ปท ๓๓ ฉบบท ๓ กรกฎาคม – กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๙ • Vol. 33 No. 3 July - September 2016

• นกเจาฟาหญงสรนธร • ในความทรงจ�า... บงบอระเพด • Thailand Bird Fair 2016

• สรปสถานการณโซลาหฟารมทโคกขาม

วารสารสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย • Bird Conservation Society of Thailand Bulletin

ปท ๓๓ ฉบบท ๓ กรกฎาคม – กนยายน พ.ศ.๒๕๕๙Vol. 33 No.3 | July - September 2016

สมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย๒๒๑ หม ๒ ซอยงามวงศวาน ๒๗ ต�าบลบางเขน อ�าเภอเมอง จงหวดนนทบร ๑๑๐๐๐โทรศพท ๐๒-๕๘๘-๒๒๗๗, ๐๘๖-๓๗๖-๖๘๒๔ โทรสาร ๐๒-๕๘๘-๒๒๗๗

Bird Conservation Society of Thailand (BCST)221 Moo 2, Soi Ngamwongwan 27, Tambol Bangkhen,Amphur Muang, Nontaburi, 11000, THAILANDTel. +66 2 588 2277, +66 8 6376 6824 Fax. +66 2 588 2277

ภาพหนาปก สรรพชวตทบงบอระเพด โดย อาจารยเพญศร ศรแกว

| Website : www.bcst.or.th | E-mail : bcst@bcst.or.th | www.facebook.com/bcst.or.th |

สารบญ | Content

14เรองเดนประจ�าฉบบ

ในความทรงจ�า การเปลยนแปลงของบงบอระเพด

24นกเดน

นกเจาฟาหญงสรนธร

18ดนกตางแดน

ดนกปาหนาว ใตเงาภเขาไฟ บนแผนดนชวาตะวนออก

02 สนคาสมาคมฯ05 คยกบบก.06 โครงการและกจกรรมของสมาคมฯ10 งานเทศกาลดนกเมองไทย ครงท 1531 รายงานพเศษ # 135 รายงานพเศษ # 240 บทสงทาย

22หองภาพนกบงบอระเพด

04สมดบนทกนกกระแตผเลก

03 รอยกรองปกษา

ปกหลก

38เพอนรวมโลก

ปลาเสอตอลายใหญ

26Wild Cities

10 เรองทคณไมร เกยวกบนกเคา

สนคาสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย | BCST Shop

เจาบนนงพงอากาศไมหวาดหวน กมลงพลนกอนพงมงมจฉา

แมอยสงพงคลองวองกายา ฉบไวควาปลานอยคอยขยบกน

ขนสคล�าด�าขาวสกาวผอง ชอบเทยวทองทวไปในกระแสสนธ

เปนนกลาปลานอยลอยวารน แอบแผงถนแมน�าและล�าคลอง

ชาวบานเพรยกเรยกวหคนกปกหลก เพราะบนพกพงอากาศผงาดผยอง

กอนบนลงตรงไปในน�านอง ใตแดดสองสาดใสในธารา

แมสคล�าด�าไปแลไมสวย แตกลบชวยพรางรางกลางพฤกษา

เหมอนเงาไมในรมกลมกลนตา เหนยากหนาปกหลกเมอพกพง...

ปกหลก

| น ก ก า ง เ ข น |3 3

ประพนธ: อาจารยสธ ศภรฐวกรณ | ภาพ: คณต คณกล รอยกรองปกษา | Bird Poem

| น ก ก า ง เ ข น |3 3

นกกระแตผเลก

สมดบนทก อายวต เจยรวฒนกนก

| น ก ก า ง เ ข น |4 4

คณะกรรมการสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย

ทปรกษากตตมศกด : นพ.นดดา ศรยาภย | ดร.สมยศก โสภาสรรค | ดร.อาชว เตาลานนท | ศ.ดร.วรเรณ บรอคเคลแมน | ศ.ดร.พไล พลสวสด | รศ.ดร.สมโภชน ศรโกสามาตร | ดร.ชวาล ทฬหกรณ | ดร. ธรภทร ประยรสทธ | นพ.อภชาต นานา | เกษม สนทวงศ ณ อยธยา | กมล โกมลผลน | มงคล วงศกาฬสนธ | สนทนา ปลมชศกด | สธ ศภรฐวกร | สมเกยรต เศรษฐน | รงโรจน จกมงคล | กวน ชตมา | ณรงคศกด ผาเจรญ | วชา พรหมยงคกรรมการสมาคม : • นายกสมาคม น.สพ.ดร.บรพตร ศรอรณรตน • อปนายก นายวชระ อยสวสด • ปฏคม นายวทธกร โสภณรตน • นายทะเบยน นายอายวต เจยรวฒนกนก • ประชาสมพนธ น.สพ.เบญจพล หลอสญญาลกษณ • เหรญญก นายชาต สมานนท • เลขานการ ดร.นณณ ผาณตวงศ • กรรมการฝายอนรกษ นางสาวกฤษณา แกวปลง | น.สพ.ไพศลป เลกเจรญ | น.สพ.เกษตร สเตชะ เจาหนาทสมาคม : • ผอ�านวยการ นางสาวแนนซ ลน กบสน • ผจดการฝายส�านกงาน นางสาวสนนท วองเจรญ • เจาหนาทฝายธรการ นางสาวอภวชญธญธร บบผาตระกล • ผจดการฝายอนรกษ นางสาวทฑยา พทยาภา • เจาหนาทฝายอนรกษ นายองคยทธ สะอา • เจาหนาทฝายสมาชก นางสาวสรมาดา นวลสกล • เจาหนาทฝายกจกรรม นายณฐพล มานะด • เจาหนาทจดทรป นายวราวธ พรมสวสดออกแบบ/จดรปเลม : นายปรญญ ปรงพนธ | princeo77@hotmail.com

Honorary Advisors : Dr.Nadda Sriyabhaya | Dr.Samaisuk Sophasan | Dr.Ajva Taulananda | Prof.Dr.Warren Y.Brockelman | Prof.Dr.Pilai Poonswad | Assoc.Prof.Dr.Sompoad Srikosamatara | Dr.Schwann Tunhikorn | Dr.Teerapat Prayunsit | Dr.Apichart Nana | Kasem Sanitwong Na Ayutthaya | Kamol Komolpalin | Mongkol Wongkalasin | Santana Pleumshoosak | Suthee Supparatvikorn | Somkait Sethin | Roongroj Jukmongkol | Gawin Chutima | Narongsak Phacharoen | Wicha PromyongCommittee : • Chairman Dr.Boripat Siriaroonrat, DVM, Ph.D. • Vice Chairman Mr.Wachara Yoosawasdi • Welcomer Mr.Vattikorn Sophonrat • Registrar Mr.Ayuwat Jearwattanakanok • Public Relation Dr. Benchapol Lorsunyaluck, DVM • Treasurer Mr.Chart Sumanon • Secretary Dr.Nonn Panitvong, Ph.D • Conservation Committee Miss Kritsana Kaewplang | Dr.Paisin Lekcharoen, DVM | Dr.Kaset Sutasha, DVMStaff : • Director Ms. Nancy Gibson • Administration and Finance Manager Ms. Sunun Vongcharoen • Administration Officer Ms. Apividtanyaton Bubpatrakool • Conservation Manager Ms. Thattaya Bidayabha • Conservation Officer Mr. Ingkayut Sa-ar • Membership and Activities Officer Ms. Sirimada Naunsakul • Volunteer Relations and Activities Officer Mr Nutthapon Manadee • Field Trip Officer Mr. Warawut PromsawatDesign & Layout : Mr.Prin Prangpan | princeo77@hotmail.com

สวสดครบทานสมาชกวารสารนกกางเขนทกทาน เราไดเดนทางรวมกนมาเปนปท 33 ฉบบท 3 พ.ศ.2559 ถอเปนวารสารแบบบอกรบสมาชกทเกาแกทสดในประเทศไทย มแนวทางการน�าเสนอขอมลดานการอนรกษนกและธรรมชาต โดยน�าเสนอดวยขอมลและภาพทสวยงาม อานงาย สบายตา เลมนเปนฉบบพเศษ บงบอระเพด หรอทะเลสาบน�าจดใหญทสดในประเทศไทย เปนสถานทเดยวในโลกทเคยพบ “นกเจาฟาหญงสรนธร หรอ นกตาพอง” ซงทานจะไดอานประวตความเปนมาของนกชนดนในวารสารฉบบนดวย ถอเปนการท�าความรจกกนอกครงกบนกเฉพาะถนของไทยทมความพเศษ และรวมร�าลกวาคนไทยเคยผดพลาดทปลอยใหนกชนดนสญพนธไปจากโลก ซงเปนบทเรยนทสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทยจะไมยอมใหมนเกดขนอกอยางแนนอน

ในฉบบนยงจะน�าทานไปพบกบงานใหญประจ�าปของสมาคมฯ คอ เทศกาลดนกเมองไทย (Thailand Bird Fair) ซง ด�าเนนการอยางตอเนองมาตงแต พ.ศ. 2544 จนถงปจจบน หวขอการจดงานเทศกาลดนกเมองไทย ครงท 15 ประจ�าป 2559 คอ “นกลา นารกษ” ซงก�าหนดจดงานระหวางวนท 26 - 27 พฤศจกายน พ.ศ. 2559 ณ สวนสมเดจพระนางเจาสรกตฯ เขตจตจกร กรงเทพฯ เพอประชาสมพนธและเผยแพรภารกจและกจกรรมของสมาคม หนวยงานของรฐบาลและเอกชน และองคกรเครอขายทท�างานดานการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอมทวประเทศ รวมถงภาคเครอขายองคกรทเกยวของกบนกและธรรมชาตในตางประเทศ และท�าใหกจกรรมดนกและการตระหนกถงการปกปองถนอาศยของนกในธรรมชาตไดรบความสนใจและเปนทรจกจากประชาชนอยางกวางขวางมากขน โดยภายในงานเทศกาลดนกเมองไทยประกอบดวยกจกรรมทหลากหลาย เชน การน�าดนกเบองตนจากวทยากรทมความรความสามารถของสมาคม เวทเสวนาโดยนกวชาการและ ผเชยวชาญจากทงในประเทศและตางประเทศในงานทเกยวของกบการอนรกษนกและถนอาศยของนก

การน�าเสนองานอนรกษในดานอนๆ พรอมทงกจกรรมการแสดง การแขงขนดนก การแขงขนแฟนพนธแท “นก” กจกรรม “Night Watch” การวาดภาพระบายสในหวขอทเกยวกบความส�าคญของนกและธรรมชาตถนอาศย กจกรรมการสอยดาวเพองานอนรกษ การจดแสดงสนคาและผลตภณฑส�าหรบการทองเทยวเชงนเวศและธรรมชาต รวมถงการแสดงนทรรศการและผลงานของภาคเครอขายองคกรพฒนาเอกชน หนวยงานของรฐ บรษท รานคา มลนธ ชมรม สมาคมตางๆ จากในประเทศประมาณ 40 องคกร และองคกรอนรกษจากตางประเทศหลากหลายประเทศอกประมาณ 20 องคกรทเขารวมกจกรรมจดบธแสดงนทรรศการและผลงาน

ส�าหรบสมาชกและอาสาสมครทานใดสนใจจะเขารวมสนบสนนโครงการตางๆ ของสมาคมฯ หรอสมครเปนสมาชก สามารถตดตอสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทยโดยตรง ทเบอรโทรศทพ 02-588-2277 หรอตดตามการแจงขาวจากเวบไซต (www.bcst.or.th) หรอทางเฟซบค (www.facebook.com/bcst.or.th) ซงจะมประชาสมพนธใหทราบ ทงนถาทานมค�าถามใดกสามารถสงอเมลสอบถามรายละเอยดไดท bcst@bcst.or.th

