แนวทางการรบรองเกษตรอนทรยในระบบสากล และการแสดงฉลากสนคาเกษตรอนทรย

วรชน โลหะชมพล

ส ำนกก ำหนดมำตรฐำน ส ำนกงำนมำตรฐำนสนคำเกษตรและอำหำรแหงชำต

หมายถง ระบบจดการการผลตดานการเกษตรแบบองครวม ทเกอหนนตอระบบ

นเวศ รวมถงความหลากหลายทางชวภาพ วงจรชวภาพ โดยเนนการใชวสด

ธรรมชาต หลกเลยงการใชวตถดบจากการสงเคราะห และไมใช พช สตว หรอ

จลนทรยทไดมาจากเทคนคการดดแปรพนธกรรม (genetic modification) มการ

จดการกบผลตภณฑโดยเนนการแปรรปดวยความระมดระวง เพอรกษาสภาพ

การเปนเกษตรอนทรยและคณภาพทส าคญของผลตภณฑในทกขนตอน

• ใชแนวทางเกษตรผสมผสาน รกษาความหลากหลายทางชวภาพ

• ดแลความยงยนของระบบนเวศโดยรวม ลดผลกระทบตอสงแวดลอม

• รกษาความอดมสมบรณของดนและคณภาพน าดวยอนทรยวตถ

• ไมใชสารก าจดศตรพชและป ยทเปนสารเคมสงเคราะห

• ผลตผลและผลตภณฑไมมาจากการดดแปรพนธกรรมและไมผานการฉายรงส

• มระยะเวลาของการปรบเปลยนสเกษตรอนทรย

3

จดเรมตนและความจ าเปนทตองมมาตรฐานเกษตรอนทรย

• ความสนใจในความปลอดภยอาหารของผบรโภค

• ความหวงใยตอสงแวดลอมและระบบนเวศ

• แนวคดของเกษตรกรในการท าการเกษตรทใชวถธรรมชาต ลดการใชสารเคม

• การรวมกลมของเกษตรกร ผประกอบการ และผบรโภค ทมแนวคดหรอความตองการเหมอนกน

• การปฏบตทแตกตางกนของเกษตรกร/ผผลต กลม หรอประเทศตางๆ

• การเรยกชอทแตกตางกนไป เชน Nature, Bio, Green, Chemical-free

• สนคาเกษตรอนทรยเขาสระบบการคา โดยเฉพาะการคาระหวางประเทศ

• ความจ าเปนทตองมฉลากอาหารอนทรย

ผบรโภคเชอวาสนคามาจาก

การผลตตามทผบรโภค

ตองการไดอยางไร

เชอจาก

การบอกตอกน

เชอจาก

ใบรบรอง

เชอเมอเหน

ดวยตาตนเอง

เชอจากการ

โฆษณา

7

การตรวจรบรองมาตรฐาน

มกษ. : ไทย

JAS-MAFF : ญปน

NOP-USDA : สหรฐอเมรกา

EU Regulation : สหภาพยโรป

International Federation of Organic Agriculture

Movement

CODEX

ASOA : ASEAN

37% 18%23%

มาตรฐาน ระยะเวลากอนการปลก ส าหรบพชลมลก (ป)

ระยะเวลากอนเกบเกยว ส าหรบพชยนตน (ป)

มกษ. 9000 เลม 1-2552 1 1.5Codex, EU, ญปน 2 3

สหรฐอเมรกา 3 3IFOAM 1 1.5

การรบรอง

ตนเอง

การรบรองแบบ

มสวนรวม

การรบรองแบบ

บคคลทสาม

ขอจ ากดของระบบการตรวจรบรองโดยบคคลทสาม

• คาตรวจรบรองมราคาแพง ไมคมคากบผลผลตทมนอย• ผลผลตมความหลากหลายแตมอยางละเลกอยางละนอย• ระบบตรวจรบรองยงยาก มเอกสารทตองบนทกมากมาย

• เปนการสอสารโดยตรงระหวางผผลตและผบรโภค

• ไดผลถารจกและเชอถอ

• เกดจากการสรางสมการด าเนนการและชอเสยงมาอยางยาวนาน

การรบรองแบบมสวนรวม

participatory guarantee system (PGS)

