เหดสกลนางรม เปนเหดทตลาดมความตองการสง

เปนทนยมในการบรโภค เพราะสามารถน าไปปรงอาหารได

หลากหลาย มคณคาทางโภชนาการ เปนเหดทเพาะงาย ให

ผลผลตตอบแทนคมคา

เอกสารฉบบนเปนเอกสารแนะน าเกยวกบเหดสกล

นางรม การเพาะเลยง และปญหาทพบในการเพาะเลยง

เหด เพอใหความรแกผสนใจไดน าไปใชประโยชนในการ

ประกอบอาชพเสรม ซงเนนการน าวสดทมอยในชมชนมา

ผลตเพอลดตนทนและยงกอใหเกดรายไดอกดวย

ความรทวไปเกยวกบเหด 2

เหดนางรม เหดนางฟาภฐาน 5

ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโต

ของเหด

6

การท ากอนเหด 7

การนงฆาเชอกอนเหด 7

ตวอยางสตรอาหาร 10

การปลกเชอเหดลงถง 13

การบมเชอ 13

การเปดดอกและการดแลรกษา 14

โรคจากเชอรา การปองกนและ

แกไข

15

ศตรเหดสกลนางรม 17

ปญหาในการเพาะเหดนางรม 18

แนวทางการพฒนาใหเกดการ

พงพาตนเอง

20

สงทาย 22

เอกสารอางอง 23

ในเลม :

26-27 สงหาคม 2556 โครงการหมบานราชมงคลอสาน : โครงการเศรษฐกจพอเพยงเพอยกระดบคณภาพชวต

ของชมชนบานศาลา ต าบลดงใหญ อ าเภอพมาย จงหวดนครราชสมา

ม ห า ว ท ย า ล ย เ ท ค โ น โ ล ย ร า ช ม ง ค ล อ ส า น น ค ร ร า ช ส ม า

การเพาะเหดนางรมและเหดนางฟาภฐาน โครงการอบรมเชงปฏบตการเรอง

“การท าเชอเหดและการเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกบกลมแมบาน”

ทมาภาพ : John Kitsteiner (2013)

เหดสกลนางรม

เหดเปนสงมชวตจ าพวกรา ม

การเจรญ เตบโตเปนเสนใยทแตก

แขนง จากนนเสนใยรวมตวกน

เปนกลมกอนกลายเปนตมดอก

เหด แลวเจรญเตบโตมขนาดใหญ

ขน เมอเหดโตเตมทประกอบดวย

สวนตางๆ ดงน

1. หมวกเหด (cap) เปนสวนทอย

ปลายสดของดอกทเจรญเตบโต

ขนไปในอากาศ มลกษณะคลาย

รม หรอตรงกลางเวาเปนแอง

2. ครบ (gill) อยดานลางของหมวก

ดอก เรยงเปนรศมรอบกานดอก

เปนบรเวณทเกดของสปอร

3. แผนวงแหวน (ring) เปน

เนอเยอบางๆ ยดใหหมวกดอก

และกานดอกตดกน

4. กานดอก (stalk) เปนสวนทช

หมวกดอก สวนมากมรปรางเปน

ทรงกระบอก

5. เยอหมดอกเหด (volva) เปน

เนอเยอทหมดอกเหดไวในขณะท

ยงเปนดอกตม

ความรทวไปความรทวไปความรทวไป

เกยวกบเหดเกยวกบเหดเกยวกบเหด

วงจรการเจรญเตบโตของเหด

เหดมหนวยขยายพนธทเรยกวา สปอร

(spore) เมอสปอรตกลงไปบนทชมชนกจะงอกเปน

เสนใย เสนใยรวมตวกนเปนกลมกอนเกดเปนดอก

เหด ดอกเหดทแกกจะสรางสปอร แลวปลอย

สปอรออกมา เมอสปอรไปตกยงทเหมาะสมกจะ

งอกเปนเสนใยไดอก (ดงภาพดานลาง)

“สงมชวตจ าพวกรา”

รา หรอ ฟงไจ (Fungi) เปนสงมชวตกลมหนง

พบไดทงทเปนสงมชวตเซลลเดยว เสนใย

และดอกเหด ไมมคลอโรฟลล จงไมสามารถ

สงเคราะหแสงเพอสรางอาหารเหมอนพชส

เขยว แตไดรบสารอาหารจากการยอยสลาย

สารอนทรย โดยปลอยเอนไซมออกมายอย

สลายสารอนทรยทมโมเลกลขนาดใหญและ

ซบซอนจนเปนโมเลกลเลกและดดซมเขา

เซลล

เอกสารประกอบการ ฝกอบรม การ เพาะเหดนางรมและเหดนางฟาภ ฐาน

2

ดอกเหดโตเตมท สปอร

สปอรงอก

เสนใย เกดตมดอกเหด

สวนตางๆ ของเหด ทมาภาพ: ยวศร ตายค า (2557)

ครบ

เกรด

หมวกเหด

แผนวงแหวน

กานดอก

เยอหมดอกเหด

ทมาภาพ : ดดแปลงจาก Biology Olympiads (2015)

โครงสรางของเหด

1. พลโรทส ออสเทรยทส (Pleurotus ostreatus) มหลายพนธ ไดแก

1.1 เหดนางรมขาว (White Type or Florida Type Oyster

Mushroom)

1.2 เหดนางรมสเทา (Grey Type or Winter Type Oyster

Mushroom)

1.3 เหดนางรมดอย (Blue Type Oyster Mushroom)

1.4 เหดนางรมฮงการ (Tree Oyster Mushroom)

2. พลโรทส ซาโจร-คาจ (Pleurotus sajor-caju) ไดแก

2.1 เหดนางฟา (Phoenic Oyster Mushroom)

2.2 เหดนางรมอนเดย (Indian Oyster Mushroom)

3. พลโรทส ออส (Pleurotus eous) ไดแก

เหดนางฟาภฐาน (Bhutan Oyster Mushroom)

4. พลโรทส ซสทดโอซส (Pleurotus cystidiosus) ไดแก

เหดเปาฮอ (Abalone Mushroom)

5. พลโรทส ซทรโนพเลยทส (Pleurotus citrinopileatus) ไดแก

เหดนางรมสทอง (Golden Oyster Mushroom)

6. พลโรทส ฟลาเบลลาทส (Pleurotus flabellatus) ไดแก

เหดนางนวล (Pink Oyster Mushroom)

7. พลโรทส องจ (Pleurotus eryngii) ไดแก

เหดนางรมหลวง (King Oyster Mushroom)

8. พลโรทส ทเบอรเรเจยม (Pleurotus tuberregium) ไดแก

เหดนางรมหว (King Tuber Oyster Mushroom)

ทมาภาพ : ปรญญา จนทรศร และคณะ (2552)

ตวอยางเหดสกลนางรมชนดตางๆ

3

โครงการอบรมเชงปฏบตการ “การท าเชอเหดและเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกลมแมบาน”

เหดนางรมขาว

เหดนางรมเทา

เหดนางรมฮงการ

เหดนางฟา

เหดนางฟาภฐาน

4

เอกสารประกอบการ ฝกอบรม การ เพาะเหดนางรมและเหดนางฟาภ ฐาน

คณคาทางโภชนาการของเหดสกลนางรม

1. เหดนางรมจะมโปรตนสงกวาพชผกอนๆ ยกเวน ถวเหลอง ถวลนเตา

2. มไขมนทเปนประโยชนตอรางกาย

3. มกรดอะมโนทจ าเปนตอรางกาย

4. ใหพลงงานนอย

5. มวตามนหลายชนด โดยเฉพาะอยางยง วตามนบ1 บ2 วตามนซ ไนอาซน ปรมาณแตกตางกนขนอยกบ

ชนดของเหด

6. มสวนประกอบของเยอใย (fiber) และคารโบไฮเดรต

7. เปนแหลงแรธาตทส าคญ เชน โปแตสเซยม ฟอสฟอรส โซเดยม แคลเซยม และแมกนเซยม ในปรมาณ

แตกตางกนไป ในเหดสกลนางรมจะมปรมาณทองแดงมากกวาเหดชนดอนๆ

การวางแผนการผลตเหด

1. เหดทจะผลตจะตองไดรบการยอมรบจากผบรโภคไมวาจะโดยทประชาชนในพนทมความคนเคยอยเปน

อยางดแลว เชน เหดพนเมองชนดตางๆ หรอจะเปนเหดทน าเขามาจากตางประเทศและมการโฆษณา

ประชาสมพนธใหพนทรจกทวไป และเกดความนยมในการบรโภคขนมา

2. พนทหรอสถานทตงฟารมจะตองอยไมหางจากตลาดหรอแหลงรบซอ การคมนาคมสะดวก

3. ตลาดจะตองมขนาดใหญพอทจะรองรบผลผลต

4. สภาพภมอากาศ และสภาพภมประเทศเหมะสมกบการผลตเหดชนดทตองการ ทงนเนองจากเหดตางชนด

กนมความตองการอณหภมในการเจรญของเสนใยและการออกดอกไมเทากน ถาสภาพภมอากาศโดยเฉพาะ

อยางยงอณหภมไมเหมาะสมท าใหตองมการปรบอณหภมซงจะท าใหการด าเนนการผลตยงยากเพมขนไปอก

และมตนทนสงขนไปดวย

5. วตถดบหรอวสดทใชในการเพาะเหด หางาย และมราคาถกซงในปจจบนนปญหาอนเนองมาจากวสดเพาะ

หายากก าลงกลายมาเปนปญหาส าคญของการเพาะเหดหลายชนด ทงนเนองจากวสดส าหรบเพาะเหดหลาย

อยาง เชน ขเลอยและขฝาย มราคาสงขนและหายากขนเรอยๆ ปญหานยงรนแรงขนถาฟารมเหดตงอยในท

หางไกลจากแหลงผลตวสดเหลาน

ค าแนะน าการใชวสดเพาะเหดสกลนางรม

ขเลอยไมยางพารา ขเลอยไมฉ าฉา ขเลอยไมมะขาม ขเลอยไมเบญจพรรณ ฟางขาว กากออยใหม อาจใช

เดยวๆ หรอผสมกนหลายอตราสวน และสามารถเตมอาหารเสรมลงไปผสม เชน ร าละเอยด ร าหยาบ กากถว

