยใชวธใดวธหนง เชน ใชสดสวนคาตอบแทนของแตละวชาชพทจายอยหรอ ใชสดสวนความแตกตางของคาตอบแทนระหวางภาครฐและเอกชน หรอสดสวนตามวชาชพ แพทย =1, ทนตแพทย = 0.8, เภสชกร = 0.6, พยาบาล = 0.5, ป.ตร อน ๆ = 0.2, จนท. = 0.1, หรอใชเงนเดอนแรกบรรจ เปนตน เมอไดวงเงนของแตละวชาชพแลว จงน าคะแนนการปฏบตงานสวนทมากกวาคาคะแนนประกนผลการปฏบตงานขนต าของบคลากรแตละคนในวชาชพนน ๆ มาคดรวมกนแลวค านวณตามวงเงนทไดรบของวชาชพนน ๆ ขอดคอ ไมตองกงวลปญหาความเหลอมล าจากการก าหนดคาคะแนนระหวางวชาชพ เหมาะสมกบการใชระบบการคดคาคะแนนปฏบตงานในกลมทพจารณาเปนรายวชาชพ ไดแก ระบบการคดคาคะแนนปฏบตงานแบบ result base approach by DRG-RW หรอระบบการคดคาคะแนนปฏบตงานแบบ job evaluation by Modified Hay-Guide Chart ขอเสยคอ 1 คะแนนของแตละคนในฝายตาง ๆ จะมคาตอบแทน ไมเทากน ซงตองมการท าความเขาใจ

4. ใชวธผสมผสาน กลาวคอ อาจใชวธท 3 รวมกบวธท 1 หรออน ๆ เชน ในโรงพยาบาลเดยวกนแยกวชาชพแพทยออกมาพจารณาตางหาก และคดคาคะแนนปฏบตงานแบบ result base

approach by DRG-RW สวนทเหลอน ามาพจารณารวมกนทงโรงพยาบาล โดยการใชระบบการคดคา 33 คะแนน ปฏบตงานแบบ activity base เปนตน ขอดของวธนคอ สามารถปรบเขากบบรบทของโรงพยาบาลไดด ขอเสยคอ 1 คะแนนของแตละคนในฝายตาง ๆ จะมมลคาไมเทากน ซงตองมการท าความเขาใจ

(ทมาของขอมล : คมอการจายคาตอบแทนตามผลการปฏบตงาน (Pay for Performance, P4P) ,2554)



ค ำแนะน ำในกำรสงเรองเพอลงพมพ

วารสารกองการพยาบาล ยนดรบบทความ วชาการหรอรายงานผลการวจยทางการพยาบาล ตลอดจนผลงานทเกยวของกบการพยาบาล โดยเรองท สงมาจะตองไมเคยตพมพ หรอก าลงตพมพในวารสารอนมากอน ทงนกองบรรณาธการขอสงวนสทธในการตรวจทาน แกไขเรองตนฉบบ และพจารณาตพมพตามล าดบกอนหลง

หลกเกณฑและค าแนะน าส าหรบสงเรองเพอลง

พมพ

1. ประเภทของเรองทสงพมพ

รายงานการศกษาวจย เปนรายงานผลการ ศกษาคนควาวจยของผ เขยน ซงไมเคยตพมพในวารสารอน ควรประกอบดวยหวขอเรองตามล าดบตอไปน ชอเรองและบทคดยอ ค าส าคญ บทน า วสดและวธการ ผลการศกษา วจารณหรออภปรายผล และเอกสารอางอง ถามกตตกรรมประกาศหรอค าขอบคณใหระบไวตอจากเอกสารอางอง ความยาวของเรองไมควรเกน 15 หนาพมพ บทความวชาการ เปนบทความทเขยนจากการรวบรวมความรเรองใดเรองหนง จากวารสารตาง ๆ ทงในและตางประเทศ ประกอบดวยชอเรอง บทคดยอ ค าส าคญ บทน า ความร หรอขอมล เกยวกบเรองทน ามาเขยน บทวจารณ หรอวเคราะห สรป และเอกสารอางอง ความยาวของเรองไมควรเกน 10 หนาพมพ สาระนาร เปนบทความทนารทวไป หรอ ขอแนะน าสงทนาสนใจตางๆ เชน ผลการวจยใหมๆ รายงานความกาวหนาของโครงการ ซงอาจเปนเรองราว

