20
ปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปป ปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปป (ปปปปปป) (ปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปป) Bio fertilizer or Bio extract and Using Application on Effective Microorganism (EM) (Agricultural & Environmental) ปปป ปปปปปปปปปปปป ปปปปปปปปปป ปป..ปปปปปปปป (ปปปปปปปปปปปปปปปปปปปป) ปปปปปปปปปปปปปปป ปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปป ปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปป ปปปปปปปปปปปปปป ปปปปปปปปปปป ปปปปปปปปป ปปปปปปป 2547 ปปปปปป

ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

  • Upload
    others

  • View
    5

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พ

และก�รประยกตใชในกลมจลนทรยทมประสทธภ�พ (อเอม)(ด�นก�รเกษตรและสงแวดลอม)

Bio fertilizer or Bio extract and Using Application on

Effective Microorganism (EM)(Agricultural & Environmental)

โดย น�ยสมเกยรต สวรรณคร

วท.ม. ชววทย� (มห�วทย�ลยเชยงใหม)นกวช�ก�รเกษตร

สถ�นวจยเกษตรเขตชลประท�น ศนยวจยเพอเพมผลผลตท�งเกษตร คณะเกษตรศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม

สงห�คม2547คำ�นำ�

ปจจบนปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พไดมบทบ�ทสำ�คญตอกระบวนก�รผลตท�งก�รเกษตรและสง แวดลอมของไทยอย�งกว�งขว�ง ในขณะเดยวกนไดมก�รนำ�เข�ปยเคมและส�รเคมปองกนกำ�จดโรคและ

แมลงศตรพชม�ใชกบก�รเกษตรดวยเชนกน เขตเกษตรกรรมบ�งแหงมก�รใชในปรม�ณทม�ก โดยผใชไมได คำ�นงถงอนตร�ยทเกดข�นจ�กส�รเคมเหล�น�น ซงส�รเคมบ�งชนดจะถกชะล�งไหลลงสแหลงนำ�� หวย หนอง

Page 2: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

คลอง บง หรอสะสมอยในดน ส�รเคมหรอส�รพษเหล�น�จะสงผลกระทบตอระบบนเวศวทย�และสงแวดลอม ทำ�ใหสญเสยสงมชวตและเกดก�รเน�เหมน และพบว�ยงมส�รพษตกค�งในผลตผลท�งก�รเกษตร โดยเฉพ�ะ

อย�งยงในพชผก พชสวน หรอพชไร ซงเปนอ�ห�รทบรโภคประจำ�วนของมนษยและสตว และทำ�ใหเกดเปน อนตร�ยตอผผลตและผบรโภค ประกอบกบค�ใชจ�ยของผผลตพชเกยวกบเรองปยเคมและส�รเคมปองกน

กำ�จดโรคและแมลงศตรพชมแนวโนมทสงข�น ผผลตพชหรอเกษตรกรบ�งร�ยหรอนกวจยบ�งกลม จงไดม ก�รศกษ�และวจยวธก�รผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พข�น เพอใชทดแทนปยและส�รเคมดงกล�ว และ

ทผ�นม� สมเกยรต และคณะ (2545) ไดทำ�ก�รศกษ�คนคว�วจยและพฒน�นำ��สกดชวภ�พเพอเพม ผลผลตท�งก�รเกษตร โดยไดทำ�ก�รศกษ�และผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พสตรต�ง ๆ ข�นในสถ�น

วจยเกษตรเขตชลประท�น ศนยวจยเพอเพมผลผลตท�งเกษตร คณะเกษตรศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม หล�ยสตรและไดทำ�ก�รสำ�รวจและเกบตวอย�งปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พของเกษตรกรแตละแหลงผลต

ในเขตพ�นทเกษตรกรรมเชยงใหม- ลำ�พน นอกจ�กน�นยงไดทำ�ก�รศกษ�ประสทธภ�พของปยนำ��ชวภ�พหรอนำ�� สกดชวภ�พตอก�รเจรญ เตบโตของพช ผลก�รวจยพบว� ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พมผลตอก�รเจรญ

เตบโตของพชปลกเปนอย�งด และเทคโนโลยก�รผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พดงกล�วกไมไดยงย�ก หรอซบซอนแตประก�รใด ผนำ�ชมชน เกษตรกร หรอผทสนใจทวไปส�ม�รถผลตข�นเองได ห�กไดรบก�รศกษ� และฝกอบรมเฉพ�ะเรองน � ดงน�นในก�รจดทำ�เอกส�รประกอบก�รบรรย�ยในก�รฝกอบรมคร�งน � จะเปนก�ร

เผยแพรคว�มรคว�มเข�ใจในกระบวนก�รผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พ ก�รเกบรกษ� ประโยชน ตลอด จนวธก�รนำ�ไปใช นอกจ�กน�นผเข�รบฟงก�รบรรย�ยจะส�ม�รถนำ�คว�มรทไดรบไปใชในก�รผลตปยนำ��ชวภ�พ

หรอนำ��สกดชวภ�พเพอใชท�งก�รเกษตรและสงแวดลอม และยงส�ม�รถนำ�คว�มรทไดรบไปสงเสรมแนะนำ�ให ผทเกยวของท�งก�รเกษตรและอนรกษสงแวดลอมไดในโอก�สตอไป

-ข- เอกส�รชดน�ผบรรย�ยไดรวบรวมและจดทำ�ข�นเพอใชประกอบก�รบรรย�ยในโครงก�รฝกอบรม เรอง

“ ปยชวภ�พและก�รประยกตใชในกลมจลนทรยทมประสทธภ�พ (อเอม)” ใหแกบคล�กรในคณะ

แพทยศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม วนศกรท 6 เดอนสงห�คม พ.ศ. 2547 เวล� 13.15-16.30 น. ณ หองประชม ช �น 2 อ�ค�รเรยนรวม คณะแพทยศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม ผเขยน

และผบรรย�ยหวงเปนอย�งยงว� เอกส�รชดน�จะเปนประโยชนตอบคล�กร หรอผทสนใจทเข�รวมฟงก�ร บรรย�ย ตลอดจนผอ�นและผทสนใจทวไปเกยวกบเรองปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พไมม�กกนอย

นอกจ�กน�นผเขยนและผบรรย�ยตองขอกร�บขอบพระคณผบรห�รคณะแพทยศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม โดยเฉพ�ะหนวยสน�มและสงแวดลอม ง�นอ�ค�รสถ�นท สำ�นกง�นเลข�นก�ร คณะแพทยศ�สตร

มห�วทย�ลยเชยงใหม ทไดเลงเหนคว�มสำ�คญของอนตร�ยจ�กก�รใชส�รเคมและอนรกษสงแวดลอม โครงก�รฝกอบรมเรองดงกล�วจงไดเกดข�น ผเขยนและผบรรย�ยจงขอกร�บขอบพระคณม� ณ โอก�สน�

( น�ยสมเกยรต สวรรณคร) วนท 6 เดอนสงห�คม พ.ศ.

2547

Page 3: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พ

และก�รประยกตใชในกลมจลนทรยทมประสทธภ�พ (อเอม)(ด�นก�รเกษตรและสงแวดลอม) 1/

น�ยสมเกยรต สวรรณคร2/บทนำ�

คำ�ว� อเอม (EM) ยอม�จ�ก Effective Microorganism แปลว� จลนทรยทมประโยชนและมประสทธภ�พเปนจลนทรยทมอยในปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พ ซงปจจบนไดม บทบ�ททสำ�คญตอสงแวดลอมและกระบวนก�รผลตท�งก�รเกษตรของไทยอย�งกว�งขว�ง และในขณะ

เดยวกนไดมก�รนำ�เข�ปยเคมและส�รเคมปองกนกำ�จดศตรพชจ�กต�งประเทศม�ใชกบก�รเกษตรดวยเชนกน บ�งแหงมก�รใชในปรม�ณทสงม�ก โดยผใชไมไดคำ�นงถงอนตร�ยทเกดข�นจ�กส�รเคมเหล�น�น ซงส�รเคม

บ�งชนดจะถกชะล�งไหลลงสแหลงนำ�� หรอสะสมในดน ส�รเคมหรอส�รพษเหล�น�จะสงผลกระทบตอสงมชวต และสภ�พสงแวดลอม นอกจ�กน�นยงพบอกว�ปรม�ณของส�รพษตกค�งในผลตผลท�งก�รเกษตร โดย

