การเปลยนแปลงทางสงคม : สงคมไทย

ส 2.1 ม.4-6/2 วเคราะหความสาคญของโครงสรางทางสงคม การขดเกลาทางสงคม

และการเปลยนแปลงทางสงคม

จดทาโดย

ครรจน หาเรอนทรง1ครรจน หาเรอนทรง

เนอหา

เมองกบชนบท

โครงสรางสงคมไทยในอดต

โครงสรางสงคมไทยในปจจบน

โครงสรางสงคมไทยในอนาคต

2ครรจน หาเรอนทรง

1. เมอง

1.1 การเปนเมองตองพจารณาจาก ขนาดและความ

หนาแนนของประชากร (พระราชบญญตเทศบาล 2496 /

แกไข ฉบบท 11 พ.ศ. 2543) รวมทงลกษณะการประกอบ

อาชพ

◦ เทศบาลตาบล

◦ เทศบาลเมอง 10,000 คน

◦ เทศบาลนคร 50,000 คน

1. ชนบทกบเมอง : เมอง

3ครรจน หาเรอนทรง

1.2 สภาพเศรษฐกจและสงคมของเมอง

◦ 1) ลกษณะประชากร : ครอบครวเดยว มการเพมตาม

ธรรมชาตและการอพยพเขามาของชาวชนบท

◦ 2) ลกษณะทางสงคม :แตกตางหลากหลาย

4ครรจน หาเรอนทรง

◦ 3) ระดบการศกษา : สงกวาชนบท

◦ 4) ลกษณะอาชพ : อาชพของคนเมองเปนอาชพเพอการคา

มากกวาการผลตเพอยงชพ มการแบงงานกนทาตามความร

ความสามารถ

◦ 5) ลกษณะสงแวดลอม: ประชากรหนาแนนสง ทาใหเกด

มลภาวะตางๆ

◦ 6) ลกษณะการตงถนฐานเปนแนวดง : ตก หองชด คอนโดฯ

5ครรจน หาเรอนทรง

1.3 ความเปนเมองของไทย (กรงเทพมหานคร)

สาเหต

1) กรงเทพฯเปนศนยกลางของการหนาท (functions)

ตางๆ

2) การยายถนฐานของคนชนบทเขามาหางานทาใน

กรงเทพฯ สถานขนสงหมอชต ชวงเทศกาลสงกรานต

6ครรจน หาเรอนทรง

1. ชนบทกบเมอง : ชนบท

2. ชนบท (เกษตรกรรม)

2.1 ลกษณะทางกายภาพของชมชนชนบท

◦ 1) Isolate Farmstead or Scattered Settlement

◦ 2) Nucleared or Cluster Settlement

◦ 3) Lined Settlement

◦ 4) Resettlement

7ครรจน หาเรอนทรง

Scattered Settlement

8ครรจน หาเรอนทรง

Cluster Settlement

9ครรจน หาเรอนทรง

Lined Settlement

10ครรจน หาเรอนทรง

Resettlement

11ครรจน หาเรอนทรง

2.2 โครงสรางชมชนชนบทไทย

◦1) บคลกภาพ คานยม ทศนคต

◦2) ระบบครอบครวและเครอญาต

12ครรจน หาเรอนทรง

บคลกภาพ คานยม ทศนคต

1. บคลกภาพ

1.1 ปจจยทางธรรมชาต : ความอดทน การรอคอยเวลา(เกบเกยว)