ทเกดขนในประเทศหรอตางประเทศ ความยาวของเรอง ไมควรเกน 5 หนาพมพ 2. รปแบบการเขยนและการเตรยมตนฉบบ

ควรใชภาษาไทยใหมากทสด และใชภาษาท เขาใจงาย สน กะทดรด แตชดเจน เพอประหยดเวลา ของผ อาน หากใชค ายอตองเขยนค าเตมไวครงแรกกอน ประกอบดวย ชอเรอง ควรสนกะทดรดใหไดใจความท ครอบคลมและตรงกบวตถประสงคและเนอเรอง ความยาวไมควรเกน 15 ค า พมพไวหนาแรก ชดขอบซายของหนา ชอผเขยน คณวฒและสถานทท างาน ใหเขยนชอ นามสกล และคณวฒทางการศกษาของผ เขยน เรยงล าดบตามความมากนอยของการมสวนรวมในการท างาน ถาแบงเทากนใหเรยงล าดบตามตวอกษร และ ลงอกษรยอของวฒการศกษาสงสด สวนต าแหนงหรอยศ และสถานทท างานพมพไวเปนเชงอรรถในหนาแรก โดยใสชอผแตงไดไมเกน 3 ชอ หากเกนกวานนใหใชชอแรกและคณะ บทคดยอ ก าหนดใหมบทคดยอทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ โดยใหยอเนอหาส าคญทจ าเปนเทานน ระบตวเลขสถตทส าคญ ใชภาษารดกมเปนประโยคสมบรณ และเปนรอยแกว ไมแบงเปนขอ ๆ ความยาว ไมเกน 15 บรรทด และมสวนประกอบคอ วตถประสงค วสดและวธการ ผลและวจารณ หรอขอเสนอแนะ (อยางยอ) ไมตองมเชงอรรถอางองถงเอกสารอยในบทคดยอ ค าส าคญ เปนค าทชวยใหผ อานไดเขาถงงานวจยหรอบทความไดงายซงจะใชประมาณ 2-5 ค า บทน า อธบายความเปนมาทเปนปญหาในการท าวจยเรองนอางทฤษฎและผลการวจยสนบสนน



ชใหเหนความส าคญทตองท าเรองน และบอกใหรวาปญหาการวจยเรองนคออะไร วตถประสงคของการศกษาตองสอดคลองกบผลการวจยทจะเสนอในหวขอตอไป สมมตฐานของการวจย (ถาม) ใหระบขอสมมตทใชเปนมลฐานแหงการหาเหตผล เพอตอบปญหาการวจย กรอบแนวคดของการวจย ใหระบภาพรวมของงานวจยวามแนวคดทส าคญอะไรบาง มการเชอมโยง เกยวของกนอยางไร ซงอาจแสดงเปนแผนภม ขอจ ากดของการวจย (ถาม) ใหเขยนชแนะใหผ อานทราบวาการวจยมขอจ ากดหรอความไมสมบรณในเรอง หรอประเดนอะไรบาง เหตใดจงไมสามารถท าใหสมบรณได วสดและวธการ อธบายวธการด าเนนการวจย โดยกลาวถงแหลงทมาของขอมล ประชากร กลมตวอยาง วธการเลอกกลมตวอยาง วธการ รวบรวมขอมล การใชเครองมอในการวจย และวธการวเคราะหขอมล หรอใชหลกสถตมาประยกต ผลการศกษา/วจย อธบายสงทไดพบจากการวจย โดยเสนอหลกฐานขอมลอยางเปนระเบยบพรอมแปลความหมายของผลทคนพบหรอวเคราะหได และสรปเปรยบเทยบกบสมมตฐานทวางไว อภปรายผลการวจย ควรเขยนอภปรายผลการวจยวาเปนไปตามสมมตฐานหรอวตถประสงคทตงไวหรอไมเพยงใดสอดคลองกบผลการ วจยในอดตอยางไร ผลการวจยทไดมนย (implications) อยางไร ระมดระวงการเขยน รายละเอยดหรอแสดงความหมายของขอมลซ ากบสวนของผล ขอเสนอแนะ เขยนบอกใหทราบวาน าผลงานการวจยไปใชใหเปนประโยชนไดอยางไร หรอใหขอ