เฉพ�ะอย�งยงตกค�งในพชผก พชสวน หรอพชไร ซงเปนอ�ห�รทบรโภคประจำ�วนของมนษยและสตว และ ทำ�ใหเกดเปนอนตร�ยตอผบรโภค ประกอบกบค�ใชจ�ยของเกษตรกรหรอผประก�รด�นก�รเกษตรเกยวกบ

เรองปยเคมและส�รเคมปองกนกำ�จดศตรพชมแนวโนมทสงข�น เกษตรกรบ�งร�ยหรอนกวจยบ�งกลมจงไดทำ�ก�รศกษ�และวจยวธก�รผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พข�นเพอใชทดแทนปยเคมหรอส�รเคมดง

กล�ว และทผ�นม� สมเกยรต และคณะ (2545) ไดทำ�ก�รศกษ�วจยและพฒน�นำ��สกดชวภ�พเพอเพม ผลผลตท�งก�รเกษตร โดยไดทำ�ก�รศกษ�กระบวนก�รผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พสตรต�ง ๆ ข�น

ในสถ�นวจยเกษตรเขตชลประท�น ศนยวจยเพอเพมผลผลตท�งเกษตร คณะเกษตรศ�สตร มห�วทย�ลย เชยงใหม และทำ�ก�รศกษ�กระบวนก�รผลต สำ�รวจและเกบตวอย�งปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พของ

เกษตรกรแตละแหลงผลตในเขตพ�นทเกษตรกรรม

------------------------------------------------------------------1/ เอกส�รประกอบก�รบรรย�ยในก�รฝกอบรม เรอง “ปยชวภ�พกบก�รประยกตในกลม จลนทรยทม

ประสทธภ�พ (EM)” ใหแกบคล�กร คณะแพทยศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม

วนศกรท6 เดอนสงห�คม พ.ศ. 2547 เวล�13.15 – 16.30 น. ณ หองประชม ช �น

2 อ�ค�รเรยนรวม คณะแพทยศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม

2/ นกวช�ก�รเกษตร ศนยวจยเพอเพมผลผลตท�งเกษตร คณะเกษตรศ�สตรมห�วทย�ลยเชยงใหม

-2-

Page 4: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

เชยงใหม- ลำ�พน ม�ทำ�ก�รศกษ�วจยท�งในระดบหองปฏบตก�รและทดสอบในระดบแปลงทดลอง ในสถ�นวจยฯ ผลก�รศกษ�วจยพบว� เทคโนโลยก�รผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พดงกล�วไมมคว�ม

ยงย�กหรอซบซอนแตประก�รใด และปจจยทมคว�มสำ�คญทสดในก�รทำ�ก�รเกษตรคอ คว�มสมดลของธ�ตส ทอยในธรรมช�ตคอ ธ�ตดน ธ�ตนำ�� ธ�ตลม และธ�ตไฟ โดยเฉพ�ะอย�งยงธ�ตดน ถ�ดนดแลว พชทปลกกจะ

มคว�มแขงแรงสมบรณส�ม�รถต�นท�นก�รเข�ทำ�ล�ยของโรคและแมลงศตรพชไดเปนอย�งด เพร�ะดนเปน แหลงธรรมช�ตทใหอ�ห�รแกพช อ�ห�รแรธ�ตเหล�น�เกดจ�กก�รสล�ยตวผพงของดนและอนทรยวตถทกอง

ทบถมในดนและบนดน ห�กเร�ทำ�ก�รศกษ�สภ�พของดนในป�จะพบว�ดนมคว�มอดมสมบรณ ตนไมน�น� ชนดส�ม�รถเจรญเตบโตไดดโดยไมมใครนำ�ปยเคมไปใสใหเลย ท�งน�เพร�ะธ�ตอ�ห�รพชทอยในดนจะสะสม

หมนเวยนอยบนผวดน เมอคร �งเปดป�ใหม ๆ ก�รเพ�ะปลกพชจงเจรญเตบโตงอกง�มดและมผลผลตสงโดย ไมตองใสปยเพร�ะพชจะดงดดธ�ตอ�ห�รในดนซงมอยอย�งเพยงพอ และก�รเกบเกยวผลผลตออกจ�กไรน�

แตละคร�งกจะเกดก�รสญเสยธ�ตอ�ห�รพชหรอปยธรรมช�ตในดนออกไปดวย ดงน�นก�รปลกพชและก�รเกบ เกยวผลผลตออกจ�กไรน�อย�งตอเนองเปนเวล�น�น จงทำ�ใหดนกล�ยเปนดนเลวเสอมโทรมไมสมบรณ ก�ร

เพ�ะปลกพชกจะไมเจรญเตบโต ผลผลตของพชลดลง วธก�รแกไขดนเลวหรอดนเสอมโทรมใหดข�นและ ส�ม�รถปลกพชในพ�นดนน�นตอไปไดตองใชวธก�รต�ง ๆ หล�ยวธรวมกน เชน ก�รเตรยมดนทเหม�ะสม ก�ร

ใชพนธพชทด ก�รปฏบตดแลรกษ� และทสำ�คญทสดคอตองมก�รใชปย ปยม 2 ประเภทคอ ปยเคมหรอปย วทย�ศ�สตรเปนปยทไดจ�กก�รผลตหรอสงเคร�ะหโดยขบวนก�รท�งเคมจ�กดน แร หรออนทรยส�รต�ง ๆ

เชน ปยเคมรปทป� นเปนเมด เปนผลก (ปยเกลด) และทเปนของเหลว (ปยนำ��) อกประเภทหนงคอปย อนทรย เปนปยทไดจ�กอนทรยส�รต�ง ๆ เชน ซ�กพช ซ�กสตว เศษพชหรอสตวจ�กในไรน� รวมท�งเศษพช

หรอสตวจ�กโรงง�นอตส�หกรรมเกษตร ปยอนทรยพวกน�ไดแก ปยคอก ปยพชสด ปยหมก ปยนำ��ชวภ�พหรอ นำ��สกดชวภ�พ และปยทผลตจ�กวสดเหลอใชจ�กโรงง�นอตส�หกรรรมบ�งชนดซงเปนพวกอนทรยส�ร สวน

ประวตก�รใชปยหมกซงเปนปยอนทรยชนดหนงในประเทศไทยมม�น�นแลวในกลมคนผมเช�อส�ยจนแต เกษตรกรไทยเร�ไมนยมใช ตอม�เมอมก�รสำ�รวจดนโดยกรมพฒน�ทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ พบว�

ดนของประเทศไทยโดยสวนรวมมคว�มอดมสมบรณลดลงม�ก รฐบ�ลหรอเอกชนและเกษตรกรจงไดเหน คว�มสำ�คญของปยหมก ปยอนทรย ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พม�กข�น จะเหนไดว�ม�ระยะหลงไดม

โครงก�รวจยต�ง ๆ เกดข�นม�กม�ย โดยมวตถประสงคเพอปรบปรงและบำ�รงดนโดยใชอนทรยวตถใหมประสทธภ�พม�กยงข�น

-3-ปจจบนก�รผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พมบทบ�ททสำ�คญยงตอระบบก�รเกษตรของ

ประเทศไทยเร� จะเปนเพร�ะว�ประช�ชนผบรโภคไดหนม�สนใจเกยวกบสขภ�พอน�มยของตนเองม�กข�น เนองม�จ�กผลตผลท�งก�รเกษตรทผลตออกม�สผบรโภคจะตองปลอดส�รพษไมมส�รเคมใด ๆ ตกค�ง

ผลตภณฑชนดทว�น�คอ ผกอนทรย หรอผกทไมใชส�รเคมปองกนกำ�จดโรคและศตรพช ซงเปนผกทไมมส�ร เคมตกค�งและปลอดส�รพษ ในก�รผลตผกอนทรยหรอผกทไมใชส�รเคมปองกนกำ�จดโรคและศตรพช ปยนำ��

ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พ จะเปนปจจยหลกทสำ�คญในก�รผลต

ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พ ( Bio-fertilizer or Bio-extracts ) คอปยอนทรยชนดหนงทเกดจ�กกระบวนก�รหมกดวยซ�กพชซ�กสตวโดยมเช�อ

จลนทรยเปนตวชวยยอยสล�ย ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พทไดจ�กก�รหมกดองจะประกอบไปดวย จลนทรยและส�รอนทรยหล�กหล�ยชนดเปนปยเสรมใหแกพชเพอเสรมธ�ตอ�ห�รใหกบพช ในขณะทพชกำ�ลง