พบกนใหมในฉบบหนา สวสดครบ

น.สพ.ดร.บรพตร ศรอรณรตนบรรณาธการบรหาร

คยกบบก. | Editor Talk

| น ก ก า ง เ ข น |5 5

วนท 11-12 มถนายน พ.ศ. 2559 สมาคมอนรกษนกฯ รวมกบ The East Asian-Australasian Flyway Partnership (EAAFP) จดกจกรรม การใสหวงขานก (bird ringing) ณ มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร จ.เพชรบร และฝกปฏบตจากสถานทจรง ณ โครงการศกษาวจยและพฒนาสงแวดลอมแหลมผกเบย จ.เพชรบร โดยมวทยากร รศ.ฟลลป ราวด จากคณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดลและคณวรพจน บญความด ไดรบความสนใจจากสมาชกสมาคมฯ และนกศกษาจาก มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร เปนจ�านวนมาก

วนท 10 กรกฎาคมพ.ศ. 2559 สมาคมอนรกษ นกฯ จดประชมสมาชก ในหวขอ “ชนดไหน ใหม-ยบ-แยก” โดยวทยากร รศ.ฟลลป ราวด จากคณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดล คณองคยทธ สะอา และอายวต เจยรวฒนกนก จากสมาคมฯ มการอพเดทสถานภาพ และสถานการณลาสดของสมาคมอนรกษนกฯ ใหสมาชกทกทาน และตอดวยการอพเดทชนดนกในเมองไทย วาตกลงตอนนมทงหมดกชนดกนแน มชนดใดบางทถกแยกออกมาใหม หรอชนดใดบางทถกยบรวมกน รวมทงนกชนดใหมทเพงมรายงานในชวง 2 ป ทผานมา ณ มลนธโลกสเขยว โดยมบคคลทวไปและสมาชกสมาคมฯ เขารวมจ�านวน 50 คน

โครงการและกจกรรมของสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทยเดอนมถนายน – กนยายน พ.ศ.2559

โครงการและกจกรรมของสมาคมฯ เรองและภาพ : กองบรรณาธการ

| น ก ก า ง เ ข น |6 6

วนท 11-15 สงหาคมพ.ศ. 2559 เจาหนาทและอาสาสมครจากสมาคมอนรกษนกฯ จดโครงการคายเยาวชนอนรกษนกและธรรมชาต ครงท 2 ณ สถานวจยสตวปาปาพร ปาฮาลา-บาลา อ.แวง จ.นราธวาส ใหกบเยาวชนจากโรงเรยนเวยงสวรรณวทยาคม อ.แวง จ.นราธวาส จ�านวน 30 คน กจกรรมตางๆ ภายในคายเนนการใหความร ดานธรรมชาตวทยา โดยเฉพาะนกและสงมชวตในทองถน รวมถงความส�าคญของระบบนเวศ เพอใหเยาวชนในพนทไดรจก และเขาใจถงความส�าคญของธรรมชาตใกลตว

ระหวางวนท 8-14 สงหาคม พ.ศ. 2559 สมาคมอนรกษนกฯ รวมออกบธจ�าหนายสนคาทระลก ภายในงาน “สสรรพรรณไม เทดไทบรมราชนนาถ ครงท 10” ณ สวนสมเดจพระนางเจาสรกต กรงเทพมหานคร

| น ก ก า ง เ ข น |7 7

วนท 3-4 กนยายนพ.ศ. 2559 สมาคมอนรกษนกฯ ออกบธจ�าหนายสนคาทระลก ณ ฟอรจน ทาวเวอร ภายในงาน “โครงการปลกจตส�านกอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม การประกวดภาพถาย สตวมคา ปามคณ” รวมถงมการเสวนา ในหวขอ “นกกบปา คณคาทคควรกน” โดย นสพ.ดร.บรพตร ศรอรณรตน นายกสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย

วนท 9-11 กนยายนพ.ศ. 2559 สมาคมอนรกษนกฯ รวมออกบธแนะน�าสมาคมฯภายในงาน “ปลอยนกบญหรอบาป?” จดขนโดย สมาคมปองกนการทารณสตวแหงประเทศไทย (TSPCA) ณ หางสรรพสนคาสยามพารากอน กรงเทพฯ

| น ก ก า ง เ ข น |8 8

วนท 17-18 กนยายนพ.ศ. 2559 สมาคมอนรกษนกฯ จดคอรสอบรมดนกเบองตน “Birding 101” ณ หองศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพ (BACC) และพทธมณฑล โดยมวทยากร คอ อาจารยสธ ศภรฐวกร บรรยายในหวขอตางๆเกยวกบการดนก โดยมผเขารวมกจกรรมเปนสมาชกสมาคมฯ จ�านวน 20 ทาน

วนท 26-27 กนยายนพ.ศ. 2559 สมาคมอนรกษนกฯ จดโครงการ “อบรมดนกเบองตน แกเจาหนาทองคการสวนสตว ในพระบรมราชปถมภ” ณ สวนสตวเขาดน โดยมผเขาอบรมเปนเจาหนาทองคการสวนสตว จ�านวน 50 ทาน และมการดนกภาคสนาม ณ สวนวชรเบญทศ (สวนรถไฟ) กรงเทพฯ

| น ก ก า ง เ ข น |9 9

สมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทยด�าเนนการจดงานเทศกาลดนกเมองไทย (Thailand Bird Fair) อยางตอเนองมาตงแต พ.ศ. 2544 จนถงปจจบน เพอประชาสมพนธและเผยแพรภารกจและกจกรรมของสมาคม หนวยงานของรฐบาลและเอกชน และองคกรเครอขายทท�างานดานการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอมทวประเทศ รวมถงภาคเครอขายองคกรทเกยวของกบนกและธรรมชาตในตางประเทศ และท�าใหกจกรรมดนกและการตระหนกถงการปกปองถนอาศยของนกในธรรมชาตไดรบความสนใจและเปนทรจกจากประชาชนอยางกวางขวางมากขน โดยภายในงานเทศกาลดนกเมองไทยประกอบดวยกจกรรมทหลากหลาย เชน การน�าด

งานเทศกาลดนกเมองไทย ครงท 15“นกลา นารกษ”

วนท 26 - 27 พฤศจกายน พ.ศ.2559ณ สวนสมเดจพระนางเจาสรกตฯ กรงเทพมหานคร

นกเบองตนจากวทยากรทมความรความสามารถของสมาคม เวทเสวนาโดยนกวชาการและผเชยวชาญจากทงในประเทศและตางประเทศในงานทเกยวของกบการอนรกษนกและถนอาศยของนก และการน�าเสนองานอนรกษในดานอนๆ

พรอมทงกจกรรมการแสดง การแขงขนดนก การแขงขนแฟนพนธแท “นก” กจกรรม “Night Watch” การวาดภาพระบายสในหวขอทเกยวกบความส�าคญของนกและธรรมชาตถนอาศย กจกรรมการสอยดาวเพองานอนรกษ การจดแสดงสนคาและผลตภณฑส�าหรบการทองเทยวเชงนเวศและธรรมชาต รวมถงการแสดงนทรรศการและผลงานของภาคเครอขายองคกรพฒนาเอกชน หนวยงานของรฐ บรษท รานคา

| น ก ก า ง เ ข น |10 10

รายงานพเศษ เรองและภาพ : กองบรรณาธการ

มลนธ ชมรม สมาคมตางๆ จากในประเทศประมาณ 40 องคกร และองคกรอนรกษจากตางประเทศหลากหลายประเทศอกประมาณ 20 องคกรทเขารวมกจกรรมจดบธแสดงนทรรศการและผลงาน

ส�าหรบป พ.ศ.2559 สมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย ไดร วมมอกบมลนธศกษาธรรมชาตเขาดนสอ (The Flyway Foundation) ซงมบทบาทส�าคญในการศกษานกอพยพ โดยเฉพาะ นกในกลมเหยยว เปนประจ�าทเขาดนสอ อ.ปะทว จ.ชมพร ซงไดรบการยอมรบวาเปนจดชมเหยยวอพยพทดทสดแหงหนงในโลก จงไดก�าหนดหวขอ การจดงานเทศกาลดนกเมองไทย ครงท 15 ประจ�าป พ.ศ.2559 คอ “นกลา นารกษ” ซงก�าหนดจดงาน ระหวางวนท 26 - 27 พฤศจกายน พ.ศ.2559 ณ สวนสมเดจพระนางเจาสรกตฯ ความหมายของนก นกลาคอนกจ�าพวกเหยยว (Hawks & Falcons) กวา 60 ชนด และ นกฮกและนกเคา (Owls) อกกวา 20 ชนด โดย สถานทจดงานมความเหมาะสมเนองจากสามารถ เดนทางไปไดสะดวก มประชาชนเขามาพกผอน ออกก�าลงกาย และใชพนทของสวนอยเปนประจ�า รวมทงมสภาพแวดลอมทเออตอการจดกจกรรมทเกยวของกบการเรยนรธรรมชาต โดยทางสมาคม อนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทยไดเรมตน จดเทศกาลดนกเมองไทยทสวนสมเดจพระนางเจา สรกตฯ เปนครงแรกเมอปพ.ศ.2558 ทผ านมา และไดรบการตอบรบเปนอยางด

สมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย เปนองคกรพฒนาเอกชนทไมหวงผลก�าไร ซงด�าเนนงานดานการอนรกษนกและถนทอยอาศยของนก สมาคมอนรกษนกฯ ไดมองเหนถงความส�าคญและประโยชนทไดรบจากกจกรรมดนกทสามารถถายทอดไปสสงคมและสงแวดลอมไดอยางกลมกลนกบการด�าเนนชวตของเยาวชนและประชาชนทวไป เนองจากการดนกท�าใหมความใกลชดและคนเคยกบธรรมชาต สามารถเชอมสายสมพนธของคนในครอบครวและบคคลอนในสงคมโดยมนกเปนสอเชอมสายสมพนธระหวางกน นอกจากจะไดชนชมกบความงดงามและความหลากหลายของนกแตละชนดแลว การดนกยงชวยใหไดสมผสกบความสวยงาม และทศนยภาพของสภาพแวดลอมรอบตวอกดวย

นบวาเปนกจกรรมทสามารถใชเวลาพกผอนไดอยางมคณคายง อกทงการดนกยงจะมสวนชวยจดประกายความคดดานการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอมแกเยาวชนรนใหมใหเตบโตขนในสงคมไทยตอไป

วตถประสงคในการจดงาน1. เพอสงเสรมใหความรและสรางจตส�านกดาน

การอนรกษนกและธรรมชาตแกเยาวชนและประชาชนทวไปใหมสวนรวมในการอนรกษนกและธรรมชาต

2. เพอเผยแพรและประชาสมพนธ ผลงาน กจกรรม หรอการท�างานในโครงการตางๆ ทเกยวของในการอนรกษนกและธรรมชาตแกเยาวชนและประชาชนทวไป

3. เพอสงเสรมและสนบสนนการประสานงานกบองคกรเครอขายทงในประเทศและตางประเทศใหเกดความรวมมอและเกดความเขมแขงในงานดานการอนรกษนกและธรรมชาต