• ใหความส าคญกบการมสวนรวมของเกษตรกรในระบบการตรวจรบรอง• เหมาะกบกลมเกษตรกรรายยอย• รวมกลมอยางเหนยวแนน •พฒนากระบวนการผลตในวถเกษตรอนทรยอยางตอเนอง

• มการแปรรปเองในทองถน• ด าเนนการผลต แปรรป และขายโดยตรงใหกบผบรโภค• เนนการจ าหนายและบรโภคภายในประเทศ โดยเฉพาะอยางยงในทองถน

การรบรองแบบมสวนรวม

PGS พ จ เอส เปนกระบวนการรบรองเกษตรอนทรยโดยกลมชมชน บนพนฐานการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยในชมชนมารวมกน ภายใตหลกการ ความไววางใจ เครอขายสงคม และการแลกเปลยนเรยนร

ท าไมตองท าการรบรองแบบมสวนรวม?

เกษตรกร-ปรบปรงคณภาพผลผลต-เขาสตลาดใหมไดมากขน

-เพมรายได

ผบรโภค- มความเชอมนในคณภาพ

-สรางการเรยนรรวมกน

-ชมชนเขมแขง

-มาตรฐานเกษตรอนทรย

-กระบวนการการตรวจฟารม

-การตดสนใหการรบรอง

องคกร นกสงเสรมกลมผผลต

ผบรโภค

ผประกอบการ

ชมชน คอใครบาง และมสวนรวมในกระบวนการรบรองอยางไร ?

2. มสวนรวม ตรวจเยยมฟารมเพอน เรยนรรวมกน พฒนาการผลต

3.ตดสนใหการรบรองในทประชมกลมเกษตรกร

14.ท าตลาดรวมกน

• เหมาะกบสนคาอนทรยทตองการสงออกหรอขายในหางราน

เปนการประกนวาสนคาเกษตรทผลตขนมคณภาพ /ความปลอดภย ตามทมาตรฐาน

ก าหนด ไดแก

- มาตรฐานระบบการผลต (วธปฏบต)

- มาตรฐานคณภาพผลผลต/ผลตภณฑ

ภายใตหลกเกณฑการตรวจสอบรบรองทไดรบการยอมรบในระดบสากล

ผผลต/เกษตรกร

ขอการรบรองจากหนวยรบรอง

เชน กปศ. กปม. กวก. กข. มกท.

ไดรบการรบรองผบรโภคเกดความเชอมน

ปฏบตตามขอก าหนด/มาตรฐาน เชน มกษ.

(Organic Thailand), IFOAM, EU, US, Japan

ทวนสอบ

เชน กรมตางๆ บรษทฯ เอกชน

- เพอสรางความเชอมนใหกบ

ใบรบรอง

- ขายไดทงในและตางประเทศ

- ใบรบรองเดยวสงออกไดทวโลกเกษตรกร/ผประกอบการ

หนวยรบรอง (Certification Body: CB)

หนวยรบรองระบบงาน (Accreditation Body: AB)

การตรวจสอบและรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร

AB(ISO/IEC 17011)

Organization/Products/Object of conformity assessment(ISO/IEC 17050 -1,2)

Government Stakeholders

competence

Governmentrecognition

confidence confidence

CAB(LAB : ISO/IEC 17025IB : ISO/IEC 17020

CB : ISO/IEC 17021 G.65)

International recognition

One standard, one test, accepted everywhere

ประเทศไทย ประเทศคคาความตกลงความเทาเทยม

ใหการรบรอง

หนวยรบรอง

หนวยรบรองในประเทศไทย

ผผลตเกษตรอนทรย

มาตรฐานเกษตรอนทรย

ประเทศไทยมาตรฐานเทาเทยมกน

ใหการรบรอง

หนวยรบรอง

หนวยรบรองในประเทศคคา

ผผลตเกษตรอนทรย

มาตรฐานเกษตรอนทรย

ประเทศคคา

ระบบการรบรองเทาเทยมกน

ปศสตวอนทรย (เลม 2-2561)อาหารสตวน าอนทรย (เลม 3-2552)ขาวอนทรย (เลม 4-2553)ปลาสลดอนทรย (เลม 5-2553)ผงอนทรย (เลม 6-2556)การเลยงกงทะเลระบบอนทรย (มกษ.7413-2550)ไหมอนทรย เลม 1 : รงไหม แผนใยไหม และเสนไหม (มกษ. 8203 เลม 1-2560)