ตองการโชคเกยวกบธรรมชาต

1.2 ปจจยทางจตวทยาสงคม : ปฐมภมทาใหมความเปนกนเอง

ความรวมมอ ผกพนกบครอบครว

1.3 ปจจยทางวฒนธรรม : งายๆ ไมซบซอน รกษาพฤตกรรม

ปรชญาชวต กฎเกณฑแบบเกาๆ ทจาเปนกบชวต เชน เนนเรอง

ความประหยดมาก เนนเครงศลธรรมกวามารยาท (การตรงตอ

เวลา) เปนตน

13ครรจน หาเรอนทรง

2. คานยม

2.1 คานยมในเรองความมงคง เชน เจาของทดนขนาดใหญ เจาของฝง

ววควาย

2.2 คานยมเรองอานาจ เพราะเปนบอเกดความมงคง และเกยรตยศ

ชอเสยง

2.3 คานยมเรองการทาบญ

2.4 คานยมเรองความสนกสนาน

2.5 คานยมในเรองสงศกดสทธ

2.6 คานยมเรองรกพวกพอง

14ครรจน หาเรอนทรง

3.ทศนคต

3.1 ทศนคตยกยองบคคลผทรจกอดกลน

3.2 ทศนคตตอการดารงชวตวาความสาเรจเปนผมมาจากจงหวะ

ชวตโชคของแตละคน และเชอในบญวาสนา

3.3 นยมการนงเฉย เชน ไมชอบแสดงความคดเหน

3.4 เหนดวยกบพวกพองมากทสด เชน มกเลอกตงผทมถนฐาน

บานเดยวกบตน

3.5 ใหความสาคญกบการแตงตวใหเรยบรอย เชน เวลาไปทาบญ

3.6 มองโลกในแงราย เมอมสงแปลกปลอมเขามาในหมบาน อาจ

เขาใจวาจะทาใหหมบานตนเสยหาย

15ครรจน หาเรอนทรง

ระบบครอบครวและเครอญาต (family and kinship system) ในสงคมสามารถแบงได 2 ระบบใหญ

1. สงคมทเนนใหความสาคญกบญาตฝายใดฝายหนงเปนหลก

(Umbilical societies)

2. สงคมทเนนใหความสาคญกบญาตทงสองฝาย (Bilicalsocieties)

ระบบครอบครวและเครอญาต

16ครรจน หาเรอนทรง

สงคมทเนนใหความสาคญกบญาตฝายใดฝายหนงเปนหลก

(Umbilical societies)

1.1 สงคมทเนนการนบถอญาตขางพอ (Patrilineal descent) : นบถอผ

ทสบเชอสายจากบรรพบรษเดยวกนโดยนบผชายเปนหลก เชน สงคมแมว

สงคมจน สงคมอนเดย

1.2 สงคมทเนนการนบถอญาตขางแม(Matrilineal descent) : นบถอผท

สบเชอสายจากบรรพบรษเดยวกนโดยนบผหญงเปนหลก เชน สงคมกระเห

รยงโปว สงคมมนงกะเบาทอนโดนเซย สงคมโฮป สงคมนาวาโฮในอเมรกา

17ครรจน หาเรอนทรง

สงคมทเนนใหความสาคญกบญาตทงสองฝาย

(Bilical societies)

เปนสงคมทคนไทยคนเคย มากกวาสงคมทนบถอญาตฝายเดยว

สงคมอเมรกา ยโรป อนโดนเซย ฟลปปนส พมา ลาว ไทย ลวน

เปนสงคมทนบถอญาตทงสองฝาย ดงนนการกาหนดวงญาตสนท

ของแตละบคคลจงแตกตางกน ไมไดใชบรรพบรษเปนตวกาหนด

เทานน แตเปนเครอขายทขนอยกบแตละคน (ego centered

network)

18ครรจน หาเรอนทรง

ระบบครอบครวและเครอญาตของสงคมไทย

1.ใหความสาคญกบญาตทงสองฝาย ผชายมกเปนตวแทนของ

ครอบครว

2. วฏจกรของครอบครวไทย

Extended

Family

Nuclear

Family

Extended

Family

Nuclear

Family

19ครรจน หาเรอนทรง

ประเภทของครอบครวแบงตามขนาด แบงตามคสมรส

1.ครอบครวเดยว (nuclear family)

2.ครอบครวขยาย (extended family)

3. ครอบครวรวม (Polygamous family)

1.ระบบผวเดยวเมยเดยว (Monogamy)

2.ระบบมากผวมากเมย (Polygamy)

