ชวงระยะเวลาการเปลยนแปลง

ของเซลล ในขณะทเซลลมการ

แบงตว

วฏจกรของเซลล

ประกอบดวยการเตรยมตว

ใหพรอมทจะแบงตว และ

กระบวนการแบงเซลล

ระยะ G1 เปนระยะกอนการสราง DNA ซงเซลลมการเตบโตเตมท ระยะนจะมการ

สรางสารบางอยาง เพอใชสราง DNA ในระยะตอไปใชเวลานานประมาณ 4 ชวโมง

ระยะ S เปนระยะสราง DNA (DNA replication) โดยเซลลมการเตบโต และมการ

สงเคราะห DNA อก 1 ตว หรอมการจ าลองโครโมโซม อก 1 เทาตว แตโครโมโซมท

จ าลองขน ยงตดกบทอนเกา ทปมเซนโทรเมยร (centromere) หรอไคเนโตคอร

(kinetochore) ระยะนใชเวลานานทสดประมาณ 10 ชวโมง

ระยะ G2 เปนระยะหลงสราง DNA ซงเซลลมการเตบโต และเตรยมพรอมทจะแบง

โครโมโซม และไซโทพลาสซมตอไปใชเวลานานประมาณ 4 ชวโมง

ระยะนเปนระยะเตรยมตว ทจะแบงเซลลในวฏจกรของเซลล แบงออกเปน 3

ระยะยอย คอ

1. ระยะอนเตอรเฟส (Interphase)

2. ระยะ M (M-phase)

ระยะ M (M-phase) เปนระยะทมการแบงนวเคลยส

โครโมโซมจะมการเปลยนแปลงหลายขนตอน กอนทจะถกแบงแยก

ออกจากกน

ประกอบดวย 4 ระยะยอย คอ โพรเฟส เมทาเฟส แอนาเฟส และ

เทโลเฟส

ในเซลลบางชนด เชน เซลลเนอเยอเจรญของพช เซลล

ไขกระดกเพอสรางเมดเลอดแดง เซลลบผว พบวาเซลลจะมการ

แบงตวอยเกอบตลอดเวลา จงกลาวไดวาเซลลเหลานอยในวฏจกร

ของเซลลตลอด

เซลลบางชนด เมอแบงเซลลแลว จะไมแบงตวอกตอไป

นนคอ เซลลจะไมเขาสวฏจกรของเซลลอก เขาส G0 จนกระทง

เซลลชราภาพ (cell aging) และตายไป (cell death) ในทสด

เซลลบางชนด จะพกตวหรออยใน G0 ชวระยะเวลาหนง

ถาจะกลบมาแบงตวอก กจะเขาวฏจกรของเซลลตอไป

การแบงเซลล จะม 3 ขนตอน คอ

อนเทอรเฟส (Interphase)

การแบงนวเคลยส (Karyokinesis)

การแบงไซโทพลาซม (Cytokinesis)

การแบงเซลล (cell division)

การแบงนวเคลยสจะม 2 แบบ คอ การแบงแบบไมโทซส (Mitosis) และการแบงแบบไม

โอซส (Meiosis)

การแบงไซโทพลาซม จะม 2 แบบ คอ

แบบทเยอหมเซลลคอดกวจาก 2 ขาง เขาใจกลางเซลลเรยกวา เปนแบบ Cleavage furrow

type ซงพบในเซลลสตว แบบทมการสรางเซลลเพลท (Cell plate) มากอตวบรเวณกงกลางเซลลขยายไป 2 ขางของ

เซลล เรยกวา เปนแบบ Cell plate type ซงพบในเซลลพช

การแบงเซลล

(Cell division)

อนเทอรเฟส

(Interphase)

การแบงนวเคลยส

(Karyokinesis)

การแบง

ไซโทพลาซม

(Cytokinesis)

= + +

ไมโทซส

(Mitosis)

ไมโทซส

(Mitosis)

Cleavage furrow type Cell plate type

การแบงเซลลแบบไมโทซส (mitosis)

เปนการแบงเซลลเพอเพมจ านวนเซลลของรางกายในการเจรญเตบโตในสงมชวต

หลายเซลล

เปนการแบงเซลลเพอการสบพนธ ในสงมชวตเซลลเดยว (Binary

fission)

เปนการแบงเนอสรางเซลลพนธในพช

ไมมการลดจ านวนชดโครโมโซม (2n2n หรอ nn)

เมอสนสดการแบงเซลลจะได 2 เซลลใหมทมโครโมโซม เทาๆ กน

และเทากบเซลลตงตน

พบทเนอเยอเจรญปลายยอด, ปลายราก, แคมเบยม ของพชหรอ

เนอเยอบผว, ไขกระดกในสตว, การสรางสเปรม และไขของพช

ม 5 ระยะ คอ อนเตอรเฟส (interphase)

โพรเฟส (prophase)

เมทาเฟส (metaphase)

แอนาเฟส (anaphase)

เทโลเฟส (telophase)

ระยะการแบง การเปลยนแปลงทส าคญ

อนเตอรเฟส

(Interphase)

