วารสารศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธานJournal of Liberal Arts, Ubon Ratchathani University

ปท 12 ฉบบท 2 (กรกฎาคม-ธนวาคม 2559)ISSN 1686-5596

บรรณาธการผทรงคณวฒรองศาสตราจารย ดร.ชตมา วฒนะคร รองศาสตราจารย ดร. นรมล ศตวฒรองศาสตราจารยรตนาวด โชตกพนช รองศาสตราจารยรสสคนธ พหลเทพรองศาสตราจารยประยร ทรงศลป รองศาสตราจารย ดร. ศานต ภกดคำาผชวยศาสตราจารย ดร.ชมพนท ธารเธยร ผชวยศาสตราจารยชาญณวฒ ไชยรกษาผชวยศาสตราจารย ดร.มนตร วงษสะพาน ผชวยศาสตราจารยวสมลล วชระกวศลปผชวยศาสตราจารย ดร.อครพนธ เนอไมหอม ดร.คงรฐ นวลแปงจรวฒน เมธาสทธรตน ดร.ปนวด ศรสพรรณดร.พชร ปยะภณฑ ดร.รสวรรณ อดศยภารดดร.วรกมล วงษสถาปนาเลศ ดร.วาสนา กาญจนคหะดร.สรวร เพยนเพชรเลศ ดร.เหมวรรณ เหมะนคดร.อรทย สทธ

บรรณาธการดร.ภาสพงศ ผวพอใช

กองบรรณาธการผชวยศาสตราจารยรงทพย อนมย ผชวยศาสตราจารย ดร. สพฒน กเกยรตกลผชวยศาสตราจารยอนนทธนา เมธานนท ศภมน อาภานนท

วารสารศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน เปนวารสารวชาการราย 6 เดอน มวตถประสงคเพอเผยแพรผลงานทางวชาการดานมนษยศาสตร และสงคมศาสตร เปนเวทสำาหรบนำาเสนอผลงาน แลกเปลยนความรโดยเครอขายวชาการทงภายใน และภายนอก กองบรรณาธการยนดรบพจารณาบทความจากนกวชาการทกทาน บทความทกเรองจะไดรบการพจารณาจากผทรงคณวฒ บทความทตพมพในวารสารนเปนความเหนของผเขยน มใชทศนะของบรรณาธการ และคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

จดพมพโดย คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน ตำาบล เมองศรไค อำาเภอ วารนชำาราบ จงหวด อบลราชธาน 34190 โทรสาร. 045-288-870 โทรศพท. 045-353700 www.la.ubu.ac.thผจดการวารสาร นางสาวกชพรรณ บญฉลวยแบบปก นายฤทธเดช วงษปญญาพมพท โรงพมพมหาวทยาลยอบลราชธาน โทร. 045-353115

คะแนน O-NET ภาพสะทอนคณภาพการศกษาทองถน O-NET scores reflect local education quality วศนโกมท

การนเทศการศกษากบการพฒนาวชาชพ Supervision of Education and Profes-sional Development มาลนบณยรตพนธ

ภาษากบอดมการณการศกษาในรายการโทรทศน “เดนหนาประเทศไทย” Language and Ideology in the “Dern Nah Pra Ted Thai : Thailand Moves Forward” Television program นยนาวงศสาค�า,ภาสพงศผวพอใช

รปแบบการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานกบสถาบนอดมศกษาThai Northeastern Dance Choreography and Higher Education Institute ค�าลามสกา

การพฒนาทรพยากรมนษย และบรรยากาศองคการทมอทธพลตอการทำางานเปนทมกรณศกษากรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช Human Resource Develop-ment and Organizational Climate Influencing Teamwork : A Case Study of Department of National Parks, Wildlife and Plant Conservation สมคดผลนล,เฉลมชยกตตศกดนาวน

1

39

55

83

109

สารบญ

บทบรรณาธการ

หนา

การพฒนาการคดทางประวตศาสตร : การคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตร Historical Thinking Development : Thinking about Historical Significance กตตศกดลกษณา

รปแบบการสอนทสอดคลองกบการเรยนรของสมอง (Brain-Targeted Model) กบการพฒนาสมอง และการเรยนร Brain-Targeted Teaching Model : Brain de-velopment and Learning กานตรวบษยานนท

หลกสตรแฝงเรองอดมการณชาตในหนงสอเรยนภาษาเขมร ระดบชนประถมศกษาปท 1-6 ของราชอาณาจกรกมพชา Hidden Curriculum of Cambodian Ideologies in Grade 1-6 Cambodian Textbooks ชาญชยคงเพยรธรรม

สถานภาพงานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศของสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย The Status of Research in Teaching Thai as a For-eign Language at the Universities in Thailand พมพาภรณบญประเสรฐ

การจดทำาศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) Lexicography of Thai Studies (Thai-English) กษดศวชรพรรณ

การสำารวจการรบรของนกศกษาทมตอกจกรรม การฟงโดยครผสอนเปรยบเทยบกบกจกรรม การฟงโดยใชซดเพอพฒนาทกษะ การฟงเพอความเขาใจ Survey on Students’ Perception of Teacher-Conducted Activities Versus Listening Activities Using CDs to Improve Listening Comprehension Surattana Moolngoen

การนเทศแบบเชญชวน (Invitational Supervision) มาลนบณยรตพนธ

137

159

177

207

223

249

267

บทบรรณาธการ

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ไดพระราชทาน

บรมราโชวาทและพระราชดำารเกยวกบการศกษาไวเปนอเนกประการ ในวโรกาส

ทเสดจพระราชดำาเนนไปพระราชทานปรญญาบตรแกผสำาเรจการศกษาจากสถาบน

อดมศกษาของรฐและในโอกาสทคณะบคคลตาง ๆ เขาเฝาฯ เปนแนวพระราชดำาร

เกยวกบการศกษาทมคณคายง แตละคนสามารถนำาไปเปนแนวทางในการประพฤต

ปฏบต เ พอพฒนาตนเอง และส วนรวมให เจรญก าวหน าได นอกจากน

พระราชดำารสตาง ๆ เหลานนยงแสดงใหเหนถงความสำาคญของการศกษา

และการเรยนการสอนเพอการพฒนาชาตอกดวย

วารสารศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน ฉบบน มชอวา “สรรพสาร

การสอน” เปนบทความทนำาเสนอเนอหาทนาสนใจในดานการจดการการเรยน

การสอนในมตตาง ๆ เชน นโยบายการศกษา หลกสตร การนเทศการศกษา

การเรยนการสอนภาษา วฒนธรรม ประวตศาสตร เปนตน ซงงานเหลานไดเปดโลก

ทศนใหมเกยวกบการเรยนการสอนอยางหลากหลายมต สมกบชอ “สรรพสาร

การสอน”

วารสารศลปศาสตรมความยนดเปนอยางยงหากทานผอานสนใจทจะสง

บทความวชาการตลอดจนงานเขยนในลกษณะตาง ๆ หากมคำาแนะนำาอนใด วารสาร

ศลปศาสตรนอมรบขอคดเหนจากทกทานเพอนำามาพฒนาและปรบปรงใหดยงขน

ตอไป

บรรณาธการ

คะแนน O-NET

ภาพสะทอนคณภาพการศกษาทองถน

O-NET scores

reflect local education quality

วศน โกมท1

1 นกศกษาหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาสหวทยาการ วทยาลยสหวทยาการ มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร และอาจารยประจำาสาขาสงคมศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

วารสารศลปศาสตร2

บทคดยอ

องคกรปกครองสวนทองถนไดรบการถายโอนสถานศกษาจากกระทรวงศกษาธการ

ในชวงระหวางป 2549-2557 เปนจำานวน 485 โรงเรยน ในปจจบนองคกรปกครองสวนทองถน

รบผดชอบการจดการศกษาตงแตระดบกอนประถมศกษาถงระดบประกาศนยบตรวชาชพ

ชนสง โดยมแนวโนมจำานวนหองเรยน และนกเรยนเพมมากขน ขณะทอตราสวนนกเรยนตอ

หองเรยนอยในเกณฑมาตรฐาน อยางไรกตาม จากผลการทดสอบระดบชาตขนพนฐาน (O-NET)

ชนประถมศกษาปท 6 มธยมศกษาปท 3 และมธยมศกษาปท 6 ทจดโดยสถาบนทดสอบ

ทางการศกษาแหงชาตนน ปรากฏคาคะแนนเฉลยในทกรายวชาของนกเรยนในโรงเรยนสงกด

กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนตำากวาคาคะแนนเฉลยระดบประเทศ ดงนนองคกรปกครอง

สวนทองถนจำาเปนตองพฒนาการจดการศกษาใหมคณภาพดยงขน เพอใหนกเรยนในสงกด

มความรไมแตกตางจากนกเรยนสงกดอนๆ

ค�าส�าคญ: องคกรปกครองสวนทองถน การศกษา การทดสอบระดบชาตขนพนฐาน

3มหาวทยาลยอบลราชธาน

Abstract

Local Administration Organizations took over the administration of 485 schools

from the Ministry of Education during 2549-2557. At present, Local Administration

Organizations are responsible for education of students of pre-school age up to

the higher vocational diploma level. While the total numbers of classes and

students are on the uptrend, the ratio of students per class continues to be on

par with the standard. Nevertheless, the results of the Ordinary National Educa-

tion Test (O-NET) for Primary Grade 6, Secondary Grade 3 and Secondary Grade

6, organised by the National Institute of Educational Testing Service, showed that

the average scores in every subject of students in schools under the Department

of Local Administration’s jurisdiction were below the national average scores.

Therefore, Local Administration Oranizations need to improve the quality of their

education administration and management in order to boost the knowledge of

students under their responsibilities to the same level as that of students under

other organisations.

Keywords: Local Administration Organizations, Education, Ordinary National Ed-

ucation Test (O-NET)

วารสารศลปศาสตร4

บทน�า

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 หมวด 5 แนวนโยบายพนฐาน

แหงรฐ มาตรา 78 รฐตองกระจายอำานาจใหทองถนพงตนเอง และตดสนใจในกจการทองถน

ไดเอง พฒนาเศรษฐกจทองถน และระบบสาธารณปโภค ตลอดทงโครงสรางพนฐานสารสนเทศ

ในทองถน เปนจดเรมตนของการกระจายอำานาจการจดบรการสาธารณะใหกบองคกรปกครองสวน

ทองถนอยางเปนรปธรรม และเมอมการตราพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542

และทแกไขเพมเตม พ.ศ.2545 หมวด 1 วาดวยบททวไป มาตรา 9 วรรค 2 ระบใหกระจายอำานาจ

การจดการศกษาไปสองคกรปกครองสวนทองถน และหมวด 5 การบรหาร และการจดการศกษา

มาตรา 41 และ 42 วาดวยการบรหาร และการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน

ไดระบใหองคกรปกครองสวนทองถนมสทธจดการศกษาในระดบใดระดบหนงหรอทกระดบตาม

ความพรอม ความเหมาะสม และความตองการภายในทองถนได เปนการกำาหนดใหองคกร

ปกครองสวนทองถนสามารถจดการศกษาไดดวยตนเอง นอกจากนกระทรวงศกษาธการไดเสนอ

“ขอเสนอการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ.2552-2561)” ทสานตอแนวคดสำาคญ

เกยวกบการกระจายอำานาจทางการศกษาโดยกำาหนดใหเปน 1 ใน 4 ประเดนสำาคญของระบบ

การศกษาทตองการปฏรปอยางเรงดวน คอ พฒนาคณภาพการบรหารจดการใหม ในประเดนน

ไดกำาหนดแนวทางการกระจายอำานาจการบรหาร และการจดการศกษาโดยสงเสรมบทบาทของ

องคกรปกครองสวนทองถนใหเขามารวมจด และสนบสนนการจดการศกษามากขน เราจงเหน

ไดวา องคกรปกครองสวนทองถนมบทบาทสำาคญในการศกษามากขน

บทความนจงตองการแสดงใหเหนผลการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน

ผานผลการทดสอบระดบชาตขนพนฐาน (O-NET) โดยจะกลาวถงโครงสราง และกระบวน

การจดการศกษา การกระจายอำานาจทางการศกษา การจดการศกษาขององคกรปกครองสวน

ทองถนตามกรอบกฎหมาย หลกการ และวธการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน

การถายโอนการจดการศกษาในระบบสองคกรปกครองสวนทองถน การจดการเรยนการสอน

ขององคกรปกครองสวนทองถนในปจจบน และผลการทดสอบระดบชาตขนพนฐาน

5มหาวทยาลยอบลราชธาน

โครงสราง และกระบวนการจดการศกษา

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 มาตรา 9 ไดกำาหนดการจดระบบ

โครงสราง และกระบวนการจดการศกษา ตามหลกการดงน

(1) มเอกภาพดานนโยบาย และมความหลากหลายในการปฏบต

(2) มการกระจายอำานาจไปสเขตพนทการศกษา สถานศกษา และองคกรปกครองสวน

ทองถน

(3) มการกำาหนดมาตรฐานการศกษา และจดระบบประกนคณภาพการศกษาทกระดบ

และประเภทการศกษา

(4) มหลกการสงเสรมมาตรฐานวชาชพคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา และ

การพฒนาคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษาอยางตอเนอง

(5) ระดมทรพยากรจากแหลงตางๆ มาใชในการจดการศกษา

(6) การมสวนรวมของบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวน

ทองถน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ

และสถาบนสงคมอน

การจดการศกษาของประเทศไทยในปจจบนมสามรปแบบ คอ การศกษาในระบบ

การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย โดยหนวยงานภาครฐ เอกชน และองคกร

ปกครองสวนทองถนทำาหนาทจดการศกษาไดตามความเหมาะสม การจดการศกษาเรมตงแต

ระดบกอนประถมศกษา ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย ไปจนถง

ระดบอดมศกษา ดงแสดงตามแผนภาพท 1

วารสารศลปศาสตร6

แผนภ

าพท

1 แส

ดงระ

บบกา

รศกษ

าไทย

ทมา

: สำาน

กงาน

เลขา

ธการ

สภาก

ารศก

ษา ก

ระทร

วงศก

ษาธก

าร

7มหาวทยาลยอบลราชธาน

การกระจายอ�านาจทางการศกษา

เหตผลของการกระจายอ�านาจทางการศกษา

องคการศกษาวทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงองคการสหประชาชาต หรอยเนสโก

(United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization : UNESCO) (1985

: 9-11) กลาวถงเหตผลในการกระจายอำานาจการศกษา ดงน

(1) การจดการศกษาในหลายประเทศไมมประสทธภาพ และประสทธผลเทาทควร

เนองจากอำานาจการตดสนใจอยทสวนกลาง และเปนมาตรฐานเดยวกนทงประเทศ

ทำาใหขาดความยดหยน ไมสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

ของแตละทองถน

(2) การกระจายอำานาจทางการศกษาสามารถชวยตอบสนองความแตกตาง

ดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของทองถนแตละแหงได และสามารถระดม

ความสามารถของทรพยากรมนษย และวสดอปกรณตางๆ ในพนท เพอใหเกด

ประโยชนตอการจดการศกษา และเปนการกระจายการลงทนดานการศกษาอกทาง

หนงดวย

(3) การกระจายอำานาจทางการศกษาเปนการสงเสรมประชาธปไตย เนองจากเปด

โอกาสใหประชาชนในทองถนมสวนรวมในการพฒนาการศกษาในพนทของตนเอง

โดยเฉพาะการวางแผนการจดการศกษา และการประเมนผลคณภาพการศกษา

ในทองถน สอดคลองกบแนวคดการจดการศกษาของประชาชน โดยประชาชน และ

เพอประชาชน

(4) การกระจายอำานาจทางการศกษาเปนการลดชองวางทางเศรษฐกจ สงคม

และวฒนธรรมระหวางทองถน หรอภมภาคในประเทศนนๆ เพอใหเกดความเทา

เทยมกนมากขน

(5) การกระจายอำานาจทางการศกษาเปนหนทางในการสงเสรม และตอบสนองการเพม

ขน และการกระจายตวของประชากร และการจดการศกษาทเหมาะสม เพอให

สอดคลอง ตอบสนองความตองการ และความจำาเปนเรงดวนของแตละทองถน

แตละกล มเปาหมายทมความสลบซบซอนมากขน นอกจากนการมสวนรวม

ของประชาชนในทองถนยงเปนการสงเสรมใหเกดการพงพาตนเองของประชาชน

และการพฒนาตนเองทยงยนตอไป

วารสารศลปศาสตร8

(6) ประชาชนมโอกาสในการมสวนรวมในการจดการศกษาโดยตรง กอใหเกดการพฒนา

ดานคณภาพการศกษา การใหประชาชนมอำานาจในการตดสนใจอยางเตมท

จงเปนสงทรฐบาลควรสงเสรมอยางยง

(7) การกระจายอำานาจทางการศกษาเปนการสรางความสามารถใหแกทองถน

ใหประชาชนไดตระหนกถงความสามารถในการกำาหนดชวต ความเปนอย

และจดหมายปลายทางชวตของตนเอง และชมชน อนนำาไปสการพฒนาทยงยน

(8) การกระจายอำานาจเปนการสงเสรมใหเกดการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ

อนนำาไปสกระบวนการประชาธปไตย สระบบ และโครงสรางทใกลชดประชาชน

ไดมากกวา โปรงใสกวา ประชาชนไดมสวนรวมในการตรวจสอบไดมากกวาระบบรวม

ศนยอำานาจไวทสวนกลาง

ความส�าคญของการกระจายอ�านาจการจดการศกษา (Husen และ Posrlethevaite, 1985

: 1318) ประกอบดวย

(1) ทำาใหเกดการมสวนรวมในองคกร และชวยสรางบรรยากาศของความเปน

ประชาธปไตย

(2) ทำาใหเกดการตดสนใจทสมพนธกบการมสวนรวมบนพนฐานของกฎหมายทบญญต

ไว

(3) ทำาใหการตดสนใจอยบนพนฐานของปญหา และความตองการทแทจรง

(4) เปนระบบมสวนรวมชวยใหแตละบคคลมกระบวนการคด และสรางสรรคใหเกด

ประโยชนตอองคกรเพมมากขน

(5) ทำาใหเกดความสามคคภายในองคกร มการประสานงานทด และทำางานไปในทศทาง

เดยวกน ตลอดถงการตดตอสอสารภายในอยางมประสทธภาพ

(6) ทำาใหเกดประสทธภาพ โดยเฉพาะคาใชจายดานการบรหารทรพยากรมนษย

การกระจายอำานาจทางการศกษา สามารถชวยตอบสนองความแตกตางดานเศรษฐกจ

สงคม และวฒนธรรมของทองถนแตละแหง สามารถระดมทรพยากรในพนท สงเสรม และตอบ

สนองการเพมขน และการกระจายตวของประชากร และเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวม

ในการจดการศกษาโดยตรงกอใหเกดการพฒนาดานคณภาพการศกษา เกดประโยชนตอ

9มหาวทยาลยอบลราชธาน

การจดการศกษา และสรางความเทาเทยมกนมากขน ทงนการกระจายอำานาจการจดการศกษา

ทำาใหเกดการมสวนรวมในองคการ การตดสนใจทอย บนพนฐานกฎหมาย สภาพปญหา

และความตองการทแทจรง และกอใหเกดกระบวนการคดทเปนประโยชนตอองคการ การตดตอ

สอสารทมประสทธภาพ และลดคาใชจายโดยเฉพาะการบรหารทรพยากรมนษย

รปแบบของการกระจายอ�านาจทางการศกษา (เสรมศกด วศาลาภรณ และคณะ, 2541 : 21)

มดงน

(1) การกระจายอำานาจในองคกร (organizational decentralization) การกระจาย

อำานาจในองคกรเปนการใหผบรหารสถานศกษาสามารถตดสนใจในเรองสำาคญเกยวกบการ

จดการศกษาใหแกนกเรยน เปนการกระจายอำานาจตามแนวตง (vertical decentralization)

ไปใหแกสถานศกษามากกวาจะเปนการกระจายอำานาจตามแนวนอน (horizontal decentralization)

ไปใหเขตการศกษา การกระจายอำานาจในองคกรคลายๆ กบประชาธปไตยแบบมตวแทน

(representative democracy) มกฎระเบยบในการมอบหนาทการตดสนใจใหแกผบรหาร

สถานศกษา ตวอยางของการกระจายอำานาจในองคกร เชน สถานศกษาของรฐในนครเอดมนตน

รฐแอลเบอรตา ประเทศแคนาดา

(2) การกระจายอำานาจทางการเมอง (political decentralization) เปนการให

ผปกครองในสถานศกษาของรฐตดสนใจเกยวกบการจดการศกษาในสถานศกษาทบตรหลาน

ของตนกำาลงศกษาอย การกระจายอำานาจทางการเมองนน สถานศกษาแตละแหงจะตองม

คณะกรรมการสถานศกษา (board of governor) ซงมบทบาท และอำานาจหนาทโดยตรงใน

การกำาหนดนโยบายของสถานศกษามอำานาจหนาทในการแตงตงครใหญ คณะกรรมการสถาน

ศกษาประกอบดวยตวแทนของคร และตวแทนของบคคลทจะไดรบผลกระทบจากการตดสนใจ

ของคณะกรรมการสถานศกษา การดำาเนนงานของคณะกรรมการสถานศกษาคลายกบแนวคด

ของลกษณะประชาธปไตยแบบมสวนรวม (participative democracy)

(3) การกระจายอำานาจทางเศรษฐกจ (economic decentralization) เปนการให

ผปกครองมสทธในการเลอกสถานศกษาใหแกบตรหลานของตน จากนนงบประมาณการศกษา

จะถกจดสรรไปใหสถานศกษาทผปกครองสงบตรหลานของตนเขาศกษา ในการกระจายอำานาจ

ทางเศรษฐกจนน นอกจากจำาเปนตองมคณะกรรมการสถานศกษาแลว ภาษการศกษา (school

revenues) จะตองผกพนกบจำานวนนกเรยนในแตละสถานศกษาดวย การกระจายอำานาจ

วารสารศลปศาสตร10

ทางเศรษฐกจถอวา ผปกครอง คอผบรโภค และสถานศกษา คอ ผจำาหนายหรอผจดบรการทาง

การศกษา ตวอยางของการกระจายอำานาจทางเศรษฐกจไดแก สถานศกษาในองกฤษ และเวลส

ในชวง ค.ศ.1988-1993

การกระจายอำานาจทางการศกษา ประกอบดวย 3 รปแบบ คอ การกระจายอำานาจ

ในองคกร เปนการกระจายอำานาจไปสสถานศกษา โดยใหผบรหารสถานศกษาสามารถตดสนใจ

ในเรองสำาคญเกยวกบการจดการศกษาใหแกนกเรยนได การกระจายอำานาจทางการเมอง

มการจดตงคณะกรรมการสถานศกษาจากผปกครองในสถานศกษาของรฐ เพอตดสนใจเกยวกบ

การจดการศกษาในสถานศกษาทบตรหลานของตนกำาลงศกษาอย และการกระจายอำานาจ

ทางเศรษฐกจ งบประมาณการศกษาจะถกจดสรรไปใหสถานศกษาทผปกครองสงบตรหลาน

ของตนเขาศกษา

วธการกระจายอ�านาจการศกษา

วธการกระจายอำานาจการศกษาของ Kemmerer ม 4 ประการ ประกอบดวย การแบง

อำานาจ (Deconcentration) การมอบอำานาจ(Delegation) การโอนอำานาจหรอการใหอำานาจ

(Devolution) และการใหเอกชนดำาเนนการ (Privatization) ทงนเสรมศกด วศาลาภรณ และ

คณะ (2541 : 22-23) ไดขยายความดงประเดนตางๆ ดงน

(1) การแบงอำานาจ (Deconcentration) เปนการจดสรร หรอถายโอนอำานาจหนาท

ในการตดสนใจจากสวนกลางหรอศนยรวมอำานาจไปสหนวยงานระดบลางในสายการบงคบบญชา

ของรฐบาลกลางเพอสะดวกในการดำาเนนการ เชน ถายโอนอำานาจจากสวนกลางไปสสวนภมภาค

จงหวดหรอหนวยงานอนๆ ในพนทผไดรบการแบงอำานาจเปนผรบผดชอบในผลของการตดสนใจ

ในเรองทไดรบการแบงอำานาจ

(2) การมอบอำานาจ (Delegation) เปนการทผบรหารทมอำานาจสงสดในองคกรหรอ

ในสวนกลางจดสรรหรอถายโอนอำานาจหนาทในการตดสนใจไปยงผบรหารระดบลางขององคกร

เพอตดสนใจไดเรวมากขนโดยไมตองผานขนตอนตามลำาดบขนขนไป เปนการถายโอนอำานาจไป

ยงองคกรของรฐหรอในการควบคมของรฐ เชน อธการบด มอบอำานาจใหรองอธการบด ผอำานวย

การสถานศกษามอบอำานาจใหผชวยผอำานวยการสถานศกษา เปนตน ผมอบอำานาจยงคงเปน

ผรบผดชอบตอผลของการตดสนใจทไดมอบอำานาจไปแลว

(3) การโอนอำานาจหรอการใหอำานาจ (Devolution) เปนการถายโอนอำานาจหนาท

ในการตดสนใจจากสวนกลาง หรอระดบบนไปยงระดบลางอยางสมบรณ โดยมกฎหมาย

11มหาวทยาลยอบลราชธาน

กฎระเบยบเกยวกบการโอนอำานาจอยางชดเจน ผบรหารระดบลางจงมอำานาจในการกำาหนดนโยบาย

และควบคมการปฏบตใหเปนไปตามนโยบาย เชน การโอนอำานาจใหเทศบาลจดการศกษา ผโอน

อำานาจไดตดตวเองขาดออกจากอำานาจทโอนแลว ดงนนจงไมมอำานาจหรอมแตเพยงเลกนอย

ในการควบคมการดำาเนนการในภารกจทไดโอนอำานาจไปแลว

(4) การใหเอกชนดำาเนนการ (Privatization) เปนการถายโอนอำานาจใหเอกชนทเปน

บคคล หรอคณะบคคลดำาเนนการแทนรฐ เปนการมอบอำานาจหนาท และความรบผดชอบ

อยางใดอยางหนงของทางราชการไปใหเอกชนดำาเนนการแทน หรอสนบสนนใหภาคเอกชนลงทน

ในการดำาเนนการบางอยาง เชน ขายกจการของรฐใหเอกชน สนบสนนใหเอกชนมสวนรวม

ในการจดการศกษา

วธการกระจายอำานาจการศกษา ประกอบดวย การแบงอำานาจ (Deconcentration)

การมอบอำานาจ (Delegation) การโอนอำานาจ (Devolution) และการใหเอกชนดำาเนนการ

(Privatization)

เงอนไขทจะน�าไปสความส�าเรจของการกระจายอ�านาจทางการศกษา

ความสำาเรจของการกระจายอำานาจทางการศกษาขนอยกบปจจยสำาคญ ดงน

(1). บรบททางวฒนธรรมของประเทศ เกยวของกบความสำาเรจ หรอความลมเหลว

ของการกระจายอำานาจ เชน คานยมของชมชนทมตอการสนบสนนสถานศกษา คานยมของชมชน

ทมตอหลกสตรทองถน พฤตกรรมการมสวนของสงคม

(2). การสนบสนนทางการเมอง การกระจายอำานาจมกจะไดรบการตอตานในหลาย

ลกษณะ เชน ผมอำานาจจากสวนกลางจะดำาเนนการอยางลาชาในการมอบอำานาจ การใหขอมล

การจดสรรทรพยากร หรอสรางขอขดแยงในเรองเกยวกบนโยบาย หากผมอำานาจทางการเมอง

สงเสรม และสนบสนนการกระจายอำานาจ และถอวาการกระจายอำานาจเปนความสำาคญอนดบ

สงๆ ของการบรหารกจะชวยใหการกระจายอำานาจประสบความสำาเรจ

(3). การวางแผน และการจดการ การกระจายอำานาจนนไมวาเปนมตหรอรปแบบใดกตาม

จำาเปนจะตองกำาหนดเปนนโยบาย นำานโยบายจดทำาแผน และปฏบตตามนโยบาย และแผนท

กำาหนด ในการดำาเนนการกระจายอำานาจนนจำาเปนจะตองมระบบ และเครอขายการสอสารทด

ดวยเหตนการวางแผน และการจดการทดจงเกยวของกบความสำาเรจ และความลมเหลวของ

การกระจายอำานาจ

วารสารศลปศาสตร12

(4). การตระหนกของผเกยวของในเรองดงน

4.1 ผมอำานาจในการตดสนใจควรอยใกลกบภารกจทจะตองปฏบตใหมากทสด

4.2 ผมอำานาจในการตดสนใจควรมความร และความเขาใจในภารกจนนๆ

4.3 เชอวาผรบมอบอำานาจมความสามารถในการตดสนใจในภารกจทไดรบมอบ

หมาย

4.4 การมวตถประสงค นโยบาย และมาตรการทชดเจนแตการนำานโยบายไปปฏบต

นน แตละทองถนไมจำาเปนจะตองทำาเหมอนกน

(5). การเพมอำานาจใหแกทองถน (local empowerment) การกระจายอำานาจเปน

การถายโอนอำานาจจากสวนกลางไปสทองถน และสถานศกษา ดงนนชมชน ทองถน และโรงเรยน

จงควรมอำานาจหนาททเหมาะสม มทรพยากรทจำาเปนอยางพอเพยงมอำานาจในการบรหาร

จดการกบทรพยากรทงหลาย สงเหลานจะนำาไปสความสำาเรจของการกระจายอำานาจ แตหาก

สวนกลางมอบแตความรบผดชอบใหแกชมชน ทองถน และสถานศกษา แตไมมอำานาจ

ทเหมาะสมลกษณะเชนน ความสำาเรจของการกระจายอำานาจกจะเกดขนไดโดยยาก

ความสำาเรจของการกระจายอำานาจทางการศกษาขนอยกบปจจย บรบททางวฒนธรรม

ทเกยวของกบการกระจายอำานาจในประเทศ การสนบสนนทางการเมอง การวางแผน และ

การจดการทด การตระหนกของผมอำานาจในการตดสนใจ และการเพมอำานาจใหแกทองถน

การจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถนตามกรอบกฎหมาย

กรอบตามกฎหมาย และแนวนโยบายของรฐในการจดการศกษาขององคกรปกครองสวน

ทองถน ประกอบดวย รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 พระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท2) พ.ศ.2545 ยทธศาสตรการพฒนา

การศกษาของกระทรวงศกษาธการ (พ.ศ.2555-2558) และแผนพฒนาการศกษาทองถนระยะ

3 ป (พ.ศ.2558-2560) ของกรมสงเสรมการปกครองทองถน กระทรวงมหาดไทย ดงน

(1) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 ไดกำาหนดบทบญญต

ทเกยวของกบการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถนทสำาคญ ไดแก

มาตรา 80 (4) สงเสรม และสนบสนนการกระจายอำานาจเพอใหองคกรปกครองสวน

ทองถน ชมชน องคกรทางศาสนา และเอกชน จด และมสวนรวมในการจดการศกษาเพอพฒนา

13มหาวทยาลยอบลราชธาน

มาตรฐานคณภาพการศกษาใหเทาเทยม และสอดคลองกบแนวนโยบายพนฐานแหงรฐ

มาตรา 289 องคกรปกครองสวนทองถนมอำานาจหนาทบำารงรกษาศลปะ จารต ประเพณ

ภมปญญาทองถน และวฒนธรรมอนดของทองถน องคกรปกครองสวนทองถนยอมมสทธ

ทจะจดการศกษาอบรม และการฝกอาชพตามความเหมาะสม และความตองการภายในทองถนนน

และเขาไปมสวนรวมในการจดการศกษาอบรมของรฐ โดยคำานงถงความสอดคลองกบมาตรฐาน

และระบบการศกษาของชาต รวมทงการบำารงรกษาศลปะ จารต ประเพณ ภมปญญาทองถน

และวฒนธรรมอนดงามของทองถนดวย

(2) พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2)

พ.ศ.2545 กำาหนดบทบญญตทเกยวของในการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน

ทสำาคญ ดงน

มาตรา 9 (2) การจดระบบ โครงสราง และกระบวนการจดการศกษาใหมการกระจาย

อำานาจไปสเขตพนทการศกษาสถานศกษา และองคกรปกครองสวนทองถน

มาตรา 41 องคกรปกครองสวนทองถนมสทธจดการศกษาในระดบใดระดบหนงหรอ

ทกระดบตามความพรอม ความเหมาะสม และความตองการภายในทองถน

มาตรา 42 ใหกระทรวงกำาหนดหลกเกณฑ และวธการประเมนความพรอมในการจด

การศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน และมหนาทในการประสาน และสงเสรมองคกร

ปกครองสวนทองถนใหสามารถจดการศกษา สอดคลองกบนโยบาย และไดมาตรฐานการศกษา

รวมทงการเสนอแนะการจดสรรงบประมาณอดหนนการจดการศกษาขององคกรปกครอง

สวนทองถน

(3) ยทธศาสตรการพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ (พ.ศ.2555-2558)

มสาระสำาคญ ดงน

วสยทศน จดการศกษาโดย “ยดนกเรยนเปนศนยกลาง” มงกระจายโอกาสทางการศกษา

อยางเทาเทยมทงภาคเมอง และภาคชนบท พรอมจดการศกษาทมคณภาพสำาหรบทกคน

การศกษาจะนำาไปสการสรางความเขมแขงของประชาชน ประชาชนทเขมแขง และมความรคอ

ทนทมพลงในการตอสกบความยากจน

โดยมกรอบแนวคด มงพฒนาการศกษา ภายใตกรอบแนวคดหลกคณภาพ และความเทาเทยม

รวมทงนำาเทคโนโลยมาใชใหเกดประโยชนสงสด โดยขยายโอกาสทางการศกษา 4 โอกาส คอ

วารสารศลปศาสตร14

1) โอกาสในการเขาถงทรพยากรสงอำานวยความสะดวก เพอสามารถไดรบการศกษา

อยางเทาเทยมกน

2) โอกาสในการเขาถงแหลงทน นกเรยนนกศกษาสามารถเขาเรยนได โดยไมขน

กบฐานะของผปกครอง

3) โอกาสในการเพมพน และฝกฝนทกษะ นกเรยนนกศกษาทกคนสามารถเตบโตได

ในโลกทเปนจรง ผานการเรยนรบนฐานการทำากจกรรม (Activity-Based Learning)

4) โอกาสในการเรยนรตลอดชวต สงเสรมการศกษานอกระบบ และการศกษาตาม

อธยาศย โดยใชเทคโนโลย สออเลกทรอนกส หองสมด พพธภณฑ หอศลปะ

ศนยวฒนธรรม และแหลงเรยนรตางๆ

(4) แผนพฒนาการศกษาทองถนระยะ 3 ป (พ.ศ.2558-2560) ของกรมสงเสรม

การปกครองทองถน กระทรวงมหาดไทย มสาระสำาคญ ดงน

วสยทศน

“ทองถนจดการศกษาตลอดชวตมคณภาพไดมาตรฐานสากล ประชาชนมคณภาพชวต

ทด มคณธรรม จรยธรรม อยรวมกนอยางปรองดองสนตสข และยงยนตามแนวปรชญา

ของเศรษฐกจพอเพยง”

พนธกจ

1) พฒนาจดการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยตาม

แนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง อยางมคณภาพ และไดมาตรฐานสากล ใหเดก

เยาวชน และประชาชนในทองถนไดเรยนรตลอดชวต สความเปนเลศตามอจฉรยภาพ

ของผเรยน

2) พฒนาคณธรรม จรยธรรมใหแกเดก เยาวชน และประชาชนในทองถน

3) เสรมสรางสงคมทองถนใหมความปรองดอง และอยรวมกนอยางสนตสข ยงยน

4) สงเสรมใหมการจดการศกษาเพอรองรบการทองเทยวในทองถนทมแหลงทองเทยว

15มหาวทยาลยอบลราชธาน

จดมงหมายเพอการพฒนา

1) สถานศกษาสงกดองคกรปกครองสวนทองถนมคณภาพ และไดมาตรฐานสากล

2) องคกรปกครองสวนทองถนจดการศกษาใหเดก เยาวชน และประชาชนในทองถน

ไดเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต

3) องคกรปกครองสวนทองถนพฒนาคณธรรม จรยธรรมใหแกเดก เยาวชน และ

ประชาชนในทองถน

4) องคกรปกครองสวนทองถนสงเสรม สนบสนนใหสงคมทองถนมความสมานฉนท

อยรวมกนอยางสนตสข และยงยน

5) องคกรปกครองสวนทองถนทมแหลงทองเทยว จดการศกษาเพอรองรบการสงเสรม

การทองเทยวในทองถน

ยทธศาสตรการพฒนา 6 ยทธศาสตร ประกอบดวย

ยทธศาสตรท 1 พฒนาการบรหารจดการศกษาปฐมวย (0-3 ป) ใหผเรยนมพฒนาการ

อยางรอบดาน และสมดลตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ยทธศาสตรท 2 พฒนาการบรหารจดการศกษาขนพนฐานใหมคณภาพไดมาตรฐาน

สากล ตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ใหผเรยนไดเรยนรเตมตามศกยภาพอยางมคณภาพ

และไดมาตรฐาน

ยทธศาสตรท 3 พฒนาจดการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยใหเยาวชน

และประชาชนในทองถนไดเรยนรตลอดชวตสความเปนเลศตามอจฉรยภาพ และสามารถ

นำาความเปนเลศนนไปประกอบสมมาอาชพได

ยทธศาสตรท 4 พฒนาคณธรรม จรยธรรมใหแกเดก เยาวชน และประชาชนในทองถน

ยทธศาสตรท 5 เสรมสรางสงคมทองถนใหมความสมานฉนท อย ร วมกนดวย

ความปรองดองเกดสนตสขอยางยงยน

ยทธศาสตรท 6 สงเสรม สนบสนนใหมการจดการศกษาเพอรองรบการทองเทยวใหแก

เดก เยาวชน และประชาชนในทองถนทมแหลงทองเทยว

วารสารศลปศาสตร16

หลกการ และวธการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน

1. หลกการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน การจดการศกษาไมวาจะ

ดำาเนนการโดยรฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถนตองดำาเนนการใหเปนไปตามหลกการ

ในการจดการศกษาทกำาหนดในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย กฎหมายวาดวยการศกษา

แหงชาต ซงถอเปนกฎหมายแมบททางการศกษาของประเทศ และกฎหมายอนทเกยวของ

หลกการทสำาคญ ไดแก

(1) การจดการศกษาตองยดหลกเปนการศกษาตลอดชวตสำาหรบประชาชน ใหสงคม

มสวนรวมในการจดการศกษา และการพฒนาสาระ และกระบวนการเรยนรใหเปนไปอยางตอเนอง

(2) การจดการศกษาไมนอยกวา 12 ป ทรฐประกาศใหเปนไปตามมาตรา 49 ของ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 รฐตองจดใหทวถง และมคณภาพ โดย

ไมเกบคาใชจาย ทงนจะตองจดการศกษาสำาหรบบคคลซงมความบกพรองทางรางกาย จตใจ

สตปญญา อารมณ สงคม หรอความบกพรองทางการสอสาร และการเรยนร หรอมรางกายพการ

หรอทพพลภาพ หรอบคคลซงไมสามารถพงตนเองได หรอไมมผดแลหรอดอยโอกาส ใหมสทธ

และโอกาสไดรบการศกษาขนพนฐานเปนพเศษ และจดการศกษาสำาหรบบคคลซงมความ

สามารถพเศษดวยรปแบบทเหมาะสม โดยคำานงถงความสามารถของบคคลนน ซงสอดคลองกบ

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542

(3) การจดการศกษาตองเปนไปเพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย

จตใจ สตปญญา ความร และคณธรรม มจรยธรรม และวฒนธรรมในการดำารงชวต สามารถอย

รวมกบผอนไดอยางมความสข

(4) ในกระบวนการเรยนรตองมงปลกฝงจตสำานกทถกตองเกยวกบการเมองการปกครอง

ในระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข รจกรกษา และสงเสรมสทธ หนาท

เสรภาพ ความเคารพกฎหมาย ความเสมอภาค และศกดศรความเปนมนษย มความภาคภมใจ

ในความเปนไทย รจกรกษาผลประโยชนสวนรวม และของประเทศชาต รวมทงสงเสรมศาสนา

ศลปะ วฒนธรรมของชาต การกฬา ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทย และความรอนเปนสากล

ตลอดจนอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม มความสามารถในการประกอบอาชพ รจก

พงตนเอง มความคดรเรมสรางสรรค ใฝร และเรยนรดวยตนเองอยางตอเนอง

17มหาวทยาลยอบลราชธาน

2. ลกษณะ และวธการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน องคกรปกครอง

สวนทองถนอาจจดการศกษาได 2 ลกษณะ (กระทรวงศกษาธการ, 2552 : 10) คอ

(1) การจดตงสถานศกษาขนเอง หรอขยาย หรอเปลยนแปลงประเภทการศกษา โดยให

สถานศกษาทจดตงขนใหมหรอสถานศกษาเดมทขยายหรอเปลยนแปลงประเภทการศกษา

จดการศกษาในระดบ และประเภททมความพรอม มความเหมาะสม และมความตองการภายใน

ทองถน อาจแยกไดเปน 4 กรณ คอ

1) องคกรปกครองสวนทองถนยงไมเคยจดการศกษามากอนจดตงสถานศกษา

เพอใหจดการศกษาในระดบ และประเภททกำาหนด

2) องคกรปกครองสวนทองถนจดการศกษาอยแลว จดตงสถานศกษาขนเพมเตม

โดยใหสถานศกษาใหมจดการศกษาในระดบ และประเภททจดอย แลว

ในองคกรปกครองสวนทองถนนน

3) องคกรปกครองสวนทองถนจดการศกษาอยแลว จดตงสถานศกษาขนเพมเตม

โดยสถานศกษาใหมจดการศกษาในระดบ และประเภททแตกตางไปจากระดบ

และประเภททจดอยแลวในองคกรปกครองสวนทองถนนน

4) องคกรปกครองสวนทองถนมไดจดตงสถานศกษาเพมเตม แตขยายหรอ

เปลยนแปลงประเภทการศกษาจากทจดอยเดม

(2) การถายโอนการศกษาจากกระทรวงศกษาธการตามแผนปฏบตการกำาหนดขนตอน

การกระจายอำานาจตามแผนการกระจายอำานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนสำาหรบวธ

การจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถนนน เมอพจารณาตามกรอบของกฎหมาย รวมทง

ความเหมาะสมดานแนวนโยบาย สภาพการณทางเศรษฐกจ สงคม และความจำาเปนดานอนแลว

อาจแยกไดเปน 2 กรณ คอ

1) องคกรปกครองสวนทองถนจดการศกษาเองตามอำานาจหนาททไดกลาวแลว

ขางตน

2) องคกรปกครองสวนทองถนรวมมอกบองคกรปกครองสวนทองถนอนหรอรวม

มอกบรฐ (กระทรวงศกษาธการหรอกระทรวง ทบวง กรมอน) หรอเอกชน

จดการศกษา ทงนอาจมความจำาเปนทตองดำาเนนการ เชน เทศบาลจดตง

สถานศกษาเพอจดการศกษาใหแกประชาชนในเขตเทศบาล แตโดย

ขอเทจจรงจะมประชาชนนอกเขตเทศบาลมาเขาเรยนดวย โดยไมอาจจำากดสทธ

วารสารศลปศาสตร18

ของประชาชนเหลานนได หากประชาชนนอกเขตเทศบาลมาเขาเรยนเปน

จำานวนมาก และเทศบาลมขอจำากดดานงบประมาณทจะสนบสนนการศกษา

ใหไดกอาจโอนโรงเรยนใหองคการบรหารสวนจงหวด หรอขอใหองคการ

บรหารสวนจงหวดเขาเปนเจาสงกดรวมของโรงเรยนดงกลาว หรอกรณ

โรงเรยนตงอยในเขตขององคการบรหารสวนตำาบล องคการบรหารสวนตำาบล

มนโยบายจะขอโอนโรงเรยนมาสงกดแตมขอจำากดดานรายได และไมยนยอม

ใหองคการบรหารสวนจงหวดโอนไปสงกดองคการบรหารสวนจงหวด กอาจ

ทำาความตกลงจดตงสหการการศกษา หรอองคการทเรยกชออยางใด โดยม

องคการบรหารสวนจงหวด และองคการบรหารสวนตำาบลเปนเจาของรวม

เพอรบโอนสถานศกษานนไปบรหารจดการแทน

การถายโอนการจดการศกษาในระบบสองคกรปกครองสวนทองถน

แผนปฏบตการกำาหนดขนตอนการกระจายอำานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบประกาศทวไป เลม 119 ตอนพเศษ 23 ง วนท 13 มนาคม

2545 ไดกำาหนดการถายโอนการจดการศกษาในระบบสองคกรปกครองสวนทองถน (วระศกด

เครอเทพ และคณะ 2557 : 18-1 - 18-4) ดงรายละเอยดตอไปน

(1) ใหกระทรวงศกษาธการ และเขตพนทการศกษาตามพระราชบญญตการศกษา

แหงชาต พ.ศ.2542 ทำาหนาท กำาหนดนโยบายแผน และมาตรฐานการศกษาในระดบชาต และ

ในระดบเขตพนทการศกษา ประเมนผลความพรอมขององคกรปกครองสวนทองถนในการจดการ

ศกษาตามหลกเกณฑ และวธการประเมนทกำาหนด รวมทงการเสนอแนะการจดสรรงบประมาณ

อดหนนการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน และ ตดตามตรวจสอบ และประเมน

ผลการจดการศกษา

(2) ใหกระทรวงศกษาธการรวมกบคณะกรรมการการกระจายอำานาจฯ เรงรด

ในการสรางความพรอมใหกบองคกรปกครองสวนทองถนในการจดการศกษาไดเอง โดยกำาหนดให

มคณะทำางานเฉพาะดานขนเพอดำาเนนการในเรองนโดยเฉพาะ และใหมการรายงานความกาวหนา

ใหคณะกรรมการการกระจายอำานาจฯ ทราบอยางตอเนอง

(3) เมอองคกรปกครองสวนทองถนผานการประเมนความพรอมแลว ใหกระทรวง

ศกษาธการ และเขตพนทการศกษาตาม พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 ถายโอนสถาน

19มหาวทยาลยอบลราชธาน

ศกษาตามประเภททกำาหนดใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

(4) ใหคณะกรรมการกระจายอำานาจฯ กำาหนดใหมคณะกรรมการดานการศกษาระดบ

เขตพนทในระดบจงหวดตามแผนการกระจายอำานาจฯ โดยทำาหนาทกำาหนดนโยบาย แผน และ

มาตรฐานการศกษาในระดบเขตพนท กำากบดแลการจดการศกษาของสถานศกษา รวมทง

พจารณาการจดสรรทรพยากรทใชในการจดการศกษาในเขตพนท

(5) องคกรปกครองสวนทองถนอาจรวมกนจดการศกษาโดยอาจดำาเนนการในรป

ของความรวมมอซงกน และกน

(6) ภารกจดานการจดการศกษาทจะถายโอน มดงน

1) การศกษากอนวยเรยนหรอระดบปฐมวย (อาย 4-6 ป)

2) การศกษาขนพนฐาน ยกเวนการจดการศกษาในสถานศกษาทมลกษณะพเศษ

บางประการทอยในการศกษาระดบพนฐาน ไดแก

2.1) สถานศกษาทเนนการจดการศกษาเพอความเปนเลศเฉพาะดาน และมง

ใหบรการในเขตพนททกวางขวางกวาเขตขององคกรปกครองสวนทองถนแหงใดแหงหนง อาท

โรงเรยนจฬาภรณราชวทยาลย ซงเนนการจดการศกษาเพอความเปนเลศดานวทยาศาสตร

จำานวน 12 โรงเรยน โรงเรยนมธยมสงคตวทยา กรงเทพมหานคร ซงเนนความเปนเลศดานดนตร

2.2) สถานศกษาทจดการศกษาในเชงทดลอง วจย และพฒนาสถานศกษาท

กำาหนดใหเปนโรงเรยนเพอการทดลองวจย และพฒนาหารปแบบ และวธการในการจดการศกษา

ทมประสทธภาพ ซงอยในระหวางดำาเนนการ เชน โรงเรยนในโครงการพฒนาการศกษาระดบ

มธยมศกษาตอนตนเงนกธนาคารโลก จำานวน 150 โรงเรยน โครงการทดลองใชหลกสตร

แบบบรณาการโครงการ (brain based learning) เปนตน

2.3) สถานศกษาทจดการศกษาเพอผพการ และดอยโอกาส เปนสถานศกษา

ทจดตงขนเพอผทมความตองการพเศษ และดอยโอกาสทางการศกษาใหไดรบการพฒนา

เตมศกยภาพ ไดแก โรงเรยนศกษาพเศษเฉพาะความพการประเภทตางๆ โรงเรยนศกษาสงเคราะห

โรงเรยนราชประชานเคราะห โรงเรยนพบลประชาสรรค กรงเทพมหานคร โรงเรยนสมเดจ

พระปยมหาราชรมณยเขต จงหวดกาญจนบร

2.4) สถานศกษาทจดตงขนเพอใหเปนสถานศกษาตวอยางหรอตนแบบ

สำาหรบการจดการศกษาในระดบภาค ในระดบจงหวดหรอในระดบเขตพนทการศกษา สถาน

ศกษาทกำาหนดใหเปนตวอยางหรอตนแบบในการจดการศกษารปแบบตางๆ ตามนโยบายของ

วารสารศลปศาสตร20

กระทรวงศกษาธการ สำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน หรอเขตพนทการศกษา เพอ

เปนแนวทางในการจดการศกษาแกสถานศกษาอน เชน โรงเรยนอนบาลประจำาจงหวด เปน

โรงเรยนทกระทรวงศกษาธการกำาหนดใหเปนโรงเรยนตนแบบ และเปนศนยสาธตการเรยน

การสอนระดบปฐมวยในเขตพนทการศกษา และจงหวด โรงเรยนอนบาลตนแบบเปนโรงเรยน

ทสำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานกำาหนดใหเปนโรงเรยนตนแบบเพอการเรยน

การสอนในระดบกอนประถมศกษา อำาเภอละ 1 โรงเรยน โดยจดงบประมาณสนบสนนใหเปน

การเฉพาะเพอพฒนาปรบปรงใหมความสมบรณเปนตวอยาง และตนแบบแกสถานศกษาทวไป

โรงเรยนมธยมประจำาจงหวดเปนโรงเรยนทกระทรวงศกษาธการกำาหนดใหเปนโรงเรยนตนแบบ

ของการจดการเรยนการสอนในระดบมธยมศกษา และทำาหนาทเปนโรงเรยนพเลยงใหกบโรงเรยน

ทจดการศกษาในระดบมธยมศกษาในระดบเขตพนทการศกษา และจงหวด โรงเรยนในฝน

โรงเรยนตนแบบวถพทธ โรงเรยนตนแบบพฒนาการใช ICT เพอการเรยนร โรงเรยนในโครงการ

จดการเรยนการสอนตามหลกสตรกระทรวงศกษาธการเปนภาษาองกฤษ (English Program)

2.5) สถานศกษาทมลกษณะเปนสถานศกษาขนาดใหญ กลาวคอ ระดบ

ประถมศกษาทมจำานวนนกเรยนตงแต 300 คนขนไป และระดบมธยมศกษาทมจำานวนนกเรยน

ตงแต 1,500 คนขนไป ซงมภาระในแงปรมาณงาน การบรหารบคคล และมความซำาซอนใน

การบรหารงาน

2.6) สถานศกษาทยงไมผานเกณฑการประเมนมาตรฐานของสำานกงานรบรอง

มาตรฐาน และประเมนคณภาพการศกษา หรอสถานศกษาทยงขาดความพรอมทงในเชงบคลากร

และระบบบรหาร ซงจะตองมการพฒนามาตรฐาน และความพรอมกอน เชน สถานศกษาใน

ถนทรกนดารทหางไกล หรอสถานศกษาทอยในความดแลของตำารวจตระเวนชายแดนบางแหง

ทยงขาดความพรอม

2.7) สถานศกษาทจดตงขน ใหมลกษณะเปนหนวยงานกระจายอำานาจ

ในรปแบบอนอยแลว ไดแก สถานศกษาทมฐานะเปนองคการมหาชน ตามพระราชบญญต

องคการมหาชน พ.ศ.2542 เชน โรงเรยนมหดลวทยานสรณ

2.8) สถานศกษาในโครงการพระราชดำาร หรออยในพระบรมราชานเคราะห

หรอสถานศกษาทจดตงขนเพอการเฉลมพระเกยรตในวโรกาสตางๆ ไดแก โรงเรยนในโครงการ

พระราชดำารสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร โรงเรยนในพนทโครงการพฒนา

ดอยตง (พนททรงงานอนเนองมาจากพระราชดำาร) โรงเรยนกาญจนาภเษกวทยาลย

21มหาวทยาลยอบลราชธาน

โรงเรยนเฉลมพระเกยรตสมเดจพระศรนครนทร โรงเรยนนวมนทราชทศ โรงเรยนนวมนทราชน

ทศ โรงเรยน ภ.ป.ร. ราชวทยาลยในพระบรมราชปถมภ โรงเรยนบรมราชนนาถราชวทยาลย

โรงเรยนมกฎเมองราชวทยาลย โรงเรยนสรนาถราชวทยาลย โรงเรยนเฉลมพระเกยรตกรมหลวง

นราธวาสราชนครนทรฯ โรงเรยนพชรกตยาภา โรงเรยนสรวณวร โรงเรยนราชนบรณะ โรงเรยน

พระตำาหนกสวนกหลาบ โรงเรยนพระตำาหนกสวนกหลาบมหามงคล โรงเรยนอนทรศกดศกษา

ลย โรงเรยนทจดตงในวโรกาสรชมงคลาภเษก โรงเรยนรชดาภเษก โรงเรยนรมเกลา

2.9) สถานศกษาทผบรจาคทดน และอาคารมวตถประสงคใหรฐเปนผจด

การศกษาเอง

(7) ภายใตขอกำาหนด (6) ขางตน ถาองคกรปกครองปกครองสวนทองถนใด ผานเกณฑ

การประเมนความพรอมทกระทรวงศกษาธการจดทำาขนเพมเตมพเศษ ใหถายโอนสถานศกษา

ดงกลาวได โดยใหเปนไปตามความตกลงเปนกรณๆ ไป

(8) ขนตอน และวธปฏบต

1) ใหกระทรวงศกษาธการกำาหนดหลกเกณฑ และวธประเมนความพรอมในดาน

การศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) โดยใหผแทน อปท.

มสวนรวมในการกำาหนดเกณฑประเมนความพรอมดวย

2) ประเมนความพรอมของ อปท. ตามหลกเกณฑ และวธการทกำาหนด

3) ใหกระทรวงศกษาธการ และเขตพนทการศกษา ถายโอนสถานศกษาตาม

ประเภททกำาหนดใหแก อปท. เมอ อปท. ผานเกณฑประเมนความพรอม

4) ใหกระทรวงศกษาธการ และเขตพนทการศกษาตดตามตรวจสอบ และ

ประเมนผลการจดการศกษา

5) ใหคณะกรรมการกระจายอำานาจฯ กำาหนดใหมคณะกรรมการดานการศกษา

ระดบเขตพนทในระดบจงหวด โดยทำาหนาทกำาหนดนโยบาย แผน และ

มาตรฐานการศกษาในระดบพนท กำากบดแลการจดการศกษาของสถานศกษา

จดสรรทรพยากรทใชในการจดการศกษาในเขตพนท

6) อปท. อาจรวมกนจดการศกษา โดยอาจดำาเนนการในรปของสหการ

วารสารศลปศาสตร22

การถายโอนสถานศกษาตามแผนปฏบตการกระจายอ�านาจ

ระยะเวลา 9 ป จากป 2549-2557 การถายโอนสถานศกษาของกระทรวงศกษาธการ

ไปสองคกรปกครองสวนทองถน มจำานวนทงสน 485 แหง (วระศกด เครอเทพ และคณะ, 2557

: 18-26-18-28) สรปขอมลการถายโอนได ดงน

(1) มสถานศกษาทกระดบ ไดแก ระดบประถมศกษา มธยมศกษา และโรงเรยนขยาย

โอกาสทางการศกษาถายโอนไปสองคกรปกครองสวนทองถน ไดแก องคการบรหารสวนจงหวด

เทศบาล องคการบรหารสวนตำาบล และกรงเทพมหานคร รวม 485 แหง เมอจำาแนก อปท.

ทรบการถายโอนสถานศกษา ตงแตป 2549-2557 พบวา องคการบรหารสวนจงหวด รบถาย

โอนมากทสด 323 แหง เทศบาล รองลงมา 105 แหง องคการบรหารสวนตำาบล 56 แหง

และกรงเทพมหานคร 1 แหง

(2) ป 2549 ซงเปนปแรกทกระทรวงศกษาธการเรมใหถายโอนสถานศกษาได มสถาน

ศกษาถายโอนสงสด 283 แหง จากนนในป 2550 ถง 2557 มการถายโอนไปในแตละป

ตามลำาดบ คอ 2550 (19 แหง) 2551 (70 แหง) 2552 (57 แหง) 2553 (19 แหง) 2554 (8 แหง)

2555 (7 แหง) 2556 (11 แหง) และ 2557 (10 แหง) การทมสถานศกษาถายโอนไปนอยในชวง

ตงแตป 2550 เปนตนมา อาจเนองมาจากหลกเกณฑการประเมนความพรอมของกระทรวง-

ศกษาธการทประเมน อปท. นน มความเขมงวด และยากท อปท. จะเขาถงเกณฑ

(3) สถานศกษาระดบมธยมศกษามการถายโอนสงสด จำานวน 234 แหง คดเปนรอยละ

48.2 ของสถานศกษาทถายโอนไป อปท. ทงหมด และเปนการถายโอนไปทองคการบรหารสวน

จงหวดทงหมด มขอสงเกตวา การถายโอนสถานศกษาระดบมธยมศกษาไป อบจ.นน เปน

การถายโอนไปยง อบจ. ไมกแหงในพนทภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ม อบจ.

ในภาคอนบาง กเปนสวนนอย

(4) สถานศกษาระดบประถมศกษา มการถายโอนไป อปท. ทงสน 206 แหง คดเปน

รอยละ 42.5 ของสถานศกษาทถายโอนไป อปท. โดยมการถายโอนไป เทศบาล มากทสด จำานวน

97 แหง คดเปนรอยละ 20 ของสถานศกษาทถายโอนไป อปท. รองลงมาคอ องคการบรหาร

สวนจงหวด จำานวน 55 แหง คดเปน รอยละ 11.3 ของสถานศกษาทถายโอนไป อปท. อนดบ

สามคอ องคการบรหารสวนตำาบล จำานวน 54 แหง แหง คดเปนรอยละ 11.1 ของสถานศกษา

ทถายโอนไป อปท. และถายโอนไปกรงเทพมหานคร จำานวน 1 แหง

23มหาวทยาลยอบลราชธาน

(5) สถานศกษาประเภทขยายโอกาส มการถายโอนไป อปท. ทงสน 44 แหง คดเปน

รอยละ 9.1 ของสถานศกษาทถายโอนไป อปท. โดยมการถายโอนไป องคการบรหารสวนจงหวด

มากทสด จำานวน 34 แหง คดเปนรอยละ 7.0 ของสถานศกษาทถายโอนไป อปท. รองลงมาคอ

เทศบาล จำานวน 8 แหง คดเปนรอยละ 1.7 ของสถานศกษาทถายโอนไป อปท. อนดบสามคอ

องคการบรหารสวนตำาบล จำานวน 2 แหง แหง คดเปน รอยละ 0.4 ของสถานศกษาทถายโอน

ไป อปท.

วารสารศลปศาสตร24

ตารา

งท 1

การ

ถายโ

อนสถ

านศก

ษาให

แกอง

คกรป

กครอ

งสวน

ทองถ

น ระ

หวาง

ปการ

ศกษา

254

9-25

57

พ.ศ

.

องคก

ารบร

หารส

วนจง

หวด

เทศบ

าลอง

คการ

บรหา

รสวน

ต�าบล

กทม.

รวม

ถาย

โอน

มธยม

ศกษา

ประถ

ม

ศกษา

ขยาย

โอกา

สรว

มมธ

ยม

ศกษา

ประถ

ม

ศกษา

ขยาย

โอกา

สรว

มมธ

ยม

ศกษา

ประถ

ม

ศกษา

ขยาย

โอกา

สรว

มปร

ะถม

ศกษา

2549

223

1318

254

-18

119

-10

-10

128

3

2550

25

-7

-7

18

-4

-4

-19

2551

426

1242

-15

419

-8

19

-70

2552

33

39

-31

233

-15

-15

-57

2553

-4

15

-6

-6

-7

18

-19

2554

--

--

-6

-6

-2

-2

-8

2555

--

--

-5

-5

-2

-2

-7

2556

13

-4

-5

-5

-2

-2

-11

2557

11

-2

-4

-4

-4

-4

-10

รวม

234

5534

323

-97

810

5-

542

561

485

ทมา

: ราย

งานก

ารศก

ษาฉบ

บสมบ

รณโค

รงกา

รศกษ

าวจย

เพอต

ดตาม

และ

ประเ

มนผล

การก

ระจา

ยอำาน

าจขอ

งไทย

หนา

18-

28

25มหาวทยาลยอบลราชธาน

การจดการเรยนการสอนขององคกรปกครองสวนทองถนในปจจบน

ปจจบนองคกรปกครองสวนทองถนทกรปแบบ1 จดการศกษา โดยมแนวโนมใน

การจดการศกษาเพมมากขน จากเดมทมการถายโอนสถานศกษาระหวางปการศกษา 2549-2557

จำานวน 484 โรงเรยน ในป 2557 องคกรปกครองสวนทองถนมโรงเรยนในสงกดทงสน 1,466

โรงเรยน แสดงใหเหนวามโรงเรยนทมาจากการจดตงขององคกรปกครองสวนทองถนเกอบหนง

พนแหง และสถตจำานวนโรงเรยนทองคกรปกครองสวนทองถนรบผดชอบมแนวโนมเพมสงขน

เชนเดยวกน โดยในป 2555 มโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถนทงสน 1,407 โรงเรยน

และเพมขนเปน 1,450 และ 1,466 โรงเรยน ป 2556 และ 2557 ตามลำาดบ ทงนเทศบาลตำาบล

มแนวโนมการเพมของโรงเรยนในสงกดเพมมากขนสงสด โดยในป 2557 มโรงเรยนเพมขนกวา

รอยละ 15.16 เมอเทยบกบป 2555 แสดงใหเหนวาองคกรปกครองสวนทองถนขนาดเลก

มความพรอมในการจดการศกษาเพมมากขน ดงแสดงตามตารางท 2

ตารางท 2 จ�านวนโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถนระหวางปการศกษา 2555-

2557

องคกรปกครองสวนทองถน

จ�านวนโรงเรยน (แหง)

ปการศกษา

2555

ปการศกษา

2556

ปการศกษา

2557

องคการบรหารสวนจงหวด 347 347 341

องคการบรหารสวนตำาบล 137 135 136

เทศบาลนคร 178 190 190

เทศบาลเมอง 402 401 404

เทศบาลตำาบล 343 377 395

รวม 1,407 1,450 1,466

ทมา : ประมวลจาก สถตขอมลโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน ประจำาปการศกษา 2555-2557

1 องคกรปกครองทองถนในบทความน จำากดเฉพาะองคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล และองคการ

บรหารสวนตำาบลเทานน ไมรวมองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษ อนไดแก กรงเทพมหานคร และเมอง

พทยา

วารสารศลปศาสตร26

การจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถนในปจจบนจดการศกษาตงแตระดบชน

ระดบกอนประถมศกษาระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน ระดบมธยมศกษา

ตอนปลาย ระดบประกาศนยบตรวชาชพ และระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง การจดการศกษา

เกอบทกระดบชนมจำานวนหองเรยนเพมมากขน โดยเฉพาะระดบประกาศนยบตรวชาชพ

มจำานวนหองเรยนเพมขนถงรอยละ 98.61 เมอเทยบกบป 2555 ยกเวนระดบชนมธยมศกษา

ตอนตนทมจำานวนหองเรยนลดลง โดยป 2557 มหองเรยนจำานวน 4,992 หอง จากเดมป 2556

และ 2555 มจำานวนหองเรยน 4,940 และ 5,026 หอง ตามลำาดบ ทงนจำานวนหองเรยนทเพม

ขนสอดคลองกบจำานวนนกเรยนทเพมขนทกระดบชน ยกเวนระดบมธยมศกษาตอนตนทมจำานวน

นกเรยนลดลงสอดคลองกบจำานวนหองเรยนทลดลงดวย

อยางไรกตามสดสวนนกเรยนตอหองในทกระดบชน ปการศกษา 2557 อยระหวาง 18.75

ถง 32.56 คนตอหอง ซงอยในเกณฑมาตรฐาน โดยระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสงมจำานวน

นกเรยนตอหองนอยทสด คอ หองละ 18.75 คน เนองจากยงมจำานวนนกเรยนศกษาในระดบชน

ดงกลาวนอย อยางไรกดสดสวนนกเรยนตอหองทลดลงนอยลงมากทสด คอ ระดบประกาศนยบตร

วชาชพ เนองจากมการเพมจำานวนหองเรยนในป 2557 เมอเทยบกบป 2555 มากกวารอยละ

98.61 ขณะทจำานวนนกเรยนเพมขนในป 2557 เพยงรอยละ 18.56 เมอเทยบกบป 2555

ดงแสดงรายละเอยดตามตารางท 3

27มหาวทยาลยอบลราชธาน

ตารา

งท 3

จ�าน

วนหอ

งเรย

น แล

ะนกเ

รยนใ

นโรง

เรยน

สงกด

องคก

รปกค

รองส

วนทอ

งถนร

ะหวา

งปกา

รศกษ

า 25

55-2

557

ระดบ

การศ

กษา

ปการ

ศกษา

255

5ปก

ารศก

ษา 2

556

ปการ

ศกษา

255

7

หองเ

รยน

(1)

นกเร

ยน

(2)

(2)/

(1)

หองเ

รยน

(1)

นกเร

ยน

(2)

(2)/

(1)

หองเ

รยน

(1)

นกเร

ยน

(2)

(2)/

(1)

ระดบ

กอนป

ระถม

ศกษา

5,43

413

8,25

825

.44

5,54

714

2,55

625

.70

5,72

414

5,26

025

.38

ระดบ

ประถ

มศกษ

า9,

830

281,

401

28.6

310

,036

287,

583

28.6

610

,268

295,

362

28.7

7

ระดบ

มธยม

ศกษา

ตอนต

น5,

026

165,

965

33.0

24,

940

162,

403

32.8

84,

992

162,

556

32.5

6

ระดบ

มธยม

ศกษา

ตอนป

ลาย

2,43

177

,281

31.7

92,

599

81,7

6131

.46

2,66

381

,208

30.4

9

ระดบ

ประก

าศนย

บตรว

ชาชพ

722,

570

35.6

994

2,41

225

.66

143

3,04

721

.31

ระดบ

ประก

าศนย

บตรว

ชาชพ

ชนสง

8

121

15.1

38

118

14.7

512

225

18.7

5

รวม

22,8

0166

5,59

629

.19

23,2

2467

6,83

329

.14

23,8

0268

7,65

828

.89

ทมา

: ประ

มวลจ

าก ส

ถตขอ

มลโร

งเรยน

สงกด

องคก

รปกค

รองส

วนทอ

งถน

ประจ

ำาปกา

รศกษ

า 25

55-2

557

วารสารศลปศาสตร28

ผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน (O-NET) พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 กำาหนดใหกระบวนการจดการศกษามการทดสอบทไดมาตรฐานการศกษาไปสระดบชาต สถานศกษา และองคกรปกครองสวนทองถน มการกำาหนดมาตรฐานการศกษา และจดระบบประกนคณภาพการศกษาทกระดบ และทกประเภทการศกษา รฐบาลจงไดจดตงสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (องคการมหาชน) เพอตรวจสอบประเมนผลวาการจดการศกษามคณภาพตามมาตรฐานการศกษาทกำาหนด และมคณภาพเทาเทยมกนมากนอยเพยงใด

วตถประสงคการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน O-NET ไดแก

(1) เพอทดสอบความร และความคดของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ชนมธยมศกษา

ปท 3 และชนมธยมศกษาปท 6

(2) เพอนำาผลการทดสอบไปใชเปนองคประกอบหนงในการจบการศกษาตามหลกสตร

แกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

(3) เพอนำาผลการทดสอบไปใชในการปรบปรงคณภาพการเรยนการสอนของโรงเรยน

(4) เพอนำาผลการทดสอบไปใชในการประเมนผลการเรยนรของนกเรยนระดบชาต

(5) เพอนำาผลการทดสอบไปใชในวตถประสงคอน

การทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน (O-NET) (สถาบนทดสอบทางการศกษา

แหงชาต, 2558) เปนการทดสอบเพอวดความร และความคดของนกเรยนชนประถมศกษาปท

6 ชนมธยมศกษาปท 3 และชนมธยมศกษาปท 6 ประเมนตามมาตรฐานการเรยนรในหลกสตร

แกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 จำานวน 51 มาตรฐานการเรยนร ครอบคลม

5 กลมสาระการเรยนร ไดแก ภาษาไทย คณตศาสตร วทยาศาสตร สงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม และภาษาองกฤษ รายละเอยดดงตอไปน

คะแนนเฉลยผลการทดสอบ O-NET ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6

คะแนนเฉลยผลการทดสอบ O-NET ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 สงกดตางๆ

มดงน

วชาภาษาไทย คะแนนเฉลยระดบประเทศ 49.33 โดยคะแนนเฉลยในสงกดสำานกงาน

คณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) เทากบ 62.25 คะแนนเฉลยสงกดสำานกบรหารงาน

คณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน (เอกชน) เทากบ 52.67 คะแนนเฉลยสงกดสำานกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) และสำานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา (สพป.)

29มหาวทยาลยอบลราชธาน

มคะแนนเฉลยเทากน คอ 48.39 และคะแนนเฉลยสงกดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน

(อปท.) มคะแนนตำาสด คอ 47.11

วชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม คะแนนเฉลยระดบประเทศ 49.18 โดยคะแนน

เฉลยในสงกดสกอ. เทากบ 62.17 สงกดเอกชน เทากบ 53.53 สงกดอปท. เทากบ 48.63

และสงกดสพฐ. และ สพป. มคะแนนเฉลยเทากน คอ 47.64 ซงเปนคะแนนตำาสด

วชาภาษาองกฤษ คะแนนเฉลยระดบประเทศ 40.31 โดยคะแนนเฉลยในสงกดสกอ.

เทากบ 70.46 สงกดเอกชน เทากบ 51.76 สงกดอปท. เทากบ 38.15 และสงกดสพฐ. และ สพป.

มคะแนนเฉลยเทากน เทากบ 36.61 ซงเปนคะแนนตำาสด

วชาคณตศาสตร คะแนนเฉลยระดบประเทศ 43.47 โดยคะแนนเฉลยในสงกดสกอ.

เทากบ 68.13 สงกดเอกชน เทากบ 49.20 สงกดสำานกการศกษากรงเทพมหานคร คะแนนเฉลย

เทากบ 43.96 สงกดสพฐ. และสพป. มคะแนนเฉลยเทากน เทากบ 41.76 และคะแนนเฉลย

สงกดอปท. มคะแนนตำาสด คอ 40.04

วชาวทยาศาสตร คะแนนเฉลยระดบประเทศ 42.59 โดยคะแนนเฉลยในสงกดสกอ.

เทากบ 56.56 สงกดเอกชน เทากบ 45.97 สงกดสพฐ. และสพป. มคะแนนเฉลยเทากน เทากบ

41.55 และคะแนนเฉลยสงกดอปท. มคะแนนตำาสด คอ 41.13

จากผลคะแนนเฉลยผลการทดสอบ O-NET ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 พบวา

คะแนนเฉลยทกรายวชาของนกเรยนสงกดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนตำากวาคะแนน

เฉลยระดบประเทศ โดยวชาภาษาไทย คณตศาสตร และวทยาศาสตร คะแนนเฉลยสงกด

กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนมระดบตำาสดเมอเทยบกบสงกดอนๆ อยางไรกด วชาสงคมศกษา

ศาสนา และวฒนธรรม และภาษาองกฤษ คะแนนเฉลยสงกดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน

สงกวาสงกดสำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) และสำานกงานเขตพนท

การศกษาประถมศกษา (สพป.) ซงเปนตนสงกดของสถานศกษาสวนใหญในระดบประถมศกษา

โดยสามารถแสดงไดตามแผนภาพท 2

วารสารศลปศาสตร30

ทมา : ผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน (O-NET) ชนประถมศกษาปท 6

ปการศกษา 2558

คะแนนเฉลยผลการทดสอบ O-NET ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3

คะแนนเฉลยผลการทดสอบ O-NET ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 สงกดตางๆ มดงน

วชาภาษาไทย คะแนนเฉลยระดบประเทศ 42.64 โดยคะแนนเฉลยในสงกดสำานกงาน

คณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) เทากบ 50.43 สงกดสำานกงานเขตพนทการศกษา

มธยมศกษา (สพม.) เทากบ 43.61 สงกดสำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.)

เทากบ 42.89 สงกดสำานกบรหารงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน (เอกชน) เทากบ

42.45 และสงกดกรมสงเสรมการปกครองทองถน (อปท.) เทากบ 40.61

วชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม คะแนนเฉลยระดบประเทศ 46.24 โดยคะแนน

เฉลยในสงกดสกอ. เทากบ 61.32 สงกดสพม.เทากบ 47.77 สงกดเอกชน เทากบ 46.47 สงกด

สพฐ. เทากบ 46.42 และสงกดอปท. เทากบ 43.36

วชาภาษาองกฤษ คะแนนเฉลยระดบประเทศ 30.62 โดยคะแนนเฉลยในสงกดสกอ.

เทากบ 53.42 สงกดเอกชน เทากบ 33.77 สงกดสพม. เทากบ 31.48 สงกดสพฐ. เทากบ 30.16

31มหาวทยาลยอบลราชธาน

และสงกดอปท. เทากบ 27.75

วชาคณตศาสตร คะแนนเฉลยระดบประเทศ 32.40 โดยคะแนนเฉลยในสงกดสกอ.

เทากบ 57.04 สงกดสพม.เทากบ 33.98 สงกดเอกชน เทากบ 33.73 สงกดสพฐ. เทากบ 32.42

และสงกดอปท. เทากบ 28.77

วชาวทยาศาสตร คะแนนเฉลยระดบประเทศ 37.63 โดยคะแนนเฉลยในสงกดสกอ.

เทากบ 56.68 สงกดสพม.เทากบ 39.11 สงกดเอกชนเทากบ 38.05 สงกดสพฐ. เทากบ 37.88

และสงกดอปท. เทากบ 34.00

จากผลคะแนนเฉลยผลการทดสอบ O-NET ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 พบวา

คะแนนเฉลยทกรายวชาของนกเรยนสงกดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนตำากวาคะแนน

เฉลยระดบประเทศ และคะแนนเฉลยทกรายวชาสงกดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน

มระดบตำาสดเมอเทยบกบสงกดอนๆ โดยสามารถแสดงไดตามแผนภาพท 3

ทมา : ผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน (O-NET) ชนมธยมศกษาปท 3 ปการศกษา 2558

วารสารศลปศาสตร32

คะแนนเฉลยผลการทดสอบ O-NET ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6

คะแนนเฉลยผลการทดสอบ O-NET ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 สงกดตางๆ มดงน

วชาภาษาไทย คะแนนเฉลยระดบประเทศ 49.36 โดยคะแนนเฉลยในสงกดสำานกงาน

คณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) เทากบ 64.87 สงกดสำานกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐาน (สพฐ.) เทากบ 49.95 สงกดสำานกบรหารงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน

(เอกชน) เทากบ 47.70 และสงกดกรมสงเสรมการปกครองทองถน (อปท.) เทากบ 43.42

วชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม คะแนนเฉลยระดบประเทศ 39.70 โดยคะแนน

เฉลยในสงกดสกอ. เทากบ 46.33 สงกดสพฐ. เทากบ 40.00 สงกดเอกชน เทากบ 38.65 และ

สงกดอปท. เทากบ 37.03

วชาภาษาองกฤษ คะแนนเฉลยระดบประเทศ 24.98 โดยคะแนนเฉลยในสงกดสกอ.

เทากบ 46.19 สงกดเอกชน เทากบ 27.49 สงกดสพฐ. เทากบ 24.68 และสงกดอปท. เทากบ

20.25

วชาคณตศาสตร คะแนนเฉลยระดบประเทศ 26.59 โดยคะแนนเฉลยในสงกดสกอ.

เทากบ 45.85 สงกดเอกชน เทากบ 26.68 สงกดสพฐ. เทากบ 26.65 และสงกดอปท. เทากบ

21.98

วชาวทยาศาสตร คะแนนเฉลยระดบประเทศ 33.40 โดยคะแนนเฉลยในสงกดสกอ.

เทากบ 42.57 สงกดสพฐ. เทากบ 33.55 สงกดเอกชนเทากบ 32.91 และสงกดอปท. เทากบ

31.03

จากผลคะแนนเฉลยผลการทดสอบ O-NET ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 พบวา

คะแนนเฉลยทกรายวชาของนกเรยนสงกดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนตำากวาคะแนน

เฉลยระดบประเทศ และคะแนนเฉลยทกรายวชาสงกดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน

มระดบตำาสดเมอเทยบกบสงกดอนๆ โดยสามารถแสดงไดตามแผนภาพท 4

33มหาวทยาลยอบลราชธาน

ทมา : ผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน (O-NET) ชนมธยมศกษาปท 6 ปการศกษา

2558

สรปผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน O-NET โดยประเมน

ตามมาตรฐานการเรยนรในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 จำานวน

5 กลมสาระการเรยนร ไดแก ภาษาไทย คณตศาสตร วทยาศาสตร สงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม และภาษาองกฤษ ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ชนมธยมศกษาปท 3 และชน

มธยมศกษาปท 6 สงกดกรมสงเสรมการปกครองทองถน พบวา คะแนนเฉลยของนกเรยน

ทงสามระดบชนในทกรายวชาตำากวาคะแนนเฉลยระดบประเทศ โดยในระดบชนประถมศกษาปท

6 วชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม และภาษาองกฤษ คะแนนเฉลยสงกดกรมสงเสรม

การปกครองสวนทองถนสงกวาสงกดสำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) และ

สำานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา (สพป.) ซงเปนตนสงกดของสถานศกษาสวนใหญ

ในระดบประถมศกษา อยางไรกดคะแนนเฉลยในทกวชาของระดบชนมธยมศกษาปท 3 และชน

มธยมศกษาปท 6 สงกดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนมระดบตำาสดเมอเทยบกบสงกด

อนๆ

วารสารศลปศาสตร34

บทสรป

องคกรปกครองสวนทองถนทกรปแบบไดรบการถายโอนสถานศกษาจากกระทรวง

ศกษาธการตงแตป 2549 และในปจจบนไดจดการศกษาตงแตระดบกอนประถมศกษา ระดบ

ประถมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน ระดบมธยมศกษาตอนปลาย ระดบประกาศนยบตร

วชาชพ และระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง โดยมจำานวนหองเรยน และนกเรยนเพม

มากขน ในขณะทจำานวนสดสวนนกเรยนตอหองเรยนอยระหวาง 18.75 ถง 32.56 คน ตามเกณฑ

มาตรฐานการจดการเรยนร อยางไรกดผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน O-NET

ในป 2558 ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ชนมธยมศกษาปท 3 และชนมธยมศกษาปท 6

สงกดกรมสงเสรมการปกครองทองถน สะทอนใหเราเหนวา คะแนนเฉลยของนกเรยนทงสาม

ระดบชนในทกรายวชาตำากวาคะแนนเฉลยระดบประเทศ และคะแนนเฉลยในทกวชาของระดบ

ชนมธยมศกษาปท 3 และชนมธยมศกษาปท 6 สงกดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน

มระดบตำาสดเมอเทยบกบสงกดอนๆ

ผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน O-NET ของสถานศกษาสงกด

กรมสงเสรมการปกครองทองถน สะทอนใหเหนถงการกระจายอำานาจทางการศกษาในประเทศไทย

ทยงไมประสบความสำาเรจ อนเนองมาจากบรบททางวฒนธรรมทเกยวของกบการกระจาย

อำานาจในประเทศไทย เชน การสนบสนนสถานศกษาของชมชนทองถนยงมนอย การเมองให

การสนบสนนการกระจายอำานาจทางการศกษานอย เหนไดจากเงอนไขในการถายโอนสถานศกษา

ทมขนตอนยงยาก ทำาใหสถานศกษาเลอกทจะไมขอถายโอนสถานศกษาไปสงกดองคกรปกครอง

สวนทองถน รวมทงการเพมอำานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนในการจดการศกษา

ยงไมเพยงพอ ทำาใหองคกรปกครองสวนทองถนไมมอำานาจหนาททเหมาะสม รวมถงการมทรพยากร

ทจำาเปนไมพอเพยงในการบรหารจดการ จงสงผลตอการจดสรรทรพยากรในการจดการศกษา

ขององคกรปกครองสวนทองถน

สถานศกษาสงกดกรมสงเสรมการปกครองทองถนควรนำาผลการทดสอบทางการศกษา

ระดบชาตขนพนฐาน O-NET ไปใชในการปรบปรงคณภาพการเรยนการสอนของโรงเรยน เพอ

ใหการจดการศกษามคณภาพมากขน ทงในสวนการพฒนาบคลากรครผสอน หลกสตรการเรยน

การสอน การจดกจกรรมเสรมทกษะ สงสนบสนนการเรยนร และระบบการบรหารจดการ

โรงเรยน เพอใหสถานศกษาในสงกดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนสามารถผลตนกเรยน

35มหาวทยาลยอบลราชธาน

ทมคณภาพทดเทยมกบสถานศกษาสงกดอนๆ สอดคลองกบทศทางการกระจายอำานาจทางการ

ศกษาทใหองคกรปกครองสวนทองถนมสวนรวมในการจดการศกษาในทกระดบชนมากขน

และบรรลพนธกจในการจดการศกษาใหมคณภาพ และไดมาตรฐานสากล

นอกจากนหนวยงานนโยบายระดบชาตควรสงเสรมการกระจายอำานาจทางการศกษาใหแก

องคกรปกครองสวนทองถนมากยงขน โดยตองสนบสนน ผลกดนการกระจายอำานาจทางการ

ศกษาใหแกองคกรปกครองสวนทองถนมากขน โดยตองกระจายอำานาจทงอำานาจหนาท

ทรพยากร และบคลากร ตลอดจนพฒนาระบบทใหความชวยเหลอองคกรปกครองสวนทองถน

ใหสามารถจดการศกษาทมคณภาพ เพอใหการจดการศกษาภาพรวมของประเทศมคณภาพ

ไมตางกน

วารสารศลปศาสตร36

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน. (2556). สถตขอมลโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวน

ทองถน ประจ�าปการศกษา 2555. กรงเทพฯ : กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน.

กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน. (2557). สถตขอมลโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวน

ทองถน ประจ�าปการศกษา 2556. กรงเทพฯ : กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน.

กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน. (2558). แผนพฒนาการศกษาทองถนระยะ 3 ป (พ.ศ.

2558-2560). กรงเทพฯ : กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน.

กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน. (2558). สถตขอมลโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวน

ทองถน ประจ�าปการศกษา 2557. กรงเทพฯ : กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน.

กระทรวงศกษาธการ. (2555). ยทธศาสตรการพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ (พ.ศ.

2555-2558). กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2540

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550

วระศกด เครอเทพ และคณะ. (2557). รายงานการศกษาฉบบสมบรณโครงการศกษาวจยเพอ

ตดตาม และประเมนผลการกระจายอ�านาจของไทย. กรงเทพฯ : คณะรฐศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

สถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต. (2558). ขอมลการจดสอบเบองตน : การทดสอบ

ทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน (O-NET). http : //www.niets.or.th/.

1 พฤษภาคม 2559.

สถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต. (2559). ผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน

(O-NET) ชนประถมศกษาปท 6 ปการศกษา 2558. http : //www.niets.or.th/.

1 พฤษภาคม 2559.

สถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต. (2559). ผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน

(O-NET) ชนมธยมศกษาปท 3 ปการศกษา 2558. http : //www.niets.or.th/.

1 พฤษภาคม 2559.

37มหาวทยาลยอบลราชธาน

สถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต. (2559). ผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน

(O-NET) ชนมธยมศกษาปท 6 ปการศกษา 2558. http : //www.niets.or.th/.

1 พฤษภาคม 2559.

สำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ. (2552). คมอการประเมน

ความพรอมในการจด

การศกษาขนพนฐานขององคกรปกครองสวนทองถน. กรงเทพฯ : หางหนสวนจำากด โรงพมพ

อกษรไทย.

เสรมศกด วศาลาภรณ และคณะ. (2541). การกระจายอ�านาจการบรหาร และการจดการ

ศกษา. รายงานเสนอตอสำานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (อดสำาเนา)

ภาษาองกฤษ

Husen, Torsten. and Posrthevaite, Y. Neville. (1985). The International Encyclo-

pedia of Education : Research and Studies. (2 nd ed.). Vol. 3 New York

: Pergamon Press.

UNESCO. (1985). Educational Management at Local Level. Paris : Division of

Education Planning.

วารสารศลปศาสตร38

การนเทศการศกษากบการพฒนาวชาชพ

Supervision of Education

and Professional Development

มาลน บณยรตพนธ 1

1 รองศาสตราจารยประจำาภาควชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามคำาแหง

วารสารศลปศาสตร40

บทคดยอ

การศกษาเปนเครองมอสำาคญในการพฒนาคน ประเทศใดทประชากร มความร

มการศกษายอมสงผลตอการพฒนาประเทศ การจดการศกษาตองใหความสำาคญตอผเรยน

พฒนาผเรยนอยางเตมศกยภาพ

จากผลการทดสอบ O-Net และผลการทดสอบของ PISA พบวาเดกไทยอานภาษาไทย

ไมร เรอง คดวเคราะหไมไดซงอาจเปนผลมาจากการสอนของคร ผบรหาร ผเกยวของกบ

การจดการศกษาจะตองหาความรใหมๆ มาใหกบคร ตองพฒนาครผสอนเพอจดการเรยนการสอน

ใหมประสทธภาพ สงทจะชวยพฒนาครในดานการจดการเรยนการสอน คอการนเทศการศกษา

ซงเปนการชวยเหลอ แนะนำาครใหสามารถปรบปรงการสอนซงสงผลตอสมฤทธของผเรยน

การนเทศการสอนภายในโรงเรยนเป นกจกรรมยอยของการนเทศการศกษา

เปนการจดการนเทศโดยบคลากรในโรงเรยน และครอบคลมการพฒนาบคลากร หรอการพฒนา

วชาชพ ซงมความสำาคญตอการพฒนาคณภาพการศกษาภายในโรงเรยน

การพฒนาวชาชพแบบ PBSE Model เปนการพฒนาวชาชพทเนนผลการจดการเรยน

การสอนมากกวากระบวนการพฒนาวชาชพคร ม 6 ขน ไดแก 1) ขนเตรยมความพรอมของคร

2) ขนการรวมมอเบองตน 3) ขนกำากบดแลเบองตน 4) ขนทบทวนระหวางกระบวนการ

5) ขนกำากบดแลระยะทสอง 6) ขนทบทวนสรป

PBSE Model เปนรปแบบการนเทศเพอการพฒนาวชาชพ รปแบบการนเทศแบบน

เนนความสมพนธระหวางครกบผนเทศ โดยครเปนผรเรมอยากพฒนาวชาชพของตน การทบคคล

เรมตนดวยความสมครใจจะทำาใหงานเรมตนดวยด เมอเรมตนดกจะนำาไปสผลลพธทด

ค�าส�าคญ: การนเทศการศกษา การนเทศภายในโรงเรยน การพฒนาวชาชพ รปแบบ PBSE

41มหาวทยาลยอบลราชธาน

Abstract

Education is an important tool for human development. Knowledgeable and educated population in any country affects the overall development of a country. Educational management must emphasize the development of learners’ full potential. The results of the O-Net and the PISA examinations revealed that Thai students did not understand what they read and could not think critically, prob-ably because of the teachers’ low teaching competence. School administrators and those who are responsible for educational management, therefore, must introduce new knowledge and teaching techniques to teachers to help them enhance their teaching effectiveness. The supervision of education is crucial for developing teachers’ instruction since it assists and guides teachers to improve their instruction which will in turn lead to student achievement. The supervision of instruction in school is a sub-activity of the supervision of education, carried on by the school staff it also includes the staff development or the professional development which is essential for the development of the educational quality in school. The PBSE model for professional development emphasizes the outcome of insturction rather than the process of developing teaching profession. The model consists of six steps : 1) teacher preparation 2) initial collaboration 3) initial monitoring 4) mid-cycle review 5) secondary monitoring 6) summative review. The PBSE model is used as one of the supervision models for profession-al development which emphasizes the teacher and the supervisor relations. The teacher initiates the desire to develop his/her own profession. A good start originating from the teacher’s own willingness to improve will certainly results in good outcomes.

Keywords: Supervision of Education, Supervision in a school, PBSE model for

professional development

วารสารศลปศาสตร42

การศกษาเปนเครองมอสำาคญในการพฒนาคน ประเทศใดทประชากร มความร

มการศกษายอมสงผลตอการพฒนาประเทศ การจดการศกษาตองใหความสำาคญตอผเรยน

พฒนาผเรยนอยางเตมศกยภาพ

ตวชวดทสำาคญทสะทอนถงการจดการศกษาททวโลกยอมรบตวหนง คอผลสมฤทธ

ทางการศกษา คณภาพการศกษาของไทยรงทายอาเซยน จากการประชม World Economic

Forum-The Global Competitiveness Report 2012-2013 ซงเปนการประชม “เวท

เศรษฐกจโลก” พบวาผลการศกษาผลการจดอนดบคณภาพศกษาของไทยอยในลำาดบ 8

ตามหลงกมพชา และเวยดนาม นอกจากนผลการสอบ O-Net (Ordinary National Test)

ผลการทดสอบผลสมฤทธทางการศกษาระดบชาต NT พบวาเดกไทยสวนใหญไดคะแนนวชาตางๆ

ตำากวาเกณฑ และทสำาคญผลการสอบของ PISA (Program for International Student Test)

พบวาเดกไทยสวนใหญอานภาษาไทยไมรเรอง มตงแตอานไมออก คดวเคราะหไมได

จากผลคะแนนการทดสอบดงกลาวอาจมาจากพฤตกรรมการจดการเรยนการสอน

ของคร ซงตองหาวธการแกปญหาโดยเรงดวน ประกอบกบสภาพสงคมมการเปลยนแปลง

อยตลอดเวลา ความรตางๆ เพมมากขน แนวคดเกยวกบการสอนกเกดขนใหมตลอดเวลา จงเปน

หนาทของผบรหาร ผเกยวของกบการจดการศกษาทจะตองใหความรใหมกบคร ตองพฒนาตว

ครผสอนเพอใหการจดการเรยนการสอนของครมประสทธภาพเพอใหสอดคลองกบเปาหมาย

ของการจดการศกษาทจะพฒนาผเรยน ประเทศไทยลงทนทางการศกษามาก แตงบประมาณ

สวนใหญเปนคาจางบคคลากร ดงนนเพอยกระดบการศกษาตองยกระดบคร

สงหนงทจะชวยพฒนาคร และยกระดบครในดานการจดการเรยนการสอนให

มประสทธภาพได คอการนเทศการสอน การนเทศการสอนเปนการชวยเหลอ แนะนำา ชแจงเพอ

ชวยครใหสามารถปรบปรงการสอนใหสามารถสงผลตอผลสมฤทธของผเรยนใหสงขน รวมถง

การชวยเหลอแนะนำาครดานวชาชพ

การนเทศการสอนภายในโรงเรยนเปนกจกรรมยอยของการนเทศการศกษา เปน

การทำางานของครรวมกบบคลากรทางการศกษา เปนกจกรรมทมความสำาคญ และจำาเปนอยางยง

ในการพฒนาคณภาพการศกษาใหเปนไปตามทกำาหนด เปนกระบวนการชวยเหลอ ปรบปรง

แกไขการสอนของครใหบรรลเปาหมาย นอกจากนการนเทศการสอนยงเปนการสรางขวญกำาลงใจ

ใหครพฒนาความสามารถในการคดวเคราะห และแกไขปญหา มงพฒนาวชาชพของครใหเจรญ

กาวหนา มประสทธภาพสงผลกบผเรยน

43มหาวทยาลยอบลราชธาน

การนเทศการสอนภายในโรงเรยนเปนกระบวนการทเกยวของกบการเรยนการสอน

กระบวนการในการปฏบตงานทผ บรหาร และครอาจารยในโรงเรยนรวมมอกนจดขน

โดยมวตถประสงคเพอปรบปรงงานตางๆ เพอเพมประสทธภาพของการจดการเรยนการสอน

การนเทศการสอนภายในโรงเรยนเปนสงจำาเปนในยคแหงการเปลยนแปลง บคลากร

ทกฝายทเกยวของกบการจดการศกษาตองมการปรบเปลยนดวย การจดการศกษา และ

การพฒนาการศกษาในโรงเรยนตองเปลยนแปลงไปดวย ความรตางๆ เพมมากขนครตองไมหยดนง

ในการหาความร โรงเรยนควรใหคร หรอผมความชำานาญในดานตางๆ มาใหความรกบคร

เพอรกษามาตรฐานการศกษา มาชวยเหลอครใหรจกใชวธการสอนใหมๆ การนเทศการสอนภายใน

โรงเรยนเปนวธการหนงทจะชวยครในการปรบปรงพฒนาตนเองเพอใหเกดประสทธผลสงสด

ตอผเรยน และสงผลถงการเปนโรงเรยนทมคณภาพ ผเรยนมผลการเรยนรทไดมาตรฐาน

สงด อทรานนท (2530 : 23) ไดกลาวไวเปนเวลานานแตยงเปนจรงในปจจบนทวา การ

นเทศการสอนเปนการนเทศครททำาหนาทในการจดการเรยนการสอนใหสามารถจดการเรยน

การสอนไดอยางมประสทธภาพ การนเทศการสอนเปนสงสำาคญโดยตรงทผ นเทศจะนำาไป

ชวยเหลอครผสอนในการปรบปรง และพฒนาการเรยนการสอนอยางมคณภาพ งานการนเทศ

การสอนมกจะทำาโดยศกษานเทศก หากแตในปจจบน โรงเรยนแตละแหงมครเปนจำานวนมาก

การทจะคอยใหศกษานเทศกเขาไปแนะนำาชวยเหลอ อาจไมทวถง การขยายตวในดานจำานวน

นกเรยนทำาใหจำานวนคร และนกเรยนเพมมากขนจงตองอาศยการนเทศการสอนภายในโรงเรยน

เขามาชวย อกทงในปจจบนโรงเรยนแตละแหงอาจมครทมความสามารถชวยเหลอซงกน และ

กนได ปญหาทเกดขนภายในโรงเรยนนน ผทรไดดคอครในโรงเรยน จากเหตผลทกลาวมานจง

จำาเปนทตองมการนเทศการสอนในโรงเรยนเพอพฒนาวชาชพครใหครมความมนใจ จดการเรยน

การสอนใหมคณภาพ และใหมประสทธภาพเพอประโยชนสงสดแกผเรยน

นอกจากน ชาร มณศร (2542 : 201) มความเหนเชนเดยวกบ สงด อทรานนท (2530 :

23) วาการนเทศภายในเปนสงจำาเปนเพราะการนเทศภายนอกไมทวถง บคลากรในโรงเรยน

มความรความสามรถมากขนจงสามารถชวยเหลอกน และกนไมตองรอการพฒนาจากบคคล

ภายนอก และความเปลยนแปลงอยางรวดเรวของสงแวดลอมในดานตางๆ ทำาใหครตองพฒนา

ตนเองปรบปรงงานวชาการโดยการนเทศภายใน

การนเทศการสอนภายในโรงเรยนเปนการจดการนเทศโดยบคลากรในโรงเรยนเอง

ผทำาหนาทนเทศอาจเปนผอำานวยการ รองผอำานวยการ หวหนากลมสาระ หวหนาฝายตางๆ หรอ

วารสารศลปศาสตร44

ผทโรงเรยนมอบหมาย การนเทศการศกษาโดยใชบคลากรภายในโรงเรยนเองจดวาเหมาะสมกบ

สภาพปจจบนเปนอยางมาก เพราะสภาพปญหา และความตองการของโรงเรยนแตละแหงยอม

แตกตางกน ผทจะรสภาพ และความตองการของโรงเรยนอยางแทจรงกคอบคลากรในโรงเรยน

นนเอง

การนเทศการสอนภายในโรงเรยนเปนสงจำาเปนสำาหรบการพฒนาวชาชพครใหกาวหนา

ทนตอการเปลยนแปลงไปของหลกสตร สงคม และผเรยน การนเทศควรมงเนนเพอการพฒนา

วชาชพ โดยการชวยเหลอครใหเกดการพฒนา ไมใชเพอการประเมนคณภาพของคร การนเทศ

ควรยดหลกการเรยนรตลอดชวตเปนฐานเพอใหครรสกวาตองพฒนาตนเองตลอดชวตเพอกอให

เกดประสทธภาพ และประสทธผลตอคณภาพทางการศกษา ซงหมายถงคณภาพของผเรยน

การนเทศการสอนภายในโรงเรยน นอกจากเปนสงจำาเปนสำาหรบการพฒนาวชาชพคร

ยงมความสำาคญในการพฒนาครใหสามารถจดการเรยนรใหผเรยนบรรลตามจดหมายของ

หลกสตร

การนเทศการสอนเปนศาสตร และศลป เปนวชาชพทเกยวของกบหลกการ แนวคด

ทฤษฎ และพฒนาการของมนษย ดงนนผทำาหนาทนเทศจะตองใชความร และเทคนควธการแบบ

ตางๆ ทหลากหลายในการชวยผรบการนเทศใหตระหนกถงภาระหนาทในการจดการเรยนการ

สอนใหมประสทธภาพ ผนเทศจะตองมหลกการในการนเทศ สามารถนำากจกรรมการนเทศมา

ใชเพอใหเกดประโยชน

การนเทศการสอนภายในโรงเรยนเปนการพฒนาการศกษาในโรงเรยน นอกจากจะ

กอใหเกดประโยชนตอคร และบคลากรในโรงเรยนในการพฒนาความร ความสามารถ และพฒนา

พฤตกรรมการสอนของครใหมประสทธภาพแลว การนเทศภายในโรงเรยนยงสงผลตอการบรหาร

งานของผบรหารในดานการวางแผนหลกสตร วธสอน สอ การวดประเมนผล การพฒนาบคลากร

ในโรงเรยน อกทงยงเปนประโยชนสงผลถงผเรยนทำาใหผลสมฤทธของผเรยนสงขน มคณลกษณะ

อนพงประสงค

สงด อทรานนท (2530 : 120-121) ไดกลาวถงหลกสำาคญในการนเทศการสอนภายใน

โรงเรยนสรปไดดงน

1. ผบรหารโรงเรยนตองถอวาการนเทศการศกษาเปนงานในความรบผดชอบของผบรหาร

โรงเรยนโดยตรง สำาหรบการดำาเนนงานนเทศนนผบรหารอาจดำาเนนการเองหรอมอบหมายให

ผอนดำาเนนการแทนกได

45มหาวทยาลยอบลราชธาน

2. การนเทศภายในโรงเรยนจะสำาเรจลงไดจำาเปนตองอาศยความรวมมอกนทง 3 ฝาย

คอผบรหาร ผนเทศ และผรบการนเทศ หากขาดความรวมมอฝายหนงฝายใดการนเทศจะไมม

โอกาสพบความสำาเรจไดเลย

3. จะตองตระหนกถงความเขาใจวา การนเทศภายในโรงเรยนนน เปนการทำางานรวมกน

เพอพฒนารวมงานใหมความร ความสามารถ ในการปฏบตงานสงขน การนเทศไมใชเปน

การบงคบ ขเขญ หรอคอยจบผดแตประการใด

4. บคลากรภายในโรงเรยนตองมการยอมรบ และใหเกยรตซงกน และกน ในสภาพ

ความเปนจรงแลวไมมใครทจะมความเชยวชาญทกๆ ดาน ดงนนจงนาจะไดแลกเปลยน และ

ถายเทความเชยวชาญใหแกเพอนรวมงาน เพอใหหนวยงานมความร ความสามารถสงขน

5. การนเทศการศกษาภายในโรงเรยน จะตองเกดขนจากความจำาเปนในการแกปญหา

หรอสนองความตองการในการยกระดบคณภาพการศกษาของโรงเรยน

6. การสรางเสรมกำาลงใจของผบรหาร จะมผลโดยตรงตอการเปลยนแปลงพฤตกรรม

ของผปฏบตงาน ดงนนจงถอวาการสรางเสรมกำาลงใจของผบรหารจะสงผลตอความสมฤทธผล

การนเทศในโรงเรยนดวย

จากหลกการนเทศภายในโรงเรยนทกลาวมานสรปไดวาการนเทศภายในจะตองม

ความเปนประชาธปไตย มการทำางานรวมกน ยอมรบซงกนและกน เปนงานสรางสรรค

การทำางานรวมกนระหวางผบรหาร ผนเทศ ผรบการนเทศ ทง 3 ฝายสามารถแสดงความคดเหน

มอสระในการแสดงความคดเหน มสวนรวมในการตดสนใจเพอสงผลตอความเจรญกาวหนาของ

โรงเรยน และสงผลตอคณภาพของผเรยน

สำาหรบ วชรา เลาเรยนด (2554 : 117) ไดกลาวถงหลกการนเทศใหประสบความสำาเรจ

ของการนเทศเพอการปรบปรง และพฒนาคณภาพทางการศกษา ขนอยกบปจจยอนๆ ทสำาคญ

อกหลายประการทนอกเหนอจากความร ความชำานาญของผททำาหนาทนเทศ ซงปจจยหรอองค

ประกอบสำาคญเหลานคอ 7Cs ดงตอไปน

1) ความผกพนในภาระหนาทของผเกยวของ (Commitment)

2) ความรวมมอของผเกยวของ (Collaboration)

3) ความสนใจเอาใจใสตอกนของผเกยวของ (Consideration)

4) การสอสาร การสอความหมาย ทงการพด การเขยนทมประสทธภาพ (Com-

munication)

วารสารศลปศาสตร46

5) ความตอเนอง (Continuation)

6) วฒนธรรมของความเปนเพอนรวมวชาชพ (Collegial Culture)

7) ความคดรเรมสรางสรรค (Creativity)

การนเทศการสอนเปนการรวมมอรวมใจในการพฒนาวชาชพของคร ซงมความสำาคญ

ตอการพฒนาการศกษา กอใหเกดการเปลยนแปลงในวชาชพครเกดการแลกเปลยนเรยนร ชวย

เหลอเกอกล ผกพนกนในระหวางเพอนรวมอาชพในการพฒนาการจดการเรยนการสอนใหเกด

ประสทธภาพ และประสทธผล

การพฒนาบคลากร (Staff Development) หรอปจจบนใชคำาวาการพฒนาวชาชพ

(Professional Development) ซงกลกแมน (Glickman, 1981 : 261) กลาววาเปนงานใน

หนาทการนเทศงานหนงทมความสำาคญยงตอการพฒนาคณภาพการศกษาภายในโรงเรยน ซง

หมายถงคณภาพของผเรยน

การพฒนาวชาชพของคร จดเปนงานหนงของการนเทศแบบพฒนาการ (Development

Supervision) การนเทศแบบพฒนาการประกอบดวย 5 งานหลก คอ

1. การชวยเหลอครโดยตรง (Direct Assistance) โดยอาจเปนงานการสาธตการสอน

การสอนรวม การใหการสนบสนนดานสออปกรณ

2. การพฒนาหลกสตร (Curriculum Development) ผนเทศสามารถแนะนำาคร

เกยวกบการพฒนาหลกสตรโดยใหคำาแนะนำาเกยวกบการนำาหลกสตรไปใชในชนเรยน

3. การพฒนากลม (Group Development) การเรยนรเกยวกบการทำางานเปนสงสำาคญ

กลมทมความสามคคปรองดองกนจะนำาพากลมไปสความสำาเรจ การนเทศการศกษาเปน

การพฒนาคร ดงนนถากล มการทำางานของครมความสมานฉนทกจะทำาใหเกดผลสำาเรจ

ในการพฒนาวชาชพ

4. การพฒนาวชาชพ หรอการพฒนาบคลากร (Professional Development)

การพฒนาวชาชพสำาหรบคร และบคลากรทางการศกษาเปนสงสำาคญตอการพฒนาการศกษา

ผนเทศตองรบผดชอบตอการพฒนาคณภาพการศกษา และงานการพฒนาวชาชพของคร

5. การวจยเชงปฏบตการ หรอการวจยในชนเรยน (Action research) การวจยเชงปฏบตการ

หรอการวจยในชนเรยนยดหลกโรงเรยนเปนศนยกลางแหงการเรยนร การวจยในชนเรยน

จะเปนการชวยครปรบปรงการจดการเรยนสอนของตนเอง ชวยพฒนาวชาชพครใหครเปน

ครนกวจย ผนเทศจะมสวนสำาคญทจะสงเสรมสนบสนนครใหทำาวจยในชนเรยน โดยอาจเปน

การทำางานรวมกนระหวางครกบผนเทศ

47มหาวทยาลยอบลราชธาน

ผททำาหนาทนเทศตองรบผดขอบตองานการพฒนาคณภาพทางการศกษา และงาน

การพฒนาวชาชพของคร ควรตระหนกวาการพฒนาวชาชพมความจำาเปน มประโยชน มคณคา

และตองทำาอยางตอเนอง เพอผลลพธสงสด คอการปรบปรงการเรยนการสอนของคร และเพอ

พฒนาผลสมฤทธของผเรยน

วชรา เลาเรยนด (2554 : 145) ไดกลาววาการพฒนาบคลากร หรอการพฒนาวชาชพ

ทางการศกษา หมายถงการจดกจกรรมตางๆ ทจดใหกบครหรอบคลากรทางการศกษาเพอให

มความร มความสามารถ มศกยภาพ เพอสงเสรมพฒนาคร และบคลากรใหมความกาวหนา

ในอาชพ

การพฒนาวชาชพ ประกอบดวยกจกรรมหลายลกษณะ เชน การศกษาตอ การฝกอบรม

การศกษาดงาน การประชมนานาชาต การศกษาดวยตนเองโดยการอาน ซงกจกรรมเหลาน

ชวยเพมพนประสบการณใหแกครใหกาวหนาเปนประโยชนตอวชาชพ มงานวจยเกยวกบการพฒนา

วชาชพทสงผลถงคณภาพทางการศกษา และสมรรถภาพของบคลากร สวนหนงของการวจย

สรปวา ครสวนใหญไดรบประสบการณจากโปรแกรมการพฒนาวชาชพนอย และจากการศกษา

เจตคต และความเชอของครทมสมรรถภาพของการสท (Karst, 1987 อางถงใน วชรา เลาเรยนด,

2554 : 145) พบวาความเจรญกาวหนาของครเหลานสามารถเจรญกาวหนาไดอยางตอเนอง

ทงทโรงเรยนไมไดจดการเรยนรทมความหมายให การจดการ และการวางแผนโปรแกรมวชาชพ

ไมไดใหความสำาคญตอการสรางแรงจงใจ ดงนนครทมแรงจงใจตำา มความเชยวชาญนอยอาจไม

สามารถพฒนาตนเองได การจดกจกรรมไมไดบรณาการกบวตถประสงค และแผนงานตางๆ

ของโรงเรยน และการปฏบตงานของคร โปรแกรมการพฒนาวชาชพเปนการจดกจกรรมใหกบ

ครเปนครงๆ จากสาเหตดงกลาวจงทำาใหการพฒนาวชาชพไมประสบความสำาเรจเทาทควร

จงจำาเปนอยางยงทผรบผดชอบตอการพฒนาคณภาพการศกษาควรใหความสนใจ

การพฒนาวชาชพมหลากหลายวธ แตละวธมความแตกตางกนทงในดานกระบวนการ

และผลลพธ บางวธประสบความสำาเรจบางวธไมประสบความสำาเรจ จงจำาเปนทผรบผดชอบ

จะตองใหความสนใจ กลกแมน และคณะ (Glickman and Others, 2004 : 262) กลาวถง

ปจจยททำาใหโปรแกรมการพฒนาวชาชพประสบความสำาเรจนน ควรมลกษณะดงตอไปน

1. ผบรหาร และผนเทศมสวนรวมในการวางแผน และจดโปรแกรมการพฒนา

2. จดประสบการณการฝกอบรม และวธการพฒนาทหลากหลายสอดคลองกบ

ความแตกตางของบคคล

วารสารศลปศาสตร48

3. ใหครมสวนรวมการดำาเนนการตงแตการวเคราะหปญหา และวางแผน

4. กจกรรมการพฒนา มการสาธต การแนะนำาการฝกปฏบต และการใหขอมล

ยอนกลบ ณ ทฝกอบรม และการปฏบตจรงทโรงเรยน ใหครมการแลกเปลยนความ

คดเหน และชวยเหลอกน และกน

5. เชอมโยงกจกรรมการพฒนาวชาชพกบโปรแกรมการพฒนาวชาชพดานอนๆ

6. ครมโอกาสเลอกเปาหมาย และกจกรรมการพฒนา

7. กจกรรมการฝกอบรมมงเนนใหครไดแสดงความคดสรางสรรค และปฏบต

ดวยตนเอง

การพฒนาวชาชพทมประสทธภาพ และประสบผลสำาเรจนน ควรเนนการมสวนรวม

ในการพฒนาตลอดกระบวนการ ตงแตการวางแผนการปฏบตการ การสะทอนผลเพอการปรบปรง

และการปรบปรงพฒนาใหมประสทธภาพเนนความหลากหลาย และทนสมยของวธการ

จากบทความเรอง Supervision for Learning : A Performance-Based Approached

to Teacher Development and School Improvement ของ อาเซสทน และคณะ (Aseltine

et al., 2006 : 14) ไดกลาวสรปไววา แนวคดทางการศกษาในปจจบนเนนใหความสำาคญกบผล

การเรยนรของผเรยน นกการศกษา ผปกครอง ชมชน ตลอดจนนกการเมองไดตระหนกถงการ

เรยนรของผเรยน มาตรฐานการเรยนรเปนตวบงชทสำาคญทจะบอกวาผเรยนควรเรยนรอะไร

สำาหรบครการเรยนร ของผ เรยนเปนสงสำาคญ แตเดมในการนเทศเนนใหความสำาคญกบ

กระบวนการการทำางานของคร การใชกลยทธในการสอนของคร มากกวาทจะดผลสมฤทธ

ของผเรยน

รปแบบการพฒนาวชาชพ หรอรปแบบการพฒนาบคลากรมหลายรปแบบ เชน รปแบบ

การพฒนาบคลากรแบบฝกอบรม (Training Model) รปแบบการพฒนาบคลากรแบบสบเสาะ

(Inquiring Model) ในบทความนขอเสนอรปแบบการนเทศเพอพฒนาวชาชพทสามารถนำาไป

ปฏบตไดอยางเปนรปธรรม คอรปแบบการนเทศเพอพฒนาวชาชพ PBSE

49มหาวทยาลยอบลราชธาน

รปแบบการนเทศเพอพฒนาวชาชพแบบ PBSE Model (Performance Based

Supervision and Evaluation Model)

การนเทศเพอพฒนาวชาชพแบบ PBSE Model เปนการพฒนาวชาชพรปแบบหนง

ทเนนผลการจดการเรยนการสอนมากกวากระบวนการ มงพฒนาวชาชพครในขณะปฏบตงาน

โดยผลลพธทเกดจากการพฒนาวชาชพครคอผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน การนเทศเพอพฒนา

วชาชพแบบ PBSE Model เปนการพฒนาวชาชพทตองอาศยความรวมมอระหวางคร และผ

ทำาหนาทนเทศโดยเรมตงแตการวเคราะหหาสาเหตของปญหา และความจำาเปนในการพฒนาผ

เรยน จากการวเคราะหผลการเรยนรของผเรยน การกำาหนดแนวทางการพฒนาผเรยน โดยคำานง

ถงความแตกตางกนของคร ความพรอม และสภาพปญหาทเกดขนในการจดการเรยนการสอน

และสภาพปญหาทเกดขนกบผเรยนทครแตละคนตองการแกไขปรบปรง และพฒนาในรายวชา

ทครแตละคนตองรบผดชอบ การพฒนาวชาชพรปแบบนจะอยภายใตการดแลแนะนำาใหคำา

ปรกษา และอำานวยความสะดวกของผทำาหนาทนเทศทมความร และความเชยวชาญ

อาเซสทน (Aseltine, 2006 : 15-16) ไดกลาวถงกระบวนการการนเทศเพอพฒนาวชาชพ

แบบ PBSE Model วาม 6 ขนตอนดงตอไปน

1. ขนเตรยมความพรอมของคร (Teacher Preparation) เปนกระบวนการเรมตนทคร

และผนเทศรวมกนศกษาหาขอมลเกยวกบผเรยน เพอนำาไปสการพฒนาผเรยนโดยการเกบขอมล

ทเกดขนเกยวกบผลการเรยนของผเรยน และการศกษาวเคราะหสภาพทคาดหวง เชน มาตรฐาน

การเรยนร

2. ขนการรวมมอเบองตน (Initial Collaboration) เปนขนตอนการทำางานระหวางคร

กบผนเทศในการรวมกนวเคราะหขอมลเกยวกบผเรยน และผลการเรยนรของผเรยน คร

และผนเทศจะรวมกนกำาหนดวตถประสงคของการปรบปรง และพฒนา รวมทงการวางแผน

พฒนาวชาชพ

3. ขนการกำากบตดตามดแลเบองตน (Initial Monitoring) เปนขนตอนทคร และผนเทศ

ดำาเนนการตามแผนการพฒนาวชาชพ และการปฏบตการตามแผนการพฒนาการจดการเรยน

การสอนทมงเนนการพฒนาผเรยนโดยมการกำากบดแลใหการชวยเหลอ และสนบสนนโดยผนเทศ

4. ขนการทบทวนระหวางกระบวนการ (Mid-Cycle Review) หรอขนกงกลางของ

การทำางานทเหมาะสมเปนขนตอนการทบทวนการปฏบตการพฒนาวชาชพตามแผนทกำาหนดไว

ระหวางกระบวนการเพอตดตามผลความกาวหนา และพฒนาปรบปรงแผนการปฏบตงาน

ใหเหมาะสมตามความจำาเปน

วารสารศลปศาสตร50

5. ขนการกำากบตดตามดแลระยะทสอง (Secondary Monitoring) เปนขนตอนทคร

ไดดำาเนนการตามแผนการพฒนาวชาชพในการพฒนาการเรยนการสอน วดประเมนผลการเรยน

ของผเรยนเพอการปรบปรงพฒนาการจดการเรยนการสอนทเหมาะสมกบการพฒนาผเรยน

6. ขนการทบทวนสรป (Summative Review) เปนขนตอนทผนเทศ และครรวมกน

ตรวจสอบผลทเกดขน โดยดจากผลการพฒนาวชาชพครทสงผลถงผลการเรยนรของผเรยนซงถอเปน

ขนตอนสดทายของกระบวนการ และเปนขนตอนการเขยนรายงานผลการปฏบตการพฒนา

วชาชพสะทอนผลการปฏบต รวมถงการใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนสำาหรบพฒนาวชาชพ

ตอไป

ลกษณะส�าคญของรปแบบการนเทศเพอพฒนาวชาชพแบบ PBSE Model

วชรา เลาเรยนด (2554 : 274) ไดกลาวถงลกษณะสำาคญของรปแบบการนเทศ

เพอพฒนาวชาชพแบบ PBSE Model ไวดงน

1. เนนความรวมมออยางแทจรงภายในโรงเรยน โดยครเปนผเรมโครงการพฒนาวชาชพ

ของตนเอง

2. เนนการพฒนาการเรยนรของนกเรยนเปนหลกโดยผานการพฒนาวชาชพดวย

การนำาตนเองของคร (Self Directial Development)

3. เนนการพฒนาในวชาชพอยางตอเนองระยะยาวเพอการพฒนาในวชาชพส

การเปนผเชยวชาญทสามารถพฒนาตนเองไดอยางตอเนองตลอดไป

4. การปรบปรงพฒนาการเรยนการสอน ยดหยน ใชหลายเทคนควธ และเปนไป

อยางตอเนอง

5. ผนเทศ และครรวมกนปฏบตงาน (Performance Based) โดยตลอดจนบรรล

เปาหมาย และผลสำาเรจ

6. ผนเทศทนเทศตองมความรความสามารถสง มการสอความหมายอยางมประสทธภาพ

7. PBSE ไมใชการนเทศแบบเพอนชวยเพอน หรอ Peer Coaching แตเปน Self-

Directed Supervision ทผนเทศคอยดแลสนบสนน

รปแบบการนเทศเพอพฒนาวชาชพแบบ PBSE Model เปนรปแบบทไดรบการนำามาใช

เพอพฒนาวชาชพ ดงตวอยาง โรงเรยน Hillside Middle School รฐ Connecticut โรงเรยน

นมนกเรยนประมาณ 1,000 คน เปนโรงเรยนทพยายามรกษามาตรฐานทางการเรยนของผเรยน

51มหาวทยาลยอบลราชธาน

โรงเรยนจดการเรยนการสอนโดยใหนกเรยน และครทำางานเปนทม โดยจดเปนกลมการเรยน

ศลปะ การอาน คณตศาสตร วทยาศาสตร โรงเรยนพบวา ถงแมผเรยนจะประสบความสำาเรจใน

การเรยนแตคะแนนทไดรบยงอยในระดบคงทไมสงมากเมอเปรยบเทยบกบโรงเรยนใกลเคยงท

คะแนนของผเรยนสงขนอยางรวดเรว ผบรหารมความตระหนก และกงวลเกยวกบคะแนนทคงท

จงไดรวมมอกบครวเคราะหสถานการณรวมกบคร และไดขอสรปวา

- การทจะยกระดบผลสมฤทธของนกเรยนใหสงขนตองยกระดบประสทธผล

การทำางานของครกอน

- ครจะตองใหความสำาคญกบการเรยนร ของผ เรยนโดยตองมการวเคราะหผล

การเรยนรของผเรยนอยางตอเนองเพอนำาผลทไดจากการวเคราะหมาปรบปรงการเรยน

การสอน

ผลทเกดขนจากการนำารปแบบการนเทศเพอพฒนาวชาชพแบบ PBSE ไปใชในโรงเรยน

Hillside Middle School พบวา

- ครใหความสนใจเหนคณคาของการจดการเรยนการสอนบนพนฐานขอมลของ

ผเรยนมากกวาการใชสญชาตญาณความรสก

- ครมความพงพอใจทจะรวมมอรวมใจทำางานเปนทมระหวางคร และผบรหาร

โดยมงประเดนหลกอยทผลสมฤทธของผเรยน

- ครตระหนกวาตวเอง คอครนกวจยทสามารถจดระเบยบวเคราะห ตความขอมล

ทไดจากผเรยนได

- ครตระหนกถงความสำาคญของการปฏบตงานทเปนมาตรฐาน ซงเปนสงสำาคญ

ทจะนำาไปสความกาวหนาของผเรยน

- ครตระหนกเขาใจบทบาทของตนเองวาเปนสวนหนงของโรงเรยน และหนาทสำาคญ

ของคร คอ ตองพฒนาโรงเรยน

- ครตระหนกวาตนเองเปนศนยกลางการเรยนรของผเรยน

- ครตระหนกวาตนเองตองเรยนรสงใหมๆ เพอนำามาปรบปรงการสอนของตนเอง

- ครร สกยอมรบแลกเปลยนความคดเหนกบครผ อน มากกวาทจะพดถงปญหา

การสอน

- ครมความรสกมนใจวาตนเปนครมออาชพ

วารสารศลปศาสตร52

โรงเรยน Hillside Middle School เรมนำาโครงการนเทศการพฒนาวชาชพแบบ PBSE

มาใชตงแตป ค.ศ.1993-2001 โดยในปเรมแรกมครเขารวมโครงการเพยง 10 % หลงจากทได

ใชการนเทศการพฒนาวชาชพแบบนพบวาผลการทดสอบมาตรฐานการศกษาของรฐพบนกเรยน

มผลการสอบสงอยางตอเนองในวชา การอาน การเขยน และคณตศาสตร (Aseltine, 2006 :

case study online)

รปแบบการนเทศการสอนทเนนผลสมฤทธ และพฒนาการของผเรยนเปนสำาคญ รปแบบ

การนเทศนเปนความรวมมอ เปนกระบวนการทำางานทเนนความสมพนธรวมกนระหวางคร

กบผนเทศโดยครเปนผรเรมอยากทจะพฒนาวชาชพของตน การทบคคลซงหมายถงครเรมงาน

ดวยความสมครใจจะทำาใหงานนนมาจากจดเรมตนทด ครมความรสกวาตนทำางานโดยไมมการบงคบ

เมอเรมตนทดกจะนำาไปสผลลพธทด ( A good beginning is half the battle)

53มหาวทยาลยอบลราชธาน

บรรณานกรม

ภาษาไทย

ชาร มณศร. (2542). การนเทศการศกษา. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร : ศลปาบรรณาคาร.

ชด บญญา. (2546). หลกการ และแนวคดในการนเทศการศกษายคใหม. ฝายนเทศงานบรหาร

และการจดการศกษา หนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษา เขตการศกษา 8.

วไลรตน บญสวสด. (2538). หลกการนเทศการศกษา. กรงเทพมหานคร : พรศวการพมพ.

วชรา เลาเรยนด. (2554). นเทศการสอน. นครปฐม : โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร.

สงด อทรานนท. (2530). การนเทศการศกษา หลกการ ทฤษฏ และปฏบต. พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมตรสยาม.

สำานกทดสอบทางการศกษาแหงชาต (องคการมหาชน) (2545). รายงานการตดตาม และ

ประเมนผลการปฏรปการศกษา. กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตง.

ภาษาองกฤษ

Aseltine, James M., Foryniaze Judith O., and Rigazio- DiCllio, Anthony J. (2006).

Supervision for Learning; A Performance-Based Approached to

Teacher Development and School Improvement. Alexandria : VA.

Aseltine, James M., Foryniaze Judith O., and Rigazio- DiCllio, Anthony J. (2006).

Portrait of PBSE Success : Three Case Studies. ASCD.

Glickman, Carl D. (1981). Supervision of Instruction : A Developmental Ap-

proach. Boston : Allyn and Bacon.

Glickman, Carl D., Gordon, Stephen P., and Ross-Gordon, Jovita M. (2004). Super-

vision and Instructional Leadership : A Developmental Approach.

Boston : Allyn and Bacon.

วารสารศลปศาสตร54

ภาษากบอดมการณการศกษา

ในรายการโทรทศน “เดนหนาประเทศไทย”

Language and Ideology in the

“Dern Nah Pra Ted Thai :

Thailand Moves Forward”

Television program

นยนา วงศสาค�า1 ภาสพงศ ผวพอใช 2

Naiyana Wongsakham1 Passapong Pewporchai 2

1 นกศกษาระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

2 อาจารยประจำาสาขาวชาภาษา และวรรณคดตะวนออก คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

วารสารศลปศาสตร56

บทคดยอ

บทความนม งศกษากลวธทางภาษาในการนำาเสนออดมการณการศกษาในรายการ

โทรทศน เดนหนาประเทศไทย ซงเปนชองทางสำาคญทรฐบาลในการสอสารกบประชาชนเพอนำา

เสนอขอมลตางๆ ของรฐ เปนวาทกรรมทประชาชนเขาถงไดงายและเขาถงไดอยางกวางขวาง

โดยศกษาจากเทปบนทกภาพรายการเดนหนาประเทศไทยทนำาเสนอขอมลดานการศกษาไทยท

ออกอากาศ ตงแตวนท 6 มถนายน พ.ศ.2557-20 มนาคม พ.ศ.2559 จำานวน 16 ตอน ตาม

ทฤษฎวาทกรรมวเคราะหเชงวพากษ (Critical Discourse Analysis) โดยอาศยกรอบมตทาง

วาทกรรมของแฟรเคลาฟ (Fairclough)และแนวทางปรชานสงคมของฟาน ไดก (Van Dijk)

ผลการศกษา พบกลวธทางภาษาทรายการโทรทศนเดนหนาประเทศไทยใชสออดมการณ

5 วธ ไดแก การเลอกใชคำาศพท การอางสวนใหญ การใชอปลกษณ การใชคำาขวญและการใช

ความเชอทมอยกอน เพอนำาเสนออดมการณการศกษาทประกอบดวยชดความคดเกยวกบ

การศกษาทดและไมดกลวธทางภาษาขางตนยงนำาเสนอชดความคดเกยวกบระบบการศกษา

ผเรยนและพลเมองทรฐตองการ เมอเขาสระบบการศกษาและจบการศกษาดวย

ค�าส�าคญ: ภาษากบอดมการณ วาทกรรมวเคราะหเชงวพากษ

57มหาวทยาลยอบลราชธาน

Abstract

The study aimed to study language strategies used to present to the

public educational ideologies from the “Dern Nah Pra Ted Thai : Thailand Moves

Forward” program. The language strategies were analyzed using Fairclough’s

critical discourse analysis approach and Van Dijk’s social cognitive analysis ap-

proach, aird between 6th June 2014 to 20th March 2016.

The findings indicated that 5 linguistic strategies were adopted in the “Dern

Nah Pra Ted Thai : Thailand Moves Forward” program representing the good

educational ideologies and the poor educational ideologies. Some points of view

that appeared in the “Dern Nah Pra Ted Thai : Thailand Moves Forward” includ-

ed 1) a good educational system 2) a good student 3) a good citizen of Thai

society.

Keywords: Language and Ideologies, Dern Nah Pra Ted Thai

วารสารศลปศาสตร58

บทน�า

ภาษาเปนเครองมอสอสารสำาคญของมนษย การใชภาษาในแตละสถานการณยอม

มวตถประสงคแตกตางกนตามเจตนาของผสงสาร ในขณะเดยวกนมนษยกอาจถายทอดอดมการณ

(Ideology) อนเปนระบบความคด ความเชอ คานยมหรอกฎเกณฑของกลมใดกลมหนงไปยง

ผรบสารในแตละสถานการณเหลานนดวย โดยอาจเปนการเสนออดมการณเพอเออประโยชน

แกคนกลมนนอยางชดเจนหรอแฝงเรนและเปนธรรมชาตจนผรบสารอาจไมรตววากำาลงถก

ปลกฝงอดมการณหรอถกครอบงำา อดมการณทถกเสนอผานภาษาเหลานอาจมสถาบนทมอำานาจ

ในสงคม เชน สอ สถาบนทางการเมอง สถาบนทเกยวของกบรฐ สถาบนการศกษา ฯลฯ นำาความ

คดตางๆ เขาสกระบวนการผลตสออดมการณ จนทำาใหความคดซงไมมคณสมบตเปนอดมการณ

ในตวเองกลายมาเปนอดมการณได อดมการณดงกลาวนจงมอทธพลตอผคนในสงคมและสราง

วถปฏบตทเออประโยชนตอผผลตอดมการณ วาทกรรมทถกนำามาใชเพอเสนออดมการณ

จงมลกษณะหลากหลาย เชน หนงสอเรยน ภาพยนตร โฆษณา ขาว สอสารมวลชน ฯลฯ

รายการโทรทศนเดนหนาประเทศไทยถอเปนวาทกรรมหนงทรฐเปนผผลตขนเพอ

ถายทอดอดมการณหรอความคดตางๆ ไปยงผมสวนเกยวของ รฐในฐานะสถาบนทมอำานาจ

ทางสงคมเปนผผลตและผกำาหนด วาทกรรม กำาหนดวตถประสงคของรายการ คอ เพอนำาเสนอ

ความกาวหนาของรฐบาลดานตางๆ กำาหนดวนเวลาออกอากาศ คอทกวน เวลา 18.00-18.20 น.

โดยประมาณ กำาหนดเนอหารายการและวธถายทอดเนอหาตางๆ ไปยงผรบสาร แสดงใหเหน

ความพยายามทจะสอสารกบประชาชนและเขาถงประชาชนใหไดมากทสด “การศกษา”

เปนประเดนสำาคญทรฐบาลนำาเสนอเพอใหประชาชนเหนการพฒนาทรฐเชอวาเปนไปในทศทาง

ทดขน ซงการเสนอขอมลตางๆ ในรายการยอมสะทอนความคด ความเชอ ความมงหมายของรฐ

ทมตอระบบการศกษาชาตในฐานะทเปนกลไกสำาคญในการสรางกำาลงคนเพอพฒนาประเทศ

รายการนยงเปนชองทางในการสนบสนนความชอบธรรมตอการดำาเนนการเกยวกบระบบ

การศกษาดวย การถายทอดขอมลของรฐนนมกลวธตางๆ เพอใหพลเมองในประเทศเหนพอง

กบแนวทางของรฐอนจะเกดประโยชนโดยตรงตอการดำาเนนงานของรฐในแงมมตางๆ

ผ ศกษาจงสนใจศกษาภาษากบอดมการณทปรากฏในรายการโทรทศนเดนหนา

ประเทศไทย โดยมวตถประสงคเพอศกษากลวธทางภาษาในการนำาเสนออดมการณการศกษา

ในการรายการโทรทศนเดนหนาประเทศไทย จากเทปบนทกภาพการออกอากาศรายการโทรทศน

59มหาวทยาลยอบลราชธาน

เดนหนาประเทศไทยดานการศกษาไทย ทออกอากาศ ตงแตวนท 6 มถนายน พ.ศ.2557-20

มนาคม พ.ศ.2559 จำานวน 16 ตอน เพอใหเหนวา รฐใชกลวธทางภาษาใดบางเพอนำาเสนอ

อดมการณการศกษาไปยงพลเมอง อดมการณการศกษาทถกเสนอผานกลวธทางภาษาเหลานน

จะทำาใหเหนความสมพนธระหวางภาษาและอดมการณการศกษาของรฐทแฝงเรนไว

ในการนำาเสนอรายการและเขาใจบทบาทของรายการโทรทศนเดนหนาประเทศไทย

ในการสออดมการณสคนในสงคม

อดมการณ (Ideology)

อดมการณ เปนความเชอของคนกลมใดกลมหนงทเกยวของสมพนธกบผลประโยชน

ของคนกลมนน ซงความคดความเชอบางอยางนนสามารถพฒนาใหกลายเปนอดมการณได กตอเมอ

สถาบนทมอำานาจทางสงคมนำาความคดความเชอนนเขาสกระบวนการผลตและสออดมการณ

นยามเดมเชอวาอดมการณมนยทเปนลบ คอ สำานกทผด ทหาผลประโยชนในทางมชอบของ

คนบางกลมและมทงนยามทมองอดมการณเปนนยทเปนกลาง คอความคด ความเชอ คานยม

ทคนในสงคมมรวมกน ในการศกษาตามมมมองของวาทกรรมวเคราะหเชงวพากษนน อดมการณ

คอ ความคด ความเชอทสมพนธกบ การเออประโยชนแกคนกลมใดกลมหนงไมจำากดวาจะเปน

นยทเปนกลางหรอลบ นอกจากน วาทกรรมวเคราะหเชงวพากษตามแนวทางของฟาน ไดก

มองวา อดมการณถอเปนสวนหนงของระบบความคดของมนษยทเชอมโยงวาทกรรมกบสงคม

เขาดวยกน (โดยเฉพาะในแงอำานาจและการใชอำานาจในสงคม) และมบทบาททสำาคญอยางยง

ในการตความวาทกรรม ขณะทวาทกรรมวเคราะหเชงวพากษตามแนวทางของแฟรเคลาฟ มองวา

อดมการณเปนสวนหนงของบรบททางสงคมวฒนธรรมทแวดลอมทสงอทธพลตอขนตอน

การผลต ทำาใหมการเลอกผลตตวบท หรอเลอกใชภาษาและแสดงออกมาในรปแบบเฉพาะอยางใด

อยางหนงและสงอทธพลตอขนตอนการตความและการบรโภคตวบทดวย (ชนกพร พวพฒนกล,

2556 : 12)

อดมการณในมมมองของการศกษาวาทกรรมตามแนวทางทงสองตางมองวาอดมการณ

เปนเรองของระบบความคดของสมาชกในสงคมทมรวมกน ดงนน การศกษาอดมการณจงเปน

การศกษาความคดและการถายทอดความคดของคนในสงคม เมอศกษาและเขาใจความคดของคน

ในสงคมหนงๆ แลวยอมจะทำาใหเขาใจปรากฏการณและวถปฏบตในสงคมไดชดเจนลกซงมาก

ยงขน (ชนกพร พวพฒนกล, 2556 : 8) การศกษาอดมการณจงมประโยชนในการเขาถง

วารสารศลปศาสตร60

ชดความคดหรออดมการณเพอสนองประโยชนของผครอบงำาทแฝงมาอยางแนบเนยนโดยผถก

ครอบงำาอาจไมรตว

วาทกรรมวเคราะหเชงวพากษ (Critical Discourse Analysis)

ภาษาเปนกจกรรมทางสงคม มความเกยวของสมพนธกบสงคม ลกษณะทางภาษา กลวธ

ทางภาษาและกลวธทางวาทกรรมกลวนแตเชอมโยงไปสความหมายทางสงคมวฒนธรรมของ

ผใชภาษาทงสน ซงความคดเชงสงคมทแฝงมากบลกษณะการใชภาษาในบรบท กคอเรองอำานาจ

(power) และอดมการณ (Ideology) ซงสมพนธกบการผลตขอความและการเลอกภาษาทใชสอ

ในขอความ การวเคราะหขอความในมตทางภาษาจงไมควรละเลยตอบรบททางสงคมวฒนธรรม

จงจำาเปนตองม การวพากษ (critical) เขามาวเคราะหขอความกบสงคม เพอลดความเปน

ธรรมชาตของอำานาจและอดมการณซงแฝงอยอยางแนบเนยนจนบางครงผใชภาษาอาจไมทนได

ตระหนกถง เปนการอธบายสงทแฝงเรนอยใหปรากฏชดออกมาดวยหลกฐานทางภาษาทอย

ในตวบท เพอแสดงใหเหนวาตวบทนนเกยวของกบวถปฏบตทางสงคมวฒนธรรมอยางไร ทงนมใช

การตดสนถกผด หากแตเปนการตองทำาใหประจกษชดแจงถงเบองหลงทซบซอนของอำานาจ

และอดมการณใหปรากฏออกมาอยางชดเจน

วรพงศ ไชยฤกษ (2556 : 155) ไดสรปความหมายของวาทกรรมวเคราะหเชงวพากษ

(Critical Discourse Analysis หรอ CDA) ไววาเปนการศกษาการเชอมโยงระหวางการใชภาษา

กบบรบททางสงคมวฒนธรรมซงสามารถใชศกษาไดหลายประเดน เชน อำานาจ การครอบงำา

อดมการณ ความไมเทาเทยมกน ชนชนทางสงคม เพศสภาพหรอเพศภาวะและเชอชาต เปนตน

การศกษาโดยใชแนวคด CDA จะเปนการศกษาโดยวเคราะหตวบทอยางละเอยดและนำาไปส

การอธบายความและตความ นอรแมน แฟรเคลาฟ (Norman Fairclough) นกคดคนสำาคญใน

การศกษาวาทกรรมวเคราะหเชงวพากษไดนยามกรอบความคดของ CDA ไว 3 มต ไดแก มตตวบท

มตปฏบตการทางวาทกรรมและมตปฏบตการทางสงคมวฒนธรรม

จากทกลาวมานน ผศกษาจะนำาเสนอวธวเคราะหตามแนววาทกรรมวเคราะหเชงวพากษ

ของแฟรเคลาฟ (Norman Fairclough) และเทยน เอ ฟาน ไดก (Teun A. Van Dijk) ซงใชใน

การศกษาครงน

แฟรเคลาฟเนนวา การวเคราะหวาทกรรมเชงวพากษตองแสดงใหเหนความสมพนธ

ระหวางวาทกรรมกบสงคม จะพจารณาดานเดยวไมได ดงนนในการวเคราะหจงตองพจารณา

61มหาวทยาลยอบลราชธาน

ตวบท (Text) พจารณาวถปฏบตทางวาทกรรม (Discourse Practice)และพจารณาวถปฏบต

ทางสงคมวฒนธรรม (Socio-Cultural Practice) ดวย

การวเคราะหตวบท (Text)

แฟรเคลาฟใหแนวคดวา ตวบทประกอบสรางความหมาย มลกษณะเปนชดของตวเลอก

คอ ตวบทเลอกรปของภาษาหนงจากชดตวเลอกทมอยในระดบตางๆ เชน ระดบคำาศพท ระดบ

โครงสรางประโยค ฯลฯ เพอสอเหตการณหรอสภาพจากมมมองหนง การเลอกใชภาษาแตกตาง

กนทำาใหภาพทเสนอตางกน ซงมมมองเรองหนาทหรอความหมายนจะทำาใหเหนวาการวเคราะห

ภาษาในตวบทมความสำาคญ การวเคราะหตวบทจะโยงไปสการศกษาประเดนทางสงคม ทงน

มชดตวเลอกระดบระเบยบวาทกรรม (order of discourse) ดวย

การวเคราะหวถปฏบตทางวาทกรรม (Discourse Practice)

สงคมมอทธพลตอตวบททางออม เพราะสงคมไดกำาหนดวถปฏบตทางวาทกรรมและวถ

ปฏบตทางวาทกรรมกไปกำาหนดตวบทดวย ทเรยกวาความสมพนธแบบวภาษา นอกจาก

วถปฏบตทางวาทกรรมจะสงผลตอภาษาในตวบทแลวยงสงผลตอระเบยบวาทกรรมซงหมายถง

การรวมตวกนของประเภทตวบทตางๆ (genres) วาทกรรมตางๆ (discourses)และลลา (style)

ในรปแบบเฉพาะดวยระเบยบวาทกรรม มองคประกอบคอ

1. ประเภทของตวบท (genres) หมายถง ภาษาทสมพนธกบกจกรรมทางสงคมแบบใด

แบบหนง เชน บทสมภาษณ บทวจารณภาพยนตร

2. วาทกรรม (discourses) หมายถง ภาษาทใชเพอสอภาพแทนจากมมมองใดมมมอง

หนง เชน วาทกรรมแพทยแผนจน วาทกรรมแพทยแผนตะวนตก

3. ลลา (style) หรอ เสยง (voice) หมายถง ภาษาทคนกลมใดกลมหนงและเกยวของ

กบอตลกษณของกลมนน เชน ลลาของแพทย ลลาของศาล วถปฏบตทางวาทกรรมทไมเปนไป

ตามขนบเดมมกจะสมพนธกบระเบยบวาทกรรมทซบซอน เชน การรายงานขาวทเปลยนรปแบบ

การบรโภคขาวของผบรโภคขาวทเปลยนไป ซงเปนวถปฏบตทางวาทกรรมทเปลยนไปของสอ

ปจจบน การวเคราะหระเบยบวาทกรรมเปนการวเคราะหสหบท (intertexual analysis) ควบค

ไปดวยเพอมงตอบคำาถามวา ประเภทของตวบทและวาทกรรมใดบางทนำามาผสมผสานกน พรอม

วเคราะหความเกยวของกบสงคมของระเบยบวาทกรรมนน

วารสารศลปศาสตร62

การวเคราะหวถปฏบตทางสงคมวฒนธรรม (Socio-Cultural Practice)

แฟรเคลาฟแบงวถปฏบตทางสงคมวฒนธรรม เปน 3 ระดบ เรมจากระดบสถานการณ

(situation) คอ บรบทแวดลอมเหตการณการสอสารนน ตอมาคอระดบสถาบน (institution)

คอ สถาบนทเกดเหตการณการสอสารนน และระดบทกวางทสด กคอ กรอบสงคมวฒนธรรม

การวเคราะหมตน จะทำาใหเหนความสมพนธแบบวภาษาระหวางตวบทกบสงคม

การวเคราะหวาทกรรมเชงวพากษจะประกอบจาก 3 มต แฟรเคลาฟ (Fiarclough, 1995

: 98 อางถงใน วรพงศ ไชยฤกษ, 2556 : 143-144) สรปไดดงน

มตบรรยายความ คอ การวเคราะหตวบท ไดแก การศกษาภาษาในตวบท โดยดทหนวย

พนฐานและองคประกอบทางภาษาทงวจนภาษาและอวจนภาษา อนไดแก ภาษาระดบขอความ

ภาพ แสง ส เสน องคประกอบภาพ เปนตน

มตตความ คอ การวเคราะหกระบวนการ (Process Analysis) ของวถปฏบตการ

ทางวาทกรรม ไดแก การวเคราะหความหมายแฝงนยและอดมการณ ทซอนอยในระดบลกของ

ตวบท เปนการศกษาความหมายของตวบทในฐานะทเปนปฏบตการสรางความหมายผานตวภาษา

รวมทงศกษากลไก วธการตางๆ ในการสรางความหมายโดยเฉพาะความหมายทสมพนธ

กบอดมการณและความเชอในสงคม

มตอธบายความ คอ การศกษาความสมพนธระหวางสอหรอตวบท ภาษา กบบรบทสงคม

วฒนธรรมทสอหรอตวบทนนปรากฏใช เปนการอธบายภาษาทถกหลอหลอมโดยสงคมวฒนธรรม

และความสมพนธของภาษา สอและสงคมซงมกนำาไปสประเดนเรองอดมการณ และความสมพนธ

เชงอำานาจในสงคม

แนวทางการศกษาปรชานสงคมของเทยน เอ ฟาน ไดก (Teun A. Van Dijk) เปน

อกแนวทางหนงทใชประกอบการศกษาในครงน กลาวคอ การพจารณาวาทกรรมโดยเนนทสอ

กลางระหวางวาทกรรมกบสงคม นนคอ กระบวนการทางปรชานซงเกยวของกบความทรงจำา

(Memory) ไดแกความทรงจำาระดบบคคลทเกดขนจากประสบการณของแตละคนและความทรง

จำาระดบสงคม ซงเกดจากความเชอทสงคมมรวมกน นอกจากนแตละคนยงมภาพในความคด

(mental models) ซงเปนสงทแตละคนใชผลตและเขาใจวาทกรรม ฟาน ไดก อธบายวา เราม

สงควบคมการผลตและทำาความเขาใจวาทกรรมใหเหมาะสมกบปรบท คอ ภาพปรบทในความ

คด นนหมายความวา เราไมไดใชขอมลทงหมดทมจากภาพในความคดแตเราเลอกเฉพาะขอมล

ทสอดคลองเหมาะสมกบปรบทนนๆ แนวทางของฟาน ไดกทำาใหเราเหนวา ภาพปรบท

63มหาวทยาลยอบลราชธาน

ในความคดจะกำากบคำาพดและวธพดของเราและกำากบการตความเหตการณและวาทกรรม

เดยวกนตางกนออกไปดวย ซงสงผลโดยตรงตอการรบและผลของวาทกรรม อาจทำาให

การครอบงำาทางความคดมผลตอผรบ วาทกรรมตางกนไปออกไปดวย มตดานปรชานสงคมของ

ฟาน ไดกจงนำามาใชในการศกษาครงนดวย

งานวจย “อดมการณ” ตามแนววาทกรรมวเคราะหเชงวพากษ

ผศกษามองวา รายการเดนหนาประเทศไทยแมจะเปนรายการโทรทศน กเปนรายการ

ทมสถาบนของรฐรองรบ นนคอ คณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) อนหมายรวมไปถงรฐบาล

เปนผผลตวาทกรรม ดงนน การนำาเสนอตางๆ แมจะอยในลกษณะการสมภาษณ ฯลฯ ยอมตอง

ผานการตรวจสอบ กลนกรอง คดเลอกขอมลของผนำาเสนอขอมลภาครฐและผดำาเนนรายการ

มากอนแลวทงสนและสงสำาคญอยางยง คอ วาทกรรมทมการตรวจสอบและรองรบโดยรฐนยอม

มการปลกฝงความคดความเชอบางอยางเพอประโยชนของรฐอยางแนนอน

งานวจยทจะกลาวถงตอไปนเปนงานวจยทมงศกษาอดมการณจากวาทกรรมซงมอทธพล

ตอสงคมในวงกวางและมสถาบนเปนผรองรบวาทกรรม วสนต สขวสทธ (2554) ศกษาอดมการณ

ทถายทอดผานกลวธทางภาษาในหนงสอเรยนรายวชาภาษาไทย ระดบประถมศกษาทกระทรวง

ศกษาธการ จาก หนงสอเรยนรายวชาภาษาไทยระดบประถมศกษา ตงแตป พ.ศ.2503-2544

จำานวน 4 หลกสตรและศกษาเปรยบเทยบอดมการณทสอผานหนงสอเรยนแตละหลกสตร

อดมการณทพบบางสวนสอดคลองกบงานวจยของ อมาวลย ชชาง (2555) ศกษาวเคราะห

อดมการณในหนงสอวนเดกแหงชาตรวมถงเรองเลาสำาหรบเดก ซงเปนวาทกรรมทมการกระจาย

ตวบทอยางกวางขวางและนาจะมบทบาทในแงการถายทอดอดมการณสเยาวชนไทยในลกษณะ

ใกลเคยงกบหนงสอเรยน

งานวจยทงสองเรองสะทอนอดมการณเกยวกบความสมพนธระหวางเดก-ผใหญ

อดมการณเกยวกบความเปนเดกดและคนด อดมการณเกยวกบบทบาทชาย-หญงในสงคมไทย

อดมการณเกยวกบความยดมนในสถาบนหลกของชาต ผลการวจยทงสองเรองสะทอนวาหนงสอ

เรยนภาษาไทยระดบประถมศกษาและหนงสอวนเดกแหงชาตเปนสารทางอดมการณซงรฐอาจ

ใชใน การถายทอดและปลกฝงความคดเชงอดมการณบางประการแกเดกในสงคมไทยเพอสราง

“เดกด”และ “พลเมองด” ซงจะเออตอการกำากบดแลและควบคมสมาชกในสงคมตอไป

วารสารศลปศาสตร64

กลวธทางภาษาในการน�าเสนออดมการณการศกษาในรายการเดนหนาประเทศไทย

ผลการศกษาครงนจะกลาวถงกลวธทางภาษาในการนำาเสนออดมการณ และชดความคด

เกยวกบการศกษาทปรากฏในรายการเดนหนาประเทศไทย ผศกษาพบวา กลวธทางภาษา

ในการนำาเสนออดมการณการศกษาทปรากฏในรายการเดนหนาประเทศไทย ม 5 วธ ไดแก

การเลอกใชคำาศพท การอางสวนใหญ การใชอปลกษณ การใชคำาขวญและการใชความเชอท

มอยกอน ดงจะนำาเสนอตอไปน

1. การเลอกใชค�าศพท

การเลอกใชคำาศพท เปนการเลอกใชคำาศพทเพอการแสดงความคดและสอแทน

ความคดของผสงสาร (Fairclough, 1995 : 185) อางถงใน จนทมา องคพนชกจ, 2557)

ชใหเหนวาการเลอกใชคำาศพทของผเขยนในฐานะผผลตตวบทนนเปนเรองทแปรไปตามปจจย

ทางสงคม รวมทงจะตองเผชญกบกระบวนการทางสงคมวฒนธรรมในวงกวางอกดวย ในทน

หมายรวมถงการเลอกใชคำาศพทและวลดวย การเลอกใชคำาศพทเพอนำาเสนออดมการณ

การศกษาในรายการเดนหนาประเทศไทย ม 2 ลกษณะดงน

1.1) การเลอกใชค�าศพททมความหมายเชงบวกตอนโยบายหรอแนวทาง

การจดการระบบการศกษาของรฐบาล

การเลอกใชคำาศพทเชงบวกในทนเปนการเพอแสดงความชอบธรรมในการดำาเนนการ

ของรฐบาลและนำาเสนอชดความคดเกยวกบระบบการศกษา ผเรยนและความเปนพลเมองทรฐ

เปนผกำาหนดคณลกษณะทพงประสงคคาดหวงในขณะทเขาสระบบการศกษาและหลงจากจบ

การศกษาตามทรฐจดให ดงน

ชดความคดเกยวกบระบบการศกษา

(1) “กระทรวงศกษาธการเรากดำาเนนการปฏรปการศกษาอยางตอเนองนะครบ

เพอจะใหเดกไทยไดมคณภาพดทสด”

ชยพฤกษ เสรรกษ : 27 สงหาคม 2558

ตวอยางท (1) ใชคำากรยา “ด” ขยายดวย “ทสด” เพอขยายคำานาม “คณภาพ” เพอ

สอวารฐโดยกระทรวงศกษาธการซงมหนาทดแลระบบการศกษาของชาตนนไมเพยงแตจะพฒนา

เดกไทยใหมคณภาพเทานน แตจะใหมคณภาพดทสดอกดวย

65มหาวทยาลยอบลราชธาน

(2) “รฐบาลมความมงหมายทจะลดความเหลอมลำา สรางความเปนธรรมทางการ

ศกษาแลวกขยายโอกาสทางการศกษาเพอใหเกดการศกษาทเทาเทยม

และทวถงนะครบ”

สรเชษฐ ชยวงศ : 6 สงหาคม 2558

ตวอยางท (2) ใชคำากรยา “ลด” “สราง” “ขยาย” นำาหนาคำานาม “ความเหลอมลำา”

“ความเปนธรรมทางการศกษา” “โอกาสทางการศกษา” ตามลำาดบ เพอสอวา คำานาม เหลาน

คอสงทเกยวของกบการศกษาทรฐจะตองดแล แกไขในหลายลกษณะและเลอกใชคำา “เทา

เทยม”และ “ทวถง” เพอสอเปาหมายเชงหลกการของการจดการศกษาทวประเทศ

(3) “สองคำานเปนคำาทนาสนใจมากนะครบคณผชมคณผฟง ทวศกษา ทวภาค

ซงทงสองสงนจะมาชวยตอบโจทยใหกบเดกหลายคนทกำาลงสงสยวาจะเรยน

สายสามญดหรอสายอาชพดดวย ซงสองตวนเปนตวตอบเลย”

ภทร จงกานตกล : 27 สงหาคม 2558

ตวอยางท (3) ใชคำา “ตอบ” โดยเปรยบเทยบวาปญหาการศกษาทเกดขนเปนเสมอน

โจทยทตองแกไขและสอวา แนวทางการจดการศกษาของรฐดวยรปแบบทวศกษา ทวภาคนน

จะเปน “ตวตอบ” โจทยปญหาดงกลาว

(4) “ถอวาเปนมตใหมทการศกษาทางไกลผานดาวเทยมนน สงผลตอคร สงผล

ตอนกเรยนอยางแทจรงนะครบ ซงกถอวาเปนตนแบบของการปฏรปการเรยน

ร ปฏรปการศกษาในยคน”

อนสรณ ฟเจรญ : 24 มกราคม 2558

ตวอยางท (4) ใชคำานาม “มตใหม” เพอสอถงระบบการศกษาทด นนคอ การใช

ระบบทางไกลผานดาวเทยม ใชคำา “แทจรง” เพอสอถงประสทธภาพของระบบการศกษาทาง

ไกลผานดาวเทยมและ ใชคำา “ตนแบบ” เพอสอวาระบบการศกษาทางไกลผานดาวเทยมอยใน

ระดบทเปนแบบอยางได

จากตวอยางท (1) ถง (4) แสดงใหเหนการเลอกใชศพททมความหมายเชงบวกตอ

นโยบายหรอแนวทางการจดการระบบการศกษาของรฐบาล แสดงใหเหนวาวาทกรรมนถกสราง

ขนเพออยขางเดยวกนกบรฐบาล การเลอกใชศพทลกษณะนจงถอเปนกลวธทางภาษาทถกใช

เพอเสนออดมการณ และชดความคดทสรางความชอบธรรมใหแกรฐไดอยางชดเจน

วารสารศลปศาสตร66

ชดความคดเกยวกบผเรยน

การเลอกใชคำาศพทเพอนำาเสนอชดความคดทสอวา “เดก” หรอ “ผเรยน” ทเรยน

ในระบบการศกษาทถกจดการใหม โดยรฐจะกำาหนดคณลกษณะท “พงประสงค” ตามทรฐ

ตองการ เพอใหเหนวาแนวทางการจดการศกษาของรฐในฐานะทเปนตวแทนของประเทศ

มอำานาจโดยชอบธรรมในการบรหารจดการ รฐจงมสทธกำาหนดไดวาตองการใหเดกมคณลกษณะ

อยางไรบาง ซงคณลกษณะดงกลาว หมายรวมทงเมอเดกอยในระบบการศกษาและจบการศกษา

แลว อาท มทกษะ มคณธรรม มความร ใชเวลาอยางเปนประโยชน มระเบยบวนย เคารพสทธ

หนาท ตรงตอเวลา ซอสตยสจรต รจกควบคมตนเอง คดไกล อานออกเขยนได คดวเคราะห

คดแกปญหาได ดงตวอยางตอไปน

(5) “นกเรยนทจบการศกษาประถมศกษาปท 1 ครบตองอานออกเขยนไดภาษา

ไทย นะครบ”

สรเชษฐ ชยวงศ : 6 สงหาคม 2558

ตวอยางท (5) ใชวล “อานออกเขยนได” เพอสอถงคณลกษณะทพงประสงค

เบองตนทรฐกำาหนดใหเดกและผเรยน “ตอง” ปฏบตได

(6) “นกศกษา…ตองเปนคนทมทกษะเยยมเปยมคณธรรมเลศลำาวชาใชเวลาให

เกดคณ”

อกนษฐ คลงแสง : 27 กนยายน 2557

ตวอยางท (6) ใชคำาวเศษณ “เยยม” “เปยม” “เลศลำา” “คณ” ขยายคำาวา “ทกษะ”

“คณธรรม” “วชา” วล “ใชเวลา” ตามลำาดบ เพอสอถงคณลกษณะอนพงประสงคทนอกเหนอ

จากดานวชาการทตองการใหเดกหรอผเรยนม

(7) “เดกไดเรมมความคดความอานวาเขาจะมารบผดชอบบานเมองอยางไร วถ

ประชาธปไตยจะตองมอะไรบาง การเคารพสทธหนาท การทจะตองตรงตอ

เวลา ซอสตยสจรตทงหลายทงปวง”

ประวช รตนเพยร : 9 ตลาคม 2557

67มหาวทยาลยอบลราชธาน

ตวอยางท (7) ใชคำากรยา “รบผดชอบ” นำาหนาคำานาม “บานเมอง” คำากรยา

“เคารพ” นำาหนา “สทธหนาท” “ซอสตยสจรต”และวล “ตรงตอเวลา” เพอสอคณลกษณะ

ทดทรฐตองการใหม ในเดกและผเรยนทกคนในระบบการศกษา ทงนยงสอถงความพยายาม

ปลกฝงความเปนใหเดกและผเรยน

(8) “แกยาวๆ คงตองไปชวยกนสรางจตสำานกใหเปนคนด ใหเปนคนรจกควบคม

ตนเองแลวกมองเหนอนาคตของตนเอง”

ชยพฤกษ เสรรกษ : 2 พฤศจกายน 2557

ตวอยางท (8) ใชคำาวเศษณ “ด” ขยายคำาวา “คน” เพอสอถงความมงหมาย

ในการสรางคนของรฐและขยาย “ความเปนคนด” วาจะตองมลกษณะสำาคญ คอ “รจกควบคม

ตนเอง”และ “มองเหนอนาคตของตนเอง”

(9) “เราตองการใหเขาคดและวเคราะหเปน แบบมเหตมผล...เมอประสบปญหา

อะไรเขาสามารถทจะวเคราะหแกปญหาของเขาเองได”

ณรงค พพฒนาศย : 29 พฤศจกายน 2557

ตวอยางท (9) ใชวล “คดและวเคราะหเปนแบบมเหตมผล”และ “วเคราะหแกปญหา

ของเขาเองได” เพอสอคณลกษณะสำาคญอกประการทรฐตองการใหเดกและผเรยนม

(10) “ถานกเรยนทสนใจในโครงการทวศกษานะคะกสามารถเขามารวมเรยนกน

ไดโดยทนกเรยนจะตองมความขยน อดทนและตองมความรบผดชอบ…”

ศรยา แกวลายทอง : 27 สงหาคม 2558

ตวอยางท (10) ใชคำาวเศษณ “ขยน” “อดทน”และ วล “มความรบผดชอบเพอสอ

คณลกษณะสำาคญอกประการทรฐกำาหนดใหเดกและผเรยนมเมอเขาสและจบการศกษาในระบบ

ทรฐจดให

จากตวอยางท (5) ถง (10) มการเลอกใชคำาศพทแสดงคณลกษณะทรฐตองการใหผ

เรยนม ทงคำาและวล อาท คำาวา “ขยน” “อดทน” “รบผดชอบ” “ซอสตยสจรต” ฯลฯ วล อาท

“คดและวเคราะหเปนแบบมเหตมผล” “อานออกเขยนได” “ตรงตอเวลา” ฯลฯ ซงคณลกษณะ

วารสารศลปศาสตร68

เหลานจะเกดขนในระบบการศกษาและตดตวเดกเมอจบการศกษา ตามแนวทางการจดการ

ศกษาเพอพฒนาคนของชาต ทงน การสอชดความคดเกยวกบเดกและผเรยนทปรากฏน ยง

พยายามใชชใหเหนวาคณลกษณะเหลานมความสำาคญมาก โดยเลอกใชคำาวา “ตอง” ซงปรากฏ

อยอยางเดนชด

ชดความคดเกยวกบพลเมอง

การเสนอชดความคดทสอความเปน “พลเมอง” ทคาดหวงของรฐหลงจากจบ

การศกษา ไดแก รกชาต ปฏบตตามบรรทดฐานของสงคม อยในสงคมไดอยางราบรน ดงน

(11) “ไมวาสงคมไหนตางตองการพลเมองทมคณภาพ ทปฏบตตามบรรทดฐาน

ของสงคม วางตนเหมาะสมและสามารถอยรวมกบผอนไดอยางราบรน”

ชลรศม งาทวสข : 7 มถนายน 2557

ตวอยางท (11) ใชคำากรยา “มคณภาพ”” เพอสอวารฐตองการพลเมองทมคณภาพ

ซงคณภาพทกลาวถงจะตองมคณลกษณะสำาคญหลายประการ เชน ปฏบตตามบรรทดฐาน

ของสงคม หรอวางตนอยางเหมาะสม การใชคำา “ปฏบตตาม” “เหมาะสม” “ราบรน” เปนการอาง

ถงความตองการของ “สงคม” สวนใหญ ซงสอถงความพยายามทำาใหชดความคดเหลาน

ดเปนธรรมชาตในมมมองของผรบสาร

(12) “วชาประวตศาสตรและหนาทพลเมองโดยเนนเรองของความรกชาต ยดมน

ในศาสนา เทดทนสถาบนพระมหากษตรย ความปรองดอง สมานฉนท

ความมระเบยบวนยและการเปนพลเมองดในระบอบประชาธปไตยอนม

พระมหากษตรยทรงเปนประมข”

ชลรศม งาทวสข : 9 ตลาคม 2557

ตวอยางท (12) ใชคำากรยา “รก” “ยดมน” “เทดทน” นำาหนาคำานาม “ชาต”

“ศาสนา” “พระมหากษตรย” เพอใหเหนวารฐใหความสำาคญกบคณลกษณะดงกลาวและ

เนนยำาวารฐตองการพลเมองทมลกษณะหลก 3 ประการ อนมทมาจากอดมการณและคานยม

ของสงคมไทย สวนคำาวา “ปรองดอง” “สมานฉนท” “มระเบยบวนย” ถอวาเปนหนาทของพลเมอง

ทรฐตองการในลำาดบถดมา

69มหาวทยาลยอบลราชธาน

ตวอยางท (11) และ (12) มการใชคำาศพททแสดงความคาดหวงตอพลเมองทผาน

ระบบการศกษาทรฐจดให คณลกษณะตางๆ ทปรากฏลวนแตสอถง “คณภาพ” ของพลเมอง

ในขณะเดยวกนกสอนยถงระบบการศกษาของรฐวาคณภาพเชนเดยวกน ทงนคำาและวลทปรากฏ

ลวนแตสอมมมองทางบวกตอระบบการศกษาของรฐ แสดงจดยนของวาทกรรมวาเออประโยชน

ตอรฐซงเปนผผลตวาทกรรมอยางชดเจน

การเลอกใชคำาศพทยงแสดงใหคณลกษณะทดของเดกและพลเมองในมมมองของรฐ

ชดความคดดงกลาวเปนชดความคดทสอดคลองกบคานยมพนฐานของสงคมซง อมาวลย ชชาง

(2555 : 211) กลาววา มกจะเรมปลกฝงผานครอบครวและโรงเรยนกอนอนดบแรก นอกจาก

การประพฤตตนในสงทเปนคานยมพนฐานแลว ในภาพรวมทนอกเหนอจากการเปน “สมาชกทด

ของสงคม” ในระดบทสงขนไป เดกๆ กมฐานะเปนพลเมองของประเทศไทย ดงนน จงตองปฏบต

ตาม “หนาทของพลเมองทด” ของรฐดวย และตองยดมนในสถาบนชาตและสถาบน

พระมหากษตรยเพราะเปนสวนหนงในระบอบประชาธปไตย

1.2) การเลอกใชค�าศพททมความหมายเชงลบตอนโยบายเดมหรอแนวทาง

การจดการระบบการศกษาเดม

การเลอกใชคำาศพทเชงลบในทนเปนการเสนอชดความคดเกยวกบระบบการศกษาเดม

มการใชคำาศพทและวลตางๆ เพอแสดงขอเสย ความบกพรองของระบบการศกษาเดมวาเปน

“ปญหา” ท “ตองแกไข”อยางเรงดวน หากไมรบดำาเนนการจะสงผลกระทบตอประเทศในระยะ

ยาว โดยจะกลาวถงการใชคำาเรยกระบบการศกษาเดม (ตวหนา) คำาบอกเวลาสอนยถง ความเรงดวน

(ตวเอยง) คำาบอกประเดนปญหา (ตวหนาและเอยง) คำาคาดคะเนปญหาและยำาประเดนปญหา

(ขดเสนใต) ตามลำาดบ ดงน

ชดความคดเกยวกบระบบการศกษา

(13) “ทผานมามการจดอนดบการศกษาของไทยมาอยางตอเนองนะครบ ม

แนวโนมท ดเหมอนจะแยลง ขณะเดยวกนกมการประเมนกนวางบประมาณทใช

ในการศกษาของไทยเพมขนทกป แตวาไมสามารถทจะแกไขปญหาดาน

การศกษาไดอยางจรงจง...คนทไดออกมาไมสอดคลองกบตลาดแรงงาน”