เจรญเตบโตนำ��สกดชวภ�พจะใหท �งธ�ตอ�ห�รและเพมปรม�ณจลนทรยทเปนประโยชนตอพช

วสดเหลอใช (Waste materials) หม�ยถง เศษวสดทเหลอใชจ�กก�รทำ�ก�ร เกษตรหรอวสดเหลอใชจ�กก�รแปรสภ�พผลตผลท�งก�รเกษตรท�งพชและสตว แลวนำ�ม�ผลตเปนปยนำ��

ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พ เชน ซ�กพชพวกซงข�วโพด ข�ตะกรนจ�กหมอตมในก�รผลตนำ��ต�ล ก�กออย ก�ก มนสำ�ปะหลงจ�กโรงง�นผลตแปงมนสำ�ปะหลง ฟ�งข�ว ก�กถวเหลอง ถวเขยว เศษพช เศษผก หรอผลตผล

ท�งก�รเกษตรทไมใช รวมท�งใบไม เศษหญ� หรอวชพชต�ง ๆ ซ�กสตวทกชนดพวกหอย ป ปล� หรอสนข แมว เปนตน

วตถประสงคของก�รผลต ก�รผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พจ�กวสดเหลอใชท�งก�รเกษตร มวตถประสงคดงตอไปน�

Page 5: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

1. เพอใชเปนปจจยก�รผลตพชเกษตรอนทรย ทดแทนปยเคมหรอปยวทย�ศ�สตร และส�รเคมปองกนกำ�จดโรคและแมลงศตรพช

2. เพองดหรอลดลดอตร�ก�รใชปยเคมหรอปยวทย�ศ�สตร และส�รเคมปองกนกำ�จดโรคและแมลงศตรพชกบพชทกชนดในฟ�รม

3. เพอลดตนทนก�รผลตโดยใชปยอนทรยชวภ�พ ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พทดแทนปย เคมหรอปยวทย�ศ�สตร และส�รเคมปองกนกำ�จดโรคและแมลงศตรพช

4. เพอเสรมสร�งสภ�วะทดตอสงแวดลอมใหปร�ศจ�กมลพษท�งในดน นำ�� และอ�ก�ศ

-4-ประโยชนทค�ดว�จะไดรบ

1. สภ�วะแวดลอมและคว�มอดมสมบรณของดน นำ�� อ�ก�ศ ในฟ�รมดข�น เมอมก�รใชนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พ

2. ส�ม�รถงดหรอลดอตร�ก�รใชปยเคมหรอปยวทย�ศ�สตร และส�รเคมปองกนกำ�จดโรคและแมลงศตรพชในฟ�รมได

3. ส�ม�รถประหยดเงนงบประม�ณในก�รจดซ�อปยเคมหรอปยวทย�ศ�สตร และส�รเคมทใชปองกนกำ�จดโรคและแมลงศตรพชทนำ�ม�ใชในกจก�รของฟ�รมได

4. ส�ม�รถทำ�ใหสขภ�พอน�มยของผผลตและผบรโภคผลตภณฑปลอดส�รพษ เมอใชปยนำ�� ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พทดแทนปยเคมหรอปยวทย�ศ�สตร และส�รเคมปองกนกำ�จดโรคและแมลงศตรพช

อปกรณทใชในก�รผลต วสดอปกรณทใชในก�รผลตนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พ มดงน�

1. วสดเหลอใชท�งก�รเกษตร หรอซ�กหอย ป ปล� หรอสตวทต�ยแลวอน ๆ

2. ถงพล�สตกแบบมฝ�ปดทำ�ถงหมก และถงพล�สตกสำ�หรบผสม

3. นำ��ต�ล ส�ม�รถใชนำ��ต�ลไดทกชนด ถ�เปนก�กนำ��ต�ล ไดยงด เพร�ะมร�ค�ถกและม ธ�ต อ�ห�รอน ๆ ของจลนทรย

4. อปกรณในก�รทำ�ถงหมก เชน ใบเลอย กอกว�วลเปดปดแบบพล�สตก เกลยวใน เกลยวนอก ก�ว และย�งในรถจกรย�ยนตทไมใชแลว

5. มด และขว�นสำ�หรบสบหรอทบใหแตกละเอยด เขยง

6. กระสอบปย พล�สตก หรอกระด�ษแขง ใชสำ�หรบรองวสดเหลอใช

7. กระด�ษก�ว สเมจ สำ�หรบจดบนทกชอชนดของนำ��สกดชวภ�พ และวน เดอน ป ทผลต

กระบวนก�รผลต

ก�รผลตนำ��สกดชวภ�พ (Bioextract Production)นำ��สกดชวภ�พ (Bioextract : BE) คอนำ��ทไดจ�กก�รหมกดองพชประเภทอวบ

นำ�� เชน พชผก หรอผลไม หมกดองดวยนำ��ต�ลในสภ�พทไรอ�ก�ศ นำ��ทไดประกอบดวยจลนทรยและส�ร

อนทรยหล�ยชนดทเปนประโยชน (กรมสงเสรมก�รเกษตร, 2543) นำ��สกดชวภ�พบ�งแหงเรยกว� ส�รสกดชวภ�พ หรอ ปยนำ��ชวภ�พ (Biofertilizer) คอ ปยอนทรยชนดหนงทเกดจ�ก

กระบวนก�รหมก

-5- ดวยซ�กพชซ�กสตวในนำ�� โดยมเช�อจลนทรยเปนตวชวยยอยสล�ย นำ��สกดชวภ�พทผลตข�นม�เพอท�งก�ร

เกษตร ใชสำ�หรบเรงก�รเจรญเตบโตของพช โดยเรงก�รตดดอกออกผล เรงใหผลใหญ ผลดก ใชขบไลแมลง

Page 6: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

และใชเรงคว�มหว�นใหแกพช (ชมรมเพอนเกษตรกร, 2544) ในขณะทพชกำ�ลงเจรญเตบโตนำ��สกด

ชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พจะใหท �งธ�ตอ�ห�รและเพมปรม�ณจลนทรยทเปนประโยชนตอพช (สมเกยรต, 2543) แนวคดในก�รทำ�นำ��หมกชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พของเกษตรกรอำ�เภออทอง จงหวด

สพรรณบร คอ ก�รนำ�เอ�พชทมกลนฉน แมลงไมชอบ ม�ใชในก�รไลแมลง พชทมรสขม ซงหนอนไมชอบ ม� ใชปองกนกำ�จดหนอน พชทมรสฝ�ด เช�อโรคพวกเช�อร�ไมชอบกนำ�ม�ใชในก�รปองกนกำ�จดโรคพช นอกจ�กน�

ยงนำ�วชพชม�ผสมกบพชทรบประท�นไดน�น�ชนด เพอนำ�ม�ผลตเปนนำ��สกดชวภ�พและปยหมกแหงชวภ�พ ซงมคณสมบตในก�รปรบปรงบำ�รงดน ทำ�ใหพชเจรญเตบโตไดดพรอมกบเปนส�รปองกนกำ�จดศตรพชทไม

กอใหเกดปญห�มลภ�วะ และส�รพษตกค�งอกดวย นอกจ�กน�เกษตรกรอำ�เภออทอง จงหวดสพรรณบรยงได

ผลตนำ��สกดชวภ�พจ�กเศษผกและวสดเหลอใชต�ง ๆ ในทองถนรวมท�งส�น4 สตร (สมบรณ, 2544) ปจจบนจะเหนไดว�หล�ยหนวยง�นท�งภ�ครฐและเอกชนไดหนม�สนใจเกยวกบเกษตรธรรมช�ตม�กข�น ท�งน�

เนองจ�กว�ในอดตชวงทผ�นม�กว� 50 ป ก�รพฒน�ด�นก�รเกษตรถกเนนก�รใชปจจยก�รผลตภ�ยนอก เชน ปยเคม และส�รเคมปองกนกำ�จดแมลงศตรพช ซงสงเหล�น�กอใหเกดปญห�ท�งด�นสขภ�พอน�มยของ

เกษตรกรและผบรโภค ปญห�สภ�พดนเสอมโทรม ปญห�สงแวดลอม และปญห�เรองโรคและแมลงศตรพชท ระบ�ดม�กยงข�น จ�กปญห�ดงกล�วโดยเฉพ�ะผลกระทบจ�กส�รเคมทมตอสขภ�พอน�มยและสงแวดลอม

ทำ�ใหเกษตรกรหล�ย ๆ คนเรมหนม�ทบทวนบทบ�ทในแนวท�งของตนเอง เกษตรกรจงไดมก�รศกษ�วธก�ร ผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พเพอทดแทนและลดตนทนก�รผลตลง จ�กก�รลดเลกละก�รใชปยเคม