สาเหลาปน ขาวโพดปน ขาวฟางปน โดยใชประมาณ 3 เปอรเซนต โดยน าหนก

เหดนางรมมถนก าเนดแถบยโรป มการ

เจรญเตบโตไดดในไมโอค (oak) เมเปล (maple) ไม

พช (peach) ฯลฯ และสามารถเจรญเตบโตไดดใน

เขตอบอน ตอมาไดมการทดลองเพาะเลยงในไทย

พบวาสามารถปรบตวเจรญไดดในไทยจนเปนทรจก

กนด เหดนางรมจดเปนเหดทนยมรบประทานกน

มาก เนองจากมลกษณะคลายเหดขอนขาวหรอเหด

มะมวงทเกดขนตามธรรมชาตบนตอไมผ ประกอบ

กบเปนเหดทมสขาวสะอาด มคณคาทางอาหารสง

และมรสชาตหอมหวาน เนอเหดไมเหนยว

ลกษณะของเหดนางรม หมวกดอกมลกษณะ

แบนราบ กลางหมวกดอกมลกษณะเวาเปนแอง ม

เสนผาศนยกลางประมาณ 5-15 ซม. มสขาวหรอส

ขาวนวล มขนละเอยดสขาวปกคลมคลายขน

ก ามะหย ดานลางของหมวกดอกจะเชอมตดกบกาน

ดอกหรอเปนเนอเดยวกน กานดอกคอนขางสนและ

เจรญเขาหาแสงสวาง กานดอกเหดอยคอนไปขาง

หนง ไมอยกงกลางของหมวกเหด กานโคงงอเหมอน

พดเลกนอย มความกวางประมาณ 0.5-2 ซม. ยาว

ประมาณ 1-3 ซม. ครบดอกลกษณะเปนแผนบางๆ

สขาวหรอสเทา

เหดนางรมขนอยเปนกลม มโคนกานดอกตดกน

และมหมวกเหดซอนกนเปนชนๆ และสามารถงอก

ออกมาจากขอนไม หรอกงไมผบนตนไมยนตนได

เหดนางรม

5

เหดนางฟาภฐาน

ความดเดนของเหดนางฟาภฐาน คอเสนใยเจรญ

ไดด และเรวมาก ทงในอาหารวนและหวเชอเมลด

ธญพช เสนใยเจรญบางในระยะแรกแลวจะรวมตว

กนหนาขนเดนเตม แตหวเชอบรสทธ จะมการออน

ตวเรวมาก หากท าการตอเชอบอยครง สงทเดนกวา

เหดชนดอนคอการออกดอกเหดเรว ระยะชวงหาง

ของการออกดอกสน มความสามารถในการใช

อาหารสง ถาใสอาหารมากผลผลตกมาก มความ

ตานทานราสเขยวและราสด าสง

เหดนางฟาภฐานเปนเหดทเกดขนบนตนไม

เนอออนทตายแลว เจรญเตบโตไดเรวมาก ซงพบท

ประเทศภฐาน เปนเหดตระกลเดยวกบเหดนางฟา

ท าการคดเลอกโดยอาจารยอานนท เออตระกล

เมอครงทไปด ารงต าแหนงผเชยวชาญเหดของ

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต ณ

ประเทศภฐาน ทานไดรบเชญจากองคการอาหาร

แหงสหประชาชาตใหเปนผเชยวชาญเหดประจ า

ประเทศภฐาน ไดรวบรวมและคดเลอกสงกลบ

เมองไทยเพอใหทดลองซ าใหแนใจอกครงหนง

ในการวางแผนการผลตเพอใหมประสทธภาพสงสด ผเพาะเลยงเหดควรเขาใจสภาพอากาศทมตอการ

เจรญของเหดแตละพนธ เหดนางรมและเหดนางฟาภฐานเปนเหดทเพาะงายสามารถออกดอกไดตลอดทงป

สวนเหดนางฟานนจะออกดอกไดดเมอสภาพอากาศคอนขางหนาวเยน ดงนนการผลตเหดนางฟาจะผลตกอน

เหดในชวงปลายฤดฝน เพอใหไดผลผลตในฤดหนาว

ฤดผลตเหดนางรม เหดนางฟาภฐาน และเหดนางฟา

โครงการอบรมเชงปฏบตการ “การท าเชอเหดและเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกลมแมบาน”

เหดนางรม เหดนางฟาภฐานเหดนางรม เหดนางฟาภฐานเหดนางรม เหดนางฟาภฐาน

ตารางแสดงชวงอณหภมและเวลาทใชบมหวเชอเหดนางรมและเหดนางฟาภฐาน

6

เอกสารประกอบการ ฝกอบรม การ เพาะเหดนางรมและเหดนางฟาภ ฐาน

ระยะบม ระยะเกดดอก

ชนดของเหด อณหภม (oC) เวลา (วน) อณหภม (oC) เวลา (วน)

เหดนางรม 24-32 30-45 20-28 90

เหดนางฟาภฐาน 28-38 30-45 28-35 90

ปจจยทมผลตอการเจรญของเหดนางรมและเหดนางฟาภฐาน

1. อณหภม ชวงอณหภมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของเสนใยและดอกของเหดนางรมและเหดนางฟา

ภฐาน (ดงทแสดงไวในตารางดานลาง) ดงนนสภาพของโรงบมกอนและโรงเปดดอกเหดนนควรจะม

สภาพแวดลอมทด

2. ความชน ในอาหารเลยงเชอทผลตกอนเหดสวนผสมตางๆ ควรจะมความชนเหมาะสมคอประมาณ 70%

สวนในชวงเปดดอกนนควรมความชนสมพทธในอากาศประมาณ 90% ถาหากความชนต ากวามาตรฐานหรอม

ความชนทไมสม าเสมอจะท าใหผลผลตต า โรคและแมลงตางๆ กจะเขามารบกวนท าลายไดงาย

3. อากาศ ในกรณทโรงเรอนซงใชในการเปดดอก มการระบายถายเทอากาศไมดพอจะมปญหาเหดขาด

ออกซเจน เสนใยของเหดจะไมสามารถสรางตมดอกไดอยางมคณภาพ สภาพดอกเหดจะผดปกต และผลผลต

จะต ามาก

4. แสงสวาง แมวาเสนใยเหดจะสามารถเจรญเตบโตไดในทซงไมมแสง หรอแสงนอย แตการทเหดจะออก

ดอกไดดนน จ าเปนจะตองมแสงในระดบหนงทพอเหมาะ การเจรญเตบโตจงจะสมบรณ

5. สารอาหาร ควรใหมสารอาหารพอเพยงตามสตร

6. ความเปนกรดเปนดาง เหดในสกลนสามารถเจรญเตบโตไดในสภาพอาหารทเปนกรด จนถงระดบกลาง

คอจะมคา pH ประมาณ 5-7

ทมาภาพ : Craig Wallin (2015)

7

โครงการอบรมเชงปฏบตการ “การท าเชอเหดและเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกลมแมบาน”

วสดและอปกรณ

1. หวเชอเหด

2. วสดเพาะ เชน ฟางขาว ชานออย เปลอกถวตางๆ ขเลอยไมยางพารา ไมฉ าฉา ไมมะมวง ไมกระถน ไม

เบญจพรรณ ไมยราบยกษ เปนตน

3. ถงนง หรอ หมอนงลกทง

4. โรงเรอนหรอสถานทบมเสนใยและเปดดอก

5. ถงพลาสตกทนรอน ขนาด 7x11 นว–9x13 นว แลวแตวสดทใชเพาะ

6. คอพลาสตกขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 1-1.5 นว

7. ฝายหรอส าลและยางรด

8. แอลกอฮอลส าหรบฆาเชอ และแอลกอฮอลส าหรบจดไฟ

การท ากอนเหด

การนงฆาเชอมวตถประสงคเพอก าจดเชอแขงขนหรอเชอปนเปอน ทอยในอากาศหรอวสดเพาะ ซงจะ

มาแยงทอยอาศยและอาหารในกอนเหด เพอก าจดเมลดพชและวชพชทอาจตดมากบวสดเพาะ และยง

สามารถก าจดแกสเสยทสะสมอยในกอนเหดทอดไวขามคนไดอกดวย

หมอนงฆาเชอม 2 แบบ ไดแก

1. หมอนงอดความดน จะเปนถงทสามารถทนความรอนสงได 121 องศาเซลเซยส และมความดน

ประมาณ 15-18 ปอนด/ตารางนว ใชเวลาในการนงประมาณ 2-3 ชวโมง 2. หมอนงแบบลกทง โดยใชถง 200 ลตร บรรจครงละ 70-100 ถง นงนาน 3-4 ชวโมง หรอหมอนงท