อภรกษ หาญพชตวณชย : 1 พฤศจกายน 2557

วารสารศลปศาสตร70

(14) “ผมวาตอนนมนคอความเหลอมล�าในโอกาส ความเหลอมลำาททำาใหเดกไทย

เรา คนไทยเราเขาไมถงการศกษาและบรการการศกษาทมคณภาพอยาง

เทาเทยม ตรงนมนกสรางปญหาตามมามากมาย ปญหาทงเรองการไมมงานท�า

ปญหาทงเรองทเดกเราไมเทาทนชวตแลวไปกอปญหาสงคมอะไรตางๆ

มากมายอยางททราบกนด”

อมรวชช นาครทรรพ : 1 พฤศจกายน 2557

(15) “ทานกบอกวาใหเราแกปญหาเฉพาะหนาทมนเกดขนอยดวยปญหาทมน

สะสมมาเกาเดม แกไปควบคกบการวางแผนระยะยาว เรากพบวาจากสภาพ

แวดลอมทมนเปนอย ปญหาทมนเกดหรอสงทมนเกด องคาพยพทมนเกด

อยในกระทรวงศกษาฯ ถาไมปรบแกกคงไมบรรลเปาหมายททานนายวางไว

ใหเรา”

ดาวพงษ รตนสวรรณ : 3 มกราคม 2558

(16) “การศกษามนบดเบยวไปโดยโครงสรางของตลาดแรงงาน”

อมรวชช นาครทรรพ : 1 พฤศจกายน 2557

(17) “กหมดสมยแลวครบทเราจะบอกวาเรยนไปเถอะ เดยวนมนไมไดแลว เดยว

นมคนจบปรญญาตรปละสามแสนคน ตกงานสองแสนเปนตน”

อมรวชช นาครทรรพ : 21 เมษายน 2558

(18) “เพราะฉะนนผมคดวาคงมามวรำามวยไมไดนะครบ ผมวาหลายหลายเรองคง

ตองรบคยกนในทศทางการพฒนาทง 11 ดานการศกษากเปนดานหนงนะครบ

ทเราคงตองตงหลกใหชดทสำาคญนะครบ”

อมรวชช นาครทรรพ : 1 พฤศจกายน 2557

(19) “ขออนญาตวาเราจะปรบปรงใหมโดยใชเวลานแหละเปนเวลาทเหมาะสมทสด

ทคดวาจะทำาใหสงคมกลบมาเปนปกแผนและปรองดองกนได”

กมล รอดคลาย : 7 มถนายน 2557

71มหาวทยาลยอบลราชธาน

การใชค�าการใชค�าเรยกระบบการศกษาเดม ตวอยางท (13) ถง (15) ไดแก คำาวา “ทผานมา”

“ตอนน” “ตรงน”และ “เกาเดม” ในการเรยกระบบเกาและใชคำาแสดงปญหาทเกดขนตอจาก

คำาเรยกระบบการศกษาเดมเหลาน ดงจะอธบายในประเดนตอไป

การใชค�าบอกเวลาสอนยถงความเรงดวน เพอบอกวา ถงเวลาทเหมาะสมแลวทจะตอง

แกไขระบบการศกษาใหดขน โดยเลอกใชคำาทแสดงเวลาและกรยาทบงชนยวาตองกระทำา

อยางเรงดวน ในตวอยางท (17) ถง (19) ไดแก “หมดสมย” “เดยวน” “รบ” “เวลาน” “เวลา

ทเหมาะสมทสด” แสดงใหเหนวารฐเลอกปฏรปการศกษาในเวลาทเหมาะสม ไมเรวหรอชาเกนไป

ซงเปนการเพมนำาหนกใหแกการดำาเนนงานของรฐโดยตรง

การใชค�าบอกประเดนปญหาทเกดขนจากการศกษาระบบเกา มการใชคำาทสอประเดน

ตางๆ วาระบบการศกษาเดมนนสงผลกระทบดานใดบาง ในตวอยางท (13) ถง (17) ใชคำาบอก

ประเดนปญหา ไดแก “งบประมาณ” “ปญหาดานการศกษา” “อนดบการศกษา” “ตลาด

แรงงาน” “โอกาส” “การศกษาและบรการการศกษา” “งาน” “ชวต” “สงคม” “สภาพ

แวดลอม” “สงทเกด” “องคาพยพ” ประเดนตางๆ เหลานถกเสนอในแงลบโดยมคำามาสนบสนน

ดงน “(งบประมาณ) เพมขน” “(อนดบการศกษา) แยลง” “ปญหา (ดานการศกษา,สงคม)”

“กอ (ปญหา)” “สราง (ปญหา)” “ไมสามารถแกไข (ปญหา)” “เขาไมถง (การศกษาและบรการ

การศกษา)” “เหลอมล�า (โอกาส)” “ตก (งาน)” “ไมม (งานทำา)” “ไมสอดคลอง (ตลาดแรงงาน)”

“ไมเทาทน (ชวต)” “(ปญหา) เกดขน” “(ปญหาท) เปนอย ” “(ปญหา) สะสม”และ

“(การศกษา) บดเบยว” คำาทกลาวถงน เป นใชอ างถงปญหาการศกษาทหลากหลาย

และตองไดรบการแกไขโดยรฐอยางรอบดาน

การใชค�าคาดคะเนปญหาและย�าประเดนปญหาเพอเพมความหนกแนนใหกบการสอ

ถงความลมเหลวและเนนย�าปญหาในระบบการศกษาเดม ดงตวอยางท (13) ถง (15) และ

(17) ถง (19) ไดแก คำาทเนนยำาถงความลมเหลวอยางตอเนอง “แนวโนม (แยลง) ” “ดเหมอน

จะ (แยลง) ” “(งบประมาณเพมขน) ทกป” คำาทเนนยำาความหลากหลายของปญหา ไดแก

“(ปญหา) อะไรตางๆ ” “(ปญหา) มากมาย” “อยางท (สงคม) ทราบกนด” “(ตกงาน) สอง

แสนสามแสนคน” “หลายหลาย (เรอง,ปญหา) ” “ตงหลก (ปรบปรง) ” คำาทเนนยำาและสอด

รบกบการปรบปรงระบบการศกษาเดม ไดแก “(หลกการปรบปรง) ชด” “(การปรบปรง) ส�าคญ”

“ถาไมปรบแกกคงไมบรรลเปาหมาย” “(สงคม) ปกแผน” “(สงคม) ปรองดอง”

วารสารศลปศาสตร72

จะเหนไดวา การเลอกใชคำาศพทและวลตางๆ เพอสออดมการณการศกษาและชด

ความคดเกยวกบระบบการศกษา ผเรยน พลเมอง ทงคำาทมความหมายเชงบวกและลบนนลวน

แตสงทถกเลอกอยางมนยทสอถงความพยายามสรางความชอบธรรมและเออประโยชนตอรฐซงเปน

ผผลตวาทกรรมโดยตรง การชใหเหนความบกพรองของระบบการศกษาเดมและแสดงใหเหน

ความดงามของระบบการศกษาใหมลวนแตเปนการสรางวาทกรรมเพอรองรบการปฏบตของรฐ

ทงสน

การเลอกใชคำาศพททงหมดนนเปนการสออดมการณการศกษาทนำาเสนอความบกพรอง

ของระบบการศกษาเดมเพอความชอบธรรมในการปรบปรง แกไข กำาหนดนโยบาย แนวทาง

ในการดำาเนนการศกษาแบบใหมในยครฐบาลน ซงในรายการเดนหนาประเทศไทยเสนอวา

เปนแนวทางทถกทควรและเหมาะสมแกเวลา ทงยงจะชวยแกปญหาการผลตกำาลงคนออกสระบบ

ตลาดแรงงานใหสอดคลองกบ ความตองการของประเทศ อนแฝงมมมองดานการมองเดก

และเยาวชนเปนแรงงานของระบบเพอการขบเคลอนประเทศดวย นโยบายตางๆ ทนำาเสนอ

ในรายการลวนแตไมใชการขอขอเสนอแนะหรอ ความเหนจากประชาชน หากแตเปนการนำาเสนอ

สงทไดดำาเนนการไปแลว สอถงการรบรองโดยสถาบนอยางชอบธรรมวา แนวทางตางๆ นน

ถกตองและเหมาะควรในบรบทขณะนน นอกจากนยงเปนการแบงขว “เรา” อนหมายถงรฐบาล

ปจจบน ทจะจดการศกษาทดใหประชาชนและ “เขา” หมายถงรฐบาล ยคกอนๆ ทจดการศกษา

ไดไมดและเปนปญหาอยางชดเจน

2. การอางสวนใหญ

การอางสวนใหญนนเปนการเลอกใชคำาทมความหมายอางถงบคคลตางๆ ในสงคม

ซงอาจเปนสงคมจรง หรอสงคมทถกสรางขน (วสนต สขวสทธ, 2554 : 86) ในทนคำาทเลอกใชเพอ

อางถงสงคม เพอเพมความนาเชอถอใหผชมหรอประชาชนคลอยตามและยอมรบนโยบายหรอ

แนวทางการจดการศกษา

การอางสวนใหญในรายการเดนหนาประเทศไทยมงเสนออดมการณการศกษา ซงปรากฏ

ชดความคดของ “การศกษาทควรปฏรป” ไดแก

(20) “เรองการขบเคลอนการศกษาในตอนน สงคมอยากใหเราถงขนปฏรปทเดยว

สาเหตทสงคมมองวาทำาไมตองปฏรปเพราะเขามองวาผลสมฤทธทางการเรยน

ของเดกไทยนาจะเรมไมดขน หรออาจจะตกตำา จะสชาวบานเขาไมได”

ดาวพงษ รตนวสรรณ : 29 ตลาคม 2558

73มหาวทยาลยอบลราชธาน

(21) “ไมวาสงคมไหนตางตองการพลเมองทมคณภาพ ทปฏบตตามบรรทดฐาน

ของสงคม วางตนเหมาะสมและสามารถอยรวมกบผอนไดอยางราบรน”

ชลรศม งาทวสข : 7 มถนายน 2557

(22) “ผมคดวาสงคมตอนนเรองการมงานทำาการมชวตทมนคง การมรายไดการท

สามารถเลยงดตวเองและครอบครวไดเรว ผมวาสำาคญกวา ตอนนสงคมเรา

เปนสงคมทเราพยายามสรางความเทาเทยมสรางความเปนประชาธปไตยจาก

ฐานราก”

อมรวชช นาครทรรพ : 1 พฤศจกายน 2557

จากตวอยางท (20) ถง (22) แสดงใหเหนการเลอกใชคำา “สงคม” เพอรองรบความคด

ของรฐบาลวาสงคมตองการใหปฏรปการศกษา สงคมตองการใหประชาชนมงานทำา

มประชาธปไตยจากฐานราก ฯลฯ และใชคำาวา “เขา” ซงสอนยของสงคม เพอนำาหนกความสำาคญ

และความนาเชอใหผชมคลอยตามและเหนพอง ซงแทจรงแลวสงคมอาจไมตองการหรออาจ

ไมไดตองการเชนทนนกเปนได ทงนเหนไดจากคำาวา “เรา” ซงสอถงคนกลมหนงเทานน ในทน

หมายถง “รฐ” นนเอง ดงนน ความตองการทงหมดนจงเปนความตองการรฐมใชความตองการ

ของสงคม

ในมตดานวถปฏบตทางวาทกรรมจะเหนวา ภาครฐ โดยกระทรวงศกษาธการ มสทธ

โดยชอบในการปฏรประบบการศกษาเพราะอางความตองการของ “สงคม” แม “สงคม” ทวาน

จะเปนสงคมไทยทแทจรงหรอไม แตการอางดงกลาว สรางอำานาจในการจดการศกษาไดอยาง

ถกตอง ในฐานะผดแลระบบการศกษาของประเทศไทย ดานวถปฏบตทางสงคมและวฒนธรรม

จะพบวา การนำาอดมการณขางตน สอถงระบบประชาธปไตยวาสงคมไทยมพลเมองทไมเขาใจ

ประชาธปไตย เปนสงทการศกษา “ตอง” สรางพลเมองตามระบอบประชาธปไตยใหแกประเทศ

ชาต เหนไดจาก “พยายามสราง” ในตวอยางท (22) ทสอวา “ประชาธปไตย” ยงไมเกดขน

อยางสมบรณจากการพฒนาคนโดยใชระบบการศกษาแบบเดม

วารสารศลปศาสตร74

3. การใชอปลกษณ

อปลกษณ หมายถง ถอยคำาแสดงการเปรยบเทยบของสองสง สงหนงเปนสงถกเปรยบ

และอก สงหนงเปนแบบเปรยบ (ณฐพร พานโพธทอง, 2552 : 250 อางถงใน วสนต สขวสทธ,

2554 : 94) อปลกษณจดเปนการแนะความหมายแบบหนงเนองจากผใชอปลกษณมได

หมายความตามรปแบบและผรบสารกตองตความหมาย ทผใชอปลกษณตองการสอ (ณฐพร พาน

โพธทอง, 2556 : 99) มหนาท ในการถายทอดความคดและมพลงในการโนนนาวใจ

การใชอปลกษณในรายการเดนหนาประเทศไทยเปนไปเพอสออดมการณการศกษาทด

และเพอสนบสนนชดความคดของเดกทรฐคาดหวง มทงอปลกษณดานบวกสนบสนนอดมการณ

รฐและอปลกษณดานลบแสดงขอเสยของระบบการศกษาเดม ดงปรากฏตอไปน

3.1) อปลกษณดานบวกสนบสนนอดมการณรฐ

3.1.1) การศกษา คอ เบาหลอม เยาวชน คอ โลหะ

(23) “หากเราตองการใหเดกไทย มคณลกษณะเชนไรกควรสรางเบาหลอม

ใหชดเจน”

เดนหนาประเทศไทย : 7 มถนายน 2557

(24) “การปรบกระบวนทศนความคดของครซงถอวาเปนเบาหลอมสำาคญของเดก”

ภทร จงกานตกล : 29 ตลาคม 2558

ตวอยางท (23) ถง (24) เปรยบการศกษาเปนเบาหลอม สอถงวา เยาวชน คอ โลหะ

ทตองผานเบาหลอมเพอใหไดรปทรงใหมตามทตองการ คำาวา “ชดเจน” สอวา หากระบบ

การศกษา ไมชดเจน กเทากบเบาหลอมนนไมชดเจน ไมไดรปทรงตามทตองการ เมอหลอมเหลก

ออกมาอาจไมไดตามทตองการ

3.1.2) เดกและเยาวชน คอ ก�าลงของประเทศ คอ ยานพาหนะ

(25) “การปฏรปการศกษาไทยเพอทำาใหเดกไทยและกลายเปนกำาลงสำาคญ

ในการขบเคลอนประเทศชาตตอไปในอนาคต”

ภทร จงกานตกล : 29 ตลาคม 2558

ตวอยางท (25) เปรยบเทยบวา เดก คอ กำาลงของชาต สอวา หากเปรยบประเทศ

เปนยานพาหนะ เดกและเยาวชนกคอ กำาลง หรอพลงงานเชอเพลงทจะทำาใหประเทศเคลอนไป

ขางหนาได

75มหาวทยาลยอบลราชธาน

3.1.3) ชวต คอ การตอส

(26) “เดกไมใชเรยนเพอสอบอยางเดยว เรยนเพอจะใหไดทกษะชวต ไปสกบโลก

ภายนอกเขาไดในยคปจจบน”

ดาวพงษ รตนสวรรณ : 29 ตลาคม 2558

ตวอยางท (26) เปรยบวา ชวต คอ การตอส เดกตองมทกษะชวต เพอสกบโลกภายนอก

โดยเปรยบวา โลกภายนอกนนเปนศตรทนากลวของชวต หากตองการตอสกบโลกภายนอกได

ตองเรยนในระบบการศกษา

3.2) อปลกษณดานลบเพอแสดงขอเสยของระบบการศกษาเดม

3.2.1) การจดการศกษาระบบเดม คอ ความไมจรงจง

(27) “เพราะฉะนนผมคดวาคงมามวรำามวยไมไดนะครบผมวาหลายหลายเรองคง

ตองรบคยกนในทศทางการพฒนาทง 11 ดานการศกษากเปนดานหนงนะครบ

ทเราคงตองตงหลกใหชดทสำาคญนะครบ”

ตวอยางท (27) เปรยบวา การจดการศกษาระบบเดมโดยรฐเดม คอ การรำามวย เปรยบ

วา การจดการศกษาดงกลาวนนมการดำาเนนงานทไมเอาจรงเอาจง ชกชา ไมทนการ หากไมรบ

แกไขใหมกจะทำาใหเกดปญหาตอประเทศชาตได

3.2.2) การศกษา คอ วสดทมรปทรงและเสยรปได

(28) “การศกษามนบดเบยวไปโดยโครงสรางของตลาดแรงงาน”

อมรวชช นาครทรรพ : 1 พฤศจกายน 2557

ตวอยางท (28) เปรยบวา การศกษาเปนวสดทมรปทรงรปราง อาจเปนพลาสตก

หรอโลหะทตองมพมพในการหลอ หรอมสงทเปนโครงสรางหรอโครงรางมาเปนตวกำาหนด

เมอโครงสรางหรอโครงรางไมปกต การศกษาจง “บดเบยว” หรอ “เสยรป” ไป ในทนสอวา

การศกษาถกทำาใหผดเพยนและเกดปญหา ไมตรงกบโครงสรางของตลาดแรงงานซงถอเปนปญหา

ใหญของประเทศในมมมองของรฐ

วารสารศลปศาสตร76

การใชอปลกษณนน นอกจากจะเปรยบเทยบเพอใหเหนภาพชดเจนแลวยงมสวน

ในการนำาเสนออดมการณ ซงแสดงผานสงเปรยบกบแบบทเปรยบ วามลกษณะอนสะทอน

อดมการณได เชน ชวตหลงจบการศกษา คอ การตอส การตอสทจะชนะไดยอมตองอาศยหลาย

ทกษะ ทกษะทวานยอมตองไดมาจากการศกษาเทานนจงจะพาใหเอาตวรอดได เปนตน

4. การใชค�าขวญ

การใชคำาขวญ เปนกลวธทางภาษาหนงทปรากฏในรายการเดนหนาประเทศเพอเสนอ

อดมการณการศกษาทด อนมคณลกษณะสำาคญคอ “สราง” ชาต ดงน

(29) “โดยใชคำาขวญวา อาชวะสรางชาตกตรงกบแนวคดของนานาชาตทบอกวา

ประเทศจะเจรญไดจะตองมผลตภาพมผลผลตด บรการด ผลผลตดตองคน

ทำางานดคนทำางานดกตองมาจากอาชวะเทานน”

ชยพฤกษ เสรรกษ : 2 พฤศจกายน 2557

(30) “ทำางานเปนแนนอน มงานทำาแนนอน รายไดดมความกาวหนาในอาชพ แลว

กถาจะเรยนตอกไดดวยครบ กมาชวยกนนะครบ อาชวะสรางชาต”

ชยพฤกษ เสรรกษ : 27 สงหาคม 2558

(31) “พวกเขาเหลานกำาลงจะกลายเปนอนาคตของประเทศทสรางความมนคงทง

ในดานของเศรษฐกจและสงคมใหประเทศชาตเจรญเตบโตไปไดอยาง

แขงแกรงจรงๆ อยางททกทานไดพดไปวา อาชวะสรางคนสรางชาต”

ภทร จงกานตกล : 27 สงหาคม 2558

ตวอยางท (29) ถง (31) ใชคำาขวญ “อาชวะสรางคนสรางชาต” ซงเปนคำาขวญทใช

ในการดำาเนนนโยบายในระบบการศกษาของรฐและใชในรายการเดนหนาประเทศไทยเพอเพม

นำาหนกของการดำาเนนงานดงกลาววาเปนการ “สรางชาต” เนนยำาและโนมนาวใจผชมใหคลอยตาม

คำาขวญดงกลาว

นยหนงของการใชคำาขวญนเปนการแบงขวพวกเขาพวกเราของระบบการศกษา แสดง

ใหเหนความไมมเอกภาพและความแปลกแยกเหลอมลำาในการจดการศกษาตามระบบการศกษา

77มหาวทยาลยอบลราชธาน

ไทย คำาขวญ “อาชวะสรางคนสรางชาต” แสดงใหเหนระบบสามญศกษา การศกษาตามอธยาศย

ฯลฯ ไมไดสรางสงทสำาคญทสด นนคอ “สรางชาต” ดงเชนระบบอาชวศกษาและเหตทรฐ

ในฐานะสถาบนยงรองรบคำาขวญดงกลาวกเนองมาจากสงคมไทยปจจบนมนกเรยนอาชวศกษานอย

กวานกเรยนสายสามญ รฐจำาเปนตองดงนกเรยนจากสายสามญใหมาอยในระบบอาชวศกษามาก

ขน เปนปฏบตการเพอสงทรฐเรยกวา “การผลตคนใหเพยงพอตอความตองการของตลาด

แรงงาน” อนสมพนธเกยวโยงโดยตรงกบนโยบาย “การเรยนเพอการมงานทำา” นนเอง

5. การใชความเชอทมอยกอน

ความเชอทมอยกอนนนเปนความรเบองหลงทผ รวมสนทนามรวมกนและเปนสงท

เออตอ การทำาความเขาใจในการสอสารระหวางกนโดยทผพดไมจำาเปนตองพดทกอยางออกมา

(กฤษดาวรรณ หงศลดารมภ และธรนช โชคสวณช, 2551 : 43 อางถงใน วสนต สขวสทธ, 2554 :

106) ความเชอทมอยกอนจงมไดอยในรปของภาษา หากแตตองอาศยบรบทในการตความ ดวยเหตน

การใชความเชอทมอยกอนจงสามารถสออดมการณบางอยางไดอยางแนบเนยน ดงน

(32) “ไมมแลวใชไหมครบ ทคานยมคอสงลกไปเรยน เรยนเสรจกเขาไปทำางานใน

เมอง กคอขายควายสงลกเรยน สดทายลกกไมกลบเขามาทบาน แลวกทงไร

ทงนา สดทายกขายไรขายนา แลวตวพอแมกกลายเปนเกษตรกรผเชานาใน

การทำากน ถาแบบนจะไมเกดถาเราสามารถตอบโจทยแบบนได”

อภรกษ หาญพชตวณชย : 1 พฤศจกายน 2557

ตวอยางท (32) ใชวล “คานยมคอสงลกไปเรยน” “เขาไปทำางานในเมอง” “ขายไร ขาย

นา” สอถงความเชอทมอยกอน วาคานยมของสงคมไทยทมอย คอผปกครองนยมสงลกเรยน

มหาวทยาลย ผลจากคานยมดงกลาว คอ เมอลกเรยนจบกมกทงบานเกดเพอทำางานหาเงนเลยงชพ

ผปกครองกตองสญเสยไรนาและตองเชาทนาทำากน การเขาไปทำางานในเมองและการสญเสย

ไรนานเอง แนะความใหผชมเขาใจวา การสงลกเรยนปรญญานนเปนความลมเหลวของระบบการ

ศกษาเดมหรอเปนความออนดอยอยางหนง การเรยนปรญญาจงไมใชสงทดทสดเสมอไป

วารสารศลปศาสตร78

(33) “การศกษาจะสำาคญมากเลยในการทำาใหเดกไทย คนไทยเรา หลดออกมาจาก

คานยมเหอปรญญาทเหนไดชดวาตกงานเปนแสนแสนคนนะครบ”

อมรวชช นาครทรรพ : 1 พฤศจกายน 2557

ตวอยางท (33) ใชคำาวา “คานยมเหอปรญญา” สอความเชอทมอยกอนวา “เรยนจบ

ตองมงานทำา” การมคนเรยนจบปรญญาจำานวนมากทำาใหจำานวนคนมากกวาจำานวนงาน

จงมคนตกงาน แนะความวา การเรยนปรญญาอาจทำาใหตกงานไดและยงยำาความวาคนตกงาน

มจำานวนมาก “เปนแสนแสน” คน

(34) “ตอนนมนเหมอนเปนคานยมของเมองไทยทวาอยากจะใหลกหลานทำางาน

สบายไดปรญญาซงบางทกเรยนปรญญาตรแลวจบมาทำางานหางเปนพนกงาน

เยอะแยะ”

อมรวชช นาครทรรพ : 1 พฤศจกายน 2557

ตวอยางท (34) ใชคำาวา “คานยมของเมองไทย” สอวา คนไทย (เมองไทย) นยมใหลก

ทำางานสบาย ซงเปนผลมาจากการเรยนปรญญา แตตวอยางใชคำาวา “บางท” เพอใหขอมล

ขดแยงวา “จบแลวมาทำางานหาง” แนะความวา “การจบปรญญาตรอาจไมไดทำางานทสบาย”

ดงทผปกครองคาดหวงไว ทงนยงสอความเชอเดมวา “งานหางเปนงานทไมสบาย” ในทนจงสอถง

การแบงขวโดยการใชอาชพเปนเกณฑ

การใชความเชอทมอยกอนเพอสออดมการณการศกษาทด วาเปนการศกษาทไมเหอ

ปรญญาและเรยนจบแลวมงานทำา เพอสนบสนนอดมการณของรฐทสอผานนโยบายการศกษา

เพอการมงานทำา สอใหเหนอำานาจรฐในสออดมการณเพอประโยชนตอวถปฏบตทางวาทกรรม

โดยอางประโยชนของเดกและเยาวชนวาไมตองทงบานเกดเพราะการเขาไปทำางานในเมอง

รวมทงผปกครองกไมตองสญเสยไรนาจากการสงเสยบตรหลานของตนเรยนปรญญา

79มหาวทยาลยอบลราชธาน

สรป

ความสมพนธระหวางภาษากบอดมการณในรายการโทรทศนเดนหนาประเทศไทย

สะทอนใหเหนอดมการณการศกษาวา การศกษาระบบเดมประสบปญหาอยางมาก สอถง

ความสมพนธเชงอำานาจของรฐบาลทมความชอบธรรม “ปฏรป” หรอ “พฒนา”และ “ควรแกเวลา”

ในการดำาเนนการนโยบายการศกษาเพอประเทศชาตภายใตการกำาหนดของรฐบาลในฐานะ

ตวแทนของประชาชนในประเทศ นอกจากนกลวธทางภาษาดงกลาวยงมความสมพนธโดยตรง

ตอการใชเลอกเสนออดมการณของรฐ โดยผานการนำาเสนอของพธกร ขาราชการสงกดกระทรวง

ศกษาธการ อาท รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ เลขาธการสำานกงานคณะกรรมการศกษา

ขนพนฐาน เลขาธการคณะกรรมการ การอาชวศกษา ฯลฯ ในฐานะตวแทนรฐบาลและประเทศ

ซงเปนเสมอนเสยงชนชม สนบสนน การดำาเนนงานของรฐบาลวาเปนสงทถกตอง ดงาม

เกดประโยชนสงสดและแนวทางทผานมานน ไมสามารถดำาเนนการเชนนได

การดำาเนนนโยบายการศกษาโดยรฐบาล แลวนำาเสนอผานรายการโทรทศนเดนหนา

ประเทศไทยเปนชองทางสำาคญทรฐพยายามเสนอขอมลการดำาเนนงานของตน นยหนงรฐเอง

อาจไมตองรายงานความกาวหนาของตนเองกยอมได หากแตการนำาเสนอขอมลดงกลาว

มประโยชนตอรฐโดยตรงในแงของการเสนอภาพทดของตนและนำาเสนอภาพไมดของผอน

(ระบบการศกษาเดม) ซงแสดงใหเหน การพยายามครอบงำาทางความคดโดยสอผานอดมการณ

การศกษา “มตใหม” ของรฐบาลอาจไมไดสอถงการพฒนาทถกทศทางกเปนได แมรฐจะม

ความชอบธรรมในการดำาเนนการจากการประกอบสราง วาทกรรมทมสถาบนรฐรองรบ วถปฏบตทาง

วาทกรรมในการใชอำานาจสงการและบรหารงานนนกยอมสะทอนกลบเพอการ “ปรบปรง”

การบรหารงานและการจดการศกษาทรฐเชอวา “ด” เชนกน เพราะการศกษาเปนระบบสำาคญ

ในการสรางพลเมอง เกยวของกบภาครฐ ภาคเอกชน นกเรยน คร ผปกครอง ฯลฯ การดำาเนน

นโยบายแตละครงจงมผลกระทบตอสงคมในวงกวาง

นอกจากน การเสนออดมการณดงกลาวโดยนำาเสนอผานรายการนยงสอระบบคานยม

ดานการศกษาอยางชดเจนวา สงคมไทยปจจบนยงคงนยมสงลกเรยนสงๆ เพอยกระดบสถานะ

ทางสงคมของตนและครอบครว การนำาเสนอเชนนสมพนธเกยวโยงไปยงเรอง ชนชนในสงคม

ซงฝงรากลกมาอยางยาวนาน แมการมงานทำาตามทรฐมงหมายนนจะสำาคญมากในการดำารงชวต

ของพลเมอง แตคานยม “ปรญญา” กยงคงสำาคญอยในสงคมไทย นโยบายกบการปฏบต

วารสารศลปศาสตร80

และผลทเกดขนจงยงไมเปนทนาพอใจสำาหรบรฐบาล สงเกตไดวาตงแต พ.ศ.2557 ถง ตนป พ.ศ.

2559 รฐยงคงนำาเสนอคำาวา “ปฏรป” สะทอนใหเหนวา ปญหาทแกไขนนยงไมสำาเรจลลวง

ดงนน การพยายามเปลยนคานยมดงกลาว รฐบาลจงจำาเปนตองพยายามสออดมการณและคานยม

ใหมผานรายการเดนหนาประเทศไทยอกชองทางหนง หากรฐประสบความสำาเรจในการสออดมการณ

และคานยมดงกลาวยอมสงผลดตอความมงหมายของรฐและสนบสนนความสมพนธเชงอำานาจในแง

“ความสำาเรจ” ของรฐ ซงสงผลตอการอางถงและประกอบสรางวาทกรรมใหม เพอดำาเนนงานอนๆ

ตอไป อดมการณตางๆ ทสอผานกอาจจะยงแนบเนยนจนแยกแยะไดยากขนดวย

81มหาวทยาลยอบลราชธาน

บรรณานกรม

จนทมา องคพณชกจ. (2557). การวเคราะหขอความ (Discourse Analysis). กรงเทพฯ :

สำานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ชนกพร พวพฒนกล. (2556). ความสมพนธระหวางภาษากบอดมการณในวาทกรรมการ

พยากรณดวงชะตา : การวเคราะหวาทกรรมเชงวพากษ. วทยานพนธปรญญาอกษร

ศาสตรดษฎบณฑต คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ณฐพร พานโพธทอง. (2556). วาทกรรมวเคราะหเชงวพากษตามแนวภาษาศาสตร : แนวคด

และการน�ามาศกษาวาทกรรมในภาษาไทย. กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

เพญนภา คลายสงโต. (2553). อดมการณทางเพศสภาพในพาดหวขาวอาชญากรรมใน

หนงสอพมพไทย : การวเคราะหวาทกรรมเชงวพากษ. วทยานพนธปรญญาอกษร

ศาสตรดษฎบณฑต คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สคนธรตน สรอยทองด. (2552). การน�าเสนออดมการณความเปนแมในวาทกรรมโฆษณาใน

นตยสาร ครอบครว. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต คณะอกษรศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สนทร โชตดลก, (2555).ความสมพนธระหวางภาษากบอดมการณในวารสาร “อยในบญ” สขท

พงประสงค สขไดดวยบญ. วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลย

ราชภฏสราษฎรธาน. 4 (2) : 165-200.

วรพงศ ไชยฤกษ. (2556). วาทกรรมวเคราะหเชงวพากษ : มมมองใหมในการวจยทางภาษาไทย.

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยทกษณ. 8 (1) : 153-161.

วสนต สขวสทธ. (2554). ความสมพนธระหวางภาษากบอดมการณในหนงสอเรยนรายวชา

ภาษาไทยตามหลกสตรประถมศกษา พ.ศ.2503-2544 : การศกษาตามแนววาท

กรรมวเคราะหเชงวพากษ. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรดษฎบณฑต คณะอกษร

ศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อมาวลย ชชาง. (2555). ความสมพนธระหวางภาษากบอดมการณในเรองเลาส�าหรบเดกใน

หนงสอวนเดกแหงชาต พ.ศ.2523-2553. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหา

บณฑต สาขาวชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วารสารศลปศาสตร82

รปแบบการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสาน

กบสถาบนอดมศกษา

Thai Northeastern Dance Choreography

and Higher Education Institute

ค�าลา มสกา 1

Khamla Musika

1 อาจารยประจำาสาขาวชามนษยศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

วารสารศลปศาสตร84

บทคดยอ

รปแบบแนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานน ไดนำาผลจากวทยานพนธเรอง

แนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลาง ดษฎนพนธสาขานาฏยศลปไทย

คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย มาเขยนเปนบทความทางวชาการเพอเผยแพร

สถาบนอดมศกษามพนธกจดานการเรยนการสอน การวจย การบรการวชาการ และการทำาน

บำารงศลปวฒนธรรม ซงการทำานบำารงศลปวฒนธรรมน ไดดำาเนนการทงภายนอกมหาวทยาลย

และภายในมหาวทยาลย ซงภายในมหาวทยาลยไดมการสงเสรมใหนกศกษาจดตงชมรม

และชมนมทเกยวของโดยตรง เชน ชมรมนาฏศลป และดนตร ชมรมศลปะการแสดง เพอให

นกศกษาทมความสนใจไดรวมทำากจกรรมเพอเปนการอนรกษ สบสาน และฟนฟ ศลปะการแสดง

ในปจจบนพบวามสถาบนอดมศกษาทจดการเรยนการสอนดานนาฏยศลปเพมมากขน ทงในระดบ

ปรญญาตรจนถงระดบบณฑตศกษา โดยเฉพาะสาขานาฏศลปพนบานอสาน ไดเปดทำาการเรยน

การสอน โดยแตละแหงมการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสาน เพอการเรยนการสอน และการวจย

เกดขนเปนประจำา จงควรมการนำาเอารปแบบแนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสาน

ในวงโปงลางทวจย และพฒนาขนนไปใช เพอยกระดบการแสดงอสานในแงของผลงานสรางสรรค

เชงวชาการ ซงตองอาศยกรอบแนวความคดทเปนระบบระเบยบอยางชดเจน ในอกดานหนง

สถาบนการศกษาจะตองผลตบณฑตทจะจบไปเปนนกนาฏยประดษฐทมความรความสามารถ

ในการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสาน ซงจะเปนผนำาในการสบสาน และพฒนาศลปะการแสดง

แขนงน

ค�าส�าคญ: การสรางสรรคนาฏยประดษฐ อสาน สถาบนอดมศกษา

85มหาวทยาลยอบลราชธาน

Abstract

The present study based on a doctoral dissertation “A concept of Esarn

choreography for Ponglang Band” submitted as part of the requirements for Ph.D.

in Performing Arts, Chulalongkorn University. Some of the content in the thesis

was selected and rewritten in the form of academic article in order to publicize

it to the society.

The missions of any higher education institute consist of providing learning

activities, research, academic services, and conserving/supporting art and culture.

Higher education institute operate inside and outside themselves in order to

accomplish these missions. Internal activities include encouraging students to set

up and participate in various clubs directly related to this field, such as Music

and Performing Art Club, Acting Club, etc. The purpose of this is to provide op-

portunities for students to do activities that conserve, continue and restore

performing arts. In the present, many higher education institutes offer courses in

performing arts in both graduate and post-graduate programs. For Northeast Thai

Dances in particular, choreography is also included in the program. It is practical

to apply the concepts and forms of Northeast Thai dance choreography for

ponglang band, which have already been researched and developed, with other

learning activities and academic work. Doing so will elevate Thai Northeast per-

forming art in terms of academic creative work, which requires systematic con-

ceptual framework. In addition, the institutes will be able to produce graduates

who will become proficient choreographers of Thai Northeast Dance, and leaders

in the development and conservation of this field of traditional performing art.

Keywords: Choreography, Northeastern dance, higher Education Institute

วารสารศลปศาสตร86

บทน�า

นาฏยศลป (Dance) เปนงานศลปะแขนงหนง ซงโดยทวไปแสดงออกผานการเคลอนไหว

รางกาย และมกจะสมพนธกบจงหวะ และดนตร โดยเปนทยอมรบกนวานาฏยศลปเปนสงท

หลอมรวมองคประกอบของงานศลปะแขนงตางๆ ไมวาจะเปนคตศลป ดรยางคศลป วรรณศลป

ทศนศลป เขาไวดวยกน เมอพจารณาตามรปศพท นาฏยศลป หมายถงการรายรำา และการเคลอนไหว

ไปมาอยางมจงหวะจะโคน (Movement) ซงมนษยสรางสรรคขนดวยความประณต เกดเปน

การเคลอนไหวทสวยงามนาชม สอความหมายสผชมเพอกอใหเกดความรสกรวมกน อาจจะเปน

อารมณสะเทอนใจ เศราใจ สขใจ สนกสนาน เพลดเพลน เชน นาฏยศลปไทยจะใชทารำา อนไดแก

การใชมอ สหนา แววตา และทาทางประกอบบทรอง เพอสอความหมาย และอารมณ เชน

ตวฉน ไปมา รก เกลยด โกรธ ซงทาทางเหลาน จะสอความหมายระหวางนกแสดงกบผชม

(ชาญณรงค พรรงโรจน, 2548)

นาฏยประดษฐ ตามความหมายของ สรพล วรฬหรกษ (2547) ไดใหความหมาย “นาฏย

ประดษฐ” (Choreographer) หมายถง การคด การออกแบบ และการสรางสรรคแนวคด

รปแบบกลวธของนาฏยศลปชดหนงทแสดงโดยนกแสดงคนเดยวหรอหลายคน รวมถงการปรบปรง

ผลงานในอดต นาฏยประดษฐจงเปนการทำางานทครอบคลมถง ปรชญา เนอหา ความหมาย

ทารำา การกำาหนดดนตร เครองแตงกาย ฉาก และสวนประกอบอนๆ ทสำาคญ ในการทำาให

นาฏยศลปชดหนงสมบรณตามทตงใจไว

การศกษาสภาพปจจบนของนาฏยประดษฐอสาน และในการแสดงวงโปงลาง ทชใหเหน

วาปจจบนวงโปงลางสวนใหญ เปนวงทสงกดสถาบนการศกษา ทจะเปนวงของชาวบาน หรอ

วงอสระเหมอนแตเดมนนมนอยมาก ดงนนเมอเปนวงของสถาบนการศกษา จงมเงอนไขทสงผลตอ

กระบวนการการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสาน และในวงโปงลาง คอ นโยบายของหนวยงาน

ตนสงกดซงตามโครงสรางแลวทำาใหนกนาฏยประดษฐ หรอผสรางสรรคการแสดงตองรบเอา

นโยบายนนมาปฏบตใช จงทำาใหบางครงการสรางสรรคไมไดเปนอสระตามใจของนกนาฏย-

ประดษฐ แตตองทำาใหตอบสนองตอนโยบายหรอโจทยทหนวยงานตนสงกดกำาหนดตวนโยบาย

ทหนวยงานเปนเงอนไขสำาคญ เงอนไขอกสงหนงทสงผลกระทบตอกระบวนการการสรางสรรค

นาฏยศลปอสานในวงโปงลาง คอ ความเชอ ประเพณ ทหากสรางสรรคชดการแสดงออกไป

อาจเปนการลบหลหรอกระทบกระเทอนตอความเชอความศรทธาของคนในชมชนได

87มหาวทยาลยอบลราชธาน

การสรางสรรคนาฏยประดษฐอสาน จำาเปนตองกำาหนดเปาหมายของการแสดงทชดเจน

เพอความสำาเรจของการแสดง โดยจำาแนกเปาหมายของการแสดงไดเปน 3 ลกษณะ คอ

(1) การแสดงเพอการแสดง (2) การแสดงเพอการประกวด (3) การแสดงเพองานวาจาง

สถาบนอดมศกษา คอแหลงขมทรพยทางปญญาทผลตบณฑตในสาขาวชาตางๆ เพอรบใช

สงคม และยงมพนธกจดานการเรยนการสอน การวจย การบรการวชาการ และการทำานบำารง

ศลปวฒนธรรม สถาบนอดมศกษาทเปดการสอนดานนาฏยศลปพนบานอสาน ไดแก

มหาวทยาลยมหาสารคาม มหาวทยาลยขอนแกน วทยาลยนาฏศลปกาฬสนธ สถาบนบณฑต

พฒนศลป กรมศลปากร วทยาลยนาฏศลปรอยเอด สถาบนบณฑตพฒนศลป กรมศลปากร

มหาวทยาลยราชภฏพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอทเปดสอนดานนาฏศลป และการละคร

จากการศกษาพบวายงไมเคยมการพฒนารปแบบการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานอยางเปน

รปธรรม ซงรปแบบทจะเสนอดงตอไปน ไดผานการศกษาจากวทยานพนธเรองแนวความคด

การสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลาง ดษฎนพนธสาขานาฏยศลปไทย คณะศลปกรรม

ศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ซงสามารถทดลองใชในกลมผเรยนในสถาบนอดมศกษา

วชาเอกนาฏยศลปพนบานอสาน หรอกลมนกศกษาชมนมตางๆ ทสนใจทจะทดลองสรางสรรค

นาฏยประดษฐอสานตามรปแบบทจะนำาเสนอตอไปน

รปแบบแนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสาน

การพฒนารปแบบแนวความคด (Conceptual Model) ในการสรางสรรคนาฏยประดษฐ

อสาน โดยนำาขอมลจากการศกษาประวตความเปนมา และสภาพปจจบนของการแสดงวงโปงลาง

และการศกษากระบวนการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลางของนกนาฏยประดษฐ

หรอนกวชาการทเกยวของ มาวเคราะห สงเคราะห แลวนำาไปสรางเปนกรอบเชงความคด (Con-

ceptual Model) บนแนวคดทฤษฎกระบวนการนาฏยประดษฐ (Choreographic Process)

ทแบงออกเปน 3 ระยะคอ (1) ระยะกอนการสรางงาน (Pre-production) (2) ระยะการสราง

งาน (Production) (3) ระยะหลงการสรางงาน (Post-production) โดยมรายละเอยดดงหวขอ

ตอไปน

วารสารศลปศาสตร88

แผนภาพท 1 รปแบบแนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลางโดย

ภาพรวม

เนองจากงานนาฏยศลป เปนงานศลปกรรมทมลกษณะเฉพาะแตกตางจาก

งานศลปกรรมแขนงอน โดยเฉพาะทศนศลป เชน งานจตรกรรม ประตมากรรม หรอภาพพมพ

ทเมอศลปนสรางสรรคผลงานเสรจ ผลงานศลปะนนกยอมจะคงรปอยเชนนนตอไป แตสำาหรบ

งานนาฏยศลปแลวกลบตรงกนขาม กลาวคอเมอนกนาฏยประดษฐสรางสรรคผลงานขน ไมวา

จะเปนระบำา รำาฟอนใดๆ กตาม เมอจดแสดงผานพนไป งานนนกไมอาจคงอยไดอยางถาวร แมจะ

มการบนทกภาพ และวดทศนเอาไว แตกไมอาจบนทกเอาอารมณ ความรสก หรอบรรยากาศ

ในขณะนนเอาไวไดอยางครบถวน เนองจากการแสดงแตละครงยอมมบรบทเรองเวลา สถานท

(Time & Space) กำากบ ทำาใหเมอจะทำาการแสดงแตละครงแมจะเปนชดการแสดงเดยวกนกตาม

ยอมมความแตกตางกนอยเสมอ การสรางสรรคนาฏยประดษฐจงเหมอนกบวฏจกรหรอวงจร

ทเกดขนซำาๆ ดงนนรปแบบแนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลาง

ในภาพรวมจงมลกษณะเปนวงจรชวต (Life cycle) ทแบงออกเปน 3 ระยะ คอ (1) ระยะกอน

การสรางงาน (Pre-production) (2) ระยะการสรางงาน (Production) (3) ระยะหลงการสรางงาน

89มหาวทยาลยอบลราชธาน

(Post-production) โดยมบรบททางสงคม และวฒนธรรมอสาน เปนตวกำาหนดขอบเขต

ของกระบวนการสรางสรรคภายใตเงอนไขของการแสดงในวงโปงลาง ซงตางจากการแสดงใน

วงดนตรประเภทอนๆ ดงแสดงไดในภาพท 1 โดยในแตละระยะประกอบดวยสวนทเปนหลกการ

(Principle) และสวนทเปนการปฏบต (Practice) ดงน

(1) ระยะกอนการสรางงาน (Pre-production stage) เปนระยะของการออกแบบ

นาฏยศลป (Design) ซงเปนขนของการคด การเตรยมการ (Preparation) กอนทจะลงมอปฏบต

เกยวกบนาฏยศลป โดยมองคประกอบหลก คอ การกำาหนดเปาหมายของการแสดง ทมผลทำาให

การออกแบบนาฏยศลปอสานในวงโปงลางแตละครงแตกตางกน โดยการออกแบบมกระบวนการ

3 สวนทสมพนธคอ (1) การคนควาขอมลเพอสรางแรงบนดาลใจ (2) การกำาหนดแนวคดหลก

ของการแสดง (Theme) (3) การกำาหนดรปแบบการแสดง (Style) ในการออกแบบนาฏยศลป

นยงมเงอนไขภายใน และภายนอกกำากบ

1) เงอนไขของการสรางสรรค เปนตวกำาหนดใหการสรางสรรคนาฏยศลป

อสานในวงโปงลางเกดขน และไปในทศทางใด เปนสงทสงผลกระทบตอการออกแบบนาฏยศลป

โดยองครวม แบงออกเปน 2 กลมคอ (1) เงอนไขภายนอก เปนเงอนไขทเกดขนจากภายนอก

ผสรางสรรค หรอผมสวนรวมในการสรางสรรคแตสงผลใหผสรางสรรคตองนำามาคดวเคราะห

และตระหนกถงผลทอาจเกดขนตามมา ไดแก นโยบาย หรอโจทยทหนวยงานตนสงกดของวงโปงลาง

กำาหนด ความเชอ จารต ประเพณ เวลา และสถานท (2) เงอนไขภายใน เปนเงอนไขทเกดขน

จากภายในตวผสรางสรรค หรอผมสวนรวมในการสรางสรรคเอง เปนเงอนไขทสงผลตอ

ความสำาเรจของการออกแบบนาฏยศลป ไดแก นกนาฏยประดษฐ หรอตวผสรางสรรคการแสดง

และผมสวนรวมในการสรางสรรค หมายรวมถง ตงแตผออกแบบเครองแตงกาย ชางแตงหนา

ทำาผม ผประพนธดนตร ผสรางฉาก และอปกรณประกอบฉาก ตลอดจนนกแสดง

2) การก�าหนดเปาหมายของการแสดง เพอความสำาเรจของการแสดง

และเปนองคประกอบทมผลตอกระบวนการออกแบบการแสดงเพอการบรรลเปาหมายของการแสดง

แบงออกเปน 3 ลกษณะ คอ (1) การแสดงเพอการแสดง (2) การแสดงเพอการประกวด

(3) การแสดงเพองานวาจาง

วารสารศลปศาสตร90

3) การคนควาขอมลเพอสรางแรงบนดาลใจ การสรางสรรคนาฏยประดษฐ

อสานในวงโปงลาง จำาเปนอยางยงทผสรางสรรคตองเรยนร คนควา ทำาความเขาใจ ความเปน

อสานอยางลกซง และครบถวน การคนควาขอมลสำาหรบการสรางแรงบนดาลใจ ซงทำาได

หลายวธ คอ (1) การคนควาจากเอกสาร (2) การคนควาจากการลงพนทภาคสนาม (3) การคนควา

จากการสมภาษณผร

4) การก�าหนดแนวคดหลกของการแสดง (Theme) เมอเกดแรงบนดาลใจ

ทไดจากการคนควาขอมลแลว จงนำาไปสการกำาหนดแนวคดหลกหรอสาระสำาคญของการแสดง

ซงเปนการทำาใหแรงบนดาลใจนนมความชดเจนยงขน โดยนกนาฏยประดษฐตองระบวาตองการ

จะสอสารสาระสำาคญของการแสดงในประเดนอะไร ขอบเขตแคไหนอยางชดเจน

5) การก�าหนดแนวการแสดง (Style) คอ การทนกนาฏยประดษฐ กำาหนด

วานาฏยศลปทจะสรางสรรคขนนนควรจดอยในแนวการแสดงแบบใด หรอเปนการวางแนว

การแสดงวาควรเปนประเภทไหน ซงการฟอนแตละรปแบบนนกมวธการแสดงออก (Expression)

ทแตกตางกน ทงนรปแบบแนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลางระยะ

กอนการสรางงาน แสดงไดดงภาพท 2

แผนภาพท 2 รปแบบแนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลางระยะ

กอนการสรางงาน (Pre-production)

91มหาวทยาลยอบลราชธาน

(2) ระยะการสรางงาน (Production) เปนระยะของการลงมอปฏบตเพอพฒนา

(Development) ใหเกดนาฏยศลปตามทไดออกแบบไว มองคประกอบหลก คอ (1) การวาง

โครงสรางของการแสดง (2) การออกแบบราง (3) การพฒนาองคประกอบการแสดง (4) การฝก

ซอม (5) การแสดงจรง ซงในการพฒนางานนาฏยศลปนยงมเงอนไขภายใน และภายนอกกำากบ

1) เงอนไขของการสรางสรรค เปนตวกำาหนดใหการสรางสรรคนาฏยศลปอสาน

ในวงโปงลางเกดขน และไปในทศทางใด เปนสงทสงผลกระทบตอการพฒนานาฏยศลป

โดยองครวม แบงออกเปน 2 กลมคอ (1) เงอนไขภายนอก ไดแก นโยบาย หรอโจทยทหนวยงาน

ตนสงกดของวงโปงลางกำาหนด ความเชอ จารต ประเพณ เวลา และสถานท ผชม (2) เงอนไข

ภายใน ไดแก นกนาฏยประดษฐ ผมสวนรวมในการสรางสรรค

2) การวางโครงสรางของการแสดง คอ การนำาเอาแนวคดหลกมาวางโครงสราง

ของการแสดงวาจะตองมกสวน แตละสวนตองการนำาเสนออะไร มแนวคดยอยใดบาง

3) การออกแบบราง คอ การนำาเอาโครงสรางของการแสดงทนกนาฏยประดษฐ

หรอผสรางสรรคกำาหนดไว มาใหรายละเอยดในแตละสวน เปนการถายทอดความคดออกมาเปนภาพ

บางคนอาจเรยกกระบวนการในขนนวา การทำาบทภาพ (Storyboard) โดยอาจวาดเปนภาพ

คราวๆ หรอเขยนเปนคำาบรรยายเพอใหเขาใจตรงกนระหวางผทำางาน หรอเปนแบบรางอนใด

ความถนดของแตละบคคล

4) การพฒนาองคประกอบของการแสดง (Composition) คอ การนำาสงตางๆ

ทเกยวของมาบรณาการใหเกดงานนาฏยศลปตามรปแบบทกำาหนด โดยศลปนจะดงเอา

ความทรงจำา (Memories) ผสานกบ จนตนาการ (Imagination) ถายทอดออกมาเปน ทวงทา

ลลา (Movement) และกลวธการนำาเสนอ ทมผสานสอดรบกบองคประกอบอนๆ ไดแก

(1) ทาฟอน ตองสะทอนความเปนอสาน (2) ดนตร และการขบลำา ควรกระทำาไปคกนไปกบ

การออกแบบลลาทาทางการฟอนสะทอนวฒนธรรมของแตละทองถน มความเรยบงาย

แตสามารถผสมผสานปรบเปลยนกบวฒนธรรมภายนอก และความนยมของยคสมย

(3) เครองแตงกาย เสอผา เครองประดบ และทรงผมตองสะทอนวฒนธรรม และอตลกษณอสาน

วารสารศลปศาสตร92

ในแงบรบทเชงพนท และบรบททางเวลา คอ บงบอกกลมชาตพนธทสวมใส บงบอกทองถน

ทสวมใส และบงบอกยคสมยทตองการสอสารการแสดง (4) อปกรณประกอบการแสดง คอ

ตองสอดคลองกบการแสดง สามารถสอสารออกมาไดอยางถกตองตามยคสมยบรบทของสงคม

และวฒนธรรมอสาน ไมเปนอปสรรคตอการแสดง และไมควรลดทอนบทบาทของการแสดง

5) การฝกซอม คอ การนำาองคประกอบตางๆ ของการแสดงนาฏยศลป

อสานในวงโปงลาง ไดแก ทาฟอน ดนตร และการขบลำา เครองแตงกาย และอปกรณประกอบ

การแสดง ทพฒนาขนนำามารอยเรยงกนตงแตตนจนจบเพอใหเหนภาพองครวมความคด

และจนตนาการ ตลอดจนจดบกพรองทเกดจากรอยตอของแตละสวนกอนนำาไปสการแสดงจรง

จำาแนกเปนกระบวนการยอยได คอ (1) การทำาความเขาใจแนวคดหลกการแสดง (2) การพฒนา

ทกษะของการแสดง (3) การแกไข ปรบปรง คดสรร เปนกระบวนการสดทายกอนทจะนำา

นาฏยศลปอสานทสรางสรรคนนไปแสดงจรง

6) การแสดงจรง คอ การนำานาฏยศลปอสานในวงโปงลางทสรางสรรคขน

ไปจดแสดงจรง ตามเปาหมาย ในขนตอนนหนาทของนกนาฏยประดษฐยอมหมดไป เปนหนาท

ของนกแสดงทจะตองใชทกษะการแสดง และทกษะการสอสารประเมนผชมวาจะทำาใหผชมเขาใจ

ในสงทแสดงนนไดอยางไร ตลอดจนตองใชปฏภาณไหวพรบของนกแสดงในการแกไขปญหา

เฉพาะหนา ซงเกดขนไดเสมอ รวมถงการวางแผนแกปญหาไวลวงหนา โดยระยะการสรางงาน

สามารถแสดงไดดงภาพท 3

93มหาวทยาลยอบลราชธาน

แผนภาพท 3 รปแบบแนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลางระยะ

การสรางงาน (Production)

การพฒนาองคประกอบของการแสดง

การพฒนาองคประกอบ (Composition) คอ การนำาสงตางๆ ทเกยวของมา

บรณาการใหเกดงานนาฏยศลปตามรปแบบทกำาหนด โดยศลปนจะดงเอาความทรงจำา

(Memories) ผสานกบ จนตนาการ (Imagination) ถายทอดออกมาเปน ทวงทาลลา

(Movement) และกลวธการนำาเสนอ ทมผสานสอดรบกบองคประกอบอนๆ ไดแก ดนตร

การแตงกาย ฉาก แสง ผแสดง เปนตน (Minton, 2007) การพฒนาองคประกอบของการแสดง

นาฏยศลปอสานในบรบทของวงโปงลางอธบายไดดงน

1) ทาฟอน ตองสะทอนความเปนอสาน โดยอาจหยบยก หรอปรบปรงจาก

ทาฟอนดงเดมของชาวบาน คอการเคลอนไหวรางกายเกดเปนทวงทา โดยการเลยนแบบ

ธรรมชาต ผสมประสบการณของผฟอน ถายทอดอารมณ ความรสก อยางเปนสนทรยะ

มความเปนอสระสง ทวงทาทปรากฏสวนใหญ มลกษณะการเคลอนไหวอยางเปนธรรมชาต

วารสารศลปศาสตร94

ทเกดขนในชวขณะเวลานน จากแรงกระตนภายใน ไดแก อารมณ ความรสก ประสบการณของ

ผฟอน และแรงกระตนภายนอก ไดแก สงทผฟอนตองการสอสาร องคประกอบในการแสดง

และสถานการณอนๆ ขณะแสดงฟอนอสานมรปแบบการใชรางกายอยางอสระ แตกไมไดม

ขอบเขตอยนอกเหนอขดจำากดของจงหวะ และทวงทำานอง ลกษณะทวงทาทปรากฏจงยงคงม

ความสอดคลองสมพนธกบจงหวะโดยเฉพาะอยางยงการเคลอนไหวของเทาซงเปนหลกสำาคญ

ในการกำาหนดจงหวะการเคลอนไหว และการทรงตว ซงสงผลโดยรวมไปถงการใชรางกาย

ลกษณะการฟอนอสานดงเดม กลาวถงการใชเทาทมลกษณะเฉพาะนอกเหนอจากการยำาเทา

อยางสมำาเสมอในทกจงหวะ รปแบบทปรากฏ คอ “โหญ” และ“ญอน” ซงเปนลกษณะเฉพาะ

ในรปแบบของฟอนอสาน

“โหญ” คอ การถายเทนำาหนกการทรงตวในขณะฟอน มลกษณะ

การเคลอนไหวรางกายทโอนเอน การใชรางกายแบบ“โหญ”เปนความเฉพาะอยางหนงในฟอน

อสานทเสรมใหทาฟอนมความพลวไหว ซงเปนลกเลนพเศษเฉพาะตวของผฟอน เพอใชเชอม

จงหวะหรอในบางกรณใชสำาหรบหนวงแรงในการเคลอนท เพอเปลยนทศทาง หรอทวงทาใน

การฟอน ดงทปรากฏในฟอนภไทเรณแบบดงเดม การเคลอนไหวรางกายทเรยกวา “โหญ” น

มความสอดคลองสมพนธกบลกษณะการเคลอนไหวแบบ “ญอน”

“ญอน” เปนลกษณะการเคลอนไหวของฟอนอสาน คอการยอ และยด

ประกอบจงหวะอยางตอเนองสมำาเสมอ จะมความสมพนธกบการยำาเทา หรอเปนการยอยดอย

กบทโดยไมยำาเทากได บางกรณยงหมายถงการยอลงโดยการถายเทนำาหนกมาดานหลง ดงท

ปรากฏในฟอนกลองตม เปนตน สวนทเกยวของกบการเคลอนไหวมอ และแขน ในทวงทา

แบบฟอนอสาน โดยทวไปพบวามการใชมอ และแขนทมความเปนอสระในการเคลอนไหวคอน

ขางสง มทงการเคลอนไหวทสมพนธกนระหวางซายขวา ไปจนถงการเคลอนไหวทเปนอสระตอกน

ภายใตความสอดคลอง และสมพนธกบการ “โหญ” และ “ญอน” สวนหนงทเปนลกษณะเฉพาะ

ของการใชมอ และแขนในฟอนอสานนอกเหนอจากการจบ และการตงวง ทไดรบอทธพล

จากนาฏศลปไทย คอ การกวกหรอมวนมอโดยไมจบ การกระดกนวการกวย (ไกว) หรอวาดแขน

อยางสมพนธกบมอ เพอสรางทวงทาทใหความรสกออนชอย อยางในกรณการฟอนของหมอลำากลอน

ลกษณะโดยรวมของการใชมอ และแขนในฟอนอสาน พบวาเปนการเลยนแบบธรรมชาต

มแนวคดเกยวกบทวงทาเพอการสอสารทชดเจนเรยบงายในขณะเดยวกนกสะทอน คานยม

เกยวกบประเดนทางสนทรยศาสตรในการแสดงออก ตามกระบวนทศนทางศลปะแบบชาวอสาน

95มหาวทยาลยอบลราชธาน

ภาพรวมของ ฟอนอสาน คอการเคลอนไหวรางกายใหเกดเปนทวงทา

สอดคลองกบ ทวงทำานอง และจงหวะ เพอการสอสาร ผานประสบการณ อารมณ ความรสก

อยางเปนสนทรยะ ลกษณะเฉพาะในฟอนอสานนอกเหนอจากการยำาเทา ยด และยอ

อยางสมำาเสมอแลว ยงมการเคลอนไหวแบบถายเทนำาหนก และการรกษาความสมดลของรางกาย

ในลกษณะการเอน และเอยงตว ทเรยกวา “โหญ” จากการรกษาสมดลรางกายขณะเคลอนไหว

ในลกษณะดงกลาว สงผลสมพนธกบการเคลอนไหวอยางตอเนอง และของมอ และแขน ในการวาด

ลวดลาย การกระดกนว หรอกวกมอ ทำาใหทาฟอนไมอยในลกษณะของ ทานง แตเปนทาทาง

ทมการเคลอนไหวแบบตอเนองตลอดเวลา ประกอบกบชนเชง เทคนค และจรตของผฟอน

รวมไปถงรปแบบดนตรทมสวนสมพนธกบบรบทสงคมวฒนธรรมทองถน ทำาใหฟอนอสาน

มความเปนอสระในการเคลอนไหวสง

ดงนนในการออกแบบฟอนอสาน นอกจากหลกการตามแนวคดทฤษฏ

การนาฏยประดษฐ (Choreography designs) การออกแบบกระบวนทาฟอนอสานในวงโปงลาง

ตองคำานงถง ความสอดคลองของทวงทาทออกแบบกบประเดนหลกในการสอสาร และลกษณะ

เฉพาะในรปแบบการฟอนดงเดม นำามาปรบแตงใหเกดระบบระเบยบสวยงามขน โดยการฟอน

อสานในรปแบบแนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลาง

ตวอยางการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลางชด แอะแอนฟอน

โญะญอนใสแคน ออนนวยกวยแขน อวยโตตามตอง จดแสดงในงานโครงการสมมนาทางวชาการ

ดานนาฏยศลป เรอง กระบวนการนาฏยประดษฐ การบรณาการงานสรางสรรค งานวจย

และการแสดงศลป ณ หอแสดงดนตร อาคารศลปวฒนธรรม จฬาลงกรณมหาวทยาลย

โดยภาควชานาฏยศลป คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย วนท 14 สงหาคม

2558 ออกแบบนาฏยศลปโดย ธรวฒน เจยงคำา แนวความคดการสรางสรรคโดย คำาลา มสกา

วารสารศลปศาสตร96

ภาพท 1 กลมทาทมาจากฟอนผไท เปนทาฟอนทนำารปแบบการฟอนมาจากฟอนผไท

ซงมทงทาอสระ และทา ฟอนรวม มการใชมอ แขน ลำาตว ศรษะ ขา โยกยายไปกบ

เสยงดนตร ภาพโดย คำาลา มสกา

ภาพท 2 กลมทาฟอนทมาจากบญบงไฟ ทาฟอนในกลมนสอใหเหนถงการฟอนในบญเดอน

6 ของชาวอสาน คอ งานบญบงไฟ ซงจะมทง การฟอนในขบวนเซงบงไฟ

การฟอนในขบวนเซงผาหม การฟอนในขบวนฟอนกลองตม ภาพโดย คำาลา มสกา

97มหาวทยาลยอบลราชธาน

ภาพท 3 กลมทาฟอนมวยโบราณ ทานจะสอใหเหนถงการฟอนมวยซงเปนศลปะการตอส

ของชายหนมทมมาตงแตสมยโบราณ ภาพโดย คำาลา มสกา

ภาพท 4 กลมทาฟอนเกยว ทานจะแสดงออกถงการฟอนเกยวของชายหญงซงมาจากมลเหต

ตางๆ เชน ฟอนเกยวทวไปในชมชน ฟอนเกยวในหมอลำา ภาพโดย คำาลา มสกา

วารสารศลปศาสตร98

ภาพท 5 การฟอนเกยวในจงหวะลำาเพลน ลำาเพลนเปนการขบลำาอกหนงประเภทของชาว

อสาน สนนษฐานกนวาการลำาเพลนมาจากการลำาตกลองนำาเพราะมจงหวะ ลลา

ทวงทำานองทคลายกนมาก เอกลกษณของการฟอนลำาเพลนคอมกจะมทาเนง ทา

เตะ ทาสาย ภาพโดย คำาลา มสกา

ภาพท 6 กลมทาฟอนทมาจากขบวนแห การฟอนนจะสอใหเหนถงการฟอนรำาในขบวนแห

ของชาย และหญง ซงในสมยกอนเวลามเทศกาลงานบญเชน แหสงกรานต แห

กณฑหลอน แหบงไฟ แหนาค ชาย และหญงจะออกมาฟอนกนอยางสนกสนาน

และสวยงามซงการฟอนในขบวนแหนจะมทงทาอสระ และทารำาทเปนกลม ภาพ

โดย คำาลา มสกา

99มหาวทยาลยอบลราชธาน

2) ดนตร และการขบล�า ในกระบวนการนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลาง

นน การออกแบบดนตร และนาฏยศลปเปนสงทควรกระทำาไปคกนไปกบการออกแบบลลาทาทาง

การฟอน เพราะจะไดเกดความเขาใจตรงกนวาอารมณ ความรสกของการแสดงจะตองสมพนธ

กบดนตรแตละชวง โดยดนตรสะทอนวฒนธรรมของแตละทองถน มความเรยบงาย แตสามารถ

ผสมผสานปรบเปลยนกบวฒนธรรมภายนอก และความนยมของยคสมย ดงนนดนตรจงสะทอน

บรบทของชวงเวลาในขณะนนไดอกดวย ชาวอสานนยมความสนกสนานรนเรง ทำาใหดนตร

ทสะทอนออกมาสวนใหญมลกษณะเปนมหรสพ ดนตรประกอบการแสดงนาฏยศลปอสาน

ในวงโปงลางควรสรางสรรคโดยใชลายแคนเปนพนฐาน ควรใหคงลกษณะการดำาเนนทำานองของ

อสานทมความเรยบงาย แตสามารถนำาเสนอไดอยางมความหมาย ในฐานะเปนสวนหนงของการแสดง

นอกจากดนตรแลว สงทจำาเปนในการแสดงวงโปงลางคอ การขบลำา

โดยแตละวงอาจเรยกวานกรอง หรอหมอลำา ซงทำาหนาทขบลำาทงสำาหรบประกอบการฟอน หรอ

การขบลำาเดยว ตองมการฝกฝนใหสามารถขบลำาไดหลายรปแบบ เหมาะสมกบการแสดง หมอลำา

ในวงโปงลางตองเปนนกแสดงดวย ตองรจงหวะ รชวงเวลาการแสดง

ภาพท 7 การขบลำาประกอบดนตรอสาน ภาพโดย คำาลา มสกา

3) เครองแตงกาย ซงในทนรวมถงเสอผา เครองประดบ และทรงผมตองสะทอน

วฒนธรรม และอตลกษณอสาน ในแงบรบทเชงพนท และบรบททางเวลา คอ บงบอกกลมชาตพนธ

ทสวมใส บ งบอกทองถนทสวมใส และบ งบอกยคสมยทต องการสอสารการแสดง

นกนาฏยประดษฐควรพถพถนในการเลอกใชเครองแตงกายใหสอดคลองกบแนวคด เรองราว

วารสารศลปศาสตร100

ทตองการถายทอด ซงมบรบททางวฒนธรรมกำากบอย โดยตองเขาใจถงเทคนคการทอ สสนทบงบอก

รสนยมของแตละพนท และกลมชาตพนธ วาระโอกาสในการใชงาน เชน ใชชวตประจำาวน

พธกรรม หรอวาระพเศษตางๆ ตลอดจนลำาดบชนชนทใชงาน เชน กลมสามญชน กลมเจานาย

หรอชนชนปกครอง เปนตน หลกเลยงการใชเครองแตงกายทขดแยงกบแนวคดของการแสดง

เชน ฟอนเกยวกบเอกลกษณจงหวดอบลราชธาน แตใชผาแพรวากาฬสนธ เปนตน

ภาพท 8 ผาสไบขด บานสรอย อำาเภอพนา จงหวดอำานาจเจรญ ภาพโดย คำาลา มสกา

101มหาวทยาลยอบลราชธาน

ภาพท 9 ผาถงมดหมลายปราสาทผง บานหนองบอ อำาเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน

ภาพโดย คำาลา มสกา

4) อปกรณประกอบการแสดง คอ เครองมอในการสอสารการแสดง

เพอทำาใหการแสดงสมบรณมากยงขน และตองสอดคลองกบการแสดง สามารถสอสารออกมาได

อยางถกตองตามยคสมยบรบทของสงคม และวฒนธรรมอสาน ไมเปนอปสรรคตอการแสดง

และไมควรลดทอนบทบาทของการแสดง มการศกษาขอมลใหถกตองไมขดกบศลธรรมจารต

ขนบธรรมเนยมตางๆ ทงนการสรางสรรคการแสดงควรสอสารดวยรางกายใหมากทสดเพอให

คนดเขาใจกอน จงนำาอปกรณประกอบการแสดงมาเปนตวเสรม

วารสารศลปศาสตร102

ภาพท 10 พานบายศรแบบอสาน อำาเภอเมอง จงหวดกาฬสนธ ภาพโดย คำาลา มสกา

5) การฝกซอม คอ การนำาองคประกอบตางๆ ของการแสดงนาฏยศลป

อสานในวงโปงลาง ไดแก ทาฟอน ดนตร และการขบลำา เครองแตงกาย และอปกรณประกอบ

การแสดง ทพฒนาขนนำามารอยเรยงกนตงแตตนจนจบ ในขนนกจะทำาใหไดนาฏยศลปฉบบราง

ท 1 (Draft1) ทยงไมใชฉบบสมบรณสำาหรบการแสดง แตมองคประกอบตางๆ ครบถวนแลว

ตงแตตนจนจบเพอใหเหนภาพองครวมความคด และจนตนาการ ตลอดจนจดบกพรองทเกดจาก

รอยตอของแตละสวนกอนนำาไปสการแสดงจรง การฝกซอมยงจำาแนกเปนกระบวนการยอยได

คอ

(1) การท�าความเขาใจแนวคดหลกการแสดง คอ การทนกนาฏยประดษฐ

หรอผสรางสรรคถายทอดแนวคดหลกของงานสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลางทตน

ออกแบบนนใหผรวมงานทราบอยางละเอยดชดเจน รวมถงการรบฟงความคดเหนของผรวมงาน

103มหาวทยาลยอบลราชธาน

และนกแสดงเพอใหสามารถถายทอดออกมาไดอยางสมบรณทสด ทงนเพอมใหผรวมงาน

และนกแสดงหลดออกไปจากกรอบของทกำาหนด

(2) การพฒนาทกษะของการแสดง คอ การฝกซอมเพอใหนกแสดง

สามารถถายทอดลลา ทาทาง อารมณใหตรงตามทนกนาฏยประดษฐไดออกแบบไว ซงการฝกซอม

ในฉบบรางท 1 (Draft1) อาจยงทำาไดไมดพอเนองจากขอจำากดดานทกษะการแสดง จงจำาเปน

ตองพฒนาทกษะของนกแสดง เพอปรบปรงรายละเอยด ณ จดสำาคญ เพอใหนกแสดงม

ความแมนยำา เชน รปทรง (Shape) แรง (Dynamic) ทาทาง ตำาแหนงระยะ การเขา-ออกเวท จด

การสอความหมาย การเปลยนอารมณ เปนตน ขนตอนนยงเปนการซอมพรอมเครองแตงกาย

และอปกรณจรง เพอใหเกดความคนเคย และทดสอบวา จะมอปสรรคในการแสดงหรอไม

(3) การแกไข ปรบปรง คดสรร เปนกระบวนการสดทายกอนทจะนำา

นาฏยศลปอสานทสรางสรรคนนไปแสดงจรง อาจกลาวไดวาในขนตอนน คอ การพฒนานาฏยศลป

ฉบบรางท 3 (Draft3) ซงนกนาฏยประดษฐ ตองทบทวน และขดเกลาผลงานทตวเองสรางขน

รวมถงการปรบทาฟอนใหเขากบทกษะของผแสดง ประสบการณ อาย ใหอยในระดบทพอใจได

หรออาจเปลยนทาฟอนเดมใหเปลยนรสชาตไปกบนกแสดง หรอการดงทกษะเดนของ

นกแสดงออกมา ตดสนใจวาจะเอาตด-เพมทาทางแบบไหนอยางไร ทไมกระทบกบแนวคดหลก

และสาระสำาคญของการแสดง เพอใหเหมาะสมกบเวลา และสถานท

6) การแสดงจรง คอ การนำานาฏยศลปอสานในวงโปงลางทสรางสรรค

ขนไปจดแสดงจรง ตามเปาหมาย คอ (1) การแสดงเพอการแสดง (2) การแสดงเพอการประกวด

(3) การแสดงเพองานวาจาง ในขนตอนนหนาทของนกนาฏยประดษฐยอมหมดไป เปนหนาท

ของนกแสดงทจะตองใชทกษะการแสดง และทกษะการสอสารประเมนผชมวา จะทำาใหผชม

เขาใจในสงทแสดงนนไดอยางไร ตลอดจนตองใชปฏภาณไหวพรบของนกแสดงในการแกไขปญหา

เฉพาะหนา ซงเกดขนไดเสมอ รวมถงการวางแผนแกปญหาไวลวงหนา การพฒนาองคประกอบ

ของการแสดง สามารถแสดงไดตามรปภาพท 4

วารสารศลปศาสตร104

แผนภาพท 4 รปแบบการพฒนาการแสดงนาฏยประดษฐอสาน

(3) ระยะหลงการสรางงาน (Post-production) เปนระยะของประเมน

และการปรบปรงแกไขกอนนำานาฏยศลปนนไปแสดงอกครงหนง (Evaluation & Elaboration)

เปนกระบวนการทเกดหลงจากการแสดงสนสดลง โดยผมสวนเกยวของไดใหขอเสนอแนะ ตชม

วพากษวจารณผลงานนน เพอนำาไปสการปรบปรงเปลยนแปลงใหดขน

1) การประเมนภายใน (Internal Evaluation) เปนการประเมนแบบสหสชาญ

(Intuition) คอการหยงร ดวยตวเองวาสงนน สงนเปนขอเทจจรงโดยไมตองมผร มาบอก

ดวยการทนกนาฏยประดษฐ ผรวมงาน ประเมนวาการแสดงบรรลเปาหมายหรอไม อยางไร

2) การประเมนภายนอก (External Evaluation) เปนการประเมน

โดยตดสนแบบเชอผ ร (Authority) คอใหผ ทไมมสวนรวมในการทำางาน คอ ผเชยวชาญ

หรอนกวจารณ ผชม และผวาจาง เปนผประเมนจากปรากฏการณจรง

105มหาวทยาลยอบลราชธาน

3) การประเมนผลตามเกณฑ คอการนำาเอาผลสะทอนจากการประเมน

ภายใน และภายนอก มาพจารณาโดยอาจใชเกณฑตางๆ เชน ปญหาอปสรรค ขอจำากด

ความสอดคลองของแตละองคประกอบ การสอสารการแสดง เปนตน เพอนำาไปสการปรบปรง

แกไขผลงานสรางสรรคนาฏยศลปอสานในวงโปงลาง

4) การปรบปรงแกไข คอการนำาเอาผลการประเมนตามเกณฑซงมทมา

จากการประเมนภายใน และภายนอก มาพจารณาอยางถถวน เพอหาแนวทางในการปรบปรง

แกไขใหผลงานสรางสรรคนาฏยศลปอสานในวงโปงลางนนดขน เหมาะสมยงขน หรอนำาไปส

การตดสนใจนำาไปแสดงอกครง

5) การตดสนใจน�าไปแสดงอกครง (Re-stage) คอ การตดสนใจของ

นกนาฏยประดษฐหรอผสรางสรรคการแสดง ทจะนำาผลงานการสรางสรรคนาฏยศลปอสาน

ในวงโปงลางทผานการประเมนผลตามเกณฑ และปรบปรงแกไขแลว ไปจดแสดงใหมอกครง

ซงจะทำาใหกระบวนการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลางเกดขนอกครงหนง

ดงสามารถแสดงไดดงภาพท 5

แผนภาพท 5 รปแบบแนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลางระยะ

หลงการสรางงาน (Post-production)

วารสารศลปศาสตร106

บทสงทาย

รปแบบแนวความคดในการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลาง มลกษณะเปน

วงจรชวต (Life cycle) แบงออกเปน 3 ระยะ คอ (1) ระยะกอนการสรางงาน (Pre-production)

(2) ระยะการสรางงาน (Production) (3) ระยะหลงการสรางงาน (Post-production) นนจะ

เหนไดวาเปนลกษณะรวมสอดคลองกบกระบวนการนาฏยประดษฐของสากล (Ashley, 2002 :

Richardson, 2010 : Harrington, 2014) ทงนเนองจากธรรมชาตของงานนาฏยศลปเปนงาน

ทไมสนสด และจบตองได (Tangible) เหมอนงานทศนศลปแขนงอน เชน งานจตรกรรม

งานประตมากรรม หากแตเปนงานทมบรบทของเวลา และสถานทกำากบ ทำาใหการแสดงแตละครง

แมจะแสดงเรองราวเดยวกน แตอารมณ ความรสกยอมแตกตางกนไป อยางไรกดกรอบแนวคด

การสรางสรรคนาฏยประดษฐแบบสากลนน เปนแตเพยงกรอบกวางๆ ทวๆ ไป ยงไมไดลงถง

รายละเอยดเชงการปฏบต และเงอนไขภายใน และภายนอกทเปนตวกำากบแนวการสรางสรรค

ใหสอดคลองกบการแสดงนาฏยศลปอสานในวงโปงลางไดอยางชดเจน ซงรปแบบแนวความคด

ทผวจยพฒนาขนนไดพยายามอธบายทงในสวนทเปนหลกการ (Principle) และสวนทเปน

การปฏบต (Practice) เอาไวคอนขางครบถวน อยางไรกตามรปแบบแนวความคดในการสรางสรรค

นาฏยประดษฐน มงอธบายแตเพยงนาฏยศลปอสานในวงโปงลางเทานน ยงไมครอบคลมไปถง

นาฏยศลปอสานอนๆ เชน หมอลำา วงกลองยาว และขบวนแห อยางไรกตามอาจสามารถ

ประยกตใชกรอบแนวคดกวางๆ ไดในกรณทมบรบทใกลเคยงกน ซงตองมการศกษาคนควาวจย

เพมเตมอกตอไป

สำาหรบเงอนไขความสำาเรจในการนำารปแบบแนวความคดนไปใช คอ ตวนก

นาฏยประดษฐหรอผสรางสรรคเอง ทตองใหความสำาคญกบการออกแบบบนพนฐานของการแสวงหา

ขอมลทจะใชเปนพนฐานของการสรางสรรคอยางลกซง และกวางขวาง เพอใหการออกแบบ

และสรางสรรคนนสามารถอธบายไดอยางสมเหตสมผล สถาบนอดมศกษาจงควรนำาเอารปแบบ

แนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลางน ไปบรณาการในการเรยนการสอน

การวจยเพอพฒนาศกยภาพ และขดความสามารถของบณฑตในสาขาวชานตอไป รปแบบ

แนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลางน สามารถนำาไปเปนแนวทาง

ในการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานเพอการพฒนาอยางเปนรปธรรม

107มหาวทยาลยอบลราชธาน

สถาบนอดมศกษา ทผลตบณฑตสาขานาฏยศลปพนบานอสาน ควรคำานงถง

การสรางสรรคผลงานนาฏยประดษฐอสาน ทจดทำาขนใหม ใหสอดคลองกบบรบททางสงคม

และวฒนธรรมอสาน โดยเฉพาะการสรางสรรคเชงอนรกษ เพอใหศลปะแขนงนไดรบการสบสาน

และยงคงอตลกษณนาฏยศลปอสานใหคงอยสบไป

วารสารศลปศาสตร108

บรรณานกรม

ภาษาไทย

คำาลา มสกา. (2559). แนวความคดการสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลาง.

วทยานพนธ ศลปศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชานาฏยศลปไทย บณฑตวทยาลย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชาญณรงค พรรงโรจน. (2548). การวจยทางศลปะ (Research in arts). กรงเทพฯ : สำานก

พมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สรพล วรฬหรกษ. (2547). หลกการแสดงนาฏยศลปปรทรรศน. กรงเทพฯ : สำานกพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ภาษาองกฤษ

Ashley, L. (2002). Shape shifting : Examining choreographic process in dance

education. Retrieved December 21, 2013, from http : //ausdance.org.

au/articles/details/shape-shifting

Harrington, C. (2014). Choreographic pedagogy. Retrieved December 21, 2013,

From http : //www.emeraldinsight.com/journals.htm?articleid=17102984&-

show=html

Minton, S. C. (2007). Choreography : A Basic Approach Using Improvisation.

USA : University of Northern Colorado.