4. เพอสงเสรมใหประชาชนชาวไทยทราบและ ใหความส�าคญกบการทองเทยวเชงนเวศภายในประเทศ

5. เพอพฒนาใหงานเทศกาลดนกเมองไทยเปนทรจกทงภายในประเทศและตางประเทศ

กลมเปาหมาย

1. ประชาชนมากกวา 5,000 คน ทเขาไปพกผอน และออกก�าลงกายทสวนสมเดพระนางเจาสรกตฯ

2. นกเรยน นกศกษา เยาวชน และประชาชน ทสนใจดานการอนรกษทวไป

3. องคกรพฒนาเอกชน ชมรม สมาคม มลนธ ตางๆ ทสนใจงานอนรกษเขารวมสนบสนนการจดงาน

4. องค กรและหนวยงานภาครฐท เข าร วมสนบสนนการจดงาน

5. บรษทและรานคาทมสนคาเกยวของกบการดนก และการทองเทยวเชงนเวศและธรรมชาต

6. สมาชกสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย และผไดรบวารสารนกกางเขนของสมาคม

| น ก ก า ง เ ข น |11 11

7. ผ เขาชมสอออนไลนและตดตามเวบไซต www.bcst.or.th และเฟสบค www.facebook. com/bcst.or.th

8. กลมองคกรอนรกษนกและธรรมชาตจากทวประเทศรวมทงสมาชกภาคเครอขายจากตางประเทศ

ผลทคาดวาจะไดรบ1. เยาวชนและประชาชนทวไปไดเขาใจและ

ตระหนกถงคณคาความส�าคญของนก และพนทส�าคญเพอการอนรกษนกใประเทศไทยตามภมภาคตางๆ

2. เยาวชนและประชาชนทวไปมสวนรวมในการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอมมากยงขน โดยเฉพาะพนทสเขยวภายในเขตเมอง

3. องคกรเครอข ายดานการอนรกษ ทงในประเทศและตางประเทศเกดความรวมมอและมความเขมแขงในการท�างานอนรกษรวมกน รวมทงมการแบงปนขาวสารขอมลความรและประสบการณระหวางกน

4. องคกร หนวยงาน สมาคม มลนธ ชมรมฯลฯ ทงในประเทศและจากตางประเทศทรวมกจกรรมออกบธจดนทรรศการและการแสดงมชอเสยงเปนทร จกอยางกวางขวางมากยงขน

5. จ�านวนสมาชกใหมเพมมากขนทงในระยะสนและระยะยาว รวมทงรกษาฐานสมาชกเกาของสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทยใหคงอย

หนวยงานทรบผดชอบและองคกรรวมจดงานสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย

มลนธศกษาธรรมชาตเขาดนสอ และมลนธสวนสมเดจพระนางเจาสรกต

กจกรรมภายในงาน• กจกรรมเดนชมนกในสวน (Bird Walk) น�า

โดย วทยากรและอาสาสมครของสมาคมอนรกษนกฯ

• กจกรรม Night Watch In The City เดนชมสตวกลางคน น�าโดย วทยากรและอาสาสมครของสมาคมอนรกษนกฯ และกล ม Siamensis

• เสวนาหวขอตางๆ ทเกยวของกบการอนรกษนกลาเหยอ โดย องคกรเครอขายภายในและตางประเทศ

• กจกรรมแนะน�ารานอาหาร และสนคา OTOP ในจงหวดชมพร

• กจกรรมสอนถายภาพนกเคา และนกกลางคน โดยกลม Thai Birder

• ท�าความรจกนกฮกดวยเสยง• เวรคชอปตางๆ เชน การวาดภาพนกเบองตน

ท�าสมดบนทกธรรมชาต สรางบานนกฯลฯ• การประกวดวาดภาพระดบประถมศกษา

ตอนปลายและมธยมศกษาตอนตน• การแขงขนดนก Junior Bird Race อายไมเกน

15 ป และ Bird Race ส�าหรบบคคลทวไป• การแขงขน “แฟนพนธแท (กวา)” ตอบค�าถาม

เกยวกบนกเพอชงรางวล ระดบมหาวทยาลย• การน�าเสนอผลงานและ

นทรรศการขององคกรเค รอข ายอน รกษ ท วป ร ะ เ ทศ ไทย ร วมท งองคกรตางประเทศ

• กจกรรมนนทนาการเกยวกบการระดมทน เช น สอยดาว และจ�าหนายสนคาทระลกของสมาคม

| น ก ก า ง เ ข น |12 12

ภาพตวอยางจากการจดงานเทศกาลดนกเมองไทย ครงท ๑๔ ประจ�าป ๒๕๕๘

| น ก ก า ง เ ข น |13 13

ตงแตกลางปพ.ศ.2558 ใครไดไปดนกทบงบอระเพดคงเหนความเปลยนแปลงทเกดขนกบบงบอระเพด ปรากฏการณทเรอน�าดนกตองวงไปตามทางเดนเรอทเปนคลองบงบอระเพดเดม จะไปจดไหนกตองวงออมเปนระยะไกล และบางจดเรอกไมสามารถเขาไปได ทงสาหราย-ฝาแดดหายไป ปรากฏทงบวหลวงและพชชายน�าเขามาแทนท ทจรงปรากฏการณเชนนเกดขนทกปเปนวฏจกรของน�าทไหลเขาบง บางปมากบางปนอย

เรองเดนประจ�าฉบบ เรอง : ไกรรตน เอยมอ�าไพ สถานวจยสตวปาบงบอระเพด | ภาพ : ฑฐ สอนสา และ เฉลมชย อจนทร

ในความทรงจ�า...ความเปลยนแปลงของบงบอระเพด

| น ก ก า ง เ ข น |14 14

ปไหนมากน�ากจะทวมพนท ปไหนนอยปรมาณน�ากจะอยบรเวณทกกเกบได ยกเวนปพ.ศ.2558 ตอเนองปพ.ศ.2559 ไมมน�าไหลเขาบงฯ หรอไหลเขานอยมาก พนธพชในบงบอระเพดจะเปลยนแปลงไปตามระดบน�าทสงขนและลดต�าลง รวมถงระยะเวลาทระดบน�าคงตววานานหรอไม ซงจะมผลตอการเขาครอบครองพนทของพชแตละชนด และตงแตรฐบาลมนโยบายประกนราคาขาวท�าใหเกษตรกรชาวนาหนมาปลกขาวกนมาขน จากทเคยปลอยใหพนทรกราง (เมอถงฤดน�าหลากพชชายน�าหรอพชโผลพนน�าเขามายดครองพนท) กหนมาปลกขาวและปลกมากกวา 1 ครงตอป

มการบกรกคบเขามาหาพนทชายน�าโดยเฉพาะในฤดแลง โดยอางวาเปนพนทท�ากนมากอน ถงแมวาทางเขตหามลาสตวปาบงบอระเพดจะท�าการจบกม แตพนทไหนทปรากฏรองรอยท�านา ทางเขตฯ กมกจะอะลมอลวยใหโดยเฝาดแลไมใหมการขยายพนท ฉะนนจากสงคมพชลอยน�า พชโผลพนน�า พชชายน�ากลบกลายมาเปนพนทเกษตรกรรมนาขาวและไรแตงโม เกษตรกรรมเหลานมการใชน�าจากบงฯ มากขน ระดบน�าจงลดลงอยางรวดเรว ถนทอยอาศยของนกมการเปลยนแปลง การเปลยนแปลงของพนธพชมผลตอความหลากชนดของนกในพนทชมน�าบงบอระเพด นกบางชนดหายไปหรอมจ�านวนประชากรลดนอยลง นกบางชนดเขามาอาศยและอพยพเขามาพกพงหรอมประชากรมากขน ในระยะเวลา 10 ป เมอมองดวยสายตาปกตสภาพพนทช มน�าบงบอระเพดมการเปลยนแปลงไป

นกอแจว Pheasant-tailed Jacana

เปดด�าหลงขาว ตวเมย Greater Scaup, female

| น ก ก า ง เ ข น |15 15

สงคมพชถนอาศยของสตวมการเปลยนแปลง แลวสภาพเหลานมผลตอความหลากชนดของนกหรอไม สถานวจยสตวปาบงบอระเพดไดท�าการส�ารวจชนดและประชากรนกตงแตปพ.ศ.2548 เปนตนมาจนถงปจจบน โดยใชวธการเสนทางส�ารวจเหมอนเดมหรอใกลเคยงกนตลอดทกเดอน ไดขอมลจ�านวนชนดและจ�านวนประชากรตามภาพ นอกจากนยงไดรวบรวมชนดนกทพบในพนทชมน�าบงบอระเพดโดยการพบเหนของเจาหนาทของสถานเองและจากบคคลอน รวมถงรายงานเอกสารทางวชาการ น�ามาจดท�าบญชรายชอนกทพบในบงบอระเพดเปนระยะ โดยปพ.ศ.2549 รวบรวมได 273 ชนด ปพ.ศ.2552 รวบรวมได 289 ชนด ปพ.ศ.2554 รวบรวมได 298 ชนด และลาสดปพ.ศ.2558 รวบรวมได 339 ชนด

ความหลากชนดและจ�านวนประชากรของนกในพนทชมน�าบงบอระเพดมการเปลยนแปลงไปในรอบปและ รอบเดอน มหลายปจจยประกอบกนเชน

1. สถานภาพของนกชนดนน การเปนนกประจ�าถนจะสามารถพบไดตลอดทงป นกบางชนดเปนนกอพยพจะสามารถพบไดเฉพาะในชวงฤดหนาวคอในชวงตงแตเดอนกนยายนถงเมษายน นกบางชนดเปนนกอพยพผาน นกกลมนจะบนผานประเทศไทยเพอเดนทางตอไปฝงคาบสมทรมลาย หมเกาะของประเทศอนโดนเซย ออสเตรเลยและนวซแลนดจะสามารถพบในประเทศไทยไดในชวงตนฤดกาลอพยพคอชวงเดอนกนยายนถงตลาคม และในชวงปลายฤดกาลอพยพคอชวงมนาคม

ถงเมษายน การปรากฏของนกแตละชนดในแตละเดอนจงมจ�านวนชนดไมเทากน

2. ความสมบรณของถนทอยอาศย ในพนทชมน�าบงบอระเพดมความหลากหลายของพนทอาศยซงเหมาะแกการเปนทอยอาศย หากนและการแพรกระจายพนธของนกนานาชนด ความสมบรณของถนทอยอาศยจงเปนตวก�าหนดความหลากชนดและจ�านวนประชากร ดวย ความหลากหลายและความสมบรณของถนทอยอาศยในพนทช มน�าบงบอระเพดมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาขนอยกบปจจยหลายปจจยประกอบกน ปจจยหนงทส�าคญและมผลกระทบเปนลกโซทท�าให ถนทอยอาศยเปลยนไปคอการเปลยนแปลงของระดบ น�า ระดบน�าของพนทชมน�าบงบอระเพดจะขนอยกบระบบน�าทาในรอบป กลาวคอน�าจะเรมเขาสบงประมาณปลายเดอนสงหาคมและจะสงสดในเดอนธนวาคม หลงจากนนน�าจะเรมลดลงไปเรอย ถาปไหนน�าเหนอมากน�าจะทวมพนทปไหนน�าเหนอนอยน�าทจะสะสมนอยตามไปดวย

ในป จ จบน พนท รอบบงบอระเพดมการท�าเกษตรกรรมโดยเฉพาะการปลกขาวเปนจ�านวนมาก และมการท�าเกอบตลอดทงป ท�าใหมการใชน�าจากบงบอระเพดเปนจ�านวนมาก มการสบน�าไปใชท�าใหระดบน�าของบงมการเปลยนแปลงไปจากเดม น�าสะสมมปรมาณนอยและแหงลงเรวกวาปกต การเปลยนแปลงระดบน�าอยางรวดเรวท�าใหสงคมพชมการเปลยนแปลง