ประกอบดวยเหลกแผนเปนรปสเหลยมบรรจถงไดตงแต 500-5,000 ถง โดยใชระยะเวลาในการนงประมาณ

2-3 ชวโมง

การนงดวยหมอนงแบบลกทง (ถง 200 ลตร)

ท าไดโดยใสน าใหสงจากกนถงประมาณ 6-8 นว วางตะแกรงลงใหอยเหนอระดบน าเลกนอย จดวาง

กอนเหดเรยงลงไปในถงเปนชนๆ ใชกระดาษหนาๆ หรอหนงสอพมพหลายๆ ชนบขางในถง เพอไมใหถงกอน

เหดสมผสกบตวถง เรยงกอนเชออยาใหแนนเกนไป ถงหนงจะบรรจกอนเหดไดประมาณ 70-100 ถง ปดฝาถง

และรดเขมขดอกชนหนง นงนาน 3-4 ชวโมงนบจากน าเดอด รกษาระดบไอน าใหพงออกมาอยางสม าเสมอ

หลงจากนนจงดบไฟ แลวทงกอนเชอไวใหเยนตวลง

ระวง การปดฝาถงนงไมควรปดสนทเกนไป จะท าใหไอน ารอนดนฝาถงใหกระเดนออกหรอระเบดได หากปด

สนทใหเจาะรทฝาเพอใหไอน าระบายออกมาได

การนงฆาเชอกอนเหด

8

เอกสารประกอบการ ฝกอบรม การ เพาะเหดนางรมและเหดนางฟาภ ฐาน

หมอนงแบบลกทง

หมอนงทออกแบบใหไอน าจากน าเดอด

ไหลไปตามทอกลบไปผานความรอนอก

ครง เพอใหไอน ามอณหภมสงขน

จากนนไอน าอณหภมสงนจะถกสงตาม

ทอเขาไปยงหองนง ท าใหสามารถฆาเชอ

ปนเปอนไดดยงขน

นงโดยใชฟนตมใหน าเดอดเปนไอ

อยภายในหมอนง

ทมาภาพ : เกษตรวฬรห (2010)

เกษตรพอเพยง.คอม (2012)

ไมตร พทยาคณ (มปป.)

Monvipa naklum (2013)

9

โครงการอบรมเชงปฏบตการ “การท าเชอเหดและเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกลมแมบาน”

การนงฆาเชอกอนเหด

เตมน าสะอาดลงในถง 200 ลตร ใหสงจากกน

ถง 6-8 นว

วางตะแกรงเหนอระดบน าเลกนอย

เรยงกอนเหดเปนชนๆ อยาใหแนนจนเกนไป

ใชกระดาษหนงสอพมพหลายๆ ชนบขางถง

ปดฝาถงหรอใชพลาสตกทนความรอน

ปดปากถงใหแนน เจาะร 2-3 ร เพอเปน

ทางระบายความดนไอน า จากนนสมไฟ

จนน าเดอด จบเวลาตอไปอก 3-4

ชวโมง จงดบไฟ

ทมาภาพ : เกษตรพอเพยง.คอม (2012)

10

เอกสารประกอบการ ฝกอบรม การ เพาะเหดนางรมและเหดนางฟาภ ฐาน

1. ใชวสดหลกกองบนพนปนซเมนต พรอมกบใส

อาหารเสรมลงไปกระจายใหทว ใชพลวคลกเคลา

ผสมใหเขากนใหด ใหอาหารเสรมกระจายใน

สวนผสมอยางสม าเสมอ

2. เตมน าลงไปในวสดเพาะใหกระจายอยางทวถง

ทดสอบความชนโดยน าขนมาก าแลวบบ หากพบวา

ไมมน าไปไหลออกตามงามมอ และเมอแบมอออก

สวนผสมยงจบกนเปนกอนแสดงวาความชนใน

อาหารอยในระดบเหมาะสม

3. น าวสดทผานการผสมแลว บรรจในถงพลาสตก

ทนรอน ขนาด 7 x 12 นว อดสวนผสมลงในถงให

แนน น าหนกประมาณ 800 กรม

4. สวมคอขวด ใชยางรด แลวปดจกดวยส าล

5. น าถงกอนเหดทบรรจแลวไปนงฆาเชอ

1. กองขเลอยบนพนปนซเมนต แลวเกลยผวหนา

กองใหเรยบ รดน าตามสตร (อาจใชจลนทรยชวย

หมกรดสลบกบน า) หมกทงไวหนงคน

2. น าอาหารเสรมหวานบนกองขเลอยหมกใหทว

จากนนคลกเคลาใหเขากน ในขนตอนนอาจผสมฟาง

สบลงไปดวยกได

3. น าวสดทผสมแลวบรรจลงในถงพลาสตก อดให

แนน

4. สวมคอขวด ใชยางรด แลวปดดวยจกส าล

5. น าถงกอนเหดไปนงฆาเชอ

วธผสมอาหารสตรขเลอยไมหมกกอง

สตรอาหารจากขเลอย

สตร 1

ขเลอยไมยางพารา, ไมเนอออน 100 กโลกรม

ร าละเอยด 5 กโลกรม

ดเกลอ 0.2 กโลกรม

ปนขาว 1 กโลกรม

น า 80 ลตร

สตร 2

ขเลอยไมยางพารา 100 กโลกรม

ร าละเอยด 8 กโลกรม

น าตาลทรายแดง 1 กโลกรม

แปงขาวเหนยว 1 กโลกรม

ปนขาว 1 กโลกรม

ดเกลอ 0.2 กโลกรม

น า 50-60 ลตร

สตร 3 (จากฟารมเหดเมองงาย)

ขเลอยไมยางพารา 100 กโลกรม

ร าละเอยด 7 กโลกรม

ปลายขาว 1 กโลกรม

ยปซม (แคลเซยมซลเฟต) 0.5 กโลกรม

ดเกลอ (แมกนเซยมซลเฟต) 0.2 กโลกรม

ปนขาว 1 กโลกรม

ภไมท 2-3 กโลกรม

น า ปรบความชน 70-80 ลตร

หมายเหต

การเพมปรมาณอาหารเสรมสงอาจท าใหผลผลตเพมขนได แตกอนเชออาจเสยหายจากเชอจลนทรยชนดอนไดเชนกน

วธผสมอาหารสตรขเลอยแบบหมกกอง

ตวอยางสตรอาหารตวอยางสตรอาหารตวอยางสตรอาหาร

11

โครงการอบรมเชงปฏบตการ “การท าเชอเหดและเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกลมแมบาน”

สตรอาหารจากฟางขาว 2

2. ท าการกลบกองหรอกระจายกองฟาง เพอระบายแกสแอมโมเนยม และใชปนขาว 1 กโลกรม ผสมลงไปเพอปรบสภาพฟางหมก และคลมกองฟางไวดวยพลาสตกดงเดม แตใหเหลอสวนปลายของกองไวประมาณ 30 เซนตเมตร เพอเปนชองระบายอากาศ หมกไว 3 วน

3. กระจายกองฟางอกครง เพอระบายความรอนและเตมดเกลอลงไป 0.2 กโลกรม คลมดวยพลาสตก หมกไว 3 วน

4. กระจายกองฟางอกครงและระบายอากาศ โดยไมตองเตมอะไร เมอฟางหมกเยนตวดแลว ท ากองฟางใหเปนรปฝาชเหมอนเดมและคลมดวยพลาสตก ทงไวอก 3 วน

5. น าฟางทหมกแลว 100 กโลกรม ผสมร าละเอยด 5 กโลกรม เตมน าลงไป 75-80 ลตร แลวน าไปกรอกลงในถงพลาสตก

6. ใสคอขวด รดดวยยางรด ปดดวยจกส าล น าถง

กอนเหดทบรรจแลวไปนงฆาเชอ

วสดทใช

ฟางขาวแหงสบเปนทอนยาว 4-6 นว 100 กโลกรม

ปนขาว 1 กโลกรม

ดเกลอ 0.2 กโลกรม

ร าละเอยด 5 กโลกรม

น า 75-80 ลตร

วธท า

1. น าฟางแหงมาสบยาวประมาณ 4-6 นว และแชฟางใหชนหมาด น าปยยเรยมาใสผสมใหเขากนแลวหมกในแบบพมพ หรอตงกองเปนรปฝาชสงประมาณ 1.20 เมตร ขนไป แลวคลมกองดวยพลาสตกเพอปองกนการระเหยของความชน หมกไว 3 วน