Richardson, C. (2010). The choreographic process. Retrieved December20, 2013,

from http : //www.skatingaheadofthecurve.com/TheChoreographicPro-

cess.html

การพฒนาทรพยากรมนษย

และบรรยากาศองคการ

ทมอทธพลตอการท�างานเปนทม

กรณศกษากรมอทยานแหงชาต

สตวปา และพนธพช

Human Resource Development

and Organizational Climate Influencing

Teamwork :

A Case Study of Department of

National Parks, Wildlife

and Plant Conservation

สมคด ผลนล1 เฉลมชย กตตศกดนาวน2

1 นกศกษาระดบปรญญาโท หลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชารฐประศาสนศาสตร

คณะวทยาการจดการมหาวทยาลยศลปากร

2 ผชวยศาสตราจารย หลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชารฐประศาสนศาสตร คณะ

วทยาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร

วารสารศลปศาสตร110

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษา 1. การพฒนาทรพยากรมนษย บรรยากาศองคการ

และการทำางานเปนทม 2. เปรยบเทยบความแตกตางของปจจยสวนบคคลกบการพฒนา

ทรพยากรมนษย บรรยากาศองคการ และการทำางานเปนทม 3. ความสมพนธระหวางการทำางาน

เปนทม กบการพฒนาทรพยากรมนษย และบรรยากาศองคการ 4. ปจจยทมอทธพลตอ

การทำางานเปนทมของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ผวจยใชแบบประเมนเปนเครองมอ

ในการวจยครงน โดยเกบรวบรวมขอมลจากกล มตวอยางจำานวน 344 คน สถตทใชใน

การวเคราะหขอมล ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน การทดสอบ

คาท การวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว การวเคราะหสมประสทธสหสมพนธเพยรสน และ

การวเคราะหการถดถอยพหแบบมขนตอน

ผลการวจยพบวา

1. กรมอทยานแหงชาต สตว ป า และพนธ พช มการพฒนาทรพยากรมนษย

และบรรยากาศองคการอยในระดบปานกลาง สวนการทำางานเปนทมอยในระดบสง

2. ปจจยสวนบคคลดานเพศ ประเภทของบคลากร และสงกดหนวยงานแตกตางกน

มการพฒนาทรพยากรมนษยแตกตางกน ปจจยสวนบคคลดานอาย ประสบการณการทำางาน

ทผานมาทงหมด ประสบการณการทำางานในกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช และ

สงกดหนวยงาน แตกตางกน มการรบรบรรยากาศองคการแตกตางกน สวนปจจยอนๆ ไมแตก

ตางกน

3. การทำางานเปนทมมความสมพนธเชงบวกในระดบปานกลางกบการพฒนาทรพยากร

มนษย และการทำางานเปนทมมความสมพนธเชงบวกในระดบสงกบบรรยากาศองคการ

4. บรรยากาศองคการโดยรวม การพฒนาทรพยากรมนษยดานการทำางานเปนทม

บรรยากาศองคการดานความรบผดชอบ และบรรยากาศองคการดานความผกพนเปนปจจยทม

อทธพลตอการทำางานเปนทม

ค�าส�าคญ: การพฒนาทรพยากรมนษย บรรยากาศองคการ การทำางานเปนทม

111มหาวทยาลยอบลราชธาน

Abstract

The objectives of this research were 1. to study human resource devel-

opment, organizational climate, and teamwork 2. to compare mean of demo-

graphic factors with human resource development, organizational climate, and

teamwork 3. to study relationship between teamwork and human resource de-

velopment, and organizational climate and 4. to study factor affecting teamwork

of the Department of National Parks, Wildlife, and Plant Conservation. Question-

naire was employed as the research instrument. The samples of this study were

344. Frequency, mean, percentage, standard deviation, t-Test, One-way ANOVA,

Pearson’s product moment coefficient, and stepwise regression analysis were

employed to analyze the data.

The findings are as followings;

1. The Department of National Parks, Wildlife, and Plant Conservation had

moderate level of human resource development and organizational climate, and

high level of teamwork.

2. Individuals who are different in age, types of employee, and department

had experienced different human resource development. Individuals who are

different in age, work experience, tenure, and department perceived different

organizational climate.

3. Teamwork had moderate positive relationship with human resource

development. It also has high positive relationship with organizational climate.

4. Total organizational climate human resource development in terms of

teamwork, organizational climate in terms of responsibility, and commitment

were factors affecting teamwork.

Keywords: Human Resource Development, Organizational Climate, Teamwork

วารสารศลปศาสตร112

บทน�า

กระแสการเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวในโลกยคโลกาภวตน ซงเปนยคทม

การแขงขนกนอยางรนแรง ดงนน ผบรหารยคใหมจะตองเปลยนแปลงรปแบบการทำางานจาก

แบบเดมทใหความสำาคญกบการเปนผนำาคนเดยว มาเปนรปแบบการทำางานในลกษณะการทำางาน

เปนทม เพราะจะเปนวธการในการเสรมสรางความแขงแกรงใหแกองคการ ทำาใหองคการเพม

ขดความสามารถในการแขงขนจนสามารถเอาชนะคแขงขน หรอทนตอการเปลยนแปลงตางๆ

ได โดยเฉพาะอยางยงในยคของสงคมแหงการเรยนรทมความซบซอน และหลากหลาย ทำาให

ผบรหารจะตองรจกแบงงานหรอการมอบอำานาจ และกระจายหนาท และความรบผดชอบใหแก

ทกคนในองคการ โดยการใหทกคนในองคการชวยกนปฏบตงานในลกษณะของการเปนทมงาน

ซงเปนรปแบบการทำางานทเกดจากความรวมมอรวมใจของทกฝายในองคการ เนองจากทกฝาย

ในองคการสามารถมบทบาทตอการปฏบตงาน เพราะสามารถมสวนรวมในการกำาหนดนโยบาย

และมสวนรวมในการตดสนใจ ทำาใหการทำางานตางๆ เปนไปอยางมประสทธภาพมากขน (ทอง

ทพภา วรยะพนธ, 2553)

นอกจากการทำางานเปนทมจะมความสำาคญตอความสำาเรจขององคการในยคโลกาภวตน

แลว สงทตองคำานงอกประการหนง คอทรพยากรมนษยในองคการ หรอบคลากรทจะมาเปน

สวนหนงของทมงาน โดยจะตองมงเนนทความร ทกษะความชำานาญ และความสามารถ

ในการปฏบตงานของบคลากรทจะปรบตวใหทนกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป โดยการนำา

เทคโนโลยหรอวทยาการใหมๆ เขามาปรบใชเพอเพมประสทธภาพ การนำาความรใหมๆ เขามา

ใชในการปฏบตงานไดนน จำาเปนตองพฒนาบคลากรขององคการใหมพรอมรบกบความเจรญ

กาวหนาของเทคโนโลย และความรใหมๆ ซงสงเหลานจะชวยใหองคการอยรอด และสามารถ

แขงขนกบองคการอนๆ ได ดงนนองคการตางๆ ควรเหนความสำาคญของการพฒนาทรพยากร

มนษยเปนอนดบแรก เนองจากเปนกระบวนการทสามารถเพมพนความร ทกษะ ความชำานาญ

และความสามารถในการปฏบตงานของบคลากรทงหมดในองคการได (นสดารก เวชยานนท,

2551) ซงการฝกอบรม และการพฒนาถอวาเปนสงจำาเปนในการใหความรในงานทปฏบต

แกพนกงานขององคการ และเพมทกษะในสวนทเกยวของกบอาชพ (นงนช วงษสวรรณ, 2552) ทงน

บรรยากาศองคการกมความสำาคญตอผลการปฏบตงาน เนองจากประสทธผลในการปฏบตงาน

ของบคลากรในองคการไมไดขนอยกบสภาพแวดลอมขององคการทมองเหนไดเทานน แตขนอย

กบการรบรของบคลากรทมตอบรรยากาศองคการในหนวยงานทพวกเขาทำางานอย ดวย

113มหาวทยาลยอบลราชธาน

บรรยากาศองคการซงเปนรปแบบเฉพาะของสงแวดลอมองคการมผลในการกระตนแรงจงใจ

ของสมาชกในองคการ (Stringer, 2002) โดยบรรยากาศทคนรสกหรอรบรมผลอยางมาก

ตอพฤตกรรมการทำางาน ความตงใจทำางาน การคดรเรม และความเฉลยวฉลาด ความผกผนตอ

เปาหมาย และทศนคตตอความกลาเสยง รวมทงทศนคตทมตอหวหนา เพอนรวมงาน ผใตบงคบ

บญชาหรอแมแตตนเอง แมวาบรรยากาศองคการจะถกกำาหนดโดยผบรหาร แตหวหนางาน

หรอผนำาทมกมสวนสรางบรรยากาศองคการดวยเชนกน โดยการกระทำาของเขาตอผใตบงคบบญชา

นนจะมผลตอบรรยากาศทมผใตบงคบบญชาประสบ และมผลอยางมากตอผลงานของกลม

การทำาความเขาใจบรรยากาศองคการจงสำาคญ เพราะบรรยากาศองคการเปนปจจยทสำาคญตอทม

(เรองวทย เกษสวรรณ, 2556) หากองคการใดคำานงถงความสำาคญในเรองน แลวนำามาประยกต

ใชกบการบรหารจดการทมการปรบเปลยนใหทนยคทนสมยแบบผสมผสานกลมกลนตลอดเวลา

กจะทำาใหองคการนนมความยดหยน และเกดผลดตอผปฏบตงานกบผบรหารททำางานรวมกน

โดยตางฝายตางรถงความตองการ และความพงพอใจตอกน โดยในทายทสดยอมทำาใหเปาหมาย

ขององคการสมฤทธผลไดอยางมประสทธภาพ

ผลการสำารวจพบวา ความคดเหน และความสำาคญตอความพงพอใจในการทำางาน

เปนทมของบคลากรกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชลดลง (กรมอทยานแหงชาต สตวปา

และพนธ พช, 2557) เพอความสำาเรจในการปฏบตงานของกรมอทยานแหงชาต สตวปา

และพนธพช ผวจยจงมคำาถามวา การทำางานเปนทมของบคลากรกรมอทยานแหงชาต สตวปา

และพนธพชเปนอยางไร เนองจากภารกจของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชตองดแล

พนทปาไม และอทยานแหงชาต ซงเปนทรพยากรธรรมชาตทมความสำาคญยง การอนรกษ สงเสรม

และฟนฟทรพยากรปาไม และสตวปา เปนลกษณะงานทไมสามารถปฏบตงานโดยปจเจกบคคล

หรอบคคลๆ เดยวได ตองมการทำางานเปนทมจงจะสามารถบรรลภารกจตามเปาหมายได เพราะ

การทำางานเปนทมเปนปจจยสำาคญตอความสำาเรจขององคการ (Woodcock and Francis,

1994; Robbins and Judge, 2011) และมปจจยใดบางทมความสมพนธ และมอทธพลตอ

การทำางานเปนทม จากการทบทวนวรรณกรรมของผวจย พบวา การพฒนาทรพยากรมนษย

(อาภรณ ภวทยพนธ, 2551; นสดารก เวชยานนท, 2551) กบบรรยากาศองคการ (Stringer,

2002) เปนปจจยสำาคญทมความสมพนธ และมอทธพลตอการทำางานเปนทม (นาว ถนอมรอด,

2545; ธนวฒน ภมรพรอนนต, 2551 ; เสาวคนธ ทดเทยง, 2551 ; กรกนก บญชจรส, 2552 ;

วภาว ชมะโชต, 2555 ; ศรมล คมภรพนธ, 2556 ; หทยกานต หอระสทธ, 2557) ผวจยจงม

คำาถามวาปจจยทงสองมความสมพนธ และมอทธพลตอการทำางานเปนทมของบคลากร

วารสารศลปศาสตร114

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชหรอไมอยางไร เพราะจะเปนประโยชนอยางยงตอ

การบรรลเปาหมายตามภารกจของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ดงนน ผวจยจงม

ความสนใจศกษาการพฒนาทรพยากรมนษย และบรรยากาศองคการ ทมอทธพลตอการทำางาน

เปนทมของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธ พช เพอหาแนวทางในการสงเสรม

และพฒนาการทำางานเปนทมของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาการพฒนาทรพยากรมนษย บรรยากาศองคการ และการทำางานเปนทม

ของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

2. เพอศกษาเปรยบเทยบความแตกตางของปจจยสวนบคคลกบการพฒนาทรพยากร

มนษย บรรยากาศองคการ และการทำางานเปนทมของกรมอทยานแหงชาต สตว

ปา และพนธพช

3. เพอศกษาความสมพนธระหวางการทำางานเปนทม กบการพฒนาทรพยากรมนษย

และบรรยากาศองคการ

4. เพอศกษาปจจยทมอทธพลตอการทำางานเปนทมของกรมอทยานแหงชาต สตวปา

และพนธพช

สมมตฐานของการวจย

1. บคลากรทมปจจยสวนบคคลแตกตางกน มการพฒนาทรพยากรมนษย บรรยากาศ

องคการและการทำางานเปนทมแตกตางกน

1.1 บคลากรทมปจจยสวนบคคลแตกตางกนมการพฒนาทรพยากรมนษย

แตกตางกน

1.2 บคลากรทมปจจยสวนบคคลแตกตางกนมการรบร บรรยากาศองคการ

แตกตางกน

1.3 บคลากรทมปจจยสวนบคคลแตกตางกนมการทำางานเปนทมแตกตางกน

2. การพฒนาทรพยากรมนษย บรรยากาศองคการ และการทำางานเปนทม

มความสมพนธเชงบวกระหวางกน

3. การพฒนาทรพยากรมนษย บรรยากาศองคการมอทธพลตอการทำางานเปนทม

115มหาวทยาลยอบลราชธาน

วธด�าเนนการวจย

กลมตวอยางทใชในการวจย คอ บคลากรทปฏบตงานในสงกดสวนกลางของกรมอทยาน

แหงชาต สตวปา และพนธพช จำานวน 12 หนวยงาน คอ กลมตรวจสอบภายใน กลมพฒนา

ระบบบรหาร กองคมครองพนธสตวปา และพชปาตามอนสญญา กองนตการ สำานกบรหารงาน

กลางสำานกปองกน ปราบปราม และควบคมไฟปา สำานกแผนงาน และสารสนเทศ สำานกฟนฟ

และพฒนาพนทอนรกษ สำานกวจยการอนรกษปาไม และพนธพช สำานกอนรกษ และจดการ

ตนนำา สำานกอนรกษสตวปา และสำานกอทยานแหงชาต จำานวน 344 คน โดยวธการคำานวณสตร

ของ ทาโร ยามาเน (Yamane, 1973) และดำาเนนการสมตวอยางแบบชนภม (Stratified random

sampling) แยกตามหนวยงานทสงกดจากประชากรทงหมด จำานวน 2,434 คน

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอแบบประเมนท

ผวจยไดสรางขนจากการศกษาเอกสารแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ โดยผาน

การตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา และหาคาความเชอถอได ประกอบดวย แบบประเมน

การพฒนาทรพยากรมนษย จำานวน 20 ขอ มคาความเชอถอไดเทากบ .961 แบบประเมน

บรรยากาศองคการ จำานวน 24 ขอ มคาความเชอถอไดเทากบ .916 และแบบประเมนการทำางาน

เปนทม จำานวน 33 ขอ มคาความเชอถอไดเทากบ .983

การเกบรวบรวมขอมล ผ วจยขอหนงสอจากบณฑตวทยาลย เพอใชในการขอ

ความอนเคราะหกลมเปาหมายในการทดลองเครองมอวจย และเกบรวบรวมขอมล และนำาแบบ

ประเมนไปใหบคลากรกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ทเปนกลมตวอยางตอบ ผวจย

ไดทำาการแจกแบบประเมน และตรวจสอบแบบประเมน พบวา แบบประเมนมความสมบรณ

สามารถนำามาวเคราะหได จำานวน 344 ชด

สถตทใชในการวเคราะหขอมล การวจยครงน ผวจยวเคราะหขอมลดวยโปรแกรม

คอมพวเตอรสำาเรจรป (IBM SPSS Statistics) ซงสถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คาความถ

(Frequency) คารอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard

Deviation) การทดสอบคาท (t-test) การวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว (One-Way

ANOVA) การวเคราะหสมประสทธสหสมพนธเพยรสน (Pearson’s Correlation Coefficient)

และการวเคราะหการถดถอยพหแบบมขนตอน (Stepwise Multiple Regression Analysis)

วารสารศลปศาสตร116

ผลการวจย

1. ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จำานวน 344 คน พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปน

เพศหญง คดเปนรอยละ 64.8 มอายระหวาง 31-40 ป คดเปนรอยละ 29.7 มประสบการณ

การทำางานทผานมาทงหมด ระหวาง 10-19 ป คดเปนรอยละ 29.4 มประสบการณการทำางาน

ในกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช 10 ปขนไป คดเปนรอยละ 53.5 มการศกษาระดบ

ปรญญาตร คดเปนรอยละ 61.1 เปนขาราชการคดเปนรอยละ 46.8 สงกดสำานกฟนฟ และพฒนา

พนทอนรกษ คดเปนรอยละ 20.0

2. ระดบการพฒนาทรพยากรมนษย กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช พบวา

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชมการพฒนาทรพยากรมนษยอยในระดบปานกลาง

( = 3.26, S.D.= .64) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา การพฒนาทรพยากรมนษยดานทวไป

อยในระดบปานกลาง ( = 3.32, S.D.= .66) การพฒนาทรพยากรมนษยดานการทำางาน

เปนทมอยในระดบปานกลาง ( = 3.20, S.D.= .71) (ดตารางท 1)

ตารางท 1 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน ระดบของการพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาทรพยากรมนษย ( ) S.D. ระดบ

การพฒนาทรพยากรมนษยดานทวไป 3.32 .66 ปานกลาง

การพฒนาทรพยากรมนษยดานการทำางานเปนทม 3.20 .71 ปานกลาง

รวม 3.26 .64 ปานกลาง

3. ระดบบรรยากาศองคการ กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช พบวา

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชมบรรยากาศองคการอยในระดบปานกลาง ( = 3.32,

S.D.= .50) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

มบรรยากาศองคการดานความผกพนอย ในระดบสง ( = 3.58, S.D.= .67) และดาน

ความรบผดชอบอยในระดบสง ( = 3.45, S.D.= .60) รองลงมา คอ ดานการสนบสนนอยในระดบ

ปานกลาง ( = 3.38, S.D.= .69) ดานมาตรฐานอยในระดบปานกลาง ( = 3.31, S.D.= .61)

ดานโครงสรางอยในระดบปานกลาง ( = 3.27, S.D.= .53) และดานการเหนคณคาอยในระดบ

ปานกลาง ( = 2.92, S.D.= .72) ตามลำาดบ (ดตารางท 2)

117มหาวทยาลยอบลราชธาน

ตารางท 2 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน ระดบของบรรยากาศองคการ

บรรยากาศองคการ ( ) S.D. ระดบ

ดานโครงสราง 3.27 .53 ปานกลาง

ดานมาตรฐาน 3.31 .61 ปานกลาง

ดานความรบผดชอบ 3.45 .60 สง

ดานการเหนคณคา 2.92 .72 ปานกลาง

ดานการสนบสนน 3.38 .69 ปานกลาง

ดานความผกพน 3.58 .67 สง

รวม 3.32 .50 ปานกลาง

4. ระดบการทำางานเปนทม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธ พช พบวา

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชมการทำางานเปนทมอยในระดบสง (กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชมการทำางานเปนทมอยในระดบสง ( = 3.47, S.D.= .57)

เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชมการทำางานเปนทม

ดานการสนบสนน และการไววางใจอยในระดบสง ( = 3.57, S.D.= .65) ดานการตดตอสอสาร

ทดอยในระดบสง ( = 3.53, S.D.= .70) ดานวตถประสงคทชดเจน และเปาหมายเปนทยอมรบ

อยในระดบสง ( = 3.51, S.D.= .74) ดานความสมพนธระหวางกลมอยในระดบสง ( = 3.49,

S.D.= .73) ดานบทบาททสมดลอยในระดบสง ( = 3.48, S.D.= .65) ดานความรวมมอ

และความขดแยงอยในระดบสง ( = 3.47, S.D.= .64) ดานกระบวนการทำางานทราบรนอยใน

ระดบสง ( = 3.47, S.D.= .70) และดานการทบทวนอยางสมำาเสมออยในระดบสง ( = 3.44,

S.D.= .66) รองลงมา คอ ดานการเปดเผย และการเผชญหนาอยในระดบปานกลาง ( = 3.37,

S.D.= .72) และดานภาวะผนำาทเหมาะสมอยในระดบปานกลาง ( = 3.35, S.D.= .74)

ตามลำาดบ (ดตารางท 3)

วารสารศลปศาสตร118

ตารางท 3 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน ระดบของการทำางานเปนทม

การท�างานเปนทม ( ) S.D. ระดบ

ดานบทบาททสมดล 3.48 .65 สง

ดานวตถประสงคทชดเจน และเปาหมายเปนทยอมรบ 3.51 .74 สง

ดานการเปดเผย และการเผชญหนา 3.37 .72 ปานกลาง

ดานการสนบสนน และการไววางใจ 3.57 .65 สง

ดานความรวมมอ และความขดแยง 3.47 .64 สง

ดานกระบวนการทำางานทราบรน 3.47 .70 สง

ดานภาวะผนำาทเหมาะสม 3.35 .74 ปานกลาง

ดานการทบทวนอยางสมำาเสมอ 3.44 .66 สง

ดานความสมพนธระหวางกลม 3.49 .73 สง

ดานการตดตอสอสารทด 3.53 .70 สง

รวม 3.47 .57 สง

5. การศกษาเปรยบเทยบความแตกตางของปจจยสวนบคคลกบการพฒนาทรพยากร

มนษย

5.1 ดานเพศ พบวา บคลากรทมเพศแตกตางกนมการพฒนาทรพยากรมนษย

โดยรวมแตกตางกน อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 คอ เพศชายมคาเฉลยการพฒนาทรพยากร

มนษยดานทวไป และโดยรวมมากกวาเพศหญง โดยมคาทเทากบ 2.455 และ 2.335 ตามลำาดบ

5.2 ดานอาย พบวา บคลากรทมอายแตกตางกนมการพฒนาทรพยากรมนษย

โดยรวมไมแตกตางกน

5.3 ดานประสบการณการทำางานทผานมาทงหมด พบวา บคลากรทมประสบการณ

การทำางานทผานมาทงหมดแตกตางกนมการพฒนาทรพยากรมนษยโดยรวมไมแตกตางกน

5.4 ดานประสบการณการทำางานในกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

พบวา บคลากรทมประสบการณการทำางานในกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

แตกตางกนมการพฒนาทรพยากรมนษยโดยรวมไมแตกตางกน

5.5 ดานระดบการศกษา พบวา บคลากรทมระดบการศกษาแตกตางกนมการพฒนา

ทรพยากรมนษยโดยรวมไมแตกตางกน

119มหาวทยาลยอบลราชธาน

5.6 ดานประเภทของบคลากร พบวา ประเภทของบคลากรแตกตางกนมการพฒนา

ทรพยากรมนษยโดยรวมแตกตางกน คอ บคลากรทเปนขาราชการมการพฒนาทรพยากรมนษย

โดยรวมมากกวาบคลากรทเปนพนกงานราชการ โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .18 อยาง

มนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

5.7 ดานสงกดหนวยงาน พบวา บคลากรทมสงกดหนวยงานแตกตางกนมการพฒนา

ทรพยากรมนษยโดยรวมแตกตางกน คอ บคลากรทสงกดสำานกบรหารงานกลางมการพฒนา

ทรพยากรมนษยโดยรวมมากกวาบคลากรทสงกดสำานกแผนงาน และสารสนเทศ สำานกฟนฟ

และพฒนาพนทอนรกษ สำานกอนรกษสตวปา และสำานกอทยานแหงชาต โดยมผลตางคาเฉลย

เทากบ .48, .48, .42 และ .41 ตามลำาดบ อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 บคลากรทสงกด

สำานกปองกน ปราบปราม และควบคมไฟปา มการพฒนาทรพยากรมนษยโดยรวมมากกวา

บคลากรทสงกดสำานกแผนงาน และสารสนเทศ สำานกฟ นฟ และพฒนาพนทอนรกษ

สำานกอนรกษสตวปา และสำานกอทยานแหงชาต โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .41, .41, .35

และ .33 ตามลำาดบ อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 และบคลากรทสงกดสำานก

วจยการอนรกษปาไม และพนธพชมการพฒนาทรพยากรมนษยโดยรวมมากกวาบคลากรทสงกด

สำานกฟนฟ และพฒนาพนทอนรกษ โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .27 อยางมนยสำาคญทางสถต

ทระดบ .05

6. การศกษาเปรยบเทยบความแตกตางของปจจยสวนบคคลกบบรรยากาศองคการ

6.1 ดานเพศ พบวา บคลากรทมเพศแตกตางกนมการรบรบรรยากาศองคการ

โดยรวมไมแตกตางกน

6.2 ดานอาย พบวา บคลากรทมอายแตกตางกนมการรบรบรรยากาศองคการ

โดยรวมแตกตางกน คอ บคลากรทมอายไมเกน 30 ป มการรบรบรรยากาศองคการโดยรวม

มากกวาบคลากรทมอายระหวาง 41-50 ป และอายระหวาง 51-60 ป โดยมผลตางคาเฉลย

เทากบ .20 และ .24 ตามลำาดบ อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

6.3 ดานประสบการณการทำางานทผานมาทงหมด พบวา บคลากรทมประสบการณ

การทำางานทผานมาทงหมดแตกตางกนมการรบรบรรยากาศองคการโดยรวมแตกตางกน คอ

บคลากรทมประสบการณการทำางานทผานมาทงหมดนอยกวา 5 ป มการรบรบรรยากาศองคการ

โดยรวมมากกวาบคลากรทมประสบการณการทำางานทผานมาทงหมดระหวาง 10-19 ป

วารสารศลปศาสตร120

และระหวาง 20-29 ป โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .21 และ .25 ตามลำาดบ อยางมนยสำาคญ

ทางสถตทระดบ .05 และบคลากรทมประสบการณการทำางานทผานมาทงหมดระหวาง 5-9 ป

มการรบรบรรยากาศองคการโดยรวมมากกวาบคลากรทมประสบการณการทำางานทผานมา

ทงหมดระหวาง 10-19 ป และระหวาง 20-29 ป โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .18 และ .22

ตามลำาดบ อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

6.4 ดานประสบการณการทำางานในกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช พบวา

บคลากรทมประสบการณการทำางานในกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชแตกตางกน

มการรบรบรรยากาศองคการโดยรวมแตกตางกน คอ บคลากรทมประสบการณการทำางาน

ในกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชนอยกวา 3 ป มการรบรบรรยากาศองคการโดยรวม

มากกวาบคลากรทมประสบการณการทำางานในกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

ระหวาง 5-9 ป และ 10 ปขนไป โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .20 และ .21 ตามลำาดบ อยาง

มนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

6.5 ดานระดบการศกษา พบวา บคลากรทมระดบการศกษาแตกตางกนมการรบร

บรรยากาศองคการโดยรวมไมแตกตางกน

6.6 ดานประเภทของบคลากร พบวา ประเภทของบคลากรแตกตางกนมการรบร

บรรยากาศองคการโดยรวมไมแตกตางกน

6.7 ดานสงกดหนวยงาน พบวา บคลากรทมสงกดหนวยงานแตกตางกนมการรบร

บรรยากาศองคการโดยรวมแตกตางกน คอ บคลากรทสงกดกลมตรวจสอบภายในมการรบร

บรรยากาศองคการโดยรวมมากกวาบคลากรทสงกดกลมพฒนาระบบบรหาร โดยมผลตาง

คาเฉลยเทากบ 1.02 อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 บคลากรทสงกดกองคมครองพนธ

สตวปา และพชปาตามอนสญญามการรบรบรรยากาศองคการโดยรวมมากกวาบคลากรทสงกด

กลมพฒนาระบบบรหาร โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .72 อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

บคลากรทสงกดสำานกบรหารงานกลางมการรบรบรรยากาศองคการโดยรวมมากกวาบคลากร

ทสงกดกลมพฒนาระบบบรหาร และกองนตการ โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .84 และ .49 ตาม

ลำาดบ อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 บคลากรทสงกดสำานกปองกน ปราบปราม และ

ควบคมไฟปามการรบรบรรยากาศองคการโดยรวมมากกวาบคลากรทสงกดกลมพฒนาระบบ

บรหาร โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .81 อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 บคลากรทสงกด

สำานกฟนฟและพฒนาพนทอนรกษมการรบรบรรยากาศองคการโดยรวมมากกวาบคลากรทสงกด

121มหาวทยาลยอบลราชธาน

กลมพฒนาระบบบรหาร โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .71 อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

บคลากรทสงกดสำานกวจยการอนรกษปาไม และพนธพช มการรบรบรรยากาศองคการโดยรวม

มากกวาบคลากรทสงกดกลมพฒนาระบบบรหาร กองนตการ สำานกแผนงาน และสารสนเทศ

สำานกฟนฟ และพฒนาพนทอนรกษ และสำานกอนรกษสตวปา โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .97,

.61, .34, .25 และ .28 ตามลำาดบ อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 บคลากรทสงกดสำานก

อนรกษ และจดการตนนำา มการรบรบรรยากาศองคการโดยรวมมากกวาบคลากรทสงกด

กลมพฒนาระบบบรหาร โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .82 อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

และบคลากรทสงกดสำานกอทยานแหงชาต มการรบรบรรยากาศองคการโดยรวมมากกวาบคลากร

ทสงกดกลมพฒนาระบบบรหาร และกองนตการ โดยมผลตางคาเฉลยเทากบ .86 และ .51

ตามลำาดบ อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

7. การศกษาเปรยบเทยบความแตกตางของปจจยสวนบคคลกบการทำางานเปนทม

7.1 ดานเพศ พบวา บคลากรทมเพศแตกตางกนมการทำางานเปนทมโดยรวม

ไมแตกตางกน

7.2 ดานอาย พบวา บคลากรทมอายแตกตางกนมการทำางานเปนทมโดยรวม

ไมแตกตางกน

7.3 ดานประสบการณการทำางานทผานมาทงหมด พบวา บคลากรทมประสบการณ

การทำางานทผานมาทงหมดแตกตางกนมการทำางานเปนทมโดยรวมไมแตกตางกน

7.4 ดานประสบการณการทำางานในกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

พบวา บคลากรทมประสบการณการทำางานในกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

แตกตางกนมการทำางานเปนทมไมแตกตางกน

7.5 ดานระดบการศกษา พบวา บคลากรทมระดบการศกษาแตกตางกนมการทำางาน

เปนทมโดยรวมไมแตกตางกน

7.6 ดานประเภทของบคลากร พบวา ประเภทของบคลากรแตกตางกนมการทำางาน

เปนทมโดยรวมไมแตกตางกน

7.7 ดานสงกดหนวยงาน พบวา บคลากรทมสงกดหนวยงานแตกตางกนมการทำางาน

เปนทมโดยรวมไมแตกตางกน

วารสารศลปศาสตร122

8. การศกษาความสมพนธระหวางการทำางานเปนทมกบการพฒนาทรพยากรมนษย

และบรรยากาศองคการ พบวา การทำางานเปนทมมความสมพนธเชงบวกกบการพฒนาทรพยากร

มนษย และบรรยากาศองคการ ดงน

8.1 การทำางานเปนทมมความสมพนธเชงบวกในระดบปานกลาง อยางมนยสำาคญ

ทางสถตทระดบ .01 กบการพฒนาทรพยากรมนษยดานทวไป การพฒนาทรพยากรมนษย

ดานการทำางานเปนทม และการพฒนาทรพยากรมนษยโดยรวม มคาสมประสทธสหสมพนธ (r)

เทากบ .432, .515 และ .511 ตามลำาดบ

8.2 การทำางานเปนทมมความสมพนธเชงบวกในระดบปานกลาง อยางมนยสำาคญ

ทางสถตทระดบ .01 กบดานโครงสราง ดานมาตรฐาน ดานความรบผดชอบ ดานการเหนคณคา

ดานการสนบสนนดานความผกพน มคาสมประสทธสหสมพนธ (r) เทากบ .340, .594, .666,

.558 และ .641 ตามลำาดบ และการทำางานเปนทมมความสมพนธเชงบวกในระดบสง อยางม

นยสำาคญทางสถตทระดบ .01 กบบรรยากาศองคการโดยรวม มคาสมประสทธสหสมพนธ (r)

เทากบ .744

9. การศกษาปจจยทมอทธพลตอการทำางานเปนทมของกรมอทยานแหงชาต สตวปา

และพนธพช พบวา ตวแปรบรรยากาศองคการโดยรวมสามารถอธบายความผนแปรหรอมอำานาจ

พยากรณการทำางานเปนทมไดรอยละ 55.3 หรอมคา R2 เทากบ .553 อยางมนยสำาคญทางสถต

ทระดบ .001 และเมอเพมตวแปรการพฒนาทรพยากรมนษยดานการทำางานเปนทมจะมอำานาจ

พยากรณการทำางานเปนทมเพมขน .013 สามารถพยากรณการทำางานเปนทมไดรอยละ 56.7

หรอมคา R2 เทากบ .567 อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .001 เมอเพมตวแปรบรรยากาศ

องคการดานความรบผดชอบจะมอำานาจพยากรณการทำางานเปนทมเพมขน .011 สามารถ

พยากรณการทำางานเปนทมรอยละ 57.7 หรอมคา R2 เทากบ .577 อยางมนยสำาคญทางสถต

ทระดบ .001 และเมอเพมตวแปรบรรยากาศองคการดานความผกพน จะมอำานาจพยากรณ

การทำางานเปนทมเพมขน .011 โดยทงสตวแปรจะสามารถพยากรณการทำางานเปนทมไดรอยละ

58.8 หรอมคา R2 เทากบ .588 อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .01 (ดตารางท 4)

123มหาวทยาลยอบลราชธาน

ตารางท 4 การวเคราะหถดถอยพหแบบมขนตอน (Stepwise Multiple Regression Analy-

sis) ของการพฒนาทรพยากรมนษย บรรยากาศองคการทมอทธพลตอการทำางานเปนทม

ตวแปร B Beta t R2 change

คาคงท .530 3.899***

บรรยากาศองคการโดยรวม .375 (1) .327 3.570*** .553

การพฒนาทรพยากรมนษยดานการทำางานเปนทม .116 (2) .144 3.415*** .013

บรรยากาศองคการดานความรบผดชอบ .226 (3) .239 3.736*** .011

บรรยากาศองคการดานความผกพน .152 (4) .178 2.969** .011

R .767

R2 .588

Adjust R 2 .583

F 121.044**

*มนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 **มนยสำาคญทางสถตทระดบ .01 ***มนยสำาคญทางสถตทระดบ

.001

โดยสามารถแสดงสมการพยากรณการทำางานเปนทม ไดดงน

การทำางานเปนทม = .530 + .375 (บรรยากาศองคการโดยรวม) + .116 (การพฒนา

ทรพยากรมนษยดานการทำางานเปนทม) + .226 (บรรยากาศองคการดานความรบผดชอบ)

+ .152 (บรรยากาศองคการดานความผกพน)

วารสารศลปศาสตร124

การอภปรายผล

1. การพฒนาทรพยากรมนษยโดยรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดาน

พบวา การพฒนาทรพยากรมนษยดานทวไป และการพฒนาทรพยากรมนษยดานการทำางาน

เปนทมอยในระดบปานกลาง ซงสอดคลองกบผลงานวจยของ วละดา ชาวชนสข (2550) ศกษาเรอง

การพฒนาทรพยากรมนษยภายในสำานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน และเบญจวรรณ

นวาศานนท (2552) ศกษาเรอง การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการบรหารสวนจงหวดนนทบร

พบวา การพฒนาทรพยากรมนษยมคาเฉลยรวมอยในระดบปานกลาง ผวจยเหนวา กรมอทยาน-

แหงชาต สตวปา และพนธพช ควรใหความสำาคญกบการพฒนาทรพยากรมนษย โดยเฉพาะ

การพฒนาทรพยากรมนษยทเกยวของกบการทำางานเปนทมเพมมากขน โดยการดำาเนนการฝกอบรม

และการพฒนาตองเปนไปอยางตอเนอง เพอใหการพฒนาทรพยากรมนษยมประสทธผลมากขน

บคลากรรวมถงองคการไดรบประโยชนจากการฝกอบรม และการพฒนาอยางสงสด

2. บรรยากาศองคการโดยรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา

บรรยากาศองคการดานความผกพน และดานความรบผดชอบอย ในระดบสง สวนดาน

การสนบสนนดานมาตรฐาน ดานโครงสราง และดานการเหนคณคาอยในระดบปานกลาง

ซงสอดคลองกบผลงานวจยของรมดา เสนโสพศ (2550) ศกษาเรองการรบรบรรยากาศองคการ

และประสทธผลในการทำางานของบคลากรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตศรราชา และ

วภาว ชมะโชต (2555) ศกษาเรอง ความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการ และองคประกอบ

ในการทำางานเปนทมของขาราชการสำานกกรรมาธการ สำานกงานเลขาธการวฒสภา พบวา

บคลากรมการรบรบรรยากาศองคการอยในระดบปานกลาง ผวจยเหนวากรมอทยานแหงชาต

สตวปา และพนธพช ควรสงเสรม และพฒนาบรรยากาศองคการ เนองจากการรบรบรรยากาศ

องคการของบคลากรทมตอองคการสงผลตอพฤตกรรมการทำางาน ซงอาจเปนในรปของ

ความตงใจในการทำางาน การมความคดรเรมสรางสรรค หรอการแสดงออกในรปแบบตางๆ อนเปน

ผลใหองคการเกดความเจรญกาวหนา (เรองวทย เกษสวรรณ, 2556)

3. การทำางานเปนทมโดยรวมอยในระดบสง เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดาน

การสนบสนน และการไววางใจ ดานการตดตอสอสารทด ดานวตถประสงคทชดเจน และเปาหมาย

125มหาวทยาลยอบลราชธาน

เปนทยอมรบ ดานความสมพนธระหวางกลม ดานบทบาททสมดล ดานความรวมมอ และ

ความขดแยงดานกระบวนการทำางานทราบรน และดานการทบทวนอยางสมำาเสมออยในระดบสง

สวนดานการเปดเผย และการเผชญหนา และดานภาวะผนำาทเหมาะสมอยในระดบปานกลาง

ซงสอดคลองกบผลงานวจยของปนแกว เสยงเยน (2547) ศกษาสภาพการทำางานเปนทมตาม

แนวคดของวดคอกค และฟรานซสของขาราชการคร สำานกงานเขตคลองสาน สงกดกรงเทพมหานคร

จนทมา มขดวง (2550) ศกษาสภาพการทำางานเปนทมของบคลากรโรงพยาบาลอทอง จงหวด

สพรรณบร กรกนก บญชจรส (2552) ศกษาปจจยทมความสมพนธตอการทำางานเปนทม

ของพฒนากรในพนทความรบผดชอบของศนยการศกษา และพฒนาชมชน จงหวดเพชรบร และ

วภาว ชมะโชต (2555) ศกษาความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการ และองคประกอบใน

การทำางานเปนทมของขาราชการสำานกกรรมาธการ สำานกงานเลขาธการวฒสภา พบวา

มการทำางานเปนทมในภาพรวมอยในระดบมาก

4. การเปรยบเทยบความแตกตางของปจจยสวนบคคลกบการพฒนาทรพยากรมนษย

พบวา เพศ ประเภทของบคลากร และสงกดหนวยงานแตกตางกนมการพฒนาทรพยากรมนษย

แตกตางกน เนองจากภารกจ หนาท ความรบผดชอบแตกตางกน การไดรบการพฒนาทกษะ

ความร ความสามารถ สมรรถนะจงแตกตางกน สอดคลองกบแนวคดของนงนช วงษสวรรณ

(2552) ทกลาววา เมอพจารณาลกษณะของบคลากรในองคการแลวจะพบวา มความแตกตาง

กนทงในสวนขององคการ และสวนบคคล ในสวนขององคการจะแตกตางกนตามวตถประสงค

และประเภทขององคการ สำาหรบบคลากรในองคการยอมแตกตางกน ตามลกษณะ เพศ อาย

วย ลกษณะนสย ความมงมนในการทำางาน และความสามารถในการปฏบตงาน ทงลกษณะ

ขององคการ และบคลากรดงกลาวจะเปนปจจยทจะตองพจารณาใหรอบคอบเพอพฒนาบคลากร

ในดานความร ความสามารถ ใหมประสทธภาพสงสด และคมคาทสด ผวจยเหนวาในการพฒนา

ทรพยากรมนษยของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชควรจดใหมการพฒนาทรพยากร

มนษยทงในหลกสตรทเกยวของกบการฝกอบรม และการพฒนาทกษะ ความร สมรรถนะ ในงาน

ทเปนภารกจหลก และงานทเปนภารกจสนบสนนอยางสมดล เพอใหบคลากรทปฏบตงานทงใน

ภารกจหลก และภารกจสนบสนนไดรบการพฒนา สามารถรวมกนขบเคลอนองคการไดอยาง

มประสทธภาพ

วารสารศลปศาสตร126

5. การเปรยบเทยบความแตกตางของปจจยสวนบคคลกบบรรยากาศองคการ พบวา

อายประสบการณการทำางานทผานมาทงหมด ประสบการณการทำางานในกรมอทยานแหงชาต

สตวปา และพนธพช และสงกดหนวยงานแตกตางกนมการรบรบรรยากาศองคการแตกตางกน

ซงผลการศกษาดงกลาวสอดคลองกบผลงานวจยของรมดา เสนโสพศ (2550) ศกษาเรอง

การรบรบรรยากาศองคการ และประสทธผลในการทำางานของบคลากรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วทยาเขตศรราชา พบวา บคลากรทมอาย อายงาน และสงกดแตกตางกนมการรบรบรรยากาศ

องคการแตกตางกน ผวจยเหนวากรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ควรใหความสำาคญ

กบบคลากรททำางานในองคการ ดำาเนนการปรบทศนคต และเสรมสรางบรรยากาศองคการใน

ทกหนวยงาน ใหบคลากรรบรบรรยากาศองคการทมความเหมาะสมในการปฏบตงาน โดยเฉพาะ

อยางยงบรรยากาศองคการดานโครงสราง ดานมาตรฐาน และดานความรบผดชอบ (Stringer,

2002) เมอบคลากรมทศนคตทด และรบรไดถงบรรยากาศองคการทดกจะสงผลใหบคลากรทมเท

ในการปฏบตงานอยางมประสทธภาพ และประสทธผล สงผลใหองคการ และบคลากรประสบ

ความสำาเรจอยางสงตอไป

6. การเปรยบเทยบความแตกตางของปจจยสวนบคคลกบการทำางานเปนทม พบวา เพศ

อาย ประสบการณการทำางานทผานมาทงหมด ประสบการณการทำางานในกรมอทยานแหงชาต

สตวปา และพนธพช ระดบการศกษา ประเภทของบคลากร และสงกดหนวยงานแตกตางกน

มการทำางานเปนทมไมแตกตางกน สามารถอธบายไดวา ในการทำางานเปนทมของบคลากรใน

สงกดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช สวนใหญมความคนเคย และเปนกนเองใน

การปฏบตงาน มการประสานงานในการทำางานรวมกนบอยครง และมลกษณะการทำางานเปนทม

ทคลายคลงกน สงผลใหการทำางานเปนทมในภาพรวมไมแตกตางกน และผลการศกษาดงกลาว

สอดคลองกบผลงานวจยของปนแกว เสยงเยน (2547) ศกษาสภาพการทำางานเปนทมตาม

แนวคดของวดคอกค และฟรานซสของขาราชการคร สำานกงานเขตคลองสาน สงกดกรงเทพมหานคร

พบวา ขาราชการคร สำานกงานเขตคลองสาน สงกดกรงเทพมหานคร ทมคณลกษณะ (อาย ระดบ

การศกษา และประสบการณในการทำางาน) แตกตางกนมสภาพการทำางานเปนทมไมแตกตางกน

ผวจยเหนวากรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชควรใหความสำาคญ และสนบสนน

การทำางานเปนทมอยางตอเนอง โดยวธการฝกอบรม และพฒนา วธการสอนงานทงในระดบผบรหาร

และในระดบปฏบตงาน เนองจากการทำางานเปนทมจะชวยทำาใหวตถประสงคขององคการได

127มหาวทยาลยอบลราชธาน

บรรลผลสำาเรจตามเปาหมาย สงผลตอความเจรญกาวหนาหรอความอยรอดขององคการดวย

องคการยคใหมจงมความจำาเปนตองสรางทมงานทมประสทธภาพ ประสทธผลใหเกดขน

ในองคการ ทงนเพราะในการทำางานใหบรรลเปาหมายนนทมงานจะตองประสบกบปญหา

และอปสรรคมากมาย ทำาใหทมงานตองมความสามารถในการทำางาน และตองใหอำานาจสมาชก

ของทมงานไดทำางานรวมกนอยางเตมท เพอใหสมาชกของทมงานไดใชความสามารถในการเลอก

หนทางไปสเปาหมาย และดำาเนนการตามหนทางทไดเลอกไว (ทองทพภา วรยะพนธ, 2553 : 80)

7. การศกษาความสมพนธระหวางการทำางานเปนทมกบการพฒนาทรพยากรมนษย

และบรรยากาศองคการ จากการศกษาพบวา การทำางานเปนทมมความสมพนธเชงบวกในระดบ

ปานกลางกบการพฒนาทรพยากรมนษยดานทวไป การพฒนาทรพยากรมนษยดานการทำางาน

เปนทม และการพฒนาทรพยากรมนษยโดยรวม มคาสมประสทธสหสมพนธ (r) เทากบ .432,

.515 และ .511 ตามลำาดบ สามารถอธบายไดวา การพฒนาทรพยากรมนษยเปนสงทม

ความสำาคญอยางยงในการพฒนาผลการปฏบตงาน และการทำางานรวมกนเปนทมของสมาชกทม

ซง Swanson and Holton (2001 : 4) ไดกลาวถง การพฒนาทรพยากรมนษยวาเปนกระบวน

การสรางความชำานาญใหบคลากร และการพฒนาเพอวตถประสงคในการปรบปรงผลการปฏบตงาน

ใหมประสทธภาพ นอกจากนการทผปฏบตงานไดมโอกาสเรยนรโดยการฝกอบรม การศกษา

และการพฒนา เปนการเพมพนความร และศกยภาพในการทำางาน รวมทงปรบพฤตกรรมของ

ผปฏบตงานใหพรอมทจะปฏบตหนาททรบผดชอบใหเกดประโยชนสงสดตอองคการและมโอกาส

กาวหนาในตำาแหนงทสงขน (สนนทา เลาหนนทน, 2542 : 5) และศรมล คมภรพนธ (2556)

ไดศกษาเรอง โปรแกรมการฝกอบรมเสรมสรางการทำางานเปนทมสำาหรบนกศกษาพยาบาล

วทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทย พบวา โปรแกรมการฝกอบรมเสรมสรางการทำางานเปนทม

สำาหรบนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทยมความเหมาะสมในการนำาไปใชเพอ

เสรมสรางการทำางานเปนทม ทำาใหผเขารบการฝกอบรมมความรความเขาใจในการทำางาน

เปนทมยงขน บอกไดถงวธทำาใหทมงานมประสทธภาพ และเกดความเชอมนวาสามารถนำาความร

และประสบการณทไดรบไปปรบใชในการทำากจกรรมรวมกบผอนไดเปนอยางดทระดบมากทสด

และคาเฉลยของคะแนนหลงการฝกอบรมสงกวากอนการฝกอบรม

วารสารศลปศาสตร128

การทำางานเปนทมมความสมพนธเชงบวกในระดบปานกลางกบบรรยากาศองคการ

ดานโครงสราง ดานมาตรฐาน ดานความรบผดชอบ ดานการเหนคณคา ดานการสนบสนนดาน

ความผกพนมคาสมประสทธสหสมพนธ (r) เทากบ .340, .594, .666, .558 และ .641 ตามลำาดบ

และการทำางานเปนทมมความสมพนธเชงบวกในระดบสงกบบรรยากาศองคการโดยรวม มคา

สมประสทธสหสมพนธ (r) เทากบ .744 ซงสอดคลองกบผลงานวจยของ เสาวคนธ ทดเทยง

(2551) ทไดศกษาปจจยคดสรรทมความสมพนธกบการทำางานเปนทมของพยาบาลวชาชพ

โรงพยาบาลศนยทผานการรบรองคณภาพ เขตภาคเหนอ พบวา ปจจยคดสรรทมความสมพนธ

ทางบวกกบการทำางานเปนทมในงานประกนคณภาพของพยาบาลวชาชพ คอ ตวแปรดานบรรยากาศ

องคการ พฤตกรรมการแสดงออกอยางเหมาะสมของพยาบาล การมสวนรวมในงานประกน

คณภาพ และภาวะผนำาของหวหนาหอผปวย (r = .64, .57, .67 และ .52 ตามลำาดบ) และ

สอดคลองกบผลงานวจยของกรกนก บญชจรส (2552) ทศกษาปจจยทมความสมพนธตอ

การทำางานเปนทมของพฒนากรในพนทความรบผดชอบของศนยการศกษา และพฒนาชมชน

จงหวดเพชรบร พบวา ปจจยทมความสมพนธตอการทำางานเปนทมของพฒนากรในพนท

ความรบผดชอบของศนยศกษา และพฒนาชมชน จงหวดเพชรบร ไดแก การคดเชงบวก การรวมทม

การจดการความร สภาพแวดลอม และบรรยากาศในการทำางาน ความสมดลของชวตการทำางาน

โครงสรางของทม และการกำาหนดภารกจของหนวยงาน และกลยทธในการบรหารงาน

และสอดคลองกบผลงานวจยของ วภาว ชมะโชต (2555) ทศกษาความสมพนธระหวางบรรยากาศ

องคการ และองคประกอบในการทำางานเปนทมของขาราชการสำานกกรรมาธการ สำานกงาน

เลขาธการวฒสภา พบวา ปจจยทงสองมความสมพนธกน นอกจากนยงสอดคลองกบผลงานวจย

ของหทยกานต หอระสทธ (2557) ทศกษาเรอง บรรยากาศองคการทสงผลตอการทำางาน

เปนทมของครในสถานศกษา สงกดสำานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาชยภม เขต 2 พบวา

ความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการกบการทำางานเปนทมของครในสถานศกษา สงกด

สำานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาชยภม เขต 2 มความสมพนธเชงบวกอยในระดบมาก

ทกดาน ผวจยเหนวา บรรยากาศองคการทกดานเปนปจจยทมความสมพนธเชงบวกกบการทำางาน

เปนทม ดงนนผ บรหารควรใหความสำาคญกบบรรยากาศองคการ เนองจากการทำางาน

ในบรรยากาศทพนกงานชอบหรอมความสข กจะมอทธพลตอผลการปฏบตงานของพนกงาน

(Lussier, 2010 : 505) รวมถงสงผลตอความรวมมอในการทำางานเปนทมใหเกดประสทธผลมาก

ยงขน

129มหาวทยาลยอบลราชธาน

8. การศกษาปจจยทมอทธพลตอการทำางานเปนทม จากการศกษาพบวา บรรยากาศ

องคการโดยรวม การพฒนาทรพยากรมนษยดานการทำางานเปนทม บรรยากาศองคการ

ดานความรบผดชอบ และบรรยากาศองคการดานความผกพนเปนปจจยทมอทธพลตอการทำางาน

เปนทมของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กลาวคอ บรรยากาศองคการโดยรวม

มความสำาคญเปนอนดบแรกสามารถอธบายความผนแปรหรอมอำานาจพยากรณการทำางาน

เปนทมไดรอยละ 55.3 หรอมคา R2 เทากบ .553 และตวแปรทมความสำาคญอนดบสอง คอ

การพฒนาทรพยากรมนษยดานการทำางานเปนทมจะมอำานาจพยากรณการทำางานเปนทมเพมขน

.013 สามารถพยากรณการทำางานเปนทมไดรอยละ 56.7 หรอมคา R2 เทากบ .567 เมอเพม

ตวแปรบรรยากาศองคการดานความรบผดชอบเปนตวแปรอนดบสามจะมอำานาจพยากรณ

การทำางานเปนทมเพมขน .011 สามารถพยากรณการทำางานเปนทมรอยละ 57.7 หรอมคา R2 เทากบ

.577 และตวแปรสดทาย เมอเพมตวแปรบรรยากาศองคการดานความผกพน จะมอำานาจ

พยากรณการทำางานเปนทมเพมขน .011 โดยทงสตวแปรจะสามารถพยากรณการทำางานเปนทม

ไดรอยละ 58.8 หรอมคา R2 เทากบ .588 สามารถอธบายไดวา บรรยากาศองคการเปนปจจย

สำาคญทมอทธพลตอการทำางานเปนทมอยางยง โดยมบรรยากาศองคการถง 3 ปจจยทมอทธพล

ตอการทำางานเปนทม ไดแก บรรยากาศองคการโดยรวม บรรยากาศองคการดานความรบผดชอบ

และบรรยากาศองคการดานความผกพน สอดคลองกบ เรองวทย เกษสวรรณ (2556 : 39-40)

ทกลาววา บรรยากาศทคนร สกหรอรบร มผลอยางมากตอพฤตกรรมการทำางาน มผลตอ

ความตงใจทำางาน การคดรเรม และความเฉลยวฉลาด ความผกผน เปาหมายทศนคต ความกลาเสยง

รวมทงทศนคตทมตอหวหนา เพอนรวมงาน ผ ใตบงคบบญชา และแมแตตนเอง การทำา

ความเขาใจบรรยากาศองคการจงสำาคญ เพราะเปนปจจยทสำาคญตอทม และผลการศกษานสอดคลอง

กบผลงานวจยของ เสาวคนธ ทดเทยง (2551) ศกษาปจจยคดสรรทมความสมพนธกบการทำางาน

เปนทมของพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลศนยทผานการรบรองคณภาพ เขตภาคเหนอ พบวา

บรรยากาศองคการ เปนปจจยคดสรรทสามารถรวมกนพยากรณการทำางานเปนทมในงานประกน

คณภาพของพยาบาลวชาชพอยางมนยสำาคญทางสถต และสอดคลองกบผลงานวจยของหทย

กานต หอระสทธ (2557) ศกษาเรอง บรรยากาศองคการทสงผลตอการทำางานเปนทมของคร

ในสถานศกษา สงกดสำานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาชยภม เขต 2 ผล พบวา บรรยากาศ

องคการ 4 ดานรวมกนพยากรณการทำางานเปนทมของครในสถานศกษา คอ ดานความอบอน

และการสนบสนนในการปฏบตงาน ดานโครงสรางองคการ ดานมาตรฐานการปฏบตงาน

วารสารศลปศาสตร130

ดานความชดเจนของเปาหมาย และนโยบาย มคาสมประสทธสหสมพนธพหคณเทากบ .936 ม

คาอำานาจการพยากรณการทำางานเปนทมของครในสถานศกษา รอยละ 87.7 (R2 = .877) ผวจย

เหนวาหากบคลากรมการรบรบรรยากาศองคการโดยรวมทด โดยเฉพาะบรรยากาศองคการ

ดานความรบผดชอบ และบรรยากาศองคการดานความผกพน กจะสงผลใหการทำางานเปนทม

มประสทธผลมากขน นอกจากน การพฒนาทรพยากรมนษยดานการทำางานเปนทมกเปนปจจย

ทมอทธพลตอการทำางานเปนทม เนองจากการพฒนาทรพยากรมนษยดวยการฝกอบรม และ

การพฒนา ทมงเนนแนวทางการสราง และวางแผนการเรยนรจะชวยพฒนาความสามารถหลกใหกบ

บคคลทจะปฏบตงานในปจจบนหรอในอนาคต (McLagan, 1989) และสงผลใหบคคลมทกษะ

ความร ความสามารถ ในการปฏบตงานรวมกนเปนทมมากขน และผลการศกษานสอดคลอง

กบผลงานวจยของ นาว ถนอมรอด (2545) ทศกษาการพฒนาระบบการฝกอบรม เพอการทำางาน

เปนทม สำาหรบพนกงานโรงงานอตสาหกรรม พบวา การทดลองโดยใชแผนการวจยแบบ One-

Group Pretest-Posttest Design นน ผลสมฤทธของผเขารบการอบรมสงกวากอนการใช

อยางมนยสำาคญทางสถต ผลการสงเกตทกษะพฤตกรรมการทำางานเปนทม พบวา ทกษะพฤตกรรม

การทำางานเปนทมของผเขารบการฝกอบรมแสดงออกสงกวาเกณฑทกำาหนดไว ผลการทดลอง

ใชแผนการฝกอบรมในสภาพการณจรง พบวา ผเขารบการฝกอบรมประเมนผลการใชแผนการ

ฝกอบรมเพอการทำางานเปนทมสงกวาเกณฑทกำาหนดไว และสอดคลองกบผลงานวจยของ

ธนวฒน ภมรพรอนนต (2551) ศกษาการทำางานเปนทม และการสรางโมเดลการฝกอบรมเพอ

พฒนาการทำางานเปนทมของพนกงาน พบวา การฝกอบรมมผลใหกลมทดลองมการทำางาน

เปนทมเปลยนแปลงไปในทางทดขน ดงนนองคการควรใหความสำาคญกบบรรยากาศองคการ

และการพฒนาทรพยากรมนษยทเอออำานวยใหการทำางานเปนทมเกดประสทธผล สงผลให

องคการโดยรวมมประสทธผลเพมมากขน

131มหาวทยาลยอบลราชธาน

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะทางการบรหาร

1. ดานบรรยากาศองคการ จากผลการวจยพบวา บรรยากาศองคการของกรมอทยาน

แหงชาต สตวปา และพนธพช อยในระดบปานกลาง บรรยากาศองคการโดยรวม มความสมพนธ

เชงบวกในระดบสง อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .01 กบการทำางานเปนทมโดยรวม มคา

สมประสทธสหสมพนธ (r) เทากบ .744 บรรยากาศองคการโดยรวม บรรยากาศองคการ

ดานความรบผดชอบ และบรรยากาศองคการดานความผกพน เปนปจจยทมอทธพลตอ

การทำางานเปนทมของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช แสดงใหเหนวาบรรยากาศ

องคการมความสมพนธในระดบสง และเปนปจจยสำาคญทมอทธพลตอประสทธผลการทำางาน

เปนทม แตกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชมบรรยากาศองคการในระดบปานกลาง

เทานน ดงนนหากกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชตองการใหการทำางานเปนทม

มประสทธผลมากขน กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชจะตองใหความสำาคญ และพฒนา

บรรยากาศองคการใหดขน โดยมอบหมายให กลมพฒนาระบบบรหาร กรมอทยานแหงชาต

สตวปา และพนธพชเปนหนวยงานหลกในการกำาหนดแนวทาง และสนบสนนการสรางบรรยากาศ

องคการในหนวยงานโดยเฉพาะบรรยากาศองคการดานความรบผดชอบ และบรรยากาศองคการ

ดานความผกพน เพอใหบคลากรรบรถงบรรยากาศองคการทเหมาะสม และพรอมทจะทมเท

ในการปฏบตงานอยางเตมความสามารถ สงผลใหบรรยากาศองคการ และการทำางานเปนทม

ขององคการไดรบการพฒนาตอไป

2. ดานการพฒนาทรพยากรมนษย จากผลการวจยพบวา การพฒนาทรพยากรมนษย

ของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช อยในระดบปานกลาง การพฒนาทรพยากรมนษย

โดยรวม มความสมพนธเชงบวกในระดบปานกลาง อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .01 กบ

การทำางานเปนทม มคาสมประสทธสหสมพนธ (r) เทากบ .511 นอกจากนการพฒนาทรพยากร

มนษยดานการทำางานเปนทมยงเปนปจจยทมอทธพลตอการทำางานเปนทมของกรมอทยานแหงชาต

สตวปา และพนธพช ซงแสดงใหเหนวาการพฒนาทรพยากรมนษยเปนปจจยทสงผลกระทบ

ตอการทำางานเปนทม ดงนน นอกจากจะพฒนาทรพยากรมนษยในดานทวไปแลว ควรเนน

การพฒนาทรพยากรมนษยในดานการทำางานเปนทมดวย เนองจากการพฒนาทรพยากรมนษย

วารสารศลปศาสตร132

ในดานการทำางานเปนทมจะเสรมสรางความรความเขาใจเกยวกบการทำางานเปนทม และ

สนบสนนใหเกดการทำางานเปนทมอยางมประสทธผลมากยง ตลอดจนสงผลตอประสทธภาพ

ของงานในหนวยงานอกดวย ดงนนผบรหารควรใหความสำาคญกบการพฒนาทรพยากรมนษย

โดยมอบหมายใหสวนฝกอบรมซงมหนาทหลกในการพฒนาบคลากรของกรมดำาเนนการพฒนา

กระบวนการฝกอบรม หลกสตรในการฝกอบรม และกำาหนดใหทกหนวยงานมการฝกอบรม และ

พฒนาการทำางานเปนทม

3. ดานการทำางานเปนทมจากผลการวจยพบวา การทำางานเปนทมโดยรวมของ

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช อยในระดบสง แตยงมบางประเดนทยงตองปรบปรง

และพฒนา คอ ดานการเปดเผย และการเผชญหนา ซงอยในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลย 3.37

และดานภาวะผนำาทเหมาะสมอยในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลย 3.35 ตามลำาดบ ผบรหาร

ควรกำาหนดแนวทางใหมการผลดเปลยนหมนเวยนกนเปนหวหนาทมในแตละภารกจตาม

ความเหมาะสมกบความรความสามารถ และพฒนาการเปดเผย และการเผชญหนาของทม โดยวธการ

ของ Woodcock and Francis คอ 1. ระบประเดนปญหา 2. สงเสรมการแสดงความคดเหน

อยางเตมท 3. รบฟงผอนโดยปราศจากการตอตานโดยทศนคตสวนตว 4. ระบความแตกตาง

และใหความสำาคญตอความแตกตาง 5. ระบความสอดคลอง และใหความสำาคญกบความสอดคลอง

6. ตรวจสอบปญหาวาไดรบการแกไขแลวหรอยง

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1. ควรมการศกษาความสมพนธระหวางการพฒนาทรพยากรมนษยกบบรรยากาศ

องคการ ซงบรรยากาศองคการสามารถพยากรณการพฒนาทรพยากรมนษยได

2. ควรมการศกษาตวแปรอนๆ ทสงผลตอการทำางานเปนทม เชน ภาวะผนำาทสงผลตอ

การทำางานเปนทม

3. ควรมการศกษาการพฒนาทรพยากรมนษยในหนวยงานภาครฐอนๆ

133มหาวทยาลยอบลราชธาน

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กรกนก บญชจรส. (2552). ปจจยทมความสมพนธตอการท�างานเปนทมของพฒนากรในพนท

ความรบผดชอบของศนยการศกษาและพฒนาชมชน จงหวดเพชรบร. วทยานพนธ

ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

จนทมา มขดวง. (2550). การศกษาสภาพการท�างานเปนทมของบคลากรโรงพยาบาลอทอง

จงหวดสพรรณบร. ภาคนพนธปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาการจดการ

ทวไป มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม.

ทองทพภา วรยะพนธ. (2553). การบรหารทมงานและการแกปญหา. พมพครงท 4. กรงเทพฯ

: สหธรรมก.

ธนวฒน ภมรพรอนนต. (2551). เรองการศกษาการท�างานเปนทมและการสรางโมเดล

การฝกอบรมเพอพฒนาการท�างาน เปนทมของพนกงาน. ปรญญานพนธปรญญา

การศกษาดษฎบณฑต สาขาวชาจตวทยาการใหคำาปรกษา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

นงนช วงษสวรรณ. (2552). การบรหารทรพยากรมนษย. พมพครงท 5. กรงเทพฯ :

จามจรโปรดกท.

นาว ถนอมรอด. (2545). การพฒนาระบบการฝกอบรม เพอการท�างานเปนทม ส�าหรบ

พนกงานโรงงานอตสาหกรรม. วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชา

เทคโนโลยทางการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา.

นสดารก เวชยานนท. (2551). บทความดาน HR. พมพครงท 3. นนทบร : รตนไตร.

เบญจวรรณ นวาศานนท. (2552). การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการบรหารสวนจงหวด

นนทบร . วทยานพนธ ปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

รฐประศาสนศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

ปนแกว เสยงเยน. (2547). การศกษาสภาพการท�างานเปนทมตามแนวคดของวดคอกคและ

ฟรานซสของขาราชการคร ส�านกงานเขตคลองสาน สงกดกรงเทพมหานคร.

วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต สาขาบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏ

บานสมเดจเจาพระยา.

วารสารศลปศาสตร134

รมดา เสนโสพศ. (2550). การรบรบรรยากาศองคการและประสทธผลในการท�างานของ

บคลากรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตศรราชา. วทยานพนธปรญญาวทยา

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาจตวทยาอตสาหกรรมและองคการ บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยเกรก.

เรองวทย เกษสวรรณ. (2556). การสรางทมงาน. กรงเทพฯ : บพธการพมพ.

วภาว ชมะโชต. (2555). ความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการและองคประกอบในการทำางาน

เปนทมของขาราชการสำานกกรรมาธการ สำานกงานเลขาธการวฒสภา. วารสารบณฑต

ศกษา มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา 5, 1 (มกราคม-เมษายน) : 230-238.

วละดา ชาวชนสข. (2550). การพฒนาทรพยากรมนษยภายในส�านกงานคณะกรรมการ

ขาราชการพลเรอน. วทยานพนธปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชา

บรหารธรกจ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

ศรมล คมภรพนธ. (2556). โปรแกรมการฝกอบรมเสรมสรางการท�างานเปนทมส�าหรบ

นกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทย. วทยานพนธปรญญาศลป

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพฒนาทรพยากรมนษย มหาวทยาลยรามคำาแหง.

สนนทา เลาหนนทน. (2542). การบรหารทรพยากรมนษย. กรงเทพฯ : ธนะการพมพ.

เสาวคนธ ทดเทยง. (2551). ปจจยคดสรรทมความสมพนธกบการท�างานเปนทมของพยาบาล

วชาชพ โรงพยาบาลศนยท ผานการรบรองคณภาพ เขตภาคเหนอ. วทยานพนธ

ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการพยาบาล บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยนเรศวร.

หทยกานต หอระสทธ. (2557). บรรยากาศองคการทสงผลตอการท�างานเปนทมของครใน

สถานศกษา สงกดส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาชยภม เขต 2.

วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษาบณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

อาภรณ ภวทยพนธ. (2551). กลยทธการพฒนาทรพยากรมนษย. กรงเทพฯ : เอช อาร เซนเตอร.

อทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช, กรม. (2557). หนงสอท ทส 0928/21147 เรอง รายงาน

ผลการส�ารวจการพฒนาองคการผานระบบออนไลน ครงท 2 ประจ�าปงบประมาณ

พ.ศ.2557. 24 ตลาคม.

135มหาวทยาลยอบลราชธาน

ภาษาองกฤษ

Lussier, Robert N. (2010). Human relations in organization : application and

skill-building. 8th ed. Boston, Mass. : McGraw-Hill/rwin.

McLagan, Patricia A. (1989). Models of HRD Practice. Training and Development

Journal. 43, 9.

Robbins, Stephen P., and Timothy A. Judge. (2011). Organizational behavior :

global edition. 14th ed. New Jersey : Pearson.

Stringer, Robert (Robert A.). (2002). Leadership and organizational climate : the

cloud chamber effect.

Woodcock, Mike and Francis Dave. (1994). Teambuilding strategy. Aldershot,

Hampshire : Gower.

Yamane, Taro. (1973). Statistics : An Introductory Analysis. (3rd ed). Newyork :

Harper & Row Publication.

วารสารศลปศาสตร136

การพฒนาการคดทางประวตศาสตร :

การคดเกยวกบความส�าคญทางประวตศาสตร

Historical Thinking Development :

Thinking about Historical Significance

กตตศกด ลกษณา 1

1 อาจารยประจำาภาควชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามคำาแหง

วารสารศลปศาสตร138

บทคดยอ

การคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตรเปนสวนหนงของการคดทางประวตศาสตร

โดยเปนมโนทศน และกระบวนการทผเรยนพจารณา และใหเหตผลเพออธบายเหตการณ บคคล

หรอการพฒนาทเกดขนในอดตวามความสำาคญอยางไรดวยตวผเรยนเอง การพฒนาการคด

เกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตรชวยสงเสรมบรรยากาศการเรยนการสอนเชงรก ตลอดจน

ไดลงมอฝกทกษะทางประวตศาสตรทำาใหผเรยนเขาใจธรรมชาตของวชาประวตศาสตร และชวย

พฒนาความรทางประวตศาสตรใหลกซงมากยงขน

การพฒนาการสอนคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตรนนสามารถดำาเนนการได

หลากหลายแนวทาง ทงการใชรปแบบการเรยนการสอนทมงพฒนาการคดเกยวกบความสำาคญ

ทางประวตศาสตร ตลอดจนกจกรรมทหลากหลาย เชน กจกรรมการใชเกณฑประเมน

ความสำาคญทางประวตศาสตร กจกรรมการเรยงลำาดบความสำาคญของเหตการณ กจกรรมวาดภาพ

ความสำาคญ เปนตน โดยทงรปแบบ และกจกรรมทม งพฒนาการคดเกยวกบความสำาคญ

ทางประวตศาสตรจะตองเปดโอกาสใหผเรยนมบทบาทเชงรก ตความหลกฐาน และใหเหตผล

ดวยตวของผเรยนเอง

ค�าส�าคญ: การคดทางประวตศาสตร การสอนประวตศาสตร การสอนสงคมศกษา

139มหาวทยาลยอบลราชธาน

Abstract

Thinking about historical significance is part of historical thinking which

emphasizes concepts and methods that learners by themselves used to explain

historical events, people or development and their significance. The development

of thinking about historical significance proactively encourages learning environ-

ment and also help create historical knowledge profoundly as well. The devel-

opment of thinking about historical significance can be done in various ways

including the instructional model aiming at historical significance thinking. More-

over, the teaching activities cover using criteria to evaluate historical significance,

ranking significance and sketching significance. The activities and the methods

which aim at historical significance thinking should give a chance for learners to

proactively study, interpret documents and give explanation with learner’s own

reasons.