นกคคคขาวด�า Pied Cuckoo

| น ก ก า ง เ ข น |16 16

ไป สงคมพชน�าถกแทนทดวยสงคมพชชายน�า ทงหญา และพชบกซงจะมผลถงชนดและประชากรนกทเขามาใชประโยชน นอกจากนจากการทถนทอยอาศยมการเปลยนแปลงไปท�าใหนกอพยพหรอนกอพยพผานทอพยพเขามาในพนท เมอถนทอยอาศยไมเหมาะสมนกอพยพกจะเสาะแสวงหาถนทอยอาศยทเหมาะสมแหงใหม กลมนกอพยพผานกจะบนผานเลยไปไมแวะพกเพอสะสมพลงงาน

3. จ�านวนประชากรของนกชนดนน เพราะนกชนดทมประชากรมากยอมมโอกาสการพบเหนมากกวานกทมประชากรนอย

ถงแมวาเมอเรามาดนกยงบงบอระเพดและเหนความเปลยนแปลงตลอดเวลาทงทโดยธรรมชาตและมนษย ในแงของความหลากชนดกยงคงพบนกชนดใหมของพนทตลอดเวลา อาจเนองมาจากเหตผลหลายประการ และบงบอระเพดกยงคงรองรบประชากรนก โดยเฉพาะกล มนกน�าทงทเปนนกประจ�าถนและนกอพยพไดดเสมอมา แตการเปลยนแปลงทเกดขนกคงมผลกระทบตอนกดวย โดยเฉพาะนกทตองการถนทอยอาศยเฉพาะตว ซงขอมลทสถานไดเกบรวบรวมไว นาจะ สามารถวเคราะหเปนรายชนดของนกได แตคงตองใชเวลา และถามโอกาสจะน�าเสนอตอไป

กราฟ แสดงจ�านวนชนดนกในบงบอระเพดเรยงตามรายเดอน ตงแตป พ.ศ.2548 - 2557

กราฟ แสดงประชากรนกในบงบอระเพดเรยงตามรายเดอน ตงแตป พ.ศ.2548 - 2557

| น ก ก า ง เ ข น |17 17

แวะเขามาเลาเรองการเดนทางดนกใหอานกน อกครง จรงๆ สถานททจะแนะน�าในครงน ไมใชแหลงดนกระดบประเทศทโดดเดนมากนก แตส�าหรบนกดนก ทองถนในละแวกเมองมาลง (Malang) แลว “สวนพฤกษศาสตรราเดนซอเออรโย” นาจะเปนจดดนกท นาสนใจไมนอยทเดยว

กอนทจะไปท�าความรจกแหลงดนกแหงน เราลองมากางแผนทแลวดซวาสถานทแหงนอยตรงไหน และ

เดนทางไปอยางไร สวนพฤกษศาสตรราเดนซอเออรโย หรอชอในภาษาอนโดนเซยเรยกวา “Taman Hutan Raya R. Soerjo” Taman Hutan Raya แปลตรงตวงายๆ กคอ สวนพฤษศาสตร สวน R. Soerjo เปนชอยอมาจากค�าวา Raden Soerjo ครบ จ�าไดคราวๆ วามาจากชอบคคลส�าคญทานหนงของเมองมาลง แตมชอยอกวานนใหเรยกคอ “Tahura R. Soerjo” ถามาถงเมองมาลงแลวถามคนพนทไมรจกอกกบอกเคาไปวาจะไป “บอน�ารอนจงการ Pemandian Air Panas Cangar หรอ Cangar Hot Spring” ละกน ทตงกอยหางมาจากตวเมองมาลงไมถง 30 กโลเมตรครบ สวนเมองมาลงกเดนทางมางายมาก จากเมองไทยบนตรงสเมองสราบายา (Surabaya) ซงเปนเมองเอกของจงหวดชวาตะวนออก (Jawa Timur) บนเกาะชวา ประเทศอนโดนเซย แลววงลงใต ประมาณ 90 กโลเมตรนดๆ กจะถงเมองมาลง (Malang) ซงเปนเขตบรหารทส�าคญแหงหนงของจงหวดชวาตะวนออก

Tahura R. Soerjo แหงนมสภาพแวดลอมเปนภเขาสง ระดบ 1,600 เมตรจากระดบน�าทะเล ปาดบแนนขนดแบบทางใตผสมทางเหนอของเรา บอกไมถกครบ มเหวลก และถนนลาดชน อยภายใตเงาของภเขาไฟแฝดแหงมาลงชอวา เมาทอารจโน-เวรลง (Gunung Arjuno-Welirang)

ดนกปาหนาว ใตเงาภเขาไฟบนแผนดนชวาตะวนออก

| น ก ก า ง เ ข น |18 18

ดนกตางแดน เรองและภาพ : มาโนช แตงตม

Beautiful Wings of Eastern Java

ดนกปาหนาว ใตเงาภเขาไฟบนแผนดนชวาตะวนออก

ทมความสงถง 3,300 เมตรจากระดบน�าทะเล และ 3,156 เมตร ตามล�าดบ ยงคงมควนพวยพงและมการปะทอยตลอดเวลา แตไมมอนตรายอะไรมากนก มบอน�ารอนจงการเปนสถานททองเทยวส�าคญทชาวเมองมาลง และในละแวกใกลเคยงมกเดนทางมาพกผอนหยอนใจกนตลอดทงวน แถมคาเขาพนทกถกมาก หากเคาะมาเปนราคาไทยกแค 17 บาท เปดใหบรการตงแตเวลา 07.00 – 16.00 น. ของทกวน อากาศโดยเฉลยหนาวถงหนาวมาก อากาศคลายๆ กบยอดดอยอนทนนทบานเรา บางครงอาจเจอฝนตกเปนละอองบางแตกตกลงมาไมนานเดยวกหยด เสนทางดนกของทนกไมสลบ ซบซอน เดนดนกกนบนถนนลาดยางเสนหลก หรอไมกหลบรอนเขาเสนทางศกษาธรรมชาตททางสวนพฤกษศาสตรไดจดไวให

จากดานเกบคาธรรมเนยมลงไปทบอน�ารอนเดนลงไปไมไกลมาก แตดวยเปนเสนทางทคนเดนขนและลงตลอดเวลาจงไมเหมาะเทาไหรทจะแวะดนก ถาใหดกหลบมาบรเวณชายปา และเสนทางศกษาธรรมชาต

นกในพนทสวนใหญจะเปนนกทเรามกเรยกตดปากวา นก “Endemic” ซงหมายถงนกเฉพาะถนทมแตทนแหงเดยวเทานน ในทนกคอพบเฉพาะบนเกาะชวาเทานน ชอนกหลายๆ ชนดกจะน�าหนาดวย Javan หรอไมก Sunda เปนการบงชเฉพาะวาพบไดแตทนเทานน สวนสตวปาทพบไดงายและมโอกาสพบไดทน คอ คางชวา (Javan Langur) หรอทนวา “ลตงบเดง Lutung Budeng” เปนสตวเฉพาะถนอกชนดของเกาะชวา มขนยาวสด�า หนาตาเหมอนคนแกผมยาว มกพาฝงเลกๆ ออกมารบแสงแดดยามเชาหรอมกจกรรมหากนในชวงกลางวน รมถนนเสนทตดผานสวนพฤกษศาสตร

นกทพบในสวนพฤกษศาสตรสวนใหญกสามารถพบไดในพนทสวนตางๆ ของเกาะชวาเชนกน เชน นกกระเตนชวา Javan Kingfisher เปนนกรบแขกบรเวณลานจอดรถ หนาตาคลายนกกระเตนอกขาวแตมขนาดใหญกวา นกไตไมสน�าเงน (Blue Nuthatch) นาจะเปนนกชนดแรกๆ ทไดพบเหนหากมาทน แมจะเปนนกทหายากมากในบานเรา แตนกชนดนกลบหางายและมจ�านวนตวตอฝง มากกวา 20 ตว ในแตละครง Indigo Flycatcher นกจบแมลงทมสฟาสดใสสวยงาม คลายๆ นกจบแมลงสฟาทองขาวบานเรา บรเวณชายปาบางครง กจะพบ Birds Wave หรอคลนนกอยเรอยๆ เปนนกขนาดเลกทสวนใหญเปนนกเฉพาะถน เชน นกกระจบ

| น ก ก า ง เ ข น |19 19

Javan Langur Indigo Flycatcher

Blue Nuthatch

ภเขา (Mountain Tailorbird), นกกระจดภเขา (Mountain Leaf Warbler), Sunda Warbler ขนาดและหนาตา เจาตวนคลายๆ นกกระจอยกระหมอมแดง, นกเสอแมลงปกแดง (Pied Shrike Babbler), นกเสอแมลงแมลงหนาสตาล (Chestnut-fronted Shrike Babbler), Javan Fulvetta, นกตดใหญ Great Tit, นกแซงแซวสเทา Ashy Drongo, นกเขนนอยปกด�า Black-winged Flycatcher-shrike ทนพบไดงายมาก, Sunda Minivet เปนนกพญาไฟเฉพาะถนชวา พบเหนไดทวไป, Sunda Cuckooshrike และนกขเถาพนธชวา Javan Cuckooshrike

เมอหลบรอนเขาเสนทางศกษาธรรมชาต นกกจะเปลยนเปนประเภทนกมดๆ แบบนกกนแมลง (Babblers)

ซงหลายตวดกรหายากมากในบานเราแตทนพบเจอได ไมยาก เชน นกกนแมลงปากหนา Horsfield’s Babbler, นกระวงไพรหลงแดง Chestnut-backed Scimitar-Babbler นกจเตนจว Pygmy Wren Babbler, นกปกสนเลก Lesser Shortwing, นกจบแมลงหนาผากขาว Snowy-browed Flycatcher นกหลายๆ ชนดทพบเจอในบานเรากพบไดทนเชนกน อยางเชน นกจบแมลงหวเทา Grey-headed Canary Flycatcher นกจบแมลงเลกขาวด�า Little Pied Flycatcher ซงจรงๆ แลว ในเสนทางศกษาธรรมชาตเสนนมรายงานพวกนกเปลาทมสสนจดจานอยหลายชนดแตเราไมเจอพวกเขาเลย และนกไฮไลตทเขาบอกวามาถงทนแลวไมไดเจอกนงายๆ คอ นกขนแผนอกสสม Orange-breasted Trogon แมบานเราจะหาดไดไมยาก แตทนถอเปนของหายาก สวนนกเฉพาะถนอนๆ ทนาสนใจ เชน Crescent-crested Babbler เปนนกกนแมลงทมสสนสวยงามมากชนดหนง Javan Whistling-Thrush เปนนกเอยงถ�าเฉพาะถนของเกาะชวา Blood-breasted Flowerpecker นกกาฝากทมอกสแดงสดใส หนาตาคลายๆ นกกาฝากอกเพลง White-flanked Sunbird, Sunda Forktail นกกางเขนน�าเฉพาะถนมกไดยนเสยงรองใส มาจากล�าธาร Javan Tesia นกจนจเฉพาะถนชวา

| น ก ก า ง เ ข น |20 20

Sunda Minivet

Sunda Cuckooshrike

Javan Whistling-thrush

และ Olive-backed Tailorbird นกกระจบเฉพาะถน เมอเดนออกมาจากเสนทางศกษาธรรมชาต ก

สามารถวกออกไปบรรจบกบถนนลาดยางเสนหลก เดนเลยวไปทางขวาอกประมาณ 500 เมตร กจะถงสะพานวาตออนโด (Watu Ondo Bridge) ซงทงสองขางทางเตมไปดวยไมยนตนแนนขนด สะพานแหงนเปนสะพานทสรางเชอมแนวเขาแคบๆ สองชวงบนหบเหวสง มองเหนล�าธารดานลางอยไกลๆ ผมชอบปาบรเวณนมาก เพราะ