สตรอาหารจากฟางขาว 1

หมกทงไว 3-4 วน

2. กลบกองฟางหมก พรอมกบใสปนขาวลงไปหมก

ตออก 3-4 วน

3. กลบกองฟางอกครง พรอมกบใสปยสตร 0-46-0

ลงไปดวย หมกตออก 3-4 วน

4. กลบกองฟางหมกอกครง จากนนน าไปบรรจลง

ถง หรอใชร าละเอยดผสมลงไปกอนจงบรรจถง อด

วสดใหแนน

5. ใสคอขวด รดดวยยางรด ปดดวยจกส าล

6. น าถงกอนเหดทบรรจแลวไปนงฆาเชอ

วสดทใช

ฟางขาวแหงสบเปนทอนยาว 4-6 นว 100 กโลกรม

ยเรย 1 กโลกรม

ปนขาว 1 กโลกรม

ปยดบเบลซปเปอรฟอสเฟต (0-46-0) 2 กโลกรม

ร าละเอยด 5 กโลกรม

วธท า

1. แชฟางใหอมน า หมกกบยเรยตงเปนแทงโดยใช

แบบพมพ ขนาด กวาง 1 เมตร ยาว 1 เมตร และสง

0.5 เมตร เชนเดยวกบการตงกองปยหมก หลงจาก

นนเอาแบบพมพออก คลมกองฟางดวยพลาสตก

12

เอกสารประกอบการ ฝกอบรม การ เพาะเหดนางรมและเหดนางฟาภ ฐาน

วสดทใช

ฟางขาวแหง 100 กโลกรม

ปนขาว 1 กโลกรม

น าหมกชวภาพ 40 ซซ

ปยน าตาลหรอปยขาว (แอมโมเนยม

ซลเฟต) 2 กโลกรม

วธท า

1. ชงฟางขาว 100 กโลกรม น ามาวางกบพน จากนนเกลยฟางใหกระจายเปนรปสเหลยมผนผา กวาง 2 เมตร ยาว 3 เมตร

2. รดน าใหชมจนทวกองฟาง เพอท าใหฟางมความชนพอหมาดๆ และท าใหฟางนมขน เพอใหจลนทรยสามารถท างานไดงายยงขน

3. น าปนขาว 1 กโลกรม และปยน าตาล 2 กโลกรม มาหวานใหใหทวกองฟาง

4. น าน าหมกชวภาพผสมน าเปลา ในอตราสวน น าหมกชวภาพ 40 ซซ (ประมาณ 4 ชอนแกง) ตอน าเปลา 40 ลตร รดใหทวกองฟาง ทงไวประมาณ 10 นาท เพอรอใหปยน าตาลเขากบฟางไดด

5. น าฟางทไดเตรยมไวมาอดใสพมพใหแนน แลวยกออกจากพมพ (บลอคไมคลายการท าเหดฟางกองเตย)และน าผายางมาคลม เพอปรบสภาพ รกษาความชน และท าใหจลนทรยสามารถท างานไดเรวยงขน

6. พลกกองทกๆ 3-4 วน โดยการพลกดานบนลงสดานลางและจากลางขนบน เพอใหท าใหเกดการหมกทสมบรณและทวถงกน หมกไวประมาณ 12-15 วน จงใชได

7. น าฟางหมกทไดมาบรรจลงถง อดใหแนน ใสคอขวด รดดวยยางรด ปดดวยจกส าล

8. น าถงกอนเหดทไดไปนงฆาเชอ เมอนงเสรจแลว น าถงเหดออกมาพกในหองตอเชอใหเยน ประมาณ 4-6 ชวโมง แตไมควรเกน 1 วน เนองจากเชอจลนทรยชนดอนจะเขามาปนเปอนและเตบโตกอนเชอเหด

สตรอาหารจากฟางขาว 3

วสดทใช

ฟางแหงสบยาว 2 นว 25 กโลกรม

ขาวฟางเมลดลบ 50 กโลกรม

ขเลอยไมยางพารา 25 กโลกรม

ปนขาว 1-2 กโลกรม

น า 65 ลตร

วธท า

1. น าฟางขาวสบแชน าใหชม น าขนมาใหสะเดดน า

ผสมกบขาวฟางเมลดลบ ขเลอยแหง ปนขาว

คลกเคลาใหเขากน ความชนประมาณ 65 %

2. บรรจวสดเพาะลงถงพลาสตกทนรอน อดใหแนน

3. ใสคอขวดพลาสตก รดดวยยางรด ปดดวยจก

ส าล

4. น าถงกอนเหดทไดไปนงฆาเชอ

หมายเหต

วสดเพาะอาจผสมวสดหลายๆ อยางทหาได

งายในทองถน เชน ผกตบชวา กากฝาย กากนน แต

ควรมขเลอยและฟางสบยนพน

สตรอาหารจากขเลอยและฟางขาว

13

โครงการอบรมเชงปฏบตการ “การท าเชอเหดและเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกลมแมบาน”

การถายหวเชอควรท าในหองทสะอาด ลมไมโกรก น าอปกรณตางๆ และกอนเชอเขาไปในหองเขยเชอ

อปกรณทใช ไดแก

ตะเกยงแอลกอฮอล, แอลกอฮอลส าหรบจดไฟ (เมทานอล), ไมขดไฟ, แอลกอฮอลเชดแผล,

ส าลทสะอาด, ขวดหวเชอเหด, กระดาษส าหรบปดปากถง, ยางรด

วธท า

1. ผปลกเชอเหดควรลางมอดวยสบ เชดใหแหงแลวเชดมอดวยแอลกอฮอลเชดแผลอกครงหนง

2. เขยาขวดหวเชอเมลดขาวฟาง ใหเมลดขาวฟางกระจายออกจากกน

3. เชดปากขวดหวเชอดวยแอลกอฮอล 70% เปดจกส าลทปากขวดพรอมทงลนปากขวดดวยตะเกยง

แอลกอฮอล

4. หยอดหวเชอลงในถงอาหารเพาะประมาณ 15-20 เมลดตอถงอยางรวดเรว ปดจกส าลทปากถงเพอปองกน

ไมใหปนเปอนเชออนๆ แลวเขยาถงกอนเชอเบาๆ ใหเมลดขาวฟางกระจายออกเตมหนากอนเชอ

5. หมปากถงดวยกระดาษ รดดวยยางรด แลวน ากอนเชอเขาหองบมเชอตอไป

การปลกเชอเหดลงถง

โรงเรอนทใชส าหรบบมกอนเชอเหด ควรเปนโรงเรอนทสะอาด ถายเทอากาศไดสะดวก อณหภมคอนขาง

สม าเสมอ ควรเปนหองทคอนขางมดหรอมแสงสวางนอย ท าเปนชนวางกอนเชอประมาณ 4-6 ชน หรอเปน

ชนรปตว A โรงเรอนบมเชอควรมอณหภมประมาณ 25-30 องศาเซลเซยส (ตามตารางในหนา 6) จากนนเชอ

เหดจะเรมเจรญเปนเสนใยสขาว จากสวนบนของคอขวดพลาสตกลงมา เชอเหดจะเจรญเตมกอนเชอในเวลา

ประมาณ 30-45 วน ขนอยกบชนดของเหดและสภาพแวดลอมในชวงของการเจรญของเสนใย รวมถงขนาด

ของกอนเชอดวย

หมายเหต ระยะเวลาการบมเสนใยของกอนเชอเหดขนอยกบชนดของเหด และสภาพแวดลอมตาง ๆ เชน อณหภม ความชน วสดเพาะ อาหารเสรม และแสงสวาง

การบมเสนใยเหด

ทมาภาพ : เกษตรพอเพยง.คอม (2012), สหวชา.คอม (2552) และ ไมตร พทยาคณ (มปป.)

ขวดหวเชอเหด การหยอดหวเชอเหด การหมปากถงดวยกระดาษ

14

เอกสารประกอบการ ฝกอบรม การ เพาะเหดนางรมและเหดนางฟาภ ฐาน

ควรสรางจากวสดทหางายในทองถนเพอเปนการประหยดตนทน วสดส าหรบ

มงหลงคาและฝาผนง ควรใชหญาคาหรอวสดอนๆ ทสามารถทดแทนได เชน

พลาสตก หรอตาขายสด า ภายในโรงเรอนตองมการถายเทอากาศไดด เขาไปภายในโรงเรอนจะตองหายใจ

สะดวก แสงและอณหภม ควรพอเหมาะส าหรบเหดแตละชนด (ตารางในหนา 6)

เหดสกลนางรม เปนเหดกลมทชอบเยนมากกวารอน อณหภมทเหมาะสมอยระหวาง 25-28 องศา-

เซลเซยส และไมเกน 35 องศาเซลเซยส โรงเรอนเปดดอกจงตองมงจากเพอลดอณหภมลง พนโรงเรอนควร

โรยดวยทรายหนาๆ เพอชวยรกษาความชน

โรงเรอนเปดดอกเหด

หลงจากเสนใยเหดเจรญเตมกอนแลว ควร

ปลอยใหเสนใยเหดรดตวและสะสมอาหาร

เพมมากขน ใชเวลาประมาณ 5-7 วน

วธการเปดดอกเหดท าไดโดยดงกระดาษหรอจกทปดถงออก น าถง

กอนเชอไปเรยงซอนกนไวบนชนรปตวเอ รดน าใหความชนภายใน

โรงเรอน เชา กลางวน และเยน แตระวงอยาใหน าเขาถงกอนเชอ

เพราะจะท าใหกอนเชอเนาและเสยหายเรว โดยรกษาความชนสมพทธ

ในอากาศ 70-90 เปอรเซนต หลงจากเปดถงได 7-14 วน จะปรากฏ

ดอกเหดขนาดเลกออกมาจากปากถง

กอนเกบผลผลตควรงดการใหน า เพราะเหดจะ

เปยกชนไมเปนทตองการของตลาด เกบเกยว

เมอดอกเหดมอายปานกลางไมออนหรอแกจนเกนไป สงเกตจากขอบ

ดอกเหดยงงมอย ใชมอจบดอกเหดแลวดงเบาๆ โยกไปทางซายและ

ขวา ดอกเหดจะหลดออกมา ตองดงดอกเหดใหหลดออกจากถงทง

กลม ไมใหเหลอโคนตดทถง เพราะจะท าใหหนาถงเนาท าใหมเชอรา

อนหรอมแมลงหวเขาท าลาย การเกบผลผลตควรเกบไปเรอยๆ

จนกวากอนเชอจะหมดอาย ประมาณ 3-4 เดอน

การเปดดอกเหด

โรงเรอนเปดดอกเหด (ซาย) ชนวางกอนเหดรปตว A (ขวา)