1. ผลตผลและผลตภณฑอนทรย ตองมขอความแสดงรายละเอยดใหเหนไดงาย ชดเจน ไมเปนเทจ หรอหลอกลวง• ชอผลตภณฑ• สวนประกอบทส าคญ ยกเวนมสวนประกอบเดยว• วตถเจอปนอาหาร• ปรมาตร/น าหนกสทธ• ชอและทต งผผลต• ประเทศ• วนเดอนปทหมดอาย• ค าแนะน าในการเกบรกษา (ถาม)

24

2. การแสดงฉลากหรอกลาวอางวาเปนผลตผลหรอผลตภณฑอนทรยหรอ เกษตรอนทรย หรอออรแกนก หรอ organic จะท าไดตอเมอ

2.1 ผลตผลตองมาจากระบบการผลตแบบเกษตรอนทรยตามขอก าหนดของมาตรฐานมกษ. 9000 เลม 1-25522.2 สวนประกอบทงหมดของผลตภณฑทมาจากการเกษตร ตองไดจากการผลตแบบอนทรย2.3 สวนประกอบของผลตภณฑทไมใชมาจากการเกษตร ใหใชไดเฉพาะรายการทระบ (ตารางท ก.5)

2.4 ในผลตภณฑหนงตองไมมสวนประกอบชนดเดยวกนทมาจากทงการผลตแบบอนทรยและไมใชแบบอนทรยรวมกน

2.5 ผลตผลหรอผลตภณฑมการผลตหรอจดเตรยมหรอน าเขาโดยผประกอบการตองไดรบการตรวจระบบเปนประจ าตามขอก าหนด

2.6 ไดรบการรบรองจากหนวยรบรอง โดยมการแสดงฉลากระบชอ และ/หรอ รหสของหนวยรบรอง

3. ผลตภณฑทจะแสดงฉลากและเครองหมายรบรองวาเปน “อนทรย” ไดตองมสวนประกอบจากเกษตรอนทรยไมนอยกวา 95% โดยน าหนกของสวนประกอบทงหมดในผลตภณฑสดทาย ไมรวมน าและเกลอ

4. ผลตภณฑทมสวนประกอบจากเกษตรอนทรย > 70 ถง < 95% โดยน าหนกของสวนประกอบทงหมดในผลตภณฑสดทาย ไมใหแสดงฉลากเพอกลาวอางวาเปนผลตภณฑอนทรย แตอาจแสดงฉลากโดยใชขอความอน เชน “ผลตภณฑทมสวนประกอบจากผลตผลอนทรย”• ผลตโดยใชเนอไกอนทรย 70%• กระเทยม 20%

กำรแสดงฉลากและกำรกลำวอำง (ตอ) 5. หากอยในระยะปรบเปลยน ใหแสดงขอความบนฉลากวา “ผลตผลหรอผลตภณฑชวงปรบเปลยนเปน

อนทรย”

6. การแสดงเครองหมายรบรองผลตผลหรอผลตภณฑเกษตรอนทรย ใหเปนไปตามหลกเกณฑเงอนไขของหนวยรบรองทไดรบการยอมรบจากกระทรวงเกษตรและสหกรณ

กระทรวงเกษตรและสหกรณมนโยบายใหใชเครองหมาย Organic Thailandควบคไปกบเครองหมายรบรองตาม พรบ.มาตรฐานสนคาเกษตร พ.ศ.2551

การแสดงเครองหมายรบรองสนคาเกษตรอนทรย

29

เครองหมายรบรอง

และแนวทางการใชเครองหมายรบรอง

ภายใต พรบ. มาตรฐานสนคาเกษตร พ.ศ. 2551

30

เครองหมายรบรองมาตรฐาน

เครองหมายรบรองมาตรฐานบงคบ

ใชกบสนคาเกษตรทตองควบคมตามมาตรฐานบงคบ

เพอความปลอดภย

ของผบรโภค

เครองหมายรบรองมาตรฐานทวไป

ใชกบสนคาเกษตรทรบรองตาม

มาตรฐานทวไป เพอสงเสรมการผลต/จ าหนายสนคา

ทไดมาตรฐาน

มาตรา 56 หามมใหผใดใชเครองหมายรบรองมาตรฐานตามมาตรา 54 เวนแตเปนผผลต ผ

สงออก หรอผน าเขา ทไดรบใบรบรองตามมาตรฐานบงคบ หรอมาตรฐานทวไป แลวแตกรณ

การแสดงเครองหมายรบรองและรหส

• 02-กรมปศสตว

• 9000-เกษตรอนทรย เลม 2 ปศสตวอนทรย

• 57-จงหวดเชยงราย

• 901-ระบบการผลตปศสตวอนทรย

• 000001 รหสแปลง/เกษตรกรทไดรบการรบรองhttp://www.acfs.go.th/qmark/download/Q-Mark-2561.pdf