มองออกไปไดไกลสดสายตาและเปนอกจดทสามารถพบ การดา (Garuda) หรอ Javan Hawk Eagle ไดไมยาก ซงเปนนกเฉพาะถนของชวาและยงถอเปนนกประจ�าชาตของอนโดนเซยดวย ชายปาใกลๆ มเหยยวรง Crested Serpent Eagle เกาะกงไมใหด Dark-backed Imperial Pigeon, Flame-fronted Barbet มากบเวฟของ Orange-spot Bulbul และ Sunda Bulbul ซงทงสามชนดเปนนกเฉพาะถนทพบไดไมยากของเกาะชวา

ส�าหรบทนผมขอยกใหนกชนดหนงเปนทสดของทรป นเลยกวาได คอ Tawny-breasted Parrotfinch หนาตาเหมอนกบนกกระตดเขยว แตบรเวณทองจะเปนสปนแหง เทยบสสนกนแลวนกกระตดเขยวบานเราสวยกวามาก แตส�าหรบทน ถอเปนนกทพบไดยากมาก ปกตจะพบเจอในพนทชวาตะวนตก ในวนทเราดกบนกดนกทองถนชอ Heru Caryano ดเขาตนเตนมากกบการเจอนกชนดน ซงเรากถายภาพเปนหลกฐานไวได ขณะทนกเกาะพกบนกงไมหลงจากขนมาจากล�าธาร การพบครงนเปนรายงานแรกของพนท เจอทงหมด 2 ตว แตผมเจอมากกวา 1 ครง เพราะเจอในเวฟอก 1 ตว ยงคยกนเปนโจกกบนกดนกทานนวา ถาใหเลอกถายนกไตไมสน�าเงนกบนกกระตดเขยวทองสปนตวนเราเลอกถายเจาไตไมดกวา เพราะบานเราหาดยากมาก

สดทายน ตองขอขอบคณผอานทนารกทกทาน ผมเพยงท�าหนาทน�าเรองราวบางสวนทไดพบเจอมาถายทอดใหเขาใจและรบรแบบงายๆ กบแหลงดนกในประเทศบานใกลเรอนเคยง ทนอาจไมใชแหลงดนกยอดนยมระดบประเทศ แตทนเปนขมทรพยใหมทรอคอยนกขดทองเชนทานมาเยอนซกครง มาสมผสกบอากาศหนาวๆ มารบละอองฝนปรอยๆ มาแชน�ารอนใหผอนคลาย ความสขเลกๆ ทไดเดนดนกไป พดคยกนไป ความสขทตวเงนมหาศาลหาซอไมได ...แคนกก�าไรมากพอแลว

ขอบคณครบ

| น ก ก า ง เ ข น |21 21

WatuOndo Bridge Black-winged Flycatcher-shrike

Tawny-breasted Parrotfinch

| น ก ก า ง เ ข น |22 22

หองภาพนกบงบอระเพด ภาพ : คณต คณกล

นกกระสาแดง Purple Heron

นกอายงว Oriental Darter

นกกระทง Spot-billed Pelican

นกยางโทนใหญ Great Egret

เปดด�าหวด�า Baer’s Pochard ตวผ (ขวา) ตวเมย (ซาย)

เปดปากพลว Northern Shoveler ตวผ (ซาย) ตวเมย (ขวา)

เปดด�าหวสน�าตาล ตวผ Ferruginous Pochard, male

เหยยวออสเปร Western Osprey

| น ก ก า ง เ ข น |23 23

นกเจาฟาหญงสรนธร ขณะยงมชวต โดย H.E. McClure

| น ก ก า ง เ ข น |24 24

นกเดน เรอง : กลมงานวจยสตวปา ส�านกอนรกษสตวปา กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช | ภาพ : นายแพทยบญสง เลขะกล, ภาพถาย H.E. McClure และ นายสตวแพทยเกษตร สเตชะ

นกเจาฟาหญงสรนธรชอภาษาไทยมาจากชอพระนามสมเดจพระเจา

ลกเธอเจาฟาหญงสรนธร ซงเปนพระยศเดมของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เปนการเฉลมพระเกยรตแดพระองคท านซงสนพระทยในธรรมชาตศกษามาตงแตทรงพระเยาว นกชนดนมชอทองถนวา “นกตาพอง” มชอภาษาองกฤษวา White-eyed River-martin และชอวทยาศาสตร Eurochelidon sirintarae เปนนกชนดใหมของโลกทถกคนพบเฉพาะถน ณ บงบอระเพด จงหวดนครสวรรค ประเทศไทยเทานน

การคนพบนกชนดนเรมเมอปพ.ศ.2510 เมอศนยรวบรวมวสดอเทศ สถาบนวจยเทคโนโลยวทยาศาสตรแหงประเทศไทย ไดเขาเปนสมาชกของโครงการส�ารวจสตวยายแหลงทางพยาธวทยา (Migratory Animals Pathological Survey= MAPS) ซงเปนโครงการระหวางประเทศทศกษาการอพยพของนก โดยดกจบนกมาตรวจเลอดและเกบปรสตภายนอก จากนนสวมหวงขาซงจะ

ท�าใหรเสนทางการอพยพ อนเปนการปองกนโรคตางๆ ไดหากมการระบาดของโรคในอนาคต ซงบงบอระเพดกเปนหนงในพนทศกษาของโครงการน

เมอวนท 28 มกราคม พ.ศ.2511 ชาวบานทรบจางโครงการนจบนก ไดน�านกมามอบใหประมาณ 700 ตว โดยสวนใหญเปนนกนางแอนชนดตางๆ แตมนกเพยงตวเดยวทมลกษณะและอปนสยตางจากนกอนจงถกน�ามาเลยงไวกอน ในวนตอมากพบนกชนดนอกตวปะปนมากบนกอน หลงจากทขงนกทง 2 ไวในกรงไดไมนาน นกกตายลงจงถกน�าไปสตฟฟไว และวนท 10 กมภาพนธ ปเดยวกนกจบนกชนดนไดอก 7 ตว

จากการศกษาลกษณะภายในของนก โดยเฉพาะหลอดคอพบวาไมเหมอนกบนกนางแอนทวไป แตคลายกบนกนางแอนเทยมคองโกในสกล Pseudochlidon โดยเฉพาะลกษณะภายนอกนนคลายกน แตสปาก สตาและหางแตกตางกนอยางสนเชง ซงบงบอกวานกทงสอง

นกเจาฟาหญงสรนธรสตฟฟ โดย นายสตวแพทยเกษตร สเตชะ

ภาพวาดนกเจาฟาหญงสรนธร โดย นายแพทยบญสง เลขะกล

| น ก ก า ง เ ข น |25 25

นกเดน เรอง : กลมงานวจยสตวปา ส�านกอนรกษสตวปา กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช | ภาพ : นายแพทยบญสง เลขะกล, ภาพถาย H.E. McClure และ นายสตวแพทยเกษตร สเตชะ

ชนดมนเวศวทยาในการหาอาหารแตกตางกนมาก โดยนกเจาฟาหญงสรนธรอาจจะสามารถกนเหยอทมขนาดใหญกวามาก อกทงมมปากกพองและแขง ตนและเลบใหญแขงแรงก�าย�า ผดปกตส�าหรบนกทหากนในอากาศ อกทงสดสวนรางกายกแตกตางกนอกดวยซงบอกถงนสยการสรางรงตางกน แสดงวาเปนนกคนละชนดแนนอนแตจะตงชอวาอะไรนน ในครงแรกคณะนกวจยตงใจจะใชชอนกใหมตามพระปรมาภไธยในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเพอเทดพระเกยรตแดพระองคทาน แตผใหญหลายทานลงความเหนวาเปนการไมบงควร จงขอพระราชทานพระนามสมเดจพระเจาลกเธอเจาฟาหญง สรนธร เพอตงเปนชอนกชนดใหมของโลก

ลกษณะทวไปเปนนกขนาดเลกมาก ขนหางคกลางอาจยาวถง 8.75 เซนตเมตรหรอมากกวา ตวเตมวยสจะออกด�าหรอด�าเหลอบน�าเงนเขม ตรงบรวเณหนาผากมขนด�าคลายก�ามะหย มลายพาดสขาวทตะโพก ปากสเหลอง นยนตาและมานตา

สขาว มสชมพเรอๆ ในวงในมานตา รอบวงตามวงสขาว แขงและขาสชมพ ขนหางสนกลมมน โคนหางสขาว มแกนขนลกษณะคลายเสนลวดยนออกไปจากขนหาง คกลาง ขนปกดานลางสน�าตาลซด สวนนกตวไมเตมวย คลายนกโตเตมวยแตหวและล�าตวดานลางเปนสน�าตาลเขม บรเวณคอหอยสจะจางกวา ไมมแกนขนออกจากหางคกลางหรอมกจะสนกวาของตวเตมวย

เปนนกทพบเฉพาะประเทศไทยเทานน มรายงานพบเพยงแหงเดยวทบงบอระเพด จงหวดนครสวรรคในชวงเดอนพฤศจกายนถงเดอนมนาคม ซงเปนชวง ฤดหนาวของประเทศไทย อาจจะสญพนธไปแลว เพราะไมมรายงานทเชอถอไดมาตงแตปพ.ศ.2514 จวบจนปจจบน

Wild Cities เรอง : อเทน ภมรนทร | ภาพ : กลพฒน ศรลมพ

| น ก ก า ง เ ข น |26 26

รจก “นกเคา” กนไหมเอย? แกงนกฮก นกแสกตาโต หนาบานๆ เหมอนจานดาวเทยมนนละ มาท�าความรจกนกกลมนใหมากขนพรอมกนเลย

1. กระฉบกระเฉงยามค�าคนนกเคาเกอบทกชนดทพบในประเทศไทยหากนตอน

กลางคนจนเกอบรงสาง มเพยงบางชนดทมกหากนในชวงกลางวนดวย เชน นกเคาจด (Spotted Owlet) นกเคาโมงหรอนกเคาแมว (Asian Barred Owlet) และนกเคาแคระ (Collared Owlet)

Not all owl species are nocturnal. How often an owl is seen during the day depends on the seasonal amount of daylight and darkness, food supplies and habitat.

2. นกเคาเปนนกนกลา มนจบสตวอนกนเปนอาหาร มนกนสตวแทบทกกลม

ทจบได นอกจากหนตามบานและทองนาแลว นก กบ เขยด หรอสตวมพษอยางงกถกมนจบกน รวมไปถงแมลง

เรองทคณไมรเกยวกบนกเคา

ชนดตางๆ ดวย นกเคาบางกลมลาปลากนเปนอาหารหลกคอ นกทดทอ (Fish Owl)

Owls are carnivorous. They eat rodents, small or medium sized mammals, nocturnal insects, fish and other birds.

3. บนไดสดเงยบ

นกเคาหลายชนดมขนปกคลมตวทออนน มและ ขอบขนปกเปนซหว ท�าใหบนไดเงยบ กวาเหยอจะรตวกตกอยในกรงเลบของมนเสยแลว

They’re Silent Killers. Special hooks on the front of the owl’s wing feathers act as airflow silencers while “fraying” on the trailing edges and offer the silent flight that allows the owl to swoop behind prey undetected.