เพมจ านวนโครโมโซม (Duplication) ขนมาอก

ชดหนง และตดกนอยทเซนโทรเมยร

(1 โครโมโซม ม 2 โครมาทด) มการเปลยนแปลงทางเคมมากทสด

(metabolic stage) เซนตรโอ แบงเปน 2 อน

ใชเวลานานทสด, โครโมโซมมความยาวมากทสด

ระยะการแบง การเปลยนแปลงทส าคญ

โพรเฟส

(Prophase)

โครมาทดหดสน ท าใหมองเหนเปนแทงชดเจน

เยอหมนวเคลยสและนวคลโอลสหายไป

เซนตรโอลเคลอนไป 2 ขางของเซลล และ

สรางไมโทตก

สปนเดลไปเกาะทเซนโทรเมยร ระยะนจงม

เซนตรโอล 2 อน

ระยะการแบง การเปลยนแปลงทส าคญ

เมตาเฟส

(Metaphase)

โครโมโซมเรยงตวตามแนวกงกลางของเซลล

เหมาะตอการนบโครโมโซม และศกษารปราง

โครงสรางของโครโมโซม เซนโทรเมยรจะแบงครง ท าใหโครมาทดเรม

แยกจากกน โครโมโซมหดสนมากทสด สะดวกตอการ

เคลอนท

ระยะการแบง การเปลยนแปลงทส าคญ

แอนาเฟส

(Anaphase)

โครมาทดถกดงแยกออกจากกน กลายเปน

โครโมโซมอสระ โครโมโซมภายในเซลลเพมเปน 2 เทาตว หรอ

จาก 2n เปน 4n (tetraploid)

มองเหนโครโมโซม มรปรางคลายอกษรรปตว V , J , I ใชเวลาสนทสด

ระยะการแบง การเปลยนแปลงทส าคญ

เทโลเฟส

(Telophase)

โครโมโซมลก (daughter chromosome)

จะไปรวมอยขวตรงขามของเซลล

เยอหมนวเคลยส และนวคลโอลสเรมปรากฏ มการแบงไซโทพลาสซม เซลลสตว เยอหม

เซลลคอดเขาไป บรเวณกลางเซลล เซลลพช

เกดเซลลเพลท (Cell plate) กนแนวกลาง

เซลล ขยายออกไปตดกบผนงเซลลเดม

ได 2 เซลลใหม เซลลละ 2n เหมอนเดม

ทกประการ

การแบงเซลลแบบไมโอซส (meiosis)

การแบงเซลลมการแบงนวเคลยสแบบไมโอซสเปนการแบงเซลลเพอสรางเซลล

สบพนธของสตว ซงเกดในวยเจรญพนธ ของสงมชวต โดยพบในอณฑะ (testes), รงไข (ovary),

มการลดจ านวนชดโครโมโซมจากดพลอยดไปเปนแฮพลอยด (2nn) ซงเปนกลไก

หนงทชวยใหจ านวนชดโครโมโซมคงท ในแตละ สปชส ไมวาจะเปนโครโมโซม ในรนพอ-

แม หรอรนลก-หลานกตาม

เปนการแบง เพอสรางสปอร (spore) ในพช ซงพบในอบละอองเรณ (pollen sac)

และอบสปอร (sporangium) หรอโคน (cone) หรอในออวล (ovule)

ม 2 ขนตอน คอ

1. ไมโอซส I (Meiosis - I หรอ First meiotic division)

ไมโอซส I (Meiosis - I) หรอ Reductional division ขนตอนนจะ

มการแยก homologous chromosome ออกจากกนม 5 ระยะยอย

คอ

1.1 Interphase - I

1.2 Prophase - I

1.3 Metaphase - I

1.4 Anaphase - I

1.5 Telophase - I

2. ไมโอซส II (Meiosis – II หรอ Second meiotic division)

ไมโอซส II (Meiosis - II) หรอ Equational division ขนตอน

นจะมการแยกโครมาทด ออกจากกนม 4 - 5 ระยะยอย คอ

2.1 Interphase - II

2.2 Prophase - II

2.3 Metaphase - II

2.4 Anaphase - II

2.5 Telophase - II

เมอสนสดการแบงจะได 4 เซลลทมโครโมโซมเซลลละ n (Haploid) ซงเปนครงหนงของเซลลตงตน และเซลลทไดเปน

ผลลพธ ไมจ าเปนตองมขนาดเทากน

2n = 4

n = 2

n = 2

n = 2

n = 2

n = 2

n = 2

meiosis-II

meiosis-II

meiosis-I

ระยะ การเปลยนแปลงส าคญ

ไมโอซส

I

อนเตอรเฟส I - จ าลองโครโมโซมขนมาอก 1 เทาตว แตละโครโมโซม ประกอบดวย 2 โครมา

ทด

โปรเฟส I - โฮโมโลกส โครโมโซม มาจบคแนบชดกน (synapsis) ท าใหมกลมโครโมโซม

กลมละ 2 ทอน (bivalent) แตละกลม ประกอบดวย 4 โครมาทด (tetrad)

- เกดการแลกเปลยน ชนสวนของโครมาทด (crossing over)