2.1 Polygyny

2.2 Polyandry

The Tibetan community of the

Niyma live in the Nyimba Valley

20ครรจน หาเรอนทรง

1. สงคมของชมชนเมองในอดต

2. สงคมของชมชนชนบทในอดต

3. กลมสงคมกบการเปลยนแปลง

2.โครงสรางสงคมไทยในอดต

21ครรจน หาเรอนทรง

สงคมของชมชนเมองในอดต

1. ลกษณะชมชนเมองในอดต

1.1 มประชากรอยหนาแนนเฉพาะในเขตราชธาน เมองชน

รองมประชากรไมมากนก

1.2 เปนชมชนทางการเมอง เปนทตงของททาการรฐบาล

อาจเปนเมองหลวง ลกหลวง หลานหลวง เมองชนเอก โท

ตร

1.3 ศนยกลางการศกษาและศาสนา สงคมเมองมกเปน

ทตงของสถานศกษาทงทางโลกทางธรรม

22ครรจน หาเรอนทรง

1.4 ความเปนเมองและความเปนคนเมอง คอ สญลกษณ

ของความเจรญ ความสาคญทางการเมอง การบรหาร และ

ความร ารวย คนเมอง คอ เปนคนมการศกษา คนชนสง

เปนขาราชการ ขนนาง ขาราชสานก หรอพอคาร ารวย

1.5 มความหลากหลายทางสงคมและวฒนธรรมมากวา

สงคมชนบท เชน มคนหลายชนชน มคนตางชาต ตาง

ศาสนาประเพณ

1.6 ความสมพนธของคนเมองเปนความสมพนธ แบบ

ทตยภม เชน นาย-บาว พอคา-ลกคา

23ครรจน หาเรอนทรง

รายชอเมองในอดตของสงคมไทย

สมยสโขทย : สโขทย ศรสชนาลย สองแคว สระหลวง นาน

กาแพงเพชร ละโว สพรรณบร อทอง อยธยา ทวาย ราชบร

เพชรบร ไชยา นครศรธรรมราช ปตตาน ไทรบร หลวงพระบาง

เวยงจนทน เมาะตะมะ หงสาวด

24ครรจน หาเรอนทรง

สมยอยธยา : อยธยา พษณโลก สวรรคโลก สโขทย กาแพงเพชร

เพชรบรณ นครราชสมา พชย พจตร นครสวรรค จนทบรณ ชยนาท

อางทอง อนทบร พรหมบร สงหบร ลพบร สระบร อทยธาน

มโนรมย สรรคบร กาญจนบร ไทรโยค สพรรณบร ศรสวสด นคร

ไชยศร ราชบร เพชรบร ฉะเชงเทรา นครนายก ปราจนบร นนทบร

ทาจน ปากนา ปราณบร กยบร ระยอง บางละมง ทาโรง บวชม ไชย

บาดาน กาพราน ตะนาวศร มะรด

เมาะตะมะ หงสาวด

เชยงตง เชยงรง รมคง แสนหว ฯลฯ

25ครรจน หาเรอนทรง

สมยรตนโกสนทร : เชยงราย นครเชยงใหม นครลาปาง

พษณโลก อบล จาปาศกด ขขนธ ศรสะเกษ รอยเอด อดร

นครราชสมา ชยภม พระตะบอง เสยมราฐ ศรโสภณ พนมศก

ปราจน นครนายก พนมสารคาม นครชยศร กรงเกา พระพทธ

บาท อนทรบร นครสวรรค กาแพงเพชร ชยนาท ตาก อทยธาน

พยหคร หลมศกด พระนคร ธนบร จนทบร ชมพร ภเกต

นครศรธรรมราช ปตตาน ยะหรง ยะลา ราหมน ระนอง

นราธวาส ไทรบร ปะลส ....

26ครรจน หาเรอนทรง

2. กลมสงคมชมชนเมอง

2.1 พระมหากษตรยและเชอพระวงศ : เปนกลมเลกๆ แตมอานาจ

2.2 ขนนาง : ศกดนา 400 -ขน หลวง พระ พระยา เจาพระยา

2.3 ขาราชการระดบตา : ศกดนาตากวา 400 -หมน พน นาย

2.4 ไพร : ไพรสม ไพรหลวง

2.5 คณะสงฆ

2.6 ทาส

2.7 กลมคนพเศษ : ชาวตางประเทศ

27ครรจน หาเรอนทรง

พระยาอนมานราชธน พระยาภรมยภกด

28ครรจน หาเรอนทรง

สงคมของชมชนชนบทในอดต

1. ลกษณะของชมชนชนบทในอดต

1.1 ประชากรประกอบดวยไพรอนเปนคนสวนใหญ มจานวนมาก

แตประชากรไมหนาแนน

1.2 ชมชนหมบานทตงถดจากเมองออกมา มวถชวตของตนเอง

เปนสงคมประเพณอยางชดเจน (traditional society) หรอสงคม

ชาวบาน (folk society)

1.3 โครงสรางชมชนชนบท ประกอบดวย คนเชอชาตเดยว

ศาสนาเดยว ภาษาเดยว อาชพเดยว(เกษตรกรรม)