เสนอแนะประเดนปญหาทเปนขอจ ากด หรอทสามารถปฏบตไดส าหรบการศกษา/วจยตอไป เอกสารอางอง 1. ผ เขยนตองรบผดชอบในความถกตองของเอกสารอางอง 2. การอางองเอกสารใชระบบ Vancouver โดยใสหมายเลขอารบค (arabic) เอกสารอางองบนไหลบรรทดดานขวา ไมตองใสวงเลบ เรยงตามล าดบและ ตรงกบทอางองไวในเนอเรอง ถาตองการอางองซ าใหใชหมายเลขเดม การอางองผ เขยนใน บทความภาษาไทยใหเรยงล าดบจากชอตน ตามดวยนามสกล การอางองผ เขยนในบทความภาษาองกฤษใหเรยงล าดบจากนามสกลของ ผ เขยน ตามดวยอกษรยอของชอตนและชอกลาง 3. การอางองเอกสารใหใชชอเรองตามรปแบบของ U.S. National Library of Medicine ทตพมพใน Index Medicus ทกป หรอดจาก web site http://nlm.nih.gov หรอใชตามแบบทใชในเอกสารนน ๆ 3. รปแบบการเขยนเอกสารอางอง

การอางองเอกสารตางๆ ใชระบบแวนคเวอร ซงเปนทนยมใชในวารสารทวไป ดงน 3.1 การอางองวารสาร (โปรดสงเกตเครอง หมายวรรคตอน) ก. ภาษาองกฤษ ล าดบท. ชอผแตง (สกล อกษรยอของชอ). ชอเรอง. ชอยอวารสาร ป ค.ศ. ; ปทพมพ (Volume) : หนาแรก - หนาสดทาย. ในกรณทผ แตงไมเกน 6 คน ใหใสชอผ แตง ทกคนคนดวยเครองหมายจลภาค ( , ) แตถาเกน 6 คน ใหใสชอ 3 คนแรก แลวเตม et al.



ตวอยาง 1. Kroenke K, Wood D, Mangelsdorff D, et al. Chronic fatigue in primary care : prevalence patient characteristics and outcome. JAMA 1988; 260 : 929 - 934.

ข. ภาษาไทย ใชเชนเดยวกบภาษาองกฤษแตชอผแตงใหเขยนชอเตมตามดวยนามสกลและใชชอวารสารเปนตวเตม ตวอยาง 1. ดรณ ชณหะวต, ยวด ฤาชา, พทยภม ภทรนธาพร และจารวรรณ รศมเหลองออน. ผลของ การใชกลมชวยเหลอตนเองตอความรสกมคณคาและความสามารถในการดแลตนเองของผ ปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบรงสรกษา. วารสารรามาธบดพยาบาลสาร 2539 ; 2 : 31 - 43.

3.2 การอางองหนงสอหรอต ารา ก. การอางองหนงสอหรอต าราทมชอ ผแตง ล าดบท. ชอผ แตง. ชอหนงสอ. พมพครงท. เมองทพมพ : ส านกพมพ, ปทพมพ. ตวอยาง 1. Simms LM, Price SA, Ervin NE. The professional practice of nursing administration. 2nd

ed. NewYork:Delmar Publishers Inc, 1994. 2. เพญจนท ส.โมไนยพงศ. คมอตรวจ ผ ปวยนอก. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : มตรเจรญการพมพ, 2528. ข. การอางองหนงสอหรอต าราทมชอบรรณาธการ/ผรวบรวม

ล าดบท. ชอบรรณาธการ/ผรวบรวม. ชอหนงสอ. พมพครงท. เมองทพมพ : ส านกพมพ, ปทพมพ: หนา แรก – หนาสดทาย ตวอยาง 1. Dausset J, Colombani J, eds. Histocompatibility testing 1972. Copenhagen: Munksgaard, 1973 : 12-18. ค. การอางองบทหนงในหนงสอหรอต ารา ล าดบท. ชอผแตง. ชอเรอง.ใน:ชอบรรณาธการ. ชอหนงสอ, ครงทพมพ. เมองทพมพ : ส านกพมพ, ปทพมพ; หนาแรก - หนาสดทาย. ตวอยาง 1. Haley RW, Aber RC, Bennett JV. Surveillance of nosocomial infection. In : Bennett JV, Brachman PS, eds. Hospitall infection. Boston : Little & Brown, 1986; 51 - 71. 2. สมจต หนเจรญกล. การดแลตนเอง : การวนจฉยทางการพยาบาล. ใน : สมจต หนเจรญกล,บรรณาธการ. การดแลตนเอง ศาสตรและศลปะทางการพยาบาล, พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : หางหนสวนจ ากด ว เจ พรนตง, 2536; 303 - 324. ง. หนงสอชมนมบทความการประชมหรอสมมนา ล าดบท. ชอบรรณาธการ. ชอเรอง. ชอการประชม/สมมนา; ป เดอน วนทประชม; เมองทประชม/สมมนา, ประเทศทประชม/สมมนา. เมองทพมพ : ส านกพมพ; ปทพมพ; หนาแรก–หนาสดทาย.