ทมาภาพ : สยามฟารมเหด (2012), lingzhimg2.com (2012)

ทมาภาพ : chiangmaimedee.com (2012)

หลงเปดดอก เหดขนาดเลกจะ

ออกมาจากปากถง

การเปดดอกและการดแลรกษา

การดแลรกษา

โรคจากเชอรา การปองกนและแกไขโรคจากเชอรา การปองกนและแกไขโรคจากเชอรา การปองกนและแกไข

สาเหตของการเกดเชอราปนเปอน

สาเหตของการเกดเชอราปนเปอนมหลายประการ เชน การทงถงกอนเชอเหดทเกบดอกแลวในบรเวณ

ฟารม ซงเปนโอกาสใหเชอรายงกระจายอยในบรเวณนน เมอมฝนตกหรอลมแรงเชอราจะถกฝนชะหรอลมพด

แพรเขาไปในบรเวณโรงเรอนเพาะเหดโดยตรง หรอตกลงไปในน าทใชรดเหดไดนอกจากนยงมสาเหตอนๆ อก

เชน หวเชอไมบรสทธ การนงฆาเชอถงเหดทท าลายเชอไมหมด ถงแตกหรอถกแมลงท าลาย

15

โครงการอบรมเชงปฏบตการ “การท าเชอเหดและเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกลมแมบาน”

อาการของโรค สาเหต

บางสวนของถงเหดทมสเขยวเขมเกอบด า อาจเกดขนใกลปากถงแลว

ลามลงไปขางลาง หรออาจเกดจากดานลางขนไป บางสวนของถงเหดม

สน าตาลเกดขนตดกบบรเวณทมสเขยวเขม

เชอรากลมแอสเพอรจลลส

(Aspergillus)

ขเลอยในถงเหดจะมสน าตาลเขมเกอบด า เรมแรกเชอรามสขาว ตอมาเชอราสขาวจะขยายกวางขนเรอย เมอทงไวนานๆ จะสงเกตเหนกอนเลกๆ สด านนออกมาทผวของถงพลาสตก

เชอราโบไตรโอดฟโพลเดย

(Botryodipiodia) หรอราด า

สปอร (Spore) ของเชอรามสเขยวออนใส เมอเกดรวมกนหนาแนนจงท า

ใหเหนเปนหยอมสเขยวมะกอก หรอเขยวเขมในถงเหด ครงแรกจะเหน

เสนใยสขาวเจรญเตบโตดในกอนเชอเหดแลวเปลยนสไปเนองจากเชอ

รามอายมากขน

เชอรากลมราเขยว หรอ Green

Mold (Trichoderma และ

Glocldium)

ผงสชมพอมสมเกดเปนกระจกบรเวณปากถง หรอเปนกอนตดกนสชมพ บางถงอาจมราสสมเกดทกนถงได

ราสสมหรอรารอน (Neurospora sp.)

เหนเสนสเหลองชดเจนทบรเวณดานขางๆ ถง และบรเวณปากถง จะเกดกบถงเหดทเปดถงเกบดอกไปแลวแลวหลายรนและเปนถงทอยดานลางสด

ราเมอก (Slime mold)

การปองกนการเกดเชอราปนเปอนในการเพาะเหดถง

1. ตรวจสอบความสะอาดและความบรสทธของหวเชอกอนซอ 2. การถายเชอหรอใสเชอ ควรท าในหองทสะอาดปราศจากฝนละอองหรอเชอโรคอนๆ หรอ บรเวณทไมมอากาศถายเท 3. คดแยกถงเหดเสย ถงเหดแตก ถงเหดทมจกส าลชน น าไปนงใหมหรอเผาเพอลดการระบาดของเชอรา 4. รกษาความสะอาดโรงเพาะ และบรเวณโดยทวไปรอบๆ ฟารม 5. เมอเกบผลผลตหมดแลว ควรพกโรงเพาะเหดประมาณ 2-3 อาทตย เพอท าความสะอาดและฉดยาฆาแมลง หรอเชอราทอาจซกซอนตามพน และพนเสา กอนน าถงเหดชดใหมเขามา ถาเปนไปไดควรแยกโรงบมกบโรงเปดดอกตางหาก

16

1. การถายเทอากาศ ตรวจดสภาพของโรงเรอนทเพาะเหดวามชองระบายอากาศเพยงพอหรอไม อาจเพมชองเปด-ปด (บานกระทง) ทดานขางทง 2 ดานเพอใหเกดการถายเทอากาศและปองกนการสะสมของกาซคารบอนไดออกไซด ควรเปดประตและหนาตางในตอนเชามดเพอระบายอากาศ 2. แสงสวาง ตรวจความเขมของแสงภายในโรงเพาะ ใหมความสวางพอเพยงกบการพฒนาการเจรญเตบโตของดอกเหดออน และใหพรอมส าหรบตรวจความผดปกตตางๆ ของโรงเพาะ รวมทงของดอกเหดดวยโดยวธเปดชองหนาตางหรอชองแสง หรอใชแสงไฟชวยโดยเฉพาะชวงเกบดอกเหดตอนเชามด 3. ความชน ความชนทควรไดท าความเขาใจและหมนตรวจตราม 2 อยาง คอ ความชนสมพทธของอากาศภายนอกโรงเรอน และความชนภายในโรงเพาะเหด ระดบความชนโดยทวไปในระยะเปดดอกควรอยระหวาง 80–90% ความชนภายในโรงเพาะมความสมพนธกบอณหภมสงต าของอากาศภายนอกโรงเพาะ ดงนน ในฤดหนาวมกมปญหาเรองอากาศแหง ความชนต า แนะน าใหใชผาพลาสตกบโรงเรอนดานใน ไมควรเปดประตหนาตางโรงเรอนไว เพราะจะท าใหความชนระเหยไป ใหน าวนละ 3 เวลา จะชวยใหโรงเรอนเปดดอกมความชนพอเหมาะ สวนในฤดรอน อณหภมอากาศภายนอกโรงเรอนจะสง การปรบความชนภายในโรงเปดดอก โดยการใหน าวนละหลายครง รวมทงควรลดน าทพนโรง ทขางฝาและหลงคา จะชวยใหโรงเรอนมความชนตามทตองการ นอกจากนควรมการระบายอากาศภายในโรงเรอนดวย 4. สตรอาหาร สตรอาหารทใชเพาะเหดเปนสตรอาหารมาตรฐานหรอไม หรอเปนสตรดดแปลงทไดเพม ธาตอาหารบางชนดเขาไปท าใหการเตรยมวสดเพาะผดไป การยอยสลายของวสดเพาะการเปลยนแปลงทางเคมและฟสกสของวสดไมสมดล ท าใหคณภาพของวสดเพาะเหดและธาตอาหารเปลยนไปดวย

แนวทางการแกไขปญหาเมอพบเหดสกลนางรมแสดงอาการของโรค

เอกสารประกอบการ ฝกอบรม การ เพาะเหดนางรมและเหดนางฟาภ ฐาน

17

โครงการอบรมเชงปฏบตการ “การท าเชอเหดและเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกลมแมบาน”

เหดสกลนางรม มคณสมบตทางกลนทดงดดโรคและแมลงศตรเหดไดเปนอยางด ดงนนจงมศตรเหดรบกวนหลายชนดเชน 1. หนและแมลงสาบ เรมเขาท าลายตงแตระยะเชอและดอก เหด การก าจดควรใชยาเบอ หรอใชกบดก 2. ไร ตวไรจะดดกนน าเลยงระยะกอนเชอและดอกเหด ท าใหผลผลตลดลง ไรมการระบาดมากเมอความชนในอากาศต า จงควรใหความชนอยางสม าเสมอ การปราบไรควรเนนในเรองความสะอาดและการปองกนมากกวาการใชสารเคม เพราะอาจเปนอนตรายมาถงคนทกนเหดได 3. แมลงหว เกดกบดอกเหดทมอายมาก แมลงหวจะเขามาตอมและวางไขแพรพนธ ควรน ากอนเชอชนดนออกจากโรงเพาะทนท 4. หอยทาก มกกดกนดอกเหดทก าลงเจรญเตบโต ท าใหดอกเหดมรอยกดไมไดคณภาพ