4. หมนคอไดถง 270 องศา เราจงเหนนกเคาหนหนามามองดานหลงไดอยาง

งายดาย โดยไมตองขยบตว (ไมใช “นกผ” แนนอน ไมตองตกใจไป)

10 Fun Factsabout Owls

10 นกเคาปาสน�าตาล Brown Wood Owl

Wild Cities เรอง : อเทน ภมรนทร | ภาพ : กลพฒน ศรลมพ

| น ก ก า ง เ ข น |27 27

Owls turn their heads up to 270 degrees, but they cannot turn their heads all the way around. In order to perform this task, their necks contain 14 vertebrae, rather than the usual seven found in “normal” birds.

5. ฮ.นกฮกจงตาโต ลกตาของนกเคายดตดกบกระดกเบาตา ท�าใหนก

กลมนกลอกตาไป-มาไมได ถาตองการเปลยนทศทางการมองเหน นกตองเอยงคอหรอหมนใบหนาเปนวงกลมแทน ดวงตากลมโตมเซลลรบแสงรปแทงทไวตอ

การมองเหนในสภาพแสงนอยหรอตอนกลางคน ดวงตาขนาดใหญมผลใหรรบแสงมขนาดใหญไปดวย ท�าใหมนสามารถมองเหนเหยอไดเปนอยางด และต�าแหนงดวงตาทอยดานหนาเหมอนกบคนเรา ท�าใหนกกลมนประเมนระยะทางของเหยอได

An owl’s eyes are extremely large and nearly touch inside the head. Owl eyes are also completely immobile and cannot be considered true “eye balls,” since they’re actually tube-shaped. Binocular vision lets owls fully focus on their prey and boosts their depth perception.

6. หทงสองขางไมเทากน นกเคาหลายชนดมชองเปดหอยในต�าแหนงทไม

ตรงกน เชน นกแสกทชองเปดหทางดานขวาจะอยสงกวาทางดานซาย และเยองไปดานหลงมากกวาท�าใหการรบฟงเสยงของหทงสองขางเกดขนไมพรอมกน มนจงแยกแยะต�าแหนงและทมาของเสยงไดแมนย�า

Several owl genera have asymmetrical ears, located at different heights on the owl’s head. This allows the owl to pinpoint the location of sounds in multiple dimensions.

| น ก ก า ง เ ข น |27 27

นกเคาจด Spotted Owlet

เอกสารอางองRon Harlan. 2013. 10 Awesome Facts About Owls. Downloaded from http://listverse.com/2013/09/15/10-awesome-facts-about-owls/ on 01/11/2015.Melissa Mayntz. 2015. 20 Fun Facts About Owls.Downloaded from http://birding.about.com/od/birdprofiles/a/20-Fun-Facts-About-Owls.htm on 01/11/2015.

| น ก ก า ง เ ข น |28 28

and have represented misfortune, death, prosperity, and wisdom.

10. เปนนกเคา อยยากบอกเลย! มหลายภยคกคามทท�าใหนกเคาลดจ�านวนไปอยาง

รวดเรว ทงพนทอาศยลดลง การใชสารก�าจดศตรพชในการเกษตรสงผลกระทบโดยตรงตอพวกมน เพราะนกเคาเปนนกนกลาในอนดบสงสดของหวงโซอาหาร ไฟฟาชอตจากการเกาะกบสายไฟ ถกรถยนตชนบนถนนบาง การจบลกนกหรอนกตวเตมวยมาขายเปนสตวเลยง และความเชอในดานลบวา นกเคาเปนสญลกษณของวญญาณผวายชนม น�าความตายมาสผพบเหน นกเคาของเราเลยอยยาก โดนทงยงดวยปน ท�าลายรง ท�าลายถนอาศยฯลฯ

The biggest threats to owls are habitat loss, pesticides and human persecution because of nega-tive superstitions. Vehicle collisions, wire fences and even well-meaning birders can also be hazardous to owls.

7.นกเคาแมวมหเหมอนแมว จรงหรอ? ทเราเหนนกเคาบางชนดมขนยนยาว

บนหว มองดคลายใบหนน แทจรงแลวนกไมมใบห มเพยงชองเปดหเทานน ขนคลายหของนกเคาใชแสดงอารมณได เชน แสดงพฤตกรรมขมขวญคแขงทมาบกรกอาณาเขต และชวยพรางตวโดยยดตรงเนยนไปกบเปลอกไมไดดวย

Several owls species have “ear” tufts on their heads but they aren’t ears at all. These tufts of feathers may indicate the bird’s mood, help keep it camouflaged or be used to show aggression.

8. มกรงเลบเปนอาวธ กรงเลบของนกเคาคมมาก มสนว ในนกแสกดานขาง

ของเลบทสามจะมสนคมเหมอนสนมด เหยอจงตายคาองเลบของนกเคาเลยทเดยว

Owls have zygodactyl feet with two toes pointing forward and two toes pointing backward, and all their toes have powerful talons.

9. นกเคากบความเชอเปนของคกน ความเชอของคนผกพนกบนกเคามายาวนาน เชน

ในไทยเชอวา บรรดานกเคา เปน “นกผ” เจอแลวจะโชคราย หรอมคนตาย ในขณะทคนอนเดยขนานนามวา นกเคาเปน “เทพแหงความอดมสมบรณ” เชนเดยวกบทฮอกไกโด ประเทศญปน คนทนนถอวา นกเคา Blakiston Fish Owl เปนเทพเจาแหงหมบาน

Owls have long been a part of human folklore and legend. They have been found in cave paint-ings in France and in Egyptian hieroglyphics. Today, owls have held a variety of symbolic roles in culture

นกเคาก หรอ นกฮก Collared Scops Owl

หลกการและเหตผลสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทยเปน

องคกรพฒนาเอกชนและเปนภาคเครอขายของ BirdLife International ซงจดพมพหนงสอบญชรายชอพนทส�าคญเพอการอนรกษนกในประเทศไทย เมอป พ.ศ. 2547 (ค.ศ. 2004) และหนงสอทส�าคญนไดถกน�ามาใชสนบสนนการวเคราะห Key Biodiversity Areas (KBAs) 114 แหงในประเทศไทยนอกจากนบญชรายชอ IBAs 62 แหงในประเทศไทยยงชวยสนบสนนองคความรดานความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทยใหมากขน โดยระบพนทคมครองทมความส�าคญอยางเปนทางการ แตในปจจบนม IBAs เพยง 42 แหง ทมพนทเกอบทงหมดถกคมครองอยางเปนทางการ ทงนโครงการ IBAs อยในยทธศาสตรการอนรกษระดบโลกทส�าคญของ BirdLife International ซงมวตถประสงคเพอตดตาม ตรวจสอบ และท�าใหการคมครองพนทเหลานไมใชเพอนกเทานน แตยงท�าเพอ สตวปาทอยในพนทนนทงหมดดวย

นก เปนตวชวดความหลากหลายทางชวภาพทมประสทธภาพในกลมสงมชวตโดยเฉพาะเมอน�ามาใชในการก�าหนดพนทเพอการอนรกษ ท�าใหมนใจวาสตวและพชอนๆ จ�านวนมากจะอยรอดเหมอนกน อยางไรกตาม ตงแตมการตพมพบญชรายชอ IBAs ยงไมมการตดตามตรวจสอบระบบ IBAs ในประเทศไทย และมการปรบขอมลบญชรายชอของ IBAs ในประเทศไทยเพยงเลกนอยเทานน ในปจจบนคาดวาสภาพพนท IBAs บางแหงไดเปลยนแปลงไป และพนทบางแหงมศกยภาพในการจดตงเปน IBAs แหงใหมโดยเฉพาะพนทชมน�าในภมภาคตางๆ ของประเทศไทย ซงสมาคมอนรกษนกและธรรมชาต แหงประเทศไทย มสวนรวมจดท�าโครงการอนรกษใน IBAs หลายแหงในประเทศไทย รวมทงสนบสนนกลม ดนก โครงการวจย องคกรพฒนาเอกชน กลมอนรกษในระดบทองถน และระดบชาต รวมถงสนบสนนการจดตงและการบรหารจดการกลมอนรกษในทองถน โดยเฉพาะพนทบรเวณอาวไทยตอนใน

เรองและภาพ : กองบรรณาธการ รายงานพเศษ

โครงการประเมนและตดตามตรวจสอบพนทส�าคญเพอการอนรกษนก และความหลากหลายทางชวภาพ (IBAs) ในประเทศไทย ตอนท 1

เนองดวยสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย สามารถประเมน ตดตามตรวจสอบ IBAs ระดบชาตไดในระยะยาว โดยไดรบความรวมมอเปนอยางดจากผทเกยวของทอยโดยรอบ และในพนทของ IBAs ทงยงม BirdLife International และ the Royal Society for the Protection of Birds (RSPB) สนบสนนสมาคมอนรกษ นกฯ ในการด�าเนนโครงการสรางเครอขายตดตามตรวจสอบ และสนบสนนการอนรกษ IBAs ในประเทศไทย รวมทงด�าเนนการประเมนและปรบขอมล IBAs เปนประจ�าอยางเปนระบบ และพฒนาศกยภาพเพอสนบสนนการอนรกษพนท เมอด�าเนนงานโครงการนแลวเสรจจะไดภาพรวมดานการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพแมจะเนนความส�าคญเพยงแคชนดนก ดงนนจงคาดหวงวาการจดท�าโครงการนจะสามารถใหความร ฝกอบรม ประเมนสถานะ จดตงพนท สรางฐานขอมล IBA และใหขอมลสนบสนน BirdLife International และผรวมประเมน และตดตามตรวจสอบโครงการ IBAs ในแตละภมภาคของประเทศไทย

| น ก ก า ง เ ข น |29 29

ประชม IBAs ภาคกลาง

วธการในโครงการ- สมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย

รางรายชอหนวยงานทเกยวของ แผนงาน และความ รบผดชอบในการประเมนและตดตามตรวจสอบ IBAs และคดเลอกพนทบางแหงเพอเสนอจดตงเปน IBA แหงใหม

- รางแบบประเมนและตดตามตรวจสอบ IBAs- ทดสอบแบบประเมนและตดตามตรวจสอบใน

IBAs บางแหงกอนใชงาน มการทดสอบเพมเตม และ แกไขเนอหาหากจ�าเปน

- พจารณาทบทวน และเรยบเรยงแบบประเมน และตดตามตรวจสอบ IBAs ระบผเขารวมการประชมเชงปฏบตการ และงบประมาณ

- ฝกอบรมการใชแบบประเมนและตดตามตรวจสอบ IBAs ใน 4 ภมภาค คดเลอก IBA sแหงใหม เกบรวบรวมขอมลเบองตนจากหนวยงานทสามารถมสวนรวมในโครงการ

- รวบรวมขอมล และเรยบเรยงทงภาษาไทย และภาษาองกฤษ

- หนวยงานตางๆ น�าเสนอโครงการ และ IBAs ทแตกตางกนในแตละแหงในงานสมมนา และนทรรศการ เกบขอมลอยางตอเนองเกยวกบ IBAs และภยคกคาม ทมตอ IBAs เพอใหสาธารณชนตระหนกในความส�าคญของ IBAs

- น�าเสนอและรายงานขอมลทงหมดทเกบรวบรวม ไดจาก IBAs เดม ผลการคดเลอก IBAs ใหม และขอเสนอแนะระดบนโยบายทส�าคญ