ตวอยาง 1. Kimura J, Shibasaki H, eds. Recent advances in clinical neurophysiology. Proceedings of the 10th International Congress of EMG and Clinical Neurophysiology; 1995 Oct 15-19; Kyoto, Japan. Amsterdam: Elsevier; 1996; 1-5. จ. วทยานพนธ/ปรญญานพนธ ล าดบท. ชอผแตง. ชอเรอง. (ประเภทนพนธ). เมอง :สถาบน; ปทพมพ. ตวอยาง 1. Kaplan SJ. Post-hospital home health care : The elderly’s access and utilization (dissertation). St. Louis (MO) : Washington Univ.; 1995. 2. วรวรรณ ทองสง. การพฒนาภาวะผน าทางการพยาบาลของรองศาสตราจารย ดร. สายหยด นยมวภาต. (วทยานพนธ). เชยงใหม : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม; 2539. ฉ. เอกสารทยงไมไดพมพหรอรอตพมพ ล าดบท. ชอผแตง. ชอเรอง. ชอวารสาร. รอตพมพในป. ตวอยาง 1. Leshner AL. Molecular mechanisms of cocaine addiction. N Engl J Med. In press 1996. 3.3 การอางองจากหนงสอ/สงพมพ/สออนๆ

ก. บทความทเสนอในทประชม ล าดบท. ชอผแตง.ชอเรอง.ใน:ชอบรรณาธการ.ชอการประชม/สมมนา; ปเดอนวนทประชม; เมองทประชม/สมมนา, ประเทศทประชม/สมมนา. เมองทพมพ : ส านกพมพ; ปทพมพ; หนาแรก – หนาสดทาย.

ตวอยาง 1. Bengtsson S, Solheim BG Emf or cement of data protection, privacy and security in medical informatics. In : Lun KC, Degoulet P, Piemme TE, Reinhoff O, eds. MEDINFO 92. Proceedings of the 7th World Congress on Medical Informatics; 1992 Sep 6-10; Geneva, Switzerland. Amsterdam: North-Holland; 1992; 1561-5. ข. หนงสอพมพ/นตยสาร ล าดบท. ชอผแตง. ชอเรอง. ชอหนงสอพมพ/นตยสาร ปทพมพ : วนท เดอน : หนาแรก-หนาสดทาย. ตวอยาง 1. Blair T. I was wrong: PM’s U-turn on Junior doctors pay and conditions. The Times 1999: 15 Aug: 1-2. ค. สออน ๆ ล าดบท. ชอเรอง. [ประเภทสอ]. สถานทผลต : ผผลตสอ; ปทผลต. ตวอยาง 1. Gastrointestinal tract: Physical examination for medical students. [Videor ecording]. Leicester: Leicester University Audio Visual Services; 1995. 2. CDATA 98 with supermap: data for England. [Computer file]. Release2.1 rev. Hawthorne East, Vic.: Space-Time Research; 1995. 3.4 การอางองจากสออเลกทรอนกส

ก. CD-ROM 1. ล าดบท. ชอเรอง [ประเภทสอ]. ปทพมพ/ผลต [ป เดอน วนทอางอง]; สถานทผลต : แหลงทผลต. ตวอยาง



1. Clinical Pharmacology: an electronic drug reference and teaching guide [CD-ROM]. [cited 1998 Aug 7]; Gainesville, Fla. : Gold Standard Multimedia. 2. Paracetamol monograph. Martindale’s : the extra pharmacopoeia. In: International Healthcare Series [CD-ROM]. [cited 1998 Sept 3]; Englewood, Colo : Micromedex. 3. ล าดบท. ชอผแตง. ชอเรอง [ประเภทสอ]. ครงทผลต. สถานทผลต: แหลงทผลต; ปทผลต. ตวอยาง 1. Perkin GD, Hochberg FH, Miller DC. Atlas of Clinical Neurology [monograph on CD-ROM]. 2nd ed. Version 1.1. London: Mosby; 1996. ข. เวบไซต 1. บทความ 1.1 ล าดบท. ชอเรอง. [online]. ป เดอน วนทเผยแพร [ป เดอน วนทอางอง]; แหลงทมา ตวอยาง 1. National Organization for Rare Diseases.[Online]. 1999 Aug 16 [cited 1999 Aug 21]; Available from: http://www.rarediseases.org/ 1.2 ล าดบท. ชอผ เผยแพร. ชอเรอง. [online]. ป เดอน วนท ทเผยแพร [ป เดอน วนทอางอง]; [จ านวนหนาทอางถง]. แหลงทมา