ศตรเหดสกลนางรมศตรเหดสกลนางรมศตรเหดสกลนางรม

1. การรกษาความสะอาดอยางถกหลกอนามยและบรเวณรอบๆ โรงเรอนเปนสงส าคญและจ าเปนอยางยง กระท าไดโดยการดแลความสะอาดของผเขาไปปฏบตงานหรอผเขาเยยมชมอยางเครงครด หรอกอนทจะน าเอาถงกอนอาหารเขาโรงเรอน 2. พกโรงเรอนไวสกระยะเวลาหนง เพอตดวงจรชวตทงโรค แมลงและศตรชนดตางๆ ทระบาดและสะสมอยในโรงเรอนได และเมอโรงเรอนวางเปลากจะสามารถใชยาฆาแมลงฉดพนได 3. ดแลเอาใจใสความเปลยนแปลงของเหดทปลกไวทกระยะอยางละเอยดเทาทท าได เมอเกดปญหาจะสามารถแกไขปญหาทเกดขนไดทนทวงท 4. หากจ าเปนตองฉดพนสารเคม ควรทจะตองศกษาวธใช พษของสาร การแกพษ การตกคางในเหด และผลกระทบตอการเจรญของเหด กอนลงมอท า 5. การขยายกจการปลกเหดควรจะมการวางแผนลวงหนาในการจดการในระดบตางๆ ใหดกอนลงมอด าเนนการ เชน มการวางแผนลวงหนาเกยวกบสายพนธ การปองกนและก าจดแมลงและโรค โดยเฉพาะแผนการตลาด

หลกการบรหารแมลงและศตรเหด

18

เอกสารประกอบการ ฝกอบรม การ เพาะเหดนางรมและเหดนางฟาภ ฐาน

1. เสนใยไมเดนลงกอนเชอเหด อาจเกดจาก - หวเชอเหดเปนเชอออน หรอเสนใยทน ามาท าหวเชอเหดผานการตอเชอเหดมาหลายครง ท าใหเสนใยออนแอ จงควรเลอกหวเชอทไดจากพนธด ใหผลผลตสง และไมควรตอเชอบอยครง - หวเชอเหดมเชอจลนทรยอนปนเปอน และเจรญแขงกบเสนใยเหด ผเพาะเลยงควรสงเกตตงแตระยะเลยงบนอาหารวนวามเชออนปนหรอไม และหลงจากขยายลงบนเมลดขาวฟางแลว ตองไมมเชอจลนทรยอน - เลอกวสดเพาะทปราศจากสารเคมปะปนอย โดยเฉพาะสารก าจดโรคพชไมวาจะเปนฟางขาว ขเลอย - สภาพความเปนกรด-ดาง ไมเหมาะสม ควรใหม pH ระหวาง 6.5-6.8 - ขเลอยทใชเพาะมความชนมากเกนไป เพราะสภาพดงกลาวเชอแบคทเรยและเชออนจะเจรญไดดกวา 2. เสนใยเหดเดนบางมาก อาจเกดจาก - มอาหารเหลออยนอยในถงกอนเหด หรอมอาหารเสรมนอยเกนไป - การนงฆาเชอยงไมสมบรณเพยงพอ ใชเวลาในการนงนอยเกนไป 3. เสนใยเหดเดนแลวหยด - กอนเชอเหดมความชนมากเกนไป จะสงเกตเหนน าไหลมารวมกนทกนถง เชอแบคทเรยจะเจรญไดดมกลนเหมนเกดขน และอาจเกดจากเชอเหดออนแอ 4. เหดออกดอกชาหลงจากเปดถงแลว - เมอเสนใยเดนเตมถงแลวควรปลอยเสนใยรดตว นาน 5-7 วน เสนใยตองสานกนแนนและสะสมอาหารใหมากพอจงจะพฒนาไปเปนดอก นอกจากนอาจมปรมาณของคารบอนไดออกไซดสง เพราะการระบายอากาศไมดพอ หรอภายในโรงเรอนอาจมอณหภมสงหรอต าเกนไป หรอมความชนไมเพยงพอ

5. ดอกเหดเกดขนแตไมพฒนาไปเปนดอก มกจะเหยวและแหงตายในทสด อาจเกดจาก - หวเชอเหดออนแอ ตองเลอกหวเชอทดและแขงแรงเทานน - เปดปากถงกอนเชอกวางเกนไป ท าใหเกดดอกเหดมากโดยอาหารมไมพอเพยงและน าในกอนเชอเคลอนยายออก จงไมควรเปดปากถงใหกวางเกนไป - ความชนในโรงเรอนมนอย ควรฉดพนน าในทางตรงกนขามหากฉดพนน าใหกระทบกบกอนเหดโดยตรง จะท าใหดอกเนาเสยหายไดควรฉดพนน าเปนละอองฝอยในอากาศ - มเชอจลนทรยและเชออนๆ แพรระบาดมาก จงตองรกษาความสะอาดภายในโรงเรอนใหดและอาจมแมลงศตรเหด กดและท าลายกอนเชอเหดจ าเปนตองจดโรงเรอนใหสะอาดกอนน ากอนเชอเหดเขาและระหวางการเกดดอก 6. ดอกเหดหงกงอ ดอกเหดไมสมบรณ อาการ : ดอกเลก ขนเปนกระจก กานดอกอาจเกดเดยวหรอตดเปนเนอเดยวกนจากกานของดอกเหด 3-4 ดอก ไมมลกษณะของหมวกดอกปกตใหเหน ขอบหมวกหงกงอหยกไปมา หรอขอบหมวกมวนออก อาจเกดจาก - การระบายอากาศภายในโรงเรอนไมด ท าใหอณหภมภายในโรงเรอนสงขน ผลทตามมาคอมการสะสมของกาซคารบอนไดออกไซดเพมขนเรอยๆ - แมลงหวเจาะทอน าเลยงของดอกเหด ท าใหไมมน าเลยงไปเลยงดอกเหดไดเพยงพอ ดอกเหดจงไมสมบรณ - อาจเปนแมลงกลางคน ในตอนกลางวนเราจงไมพบตว ทดลองดกแมลงในเวลากลางคน ท าโดยใชกาวดกแมลง หรอน ามนพชกได - อาจเกดจากอากาศทหนาวจด เพราะในชวงทอากาศเยนมากๆ ความชนในอากาศจะต า ดอกเหดจะขาดน า วธแกไขคอรดน าใหถขน เพมขนเปน 3-4 ครงตอวน - อาจเกดจากสายพนธเชอออนแอ ซงเกดจากการตดตอเชอหลายครง

ปญหาในการเพาะเหดนางรมปญหาในการเพาะเหดนางรมปญหาในการเพาะเหดนางรม

19

โครงการอบรมเชงปฏบตการ “การท าเชอเหดและเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกลมแมบาน”

7. ท าไมเตมน าตามสตรอาหารแลว ขเลอยยง

แหงหรอแฉะเกนไป

- จะใชน าเทาไรขนอยกบความชนของขเลอย ถาเปนขเลอยทกองตากแดดตากฝนโดยไมมการคลมกอง กจะมความชนมาก หากเปนขเลอยใหมจะซบน าไดดกวาขเลอยเกา ความชนในขเลอยใหมจงมากกวาขเลอยเกา จงไมตองเตมน ามาก ซงตองอาศยการสงเกตและฝกฝนจงจะกะปรมาณน าไดพอด 8. เมอเปดดอกแลว ควรจะใชน าอะไรรดและรดน าอยางไร - น าทจะใชรดกอนเหด กควรจะมคาความเปนกรด-ดางท pH 7.0 (เปนกลาง) - แหลงน าสามารถใชไดทงน าบอ น าคลอง น าบาดาลทไมกรอย หรอแมกระทงน าประปา - ส าหรบน าประปาเปนกลางอยแลว แตไมเหมาะทจะน ามาใชทนท ควรตากแดดหรอรองทงไวประมาณ 3-4 วน เพอใหคลอรนระเหยออกไปกอน ขอเสยของการใชน าประปาคอมตนทนทสง - สวนน าบาดาลควรจะมการปรบดาง โดยการแกวงสารสมเพอใหเศษปนและอนๆ ทมากบน าบาดาลตกตะกอน ไมวาน าทใชจะมาจากแหลงใด หากไมแนใจควรจะท าการวดคาความเปนกรด-ดางของน ากอนเสมอ - การรดน า ใหรดรอบๆ กอน และใหรดจากกอนทอยบนสดและน าจะคอยๆ ไหลลงมากอนทอยดานลาง อยาใหน าเขาไปทหนากอน เพราะน าจะเขาไปขงในกอนเหด เสนใยเหดจะตายกลายเปนเมอกทเรยกกนวา “ราเมอก” ท าใหเหดไมออกดอก และกอนเหดจะเสย - ความถในการรดน าใหพจารณาอณหภม ความชนสมพนธ สภาพของกอนเหด ลมและอากาศเปนองคประกอบ สงทผเพาะเลยงเหดตองรคออณหภมและความชนสมพทธทเหมาะสมส าหรบเหดทเราเพาะ - ถาเหดตองการความชนสมพทธท 85-90 % ตองรดน า 4-5 ครง/วน หากอากาศรอนขน ความชนสมพทธจะลดลง ควรจะรดน าใหนานขนอกสกเลกนอย หรอรดทพนและผนงโรงเรอนเพมไปดวย ในทางกลบกน หากความชนสงควรจะลดการรดน าลง พรอมทงเปดโรงเรอนเพอใหมการระบายอากาศ