เมตาเฟส I - คของโฮโมโลกส โครโมโซม เรยงตวอยตามแนวศนย กลางของเซลล

แอนาเฟส I - โฮโมโลกส โครโมโซม แยกคออกจากกน ไปยงแตละขางของขวเซลล

ทโลเฟส I - เกดนวเคลยสใหม 2 นวเคลยส แตละนวเคลยส มจ านวนโครโมโซม เปนแฮ

พลอยด (n)

ระยะ การเปลยนแปลงส าคญ

ไมโอซส

II

อนเตอรเฟส II - เปนระยะพกชวคร แตไมมการจ าลอง โครโมโซมขนมาอก

โปรเฟส II - โครโมโซมหดสนมาก ท าใหเหนแตละโครโมโซม ม 2 โครมาทด

เมตาเฟส II - โครโมโซมจะมาเรยงตว อยแนวศนยกลางของเซลล

แอนาเฟส II - เกดการแยกของโครมาทด ทอยในโครโมโซมเดยวกน ไปยงขวแต

ละขางของเซลล ท าใหโครโมโซม เพมจาก n เปน 2n

ทโลเฟส II - เกดนวเคลยสใหมเปน 4 นวเคลยส และแบง ไซโทพลาส

ซม เกดเปน 4 เซลล สมบรณ แตละเซลล มจ านวนโครโมโซม เปน

แฮพลอยด (n) หรอ เทากบครงหนง ของเซลลเรมตน

จงศกษาขอความขางลางน แลวตอบค าถาม 1 – 2 จากการศกษาวฏจกรของเซลลแบงเปนระยะตางๆ ดงน

I เปนระยะทมการแบงนวเคลยส II เปนระยะทมการสรางออรแกเนลลเพมขน

III เปนระยะทมการสราง DNA

IV เปนระยะหลงการสราง DNA

แบบทดสอบวดทกษะวชาการ : วฏจกรของเซลลและการแบงเซลล

1. ระยะท I ถง IV ใชเวลาแตกตางกนขอใดแสดงถงเวลาทใชในวฏจกรของเซลลมนษยถกตอง

เวลาเปนชวโมง

ระยะท I ระยะท II ระยะท III ระยะท IV

1. 6.3 7.0 2.0 0.7

2. 6.3 4.9 2.0 0.7

3. 0.7 6.3 7.0 2.0

4. 0.7 6.3 2.0 7.0

1. เฉลยขอ 1

เหตผล ระยะแบงนวเคลยสจะใชเวลานอยทสด

และเซลลสวนใหญจะมระยะสราง DNA

ยาวนานกวาระยะสรางออรแกเนลล และ

ระยะหลงการสราง DNA

เฉลยค าถาม

2. ระยะใดเปนระยะอนเตอรเฟส

1. I กบ II

2. II กบ III

3. I กบ II

4. II กบ III และ IV

2. เฉลยขอ 4

เหตผล ถาระยะท I เปนระยะ mitosis (แบงนวเคลยส)

ระยะ II, III, IV ตองเปนระยะ Interphose

เฉลยค าถาม

3. การแบงนวเคลยสของเซลลอยในระยะใด และ

สงมชวตนมจ านวนโครโมโซมในเซลลรางกายเทาใด

1. anaphase, 2n = 4 2. anaphase, 2n = 2

3. anaphase I, 2n = 2 4. anaphase I, 2n = 4

3. เฉลยขอ 4

เหตผล เซลลมโครโมโซม 2n = 4 โดยโครโมโซม

ในภาพมการแยก homologous chromosome

ออกจากกน เปนระยะ anaphase – I

เฉลยค าถาม

4. ขอความใดถกตองเกยวกบกระบวนการแบงเซลล

1. ครอสซงโอเวอรเกดขนระหวาง non-sister chromatid

ของ non-homologous chromosome

2. เซนทรโอล (centriole) เปนออรแกเนลลยดเสนใยสปนเดลเพอ

ชวยในการเคลอนทของโครโมโซมพช

3. เซนโทรเมยร (centromere) คอจดทไขวกนระหวาง non-

sister chromatid ของ non-homologous chromosome

4. ระยะแอนาเฟสเสนใยสปนเดลหดสนดง chromatid ของแตละ

โครโมโซมแยกไปอยคนละขวของเซลล

4. เฉลยขอ 4

เหตผล centriole พบในเซลลสตว สราง centromore

เปนโครงสรางยด sister chromatid ของโครโมโซม

และ crossing over เกดระหวาง non-sister chromatid

ระหวาง homologous chromosome

เฉลยค าถาม

5. ในระยะ Anaphase ของ mitosis ม DNA มากเปนกเทาของสเปรม (1) และมจ านวนชดโครโมโซมมากเปน กเทาของเซลลรางกายปกตทไมแบงเซลล (2)

(1) (2)

1. 2 1

2. 2 2

3. 4 2

4. 4 4

5. เฉลยขอ 3

เหตผล ระยะ Anaphose ม DNA มากเปน 4 เทา

ของสเปรม และมโครโมโซมเปน 4n สวนเซลล

รางกายปกตทไมแบงเซลลมโครโมโซม 2n

เฉลยค าถาม