และส�รเคมทใชปองกนกำ�จดศตรพชม�ใชปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พแทน จะเหนไดว�ในก�รผลตปยนำ�� ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พแตละแหงหรอแตละทองทมสตรแตกต�งกน และกระบวนก�รผลตกแตกต�งกน

ดวย โดยเฉพ�ะในกลมของเกษตรกรต�มแนวทฤษฎใหม หรอกลมเกษตรกรต�ง ๆ ตลอดจนชมรมเกษตรต�ง ๆ ทผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พข�นม�มม�กม�ยหล�ยสตรหล�ยวธ และในกรณของสถ�นวจยเกษตร

เขตชลประท�น ศนยวจยเพอเพมผลผลตท�งเกษตร คณะเกษตรศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม มเศษวสด เหลอใชท�งก�รเกษตรทส�ม�รถนำ�ม�ผลตเปนปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พเปนจำ�นวนม�ก เชน พวกเศษ

ผกต�ง ๆ ไมผล พชสวน พชไร รวมท�งเศษวชพช ในก�รผลตนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พจำ�เปนตองอ�ศย ใชเศษวสดทเหลอใชท�งก�รเกษตรพวกน� ท�งน�เพร�ะเปนวสดทมก�รยอยสล�ยไดรวดเรว และทผ�นม�

-6- ในสถ�นวจยฯ ไดทำ�ก�รศกษ�โดยใชเศษผกคะน� เศษผกบรอคโคล เศษผกสลด และเศษผกพวกกะหลำ� รวม

ท�งพวกดอก เชน ดอกด�วเรอง โดยนำ�เอ�สวนทไมใชจ�กก�รถกตดท�งท�งลำ�ตนและร�ก หรอสวนของใบหรอ ดอกม�ทำ�ก�รหมก โดยมข �นตอนก�รผลตดงตอไปน�

1. นำ�เศษวสดเหลอใชท�งก�รเกษตร ( เชน เศษผกต�ง ๆ ดงทไดกล�วม�) ม�ล�งทำ�คว�มสะอ�ด โดยเลอกเอ�แตสวนทด ๆ สวนทเปนโรคและแมลงศตรพชใหนำ�ไปเผ�ทำ�ล�ย

2. สบหรอหนเศษวสดดวยมด เพอใหมขน�ดทเลกลง

3. นำ�ม�ชงนำ��หนก ใชอตร�สวน เศษวสด : นำ��ต�ลหรอก�กนำ��ต�ล= 3 : 1 กโลกรม4. นำ�ม�ผสมกบนำ��ต�ลหรอก�กนำ��ออยปนหรอก�กนำ��ต�ลคลกเคล�ใหเข�กนในถงผสมใหทกสวน

ของเศษวสดพชสมผสกบนำ��ต�ลหรอก�กนำ��ต�ล โดยแบงนำ��ต�ลหรอก�กนำ��ต�ลไวสวนหนงเพอโรยปดทบหน�

5. บรรจลงในภ�ชนะถงหมก (ใชถงพล�สตกเท�น�น) โดยไมใชมอหรอวสดใด ๆ กดทบ

6. ใชนำ��ต�ลหรอก�กนำ��ออยปนหรอก�กนำ��ต�ลทแบงไวโรยปดทบหน�ของเศษวสดพช7. ปดฝ�ภ�ชนะถงหมกแลวทำ�ก�รบนทกขอมล เชน ชอพช วน เดอน ป ทเรมหมก ตดตรงบรเวณ

ถงหมกเพอง�ยตอก�รวเคร�ะห

8. เกบภ�ชนะถงหมกไวในทรม กรณทเศษวสดเหลอใชเปนจำ�พวกสตว เชน หอย ป ปล� หรอสตวอน ๆ กระบวนก�รผลตคล�ย ๆ

กนคอ

1. นำ�ซ�กสตวม�ล�งทำ�คว�มสะอ�ด

Page 7: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

2. สบ ทบ หรอหนใหมขน�ดทเลกลง

3. นำ�ม�ชงนำ��หนกใหไดอตร�สวน เศษวสดสตว : นำ��ต�ลหรอก�กนำ��ต�ล = 1 หรอ 2 : 1 กโลกรม

4. นำ�ม�ผสมกบนำ��ต�ลหรอก�กนำ��ออยปนหรอก�กนำ��ต�ลคลกเคล�ใหเข�กนในถงผสมใหทกสวนของเศษวสดสตวสมผสกบนำ��ต�ลหรอก�กนำ��ต�ล โดยแบง นำ��ต�ลหรอก�กนำ��ต�ลไวสวนหนงเพอโรยปดทบหน�

5. บรรจลงในภ�ชนะถงหมก (ใชถงพล�สตกเท�น�น) โดยไมใชมอหรอวสดใด ๆ กดทบ

6. ใชนำ��ต�ลหรอก�กนำ��ออยปนหรอก�กนำ��ต�ลทแบงไวโรยปดทบหน�ของเศษวสดสตว

-7-

7. ปดฝ�ภ�ชนะถงหมกแลวทำ�ก�รบนทกขอมล เชน ชอชนดของสตว วน เดอน ป ทเรมหมก ตดตรงบรเวณถงหมกเพอง�ยตอก�รวเคร�ะห

8. เกบภ�ชนะถงหมกไวในทรม กรณทเศษวสดพชเปนพวกสมนไพร เชน ขง ข� ตะไคร ย�สบ สะเด� หญ�ส�บเสอ ไพร ห�งไหล ขม�น

หรอพชสมนไพรอน ๆ กระบวนก�รผลตมดงตอไปน�

1. ล�งทำ�คว�มสะอ�ด2. สบ หน หรอทบ ใหแตกละเอยด

3. นำ�ม�ผสมกบนำ��สะอ�ดหรอเหล�ข�ว 35 ดกร หรอแอลกอฮอลในภ�ชนะถงพล�สตกคนคลก

เคล�ใหเข�กน ใชนำ��สะอ�ดหรอเหล�ข�ว35 ดกร หรอแอลกอฮอลใสใหทวมวสดพชสมนไพร

4. ปดภ�ชนะถงหมก แลวทำ�ก�รบนทกขอมล เชน ชอพช ชนดของส�รละล�ยทนำ�ม�หมกหรอสกด วน เดอน ปทเรมหมก

5. เกบภ�ชนะถงหมกไวในทรม วธก�รทำ�หรอผลตจะต�งจ�กก�รทำ�นำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พดงทไดกล�วม� เพยงแตว�ใชนำ��

นำ��สมส�ยช สร� ( เหล�ข�ว35 ดกร) หรอแอลกอฮอลแทนก�กนำ��ต�ล ในกระบวนก�รผลตน�จะไมมนำ��ต�ล หรอก�กนำ��ต�ลเข�ม�เกยวของ สวนใหญสตรน�เร�พชทมฤทธท�งย� เชน สมนไพร ไดแก ใบสะเด� ตะไครหอม

ฟ�ทล�ยโจร ว�นห�งจรเข ขง ข� ผก�กรอง ยโถ บอระเพด ละหง มะรม ว�นนำ�� ส�บเสอ ขม�นชน พรก/พรก ไทย ดอกด�วเรอง ดปล กระเทยม ไพล หนอนต�ยหย�ก ใบหรอเมลดนอยหน� ห�งไหลหรอโลต�น และย�สบ

เปนตน นำ�ม�ทบหรอตำ�ใหแตกใสนำ��, นำ��สมส�ยช, สร� 35 ดกร หรอแอลกอฮอล ใหทวม หมกท�งไว 1 คน เพอสกดเอ�ส�รจ�กสมนไพรแลวนำ�ไปกรองเอ�แตนำ��สกด อ�จใชแอลกอฮอล, สร� 35 ดกร หรอ

นำ��สมส�ยชเปนทำ�ละล�ยในก�รสกดส�รคอ ส�ม�รถเกบไวไดน�นกว�ก�รใชนำ��เปนตวทำ�ละล�ย แตไมจำ�เปนเนองจ�กว�ก�รนำ�ไปใชกบพชไดทนทถงจะมประสทธภ�พ

วธก�รนำ�ไปใชผสมกบนำ��สะอ�ด ในอตร�สวน 1 : 200-500 สวน ทำ�ก�รฉดพนตนพชให เปยกทว ควรฉดพนหลงตนพชเรมงอกกอนทโรคและแมลงศตรพชจะม�รบกวน ควรทำ�ก�รฉดพนในตอนเช�

หรอหลงฝนตก และใหอย�งสมำ�เสมอ เพอปองกนหรอไลแมลงศตรพชไมใหม�รบกวน

-8-ผลของก�รผลตนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พ

Page 8: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

เมอทำ�ก�รหมกเศษผกหรอเศษวสดพชไปไดประม�ณ 2-3 วน จลนทรยจะเรมทำ�ง�นแลวทำ�ก�ร ยอยสล�ยเศษวสดพชเหล�น�น ภ�ยในภ�ชนะถงหมกผวด�นบนของเศษวสดพชจะเรมมเสนใยของเช�อ

จลนทรยสข�วเกดข�นม�กม�ยและมกลนหอมอมเปร�ยว ในขณะทก�รยอยสล�ยของวสดพชหรอเศษพชผกเกด

ข�น จะมส�รละล�ยออกม�จ�กเศษพชผก ซงเปนสนำ��ต�ลคลำ�� (ลกษณะของสของปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกด ชวภ�พข�นกบเศษพชผกและนำ��ต�ลทนำ�ม�หมก เชน มะเขอเทศ ผกก�ด หรอกะหลำ� นำ��ต�ลทร�ยแดง นำ��ออย

ปน หรอก�กนำ��ต�ล) กลมเสนใยของเช�อจลนทรยจะห�ยไปเมอทำ�ก�รหมกไดประม�ณ 7-10 วน ก�ร

ยอยสล�ยของเศษพชยงคงดำ�เนนตอไปอกประม�ณ 14-25 วน (จำ�นวนวนข�นอยกบชนดของเศษวสดเหลอใชหรอเศษพชผก) เศษวสดหรอเศษพชผกจะยอยสล�ยกล�ยเปนปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พก

ส�ม�รถนำ�ไปใชได กอนนำ�ไปใชตองใหปรม�ณนำ��ต�ลหรอก�กนำ��ต�ลไมตกค�งในปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกด ชวภ�พเพร�ะนำ��ต�ลหรอก�กนำ��ต�ลเปนตวก�รทำ�ใหกอโรคในพช เชน ร�ดำ� ปรม�ณปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกด

ชวภ�พทไดจ�กก�รหมกจะม�กหรอนอยข�นอยกบชนดของพชผก ผลไมทใชหมก ซงจะมนำ��อยประม�ณ 95-98 เปอรเซนต สของปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พกข�นอยกบชนดของพช และ

นำ��ต�ลทใชหมก ถ�เปนนำ��ต�ลฟอกข�วกจะเปนสออน ถ�เปนก�กนำ��ต�ลปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พท ผลตไดจะเปนสนำ��ต�ลแก จ�กน�นนำ�ม�กรองแลวบรรจลงในภ�ชนะถงแกลลอนหรอขวดพล�สตกเพอเกบไว

ใชตอไป ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พทหมกสมบรณแลวจะมกลนหอมออกเปร�ยว ๆ และมกลนแอลกอฮอล บ�ง ถ�ชมดจะมรสเปร�ยว

ก�รเกบรกษ�นำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พ เมอทำ�ก�รเกบบรรจลงในภ�ชนะเรยบรอยแลว ควรเกบไวในทรม แลวคล�ยเกลยวฝ�ทปดภ�ชนะน�น

ๆ เพร�ะในขณะทเร�เกบกอนนำ�ไปใชน�นกระบวนก�รยอยสล�ยภ�ยในส�รละล�ยหรอนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ�� ชวภ�พน�นยงดำ�เนนก�รอยทำ�ใหเกดก�ซภ�ยใน ถ�เร�ปดภ�ชนะ เชน ขวดพล�สตกจะพอง และไมควรเกบไว

น�น ควรนำ�ไปใชทนทประสทธภ�พของนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พทผลตไดจะมประสทธภ�พม�กกว�ก�ร เกบไวน�น ๆ แตถ�ตองก�รเกบไวน�น ๆ ควรปดฝ�ภ�ชนะบรรจใหสนทจะส�ม�รถเกบไวไดหล�ย ๆ เดอนได

ภ�ชนะบรรจน�นจะตองเปนพวกขวดแกว เชน ขวดแมโขงทใชแลว ไมควรใชภ�ชนะบรรจทเปนโลหะ ท �งน�เพร�ะ นำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พทผลตไดสวนใหญจะมสภ�พเปนกรด ซงส�ม�รถทำ�ใหภ�ชนะบรรจกดกรอนได

-9-ก�รใชนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พ

1. นำ�ม�ผสมกบนำ��สะอ�ดต�มอตร�สวนทเหม�ะสม (1 สวนตอนำ��สะอ�ด 500-1000 สวน) แลวร�ดลงตรงโคนตนของพช สำ�หรบผกอ�ยส�น เชน ผกทวไป หรอผกบงใชร�ดทโคนตนทก ๆ 7

วน ในอตร�สวน 1 ตอ 1000 สวนไมผลใชเดอนละ 1 คร�ง ในอตร�สวน 1 ตอ 500 เนองจ�กนำ�� สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พมส�รประกอบต�ง ๆ ทเขมขนและมจลนทรยทมประโยชนอยเปนจำ�นวนม�ก เมอ นำ�ไปใชประโยชนจงตองใชในอตร�ทเจอจ�งม�ก ๆ ดงน�นก�รใชจงตองระวงม�ก ถ�เขมขนเกนไปพชจะชะงก

ก�รเจรญเตบโต ใบพชจะมสวนเหลอง ถ�ใชในอตร�ทพอเหม�ะพชกจะแสดงสภ�พเขยวสด ใบเปนมน ตนพชท ชะงกก�รเจรญเตบโตจ�กก�รโดนฉดพนปยนำ��หมกหรอนำ��สกดชวภ�พในปรม�ณทม�ก ใหทำ�ก�รฉดพนหรอ

ร�ดดวยนำ��ทสะอ�ด ต�ของพชทพกอยจะขย�ยตวแตกเปนใบภ�ยในเวล� 1 สปด�ห ดงน�นก�รใชจงควรใชอตร�เจอจ�งม�กเปนเกณฑ

2. ก�รฉดพนท�งใบ ใชผสมนำ��สะอ�ดต�มอตร�สวนทเหม�ะสมแลวบรรจลงในถงพน (พชผกสวน ครว พชไร ไมยนตน ใหท�งใบ 20 - 40 ซซตอนำ�� 20 ลตร ทก ๆ 5 - 7 วน ควบคกบใหท�งร�ก

30 - 50 ซซตอนำ�� 20 ลตร ทก 15 - 20 วน) อตร�สวนทใชข�นกบชนดของนำ��สกดชวภ�พ หรอปยนำ��ชวภ�พ ซงมคว�มเขมขนทแตกต�งกน อ�จจะใชปยนำ��หมกสมนไพรจ�กพวกพชสมนไพรทำ�ก�รฉด

พนสลบ ดวยกได เชน ส�รสกดจ�กสะเด� ทำ�ก�รฉดพนท�งใบ กงก�นของตนพช เปนก�รขบไลแมลงศตรพช

ทม� รบกวนพชไดด เชน ถ�เปนเพล�ยแปง ฉดพน 3-4 คร�ง แลวปลอยท�งไวอก 7 วน พนอก 2-3 คร�ง เพล�ยแปงจะต�ยสนท และจะรวงลงตกพ�น

Page 9: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

3. ก�รใชอดลงไปในดน โดยใชหวอดตอกบถงพนบนรถไถเดนต�ม วธก�รน�จะชวยใหปยนำ��ชวภ�พ หรอนำ��สกดชวภ�พไปสบรเวณร�กของพชและแรงอดจะชวยใหดนโปรงข�น และในก�รเตรยมหลมปลกพชพวก

ไมผล ใหใชปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พประม�ณ 30-50 ซซตอนำ��สะอ�ด 20 ลตร ผสมกบกบปย

หมกหรอปยคอกใสรองกนหลมประม�ณ3-5 กโลกรมตอหลม4. นำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พเจอจ�ง ใชแชเมลดพช กอนนำ�ไปเพ�ะกล�นำ��สกดชวภ�พจะ

ส�ม�รถกระตนก�รงอกของเมลดไดด เมลดพชทผลตข�นม�ข�ยต�มทองตล�ดมกจะอยในสภ�พก�รเล�ยงด อย�งอดมสมบรณ เมลดทไดม�จงมกออนแอ ไมเคยประสบคว�มเครยด คว�มผนแปรต�มสภ�พอ�ก�ศต�ม

ธรรมช�ต ดงน�นก�รนำ�เมลดทจะปลกม�แชในนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พในอตร�สวน 1 ตอนำ��สะอ�ด 500 ถง 1 ตอนำ��สะอ�ด 1000 ถ�เมลดมเปลอกหมบ�งกแชเพยง 4-5 ชวโมง สวนถ�เมลดพช