- อปกรณในการรดน า สามารถใชไดทงสายยาง บวรดน า หรอระบบพนฝอย ซงสายยางและบวรดน าสามารถเลอกรดน าเฉพาะจดได คอจดทแหงเรากรดน ามากขน จดทชนมากกรดน าใหนอยลง แตระบบพนฝอยจะปลอยน าในปรมาณเทาๆ กนทกจด อาจท าใหบางบรเวณทชนอยแลว แฉะไปเลยกได - อปกรณรดน าทดคอ ตองรดน าไดเปนฝอยละเอยด และน าตองไมแรงเกนไป 9. เมอเหดออกดอกนอยลง - เมอเปดดอกไปนานๆ เหดออกดอกนอยลง เราสามารถกระตนการออกดอกดวยการขยายปากถงใหกวางขนได โดยตดปากถงใหถงไหลถง และอาจใชชอนขดหนากอนหากจ าเปน 10. การท าใหเหดออกดอกพรอมกนโดยพกกอน - เมอเกบดอกเหดชดแรกเสรจ ใหตรวจดสภาพของกอนเหด หากพบกอนไหนยงมโคนเหด หรอรากเหดคางอย ใหใชชอนคอยๆ แคะออก - ท าความสะอาดชอนดวยแอลกอฮอลทกครง เพอปองกนการตดเชอจากกอนหนงไปยงอกกอนหนง - หลงจากนนใหงดการรดน าประมาณ 4-5 วน ในระยะนอาจมเหดแทงดอกขนมา ใหปลอยใหดอกเหดแหง หรอแคะออกกได - ประมาณวนท 6-7 ตมดอกเหดจะทยอยเกดขนพรอมๆ กน ใหรดน าเพอเพมความชน เหดกจะออกดอกพรอมๆ กนแลว

การตดปากถง

ทมาภาพ : สหวชา.คอม (2552)

20

เอกสารประกอบการ ฝกอบรม การ เพาะเหดนางรมและเหดนางฟาภ ฐาน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว มแนวพระราชด ารเกยวกบการสงเสรมชมชนหรอการพฒนาชนบทท

ส าคญๆ คอ การททรงมงชวยเหลอพฒนาใหเกดการพงตนเองไดของคนในชนบทเปนหลก กจกรรมและ

โครงการตามแนวพระราชด ารทด าเนนการอยหลายพนททวประเทศในปจจบนนนลวนแลวแตมเปาหมาย

สดทายอยทการพงตนเองไดของราษฎรทงสน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงด าเนนการแนะน าสาธตให

ประชาชนด าเนนรอยตามเบองพระยคลบาทเปนไปตามหลกการพฒนาสงคมชมชนอยางแทจรง ขอยกพระ

ราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงแสดงถงแนวทางในการพฒนาใหเกดการพงตนเอง ดงน

1. ทรงยดหลกทไมใชวธการสงการใหเกษตรกรปฏบตตาม

“ด าร คอ ความเหนทจะท า ไมใชค าสงแตมนเปนความเหน มทฤษฎอะไรตองบอกออกมา ฟงไดฟง ชอบใจก

เอาไปได ใครไมชอบกไมเปนไร”

2. ทรงเนนใหพงตนเองและชวยเหลอตนเองเปนหลกส าคญ

“คนทกคน ไมวาชาวกรงหรอชาวชนบท ไมวามการศกษามากหรอนอยอยางไร ยอมมจตใจเปนอสระ มความ

คดเหน มความพอใจ เปนของตนเอง ไมชอบการบงคบ นอกจากนนยงมขนบธรรมเนยม มแบบแผนเฉพาะ

เหลากนอกดวย”

3. พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใชหลกการมสวนรวมของประชาชน เปนจดหลกส าคญในการพฒนาตาม

โครงการอนเนองมาจากพระราชด าร

“ภาระในการบรหารนนจะประสบผลดวยดยอมตองอาศยความรกชาต ความซอสตยสจรต ความสมครสมาน

กลมเกลยวกน ประกอบกบการรวมมอของประชาชนพลเมองทวไป ขาพเจาจงหวงวาทานทงหลายคงจะ

พยายามปฏบตกรณยกจในสวนของแตละทานดวยใจบรสทธ โดยค านงถงประโยชนสวนรวม ทงนเพอไดมา

ซงความรมเยนเปนสขของประชาชนทวไปอนเปนยอดปรารถนาดวยกนทงสน”

4. ทรงใชหลกประชาธปไตยในการด าเนนการ

“เปนสถานททผท างานในดานพฒนาจะไปท าอะไรอยางทเรยกวา ทดลอง กได และเมอทดลองแลวจะท าให

ผอนทไมใชผเชยวชาญในวชานนสามารถเขาใจวาเขาท ากนอยางไรเขาท าอะไรกน ฉะนนศนยศกษาการพฒนา

น ถาท าอะไรลมเหลวตองไมถอวาเปนสงทตองถกลงโทษ แตเปนสงทแสดงวาท าอยางนนไมเกดผล”

5. ทรงยดหลกสภาพของทองถนเปนแนวทางในการด าเนนงานตามโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร

“การพฒนาจะตองเปนไปตามภมประเทศของภมศาสตร และภมประเทศทางสงคมศาสตรในสงคมวทยา ภม

ประเทศของสงคมวทยาคอ นสยใจคอของคนเราจะไปบงคบใหคนคดอยางอนไมได แตถาเราเขาไปแลวเรา

เขาไปดวา เขาตองการอะไรจรงๆ แลวกอธบายใหเขาเขาใจหลกการของการพฒนานกจะเกดประโยชนอยาง

ยง”

แนวทางการพฒนาใหเกดการพงพาตนเองแนวทางการพฒนาใหเกดการพงพาตนเองแนวทางการพฒนาใหเกดการพงพาตนเอง

21

โครงการอบรมเชงปฏบตการ “การท าเชอเหดและเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกลมแมบาน”

6. การสรางความแขงแรงใหชมชน ดวยการสรางโครงสรางพนฐานหลกทจ าเปนตอการผลต อนจะเปน

รากฐานน าไปสการพงตนเองไดในระยะยาว

“การพฒนาประเทศจ าเปนตองท าตามล าดบขนตอน ตองสรางพนฐาน คอ ความพอม พอกน พอใช ของ

ประชาชนสวนใหญเปนเบองตนกอนโดยใชวธการและอปกรณทประหยด แตถกตองตามหลกวชาการ เมอได

พนฐานมนคงพรอมพอควรและปฏบตไดแลว จงคอยสรางคอยเสรมความเจรญและฐานะเศรษฐกจชนท

สงขนโดยล าดบ”

“ในการสรางความเจรญกาวหนาน ควรอยางยงทจะคอยสรางคอยเสรมทละเลกละนอยใหเปนล าดบ ใหเปน

การท าไปพจารณาไป และปรบปรงไป ไมท าดวยอาการเรงรบตามความกระหายทจะสรางของใหมเพอความ

แปลกใหม เพราะความจรงสงทใหมแทๆ นนไมม สงใหมทงปวงยอมสบเนองมาจากสงเกาและตอไปยอม

จะตองกลายเปนสงเกา”

“เมอมพนฐานหนาแนนบรบรณพรอมแลว กตงตนพฒนางานตอไป ใหเปนการท าไปพฒนาไปและปรบปรงไป”

7. การสงเสรมหรอสรางเสรมสงทชาวชนบทขาดแคลน และเปนความตองการอยางส าคญ คอ ความร ดาน

ตางๆ

“การใชเทคโนโลยอนทนสมยในงานตางๆ นน วาโดยหลกการควรจะใหผลมาก ในเรองประสทธภาพ การ

ประหยดและการทมแรงงาน แตอยางไรกตามกคงยงจะตองค านงถงสงอนเปนพนฐานและสวนประกอบของ

งานทท าดวย อยางในประเทศของเราประชาชนท ามาหาเลยงตวดวยการกสกรรมและการลงแรงท างานเปน

พน การใชเทคโนโลยอยางใหญโตเตมรปหรอเตมขนาดในงานอาชพหลกของประเทศยอมจะมปญหา เชน

อาจท าใหตองลงทนมากมายสนเปลองเกนกวาเหต หรออาจกอใหเกดการวางงานอยางรนแรงขน เปนตน ผล

ทเกดกจะพลาดเปาหมายไปหางไกลและกลบกลายเปนผลเสย ดงนน จงตองมความระมดระวงมากในการใช

เทคโนโลยทปฏบตงานคอ ควรพยายามใชใหพอเหมาะพอดแกสถานะของบานเมองและการท ากนของราษฎร

เพอใหเกดประสทธผลดวย เกดความประหยดอยางแทจรงดวย”

8. ทรงน าความรในดานเทคโนโลยการเกษตรทเหมาะสมเขาไปถงมอชาวชนบทอยางเปนระบบและตอเนอง

โดยทรงมงเนนใหเปนขบวนการเดยวกบทเปนเทคโนโลยทางการผลตทชาวบานสามารถรบไปและสามารถไป

ปฏบตไดผลจรง

“ในการท างานทงปวงนน ทกคนจะตองตงใจจรง อดทนและขยนหมนเพยร ซอตรงเหนอกเหนใจกน ถอยท

ถอยอาศยกน มเมตตามงดมงเจรญตอกน ยดมนในสามคคธรรม ความสจรตทงในความคดและการกระท า

ถอเอาความมนคงและประโยชนรวมกนเปนจดหมายส าคญ”