29ครรจน หาเรอนทรง

1.4 เปนชมชนทเครงครดในศาสนาและประเพณ พระสงฆเปนท

เคารพนบถอ

1.5 อยหางไกลความเจรญ มสภาพยากจน ลาหลง ผคนไมคอยร

หนงสอ และมโรคภยไขเจบ

1.6 เปนชมชนชนบทมลกษณะเดนคอ การพงตนเอง ดารงชวต

อยอยางงายๆ

1.7 ความสมพนธของคนชนบทเปนไปอยางเหนยวแนน ไมใช

ญาตกเหมอนญาต พยายามอยกนอยางสงบ หลกเลยงความ

ขดแยง

30ครรจน หาเรอนทรง

2. กลมสงคมชมชนชนบท

2.1 กลมเครอญาต

2.2 กลมเพอนเลนและเพอนบาน

2.3 กลมอาชพ (ชาวนา ชาวไร ชาวสวน)

2.4 กลมพระหรอนกบวช

31ครรจน หาเรอนทรง

กลมสงคมกบการเปลยนแปลง

สาเหตการเปลยนแปลง

1. สาเหตภายใน : การเพมของประชากร การเกดโรคภย

2. สาเหตภายนอก : การตดตอคาขาย การรบใชเจานายในกรง

การเผยแพรศาสนาของมชชนนาร สงคราม

แนวโนมการเปลยนการแปลง: เปลยนแปลงอยางชาๆ (ชากวาใน

เมอง)สงคมเรมซบซอนขน ความสมพนธระหวางบคคลคอยเหน

หาง สมาชกในกลมมความรความสามารถเพมมากขน

32ครรจน หาเรอนทรง

1. สงคมของชมชนเมองในปจจบน

2. สงคมของชมชนชนบทในปจจบน

3. กลมสงคมกบการเปลยนแปลง

3.โครงสรางสงคมไทยในปจจบน

33ครรจน หาเรอนทรง

กรงเทพมหานคร

34ครรจน หาเรอนทรง

การไฟฟานครหลวง สาขาชดลม ,หางเซนทรล สาขาชดลม

ถนนเพลนจต กรงเทพมหานคร

35ครรจน หาเรอนทรง

ยานสยามสแควร กรงเทพมหานคร

36ครรจน หาเรอนทรง

สงคมของชมชนเมองในปจจบน

1. ชมชนเมองปจจบน (เขตเทศบาล) มลกษณะ ดงน

1.1 ทางเศรษฐกจ: เปนยานการคา อตสาหกรรม บรการ

1.2 ทางการเมอง: ชาวเมองมสวนรวมทางการเมอง

ชาวบานปกครองตนเอง (local self-government)

37ครรจน หาเรอนทรง

1.3 ทางสงคม: ประชากรหนาแนน มการศกษาสง มครอบครว

ขนาดเลก มบรการดานสขภาพอนามยเพยงพอ

1.4 โครงสรางสงคมไทยในปจจบน : มการจาแนกแจกแจงยงขน ม

ความหลากหลายขน เชน อาชพ ภาษา เชอชาต ศาสนา บรการ

การศกษา ฯลฯ

38ครรจน หาเรอนทรง

1.5 ปญหาสงคม : ในทางทฤษฎ ยงมความเปนเมองมาก ปญหา

สงคมกเพมตามมากขนเทานน เชน แหลงเสอมโทรม

อาชญากรรม การจลาจล โรคเอดส

1.6 ความเปนศนยกลาง : ศนยกลางการเมองการปกครอง การคา

บรการ วชาการ วทยาศาสตรและเทคโนโลย

1.7 ความสมพนธทางสงคมเปนแบบทตยภม : ลกษณะตวใครตว

มน(individualism)