วตถประสงคหลกของการประชม- ใหความรเกยวกบ IBAs แกหนวยงาน องคกร และ

กลมอนรกษทองถน- ฝกอบรมการประเมน และตดตามตรวจสอบ IBAs

โดยการใชแบบประเมนทจดท�าขน- ประเมนสถานภาพของ IBAs ทมอยเดมใหเปน

ปจจบน- ระบพนททมศกยภาพทสามารถจดตงเปน IBAs

แหงใหม- สรางฐานขอมลขององคกร และผทสนใจการ

ประเมนและตดตามตรวจสอบ IBAs

สถานทและระยะเวลาจดการประชม- ภาคกลาง ณ โรงแรม เค ย โฮม มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร บางเขน เมอ 20 มนาคม 2558- ภาคเหนอ ณ หองประชมภเกต มหาวทยาลย

เชยงใหม จ.เชยงใหม เมอ 28 เมษายน 2558- ภาคใต ณ หองประชมระเบยงบรรณ 1 มหาวทยาลย

วลยลกษณ จ.นครศรธรรมราช เมอ 26 มถนายน 2558- ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ณ โรงแรมราชาวด

รสอรท แอนด โฮเทล จ.ขอนแกน เมอ 21 กรกฏาคม 2558

| น ก ก า ง เ ข น |30 30

ประชม IBAs ภาคเหนอ

ประชม IBAs ภาคใต

ประชม IBAs ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

เรองและภาพ : กองบรรณาธการ รายงานพเศษ

ชาวนาเกลอสมทรทคอยปกปองนกชายเลนอพยพ

| น ก ก า ง เ ข น |31 31

สบเนองจากนโยบายการสรางพลงงานทางเลอกทสะอาดภายใตการก�ากบของรฐบาลปจจบน ซงสนบสนนใหมการสรางโรงไฟฟาพลงงานแสงอาทตย (โซลารฟารม) ในหลายพนท และหนงในนนไดมการคดเลอกพนทส�าหรบกอสราง โครงการโซลารฟารมบนพนทสหกรณภาคการเกษตรนาเกลอ และการเพาะเลยงแบบธรรมชาต ในหมท 3 ต.โคกขาม บนพนทจ�านวน 42 ไร โดยการเชาพนทของนายไวย รอดทะยอย ซงเปนสมาชกของสหกรณกรงเทพ จ�ากด โครงการโซลารฟารมแหงนมก�าลงการผลตกระแสไฟฟา 3 เมกะวตต ระยะเวลาท�าสญญา 25 ป โดยมสหกรณกรงเทพ จ�ากด เปนเจาของโครงการ และไดคดเลอกบรษท ซนซป เอนเนอรย (ไทยแลนด) จ�ากด เปนผรบผดชอบโครงการ

แตเนองจากทตงโครงการนอยในพนทช มน�าอาวไทยทมความส�าคญระดบชาต อกทงมความส�าคญดานการอนรกษเปนอยางยง และพนทนเปนบรเวณทมนกชายเลนอพยพในเสนทางบนเอเชยตะวนออก-ออสเตรเลย (East Asian-Australasian Flyway) จ�านวนนบหมนตวเขามาอาศยเปนแหลงหากนและ

สรปสถานการณโครงการผลตไฟฟาจากพลงงานแสงอาทตยแบบตดตงบนพนดนส�าหรบหนวยงานราชการและสหกรณภาคการเกษตร (โครงการโซลารฟารม)ในพนท หมท 3 ต.โคกขาม อ.เมอง จ.สมทรสาคร

พกพงเปนประจ�าทกปตลอดชวงฤดหนาว โดยมชนดทส�าคญคอ นกชายเลนปากชอน (Spoon-billed Sand-piper; Calidris pygmaea) ซงมสถานภาพใกลสญพนธอยางยง (Critically Endangered) ตามทประกาศโดยสหภาพสากลวาดวยการอนรกษ (IUCN)

สมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย ภาค BirdLife International ซงเปนองคกรอนรกษระดบโลก รวมกบชมรมอนรกษธรรมชาตโคกขาม มลนธโลกสเขยว และมลนธสบนาคะเสถยร ซงเปนพนธมตรเครอขายอนรกษทรพยากรธรรมชาตทเลงเหนถงความจ�าเปนทจะตองแสดงขอกงวลและวงวอนใหมการพจารณาถงความเหมาะสมของสถานทกอสรางโครงการนอยางเรงดวนโดยท�าหนงสอไปถงเลขาธการ ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทเปนหนวยงานรบผดชอบเรองพนทช มน�า เนองจากสถานการณในพนทโครงการ เรมมการไถปรบพนทเพอเตรยมการด�าเนนงานกอสรางแลว ซงท�าใหเกดการสญเสยระบบนเวศพนทชมน�าดงกลาวอยางสนเชง โดยใน

| น ก ก า ง เ ข น |32 32

หนงสอไดอธบายใหเหนความส�าคญของพนทดงตอไปน1) สถานทกอสรางโซลารฟารมตงอยในเขตการขน

ทะเบยนเปนพนทชมน�าอาวไทย (อาวตว ก.) ทมความส�าคญระดบชาต ตามมต ครม.เมอวนท 1 สงหาคม พ.ศ. 2553 และเมอวนท 3 พฤศจกายน พ.ศ. 2552 และยงเปนพนทส�าคญเพอการอนรกษนกและความหลากหลายทางชวภาพ (Important Bird and Biodiversity Area; IBAs) ภายใตการรบรองขององคกร BirdLife Interna-tional

2) สถานทกอสรางโซลารฟารมตงอยในขอบเขตพนทซงไดรบการรบรองตามขอตกลงการเปนพนทพนธมตรส�าหรบการอนรกษนกอพยพและการใช ประโยชนถนทอยอาศยของนกอพยพอยางยงยนในเสนทางบนเอเชยตะวนออก-ออสเตรเลย (Partnership for the Conservation of Migratory Waterbirds and the Sustainable Use of their Habitats in the East Asian-Australasian Flyway) ตามมตคณะรฐมาตรเมอวนท 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2553

3) พนทดงกลาวอยในขอบเขตการด�าเนนงานของโครงการอนรกษถนอาศยของชนดพนธพชและสตวทม ความส�าคญระดบโลกในพนทภาคการผลต (Conserving Habitats for Globally Important Flora and Fauna in Production Landscapes) ด�าเนนโครงการโดยส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ภาพแผนททางอากาศระบต�าแหนงโรงงานพลงงานแสงอาทตย (Solar Farm) ณ โคกขาม

| น ก ก า ง เ ข น |33 33

โดยมนายกสมาคมอนรกษ นกและธรรมชาตแห งประเทศไทย เปนหนงในคณะทปรกษา

4) พนทนาเกลอในบรเวณดงกลาวเปนแหลงอาหารและพนทพกพงทส�าคญของนกชายเลนอพยพ และนกประจ�าถนกวา 60 ชนด รวมทงนกชายเลนปากชอน (Spoon-billed Sandpiper; Calidris pygmaea) ซงมสถานภาพใกลสญพนธอยางยง (Critically Endangered) ในระดบโลก ตามทไดมการประกาศโดยสหภาพสากลวาดวยการอนรกษ (IUCN) ปจจบนมจ�านวนเหลอเพยง 240 - 400 ตวทวโลก และยงคงมแนวโนมลดลงอยางตอเนอง นอกจากนยงมรายงานของนกทมสถานภาพใกลสญพนธ (Endangered) อก 3 ชนด และนกทเสยง

ตอการถกคกคาม (Near Threatened) อก 7 ชนด5) พนทดงกลาวมความส�าคญอยางยงตอองค

ความร ดานปกษวทยา โดยสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหง ประเทศไทยไดมการตดตามจ�านวนประชากรของนกน�าในพนทนาเกลอ ต�าบลโคกขามเปนประจ�าทกปมาตงแตปพ.ศ.2541 โดยขอมลทไดจากการส�ารวจมสวนชวยในการสนบสนนงานอนรกษนกชายเลนในระดบโลก เนองจากเปนการสะทอนแนวโนมจ�านวนประชากรของนกอพยพทเดนทางผานหลายประเทศในเสนทางบนอพยพเอเชยตะวนออก-ออสเตรเลย

6) พนทดงกลาวมความส�าคญในดานการทองเทยวเชงนเวศ โดยเฉพาะกจกรรมดนก เนองจากมนกชายเลน

นกชายเลนหลายลานตวไดใชโคกขามเปนทพ�านกตลอดชวงฤดหนาว

| น ก ก า ง เ ข น |34 34

อพยพเขามาอาศยอยเปนจ�านวนมาก สงผลใหมนกดนก ทงชาวไทยและชาวตางชาตเดนทางเขามาเยยมชม ฝงนก โดยเฉพาะนกชายเลนปากชอน เปนจ�านวนมากเปนประจ�าทกป กอใหเกดการกระจายรายไดสชมชนและปลกฝงใหเกดความรกและหวงแหนสงแวดลอม

ตอมาส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) ไดพจารณาและด�าเนนการประสานงานกบส�านกงานคณะกรรมการก�ากบกจการพลงงาน (กกพ.) เรองขอเทจจรงของทตงโครงการซงเปนพนทช มน�าทมความส�าคญระดบชาต ซงกกพ.มคมอประมวลหลกการปฏบต (CoP) ส�าหรบผประกอบกจการผลตไฟฟาพลงงานแสงอาทตยจากเทคโนโลยแผงโฟโตโวลเทอก ไดก�าหนดมาตรการดานการเลอกพนทตงโครงการ ออกแบบและวางผงโครงการในระยะเตรยมการกอสรางไววา พนททเสนอส�าหรบตงโรงไฟฟาตองไมเปนพนทชมน�า และกกพ.พจารณาและวนจฉยแลววา พนทตงโครงการดงกลาวเปนพนทช มน�า จงไมสามารถด�าเนนโครงการได เวนแตสหกรณสามารถพสจนไดวา พนทนนไมเขาขายตามมตครม. เมอวนท 1 สงหาคม พ.ศ. 2553

ท งน สมาคมอน ร กษ นกและธรรมชาต แห งประเทศไทยยงคงตดตามความคบหนาของโครงการโซลารฟารมนอยางตอเนอง โดยท�างานรวมกบชมรมอนรกษธรรมชาตโคกขาม ทอย ในพนท ต.โคกขาม เพอใหมนใจวา โครงการโซลารฟารมนจะไมสามารถด�าเนนการไดอยางชดเจน

ฝงนกกาน�ามารวมตวกนในบอปลาชวงน�าทะเลขนสง

นกชายเลนปากชอน โดย เขมทอง ตนสกลรงเรอง

| น ก ก า ง เ ข น |35 35

เรอง : กองบรรณาธการ | ภาพ : น.พ.วโรจน องคอนนตคณ และ น.สพ.เกษตร สเตชะ รายงานพเศษ

โครงการเชาพนทบานปากทะเล Save Spoon-billed Sandpipers

สมาคมอนรกษ นกและธรรมชาตแห งประเทศไทย ซงด�าเนนงานดานอนรกษในพนทอาวไทยตอนในอยางตอเนองยาวนานกวา 10 ป ไดเหนถงการเปลยนแปลงการใชประโยชนจากพนท โดยเฉพาะในชวง 2-3 ปทผานมา โดยพนทนาเกลอซงมความส�าคญในการเปนแหลงทอยอาศย และแหลงอาหารทส�าหรบนกชายเลนจ�านวนมาก ไดถกเปลยนสภาพเปนพนทประเภทอนทไมเออตอการใชประโยชนของนกชายเลน ไมวาจะเปนบอเลยงสตวน�า บอสาหราย บอขดตกหนาดน รวมถงโครงการกอสรางอนๆ เชน หมบานจดสรร โรงงาน และโซลารฟารม เชนในกรณลาสดทโคกขาม