Keywords: historical thinking, teaching history, teaching social studies

วารสารศลปศาสตร140

บทน�า

จากการสมภาษณผ เรยนระดบมธยมศกษาในประเดนความคดเหนทมตอวชาประวตศาสตร พบความคดเหนทนาสนใจ ดงน

“ครมกสอนโดยเลาเรองโนนเรองนในอดตใหฟงมากมาย แตเมอหมดชวโมงผมกลบจำาอะไรไมไดเลย”

“วชาประวตศาสตรนนนาเบอมาก ทำาไมเราตองเรยนเรองเกาๆ ของคนแกๆ ดวย มนไมเหนมความสำาคญหรอมผลอะไรตอตวผมเลย”

“ทำาไมเราตองเรยนวชาประวตศาสตรดวยหน ไมเขาใจเลย มนผานมาแลว มนจบไปแลว มนไมเหนเกยวอะไรกบตวหนเลย”

จากการสมภาษณผสอนรายวชาประวตศาสตรในประเดนความคดเหนทมตอวชาประวตศาสตร พบความคดเหนทนาสนใจ ดงน

“เวลาเรยนทมนนนอยเกนไป แคสอนเนอหาใหครบตามหนงสอเรยนกแทบแยแลว ถาจะใหสอนโดยให ผเรยนลงมอปฏบตหรอใชวธการทางประวตศาสตร ดฉนคดวาเวลาคงไมพอแนๆ และดฉนคงสอนเนอหาไดไมครบ”

“ฉนวาการบรรยายเปนวธการทด และเหมาะสมทสดในการสอนประวตศาสตร”

“บางครงฉนกอยากสอนประวตศาสตร โดย ไมบรรยาย แตเมอคดวาจะสอนอยางไร ฉนสารภาพเลยวาฉนจนปญญาจรงๆ และเมอคดยอนกลบไป ครทเคยสอนประวตศาสตรใหแกฉนตางกสอนดวยวธการบรรยายทงนน”

“ฉนคดวาสงตางๆ ทเกดขนในอดตมนเกดขนแลว และมนเปลยนแปลงไมได ดงนนเราจะไปเสยเวลาใชวธการทางประวตศาสตรทำาไม กแคบอกใหผเรยนรหรอใหผเรยน

อานหนงสอเรยนประวตศาสตรดๆ สกเลมกนาจะเพยงพอ”

141มหาวทยาลยอบลราชธาน

จากเสยงของผเรยน และผสอนทมตอวชาประวตศาสตรแสดงใหเหนถงปญหาสำาคญ

ของการเรยนการสอนวชาประวตศาสตร ดงตอไปน

1. ไมเหนความสำาคญของวชาประวตศาสตร อนเนองมาจากเหตผล 2 ประการ

ประการแรก คอผเรยนไมเหนความเชอมโยงระหวางอดตกบปจจบนวาเกยวของสมพนธกน

อยางไร ประการทสอง คอผเรยนไมเขาใจถงผลกระทบของอดตซงสงผลถงปจจบน และอนาคต

2. ครผ สอนไมสามารถจดการเรยนการสอนประวตศาสตรดวยวธการอนนอกจาก

การบรรยาย ทงนลำาพงเพยงการเรยนรจากการบรรยายนนผเรยนจะสามารถเรยนรไดจำากดแค

ขอเทจจรงทางประวตศาสตรหรอเนอหาเชงบรรยายเทานน

3. ครผสอน และผเรยนมความเขาใจทคลาดเคลอน (misconception) เกยวกบลกษณะ

และธรรมชาตของประวตศาสตรวาเปนเรองราวทคงทไมเปลยนแปลง

ดงนนบทความนจะมงอธบายการคดทางประวตศาสตร (historical thinking) โดยเฉพาะ

การคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตร (historical significance) ตลอดจนกจกรรม

การเรยนการสอนทใชพฒนาการคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตร เพอเปลยนหองเรยน

ประวตศาสตร ให ผ เรยนมบทบาทเชงรกมากยงขน อกทงได ฝ กทกษะกระบวนการ

ทางประวตศาสตร ควบคไปกบการพฒนาความรความเขาใจทางประวตศาสตร

เนอหาสาระของวชาประวตศาสตร

เมอกลาวถงประเภทของความรในวชาประวตศาสตร คร นกเรยน และคนทวไปมกจะ

คำานงถงวาวชาประวตศาสตรประกอบดวยเนอหาทเปนการบรรยายวา มเหตการณอะไร (what)

เกดขนทไหน (where) เกดขนเมอไร (when) และเกยวของกบใคร (who) ความเขาใจเชนน

ถกตองเพยงบางสวนเทานน Thomas Becker (Harris, Burn, & Wooley, 2014 : 24) ไดจด

จำาแนกประเภทของเนอหาในวชาประวตศาสตรออกเปน 3 ประเภท ไดแก เนอหาเชงบรรยาย

แนวคด และการปฏบต ดงมรายละเอยดตอไปน

1. เนอหาเชงบรรยาย เปนเนอหาทมลกษณะเปนการบรรยายใหรายละเอยดวา

มเหตการณหรอสงใดเกดขนในอดต เกดขนทไหน เมอใด อยางไร และเกยวของกบใครบาง เชน

สงครามโลกครงท 2 ยตลงในวนท 15 สงหาคม ค.ศ.1945 โดยสมเดจพระจกรพรรดของญปน

ประกาศยอมแพแกฝายสมพนธมตร เปนตน

วารสารศลปศาสตร142

2. เนอหาประเภทแนวคด เปนเนอหาทมลกษณะเปนแนวคดหรอมโนทศน

(concepts) ซงใชในการทำาความเขาใจ และสรางความรทางประวตศาสตร เชน ความตอเนอง

(continuity) การเปลยนแปลง (change) เหต (cause) ผล (consequence) ความกาวหนา

(progress) ความเสอมถอย (decline) และหลกฐาน (evidence) เปนตน มโนทศนเหลาน

เปนมโนทศนหลกในวชาประวตศาสตรทเปรยบเสมอนเครองมอทผเรยนใชทำาความเขาใจ

ประวตศาสตร

3. เนอหาทมงการปฏบต เปนเนอหาทมลกษณะเปนทกษะซงสามารถพฒนาโดย

การฝกฝน และลงมอปฏบต เนอหาประเภทการปฏบตน เชน การใชหลกฐานทางประวตศาสตร

วธการทางประวตศาสตร เปนตน

เมอพจารณาเนอหาในวชาประวตศาสตรทง 3 ประเภทน จะเหนไดวาเนอหาประเภท

ท 1 หรอเนอหาเชงบรรยายเปนพนฐานของการทำาความเขาใจอดตซงจะเปนพนฐานการทำา

ความเขาใจประวตศาสตรในระดบทสงขนตอไป เนอหาประเภทนผเรยน ผสอน และบคคลทวไป

ทสนใจประวตศาสตรตางรจก และคนเคยเปนอยางด อยางไรกตาม มกมความเขาใจทคลาดเคลอนวา

เนอหาประเภทนเปนเนอหาทงหมดของวชาประวตศาสตร ทำาใหผสอนมงใหผเรยนจดจำาเนอหา

ประเภทนแตเพยงอยางเดยว โดยมงใหจดจำาวามเหตการณอะไร (what) เกดขนทไหน (where)

เกดขนเมอไร (when) และเกยวของกบใคร (who) สำาหรบวชาประวตศาสตรเนอหาประเภทน

เปนเพยงเนอหาพนฐานเพอความเขาใจทางประวตศาสตรเทานน สำาหรบทางครศาสตร-ศกษา

ศาสตรเนอหาประเภทนชวยใหผเรยนบรรลวตถประสงคทางการศกษาดานพทธพสยในระดบ

“การจำา” (remembering) เทานนซงเปนระดบทตำาสด (Krathwohl, 2002)

สวนเนอหาประเภทท 2 หรอเนอหาประเภทแนวคดชวยใหผเรยนสามารถเขาใจ

และคดทางประวตศาสตรไดอยางมมตมมมอง และเขาใจธรรมชาตของวชาประวตศาสตรผาน

มโนทศนทสำาคญทางประวตศาสตร

เนอหาประเภทสดทาย คอเนอหาทมงการปฏบต โดยเปนกระบวนหลกทใชใน

การพฒนาการคดทางประวตศาสตรของผเรยนผานการลงมอปฏบตจรง

อยางไรกตามในการจดการเรยนการสอนประวตศาสตรปจจบนยงมงเนนใหผเรยน

เรยนรเนอหาประเภทท 1 เทานน ยงขาดการสงเสรมพฒนาผเรยนใหมความร และขาดการลงมอ

ปฏบตเกยวกบเนอหาประเภทแนวคด และเนอหาทมงเนนการปฏบต ดงนน ในการจดการเรยน

การเรยนการสอนประวตศาสตรผสอนจำาเปนตองคำานงถงประเภทของเนอหาดงกลาวดวย

เพอใหเรยนรประวตศาสตรไดอยางสมดล

143มหาวทยาลยอบลราชธาน

การคดทางประวตศาสตร

การคดทางประวตศาสตร (historical thinking) เปนทกษะกระบวนการ และมโนทศน

เฉพาะในสาขาวชาประวตศาสตร โดยมหนวยงาน และนกวชาการไดอธบายความหมาย

และลกษณะไวดงน

ศนยประวตศาสตรในโรงเรยนแหงชาต (National Center for History in the

Schools, 1996 : 42) ใหนยามการคดทางประวตศาสตรหมายถงทกษะทชวยใหผเรยนประเมน

หลกฐาน พฒนาการวเคราะหเชงสาเหต และเชงเปรยบเทยบ ตความบนทกทางประวตศาสตร

สรางมมมอง และเหตผลสนบสนน

VanSledright (200 4 : 230-233) อธบายวา การคดทางประวตศาสตรคอกระบวน

การตรวจสอบแหลงขอมล ไดแก การพจารณาลกษณะของหลกฐาน ผแตง บรบท และการตรวจสอบ

ความนาเชอถอของหลกฐาน ซงกระบวนการเหลานเกยวของกบกระบวนการทางปญญา

Lévesque (2009) อธบายวาการคดทางประวตศาสตรเปนทงกระบวนการ และมโน

ทศนเฉพาะของสาขาวชาประวตศาสตร (disciplinary concepts) กลาวคอ การคดทาง

ประวตศาสตรในดานกระบวนการเกยวของกบการใชหลกฐาน (การพจารณาลกษณะของหลก

ฐาน ผแตง บรบท และการตรวจสอบความนาเชอถอของหลกฐาน) สวนในดานมโนทศนนน

เกยวของกบกระบวนการทางปญญาทสมพนธกบมโนทศนในสาขาวชา (ความสำาคญ หลกฐาน

ความตอเนอง การเปลยนแปลง เหต ผลทตามมา มมมองทางประวตศาสตร และมตทาง

จรยธรรม)

นกวชาการดานการศกษาประวตศาสตร และองคกรทเกยวของกบการเรยนการสอน

ประวตศาสตรไดจำาแนกประเภทของการคดทางประวตศาสตรไวดงตอไปน

1. ศนยประวตศาสตรในโรงเรยนแหงชาต (National Center for History in the

Schools : NCHS) ไดกำาหนดใหการคดทางประวตศาสตรเปนสวนหนงของมาตรฐาน

ประวตศาสตร (NCHS, 1996 : 14-15) ทผเรยนจะตองแสดงความรความสามารถ โดยจำาแนก

การคดทางประวตศาสตรออกเปน 5 ประเภท ไดแก

1.1 การคดตามลำาดบเวลา (chronological thinking)

1.2 ความเขาใจทางประวตศาสตร (historical comprehension)

1.3 การวเคราะห และตความทางประวตศาสตร (historical analysis and

interpretation)

1.4 การวจยทางประวตศาสตร (historical research capabilities)

วารสารศลปศาสตร144

1.5 การวเคราะห และตดสนใจในประเดนทางประวตศาสตร (historical

issue, analysis and decision making)

2. Lévesque (2009) ไดจำาแนกประเภทของการคดทางประวตศาสตรออกเปน 5

ประเภท ตามมโนทศนทสำาคญ ดงตอไปน

2.1 ความสำาคญทางประวตศาสตร (historical significance)

2.2 ความตอเนอง และการเปลยนแปลง (continuity and change)

2.3 ความกาวหนา และความเสอมถอย (progress and decline)

2.4 หลกฐาน (evidence)

2.5 ความรสกนกคดทางประวตศาสตร (historical empathy)

3. Seixas and Morton (2013) ไดจำาแนกประเภทของการคดทางประวตศาสตร

ออกเปน 6 ประเภท ตามมโนทศนทสำาคญ ดงตอไปน

3.1 ความสำาคญทางประวตศาสตร (historical significance)

3.2 หลกฐาน (evidence)

3.3 ความตอเนอง และการเปลยนแปลง (continuity and change)

3.4 เหต และผลทตามมา (cause and consequence)

3.5 มมมองทางประวตศาสตร (historical perspectives)

3.6 มตทางจรยธรรม (the ethical dimension)

จากการทบทวนวรรณกรรมท เกยวของจะพบวา นกวชาการดานการศกษา

ประวตศาสตร และองคกรทเกยวของกบการเรยนการสอนประวตศาสตรไดอธบายการคด

ทางประวตศาสตรไวคอนขางหลากหลาย แตมลกษณะรวมกนคอ เปนมโนทศนทสำาคญในสาขาวชา

ประวตศาสตร ซงชวยในการทำาความเขาใจเหตการณในอดต เชน ความสำาคญทางประวตศาสตร

(historical significance) หลกฐาน (evidence) ความตอเนอง (continuity) การเปลยนแปลง

(change) เหตปจจย (cause) ผลทตามมา (consequence) ความกาวหนา ความเสอมถอย

(decline) ความรสกนกคดทางประวตศาสตร (historical empathy) เปนตน และเปนทกษะ

กระบวนการซงผเรยนสามารถเรยนรไดจากการลงมอใชหลกฐาน โดยผานกระบวนการพจารณา

ลกษณะของหลกฐาน ผแตง บรบท และการตรวจสอบความนาเชอถอของหลกฐาน

145มหาวทยาลยอบลราชธาน

ความส�าคญของการคดทางประวตศาสตร

การเรยนประวตศาสตรโดยลำาพงมไดทำาใหเกดการคดทางประวตศาสตรโดยอตโนมต

ดงนนจงเปนหนาทของผสอนทจะตองจดการเรยนการสอนเพอมงพฒนาผเรยนใหสามารถ

คดทางประวตศาสตรได เพราะการสงเสรมการคดทางประวตศาสตรมความสำาคญ ดงน

1. การคดทางประวตศาสตรชวยใหผเรยนเขาใจลกษณะ และธรรมชาตของวชา

ประวตศาสตรไดมากขน จากการไดเรยนรเนอหาเชงบรรยาย เนอหาเชงมโนทศน และไดลงมอ

ปฏบต

2. ผเรยนสามารถประยกตใชการคดทางประวตศาสตรในการทำาความเขาใจศาสตร

สาขาวชาอนได เชน รฐศาสตร อาณาบรเวณศกษา เหตการณปจจบน เปนตน

3. การเรยนรการคดทางประวตศาสตรเหมาะสมกบพลเมองในสงคมประชาธปไตย

4. การคดทางประวตศาสตรชวยใหผเรยนสามารถศกษาประวตศาสตรในฐานะ

ทเปนการเรยนรเชงมโนทศน และชวยพฒนาทกษะทจำาเปนในวชาประวตศาสตร

5. การคดทางประวตศาสตรชวยพฒนาผเรยนใหมความเขาใจทางประวตศาสตร

(historical understanding) อยางลกซง และมมตมมมอง

การคดเกยวกบความส�าคญทางประวตศาสตร (historical significance)

ประวตศาสตรนนมหลากหลายความหมายตงแตเปนเรองราวหรอเหตการณทเกดขน

ในอดตของมนษย หรอบนทกเกยวกบพฤตกรรมของมนษยในอดต หรอการศกษาเรองราว

ของมนษยในอดต (วนย พงศศรเพยร, 2543 : 16-17) ไมวาจะเปนในความหมายใดประวตศาสตร

กมความเกยวของกบ “ความสำาคญทางประวตศาสตร” กลาวคอ เหตการณหรอเรองราว

ของมนษยในอดตนนจะตองมความสำาคญมากพอทจะทำาใหผบนทกประวตศาสตรเขยนหรอบนทก

เรองราวลงในแหลงขอมลทางประวตศาสตรประเภทตางๆ ผานมมมองการรบรของผบนทก

เหตการณหรอเรองราวนน นกประวตศาสตรจงมหนาทตองศกษา ตความ ปะตดปะตอ

และอธบายเรองราวในอดตนนขนมาใหม

ผ เรยนประวตศาสตรในระดบการศกษาขนพนฐานเองกถกคาดหวงใหมความร

และทกษะเสมอนเปนนกประวตศาสตร ดงนน ผเรยนจะตองคด และปฏบตไดประหนงเปน

“นกประวตศาสตรตวนอย” ทมความรความเขาใจเกยวกบประวตศาสตร สามารถใชวธการ

ทางประวตศาสตร และคดทางประวตศาสตรได

วารสารศลปศาสตร146

การคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตร (historical significance) เปน

องคประกอบหนงของการคดทางประวตศาสตร (historical thinking) หมายถง “กระบวนการท

ผเรยนพจารณา และใหเหตผลเพออธบายเหตการณ บคคล หรอการพฒนาทเกดขนในอดตวา

มความสำาคญอยางไรดวยตวผเรยนเอง” (กตตศกด ลกษณา, 2558) นกการศกษาประวตศาสตร

ไดกำาหนดเกณฑ (criteria) ทผเรยนสามารถนำาไปใชพจารณา และใหเหตผลวาเหตการณเหลา

นนมความสำาคญทางประวตศาสตรมาก-นอยเพยงใดดงน

1. Phillips (2002) ไดกลาวถงเกณฑ 5 ประการทใชพจารณาวาเหตการณ บคคล

และการพฒนานนมความสำาคญทางประวตศาสตรดงน

1.1 เหตการณนนไดรบการยอมรบวามความสำาคญ (importance) เหตการณนน

จะตองได รบการยอมรบจากคนในบรบททางประวตศาสตร นนว าม

ความสำาคญมากพอจนกระทงบนทกเรองราวเกยวกบเหตการณนน

1.2 เหตการณนนสงผลกระทบตอผคนเปนอยางมาก (profundity) เกณฑน

ใหความสนใจกบ “ระดบความรนแรง” ทเหตการณนนสงผลกระทบอยางรนแรง

และลกซงตอคนในบรบททางประวตศาสตรนน

1.3 เหตการณนนสงผลกระทบตอคนเปนจำานวนมาก (quantity) เกณฑนใหความ

สนใจกบ “จำานวนคนทไดรบผลกระทบจากเหตการณนน

1.4 เหตการณนนมความยาวนาน (durability) เกณฑนใหความสนใจกบ “ระยะ

เวลาทคนไดรบผลกระทบจากเหตการณนน

1.5 เหตการณนนสมพนธหรอสำาคญกบปจจบน (relevance) เหตการณนน

จะตองสำาคญหรอมความหมายในมมมองของคนสมยปจจบน

2. Counsell (2004) ไดกลาวถงเกณฑ 5Rs ในการพจารณาเหตการณ บคคล หรอ

การพฒนาทมความสำาคญทางประวตศาสตรดงน

2.1 ความพเศษเฉพาะตว (remarkable) เหตการณ บคคล หรอการพฒนา

ในอดตนนตองเปนสงทพเศษ มเอกลกษณเฉพาะตว แตกตาง หรอไมปกต

เมอเทยบเคยงกบสงตางๆ ทเกดขนในชวงเวลาเดยวกน

2.2 ถกจดจำา (remembered) เหตการณ บคคล หรอการพฒนาในอดตนน

มความสำาคญตอคนกลมใดกลมหนงในฐานะทเปน “ความทรงจำารวมกน”ของกลม

147มหาวทยาลยอบลราชธาน

2.3 ผลของการเปลยนแปลง (resulting in change) เหตการณ บคคล หรอ

การพฒนานนจะตองเปนจดเปลยนหรอพลกโฉมหนาประวตศาสตร ซงสงผลตอ

บคคลเปนจำานวนมาก หรอสงผลตอเนองยาวนานมาก-นอยเพยงใด

2.4 สะทอนในจตใจ (resonant) เหตการณ บคคล หรอการพฒนาในอดตนน

ตองเปนสงททำาใหเกดเสยงสะทอนหรอแรงกระเพอมตอคนในสงคมตอมา ทงใน

ดานเจตคต ความเชอ และการกระทำา กลาวคอ เมอผ เรยนสงเกตเหน

ความคลายคลงกนของเหตการณทเกดขนซงสมพนธกบเหตการณสำาคญในอดต

กทำาใหหวนนกถงเหตการณนนๆ เสมอนวามนเกดขนอกครง เชน ในประเทศ

สหรฐอเมรกาคำาวา “The new Vietnam” ถกใชเมอมการรบในอรก

และอฟกานสถานซงทำาใหยอนนกไปถงเหตการณสำาคญในประวตศาสตร

อเมรกานนคอสงครามเวยดนาม

2.5 การเผยใหเหนถงเรองราวทสำาคญ (revealing) เหตการณ บคคล หรอการ

พฒนาในอดตนนชวยเผยใหเหนถงเรองราวทสำาคญหรอยงใหญ

3. Cercadillo (2006 : 7-8) ไดจำาแนกลกษณะของความสำาคญทางประวตศาสตร

ออกเปน 6 ประเภท ดงน

3.1 ความสำาคญรวมสมย (contemporary significance) เหตการณนนม

ความสำาคญตอบคคลรวมสมย หรอบคคลทมชวงชวตในระหวางทเหตการณ

นนเกดขน

3.2 ความสำาคญเชงสาเหต (causal significance) เหตการณนนเปนสาเหต

ทสำาคญของเหตการณอนๆ ทเกดตามมา

3.3 ความสำาคญเชงแบบแผน (pattern significance) เหตการณนนเปนจดเปลยน

ทสำาคญ หรอเปนสวนหนงของแบบแผนการเปลยนแปลงทสำาคญ

3.4 ความสำาคญเชงสญลกษณ (symbolic significance) เปนชวงเวลาทสำาคญ

โดดเดนของของเรองราวหรอเหตการณ

3.5 ความสำาคญในแงการเผยใหเหนถงเรองราวทสำาคญ (revelatory signifi-

cance) เหตการณนนเผยใหเหนถงเรองราวทสำาคญตอบคคลหรอสงคม

3.6 ความสำาคญตอปจจบน (present significance) เหตการณนนมความสำาคญ

ตอปจจบน และอนาคต

วารสารศลปศาสตร148

4. Brown and Woodcock (200 9 : 10-11) ไดกลาวถงเกณฑ 5Rs ในการพจารณา

เหตการณ บคคล หรอการพฒนาทมความสำาคญทางประวตศาสตร ดงน

4.1 ผลของการเปลยนแปลง (resulting in change) เหตการณ บคคล หรอ

การพฒนานนจะตองเปนจดเปลยนหรอพลกโฉมหนาประวตศาสตร ซงสงผลตอ

บคคลเปนจำานวนมาก หรอสงผลตอเนองยาวนานมาก-นอยเพยงใด

4.2 ความเกยวของกบตวผเรยน (relevant) เหตการณ บคคล หรอการพฒนา

ในอดตนนเกยวของสมพนธกบตวผเรยน และโลก

4.3 การเผยใหเหนถงเรองราวทสำาคญ (revealing) เหตการณ บคคล หรอ

การพฒนาในอดตนนชวยเผยใหเหนถงเรองราวทสำาคญหรอยงใหญ

4.4 ความพเศษเฉพาะตว (remarkable) เหตการณ บคคล หรอการพฒนา

ในอดตนนตองเปนสงทพเศษ มเอกลกษณเฉพาะตว แตกตาง หรอไมปกต

เมอเทยบเคยงกบสงตางๆ ทเกดขนในชวงเวลาเดยวกน

4.5 สะทอนในจตใจ (resonates) เหตการณ บคคล หรอการพฒนาในอดตนน

ตองเปนสงททำาใหเกดเสยงสะทอนหรอแรงกระเพอมตอคนในสงคมตอมา

ทงในดานเจตคต ความเชอ และการกระทำา

ในการประยกตใชเกณฑของนกการศกษาประวตศาสตรทง 4 ไดแก Phillips (2002)

Counsell (2004) Cercadillo (2006 : 7-8) และ Brown and Woodcock (2009 : 10-11)

มขอควรคำานงในการประยกตใชเกณฑทใชพจารณาความสำาคญของเหตการณดงตอไปน

1. ผสอนควรสอนใหผเรยนทำาความเขาใจเกณฑเหลานมากพอจนสามารถวเคราะห

ความสำาคญของเหตการณได เชน การอธบายเกณฑอยางละเอยด และการสาธตการวเคราะห

เหตการณโดยใชเกณฑทกำาหนด เปนตน

2. ผสอนสามารถใหผเรยนเลอกใชเกณฑกลมใดกลมหนง หรออาจเลอกเกณฑจาก

หลายกลมผสมกนเพอใชในการพจารณาความสำาคญของเหตการณกได

3. ผสอนไมควรเปนผวเคราะหเหตการณโดยใชเกณฑเสยเอง แตควรใหผเรยนใชเกณฑ

ในการพจารณาความสำาคญของเหตการณดวยตนเอง

4. ผเรยนทแตกตางกนอาจมความคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตรของ

149มหาวทยาลยอบลราชธาน

เหตการณในอดตทแตกตางกนไป เชน ผเรยนแตละคนอาจมองเหตการณสำาคญมาก-นอย

แตกตางกน หรอสำาคญในดาน/เกณฑทแตกตางกน

5. ความสำาคญทางประวตศาสตรยอมผนแปรไปตามการพจารณา และใหเหตผล

ของผเรยนทมตอเหตการณ ดงนนความสำาคญทางประวตศาสตรจงไมใชสงทคงทตายตว

ไมเปลยนแปลง ดงนนจดเนนของการคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตรคอการทผเรยน

ไดมโอกาสพดคย อภปราย ววาทะ ใหเหตผลกน และกน มากกวาการใหผเรยนยอมรบความสำาคญ

ของเหตการณทตายตวไมเปลยนแปลง ดงท Bradshaw (2006 : 24) กลาวไววา “Historical

significance is contested not decided.”

คณปการของการพฒนาการคดเกยวกบความส�าคญทางประวตศาสตร

การคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตรเปนทงมโนทศน และกระบวนการ

ทมคณคาตอผเรยนหลากหลายประการดงตอไปน

1. พฒนาความร ทางประวตศาสตร การสอนคดเกยวกบความสำาคญทาง

ประวตศาสตรจะชวยใหผเรยนมความรความเขาใจเกยวกบประวตศาสตรทลกซงมากยงขน

(Seixas, 1994 ; Bradshaw, 2006)

2. สงเสรมบรรยากาศการเรยนการสอนเชงรก ทมงเนนการพดคยอภปราย การสอน

คดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตรชวยเปลยนหองเรยนทแตเดมผเรยนเปนฝายรบความ

รจากผสอนหรอหนงสอเรยนมาเปนหองเรยนทผเรยนเปนฝายสรางสรรคความรดวยตนเอง

3. ฝกทกษะทางประวตศาสตร การสอนคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตร

ชวยพฒนาทกษะการวเคราะหความสำาคญทางประวตศาสตรซงตองอาศยการศกษาหลกฐาน

การตความ และการคดตดสนใจ

4. เขาใจธรรมชาตของวชาประวตศาสตรมากยงขน เชน ความจรงทางประวตศาสตร

กระบวนการ/วธการทางประวตศาสตร เปนตน

ปจจยทสงผลใหผเรยนคดเกยวกบความส�าคญทางประวตศาสตร

การทผเรยนคดวาเหตการณใดมความสำาคญหรอไมมความสำาคญทางประวตศาสตรนน

สมพนธกบหลากหลายปจจย (Lévesque, 2005 ; Barton, 2005 ; Cercadillo, 2006 ; Brown

& Woodcock, 2009) ดงน

วารสารศลปศาสตร150

1. ภมหลงดานผเรยน ครอบครว ตระกล ภาษา ศาสนา อดมการณทางการเมอง

และเชอชาตของผเรยน ผ เรยนทมภมหลงแตกตางกนอาจเหนความสำาคญของเหตการณ

ทางประวตศาสตรแตกตางกน งานวจยดานการคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตร อาท

Lévesque (2005), Barton (2005), Cercadillo (2006) มขอคนพบวา ปจจยดานภมหลง

ของผเรยน เชน เหตการณทเกยวของสมพนธกบปจจย เชน ตวตน ครอบครว ตระกล ภาษา ศาสนา

อดมการณทางการเมอง และเชอชาตของผเรยน จะสงผลใหผเรยนคดเกยวกบความสำาคญ

ทางประวตศาสตรแตกตางกน เชน Lévesque (2005) พบวา นกเรยนแคนาดาทพดภาษาฝรงเศส

เปนภาษาแมจะใหความสำาคญกบเหตการณทางประวตศาสตรแตกตางจากนกเรยนแคนาดา

ทพดภาษาองกฤษเปนภาษาแม กลาวคอ ในเหตการณ Franco-Ontario Resistance ในป ค.ศ.

1916 นกเรยนแคนาดาทพดภาษาฝรงเศสจำานวน 17 คน ตดสนใจวา เหตการณนเปนเหตการณ

สำาคญ แตมนกเรยนแคนาดาทพดภาษาองกฤษจำานวน 2 คนเทานนทตดสนใจวาเหตการณน

เปนเหตการณสำาคญ ทงนเนองจากเหตการณ Franco-Ontario Resistance นนเปนประวตศาสตร

ความทรงจำาทสำาคญของคนแคนาดาทพดภาษาฝรงเศส ดงนน นกเรยนแคนาดาทพดภาษา

ฝรงเศสจงเหนความสำาคญของเหตการณนมากกวานกเรยนแคนาดาทพดภาษาองกฤษนนเอง

2. ความร และความเขาใจเกยวกบเหตการณของผเรยน กลาวคอความเขาใจใน

รายละเอยดของเหตการณ ลำาดบเหตการณ บคคลทมสวนเกยวของ และบรบทตางๆ ในเหตการณ

สงผลตอการคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตร เชน หากผเรยนไมทราบรายละเอยดของ

เหตการณการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 ผ เรยนกยอมไมคดวาเหตการณน

มความสำาคญทางประวตศาสตร

3. การรบรมมมองของผ อนทมตอความสำาคญของเหตการณ กลาวคอมมมอง

ของบคคลอนทอยใกลตวผเรยน เชน ผสอน สมาชกในครอบครว และเพอน รวมถงมมมองของบคคลอน

เชน มมมองของบคคลในโทรทศน มมมองของบคคลในเครอขายสงคม มมมองของผเขยนหนงสอ

แบบเรยนทมตอเหตการณในอดตยอมมผลตอการคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตร

ของผเรยน

4. มมมองของผเรยนทมตอเหตการณอนทสมพนธกน เมอเหตการณ หรอเรองราวท

ผเรยนเรยนรนนมรายละเอยด แบบแผน หรอลกษณะคลายคลงกบเหตการณหรอเรองราวผเรยน

เคยมประสบการณ ผเรยนมกรบร และคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตรทมตอเหตการณ

ใหมคลายคลงกบเหตการณเดมทเคยมประสบการณ

151มหาวทยาลยอบลราชธาน

การสอนการคดเกยวกบความส�าคญทางประวตศาสตร

จากการศกษาวธการสอนแบบบรรยายของผสอนในวชาตางๆ ระดบมธยมศกษา

ตอนปลาย Grant Wiggins (2015) พบวา“ผสอนในวชาประวตศาสตรใชวธการบรรยายมากกวา

ผสอนในวชาอนๆ ” อยางไรกตามการสอนคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตรนนไมเหมาะสม

ทจะเรยนร ดวยวธการสอนแบบบรรยาย Lévesque (2006) กลาววา “การคดเกยวกบ

ความสำาคญทางประวตศาสตรเปนมโนทศนทไมสามารถเรยนรไดจากการอานหนงสอเรยนหรอฟง

การบรรยายเนอหาทางประวตศาสตร” ดงนนผสอนประวตศาสตรจำาเปนตองทราบวาแนวคด

และแนวปฏบตทางการสอนแบบใดทชวย/ไมช วยพฒนาการคดเกยวกบความสำาคญ

ทางประวตศาสตร

1. แนวคด และแนวปฏบตทสงเสรมการคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตร

1.1 การเรยนการสอนทเปดโอกาสใหผเรยนมบทบาทเชงรกในการพดคย อภปราย

ถกเถยงเกยวกบความสำาคญของเหตการณในอดต

1.2 การเรยนการสอนทมงเนนใหผเรยนเปนผพจารณาความสำาคญของเหตการณ

ด วยตนเอง และจะต องสามารถให เหตผลเพออธบายความสำาคญ

ของเหตการณนนไดดวยตวผเรยนเองอกดวย

1.3 การเรยนการสอนทผ เรยนม ง ใช เกณฑ เพ อพจารณาความสำา คญ

ทางประวตศาสตรของเหตการณในอดต อยางไรกตามเกณฑทใชนสามารถ

ปรบเปลยนได อกทงผ เรยนกสามารถคดเกณฑทใชประเมนความสำาคญ

ทางประวตศาสตรไดเชนกน

1.4 การเรยนการสอนทมงเนนการฝกทกษะกระบวนการทางประวตศาสตร เชน

การใชแหลงขอมลทางประวตศาสตร การพจารณาลกษณะของหลกฐาน

ผแตง บรบท และการตรวจสอบความนาเชอถอของหลกฐาน เปนตน

2. แนวคด และแนวปฏบตทไมสงเสรมการคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตร

2.1 การเรยนการสอนทผสอนบอกหรออธบายวาเหตการณนนๆ มความสำาคญ

อยางไร

2.2 การใหผเรยนอานหนงสอเรยนทระบวาเหตการณนนๆ มความสำาคญอยางไร

วารสารศลปศาสตร152

2.3 การเรยนการสอนทผเรยนเปนฝายรบความร สวนผสอนดำารงตนเปนผเชยวชาญ

ทคอยตดสนว า เหตการณ ใดท มความสำา คญหรอไม มความสำา คญ

ทางประวตศาสตร

2.4 การเรยนการสอนทเนนผสอนเปนศนยกลาง หรอเนนเนอหาเปนศนยกลาง

แนวทางการจดกจกรรมทสงเสรมการคดเกยวกบความส�าคญทางประวตศาสตร

ผเขยนขอนำาเสนอรปแบบการเรยนการสอนและกจกรรมทมงพฒนาการคดเกยวกบ

ความสำาคญทางประวตศาสตรดงน

1. รปแบบการเรยนการสอนทมงพฒนาการคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตร

Bradshaw (2006) ไดนำาเสนอรปแบบการเรยนการสอนทมงพฒนาการคดเกยวกบ

ความสำาคญทางประวตศาสตร (the historical significance sandwich model) ประกอบไป

ดวยขนตอนตามลำาดบดงน

1.1 ความร (knowledge) ไดแก ความรเกยวกบเหตการณ บคคล หรอการพฒนา

จากแหลงขอมลตางๆ ความรเหลานจะเปนพนฐานสำาคญทชวยใหผเรยนมขอมลทจำาเปน

เพอการตดสนใจเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตร ดงนนในขนแรกนผสอนจะตองจด

กจกรรมททำาใหผเรยนมความรครอบคลมเหตการณนน เชน ลำาดบเหตการณทเกดขน และราย

ละเอยดของเหตการณ

1.2 เกณฑ (criteria) เกณฑทใชพจารณาเหตการณ บคคล หรอการพฒนา ในขน

ท 2 นใหผสอนจดกจกรรมเพอใหผเรยนเขาใจเกณฑทนำามาใชพจารณาตดสนความสำาคญ

ของเหตการณในอดต

1.3 การประยกตใช (application) ผ เรยนนำาเกณฑทใชพจารณาความสำาคญ

ทางประวตศาสตรในขนท 2 มาพจารณาเหตการณ บคคล หรอการพฒนาทปรากฏในแหลงขอมล

ทางประวตศาสตร

1.4 การตความ (interpretation) ผ เรยนสรางขอสรปเกยวกบความสำาคญ

ทางประวตศาสตร

1.5 การถายโยงความร (transfer) ผเรยนวจารณ พฒนา และใชเกณฑของตนเอง

กลาวคอ หากผเรยนไมพงพอใจเกณฑทนกการศกษาประวตศาสตรนำาเสนอ (เชน 5Rs เปนตน)

ผเรยนสามารถวจารณขอจำากดของเกณฑดงกลาว และอาจเสนอเกณฑอนมาใชแทนได

153มหาวทยาลยอบลราชธาน

2. กจกรรมวาดภาพความสำาคญ (sketching significance)

กจกรรมนมงเนนใหผเรยนตดสนใจวามเหตการณใดบางทเปนเหตการณสำาคญ

ทางประวตศาสตร และแสดงออกมาใหเหนดวยการเขยนภาพประกอบ กจกรรมนสามารถใชกบ

ผเรยนในระดบตางๆ ได และยงสามารถประเมนความรเนอหาวชาไดเปนอยางด โดยมขนตอนดงน

2.1 ครใหผเรยนวาดแผนภาพลงในกระดาษ ซงแผนภาพนจะตองแสดงใหเหนถง

เหตการณ บคคล หรอการพฒนาทสำาคญทางประวตศาสตร (ในระดบทองถน/ชาต/โลก ในชวง

เวลาหนงทสมพนธกบชวงเวลาในบทเรยน) ผเรยนอาจใชภาพ ภาพสญลกษณ หรอคำาตางๆ

ประกอบการวาดกได

2.2 ผเรยนวาดภาพลงในกระดาษโดยครใหเวลาวาดประมาณ 15 นาท โดยครคอย

กระตน และเนนยำาวาหลงจากวาดภาพเสรจจะใหผเรยนมาอธบายสงทตวเองวาด ซงจะทำาให

ผเรยนทำางานอยางจรงจงมากยงขน

2.3 เมอผเรยนวาดภาพเสรจ ครแจกใบงานความสำาคญทางประวตศาสตร และให

ผเรยนตอบคำาถามในใบงานดงน

1) สงทผเรยนวาดแสดงถงบคคล/เหตการณซงเปนทรจกอยางแพรหลาย

หรอแสดงถงวถชวตของคนธรรมดาทวไปสวนใหญหรอไม อยางไร

2) สงทผ เรยนวาดแสดงใหเหนถงความเชอมโยงไปสประเดนในระดบ

ทองถน ระดบชาต และระดบโลกหรอไม อยางไร

3) เหตการณทผเรยนเลอกเปนการเปลยนแปลงทางประวตศาสตรทสำาคญ

หรอไม อยางไร

4) เหตการณทผเรยนเลอกสงผลตอชวตของคนตางๆ หรอไม อยางไร

5) หากผเรยนสามารถเตมตวผเรยนลงไปในภาพได ผเรยนจะวาดตนเอง

ใหอยในเหตการณไหน และทำาไมจงเลอกเชนนน

6) สงทผเรยนวาดสามารถบอกเลาเรองราวไดหรอไม อยางไร

7) พจารณาคำาตอบของผเรยนในขอท 1-6 จากนนใหระบเหตผลหรอเกณฑ

ทผเรยนใชในการตดสนใจเลอกเหตการณในภาพ

2.4 ครใหผเรยนออกมาแบงปน และบอกเลาภาพวาดของตนทหนาชนเรยน

2.5 ครนำาผเรยนอภปรายเปรยบเทยบความเหมอน และความแตกตางของเกณฑ

ทผเรยนใชเลอกเหตการณ บคคล หรอการพฒนาทสำาคญทางประวตศาสตร (ครเขยนเกณฑทผเรยน

ตอบไวทกระดาน)

วารสารศลปศาสตร154

2.6 คร และผเรยนรวมกนสรปถงเกณฑทใชในการพจารณาเลอกเหตการณ บคคล

หรอการพฒนาทสำาคญทางประวตศาสตร

3. กจกรรมการเรยงลำาดบความสำาคญของเหตการณ (ranking significance)

กจกรรมนมงเนนใหผเรยนเรยงลำาดบเหตการณจากเรองราวทไดเรยนร และเรยง

ลำาดบความสำาคญของเหตการณ โดยผเรยนจะตองตดสนใจวา เหตการณใดทเปนเหตการณสำาคญ

ทสดไลเรยงตามลำาดบความสำาคญพรอมทงอธบายเหตผลประกอบ กจกรรมนสามารถใช

พฒนาการคดเกยวกบความสำาคญทางประวตศาสตรแกผเรยนในระดบตางๆ ได และยงชวย

พฒนาการคดตามลำาดบเวลา (chronological thinking) อกดวย โดยมขนตอนดงน

3.1 ครนำาเสนอเหตการณสำาคญทเกดขน

3.2 นกเรยนจดเรยงลำาดบเวลาของเหตการณ

ตวอยาง

ล�าดบเหตการณส�าคญทเกดขนในสมยธนบร

1. พระยาตากตเมองจนทบรได (14 ม.ย. 2310) 9. ตเมองพระตะบอง โพธสตว บนทายเพชร กำาพง

โสม บนทายมาศ และพนมเปญได (2314)

2. พระยาตากตเมองธนบรได (5 พ.ย. 2310) 10. ศกปองกนเมองพชยจากพมา (2315 และ 2316)

3. พระยาตากตคายพมาทโพธสามตน (6 พ.ย. 2310) 11. ศกอะแซหวนกทเมองพษณโลก (2318)

4. ศกพมาทบางกง สมทรสงคราม (พ.ศ.2310) 12. ตเมองจำาปาศกด เมองโขง อตปอ (2319)

5. ปราบชมนมเจาพมาย (พ.ศ.2311) 13. ตเมองเวยงจนทน และหลวงพระบาง (2321)

6. ปราบชมนมเจานครศรธรรมราช (2312) 14. จนยอมรบเครองราชบรรณาการ และรบรอง

ฐานะของสมเดจพระเจาตากสน (2324)

7. ปราบชมนมเจาพระฝาง (2313) 15. สมเดจพระเจาตากสนทรงออกผนวช (2324)

8. สรางคาย กอกำาแพง และขดคปองกนกรงธนบร

(2313)

16. สมเดจพระเจาตากสนถกสำาเรจโทษ (2325)

155มหาวทยาลยอบลราชธาน

3.3 นกเรยนเรยงลำาดบความสำาคญของเหตการณทเกดขน พรอมทงใหเตรยมเหตผล

ทลำาดบความสำาคญของเหตการณแบบนน (ใสลำาดบ 1-16 แตถาเหตการณนนสำาคญเทากน

กใสหมายเลขเดยวกน)

ตวอยาง

การล�าดบความส�าคญเหตการณ

1 - พระยาตากตคายพมาทโพธสามตน

- ศกพมาทบางกง สมทรสงคราม

3 - พระยาตากตเมองจนทบรได

- พระยาตากตเมองธนบรได

5 - ปราบชมนมเจาพมาย

- ปราบชมนมเจานครศรธรรมราช

- ปราบชมนมเจาพระฝาง

8 - ศกปองกนเมองพชยจากพมา

- ศกอะแซหวนกทเมองพษณโลก

10 - ตเมองพระตะบอง โพธสตว บนทายเพชร กำาพงโสม บนทายมาศ และพนมเปญ

- ตเมองเวยงจนทน และหลวงพระบาง

- ตเมองจำาปาศกด เมองโขง อตปอ

13 - สมเดจพระเจาตากสนถกสำาเรจโทษ

14 - สมเดจพระเจาตากสนทรงออกผนวช

15 - สรางคาย กอกำาแพง และขดคปองกนกรงธนบร

16 - จนยอมรบเครองราชบรรณาการ และรบรองฐานะของสมเดจพระเจาตากสน

3.4 ใหนกเรยนอธบายถงเหตผลทใชในการจดลำาดบความสำาคญของเหตการณ

3.5 ครนำาผเรยนอภปรายเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตางของเกณฑ

ทผเรยนใชลำาดบเหตการณ

วารสารศลปศาสตร156

สรป

การเรยนการสอนประวตศาสตรแบบดงเดมทม งเน นเนอหาหรอท เน นผ สอน

เปนศนยกลางทำาใหผเรยนขาดโอกาส และประสบการณในการเรยนรมโนทศน และกระบวนการ

ในวชาประวตศาสตร สงผลใหผเรยนเขาใจธรรมชาตของวชาประวตศาสตรคลาดเคลอนไปอก

ทงความรทางประวตศาสตรกมกจะเปนความรประเภท “ความจำา” เกยวกบเหตการณในอดตวา

มสงใดเกดขน ทไหน อยางไร และเกยวของกบใคร ความรประเภทนมกไมคงทน และมประโยชน

ตอผเรยนคอนขางนอย

การพฒนาการคดทางประวตศาสตร โดยเฉพาะการคดเกยวกบความสำาคญ

ทางประวตศาสตรจะชวยสงเสรมผเรยนทงในดานความร และดานทกษะกระบวนการ ผาน

การเรยนรเชงรกทผเรยนเปนผมบทบาทหลกในการพจารณาความสำาคญของเหตการณในอดต

จากเกณฑทกำาหนด อภปราย พดคย ตความหลกฐาน และใหเหตผลดวยตวของผเรยนเอง

ซงจะชวยใหผเรยนมความรประวตศาสตรลกซงตลอดจนเขาใจธรรมชาตของวชาประวตศาสตร

มากยงขน นอกจากนยงเปดโอกาสใหผเรยนฝกทกษะกระบวนการทางประวตศาสตรอกดวย

157มหาวทยาลยอบลราชธาน

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กตตศกด ลกษณา. (2558). การพฒนาการคดทางประวตศาสตรในระดบประถมศกษา :

เอกสารประกอบการบรรยายงานมหกรรมทางการศกษาเพอพฒนาวชาชพคร ครง

ท 8. กรงเทพฯ : EDUCA.

วนย พงศศรเพยร. (2543). ประวตศาสตรไทยจะเรยนจะสอนกนอยางไร. กรงเทพฯ : โรงพมพ

การศาสนา.

ภาษาองกฤษ

Barton, K. (2005). “Best not forget them” : Secondary student’s judgments of

historical significance in Northern Ireland. Theory and Research in So-

cial Education, 33(1), 9-44.

Bradshaw, M. (2006). Creating controversy in the classroom : Making progress with

historical significance. Teaching History, 125, 18-25.

Brown, G., & Woodcock, J. (2009). Relevant, rigorous and revisited : Using local

history to make meaning of historical significance. Teaching History, 134,

4-11.

Cercadillo, L. (2006). ‘Maybe they haven’t decided yet what is right : ’ English

and Spanish perspectives on teaching historical significance. Teaching

History, 125, 6-9.

Counsell, C. (2004). Looking through a Josephine-Butler-shaped window : Focusing

pupils’ thinking on historical significance. Teaching History, 114, 30-36.

Harris, R., Burn, K., & Wooley, M. (2014). The guided reader to teaching and

learning history. London : Routledge.

Krathwohl, D. (2002). A revision of Bloom’s taxonomy : An overview. Theory into

Practice, 41(4), 212-218.

วารสารศลปศาสตร158

Lévesque, S. (2005). Teaching second-order concepts in Canada history : The

importance of historical significance. Canadian Social Studies, 39(2).

Retrieved from www.quasar.ualberta.ca/css.

Lévesque, S. (2009). Thinking historically : Educating students for the twenty-first

century. Toronto : University of Toronto Press.

National Center for History in the Schools. (1996). National standards for histo-

ry : Basic edition. Los Angeles, CA : NCHS at the University of California.

Phillips, R. (2002). Historical significance-The forgotten ‘key element’?. Teaching

History, 106, 14-19.

Seixas, P. (1994). Students’ understanding of historical significance. Theory and

Research in Social Education, 22(3), 281-304.

Seixas, P., & Morton, T. (2013). The big six : Historical thinking concepts. Toron-

to : Nelson Education.

VanSledright, B. (2004). What does it mean to think historically… and how do you

teach it?. Social Education, 68(3) : 230-233.

Wiggins, G. (2015). Why do high school history teachers lecture so much?.

Retrieved from http : //www.teachthought.com/pedagogy/why-do-high-

school-teachers-lecture-so-much/#

รปแบบการสอนทสอดคลอง

กบการเรยนรของสมอง

(Brain-Targeted Model)

กบการพฒนาสมอง และการเรยนร

Brain-Targeted Teaching Model :

Brain development and Learning

กานตรว บษยานนท 1

1 อาจารยประจำาภาควชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามคำาแหง

วารสารศลปศาสตร160

บทคดยอ

สมองเปนอวยวะทสำาคญยงของมนษย เปนเครองมอของการเรยนรอยางไมสนสด สมอง

พรอมทจะเรยนรตลอดเวลาเพอความอยรอด ทงทางกายภาพ ทางอารมณ และทางสงคม

การเรยนรนนถอวาเปนกระบวนการทตอเนองตลอดชวต (a lifelong process) บคคลจำาเปนตอง

เรยนอยเสมอ เพอการพฒนาชวต กระบวนทางดานจตใจของตนเอง หากผเรยนมกระบวน

การเรยนรทดเกดขน มขนตอน และวธการในการเรยนรทเหมาะสมกบตน และสาระการเรยนร

ดานตางๆ กจะชวยใหเกดผลการเรยนรทด คอ เกดความร ความเขาใจ ทกษะ และเจตคตทตองการ

รปแบบการสอนทสอดคลองกบการเรยนรของสมอง (Brain-Targeted Model) หรอ BTT เปน

รปแบบการสอนท Mariale Hardiman พฒนาขน โดยพฒนา และการปรบปรงรปแบบการสอน

นเพอสงเสรมผเรยนใหเกดความคดสรางสรรค และทกษะการแกปญหา (problem solving)

ตลอดจนรปแบบการสอนนยงสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางดานการศกษาในปจจบน 2

ประการ คอ เพอใหมเวลาในการจดการเรยนการสอนสำาหรบการสงเคราะหเนอหาความรใน

การเรยนไดมากขน และเปนการวางแนวทางการจดการเรยนการสอนสำาหรบการทำาวจยเกยวกบ

ความร และการเรยนร

รปแบบการสอนทสอดคลองกบการเรยนร ของสมอง (Brain-Targeted Model)

มจดมงหมายมงพฒนาสมอง โดยจะเนนพฒนากระบวนการเรยนการสอน 6 ดาน ไดแก การสราง

บรรยากาศดานอารมณเพอการเรยนร การสรางสภาพแวดลอมทางกายภาพ การออกแบบ

ประสบการณการเรยนร การสอนเพอใหเชยวชาญเรองเนอหา ทกษะ และแนวคด การสอนเพอ

การขยาย และการประยกตใชความร ความคดสรางสรรค และนวตกรรมในการศกษา และ

การประเมนการเรยนร

ค�าส�าคญ: รปแบบการสอนทสอดคลองกบการเรยนรของสมอง การพฒนาสมอง การเรยนร

161มหาวทยาลยอบลราชธาน

Abstract

Brain is the most vital organ of human. It is also an instrument of nev-

er-ending learning. Brain is always ready to learn for physical, emotional and

social survival. Learning is known as a lifelong process. People have to learn all

the time to develop their lives and mental process of themselves. If learners

have good learning process and also appropriate methods and steps to learn, it

will create good learning, that is, knowledge, understanding, skills and attitude.

The Brain-Targeted Teaching Model or BTT is a teaching model developed

by Mariale Hardiman. This specific teaching model has been developed to en-

courage learners to have creativity and problem-solving skill. It is also consistent

with educational changes : setting time for learning management for knowledge

synthesis and setting the methods for cognition and learning research.

The Brain-Targeted Teaching Model aims to develop brain by focusing on

six brain targets : establishing emotional climate for learning, creating the phys-

ical learning environment, designing the learning experience, teaching for mastery

of content, skills and concepts, teaching for the extension and application of

knowledge-creativity and innovation in education, and evaluating learning.

Keywords : Brain-Targeted Teaching Model brain development learning

วารสารศลปศาสตร162

สมองเปนอวยวะทสำาคญยงของมนษยทมตดตวมาตงแตเกด สมองมนษยเปนสง

มหศจรรย เปนเครองมอของการคด และการเรยนรอยางไมสนสด สมองพรอมทจะเรยนร

ตลอดเวลาเพอความอยรอด ทงทางกายภาพ ทางอารมณ และทางสงคม สมองเรยนรโดยอาศยประสาท

สมผส การตความ และการคดเลอกขอมลทเปนประโยชนเพอเกบไวใชงาน ระบบความจำา

ของสมอง มทงความจำาระยะสน ความจำาเพอใชงาน และความจำาระยะยาว (วทยากร เชยงกล, 2547

: 35) การเรยนรกบสมองมความสมพนธกน โดยสมองทำาหนาทในการรบร การคด และการ

ทำางานของรางกาย โดยการรบรเปนจดเรมตนสำาคญททำาใหเกดการคด และการเรยนรทำาใหมนษย

มความสมบรณตองอาศยประสาทสมผสทง 5 ดาน ไดแก การเหน การไดยน การสมผส การรบรส

การรบกลน ซงพฒนาการทง 5 ดาน ไดแก พฒนาการดานรางกาย สตปญญา อารมณ จตใจ

และสงคม เปนการพฒนาระบบประสาทแหงการเรยนรใหมประสทธภาพมากทสดตามศกยภาพ

ของเดกแตละคน

การเรยนรเปนกระบวนการทสำาคญทชวยใหเขาใจพฤตกรรมของมนษย เปนเครองมอ

ทชวยแกปญหาตางๆ ในการดำารงชวต ทงในดานการงาน และดานบคลกภาพอนนำามาซงการปรบตว

ทด การเรยนรเกดขนตลอดเวลาทงในทางตรง และทางออม การเรยนรบางอยางเกดขนไดเอง

โดยอตโนมต เปนไปตามกลไกของธรรมชาต แตการเรยนรบางดานตองเปนไปตามกฎเกณฑ

ลกษณะสำาคญของการเรยนร ม 3 ประการ ดงน (โรจนรว พจนพฒนผล และคณะ, 2549 : 132)

1. การเรยนรเปนกระบวนการเปลยนแปลงพฤตกรรม พฤตกรรมกอนการเรยนร และ

ภายหลงการเรยนรจะแตกตางกน บลม (Bloom) ไดอธบายพฤตกรรมทเปลยนแปลงไปเนองจาก

การเรยนรมลกษณะ 3 ประการ คอ

1.1 การเปลยนแปลงดานความร (Cognitive domain) ซงมลกษณะการเปลยนแปลง

ดานความรความเขาใจ การนำาความรไปประยกตใช ความสามารถในการวเคราะห สงเคราะห

และการประเมนผล

1.2 การเปลยนแปลงดานเจตคต (Affective domain) ซงมลกษณะการเปลยนแปลง

เกยวกบการรบการใสใจ ความตงใจ ความพอใจ ความรสกเหนในคณคา เหนความแตกตาง

ของคานยม และเขาใจถงคานยมเปนสวนหนงของปรชญาในการดำารงชวต ดวยการเหนคณคา

ของคณธรรม จรยธรรม

1.3 การเปลยนแปลงดานทกษะพสย (Psychomotor domain) หมายถง

การเปลยนแปลงทเกยวของกบทกษะ เปนการประสานระหวางสมอง และกลามเนอ ทเนน

163มหาวทยาลยอบลราชธาน

ความถกตอง คลองแคลว รวดเรว และเทยงตรง ทงในดานการเรยน การพด ตลอดจนการใช

เครองมอตางๆ

2. การเรยนรเปนผลของการฝกหด และประสบการณเปนผลจากกระบวนการให

การเรยนร ทงทางตรง และทางออม เชน การฝกหดดานการอาน การเขยน การพด การเลน

ดนตร เลนกฬา หรอการดการแขงขนกฬา เปนตน

3. การเรยนรเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมทคอนขางถาวร การเปลยนแปลงพฤตกรรม

ตองผานกระบวนการทางความคด ความเขาใจ และเปนความทรงจำาในระยะเวลาทยาวนาน

พอสมควร จะไมเปนการเปลยนแปลงทมลกษณะชวคราว อนเปนผลจากฤทธของยา สารเคม

หรอความเหนอยลา

กระบวนการเรยนร เปนกระบวนการทเกดขนตอเนอง และมความสมพนธกนซงม

นกจตวทยาไดกลาวถงไวหลายแนวทาง โดยทวไปแลว กระบวนการเรยนรของบคคลประกอบดวย

กระบวนการทสำาคญ 5 ขนตอน ดงน (โรจนรว พจนพฒนผล และคณะ, 2549 : 133)

1. สงเรา (Stimulus) เปนสงทกระตนใหเกดความสนใจ

2. การสมผส (Sensation) เมอสมผสกบสงเรารางกายเกดการรบสมผส และสง

กระแสสมผสนนไปยงระบบประสาทสวนกลาง

3. การรบร (Perception) เปนการทำางานในระบบประสาทในสวนกลางเพอวเคราะห

และแปลความหมายจากสอทสมผสนน โดยอาศยประสบการณเดม และปจจยอนๆ เชน

ความสามารถ ความถนด ความพรอม สตปญญา เปนตน

4. มโนทศน (Concept) เปนการสรปความคดทตนเขาใจ

5. การตอบสนอง (Response) เมอสรปความคดทรวมความไดส งผลตอ

การเปลยนแปลงพฤตกรรม หรอการมพฤตกรรมทตอบสนอง ซงสามารถประเมนการเรยนร

จากพฤตกรรมทตอบสนองน

ทศนา แขมมณ และคณะ (2545 : 13) กลาววา การเรยนรเปนกระบวนการทางสตปญญา

และกระบวนการทางจตใจของบคคลในการรบรสงตางๆ และพยายามสรางความหมายของ

สงเรา หรอประสบการณทตนไดรบเพอใหเกดความเขาใจในประสบการณนน โดยอาศยกระบวนการ

ทางสงคมเขามาชวย เปาหมายของการเรยนร คอการนำาความรไปใชเพอปรบปรงเปลยนแปลง

ตนเองทงทางดานเจตคต ความรสก ความคดความเขาใจ และการกระทำาตางๆ ในการดำารงชวต

ประจำาวนรวมกบผอน

วารสารศลปศาสตร164

ดงนนการเรยนรเปนกระบวนการทางสตปญญา หรอกระบวนการทางสมอง (a cogni-

tive process) ซงบคคลใชในการสรางความเขาใจหรอการสรางความหมายของสงตางๆ

ใหแกตนเอง กระบวนการเรยนรจงเปนกระบวนการของการจดกระทำาตอขอมลหรอประสบการณ

มใชเพยงการรบขอมลหรอประสบการณเทานน เปนงานเฉพาะตนหรอเปนประสบการณสวนตว

(personal experience) ทไมมผใดเรยนรหรอทำาแทนกนได การเรยนรเปนกระบวนการ

ทตนตว สนก (active and enjoyable) ทาใหผเรยนรสกผกพน เกดความใฝร การเรยนรเปนกจกรรม

ทนำามาซงความสนกหรอทาทายใหผ เรยนใฝร ส สงทยากขน อกทงการเรยนร ตองอาศย

สภาพแวดลอมทเหมาะสม (nurturing environment) สภาพแวดลอมทดเขามาชวย ในสวนเปาหมาย

ของการเรยนร คอการนำาความรไปใชเพอปรบปรงเปลยนแปลงตนเองทงทางดาน เจตคต

ความรสก ความคดความเขาใจ และการกระทำาตางๆ ในการดำารงชวตประจำาวนรวมกบผอน

สรปไดวา การเรยนรเปนกระบวนการทมลกษณะดงตอไปน

1. การเรยนรเปนกระบวนการทางสตปญญา หรอกระบวนการทางสมอง (a cognitive

process) ซงบคคลใชในการสรางความเขาใจหรอการสรางความหมายของสงตางๆ ใหแกตนเอง

ดงนนกระบวนการเรยนรจงเปนกระบวนการของการจดกระทำาตอขอมลหรอประสบการณ

มใชเพยงการรบขอมล หรอประสบการณเทานน

2. การเรยนรเปนงานเฉพาะตนหรอเปนประสบการณสวนตว (personal experience)

ทไมมผใดเรยนรหรอทำาแทนกนได

3. การเรยนรเปนกระบวนการทางสงคม (a social process) เนองจากบคคลอย

ในสงคมจงสามารถกระตนการเรยนร และขยายขอบเขตของความรดวย

4. การเรยนร เปนกระบวนการทเกดขนไดทงจากการคด และการกระทำารวมทง

การแกปญหา และการศกษาวจยตางๆ

5. การเรยนรเปนกระบวนการทตนตว สนก (active and enjoyable) ทำาใหผเรยน

รสกผกพน เกดความใฝร การเรยนรเปนกจกรรมทนำามาซงความสนกหรอทาทายใหผเรยนใฝร

สสงยาก

6. การเรยนร อาศยสภาพแวดลอมทเหมาะสม (nurturing environment)

สภาพแวดลอมทดสามารถเอออำานวยใหบคคลเกดการเรยนรไดด

7. การเรยนรเปนกระบวนการทเกดขนไดทกเวลาทกสถานท (anytime and any-

place) ทงในโรงเรยน ครอบครว และชมชน

165มหาวทยาลยอบลราชธาน

8. การเรยนร คอ การเปลยนแปลง (change) กลาวคอ การเรยนร จะสงผลตอ

การปรบปรงเปลยนแปลงตนเองทงทางดานเจตคต ความร สก ความคด และการกระทำา

เพอการดำารงชวตอยางปกตสข และความเปนมนษยทสมบรณ

เนองจากการเรยนรเปนกระบวนการตอเนองตลอดชวต (a lifelong process) บคคล

จำาเปนตองเรยนรอยเสมอ เพอการพฒนาชวตจตใจของตนเอง การสรางวฒนธรรมแหงการเรยนร

ตลอดชวต จงเปนกระบวนการทยงยนชวยใหบคคล และสงคมมการพฒนาอยางตอเนอง

หากผเรยนมกระบวนการเรยนรทดเกดขน กลาวคอ มขนตอน และวธการในการเรยนรทเหมาะ

สมกบตน และสาระการเรยนร กจะชวยใหเกดผลการเรยนรทด คอ เกดความร ความเขาใจ

ทกษะ และเจตคตทตองการ รปแบบทสงเสรมการพฒนาสมอง และการเรยนรรปแบบหนงทนาสนใจ

คอ รปแบบการสอนทสอดคลองกบการเรยนรของสมอง (Brain-Targeted Model) หรอ BTT

เปนรปแบบการสอนทฮารดแมน (Hardiman, M., 2012) นกการศกษาจากมหาวทยาลยจอหน

ฮอบกนส (John Hopkins University) เปนผพฒนาขน

รปแบบการสอนทสอดคลองกบการเรยนรของสมอง (Brain-Targeted Model)

Hardiman (2012b : XIX) กลาวถงรปแบบการสอนทสอดคลองกบการเรยนรของสมอง

(Brain-Targeted Model) หรอ BTT วาเปนการออกแบบโดยใชพนฐานการวจยเกยวกบสมอง

และอาศยองคความรทางดานวทยาศาสตร และเปนการวจยทมฐานมาจากการออกแบบอยาง

มประสทธภาพ รปแบบการสอนนออกแบบโดยอาศยกรอบแนวคดเกยวกบทกษะการคด และ

การพฒนาทกษะการคดของ Marzano (1992) ทฤษฎพหปญญา (Multiple Intelligences)

ของ Gardner (1993) และทฤษฎการเรยนร(Bloom’s Taxonomy) ของ Bloom (1956)

อยางไรกตาม การพฒนา และการแพรขยายของรปแบบการสอนนมความสำาคญตอการวจยตอไป

ในอนาคต

ในสวนของแนวคดของรปแบบการสอนทสอดคลองกบการเรยนรของสมอง (Brain-Tar-

geted Model) Hardiman, M. (2012a : 11) กลาวถงแนวคดนวา ครมบทบาทสำาคญมากใน

การพฒนาการจดการเรยนรทเนนสมองเพราะ เปนการปรบปรงการเรยนการสอนเพอสงเสรม

ใหเกดความคดสรางสรรค และการแกปญหาสำาหรบนกเรยนทกวย ตลอดจนรปแบบการสอนน

ยงสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางดานการศกษาในปจจบน 2 ประการ คอ ประการแรก

เพอใหมเวลามากขน สำาหรบการสงเคราะหจำานวนหวขอตางๆ ในการเรยน และประการทสอง

วารสารศลปศาสตร166

เปนความทาทายในการวางแนวทางการจดการเรยนการสอนโดยทำาการวจยเกยวกบเนอหาความ

ร และการเรยนร

รปแบบการสอนทสอดคลองกบการเรยนรของสมอง (Brain-Targeted Model) หรอ

BTT หรอเปาหมายทางสมอง (brain targets) มขนตอนการสอน และกระบวนการเรยนรตาม

ลำาดบขน ดงน

- เปาหมายสมองทหนง : การสรางบรรยากาศดานอารมณเพอการเรยนร (Estab-

lishing the emotional climate for learning)

- เปาหมายสมองทสอง : การสรางสภาพแวดลอมทางกายภาพ (Creating the

physical learning environment)

- เปาหมายสมองทสาม : ออกแบบประสบการณการเรยนร (Designing the learn-

ing experience)

- เปาหมายสมองทส : การสอนเพอใหเชยวชาญเรองเนอหา ทกษะ และแนวคด

(Teaching for mastery of content, skills, and concepts)

- เปาหมายสมองทหา : การสอนเพอการขยาย และการประยกตใชความร-

ความคดสรางสรรค และนวตกรรมในการศกษา (Teaching for the extension

and application of knowledge-creativity and innovation in education)

- เปาหมายสมองทหก : การประเมนการเรยนร (Evaluating learning)

ตอไปจะกลาวถงขนตอน และแนวทางการจดกระบวนการเรยนรตามรปแบบการสอน

ทสอดคลองกบการเรยนรของสมอง (Brain-Targeted Model) ตามเปาหมายทางสมอง (brain

targets) ทนำาเสนอโดย Hardiman (2012) โดยลำาดบ ดงตอไปน

เปาหมายสมองทหนง : การสรางบรรยากาศดานอารมณเพอการเรยนร (Establishing the

emotional climate for learning)

ในอดตเราเคยคดวา อารมณ และความคดเปนระบบทแยกจากกน ปจจบนน งานวจย

หลายชนททำาใหเราทราบวาทงสองอยางนมปฏสมพนธกนอยางสำาคญในหลายๆ ดาน มงานวจย

แสดงวา การกระตนอารมณ ทงทางบวก และทางลบมผลกระทบตอสมอง ความสนใจใสใจ และ

การคดระดบสง เชน งานวจยของ Schwabe and Wolf (2010) แสดงใหเหนถงการเรยนร

167มหาวทยาลยอบลราชธาน

คำาศพทใหมของนกศกษาระดบปรญญาตรลดลง 30% เมอผเรยนอยในสถานการณความ

ตงเครยด และอารมณทางบวกสามารถเพมความหลากหลายของกระบวนการรบร และมความ

คดสรางสรรค งานวจยของ Joëls, Pu, Wiegert, Oitzl and Krugers (2006) กลาวถง

การกระตนอารมณ ทงทางบวก และทางลบมผลกระทบตอสมอง ถงแมวาความกดดนเลกนอย

ในบางบรบทอาจเสรมสรางสมรรถภาพ แตความเครยดตอเนองยาวนานออกไปจะลดความ

สามารถทจะรบขอมล และจดจำาขอมลได และ LeDoux (1996) ไดอธบายเกยวกบโครงสราง

ของสมองทมความเกยวของกบอารมณความรสก โดยกอนทสมองจะมความคดในระดบสงนน

อารมณความรสกจะสงผลตอความรความเขาใจเปนอยางยง อกทงมผลตอการประมวลผลขอมล

ผานกระบวนการทางสมอง จงจะเหนไดวาเราไมควรทจะละเลยถงความสำาคญของการสราง

สภาพแวดลอมการเรยนรเชงบวกซงลดผลลพธเชงลบของความเครยดได ซงตอไปนเปนกลยทธ

ตางๆ ทเหมาะสำาหรบการสรางบรรยากาศดานอารมณเพอการเรยนร :

- ครควรสรางชองทางการตดตอสอสารกบครทสะดวก สรางความเชอมโยงระหวาง

ครกบนกเรยน และทำาตวใหนกเรยนทตองการความชวยเหลอสามารถทจะเขาถงไดอยางสะดวก

ครควรจดการเรยนการสอนโดยอาจใชวธการเพอนชวยเพอน และจดกจกรรมกลมเพอสงเสรม

การทำางานรวมกน ครควรพจารณาแนวทางการสอนทลดการแขงขน และสงเสรมการทำางาน

รวมกน

- ครควรระบถงความคาดหวงทมตอความสามารถทางวชาการของนกเรยนทชดเจน

วาครตองการสงใดจากนกเรยน และใหระบความคาดหวงนนอยางสมำาเสมอ ใหนกเรยนม

ทางเลอกทางการเรยนรไดตามสมควร เชน ตองการสบคนขอมลดวยอนเตอรเนต ตองการทำางาน

เปนทม สงเหลานเปนเทคนคททำาใหนกเรยนเกดความรสกวาเปนตวเอง นกเรยนสามารถควบคม

ผลลพธทเกดขนได และเปนเทคนคททำาใหระดบแรงจงใจ และผลสมฤทธสงขน

- ครควรใชอารมณขนเพอชวยลดความเครยดในการเรยนการสอน งานวจย

ของ Schmidt (1994) และ Ziv (1988) แสดงใหเหนวา นกเรยนแสดงความสามารถทางการเรยน

ไดดขนอยางมนยสำาคญในหองเรยนทมการปฏสมพนธทมการใชอารมณขนประกอบการสอน

- การใชเทคนคการโคชเพอการรคด (Cognitive Coaching) วชย วงษใหญ และมารต

พฒผล (2558 : 42-43) ไดกลาวถงแนวทางการโคชเพอการรคด (Cognitive Coaching)

ทพฒนาโดย Arthur Costa และ Robert Gamston วา การโคชเพอการรคด เปนบทบาทของ

ผสอนในโลกแหงการเรยนรยคใหมทพฒนามาจากบทบาทการสอน (teaching) ทผสอนทำาหนาท

ใหขอมล เนอหาสาระ ใหคำาตอบทถกตอง ใชการสอสารทางเดยว กำาหนดทศทางทางการเรยน

วารสารศลปศาสตร168

กำาหนดงานใหผเรยน กำาหนดวตถประสงค กำาหนดกจกรรมการเรยนรและเกณฑการประเมนผล

การเรยนร อกทงผสอนทใชการโคชเพอการรคดยงเปนมากกวาผอำานวยความสะดวกในการเรยนร

(facilitator) โดยผสอนจะมบทบาททเปลยนไปเปนผคอยกระตนใหมการอภปราย แลกเปลยน

เรยนร กระตนใหคดและตงคำาถามเพอสอสารสองทาง มปฏสมพนธกบผสอนและผเรยน รวมทง

ประสานงานในกจกรรมการเรยนร ใหผเรยนสามารถกำาหนดวตถประสงค และทศทางการเรยนร

เปดโอกาสใหผเรยนกำาหนดกจกรรมการเรยนร และเกณฑวดผลการเรยนร จงจะเหนไดวา

การใชเทคนคการโคชเพอการรคด (Cognitive Coaching) เปนเทคนคหนงทชวยในการสราง

บรรยากาศดานอารมณเพอการเรยนร เปนเทคนคทผทไดรบการโคชจะไดรบการพฒนาดวย

กระบวนการทสรางสรรค และกระตนใหผไดรบการโคชไดนำาศกยภาพของตนเองมาใชได

อยางเตมท

เปาหมายสมองทสอง : การสรางสภาพแวดลอมทางกายภาพ (Creating the physical

learning environment)

เปาหมายนเนนวา สภาพแวดลอมทางกายภาพนนมอทธพลตอความใสใจ และการม

สวนรวมกบกจกรรมการเรยนรเชนเดยวกนกบบรรยากาศทางอารมณ โดยเฉพาะอยางยง ความแปลก

ใหมในการจดการเรยนการสอนสามารถใชเปนเครองมอททรงพลงในการเพมพนความใสใจได

ทำาใหระบบของสมองในการเตรยมพรอม และการกำาหนดทศทางตนตวทำางาน นอกจาก

ความแปลกใหมแลว เปาหมายสมองอนดบสองยงมงเนนเรองปจจยในสภาพแวดลอมทางกายภาพ

ทมผลตอความใสใจ เชน งานวจยของ Edwards & Torcellini (2002) พบวาการใชแสงสวางท

เหมาะทสด ซงสวนมากจะเหมอนแสงธรรมชาต จะสงผลเชงบวกกบความใสใจ และการเรยนร

Hardiman (2012, 13) ไดใหคำาแนะนำาตอไปนเพอชวยใหผสอนไดใชประโยชนจากความแปลกใหม

และชวยลดปจจยสภาพแวดลอมเชงลบ ดงน

- ครสามารถสรางความแปลกใหมใหกบนกเรยนโดยการปรบเปลยนการจดทนง

ตกแตงหองเรยน หรอเปลยนใหไปเรยนในสวนอนๆ ของโรงเรยน เชน หองสมด หองทดลองทาง

วทยาศาสตร หองศลปะ

- เปลยนวธการนำาเสนอเนอหารายวชา เชน เปลยนวธการนำาเสนอโดยการใชภาพแทน

ตวหนงสอ เปลยนสตวอกษร และรปแบบของเนอหาแตละชวง

169มหาวทยาลยอบลราชธาน

- ครควรตดตาม และสงเกตการใชเทคโนโลยของนกเรยนในหอง อาจหามใช

คอมพวเตอรหรอหามจดโนตเปนบางชวง และใหนกเรยนฟงการนำาเสนออยางตงอกตงใจเพอให

มสวนรวมในการอภปรายอยางเตมทแทน

- การจดสงแวดลอมทางกายภาพยงมสวนทสอดคลองกบการเรยนรอยางมความสข

ดงแผนภาพตอไปน8

ภาพท 1 การเรยนรทผเรยนมความสข จาก การเรยนรอยางมความสข : สารเคมในสมองกบความสขในการเรยนร (น. 23), โดยศนสนย ฉตรคปตและคณะ, 2544, กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต

เปาหมายสมองทสาม: ออกแบบประสบการณการเรยนร (Designing the learning experience)

การออกแบบประสบการณการเรยนร เปนกระบวนการแกปญหาการเรยนการสอนโดยการวเคราะหสถานการณหรอเงอนไขการเรยนรอยางเปนระบบ โดยผออกแบบการเรยนรจะตองมความสามารถในการบรณาการ กลนกรอง การวเคราะห การจดการ การสงเคราะหสารสนเทศ ตลอดจนในปจจบนความหลากหลายในทกษะตางๆ มความจาเปนมากสาหรบผสอน การจดการเรยนการสอนโดยปกตจงเกยวของกบทกษะทหลากหลาย ซงผทออกแบบการเรยนรตองนาความรและทฤษฎจากวชาตางๆ เชน จตวทยา การศกษา การตดตอสอสาร ระบบ การเรยนรและเทคโนโลยเพอนาใชในการพฒนาตางๆ ในขนตอนนจะดวธการวางแผน และวธนาเสนอเนอหารายวชา เพอสงเสรมความเขาใจโดยรวมวาแนวคดตางๆ นนเกยวของกนอยางไร

การเรยนรอยางมความสข โดยการจดการเรยนรทผเรยนสาคญทสด จดการเรยนรทกระตนใหผเรยนสนใจ เกดความรกในสงทกาลงเรยนร จดการเรยนรทสนก ประทบใจผเรยน มเรองอารมณเขามาเกยวของ จดการเรยนรทเนนกระบวนการคด การลงมอกระทากจกรรม จดการเรยนรทบรณาการเชอมโยงเรองราวและแนวคดของสงทเรยนรในหองเรยนกบความเปนจรงในชวต นาการเคลอนไหว การออกกาลงกาย ดนตรศลปะ เขามาผสมผสานการจดกจกรรมการเรยนรทมความสข

สมอง หลงสารเคมทเกยวของกบความสข เชน Dopamine, Serotonin Endorphin และ Acetylcholine ทเกยวของกบสตปญญาและการเรยนรมากขน

มผลตอพฤตกรรม เกดความอยากร กระตอรอรน สนใจไขวควา อยากทจะร สนกทจะไดเรยนร เกดพลงทจะทาและเรยนรสงตางๆจาในสงทเรยนรได

มผลตออารมณ เกดความสขในการเรยนร

มผลตอสตปญญา

สมองตนตวทจะเรยนร

ภาพท 1 การเรยนรทผเรยนมความสข จาก การเรยนรอยางมความสข:สารเคมในสมอง

กบความสขในการเรยนร (น. 23), โดยศนสนย ฉตรคปต และคณะ, 2544,

กรงเทพฯ : สำานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต

เกดความรกในสงทกำาลงเรยนร

ทมความสข

วารสารศลปศาสตร170

เปาหมายสมองทสาม : ออกแบบประสบการณการเรยนร (Designing the learning ex-

perience)

การออกแบบประสบการณการเรยนร เปนกระบวนการแกปญหาการเรยนการสอน

โดยการวเคราะหสถานการณหรอเงอนไขการเรยนรอยางเปนระบบ โดยผออกแบบการเรยนรจะตอง

มความสามารถในการบรณาการ กลนกรอง การวเคราะห การจดการ การสงเคราะหสารสนเทศ

ตลอดจนในปจจบนความหลากหลายในทกษะตางๆ มความจำาเปนมากสำาหรบผสอน การจดการ

เรยนการสอนโดยปกตจงเกยวของกบทกษะทหลากหลาย ซงผทออกแบบการเรยนรตองนำา

ความร และทฤษฎจากวชาตางๆ เชน จตวทยา การศกษา การตดตอสอสาร ระบบ การเรยนร

และเทคโนโลยเพอนำาใชในการพฒนาตางๆ ในขนตอนนจะดวธการวางแผน และวธนำาเสนอ

เนอหารายวชา เพอสงเสรมความเขาใจโดยรวมวาแนวคดตางๆ นนเกยวของกนอยางไร

เปาหมายสมองอนดบสามนเนนความเชอมโยงกนใน “ภาพรวม” (big picture) ระหวาง

หวขอหลก แกนเรอง และแนวคด ในการสอนควรแสดงวาเนอหาสาระสวนหนงๆ นนมความสมพนธ

เกยวของกบบรบททกวางขนอยางไร และเปนสงทมประโยชนอยางไร เนองจากคนเรามแนวโนม

ตามธรรมชาตทจะเสาะหารปแบบ และความเกยวของสมพนธเชอมโยงกนระหวางความทรงจำา

ตางๆ และเรยนรสงใหม ตลอดจนทดลองทจะสรางเปาหมายเพอการเรยนร (Posner & Roth-

bart, 2007, p. 205)

Hardiman (2012b, pp. 81-86) เสนอวาการนำาเสนอเนอหาเปนรปภาพใหเหน เชน

การใชแผนผงกราฟฟก (Graphic Organizers) จะชวยใหนกเรยนสรางความเชอมโยงทงภายใน

ตวเนอหา และระหวางเนอหาตางๆ ได เปาหมายสมองอนดบสามนำาเสนอวาการทำาแผนผง

แนวคดจะเพมการจำา และทำาใหเกดความเขาใจแนวคดอยางลกซงมากขน โดยครสามารถใชกลยทธ

ตอไปนไดในการออกแบบ และในการจดการเรยนการสอน

- ระบแกนเรองหลกๆ ของเนอหาของรายวชาหรอหนวยการเรยน และแสดง

ความสมพนธระหวางแกนเรองเหลานนโดยใชการเรยบเรยงเนอหาในรปแผนภมหรอไดอะแกรม

หรอ แผนทความคด (Thinking Maps)

- เมอระบขอบเขตเนอหาหลกๆ ไดแลว ครอาจพจารณาวธตางๆ ทจะใหขอมลโดยใช

กจกรรมในหองเรยน และการมอบหมายงานทมลกษณะพเศษแทนการใชวธการสอนแบบ

บรรยาย และการอาน โดยอาจแสดงกจกรรมทแตกตางไป เชน เนนการอภปรายเนอหาท

เกยวของคกบแผนทความคด

171มหาวทยาลยอบลราชธาน

- กำาหนดวธประเมนเนอหาทเปนแกนเรองหลก และแกนเรองยอยในระหวางท

มการเรยนการสอนรายวชา และเมอสนสดรายวชา ครควรมมาตรฐานในการประเมนผลงาน

(district-based benchmark assessments) และมการประเมนผลโดยการสอบเมอสนสดบทเรยน

รวมถงนกเรยนควรไดประยกตใชความรในโลกความเปนจรงโดยแสดงไวในแผนทความคดได

- สนบสนนใหนกเรยนสรางแผนผงแนวคดของตนเองในการเรยน เพอแสดง

ความสมพนธระหวางแนวคดตางๆ ในบทเรยน และเพอเพมความจำาดานเนอหา

เปาหมายสมองทส : การสอนเพอใหเชยวชาญเรองเนอหา ทกษะ และแนวคด (Teaching

for mastery of content, skills, and concepts)

นอกจากการจดการบรรยากาศทางอารมณ สภาพแวดลอมการเรยนรทางกายภาพ และ

ภาพรวม (big picture) แลว ผสอนควรเสาะหา และใชวธการสอนทสรางความเชยวชาญ (mas-

tery) กลาวคอความสำาเรจของนกเรยนในการไดสาระเนอหาความร และการจดจำาเนอหา ทกษะ

และแนวคดตางๆ ไวไดในระยะยาว ความเชยวชาญขนอยกบกระบวนการจำาอยางมาก ทงน

เนองจากการจะเกบขอมลไวได จะตองมการจดการขอมลกอน แลวจงยายขอมลเหลานน

จากทเกบชวคราวไปไวทระบบความจำาระยะยาว Hardiman (2012b, p. 100) กลาวถง Eric Kandel

ผไดรบรางวลโนเบล ไดแสดงไววา ในการสรางความทรงจำาชวคราว ไซแนปส (synapses) หรอ

จดประสานประสาทในสมองจะอาศยโปรตนทมอยภายในเซลลสมอง อยางไรกตาม การเปลยน

ความทรงจำาชวคราวใหเปนความทรงจำาระยะยาวจำาเปนตองใหสมองผลตโปรตนทมหนาท

ควบคมบงคบอกชดหนงทแตกตางไป ดงนนการจำาขอมลระยะยาวไมไดเปนเพยงปรากฏการณ

ทางจตวทยา หากเปนปรากฏการณทางประสาทวทยา (neurophysiological) ทเกดขน

ผานกระบวนการทางชวเคมในสมอง และการสราง และการจดระเบยบการเชอมโยงของประสาท

เสยใหมอกดวย

ดงนนปญหาทาทายสำาหรบผสอน และนกเรยนคอการกำาหนดวา วธการนำาเสนอ และ

กจกรรมแบบใดจะดทสดในการสงเสรมการจดจำาเกบเนอหาสำาคญๆ ไวได การทำาใหนกเรยน

สนใจผกพนกบเนอหา การสอนผานกจกรรมเชงศลปะอาจเปนวธการทมประโยชนในการเสรมสราง

การจดจำาเกบขอมลนนไวได ซงความเชยวชาญดานเนอหาสามารถเพมขนไดดวยกลยทธตอไปน

(Hardiman, 2012a, pp. 13-14)

วารสารศลปศาสตร172

- ครควรหาวธการทจะกระตนใหนกเรยนเรยกสงทเรยนไปในหองเรยน และจาก

การทำางานทมอบหมายกลบมาใชอยางคลองแคลว กลยทธอยางหนงคอการสอบยอย แตการเรยก

ขอมลกลบมาใชไมจำาเปนจะตองเปนการประเมน นกเรยนจะเรยกขอมลมาใชไดคลองแคลว

เมอมการประยกตใชความรเพอแกปญหา หรอเพอตรวจสอบ วพากษวจารณสงทนกเรยนเรยนร

ผสอนสามารถสนบสนนใหนกเรยนโตแยงความคดเหนทแตกตางกนออกไปตลอดจนนำาเสนอ

สรปความรของตนโดยใชสอผสม หรออภปรายเนอหาหนาชนเรยน หรออภปรายทางสอออนไลน

ตางๆ

- ใชกจกรรมหลากหลายเพอทำาใหจำาขอมลไดดขน โดยใชประโยชนจากศลปะ และ

เทคโนโลย อาจใหนกเรยนออกแบบดานกราฟฟก ผลงานเพลง งานทศนศลป และภาพยนตร

เปนตน

- กระตนใหนกเรยนใชเวลานอกหองเรยนเพอทำาการทดสอบตนเองในการเรยกเนอหา

กลบมาใชไดอยางคลองแคลว ไมใชเพยงแตอานขอมลซำาเทานน นกเรยนควรอานซำาเฉพาะเวลา

ทไมสามารถดงขอมลสวนใดสวนหนงทตองการออกมาใชไมได แลวควรจะทดสอบตนเองอกครงหนง

โดยไมควรทงชวงเปนเวลานาน นกเรยนสวนใหญมกเขาใจวา “การเรยน” หมายความถง

การอานบทเรยนซำา ฟงบรรยาย หรอการดโนตทยอไว ขอแนะนำาคอนกเรยนอาจใชบตรคำา

(flashcards) และการซอมทำาขอสอบ จะมประสทธผลมากกวา การอานซำา ทงนเพราะนกเรยน

จะไดเรยกเอาขอมลเนอหากลบมาใชอยางคลองแคลว แบบทดสอบ (test) จะวนจฉย

ความสามารถ และใหความเหนปอนกลบไดทนท สามารถใชเปนเครองมอทมประโยชนสำาหรบ

การจดจำาเกบเนอหาไวด

เปาหมายสมองทหา : การสอนเพอการขยาย และการประยกตใชความร-ความคดสรางสรรค

และนวตกรรมในการศกษา (Teaching for the extension and application of

knowledge-creativity and innovation in education)

เปาหมายสมองอนดบหาจะตอยอดจากหลกการของเปาหมายสมองอนดบสทเนน

เรองความเชยวชาญดานความร โดยมงเนนการประยกตใชความรผานกจกรรมสรางสรรคทตอง

ใชการคดวพากษวจารณ และการแกปญหาในโลกความเปนจรง ตามทศาสตราจารยเดวด

เพอรกนส แหงมหาวทยาลยฮารวารด (Perkins, 2001) กลาวไววา กจกรรมการคดสรางสรรค

ตองใชการดำาเนนการทคนพบสงสำาคญ (break-through) หรอนอกกรอบ (out-of-the-box)

และเกยวของกบรปแบบความคดทแตกตางจากการแกไขปญหาแบบทวไป

173มหาวทยาลยอบลราชธาน

ถงแมวา บางครงความคดสรางสรรคจะเกยวพนกบสตปญญาหรอการมพรสวรรคพเศษ

แตกมงานวจยจำานวนมากทสนบสนนความคดทวา การคดสรางสรรคแตกตางจากสตปญญา

อยางชดเจน และเปนสงทสามารถสอนได เชน งานวจยของ Dugosh, Paulus, Roland and

Yang (2000) พบวาความสามารถของแตละบคคลเมอมการระดมความคด (brainstorm)

จะเกดผลทางบวกเมอมการกระตนจากความคดทมความสอดคลองกน สอดคลองกบแนวคดทวา

ความสามารถในการคดแกไขปญหาจะทำาใหมแนวคด (idea) ใหมๆ ในการสรางสรรคแนวทาง

การแกปญหาเหลานน ซงตอไปนเปนกลยทธเพอสงเสรมการทำาความเขาใจกบเนอหาสาระ

ความร (Hardiman, 2012b, pp. 139-140)

- ใหนกเรยนดำาเนนการสำารวจ และตรวจสอบ ใชกระบวนการการเรยนรดวยปญหา

เปนฐาน (problem-based learning)

- มกจกรรมทสงเสรมความคดสรางสรรค เชน ในการเรยนการสอนเรองเอนไซม

ครสามารถใหนกเรยนใชวสดงายๆ (เชน เขมขด และสายโทรศพท) เพอแสดงแนวคดวา เอนไซม

บางชนดมดเอนเอแบบเกลยวแนนในรปลกษณะอยางไร กจกรรมเหลานเปนกจกรรมทสงเสรม

ความแปลกใหม สงเสรมใหมความเขาใจทเพมขน และความคดทลกซง (deeper thinking) เพมขน

- แทนทจะกำาหนดใหทำาแบบฝกหดในหองทดลองตามตำารา (cookbook) เหมอนปรง

อาหารตามตำารา ในหองทดลอง ครอาจใหเนอหาแกนกเรยนพรอมตงเปาหมายวา ใหออกแบบ

การทดลองดวยตนเอง การทำาเชนนจะทำาใหนกเรยนตองตงสมมตฐาน ทดสอบ และปรบปรง

แกไขการคดของตนเองโดยอาศยขอมล ดงนนแทนทจะเพยงแตทำาตามตำารา (recipe) นกเรยน

กจะไดประยกตใชความรอยางสรางสรรคจนเกดผลงานใหมๆ ดวยตวเอง

- นกเรยนสามารถแสดงความเขาใจ ตลอดจนแนวคด เชน การถายทอดยน และ

การแสดงออกของยนดวยการตรวจสอบกรณศกษา และสรางพงศาวล (pedigrees) ทแสดงวา

ลกษณะบางอยางถายทอดกนไดอยางไร

เปาหมายสมองทหก : การประเมนการเรยนร (Evaluating learning)

เปาหมายสมองอนดบสดทายมงเนนไปทวธการประเมนความสามารถของนกเรยน

การประเมนไมไดเปนเพยงวธการใหเกรดเทานน หากเปนเครองมอทมประโยชนในการสงเสรม

การเรยนร และความจำา จากผลการศกษาของ Finn & Metcalfe (2010) พบวา ความจำาจะดขนได

ดวยความเหนปอนกลบทสงเสรมตอการเรยนร (scaffolding) ขอคนพบนแสดงใหเหนวา เพยง

วารสารศลปศาสตร174

แคเกดการคาดหวงวา จะไดความเหนปอนกลบทรวดเรวกสามารถจงใจใหคนเกดการแสดง

ความสามารถได อกทง ทกษะการคดอยางมวจารณญาณ (critical thinking) สามารถสงเสรม

ไดดวยการใชการประเมนอยางหลากหลาย ซงทกษะการคดอยางมวจารณญาณนนมทกษะท

มากกวาการจำาไดเทานน ขอคนพบตางๆ รวมกนแลวสนบสนนขอเสนอแนะเกยวกบการประเมน

ตามแนวคดของ Hardiman (2012a, pp. 15) ดงตอไปน :

- ครควรใหความเหนปอนกลบ (feedback) งานทมอบหมายใหนกเรยนทำาโดยเรว

ในเวลาเหมาะสมทสดเทาทจะเปนไปได และนกเรยนควรรลวงหนากอนทำางานวาจะไดรบความ

เหนปอนกลบในเวลาทไมนานมากนก

- เพอใหความเหนปอนกลบมผลลพธทดยงขน ครใหขอเสนอแนะบาง เพอชวยให

นกเรยนหาคำาตอบทถกตองไดดวยตนเอง

- ครสามารถเสรมสรางการคดสรางสรรคโดยการใชการประเมนแบบทางเลอก

(alternative assessments) เชน การทำาแฟมผลงาน (portfolios) และโครงการ (project)

ทประยกตระหวางเทคโนโลย และศลปะเขาดวยกน โดยใหนกเรยนไดรบทราบเกณฑการประเมน

ลวงหนา เพอทนกเรยนจะไดประเมนเกณฑ และความคาดหวงเกยวกบงานททำาไดอยางชดเจน

กลาวโดยสรป รปแบบการสอนทสอดคลองกบการเรยนรของสมอง (Brain-Targeted

Model) หรอ BTT เปนรปแบบการสอนทมเอกภาพ มพนฐานอยบนงานวจยดานประสาทวทยา

และพทธปญญา ผสอนในระดบตางๆ หรอในรายวชาตางๆ สามารถใชโมเดลการสอน BTT น

เพอปรบปรงสภาพแวดลอมการเรยนรทงทางดานอารมณ และทางกายภาพ เพมพนความเขาใจ

ภาพรวม (big picture) เพอสงเสรมพฒนาการทางสมอง และการเรยนร ตลอดจนสราง

ความเชยวชาญดานเนอหาทลกซงขน กระตนนกเรยนใหประยกตใชความรในบรบทโลก

ความเปนจรง และใชประโยชนจากความเหนปอนกลบ และเทคนคการประเมนทเหมาะสม

175มหาวทยาลยอบลราชธาน

บรรณานกรม

ภาษาไทย

ทศนา แขมมณ และคณะ. (2545). กระบวนการเรยนร : ความหมาย แนวทางการพฒนา และ

ปญหาขอของใจ. (พมพครงท1). กรงเทพฯ : บรษทพฒนาคณภาพวชาการ จำากด.