มเปลอกหมหน�กทำ�ก�รแชน�นข�น เมอนำ�เมลดพชไปหว�นจะชวยใหเมลดงอกเรวข�น และจะไดตนกล�ทแขงแรงสมบรณ

-10- ก�รใชนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พ ควรใชรวมกบปยอนทรยชนดอน ๆ เชน ปยหมก โดยใชปย

หมกคลกเคล�ลงในดนขณะเตรยมดนปลก แลวใชนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พเสรมธ�ตอ�ห�รใหแกพชในขณะทพชกำ�ลงเจรญเตบโต

ขอสงเกตในก�รใชนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พ นำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พทใชท�งก�รเกษตร จะมอยดวยกน 3 สตร หรอ3 ประเภท คอ

1. สตรทวไป ใชสำ�หรบเรงก�รเจรญเตบโตแกพช

2. สตรฮอรโมน ใชสำ�หรบเรงก�รออกดอกออกผลของพช

3. สตรสมนไพร ใชสำ�หรบขบไล ปองกน และกำ�จดโรคและแมลงศตรพช ในก�รใชแตละสตรจะใชในแตละชวงเวล�ของก�รเจรญเตบโตของ เชน สตรฮอรโมนจะนำ�ไปใชในชวง

ทพชกำ�ลงจะออกดอกออกผล และสตรสมนไพรจะใชเฉพ�ะปองกนกำ�จดโรคและแมลงศตรพชเท�น�น เพร�ะ ฉะน�นในก�รใชจะมขอจำ�กด โดยเฉพ�ะสตรทวไปส�ม�รถนำ�ม�ผสมกบสตรฮอรโมนไดในก�รนำ�ไปฉดพนหรอ

ร�ดลงดน สวนสตรสมนไพรควรใชต�งห�ก ไมควรนำ�ม�ผสมกบสตรทวไปหรอสตรฮอรโมน เพร�ะในสตร สมนไพรจะมส�รออกฤทธฆ�เช�อจลนทรย สงทเร�ตองก�รในสตรทวไปและสตรฮอรโมนน�น นอกจ�กธ�ต

อ�ห�รของพชแลวเร�ยงตองก�รกลมจลนทรยทมประโยชนในนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พ ถ�ห�กนำ�ม� ผสมและใชรวมกบสตรสมนไพรจลนทรยทมประโยชนกจะโดนทำ�ล�ย จลนทรยทมอยในนำ��สกดชวภ�พหรอปย นำ��ชวภ�พจะมประโยชนตอนทเวล�เร�นำ�ไปฉดพนพชหรอร�ดลงในดน จลนทรยพวกน�จะทำ�ใหดนโปรง รวยซย

และจะไปกำ�จดจลนทรยทไมมประโยชนในดนและบนตนพช คอ จลนทรยกอโรค นอกจ�กน�นจลนทรยทมอยใน

นำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พยงจะไปกำ�จดจลนทรยทไมมประโยชน (จลนทรยททำ�ใหเกดก�รเน�และมกลนเหมน) ในฟ�รมของเกษตรกรไดอกดวย เชน ฟ�รมสกร หรอฟ�รมไกทสงกลนเหมนเปนมลพษท�งอ�ก�ศ

-11-

Page 10: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

ประโยชนของนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พ ในนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พประกอบดวยส�รอนทรยชนดต�ง ๆ เชน เอนไซม ฮอรโมนและ

ธ�ตอ�ห�รต�ง ๆ มท �งธ�ตอ�ห�รหลกและธ�ตอ�ห�รรองทพชตองก�รนำ�ไปใชในก�รเจรญเตบโต เอนไซมบ�งชนดจะทำ�หน�ทยอยสล�ยอนทรยวตถใหเปนส�รอนทรยเปนอ�ห�รของจลนทรยเองและเปนอ�ห�รของตนพช

ฮอรโมนหล�ยชนดทจลนทรยสร�งข�นกเปนประโยชนตอพชถ�ใหในปรม�ณเลกนอย แตจะมโทษถ�ใหใน ปรม�ณทเขมขนม�กเกนไป เพร�ะฉะน�นในก�รใชนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พในพชจำ�เปนตองใหในอตร�

เจอจ�ง ส�รอนทรยบ�งชนดทจลนทรยสร�งข�นเปนส�รทเพมคว�มต�นท�นแกโรคและแมลงศตรพช และ ทนท�นตอสภ�พแวดลอมทเปลยนแปลงอย�งกระทนหน นำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พส�ม�รถใชแทนเปน

ส�รเรงก�รทำ�ปยหมก โดยใชในอตร� 75-100 ซซตอนำ�� 20 ลตร พรมลงบนวสดททำ�ปยหมก ใน

ก�รกำ�จดนำ��เสย ใชในอตร� 75-100 ซซตอนำ�� 20 ลตร ฉดหรอส�ดใสทวบรเวณนำ��เสยหรอในคอก

ปศสตว เพอกำ�จดนำ��เสยและกำ�จดกลนเหมน และใชในก�รกำ�จดวชพช (หญ�) โดยใชนำ��สกดชวภ�พหรอปย นำ��ชวภ�พในอตร�สวน80-100 เปอรเซนต ร�ดตรงบรเวณทตองก�รกำ�จดวชพช

ประโยชนหลกโดยทว ๆ ไปของนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พก�รผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พจ�กวสดเหลอใชท�งก�รเกษตรหรอซ�กพชทเหลอใชในไร

น� เศษซ�กวสดท�งก�รเกษตรทเหลอท�งจ�กโรงง�นอตส�หกรรมเกษตร เศษขยะมลฝอยจ�กครวเรอน ตลอดจนเศษวชพชต�ง ๆ ทถกขว�งท�งหรอทำ�ล�ยใหสญเสยไป โดยมไดกอใหเกดประโยชนแตประก�รใด ดง

น�นก�รทไดเอ�อนทรยส�รเหล�น�ม�หมนเวยนใชในก�รทำ�เปนปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พกจะเปนก�รชวยลดคว�มสญเสยเงนตร�ทตองสงซ�อปยเคมหรอปยวทย�ศ�สตรหรอส�รเคมปองกนกำ�จดโรคและแมลงศตร

พชจ�กต�งประเทศไดปละหล�ยหมนล�นบ�ท เพร�ะเร�ส�ม�รถปยอนทรยปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พท ผลตไดทดแทนปยเคมหรอปยวทย�ศ�สตรและส�รเคมปองกนกำ�จดโรคและแมลงศตรพชไดสวนหนง ก�ร

ผลตปยอนทรยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พยงถอไดว�เปนก�รชวยกำ�จดเศษขยะมลฝอย ชวยลดปญห�ท�ง ด�นสงแวดลอมทเปนพษ เพร�ะปจจบนประเทศไทยเร�กำ�ลงประสบปญห�มลภ�วะพษเปนอย�งม�ก ไมว�จะ

เปนก�รท�งสงปฎกลของเสย และเศษขยะมลฝอยท �งจ�กโรงง�นอตส�หกรรม และบ�นเรอนทอยอ�ศยของ ชมชนลงในแมนำ��ลำ�คลอง อย�งไรกต�มประโยชนของปยอนทรยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พน�นส�ม�รถ

กล�วโดยสรปไดดงตอไปน�

-12-

1. ประโยชนท�งด�นก�รปรบปรงดน ปยอนทรยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พส�ม�รถปรบปรง บำ�รงดนใหอยในสภ�พทเหม�ะสมตอก�รเจรญเตบโตของพชไดเปนระยะเวล�อนย�วน�น ก�รใสปยอนทรยนำ��

ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พลงไปในดนนอกจ�กจะชวยบำ�รงดนแลว ยงใหดนมคว�มอดมสมบรณไดเปนอย�งด อกดวยและยงกอใหเกดผลดในก�รปรบปรงคณสมบตท�งก�ยภ�พของดนไดดข�นคอ ชวยทำ�ใหอนภ�คของ

เมดดนจบตวกนเปนกอน ทำ�ใหดนมโครงสร�งทด ซงจะทำ�ใหดนมก�รชะล�งก�รพงทล�ยของดนไดนอยลง ท�งน�เมอมฝนตกลงม�จะซมผ�นลงไปในเน�อดนไดง�ยและสง ก�รเกดนำ��ไหลบ�บนผวดนจงมนอย ทำ�ใหดน

เกดก�รชะล�งพงทล�ยนอยลงไปดวย นอกจ�กน�นยงชวยใหดนอมนำ��ไวเพอใหพชใชประโยชนไดม�กยงข�น โดยเกบนำ��ไวใหพชไดใชเปนระยะเวล�ย�วน�นข�น จงมผลทำ�ใหพชส�ม�รถทนแลงไดดในชวงฝนท�งชวงเปน