ตวอยาง 1. Royal College of General Practitioners. The primary health care team. [Online]. 1998 [cited 1999 Aug 22]; [10 screens]. Available from:

URL:http://www.rcgp.org.uk/informat/publicat/rcf 0021.htm 2. วารสารทเผยแพรเปนอเลคโทรนกสไฟล ล าดบท. ชอผแตง. ชอเรอง. ชอวารสาร [serial online] ป เดอนทเผยแพร [ป เดอน วนท อางอง]; ปทพมพ (ฉบบท) : หนาแรก – หนาสดทาย. ระบแหลงทมา ตวอยาง 1. Garfinkel PE, Lin E, Goering P. et al.Should amenorrhoea be necessary for the diagnosis of anorexia nervosa? Br.J. Psych [serial online] 1996 Apr. [cited 1999 Aug 17]; 168(4): 500-506 Available from: URL:http://biomed.niss.ac.uk 2. Parkin DM. Breast cancer in Europe: epidemiology and forecasts. Electronic Journal of Oncology [serial online] 1999 [cited 1999 Aug 21]; 2:45-64. Available from: URL:http://ejo.univ-lyon1.fr/ 4. การสงตนฉบบ

4.1 ใหพมพดดหนาเดยวลงบนกระดาษสน ขนาด A4 (21.6x27.9 ซม.) ใช Font Cordia UPC ขนาดตวอกษร 14 ไมตองแบงคอมลมภ และสงเอกสารมาพรอมกบแผน diskette ซงพมพตนฉบบเอกสาร พรอมกบสง E-mail ถง [email protected] 4.2 ภาพประกอบ ถาเปนภาพลายเสนตองเขยนดวยหมกด าบนกระดาษมนสขาว ถาเปนภาพถายควรเปนภาพสไลด หรออาจใชภาพขาวด าขนาดโปสการดแทนกได การเขยนค าอธบายใหเขยนแยกตางหาก หามเขยนลงในรป



4.3 การสงเรองพมพ ใหสงตนฉบบ 3 ชด พรอมอเลกคอทรนกสไฟล และระบสถานทอย หมายเลขโทรศพททตดตอไดสะดวก ถงบรรณาธการวชาการวารสารกองการพยาบาล อาคาร 4 ชน 4 กรมการแพทย ถนนตวานนท อ าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000 4.4 การสงตนฉบบลงในวารสารกองการพยาบาล ฉบบท 1 ภายในวนท 1 ธ.ค ของทกป ฉบบท 2 ภายในวนท 1 ม.ค ของทกป ฉบบท 3 ภายในวนท 1 ส.ค ของทกป

หากพนก าหนดในระยะเวลาดงกลาว ตนฉบบจะเลอนการพจารณาลงในฉบบตอไป 5. การรบเรองตนฉบบ

5.1 เรองทรบไว กองบรรณาธการจะแจง ตอบรบใหผ เขยนทราบ 5.2 เ ร อ ง ท ไ ม ไ ด ร บ พ จ า ร ณ า จ ด พ ม พ กองบรรณาธการจะแจงใหทราบ แตจะไมสงตนฉบบคน 5.3 เ ร อ ง ท ไ ด ร บ ก า ร พ จ า รณ าล งพ ม พ กองบรรณาธการจะสงวารสารใหผ เขยนเรองละ 1 เลม

ตวอยางชอยอวารสารมาตรฐาน American Journal of Nursing Am J Nurs Journal of the American Medical Association JAMA Journal of Nursing Administration J Nurs Adm Nursing Clinics of North America Nurs Clin North Am Nursing Forum Nurs Forum Nursing Outlook Nurs Outlook Nursing Research Nurs Res Nurse Practitioner Nurse Pract Nutrition and Cancer Nutr Cancer Journal of Nursing Education J Nurs Educ



Documents

วารสารกองการพยาบาล · 2011-12-14 · วารสารกองการพยาบาล ปีที่ 38 ฉบับที่ 3 กันยายน