กษ 02-9000-57-901-000001 ORGANIC

32

1

23

4

สงเสรมการวจยและนวตกรรม

พฒนาการผลตสนคาและบรการ

การขบเคลอนเกษตรอนทรย

พฒนาการตลาดและการรบรองมาตรฐาน

ยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต พ.ศ. 2560-2564

ยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาตพ.ศ. 2560 - 2564

เพมพ นทเปน 6 แสนไร

เพมจ านวนเกษตรกรเปน 3 หมนราย

33

ประเทศไทยเปนผน าในระดบภมภาคดานการผลต การคา การบรโภค และการบรการ เกษตรอนทรยทมความยงยนและเปนทยอมรบในระดบสากลวสยทศน

เปาหมาย พ นทและจ านวนเกษตรกรทท า

เกษตรอนทรยเพมขนยกระดบกลมเกษตรอนทรยวถพ นบาน

สดสวนตลาดสนคาเกษตรอนทรยในประเทศ

ตอตลาดสงออกเพมขน

ตวชวด

ยทธศาสตร ยทธศาสตรท 1

สงเสรมการวจย การสรางและเผยแพร

องคความร และนวตกรรมเกษตรอนทรย

ยทธศาสตรท 3

พฒนาการตลาดสนคาและบรการ

และการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย

ยทธศาสตรท 2

พฒนาการผลตสนคา

และบรการเกษตรอนทรย

ยทธศาสตรท 4

การขบเคลอนเกษตรอนทรย

กลยทธ 1.1

สงเสรมการวจย การสราง และเผยแพร

องคความรเกยวกบเกษตรอนทรย

กลยทธ 1.2

เสรมสรางความรความเขาใจเรองเกษตร

อนทรยแกเกษตรกร สถาบนเกษตรกร

บคลากรทเกยวของและประชาชนทวไป

กลยทธ 2.1

พฒนาศกยภาพการผลตเกษตร

อนทรย

กลยทธ 2.2

บรหารจดการโครงสรางพ นฐานทเออตอ

การผลตเกษตรอนทรยอยางม

ประสทธภาพ

กลยทธ 3.1

ผลกดนมาตรฐานและระบบการ

ตรวจสอบรบรองเกษตรอนทรย

กลยทธ 3.2

สงเสรมและพฒนาตลาดสนคาและ

บรการทเกยวของกบเกษตรอนทรย

กลยทธ 3.3

ประชาสมพนธเกยวกบเกษตร

อนทรยสผบรโภค

กลยทธ 4.1

ใชรปแบบยโสธรโมเดลโดยภาคเอกชน

เปนหลกในการขบเคลอนการพฒนา

เกษตรอนทรย

กลยทธ 4.2

สนบสนนแหลงเงนทน เพอพฒนา

เกษตรอนทรย

กลยทธ

กลยทธ 4.3

สรางกลไกและเครอขายในการขบเคลอน

ยทธศาสตรอนทรยไปสการปฏบต

ตลาดในประเทศรอยละ 40

ตลาดสงออกรอยละ 60เพมขน

กลยทธ 1.3

สรางฐานขอมลเกยวกบการพฒนา

เกษตรอนทรย

แผนทยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต พ.ศ. 2560 - 2564

เปาหมายการด าเนนงานดานเกษตรอนทรย

ทมา: ยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต พ.ศ.2560-2564

พ นทเกษตรอนทรย ไมนอยกวา 600,000 ไร ภายในป 2564

เพมจ านวนเกษตรกรทท าเกษตรอนทรย ไมนอยกวา 30,000 ราย ภายในป 2564

เพมสดสวนตลาดสนคาเกษตรอนทรยในประเทศตอตลาดสงออก โดยใหมสดสวน

ตลาดในประเทศรอยละ 40 ตอตลาดสงออกรอยละ 60

oมลคารวม 8,000 ลานบาท

oสดสวนในประเทศเพมเปน 40% (ประมาณ 3,000 ลานบาท)

oสงออก 60% (ประมาณ 5,000 ลานบาท)