เวล�น�น และในขณะเดยวกนกชวยบำ�รงคว�มอดมสมบรณและคณสมบตท�งเคมของดนใหดยงข�น ปย อนทรยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พจะชวยเพมธ�ตอ�ห�รหลกและจลธ�ตอน ๆ ใหแกพช ซงมธ�ตอ�ห�รแก

เกอบทกตว โดยทวไปแลวปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พจะมปรม�ณธ�ตอ�ห�รหลกของพชทสำ�คญ เชน มธ�ต

ไนโตรเจน โปแตสเซยม และฟอสฟอรส ปรม�ณธ�ตอ�ห�รดงกล�วจะมม�กหรอนอยกข�นอยกบชนดของเศษ วสดเหลอใชท�งก�รเกษตรหรอเศษพชทนำ�ม�ผลต และถงแมว�ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พจะมธ�ต

อ�ห�รเหล�น�นอยกว�ปยเคมหรอปยวทย�ศ�สตร แตมขอดกว�ตรงทนอกจ�กมธ�ตอ�ห�รหลกดงทไดกล�ว ม�ยงมธ�ตอ�ห�รพชชนดอน ๆ อกม�กม�ย เชน แคลเซยม แมกนเซยม กำ�มะถน เหลก สงกะส แมงก�นส

โบรอน ทองแดง และโมลบดนม เปนตน ( สมเกยรต และคณะ, 2545) ซงปกตแลวปยเคมหรอปย วทย�ศ�สตรน�นจะไมมหรอมเพยงบ�งธ�ตเท�น�น ในคว�มเปนจรงแลวแรธ�ตเหล�น�กมคว�มสำ�คญตอก�ร

Page 11: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

เจรญเตบโตของพชไมแพธ�ตอ�ห�รหลกเลย เพยงแตว�ตนพชตองก�รในปรม�ณทนอยกว�เท�น�นเอง นอกจ�กน�นยงชวยทำ�ใหกจกรรมของจลนทรยในดนเกดไดม�กข�น

2. ประโยชนท�งด�นก�รปรบปรงสภ�พสงแวดลอม ดงทไดกล�วม�ในข�งตนว�ก�รผลตปยนำ�� ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พน�นจะเปนก�รชวยกำ�จดเศษขยะมลฝอยต�ง ๆ ทำ�ใหบ�นเรอนหรอทอยอ�ศยสะอ�ด

ถกหลกอน�มย ซงถอว�เปนก�รกำ�จดแหลงเพ�ะพนธและแหลงสะสมของเช�อโรคไดเปนอย�งดอกท�งหนง ก�รกำ�จดเศษวสดดวยก�รนำ�ม�ทำ�เปนปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พน�นเปนวธก�รทดและถกตองม�กทสด

เพร�ะห�กมก�รกำ�จดดวยวธก�รทผดและดวยคว�มไมรเท�ถงก�รณแลว อ�จกอใหเกดปญห�มลภ�วะเปนพษ ม�กข�น ทำ�ใหเกดคว�มเสยห�ยแกชวตและทรพยสนท �งของตนเองและผอน รวมก�รนำ�ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��

สกดชวภ�พไปใชใน

-13- ก�รปรบปรงสภ�พสงแวดลอมใหดข�น เชน ต�มคคลองทเกดก�รเน�เหมน โดยเฉพ�ะคลองแมข� หรอคเมอง

เชยงใหม

3. ประโยชนท�งด�นเศรษฐกจ ก�รทเกษตรกรไดรจกก�รทำ�ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พข�น ม�ใชในก�รปรบปรงบำ�รงดนของตนเอง เกษตรกรส�ม�รถลดปรม�ณก�รใชปยเคมหรอปยวทย�ศ�สตรทม

ร�ค�แพงอยขณะน�ลงได นบว�เปนก�รประหยดค�ใชจ�ยไดเปนอย�งด เพร�ะก�รใสปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกด ชวภ�พใหแกพชทปลกเปนลดตนทนก�รผลตและชวยเพมผลผลตท�งก�รเกษตร ทำ�ใหเกษตรกรมร�ยไดเพม

ม�กข�น อ�จกล�วไดว� ก�รทำ�ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พเปนก�รใชเศษขยะหรอเศษวสดเหลอใชท�งก�ร เกษตรทไมมร�ค�ค�งวดอะไรใหกล�ยม�เปนสงทมประโยชนอย�งมห�ศ�ลอกคร�งหนง ซงในปจจบนน�กไดม

ก�รผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พเพอก�รค�กนอย�งแพรหล�ย

ตวอย�งปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พ

1. สตรทวไป พชทกชนด 3 สวน นำ��ต�ลหรอก�กนำ��ต�ล 1 สวน โดยนำ��หนก เชน สตรนำ��สกดผก

คะน�, สตรนำ��สกดผกก�ด, สตรนำ��สกดผกรวม, สตรนำ��สกดผกบง, สตรนำ��สกดผกโขม, สตรนำ��สกด โสนอฟรก� เปนตน

สตวทกชนด 1-2 สวน นำ��ต�ลหรอก�กนำ��ต�ล 1 สวน โดยนำ��หนก เชน สตรนำ��สกด

จ�กปล�, หอยเชอร, ป หรอสตวอน ๆ

2. สตรฮอรโมน พชทกชนดเฉพ�ะดอกและผล 3 สวน ก�กนำ��ต�ลหรอนำ��ต�ล 1 สวน โดยนำ��หนก เชน

สตรนำ��สกดฟกทอง, สตรนำ��สกดสมโอ, มะละกอ, ดอกด�วเรอง, ลำ�ไย, ล�นจ, มะมวง และดอกไม, ผล ไมอกม�กม�ยหล�ยสตร

3. สตรส�รไลแมลงศตรพช พชสมนไพรทกชนด และพชทรสฝ�ดและรสขม เชน สะเด�, ย�สบ, ขง, ข�, ตะไคร

เปนตน

-14-ตวอย�งสตรฮอรโมนรวม

1. มะละกอ 20 กโลกรม

Page 12: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

2. ฟกทอง 20 กโลกรม3. กลวย 20 กโลกรม4. ต�สปปะรด 10 กโลกรม5. นำ��ต�ลหรอก�กนำ��ต�ล10 กโลกรม

หมกรวมในถงหมก น�นประม�ณ 15 วน แยกสวนทเปนนำ��สกดชวภ�พไปฉดพนท�งใบ สวนทเปนก�กนำ�ไปใสโคนตนพช

ตวอย�งสตรทวไป ( ปล� ป หอย หรอสตวอน ๆ)1. ปล�, ป, หอย หรอสตวอน ๆ 50-100 กโลกรม2. นำ��ต�ลหรอก�กนำ��ต�ล 50 กโลกรม

หมกรวมในถงหมก น�นประม�ณ 1 เดอน นำ�ไปใช โดยใหรวมกบระบบนำ�� หรอฉดพนท�งใบ 500 ซซตอนำ��สะอ�ด 200 ลตร

ตวอย�งสตรสมนไพรไลแมลงศตรพช

1. ก�กย�ฉน (ย�สบ, ย�ขน) 30 กโลกรม2. บอระเพด 50 กโลกรม3. สะเด� 30 กโลกรม4. ตะไครหอม 20 กโลกรม5. ใบเทยนหยด 10 กโลกรม

หมกรวมกนในถงหมก โดยนำ�วสดท �งหมดม�ทบหรอยอยใหแหลก โดยใชเครองบดปล�แลวหมกรวม

กนในถงหมก น�นประม�ณ 1 เดอน นำ�สวนทเปนนำ��สกดม�พนเพอไลแมลงศตรพชต�มคว�มจำ�เปน

-15-สรปและขอเสนอแนะ

จะเหนไดว�ก�รทำ�หรอผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พจะมข �นตอนทไมคอยจะยงย�กและ ประหยดค�ใชจ�ย ห�กเร�กระทำ�ต�มข�นตอนของก�รผลต ก�รผลตนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พส�ม�รถ

กระทำ�ไดต�งแตในระดบครวเรอนจนถงระดบอตส�หกรรม ท�งน�เพร�ะ เศษวสดดงทกล�วม�ไดมตลอดเวล� ซงเกดจ�กกจกรรมของมนษยและสตว เชน เศษขยะมลฝอย มลสตว เศษวชพช ฯลฯ อย�งในกรณสถ�นวจย