“ในดานหนงทไมเคยคดกน ในดานการพฒนา เชน เจาหนาทบญช ถาหากวาท าการเพาะปลก ชาวบานท าการ

เพาะปลก เมอมผลแลวเขาบรโภคเองสวนหนง อกสวนหนงกขายเพอใหได มรายได แลวกเมอมรายไดแลวก

ไปซอของทจ าเปนและสงทจะมาเกอกลการอาชพของตว อยางนไมคอยมการศกษากน เมอผลตอะไรแลวก

จ าหนายไปกมรายไดกตองท าบญช ชาวบานท าบญชบางทไมคอยถก”

22

เอกสารประกอบการ ฝกอบรม การ เพาะเหดนางรมและเหดนางฟาภ ฐาน

สงคมไทยสวนใหญเคยชนกบการบรโภคนยมและวตถนยม ตกอยในระบบทนนยม ท าใหไมเกดการ

พงพาตนเอง ชมชนหรอเกษตรกรสวนใหญมองวาตนเองยากจน ตองกหนยมสนมาลงทน และรอให

หนวยงานรฐมาชวยเหลอ ทงๆ ทอนทจรงแลวเรามทดน มพช มสตว มทรพยากร ทเปนทนท ากนอย

มากมาย แตกลบไมเคยคดวานคอทน มองแตทตวเงนเปนหลก สาเหตอยางหนงมาจากการขาดความร

เมอไมรจงไมกลาคด ไมกลาทจะตดสนใจ เมอนายทนมาหลอกจงหลงเชอไดงาย การแกไขปญหาของ

หลายๆ หนวยงานเปนไปในทางทไมถกตองนก เพราะเขามาใหการสงเสรมเพยงครงเดยวแลวกจบ

บางครงการชวยเหลอมาในรปของการซอวสดอปกรณ เครองจกร ทงๆ ทไมจ าเปน แตละหนวยงานตาง

เรงท าผลงานใหบรรลเปาหมายตามนโยบาย สดทายชมชนหรอเกษตรกรไมไดประโยชนจากงบประมาณ

ของแผนดนอยางแทจรง และไมสามารถพงพาตนเองไดอยางยงยน

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน ขอมสวนในการพฒนารากฐานของประเทศชาต และเพอ

เปนการสนองแนวพระราชด ารขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ททรงมงชวยเหลอพฒนาใหเกด

การพงตนเองไดของคนในชนบทอยางยงยน ดวยการใหความรดานตางๆ แกประชาชนตามบรบท

ภมภาค และความตองการ ซงเปนพนฐานส าคญทจะท าใหชมชนเกดความร กลาคด กลาท า กลาตดสนใจ

และเมอคนในชมชนเองเกดกระบวนการเรยนรและสามารถถายทอดความรนนไปยงคนในชมชนดวยกน

เองและชมชนใกลเคยง เกดการบรณาการดานความร ความคด และภมปญญา ในทสดกจะเกดความ

เขมแขง สามารถพงพาตนเองได มความพอดในการด ารงชวต ฐานของชาตมความมนคง แลวจงจะเกด

การพฒนาในขนสงขนตอๆ ไปได

เอกรตน วสเพญ

21 สงหาคม 2556

สงทายสงทายสงทาย

คณะกรรมการด าเนนโครงการ : โครงการอบรมเชงปฏบตการเรองการท าเชอเหด

และการเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกบกลมแมบาน

1. นางดษฎ เทยมเทศ บญมาสงทรง

2. ผศ.อสรย วงศศรใส

3. ดร.เพลงพณ เพยรภมพงศ

4. นายวรกล มกลางแสน

5. ดร.ศศพนธ วงศสทธาวาส

6. นางเอกรตน วสเพญ

23

โครงการอบรมเชงปฏบตการ “การท าเชอเหดและเพมผลผลตเหดเปนรายไดเสรมใหกลมแมบาน”

กรมวชาการเกษตร. 2556. ความรทวไปเกยวกบเหด. Online [Available] : http://www.aopdh02.doae.go. th/wonlop_het.pdf

เกษตรพอเพยง.คอม. 2012. การบานของ ลม-พาย (ตอน หดเพาะเหด). Online [Available] : http://www.kasetporpeang.com/forums/

index.php?action=printpage;topic=58931.0

เกษตรวฬรห. 2010. อปกรณผลตเหดและผลตสารชวภาพก าจดศตรพช. Online [Available] : http://www.kasetvirul.com/ชวภาพ/หมอนง

ลกทง.html

ปรญญา จนทรศร อราภรณ สอาดสด และ สมศร หลาบดดา. 2552. การผลตหวเชอและกอนเชอเหดเศรษฐกจ การเพาะเหดสกลนางรม.

เอกสารประกอบการฝกอบรม โครงการวจยและถายทอดเทคโนโลย. สถาบนวจยและพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยเชยงใหม. 47 น.

ไมตร พทยาคณ. มปป. การนงกอนเชอ. Online [Available] : http://www.utaiwan-farm.com/nangfa/nungg.htm

ยวศร ตายค า. 2557. เกรดความรเรองเหด. Online [Available] : http://biology.ipst.ac.th/?p=933

เลขา มาโนช อรอมา เพยซาย ธดา เดชฮวบ กวนนาถ บวเรอง จตรา เกาะแกว อ านาจ เอยมวจารณ และ เสยงแจว พรยพฤนต. 2556. ความ

หลากหลายของเหด รา ไลเคนและการใชประโยชน. Online [Available] : http://www.rdi.ku.ac.th/kasetresearch52/04-plant/Leka/

plant_00.html

วกพเดย สารานกรมเสร. 2556. เหดรา. Online [Available] : http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B9%87%E0%B8%94%

E0%B8%A3%E0%B8%B2

ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชด าร. 2552. เทคนคและวธการเพาะเหด. ออนไลน [สบคนจาก] : http://

www.hongkhrai.com/pdf/cultivating%20fungi.pdf

สนกออนไลน. 2554. เหดสกลนางรม. ออนไลน [สบคนจาก] : http://guru.sanook.com/pedia/topic/เหดสกลนางรม_(เหดนางฟา,_เหดนางรม,_

เหดนางฟาภฐาน,_เหดเปาฮอ)/

สยามฟารมเหด. 2012. โรงเรอนเพาะเหด. Online [Available] : http://siammushroom.com/page/38/

สหวชา.คอม. 2552. การเพาะเหดหอมแบบปากชอง. Online [Available] : http://www.sahavicha.com/?

name=knowledge&file=readknowledge&id=408

อดลย รตนมนเกษม. 2552. เพาะเหดขาย. นานมบคสพบลเคชนส, กรงเทพฯ. 152 น.

Anon Biotech Webboard. 2012. Talk around with Anon. Online [Available] : http://anonbiotec.gratis-foros.com/t1067-topic

Biology Olympiads. 2015. Life cycles of fungi. Online [Available] : http://biolympiads.blogspot.com/2014/09/life-cycles-of-fungi.html

Chiangmaimedee.com. 2012. ขายกอนเชอเหดนางฟาราคาสง. Online [Available] : http://www.chiangmaimedee.com/tag/%E0%B8%81%

E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%8A%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B9%80%E0%B8%AB%

E0%B9%87%E0%B8%94%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%9F%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B2%

E0%B8%84/

Craig Wallin. 2015. Top 10 FAQs About Growing Oyster Mushrooms For Profit. Online [Available] : http://www.profitableplants.com/top-

10-faqs-about-growing-oyster-mushrooms-for-profit/

Ifarm. 2556. การเพาะเหด. Online [Available] : http://www.ifarm.co.th/index.php?option=com_content&view= article&id=195&Itemid=347

John Kitsteiner. 2013. Seventy Distinctive Mushrooms (Part One: 1-10). Online [Available] : http://tcpermaculture.com/site/2013/07/02/

seventy-distinctive-mushrooms-part-one-1-10/

Jrfarm. 2556. แหลงใหความรเรองการเพาะเหด. Online [Available] : http://www.jrfarm108.com/

Khunkumpun. 2011. ดอกเหดภฐาน. Online [Available] : http://chinfarm.com/pleurotus-sajor-caju.html

Lingzhimg2.com. 2012. การเพาะเหดหลนจอสายพนธ MG2. Online [Available] : http://www.lingzhimg2.com/536594/%E0%B8%AA%E0%

B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%B8%E0%B9%8C-mg2

เอกสารอางอง

744 ถ.สรนารายณ

อ.เมอง จ.นครราชสมา

30000

โทรศพท: 044-233000

โทรสาร: 044-233052

อเมล : info@rmuti.ac.th

เวปไซด : www.rmuti.ac.th/

ปณธาน

สรางคนสงาน เชยวชาญเทคโนโลย

วสยทศน

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน เปนมหาวทยาลยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยคณภาพชนน าในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทมงเนนการผลตนกปฏบตดานวชาชพ เพอพฒนาชมชนและสงคม

อตลกษณ : "มหาวทยาลยทผลตบณฑตทมทกษะพรอมปฏบตการ"

เอกลกษณ : "มหาวทยาลยเทคโนโลยแหงการสรางอาชพเฉพาะทาง"

RMUTI

ม ห า ว ท ย า ล ย เ ท ค โ น โ ล ย ร า ช ม ง ค ล อ ส า น

ทมาภาพ : Anon Biotech Webboard (2012)