ยกระดบกลมเกษตรอนทรยวถพ นบานเพมขน

โครงการสถานทจ าหนายสนคาเกษตรอนทรยทไดมาตรฐาน

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต กระทรวงเกษตรและสหกรณ

“ปจจบนมสนคาทแสดงฉลากวาเปนสนคาอนทรยในทองตลาด

จ านวนมาก แตยากทจะทราบแนชดวาสนคาอนทรยดงกลาวเปน

สนคาอนทรยทผลตจากระบบเกษตรอนทรยจรง หรอมาจากการ

ผลตแบบปกตแตน ามาตดฉลากอนทรย หรอลกลอบสวม

เครองหมายอนทรย จงจ าเปนตองด าเนนโครงการสถานท

จ าหนายสนคาเกษตรอนทรยทไดมาตรฐาน เพอสรางความ

เชอมนใหกบผบรโภคเพมขน ถอเปนหนงกจกรรมทชวย

ขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต ทม

เปาหมายเพมการบรโภคและขยายตลาดสนคาเกษตรอนทรยใน

ประเทศและมงผลกดนใหไทยเปนศนยกลางหรอฮบ (Hub)

ของสนคาและบรการเกษตรอนทรยในระดบสากลดวย”

งานแถลงขาวเปดตวโครงการสถานทจ าหนายสนคาเกษตรอนทรยทไดมาตรฐาน

วนท 5 เมษายน 2561 ณ กระทรวงเกษตรและสหกรณ

นายลกษณ วจนานวช

รมช.กษ.

สนคาอนทรยทสามารถเขารวมโครงการ

• สนคาอนทรยทไดรบการรบรองแบบบคคลทสาม (third party certification) ไดแก

Organic Thailand, IFOAM, EU, USDA, CA, JAS

• สนคาอนทรยทไดรบการรบรองตามระบบการรบรองแบบมสวนรวม (Participatory Guarantee

System: PGS) ภายใตเครอขายท มกอช. ใหการยอมรบ ดงน

• TOAF (เครอขายของมลนธเกษตรอนทรยไทย)

• Thai PGS Organic Plus (เครอขายของมลนธสายใยแหงแผนดน)

• Lemon Farm Organic-PGS (เครอขายของเลมอนฟารม)

PGS ทเปนไปตามหลกเกณฑท มกอช. ก าหนด

1. เปนระบบ PGS ทอางองมาตรฐานเกษตรอนทรยระดบประเทศหรอสากล ไดแก

1.1 มาตรฐานประเทศไทย ไดแก มกษ. 9000 หรอมาตรฐานอนทเทยบเทา

1.2 มาตรฐานระหวางประเทศ เชน Codex, IFOAM หรอมาตรฐานอนทเทยบเทา

1.3 มาตรฐานกลมประเทศหรอมาตรฐานประเทศทมความสอดคลองกบมาตรฐานระหวางประเทศและเปนท

ยอมรบ และมสนคาทไดรบการรบรองตามมาตรฐานดงกลาวจ าหนายอยางแพรหลายในประเทศ เชน สหภาพ

ยโรป สหรฐอเมรกา แคนาดา ญป น กรณมาตรฐานอนนอกจากน จะพจารณาเปนกรณไป

2. มการควบคมภายในส าหรบการรบรองแบบกลมทมประสทธภาพ

ทอยางนอยตองประกอบดวย โครงสรางและการบรหารงานของกลม เอกสารระบบคณภาพการด าเนนงานของ

กลม การตรวจประเมนคณภาพภายในกลมผผลต กฎระเบยบของกลม และการฝกอบรมสมาชก

3. มผมสวนไดสวนเสยเขารวมในการตดสนใหการรบรองของสมาชกกลม

โครงการสถานทจ าหนายสนคาเกษตรอนทรยทไดมาตรฐาน

เขารวมโครงการ 7 แหง รวม 149 สาขา (ปงบ 2560)

สมครเพมเตม ป 61

ค ำถำมหรอขอเสนอแนะ

www.acfs.go.th

virachnee@acfs.go.th