โรจนรว พจนพฒนผล และคณะ. (2549). จตวทยาทวไป. กรงเทพฯ : ทรปเพลกรป.

วชย วงษใหญ และมารต พฒผล. (2558). การโคชเพอการรคด (Cognitive coaching).

กรงเทพฯ : จรลสนทวงศการพมพ

วทยากร เชยงกล. (2547). เรยนลก รไว ใชสมองอยางมประสทธภาพ. นนทบร : สถาบนการเรยนร

ศนสนย ฉตรคปต และคณะ. (2544). การเรยนรอยางมความสข : สารเคมในสมองกบความ

สขในการเรยนร.กรงเทพฯ : สำานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต

ภาษาองกฤษ

Dugosh, L., Paulus B., Roland J., & Yang H. (2000). Cognitive stimulation in brain-

storming. Journal of Personality and Social Psychology, 79 (5) : 722-735.

Edwards L. & Torcellini P. (2002). A literature review of the effects of natural

light on building occupants. Golden, CO : National Renewable Energy

Laboratory

Finn B., Metcalfe J. (2010). Scaffolding feedback to maximize long-term error

correction. Memory & Cognition, 38 (7), 951-961.

Hardiman M. (2012a). Informing Pedagogy Through the Brain-Targeted Teaching

Model. Journey of Microbiology & Biology Education. 13(1), 11-16.

Hardiman M. (2012b). The brain-targeted teaching model for 21st-century

schools. Thousand Oaks, Calif. : Corwin Press.

Joëls M., Pu Z., Wiegert O., Oitzl S. & Krugers J. (2006). Learning under stress :

how does it work?. Trends in Cognitive Sciences, 10 (4), 152-158.

LeDoux E. (1996). The emotional brain : the mysterious underpinnings of

emotional life. New York, NY : Simon & Schuster.

วารสารศลปศาสตร176

Perkins D. (2001). The eureka effect : the art and logic of breakthrough think-

ing. New York, NY : W.W. Norton & Co., Inc.

Posner M. & Rothbart M. (2007). Educating the human brain. Washington, DC :

American Psychological Association.

Schmidt R. (1994). Effects of humor on sentence memory. Journal of Experi-

mental Psychology. Learning, Memory & Cognition, 20 (4), 953-967.

Schwabe L. & Wolf T. (2010). Learning under stress impairs memory formation.

Neurobiology of Learning and Memory. 93(2), 183-188.

Steven S., Arthur G. & Robert B. (1978). Environmental context and human mem-

ory. Memory & Cognition. 6, 342-353.

Ziv A. (1988). Teaching and learning with humor : experiment and replication. The

Journal of Experimental Education, 57(1), 5-15

หลกสตรแฝงเรองอดมการณชาต

ในหนงสอเรยนภาษาเขมร

ระดบชนประถมศกษาปท 1-6

ของราชอาณาจกรกมพชา

Hidden Curriculum of Cambodian

Ideologies in Grade 1-6

Cambodian Textbooks

ชาญชย คงเพยรธรรม 1

1 ผชวยศาสตราจารยประจำาสาขาวชาภาษา และวรรณคดตะวนออก คณะศลปศาสตร มหาวทยาลย

อบลราชธาน

วารสารศลปศาสตร178

บทคดยอ

บทความนม งศกษาการปลกฝงอดมการณชาต ซงเปนหลกสตรแฝงทซอนอย ใน

หนงสอเรยนภาษาเขมร ระดบชนประถมศกษาปท 1-6 ของราชอาณาจกรกมพชา

ผลการศกษาพบวา หนงสอเรยนเปนเครองมออยางหนงของรฐทใชในการปลกฝง

อดมการณชาต เนองจากกระทรวงอบรม ยวชน และกฬา ของกมพชาเปนหนวยงานท

รบผดชอบโดยตรงในเรองการจดทำาหนงสอเรยน และกำาหนดใหโรงเรยนตางๆ ทอยในสงกด

ของรฐบาลใชหนงสอเรยนดงกลาวเพอจดการเรยนการสอน การปลกฝงอดมการณชาตในหนงสอเรยน

จงเปนสงทไมอาจหลกเลยงได แมโดยเจตนาหรอไมเจตนากตาม

อดมการณชาตทปรากฏอยในหนงสอเรยนภาษาเขมร ระดบชนประถมศกษาปท 1-6

คอ 1) การปลกฝงความภาคภมใจทไดเกดมาเปนชาวกมพชา ซงเปนชนชาตทมอารยธรรมอน

ยงใหญ 2) การสรางศตรของชาต คอสยามและฝรงเศส 3) การกลาวถงเหตการณการฆาลาง

เผาพนธ ซงเปนประวตศาสตรททำาใหชาวกมพชาเจบปวด และ 4) การผนวกรวมความแตกตาง

ทงในดานเชอชาต และศาสนา เขามาเปนสวนหนงของชาต

การปลกฝงแนวคดชาตนยมในแกเยาวชนชาวกมพชานนมทงขอด และขอเสย ขอดคอ

ทำาใหเยาวชนรนใหมเกดสำานกรกชาต และพรอมทจะเปนสวนหนงในการพฒนาประเทศชาต

ใหกาวไปขางหนาตอไป สวนขอเสยคอ การทชาวกมพชายงไมลมเลอนประวตศาสตรบาดหมาง

โดยเฉพาะกบประเทศเพอนบานคอไทย ซงอาจสงผลใหการรวมกนเปนประชาคมอาเซยน

ไมประสบผลเทาทควร

ค�าส�าคญ บทอาน หนงสอเรยนภาษาเขมร อดมการณชาต

179มหาวทยาลยอบลราชธาน

Abstract

The purpose of the research is to study how Cambodian ideologies are

skillfully hidden in grade 1-6 Cambodian textbooks. According to the research,

textbooks are used as tools to foster Cambodian ideologies by the government

of Cambodia.

As the Ministry of Education, Youth and Sports is solely responsible for

producing textbooks which are used by government schools, indoctrinating na-

tional ideologies is inevitable, be it intentionally or not.

The ideologies that appear in the textbooks function to 1) foster pride to

be Cambodians which have great civilizations 2) view France and Siam as the

enemies 3) remind the reader of the genocide, which causes pain to all Cambo-

dians and 4) to harmonise the differences in religions and nationalities.

Crafting Cambodian Ideologies have both a benefit and a drawback. As

regards the first, it helps develop the patriotism of new Cambodian generations

and prepare them to be part of the nation’s development. However, it also

repeats the unforgettable historical conflicts with Cambodia and its neighbors,

in particular Thailand, which may obstruct the success of ASEAN.

Keywords: Reading Part, Cambodian Textbooks, Cambodian Ideologies

วารสารศลปศาสตร180

อารมภกถา

กระทรวงอบรม ยวชน และกฬา (RksYgGb;rM yuvCn nigkILa) ของราชอาณาจกร

กมพชา หรอชอภาษาองกฤษคอ “Ministry of Education, Youth and Sport” (MoEYS)

มหนาทกำาหนดหลกสตรการศกษาตงแตระดบชนประถมศกษาถงอดมศกษา เพอใหสอดคลอง

กบการพฒนาประเทศทงในดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม รายละเอยดสำาคญประการหนง

ในหลกสตรการศกษาภาคบงคบ (ชนประถมศกษาปท 1-มธยมศกษาปท 3 หรอ Grads 1-9)

คอ นกเรยนตองมความรดานภาษาเขมรควบคกบความรดานคณตศาสตร (web of Cambodia,

2546)

กระทรวงอบรม ยวชน และกฬาใหความสำาคญตอการศกษาภาษาเขมร และคณตศาสตร

เนองจากภาษาเขมรเปนเสมอนเครองหมายทแสดงถงเอกลกษณ และเอกราชของชาต เปนมรดก

ทางวฒนธรรมอนยงใหญ และเปนเครองมอทใชในการตดตอสอสาร สวนคณตศาสตรนน

เปนพนฐานสำาคญในการศกษาวชาวทยาศาสตร วศวกรรมศาสตร เศรษฐศาสตร รวมถงศาสตรอนๆ

ทตองใชหลกคณตศาสตรในการศกษา คณตศาสตรจงมความสำาคญในฐานะทชวยพฒนาประเทศ

ใหกาวหนาทดเทยมนานาอารยประเทศ กลไกสำาคญทจะทำาใหนโยบายการศกษาของชาต

ขบเคลอนไปตามทศทางทผบรหารประเทศไดกำาหนดไวนน นอกจากจะตองอาศย “ครผสอน”

ทมความร ความเชยวชาญในศาสตรนนๆ แลว “หนงสอเรยน” กถอเปนเครองมอสำาคญททำาให

เดกเกดการเรยนรทดอกดวย

หนงสอเรยนภาษาเขมร เนนพฒนาทกษะสำาคญของผเรยนทง 4 ดาน คอ การพด (niyay)

การฟง (sþab;) การอาน (Gan) และการเขยน (sresr) ซงการฟง และการอานนน จดเปนทกษะ

ทใชในการรบสาร (receptive skills) สวนการพด และการเขยน ถอเปนทกษะทใชในการสงสาร

(expressive skills) ซงทกษะสำาคญเหลาน ลวนแลวแตเปนเครองมอสำาคญททำาใหการสอสาร

มประสทธภาพทงสน

หนงสอเรยนภาษาเขมรแตละเลม ประกอบดวยบทเรยน (emeron) ประมาณ 9-10 บท

ในแตละบทเรยนจะมหนวยการเรยนรยอย (Unit plan) ทชวยใหผเรยนพฒนาทกษะในดาน

ตางๆ โดยใชสญลกษณดงตอไปน

181มหาวทยาลยอบลราชธาน

ภาพท 1 ภาพสญลกษณหนวยการเรยนรยอยในแตละบทเรยนทปรากฏใน

หนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษา (อธบายภาพจากซายไปขวา)

สญลกษณรปเทยน หมายถง สวนของความรทางดานภาษาเขมรโดยทวไป

เชน ลกษณะของคำาคลองจอง การเปรยบเทยบ

ตวละคร การจดบนทก ฯลฯ

สญลกษณรปเดกก�าลงอานหนงสอ หมายถง สวนของทกษะการอาน

สญลกษณรปมอเขยนหนงสอ หมายถง สวนของทกษะการเขยน

สญลกษณรปใบห หมายถง สวนของทกษะการฟง

สญลกษณรปลกกญแจ หมายถง สวนของไวยากรณ

สญลกษณรปปาก หมายถง สวนของการพด

บทความนมงศกษาการปลกฝงอดมการณชาตทแฝงอยใน “บทอาน” (GMNan) ในหนงสอ

เรยนภาษาเขมร ระดบชนประถมศกษาปท 1-6 ซงเอกสารทใชศกษามรายละเอยดดงน

1. หนงสอเรยนภาษาเขมร อาน-เขยน ชนท 1 (PasaExµr Gan -sresr fñak;TI1)

จดทำาโดยกระทรวงอบรม ยวชน และกฬา (RksYgGb;rM yuvdn nigkILa) จดพมพโดยสำานกพมพ

และเผยแพร (RKwHsßane)aHBum<nigEckpSay) ป ค.ศ.2012

2. หนงสอเรยนภาษาเขมร 2 (PasaExµr 2) ฉบบพมพครงท 2 จดพมพโดยสำานกพมพ

และเผยแพร (RKwHsßane)aHBum<nigEckpSay) ป ค.ศ.2010

3. หนงสอเรยนภาษาเขมร 3 (PasaExµr 3 ) จดพมพโดยสำานกพมพ และเผยแพร

(RkwHsßane)aHBum<nigEckpSay) ป ค.ศ.2009

4. หนงสอเรยนภาษาเขมร 4 (PasaExµr 4) ฉบบพมพครงท 3 จดพมพโดยสำานกพมพ

และเผยแพร (RKwHsßane)aHBum<nigEckpSay) ป ค.ศ.2011

5. หนงสอเรยนภาษาเขมร 5 (PasaExµr 5) จดพมพโดยสำานกพมพ และเผยแพร

(RkwHsßane)aHBum<nigEckpSay) ป ค.ศ.2011.

วารสารศลปศาสตร182

6. หนงสอเรยนภาษาเขมร 6 (PasaExµr 6 ) จดพมพโดยสำานกพมพและเผยแพร

(RkwHsßane)aHBum<nigEckpSay) ป ค.ศ.2012

อดมการณชาตในหนงสอเรยนภาษาเขมร ระดบชนประถมศกษาปท 1-6

อดมการณชาตทสงผานแบบเรยนอยในรปของ “หลกสตรแฝง” (hidden curriculum)

ไดแก การปลกฝงความภาคภมใจในความย งใหญของชาตกมพชา การสรางศตรของชาต

การผนวกรวมคนกลมนอย และคนตางศาสนาเขามารวมเปนสวนหนงในการพฒนาชาต ดงน

1. ความยงใหญของอารยธรรม และชนชาตเขมร : ปมเของทปลกฝงมาแตครง

วยเยาว

ความยงใหญของอารยธรรม และชนชาตกมพชา เปนหวขอเดยวทปรากฏ

อยางสมำาเสมอในบทอานในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 1-6

ชาวกมพชาสรางสญลกษณประจำาชาตขน ไมวาจะเปน เพลงชาต ธงชาต ดอกไม

ประจำาชาต ไปจนถงปราสาทหน สญลกษณเหลานชวยทำาใหคนกมพชาเกดความรสกชาตนยม

(Nationalistic feeling) ซงจะเปนประโยชนอยางยงตอการสรางรฐชาตขนมา ภายหลงจาก

ทประเทศตองบอบชำาจากสงครามกลางเมองหลายครง

หลงการ “คนพบ” เมองพระนครในครงหลงของครสตศตวรรษท 19 และ ดำาเนน

การบรณะ และศกษาเรองราวของโบราณสถาน รวมทงผสราง ผานกระบวนการ “ทำาเมอง

พระนครใหเปนเขมร” (Khmerized the Angkor) เมองพระนครซงมภาพแทนคอ นครวดกได

กลายเปนสญลกษณแหงชาตกมพชา และถอเปนสงสำาคญทเดนชดทสดในการกำาหนดทางเดน

ของประวตศาสตรการเมองกมพชาจาก ค.ศ.1941 เรอยมาจนถงปจจบน (ธบด บวคำาศร, 2547

: 151)

บทอานในหนงสอเรยนภาษาเขมร ระดบชนประถมศกษาปท 1 ไดกลาวถงความยงใหญ

ของปราสาทหนเขมรวา

eP£óvEtgP£ak;ep¥IleBleXIjR)asaT (PasaExµr1, 2012 : 112)

นกทองเทยวมกจะตนตะลงเมอไดเหนปราสาทเขมร (แปล และเรยบเรยงโดยผเขยน)

หรอ

®KYsar´eTAelgesomrabmþgmáal (PasaExµr1, 2012 : 114)

ครอบครวของฉนไปเทยวเสยมเรยบเปนบางครงบางคราว (แปล และเรยบเรยงโดยผเขยน)

183มหาวทยาลยอบลราชธาน

ประโยคงายๆ ในหนงสอเรยนระดบชนประถมศกษาปท 1 ปลกฝงความภาคภมใจทเดก

ไดเกดมาเปนคนเขมร ประเทศทมปราสาทหนโบราณมากมาย ดงดดนกทองเทยวจากทวทก

มมโลกใหมาชนชม คนกมพชาควรหาโอกาสไปชมใหไดเชนกน เพราะเมอไดไปชนชมกจะเกด

“การประจกษ” ดวยตนเอง จะทำาใหเกดความภาคภมใจยงกวาการไดอานหนงสอหรอมใครมา

ถายทอดใหฟง

หนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 3 กลาวถงปราสาทหนเขมรไว

ในบทท 3 บทอานท 1 เรอง “ทศนยภาพยามพระอาทตยใกลอสดงคตทปราสาทนครวด”

(TidæPaBéf¶erobGsþgÁtenAR)asaTGgÁrvtþ) และบทท 4 บทอานท 2 เรอง “ปราสาทนครวด”

(R)asaTGgÁrvtþ) ดงน

evlal¶acRtCak; xül;bk;rMePIy² eTscrCatinigGnþrCatieRtómm : asuInftRKb;Kña xøHQr xøHGgÁúy

EPñksMlågemIleTAR)asaTGgÁrvtþEdlkMBug®sUbykkaMrsµIBN’masBIRBHsuriya. RBHGaTitübnÞabxøÜn

y : agsnSåm² . kaMrsµIBN’s)anbþÚreTACaBN’mas caMgmkelIEpnBsuFa. eBlenaH R)asaT

GgÁrvtþERbCaBN’masq¥ineq¥A sßitenAkNþal®TUgéRBRBåkSa.

eTscrmkkan;extþesomrabEtgEtrg;caMemIlTidæPaBd¾s¥atGs©arürbs;R)asaTGgÁrvtþenAeBléf¶erob

lic. rUbR)asaTGgÁrvtþBN’mas)anditCab;någEkvEPñknigdk;Cab;kñúgGarmµN_BYkeKCanic©.

(PasaExµr3, 2009 : 34)

ยามเยนยำา สายลมโบกรำาเพยๆ นกทองเทยวชาวเขมร และชาวตางชาตเตรยมเครองมอ

ถายภาพครบทกคน บางยน บางนง สายตาจองมองดปราสาทนครวด ซงกำาลงดดซบรบเอารศม

สทองจากพระสรยา พระอาทตยเคลอนตวตำาลงชาๆ รศมสขาวไดเขามาแทนทรศมสทอง

สองมายงพนพสธา เวลานนปราสาทนครวดเปลยนเปนสทองเพรศเพรา สถตอยในกลางทรวง

ไพรพฤกษา

นกทศนาจรมาถงจงหวดเสยมเรยบ มกจะรอชมทศนยภาพซงงดงามนาอศจรรย

ของปราสาทนครวดในเวลาทพระอาทตยใกลจะตก ภาพปราสาทนครวดสทองไดประทบแนน

อยในแกวตา และหยดตดในอารมณของพวกเขาเปนนจ

(แปล และเรยบเรยงโดยผเขยน)

วารสารศลปศาสตร184

และ

extþesomrabCatMbn;eTscrN_d¾l,Il,ajénRbeTskm<úCa eRBaHextþenHmanR)asaTburaNeRcIn. R)

asaTGgÁrvtþCaR)asaTmYyEdlmankMBUlR)aMx<s;RtEdt nigk,ac;rcnal¥RbNIt.

k,ac;cmøak;manBaseBjelIpÞaMgfµ cab;BIbgáan;éds<an exOnR)asaT exøagTVar bg¥Üc ssr CBa¢aMg Bitan-

rhUtdl;kMBUl. cmøak;TaMgenaHbgðajk,ac;rcnarbs;Exµr Rbkbedaykayvikarrs;revIkKYr [s£b;Es£gNas;.

eP£óveTscrRKb;² KñaEtgEtekatsresIrfVIédd¾Gs©arürbs;buBVburseyIg.

ExµrRKb;rUb®tUvnaMKñaEfrkSasñaédd¾l¥ÉkenH [Kg;vgSCaerogrhUt.

(PasaExµr 3, 2009 : 56)

จงหวดเสยมเรยบเปนแหลงทองเทยวทมชอเสยงในประเทศกมพชา เพราะจงหวดน

มปราสาทโบราณมากมาย ปราสาทนครวดเปนปราสาทหนงซงมยอด 5 ยอดสงสลาง และ

มลวดลายงดงามประณต

ลวดลายสลกมดารดาษบนแผนหน เรมจากราวสะพาน ระเบยงปราสาท ซมประต

หนาตาง เสา ฝาหนง เพดาน ไปจนถงยอด รปสลกเหลานนแสดงลวดลายของเขมร ประกอบ

โดยลกษณะออนชอยมชวตควรใหสรรเสรญยง นกทองเทยวมกจะสรรเสรญฝมออนนาอศจรรย

ของบรรพบรษของเรา

ชาวกมพชาทกคนตองพากนรกษาฝมอทงามเปนหนงน ใหดำารงอยสบตอไป

(แปล และเรยบเรยงโดยผเขยน)

บทอานชอ “ทศนยภาพพระอาทตยใกลอสดงคตทปราสาทนครวด” (TidæPaBéf¶erobGsþgÁte-

nAR)asaTGgÁrvtþ ) ใชพรรณนาโวหาร เราใหผอานเกดจนตภาพ และดมดำากบ “รสคำา” และ“รส

ความ” ทผเขยนไดประดษฐขนทำาใหเยาวชนเกดจตสำานกรก และภาคภมใจในความเปน “เขมร”

ไดเปนอยางด

บทอานทชอ “ปราสาทนครวด” (R)asaTGgÁrvtþ) ใชบรรยายโวหาร แมภาษา

จะไมอลงการเหมอนบทอานแรก ทวาการอธบายอยางตรงไปตรงมา ทำาใหผอานเขาใจงายวาบทอาน

นตองการสออะไรแกผอาน ตอนทายบทอาน ผเขยนสรปวา “นกทองเทยวทกคนตางพากน

ยกยองสรรเสรญฝมออนอศจรรยของบรรพบรษของเรา” (eP£óveTscrRKb;²KñaEtgEtekatsresIrfVIéd-

185มหาวทยาลยอบลราชธาน

d¾Gs©arü rbs;buBVburseyIg) และ “ชาวกมพชาทกคนตองชวยกนรกษาผลงานทงามเปนหนงน ใหดำารง

อยตลอดไป”(ExµrRKb;rUb®tUvnaMKñaEfrkSasñaédd¾l¥ÉkenH [Kg;vgSCaerogrhUt.) (PasaExµr 3, 2009 : 56)

ฝมออนอศจรรยของบรรพบรษน เปนความภาคภมใจของชาต ทประชาชนตองดแลรกษา

เชนเดยวกบบทอานในหนงสอเรยนระดบชนประถมศกษาปท 5 เรอง “ปราสาทพระวหาร”

(R)asaTRBHvihar) ทกลาววา องคการสหประชาชาชาต (UNESCO) ประกาศใหปราสาทดงกลาว

เปนมรดกโลก (sm,tiþebtikPNÐBiPBelak) เมอวนท 7 กรกฎาคม ค.ศ.2008 สงเหลานชวย

เสรมแรงทำาใหวาทกรรมทวา กมพชาเปนชาตทยงใหญ มอารยธรรมทรงเรองนเขมแขงขน

บทอานระดบชนประถมศกษาปท 3 ยงไดเนนยำาความคดเดมทวา ชาวกมพชาควรหา

โอกาสไปเสยมเรยบใหไดสกครงในชวต ดงบทอานทตดตอนมาจากนวนยายเรอง “ผกาโรย”1

(páaRseBan) ของน ฮาจ (nU hac) ดงน

eBlresol evlaRBHsuriyakMBugdutcMhuyGs;TaMgFmµCati érkNþågyMTMlak;sMeLgBIcugRseLA b¤cugeQI-

TalEdlx<s;RtEdtkñúgGakas. sBÞtUrüt®nþIcMELkenH )aneFVI[GñkdMeNIrTaMgBYgnåkGasUrdl;

®sukkMeNItEdlFøab;fáúMefáIg.

enAExERctnigExBisax tampøÚvBIRkugesomrabeTAGgÁr páarMdYlbeBa©jBiedarRkGUbQ¶úy. ebICYnCa

manvaeyabk;bnþic²pg GñkedIrykxül;Gakas naeBll¶actamfñl;enHnågmancitþGENþtGNþÚg RbEhlCanåg

lan;mat;fa eTaHCazantusitk¾minsb,ayCagenHeTemIleTA.

» køinrMdYl¡ »sMeLgér¡ kMlaMgGñkdUcCaTiBV»sfEdlGaccUlmkrMsayesckþIesakseRggmYyeBl

)an.

(dkRsg;nigEksMrYlBIerOgpáaRseBanrbs;elaknU hac TMB½r 98-99) (PasaExµr 3, 2009 : 60)

ยามบาย เวลาซงพระสรยากำาลงแผดเผาทวทงธรรมชาต จกจนเรไรรองเปลงเสยงมาจาก

ยอดเสลา หรอปลายยอดยาง ซงสงละลวไปในอากาศ เสยงดรยดนตรอนแปลกน ไดทำาให

นกเดนทางทงปวงนกอาดรถงถนกำาเนดซงเคยเจรญรงเรอง

1 ผทแปลชอนวนยายเรอง “ผกาสรโพน” วา “ผกาโรย” คอ อ. ดร.ใกลรง อามระดษ อาจารยประจำา

ภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

วารสารศลปศาสตร186

ในเดอนหา และเดอนหก ตามทางจากกรงเสยมเรยบไปยงเมองพระนคร ดอกลำาดวน

สงกลนหอมฟง ขณะเดยวกนมลมรำาเพยมาเบาๆ คนเดนเลนสดอากาศในยามเยนตามถนนน

กจะมใจลองลอยไปจนเผลออทานวา แมเปนสวรรคชนดสตกไมสบายกวานแน ดเถอะ

โอ กลนรำาดวน โอ เสยงเรไร พลงของทานเปนดงโอสถทพย ซงอาจเขามาสลาย

ความทกขโศกเศราหมองชวขณะได

(คดลอก และปรบปรงจากเรองผกาโรย ของทานน ฮาจ หนา 98-99)

(แปล และเรยบเรยงโดยผเขยน)

บทอานทชอ “ทางไปยงเมองพระนคร” (pøÚveTAkan;GgÁr) ซงตดตอนมาจากนวนยาย

เรอง “ผกาโรย” ของน ฮาจ เนอหาไดกลาวชมความงามของถนนหนทางทมงตรงไปยงเมอง

พระนครวา สองขางทางดารดาษไปดวยตนล�าดวน ซงเปนดอกไมประจ�าชาต ยามเยนของเดอน

หา เดอนหก ลำาดวนจะออกดอกสะพรง สงกลนหอมฟงตลบไปทวบรเวณ ทำาใหทางไปยงเมอง

พระนคร เสมอนทางทนำาไปสสรวงสวรรคชนดสต2 (PasaExµr 3, 2009 : 56) การนำาเมองพระนคร

มาเปรยบกบสวรรคชนดสต นนเทากบวา เมองพระนครเปนแดนสวรรคบนโลกมนษยดวย

ความเปรยบดงกลาวไดรบอทธพลจากพระพทธศาสนา นกายเถรวาท ซงเปนรากฐานของระบบ

ความคด ความเชอของคนในสงคมเขมร

ถาเปรยบเทยบเมองพระนครนวาเปนเมองสวรรค ชาวกมพชาซงเปนผสราง และ

ผครอบครองเมองพระนครน กถอเปนชาวฟาชาวสวรรคดวย ลบคำาสบประมาททชาวตางชาต

เชน ชาวฝรงเศส ผซงเคยปกครองประเทศกมพชามากอน ดถกชาวกมพชาวาไมกระตอรอรน

และไมฉลาดนกเมอเทยบกบคนเวยดนาม (เบน แอนเดอรสน และชาญวทย เกษตรศร

บรรณาธการแปล, 2552 : 273)

แมแตรปทประกอบบทอานกยงสอแนวความคดดงกลาว บทอานชอ “โรงเรยนของฉน”

(salaeron´) ในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 1 เปนรปของเดกนกเรยน

และครชายหญงกำาลงยนตรงเคารพธงชาต ทงๆ ทเนอหาของบทอานกลาวถงธงชาต สญลกษณ

2 สวรรคชนดสต เปนสวรรคชนท 4 ในฉกามาพจรสวรรค (สวรรคทง 6 ชน) ตามคตของพระพทธ

ศาสนา นกายเถรวาท สวรรคชนนเปนทอยของบรรดาพระโพธสตวทบำาเพญบารมมาอยางยงยวด เชน ผท

ปรารถนาจะมาเกดเปนพระพทธเจาในอนาคต เปนตน ถอเปนสรวงสวรรคทนารนรมยยง

187มหาวทยาลยอบลราชธาน

ของชาตเขมร3 แคเพยงวา “หนาชนเรยนมตนไมใหรมเงา เสาธงชาต” (PasaExµr 1, 2012 :

134) เทานน

ภาพท 2 ภาพเดกนกเรยนชาวกมพชากำาลงเชญธงชาตขนสยอดเสา

ภาพประกอบในบทอานชอ “เดกรกาลเทศะ” (kumarecHKYrsm) ในหนงสอเรยน

ภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 4 เปนรปเดกผหญงกำาลงนำาเครองดมออกมาตอนรบแขก

ของพอแม บรเวณขางฝาบานประดบดวยภาพปราสาทนครวด ซงตำาแหนงของภาพดงกลาวอย

ตรงตำาแหนงกงกลางภาพพอด เปนจดรวมสายตาทเหนไดงาย ภาพนประดบอยเหนอศรษะของ

3 ธงชาตเขมรมลกษณะดงน คอ แถบสนำาเงนอยบรเวณรมทง 2 ขางของผนธง มขนาดดานละ 1/4

ของผนธง ตรงกลางเปนแถบสแดง มขนาด 2/4 ของผนธง มปราสาท 3 ยอดสขาวอยตรงกลางผนธง คอ ปราสาท

นครวด ความหมายบนผนธงชาต “สนำาเงน” แทนความรงเรอง ความซอสตยสจรต ความยตธรรม ความซอตรง

ของชาต “สแดง” แทนความองอาจกลาหาญ ปกปองประเทศชาต และมาตภม สวน “สขาว” แทนความสะอาด

บรสทธ ความมอจฉรยภาพในการสรางสรรคอารยธรรม ประเทศกมพชาใชธงดงกลาวเปนธงชาตในป ค.ศ.

1948-1970 และ ค.ศ.1993-ปจจบน

วารสารศลปศาสตร188

ตวละครเพอสอความหมายโดยนยใหผ อานทราบวา ปราสาทนครวดเปนศนยรวมจตใจ

ทชาวเขมรทกเพศ ทกวยใหความเคารพเทดทน

ภาพท 3 ภาพภายในบานของชาวกมพชาทประดบดวยรปปราสาทนครวด

แมแตหนาปกของหนงสอเรยนภาษาเขมรกปรากฏรปปราสาทหน ในหนงสอเรยนภาษา

เขมรระดบชนประถมศกษาปท 5 ปรากฏรปวาดปราสาทนครวด ขณะทหนาปกหนงสอเรยน

ภาษาเขมร ระดบชนประถมศกษาปท 6 ปรากฏรปเดกผชายกำาลงถอภาพปราสาทเขาพระวหาร

และอธบายบางสงบางอยางใหเดกผหญงฟง

189มหาวทยาลยอบลราชธาน

ภาพท 4 หนาปกหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 5

ภาพท 5 หนาปกหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 6

วารสารศลปศาสตร190

นอกจากปราสาทหนซงเปนสญลกษณของชาตแลว ในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบ

ชนประถมศกษายงไดกลาวถงศลปวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณตางๆ ทแสดงถงความเปนชาต

ทมวฒนธรรมสงสง ในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 2 มบทอานทเกยวกบ

ขนบธรรมเนยมประเพณอย 2 เรอง คอ “ชนบานในวนขนปใหม” (rIkrayéf¶buNücUlqñaMfµI)

และ“บญประชมบณฑ” (buNüP¢MúbiNÐ)

บทอาน “ชนบานในวนขนปใหม” กลาวถงวนขนปใหมของเขมร คอ วนท 13 เมษายน

ของทกป ในวนนประชาชนชาวกมพชามกตกแตงบานใหงดงาม มการจดดอกไม แขวนโคม

ประดบไฟสสนตางๆ เวลาเชาชาวกมพชาจะพากนไปทำาบญทวด นอกจากนยงมการละเลน

พนบานตางๆ เชน สะบา ลกชวง มอญซอนผา เปนตน ทำาใหประชาชนตางมความสข

บทอาน “บญประชมบณฑ” กลาวถงรายละเอยดของประเพณดงกลาวไว ดงน

RbCaCnExµrEtgeFVIBiFIbuNüP¢úMbiNÐ Caerogral;qñaM. cab;BIéf¶1eracdl;éf¶14erac ExPRTbT eKnaMKña-

dak;biNÐb¤kan;biNÐ. kñúgkarkan;biNÐ GñkRsukEckKñaCaRkumdak;evneFVIcgðan;eTARbeKnRBHsgÇ enAÉvtþ.

enAéf¶15erac eKeFVIBiFIbuNüP¢MúbiNÐenAÉvtþ. eBlenaHeKeXIjmnusSmñaeRcInkuHkrmkCYbCuMKñaeRcIn

Cagéf¶dak;biNÐ. eK)anykcgðan; nMEnk EpøeQI Et sár nigvtßúepSg² eToteTARbeKnRBHsgÇ.

GñkeTAvtþnaMKñaRbeKncgðan;RBHsgÇ rab;)aRtedIm,IbBa¢Únkusldl;jatiEdl)anEckzaneTA.

(PasaExµr 2, 2010 : 121)

ประชาชนกมพชา มกจะทำาบญประชมบณฑ เปนประจำาทกป เรมตงแตวนแรม 1 คำา

ถงวนแรม 14 เดอนภทรบท (เดอน 11 ทางจนทรคต) เขาพากนใสบณฑหรอถอบณฑ

ในการถอบณฑ ชาวบานแบงกนเปนกลม จดเวรทำาอาหารไปถวายพระสงฆทวด

ในวนแรม 15 คำา เขาทำาพธบญประชมบณฑทวด ในเวลานนเขาเหนผคนเปนจำานวน

มากมายมารวมกนยงกวาวนใสบณฑ เขานำาอาหาร ขนม ผลไม ชา นำาตาล และสงของตางๆ

ไปถวายพระสงฆ คนไปวดพากนถวายอาหารแดพระสงฆ รบบาตร เพออทศสวนกศลใหแกญาตมตร

ซงไดลวงลบไป

(แปล และเรยบเรยงโดยผเขยน)

191มหาวทยาลยอบลราชธาน

ประเพณ “ประชมบณฑ” ถอเปนประเพณทสำาคญทสดของคนกมพชา เปนการทำาบญ

อทศสวนกศลไปใหแกบรรพบรษผลวงลบไปแลว คนกมพชาเชอวา วญญาณของบรรพบรษ

จะขนมาจากนรกเพอกลบมาเยยมลกหลานบนโลกมนษย ถาลกหลานคนไหนทำาบญกศลให

ทานกจะใหศลใหพร ใหประสบแตความสข ความเจรญรงเรอง ในทางกลบกน ถาลกหลานไม

ทำาบญใหทาน ทานกจะสาปแชงใหทำามาหากนฝดเคอง มชวตททกขยากลำาบาก

หนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 3 มบทอานทเกยวกบขนบธรรมเนยม

ประเพณอย 2 เรอง คอ “บญทอดผาปาในหมบานของฉน” (buNopáaenAPUmi´) และ “บญ

ขนปใหมเขมร” (buNocUlqñaMExµr) ซงบญขนปใหมน ตรงกบวนท 13 เมษายน เหมอนดงทปรากฏ

ในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 2 หากแตใหรายละเอยดของประเพณท

มากกวา เชน ประเพณนอาจเรมขนในวนท 13 หรอ 14 เมษายนของทกป หรอมลเหตทประชาชน

ตองปดกวาดเชดถบานเรอนใหสะอาดเรยบรอย เพอตอนรบเทวดาปใหม หรอการไปทำาบญทวด

เพออทศสวนกศลไปใหญาตผลวงลบไปแลว เปนตน

หนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 5 มบทอานทเกยวกบขนบธรรมเนยม

ประเพณอย 1 เรอง คอ “พระราชพธบญจรดพระนงคล”(RBHraCBiFIbuNüRct;RBHng½Ál)

เหนไดวา จาก “ประเพณราษฎร” ในหนงสอเรยนระดบชนประถมศกษาตอนตน กลายมา

เปน “ประเพณหลวง” ในหนงสอเรยนระดบชนประถมศกษาตอนปลาย บทอานนแสดงใหเหนถง

ความสมพนธระหวาง “สงคมเขมรกบอาชพเกษตรกรรม” และ “สถาบนกษตรยกบชาวนา”

ซงเปนคนสวนใหญของประเทศไดเปนอยางด

นอกจากประเพณทจดอยในกลมของเนตธรรมแลว ในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบ

ชนประถมศกษาปท 4 ยงมบทอานทเกยวกบวตถธรรม เนนวฒนธรรมการกนอย 1 เรอง คอ “รายการอาหารเขมร” (bBaI¢mðÚbGaharExµr) กลาวถง อาหารเขมรทมอยมากมายนนลวนเลศทง

รปลกษณ และรสชาต

บทอานในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 6 กลาวถงวฒนธรรม ทเปน

ขนบธรรมเนยมประเพณไวในบทอานทชอ “ประเพณบวชนาค” (BiFIbMbYsnaK) และ “ประเพณ

การใสเงนในปากคนตาย” (TMenomTmøab;dak;R)ak;kñúgmat;Gñksøab;) ซงเปนประเพณทเกยวกบ

ชวต

นอกจากนยงกลาวถงวฒนธรรมทเปนนาฏกรรมไวในบทอานทชอ “ระบ�านกยง”

(r)aMek¶ak) ซงเปนการแสดงของคนในจงหวดไพลน และ “ระบ�าตรษ” (r)aMRtudi) ซงเปนการแสดง

ของจงหวดเสยมเรยบ

วารสารศลปศาสตร192

บทอานตางๆ เหลาน ทำาใหคนเขมรภาคภมใจในอารยธรรมอนสงสงของตน โดยถอวา

วฒนธรรมของตนเองเปนศนยกลาง (Etnocentrism) คอ มองวาวฒนธรรมของตนอยเหนอกวา

วฒนธรรมอนๆ ลกษณะดงกลาวทำาใหเกดความรสก “Us” v.s. “Them” หรอถอเขาถอเรา

(กาญจนา แกวเทพ, 2549 : 181)

2.2 สยาม และฝรงเศส : ศตรของชาต

การสราง “ศตรของชาต” ขนมา ทำาใหชาวกมพชาเกดความเปนอนหนงอนเดยวกน

ทจะรวมแรงรวมใจกนตอสศตรทเขามารกราน ยำาย ศตรของชาตทปรากฏในหนงสอเรยนภาษา

เขมรระดบชนประถมศกษา คอ “สยาม” หรอทคนเขมรเรยกวา “เสยม”4 (esom) และฝรงเศส

()araMg)

บทอานเรอง “เนยะตา5 คลงเมอง”6 (เขมรออกเสยงวา เฆลยงเมอง-GñktaXøaMgemOg)

อยในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 5 บทเรยนท 1 “วรชนเกงกลา” (vIrC-

neqñIm) เปนเรองราวของวรบรษทองถนชาวกมพชา เรองมอยวา

สยามไดครอบครองประเทศกมพชา และไดสงราชบตรมาเปนผปกครอง ราชบตรเลยง

นกแรงไวตวหนง ตอมาบรรดาขาราชการไดรวมกนฆาราชบตรเสย นกแรงตามหาศพราชบตร

จนพบ มนไดใชปากจกนวทสวมแหวนแลวคาบนำาไปถวายกษตรยสยาม

กษตรยสยามทรงพโรธ จงยกทพมาปราบ และกวาดตอนเชลยชาวกมพชากลบไปดวย

4 คำานมความหมายในเชงดถกดแคลน เหมอนคนไทยเรยกคนจนวา “เจก” เชนกน

5 ความเชอเรองเนยะตา คลายกบความเชอเรองผปตาในภาคอสานของไทย เนยะตานนมทงเพศชาย

และเพศหญง มทงทเปนโสด และมครอบครวแลว กำาเนดเนยะตามาจากวญญาณของคนทอาศยอยในถนนนมา

กอน หรออาจเปนดวงวญญาณจากถนอนเขามาอาศยอยในบรเวณนนในภายหลง หรออาจเกดจากการอปโลกน

ขนของคนในชมชนทตองการสงยดเหนยวทางใจ เนยะตามความสำาคญในฐานะทชวยคมครองคนในชมชนใหม

ความสข เปนทพงในยามทคนในชมชนไมสบายกาย ไมสบายใจ ตลอดจนบนดาลใหฝนฟาตกตองตามฤดกาล

พชพนธธญญาหารอดมสมบรณ

6 หนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 5 หลกสตรเกากอนทจะปรบปรงมาเปนหลกสตร

ปจจบน ไดบรรจเรองเนยะตาคลงเมองไวในหนงสอเรยนดวยเชนกน เรองราวของเนยะตาตนนแพรหลายมาก

ในสงคมเขมร เพราะนอกจากจะไดรบการบรรจไวในหนงสอเรยนแลว ยงไดมสำานกพมพนำาเรองราวของทานไป

ทำาเปนหนงสอการตนสำาหรบเดก เปนการตน 2 ภาษา (เขมร-องกฤษ) พมพภาพสตลอดทงเลม

193มหาวทยาลยอบลราชธาน

เปนจำานวนมาก ในจำานวนนนมหญงทองแกคนหนงรวมอยดวย เธอคลอดลกออกมาเปนชาย

นามวาอเทน ซงเปนเดกเฉลยวฉลาด มความรความสามารถมาก โดยเฉพาะในดานการจบ

และฝกชาง กษตรยสยามจงทรงตงสมญานามใหวา “ชยอศจรรย”

ตอมาชยอศจรรยไดทำาทวาออกไปจบชางปา แตกลบหนไปครองเมองเขมร พอกษตรย

สยามทราบ กกรฑาทพมาหมายจบตวชยอศจรรย เสนาเมองอยากจะชวยพระเจาชยอศจรรย

จงสงทหารใหขดหลมไวพรอมวางเหลกแหลมไวทกนหลม เสนาเมอง ภรรยา และลกอก 2 คน

กระโดดลงไปในหลม เมอเสนาเมองจบชวตลงแลว วญญาณของเขาไดไปเกณฑกองทพผมาชวย

รบกบกองทพสยาม ในทสดกองทพสยามกพายแพไป

สงทซอนอยในนทานพนบานเรองนคอ สยามเปนศตรรายในสายตาของคนเขมร ทคอย

กดขยำายกมพชาอยตลอดเวลา ความโหดรายปาเถอนนทำาใหคนกมพชาลกขนส ทงๆ ทรวาส

ไมได คนกมพชาซงเปนคนทออนแอ และนาสงสารกเอาชวตของตนเองเขาแลกเพอปกปองมาตภม

ประวตศาสตรเขมรสอนใหคนกมพชาเกลยดชงเพอนบานคอ ไทยกบเวยดนาม เนองจาก

ทง 2 ประเทศนใชประเทศกมพชาเปนรฐกนชน พอประเทศใดมอำานาจเขมแขงขนมากจะยกทพ

เขามารกรานกมพชา จนมสำานวนวา “อยระหวางเสอกบจระเข” (enAcenøaHRkeBInigxøa)

สาเหตทในแบบเรยนภาษาเขมรไมมการกลาวถงเวยดนามเลย เนองจากเวยดนาม

มสายสมพนธอนดกบรฐบาลเขมรปจจบน ซงมนายกรฐมนตรฮน เซน เปนผน�าประเทศ

ในขณะทไทยนนมปญหาขอพพาทกบกมพชากรณปราสาทเขาพระวหาร ซงกมพชาขอขน

ทะเบยนเปนมรดกโลก

บทอานในระดบชนประถมศกษาปท 5 เรอง “ปราสาทพระวหาร” (R)asaTRBHvihar)

กลาววา ปราสาทดงกลาวไดรบการขนทะเบยนเปนมรดกโลกในวนท 7 กรกฎาคม ค.ศ.2008

ซงชาวกมพชาทวทงประเทศตางชนชมยนดเปนอยางยง ผเขยนไดทงทายในบทอานวาเปนหนาท

ของชาวกมพชาทกคนทจะตองดแลรกษา และปกปองมรดกของชาตนไว

แมวาบทอานจะไมไดกลาวถงประเทศไทยแตอยางใด แตคนกมพชาทวทงประเทศรดวา

ประเทศไทยอางสทธเหนอพนทบรเวณเขาพระวหารเชนกน และพยายามทกวถทางทจะคดคาน

วารสารศลปศาสตร194

ไมใหปราสาทเขาพระวหารไดรบการขนทะเบยนเปนมรดกโลก จงเปนหนาททคนกมพชา

ตองชวยกนปกปองปราสาทเขาพระวหารจากศตรของชาต ซงกคอไทยหรอสยามในอดต

นอกจาก “สยามหรอไทย” จะเปนศตรของชาตแลว หนงสอเรยนภาษาเขมรระดบ

ชนประถมศกษาปท 1-6 ยงสรางให “ฝรงเศส” หรอทภาษาเขมรเรยกวา “บารง” ()araMg) เปนศตร

ของชาตดวย บทอานทชอ “วรบรษกลาโหมคง” (vIrburusRkLaehamKg;) ในหนงสอเรยนภาษา

เขมรระดบชนประถมศกษาปท 5 ดงน

RkLaehamKg; Cam®nþIExµresñhaCatimYyrUbEdl)antsU‘RbqaMgnågkarKab;sgát;rbs;GaNaniKm)araMg. elak)aneFVIBlikmµy:agFMeFg edIm,IerIbRmHecjBInåm®tYtRtarbs;)araMg. elakmanTåkcitþGg;GackøahantsU‘RbqaMgnågbreTsQøanBan. )araMgdågBIeKalCMhrnigKMnitrbs;elak k¾)anrkmeFüa)aycab;elak. elak®tU-

vBYkGaNaniKm)araMgcab;)annigykeTAeFVITaruNkmµedaysm¶at;.

RBHTinkrlicRsåm)at;eTA eBlRBlb;k¾xitcUlmkdl;eFVI[RsGab;RKb;TisTI. k) : al;)araMg)annaM

elakXøatecjBIvtþ]NÑaelam eq<aHeTAkan;Tis]tþr. enAelInava édTaMgBIrrbs;elak®tUvCab;exñaH xøÜn

elak®tUveKcgep¥abnågbMBg;EpSg. RkLaehamKg;Rtmg;Rtemacmñak;Ég TåkmuxeRkómRkMCaBnøåk. b : uEtsµar-

tI

esñhaCatimatuPUmi BuM)aneFVI[elaktk;søúteLIy eTaHbICaelak)andågxøÜnc,as;fa ®tUvTTYlmrNPaBedaysarédXatkr)araMgk¾eday. enAdegIðmcugeRkayelaknåkdågKuN«Bukmþay RBHsgÇ RbCaCnExµr nignåk-

dl;km<CamatuPUmiCaTIesñharbs;elak.

kar)at;bg;vIrCnesñhaCatirUbenHeFVI[eyIgesaksþay GaNitGasUréRkElg. RkLaeham

Kg;)an)at;bg;CIvitcakq¶ayBIeyIgBitEmn bu : EnþkitiþnamnigvIrPaBrbs;elak)anmksNæitenACab;någdYgRBlåg

kUnExµrCanic©.

¬dkRsg;nigEks®mYlBIesovePAPasaExµrfñak;TI 5 qñaM 1993 edayRKåHsßane)aHBum<pSayGb;rM¦

(PasaExµr 5, 2011 : 14)

กลาโหมคง เปนขาราชการเขมรรกชาตคนหนง ซงไดตอสกบการกดขของอาณานคม

ฝรงเศส ทานไดกระทำาชาตพลอยางยงใหญ เพอปลดออกจากแอกการครอบครองของฝรงเศส

ทานมใจองอาจกลาหาญ ตอสกบตางชาตทเขามาบกรก ฝรงเศสลวงรการเคลอนไหวและ

ความคดของทาน จงไดหาอบายจบทาน ทานถกพวกอาณานคมฝรงเศสจบได และนำาตวไปทำา

195มหาวทยาลยอบลราชธาน

ทารณกรรมอยางลบๆ

พระทนกรคอยๆ จมหายไป ยามรตตกาลคอยๆ เคลอนเขามาถง ทำาใหมดมนครบทกท

เรอฝรงเศสไดพาทานออกจากวดอณาโลม มงตรงไปทางทศอดร (ทศเหนอ-ผวจย) เหนอเรอ มอ

ทง 2 ขางของทานถกผกตรวน ตวของทานถกผกตดไวกบปลองไฟเรอ กลาโหมคงอย

อยางเดยวดายเพยงลำาพงบนเรอ ดวยสหนาตรอมตรมเปนอยางมาก แตสำานกแหงความรกชาต

มาตภม ไมไดทำาใหทานตระหนกตกใจเลย แมทานจะรตวเองดวา จะตองตายดวยมอของฆาตกร

ชาวฝรงเศสกตาม ในลมหายใจสดทาย ทานไดระลกถงคณบดามารดา พระสงฆ ประชาชนชาวเขมร

และคดถงกมพชามาตภมซงเปนทเสนหาของทาน

การสญเสยวรชนผรกชาตทานน ทำาใหเราเศราโศก เวทนาสงสารยงนก กลาโหมคงได

เสยชวตจากเราไปไกลจรง แตชอเสยง และความกลาหาญของทานจะมาสถตอยในวญญาณของ

ลกหลานชาวกมพชาเปนนจ

(คดลอก และแกไขปรบปรงจากหนงสอภาษาเขมรชนประถมศกษาปท 5 ป ค.ศ.1993 โดย

โรงพมพอบรม)

(แปล และเรยบเรยงโดยผเขยน)

บทอานดงกลาวเขยนโดยใชพรรณนาโวหาร ผเขยนใชคำาททำาใหเกดจนตภาพ ทำาให

ผอานเกดวรรส (รสแหงความกลาหาญ) ชนชมกบความกลาหาญ และเสยสละของกลาโหมคง

ยงภาพของกลาโหมคงเปนสขาวมากเทาใด ภาพของฝรงเศสยอมเปนสดำามากขนเทานน

เมอวาระสดทายของชวตมาถง ทานกยงคงคดถงประเทศชาตอนเปนทรกยง กลายเปนทมา

ของยอหนาสดทาย ซงเปนยอสรปความคด ทผเขยนกลาววา “การสญเสยวรชนผรกชาตทานน

ทำาใหเราเศราโศก เวทนาสงสารยงนก กลาโหมคงไดเสยชวตจากไกลจากเราไปไกลจรง แตชอเสยง

และความกลาหาญของทานจะมาสถตอยในวญญาณของลกหลานชาวกมพชาเปนนจ”

การทผเขยนเรยกฝรงเศสวา “ฆาตกร” (Xatkr) ซงแปลวา “ผฆา” นน ยอมเปน

เครองยนยนความชวรายของฝรงเศส ซงเปนเจาอาณานคมไดเปนอยางด

2.3 เขมรแดง และสมยกมพชาประชาธปไตย : ความทรงจ�าทแสนเจบปวดของคน

เขมรทงมวล

บทอานทพดถงเหตการณการฆาลางเผาพนธในกมพชา ในชวงป ค.ศ.1975-1979 คอ

บทอานในระดบชนประถมศกษาปท 3 เรอง “ศษยรคณ” (sisSdågKuN) เนอเรองกลาวถง

วารสารศลปศาสตร196

คณหมอทานหนงซงไมเคยลมพระคณครทเคยสอนตนมาในวยเดก ปจจบนคณครทานน ตองอาศย

อยเพยงลำาพง เพราะคนในครอบครวของทานสญหาย และลมตายไปในสมยกมพชาประชาธปไตย

elakemtþaCanaykmnÞIreBTümYy. RBåkmYy elakrIkrayNas; eday)anCYbnågGtIt®KUbeRgón

rbs;elak.

Gñk®KUerobrab;R)ab;elakemtþafa Kat;Kµansac;jatieT ®KYsarKat;)ansøab;edaysar

Gt;)ayenArbbExµrRkhm. eRkayéf¶rMedaH 7 mkra qñaM 1979 Kat;)anmksñak;enAvtþmYyEk,r

mnÞIreBTüenH.

(PasaExµr 3, 2009 : 12)

คณเมตตาเปนหวหนาโรงพยาบาลแหงหนง เชาวนหนง เขาเบกบานมากทไดพบกบคร

ของเขาในอดต

คณครไดเลาบอกคณเมตตาวา ทานไมมญาตพนองหรอก ครอบครวของทานไดเสยชวต

เพราะอดอาหารในระบอบเขมรแดง หลงวนปลดปลอย 7 มกราคม ป 1979 ทานไดมาพกอยใน

วดแหงหนงใกลกบโรงพยาบาลน

(แปล และเรยบเรยงโดยผเขยน)

บทอานในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 5 บทเรยนท 6 “อดตกาล

ของเรา” (GtItkalrbs;eyIg) มบทอาน 2 เรองคอ “ลมไมลง” (bMePøcmin)an) และ “เงา

อดตกาล” (RsemalGtItkal)

“ลมไมลง” (bMePøcmin)an) สวนท 1 นำาเสนอในรปแบบบนทกประจำาวน โดยผบนทก

ไดเลาถงการไปเยยมชมเชงเอก (eCIgÉk) หนงในทงสงหารทมชอเสยงโดงดงไปทวโลก ภาพ

โครงกระดก และหวกะโหลกนบรอยนบพนทกองซอนกน7 เปนภาพทควรสยดสยองยงนกสำาหรบ

ผพบเหน เนอความในบนทกนน เปนดงน

éf¶TI 01 ExsIha qñaM 2009 elakBU )annaMmþay´nig´eTATsSnamCÄmNÐl]RkidækmµRbl½yBUCsasn_eCIgÉk. ´mancitþrn§t; 7 โครงกระดกทมากมายมหาศาลเหลานน ทำาใหยคสมยดงกลาวไดรบการขนานนามวา เปนชวงท

เกด “ภเขากระดก คลองเลอด” (PMñqå¥g sÞågQam)

197มหาวทยาลยอบลราชธาน

nigexøacpSabMput eday)aneXIjq¥ågllad¾k,almnusSCaeRcIn ®tUv)aneKykmkerobtmál;TukeFVIskáarbUCa nigedIm,I[kUnecACMnan;eRkay)andåg )aneXIjnigcgcaMGMBIRbl½yBUCsasn_rbs;BYkExµrRkhm. eyIg)aneedIremIl

reNþAFM² EdleKkb;sBrYm nig)ancUlTsSnasarmnIÞrtmál;Éksar. kñúgenaHeK)anbiTrUbftnigeQµaHGñkEdleK)ansmøab;enATIenaH. mkdl;rUbnayTahanmñak; Gñkm:ak;QrRTågyMxSåkxSÜl ehIyR)ab;´fabursenaH KWCabgCIdUnmYyrbs;Kat;. Gñkm:ak;niyayerOgr:avd¾TaruNrbs;elakG‘M eFVI[´minGacTb;TåkEPñk)aneLIy. enACit

enaH ´RBWk,alnåg]bkrN_ EdlBYkExµrRkhmeRbIR)as; edIm,IeFVITaruNkmµnigsmøab;mnusS dUcCa dgáab; BUefA jjÜr cbkab;…. TidæPaCenATIenaHeFVI[´cgcaMCaerogrhUt

(PasaExµr 5, 2011 : 81-82)

วนท 01 เดอนสงหาคม ป 2009

คณลงพาแมของฉน และฉนไปเทยวชมอนสรณสถานทงสงหารทเชงเอก ฉนมใจรนทด

และเศราหมองเปนทสด ดวยไดเหนโครงกระดกหวกะโหลกมนษยเปนจำานวนมาก ซงเขานำามา

ตงไวเพอสกการบชา และเพอใหลกหลานรนหลงไดรไดเหน และจดจำาเกยวกบการฆาลางเผา

พนธของพวกเขมรแดง เราไดเดนดหลมใหญๆ ซงเขาฝงศพรวมกน และไดเขาชมพพธภณฑซง

เกบเอกสาร ในทนนเขาไดตดรปถาย และชอของผเสยชวตในทนน มาถงรปนายทหารคนหนง

คณแมกยนนงรองไหสะอกสะอน และบอกกบฉนวา ชายคนนเปนลกพลกนองของทาน คณแม

ทานเลาเรองราวอนทารณของคณลงนน ทำาใหฉนไมอาจกลนนำาตาไวไดเลย ใกลกนนน ฉนขน

หวลกกบเครองมอทพวกเขมรแดงใช เพอทารณกรรม และฆาคน เชน คม ขวาน คอน จอบ สง

ทไดพบเหน ณ ทนนทำาใหฉนจดจำาตลอดไป

(แปล และเรยบเรยงโดยผเขยน)

การนำาเสนอบทอานในรปแบบของบนทกประจำาวนทแสดงอารมณความรสกของผบนทก

ทำาใหบทอานนมลกษณะเปนงานวรรณกรรม ดงจะเหนไดจากภาษาทใชนนเปนพรรณนาโวหาร

มการใชคำาทกอใหเกดจนตภาพ ทำาใหผอานเกดอารมณรวมไปกบผเขยน ยงถาผอานเปนเดกนกเรยน

ชนประถมศกษาปท 5 ดวยแลว ยอมถกชกจง และยดมนถอมนกบความคดบางอยางไดงาย

ถาเราเชอมนในพลานภาพของวรรณกรรม ทสามารถท�าใหผอานเกดความสะเทอนใจ

ไดงายกวางานเขยนประเภทอนๆ แลว บทอานขางตนยอมท�าใหคนเขมรกลวการฆาลาง

เผาพนธมากกวาบทอานในหนงสอเรยนประวตศาสตรทมลกษณะเปนประวตศาสตรนพนธ

เปนแน

วารสารศลปศาสตร198

ภาพของแม ซงเปนปชนยบคคลทลกๆ ทกคนเคารพรกอยางสงสดกำาลงยนหลงนำาตา

อยนน คงเปนภาพทสะเทอนใจอยางยงทคนเปนลกทกคนไมอยากพบเหน ภาพของโครงกระดก

มากมายรวมทงภาพของเครองมอตางๆ ทเขมรแดงใชสำาหรบฆาประชาชน เปนภาพททำาให

เจาของบนทกนถงกบหวาดผวา

เชนเดยวกบเรอง “เงาอดตกาล” (RsemalGtItkal) ซงเปนเรองของชายชาวกมพชา

คนหนงทตองสญเสยพอ แม และนองสาวไปในชวงทเขมรแดงเรองอำานาจ สาเหตมาจากเขา

อยากกนสมโอมาก จงรบเราพอของเขาใหไปขโมยเกบสมโอใกลบาน โชครายททหารเขมรแดง

มาพบเขาจงจบพอของเขาไปฆาในขอหาเปนกบฏตอองคการ8 ตวเขาหนรอดจากการจบกมตว

ไปได สวนแม และนองสาวของเขาถกจบตวไปฆาในขอหาสมรรวมคด

บทอาน “ลมไมลง” เปนมมมองของตวละคร ซงเปนเยาวชนร นใหม ทไม ได

มประสบการณตรงในเหตการณฆ าล างเผ าพนธ ส วนบทอานเรอง “เงาอดตกาล”

เปนประวตศาสตรสวนบคคล ทเปนเรองเลา (Oral history) โดยเลาผานประจกษพยานบคคล

(witness) ทเคยผานเหตการณเลวรายในชวง 4 ปนรกในกมพชามาแลว

สงทสอผานบทอานทง 2 เรองน สมพนธกบขอมลทวา ทกวนน “ประชาชนใหม”9

ผรอดชวต พยายามทจะไมพดถงเหตการณฆาลางเผาพนธ แตพอไดพบเหนสงทกระตนความทรงจำา

เชน ขาวของเครองใชในสมยเขมรแดง อาท ตะกรา พลว หรอสญลกษณของเขมรแดง เชน

ชดดำา เปนตน กจะรสกเจบปวด โกรธแคนเขมรแดง ประสบการณดงกลาวถอเปนฝนรายของ

ผรอดชวต (Ly Vanna, 2004 : 111-113) การนำาบทอานมาสอนเยาวชนรนหลงกเพอใหเยาวชน

ตระหนกถงความรายกาจของการฆาลางเผาพนธ และชวยกนปองกนไมใหเหตการณเหลานเกด

ขนไดอกในอนาคต

เรองราวของเขมรแดงยงคงปรากฏอยในหนงสอเรยน ซงสมพนธกบเหตการณทางการ

8 องคการ (GgÁkar) เปนคำาทเขมรแดงใชเรยกกลมของตน

9 ประชาชนใหม (New People หรอ GñkfIµ) เปนคำาทเขมรแดงใชเรยกชาวพนมเปญทถกกวาดตอน

ใหไปอยตามชมชน (Commune) ในจงหวดตางๆ ประชาชนใหมตองทำางานหนก ปราศจากสทธเสรภาพ และ

มกถกเขมรแดงทารณกรรม

199มหาวทยาลยอบลราชธาน

เมองของกมพชาซงในชวงทผานมานมการตดสนลงโทษผน�าเขมรแดงหลายคนในขอหาฆา

ลางเผาพนธ นอกจากนการน�าเรองราวของเขมรแดงมาตแผ ท�าใหภาพลกษณของฮน เซน

และเวยดนามดขน ในฐานะของวรบรษ และมหามตรทชวยขบไลกองก�าลงเขมรแดงออกไป

จากกรงพนมเปญไดส�าเรจ เมอวนท 7 มกราคม ค.ศ.1979 (ชาญชย คงเพยรธรรม, 2553 :

93-94)

2.4 การยอมรบความแตกตาง เพอสรางภราดรภาพ

Benedict Anderson ใหคำาจำากดความของคำาวา “ชาต” วา เปนชมชนจนตกรรม

การเมอง และจนตกรรมขนโดยมทงอธปไตย และมขอบเขตจำากดมาตงแตเกด (It is an imagined

political community-and imagined as both inherently limited and sovereign) (เบน

แอนเดอรสน และชาญวทย เกษตรศร บรรณาธการแปล, 2552 : 9)

การสรางชาตมกลไกสำาคญอย 2 แบบ คอ การผนวกรวม (assimilation) ซงจะใช

กระบวนการ nationalizing คอ ชาตเดยว วฒนธรรมเดยว หรอการประสานรวม (integration)

แบงออกเปน 1) ชาตทมชนชาตใหญ ภาษา และวฒนธรรมใหญ อยรวมอยางเคารพตอภาษา

และวฒนธรรมยอย และ2) ชาตทมความเคารพความแตกตางหลากหลายอยางเทาเทยมกน

อยในลกษณะสมพนธรฐ (ธรยทธ บญม, 2547 : 188)

ประเทศกมพชาประกอบดวยคนหลากชาตพนธ หลากวฒนธรรม คนสวนใหญ

ของประเทศเปนคนกมพชากวา 90% ของประชากรทงหมด ทเหลอเปนชาตพนธพนอง เสตยง ลาว

จาม จน เวยดนาม ฯลฯ ซงชาตพนธเหลาน เปนกลมทมวฒนธรรมแตกตางออกไป ทวาคนกลม

นอยเหลานกเปนกำาลงสำาคญในการพฒนาชาต (Sieng Huy, 1996 : 80) รฐไดใชวธการประสาน

รวมแบบท 1 ในการรวมชาต คอ ประเทศกมพชา มชนชาตกมพชาเปนชนชาตใหญ มภาษาเขมร

และวฒนธรรมเขมรเปนวฒนธรรมใหญ อยรวมอยางเคารพตอภาษา และวฒนธรรมยอยอนๆ

บทอานในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษาปท 5 บทท 6 “อดตกาล

ของเรา” (GtItkalrbs;eyIg) เรอง “ลมไมลง” (bMePøcmin)an) สวนท 2 ไดเลาถงการไปทองเทยว

ทจงหวดมณฑลคร เมอวนท 5 สงหาคม ค.ศ.2009 ผเขยนเลาถงชนกลมนอยทไดไปพบเหน

การแตงกายรวมถงวถชวตของคนเหลานน

วารสารศลปศาสตร200

éf¶TI 5 ExsIha qñaM 2009

´)aneTAkMsanþenAextþmNÐlKIrI. ´sb,aycitþNas;edayenATIenaH´)aneXIjeTsPaBl¥Ebøk

RKb;TIkEnøg. ´)aneXIjPñMTabx<s;enACab;KñahUrEhRBmTaMgvalesµARss;s¥atKYr[RtCak;citþéRkElg. GVI

EdleFVI[´cab;GarmµN_y : agxøaMgenaH KWCnCatiPaKtic. BYkeKesøóksemøókbMBak;CnCatinigmankapas<ay-

enA

BIeRkayxñgeTotpg. Ck;citþnågsegátemIlkUnpÞHtUcmYyEdlmankm<s;RbEhlCitdb;Em : Rt. B¤eKfa pÞHenH

eKsg;eLIgsRmab;[kUnkMelaHCnCatienA muneBlerobkarrhUtdl;eBlerobkar. elakBUrbs;´ftrUbCnCati

enaHCaeRcIn.

(PasaExµr 5, 2011 : 82-83)

วนท 5 เดอนสงหาคม ป 2009

ฉนไดไปพกผอนทจงหวดมณฑลคร ฉนสบายใจมาก เพราะในทนน ฉนเหนทศนยภาพ

ทงดงามแปลกตาทกสถานท ฉนไดเหนภเขาสงตำาตดตอกนเปนแนวยาว พรอมทงทงหญาเขยวขจ

ชวนใหเยนชนใจยงนก สงททำาใหฉนประทบใจอยางมากนนคอชนกลมนอย พวกเขาแตงกายดวย

เครองแตงกายประจำาเผา และมตะกราสะพายอยขางหลงอกดวย ฉนสะดดใจ และสงเกตเหน

บานหลงเลกๆ หลงหนง ซงมความสงราวๆ 10 เมตร ฉนไดยนเขาพดวา บานหลงนเขาสรางขน

สำาหรบใหเดกรนหนมในเผาอาศยอยกอนทจะแตงงานจนกระทงถงเวลาแตงงาน คณอาของฉน

ไดถายรปชนกลมนอยเหลานนเปนจำานวนมาก

(แปล และเรยบเรยงโดยผเขยน)

บทอานทชอ “ระบ�าตรษ” (r)aM®tudi)10 ในหนงสอเรยนภาษาเขมร ระดบชนประถมศกษา

ปท 6 กลาวถงระบำาชนดนวา มถนกำาเนดอยในจงหวดเสยมเรยบ เปนการแสดงของพวกสำาเหร

(sMEr) ซงเปนชาวปาชาวเขาแสดงถวายใหพระมหากษตรยเขมรซงประทบอย ณ เมองพระนคร

10 คำาวา “ตรษ” สนนษฐานวามาจากภาษาสนสกฤต แปลวา สนป การแสดงนสมมตใหนายพราน

ออกไปไลลากวางปา ซงเปนสญลกษณแทนสงอปมงคล ความชวราย ขณะทนายพรานกำาลงไลลากวางปาอยนน

พวกผ พราย ปศาจ ยกษ หมาปา และนกยง (นกยง เปนสญลกษณแทนความเปนสรมงคล) ไดเขามาชวยนาย

พรานดวย คนกมพชาเชอวา การแสดงดงกลาวชวยขบไลสงชวรายออกไป และเปนการตอนรบปใหมทกำาลงจะ

มาถง (TsSnavdIþ´, 2012 : 28-29)

201มหาวทยาลยอบลราชธาน

ไดทอดพระเนตร สงทซอนอยในบทอานนคอ ชนกลมนอยนอาศยอยรวมกบชาวกมพชามาตงแต

สมยเมองพระนครแลว และยอมรบอำานาจของกษตรยเขมรทมเหนอกวา

แมบทอานจะไมยาวมากนก ทวาไดแสดงถงความใสใจของรฐบาลกมพชาทไมควรละเลย

ชนกลมนอยเหลานในฐานะประชากรของประเทศ กระแสการตนตวในเรองบทบาทหนาท

และความสำาคญของคนกลมนอยในกมพชาเขมขนขนตงแตป ค.ศ.1996 เปนตนมา รฐบาลมอง

วาคนกลมนมหนาทในการปกปองเอกราชอธปไตยของชาต และชวยพฒนาประเทศใหเจรญรงเรอง

เชนเดยวกบชาวเขมรซงเปนประชากรสวนใหญของประเทศ

นอกจากนหนงสอเรยนภาษาเขมรยงไดแฝงความคดเรองการอยรวมกนอยางสนต

ของบรรดาศาสนกชนในศาสนาตางๆ บทอานในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษา

กลาวถงศาสนาพทธวาเปนศาสนาประจำาชาต ความเชอ และพธกรรมตางๆ ลวนเกยวของกบ

พระพทธศาสนาทงสน เชน บทอานเรอง “บญประชมบณฑ” (buNüP¢M úbiNÐ) (ป.2) “ผาปา

ในหมบานของฉน” (buNüpáaenAPUmi´) (ป.3) “งานบญตามความเชอทางพระพทธศาสนา”

(buNütamCMenORBHBuT§sasna) (ป. 6) เปนตน

บทอานทชอวา “พระพทธศาสนา” (RBHBuT§sasna) ในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบ

ชนประถมศกษาปท 6 กลาวสรปหลกปฏบตของพทธศาสนกชนทพงปฏบตตอศาสนกชน

ในศาสนาตางๆ เพอใหอยรวมกนในสงคมอยางมความสข ดงน

sasnadéTeKeKarB eyIgk¾mins¥b;minebotebon

bnþúHbg¥ab;b¤bMBan CIvitrs;ranmankþIsux .

(PasaExµr 6, 2012 : 104)

ศาสนาอนเขาเคารพ เรากไมรงเกยจไมเบยดเบยน

ยกตนขมทานหรอยำาย ชวตอยดมความสข

(แปล และเรยบเรยงโดยผเขยน)

วารสารศลปศาสตร202

บทอานทชอ “ความฝนประหลาด” (subincEmøk) ในหนงสอเรยนภาษาเขมรระดบ

ชนประถมศกษาปท 6 กลาวถง “ศาสนาอสลาม” ในลกษณะของหลกสตรแฝง เหนไดจากชอ

ตวละครเอกในบทอานนทชอ เสละ (esøH) ซงเปนชอทนยมตงกนในหมชายชาวกมพชาทนบถอ

ศาสนาอสลาม บทอานเรอง “ความฝนประหลาด” (subincEmøk) ในหนงสอเรยนภาษาเขมร

ระดบชนประถมศกษาปท 6

ชอของตวละครทปรากฏในเรอง ยงไมชดเจนเทากบภาพประกอบบทอาน ภาพของชาย

หนมทสวมหมวกกะปเยาะห (เขมรเรยกวา “หมวกกอนตบ”-mYkknþib) นงผาโสรง (เขมรเรยก

วา “ซารงโสต”-sarugsUt ) และหญงสาวทคลมผาหรอฮญาบ (เขมรเรยกวา “โตตกอนแซง”-

TTUrkEnSg) แมบทอานจะไมไดบอกไวชดเจนวา ตวละครนบถอศาสนาใด ทวาผอานกเดาไดไม

ยากวาทงเสละ (esøH) และมารณา (m : arINa) ตางนบถอศาสนาอสลาม

ทงชอตวละคร และภาพประกอบบทอานทำาใหผอานไดตระหนกวา นอกจากพระพทธ

ศาสนาแลว คนกมพชายงนบถอศาสนาอสลามอกดวย เปนการยนยนสงทพดไวในบทอานทชอ

“พระพทธศาสนา” ทกลาวไวขางตนไดเปนอยางด

ภาพท 6 ภาพประกอบบทอานเรอง “ความฝนประหลาด” (subincEmøk)

3. ปจฉมพจน

หนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษา สอดแทรกสงทเปนอดมการณชาต คอ

สรางความรสกชาตนยมใหเกดขนแกเยาวชนกมพชา โดยการกลาวถงเกยรตภมอนยงใหญ

ของชาต ความสามารถของบรรพชนทสามารถรงสรรควฒนธรรมอนเรองโรจนเหนอแผนดน

203มหาวทยาลยอบลราชธาน

สวรรณภม การสรางศตรของชาตขน เพอใหประชาชนเกดความรสกเปนนำาหนงใจเดยวกน

ในการปกปองมาตภม

หนงสอเรยนภาษาเขมรระดบชนประถมศกษายงสอดแทรกเรองของเหตการณการฆา

ลางเผาพนธ ในกมพชา ระหวางป ค.ศ.1975-1979 เพอใหเยาวชนตระหนกถงโทษภยท

เกดขนจากสงครามการเมอง ททำาใหผคนกวาครงประเทศตองจบชวตลง รวมทงระบบตางๆ

ของประเทศ เชน ระบบการศกษา ระบบเศรษฐกจ ระบบการสาธารณสข เปนตน ตองพงพนาศลง

ทงนเพอใหเยาวชนไดเกดจตสำานกทจะรวมมอกนปองกนไมใหเหตการณในลกษณะดงกลาว

เกดขนไดอก

หนงสอเรยนภาษาเขมรไดสอดแทรกเรองของการสรางชาต ดวยการประสานรวม คอ

ยอมรบความมอย และใหความสำาคญแกชนกลมนอย ทมความแตกตางทงในดานเชอชาต และ

ศาสนาวาเปนสวนหนงของประเทศกมพชา เชนเดยวกบคนเชอชาตกมพชา และนบถอศาสนา

พทธ ซงถอเปนคนกล มใหญของประเทศ การยอมรบความแตกตางน เพอไมทำาใหเกด

ความแตกแยก ทำาใหประชาชนในชาตอยรวมกนอยางสนต

สงทนาเปนหวง คอหลกสตรแฝงทเนนการปลกฝงแนวคดชาตนยม โดยเฉพาะการสราง

ศตรของชาต คอ ประเทศเพอนบานอยางไทย จะทำาให “ประวตศาสตรบาดหมาง” ในอดต

ยงราวลกจนยากจะเยยวยา และทำาใหการรวมตวกนของไทย และกมพชาภายใตรมใหญคออาเซยน

ทมคำาขวญวา “หนงวสยทศน หนงเอกลกษณ และหนงประชาคม” (One Vision, One Identity,

One Community) อาจจะเปนไดเพยงภาพฝน

วารสารศลปศาสตร204

บรรณานกรม

ภาษาไทย

หนงสอ

ธบด บวคำาศร. (2547 ). ประวตศาสตรกมพชา. กรงเทพฯ : เมองโบราณ.

ธรยทธ บญม. (2547). ชาตนยม และหลงชาตนยม. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : สายธาร.

เบน แอนเดอรสน, ชาญวทย เกษตรศร บรรณาธการแปล. (2552). ชมชนจนตกรรม บทสะทอน

วาดวยก�าเนด และการแพรขยายของชาตนยม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : มลนธ

โครงการตำาราสงคมศาสตร และมนษยศาสตร.

บทความในวารสาร

ชาญชย คงเพยรธรรม. ( 2553 ). “รางวล 7 มกรา” : กวนพนธทเกยวของกบการฆาลางเผา

พนธเทานนหรอ?.” สงคมลมน�าโขง. . 71-96.

ภาษาตางประเทศ

Vanna, Ly. (2004). “The Experience of the “New People” During the Khmer Rouge

and Its Effect on Their Lives in the Present Time.” M.A. Dissertation,

Chulalongkorn University.

Sieng Huy. (18-19 July 1996). “Ethnic Vietnamese in Cambodia.” Paper Presented

at The National Symposium on Ethnic Groups in Cambodia, Phnom Penh.

Gb;rM yuvdn nigkILa, RksYg. (1999). karGb;rMenAkm<úCa . PñMeBj.

_________________________ . (2012). PasaExµr Gan -sresr fñak;TI!. PñMeBj : RKwHsßane)

aHBum<nigEckpSay.

_________________________ . (2010). PasaExµr 2. e)aHBum<elIkTI 2. PñMeBj : RKwHsßane)

aHBum<nigEckpSay.

_________________________ . (2009). PasaExµr 3. PñMeBj : RKwHsßane)aHBum<nigEckpSay.

_________________________ . (2011). PasaExµr 4. e)aHBum<elIkTI 3. PñMeBj : RKwHsßane)

aHBum<nigEckpSay.

205มหาวทยาลยอบลราชธาน

_________________________ . (2011). PasaExµr 5. PñMeBj : RKwHsßane)aHBum<nigEckpSay.

_________________________ . (2012). PasaExµr 6. PñMeBj : RKwHsßane)aHBum<nigEckpSay.

บทความในนตยสาร

“r)aM®tudi .” TsSnavdþI´. 2, 6 (2012) : 28-29.

เวบไซต

Web-Cambodia. School Curriculum for General Education [online]. Retrieved

July 1, 2011. from www.web-cambodia.com.

วารสารศลปศาสตร206

สถานภาพงานวจยดานการสอนภาษาไทย

ในฐานะภาษาตางประเทศ

ของสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย

The Status of Research in Teaching Thai

as a Foreign Language

at the Universities in Thailand

พมพาภรณ บญประเสรฐ1

1 ผชวยศาสตราจารย ประจำาภาควชาภาษาไทย และภาษาตะวนออก คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ

วารสารศลปศาสตร208

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอวเคราะหสถานภาพงานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะ

ภาษาตางประเทศของหลกสตรระดบบณฑตศกษา จากสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย และ

เพอสงเคราะหเนอหา และแนวโนมของงานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

กลมประชากร ไดแก งานวจยทเปนปรญญานพนธหรอวทยานพนธ การคนควาแบบอสระหรอ

สารนพนธ ดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ จากสถาบนอดมศกษาของรฐหรอ

ในกำากบของรฐทง 80 แหง ตงแตป พ.ศ.2545-2555 จำานวน 61 เรอง จำาแนกเปนวทยานพนธ

หรอปรญญานพนธ คดเปนรอยละ 11.48 สารนพนธคดเปนรอยละ 88.52 ผลการศกษาพบวา

จำานวนงานวจยพบมากทสดในปการศกษา 2554 คดเปนรอยละ 32.76 ปการศกษา 2553

คดเปนรอยละ 20.69 ปการศกษา 2555 คดเปนรอยละ 14.75 วตถประสงคของงานวจย เพอหา

ประสทธภาพ คดเปนรอยละ 15.73 เพอสรางแบบเรยน คดเปนรอยละ 14.61 เพอสราง

แบบฝก คดเปนรอยละ 10.11 กลมประชากร พบวา ศกษากลมชาวตางชาตทวไป คดเปนรอยละ 42

กลมอดมศกษา คดเปนรอยละ 18 และศกษากลมประถมศกษาตอนตน กบกลมผสอนเทากน

คดเปนรอยละ 12 เครองมอทใชในงานวจยพบมากทสดคอ แบบทดสอบ คดเปนรอยละ 28.16

แบบสอบถาม คดเปนรอยละ 11.65 และ แบบฝกจำานวน 12 ชด คดเปนรอยละ 11.65 ในสวน

ของการสงเคราะหเนอหาของงานวจย พบการสราง การพฒนาหลกสตร สอการเรยนการสอน

การหาประสทธภาพ และผลสมฤทธทางการเรยน คดเปนรอยละ 78.69 การศกษาความตองการ

ทศนคต และความพงพอใจ คดเปนรอยละ 8.20 และการศกษาสภาพ และปญหาในการเรยน

การสอนภาษาไทยใหชาวตางชาต คดเปนรอยละ 6.56 ผลการสงเคราะหเชงคณภาพ จำาแนก

ตามเนอหาของงานวจย 6 ดาน ดงน 1. ดานการสราง การพฒนาหลกสตร สอการเรยนการสอน

การหาประสทธภาพ และผลสมฤทธทางการเรยน 2. ดานการศกษาความตองการ ทศนคต และ

ความพงพอใจ 3. ดานการศกษาสภาพ และปญหาในการเรยนการสอนภาษาไทยใหชาวตางชาต

4. ดานการศกษาพฤตกรรมของผสอน และผเรยนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ 5. ดาน

การศกษาสภาพ และปญหาในการจดการเรยนการสอนในรายวชาภาษาไทย 6. ดานการวเคราะห

สารเพอการเรยนการสอนวชาภาษาไทย

ค�าส�าคญ: สถานภาพงานวจย การสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

209มหาวทยาลยอบลราชธาน

Abstract

This research aimed to analyze the status of research in teaching Thai as

a foreign language of post-graduate curriculum at the universities in Thailand and

synthesize the contents and the tendency of research in teaching Thai as a for-

eign language.The population of this research was 61 research studies published

in 2002-2012, which consisted of theses and independent studies in teaching

Thai as a foreign language from 80 public universities and autonomous universi-

ties. Among these works, 11.48 % were theses and 88.52% were independent

studies.