39ครรจน หาเรอนทรง

2. กลมสงคมเมอง

2.1 กลมครอบครวและเครอญาต : ชนชน สง – กลาง-ลาง

2.2 ประเภทการศกษาทแตกตางหลากหลาย

2.3 ประเภทการเมองการบรหาร : พลเมองทมสทธ

เลอกตง พรรคการเมอง ทมความสมพนธทางการเมอง

คอ การจดระเบยบ รกษาความมนคง รกษาความสงบ ซง

ไมไดเปนราชการของพระมหากษตรยและขนนางเหมอน

ในอดต

40ครรจน หาเรอนทรง

สงคมของชมชนชนบทในปจจบน

1.ชมชนชนบทในปจจบน มลกษณะดงน

1.1 ความทนสมย : ชนบทมความใกลเมองมากขน มการ

คมนาคม และสอตางๆเขาถง

1.2 สงคมเกษตรกรรม : ยงเปนสงคมเกษตรกรรมเหมอนเดม

1.3 การพงพงเมอง : ไมสามารถพงพงตนเองไดอยางแตกอน

1.4 มาตรฐานตา : รายไดตาเพราะมรายไดจากการเกษตรทาง

เดยว บรการสขภาพอนามย การศกษาไมทวถง

41ครรจน หาเรอนทรง

1.5 ประเพณนยม : ยดมนในประเพณสง(กวาเมอง) ไมวาจะเปน

การบวชเรยน ทอดกฐน ผาปา ตรษ สงกรานต แมวาจะเครงครด

แตคอยลดตาลง

1.6 ความสมพนธทางสงคม : ครอบครวเครอญาต เพอนฝงยง

เหนยวแนน เพราะยงไมถอผลประโยชนทางวตถสง

42ครรจน หาเรอนทรง

2.กลมสงคมในชมชนชนบทในปจจบน

2.1 ครอบครว

2.2 สหจร เชน กลมเกษตรกร กลมทอเสอ กลมธนาคารขาว

คณะกรรมการหมบาน คณะกรรมการโรงเรยน คณะราวง คณะ

ลเก

ขอนาสงเกต :ชมชนชนบทจะมกลมทางเศรษฐกจนอย และมกม

กลมทถกกระตนจากหนวยงานราชการใหจดตง เชน ลกเสอ

ชาวบาน ซงไมอยบนความตองการทแทจรง ทาใหกลมดอย

ประสทธภาพ

43ครรจน หาเรอนทรง

กลมสงคมกบการเปลยนแปลง

1. เชงปรมาณ

◦ จานวน

◦ คตวตถนยม

2. เชงคณภาพ

◦ ปฏบตหนาทของตนอยางมประสทธภาพมากขน จากการ

ไดรบการศกษา ฝกอบรม การรบเทคโนโลย

44ครรจน หาเรอนทรง

4.โครงสรางสงคมไทยในอนาคต

แนวโนมการเปลยนแปลงของสงคมไทย

1. การเปลยนแปลงดานประชากร : อตราการเพมของประชากร

ลดลง วยเดกจะนอยลง วยแรงงานเพมขน วยชราจะเพมมากขน

2. การเปลยนแปลงดานครอบครว : คนอยเปนโสดมากขน

45ครรจน หาเรอนทรง

3. การเปลยนแปลงดานเศรษฐกจ : มการใชเทคโนโลยและ

วทยาศาสตรมากขน

4. การเปลยนแปลงดานการศกษา: เนนสายอาชพหรอการศกษา

เฉพาะดาน โรงเรยนและมหาวทยาลยจะมมากขน ความสมพนธ

ระหวางครและนกเรยนจะลดลง ความเคารพนบถอครจะนอยลง

46ครรจน หาเรอนทรง

5. การเปลยนแปลงดานการเมองการปกครอง : พลเมองจะใช

สทธและหนาทของตนมากขน ระบบราชการและรฐบาลกลางจะ

ออนลง

6. การเปลยนแปลงดานศาสนาและความเชอ : คนทนบถอศาสนา

อยางจรงจงจะลดลง พธตางๆจะลดความศกดสทธ แตศาสนาใน

รปแบบปรชญาจะแพรหลายมากขน

7. การเปลยนแปลงดานสขภาพอนามย : ความรทางการแพทยจะ

สงขนแตโรคกจะรายแรงขนดวย

47ครรจน หาเรอนทรง

8. การเปลยนแปลงดานศลปะและนนทนาการ : คนจะมเวลาวาง

มากขนเพราะมเครองทนแรง จงมความสนใจศลปะและ

นนทนาการ

9. การเปลยนแปลงทางภาษาและการสอสาร : ภาษาไทยภาคกลาง

แพรหลาย ใชถอยคาสานวนภาษาจากตางประเทศ

10.การเปลยนแปลงทางสภาพแวดลอมทางสงคมและกายภาพ :

เชน อาชญากรรม คอรปชน สลม มลพษ ปาไมถกทาลาย ฯลฯ

จบแลว

48ครรจน หาเรอนทรง

บรรณานกรม

กระทรวงศกษาธการ. 2553. หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน หนาทพลเมอง

วฒนธรรมและการดาเนนชวตในสงคม.กรงเทพฯ: สกสค. ลาดพราว

สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย. 2547 .เอกสารการสอนชดวชา สงคมศกษา

4 .พมพครงท 6. นนทบร:มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย. 2553 .เอกสารการสอนชดวชา สงคมและ

วฒนธรรมไทย. นนทบร:มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

49ครรจน หาเรอนทรง