เกษตรเขตชลประท�น ศนยวจยเพอเพมผลผลตท�งเกษตร คณะเกษตรศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม ซงได ทำ�ก�รศกษ�ทดลองผลตและยงไดกระทำ�อย�งตอเนองตลอดเวล� เพร�ะในสถ�นวจยฯ มระบบก�รปลกพช

ตลอดป ในก�รนำ�เศษวสดเหลอใชท�งก�รเกษตรม�ผลตเปนนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พควรมก�รแยก ประเภทของพช เชน พชทยอยสล�ยไดง�ยและเรว และพชทยอยสล�ยไดย�กและช� สวนพวกซ�กสตวกควรม

ก�รแยกประเภทเชนเดยวกน เชน เศษปล� หอย กง หรอแมแตไกหรอสนขทต�ยแลว กส�ม�รถนำ�ม�ผลตเปน ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พได อย�งไรกต�มก�รผลตนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พควรคำ�นงถงก�ร

ประหยดเวล�และค�ใชจ�ย และคดถงประโยชนสงสดจ�กประสทธภ�พของนำ��สกดชวภ�พหรอปยนำ��ชวภ�พท ผลตได และควรใชวสดทมอยในทองถนและไมจำ�เปนตองซ�อ แมกระทงหวเช�อจลนทรยกไมจำ�เปนตองซ�อ

เพร�ะเร�ส�ม�รถผลตข�นเองไดและทำ�เปนหวเช�อจลนทรย โดยเนนก�รใชจลนทรยในทองถน และถงแมว�เร�

Page 13: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

ไมไดใสหวเช�อจลนทรยในคร�งแรกของก�รผลตเพอเรงก�รยอยสล�ยของเศษวสดพชกไมเปนไร เพร�ะในปย นำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พมจลนทรยทตดม�กบเศษวสดพชหรอสตวอยแลว ซงเปนจลนทรยทองถนเพยง

แตว�มจำ�นวนนอยกว�เท�น�นเอง กระบวนก�รยอยสล�ยกยงเกดข�นอย ก�รใสหวเช�อจลนทรยทองถนลงไป ทำ�ใหกระบวนก�รผลตปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พจบส�นไดโดยเรวเท�น�นเอง แตเมอเร�ทำ�ก�รผลตปยนำ��

ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พในคร�งตอ ๆ ไป เร�กใชปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พทเร�ผลตไดโดยคร�งแรกนน แหละเปนหวเช�อจลนทรย และมคณสมบตเปนหวเช�อจลนทรยทองถน และเมอนำ�กลบไปใชในทองถนทผลต

ปยนำ��ชวภ�พหรอนำ��สกดชวภ�พจงจะม ประสทธภ�พตอก�รเจรญเตบโตของพชไดเปนอย�งด

-16-เอกส�รอ�งอง

ชมรมเพอนเกษตร. 2544. รวมสตรก�รผลตชวภ�พเพอชวต. ว�รส�รเพอนเกษตร

อำ�เภอวเศษชยช�ญ จงหวดอ�งทอง.ชมรมเกษตรธรรมช�ตและสงแวดลอม. 2544. เกษตรออแกนคและสงแวดลอม โดยเทคนค

นำ��สกดชวภ�พ (Bioextract;BE) กองพฒน�ก�รบรห�รง�นเกษตร

กรมสงเสรมก�รเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. ทพวรรณ สทธรงสรรค. 2542. ปยหมก ดนหมก และปยนำ��ชวภ�พ : เพอก�รปรบปรงดนโดยวธเกษตรธรรมช�ต. โรงพมพ โอ.เอส. พร�นต�ง เฮ�ส เขตบ�งกอกนอย กรงเทพมห�นคร.

ณฐวฒ ภ�ษยะวรรณ. 2541. เกษตรทฤษฎใหมต�มแนวพระร�ชดำ�ร จ�กทฤษฎสก�รปฏบต : เพอเศรษฐกจแบบพอเพยง. ฝ�ยวจยระบบเกษตรกรรม สำ�นกวจยและพฒน�ก�รเกษตรเขตท1

กรมวช�ก�รเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.นรน�ม. 2543. ปยหมกชวภ�พ. แผนพบเผยแพร ฝ�ยปองกนและกำ�จดศตรพช สำ�นกง�นเกษตร

จงหวดเชยงใหม กรมสงเสรมก�รเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.นรน�ม. 2543. นำ��สกดชวภ�พ. แผนพบเผยแพร ฝ�ยปองกนและกำ�จดศตรพช สำ�นกง�นเกษตร

จงหวดเชยงใหม กรมสงเสรมก�รเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. ประจวบ แกวเขยว. 2533. ปยอนทรย. กองวทย�ลยเกษตรกรรม กรมอ�ชวศกษ�

กระทรวงศกษ�ธก�ร โรงพมพก�รศ�สน� กรมก�รศ�สน� กรงเทพมห�นคร. พศ�ล มโนลหกล นจธร ยมน� และสมช�ต วงศสม�โนดน. 2520. ปย. สวนวช�ก�ร

สำ�นกบรห�ร ธน�ค�รกสกรไทย. ล�วลย จระพงษ. 2542. ก�รเตรยมและก�รใชพชสมนไพรในก�รปองกนและกำ�จดศตรพช. สถ�บน

สงเสรมเกษตรชวภ�พและโรงเรยนเกษตรกร กรมสงเสรมก�รเกษตร

กระทรวงเกษตรและสหกรณ. ศกดสทธ ศรวชย. 2533. ปยหมก. โครงก�รหนงสอเกษตรชมชน มห�วทย�ลยเกษตรศ�สตร

บ�งเขน กรงเทพมห�นคร. ศรวรรณ รนเรง. 2542. ชนดและประสทธภ�พของจลนทรยทพบในปยหมก วสดเหลอใช

Page 14: ปุ๋ยน้ำชีวภาพหรือน้ำสกัด ...mis.agri.cmu.ac.th/download/publication/2220_file.doc · Web viewว ธ การทำหร อผล

และหวเช�อตวเรงชนดต�ง ๆ. ปญห�พเศษปรญญ�วทย�ศ�สตรบณฑต

ภ�ควช�ปฐพศ�สตรและอนรกษศ�สตร คณะเกษตรศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม.

-17-

สมเกยรต สวรรณคร จตรงค พวงมณ จำ�ลอง โพธ�เจรญ และสทธชย ลอดแกว. 2545. ก�รวจยและพฒน�นำ��สกดชวภ�พเพอเพมผลผลตท�งเกษตร. ร�ยง�นก�รวจยฉบบสมบรณ

ศนยวจยเพอเพมผลผลตท�งเกษตร คณะเกษตรศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม. สมเกยรต สวรรณคร. 2546. ผลของก�รใชนำ��สกดชวภ�พตอผลผลตผกก�ดกว�งตง. ร�ยง�นก�ร

วจยฉบบสมบรณ ศนยวจยเพอเพมผลผลตท�งเกษตร คณะเกษตรศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม. สมเกยรต สวรรณคร. 2546. เทคโนโลยก�รผลตนำ��สกดชวภ�พ ( กระบวนก�รผลต ก�รเกบรกษ�

ประโยชนและก�รนำ�ไปใช เอกส�รประกอบก�รบรรย�ยในก�รฝกอบรมเชงปฏบตก�รเรอง ก�รผลต ผกโดยไมใชส�รเคมกำ�จดศตรพช ใหแกกลมเกษตรกรผปลกผกจ�กอำ�เภอแมแตง และอำ�เภอ

สนทร�ย จงหวดเชยงใหม วนพธท 27 – วนพฤหสบดท28 เดอนสงห�คม2546 เวล�

08.30-16.30 น. ณ สถ�นวจยเกษตรเขตชลประท�น ศนยวจยเพอเพมผลผลตท�ง

เกษตร คณะเกษตรศ�สตร มห�วทย�ลยเชยงใหม. สมบรณ ใจเมค�. 2544. เรองน�รเกยวกบส�รชวภ�พจ�กสมนไพร. คณะทำ�ง�นโครงก�รหมบ�น

วช�ก�รเกษตร จงหวดลำ�พน. สรย� ส�สนรกกจ. 2544. ปยนำ��ชวภ�พ เทคโนโลยก�รผลตปยปล�หมก.

สถ�บนวจยวทย�ศ�สตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย กรงเทพมห�นคร. ส�ล ชนสถตย. 2544. ” เทคโนโลยก�รผลตไมผลใหปลอดภยจ�กส�รพษ

สำ�นกวจยและพฒน�ก�รเกษตรเขตท 6 กรมวช�ก�รเกษตร

กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

99999999999999999999999