The results of the study revealed that the research studies in teaching

Thai as a foreign language were mostly carried out in 2011 (32.76%) followed by

2010 (20.69%) and 2012 (14.75%). The purposes of the research studies were to

find the teaching efficiency (15.73%), to construct textbooks (14.61%) and to

construct exercises (10.11%). The population used in the research studies con-

sisted of foreign adult learners (42%) followed by university students (18%) and

the number of elementary students was the same as that of foreign instructors

(12%). The mostly used research instruments were test (28.16%), questionnaire

(11.65%) and 12 exercises (11.65%). The synthesis of the research contents showed that the areas most studies were curriculum construction and development, instructional media production together with finding the efficiency and academic achievement were studied (78.69%) followed by studies of needs, attitude and satisfaction (8.20%) and stud-ies of state and problems of teaching and learning Thai as a foreign language (6.56%). The results of qualitative analysis revealed 6 contents of the research studies were 1. curriculum construction and development, instructional media production together with finding the efficiency and academic achievement, 2. studies of needs, attitude and satisfaction, 3. studies of state and problems of teaching and learning Thai as a foreign language, 4. studies of the behavior of instructors and learners in Thai as a foreign language classes, 5.studies of state

วารสารศลปศาสตร210

and problems of Thai as a foreign language program management, and 6. text analysis for teaching and learning Thai. Keywords: The Status of Research, Teaching Thai as a Foreign Language

211มหาวทยาลยอบลราชธาน

บทน�า

การเรยนรภาษาตางประเทศถอเปนกระบวนการสำาคญในการพฒนาทกษะทางภาษา

เพอใชเปนเครองมอตดตอสอสารกบชาวตางชาตอนจะกอใหเกดประโยชนทางการคา การลงทน

เศรษฐกจ สงคม การศกษา การทองเทยว และการแลกเปลยนเรยนร ทางวฒนธรรม

ความสามารถดานการสอสารดวยภาษาของคสนทนาได ยอมเปนขอไดเปรยบเนองจากทำาใหผสอสาร

เขาใจเนอความทตองการสอสารระหวางกนไดมากขน ดงท ศาสตราจารย ดร.วรณ ตงเจรญ

ไดกลาวในการสมมนานานาชาตการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ ณ มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ เมอวนท 4-5 มถนายน พ.ศ.2554 สรปไดวา ภาษายงเปดกวางเทาไร สอสาร

ถงกนไดมากเทาไร มตความคด ความร ความรสกนกคดของคนเรายอมเปดกวาง และขยายตว

นอกจากน ภาษาไทยมแนวโนมเปนทนยมมากขนเนองจากประเทศตางๆ ในภมภาคเอเชยตะวน

ออกเฉยงใต (ASEAN Community) ตองสรางประชาคมใหเขมแขง ทงดานเศรษฐกจ การเมอง

และสงคมวฒนธรรม ภาษา และวฒนธรรมทมความหลากหลาย และมความเขมแขงในประชาคม

อาเซยน หรออาเซยน+3 อาเซยน+6 นบเปนเรองทสำาคญยง ความเปนประชาคมทแทจรง

ยอมเปนเรองของสงคมวฒนธรรม (Socio-cultural Community) ซงภาษายอมเปนหนงทสำาคญ

ยงในความเปนประชาคมนน “ประชาคม” จำาเปนตองมความหลากหลายทางดานสงคม

วฒนธรรม และมความหลากหลายทางภาษาดวยเชนกน การรเขา-รเราผานภาษาทหลากหลาย

รอบบาน และภาษาสากล (เอกสารหลงการสมมนานานาชาต การสอนภาษาไทยในฐานะภาษา

ตางประเทศ 4-5 มถนายน 2554 : 3-4)

จากความสำาคญ และความจำาเปนดงกลาวสงผลใหภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

เปนอกหนงภาษาทไดรบความนยมในการจดการเรยนการสอน และมแนวโนมทผเรยนชาว

ตางชาตใหความสนใจมากขน มการเปดสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศในระดบอดมศกษา

ทงใน และตางประเทศ รวมไปถงสถาบนสอนภาษาเอกชน ดงท ศรวไล พลมณ (2545 : 14-15)

ไดกลาวไววา จากการสำารวจของกระทรวงการตางประเทศ มสถานอดมศกษาทวโลกเปดสอน

หลกสตรภาษาไทย หรอหลกสตรทเกยวของกบภาษา และวฒนธรรมของประเทศไทย เชน

หลกสตรเอเชยศกษาหรอเอเชยตะวนออกเฉยงใตศกษา รวมประมาณ 114 สถาบน ในทวปเอเชย

ยโรป อเมรกา และออสเตรเลย เชอวาจำานวนสถาบนทเปดสอนภาษาไทยจะเพมสงขน ทงนยง

ไมรวมศนยสอนภาษา และโรงเรยนสอนภาษาทจดสอนในเชงธรกจ ซงนบวามการเตบโต

วารสารศลปศาสตร212

พอสมควร การตดตอของประชากรในโลกยคไรพรมแดนซงเปนผลของการพฒนาทางดาน

การคมนาคม การคา เทคโนโลยสารสนเทศ รวมไปถงความตองการในการแลกเปลยนเรยนร

และสรางความรวมมอในดานศลปะ วฒนธรรม และเศรษฐกจ สงผลใหการสอสารมบทบาทสำาคญ

อยางยงทจะทำาใหประชากรโลกไมวาอย ณ ทใดกตามสามารถเขาถงขาวสารเพอนำาไปเปนขอมล

ในการตดสนใจดานตางๆ ดงนนการเรยนร ภาษาเพอใหเขาถงขอมลขาวสาร เรองราว

ทางวฒนธรรม วถชวต ความรสกนกคดจงเปนความรทสำาคญ และจำาเปนอยางยง

ประเทศไทยมภาษาไทยเปนเอกลกษณทสำาคญนบเปนวฒนธรรมไทย อนโดดเดน อกทง

ภาษาไทยยงมความสำาคญในฐานะภาษาตางประเทศ และไดรบความนยมมากขนโดยเฉพาะ

ในกลมประเทศประชาคมอาเซยน จงมการจดการเรยนการสอนภาษาไทยในฐานะภาษา

ตางประเทศใหเปนหลกสตรของสถาบนอดมศกษาทงระดบปรญญาตร และปรญญาโท ดวยเหตผล

ทวาการสอนภาษาไทยแกชาวตางชาตเปนทนยมแพรหลายมากขน ผสอนภาษาไทยในฐานะ

ภาษาตางประเทศสวนใหญอาศยความรภาษาไทย และประสบการณเฉพาะตวไปประยกตใน

การสอน จงทำาใหการสรางหลกสตร แบบเรยน และวธสอนเปนของเฉพาะตน เฉพาะสถาบน

ขาดเอกภาพ การเปดหลกสตร และการวจยในสาขาดงกลาวจงมความจำาเปน และสำาคญยง

งานวจยในระดบบณฑตศกษาของสถาบนอดมศกษาตางๆ ทมหลกสตรการสอนภาษา

ไทยในฐานะภาษาตางประเทศ รวมถงสาขาทเกยวของ นาจะมผลการวจยทเปนการสราง

องคความร และพฒนาความสามารถของผสอนภาษาไทยในการถายทอดภาษา และวฒนธรรมไทย

ใหแกชาวตางประเทศ ดงนนหากไดมการสำารวจสถานภาพงานวจย สงเคราะหความรและวเคราะห

แนวโนมการวจยจากสถาบนอดมศกษาเหลานนยอมกอใหเกดประโยชนตอครผสอนภาษาไทย

ผเรยน และนกวชาการผสนใจทวไปได

วตถประสงคของโครงการวจย

1. เพอวเคราะหสถานภาพงานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

ของหลกสตรระดบบณฑตศกษา จากสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย

2. เพอสงเคราะหเนอหา และแนวโนมของงานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะ

ภาษาตางประเทศ

213มหาวทยาลยอบลราชธาน

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

ไดองคความรเรองสภาพงานวจยดานการสอนภาษาไทย และผลการสงเคราะหเนอหา

งานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ ซงจะนำาไปสการวเคราะหแนวโนม

ของงานวจยอนจะเปนประโยชนตอผ ทจะทำาวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษา

ตางประเทศตอไป

วธด�าเนนการวจย

การดำาเนนการวจยเรองสถานภาพงานวจย และแนวโนมงานวจยดานการสอนภาษาไทย

ในฐานะภาษาตางประเทศของสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย ผวจยกำาหนดวตถประสงค

ของการวจยเพอวเคราะหสถานภาพงานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

ของหลกสตรระดบบณฑตศกษา จากสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย ในชวง พ.ศ.2545-2555

สงเคราะหเนอหา และแนวโนมของงานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

ผวจยไดกำาหนดขนตอนในการดำาเนนการ ดงตอไปน

1. การศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของ

ผวจยศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของกบความหมาย และความสำาคญของ

การสงเคราะหงานวจย ประเภทของการสงเคราะหงานวจย ขนตอนการสงเคราะหงานวจย และ

งานวจยทเกยวกบการสงเคราะหงานวจย เพอกำาหนดกรอบแนวคดในการศกษา

2. การก�าหนดกลมประชากร

ประชากรทใชในการวจยครงน ไดแก งานวจยทเปนปรญญานพนธหรอวทยานพนธ

การคนควาแบบอสระหรอสารนพนธ ดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ จากสถาบน

อดมศกษาของรฐหรอในกำากบของรฐทง 80 แหง ตงแตป พ.ศ.2545-2555 จำานวน 61 เรอง

โดยสบคนจากฐานขอมลโครงการเครอขายหองสมดในประเทศไทย ThaiLIS-Thai Library

Integrates System สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ผาน TDC หรอ Thai Digital

Collection ซงเปนโครงการหนงของ ThaiLIS ทมเปาหมายเพอใหบรการสบคนฐานขอมล

เอกสารฉบบเตมของ วทยานพนธ รายงานการวจยของอาจารย รวบรวมจากมหาวทยาลยตางๆ

ทวประเทศ ประชากรทใชในการวจยทง 61 เรองนน จำาแนกเปนวทยานพนธหรอปรญญานพนธ

จำานวน 6 เรอง คดเปนรอยละ 11.48 สารนพนธ 54 เรอง คดเปนรอยละ 88.52 รวมเปน

งานวจยทงหมด 61 เรอง จดจำาแนกตามสถาบนอดมศกษาได ดงน ม.ศรนครนทรวโรฒ

วารสารศลปศาสตร214

จำานวน 49 เรอง คดเปนรอยละ 80.32 ม.เชยงใหม จำานวน 6 เรอง คดเปนรอยละ 9.84

ม.ศลปากร จำานวน 2 เรอง คดเปนรอยละ 3.28 ม.ขอนแกน จำานวน 1 เรอง คดเปนรอยละ1.64

มรภ.รำาไพพรรณ จำานวน 1 เรอง คดเปนรอยละ 1.64 มรภ.เชยงราย จำานวน 1 เรอง คดเปน

รอยละ1.64 ม.ธรกจบณฑตย จำานวน 1 เรองคดเปนรอยละ 1.64

3. การก�าหนดวธการสงเคราะห โดยใชวธการวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

เพอสงเคราะหงานวจย

4. การสรางเครองมอในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงนเปนแบบบนทกสรปรายละเอยดงานวจยทผวจยสรางขน

โดยมขนตอนในการสรางเครองมอ ดงตอไปน

4.1 ศกษาเอกสารท เกยวกบข อมลพนฐานของการวจยเพอเป นแนวทาง

ในการกำาหนดประเดนสงเคราะหงานวจย

4.2 กำาหนดประเดนทสอดคลองกบลกษณะของงานวจย โดยแบงเปน 3 ประเดน

คอ

4.2.1 ขอมลพนฐานของงานวจย

4.2.2 วธดำาเนนการวจย

4.2.3 ผลการวจย

4.3 สรางแบบบนทกสรปรายละเอยดงานวจย

4.4 ทดลองใชแบบบนทกสรปรายละเอยดงานวจย บนทกงานวจย 3 เรอง เพอ

พจารณาความสอดคลองเหมาะสม และความสมบรณของแบบบนทก แลวนำาเสนอผเชยวชาญ

ตรวจสอบความถกตอง และความครอบคลมดานเนอหา

4.5 ปรบปรงแกไขกอนนำาไปใชบนทกงานวจย

5. การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยไดดำาเนนการเกบรวบรวมขอมลดงน

5.1 สำารวจรายชองานวจยทเปนปรญญานพนธหรอวทยานพนธ การคนควาแบบ

อสระหรอสารนพนธ ดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ จากสถาบนอดมศกษา

ของรฐหรอในกำากบของรฐทง 80 แหง ตงแตป พ.ศ.2545-2555 โดยสำารวจจากบทคดยอ และ

สบคนขอมลดวยคอมพวเตอร โดยใชคำาสำาคญในการสบคนคอ การสอน การสอนภาษาไทย ชาว

ตางชาต ภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

215มหาวทยาลยอบลราชธาน

5.2 รวบรวมรายชองานวจย

5.3 ตดตอขอยมงานวจย ถายเอกสาร หรอพมพจากระบบฐานขอมลโครงการ

เครอขายหองสมดในประเทศไทย ThaiLIS-Thai Library Integrates System สำานกงานคณะ

กรรมการการอดมศกษา

5.4 ศกษารายละเอยดแลวบนทกขอมลลงในแบบบนทกสรปรายละเอยดงานวจย

6. การวเคราะห และการสงเคราะหขอมล

ผวจยนำาขอมลจากแบบบนทกสรปรายละเอยดงานวจยมาแจกแจงความถตาม

ประเดน จากนนจงคำานวณคาสถตรอยละของการวจยในประเดนท 1 คอ เพอวเคราะหสถานภาพ

งานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศของหลกสตรระดบบณฑตศกษา จาก

สถาบนอดมศกษาในประเทศไทย ในชวง พ.ศ.2545-2555 สวนในประเดนการสงเคราะหเนอหา

และแนวโนมของงานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ ผ วจยใช

การสงเคราะหเชงคณภาพหรอเชงคณลกษณะดวยวธการวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

เรยบเรยงสาระสำาคญของขอคนพบ แลวสรปตามเนอหาแตละดาน ดงน

6.1 ขอมลพนฐานของงานวจย ไดแก ชอผวจย ชองานวจย สถาบน ปทพมพ

วตถประสงคของงานวจย ลกษณะของงานวจย

6.2 วธดำาเนนการวจย ไดแก กลมทศกษา ประชากร และกลมตวอยาง เครองมอ

ทใชในการวจย

6.3 ผลการวจย

6.3.1 ผลการวจยดานการสราง การพฒนาหลกสตร สอการเรยนการสอน

การหาประสทธภาพ และหาผลสมฤทธทางการเรยน

6.3.2 ผลการวจยดานการศกษาความตองการ ทศนคต และความพงพอใจ

6.3.3 ผลการศกษาดานสภาพ และปญหาในการเรยนการสอนภาษาไทย

ในฐานะภาษาตางประเทศ

6.3.4 ผลการศกษาดานพฤตกรรมของผสอน และผเรยนภาษาไทยในฐานะ

ภาษาตางประเทศ

6.3.5 ผลการศกษาดานสภาพ และปญหาในการจดการเรยนการสอนภาษาไทย

ในฐานะภาษาตางประเทศ

6.3.6 ผลการศกษาดานการวเคราะหสารเพอการเรยนการสอนวชาภาษาไทย

วารสารศลปศาสตร216

ผลการวเคราะหขอมล

ตอนท 1 ผลการศกษาสถานภาพงานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

ของหลกสตรระดบบณฑตศกษา จากสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย

ผลการศกษาสถานภาพงานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

ของหลกสตรระดบบณฑตศกษา จากสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย พบวา สถาบนอดมศกษา

80 แหง ทเปนมหาวทยาลยในกำากบของรฐ 15 แหง และสถาบนอดมศกษาของรฐ 65 แหง

มงานวจยซงอาจเปนสารนพนธหรอปรญญานพนธในหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาการสอน

ภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศหรอสาขาทเกยวของ เผยแพรตงแต พ.ศ.2545-2555 นบ

เปนชวงระยะเวลาของขอมลททำาการศกษารวม 10 ป จำานวนรวมทงสน 61 เรอง ผวจยใชวธ

การแจกแจงความถ หาคาสถตรอยละ และนำาเสนอขอมล พบวามงานวจยมากทสดในปการศกษา

2554 จำานวน 19 เรอง (รอยละ 32.76) รองลงมาคอ ปการศกษา 2553 จำานวน 12 เรอง

(รอยละ 20.69) ปการศกษา 2555 จำานวน 9 เรอง (รอยละ 14.75) ตามลำาดบ สวนในป 2547

ไมปรากฏงานวจย เมอพจารณาลกษณะของงานวจย พบวาสวนใหญเปนการคนควาแบบอสระ

หรอสารนพนธ จำานวน 54 เรอง (รอยละ 88.52) และเปนวทยานพนธจำานวน 7 เรอง (รอยละ

11.48)

เมอพจารณาในรายละเอยดของวตถประสงคของงานวจย พบวา งานวจยสวนใหญ

มวตถประสงคเพอหาประสทธภาพจำานวน 14 วตถประสงค (รอยละ 15.73) รองลงมา

คอ วตถประสงคเพอ สรางแบบเรยนจำานวน 13 วตถประสงค (รอยละ 14.61) วตถประสงคเพอ

สรางแบบฝก 9 วตถประสงค (รอยละ 10.11) ตามลำาดบ อยางไรกตาม หากจำาแนกตามคำาสำาคญ

พบวางานวจยสวนใหญมวตถประสงคเพอสราง จำานวน 37 วตถประสงค (รอยละ 41.57)

รองลงมาคอ วตถประสงคเพอศกษา จำานวน 24 วตถประสงค (รอยละ 26.97) วตถประสงค

เพอหาประสทธภาพ 14 วตถประสงค (รอยละ 15.73) ตามลำาดบ

กลมประชากร พบวา งานวจยสวนใหญศกษากลมชาวตางชาตทวไป 21 เรอง (รอยละ

42) ศกษากลมอดมศกษา 9 เรอง (รอยละ 18) และศกษากลมประถมศกษาตอนตน กบกลม

ผสอนเทากน 6 เรอง (รอยละ 12) ตามลำาดบ นอกจากนยงพบวามงานวจยทระบชาวตางชาต

เฉพาะเจาะจง ไดแก ชาวจน 5 เรอง ชาวเวยดนาม 4 เรอง ชาวพมา 3 เรอง ชาวญปน 2 เรอง

และชาวเกาหล 1 เรอง

217มหาวทยาลยอบลราชธาน

เครองมอทใชในงานวจยสวนใหญคอ แบบทดสอบจำานวน 29 ชด (รอยละ 28.16)

รองลงมาคอ แบบสอบถามจำานวน 12 ชด (รอยละ 11.65) และแบบฝกจำานวน 12 ชด (รอยละ

11.65) ตามลำาดบ

ตอนท 2 สงเคราะหเนอหา และแนวโนมของงานวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษา

ตางประเทศ

ผลการศกษางานวจยทเกยวกบการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ จำานวน

61 เรอง ตงแตป พ.ศ.2545-2555 พบวา งานวจยมผลการศกษาจำาแนกตามเนอหาของ

งานวจยไดดงน

เนอหาของงานวจยสวนใหญเปนการสราง การพฒนาหลกสตร สอการเรยนการสอน

การหาประสทธภาพ และผลสมฤทธทางการเรยน จำานวน 48 เรอง (รอยละ 78.69) รองลงมา

คอการศกษาความตองการ ทศนคต และความพงพอใจ จำานวน 5 เรอง (รอยละ 8.20) และ

การศกษาสภาพ และปญหาในการเรยนการสอนภาษาไทยใหชาวตางชาตจำานวน 4 เรอง (รอยละ

6.56) ตามลำาดบ

ผลการสงเคราะหเชงคณภาพ จำาแนกตามเนอหาของงานวจย 6 ดาน ดงน

1. ดานการสราง การพฒนาหลกสตร สอการเรยนการสอน การหาประสทธภาพ

และผลสมฤทธทางการเรยน สามารถสรปเนอหาการวจยได 12 ประเดน โดยมเนอหามากทสด

3 อนดบแรก คอ แบบเรยน (13 เรอง) แบบฝก (9 เรอง) ชดการเรยนการสอน (8 เรอง)

2. ดานการศกษาความตองการ ทศนคต และความพงพอใจ สามารถสรปเนอหาการ

วจยได 5 ประเดน ไดแก ทศนคต และความพงพอใจ ความตองการ และแรงจงใจ ความตองการ

การเรยนร เจตคต และความตองการ ปจจยทมผลตอการเลอกสถาบนสอนภาษาไทย

3. ดานการศกษาสภาพ และปญหาในการเรยนการสอนภาษาไทยใหชาวตางชาต

พบ 4 ประเดน ไดแก ลกษณะขอบกพรองในการเขยนภาษาไทย ปญหาการออกเสยงพยญชนะ

และสระภาษาไทย ปญหาการเขยนคำาผดอกขรวธดานพยญชนะ สระ ตวสะกด วรรณยกต

และการนต และปญหาการจำาแนกเสยง และการออกเสยงพยญชนะนาสกทายพยางคในภาษาไทย

ของผเรยนชาวญปนในแงอทธพลเสยงทตามมา

4. ดานการศกษาพฤตกรรมของผสอน และผเรยนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

พบ 2 ประเดน คอ ลกษณะการเรยนรภาษา และกลวธการเรยนรภาษาของชาวตางประเทศ

ทเรยนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

วารสารศลปศาสตร218

5. ดานการศกษาสภาพ และปญหาในการจดการเรยนการสอนในรายวชาภาษาไทย

พบ 1 ประเดน คอ สภาพปญหา และแนวทางในการจดการเรยนการสอนวชาภาษาไทยสำาหรบ

นกเรยนชาวตางประเทศดานเนอหาวชาภาษาไทยของโรงเรยน ดานกจกรรมการเรยนการสอน

ดานความตองการของนกเรยนในการเรยนวชาภาษาไทย ดานความสามารถในการใชภาษาไทย

ของผเรยนในทกษะตางๆ

6. ดานการวเคราะหสารเพอการเรยนการสอนวชาภาษาไทย พบ 1 ประเดน คอ

การวเคราะหหนงสอโดยมงวเคราะหดานเนอหาในเรองของเสยง คำา ประโยค และกลวธการนำาเสนอ

219มหาวทยาลยอบลราชธาน

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การนำาผลการวจยจากงานวจยทศกษาในประเดนเกยวของกบการสอนภาษาไทยในฐานะ

ภาษาตางประเทศของสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย ทำาใหไดขอมลจากการจดการความร

ดานงานวจยในระดบบณฑตศกษาของสถาบนอดมศกษาตางๆ ทมหลกสตรการสอนภาษาไทย

ในฐานะภาษาตางประเทศรวมถงสาขาทเกยวของ ซงพบวาในรอบ 10 ป นบตงแต พ.ศ.2545-

2555 จำานวนงานวจยมแนวโนมลดลง การทมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒเปนสถาบนอดมศกษา

มผลงานวจยมากทสดนาจะเปนผลมาจากการเปดหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต และ

ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศโดยตรงจงมงานวจย

ในสาขาอยางตอเนอง ทงนงานวจยในลกษณะการคนควาแบบอสระหรอสารนพนธ คดเปนรอย

ละ 88.52 มากกวาวทยานพนธหรอปรญญานพนธ

วตถประสงคของงานวจยมงไปทการหาประสทธภาพและการสรางแบบเรยนแบบฝก

เปนสำาคญ มวตถประสงคทพบนอย เชน ศกษาปจจยทมผลตอชาวตางประเทศในการเลอกสถาบน

สอนภาษาไทย ศกษาลกษณะการเรยนร และกลวธการเรยนร ศกษาพฒนาการเรยนรของผเรยน

ความเขาใจภาษา และวฒนธรรมไทย การเพมประสทธภาพของกระบวนการคดเลอกนกศกษา

เปนตน แตกทำาใหงานมความหลากหลาย และสอดคลองกบความตองการขอมลดานตางๆ เพอ

พฒนาการจดการเรยนการสอน และผเรยน นอกจากนยงปรากฏงานในลกษณะนำาเทคโนโลย

มาใช เชน การสรางบทเรยนออนไลน แบบฝกอเลกทรอนกส คอมพวเตอรมลตมเดย สอประสม

เปนตน เมอพจารณาในภาพรวม คำาสำาคญของงานวจยทงหมดในชวงระยะ พ.ศ.2455-2555

จงมง “สราง” หรอ “ผลต” สอการเรยนการสอน การหาวธการทจะชวยใหการเรยนการสอน

มความหลากหลาย สอดคลองกบบรบทของยคสมย และความสนใจของผเรยนยงขน

งานวจยสวนใหญศกษาในบรบททเปนชาวตางชาตโดยทวไปซงมตงแตวยเดกจนถงผใหญ

ทเดนทางมาทำางาน ทองเทยว หรอพำานกในประเทศไทยแลวศกษา หรอเรยนรภาษาไทย

จากเจาของภาษาในสงแวดลอม สงคม วฒนธรรมของประเทศไทย อาจจะมวฒนธรรมทองถน

แทรกอยบางในสวนทเปนการเรยนรภาษา และวฒนธรรมหรอภาษาไทยเพอสอสารในบรบทท

มความหลากหลาย อยางไรกตามมงานวจยจำานวนหนงทระบประเดนเฉพาะเจาะจงวากลมตวอยาง

เปนชาวเวยดนาม ชาวพมา ชาวญปน และเกาหล ซงทำาใหแนวทางการวเคราะหมความเชอมโยง

กบอทธพลของภาษาแม การศกษาในเชงเปรยบเทยบ พฤตกรรมหรอคณลกษณะของชาตนนๆ

ทสงผลตอลลาการเรยนร และผลสมฤทธทางการเรยน

วารสารศลปศาสตร220

เนอหาของงานวจยในรอบ 10 ปทผานมา (พ.ศ.2545-2555) มงไปทการศกษาในดาน

หลกสตร สอการเรยนการสอน แนวคดหรอวธการสอนททำาใหเกดประสทธภาพ และผลสมฤทธ

ทางการเรยน อาจเปนไปไดวาในระยะเรมตนของการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

สงเหลานนบเปนปจจยพนฐานอนสำาคญทชวยใหผสอนมเครองมอ และวธการทจะนำาไปใชไดจรง

และเกดประโยชนเปนรปธรรม ในระยะหลงตงแต พ.ศ.2549-2555 จงเรมมงานวจยในลกษณะ

ศกษาความตองการ ทศนคต และความพงพอใจ ผลการวจยในงานกลมนจงเปนขอมลทนำาไปส

การพฒนาหลกสตร ผสอน วธสอน และสอการเรยนการสอนเพอใหผเรยนเกดทกษะ มความร

และความพงพอใจในบรรยากาศการเรยนการสอน การจดการเรยนการสอนจงเนนใหตอบโจทย

ของผเรยนซงมลกษณะเฉพาะ และมความตองการทหลากหลายยงขน เชน ครชาวตางชาต

ในจงหวดภเกต ผ เรยนภาษาไทยชาวญป น นกศกษาจน ครในโรงเรยนนานาชาตในเขต

กรงเทพมหานคร รวมไปถงการศกษาปจจยในการเลอกสถาบนการสอนภาษาไทยซงทำาให

สถาบนตางๆ ตองคำานงถงการสรางแบรนดใหนาเชอถอ และนาสนใจ ยคทการสอนภาษาไทย

ใหชาวตางชาตเปนธรกจซงไมจำากดอยแคในสถานศกษา ผประกอบการจงควรใสใจในเรอง

คณภาพควบคไปกบความพงพอใจของผเรยนเปนสำาคญ

งานวจยประเภททมงเนนดานการพฒนาเกณฑการคดเลอก การวดระดบความร

ความสามารถ การทดสอบ วดผลประเมนผลผเรยน ยงไมคอยปรากฏอยางชดเจนนกในชวงระยะเวลา

ทศกษา ซงหากสถาบนอดมศกษา หลกสตรทเกยวของ มงานวจยในลกษณะดงกลาวเพมขน

ยอมจะทำาใหทศทางหรอแนวโนมของการศกษาวจยดานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ

ของสถาบนอดมศกษาไทยมความกาวหนาไปโดยลำาดบ โดยยคแรกๆ เรมตนจากการมงสราง

หรอการผลตเพอแกปญหาความ ขาดแคลน สการพฒนาเพอประสทธผล และความพงพอใจ

ของผเรยน และกาวตอไปในเรองของการสรางมาตรฐานหรอแนวปฏบตทดไมวาจะเปนการคดเลอก

ผสอน การเลอก และจำาแนกผเรยน การวดผลประเมนผล วธการสอน และสอการเรยนการสอน

นบจากป พ.ศ.2555 สถาบนอดมศกษาเกอบทกแหงมการปรบปรงหลกสตรหรอสราง

หลกสตรใหมใหสอดคลองกบเกณฑมาตรฐานหลกสตรของกระทรวงศกษาธการ และสำานกงาน

คณะกรรมการอดมศกษา (สกอ.) เกณฑมาตรฐานของสำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

สำานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (กพร.) สำานกงานรบรองมาตรฐาน และประเมน

คณภาพการศกษา (สมศ.) โดยเฉพาะอยางยงคอกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา (Thai

Qualifications Framework for Higher Education) สถาบนอดมศกษาตางๆ ยอมตองม

221มหาวทยาลยอบลราชธาน

การพฒนาคณภาพโดยเฉพาะกระบวนการผลตบณฑตทมคณภาพใหมคณลกษณะทพงประสงค

ของประเทศไทย จงเปนเรองทนาศกษาวจยตอไปวา แนวโนมของงานวจยดานการสอนภาษาไทย

ในฐานะภาษาตางประเทศ นบจาก พ.ศ.2555 เปนตนมามการเปลยนแปลงหรอมลกษณะสำาคญ

อยางไรตามบรบทของสถาบนอดมศกษา และหลกสตรทตองมการพฒนา และปรบปรงอยาง

ตอเนอง

วารสารศลปศาสตร222

บรรณานกรม

วรณ ตงเจรญ. (2554). “ภาษาไทยในประชาคมโลก” ใน โครงการภาษาไทยเขมแขง (บก.3)

เอกสารหลง การสมมนานานาชาตการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ 4-5

มถนายน ณ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ศรวไล พลมณ. (2545). พนฐานการสอนภาษาไทยในฐานะภาษาตางประเทศ. กรงเทพฯ :

ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

การจดท�าศพทานกรมไทยศกษา

(ไทย-องกฤษ)

Lexicography of Thai Studies

(Thai-English)

กษดศ วชรพรรณ 1

1 อาจารยประจำาสาขาวชาภาษาองกฤษ คณะมนษยศาสตร และสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

พระนคร

วารสารศลปศาสตร224

บทคดยอ

การจดทำาศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) มวตถประสงคเพอ 1) รวบรวมคำาศพท

ในบรบทไทยศกษาเปนหมวดหมเพอใหผใชงานเกดความสะดวกในการศกษาคนควา และ 2)

แกปญหาดานขอจำากดในการเลอกใชคำาศพทในบรบทไทยศกษา โดยคำานงถงปจจยตางๆ ใน

การวางแผนจดทำาศพทานกรม ไดแก กลมผใชงาน เนอหา ระยะเวลา ภาษา ขนาด และสอทใช

ในการนำาเสนอ

ผวจยเกบรวบรวมขอมลคำาศพทจากแหลงขอมลปฐมภมทเกยวของกบบรบทไทยศกษา

รวมถง การใชวธอนตรวนจ การใชคลงขอมลภาษา และแหลงขอมลจากสออนเทอรเนต นอกจาก

นยงเกบรวบรวมขอมลจากแหลงขอมลทตยภม ไดแก พจนานกรมประเภทตางๆ และสารานกรม

การจดหมวดหมคำาศพทยดตามทฤษฎวงความหมายโดยคำาบอกหมวดหมจะเปนคำาศพท

ทมความหมายกวางครอบคลมคำาศพททงหมดทมอยในหมวดซงเรยกวาคำาศพทสมาชกหมวด

และภายในหมวดจะมหมวดใหญหมวดยอยลดหลนกนไป ความสมพนธระหวางคำาศพท

บอกหมวดกบสมาชกหมวดจะมทงความสมพนธแบบประเภทใหญ-ประเภทยอย และความสมพนธ

แบบทงหมด-บางสวน

การนำาเสนอคำาศพทในศพทานกรมไทยศกษาแบงออกเปน 3 สวน ไดแก 1) สวนประกอบ

หลก ประกอบดวย รายการคำาศพท คำานำา และ คมอการใชงาน 2) สวนประกอบมหภาค คอ

การเรยงลำาดบคำา ซงเปนการเรยงลำาดบตวอกษรแบบไมเขมงวด และ 3) สวนประกอบจลภาค

ไดแก การใชสญลกษณ อกษรยอ และการใหคำาปรากฏรวมจำาเพาะ

ค�าส�าคญ: ศพทานกรม ไทยศกษา คำาศพท

225มหาวทยาลยอบลราชธาน

Abstract

The Lexicography of Thai Studies aimed to 1) compile words in Thai Stud-

ies field into conceptual categories in order to provide convenient sources of

data for dictionary users and 2) remove limitation on the word choice in Thai

Studies field by considering various factors in lexicographical planning such as

dictionary users, dictionary’s coverage, period used for data compilation, dictio-

nary’s language, dictionary’s size and dictionary’s medium.

Lexical data were collected from primary sources related to Thai Studies.

The data were also collected from introspection, language corpora as well as

internet resources. In addition, different types of dictionaries and encyclopedias

were used for lexical data collection as secondary sources.

Lexical data were categorized by using semantic field theory. The head-

words were normally broad terms whose meaning covered the meaning of the

entry in the lemma list. One or more subsidiary lemma lists were also found

within the central lemma list. The headwords and their lexical networks were

related by both hyponymic and part-whole relations.

Lexicography of Thai Studies was presented in three constituent parts

including 1) Megastructure covering the lemma list, preface and user’s guide, 2)

Macrostructure with the lexical entries arranged according to an alphabetical

principle with non-strict-alphabetical macrostructure, and 3) Microstructure in-

cluding symbols, abbreviations and collocations.

Keywords: Lexicography, Thai Studies, Vocabulary

วารสารศลปศาสตร226

บทน�า

การรวมกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยนปลายป พ.ศ.2558 ไมเพยงแตสราง ความเขมแขง

ทางเศรษฐกจใหกบประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตเทานน แตยงสงเสรมการแลกเปลยน

เรยนรซงกน และกนในดานตางๆ ระหวางประเทศสมาชก ไมวาจะเปนการศกษา ศลปะ

และวฒนธรรมโดยมเปาหมายเพอสรางสนตสขในภมภาค และกอใหเกดความเขาใจอนดระหวาง

กน ภมภาคอาเซยนถอเปนภมภาคทมความหลายหลาย มความแตกตางกนทางดานเชอชาต

สงคม วฒนธรรมรวมถงภาษา โดยสมาชกทง 10 ประเทศนนมขอตกลงรวมกนวาใหใชภาษา

องกฤษเปนสอกลางในการตดตอสอสาร ในประเทศไทย ถงแมวาจะมการตนตวและสงเสรม

การเรยนรภาษาองกฤษในระดบตางๆ แตประชากรสวนใหญกยงมปญหาในเรองการใชภาษา

องกฤษอยมาก จากผลสำารวจของสำานกงานจดอนดบทกษะการใชภาษาองกฤษ (Education

First Proficiency Index) ในป 2558 นน ประเทศไทยอยในอนดบท 62 จาก 70 ประเทศทวโลก

ทไมใดใชภาษาองกฤษเปนภาษาราชการ (EF EPI, 2015). ซงการทประชากรไทยไมสามารถ

สอสารดวยภาษาองกฤษไดนนยอมเปนอปสรรคสำาคญททำาใหเราไมสามารถบรรยายความรสก

นกคดรวมถงอธบายลกษณะเฉพาะทางสงคม และวฒนธรรมไทยใหชาวตางชาตเขาใจได

วชาไทยศกษา (Thai Studies) เปนรายวชาบงคบสำาหรบนกศกษาสาขาวชาภาษาองกฤษ

คณะมนษยศาสตร และสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพระนคร โดยนกศกษาทลงทะเบยน

เรยนจะไดเรยนร นำาเสนอ และถายทอดความรทเกยวกบไทยศกษาซงเปนองคความรเกยวกบ

ขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรม วถชวต ความเปนอยของชนชาตไทย รวมถงมรดก

ทางภมปญญาของไทยเปนภาษาองกฤษ ซงปญหาทพบมากคอ นกศกษามขอจำากดในการเลอกใช

คำาศพทภาษาองกฤษ เพราะพจนานกรมสวนใหญทมอยในทองตลาดเปนพจนานกรมทเรยงลำาดบ

ตามตวอกษร ทำาใหผเรยนทสนใจเฉพาะเรองไมสามารถเลอกใชคำาไดโดยสะดวก

ในการเรยนรภาษาไมวาจะเปนการเรยนภาษาแรก ภาษาทสองหรอภาษาตางประเทศ

กตาม คำาศพทนบไดวาเปนหวใจสำาคญ (Decarrico, 2001) ทงนเนองจากในการสอสารใหเกด

ความเขาใจนน คำาศพทถอเปนตวสอความหมายทมประสทธภาพ และคงเปนการยากทจะ

ถายทอดความคด ความตองการ ความร สกหรอสอสารเพอใหเกดความเขาใจตรงกนได

หากมนษยยงมขอจำากดดานคำาศพท

227มหาวทยาลยอบลราชธาน

เพอแกปญหาดงกลาวผ วจยจงมความคดทจะรวบรวมคำาศพทเปนหมวดหม เพอ

ความสะดวกในการศกษาคนควา และการใชงาน อกทงยงเปนการรองรบการขบเคลอนประชาคม

อาเซยนดานการศกษา โดยมงการพฒนาตดตอสอสารระหวางกนดวยภาษาองกฤษ ทงนเพอให

นกศกษาไทยรวมถงผทตองตดตอกบชาวตางประเทศ โดยเฉพาะมคคเทศกซงจะตองนำาเสนอ

ขอมลเกยวกบไทยศกษา มศกยภาพ สามารถถายทอดองคความรดานไทยศกษาไปยงกลม

ประเทศสมาชก และประเทศนอกกลมสมาชกโดยใชภาษาองกฤษเปนภาษากลางบนพนฐาน

ของการแลกเปลยนเรยนร การเสรมสรางความเขาใจอนดบนความแตกตางทางวฒนธรรมอนสงผล

ตอการอยรวมกนอยางสนต

โดยทวไป เรามกจะทราบกนดวา “คำาศพท” หมายถง คำาทปรากฏในพจนานกรม กลาว

คอ คำาทมอยในภาษานนทงหมด อยางนอยทสดกจะตองถกบนทกไวในพจนานกรม ผเรยนภาษา

ตางประเทศทหมนศกษาคำาศพทใหมๆ อยเสมอ ถอไดวาเปนผเรยนทมทกษะในการเปนผสงสาร

(Productive Skills) ซงไดแก ทกษะการพด และการเขยน ในขณะเดยวกนยงมทกษะของ

การเปนผรบสาร (Receptive Skills) ซงไดแก ทกษะการฟง และการอานอกดวย เมอผเรยนร

คำาศพทภาษาตางประเทศมากพอกจะทำาใหผเรยนสามารถใชภาษาตางประเทศนนๆ ไดอยางด

ในทางกลบกน หากผเรยนไมมความรดานคำาศพท กจะเปนอปสรรคสำาหรบผเรยนในการทำา

ความเขาใจ ซงสงผลใหการสอสารนนๆ ไมสมฤทธผล (Yang and Dai, 2011)

Wilkins (1972 อางจาก Paisart, 2004) กลาววา ในการสอสารนน คำาศพทม

ความสำาคญมากยงกวาไวยากรณ เนองจากเราสามารถทำาความเขาใจผอนโดยผาน “ความหมาย

ของคำา” ซงหมายความวา เราจะสามารถทำาความเขาใจผอนไดแมวาผนนจะสอสารดวยประโยค

ทผดหลกไวยากรณกตาม แตถาหากไมรคำาศพท เราจะไมสามารถรไดเลยวาอกฝายหนงตองการ

ทจะสอสารอะไร ในทางกลบกนเราจะไมสามารถสอสารใหผอนเขาใจไดเชนกนถาเราไมรคำาศพท

ซงสอดคลองกบ Dellar และ Hocking (อางจาก Thornbury, 2004) ทกลาววา “หากคณใช

เวลาสวนใหญในการเรยนไวยากรณ ภาษาของคณจะไมพฒนาไปมากนก แตคณจะเหนพฒนาการ

ไดหากคณเรยนรคำาศพท และสำานวน” ซงหมายความวา เราสามารถสอสารไดเพยงเลกนอย

เทานนหากเรารเพยงไวยากรณ แตเราจะสามารถขยายขอบเขตของการสอสารไดกวางยงขน

หากเรารจกคำาศพท

วารสารศลปศาสตร228

คำาศพทเปนตวสอความหมายทมประสทธภาพในการสอสาร โดยมากแลว ผเรมเรยน

ภาษามกจะสอสารโดยการใชคำาศพททไดจดจำาเอาไว (Scriverner, 2005) และเราจำาเปนตอง

มคลงคำาศพทเพอทจะสามารถเลอกใชงานไดในขณะทตองการจะสอความหมาย ทงนเพอใหเกด

ความเขาใจตรงกนระหวางผสงสาร และผรบสาร (Harmer, 1991) ซงสอดคลองกบ Gutting

(2005) ทกลาววา ภาษามโครงสรางทางความคดทกำากบการพด กระทงกำากบสงทเราจะพด

หากเชกสเปยรฟนคนชพขนมาเพอไปชมการแขงขนฟตบอลเวลดคพ ตอใหเขาเปนนกเขยนผยงใหญ

เขากคงพบปญหาในการบรรยายการแขงขน ซงเรานาจะบรรยายไดดกวาเชกสเปยร ทงนไมใช

เพราะเรามความสามารถทางวรรณศลปทสงกวา หากแตเปนเพราะเรามคลงคำาศพททจะพดถง

ฟตบอลไดมากกวาเชกสเปยรเทานนเอง

ดวยความสำาคญดงทกลาวมา ผเรยนภาษาตางประเทศจงจำาเปนทจะตองใหความสำาคญ

กบการเรยนรคำาศพท โดยคำานงถงกลวธทจะชวยใหผเรยนเกดการเรยนร และจดจำาคำาศพทได

อยางมประสทธภาพ ซงจะเปนพนฐานทสำาคญในการตอยอด และพฒนาทกษะทางภาษา

ดานอนๆ ตอไป

วธการวจย

ศพทานกรมเปนหนงสอหรอคมอคำาศพททใชคนหาความร มความหมายเหมอนกบ

คำาวา พจนานกรม และปทานกรม ซงเปนงานเขยนหรองานอางองทเกยวของกบคำา หมายถงทก

สงทบรรจในงานดงกลาวจะมคำาหรอคำาศพทเปนสวนประกอบสำาคญ รวมถงขอมลใดกตามท

เกยวกบคำาศพทจะถกบรรจไวในพจนานกรม และขอบเขตของการบรรจขอมลคำาศพทตางๆ จะม

ปรมาณมากหรอนอยเพยงใด มเกณฑในการคดเลอกขอมลอยางไรกขนอยกบวตถประสงค

ของการจดทำาพจนานกรมฉบบนนๆ เปนสำาคญ (พรพมล ผลนกล และกนกอร ตระกลทวคณ, 2555)

โดยในการจดทำาศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) นน มขนตอนในการดำาเนนการจดทำาดงน

ขนตอนแรก : ก�าหนดกลมผใชงาน

ในการจดทำาศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) ในครงน ผวจยมแนวคดรเรมจากการ

เป นผ สอนรายวชาไทยศกษาให กบนกศกษาสาขาวชาภาษาองกฤษ ชนป ท 3 ของ

คณะมนษยศาสตร และสงคมศาสตร และในรายวชาวฒนธรรมไทยศกษาใหกบนกศกษาสาขา

วชาภาษาองกฤษ ชนปท 2 คณะวทยาลยการฝกหดคร มหาวทยาลยราชภฏพระนคร

229มหาวทยาลยอบลราชธาน

จากประสบการณในการสอน พบวานกศกษามขอจำากดดานการใชคำาศพทในการสอความคด

หรออธบายสงตางๆ ทอยในบรบทไทยศกษา และจากแบบสอบถามโครงการศกษาดงานวถชวต

ศลปะ และวฒนธรรมของชาวไทยในอดต ณ จงหวดสพรรณบร ซงสวนหนงของกจกรรม

การเรยนการสอนในรายวชาไทยศกษานน นกศกษาสาขาวชาภาษาองกฤษชนปท 3 ทลงทะเบยน

เรยนในรายวชาดงกลาว จำานวน 68 คนในภาคการศกษาท 2 ปการศกษา 2556 และนกศกษา

ทลงทะเบยนเรยนในภาคการศกษาท 2 ปการศกษา 2557 จำานวน 41 คน รวมทงสน 109 คน

ไดทำาการประเมนตนเองในประเดนทเกยวกบการใชภาษาองกฤษเพอการสอสารในบรบทไทย

ศกษา พบวานกศกษามความรดานคำาศพทภาษาองกฤษในบรบทไทยศกษาไมเพยงพอท

จะสามารถบรรยาย อธบายหรอใหความรในประเดนตางๆ ทเกยวกบไทยศกษาใหชาวตางชาตเขาใจ

ไดในระดบมาก ( = 4.04) นอกจากนนกศกษายงเหนวา หากมศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-

องกฤษ) โดยแบงประเดนเปนหมวดหมชดเจน จะชวยใหนกศกษาสามารถบรรยาย อธบาย หรอ

ใหความรในประเดนตางๆ ทเกยวกบไทยศกษาใหชาวตางชาตเขาใจไดงายขนอยในระดบมาก

( = 4.17) เชนเดยวกน

จากประสบการณในการเปนผสอนในรายวชาไทยศกษา และผลทไดจากแบบสอบถาม

ทำาใหผวจยจดทำาศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) ขน โดยมกลมเปาหมายหลกคอ นกศกษา

สาขาวชาภาษาองกฤษทเรยนวชาไทยศกษา และวฒนธรรมไทยศกษา เพอใชคนหาคำาศพท

ภาษาองกฤษทมความหมายเทยบเคยงกบคำาศพทในภาษาไทย รวมถงเพอใชในการพด การเขยน

การแปล และการศกษาคนควา นอกจากนยงเปนประโยชนตอผทสนใจทวไป โดยเฉพาะผท

ทำางานดานการใหขอมลเกยวกบประเทศไทยใหแกนกทองเทยวชาวตางชาต

ขนตอนทสอง : ออกแบบองคประกอบของศพทานกรมในภาพรวม

ถงแมวาศพทานกรมจะมปรมาณคำาศพททมากมายขนาดไหน หากไมตอบสนอง

ความตองการของผใชงาน กจะทำาใหศพทานกรมนนไมเกดประโยชนเทาทควรจะเปน ดงนน

ในการจดทำาศพทานกรม นอกจากจะตองมระบบในการจดเกบ และการนำาเสนอคำาศพททเปนระบบ

แลว ผจดทำาจะตองคำานงถงปจจยตางๆ ดงตอไปนเพอใหผใชงานศพทานกรมสามารถคนหา

ขอมลทตองการไดอยางสะดวกรวดเรว

วารสารศลปศาสตร230

1.1. ปจจยดานเนอหา

ในการจดทำาศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) น ผวจยไดจำากดขอบเขตของเนอหา

ในบรบทไทยศกษาเทานน โดยเนนทการใหความหมายเทยบเคยงจากภาษาไทยไปยง

ภาษาองกฤษโดยไมมการอธบายความหมายของคำาศพทหรออธบายความรแบบสารานกรม แตจะ

มการใหขอมลเพมเตมเกยวกบคำาปรากฏรวมจำาเพาะบางคำาทนาสนใจ เพอใหเกดประโยชนสงสด

ตอผใชงาน เชน

แม mother, mom

แมทแทจรง biological/ birth/ natural/ real mother

แมทลวงลบ dead/ deceased/ late mother

แมทใหลกกนนมแม breastfeeding/ nursing mother

แมทนหว godmother

แมนม wet nurse

แมบญธรรม adoptive/ foster mother

แมมอใหม new mother

แมลกออน nursing mother, woman with an infant child

แมเลยง stepmother

1.2. ปจจยดานระยะเวลา

การจดทำาศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) น ผวจยไดรบทนจากสถาบนวจย

และพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพระนคร โดยมกรอบระยะเวลาในการทำาวจยทระบไวในสญญา

1 ป โดยผวจยไดทำาบนทกขอขยายระยะเวลาการทำาวจยไปแลว 2 ครงๆ ละ 3 เดอน โดยไมสามารถ

ขอขยายระยะเวลาไดอก ดงนนระยะเวลาในการจดทำาศพทานกรมฉบบนคอ 1 ป 6 เดอน

ซงเปนระยะเวลาคอนขางสนสำาหรบการรวบรวมคำาศพท และหาความหมายเทยบเคยง เนองจาก

การจดทำาศพทานกรมเปนงานทตองอาศยเวลา ความอตสาหะ และความละเอยดรอบคอบสง

ดวยกรอบระยะเวลาดงกลาว ผวจยจงไมสามารถเพมรายละเอยดตางๆ ไดมากนก เชน การให

สทอกษรเพอชวยในการอานออกเสยง การเพมคำาปรากฏรวมจำาเพาะอยางละเอยด การเพม

ตวอยางประโยค หรอการใหดชนคำาศพททายเลม เปนตน

231มหาวทยาลยอบลราชธาน

1.3. ปจจยดานภาษา

ศพทานกรมไทยศกษาทผวจยจดทำาขนน เปนศพทานกรมสองภาษา โดยใชภาษาไทย

เปนภาษาตนฉบบ (Source language) และใชภาษาองกฤษเปนภาษาเปาหมาย (Target lan-

guage) ซงมวตถประสงคเพอใหคำาศพทเทยบเคยงเปนภาษาองกฤษ เพอใหผใชงาน ชาวไทย

ไดใชเปนประโยชนในการแปลภาษาไทยเปนภาษาองกฤษ ดงนน รปแบบในการนำาเสนอ จงให

ภาษาไทยอยดานซายมอของรายการคำาศพท เชน

กรวดนำา to pour ceremonial water

กอเจดยทราย to make sand pagoda

1.4. ปจจยดานสอทใชในการน�าเสนอ

ถงแมปจจบนจะมพจนานกรมอเลกทรอนกส และมเวบไซตทใหบรการคนหาความหมาย

ของคำา เชน http : //dict.longdo.com เปนตน แตกยงมขอจำากด เนองจากผใชงานสามารถ

คนหาคำาศพทไดโดยการพมพคำาทตองการคนหาทละคำา โดยเวบไซตนไมไดมการรวบรวมคำาศพท

ออกเปนหมวดหม เชน คำาศพททเกยวของกบประเพณสงกรานต หรอ คำาศพททเกยวกบประเพณ

การอปสมบท ดงตวอยาง

ภาพท 1 ตวอยางการคนหาคำาศพท (ทมา : http : //dict.longdo.com)

วารสารศลปศาสตร232

ในการจดทำาศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) น ผวจยไดจดทำาเปนรปเลมเพอให

ผใชงานมความสะดวกในการใชงาน อกทงยงงายตอการศกษาคนควา เพราะผวจยไดรวบรวม

คำาศพททเกยวของมาอยในหมวดหมเดยวกน ซงจะชวยใหผใชงานพจนานกรมไทยศกษา (ไทย-

องกฤษ) สามารถศกษา และเรยนรคำาศพททแบงออกเปนหมวดหม และสามารถใชคำาศพท

เหลานในการอธบายขอมลใหกบชาวตางประเทศ หรอแปลเอกสารจากภาษาไทยเปน

ภาษาองกฤษได

ขนตอนทสาม : เกบรวบรวมขอมล

ในการเกบรวบรวมขอมลคำาศพทในบรบทไทยศกษานน ผวจยไดดำาเนนการเกบรวบรวม

ขอมลจากแหลงขอมลตางๆ ดงน

3.1 แหลงขอมลปฐมภม (Primary sources)

นอกจากเอกสาร ตำารา บทความ หนงสอพมพหรอเอกสารอนๆ ทอยในบรบทไทย

ศกษาซงถอเปนแหลงขอมลปฐมภมนน ผวจยยงเกบขอมลจากแหลงขอมลปฐมภมประเภทอนๆ

ดงตอไปน

3.1.1 การใชวธอนตรวนจ (Introspection) ทงของผวจยเอง และของ ผใหขอมล

การเกบขอมลดวยวธอนตรวนจนนทำาไดจากการจดบนทกรายการคำาศพทในหมวดหมตางๆ

ทไดจากการนกคดใหไดมากทสด ซงเปนการเกบขอมลโดยตรง (Direct introspection) ทมา

จากการนกคดของผวจยเอง หรอใชวธการสมภาษณผใหขอมล เชน ใหเขยนหรอบอกคำาศพท

ทเกยวกบกรรมวธการปรงอาหาร (Cooking methods) มาใหมากทสด เปนตน ซงเปนเปนการเกบ

ขอมลโดยใชวธอนตรวนจแบบทางออม (Indirect introspection) ทงนการเกบขอมลดวย

วธอนตรวนจนยงมขอบกพรองจากประสบการณทแตกตางกนของผใหขอมล เชน ผใหขอมล

ทไมชอบทำาอาหารอาจใหขอมลคำาศพททเกยวกบกรรมวธการปรงอาหารนอยกวาผใหขอมลทชอบ

ทำาอาหาร เปนตน ทงนผวจยจะตองทำาการตรวจสอบ และวเคราะหขอมลในขนตอนตอไป

3.1.2 การใชคลงขอมลภาษา (Language corpus) คลงขอมลภาษาคอ

ขอมลภาษาทไดจากการเกบรวบรวมทงจากภาษาพด และภาษาเขยนในปรมาณทมากพอสำาหรบ

การศกษาวเคราะหภาษาโดยใชเทคโนโลยการประมวลผลภาษาธรรมชาตดวยโปรแกรม

233มหาวทยาลยอบลราชธาน

คอมพวเตอร ขอมลทมอยในคลงภาษาทงภาษาพด และภาษาเขยนนนอาจครอบคลมถงภาษาทใช

ในปจจบนหรอภาษาโบราณ ภาษาทเปนทางการหรอไมเปนทางการ ภาษากลางหรอภาษา

ทองถน หรออาจเปนขอมลทเกบเฉพาะตวบทบางประเภท หรองานเขยนของนกเขยนคนใดคนหนง

กได (วโรจน อรณมานะกล, 2553)

ในการเกบรวบรวมขอมลคำาศพทนน ผวจยไดใชคลงขอมลภาษาไทยแหงชาต ซงเปน

เสมอนตวแทนของภาษาไทยในปจจบน คลงขอมลภาษาไทยแหงชาตน ประกอบดวยอาจารย

จากภาควชาภาษาศาสตร ภาควชาภาษาไทย ภาควชาภาษาตะวนออก ภาควชาภาษาองกฤษ

คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย นกวจยอสระ และนกวจยจากบรษทเอกชน รวมถง

สำานกพมพตางๆ เขารวมเปนคณะทำางานหลก คณะทำางานเหลานไดเกบรวบรวมขอมลจำากด

เฉพาะภาษาเขยนจำานวนประมาณ 72 ลานคำา (คลงขอมลภาษาไทยแหงชาต, Website)

ซงสามารถใชเปนแหลงอางอง และชวยใหผวจยวเคราะหคำาศพท และตดสนใจวาจะบรรจคำานน

ในศพทานกรมหรอไม

ภาพท 2 ตวอยางการใชงานสบคนจากคลงขอมลภาษาไทยแหงชาต

(ทมา : http : //www.arts.chula.ac.th/~ling/TNCII/)

3.1.3 การใชแหลงขอมลจากสออนเทอรเนต (Internet resources)

สออนเทอรเนตถอเปนแหลงขอมลทสำาคญในการเกบรวบรวมขอมลคำาศพท เนองจากมฐานขอมล

มหาศาล ในการเกบรวบรวมขอมลคำาศพทไทยศกษา ผวจยไดสบคนขอมลจากแหลงอนเทอรเนต

วารสารศลปศาสตร234

โดยวธการพมพคำาทเปนหวเรอง (Headword) ลงไปในโปรแกรมคนหา (Search engine) เชน

www.google.com ตวอยางเชน ผวจยไดคนหาคำาศพททเปนคำาหวเรอง ไดแก “ภยธรรมชาต”

ซงเมอไดสบคนตอไปแลว ทำาใหพบตวอยางของภยธรรมชาต ซงจดเปนคำาศพทรองในหมวด “ภย

ธรรมชาต” เชน การระเบดของภเขาไฟ, แผนดนไหว, คลนใตนำา, พาย, อทกภย, ภยแลง

หรอทพภกขภย, อคคภย, ดนถลม, วาตภย เปนตน

3.2 แหลงขอมลทตยภม (Secondary sources) แหลงขอมลทตยภม

ไดแก ขอมลทไดรวบรวม และเรยบเรยงขนจากแหลงขอมลปฐมภม โดยอาจอยในรปของการสรปสาระ

สงเขป ยอเรอง ทำาดรรชน หรอจดหมวดหมเพอใหสามารถใชขอมลไดอยางสะดวก ในทน

รวมถง สารานกรม และพจนานกรมประเภทตางๆ ดวย ในการจดทำาศพทานกรมไทยศกษา

(ไทย-องกฤษ) น ผวจยไดใชแหลงขอมลทตยภม ไดแก

พจนานกรมทงภาษาเดยว และพจนานกรมสองภาษา พจนานกรมเพอ

การใชงานโดยทวไป เชน พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน และพจนานกรมเพอการใชงาน

เฉพาะเรอง เชน พจนานกรมศพทวรรณกรรมไทย, พจนานกรมศพทภมศาสตร, พจนานกรมศพท

ภาษาศาสตร ฉบบราชบณฑตยสถาน เปนตน นอกจากน ผ วจยยงใชเกบรวบรวมขอมล

จากสารานกรมไทยฉบบเยาวชนในพระราชประสงคของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอกดวย

สำาหรบการใชขอมลคำาศพทจากพจนานกรมเพอการใชงานโดยทวไป

ซงสวนใหญนำาเสนอแบบเรยงลำาดบตามตวอกษรนน ผวจยจะตองแบงคำาศพทออกเปนหมวดหม

ในศพทานกรมไทยศกษาใหชดเจนเสยกอน จงจะสามารถนำาคำาศพททไดจากพจนานกรม

หรอสารานกรมมาใสแยกตามหมวดหมทไดแบงไวแลว

ในการรวบรวมขอมลคำาศพทนน ผวจยไมไดยดแหลงขอมลจากแหลงใด

แหลงหนงเพยงอยางเดยว เนองจากยงมขอจำากดดานความครบถวน ความถกตอง และ

ความนาเชอถอ ดงนน ผวจยจงรวบรวมขอมลคำาศพทจากแหลงขอมลทหลากหลาย ทงจาก

แหลงขอมลปฐมภม และแหลงขอมลทตยภม เพอความสมบรณมากทสด

235มหาวทยาลยอบลราชธาน

ขนตอนทส : วเคราะหขอมล

ในการแบงหมวดหมศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) นน ผวจยไดทำาการวเคราะห

เนอหาของเอกสาร หนงสอ และตำาราทเกยวของกบไทยศกษาจำานวน 3 เลม ไดแก

1. ฐรชญา มณเนตร. 2553. ไทยศกษาเพอการทองเทยว. กรงเทพ : โอเดยนสโตร.

2. เดชบดนทร รตนปยะภาภรณ และคณะ. 2550. ไทยศกษา. กรงเทพ : ทรปเพล

เอดดเคชน.

3. Watcharaphan, K. 2012. Thai Studies. Teaching Material. Bangkok :

Phranakhon Rajabhat University.

เมอวเคราะหเนอหาจากเอกสารหลกทง 3 เลมขางตนแลว ผวจยจงไดแบงหมวดหมออก

เปน 13 หมวดหมตามขอบเขตเนอหาของไทยศกษา ไดแก

1. ลกษณะภมประเทศ (Topography)

2. สภาพอากาศ และภยธรรมชาต (Climate and Natural Disaster)

3. รปพรรณสณฐาน และลกษณะของมนษย (Appearance and Human Charac-

teristics)

4. สงคมและการปกครองของไทย (Society and Governance in Thailand)

5. เศรษฐกจ อาชพ และการจางงาน (Economy, Occupations and Employment)

6. วฒนธรรมและประเพณไทย (Thai Culture and Tradition)

7. แนวคดทางพระพทธศาสนา (Buddhist Concept)

8. สถาปตยกรรมไทย (Thai Architecture)

9. ทศนศลป และหตถกรรม (Visual Art and Handicraft)

10. นาฏศลป และดนตรไทย (Thai Dancing Art and Music)

11. ภาษา และวรรณกรรมไทย (Thai Language and Literature)

12. อาหารไทย (Thai Cuisine)

13. เบดเตลด (Miscellany)

เมอแบงหมวดหมตามขอบเขตเนอหาของไทยศกษาแลว ผวจยจงแบงคำาศพททได

รวบรวมมาออกเปนหมวดหมตามหวขอทง 13 หวขอขางตนโดยใชกรอบแนวคดของทฤษฎ

วารสารศลปศาสตร236

วงความหมาย (Semantic Field Theory) และกรอบมโนทศนเดยวกน (Concept domain)

ซงเปนแนวคดทรวบรวมเอาคำาศพททมความของเกยวกนดานความหมายมาไวในหมวดหม

เดยวกน โดยคำาบอกหมวดหมจะเปนคำาศพททมความหมายกวางครอบคลมคำาศพททงหมดทอย

ในหมวดซงเรยกวา คำาศพทสมาชกหมวด และภายในหมวดจะมหมวดใหญหมวดยอยลดหลนกนไป

ความสมพนธระหวางศพทบอกหมวดกบสมาชกหมวดจะมทงความสมพนธแบบประเภทใหญ-

ประเภทยอย และความสมพนธแบบทงหมด-บางสวน ดงตวอยางตารางวเคราะหความสมพนธ

ระหวางศพทบอกหมวดกบสมาชกหมวดดงน

คำาศพทบอกหมวด ประเพณไทย

คำาศพทยอยชนท 1 ประเพณเกยวกบการเกด และ

การเขาสวยรน

ประเพณเกยวกบการเขาสวยผใหญ

และวยครองเรอนประเพณเกยวกบความตาย

คำาศพทยอยชนท 2 พธทำาขวญวนพธมงคล

โกนจกพธมงคลสมรส

พธมงคล

อปสมบทงานศพ

ความเชอท

เกยวกบ

ความตาย

คำาศพทยอยชนท 3 - เบาะเดก

- การคลอดบตร

- ฯลฯ

- ขวญ

- แกเคลด

- ฯลฯ

- สนสอด

- รดนำาสงข

- การหมน

- เรอนหอ

- ฯลฯ

- เครองอฐบรขาร

- คำาขอบวช

- ศล

- ฯลฯ

- บงสกล

- ดอกไมจนทน

- เมร

- พวงหรด

- ฯลฯ

- นกแสก

- พญายม

- ชาตหนา

- ฯลฯ

ตารางท 1 : ความสมพนธระหวางคำาศพทบอกหมวดกบสมาชกหมวด

เมอจดคำาศพทออกเปนหมวดหมตามกรอบแนวคดทฤษฎวงความหมายแลว ผวจย

กจะทำาการหาความหมายเทยบเคยงของคำาศพทจากภาษาไทยซงเปนภาษาตนฉบบไปสภาษา

เปาหมาย คอ ภาษาองกฤษ

ขนตอนทหา : หาความหมายเทยบเคยง

ในการจดทำาศพทานกรมสองภาษานน ผวจยตระหนกดถงความแตกตางทางวฒนธรรม

ระหวางภาษาไทย และภาษาองกฤษ ซงแตละวฒนธรรมสงผลตอการสรางคำาศพท กลาวคอ

ในภาษาไทยจะมคำาศพททไมปรากฏในภาษาองกฤษ และในภาษาองกฤษกมคำาศพททไมปรากฏ

ในภาษาไทยดวยเชนกน ตวอยางเชน ในภาษาไทยมคำาวา “ไหว” และ “กราบ” ซงภาษาองกฤษ

ไมมคำาศพทเรยกกรยาอาการทง 2 ลกษณะน เนองจาก การแสดงความเคารพดวยการไหว

237มหาวทยาลยอบลราชธาน

และการกราบสามารถพบไดเฉพาะในวฒนธรรมไทยเทานน และไมปรากฏวฒนธรรมการไหว

และการกราบของชนชาตทใชภาษาองกฤษเปนภาษาแม ในทางกลบกนในภาษาองกฤษมคำาทเรยก

ขนมประเภทหนงวา cookie หรอ biscuit ซงภาษาไทยไมมคำาศพทเรยกขนมลกษณะน ทงน

เนองจากอาหารถอเปนวฒนธรรมเฉพาะของแตละกลมชน

ในการจดทำาพจนานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) ซงเปนพจนานกรมสองภาษานน คำาศพท

ในภาษาไทย และ ภาษาองกฤษจะตองมความสมพนธกนทงในเชงความหมาย (Semantic

equivalence) และการใชงาน (Pragmatic equivalence) ในกรณททงสองภาษามคำาศพทท

มความหมายตรงกนทงหมด (Full equivalence) ผวจยกจะนำาคำาศพทมาเทยบกน คำาศพท

ทมาเทยบเรยกวา คำาศพทเทยบ (Equivalent) เชน ชาง = elephant, กรรไกร = scissors

เปนตน

ในกรณทคำาในภาษาไทยไมมคำาศพทเทยบในภาษาองกฤษ (Zero equivalence) ผวจย

จะใชวธการดงน

1.1 วธทบศพท (Transliteration)

วธทบศพท คอ การเขยนทบศพทภาษาไทยเปนภาษาองกฤษโดยวธถายเสยงตามประกาศ

ราชบณฑตยสถานเรอง หลกเกณฑการถอดอกษรไทยเปนอกษรโรมนแบบถายเสยง ประกาศ ณ

วนท 11 มกราคม พ.ศ.2542 เชน เทศกาลลอยกระทง = Loy Krathong festival, นางนพมาศ

= Nang Nopphamas, ประเพณปอยสางลอง = Poy Sang Long festival, ประเพณยเปง =

Yee Peng festival, หวโขน = Khon mask เปนตน ซงจากตวอยางดงกลาวจะเหนไดวา

วธทบศพทนนมกใชในกรณทคำาในภาษาไทยเปนคำาทเปนชอเฉพาะ (Proper noun)

1.2 วธอธบายศพท (Explanatory equivalence)

ดวยความแตกตางทางวถชวต และวฒนธรรม จงทำาใหไมสามารถหาคำาเทยบในภาษา

องกฤษใหตรงตามความหมายของคำาในภาษาไทยได ผวจยจงใชวธอธบายศพท เชน

กระตบ, กะตบ = bamboo container for holding cooked glutinous rice

กระบวย = big spoon with long handle

บายศร = cooked rice topped with the boiled egg used as offering

วารสารศลปศาสตร238

พระอปชฌาย = monk who officiates at an ordination ceremony

เถาแก = well respected person who plays the role of a go-between

in asking the hand of someone’s daughter to be married to someone’s son

การน�าเสนอขอมล

เมอเสรจสนขนตอนการเกบขอมล ผวจยไดนำาเสนอขอมล ดงมรายละเอยดตอไปน

1. สวนประกอบหลกหรอโครงสรางระดบเมกกะ (Megastructure)

1.1 รายการค�าศพท (Lemma list)

รายการคำาศพท ถอเปนองคประกอบทสำาคญทสดของการจดทำาพจนานกรม

ทกประเภท เพราะถาหากพจนานกรมไมปรากฏรายการคำาศพท กไมอาจเรยกวาเปนพจนานกรม

ได ในศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) นน ผ วจย ไดนำาเสนอรายการคำาศพทลงบน

หนากระดาษขนาด A4 โดยแบงคำาศพทออกเปนสองแถว และมเสนกนตรงกลางระหวางแถว

รายการคำาศพทภาษาไทย ซงเปภาษาตนฉบบจะอยดานซายมอ สวนคำาศพทเทยบเคยงในภาษาองกฤษ

ซงเปนภาษาเปาหมายจะอยดานขวามอ ดงตวอยางตอไปนซงเปนภาษาเปาหมายจะอยดานขวามอ ดงตวอยางตอไปน

ภาพท 3 ตวอยางการนำาเสนอคำาศพทในศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ)

239มหาวทยาลยอบลราชธาน

1.2 ค�าน�า (Preface)

คำานำาถอเปนสวนประกอบทสำาคญทจะชวยใหผใชงานไดทราบวตถประสงค

ของพจนานกรม กลมเปาหมาย รปแบบ รวมถงขอบขายในการใชงาน อกทงคำานำายงเปนสวนสำาคญ

ททำาใหผ ทกำาลงเลอกซอพจนานกรมมข อมลในการตดสนใจอกดวย ซงในการจดทำา

ศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) นน ผวจยไดเขยนคำานำาเพอบอกใหผใชงานทราบถง

รายละเอยดพนฐานตางๆ เชน วตถประสงคในการจดทำา รวมถงประโยชนทคาดวาจะไดรบ

เปนตน

1.3 คมอการใชงาน (User’s guide)

คมอการใชงานพจนานกรมเปนสวนประกอบสำาคญทขาดไมไดในการจดทำา

พจนานกรม เนองจากจะเปนการอธบายวธการใชงาน สญลกษณ ตวยอ วธการอานสทอกษร

ทปรากฏในพจนานกรม เพอใหผ ใชงานสามารถใชพจนานกรมไดอยางถกตอง และบรรล

วตถประสงคของการจดทำา ซงในการจดทำาศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) นน ผวจย

ไดจดทำาคมอการใชงานเพอใหผใชงานทราบเกยวกบการเรยงลำาดบคำา สญลกษณ และตวยอตางๆ

รวมถง การใหคำาปรากฏรวมจำาเพาะทปรากฏในศพทานกรม

2. สวนประกอบมหภาคหรอโครงสรางระดบใหญ (Macrostructure)

2.1 การเรยงล�าดบค�า (Alphabetization)

คำาศพทในศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) ฉบบนถกจดเรยงไวเปน

หมวดหมตามหวขอเรองทเกยวของกบไทยศกษาจำานวน 13 หมวด ในแตละหมวดจะประกอบไปดวย

คำาศพททเกยวของกบหวขอเรองนนๆ ในบางหมวดจะมการแบงเปนหมวดหมยอยๆ โดยคำาศพท

ทปรากฏในหมวดหมยอยๆ นน จะจดเรยงตามลำาดบพยญชนะ จากนนจดเรยงตามลำาดบ

สระ และทายสดเรยงตามลำาดบวรรณยกต

อนง คำาในบางหมวดหมอาจมการเรยงตามความนยม หรอเรยงตามลำาดบ

ของการใชดำาดงกลาว โดยไมไดเรยงตามลำาดบตวอกษร เชน ทกข สมทย นโรธ มรรค ตามลำาดบ

ของอรยสจ 4 เปนตน โดยในการเรยงลำาดบคำาศพททปรากฏในศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ)

นน จะพบทงการเรยงลำาดบตามตวอกษร และการเรยงลำาดบตามความนยมหรอเรยงลำาดบ

ของการใชคำา ซง Svensén (2009 : 374) เรยกวา เปนการเรยงลำาดบตวอกษรในสวนประกอบ

มหภาคแบบไมเขมงวด (Non-strict-alphabetical macrostructure)

วารสารศลปศาสตร240

3. สวนประกอบจลภาคหรอโครงสรางระดบยอย (Microstructure)

สวนประกอบจลภาค ไดแก ขอบงช (Indications) ทปรากฏในรายการคำาศพท เชน

คำาบอกประเภททางไวยากรณ ตวอกษรยอ สทอกษร สญลกษณ หรอ คำาปรากฏรวมจำาเพาะ

เปนตน ซงสวนประกอบจลภาคเหลานจะแตกตางกนไป ขนอยกบการออกแบบของผจดทำา

พจนานกรม ในการนำาเสนอศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) ผวจยไดใช สญลกษณ ตวยอ

และคำาปรากฏรวมจำาเพาะ ดงมรายละเอยดตอไปน

3.1 สญลกษณตางๆ (Symbols)

3.1.1 / (ทบ) เปนสญลกษณใชเพอแสดงวา คำาศพททอยขางหนา และขางหลง

เครองหมายน สามารถใชแทนทกนได ตวอยางเชน

กระแสน�าเชยวกรากfast-flowing/powerful/strong/swift/treacherouscurrent

หมายความวา ผใชพจนานกรมสามารถเลอกใชคำาคณศพท fast-flowing, powerful, strong,

swift หรอ treacherous ตวใดตวหนงเพอขยายคำานาม current

3.1.2 , (จลภาค) ใชเพอแสดงวา คำาศพททอยขางหนา และหลงเครองหมายน

เปนคำาพองความหมายกน ตวอยางเชน

โฉมหนาappearance,figure,features,visage

3.1.3 ( ) (วงเลบ) ใชเพอ

3.1.3.1. ขยายความ โดยผใชงานพจนานกรมจะใชคำาหรอขอความทอย

ในเครองหมายวงเลบหรอละไวกได ตวอยางเชน

ยมสยามSiamesesmile(whichisfoundonthefaceofatypicalThai)

ฝาเทาsole(ofthefoot)

3.1.3.2. อธบายสาเหต ตวอยางเชน

ทองคดทองแขงstrainedbelly(duetouncontrollablelaughter)

3.1.3.3. บอกขอมลทางไวยากรณ ตวอยางเชน

เทา,ตนfoot,feet(pl.)

241มหาวทยาลยอบลราชธาน

3.1.4 - (ยตภงค) ใชเพอแสดงรายการคำาศพททเกยวของ ซงคำาศพทเหลานน

แสดงความสมพนธทางความหมายกบคำาศพททเปนคำาศพทหวเรอง เชน คำาศพทในหมวดยอย

ทเกยวกบเทศกาลลอยกระทง มคำาศพทในหมวดรองลงมาคอ กระทง และคำาศพททเกยวของ

กบกระทง จะถกนำาเสนอเปนรายการโดยใชเครองหมาย-

เทศกาลลอยกระทงLoyKrathongfestival

กระทงlotus-shapedvessel

- กะลามะพราว coconut shells

- ขนมปง bread

- เงนเหรยญ coins

- ชนสวนของลำาตนของตนกลวย a slice of the trunk of a banana tree

- ดอกไม flower

- ทำาใหแมนำาเนาเสย to pollute the river

- เทยน candle

- ธปสามดอก three incense sticks

- ใบตอง banana leaves

- โฟม styrofoam

- เนาเปอย, ยอยสลาย to decompose

- ยอยสลายไดตามธรรมชาต biodegradable

3.2 อกษรยอ (Abbreviation)

อกษรยอทพบในศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) ไดแก

pl. = plural หมายถง คำานามคำานนเปนคำานามพหพจน

ในศพทานกรมไทยศกษาทไดจดทำาขนน ผวจยทำา ไมไดใหคำาบอกประเภททางไวยากรณ

ใหกบคำาศพทเทยบเคยงในภาษาองกฤษ เชน คำานาม (n.), คำาคณศพท (adj.) เปนตน เนองจาก

ในศพทานกรมไทยศกษาทจดทำาขนนบรรจทงคำาศพททเปนคำาศพทคำาเดยวโดดๆ และกลม

คำาศพท หากระบคำาบอกประเภททางไวยากรณใหกบคำาศพททกคำากจะทำาใหเปลองเนอท

ไมสวยงาม และทำาใหตนทนในการจดพมพเพมสงขนอกดวย ดงตวอยางตอไปน

วารสารศลปศาสตร242

ประทด firecracker (n.)

คำาวาประทดเปนคำาศพทคำาเดยว สามารถใหคำาบอกประเภททางไวยากรณได แตหาก

เปนกลมคำาศพท การใหคำาบอกประเภททางไวยากรณใหกบคำาศพททกคำาทปรากฏกจะทำาให

ผใชงานสะดดกบคำาบอกประเภททางไวยากรณดงกลาว และยงทำาใหเกดความไมสวยงามใน

การนำาเสนอ ดงตวอยาง

กรวดน�าอทศสวนกศลใหแกญาตผลวงลบ topour(v.)ceremonial(adj.)water

asasignofdedication(n.)ofmerit(n.)tothedeparted(n.)

อนง ในการจดทำาศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) น ผจดทำาไดจดทำาขนเพอให

เกดประโยชนตอนกศกษา ผสนใจทวไปรวมถง ผทประกอบอาชพในดานการใหขอมลเกยวกบ

ประเทศไทยใหแกนกทองเทยวชาวตางชาตซงกลมผใชงานดงกลาวมความรภาษาองกฤษพนฐาน

เพยงพออยแลว การใหคำาบอกประเภททางไวยากรณจงไมจำาเปนในการใชงานศพทานกรมไทย

ศกษา (ไทย-องกฤษ) ฉบบน

3.3 ค�าปรากฏรวมจ�าเพาะ (Collocation)

ในศพทานกรมไทยศกษาฉบบน ผจดทำาไดใหคำาปรากฏรวมของคำาศพทในภาษา

ไทย เพอใหผใชงานไดเรยนรคำาศพท และเพอใหงายตอการนำาไปใชงาน รวมถงงายตอการจดจำา

คำาศพท ตวอยางเชน คำาวา “กระเปา” ผจดทำาไดรวบรวมคำาทสามารถปรากฏรวมกบคำา

วา“กระเปา” ไว โดยใชวธการยอหนาจากคำาหลก ตวอยางเชน

กระเปา bag

กระเปาคลทช clutch bag

กระเปาเงน, กระเปาสตางค wallet, purse

กระเปาเดนทาง traveling bag

กระเปาถอ handbag

กระเปาเป backpack, rucksack

กระเปายาม cloth bag

กระเปาสะพายขาง shoulder bag

กระเปาเสอผา suitcase, trunk

243มหาวทยาลยอบลราชธาน

กระเปาเสอหรอกางกาง pocket

กระเปาใสเศษสตางค coin purse

กระเปาหวเดนทาง overnight bag, travelling bag

กระเปาเอกสาร portfolio, briefcase

สะพายกระเปา to carry a bag on one’s shoulder

วารสารศลปศาสตร244

สรป

การวจยครงนเปนการวจยเอกสาร (Documentary research) โดยมวตถประสงค

เพอรวบรวมคำาศพททเกยวของกบไทยศกษาเปนหมวดหมจำานวน 13 หมวดหมเพอสะดวกและ

งายตอการศกษาคนควา และการใชงาน และเพอแกปญหาและขอจำากดดานการเลอกใชคำาศพท

ทเกยวของในบรบทไทยศกษา

ในการจดทำาศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) ครงน ผวจยไดกำาหนดกลมผใชงาน

ศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) ไดแก นกเรยน นกศกษา และผทประกอบอาชพดาน

การบรการ เชน มคคเทศก พนกงานโรงแรม รวมถงผสนใจทวไป ซงการกำาหนด วเคราะห และ

ความคาดหวงของกลมผใชงานเหลานจะเปนตวกำาหนดวธการนำาเสนอขอมลวา จะเปนไป

ในรปแบบใด

เมอกำาหนดกลมผใชงานศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) แลวผวจยจงไดศกษา

รายละเอยดในการจดทำารายการคำาศพท และศกษาตวอยางของศพทานกรม ปทานกรม

และพจนานกรมประเภทตางๆ ทเคยจดทำามาแลว และกำาหนดใหภาษาไทยเปนภาษาตนฉบบ

โดยมภาษาองกฤษเปนภาษาเปาหมาย ซงในขนวางแผนการจดทำาศพทานกรมน นอกจากปจจย

ดานผใชงานศพทานกรม เนอหา และภาษาแลว ผวจยยงตองคำานงถงปจจยอนๆ ประกอบดวย

เชน ปจจยดานระยะเวลา ปจจยดานขนาด และปรมาณคำาศพทของศพทานกรมทจะนำาเสนอ

รวมถงปจจยดานสอหรอรปแบบในการนำาเสนอ

ดานเนอหาของศพทานกรมซงไดกำาหนดใหอยในบรบทของไทยศกษานน ผวจยได

รวบรวมขอมลคำาศพทจากแหลงขอมลทหลากหลาย ทงจากแหลงขอมลปฐมภม ซงใช

วธอนตรวนจ การใชคลงขอมลภาษา และการใชแหลงขอมลจากสออนเทอรเนต รวมถง แหลง

ขอมลทตยภม ซงไดแก ปทานกรม พจนานกรม และสารานกรมซงมผทไดจดทำามาแลวกอนหนาน

ในการวเคราะหขอมลเพอจดหมวดหมคำาศพทนน ผวจยไดแบงหมวดหมออกเปน 13

หมวดหม ตามเนอหาของไทยศกษาจากเอกสาร หนงสอ และตำารา หลกการจดกลมคำาศพทนน

ผวจยยดกรอบแนวคดของทฤษฏวงความหมาย และกรอบมโนทศนเดยวกน ซงเปนแนวคด

ทรวบรวมเอาคำาศพททมความของเกยวกนในดานความหมายมาจดไวในหมวดหมเดยวกน

โดยคำาบอกหมวดหมนนจะเปนคำาศพททมความหมายกวาง ครอบคลมคำาศพททเปนสมาชกในหมวด

นนๆ ในแตละหมวดจะแบงออกเปนหมวดใหญ และหมวดยอยๆ ลดหลนกนไป ซงความสมพนธ

245มหาวทยาลยอบลราชธาน

ระหวางคำาศพทบอกหมวดกบสมาชกหมวดนนจะเปนความสมพนธสองรปแบบ ไดแก

ความสมพนธประเภทใหญ-ประเภทยอย และความสมพนธแบบทงหมด-บางสวน

ศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) ฉบบน เปนศพทานกรมสองภาษา ในการให

ความหมายเทยบเคยงเปนภาษาองกฤษซงเปนภาษาเปาหมายนนยอมกอใหเกดปญหา เนองจาก

ความแตกตางทางวฒนธรรม ในกรณทไมสามารถหาความหมายเทยบเคยงเปนภาษาองกฤษให

ใกลเคยงกบความหมายในภาษาไทยไดนน ผวจยจะใชวธทบศพท และวธอธบายศพทเพอเปน

การแกปญหา ในการเรยนภาษาตางประเทศ นอกจากผเรยนจะตองเรยนรระบบเสยง และหลกเกณฑ

ไวยากรณแลว การเรยนรคำาศพทกเปนสงทจำาเปน และสำาคญตอการเรยนภาษาตางประเทศ

เนองจากคำาศพทเปนปจจยสำาคญทจะชวยเออตอการฝกทกษะการพด การฟง การอาน และ

การเขยน นอกจากนการเรยนรคำาศพทยงเปนประโยชนตอการใชภาษาตางประเทศในการสอสาร

โดยเฉพาะอยางยง ภาษาองกฤษในบรบทไทยศกษา ซงผถายทอดจำาเปนตองมความรดาน

คำาศพททเกยวกบขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรม วถชวต ความเปนอยรวมถงมรดก

ทางภมปญญาของไทย โดยเครองมออยางหนงทจะชวยในการถายทอด และนำาเสนอขอมลในบรบท

ไทยศกษาใหชาวตางชาตไดอยางมประสทธภาพนน ไดแก พจนานกรมทเกบรวบรวมคำาศพท

ทเปนระบบ สะดวกตอการใชงาน ทงนรปแบบในการนำาเสนอศพทานกรม ปทานกรม หรอ

พจนานกรมแตละฉบบมความแตกตางกน ขนอยกบกลมผใชงาน เนอหา ระยะเวลา ตนทน

ในการจดทำา รวมถงปจจยในดานอนๆ อกหลายประการ แตจะมสวนประกอบหลกทพจนานกรม

ทกฉบบจำาเปนตองม ไดแก รายการคำาศพท คำานำา และคมอการใชงาน ซงในศพทานกรมไทย

ศกษา (ไทย-องกฤษ) ทผวจยไดจดทำาขนนน มสวนประกอบตางๆ เหลานอยดวยแลว และ

ในการนำาเสนอคำาศพทในบรบทไทยศกษาโดยแบงออกเปนหมวดหมนนยดตามแนวคดการจดจำา

คำาศพทจากบรบททมความหมายโดยใชหลกการจดหมวดหมคำาศพททเนนความสมพนธเชง

ความหมายระหวางคำาศพทซงเรยกวาทฤษฎวงความหมายซงจะชวยใหผใชงานสะดวกในการคนหา

คำาศพทตามหวเรองทผใชงานสนใจ รวมถงยงเปนการแกปญหา และขอจำากดดานการเลอก

ใชคำาศพททเกยวของในบรบทไทยศกษาไดดกวาพจนานกรมทวไปทมการเรยงลำาดบคำาศพทตาม

ตวอกษร และไมไดมการจดกลมคำาศพทออกเปนหมวดหมตามหวเรอง

วารสารศลปศาสตร246

ขอเสนอแนะ

1. ส�าหรบผใชงานศพทานกรมไทยศกษา

1.1 การใชพจนานกรมเปนสงสำาคญ และเปนกลวธอยางหนงในการเรยนรคำาศพทใหม

ศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) ฉบบน เปนศพทานกรมทแบงคำาศพทเปนหมวดหม

ในบรบทไทยศกษาโดยใชทฤษฎวงความหมาย ผใชงานสามารถคนหาคำาศพทในหมวดทสนใจ

หรอตองการใชงานกจะพบรายการคำาศพททเกยวของในหมวดหมนน ผใชงานสามารถเลอกใช

หรอเรยนรคำาศพทไดจากรายการคำาศพทนน ทงน หากใชศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ)

ควบคกบพจนานกรมฉบบอนๆ กจะชวยใหผใชงานไดขอมลเพมเตมเกยวกบประเภทของคำาศพท

การออกเสยง และตวอยางการใชงานคำาศพทจากประโยค เปนตน

1.2 ผใชงานศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) ควรหาโอกาสสนทนาพดคย

กบชาวตางประเทศเพอเปนการฝกใชคำาศพทในสถานการณจรง

2. ขอเสนอแนะในการท�าวจยครงตอไป

2.1 ดวยขอจำากดดานระยะเวลาทำาใหผวจยไมสามารถจดทำาดชนคำาศพทไดทนกอน

กำาหนดสงรายงานวจยทไดทำาสญญาไวกบสถาบนวจย เนองจาก การทำาดชนนนเปนงานทตอง

อาศยความละเอยด และระยะเวลามาก ดงนน ควรมการจดทำาดชนคำาศพทในทายเลม ศพทานกรม

เพอใหผใชงานสามารถคนหาคำาศพทใดสะดวกมากยงขน

2.2 ควรมการวจยเพอวดประสทธภาพของศพทานกรมทไดจดทำาขน โดยอาจ

ทำาเปนการเปรยบเทยบผลสมฤทธของการสอสารดวยภาษาองกฤษในบรบทไทยศกษาระหวาง

กลมผเรยนทใชศพทานกรมไทยศกษา (ไทย-องกฤษ) กบกลมผเรยนทใชพจนานกรมฉบบปกต

247มหาวทยาลยอบลราชธาน

บรรณานกรม

ภาษาไทย

คลงขอมลภาษาไทยแหงชาต. (2551). Thai National Corpus คลงขอมลภาษาไทยแหง

ชาต. http : //www.arts.chula.ac.th/~ling/TNCII/. 5 ตลาคม

ฐรชญา มณเนตร. (2553). ไทยศกษาเพอการทองเทยว. กรงเทพ : โอเดยนสโตร. เดชบดนทร

รตนปยะภาภรณ และคณะ. (2550). ไทยศกษา. กรงเทพ : ทรปเพล เอดดเคชน.