แผนทบานปากทะเล ซงเปนแหลงหากนในฤดหนาวทส�าคญส�าหรบนกชายเลน

| น ก ก า ง เ ข น |36 36

การหายไปของนาเกลอเปนผลสบเนองมาจากราคาเกลอทะเลทตกต�า เพราะปญหาเกลอลนตลาด ตนทนการท�านาเกลอทสงขนอยางตอเนอง และการแขงขนจากเกลอสนเธาว ชาวนาเกลอจ�านวนมากจงตดสนใจเลกท�านาเกลอและหนไปใชประโยชนจากทดนในรปแบบอนแทน

สมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย จงเลงเหนถงความส�าคญในการรกษาแหลงทอยอาศยของนกชายเลนในอาวไทยตอนใน โดยเฉพาะนาเกลอซงเปนพนทเอกชน และไมไดประกาศใหเปนเขตอนรกษอยางชดเจน สมาคมฯ จงมโครงการเชาพนทนาเกลอบรเวณบานปากทะเล อ.บานแหลม จ.เพชรบร เพอจดตงเปนพนทอนรกษทเออประโยชนตอทงนกชายเลน และอาชพเกษตรกรรมนาเกลอในทองถน

โดยพนททสมาคมฯ ตองการจะเชา มขนาด 49 ไร 3 งาน 90 ตารางวา ตงอยในบรเวณทมนกชายเลนอพยพจ�านวนมากใชเปนแหลงหาอาหารและทรวมฝง รวมทงนกชายเลนปากชอนทมสถานภาพใกลสญพนธเปนอยางยงดวย ในขนแรก สมาคมฯ ตงเปาทจะระดมทนใหไดอยางนอย 300,000 บาท เพอใหสามารถเรมตนเชาและบรหารจดการพนทไดอยางนอย 1 ป และไดเรมตนระดมทนผานเวบไซตของสมาคมฯ ตงแตวนท 19 สงหาคมพ.ศ. 2559 โดยยอดบรจาคลาสด (ณ วนท 23 กนยายนพ.ศ. 2559) อยท 438,937 บาท ท�าให

สมาคมฯ สามารถเรมตนด�าเนนการตามแผนงานภายใตโครงการไดแลว

ตอนน สมาคมฯ ไดเรมตนประสานกบเจาของทดนเพอด�าเนนการเชาพนท และไดลงไปเยยมชมพนทรวมกบตวแทนจาก Royal Society for the Protection of Birds (RSPB) มลนธโลกสเขยว และเจาของทดน เมอวนท 9 กนยายนพ.ศ. 2559 ทผานมา นอกจากน สมาคมฯ ยงมโอกาสไดพบปะและพดคยกบคนในพนท รวมทงเกษตรกรนาเกลอรายใหญเพอปรกษาหารอเกยวกบโครงการ รวมทงท�าความเขาใจถงสภาพปญหาและความตองการของเกษตรกรนาเกลอ และยงมโอกาสไดหารอกบตวแทนจากกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (ทช.) เพอรบทราบขอมลเพมเตมเกยวกบแผนงานในพนทบานปากทะเล เนองจาก ทช. มพนทปาสงวนซงอยตดกนกบบรเวณทสมาคมฯ ตองการเชาโดยตรง

ในวนท 29-30 ตลาคม พ.ศ.2559 สมาคมฯ รวมกบอาสาสมคร จะเรมด�าเนนการตดตงปายขอมล และปายสอความหมายในพนทปากทะเล รวมทงปรบปรงอาคารเรยนรของสมาคมฯ ทตงอยในพนท เพอใหมสภาพดขนและใชงานไดจรง เพอใหเกดประโยชนตอนกดนก นกทองเทยว เยาวชน และคนในทองถน ทเขามาเยยมชมและเรยนรเกยวกบนกชายเลน รวมทงระบบนเวศชายฝง

ชาวนาเกลอ คอ ผปกปองนกชายเลนทแทจรง

ศนยเรยนรเรองนกและระบบนเวศบานปากทะเล

แปลงนาเกลอทถกประกาศขายทอดตลาด นกชายเลนปากชอน โดย น.พ.วโรจน องคอนนตคณ

| น ก ก า ง เ ข น |37 37

เพอนรวมโลก เรองและภาพ : ดร.นณณ ผาณตวงศ

ปลาเสอตอเปนปลาทอยในสกล Datnioides ทวโลกพบเพยง 5 ชนด โดยม 3 ชนดในประเทศไทย คอ เสอตอลายเลก (D. undecimradiatus) ซงพบเฉพาะในแมน�าโขง ปลากะพงลาย (D. polata) ซงพบตามปากแมน�า และ ทจะเขยนถงอยางละเอยดในคราวนคอเสอตอลายใหญ ซงมชอวทยาศาสตรวา D. pulcher

สวนอก 2 ชนดทไมพบในประเทศไทย คอ D. campbelli ซงพบเฉพาะในแมน�าทไหลลงอาวปาปว และ D. microlepis พบบนเกาะบอรเนยวและสมาตรา

ปลาเสอตอลายใหญเปนปลาทมล�าตวแบนขางมาก ปลาขนาดใหญอาจยาวไดถง 40 เซนตเมตร พนล�าตวสเหลองและมลายแถบสด�าขนาดใหญพาด 6-7 แถบดวยกน ปลาชนดนเปนปลาทไมคอยวายน�า แตมกจะลอยตวอยนงๆ ตามวสดใตน�าเพอซมดกจบสตวน�าขนาดเลก โดยเฉพาะกงเปนอาหาร ปลาเสอตอเปนปลาทเนอมรสชาตด ผเขยนเองเคยไดลองกนปลาเสอตอลายเลกขนาดคอนขางใหญในประเทศลาว พบวามกางฝอยนอย เนอมรสชาตและลกษณะคลายพวกปลากระพงทะเล ซงเปนกเปนญาตใกลชดกบปลาเสอตอ อยางไรกด ในปจจบน ปลาเสอตอลายใหญ กลายเปนปลาสวยงามทมราคาสงมาก ในปจจบนคงไมมใครน�าปลาเสอตอลายใหญมากนกนแลว

ปลาเสอตอลายใหญ เดมเคยมการกระจายพนธกวาง พบในลมแมน�าแมกลอง ลมแมน�าเจาพระยา และ ลมแมน�าโขง ในลมแมน�าเจาพระยานน แหลงทขนชอวาเคยเปนจดทพบปลาเสอตอลายใหญมากทสด คอบรเวณบงบอระเพด พนทชมน�าขนาดใหญทอยใตตวเมองจงหวดนครสวรรค

เดมปลาเสอตอจะเขามาอาศยอยในบงบอระเพดเฉพาะฤดน�าหลาก ซงน�าจะทวมทงเปนบรเวณกวาง กอใหเกดพนทผสมพนธวางไขมากมาย แตการสรางประตน�า ซงท�าใหน�าทวมขงอยตลอดเวลาไดท�าใหวงจรนหยดลง ซงอาจจะเปนสวนหนงทท�าใหเสอตอลายใหญมจ�านวนลดลง ทงนในปจจบน นอกจากขาวลอทไมสามารถยนยนไดแลว กยงไมพบวามใครประสบความส�าเรจในการเพาะพนธปลาเสอตอลายใหญในทเลยงได

ในปจจบนคาดวาปลาเสอตอลายใหญจะสญพนธไปจากลมแมน�าแมกลองและเจาพระยาแลว สวนในแมน�าโขงแตเดมเคยพบปลาเสอตอลายใหญอาศยปะปนอยกบปลาเสอตอลายเลก ฉะนนเมอปลาเสอตอลายใหญในประเทศไทยหมดไปและปลามราคาสงขน จงเรมมการน�าเขาปลาจากทะเลสาปเขมรในชวงประมาณป พ.ศ.2535 อยางตอเนองแตใชเวลาไมถง 10 ป ปลาเสอตอลายใหญจากประเทศเขมรกหายากมากจนเรยกวาสญพนธไปอกประชากรหนง ในปจจบนยงมขาวคราวการพบปลาเสอตอลายใหญในธรรมชาตจากแมน�าโขงในประเทศเวยตนามเปนครงคราวแตกเหลอนอยมาก การพฒนาลมแมน�าโขงในรปแบบตางๆ ทงการผนน�า ระเบดแกง ท�าลายปารมน�า และการสรางเขอน ลวนสงผลกระทบตอระบบนเวศจนท�าใหเชอไดวา ปลาเสอตอลายใหญจะสญพนธไปจากธรรมชาตในเวลาอนใกลน และถาหากเราไมสามารถหาวธเพาะพนธปลาเสอตอลายใหญในทเลยงได กเชอไดวาปลาเสอตอลายใหญจะสญพนธไปจากโลกภายในไมเกน 20-30 ปขางหนานเปนแน

ปลาเสอตอลายใหญ

| น ก ก า ง เ ข น |38 38| น ก ก า ง เ ข น |38 38

The Birds of America

เรองและภาพ : เขมทอง ตนสกลรงเรอง แนะน�าหนงสอ

ฌอง ฌารค อดบง หรอทเรารจกกนดกวาในชอองกฤษวา จอหน เจมส อดบง (John James Audubon) นน เปนลกนอกสมรสของนายทหารฝรงเศสทใชชวตอยในทวปอเมรกาเหนอเมอสองรอยกวาปกอน แตเดมนน อดบงเปนพอคาแตท�าอะไรกลมเหลวทกครงจนภรรยาเสนอวา ท�าไมไมเอาทกษะสวนตวทชอบมาหางนบาง ตงแตนน อดบงจงกลบไปวาดรปนกขาย

รปนกทอดบงวาด ตางจากของศลปนอนในยคนน เพราะเนนความเหมอนจรงผสมอารมณดรามา ซงท�าไดยากมากในยคนน อดบงยงนกมาจดทาดวยลวดเลกๆ ใหเหมอนขณะมชวตอยมากทสด ไมวาจะเปนการอาหาร เลยงลก ไลลากน กอนจะลงมอวาดในขนาดเทาของจรงและสดสวนทถกตอง งานของอดบงเปนทตองการของบรรดาชนชาวองกฤษมากๆ เพราะวางานของเขาไดน�าธรรมชาตอนรกรางและเปลาเปลยวของทวปอเมรกาเหนอ มาสสงคมองกฤษทธรรมชาตดงกลาวหายไปนานแลว

อดบงเดนทางไกลและบอย เขาขามทวปอนกวางใหญไปมาเพอบนทกนกใหครบทกชนด ปนบนบาซาย กระเปาสและพกนหอยไหลขวา รวมๆ เขาวาดไปพนกวาตว ชอของเขากลายมาเปนหนงในสมาคมอนรกษนกทใหญทสดในทวปอเมรกาเหนอ หรอ National Audubon Society

ปจจบน หนงสอ The Birds of America ของเขาเปนหนงในงานคลาสสคเกยวกบธรรมชาตวทยา มฉบบเตมอยไมเกน ๑๑๙ ฉบบในหองสมดทวโลก แตนายนดทปจจบนมการพพมใหม ทงขนาดเทาของเดมและยอสวนในราคาทหลากหลายใหคนไดเปนเจาของกน

| น ก ก า ง เ ข น |39 39

บทสงทาย เรอง : Godwit | ภาพ : สมทธ สตบตร

สมาคมฯ ก�าลงหาผสนบสนนชวยพมพโปสเตอรน แจกตามโรงเรยนสนใจโปรดตดตอ 02-588-2277 หรอ bcst@bcst.or.th

| น ก ก า ง เ ข น |40 40