พรพมล ผลนกล และกนกอร ตระกลทวคณ. (2555). พจนานกรมยคดจทล. กรงเทพ : สำานกงาน

พฒนาวทยาศาสตร และเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.).

ราชบณฑตยสถาน. (2542). ประกาศราชบณฑตยสถานเรอง หลกเกณฑการถอดอกษรไทย

เปนอกษรโรมนแบบถายเสยง. กรงเทพ : ราชบณฑตยสถาน.

วโรจน อรณมานะกล. (2553). ภาษาศาสตรคลงขอมล : หลกการ และการใช. กรงเทพ :

โครงการเผยแพรผลงานวชาการ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ภาษาองกฤษ

Decarrico, J.S. (2001). “Vocabulary Learning and Teaching” in Teaching English

as a Second or Foreign Language. 3rd ed. USA : Heinle & Heinle.

EF Educational First. (2015, October 12). EF EPI : EF English Proficiency Index.

Retrieved from http : //www.ef.com/epi.

Gutting, G. (2005). Foucault : A Very Short Introduction, UK : Oxford.

Harmer, J. (1991).The Practice of English Language Teaching. New York : Longman.

Metamedia technology. (2016). Retrieved from Http//dic.longdo.com. Bangkok.

Paisart, W. (2004). An Investigation of Dictionary Use to Facilitate Reading

Comprehension. Thesis submitted for the Degree of Master of Arts,

Applied linguistic, School of Liberal Arts, King Mongkut’s University of

Technology Thonburi.

Scriverner, J. (2005). Learning English. UK : Macmillan.

วารสารศลปศาสตร248

Svensén, B. (2009). A Handbook of Lexicography : The Theory and Practice

of Dictionary-Making. UK : Cambridge University Press.

Thornbury, S. (2004). How to Teach Vocabulary. Malaysia : Pearson Education

Limited.

Watcharaphan, K. (2012). Thai Studies. Teaching Material. Bangkok : Phranakhon

Rajabhat University.

Yang, W. and Dai, W. (2011). “Rote Memorization of Vocabulary and Vocabulary

Development” in English Language Teaching. Vol.4 (pp.61-64). Cana-

dian Center of Science and Education.

การส�ารวจการรบรของนกศกษาทมตอกจกรรม

การฟงโดยครผสอนเปรยบเทยบกบกจกรรม

การฟงโดยใชซดเพอพฒนาทกษะ

การฟงเพอความเขาใจ

Survey on Students’ Perception

of Teacher-Conducted Activities Versus

Listening Activities Using CDs to

Improve Listening Comprehension

Surattana Moolngoen 1

1 อาจารยประจำา ภาควชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามคำาแหง

วารสารศลปศาสตร250

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาการรบรของนกศกษาทมตอกจกรรมการฟงในวชา

ภาษาองกฤษโดยครผสอนเปรยบเทยบกบกจกรรมการฟงโดยใชซดเพอพฒนาทกษะการฟง

เพอความเขาใจ นกวจยประยกตใชการวจยเชงสำารวจกบนกศกษาโดยการแจกแบบสำารวจ

แกนกศกษาระดบปรญญาตร มหาวทยาลยรามคำาแหง จำานวน 120 คน ผลการวเคราะหขอมล

แสดงใหเหนถงความพงพอใจตอกจกรรมการฟงทนำาโดยครผสอน ซงสงผลตอพฒนาการ

ดานการฟงเพอความเขาใจ ความมนใจในตนเอง ทศนคตตอการเรยนรภาษาองกฤษ เนองจาก

ครผสอนพดชากวาเสยงพดจากซด และการออกเสยงของครผสอนงายตอการเขาใจ อยางไรกตาม

ถงแมวาผเรยนจะชนชอบกจกรรมการฟงทนำาโดยครผสอนมากกวากจกรรมการฟงโดยใชซด

การออกเสยงของผสอนตองคลายกบการออกเสยงของเจาของภาษา จงทำาใหผเรยนใหความสนใจ

ตอการออกเสยงของผสอนระหวางการทำากจกรรม นอกจากน ผเรยนยงใหความเหนเพมเตม

วานอกจากการใชกจกรรมการฟงทนำาโดยครผ สอนเพยงอยางเดยว ผสอนควรใชซดเปน

เครองมอเสรมในการสอนเพอทำาใหการจดการเรยนการสอนมประสทธภาพ และนาสนใจ

มากยงขน

ค�าส�าคญ: กจกรรมโดยครผสอน ซด ทกษะการฟงเพอความเขาใจ กจกรรมการฟง

251มหาวทยาลยอบลราชธาน

Abstract

This research aimed at examining students’ perceptions of teacher-con-

ducted activities compared with listening activities using CDs to improve their

listening comprehension. A survey study was carried out in Ramkhamhaeng

University with 120 Thai undergraduate students. Data were collected from stu-

dents through questionnaires. The results revealed significant difference in the

respondents’ perceptions in favor of teacher-conducted activities. Students

showed more preference for teacher-conducted activities which had a great

impact on the development of their listening comprehension, self-confidence,

comfortability, attitude towards language learning. The teacher-conducted lis-

tening activities made the best lessons as the teacher spoke at a slower rate than

the speaker speaking on the CD, and also the teacher’s familiar pronunciation

made it easier to understand English. However, although the students preferred

teachers over CDs, the teacher’s pronunciation must be native-like, so they pay

attention to the teacher’s pronunciation during the activities. More importantly,

instead of conducting only teacher-conducted listening activities, it is suggested

that CDs be used as a teaching supplement which makes instructions more ef-

fective and interesting.

Keywords: teacher-conducted activities, CD, listening comprehension, listening

activities

วารสารศลปศาสตร252

Introduction

A common occurrence in any language classroom is the use of the

teacher’s voice for audio input. The teacher speaks to the class for numerous

reasons : to teach a lesson, to answer questions, to provide feedback, to manage

the class, to discipline, etc. While input via the teacher’s voice is a necessary

element of any language classroom, the researcher began to question its effec-

tiveness in facilitating listening comprehension when compared to other forms

of authentic media. For instance, when students are faced with a listening exer-

cise, do they respond better to the sound of the teacher’s voice or to the sound

of some other type of media? This information would be of great value to all

educators, especially those in the foreign language classroom. Knowing what best

activates students’ listening comprehension is beneficial to both the students

and the teacher. Listening activities are often stressful and intimidating for foreign

language students; therefore, calming the nerves of students, in any capacity, so

that they can be more confident and at ease when presented with a listening

exercise, would be highly welcomed.

During the preliminary research, the researcher found a lot of information

about preferred listening strategies and techniques. However, there was a gap in

the information with regard to the impact of listening, almost exclusively, to a

teacher versus listening to another type of media. This information gap on the

subject has sparked the researcher’s professional curiosity, so decided to pursue

researching this aspect. Hopefully findings from this study will contribute to this

deficiency by providing language teachers with the appropriate information about

teaching listening comprehension. If the findings show that the teacher’s voice

is the most effective, then teachers may modify their plans accordingly. On the

other hand, if another type of media is found to be more effective, teachers may

spend less time talking in class while providing students with authentic media

253มหาวทยาลยอบลราชธาน

sources. Overall, the researcher investigated the question : Are Teacher-Conduct-

ed Listening Activities or Those Using Pre-Recorded CD-ROMs More Beneficial to

Students’ Listening Comprehension?

วารสารศลปศาสตร254

Literature Review

In past decades, many researchers have been investigating ways to im-

prove language learners’ listening comprehension using multimedia, and with

the advance of computer multimedia technology, some studies have investigat-

ed the impact of using a computer-based multimedia environment on the lis-

tening comprehension performance of ESL and EFL learners. According to much

of the research, using multimedia (e.g., video, CD) in language teaching classes is

an effective method to enhance listening comprehension (Rubin, 1994). Provid-

ing multimedia support can serve as a critical language-teaching tool if such

multimedia is carefully selected to fit the teaching context (Rubin, 1990). For

example, Brett (1998) compared learners’ comprehension success rate when

using three different media : 1.) audio cassette, 2.) video cassette, and 3.) multi-

media computer CD-ROM, containing audio, video, and text. Forty-three ESL

students were recruited to take a listening comprehension test during which time

they were randomly divided and asked to complete the test using two different

types of media. For the audio and video tests, a paper-based worksheet contain-

ing task instructions was given to the students. However, when taking the test

using the multimedia CD-ROM, all tasks were delivered and completed on-screen.

After finishing the tests, the students were asked to complete a questionnaire

about their satisfaction with each type of media. The results revealed that the

multimedia method produced greater comprehension success than the audio

and video methods. Unlike with the audio and video tests, where the students

frequently had to switch their attention to the worksheets, they felt that the

multimedia helped them focus on the tasks, and that the combination of text,

audio, and video (multimedia) helped make listening easier.

Moreover, Sueyoshi and Hardison’s study (2005) examined language

learners’ listening comprehension using the lecture. Forty two ESL students

taking either the Intensive English Program (IEP) or English for Academic Purposes

255มหาวทยาลยอบลราชธาน

Program (EAP) were divided into two groups : higher proficiency level (21 students)

and lower proficiency level (21 students). There were three stimulus conditions

: Audio-Visual (gesture-face), Audio-Visual (face), and Audio-only. Both groups

were randomly assigned to one of the three conditions; therefore, each of the

six groups had seven students. The AV-gesture-face groups watched audio-visual

lecture, including gestures and face. Also, the AV-face groups watched an au-

dio-visual lecture, including face, and the A-only group listened to an audio

lecture. At the end of the study, all students were given the same multiple choice

questions. The results showed that both AV-gesture-face and AV-face groups had

better listening comprehension scores than the Audio-only groups. Additionally,

the higher proficiency level students had highest mean score in the AV-face

condition. In contrast, the lower proficiency level students had highest mean

score in the AV-gesture-face condition. Both proficiency levels felt that seeing

gestures and/or face is beneficial to their listening comprehension. The value of

facial cues was an additional source of information in L2 listening comprehension.

Furthermore, Grgurović and Hegelheimer’s study (2007) was designed to

find out whether using subtitles or transcripts in video lecture is more effective

in assisting language learners in improving their learning comprehension. Eighteen

intermediate adult students taking an academic listening class were divided into

two groups : higher intermediate level (10 students) and lower intermediate

level (8 students). Both groups were asked to watch a video of an astronomy

lecture. The lecture was divided into ten sections, each of which contained a

multiple-choice comprehension question. To complete one section, the students

had to go through the lecture and correctly answer the question. If they answered

the comprehension question incorrectly, the students had to re-watch the video

with two help options : subtitles or transcripts. Students could select either

option, and the results showed that those in both the high and low intermediate

levels preferred a video containing English subtitles over a video with a transcript.

วารสารศลปศาสตร256

They viewed the video with subtitles more frequently and for longer periods of

time than the one with the transcript.

Son’s study (2005) explored web-based language learning (WBLL) and

the use of WBLL activities in an EFL listening context. In the study, web resourc-

es, applications, and tools were used in the WBLL activities. Twelve EFL adult

students, at an upper-intermediate level, were required to listen to audio clips

on the web, and to individually complete their exercises online. They individu-

ally completed the exercises online. The results from an interview showed that

students felt that web-based activities were helpful; however, they also believed

that the face-to-face interaction with teachers was necessary.

Also, additional studies like Shang’s (2008) investigated listening strategy

uses at different language proficiency levels for different linguistic patterns. The

study consisted of 97 sophomores, ages 19 to 26 years old, in a listening class

in the Applied English Department at a University in Taiwan. All students had

experienced formal English instruction for an average of 6.4 years before coming

to study at the university and 83 percent of the students spent free time listen-

ing to English programs in order to improve their English listening proficiency. The

students were divided into advanced, intermediate, and beginning proficiency

groups based on their simulated TOEFL listening test scores from the previous

semester. Thereby 34 students fell into the “advanced” group, 32 subjects into

“intermediate”, and 31 subjects into “beginning”, but only the 65 “advanced”

and “beginning” students were used for the study. The study examined the

students’ perceptions of using specific listening strategies for taking test items on

negative, functional, and contrary-to-fact statements; nine listening strategies

were grouped into three major direct listening strategies : 1.) memory, 2.) cogni-

tive, and 3.) compensation. The research found that most listeners, especially

“beginning” students, rely heavily on the use of memory strategies when nega-

tive expressions are used; while both groups, especially the “advanced” students

257มหาวทยาลยอบลราชธาน

used the combination of the listening strategies (memory, cognitive, and com-

pensation strategies) when listening to contrary-to-fact statements.

Sadighi and Zare’s study (2006) considered the effect of background

knowledge on listening comprehension. Twenty-four upper-intermediate EFL

students in two different TOEFL preparation classes were tested. The two class-

es were tested before the experiment to ensure there was no significant difference

in their overall listening abilities. Both classes had spent approximately 400 hours

of instruction in English before entering these two TOEFL classes. In addition, the

students in the experimental group received two consecutive sessions of lessons,

including a discussion of the five topics and a wrap-up by the teacher. Next, two

classes were tested simultaneously, with the same 35-minute time limit, a tape

recorder, and a tape that was played only once. The study’s findings showed

that the experimental group had a better and more consistent overall perfor-

mance than the control group in listening comprehension. After the study, many

students commented that they had a difficult time making a transition from

understanding classroom talk to understanding natural language. In other words,

in addition to activating their background knowledge, it would be helpful if

teachers exposed them to real world, native-like speech through authentic lis-

tening materials.

In summary, there have been some studies related to the topic of sec-

ond language listening comprehension. Most studies have used a media com-

parison methodology to investigate the role of visual and/or audio media in

second language listening comprehension. The study, however, focused on

comparing teacher-conducted listening activities with listening activities using a

pre-recorded CD-ROM.

วารสารศลปศาสตร258

Methodology

A survey was carried out among non-native English speaking undergrad-

uate students, majoring in English, Department of Curriculum and Instruction

(Thai Program), Faculty of Education, Ramkhamhaeng University. The survey was

distributed among the students who had taken a listening course where the

primary focus was to help learners develop their listening skill. A sample size of

155 Thai EFL students, ranging in age from 18-37 years old, was randomly select-

ed for the survey, which was either directly delivered to the students or sent out

by email.

In order to obtain data for the study, the students were asked to vol-

unteer to complete the survey, which was prepared to investigate the learners’

perceptions of their listening comprehension under two different conditions-lis-

tening to the teacher and listening to a CD. The survey instrument developed in

this study consists of three main sections. The first section of the survey was

designed to get the students’ general information, including age, gender, grade

level, and level of English proficiency. In section two, students rated their per-

ceptions of tasks with teacher-conducted versus those using pre-recorded CD-

ROMs using a five-point Likert scale (1 = Strongly disagree and 5 = Strongly agree),

in which 10 survey items were listed. In section three, three open-ended questions

were given so that the students could provide reasons why they preferred the

teacher-conducted listening activities to listening to the pre-recorded CD-ROM

or vice versa, and other comments or suggestions from their perspective views.

After the survey was collected, the validity of the returned survey was

checked and invalid responses were removed from the study. There were 120

returned valid survey with valid response, which were tallied to determine and

compare the percentage of students who preferred the teacher-conducted lis-

tening activities to those who preferred listening to the pre-recorded CD-ROM.

259มหาวทยาลยอบลราชธาน

Findings

This section presents the results of the study with respect to the research

main question presented above. The first part of the findings presented the

background of the students in terms of their age, grade level and proficiency of

listening skill. The second section reported their perception of using tasks with

teacher-conducted versus those using pre-recorded CD-ROMs ,and the last sec-

tion provided the reasons why they preferred the teacher-conducted listening

activities to listening to the pre-recorded CD-ROM or vice versa.

Students’BackgroundThe majority of the students are studying in sophomore

(30.00%) and third year (39.17%) levels, aged between 18 and 24 years old

(76.67%). Most students (73.33%) rated their listening proficiency at fair level.

Students’perceptionofusingtaskswithteacher-conductedversusthoseusing

CD-ROMs

วารสารศลปศาสตร260

Stat

emen

t

Perc

enta

ges

(Fre

quen

cy)

Stro

ngly

Disa

gree

(1)

Disa

gree

(2)

Neith

er

Agre

e no

r

Disa

gree

(3)

Agre

e

(4)

Stro

ngly

Agre

e

(5)

1. M

y lis

teni

ng c

ompr

ehen

sion

will

impr

ove

bette

r whe

n I

am ta

ught

thro

ugh

teac

her-c

ondu

cted

list

enin

g ac

tiviti

es

than

whe

n ta

ught

thro

ugh

liste

ning

act

iviti

es u

sing

a CD

.

0.83

%

(1)

5.00

%

(6)

18.3

3%

(22)

45.0

0%

(54)

30.8

3%

(37)

2. T

each

er-c

ondu

cted

list

enin

g ac

tiviti

es h

elp

me

deve

lop

mor

e po

sitiv

e at

titud

es to

war

ds le

arni

ng E

nglis

h th

an

liste

ning

act

iviti

es u

sing

a CD

.

0.00

%

(0)

9.17

%

(11)

19.1

7%

(23)

45.0

0%

(54)

26.6

7%

(32)

3. T

each

er-c

ondu

cted

list

enin

g ac

tiviti

es h

elp

me

deve

lop

my

self-

confi

denc

e in

list

enin

g to

Eng

lish.

0.00

%

(0)

6.67

%

(8)

20.8

3%

(25)

45.8

3%

(55)

26.6

7%

(32)

4. T

each

er-c

ondu

cted

list

enin

g ac

tiviti

es p

rovi

de a

bet

ter

lear

ner m

odel

to m

e th

an li

sten

ing

activ

ities

usin

g a

CD.

0.83

%

(1)

9.17

%

(11)

26.6

7%

(32)

44.1

7%

(53)

19.1

7%

(23)

5. T

each

er-c

ondu

cted

list

enin

g ac

tiviti

es m

ake

the

best

less

ons.

0.00

%

(0)

2.50

%

(3)

22.5

0%

(27)

50.0

0%

(60)

25.0

0%

(30)

6. I

feel

mor

e co

mfo

rtabl

e in

cla

ss w

ith te

ache

r-con

duct

-

ed li

sten

ing

activ

ities

.

0.00

%

(0)

3.33

%

(4)

25.0

0%

(30)

46.6

7%

(56)

25.0

0%

(30)

261มหาวทยาลยอบลราชธาน

Stat

emen

t

Perc

enta

ges

(Fre

quen

cy)

Stro

ngly

Disa

gree

(1)

Disa

gree

(2)

Neith

er

Agre

e no

r

Disa

gree

(3)

Agre

e

(4)

Stro

ngly

Agre

e

(5)

7. It

is e

asie

r to

unde

rsta

nd E

nglis

h in

teac

her-c

ondu

cted

liste

ning

act

iviti

es.

0.00

%

(0)

2.50

%

(3)

30.0

0%

(36)

45.8

3%

(55)

21.6

7%

(26)

8. T

each

er’s

pro

nunc

iatio

n m

ust b

e na

tive-

like.

0.

00%

(0)

4.17

%

(5)

32.5

0%

(39)

38.3

3%

(46)

25.0

0%

(30)

9. W

hen

I list

en to

a n

on-n

ativ

e En

glish

spe

akin

g te

ache

r, I

pay

atte

ntio

n to

his

or h

er a

ccen

t.

0.83

%

(1)

34.1

7%

(41)

9.17

%

(11)

42.5

0%

(51)

13.3

3%

(16)

10. I

can

lear

n En

glish

just

as

wel

l fro

m li

sten

ing

to a

CD

as

I can

from

list

enin

g to

a te

ache

r.

2.50

%

(3)

15.0

0%

(18)

51.6

7%

(62)

23.3

3%

(28)

7.50

%

(9)

Tabl

e 1.

Stu

dent

s’ P

erce

ptio

ns o

f tea

cher

-con

duct

ed li

sten

ing

activ

ities

and

list

enin

g ac

tiviti

es u

sing

a CD

to im

prov

e

liste

ning

com

preh

ensio

n

วารสารศลปศาสตร262

In general, most students have a positive perception of teacher-con-

ducted listening activities rather than listening activities using a CD. As indicated

in Table 1, 75.83% of the students perceived that their listening comprehension

would improve better when taught through teacher-conducted listening activities

than when taught through listening activities using a CD. Based on the answers

to survey statement two to five, students agreed that teacher-conducted listen-

ing activities helped them develop more positive attitudes towards learning

English (71.67%), increased their self-confidence in English listening (72.50%), and

provided them a better model (63.34%). More importantly, 75% of students

agreed that teacher-conducted listening activities made the best lessons. Based

on the rating scores of survey statements six and seven, most students felt

comfortable (71.67%) and found it easier to understand English in class (67.50%)

with teacher-conducted listening activities. Although the students perceived that

teacher-conducted listening activities could help them improve their listening

comprehension, they found the teacher’s native-like pronunciation was import-

ant. 63.33% of students agreed that teacher’s pronunciation must be native-like.

Additionally, 55.83% agreed and 34.17% disagreed that when they listened to a

non-native English speaking teacher, they paid attention to his or her accent.

Finally, only 30.83% agreed while 51.67% neither agreed nor disagreed with the

statement that they could learn English just as well from listening to a CD as

they could from listening to a teacher.

In all, most students found teacher-conducted listening activities to be

effective in aiding their listening comprehension because the teacher spoke at a

slower rate than those speaking on the CD. Furthermore, they have got familiar

with the teacher’s pronunciation, which is found critical to the listening compre-

hension. Many students stated that using CD as a teaching supplement could be

more effective as they could ask the teacher for the speech repetition or to

pause the CD and go back to where they miss. However, some students pointed

263มหาวทยาลยอบลราชธาน

out that while with the CD the teacher cannot move back to the specific period.

In contrary, the teacher can repeat at the exact spot the students were asking

for. Conversely, students felt that listening to the CD was more difficult because

the rate of speech was too fast and sometimes the sound from the CD player

or speaker device was not clear, causing frustration and annoyance. Therefore,

during each of the listening comprehension tasks, most students understood the

contents when the teacher-conducted methodology was employed and that

helped them improve their listening comprehension.

Discussion

After conducting the research and analyzing the data, the results of

students’ perception were, in fact, what the researcher initially expected. The

students perceived that their listening comprehension improved when listening

to the teacher as opposed to listening to the CD. Not only was their performance

enhanced, but the students also felt more confidence and had positive attitudes

towards learning English when listening to the teacher. One reason they preferred

this type of activity was because they felt they could understand the language

better, thus reducing the stress of the activity. It was an effective way for a

teacher to boost the students’ confidence and ease their anxiety.

One factor, which was not considered in the research, was the fact that

the students could actually see the teacher when she read, but when they lis-

tened to the CD there was no face to go along with it. The ability to see the

teacher’s facial expressions and movement of the mouth when speaking may

have aided them in their comprehension. A potential way to eliminate this factor

would be by using a video of someone speaking so that they would be able to

see the person speaking.

Furthermore, the students found it easier to understand the teacher

because they have had months of becoming accustomed to his/her voice. While

วารสารศลปศาสตร264

they were comfortable with the voice, they were unfamiliar with the voice on

the CD. Subtle differences in pronunciation, rate of speech, etc. might have made

it more challenging for the students to understand English. If the researcher would

do this research again in the future, it should be conducted through experimen-

tal method where students are assigned to the teacher-conducted listening

activities or a pre-recorded CD-ROM, possibly producing more accurate results.

Overall, the results shows that in order to create the most comfortable

and stress-free learning environment for the students, the teacher should use

his/her own voice during listening comprehension activities. However, it is im-

portant that teacher-conducted activities not become the sole source of audio

input in the classroom. Even though the students prefer the teacher’s voice over

the CD, they need to be exposed to the authentic language environment. This

corresponds with Sadighi and Zare’s study (2006) which argues that teachers

should expose their students to real life, native-like speech. In everyday life, the

students will be exposed to many different voices which differ in various ways.

The students should be accustomed to the voices of both men and women

speaking English, adults and children, hurried speech and formal speech, varying

accents, etc. Therefore, while the teacher’s voice is a wonderful training tool in

the classroom, the students need to be familiar with many speech patterns which

vary from person to person. In order for language learners to successfully integrate

into the English speaking world, they must be able to understand these varying

voices. While it would be nice for the students to feel comfortable, it hinders

their language improvement if they are not challenged in this regard. Ultimately,

the students need to come out of their comfort zones in order to develop their

listening skills.

265มหาวทยาลยอบลราชธาน

Conclusion

In conclusion, the overall purpose of the study was to investigate

students’ perception of using tasks with teacher-conducted versus those using

pre-recorded CD-ROMs to improve their listening comprehension. By conducting

this research, the researcher aimed at examining the benefits, if any, of one

method over another, and the possible impact one or the other might have on

students’ listening comprehension. After analyzing the research results, the ul-

timate findings revealed that most students believed that their listening com-

prehension could improve, as evidenced by rating scores, when they listened to

the input provided by the teacher during the teacher-conducted activities.

Based on the research results, the researcher found that the findings were

as expected. The students were already accustomed to the teacher’s voice and

rate of speech as stated in the section three of the survey where they could

explain the reasons they preferred listening to teachers or to CDs. Moreover, it

could be concluded that as teachers, teacher-conducted listening activity should

be conducted in classrooms to help boost students’ confidence and ease their

anxiety; however, it should not be the sole source of input. Pedagogically, it is

essential to offer students many opportunities to practice going outside their

listening comfort zone. To that end, they need instruction offering multiple ex-

posures to listening input that utilizes different voices and offers various types

of media used in the classroom.

วารสารศลปศาสตร266

References

Brett, P. (1997). A comparative study of the effects of the use of multimedia on

listening comprehension, System,25(1), 39-53.

Grgurović, M., & Hegelheimer, V. (2007). Help options and multimedia listening :

students’ use of subtitles and the transcript. Language Learning &

Technology,11(1),45-66.

lseweed, A. M. (2012). University students’ perceptions of the influence of native

and non-native teachers. English Language Teaching; 5(12), 42-53.

Rubin, J. (1990). Improving foreign language listening comprehension, George-

town University round table. Washington, DC : Georgetown University

Press.

Rubin, J. (1994). A review of second language listening comprehension research.

The Modern Language Journal, 78(2), 199-222.

Sadighi, F., & Zare, S. (2006). Is listening comprehension influenced by the back-

ground knowledge of the learners? A case study of Iranian EFL learners.

The Linguistics Journal,1,110-126.

Shang, H. (2008). Listening stragety use and linguistic patterns in listening com-

prehension by EFL learners. The International Journal of Listening,

22, 29-45.

Son, J. (2007). Learner experiences in web-based language learning. Computer

Assisted Language Learning, 20(1), 21-36

Sueyoshi, A., & Hardison, D. M. (2005). The role of gestures and facial cues in

second language listening comprehension. Language Learning, 55(4),

661-669.

การนเทศแบบเชญชวน

(Invitational Supervision)

มาลน บณยรตพนธ 1

1 รองศาสตราจารยประจำาภาควชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามคำาแหง

วารสารศลปศาสตร268

บทคดยอ

การจดการศกษาของสถานศกษาใหเกดคณภาพ จะตองประกอบดวยกระบวนการ

บรหารทด กระบวนการจดการเรยนการสอน และกระบวนการนเทศทมคณภาพ

การนเทศเปนกระบวนการสำาคญ และมความจำาเปนตอกระบวนการเรยนการสอน

เปนกระบวนการพฒนาบคลากรทาง การศกษาใหมคณภาพทนตอสถานการณ นโยบายทาง

การศกษา หลกสตร และองคประกอบตางๆ ของหลกสตร การนเทศจะกอใหเกดความเจรญ

งอกงามของครผรบการนเทศ

การนเทศแบบเชญชวนเปนนวตกรรมการนเทศแบบหนงทมแนวคด หลกการ และ

การปฏบตตามวธการของการจดการศกษาแบบเชญชวน

การนเทศแบบเชญชวนประยกตมาจากรปแบบการนเทศของนกการศกษาหลายๆ

ทาน โดยมทงหมด 6 ขนตอน คอ 1) ขนสรางความสมพนธแบบเชญชวน 2) ขนวางแผนรวมกน

3) ขนใหขอมลกอนการนเทศ 4) ขนลงมอปฏบต 5) ขนประเมนผล 6) ขนสรางขวญ และกำาลง

ใจอยางเชญชวน

การนเทศแบบเชญชวน เปนแนวคดทนำาไปสการปฏบตทสามารถนำาไปใชในการนเทศ

การจดการเรยนการสอนในยคแหงการเปลยนแปลง เพอพฒนายกระดบครผรบการนเทศให

เปนครมออาชพ

ค�าส�าคญ: การนเทศ การนเทศแบบเชญชวน

269มหาวทยาลยอบลราชธาน

ABSTRACT

Good quality of school educational management results from good

administration and quality instructional and supervising procedure.

Supervision is important and essential in the instructional procedure for

developing quality educational personnel to catch up with current situations,

educational policies, curricula and their elements; including promoting teachers’

professional growth.

The invitational supervision is one of the supervision innovations that

follows the invitational education concept, principle and practice, together with

the application of many educators’ models of supervision. Its process comprises

six steps : 1) invitational relationships

2) cooperative planning 3) pre-supervising informing 4) doing 5) evaluating 6)

invitational reinforcing

The invitational supervision is the concept to practice that can be used in

the supervision of instruction in this changing era for promoting a teacher as a

professional.

Keywords: Supervision, Invitational Supervision

วารสารศลปศาสตร270

บทน�า

การจดการศกษาของสถานศกษาใหเกดคณภาพ จะตองประกอบดวยกระบวนการบรหาร

ทด กระบวนการจดการเรยนการสอน และกระบวนการนเทศทมคณภาพ ปจจบนเปนยค

แหงการเปลยนแปลง ซงการเปลยนแปลงมผลตอคณภาพของมนษย ความรในศาสตรตางๆ

เพมมากขนจงจำาเปนตองมการนเทศ เพราะการนเทศเปนการใหบรการทางวชาการแกครผสอน

เนองจากกระบวนการจดการเรยนการสอนมกจกรรมทซบซอนยงยาก ครผสอนควรจะตองไดรบ

คำาแนะนำา และฝกฝนในสภาพจรง

การนเทศเปนกระบวนการสำาคญ และมความจำาเปนตอกระบวนการเรยนการสอน เปน

กระบวนการพฒนาบคลากรทางการศกษาใหมคณภาพทนตอสถานการณ นโยบายทางการศกษา

หลกสตร และองคประกอบตางๆ ของหลกสตร การนเทศจะกอใหเกดความเจรญงอกงามของคร

ผรบการนเทศ ทำาใหครเปนบคคลททนสมยเกดการพฒนาทางการศกษาทงทางทฤษฎ และ

ทางปฏบต การนเทศเปนการชวยเหลอครในดานการจดการเรยนร การเตรยมกจกรรมการเรยนร

ตลอดจนแกไขปญหาการจดการเรยนการรโดยคำาแนะนำาจากผทมความร มประสบการณ

นอกจากนการนเทศยงเปนกระบวนการทจะทำาใหการจดการศกษาเปนไปตามมาตรฐานของชาต

ทกำาหนดไว

การนเทศ (Supervision) เปนงานทเกยวของกนของบคคลหลายฝาย ในการให

ความชวยเหลอ การใหคำาแนะนำา และการปรบปรงเพอใหงานบรรลตามวตถประสงค

หรอมาตรฐานทตงไว การนเทศเปนการกระตนใหการทำางานประสบความสำาเรจโดยผานตวกลาง

คอ คร ผบรหาร ผทเกยวของกบการศกษา

เมอกลาวถงการนเทศครหลายคนมความเชอวาการนเทศคอการจบผด เปนการชแนะ

หรอบอกใหทำา และผนเทศจะทำาการตดตามผล ตรวจตราการทำางานวาเปนไปตามทแนะนำา

หรอไม ความเชอนเปนความเชอทไมถกตอง แทจรงแลวการนเทศ เปนการชวยเหลอครเปนพเศษ

เพอใหปรบปรงการเรยนการสอน คำาสำาคญทบงบอกพฤตกรรมทปฏบตในการนเทศคอ

การบรการ และการชวยเหลอ มากกวาการบงคบ (Oliva, 2001 : 8) นอกเหนอจากการชวยเหลอการ

นเทศเปนการทำางานทเนนความรวมมอมากกวาการชนำา เนนประชาธปไตยมากกวาเผดจการ

(Acheson and Gall, 1992 อางถงใน Wiles and Bondi 2004 : 14)

271มหาวทยาลยอบลราชธาน

การนเทศเปนกระบวนการทมความละเอยดออน สลบซบซอน เพราะเปนการทำางาน

ของคนทเปนผใหญกบผใหญ คอผนเทศกบคร ผทำาหนาทนเทศจงตองมความรเกยวการพฒนา

ผใหญ การนเทศการสอนเปนงานทผนเทศตองพฒนาครซงเปนการพฒนาผใหญ ผนเทศจง

ตองมความร ความเขาใจถงความสามารถของผใหญทตองปรบปรงตนเองอยตลอดเวลา

การเปลยนแปลงในวยผใหญดานความคด ทศนคต การทำางานดานการนเทศจงเปนงานทไมงาย

ผนเทศจงตองรวธปฏบตในการนเทศการสอนกบคร

การนเทศทดจะสงผลตอการเรยนรของผเรยนทำาใหเกดขวญ และกำาลงใจในการปฏบตงาน

ของคร ชวยพฒนาครใหมความกาวหนาในวชาชพการศกษา กอใหเกดผลดตอการพฒนาผเรยน

อยางเตมตามศกยภาพ

สงด อทรานนท (2530 : 12) ไดทำาการวเคราะหขอคดของนกการศกษาเกยวกบจดมงหมาย

ของการนเทศ และไดสรปไววาการนเทศมจดมงหมายเพอพฒนาคน พฒนางาน ประสานสมพนธ

สรางขวญกำาลงใจ

ดงทไดกลาวมาแลวขางตนวา ปจจบนสงคมมความเปลยนแปลง การศกษาตอง

เปลยนแปลงใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของสงคม การนเทศจะชวยกอใหเกด

การเปลยนแปลงในสถานศกษา เปนการพฒนาคณภาพของคร และผเรยน สรางขวญ และกำาลงใจ

ใหกบครใหครมกำาลงใจในการทำางาน การนเทศมความสำาคญตอการพฒนาปรบปรง และเพม

ประสทธภาพการศกษาในสถานศกษาใหครมความรสามารถจดกจกรรมการเรยนการสอนได

อยางมประสทธภาพ มความรในศาสตรตางๆ เพมมากขน การนเทศจะเปนการชวยครใหมความร

ททนสมย การนเทศทดจะชวยแกไขปญหา กอใหเกดการสรางสรรคในการจดการศกษา นอกจาก

นการนเทศจะนำาไปสการยกระดบมาตรฐานทางการศกษา

กระบวนทศนของการนเทศ

กระบวนทศน หมายถง ความเชอ รปแบบ กรอบแนวคดทใชวธการดานวทยาศาสตร

เปนแนวทางในการศกษา

การนเทศมหลายรปแบบซงอาจแบงตามประวตศาสตร และการพฒนาการศกษาในแตละ

ระยะของการศกษา แบงตามลกษณะเดนของการนเทศ หรออาจแบงตามปรชญาของการนเทศ

แฮรส (Harris, 1985 : 79) ไดแบงรปแบบการนเทศโดยยดลกษณะเดนของการนเทศ

ไวเปน 2 ลกษณะ

วารสารศลปศาสตร272

1. การนเทศทเนนการใหค�าแนะน�า (Tractive Supervision) เปนการนเทศทผนเทศ

จะใหคำาแนะนำา เชนการประชม อบรม การปฐมนเทศ เพอใหผรบการนเทศนำาขอแนะนำา

ไปปรบปรงแกไข

2. การนเทศทเนนความเปนพลวต (Dynamic Supervision) เปนการนเทศทผนเทศ

กระตนใหผ รบการนเทศใชความคด นำาสงทไดจากการคดไปปฏบตเพอปรบปรงการเรยน

การสอน

แทนเนอร และแทนเนอร (Tanner and Tanner, 1987 : 12) แบงรปแบบการนเทศ

ตามลกษณะของปรชญา และลกษณะของผนเทศไว 4 รปแบบดงน

1. การนเทศแบบตรวจตรา (Inspection Supervision) เปนการนเทศแบบดงเดม

การนเทศแบบนผนเทศทำาหนาทเปนผตรวจดแลการปฏบตงานของโรงเรยนแตละแหงวาเปน

ไปตามกฎ ระเบยบทวางไว หรอมอบหมายหรอไม เชน การสอนเปนไปตามหลกสตรทกำาหนดไว

หรอไม

2. การนเทศแบบใหผลผลต (Supervision as Product) การนเทศแบบนเนน

ไปทการผลตผเรยนของสถานศกษาวาสามารถผลตผเรยนทมความสามารถ มประสทธภาพออกส

สงคม การนเทศในลกษณะนจะมการวางแผนการทำางานอยางเปนระบบ มขนตอนการทำางาน

ทชดเจนสามารถตรวจสอบได

3. การนเทศแบบคลนก (Clinical Supervision) การนเทศแบบนเนนการปรบปรง

เปลยนแปลงพฤตกรรมการเรยนการสอนของผรบการนเทศใหมความเหมาะสม โดยผนเทศ

และผรบการนเทศจะพดคยกนเพอนำาคำาแนะนำาตางๆ ไปปรบใชใหเหมาะสมกบการจดการเรยน

การสอน

4. การนเทศเพอพฒนา (Developmental Supervision) การนเทศแบบนเนน

พฒนาผรบการนเทศใหมความรความสามารถในการแกปญหาของตนเองตามสถานการณท

เกดขนในสถานศกษา

เมอกลาวถงรปแบบการนเทศแลวกควรจะตองพดถงวธการนเทศ ตงแตเรมมการนเทศ

ในการศกษามวธการนเทศหลายวธ วธการนเทศขนอยกบแนวคด ความเชอซงจะแตกตาง

กนออกไปตามยคสมย แนวคดในการนเทศทเปนทรจก เชน วธการนเทศแบบมนษยสมพนธ

(Human Relations Supervision) ซงรปแบบการนเทศนมความเชอวาถาบคคลในองคกรม

ความสขมความพงพอใจกจะทำางานไดด ครเปนบคคลทมความสำาคญ มสทธเสรภาพในการคด

และการปฏบต เนนการบรหารงานแบบประชาธปไตยใหความสำาคญกบบคคลมากกวาผลงาน

273มหาวทยาลยอบลราชธาน

วธการนเทศแบบวทยาศาสตร (Scientific Management Supervision) เปนวธการ

ทเนนประสทธภาพ และประสทธผลของงานโดยผบรหารเปนผนเทศมการตรวจสอบการปฏบต

งาน วธการนเทศแบบวทยาศาสตรมการดำาเนนงานเปนขนตอนแบบวทยาศาสตร ตรวจสอบได

ผนเทศใชการตรวจตรามากกวาการรวมมอกนทำางาน

วธการนเทศแบบทรพยากรมนษย (Human Resource Supervision) เปนวธการนเทศ

ทมความเชอวาครเปนทรพยากรทมคณคา มความสำาคญ มความหมายตอองคกร ครตองสราง

ความรสกทดตอตนเอง ยอมรบตนเอง อทศตนเองตอภาระหนาท

วธการนเทศแบบมนษยนยม (Humanistic Supervision) เปนวธการนเทศทให

ความสำาคญกบมนษย มความเชอวาทกคนมอสระทจะเลอกทำาตามทตนตองการดวยความสามารถ

ของตนเอง

วธการนเทศภายในโรงเรยน (School Based Supervision) เปนวธการนเทศทชวยให

ครพฒนาปรบปรงตนเอง และกจกรรมการเรยนการสอนเปนการนเทศโดยบคลากรในโรงเรยน

เปนหลก โดยมเปาหมายคอพฒนาคณภาพการศกษาของผเรยน

นอกจากนปรชญาการศกษายงมความสมพนธกบการนเทศ ความสมพนธนจะนำาไปส

ความเชอการนเทศได ความสมพนธของการนเทศกบปรชญาการศกษา มดงนคอ

1. ปรชญาการศกษาตามแบบของนกสารตถนยม (Essentialist Philosophy)

กบการนเทศ เชอวา ผนเทศเปนผมความเชยวชาญทางดานการสอน มศกยภาพ มประสบการณ

สงกวาคร (Supervisor High, Teacher Low) ดงนนในการนเทศผนเทศจะตองแนะนำา ใหความร

กบคร ใหครปฏบตตามอยางเครงครด การนเทศตามปรชญานเปนการนเทศทางตรง (Direct

Approach)

2. ปรชญาการศกษาตามแบบนกทดลองนยม (Experimentalist Philosophy)

กบการนเทศ เชอวา ผนเทศและครเปนเพอนรวมงานทมความรความสามารถเทาเทยมกน หรอ

ใกลเคยงกน (Supervisor Equal, Teacher Equal) ดงนนรปแบบการนเทศจงเปนแบบพงพา

(Collaborative Approach)

3. ปรชญาการศกษาตามแบบนกอตตภาวะนยม (Existentialist Philosophy)

กบการนเทศ เชอวา ครควรเปนผคนพบควรปรบปรงการสอนดวยตนเอง ครเปนผมประสบการณ

สงกวาผนเทศ (Supervisor Low, Teacher High) ดงนนรปแบบการนเทศจงเปนแบบทางออม

(Nondirective Approach)

วารสารศลปศาสตร274

รปแบบของความสมพนธระหวางปรชญาการศกษากบการนเทศทกลาวมาขางตนยง

ไมมรปแบบใดทเหมาะสม การใชการนเทศรปแบบใด วธใดขนอยกบสถานการณ ผนเทศตอง

เลอกใชหรอประยกตใชใหเหมาะสมกบสถานการณ

กระบวนการในการนเทศ (Supervisory Process)

กระบวนการ (process) หมายถง แนวทางการดำาเนนงานเรองใดเรองหนงอยางมขนตอน

กระบวนการในการนเทศการสอนเปนสงสำาคญ และจำาเปนอยางยง เพอใหงานการนเทศ

ดำาเนนการไปดวยดประสบความสำาเรจตามเปาหมายทวางไว ผนเทศจะตองใชกระบวนการ

ทเปนลำาดบขนตอนชดเจนตอเนอง และมระเบยบแบบแผน

แฮรส (Harris, 1985 : 13-15) ไดเสนอกระบวนการนเทศไว 6 ขนตอน ดงน

1. การประเมนเบองตน (Assessing) เปนการศกษาขอมลเบองตนเพอพจารณา

ความจำาเปนในการเปลยน เชน ทำาการวเคราะหความสมพนธของสวนตางๆ ทเปนอยในองคกร สงเกต

และวเคราะหอยางละเอยดเกยวกบสวนตางๆ ในองคกร และประเมนผลการปฏบต

2. การจดลำาดบความสำาคญ (Prioritizing) เปนกระบวนการในการกำาหนดเปาหมาย

วตถประสงค และกจกรรมตามลำาดบความสำาคญ

3. การออกแบบ (Designing) เปนกระบวนการในการวางแผน หรอโครงงานของระบบ

เพอใหเกดการเปลยนแปลง

4. การจดสรรทรพยากร (Allocating resources) เปนกระบวนการในการจดสรร

ทรพยากร และใชทรพยากร รวมทงทรพยากรบคคลใหเกดประโยชนสงสด

5. การประสานงาน (Coordinating) เปนกระบวนการในการสรางความสมพนธระหวาง

บคคล เวลา วสดอปกรณ และสงอำานวยความสะดวกตางๆ ใหมความเหมาะสม เพอใหสามารถ

ปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ

6. การอำานวยการ หรอการสงการ (Directing) เปนกระบวนการในการสนบสนน

ในการสนบสนนในการจดกจกรรมตางๆ ใหสอดคลองเหมาะสมกบการเปลยนแปลงทประสบผล

สำาเรจ กลกแมน (Glickman, 1990 : 281) ไดเสนอกระบวนการในการนเทศไว 5 ขนตอน

1. การประชมรวมกบคร (Pre-conference with teacher)

2. การสงเกตการสอนในชนเรยน (Observation of classroom)

3. การวเคราะห และตดตามผลการสงเกตการสอน และพจารณาวางแผนการประชม

รวมกบคร

275มหาวทยาลยอบลราชธาน

4. การประชมรวมกบครภายหลงการสงเกตการสอน (Post-conference with

teacher)

5. การวเคราะห และพฒนาการดำาเนนการ 4 ขนตอน เพอปรบปรงเปลยนแปลง

แกไขใหมประสทธภาพยงขน

สำาหรบ สงด อทรานนท (2530 : 84-88) ไดเสนอกระบวนการนเทศการศกษา

ทสอดคลองกบสงคมไทย มทงหมด 5 ขนตอนเรยกวา PIDRE โดยเรมจาก

1. การวางแผนการนเทศ (Planning-P) เปนขนตอนทผบรหาร ผนเทศ และผรบ

การนเทศประชมปรกษาหารอเพอใหไดมาซงปญหาตามความตองการจำาเปนทตองมการนเทศ

รวมทงวางแผนขนตอนการปฏบตงานการนเทศ

2. การใหความรกอนดำาเนนการนเทศ (Informing-I) เปนขนตอนการใหความรเพอ

ใหเขาใจถงสงทจะตองดำาเนนการวาตองอาศยความรความสามารถเรองใดอยางไรบาง จะมขน

ตอนในการดำาเนนการอยางไร จะทำาอยางไรเพอใหไดผลงานทมคณภาพ ซงเปนขนตอนทจำาเปน

สำาหรบทกครงทมการเรมการนเทศทจดขนใหม

3. การดำาเนนการปฏบตงานนเทศ (Doing-D) ประกอบดวยการปฏบตงาน 3 ลกษณะ

คอการปฏบตงานของผรบการนเทศ (การสอน) การปฏบตงานของผรบการนเทศ (การนเทศ)

และการปฏบตงานของผสนบสนนการนเทศ การประสานงาน และการสนบสนน

4. การสรางเสรมกำาลงใจใหแกผ รบการนเทศ (Reinforcing-R) เปนขนตอน

การเสรมแรงของผบรหาร เพอใหผรบการนเทศมความมนใจ และเกดความพงพอใจในการปฏบตงาน

ขนนอาจดำาเนนไปพรอมๆ กบผรบการนเทศกำาลงปฏบตงาน หรอปฏบตงานไดเสรจสนแลวกได

5. การประเมนผลการนเทศ (Evaluating-E) เปนขนตอนทผนเทศทำาการประเมน

ผลการดำาเนนงานทผานไปแลววาเปนอยางไร มอะไรทสมควรปรบปรงแกไข

สรปไดวากระบวนการนเทศทนกการศกษาตางประเทศ และไทยเสนอนนมองคประกอบ

ขนตอนการดำาเนนการทคลายคลงกนคอเรมจากการวางแผนรวมกนระหวางผนเทศ และผรบ

การนเทศ มการประชมใหขอมลยอนกลบ

สำาหรบ วชรา เลาเรยนด (2554 : 24) ไดใหความเหนวากระบวนการนเทศการศกษา

หรอการนเทศการสอนไมจำาเปนตองกำาหนดตายตววาควรมกขนตอน ขนอยกบวาจะแจกแจง

พฤตกรรมการปฏบตในแตละขนตอนไวชดเจนมากนอยเพยงใด

วารสารศลปศาสตร276

การดำาเนนการนเทศทมประสทธภาพ ควรดำาเนนการอยางตอเนอง มการวางแผนปฏบต

ตามแผน และประเมนผล รวมทงการสรางความเขาใจ และการใหขวญกำาลงใจทำาใหผรบ

การนเทศ

ประเทศไทยมการนำารปแบบ และกระบวนการนเทศของนกการศกษาตางประเทศมาใช

และในขณะเดยวกนกมการพฒนารปแบบ และกระบวนการทเหมาะสมกบบรบทของการจด

การศกษาของประเทศ ในบทความนขอเสนอการนเทศทนาจะนำามาใชไดในบรบทของประเทศไทย

คอการนเทศแบบเชญชวน

การนเทศแบบเชญชวน (Invitational Supervision)

ปจจบนเปนยคแหงการเปลยนแปลง มการนำาเอาเทคโนโลย และสารสนเทศ (ICT) ตางๆ

เขามาใชในการจดการศกษาอำานวยความสะดวกในการจดกจกรรมการเรยนการสอน แต

เทคโนโลยกไมสามารถตอบสนองกจกรรมการจดการเรยนการสอนไดทงหมด กจกรรม

บางกจกรรมตองอาศยการลงมอปฏบตจรง เชน การนเทศการเรยนการสอนครตองไดลงมอปฏบต

ไดรบการฝกฝน การนเทศแบบเชญชวน (Invitational Supervision) เปนนวตกรรมการนเทศ

แบบหนงทมแนวคด หลกการ และการปฏบตตามวธการของการจดการศกษาแบบเชญชวน

(Invitational Education) ซงการจดการศกษาแบบเชญชวนเกดขนจากแนวความคด

ของ ศาสตราจารย ดร. วลเลยม วตสน เปอรก (William Watson Purkey ) และ ศาสตราจารย

ดร. เบตต ซเกล (Betty Faye Siegel) แหงมหาวทยาลยฟลอรดา (University of Florida) เมอ

ค.ศ.1968 โดยในระยะเรมตนบคคลทงสองไดรบทนอดหนนการประชมฝกอบรมจากมลนธนอยส

(Noyes Foundation of New York) จดฝกอบรมเผยแพรแนวคดเกยวกบการจดการศกษา

แบบเชญชวนใหนกการศกษาในสหรฐอเมรกา และตอมาในป ค.ศ.1978 ศาสตราจารยทงสอง

ทานไดกอตงสหพนธนานาชาตเพอการจดการศกษาแบบเชญชวน IAIE (International Alliance

for Invitational Education)

การนเทศแบบเชญชวนเปนนวตกรรมการศกษาดานการนเทศทมแนวคด หลกการ

และหลกปฏบตตามวธของการศกษาแบบเชญชวน (Invitational Education) ซงผบรหาร

และคร ผเกยวของทางการศกษา สามารถนำาไปประยกตใชเพอประโยชนดานการจดการเรยนร

ใหกบผเรยน

277มหาวทยาลยอบลราชธาน

อารมณ ฉนวนจตร (2551 : 91) ไดใหความหมายของการนเทศแบบเชญชวนวาเปน

การนเทศทใหความสำาคญกบสวนประกอบทกสวนของการจดการศกษา เปนการเตรยม

ความพรอมทจะเชญชวนใหผตองการรบการชวยเหลอไดรบการดแล สนบสนน และเอาใจใส

อยางเสมอภาคโดยมงความสำาเรจสผเรยนเปนสำาคญ

การนเทศแบบเชญชวนเปนการนเทศทมเปาหมาย ใหความสำาคญกบการรวมมอกน

(Cooperating) และรวมคดรวมทำา (Collaborating) ระหวางผนเทศกบคร โดยคำานงถง

ผลประโยชนของผเรยนเปนหลก

ดงทไดกลาวมาแลวในขางตนวา การนเทศแบบเชญชวนมแนวคดมาจากการจดการศกษา

แบบเชญชวน ซงเปนการนเทศทใหความสำาคญกบครผ รบการนเทศ โดยมองวาครผ สอน

มความสามารถทจะปรบปรงการเรยนการสอนได หากไดรบการปฏบต และขอแนะนำาทด ดงนน

ในการนเทศแบบเชญชวน จงยดหลกขอตกลง 5 ประการ (5 assumptions) เชนเดยวกบ

การจดการศกษาแบบเชญชวนดงน

1. เชอวาบคคลมความสามารถ (able) มคณคา (valuable) มความรบผดชอบ (respon-

sible) ดงนนจงควรไดรบการดแลใสใจอยางเทาเทยมกน ดงนนในการนเทศแบบเชญชวนคร

จะตองไดรบการดแลเปนอยางด

2. เชอวาบคคลแตละคนมศกยภาพหลายดาน และไมมขดจำากด ทงนขนอย กบ

ความเพยรพยายาม และความตงใจของตนเองทจะทำาใหงานบรรลเปาหมายตามความสามารถ

ของตน

3. เชอวาบคคลจะประสบความสำาเรจในการงานตามขดความสามารถของตนไดหรอไม

นนจำาเปนตองอาศยปจจยหลายดานประกอบกน ครควรไดรบการสนบสนนดานการสอนจาก

ผบรหารสถานศกษา หรอหนวยงานทเกยวของ ทสำาคญอยางยงจากนโยบายของโรงเรยน เพอ

เตรยมครมออาชพทจะปฏบตงานดานการศกษา และผเรยนควรไดรบความชวยเหลอจากคร

ในการเรยนการสอน

4. เชอวากระบวนการนเทศมความสำาคญตอผลทจะเกดขน ทงนเพราะกระบวนการนเทศ

เปนแบบแผนการนเทศ ทไดจดลำาดบขนตอนเพอนำาไปดำาเนนการไดอยางเปนระบบ และตอ

เนอง กระบวนการนเทศแบบเชญชวนตองอาศยการวางแผน จดปฏทนการนเทศ จดโครงการ

การนเทศ ดำาเนนการนเทศ ประเมนตดตามผลการนเทศ เพอนำาไปสการปรบปรงใหดยงขน

วารสารศลปศาสตร278

5. เชอวาการนเทศควรทำาหนาทประสานสมพนธ โดยการจดประสบการณ และกจกรรม

รวมกนระหวางบคคลทเกยวของ ซงการนเทศการสอนแบบเชญชวนนนคร และผเรยนควรมสวน

รวมในการนเทศ การเชญชวนใหเกดความรวมมอรวมใจประสานสมพนธซงกน และกนจะทำาให

การนเทศมประสทธภาพยงขน

ดงทไดกลาวมาแลวขางตนวาการนเทศแบบเชญชวนยดหลกตามแบบการจดการเรยน

การสอนแบบเชญชวน ดงนนในการนเทศแบบเชญชวนยงใหความสำาคญกบการยอมรบ (re-

spect) การไววางใจ (trust) การมองโลกในแงด (optimism) และการปฏบตอยางมจดหมาย

(intentionality)

การนเทศแบบเชญชวนจงตองเรมตนตงแตการยอมรบในตวครผรบการนเทศวา ครแตละ

คนมความสามารถมศกยภาพทแตกตางกน การไววางใจครเปนอกปจจยหนงของการนเทศ

แบบเชญชวน ผนเทศตองมความเชอใจวา ครจะเปนผนำาพาผเรยนไปสเปาหมายคอความสำาเรจใน

การเรยน ความไววางใจเปนจดเรมตนทดของการนเทศ (start to finish) นอกจากนการนเทศ

แบบเชญชวนยงตงอยบนรากฐานของการมองโลกในแงด ผนเทศตองมองครผรบการนเทศวา

เปนผทมความสามารถ มศกยภาพ เปนผมคณคา การนเทศแบบเชญชวนยงเปนการนเทศทตองม

การปฏบตอยางมจดมงหมาย คอผนเทศตองมการวางแผนรวมกบครผรบการนเทศไวลวงหนา

เพอเปนทศทาง เปนแนวทางในการปฏบตไปสจดมงหมายคอผลสำาเรจของผเรยน อาจกลาวไดวา

การนเทศแบบเชญชวน เปนการนเทศทรวมเอาวธการนเทศหลายๆ วธไวดวยกน เชน วธการนเทศ

แบบทรพยากรมนษย วธการนเทศแบบมนษยนยม และรวมถงวธการนเทศภายในโรงเรยนดวย

คณลกษณะของผนเทศเปนสงสำาคญอกประการหนงทจะทำาใหการนเทศประสบผลสำาเรจ

และบรรลเปาหมาย ผนเทศแบบเชญชวนควรมลกษณะตามแนวคด หลกการของการศกษา

แบบเชญชวน (Invitational Education) ดงน

1. ผนเทศแบบเชญชวนจะตองเชอใจ ไววางใจ (Trusting) ในผ รบการนเทศ

ความไววางใจเปนรากฐานสำาคญระหวางบคคล ดงนนผนเทศจงตองเชอใจในผรบการนเทศ

ไววางใจ เชอในผรบการนเทศวามความสามารถ (able) มคณคา (valuable) และมความรบผดชอบ

(responsibility)

2. ผนเทศแบบเชญชวนตองใหการยอมรบ (Respectable) ในผรบการนเทศไมได

มองวาผรบการนเทศเปนเพยงผตองการความชวยเหลอ ดงนนจะปฏบตอยางไรกบผรบการนเทศ

กได ผนเทศแบบเชญชวนควรมองวาผรบการนเทศมพนฐานความเปนมนษยเทากบผนเทศ

279มหาวทยาลยอบลราชธาน

ความแตกตางระหวางผนเทศ และผรบการนเทศคอบทบาท ผนเทศมความร มประสบการณ

มากกวาผรบการนเทศ ผนเทศอยในฐานะของผแนะนำา ผชแนะ เพอใหผรบการนเทศไดพฒนา

ศกยภาพของตนไดอยางเตมท

3. ผนเทศแบบเชญชวนตองเปนคนมองโลกในแงด (Optimistic) การมองโลกในแง

ดเปนการมองสงทอยรอบตวในทางบวก เปนสงทนำามาซงความสข มองตวเองในแงดและมอง

ผอนในแงด ผนเทศตองมองวาผรบการนเทศมความตงใจ ปราถนาทจะทำาสงดๆ ตองการแก

ปญหา พฒนาการเรยนการสอนเพอผลสำาเรจของผเรยน

4. ผนเทศแบบเชญชวนเปนคนมความหวงใย อาทรเอาใจใสผรบการนเทศ (Caring)

เชอวาผรบการนเทศมความสามารถ มศกยภาพพรอมทจะนำามาใชหากไดรบการเอาใจใส ไดรบ

การสนบสนน เมอผรบการนเทศมปญหาตองชวยแกปญหาดวยความจรงใจ กำาลงใจเปนสงสำาคญ

ทผรบการนเทศควรไดรบจากผนเทศ

5. ผ นเทศแบบเชญชวนเปนคนมความตงใจ (Intentionality) ความตงใจใน

การทำางาน มงผลสำาเรจ และมเจตนาดตอผรบการนเทศ

หลกการนเทศแบบเชญชวน

ดงทไดกลาวมาแลวในขางตนวา การนเทศแบบเชญชวนยดหลกการจดการศกษา

แบบเชญชวน ดงนนการนเทศแบบเชญชวนจงยดหลกการการเตรยมความพรอม 5 ดาน (5P)

ทเปนองคประกอบของการจดการศกษาแบบเชญชวน ไดแก

1. การเตรยมบคลากร (People) ในทนหมายถงการเตรยมความพรอมใหกบครผรบ

การนเทศ ผเกยวของ โดยผนเทศตองอธบายใหครผรบการนเทศ ผเกยวของเขาใจหลกการ

วตถประสงคของการนเทศทงทางตรง และทางออม ผ นเทศตองสรางสมพนธภาพทด

กบผเกยวของ

2. การเตรยมสถานท (Place) ผนเทศจะตองจดเตรยมสถานท ตลอดจนสงอำานวย

ความสะดวกตางๆ ทมตอการจดการเรยนการสอนใหเปนทประทบใจ เชญชวนใหผเขารบการนเทศ

อยากเขามาใชสถานท อยากเขามารบการนเทศ

3. การก�าหนดนโยบาย (Policy) นโยบายในการนเทศเปนสงสำาคญผนเทศควรม

การกำาหนดนโยบายในการนเทศใหชดเจน เพอใหผรบการนเทศ ผเกยวของไดเขาใจตระหนกถง

ความสำาคญเพอนำาไปสการนเทศทมประสทธภาพทด

วารสารศลปศาสตร280

4. การสงเสรมโครงการการนเทศ (Program) โครงการนเทศในโรงเรยนควรเกดจาก

ความรวมมอรวมใจในการทจะพฒนาการเรยนการสอนของผนเทศ กบผ รบการนเทศ

และผเกยวของ

5. การจดกระบวนการนเทศ (Process) การจดกระบวนการนเทศเปนสงสำาคญ

อกประการหนงทผนเทศตองดำาเนนการ โดยเรมจากการวางแผนทเปนขนตอน โดยอาจเรมตน

จากการสำารวจปญหา จดลำาดบความสำาคญของปญหา ประชมชแจงเสนอวธการนเทศ

ใหผเกยวของไดรบทราบ ทำาการนเทศ และประเมนผลการนเทศ

วธการนเทศแบบเชญชวน

วธการนเทศแบบเชญชวนทนำาเสนอในบทความนเปนวธการ ทนำาหลกการจดการศกษา

แบบเชญชวนมาใชประกอบกบการประยกตรปแบบกระบวนการการนเทศของนกการศกษา

หลายๆ ทาน โดยผเขยนไดศกษากระบวนการนเทศของแอลเลน (Louis A Allen, 1975 )

ซงม 6 ขนตอน เรยกวา POLCA โดยเรมจากกระบวนการวางแผน-P (Planning Process)

กระบวนการจดสายงาน-O (Organizing Process) กระบวนการนำา-L (Leading Process)

กระบวนการควบคม-C (Controlling) และกระบวนการประเมนผล-A (Assessing Process)

กระบวนการนเทศของ แฮรส (Ben M. Harris, 1975) ซงม 6 ขนตอน ไดแก การประเมนสภาพ

การทำางาน จดลำาดบความสำาคญของงาน ออกแบบวธการทำางาน จดสรรทรพยากร ประสานงาน

และนำาการทำางาน นอกจากนผเขยนไดศกษารปแบบการนเทศ ของสงด อทรานนท (2530)

ซงมทงหมด 5 ขนตอน เรยกวา PIDRE โดย P หมายถง Planning การวางแผน I หมายถง

Informing การใหความรในการทำางาน D หมายถง Doing การทำางาน R หมายถง Reinforcing

การเสรมสรางกำาลงใจ และ E หมายถง Evaluating การประเมนผลการนเทศ และผเขยน

ไดศกษารปแบบของ โกลด แฮมเมอร (Gold Hammer, 1980) ซงเรมจากการประชมกอน

การสงเกตการสอน (Pre- observation Conference) การสงเกตการสอน (Observation)

การวเคราะหขอมล และกำาหนดวธการนเทศ (Analyses and Strategy) การประชมเพอให

การแนะนำา (Supervision Conference) การประชมเพอวเคราะหผลการนเทศ (Post-con-

ference Analysis) และอกรปแบบหนงทไดนำามาศกษาคอรปแบบของ กลกแมน และคณะ

(Glickman et al, 2004) ซงม 5 ขนตอนโดยเรมจาก การประชมกอนการสงเกตการสอน

การสงเกตการสอนในชนเรยน การวเคราะหผลการสงเกตการสอน และกำาหนดวธในการนเทศ

281มหาวทยาลยอบลราชธาน

การประชมเพอนเทศ และการแนะนำา การประชมเสนอผลการสงเกตการสอน

สำาหรบรปแบบกระบวนการนเทศแบบเชญชวนผเขยนไดศกษารปแบบของนกการศกษา

ทกลาวขางตน และขอเสนอ 6 ขนตอน ดงตอไปน

1. ขนสรางความสมพนธแบบเชญชวน (Creating Relationship) เปนขนสราง

ความคนเคยระหวางผนเทศกบผรบการนเทศ โดยอาจใหคำาปรกษาแนะนำา ชวยเหลอเพอใหผรบ

การนเทศประทบใจ กอใหเกดความศรทธาซงกน และกน รวมคดรวมทำา (collaborative) และ

รวมกนทำางานกบผรบการนเทศ (cooperative)

2. ขนวางแผนรวมกน (Cooperative Planning) เปนขนตอนทผนเทศ และผรบ

การนเทศจะรวมกนวเคราะหรวบรวมปญหา และวางแผนการสอนรวมกนวาจะทำาอะไรบาง กำาหนด

แผนงาน กำาหนดจดประสงคในการทำางาน สำารวจหาวธปองกนปญหา และแกปญหาการสอน

รวมกน ในขนตอนนผ นเทศตองเชญชวนผรบการนเทศอยางมออาชพ กลาวคอใชทกษะ

การสอสารในทางบวก เชญชวนโดยเจตนา (Intentionality) ใหครผรบการนเทศเขาใจวา

การนเทศจะเปนการชวยพฒนาวชาชพใหดขนมประสทธภาพสงผลตอผเรยน

3. ขนใหขอมลกอนด�าเนนการนเทศ (Informing) เปนขนตอนของการใหความร ขอมล

ตางๆ เพอใหผเขารบการนเทศเขาใจถงวธการทจะใชในการแกปญหาการจดการเรยนสอน

ขนตอนในการดำาเนนการ จะทำาอยางไรเพอใหผเรยนเกดผลสมฤทธทางการเรยนร ในขนตอนน

ผนเทศจะตองทำาความเขาใจกบผรบการนเทศ ประชมชแจงทำาความเขาใจในสงทตองดำาเนนการ

ผนเทศจะตองมจดยนดานความไวใจ (trust) ดานการยอมรบ (respect) ดานการมองโลกในแงบวก

(optimism) และดานความวางใจ และเจตนา (Intentionality) โดยเชอวาผรบการนเทศ

จะนำาขอมลทไดรบไปใชใหเกดผลในดานการจดการเรยนการสอน

4. ขนลงมอปฏบต (Doing) เปนขนตอนการปฏบตงานของผรบการนเทศในขนตอนน

ผนเทศตองเปดโอกาสใหผรบการนเทศลงมอปฏบตงานตามทไดรบความร โดยผนเทศตองเชอใจวา

ผรบการนเทศมความสามารถ (able) มความรบผดชอบ (responsible) ในการปฏบตงาน

ผนเทศจะตองคอยตดตามใหความชวยเหลอ แนะนำาผรบการนเทศ อาทร และเอาใจใสผรบ

การนเทศ (caring) ในขนตอนนผนเทศอาจใชเครองมอ เพอประกอบการนเทศ เชนการบนทก

ภาพ การบนทกเสยง หรอใชแบบสงเกตพฤตกรรม เพอนำามาพจารณาวเคราะหรวมกนกบผรบ

การนเทศวาสงใดควรคงไวหรอควรเปลยนแปลงปรบปรงใหดขน เปนการใหขอมลยอนกลบ

แกครผรบการนเทศ

วารสารศลปศาสตร282

5. ขนประเมนผล (Evaluating) เปนขนตอนทผนเทศประเมนผลการทำางาน ผลการ

ปฏบตงานอยางมแบบแผน ปรบปรง และพฒนาการนเทศใหดยงๆ ขนตอไป โดยขนตอน

การประเมนจะตองประเมนตงแตโครงการการนเทศ วธการนเทศ ผลผลตของการนเทศ

และสรปประเดนทควรปรบปรง เสนอวธการแกไข

6. ขนการสรางขวญ และก�าลงใจอยางเชญชวน (Invitational Reinforcing)

โดยทำาใหผรบการนเทศรสกวาตนมคณคา (valuable) มความภมใจทสามารถแกปญหา หรอ

จดการเรยนการสอนไดอยางมประสทธภาพหลงจากไดรบการนเทศ

การจดการศกษาในปจจบนอยในยคแหงการเปลยนแปลง มการปรบโครงสรางทาง

การศกษา การปฏรปการจดการเรยนรทมงใหผเรยนคดเปน แกปญหาได โรงเรยนมบทบาท

ในการบรหารจดการโดยใชโรงเรยนเปนฐาน (School-based Management) ครมสวนรวมใน

การจดการศกษา ดงนนเมอมการเปลยนแปลงเกดขน การนเทศจะเปนวธการชวยครใหเกดความ

มนใจในการทำางาน การใชการนเทศแบบเกาๆ เชนการเยยมชนเรยน การอบรมเทคนควธการจดการ

เรยนรโดยไมเชญชวนใหครพรอมทจะรวมมอดวยอาจไมเหมาะสม ในยคปจจบน ผนเทศตอง

เปลยนวธการนเทศเพอใหสอดคลองกบนโยบายทางการศกษาเพอใหทนกบความเจรญกาวหนา

ในดานตางๆ นำารปแบบการนเทศทแตกตางจากในอดตมาใช

ดงนนการนเทศแบบเชญชวนจงนาจะเปนอกทางเลอกหนงสำาหรบใชในการนเทศ

การนเทศแบบเชญชวนเปนแนวคดทสามารถนำาไปสการปฏบต นำาไปประยกตใชในการนเทศ

จดการเรยนการสอนในยคแหงการเปลยนแปลง เพอพฒนายกระดบครผรบการนเทศใหเปน

ครมออาชพ (Teacher as a professional)

283มหาวทยาลยอบลราชธาน

บรรณานกรม

ภาษาไทย

ชาร มณศร. (2542). การนเทศการศกษา. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : บรพาสาสน.

นรมล ศตวฒ และคณะ. (2551). แนวคดการจดการศกษาแบบเชญชวน. กรงเทพฯ : มตรภาพ

การพมพ และสตวดโอ.

ปรยาพร วงศอนตรโรจน. (2536). การนเทศการสอน. กรงเทพฯ : ศนยสอเสรมกรงเทพ.

มาลน บณยรตพนธ. (2551). “การจดการเรยนรแบบเชญชวน.” แนวคดการจดการศกษาแบบ

เชญชวน. กรงเทพฯ : มตรภาพการพมพ และสตวดโอ.

รงชชดาพร เวหะชาต. (2557). การนเทศการศกษา. พมพครงท 5. สงขลา : นำาศลปโฆษณา.

วไลรตน บญสวสด. (2538). หลกการนเทศการศกษา. กรงเทพฯ : พรศวการพมพ.

วชรา เลาเรยนด. (2553). นเทศการสอน . นครปฐม : โครงการสงเสรมการผลตตำารา และ

เอกสารการสอน มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร.

สมลกษณ พรหมมเนตร. (2554). คมอการบรหารงานวชาการทเนนนกเรยนเปนศนยกลาง.

พษณโลก : หนวยศกษานเทศกกรมสามญศกษา.

สงด อทรานนท. (2530). การนเทศการศกษา หลกการ ทฤษฎ และปฏบต. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ : โรงพมพมตรสยาม.

อารมณ ฉนวนจตร. (2551). “นวตกรรมการศกษา : การนเทศแบบเชญชวน”. แนวคดการ

จดการศกษาแบบเชญชวน. กรงเทพฯ : มตรภาพการพมพ และสตวดโอ.

ภาษาองกฤษ

Beach, Don M. and Reinhart, Judy. (2000). Supervision Leadership : Focus on

Leadership. Boston : Allyn and Bacon.

Cogan, Morris. L. (1978). Clinical Supervision. Boston : Houghton Mifflin.

Glickman, Carl D. (1990). Supervision of Instruction : A Development Approach.

Boston : Allyn and Bacon.

Glickman, Carl D and others. (2004). Supervision of Instruction : A Development

Approach. (6th ed). Boston : Allyn and Bacon.

วารสารศลปศาสตร284

Good , Cater V. (1997). Dictionary of Education. New York : McGraw-Hill.

Harris, Ben M. (1985). Supervisory Behavior in Education. (5th ed). New Jersey :

Prentice Hall.

Oliva, Peter F. (2001). Supervision for Today’Schools. (5th ed). New York : Harp-

er Collins.

Oliva, Peter F. and Pawlas, Gorge E. (2001). Supervision for Today’Schools. (6th

ed). New York : John Willy and Sons.

Purkey,William W., and Novak, John M. (1996). Inviting School Success. Toronto

: Wadsworth Publishing.

Purkey, William W., and Novak. John M. (2001). Fundamentals of Invitational

Education. Kennesaw ,GA : The International Alliance for Invitational

Education.

Purkey. William W. and Stanley, Paula H. (2002). The Inviting School Treasury.

North Carolina : Brookcliff,

Purkey. William W. and Siegel, Betty L. (2003). Becoming and Invitational Lead-

er : A New Approach to Professional and Personal Success. Atlanta

: Brumby Holdings.

Tanner, Daniel and Laurel N. Tanner. (1987). Supervision in Education. New York

: McMillan Publishing.

Wiles, John and Bondi, Joseph. (2004). Supervision : A Guide to practice. (6th

ed). New Jersey : Pearson Prentice-Hall.

285มหาวทยาลยอบลราชธาน

หลกเกณฑการเสนอบทความเพอพมพในวารสารศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

วารสารศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน เปนวารสารทมงเผยแพรบทความจาก

การวจย, บทความวชาการ ทางดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตร โดยเปดรบบทความจาก

บคลากร/นกศกษาภายในคณะศลปศาสตรและภายในมหาวทยาลยอบลราชธาน ตลอดจนเปด

รบบทความจากบคลากร อาจารย นสต นกศกษา และบคคลทวไป จากภายนอก มกำาหนดต

พมพเผยแพร ปละ 2 ฉบบ คอ ฉบบมกราคม – มถนายน และฉบบกรกฎาคม – ธนวาคม ของ

ทกป อกทงยงออกวารสารฉบบพเศษขนมาตามวาระโอกาสตางๆตามความเหมาะสม

หลกเกณฑการสงและพจารณาบทความ

1. เปนบทความทไมเคยตพมพเผยแพรในทใดมากอน

2. ตนฉบบจะเขยนเปนภาษาไทยหรอภาษาองกฤษกได และตองมบทคดยอทงภาษา

ไทยและภาษาองกฤษ

3. ตนฉบบควรมความยาวไม (ควร) เกน 25 หนากระดาษ A4 พมพดวยระบบ

Microsoft Word

4. ใชฟอนต TH sarabun PSK ขนาด 14 พอยต

5. บทความตองประกอบไปดวย

5.1 ชอเรองภาษาไทยและภาษาองกฤษ

5.2 บทคดยอภาษาไทยและภาษาองกฤษ ความยาวไมเกน 15 บรรทด

5.3 คำาสำาคญ (keywords) ระบทงภาษาไทยและภาษาองกฤษไมเกน 6 คำา

5.4 ใหระบชอผเขยนทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ตำาแหนง (เชน อาจารย

นกศกษา) และสถานททำางานหรอสงกด (เชน คณะศลปศาสตร มหาวทยาลย

อบลราชธาน)

6. บทความทเขยนเปนภาษาองกฤษตลอดจนบทคดยอทใชภาษาองกฤษ จะตองผาน

การตรวจสอบความถกตองจากผเชยวชาญดานภาษากอนสงบทความมายงกองบรรณาธการ

วารสารศลปศาสตร286

7. การอางอง เพอใหเปนมาตรฐานระบบเดยวกน ใหใชระบบนามป ตวอยางเชน

-ในเนอเรอง ใหใชตามแบบดานลางน

(ชอผแตง,/ปทพมพ/:/เลขหนา)

-บรรณานกรมทายเรอง ใหใช

ชอผแตง.//(ปทพมพ).//ชอเรอง.//สถานทพมพ:/สำานกพมพ.

*หมายเหต เครองหมาย / หมายถงเวนวรรค 1 เคาะ

สำาหรบระบบบรรณานกรมอยางละเอยด สามารถอางองกบคมอการเขยนบรรณานกรม

ระบบ APA style เชน http://eportfolio.hu.ac.th/library/images/stories/sample/

apa%20style%20psu.pdf

ในกรณทบรรณานกรมทสงมาพรอมบทความ หากไมตรงกบเงอนไขของวารสารฯ ทาง

วารสารจะสงใหผเขยนปรบรปแบบใหเปนระบบ APA กอน จงจะสงใหกบผทรงคณวฒอาน และ

ทางกองบรรณาธการจะพจารณาการเขยนบรรณานกรมโดยละเอยดอกครงหนง เพอใหมการ

แกไขโดยสมบรณเมอบทความไดรบการพจารณาตพมพเรยบรอยแลว

8. ในการสงบทความ ใหแนบชอสกลผเขยน โดยระบตำาแหนง สถานททำางาน

หมายเลขโทรศพท และอเมลทตดตอไดสะดวก

9. บทความทสงมาเพอตพมพจะไดรบการกลนกรองจากผทรงคณวฒอยางนอยหนง

ทาน

10. บทความทไมผานการพจารณาใหตพมพ ทางกองบรรณาธการจะแจงใหผเขยน

ทราบ แตจะไมสงตนฉบบคนผเขยน

11. กรณทมรปภาพประกอบหรอแผนภาพ ใหสงไฟลแนบตางหากจากภาพในบทความ

ซงสามารถสงมาในสกล jpg ขนาดไฟลควรอยในระหวาง 500kb–1500 kb

ตดตอและสงบทความไดท

กองบรรณาธการ วารสารศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

ตำาบลเมองศรไค อำาเภอวารนชำาราบ จงหวดอบลราชธาน 34190

โทรศพท 045-353-705 โทรสาร 045-288-870

หรอทางจดหมายอเลกทรอนคส ใหสงมาตามทอยขางลางน

e-mail:laubujournal@gmail.com